DOKUZUNCU KALKINMA PLANI KMYA SANAY ZEL HTSAS KOMSYONU

Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sanayii alma Grubu Raporu

NDEKLER YNETC ZET........................................................................................................... 4 1. GR ................................................................................................................. ........... 7 2. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR ............................................................ ........... 8 2.1. Mevcut Durum ................................................................................................. ........... 8 2.1.1. Kurulu Says, Mevcut Kapasite ve Kullanm ....................................................... 9 2.1.2. retim ....................................................................................................................... 11 2.1.3. D Ticaret ............................................................................................................... 14 2.1.4. Yurtii Tketim ........................................................................................................ 20 2.1.5. Fiyatlar .......................................................................................................... ........... 23 2.1.6. stihdam ........................................................................................................ ........... 24 2.1.7. Mevcut Tevik Tedbirlerinin Deerlendirilmesi ...................................................... 25 2.1.8. Sektrn Rekabet Gc ............................................................................................ 25 2.1.9. Dier Sektrler ve Yan Sanayi ile likiler ............................................................... 26 2.1.10. Mevcut Durumun Deerlendirilmesi ...................................................................... 26 2.2. Sektrn Dnyada (OECD, DT, lkeler) ve AB lkelerindeki Durumu ..... ............. 27 2.3. GZFT (Gl Yanlar - Zayf Yanlar ve Sorunlar Frsatlar - Tehditler) Analizi...... 30 3. DOKUZUNCU PLAN DNEMNDE (2007-2013) SEKTRDE BEKLENEN GELMELER ................................................................................................................. 31 3.1. Yurtii Talep Projeksiyonu .......................................................................................... 31 3.2. thalat Projeksiyonu ..................................................................................................... 32 3.3. hracat Projeksiyonu .................................................................................................... 33 3.4. retim Projeksiyonu .................................................................................................... 34 3.5. Yatrm Tahminleri ...................................................................................................... 35 3.5.1. Eklenecek Yeni Kapasiteler ..................................................................................... 35 3.5.2. Muhtemel Yatrm Alanlar ve Yerleri ..................................................................... 35 3.6. Teknolojide, Ar-Ge Faaliyetlerinde, stihdam Piyasasnda, Girdi Piyasalarnda, evre Uygulamalarnda vb. Muhtemel Gelimeler ve Sektrn Rekabet Gcne Etkileri ..................................................................................... 36 3.7. Dier Sektrler ve Yan Sanayi ile likilerde Muhtemel Gelimeler .......................... 36 3.8. Sektrde Kamunun Rol,zelletirme Faaliyetleri ve Muhtemel Etkileri.................. 36 4. ABYE KATILIM SRECNN SEKTRE ETKLER ........................................ 37 5. DOKUZUNCU PLAN DNEM N NERLEN STRATEJ, AMA, POLTKA, NCELK VE TEDBRLER ................................................................... 37 5.1. Temel Sektrel Vizyon ve Strateji .............................................................................. 37 5.2. Temel Ama ve Politikalar .......................................................................................... 38 5.2.1 ABye Katlm Srecine Ynelik Ama ve Politikalar .................................. 39 5.2.2. Dier Ama ve Politikalar ............................................................................ . 39 5.3. Ama ve Politikalar Gerekletirmeye Ynelik ncelikler, Tedbirler ve Hukuki Kurumsal Dzenlemeler ..................................................................................... .. 40 1
3

5.3.1 ABye Katlm Srecine Ynelik ncelikler, Tedbirler ve Hukuki Kurumsal Dzenlemeler ............................................................................. 41 5.3.2. Tevik Sistemine likin Tedbirler................................................................... 42 5.3.3. Dier ncelikler, Tedbirler ve Hukuki - Kurumsal Dzenlemeler.................. 42 5.4. Politika, Tedbir ve Dzenlemelerin Toplam Getirileri ve Ykleri ................................ 43 6. SONU VE GENEL DEERLENDRME .................................................................. 44 7. YARARLANILAN KAYNAKLAR ............................................................................... 45

YNETC ZET Deterjan ve temizlik maddeleri sektr Trkiyede 60l yllarda faaliyetine balam olup 1970 ylnda 5,000 ton olduu bilinen i tketimin 2005 ylnda 1.65 milyon ton seviyesine ulaaca tahmin edilmektedir ki, bu da yllk ortalama %18 gibi muazzam bir mrekkep byme oranna tekabl etmektedir. Bu muazzam ve srekli bymeye karlk sektrn yine de kat etmesi gereken mesafeler vardr: Trkiyede deterjan ve temizlik maddeleri tketimi AB lkelerine gre %30 - %40 seviyelerine ancak ulamtr. Sektrn hammadde asndan da baml olduu sylenebilir,nemli girdilerden LAB, STPP, enzim, optik aartc ve parfm ithalata dayaldr. Bunlarn dnda ambalaj olarak yerli retim kullanlmakla beraber bunun hammaddesi de nemli lde dardan ithal edilmektedir. Trkiyenin deterjan ve temizlik maddeleri i tketimi 1999 ylnda 744 bin ton ve 1.3 milyar olarak tahmin edilirken, 2005 yl bykl 1.65 milyon ton ve 1.62 milyar deerine ulamtr ki, 1999 ile 2005 arasnda yaanan felaket ve krizlere ramen sektrde byme ortalamasnn miktar olarak 14.3 ve deer olarak ta baznda % 3.7 oranna ulat grlmektedir. Sektrn rekabet gc zellikle son birka ylda grlen ihracat artlarnda nemli rol oynam ve gerekli destei bulduu zaman sektrn nerelere varabileceinin iaretini vermitir. Trkiyenin toplam ithalat 1999 ylnda 44.5 bin ton ve 71 milyon $ civarnda iken 2005 ylnda 109,000 ton ve 181 milyon $ seviyelerine ulalmas beklenmektedir. Bu rakamlardan elde edilen ithalat ortalama byme oranlar ise miktar olarak % 16.1 ve deer olarak % 16.9 seviyelerine ulaldn gstermektedir. Ayni zaman dilimi ierisinde ihracatmz 1999 ylnda 134,500 ton ve 94.4 milyon $ iken 2005 ylnda 224,000 ton ve 164.5 milyon $ seviyelerine ulalmas beklenmektedir. Bu rakamlardan elde edilen ihracat ortalama byme oranlar ise miktar olarak % 8.9 ve deer olarak % 9.7 seviyelerine ulaldn gstermektedir. Bu byme oranlarnn da etkisinde kalnarak 2006-2013 yllar arasnda sektrde yllk ortalama byme orannn muhafazakar bir tahminle miktar olarak % 5, deer olarak % 4 seviyesinde gerekleecei varsaylmtr. Ayni dnem ierisinde ithalatta da yllk bymenin miktar olarak %5, deer olarak %4 seviyesinde gerekleecei varsaylmtr. Buna karlk ihracattaki ortalama yllk bymenin miktar ve deer olarak % 5 olarak gerekleecei varsaylmtr.

Bu varsaymlardan hareketle retim ihtiyac hesap edildiinde IX. Kalknma Plan dneminde her yl 95,000 ile 125,000 ton arasnda ilave retim gerekecei grlmektedir. AB ile uyum salayabilmek iin sadece AB ierisinde yrrlkte olan mevzuatn takibi yeterli olmayp gelimekte olan eilimler de takip edilmeli ve ngrlen deiimler dorultusunda gerekli hazrlklar nceden yaplmaldr. rnein AB ierisinde kimyasallarn retim ve kullanmnn kayt altna alnmasn hedefleyen REACH hamlesinin ne aamada olduu, daha hangi aamalardan gemesi gerektii, ve eer yrrle konulmas sz konusu ise bunun muhtemel tarihi konusunda brokrasi ve sanayici bilgi sahibi olmal ve gerekli nlemleri almaldr. Sektr nemli lde etkilemesi beklenen dier bir gelime ise AB ierisinde Ekim 2005te yrrle giren 2004/648 sayl Deterjan Tz (Detergents Regulation) ile ilgili muhtemel gelimelerdir. Sanayici, brokrasi ve tketici bu gelimelerin dnda kalmamal, bu konularda bilgi ve fikir sahibi olmaldr. Bu konuda sektrel dernek ve kurululara da nemli grevler dmektedir. Sektrn ihtiyalar asndan nmzdeki IX. Kalknma Plan dneminde yaplmas gerekenler ise yle sralanmtr: 1. Piyasa gzetim ve denetim organizasyonunun kurulmas, personelin tayini veya istihdamnn salanmas, konu hakknda eitimlerinin tamamlanmas, 2. Denetim mekanizmas ierisinde yer almas beklenen resmi ve zel laboratuarlarn akreditasyonunun organizasyonu ve dnem ierisinde belli bir program erevesinde tamamlanmas, 3. Yaplacak analizlerde akreditasyon artnn aranmas, bunun dnda Bakanla bal laboratuarlarda analiz yaptrma mecburiyetine son verilmesi, 4. Analiz taleplerinin ve resmi laboratuarlarda yaplacak analizlerde maliyet unsurlarnn effaflatrlmas; zel laboratuarlar ile resmi laboratuarlar arasndaki analiz maliyet farklarnn ortadan kaldrlmas, 5. ABye uyum asndan ilgili mevzuat ve yaplan deiiklikler konusunda brokrasi, sanayici ve tketicinin ayr ayr ve farkl dzeylerde eitilerek hak ve ykmllkleri hakknda bilinlenmelerinin salanmas, 6. Bu konularda geni bilgi birikimi olan sektrel derneklere yeliin tevik edilmesi, bu kurululardaki bilgi birikiminden yararlanmak iin seminerler ve programlar dzenlenmesine kolaylk salanmas da gerekmektedir. 7. Kayt d ve denetim d alan iyerlerinin kayt iine ve denetim altna alnmas,

8. Piyasa gzetim ve denetim sisteminin faaliyete geirilmesi, bu sistemin kayt d ekonomiyi kontrol altna almak iin glendirilmesi ve desteklenmesi, 9. yzey aktif madde ve deterjan hammaddelerinin yerli retiminin tevik edilmesi, 10. KOSGEB tarafndan KOBIlere salanan destek ve teviklerin eitlendirilerek devamnn salanmas, 11. hracata verilen destek ve teviklerin devamnn salanmas, 12. Ar-Ge faaliyetlerine, zellikle evreye duyarl rnler gelitirilmesine ynelik faaliyetlere verilen destek ve teviklerin devamnn salanmas, 13. Yakt / elektrik / su gibi sanayi girdileri zerindeki har ve vergi yklerinin hafifletilerek bu maliyet unsurlarnda yurtd ile rekabet seviyelerine ulalmas, 14. stihdam zerindeki yklerin azaltlarak istihdamn desteklenmesi ve tevik edilmesi, blgesel olarak istihdamn teviki, 15. Trkiyenin yatrm haritasnn kartlmas, yatrmn avantajl grld blgelerde sanayi blgelerinin kurulmas (OSB, Teknopark, v.d.), sanayi yatrmlarnn bu blgeler iinde yaplmasnn tevik edilmesi, gerektiinde bu blgelerde devlet eliyle atk artma merkezleri kurularak iletilmesi ve blge iinde yer alan kurulularn katlmnn salanmas, Btn bunlar gerekletirilebildii taktirde Trkiyede deterjan ve temizlik maddeleri sektrnn ekonomiye katksnn nemli lde arttrlabilecei ve hatta bu rapor ierisindeki projeksiyonlarda temel oran olarak alnan muhafazakar art rakamnn (yllk % 5) ikiye katlanmasnn mmkn olabilecei sonucuna varlmtr.

1. GR:

Deterjan, yzey aktif zellii olup, bu zellik nedeniyle temizleme ilemi yapabilen, iinde ayrca ykamaya yardmc kimyasal maddeler de ieren sentetik bir rndr. lk deterjan retimi 1917 ylnda gerekletirilmitir. BASFda grev yapan bir Alman kimyacs F. GUNTER naftalini alkilletirerek elde ettii maddeyi slfonlam ve ilk deterjan aktif maddesini elde etmitir. Bunu sonraki yllarda zellikle Alman kimyaclarn aratrmalar takip etmi olup 1932 ylnda Henkelin Fewa ve Procter & Gamblen Dreft markalar piyasaya kan ya alkol slfat bazl ilk deterjanlardr. Deterjanlar ev tipi ve sanayi tipi olarak ikiye ayrlmaktadr. Deterjan ve temizlik maddeleri sektr kapsamndaki rnler genel olarak u ekilde snflandrlabilir : 1. El ve otomatik ykama iin amar deterjanlar ve amar katk maddeleri 2. El ve otomatik ykama iin bulak deterjanlar 3. Ovma maddeleri 4. Genel temizleme maddeleri (Banyo/Mutfak, cam temizleyicileri, Kire zc, Tuvalet temizleyicileri) 5. amar sular Sanayi tipi deterjanlar daha ziyade snai tesisler, hastaneler, oteller, fabrikalar, gibi byk tketim yerlerinde kullanlmaktadr ve yap itibari ile ev tipi deterjanlardan ok farkl deildir. Deterjan ve temizlik maddeleri sektr, ISIC Rev. 3 tanmna gre 2424 kodlu snflama (sabun, deterjan, temizlik ve parlatma mstahzarlar, parfmler, kozmetik ve tuvalet mstahzarlar) iinde yer almakta olup, gmrk tarife tanmlamasna gre 3402 GTIP ierisinde yer alan rnleri kapsamaktadr. Bu gurupta yer alan G.T..P. kodlar ve rn tarifleri aadaki tabloda verilmitir.
RN TARF PERAKENDE DETERJANLAR SABUN EREN YZEY AKTF MSTAHZARLAR (PERAKENDE) SABUN ERMEYEN YZEY AKTF MSTAHZARLAR (PERAKENDE) SABUN EREN YIKAMA MSTAHZARLARI (PERAKENDE) SABUN ERMEYEN YIKAMA MSTAHZARLARI (PERAKENDE) SABUN EREN TEMZLEME MSTAHZARLARI (PERAKENDE) RN TARF (devam) SABUN ERMEYEN TEMZLEME MSTAHZARLARI (PERAKENDE) G.T..P. TOPLAM 340220 34-02-20-10-00-11 34-02-20-10-00-12 34-02-20-90-00-11 34-02-20-90-00-12 34-02-20-90-00-13 G.T..P. 34-02-20-90-00-14

34-02-20-90-00-15 34-02-20-90-00-16 DER YIKAMA VE TEMZLEME MUSTAHZARLARI (PERAKENDE) (DETERJANLAR) PERAKENDE SATILMAYAN DETERJANLAR SABUN EREN YZEY AKTF MSTAHZARLAR DER (PERAKENDE DEL) SABUN ERMEYEN YZEY AKTF MSTAHZARLAR -DER SABUN EREN YIKAMA MSTAHZARLARI DER SABUN ERMEYEN YIKAMA MSTAHZARLARI - (PERAKENDE DEL) SABUN ICEREN TEMIZLEME MUSTAHZARLARI-DIGER SABUN ICERMEYEN TEMIZLEME MUSTAHZARLARI-DIGER 34-02-20-90-00-19 TOPLAM 340290 34-02-90-10-00-11 34-02-90-10-00-12 34-02-90-90-00-11 34-02-90-90-00-12 34-02-90-90-00-13 34-02-90-90-00-14 34-02-90-90-00-15 34-02-90-90-00-16 DIGER YIKAMA VE TEMIZLEME MUSTAHZARLARI (PERAKENDE DEGIL) 34-02-90-90-00-19

DETERJAN HAMMADDELER AIRLIK %30 - %50 OLAN DSODYUM ALKL EREN SULU ZELTLER SLFOREZNATLAR VE SLFOOLEATLAR ANYONLU LNEER ALKL BENZEN SULFONK ASTLER ANYONLU DODESL BENZEN SULFONK AST ANYONLU YZEYAKTF ORGANK MADDELER ANYONLU YZEYAKTF ORGANK MADDELER - KATYONLU OLANLAR YZEYAKTF ORGANK MADDELER - YONLU OLMAYANLAR DIER YZEYAKTIF ORGANIK MADDELER DIER YZEYAKTIF ORGANIK MADDELER

TOPLAM 3402-1 34-02-11-10-00-00 34-02-11-90-10-00 34-02-11-90-90-11 34-02-11-90-90-12 34-02-11-90-90-19 34-02-12-00-00-00 34-02-13-00-00-00 34-02-19-00-90-00 34-02-19-00-90-00

2. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR: 2.1. Mevcut Durum Trkiyede bu sektrn tketiciyle tanmas 1960l yllarda olmutur. 1970 ylnda 5.000 ton olan toplam deterjan retiminin 2005 ylnda 1.65 milyon tona ulaaca tahmin edilmektedir. 2.1.1. Kurulu Says, Mevcut Kapasite ve Kullanm DE tarafndan gerekletirilen 2002 Genel Sanayi ve yerleri Saym raporuna gre deterjan ve temizlik maddeleri sektrnde 710 firma retim yapmaktadr. Yine DE tarafndan belli aralarla sanayi retim, istihdam ve sat lmleri yaplmakta olup deterjan ve temizlik maddeleri sektr retim verileri anketinde saylan, retim faaliyeti gsteren firma saysnn 1999-2005 yllar

arasnda 11 ile 14 arasnda deitii grlmektedir. Bu rakamn gerei yanstmad aikardr. Plan almalar nedeniyle Salk Bakanlndan alnan bilgilere gre bu Bakanla 2004 ve 2005 yllar arasnda retim izni almak iin bavuruda bulunan firma says 99dur. Bu firmalarn listesi Ek-1de verilmitir. KOSGEB tarafndan, Haziran 2005 ile Ekim 2005 arasnda yaplan ve 48,000den fazla orta ve kk lekli retim tesisinin katld saha almas sonularnn taranmas ilemine gre kimya sektrnde faaliyet gsteren 1,439 firma olmasna karlk deterjan ve temizlik maddeleri sektrnde faaliyet gsteren 116 adet KOBI niteliinde firma olduu grlmtr. Anket sorularna verilen cevaplar ve KOSGEB ile ilikileri gz nne alndnda saha almasna katlan firmalarn belli bir gelime seviyesini tamamlam olduklar ve bu nedenle de sektrdeki firmalarn tmn yanstmadklar anlalmaktadr. 2004 ylnda evre konularn incelemek zere yaplan bir ankette ise deterjan ve temizlik maddesi reten firma says 225 olarak tespit edilmitir. Bu veriler hep beraber deerlendirildii takdirde sektrde faaliyet gsteren gerek firma saysnn bu rakamn biraz daha zerinde, yaklak olarak 250 civarnda olduu tahmin edilmektedir.
Sra No: (1) 12Tablo 1: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektrnde nemli Kurulular Kurulu Varsa Yabanc Ad retim Tesisi Yeri Sermaye Pay (%) (2) (3) (5) Kamu Kurulular TAR ZMR UKOBRLK ADANA zel Sektr Kurulular 1234567891011121314UNILEVER PROCTER & GAMBLE HENKEL HAYAT KMYA COLGATE PALMOLVE RECKITT-BENCKISER DIVERSEY KIMYA SARUHANLAR BYKMIHI HES DETERJAN EVYAP UZAY EVTEM BAER KMYA GEBZE - KOCAEL GEBZE - KOCAEL ZMR GLCK - KOCAEL GEBZE KOCAEL GEBZE KOCAEL GEBZE KOCAEL ORLU - TEKRDA KAYSER KAYSER GEBZE - KOCAEL BYKEKMECE-STANBUL ANKARA CEYHAN-ADANA 100% 100% 100% 100% 100% 100%

Sektrde faaliyet gsteren firmalar arasnda kamu kurulular olarak sadece baz yal tohum kooperatifleri yer almakta (TAR, UKOBRLK), bunlar da sektrn toplam retiminde fazla bir yer tutmamaktadr. Sektrn nde gelen baz firmalarn ismi ve retim tesislerinin bulunduu yer aadaki tabloda verilmitir.

Yukarda verilen temizlik maddelerine ilikin snflandrma dorultusunda amar deterjanlar retimi bu amala kurulmu zel tesisler gerektirmekte olup bu balamda kurulu kapasiteden bahsetmek sz konusu olabilir. Bu durumda dahi alma dzeni ve rn gam, kapasite ile retim arasndaki ilikinin (kapasite kullanm oran veya verim) belirlenmesinde nemli rol oynarlar. Dier temizlik maddeleri retimi ise genelde hammaddelerin depolanmas, karm ve ambalajlanmas eklinde olduu iin verim konusuna ok hassas modern tesisler olabilecei gibi, bedensel faaliyete byk apta dayanan retim tarz ve tesisleri de olduka yaygn kullanmdadr. Bu nedenlerle somut bir kapasite miktar verilememekle birlikte, genel olarak sektrde kapasite kullanm orannn %50-60 arasnda olduu tahmin edilmektedir. Kapasite kullanm konusunu irdeleyebilmek asndan basit bir tahmin yrtmek mmkn olup bu amala toplam deterjan ithalat ve ihracatnn %50 kadarnn amar ykama tozu olduu varsaym kabul edilerek ve VIII. Kalknma plannda verilmi olan kurulu kapasite oran (800-900 bin ton) alt snr varsaylarak 1999dan bugne kadar sektrde gerekletirilen kapasite art tahminleri de kullanlmak suretiyle tahmini durum Tablo 2de zetlenmitir. Bu hesaplara gre halen Trkiyede amar deterjan retimi amacn tayan kurulu kapasite yaklak olarak 1.5 milyon ton/yl civarndadr, ve bu kapasitenin yaklak %54 kadar kullanlmaktadr. Bu da yukarda verdiimiz kapasite kullanm araln teyit etmektedir.
Tablo 2: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektrnde Kurulu Kapasite Durumu Sra Ana Kapasite Kapasite YILLAR No: Mallar (1) (2) 1- amar Deterjan ve KKO (3) Kapasite retim KKO Birimi (4) Ton/yl Ton / yl % Tketim hracat thalat 1999 (5) 800,000 384,910 48.1 334,411 55,135 4,636 2005 Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 (6) (7) (8) (9) (10) (11) 900,000 1,000,000 1,100,000 1,200,000 1,350,000 1,500,000 432,697 367,381 519,018 626,648 707,305 807,828 48.1 36.7 47.2 52.2 52.4 53.9 384,368 321,741 470,260 565,529 642,203 741,828 52,274 48,292 51,695 65,356 71,573 73,500 3,945 2,652 2,937 4,237 6,741 7,500

Kaynak:

Sabun ve Deterjan sanayicileri Dernei

Kurulu kapasite ile ilgili daha hassas ve detayl alma yapmak istenir ise gereken bilgiler rn gam ve alma dzeni de belirtilmek suretiyle ilgili sanayii odalarndan alnabilir. 2.1.2. retim: a) retim Yntemi -Teknoloji: retim teknolojisi VIII. Kalknma Plannda olduka detayl olarak ele alnd ve geen zaman ierisinde sektrdeki durumu etkileyecek nemli
9

teknolojik gelimeler olmad iin burada ayni detayda ele alnmamtr. Bu konuda bilgi sahibi olmak isteyenler VIII. Kalknma Plan Kimya Sanayii K Raporundan yararlanabilirler. Trkiyede bilhassa byk yatrm isteyen toz deterjan kule ve slfonasyon niteleri kurulu kapasitesi ihtiyacn ok zerindedir. 2005 yl sonu olarak toplam toz deterjan kule kapasitesinin mamul madde karl olarak 1.5 milyon tonu bulduu, kurulu kapasitenin % 50-60 orannda kullanld tahmin edilmektedir. Lakin ihracat asndan bakldnda, hazr durumdaki kurulu kapasite bulunmas yurtdnda gelecek rn taleplerine hemen cevap verebilmek asndan sektre esneklik ve avantaj salamaktadr. amar tozlar dndaki temizlik maddeleri retimi ok dk yatrmlar ile gerekletirilebildiinden bu sahada retim yapan KOB niteliinde birok firma vardr. Kapasite doluluk oran likit ve jel deterjanlarda daha yksektir, lakin bu tr retim iin kapasite belirlemesi veya kapasite kullanm oran tespiti anlamszdr, nk pek ok firma baka amalarla kurulmu olan tesislerini ufak tefek deiikliklerle bu tr rnlerin hazrlanmas ve dolumu iin kullanabilmektedir. Baz tesislerde ise kurulu tesis ayni zamanda farkl rnlerin dolumu amacyla kullanlarak kapasiteden tasarruf edilmektedir. lkemizde LAB, lineer alkil benzen slfonata evrilerek kullanlmaktadr. Slfonasyon tesisleri asndan bakldnda yaklak 2.5 milyon ton LABSA retecek kurulu kapasite bulunduu grlmektedir. Bu tesislerin baka amala kullanlmas mmkn olmad iin kapasite atl kalmakta veya dk verimle altrlmaktadr. Sektrdeki dier girdilerden STPP, enzim, optik aartc ve parfm ithalata dayal olup sadece tuz, kostik, SCMC, slfat ve silikat gibi hammaddeler yerli retimden salanabilmektedir. LAB ve dier hammaddelerin retimi talebi karlamadndan ithal edilmektedir, bu nedenle sektr hammadde ithalat asndan nemli oranda da bamldr. b) rn Standartlar: Sektrde uygulanan standartlar olarak: TS518 TS4495TS5682Sentetik Deterjanlar Mekanik Temizleme Tozu Sodyum Hipoklorit Sanayide ve amar Suyu Olarak Kullanlan

10

halen yrrlkte olan standartlardr. Daha nce zorunlu olarak uyulmas gereken bu standartlar 02.112005 tarihli Resmi Gazetede yaynlana bir tebli ile mecburi uygulamadan kaldrlmtr. Bu rnlerin tabi olduu uluslar aras bir standart yoktur. c) retim Miktar ve Deeri: Devlet statistik Enstits (DE) den temin edilen 1999-2005 yllar arasnda yurtii retim miktarlar, Tablo 4 te bin ton olarak ve Tablo 5 te cari fiyatlarla milyon cinsinden verilmitir. 1999-2001 yllar arasnda azalan bir eilim gsteren retimin, 2002 ylnda tekrar arta getii ve 2005 ylnda 860 bin tona ulamas beklendii grlmektedir. Bu tablolara temel oluturan DE verilerinin toz deterjan reten 11, sv deterjan reten 8, ve krem deterjan reten 1 tesisten alnan bilgilere dayand verilerin ieriinden anlalmaktadr. Yukarda da belirtildii gibi, son iki yl ierisinde bu sektrde retim yapmak zere 99 firmann bavurmu olduu dnlrse, DE verilerine katkda bulunan firma saysnn toplam firma saysna gre ok az olmas nedeniyle Trkiyenin tm retimini kapsamad, gerek retim rakamlarnn ok daha yksek olduu olasl kuvvet kazanr.
Tablo 4:Deterjan ve Temizlik Maddeleri retim Miktar Sra Ana No: Mallar (1) (2) 1 Toz Deterjan 2 Sv Deterjan 3 Krem Deterjan 4 zel Maksatl 5 Temizleme Tozu 6 Dier Tem. Mad. TOPLAM Kaynak: YILLAR 1999 2000 2001 2002 2003 2004 (3) (4) (5) (6) (7) (8) 496.2 459.8 446.3 496.2 618.1 651.1 96.3 83.7 60.2 87.5 98.4 116.4 30.3 37.9 43.1 35.2 25.9 30.7 7.1 7.2 5.3 32.6 17.1 20.9 17.9 2.0 2.2 3.7 5.0 4.8 622.8 581.5 DE Verileri 549.6 618.9 742.4 798.1 YILLIK ARTILAR (%) 2005 2005 Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 Tah. (9) (4/3) (5/4) (6/5) (7/6) (8/7) (9/8) 685.0 -7.3 -2.9 11.2 24.5 5.3 5.2 135.0 -13.0 -28.2 45.4 12.5 18.2 16.0 50.0 25.1 13.6 -18.3 -26.5 18.4 62.9 (000 ton)

5.0 860.0

-89.1 -6.6

14.0 -5.5

65.3 12.6

35.8 20.0

-4.9 7.5

4.2 7.8

Benzer bir eilimin retim deerlerinin analizinde de ortaya kt grlmektedir. Deer olarak artlar miktar artlarnn ok gerisinde kalmtr. Grlen odur ki pazar pay kaybetmemek iin dk tutulan fiyatlar daha sonra arttrlamaynca sektrde karllk dm olup halen 1998 seviyelerinin altndadr. Dier taraftan, DE verilerinin TL baznda raporlanm olmas nedeniyle bu verilerin ileriki yllarda hayatmza daha da ok girmesi beklenen cinsine evrilmesi srasnda, 2001-2005 arasnda dolar ve euro arasnda ortaya kan parite farkllklar nedeniyle de retim deerleri mahiyeti pheli veya bellisiz deiimler gsterebilmektedir.
11

Tablo 5: Deterjan ve Temizlik maddeleri retim Deeri Sra Ana No: Mallar (1) (2) 1 Toz Deterjan 2 Sv Deterjan 3 Krem Deterjan 4 zel Maksatl 5 Temizleme Tozu 6 Dier Tem. Mad. TOPLAM Kaynak: 1999 (3) 593.6 92.4 42.8 12.0 17.7 24.3 2000 (4) 468.9 92.3 50.6 18.4 2.0 YILLAR 2001 2002 (5) (6) 399.6 344.7 58.4 83.4 46.5 31.8 11.3 2.0 506.6 2.3 473.5 2003 2004 (7) (8) 388.4 396.7 63.8 86.4 18.1 19.1 7.9 9.8 4.8 3.0 492.7 505.2

Mil. (Cari fiyatlarla) YILLIK ARTILAR (%) 2005 2005 Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 Tah. (9) (4/3) (5/4) (6/5) (7/6) (8/7) (9/8) 450.0 -21.0 -14.8 -13.7 12.7 2.1 13.4 100.0 -0.1 -36.7 42.7 -23.4 35.3 15.7 25.0 18.3 -8.0 -31.6 -43.3 6.1 26.9 3.7 -91.9 -19.2

4.0 579

1.8 -19.9

14.4 -6.5

107.0 4.1

-36.1 2.5

33.3 14.6

782.8 532.2 DE Verileri

Daha gereki bir tahmin yapabilmek iin i tketim / ithalat / ihracat rakamlarndan hareketle retimi saptamak yoluna gidilebilir, lakin d ticaret verilerinin G.T.I.P. baznda dzenleniyor olmas ve A.C. Nielsen kaynakl perakende sat verileri ile ayni baza getirmekteki zorluklar nedeniyle bu kontrol yaplamamtr. d) Maliyetler: Maliyetler hakknda bir inceleme yapabilmek iin benzer sistemlerin mercek altna alnmas gerekmektedir. Halbuki yukarda kapasite kullanm konusunda yaptmz saptamalar maliyetler iin de geerli olup sektr ierisindeki belirli retim tesisleri arasnda mukayese mmkn olmakla birlikte, sektrn btn iin (alt sektrler arasndaki farkllklar nedeniyle) byle bir yaklam sz konusu deildir. Bu farkllklar snai maliyetler iin olduu gibi, ticari maliyetler iin de geerli olabilmektedir. Bu nedenle ve okuyucularn yanl izlenim edilmesine meydan vermemek iin maliyet dalm verilmemitir. 2.1.3. D Ticaret: D ticaret verileri GTIP baznda ve $ birimiyle DE tarafndan toplanmakta olduu iin bu raporda da bu ekilde irdelenmitir. nemli d ticaret kalemlerinin GTIP numaralar giri blmnde verilmitir. Buradaki ilgin bir gzlem ise 19992002 yllar arasnda perakende satlan deterjan ve temizlik rnlerinin byk ounluunun 34.02.20.90.00.11/12/13/14 ve 19 GTIP pozisyonlarnda bulunmasna ramen, 2003-2005 yllar arasnda ayni kategoride bu GTIP sralarnda d ticaretin sfra dt, buna karlk 1999-2002 arasnda hi hareket grlmeyen GTIP sralar olan 34.02.20.90.00.15/16 da 2003-2005 yllar arasnda toplam 130 mil. $ zerinde hareket olduudur. Benzer bir durum ise perakende satlmayan deterjan ve temizlik rnlerinin byk ounluunun

12

34.02.90.90.11/12/13/14 ve 19 pozisyonlarnda 1999-2002 arasnda grlen d ticaretin 2003 ylndan itibaren 34.02.90.90.15/16 pozisyonlarna kayd grlyor. Bu farklarn 2002 yl sonu itibariyle yaplan bir GTIP pozisyon tanm deiikliinden kaynaklandn dnyoruz. a) thalat: DE verilerine gre Trkiyenin ithalat, Tablo 6da miktar ve Tablo 7de de deer olarak verilmitir. thalatn nemli ksm AB lkelerinden yaplyor olmasna karlk DE kaytlar US$ baznda verildii iin aadaki tabloya da bu birimle yanstlmtr. Trkiyeye bitmi rn ithalat 1999 2001 yllar arasnda 9,300 tondan (11.1 mil. $) 5,300 tona (5.8 mil. $) dmesine karlk 2002den balayarak art eilimine girmi ve 2004 ylnda 13,500 tona (19.0 mil $) ulamtr. 2005 ylnn ilk sekiz aynda 9,700 tona ulaan ithalatn yl sonuna kadar 15,000 ton ve 21.0 milyon $ seviyesini yakalamas beklenmektedir. Benzer ekilde, perakende sat olmayan, dkme deterjanlar ve profesyonel piyasalar iin yaplan ithalat deeri ise 1999da 10,300 ton (22.8 mil. $) dzeyinden bu yl 14,500 ton ve 35 mil. $ seviyesine kmas beklenmektedir. Trkiyenin en byk ithalat hammaddeler olup bu kategorilerde miktar olarak 1999 ylnda 44,500 ton ve 71 mil. $ olan ithalat 2001 ylnda 36,600 ton ve 60.5 milyon $ seviyesine gerilemi olmasna ramen, 2002 ylndan balamak zere art eilimine girerek 2004 ylnda 77,000 ton ve 119.5 mil. $ dzeyine ulamtr. thalatn bu yl 79,500 ton v3 125 mil $ seviyesine ulaaca tahmin edilmektedir.
Tablo 6: Deterjan ve Temizlik maddeleri Sektr rn thalat (Miktar Olarak) Sra Ana YILLAR No: Mallar (1) (2) 1 34.02.20.xx.xx.xx 2 34.02.90.xx.xx.xx 3 34.02.11/12/13/19 TOPLAM Kaynak: 1999 2000 2001 2002 2003 2004 (3) (4) (5) (6) (7) (8) 9.3 7.9 5.3 5.8 8.4 13.5 10.3 11.7 10.8 12.5 13.0 14.0 (000 ton) YILLIK ARTILAR (%) 2005 2005 Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 Tah. (9) (4/3) (5/4) (6/5) (7/6) (8/7) (9/8) 15.0 -20.9 -34.1 5.5 87.0 67.3 11.3 14.5 -0.5 -16.2 22.2 24.2 17.4 3.6

44.5 64.1

43.5 63.0

36.6 52.8

69.8 88.2

72.8 94.1

77.0 104.5

79.5 109.0

-2.1 -0.9

-16.6 -18.0

32.2 28.2

22.8 26.7

21.7 24.6

3.2 4.3

DE D Ticaret verileri

Bunlarn dnda 34.02.90.10.00.12 GTIPte yer alan sabun iermeyen yzey aktif mstahzarlar ile 34.02.20.90.00.16 GTIPte yer alan sabun iermeyen temizleme mstahzarlar da nem arz etmektedir. Yar rn ithalat yok denecek kadar azdr. Sodyum karbonat, CMC, ve baz katk maddelerinin yerli retimi olup i piyasadan temin edilebilmektedir. Buna karn LAB, STPP, enzim, optik aartc, boya ve parfm gibi katk maddeleri ihtiyac da byk apta ithalatla karlanmaktadr. Fabrika k fiyat zerinden ithal girdilerin toplam maliyete oran yaklak olarak % 40 50 arasndadr.

13

Tablo 7: Deterjan ve Temizlik maddeleri Sektr rn thalat (Deer Olarak)

Sra Ana No: (1) 1 2 3 Mallar YILLAR 1999 2000 2001 2002 2003 2004 (3) (4) (5) (6) (7) (8) 11.1 8.8 5.8 6.1 11.4 19.0 22.8 22.7 19.0 23.2 28.8 33.8 71.0 72.5 60.5 79.9 98.2 119.5 104.8 103.9 85.2 109.2 138.4 172.4 DE D Ticaret Verileri 2005 Tah. (9) 21.0 35.0 125.0 181.0

(2) 34.02.20.xx.xx.xx 34.02.90.xx.xx.xx 34.02.11/12/13/19 TOPLAM Kaynak:

(CIF, Cari Fiyatlarla, milyon $) YILLIK ARTILAR (%) 2005 2000 2001 2002 2003 2004 Tah. (4/3) (5/4) (6/5) (7/6) (8/7) (9/8) -20.9 -34.1 5.5 87.0 67.3 10.3 -0.5 -16.2 22.2 24.2 17.4 3.5 2.1 -16.6 32.2 22.8 21.7 4.6 -0.9 -18.0 28.2 26.7 24.6 5.0

Yukardaki tablolarda grlen ithalat deer ve miktar ilikisi Tablo 8de CF baznda $/kg olarak hesaplanmak suretiyle verilmitir.
Tablo 8: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr rn thalat Ortalama Birim Fiyatlar
Sra Ana No: (1) 1 2 3 Mallar Fiyat Birimi (3) 1999 (4) 2000 (5) 2001 (6) YILLAR 2002 (7) 2003 (8) 2004 (9) 2005 Tah. (10) 2000 (5/4) YILLIK ARTILAR (%) 2001 (6/5) 2002 (7/6) 2003 (8/7) 2004 (9/8) 2005 Tah. (10/9)

(CIF, $)

(2) 34.02.20.xx.xx.xx 34.02.90.xx.xx.xx 34.02.11/12/13/19 TOPLAM Kaynak:

$/kg $/kg $/kg $/kg

1.19 2.21 1.59 1.63

1.11 1.94 1.67 1.65

1.09 1.75 1.65 1.61

1.04 1.85 1.15 1.24

1.36 2.22 1.35 1.47

1.41 2.42 1.55 1.65

1.79 2.50 1.56 1.71

-7.0 -12.2 4.6 0.8

-1.9 -9.6 -1.0 -2.0

-4.8 5.9 -30.6 -23.3

31.1 19.7 17.8 18.7

3.9 8.9 15.0 12.2

32.2 -1.0 9.6 10.2

DE D Ticaret Verileri

1999 -2002 yllar arasnda dme eilimi gsteren birim fiyatlarn bu yldan balayarak tekrar ykselme eilimine girmesi, ithalatn byk blmnn AB lkelerinden yaplmasna bal bir gelime olarak grlmektedir. Bilindii gibi 2002 ylna kadar $ karsnda %20 kadar daha deersiz olan , bu yldan sonra giderek deer kazanm ve 2004 yl sonlarnda Avrupa para birimine kar %20 kadar daha deerli hale gelmitir (1.00 =1.22 $). Bunun bizim ithalatmza yansmas ise 2002 2005 arasnda ykselen birim fiyatlar eklinde olmutur. Trkiyenin ithalat yapt lkeler ithalat deeri byklne gre sralanm olup Tablo 9da miktar ve Tablo 10da deer olarak verilmitir.
Tablo 9 : AB ve nemli Dier lkelerden Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr rn thalat (Miktar Olarak)
Sra Ana YILLAR 2000 (4/3) -5.0 -7.8 78.6 -22.2 795.6 220.1 40.2 YILLIK ARTILAR (%) 2001 (5/4) -19.3 -10.8 -10.1 31.0 47.2 45.5 -59.7 -100 2002 (6/5) 65.2 5.2 12.1 64.8 60.5 -95.5 -54.0 2003 (7/6) 5.4 79.1 17.1 -12.3 -24.8 100.0 -29.3 100 2004 (8/7) 8.1 50.1 -1.9 85.6 71.1 163.6 140.2 125.3 2005 Tah. (9/8) 3.6 23.2 -1.6 88.4 36.6 17.4 33.5 77.0 2005 Tah. No: Mallar 1999 2000 2001 2002 2003 2004 (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) AB lkeleri Toplam 60,244 57,203 46,146 76,254 80,383 86,894 90,000 nemli Dier lkeler 1ABD 1,046 965 861 906 1,623 2,435 3,000 2SVRE 0 1,493 1,341 1,504 1,760 1,727 1,700 3JAPONYA 51 91 119 196 172 318 600 4SRAL 217 169 248 398 300 512 700 5N 6 53 76 0 291 767 900 SERBEST 6BLGELER 446 1,428 575 265 187 449 600 7- HNDSTAN 6 9 0 3 125 282 500 Kaynak: 1999-2005 DE D Ticaret verilerinden hesaplanmtr.

(ton)

14

lke baznda ithalatn ezici ounluu AB lkelerinden yaplmaktadr, Trkiye ithalat ierisinde AB lkelerinin pay % 85 civarnda olup, onu A.B.D. %2.8 ve svire %1.6 ile takip etmektedir. Bu lke dnda ithalatmzda %1.0 zerinde pay sahibi olan bir baka lke yoktur. Toplam ithalatn iinde en nemli paya hammaddeler sahiptir. Ekonomideki dzelme ve retim artna da paralel olarak ithalat art da son yllarda dzenli art gstermektedir.
Tablo 10 : AB ve nemli Dier lkelerden D&TM Sektr rn thalat (Deer Olarak)
Sra Ana No: Mallar (1) 1999 (3) 2000 (4) 2001 (5) YILLAR 2002 (6) 2003 (7) 2004 (8) 2005 Tah. (9) 2000 (4/3) -3.2

(CIF, Cari Fiyatlarla, Bin $)

YILLIK ARTILAR (%) 2001 (5/4) 2002 (6/5) 2003 (7/6) 2004 (8/7) 2005 Tah. (9/8) 2.6

(2)

AB lkeleri Toplam 96,612 93,498 72,052 95,218 120,301 146,156 150,000 nemli Dier lkeler
1ABD 3,159 3,126 2,792 2SVRE 0 3,170 2,742 3JAPONYA 226 293 467 4SRAL 372 271 304 5N 15 57 100 6SERBEST BLG. 676 1,270 747 15 7HNDSTAN 25 0 Kaynak: DE D Ticaret Verileri 2,672 3,252 639 556 2 405 6 4,343 4,571 526 585 238 342 148 7,023 4,724 1,226 988 827 559 335 8,500 4,700 2,000 1,200 1,000 700 600

-22.9 32.2

26.3 21.5

-1.0 29.6 -27.1 279.5 87.8 65.3

-10.7 -13.5 59.1 12.0 75.5 -41.2 -100.0

-4.3 18.6 36.9 83.0 -98.2 -45.8

62.6 40.6 -17.8 1.7 100.0 -15.4 1,000.0

61.7 3.3 133.2 74.9 247.5 63.5 125.8

21.0 -0.5 63.2 21.5 21.0 25.1 79.0

Bu verilerden grlecei gibi birtakm yzey aktif maddelerin yurtii retimi yaplmas halinde bu kalemlerde ithalata gerek kalmayacaktr. Sektrde yar rn ithalat yok denecek kadar azdr. Yukardaki tablolarda (Tablolar 6, 7, ve 8) 3. srada yer alan ithal kalemleri deterjan ve temizlik maddeleri sanayiinin ana hammaddelerini oluturmaktadr. Bunlarn dnda STPP ile boya ve parfm gibi katk maddeleri ile baz ambalaj maddeleri de byk apta ithal edilmektedir. b) hracat: DE verilerine gre Trkiyenin ihracat, Tablo 11de miktar ve Tablo 12de de deer olarak verilmitir.
Tablo 11: Deterjan ve Temizlik maddeleri Sektr rn hracat (Miktar Olarak) Sra Ana YILLAR No: Mallar 1999 2000 2001 2002 2003 2004 (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) 1 34.02.20.xx.xx.xx 110.3 104.5 96.6 103.4 130.7 143.1 2 34.02.90.xx.xx.xx 17.4 6.4 8.6 11.3 16.5 40.5 3 34.02.11/12/13/19 6.8 14.8 16.0 11.8 31.6 34.0 TOPLAM 134.5 125.7 121.2 126.4 178.7 217.7 Kaynak: DE D Ticaret Verileri (000 ton) YILLIK ARTILAR (%) 2005 2005 Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 Tah. (9) (4/3) (5/4) (6/5) (7/6) (8/7) (9/8) 147.0 -8.8 -11.2 -2.5 29.3 16.9 2.7 41.0 -61.2 27.7 15.2 50.5 130.5 1.2 36.0 81.2 1.6 -23.8 156.8 21.4 5.7 224.0 -9.5 -6.9 -4.5 48.0 29.6 2.9

DE verilerine gre temizlik maddeleri ihracat arlkl olarak Dou Avrupa lkeleri, Ortadou ve sraile yaplmaktadr. Toplam ihracatn 1999 - 2001 yllar
15

arasnda 94.4 milyon $dan (134,500 ton) 79.5 milyon $a (121,200 ton) gerilemesine karlk, 2002 ylndan sonra ykseli eilimine geerek 2004 ylnda 145.6 milyon $a (217,700 ton) ykselmitir. Perakende satlan rnlerde toplam deterjan ve temizlik maddeleri ihracat 1999 ylnda yaklak 110,300 ton (73.9 mil. $) dzeyinden 2001 ylnda 96,600 ton (60.0 mil. $) dzeyine gerilemi, 2002 ylndan sonra tekrar art eilimine girerek 2004 ylnda 143,100 ton (88.2 mil. $) dzeyine ulamtr. Bu ihracat iinde en nemli pay % 78 ile Sabun ermeyen Ykama Mstahzarlar (perakende) kaleminde yer alan rnlere aittir. Daha sonraki yllarda art eilimi yakalam olunmasna ramen 34.02.20.90.00.12 ve 13 GTIP numaral guruplarda 2002 ylndan sonra yaplm olan deiiklik nedeniyle bu etkiyi grmek mmkn olmamaktadr. Endstriyel rnlerde toplam ihracat 1999 ylnda 17,400 tondan (13.4 mil. $) 2000 ylnda 6,400 ton (5.2 mil. $) dzeyine gerilemi, 2002 ylndan sonra tekrar art eilimine girerek 2004 ylnda 40,500 ton (26.6 mil $) seviyesine ykselmi olup 2005 ylnda da 32.5 milyon $ seviyesinin almas beklenmektedir.
Tablo 12 : Deterjan ve Temizlik maddeleri Sektr rn hracat (Deer Olarak) Sra Ana YILLAR No: Mallar 1999 2000 2001 2002 2003 2004 (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) 1 34.02.20.xx.xx.xx 73.9 67.4 60.0 58.4 75.5 88.2 2 34.02.90.xx.xx.xx 13.4 5.2 6.7 7.7 11.6 26.6 3 34.02.11/12/13/19 7.0 12.7 13.0 9.9 25.3 30.8 TOPLAM 94.4 85.4 79.5 75.9 112.4 145.6 Kaynak: DE D Ticaret Verileri 2005 Tah. 2000 (9) (4/3) 98.0 -8.8 32.5 -61.2 34.0 81.2 164.5 -9.5 (FOB, Cari Fiyatlarla, Bin $) YILLIK ARTILAR (%) 2005 2001 2002 2003 2004 Tah. (5/4) (6/5) (7/6) (8/7) (9/8) -11.2 -2.5 29.3 16.9 11.1 27.7 15.2 50.5 130.5 22.0 1.6 -23.8 156.8 21.4 10.5 -6.9 -4.5 48.0 29.6 13.0

Bu ihracat iinde en nemli pay % 54 ile Dier Ykama ve Temizleme Mstahzarlar (Perakende Deil) kaleminde yer alan rnlere aittir. Daha sonraki yllarda art eilimi yakalam olunmasna ramen 34.02.90.90.00.xx GTIP numaral guruplarda 2002 ylndan sonra yaplm olan deiiklik nedeniyle bu etkiyi grmek mmkn olmamaktadr. Yar rn ihracat ise yok denecek kadar azdr. Sektrdeki firmalar hammadde asndan net olarak darya baml olmakla birlikte kmsenmeyecek miktarda hammadde ihracat da yaplabilmektedir. 1999 2004 yllar arasnda hammadde ihracat 6,800 tondan (7.0mil. $) 34,000 tona (30.8 mil. $) ykselmi olup 2005 ylnda 36,000 ton (34.0 mil. $) seviyesinin yakalanmas beklenmektedir. Ayn yllar arasnda ihracatn ithalat karlama oran %90.1den %84.5e gerilemi olup 2005 ylnda %91.0 seviyesine ykselmesi beklenmektedir.

16

DE verilerinden hesaplanan ortalama birim ihracat fiyatlar Tablo 13te verilmitir.

Tablo 13: Deterjan ve Tem. Mad. Sektr hracat Ortalama Birim Fiyatlar
Sra Ana Fiyat YILLAR 2005 Tah. (10) 2000 (5/4) No: Mallar Birimi 1999 2000 2001 2002 2003 2004 (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) $/kg 0.67 0.64 0.62 0.56 0.58 0.62 1 34.02.20.xx.xx.xx $/kg 0.77 0.82 0.77 0.68 0.70 0.66 2 34.02.90.xx.xx.xx $/kg 1.03 0.86 0.81 0.84 0.80 0.90 3 34.02.11/12/13/19 $/kg 0.70 0.68 0.66 0.60 0.63 0.67 TOPLAM Kaynak: DE D Ticaret Verilerinden hesaplanmtr (FOB, $) YILLIK ARTILAR (%) 2001 (6/5) 2002 (7/6) 2003 (8/7) 2004 (9/8) 2005 Tah. (10/9)

0.67 0.79 0.94 0.73

-3.8 5.9 -16.4 -3.2

-3.8 -5.9 -5.8 -3.4

-9.0 -11.5 3.3 -8.5

2.3 2.9 -4.1 4.7

6.7 -6.3 12.5 6.4

8.2 20.6 4.5 9.8

Bu tablodan da anlalaca gibi, Trkiye ihracat 2002-2004 yllar arasnda hem ihracatn arttrm, hem de ihracat birim deerlerinde az da olsa art salayabilmitir. Bu eilimin 2005 ylnda da devam etmesi beklenmektedir. DE verilerine gre sektr ihracatnda nemli yer tutan pazarlara yaplan ihracat Tablo 14te miktar, ve Tablo 15te deer olarak verilmektedir.
Tablo 14 : AB ve nemli Dier lkelere Deterjan ve Tem. Maddeleri Sektr hracat (Miktar Olarak)
Sra Ana No: Mallar (1) (2) AB lkeleri Toplam 1999 (3) 2,974 2000 (4) 2,300 2001 (5) 1,874 YILLAR 2002 (6) 3,065 2003 (7) 2,838 2004 (8) 7,867 2005 Tah. (9) 9,000 2000 (4/3) -22.7 2001 (5/4) -18.5 (ton) YILLIK ARTILAR (%) 2002 (6/5) 63.6 2003 (7/6) -7.4 100.0 -54.5 -38.5 27.5 -51.7 3.9 -46.9 -20.7 2004 (8/7) 177.2 988.7 157.6 117.6 211.7 80.5 45.7 118.5 253.2 2005 Tah. (9/8) 14.4 14.0 5.5 7.9 9.1 8.5 9.3 7.7 5.8

nemli Dier lkeler 1IRAK 0 0 0 2SRAL 9,248 9,262 16,084 3RUSYA FED. 11,336 10,873 13,359 4- SSERBEST BL. 6,105 2,550 2,005 5UKRAYNA 32,587 30,337 25,719 6ROMANYA 1,208 2,111 4,352 7- BULGARSTAN 19,759 15,531 12,412 8MISIR 473 877 1,552 Kaynak: DE D Ticaret Verileri

0 3,223 35,091 40,000 21,829 9,931 25,584 27,000 18,703 11,501 25,021 27,000 3,460 4,411 13,750 15,000 20,069 9,701 17,514 19,000 12,101 12,568 18,305 20,000 13,588 7,222 15,780 17,000 2,024 1,605 5,669 6,000

0.2 -4.1 -58.2 -6.9 74.7 -21.4 85.2

73.7 22.9 -21.3 -15.2 106.2 -20.1 77.0

35.7 40.0 72.6 -22.0 178.1 9.5 30.5

Dou Avrupa ve Ortadou blgeleri en nemli pazarlar olup AB lkelerine ihracatmz 2004 DE verilerine gre Irak, srail, Rusya Fed., Serbest Blgeler, Ukrayna, Romanya ve Bulgaristandan sonra ancak 8. sradadr. Dier taraftan, AB lkelerine yaplan ihracatn 2003 ylndan beri dzenli art gsteriyor olmas memnuniyet vericidir. Iraka yaplan ihracat BM kararlar dorultusunda durmu iken 2002 ylndan sonra A.B.D. ynetimi altnda balam ve ksa seviyede en nemli ihracat pazarmz haline gelmitir. nmzdeki yllarda savan etkilerinin azalmas ve ilikilerin normallemesi ile daha yukarlara kacak potansiyele sahiptir.

17

Tablo 15 : AB ve nemli Dier lkelere Deterjan ve Tem. Mad. Sektr hracat (Deer Olarak)
Sra Ana No: Mallar (1) (2) AB lkeleri Toplam 1999 (3) 2000 (4) 2001 (5) YILLAR 2002 (6) 2003 (7) 2004 (8) 2005 Tah. (9) 6,000 24,000 22,000 18,000 14,000 13,000 12,000 8,000 5,000 2000 (4/3) -32.8

(FOB, Cari Fiyatlarla, Bin $)

YILLIK ARTILAR (%) 2005 Tah. (9/8) 10.0 16.0 11.3 9.9 15.4 16.0 11.5 23.0 14.1

2001 (5/4) -38.3

2002 (6/5) 54.7

2003 (7/6) 109.2

2004 (8/7) 36.6 386.8 30.1 25.1 53.5 12.5 -19.0 7.4 75.7

2,794 2,000 1,234 1,909 3,995 5,457 nemli Dier lkeler 1IRAK 0 0 0 0 4,249 20,685 2SRAL 9,248 8,410 13,958 17,396 15,191 19,763 3RUSYA FED. 11,336 4,903 4,914 7,165 13,091 16,379 4SERBEST BL. 6,105 2,440 1,872 3,218 7,903 12,129 5UKRAYNA 32,587 20,081 15,740 9,062 9,969 11,211 6ROMANYA 1,208 1,389 2,601 6,977 13,294 10,767 7- BULGARISTAN 19,759 7,564 5,456 6,281 6,059 6,407 8MISIR 473 778 1,445 1,872 2,494 4,383 Kaynak: DE D Ticaret Verilerinden derlenmitir.

-9.1 -56.7 -60.0 -38.4 15.0 -61.7 64.3

66.0 0.2 -23.3 -21.6 87.3 -27.9 85.9

24.6 45.8 71.9 -42.4 168.2 15.1 29.5

-12.7 82.7 145.6 10.0 90.5 -3.5 33.2

Trkiyenin perakende rn ihracatnda en nemli bir dier pazar ABye dahil olmayan Dou Avrupa (yaklak %31) lkeleridir. Bu lkeleri Ortadou lkeleri (srail ve Msr, yaklak %17) izlemektedir. Trkiyenin perakende olarak satlmayan rnler ihracatnda en nemli pazarlar (yaklak %52) AB dndaki Dou Avrupa lkeleridir. Bu lkeleri Kuzey Afrika ve Ortadou lkeleri izlemektedir. Son drt ylda AB dndaki Avrupa lkelerine bu rn gurubundan yaplan ihracatn yaklak olarak drt misli artm olduu, bu konuda sektrn rekabet gcne iaret etmektedir. Trkiyenin deterjan hammaddesi ihracatnda en nemli pazarlar 1999 2004 yllar arasnda 3.3 milyon $dan 8.5 milyon $a ykselen hacmiyle Kuzey Afrika ve Ortadou lkeleridir (yaklak %52). Bu lkeleri AB dndaki Dou Avrupa lkeleri (yaklak %34) izlemektedir. 2003-2005 dneminde uygulanan politikalarn, 2002 ylndan sonra ihracatta gzlenen katlanarak art zerinde en nemli etken olduu aikardr. Mevcut ihracat hamlelerinin eitlendirilerek devam salanmaldr. Bu balamda, artk kritik kitle seviyesine ulam olan ihracatn artarak srdrlebilmesi iin yurtii yzey-aktif maddeler ve dier deterjan hammaddeleri retiminin tevik edilmesi nemli katk salayacaktr. 2.1.4. Yurtii Tketim: Yurtii tketim verilerine, lke iinde faaliyet gsteren A.C. Nielsen ve HTP gibi Pazar aratrma irketlerinin elindeki verilerden yararlanmak suretiyle hesap ve kyaslama yoluyla varlmtr. Temel olarak A.C. Nielsen perakende satlar lmekte, HTP ise veri toplama iin hane halknn tketimini lmektedir. Her iki firmann lmleri de kendi zgn sosyal modellerine gre gerekletirilmektedir. Bu iki firma tarafndan verilen perakende sat ve tketim verileri zerinden yaplan deerlendirmeye, Trkiyede lm yaplmayan profesyonel piyasalar

18

(Otel, hastane, okul, restoran gibi) tarafndan tketilen rnler hakknda Derneimiz yeleri ve uzmanlarnn tahminleri de eklenmek suretiyle lke apnda i pazar tketimi tahmin edilmektedir. D ticaret verilerinin olduka gvenilir olmasna ramen, i pazar retim ve satlarnn nemli bir ksm kayt d kald iin resmi veriler gerek durumu yanstmakta yetersiz kalmaktadr. Aadaki tablolarda kullanlan verilerde yukarda ismi geen pazar aratrma firmalarndan salanan verilere dayanarak yaplan tahminler kullanlm, bu firmalarn lmlerinin olmad kategorilerde ise DE yurtii sat verileri ile Derneimiz yeleri ile uzmanlarnn tahminleri kullanlmtr. DEden alnan Trkiye retimden sat rakamlar, mukayese amacyla Tablo 16da miktar, Tablo 18de ise fabrika k deeri olarak verilmitir.
Tablo 16:Deterjan ve Temizlik Maddeleri Tketim Miktar Sra Ana YILLAR No: Mallar 1999 2000 2001 2002 (1) (2) (3) (4) (5) (6) 1 Toz Deterjan 491.5 447.3 427.5 484.3 2 Sv Deterjan 92.1 79.3 52.4 71.3 3 Krem Deterjan 30.6 38.8 37.8 23.9 4 zel Maksatl Det. 6.4 7.0 5 Temizleme Tozlar 32.6 17.1 6 Dier Tem. Mad. 22.4 2.1 1.7 3.1 TOPLAM 614.2 565.5 517.7 579.5 Kaynak: DE retimden Sat verileri 2003 2004 (7) (8) 593.4 616.5 82.1 104.7 23.3 30.0 4.9 20.9 4.6 4.6 698.8 751.2 (000 ton) YILLIK ARTILAR (%) 2005 2005 Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 Tah. (9) (4/3) (5/4) (6/5) (7/6) (8/7) (9/8) 650.0 -9.0 -4.4 13.3 22.5 3.9 5.4 120.0 -13.9 -33.9 36.0 15.2 27.5 14.6 50.0 27.0 -2.7 -36.7 -2.4 28.3 66.7

5.0 825.0

-90.6 -7.9

-18.4 -8.5

80.5 11.9

48.5 20.6

0.4 7.5

8.7 9.8

A. C. Nielsenin perakende sat verileri ve HTPnin tketim verilerinden yararlanlarak Derneimiz yeleri ve uzmanlarmz tarafndan hazrlanan i Pazar tketim tahminleri ise Tablo 17de miktar, Tablo 19da ise tketici fiyatlar cinsinden verilmitir. Fabrika k fiyatlar tahmin edilmek istenirse tablo 19daki deerler uygun oranlarda kltlerek istenen tahminlere ulamak mmkn olacaktr.
Tablo 17:Deterjan ve Temizlik Maddeleri Tketim Miktar Sra Ana YILLAR No: Mallar (1) (2) 1 amar Det. 2 amar Katk 3 amar Suyu 4 Ev Temizlii 5 Bulak Elle 6 Bulak Makine TOPLAM Kaynak: 1999 (3) 334.4 63.3 129.0 94.3 100.7 22.5 2000 (4) 384.4 82.7 133.1 103.6 109.7 27.1 2001 (5) 321.7 65.9 131.7 104.3 93.4 14.8 2002 (6) 470.2 93.9 180.1 113.8 130.0 30.8 2003 (7) 565.5 115.6 196.8 117.6 150.9 32.6 2004 (8) 642.2 173.2 215.4 143.1 184.5 38.4 (000 ton) YILLIK ARTILAR (%) 2005 2005 Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 Tah. (9) (4/3) (5/4) (6/5) (7/6) (8/7) (9/8) 741.8 14.9 -16.3 46.2 20.3 13.6 15.5 213.4 30.7 -20.3 42.4 23.2 49.7 23.2 250.3 3.2 -1.1 36.8 9.3 9.5 16.2 185.1 9.8 0.7 21.3 3.3 20.2 17.8 222.4 9.0 -14.9 39.2 16.1 22.2 20.6 43.8 20.5 -45.4 107.9 5.8 18.0 14.0 9.3 16.5 17.8

744.3 840.7 731.8 1,031.5 1,192.2 1,410.8 1,656.9 7.8 -7.9 35.8 A.C. Nielsen Perakende sat verilerine dayanan Sabun ve Deterjan Sanayicileri Dernei Tahminleri

19

Her trl resmi ve gayri resmi tahminlerde nemli yer tutan kayt d retim ve ticaret verileri, herhangi bir tahminde bulunmann zorluu nedeniyle hesaplamaya dahil edilmemitir. Bu ekilde yaplan i pazar tahminlerine gre Trkiyede toplam deterjan ve temizlik maddeleri tketimi 1999 ylnda eritii 1,304.7 milyon deerden 2001 ylnda 1,046.3 milyon deerine gerilemesine ramen, bu yldan sonra ekonominin tekrar istikrara kavumas nedeniyle bymesine devam etmi ve 2004 yl sonu itibariyle 1,483.4 milyon deere erimi olup 2005 ylnda tahmini 1.62 milyar byklne ulamas beklenmektedir.
Tablo 18: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Tketimi (Deer)
Sra Ana No: (1) 1 2 3 4 5 6 Mallar YILLAR 1999 2000 2001 (3) (4) (5) 587.7 451.2 385.2 86.9 86.5 53.6 43.3 47.7 40.6 10.9 17.7 18.3 32.2 2.2 1.5 778.8 606.0 481.0 DE retimden Sat Verileri 2002 2003 2004 (6) (7) (8) 333.5 372.5 370.6 68.0 54.7 77.3 21.8 16.3 18.7 11.1 7.3 9.8 1.9 3.6 3.0 436.2 464.1 469.6 Mil. (Cari fiyatlarla) YILLIK ARTILAR (%) 2005 2005 Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 Tah. (9) (4/3) (5/4) (6/5) (7/6) (8/7) (9/8) 375.0 -23.2 -14.6 -13.4 11.7 -0.5 1.2 80.0 -0.4 -38.0 26.7 -19.6 41.4 3.5 25.0 10.3 -14.8 -46.4 -25.2 14.8 33.7

(2) Toz Deterjan Sv Deterjan Krem Deterjan zel Maksatl Det. Temizleme Tozlar Dier Tem. Mad. TOPLAM Kaynak:

10.0 490.0

-93.1 -22.2

-32.7 -20.6

25.2 -9.3

92.0 6.4

-15.9 1.2

233.3 5.6

Daha nceki aklamalarmz dorultusunda, DEden temin edilen retim verilerinin Trkiye genelini temsil etmekten uzak olduu Tablo 16 ve Tablo 18deki verilerden de anlalmaktadr. DE verilerinin net retim deerlerini saptamaya ynelik rakamlar olarak deil, fakat retim eitleri arasndaki dalm ve genel eilimleri gstermek asndan kullanlmas mmkn gzkmektedir.
Tablo 19:Deterjan ve Temizlik Maddeleri Tketimi (Deer)
Sra Ana YILLAR

Mil. (Cari fiyatlarla)

YILLIK ARTILAR (%)

2005 2005 Tah. Tah. No: Mallar 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2000 2001 2002 2003 2004 (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (4/3) (5/4) (6/5) (7/6) (8/7) (9/8) 1 amar Det. 723.6 709.8 543.7 657.7 640.4 672.9 730.9 -1.9 -23.4 21.0 -2.6 5.1 8.5 2 amar Katk 160.4 166.0 105.4 160.8 180.7 239.1 262.6 3.5 -36.5 52.5 12.3 32.4 9.8 3 amar Suyu 82.6 82.8 92.4 110.0 109.9 118.7 130.6 0.2 11.6 19.1 -0.1 8.0 10.0 4 Ev Temizlii 172.3 172.2 180.0 207.7 206.2 222.2 242.8 -0.1 4.5 15.4 -0.7 7.6 9.4 5 Bulak Elle 136.3 128.4 97.8 147.4 141.3 147.4 162.1 -5.8 -23.8 50.8 -4.2 4.3 10.0 6 Bulak Makine 27.9 31.3 25.7 61.4 66.6 79.9 87.3 12.0 -17.9 139.1 8.4 20.0 9.3 TOPLAM 1,304.7 1,292.2 1,046.3 1,347.4 1,347.2 1,483.4 1,619.2 -1.0 -19.0 28.8 -0.0 10.1 9.2 Kaynak: Sabun ve Deterjan Sanayicileri Dernei Tahminleri

Yurtii tketim verilerinin incelenmesi ile aadaki eilimlerin ortaya ktn sylemek mmkndr: 1. Toz deterjanlarda ok kpkl deterjan kullanm ok azalm, otomatik makinede kullanlan az kpren deterjan kullanm artmtr.
20

2. 2001-2003 yllar arasnda az kpren deterjan pazarnda pahal deterjanlarn pazar pay tketicinin satn alma gcnde gzlenen anmaya bal olarak %70 den %50 dzeylerine gerilemitir. Ucuz ancak kaliteli deterjanlarn pazar pay ise yaklak %20 den %35 dzeyine kmtr. 3. Dier nemli bir gelime ise market markalarna doru bir eilim gelitiinin izlenmesidir. Ak rn kullanmna ise ok fazla itibar edilmemektedir. 2001-2003 yllar arasnda amar aartcs rnlerde genel olarak imalatn kolay ve denetimin yetersiz olmas nedeniyle ambalajl markal rn tketimi aylk 2,500 tonlardan 1,800 tonlara kadar gerilemitir. Hane Tketim Paneli Pazar Aratrmas firmasndan alnan verilere gre akta satlan ve ucuz rnlerin tketimi ise yaklak 800 ton/ay dzeyinden 2,200 ton/ay dzeylerine kadar kmtr. Baz alt sektr kategorilerindeki ak veya markasz rnlerin pazar pay %25lerden %55lere kadar ulamtr. Cam temizleyicileri de amar aartclarna benzer bir durum sergilemektedir. Bu rnlerin imalat olduka kolaydr. Ak rnlerin pazar pay %10lardan %35lere kadar ykselirken normal rnlerin Pazar paylar ise %90dan %55lere gerilemitir. Ayrca bu pazarda nemli bir dier gelime ise market markalarnn son zamanlarda bir art gstermesidir. amar yumuatclarnda da ak rnlerin pazar paylar %30lara kadar ykselmi, markal rnlerin pazar pay ise; %85den %65lere doru gerilemitir. Banyo ve mutfak temizleyicileri grubunda ak rnlerin pazar paylar %10 lardan %30 lara, market markalarnn %1lerden %10lara km, markal rnlerde ise %90lardan %60lara kadar dmtr. Genel temizlik rnleri pazarnda da benzer eilim sz konusudur. Ak rnler pazar payn %5lerden %30lara ykseltirken normal rnlerin pazar pay %85lerden %65lere gerilemitir. Tamamen krsal kesimlere hitap eden, krem tipi bulak temizleme rnleri ok kolay imal edilebilmektedir. Ak rnler pazar pay %20lerden %40lara karken, normal rnlerde ise %80lerden %60lara gerilemitir. Sv bulak temizleme rnlerinde de benzer eilim grlmektedir. Bu rnlerde ak rnlerin pazar pay 1999-2002 arasnda %10dan %30lara km, normal rnler de %80lerden %60lara dmtr. Market markalarnda ise %10lara varan bir art grlmektedir. 2002 ylndan balayarak ekonomideki greceli dzelmeyle beraber markal rnlere ksmen dn olmakla beraber, ak ve perakendeci markas rnler popler olmaya devam etmektedirler.

21

Otomatik makine tipi bulak deterjanlar ise hem formulasyon, hem de retim teknolojisi asndan zor rnlerdir. Genelde tketici kendisi iin nemli bir yatrm ifade eden ve korunmas gereken bulak makinesini riske atacak davranlardan kanmaktadr. Bu nedenle ak rnler dier rnlerde olduu gibi ok fazla talep grmemektedir. 1999 ylnda bulak ykama rnlerinin %22.4 matik deterjanlar iken bu oran 2000 ylnda %21.9 ve 2001 ylnda %28.6 olmutur. Sonraki yllara matik rnlere eilim yava da olsa devam etmekte olup 2004 yl verilerine gre bu oran %35.2ye ulamtr. 2.1.5. Fiyatlar: Deterjan ve temizlik maddeleri ortalama sat fiyatlar, AC Nielsen perakende sat ve tketim verilerine dayanarak hesaplanan Trkiye i Pazar ve tketim tahminlerinden tketici fiyatlar baznda hesaplanarak aada Tablo 20de verilmitir. Tablo 20de net olarak grld gibi, zaman zaman tketici fiyatlar ksa bir sre iin art gsterse dahi, toplamda tketici birim fiyatlar 1999 2005 arasnda devaml bir d ierisindedir. 1999 felaketi, 2000 ve 2001 krizleri nedeniyle piyasa mcadelesine giren reticiler verim arttrmak ve maliyetleri drmek suretiyle fiyat art yapmam, hatta sz konusu dnemde ve enflasyona ramen /kg baznda i piyasa fiyatlar yaklak olarak %25 orannda gerilemitir.
Tablo 20: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr Ortalama Fabrika k Fiyatlar Sra Ana Fiyat YILLAR No: (1) 1 2 3 4 5 6 Mallar (2) amar Det. amar Katk amar Suyu Ev Temizlii Bulak Elle Bulak Makine TOPLAM Birimi (3) 1999 (4) 2000 (5) 2001 (6) 2002 (7) 2003 (8) 2004 (9) 2005 Tah. (10) 2000 (5/4) ( / kg) YILLIK ARTILAR (%) 2001 (6/5) 2002 (7/6) 2003 (8/7) 2004 (9/8) 2005 Tah. (10/9)

/kg /kg /kg /kg /kg /kg /kg

2.16 2.53 0.64 1.83 1.35 1.84 1.75

1.85 2.01 0.62 1.66 1.17 1.75 1.54

1.69 1.60 0.70 1.73 1.05 1.73 1.43

1.40 1.71 0.61 1.64 1.13 1.99 1.31

1.13 1.56 0.56 1.58 0.94 2.04 1.13

1.05 1.38 0.55 1.41 0.80 2.08 1.05

0.98 1.23 0.52 1.31 0.73 1.99 0.98

-14.7 -8.5 -17.2 -19.0 -7.5 -6.1 -20.8 -20.3 7.1 -8.8 -11.6 -10.9 -2.9 12.8 -12.9 -8.6 -1.3 -5.3 -9.0 3.8 -4.9 -3.9 -10.4 -7.2 -13.6 -10.5 8.3 -17.5 -14.7 -8.8 -4.9 -1.1 15.0 2.5 1.7 -4.1 -12.3 -7.0 -8.6 -13.5 -7.0 -7.0

Kaynak:

AC Nielsen perakende sat ve tketim verilerine dayanarak hesaplanan Trkiye i Pazar ve tketim tahminlerinden hesaplanmtr.

2.1.6. stihdam: Sektrde faaliyet gsteren 10 byk firmada alan says yaklak olarak 1,800, KOB niteliindeki yaklak 240 firmada alan says 3,800 kii ile birlikte toplam alan says 5,600 kii olarak tahmin edilmektedir. Bu say retim faaliyeti ierisinde yer alan personel (direkt iilik) olarak faaliyet gstermekte olup sektrn dier kademelerinde alan dolayl iilik ile beraber toplam 11-12,000 kiinin yer ald bir sanayi kesimidir. Lakin sektrden geimini temin eden insan says bunlarla snrl olmayp perakendecilik sektr ierisinde yer alan herkes
22

deterjan ve temizlik maddeleri sektrne katkda bulunmakta ve deerden pay almaktadr. Trkiyede 2001 krizini takip eden yllarda sanayici kar edebilmek iin masraflar ksm ve verim arttrma almalarna balamtr. Bu tedbirlerin etkileri hala srmekte olup kapasite artlar verim artyla salanmaktadr. Bu nedenle sektrde istihdam say olarak artmamtr, lakin i tketim ve ihracat art bu seviyelerde devam eder ise istihdam sorununun da 2006 yl ierisinde hafifleyecei dnlmektedir. Raporun banda 2.1.1de bahsi geen, KOSGEB tarafndan Haziran 2005 ile Ekim 2005 arasnda yaplan ve 48,000den fazla orta ve kk lekli retim tesisinin katld saha almas sonularnn taranmas sonucu deterjan ve temizlik maddeleri sektrnde faaliyet gsterdii tespit edilen 116 adet KOBI niteliinde firma tarafndan cevaplanan anket sorular incelendiinde bu firmalarda ortalama olarak 16 kii alt, alanlarn %17sinin niversite veya yksek okul, %37si lise veya endstri yksek okulu, yaklak %45 kadarnn da ilkretim seviyesinde olduu grlmektedir. Yukardaki bilgilerden de anlalabilecei gibi sektrn istihdam ihtiyac asndan bir sknts olmayp gerek duyduu yetimi eleman saysn temin etmekte bir glk yaanmamaktadr. 2.1.7. Mevcut Tevik Tedbirlerinin Deerlendirilmesi Sektrn son yllarda yakalam olduu baarnn temelinde doru politikalar yatmaktadr ki, bunlar arasnda sektre ynelik olmamakla birlikte muhtelif tevik tedbirleri de bulunmaktadr. zellikle ihracat, AR-GE ve KOBI destek ve teviklerinin baarda nemli pay bulunmaktadr. Blgesel teviklerin devam hem istihdam tevik, hem de blgesel etkinlik asndan zellikle Dou ve Gney Dou Anadolu blgelerinde yararl olaca dnlmektedir. Irak ile nemli ihracat balantlar kurulmu olup zellikle blgede siyasal durum normalletiinde buradan nemli artlar beklemek hi de yanl olmayacaktr. Yatrm tevikleri sadece mevcut tesislerin modernizasyonu iin dnlmeli, yeni kapasite yaratlmas ise projenin ekonomik deeri gz nne alnarak deerlendirilmeli, halen Trkiyede kapasite fazlas olduu gzden uzak tutulmamaldr. Yzey aktif maddeler ve deterjan hammaddeleri retimi tevik edilmelidir; bu tr yatrmlarn hammadde kalite iyiletirmesi, verim ve maliyet asndan olumlu yansmalar olaca ve ayrca ihracat arttrc etkileri de beraberinde getirecei phesizdir.
23

zet olarak: 1. ihracat, Ar-Ge, KOBI, blgesel destek ve teviklere devam edilmeli; 2. Yatrm teviki sadece mevcut tesislerin modernizasyonu iin dnlmeli; 3. thalata bamll azaltmak iin nemli yzey aktif maddeler ve deterjan hammaddelerinin yerli retimi Tevik edilmelidir. 2.1.8. Sektrn Rekabet Gc Sektrn rekabet gcn belirlemek ve irdeleyebilmek iin yeterli veri elimizde yoktur, lakin d lkelerden toplanan sektr verileri ile DEden alnan d ticaret verilerinin incelenmesi ile sektrmzn rekabet gc olduu grlmektedir. Sektrn esneklik, hazr kapasite, hzl tepki ve rekabeti fiyatlar gibi avantajlarnn yan sra hammadde asndan da bamllk ve pahal yakt / elektrik / su / istihdam gibi dezavantajlar da bulunmaktadr. Trkiyede yakt ve elektriin sanayiciye maliyeti rakip durumdaki lkeler gre %25-35 daha yksek olduu grlmektedir. Bu maliyetlerin rekabeti seviyeler ekilmesi gerekmektedir. Zaten kritik kitle seviyesine ulam olan yzey aktif maddeler ve deterjan hammaddelerinin yerli retimi tevik edilerek yurtdna bamllk azaltlmal ve maliyetlerin drlmesine imkan salanmaldr. 2.1.9. Dier Sektrler ve Yan Sanayi ile likiler Deterjan ve temizlik maddeleri sektrnn nemli girdileri LABSA, SCMC, STTP, sodyum karbonat, sodyum slfat, optik aartclar, enzimler, ambalaj sanayii rnleri ve parfmler olarak tanmlanabilir. Bunlardan bazlar yerli sanayi tarafndan salanmakla birlikte miktar olarak ihtiyac karlamaya yetersizdir. Trkiyede ambalaj sanayi son yllarda ok hzl bir gelime gstermi olup kaliteye uygun ambalaj yurtiinden temin etmek mmkn hale gelmitir. Ambalaj sanayiinin hammadde olarak kulland pek ok plastik madde ise yurtdndan getirilmekte, sadece bu nedenle dahi olsa ambalaj sanayii yurtdna baml kalmaktadr. Bunun zm ise zellikle ambalaj sanayiinde kullanlan ve ithalat nemli boyutlara ulaan plastik maddelerde bir program erevesinde yurtiinden ikame imkanlar aratrlmal, gerekli durumlarda yatrm tevik edilmelidir. Sodyum karbonat, sodyum slfat ve SCMC retimi yurtiinde yaplmakla beraber kullanm yerlerine ve ihtiyaca gre esnekli henz yeterince olumamtr. Bunun sonucu olarak ksmen de olsa bu maddeler ithal olarak retim tesislerine
24

girmektedir. Halbuki gereksinimler belli ve bir o kadar da basit olup yurtii retiminin bu gereksinimlere cevap verecek esneklii gstermesi ve gerekli yatrmlarn yaplmas halinde ithalata bamlln tmyle ortadan kalkaca sylenebilir. 2.1.10. Mevcut Durumun Deerlendirilmesi: Sekizinci plan dneminde yaanan muhtelif felaket ve krizler (1999 ylnda Dzce depremi, 2000 ylnda Rusyada ekonomik kriz, Kasm 2000de atlatlan kk apl kriz, ve etkileri halen dahi srmekte olan ubat 2001 krizi) sektre iki nemli alkanlk getirmitir. Bunlardan birincisi ayakta kalabilmek iin sadece i piyasada gl olmann yeterli olmad eklinde alnabilir. Bu nedenle sektrdeki firmalar ihracat piyasalaryla daha yakndan ilgilenmeye balamlardr. kinci nemli alkanlk ise pazarlarn ve alclarn mmkn olduu kadar eitlendirmek, muhtelif corafik blgelerde ihracat imkanlar gelitirerek olas blgesel ekonomik krizlerin etkilerini asgariye indirmektir. Dier taraftan, krizler nedeniyle TLnin dviz karsnda deer kaybetmesi ile zaten cazip olan sektr rnlerinin d pazarlarda daha da cazip hale gelmesi sonucu sektr ihracat ivme kazanmtr. Bugn sektr retiminin %15 kadarn ihra etmekte, %85 kadarn ise i piyasada satmaktadr. 2.2. Sektrn Dnyada (OECD, DT, lkeler) ve AB lkelerindeki Durumu AISE verilerine gre ABde temizlik maddeleri sektr 2003 yl sonu itibariyle tketici fiyatlaryla 30.0 milyar EURO bykle ulam olup, bir yl ncesine gre %4 art grlmektedir. Toplam pazarn muhtelif kategorilere gre dalm aada verilmitir: amar Ykama rnleri Endstriyel Temizlik rnleri* Sert Yzey Temizlik rnleri Ev Bakm rnleri Bulak Deterjanlar Aartclar Sabunlar TOPLAM 12.3 milyar EURO 6.3 milyar EURO 3.5 milyar EURO 3.0 milyar EURO 3.3 milyar EURO 0.9 milyar EURO 0.7 milyar EURO 30.0 milyar EURO
25

* Endstriyel rnler fabrika k fiyatyla, dierleri tketici fiyatyla verilmitir. AISE verilerine gre AB amar ve Temizlik maddeleri pazar 2001 yl verilerine gre tketici fiyatlaryla 1.0 milyar blm sabun (%3.4) iken, 2003 ylnda sabun pay 722 milyon ya (% 2.3) gerilemitir. Dorudan tketiciye satlan sabun dndaki temizlik maddeleri ise 23.0 milyar Pazar payna sahiptir. Bu pazar ylda yaklak %3-5 orannda bymektedir. 2005 yl itibariyle toplam Pazar byklnn 36 milyar olduu tahmin edilmektedir.
Tablo 21: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Kii Ba Harcamalar Trkiye ile AB lkeleri Mukayesesi 2000 yl Trkiye Almanya talya Yunan Hollanda Fransa Ispanya Avrupa istan Ortalamas / kii Nfus, bin kii 66,835 82,163 57,680 10,546 15,864 59,226 39,442 388,353 SABUN 1.48 2.64 1.46 2.35 1.20 1.71 1.17 1.92 AMAIR TOZU* 6.53 15.55 16.84 19.62 20.97 25.71 24.97 21.06 BULAIK 1.17 4.15 3.23 3.19 4.29 4.68 4.18 4.66 EV TEM. 1.15 3.65 3.01 5.93 6.34 3.53 3.87 4.94 AMAIR SUYU 1.17 0.5 1.98 2.78 1.15 1.58 3.19 1.54 TOPLAM 11.50 26.48 26.52 33.86 33.95 37.20 37.37 34.16 Kaynak : AISE 2001 tketim verileri

AB iindeki kii ba tketim deerleri Trkiye ortalamasnn olduka zerindedir. Yukardaki tablodan da grlecei gibi AB lkeleri ierisinde kii ba deterjan ve temizlik maddeleri tketimi, lkeye gre Trkiye tketiminin 2.5 ile 3.5 kat kadardr. Trkiye snrlar ierisinde deterjan ve temizlik maddelerinin tabi olduu Gda Maddeleri ile Eya ve Levazmn Hususi Vasflarn Belirleyen Tzk zerinde baz maddelerin deitirilmesi amacyla 2002 ylnda balatlan almalar, 13 Kasm 2004 tarihinde sz konusu deiikliklerin Resmi Gazetede yaymlanmas ile sonuland. Yaplan deiikliklere gre deterjan ve temizlik maddelerinin retimi ve piyasaya sunulmas iin artk izin gerekmiyor olmakla beraber, bu konudaki yeni dzenlemeler bir tebli ile belirlenecekti. Beklenen tebliler 12 Eyll 2005 tarihinde Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girdi. Bu teblilerin isimleri aada verilmitir: 1. Biyolojik Paralanabilirlik Oran ve Test Metotlar Teblii 2. amar Suyu ve Mekanik Temizleme Tozu Etiketlenmesine Dair Tebli 3. Deterjanlarn Bildirim Esaslarnn belirlenmesine Dair Tebli 4. Deterjanlarn nitelikleri ile Ambalaj ve Etiketlerine Dair Tebli 5. Numune alma ilemlerine Ait Hususlarn Belirlenmesine Dair Tebli

26

Yaynlanan bu teblilerin isimlerinden de anlalaca gibi n izin mecburiyeti kaldrlyor, yerine piyasaya sren (retici / datc / ithalat) tarafndan Salk Bakanlna bildirimde bulunulmas esas getiriliyor. Bu ekilde daha nceden kontrol mekanizmasnn omurgasn tekil eden nceden izin alma mecburiyeti yerine, gerekli kontrol ve denetimin piyasada ve sata sunulmu olan rnlerin gzetim ve incelenmesi suretiyle salanmas esas getirilmi oluyor. Her ne kadar bu deiikliin amac AB mevzuat ile uyumun salanmas ise de mevzuat deiikliinin bunu gerekletirdiini sylemek henz mmkn deil, nk baz noktalarda kavram karkl yaanyor. Dier yandan eksik kalan bir baka nokta ise mevzuatta gereken deiiklik yaplm olmasna ramen piyasa gzetim ve denetimini yapacak ve bu i iin gerekli eiminden gemi bir kadro henz ortada yok, ksa bir sre iinde de olmas imkansz grnyor. Bu nedenle sz konusu olan organizasyon ve eitim eksikliinin sratle giderilmesi ve an kapatlmas iin ihtiya duyulan hamle, hazrlk ve eitimlerin Salk Bakanlnca sratle yaplmas gerekiyor. AB ile uyumun tam olarak salanmas ancak bu eksiklikler tamamlandktan sonra mmkn olacaktr. Avrupa Birlii yllardan beri deterjan ve temizlik maddeleri sektrnn insan, evre ve doal hayat asndan gvenilebilir olmasn salamak asndan muhtelif zamanlarda uygulamaya konulmu olan farkl direktifleri tek metinde toplamay amalayan 2004/648 sayl Deterjan Tzn Mart 2004te kabul etmi ve 2005 yl Ekim aynda da uygulamaya koymu olup bu yeni tzn getirdii yenilikler konusunda brokrasi ve sanayicinin bilgilendirilmesi gerekmektedir. AB ierisinde son zamanlarda gelimekte olan bir baka akm tehlikeli madde ve mstahzarlarn kontrol altna alnmasn hedeflemektedir. Bu akmn ncleri tarafndan yrrle konulmas nerilen ve AB ierisinde muhtelif kademe ve forumlarda youn ekilde tartmalara konu olan REACH (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of CHemicals Kimyasallarn kaydedilmesi, deerlendirilmesi, izin verilmesi ve snrlanmas) mevzuat AB parlamentosu tarafndan kabul edilmesi halinde bu gibi tehlikeli kimyasallar ile birlikte bunlar ieren mstahzarlarn da belli bir eik oran ald takdirde kayt altna alnmas ve takibini nermektedir. Bu mevzuatn nerilen ekliyle kabul edilmesinin AB kimya sanayiine olduka ar bir klfet getirecei dnlmektedir ki, bu da kimyasallarn gvenli kullanm iin gereken bedel olarak grlmektedir. Dier taraftan, klfetin nimeti amas halinde sadece kimya sanayii deil, tm toplumun bundan zarar grmesi olasl da gzden uzak tutulmamaldr. Trkiye olarak biz de bu tartmalarn snrnda yer almakla beraber tmyle dnda deiliz; hem AB ile ortaklk grmelerine balanm olmas, hem de REACH kapsamna giren madde ve rnlerin AB ile ticaretini yapyor olmamz nedeniyle bu gelimeleri yakndan takip etmek ve gerekli tedbir ve uygulamalar gecikmesizin yrrle koymak durumundayz.
27

2.3. GZFT (Gl Yanlar-Zayf YanlarFrsatlarTehditler) Analizi Gl Yanlar

Zayf Yanlar

Son yirmi ylda sektr firmalar retim tesislerini modern teknolojiyle yenilemilerdir Kurulu kapasiteler yeterlidir, retim darboaz yoktur. Sektrdeki firmalar dnyadaki gelimeleri yakndan izlemekte, modern ve kaliteli rn retebilmektedir. hracat sayesinde lek ekonomisi yakalanmas Rekabet edebilir retim maliyetleri yakalanmtr AB Mevzuat ile uyum asndan olduka mesafe alnmtr Standartlar zorunlu uygulamadan kaldrlmtr

Deer olarak hammaddenin %5070nin ithalata dayal olmas. gc ve enerji / su maliyetleri ykseklii. AR-GE ye ayrlan btenin yetersiz oluu Pazar ii denetim eksiklii, kayt d ekonominin yaratt haksz rekabet Hammadde ithalatnda yaanan gecikmeler Brokrasi ve gecikmeleri Akredite yoktur n msaade henz

laboratuarlar

Frsatlar

Tehditler

2001den buyana toplumun gelir dzeyi ykselmi, alm gc ve kii ba tketim artmtr. KOBlere destekler glendirilmitir. 2001 krizinden sonra alnan ekonomik tedbirlerle ekonominin krlganl azalmtr. Yksek katma deerli ihracat imkanlar yaratlmtr

Taklit ve sahte rnlerle mcadelenin eksiklii nedeniyle bu ynde eilim art Kayt d retim ve ticarete bal haksz rekabetle etkili bir mcadele balatlamamtr. Trk Lirasnn deerlenmesi nedeniyle Ar-Ge ve marka yatrmlarnn azalmas, fason retime doru kay tetiklemitir

28

3. DOKUZUNCU PLAN DNEMNDE (2007-2013) SEKTRDE BEKLENEN GELMELER 3.1. Yurtii Talep Projeksiyonu: Sektrde beklenen gelimeler konusunda kurgu hazrlanrken, gemi dnemin ve zellikle 2001-2005 arasndaki yllarn ortaya koyduu eilimler (lke baznda d ticaret miktar, alt sektr ve kategori baznda oluan birim fiyat seviyesi, birim fiyatn yllar arasnda gsterdii ykseli/d eilimi) incelenmi ve tespit edilen eilimlerin devam edecei varsaylarak 2007-2013 tahminlerine yanstlmtr. Tabi ki bu daha farkl bir gelime olmayaca anlamna gelmez, lakin dnya apnda beklenmedik bir olayn Trkiye veya d ticaret ilikisi ierisinde olduu lkelerden biri veya birkan etkileyecek ekilde ortaya kmas durumunda bu tahminlerin de geerliliini yitirecei aikardr. Yaplan tahminler mevcut durumun nmzdeki yllara doru bir projeksiyonu olup koullarn deimesi halinde faaliyet sonularnn tahminlerden farkl gelimesi doaldr. Deterjan ve temizlik maddeleri iin projeksiyon yaparken son yldaki iki rakaml art yzdelerinin srdrlemeyecei dnlerek muhafazakar bir yaklamla miktar baznda yllk % 5 orannda art olaca tahmin edilmitir. Trkiyenin gemi dnem performansna bakldnda uzun dnem byme oran %4 civarnda olduu ve AB ile yelik yolunda ilerleyen Trkiyedeki deterjan ve temizlik maddeleri sektrnn bunun zerinde bir byme gerekletirebilecei dnlmtr. Aklmzdaki byme oran % 5-8 arasnda olmasna karlk muhafazakar bir tutum sergilenerek gerekleme olasl daha yksek grlen % 5 rakam bu alma asndan uygun bulunmu ve kullanlmtr.
Tablo 22: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr Yurtii Talep Projeksiyonu Sra No. (1) 1 2 3 4 5 Ana Mallar (2) amar Det. amar Katk amar Suyu Ev Temizlii Bulak Elle (Miktar olarak, ton) ORT.YILLIK ARTI (%) 2012 2013 2007-2013 (9) (10) (11) % 5.0 271,400 358,100 255,500 301,500 62,100 285,000 376,000 268,300 316,600 65,200

YILLAR
2006 (3) 786,300 202,600 267,200 190,700 225,000 46,300 2007 (4) 825,600 212,700 280,500 200,200 236,200 48,600 2008 (5) 866,900 223,300 294,600 210,200 248,000 51,100 2009 (6) 910,300 234,500 309,300 220,700 260,500 53,600 2010 (7) 246,200 324,800 231,800 273,500 56,300 2011 (8) 258,500 341,000 243,400 287,200 59,100

955,800 1,003,600 1,053,700 1,106,400

6 Bulak Makine

TOPLAM 1,718,200 1,804,100 1,894,300 1,989,000 2,088,400 2,192,800 2,302,500 2,417,600

Miktar olarak ykseli eiliminin devam etmesi beklenirken, deer olarak ta birim fiyat seviyesinin dmeye devam edecei varsaylmtr. Lakin burada da

29

muhafazakar yaklam benimsenmi ve birim deerdeki d yllk %1 olarak tahminlere yanstlmtr. Bu ekilde hesaplanan yurtii projeksiyon Tablo 22de miktar ve Tablo 23te baznda deer olarak verilmitir. Yukardaki tahminlerden de anlalaca gibi, i tketim miktar nmzdeki sekiz yl ierisinde muhafazakar tahminlerle dahi her yl yeni bir fabrika kurulmasn gerektirecek ekilde byme gsterecektir. Bu ekilde bir byme hem mevcut tesislerin ve hem de teknolojinin gnlk gelecee dnk ihtiya ve beklentilere cevap verecek ekilde yenilenmesi ve modernizasyonuna gerekli zemini hazrlayacaktr.
Tablo 23: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr Yurtii Talep Projeksiyonu (Deer olarak 2005 yl fiyatlaryla milyon ) ORT.YILLIK YILLAR Sra Ana ARTI (%) No. Mallar 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2007-2013 (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) 1 2 3 4 5 amar Det. amar Katk amar Suyu Ev Temizlii Bulak Elle 791.2 264.2 139.1 259.8 174.5 90.5 1,723.0 822.5 247.7 144.6 270.0 181.4 94.1 1,791.0 854.9 285.5 150.3 280.7 188.6 97.8 1,861.8 888.7 296.8 156.2 291.8 196.0 101.6 1,935.3 923.8 308.5 162.4 303.3 203.8 105.7 2,011.8 960.3 320.7 168.8 315.3 211.8 109.8 2,091.2 998.2 333.4 175.5 327.7 220.2 114.2 2,173.8 1,037.7 346.6 182.4 340.7 228.9 118.7 2,259.7 4.0 %

6 Bulak Makine

TOPLAM

3.2. thalat Projeksiyonu: Trkiyenin ithalatndaki yllk artn % 5 seviyesinde devam edecei kabul edilmi, birim fiyatlarn da in ve Hindistan gibi hammadde kaynaklarnn devreye girmesiyle bugnk seviyelerine gre yllk % 1 orannda d kaydedecei varsaylmtr. Bu varsaymlara gre hazrlanan ihracat projeksiyonlar Tablo 24te miktar, Tablo 25te deer olarak verilmitir.
Tablo 24: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr rn thalat Projeksiyonu Sra No. (1) 1 2 Ana Mallar (2) (Miktar olarak, ton) ORT.YILLIK ARTI (%) 2007-2013 (11) % 5.0

YILLAR
2006 (3) 2007 (4) 15,844 15,972 88,272 120,087 2008 (5) 16,636 16,770 92,686 126,092 2009 (6) 17,468 17,609 97,320 132,396 2010 (7) 18,341 18,489 102,186 139,016 2011 (8) 19,258 19,414 107,295 145,967 2012 (9) 20,221 20,385 112,660 153,265 2013 (10) 21,232 21,404 118,293 160,929

34.02.20.xx.xx.xx 15,089 34.02.90.xx.xx.xx 15,211

3 34.02.11/12/13/19 84,068

TOPLAM

114,369

Yukardaki tablodan grld gibi ithalatmzn yaklak olarak %13 kadar perakende rnler, yine % 13 kadar perakende olmayan (otel, restoran,hastane, vs)

30

satlara ynelik rnler olup geriye kalan %74 ise sektrn kendi ihtiyac iin ithal ettii hammaddelerden olumaktadr. Deer olarak bakldnda ise bu oranlarn yaklak olarak %10, %20 ve %70 eklinde olduu grlmektedir.
Tablo 25: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr rn thalat Projeksiyonu (Deer olarak, 2005 yl fiyatlaryla, 000 $ ) Sra No. (1) 1 2 Ana Mallar (2)

YILLAR
2006 (3) 2007 (4) 20,574 39,075 137,156 196,804 2008 (5) 21,386 40,618 142,573 204,578 2009 (6) 22,231 42,223 148,205 212,659 2010 (7) 23,109 43,891 154,059 221,059 2011 (8) 24,022 45,624 160,144 229,791 2012 (9) 24,971 47,427 166,470 238,868 2013 (10) 25,957 49,300 173,046 248,303

ORT.YILLIK ARTI (%) 2007-2013 (11) % 4.0

34.02.20.xx.xx.xx 19,792 34.02.90.xx.xx.xx 37,590

3 34.02.11/12/13/19 131,944

TOPLAM

189,323

a) Yar rn ithalat: Sektrde yar rn ithalat nemsenmeyecek kadar azdr. b) Hammadde thalat: Trkiye hammadde ihtiyacnn nemli bir ksmn ithal etmek zorundadr. Tablo 24 ve 25te nc sradaki kalemler anyonlu, katyonlu ve iyon iermeyen yzey aktif hammaddelerden olumaktadr ki bu da ithalatmzn yaklak % 74n iermektedir. Hammadde asndan da bu derecede bamllk gelecek yllar iin risk oluturmaktadr. Bu maddeler iin yerli retim tevik edilerek toplam ithalatn en az te ikisinin yurtiinden temin edilmesi olana salanmaldr. Bu gerekletirildii takdirde ithalatmz 30-40,000 ton (45-60 mil. $) azalr ve sektr olarak hammadde asndan da bamllktan kurtulmu oluruz. Byle bir gelimenin ihracatmz zerinde de mutlaka olumlu yansmalar olacaktr. 3.3. hracat Projeksiyonu:

Trkiyenin ihracatndaki yllk art muhafazakar bir tahminle % 5 kabul edilmi, birim fiyatlarn da bugnk seviyelerine gre yllk binde be orannda d kaydedecei varsaylmtr. Bu varsaymlara gre hazrlanan ihracat projeksiyonlar Tablo 26da miktar, Tablo 27de deer olarak verilmitir.
Tablo 26: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr hracat Projeksiyonu Sra No. (1) 1 2 3 Ana Mallar (2) 34.02.90.xx.xx.xx 34.02.11/12/13/19 (Miktar olarak, ton) ORT.YILLIK 2010 (7) 45,660 47,341 2011 (8) 47,943 49,708 2012 (9) 50,340 52,193 2013 (10) 227,005 52,857 54,803 334,665 ARTI (%) 2007-2013 (11) 5.0 %

YILLAR
2006 (3) 37,564 38,947 2007 (4) 39,442 40,895 2008 (5) 41,415 42,939 2009 (6) 43,485 45,086

34.02.20.xx.xx.xx 161,328 169,395 177,865 186,758 196,096 205,900 216,195

TOPLAM

237,840 249,732 262,219 275,330 289,096 303,551 318,728

31

Yukardaki tahmin sonularndan da grlecei gibi, muhafazakar tahminlere gre dahi yaklak olarak her ylda bir artan ihracat miktarn karlamak zere yeni bir fabrika gerekecektir.
Tablo 27: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr hracat Projeksiyonu (Deer olarak 2005 yl fiyatlaryla, mil. $ ) ORT. YILLIK 2010 (7) 127.9 34.5 44.0 206.4 2011 (8) 133.6 36.1 46.0 215.7 2012 (9) 139.6 37.7 48.1 225.3 2013 (10) 145.8 39.4 50.2 235.4 ARTI (%) 2007-2013 (11) 4.5 %

Sra No. (1) 1 2 3

Ana Mallar (2) 34.02.20.xx.xx.xx 34.02.90.xx.xx.xx 34.02.11/12/13/19

YILLAR
2006 (3) 107.3 29.0 37.0 173.3 2007 (4) 112.1 30.3 38.6 181.0 2008 (5) 117.2 31.6 40.3 189.1 2009 (6) 122.4 33.1 42.1 197.6

TOPLAM

3.4. retim Projeksiyonu: Trkiyenin 2005 ylnda kendi retiminde kullanlmak zere ithal edecei net hammadde miktarnn yaklak olarak 43,500 ton civarnda gereklemesi beklenmektedir. Elimizde Trkiyenin gerek retimini gsteren veriler yoktur, retici saysnn ok, yerleiminin dank olmas ve zaman basks sebebiyle de bu reticilere ulaarak salkl bilgi elde etmek mmkn olmamtr. Bu nedenle retim tahmininde bulunabilmek iin eldeki salkl bilgilerden yararlanmak yoluna gidilmitir. Bunun iin 2005 yl ierisinde grlen kategorilere gre dalmn 2006-2013 yllar arasnda aynen devam edecei, ithalat ve ihracatn da sz konusu kategorilere ayni oranlarda yansyaca varsaylarak retim tahminleri hesaplanm ve aada Tablo 28de miktar, Tablo 29da ise fabrika k fiyat olarak verilmitir.
Tablo 28: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr retim Tahminleri (Miktar olarak, 000 ton) ORT. YILLIK Sra No. (1) 1 2 3 4 5 6 Ana Mallar (2) amar deterjan Ykama Katklar Ev temizlii amar Suyu Bulak El Deterjan Bulak Makine Det.

YILLAR
2006 (3) 844.7 243.0 210.7 285.0 253.3 49.9 1,886.7 2007 (4) 887.0 255.2 221.3 299.2 266.0 52.4 1,981.1 2008 (5) 931.3 267.9 232.3 314.2 279.3 55.0 2,080.1 2009 (6) 977.9 281.3 243.9 329.9 293.2 57.7 2,184.1 2010 (7) 1,026.8 295.4 256.1 346.4 307.9 60.6 2,293.3 2011 (8) 1,078.1 310.1 268.9 363.7 323.3 63.7 2,408.0 2012 (9) 1,132.1 325.7 282.4 381.9 339.5 66.8 2,528.4 2013 (10) 1,188.7 341.9 296.5 401.0 356.4 70.2 2,654.8

ARTI (%) 2007-2013 (11) 4.4 %

TOPLAM

Yukardaki tabloda grlen yllk artlar daha nce de belirtildii gibi ngrlen muhafazakar artlar altnda bile her yl yz bin tonluk bir retim art
32

beklemek gerektiini ve bu art karlayabilmek iin de kapasite tesis edilmesinin nemini bir kere daha gzler nne sermektedir.
Tablo 29: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr retim Tahminleri (2005 yl fiyatlaryla - milyon - fabrika k deeri) ORT. YILLIK ARTI (%) YILLAR 2009 2010 2011 2012 2013 2007-2013 (6) (7) (8) (9) (10) (11) 620.6 645.1 670.6 697.1 724.6 3.4 % 222.3 231.1 240.2 249.7 259.6 209.8 218.1 226.7 235.7 245.0 108.3 112.6 117.0 121.7 126.5 143.4 149.1 155.0 161.1 167.5 71.2 74.0 76.9 79.9 83.1 1,378.8 1,433.2 1,489.9 1,548.7 1,609.9

Sra No. (1) 1 2 3 4 5 6

Ana Mallar (2) amar deterjan Ykama Katklar Ev temizlii amar Suyu Bulak El Deterjan Bulak Makine Det.

TOPLAM

2006 (3) 552.5 197.9 186.8 96.4 127.7 63.4 1,227.5

2007 (4) 574.3 205.7 194.2 100.2 132.8 65.6 1,276.0

2008 (5) 597.0 213.9 201.8 104.2 138.0 68.5 1,326.4

3.5. Yatrm Tahminleri: 3.5.1. Eklenecek Yeni Kapasiteler: Sektrde halen srmekte olan yeni kapasiteye ynelik yatrmlar olduu bilinmekle beraber bunlarn detay elimizde yoktur. Lakin yeni kapasite yatrmlar, ilave kapasite yatrmlar ve retimdeki darboazlarn giderilmesine ynelik almalar da beraber ele alndnda nmzdeki iki yl ierisinde yaklak iki yz bin tonluk ilave kapasite yaratlaca dnlmektedir. 3.5.2. Muhtemel Yatrm Alanlar ve Yerleri: Yeni yatrm alanlar olarak sektrde son yllarda nemli gelime gsteren sektrler amar katk maddeleri ile narin ykama rnleri olup zellikle amarlara zarar vermeyen aartc toz ve svlar, amar yumuatclar n plana kmaktadr. Toz deterjanlar dnda yeni rn formatlarna da (sv, jel, tablet vb) zaman iinde gei olaca gz nnde bulundurulmaldr. Yatrm yerleri olarak ise, zellikle AB ile uyum erevesinde kan veya kmas beklenen evre mevzuatna uyum salamay kolaylatran, enerji, su ve artma altyaps hazr sanayi blgelerinin tercih edileceini dnmekteyiz.

33

3.6. Teknolojide, Ar-Ge Faaliyetlerinde, stihdam Piyasasnda, Girdi Piyasalarnda, evre Uygulamalarnda vb. Muhtemel Gelimeler ve Sektrn Rekabet Gcne Etkileri: Blm 2.2de zetle deinilen REACH giriiminin nmzdeki yllarda ivme kazanarak n plana kaca ve bu konuda hazrlkl olmayan reticileri olumsuz ynde etkileyecei dnlmektedir. Dier bir dikkat edilmesi gereken husus ise yeni kan AB Deterjan Tznn nmzdeki be yllk dnem ierisinde AB ierisinde deterjan ve temizlik maddeleri retim ve satna dzenleme ve denetim asndan getirecei yeni yaklam ve uygulamalardr. Bu olaslklara kar tedbir olarak bu konularda AB ierisindeki gelimelerin yakndan takibi ile yerli sanayicinin bu konuda eitilmesi ve duyarl olmasnn salanmas gerekmektedir. 3.7. Dier Sektrler ve Yan Sanayi ile likilerde Muhtemel Gelimeler: Sektrn ithalata bamlln ortadan kaldrmaya ynelik olarak konulacak bir dizi destek ve tevik uygulamas i pazarda alternatif kaynaklar olumasn salayacak ve d ticarette maliyet avantaj ve esneklik getirecektir. Bunun paralelinde halen yerli retimden salanan baz hammaddelerde kalite ve maliyet iyiletirme almalar olumlu sonulandnda bunun d ticaretimize de yansmas olacaktr. Ambalaj sanayii ile yakn alma ve ibirlii nmzdeki plan dneminde de devam edecek, ambalaj sektrnn bu konudaki giriimci yaklamlar deerlendirilecektir. 3.8. Sektrde Kamunun Rol, zelletirme Faaliyetleri ve Muhtemel Etkileri: Sektrde kamu kurulularnn retim ve liderlik gibi bir rol olmamakla birlikte, zellikle Salk ve evre Bakanlklarnn dzenleyici ve denetleyici rol vardr. Bu roller yrtlrken AB ile uyum ve bu amala yaplan dzenlemelere uygunluk salanmaldr. rnek olarak, blm 2.2de belirtildii gibi yeni dzenlemeler yaplm olmasna ramen denetim ve gzetim ilevini yrtecek olan kadrolar oluturulmam, bu kadrolara atanacak personele gereken eitim verilmemitir. Kadrolarn oluturulmas, bu kadrolara atanacak personelin belirlenmesi veya istihdam edilmesi, belirlenen veya istihdam edilen personele gerekli eitimin verilmesi mutlaka ve ksa zamanda salanmaldr.

34

4. ABYE KATILIM SRECNN SEKTRE ETKLER AB ile uyum almalarnda gelinen noktada mevzuat asndan uyum nemli lde salanm olmakla birlikte uyumun hayati bir paras olan piyasa gzetim ve denetimi henz kurulamamtr. Bu konuda hkmetin gerekli kaynaklar ayrmas ve denetim faaliyetini yrtecek kurum ve kurulularn hzla faaliyete geirilmesi gerekmektedir. 4703 sayl Kanuna gre rn gvenlii piyasaya verenin ykmll olup artk izin almak gerei ortadan kalkm, yerine piyasaya srenin bildirim sorumluluu getirilmitir. Buna gre piyasa ve teknik dzenlemeler yetkili mercii tarafndan yaplacak, sadece bu dzenlemelere uyan rnler piyasaya verilecektir. rn sorumluluu piyasaya verene aittir. Piyasann denetlenmesi ise yine yetkili merciinin sorumluluunda olup piyasalarn kontrol eklinde yaplr. Etkin bir piyasa gzetim ve denetim mekanizmas kurulmas ve iletilmesi iin organizasyonel altyapnn kurulmas arttr. Deterjan ve temizlik maddeleri sektr ABye katlm srecinden etkilenmemek iin AB mevzuat ve deerlerini benimseme yolunda sratle ilerlemelidir. Bunun iin gerekli olan eitimler muhtelif organizasyonlar tarafndan dzenlenmekte olup ilgili firmalarn vakit ayrp katlm salamas nem tamaktadr. Eer sektr kendi zerine denleri (mevzuat uyumu, yeniden yaplanma) hzl ve doru ekilde tamamlayabilirse ABye katlm srecinin yarataca frsatlar deerlendirme imkanmz da o kadar erken doar. 5. DOKUZUNCU PLAN DNEM N NERLEN STRATEJ, AMA, POLTKA, NCELK VE TEDBRLER 5.1. Temel Sektrel Vizyon ve Strateji AB ile uyum amacyla 2004 yl Kasm aynda Tzk deiiklii yaplm, Tzkte yaplan deiiklii hayata geirmek zere de 2005 yl Eyll aynda bir seri Tebliler Salk Bakanl tarafndan yaynlanmtr. Bu teblilerin yaynlanmas ile Salk Bakanlndan izin alma mecburiyeti ve buna bal olarak rn etiketinde Salk Bakanl izin tarih ve numarasnn konulmas mecburiyeti ortadan kaldrlarak bunlarn yerine piyasaya srenin bildirimi ve buna dayanan piyasa gzetim ve denetim sistemi yrrle konulmutur. Yaplan deiikliklerin temel amac AB mevzuat ile uyum salamak olmasna ramen, 2004/648 sayl AB Deterjan tz ile ilgili uygulamalar yaplan deiikliklere yanstlmad, anlan AB mevzuat da 8 Ekim 2005 tarihinde yrrle girdii iin ama hasl olmayp tekrar bir mevzuat deiiklii yaplmas gerei domutur. Yeni deiikliklere gidilmeden nce AB mevzuat takviminin
35

incelenerek hangi zaman dilimleri ierisinde mevzuat deiikliklerinin gndeme geleceinin renilmesi ve gelimeler takip edilerek yurtiinde de uyumlu mevzuatn yrrle konulmasnn salanmas gerekmektedir. Grebildiimiz kadaryla izin alma mecburiyetinin ortadan kaldrlm olmasna ramen piyasa gzetim ve denetimi de henz hayata geirilebilmi deildir, bu durumda Salk Bakanlnn sratle denetim organizasyonunu kurmas, kadrolar oluturmas, ihtiya duyulan elemanlar semesi veya istihdam etmesi ile oluturulan bu gzetim ve denetim mekanizmasnda yer alan personele bu konuda gerekli eitimin sratle verilmesi gerekmektedir. Brokrasinin piyasa gzetim ve denetimi konusunda alaca eitime paralel olarak tketiciye de yeni mevzuat ve tketici haklar konusunda eitim verilerek bu konuda bilinlenmeleri salanmaldr. Mevzuatn uygulanabilirliinin salanmas amacyla kaytd faaliyet gsteren ekonomik birimlerin kayt iine ve denetim altna alnmas, taklit ve sahte mal retimi gibi mevzuata uygun olmayan faaliyetlere son verilmesinin salanmas gerekmektedir, aksi takdirde ok iyi niyetle hazrlanan uyum yasalar kat zerinde kalmaya mahkum edilirler ve lkeye bir yararlar dokunmaz. Kayt dnn nlenmesi dier taraftan devletin gelir kaybn da nleyecei iin gzetim ve denetime daha fazla kaynak ayrarak bu konuda daha etkin mcadele vermek mmkn olacaktr. 5.2.Temel Ama ve Politikalar Temel vizyon ve stratejiler dorultusunda lkemizin rekabet gcn arttrmak iin ihracatn desteklenmesi ve tevik edilmesine devam edilmelidir. hracat arttrmann bir baka yolu ise temel ihra rnlerinde Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesi ve tevik edilmesidir. zellikle AB yesi lkelerde tketici eilimlerinin evreye duyarl rnlere eilim gstermesi bir frsat olarak deerlendirilmeli, sektr rnlerinde evre duyarlln n plana kartacak Ar-Ge faaliyetleri desteklenerek tevik edilmelidir. Tketicinin alm gcn arttrmak ve istihdama ynelik olarak blgesel yatrmlar desteklenmeli ve tevik edilmelidir. Trkiyenin yatrm alanlar haritas kartlmal, sektr sanayiinin kurulmas iin msait yerleim blgeleri tespit edilmelidir. Tespit edilen bu blgelerde zellikle KOBI niteliindeki iletmelerinin faaliyetlerine olanak salayacak ekilde gerekli altyap ve organizasyon hazrlanmaldr. zellikle OSB ve teknopark modeli oluumlara ncelik verilmelidir.

36

Sanayiinin younlaaca bu gibi blgelerde sorunlara ortak zm nerileri getirilmeli, mesela ortak artma tesisleri kurularak bedeli mukabilinde blgede yer alan firmalara hizmet verilmelidir. Mevcut sanayi tesislerinin bu blgelerde yeniden konulandrlmas tevik edilmelidir. Elektrik, su, yakt gibi sanayi girdilerinin lkemizdeki maliyetleri baka lkelere gre olduka daha yksektir. zellikle sanayi blgeleri gzetilerek sz konusu maliyetleri azaltc nlemler alnmal, desteklenmeli ve tevik edilmelidir. stihdam maliyeti ierisindeki har ve vergiler drlerek istihdamn yk hafifletilmek suretiyle desteklenmeli ve tevik edilmelidir. Deterjan ve temizlik maddeleri sektr hammadde asndan ithalata baml olup yzey aktif maddeler ve dier hammaddelerin yurtii retiminin desteklenmesi ve tevik edilmesi suretiyle sz konusu bamlln azaltlmas veya ortadan kaldrlmas gereklidir. 5.2.1. ABye Katlm Srecine Ynelik Ama ve Politikalar AB ile uyum almalarnda aka grlen odur ki AB mevzuat konusunda sektr yeterince bilgi sahibi deildir, denetim eksiklii ve bilgi yetersizlii nedeniyle AB pazarlarna yeterince penetrasyon salanamamtr. Bu eksikliklerin giderilmesi amacyla brokrasiden balayarak sektrle ilgili tm daire, kurulu, firma ve alanlara sektrle ilgili AB mevzuat tantlmal ve retilmelidir. Bu amala AB fonlarndan ayrlm kaynaklar mevcut olup sz konusu tantm ve eitimin maliyeti getirecei faydaya gre ok dk kalacaktr. Ayni hamle ierisinde kimyasal maddelerin kullanm, ambalaj ve ambalaj atklarnn kontrol konusunda zellikle tketicinin bilgilendirilmesinde yarar grlmektedir. 5.2.2. Dier Ama ve Politikalar Her ne kadar dorudan balantl gibi grlmese de kayt d, taklit ve sahte retiminin denetim altna alnmas kalknma hamlesi asndan byk nem tamaktadr. Bu konuda duyarszlk yabanc forumlarda Trkiyenin dlanmasna yol aaca gibi Trkiye aleyhine baz dzenleme ve yaptrmlara da yol aabilecektir. Ayrca sz konusu yasa d faaliyetlerin kontrol altna alnmas terrn nemli bir kaynan yok edecek, bu tr faaliyetler sonucu denmeyen vergi ve harlarn toplanmasyla devlet hazinesine daha fazla katk salanacak, salanan bu katklar da yukarda sz edilen hamlelerin gerekletirilmesi iin kullanlabilecektir.

37

5.3. Ama ve Politikalar Gerekletirmeye Ynelik ncelikler, Tedbirler ve Hukuki -Kurumsal Dzenlemeler
Tablo 30: Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr Sorunlar ve Tedbir nerileri birlii Sorumlu Yaplacak Performans Gstergesi Sorun//Tedbir/Faaliyet Kurulu Kurulular Mevcut Hedef BalamaBiti Yl 2007-2013

Aklama

(1) Sorun 1 : Piyasa Gzetim ve Denetiminin Kurulmas

Tedbir 1- piyasa gzetim ve denetiminin organizasyonu Faaliyet 1.1- Gerekli personel tayini veya istihdam Faaliyet 1.2- Tayin veya istihdam edilen personele gerekli eitimin verilmesi

(2) Salk Bakanl

Salk Bakanl

(3) Maliye Bakanl, DTM

Maliye Bakanl, DTM

(4)

(5)

(6) 2006-2008
2006-2008

(7)

Tarm, evre, Sanayi ve Tic. Salk Bakanl Bakanlklar Salk bakanl AB Komisyonu, DTM, ABGS

2006 2006-2008

Yeni kanun gerekebilir Mevcut kadrolarda bu ie uygun personelin atanmas Muhtelif AB fonlarndan yararlanlabilir

Sorun 2 : Laboratuarlarn akreditasyonu

Tedbir 2- Salk Bakanl Laboratuarlarnn akreditasyonu Faaliyet 2.1- Salk Bakanl bnyesindeki laboratuarlarn akreditasyonu iin program hazrlanmas ve TRKAKa bavurulmas Faaliyet 2.2- Salk Bakanl bnyesindeki laboratuarlarn akreditasyonu iin program erevesinde alma yaplmas Faaliyet 2.2- Salk Bakanlnca bir Tebli yaynlanarak analiz sonularnda akreditasyon arandnn bildirmesi Faaliyet 2.3- Salk Bakanl - bir Tebli ile analiz bedelleriyle ilgili effaflk salayc dzenleme yaplmas

Salk Bakanl
Salk Bakanl

TRKAK, Maliye Bakanl,

TRKAK

2006-2013
2006-2008 Yeni kanun gerekebilir

Salk Bakanl

TRKAK

2006 ncelik nemli merkezlerdeki laboratuarlara verilerek almalar yaplmaldr Yeterli sayda laboratuar iin akreditasyon alndktan sonra yaplmaldr denen analiz creti ierisinde, hangi ilem iin ne kadar para alnd gsterilmelidir

Salk Bakanl

TRKAK

2006 - 2013

Salk Bakanl

2008

Salk Bakanl

Maliye Bakanl, DTM

2006

Sorun 3 : Kaytd ekonomide tketicinin, rekabetin ve devlet gelirlerinin zarar grmesi

Tedbir 3 Kaytd kozmetik retim ve ticaretinin nlenmesi Faaliyet 3.1- Salk Bakanl tarafndan, bildirimsiz satlan temizlik maddelerinin tespiti ile firmalarn cezalandrlmas Faaliyet 3.2- Salk Bakanlna bildirimde bulunan firmalarn risk baznda denetlenmesi

Salk Bakanl, Maliye Bakanl

Salk Bakanl

San. ve Tic. Bakanl

Maliye Bakanl, San. ve Tic. Bakanl Maliye Bakanl, San. ve Tic. Bakanl Maliye Bakanl, San. ve Tic. Bakanl

2006-2013
2006 - 2013

Tketicinin ve devletin korunmas, Haksz rekabetin nlenmesi,

Yeni kanun gerekebilir Bildirimsiz retim ve satn nlenmesi Bildirimli fakat kaytd retim ve satn nlenmesi

Salk Bakanl

2006 - 2013

Salk Bakanl

2006 - 2013

38

Tablo 30 (devam): Deterjan ve Temizlik Maddeleri Sektr Sorunlar ve Tedbir nerileri birlii Sorumlu Yaplacak Performans Gstergesi Sorun//Tedbir/Faaliyet Kurulu Kurulular Mevcut Hedef

BalamaBiti Yl 2007-2013

Aklama

(1) Sorun 4 : Hammadde iin da bamllk

(2) Maliye Bakanl

(3) Salk Bakanl, San. ve Tic. Bakanl

(4)

(5)

(6)

(7)

2006-2013
2006 - 2013 Yeni kanun gerekebilir

San. ve Tic. Tedbir 4 Da bamlln Maliye Bakanl, Bakanl, Salk Bakanl azaltlmas DTM, DPT Faaliyet 4.1- Temizlik rnleri hammaddeleri ve yzey aktif maddelerinin San. ve Tic. Maliye Bakanl, Bakanl, Salk yerli retiminin tevik edilmesi DTM, DPT Bakanl Faaliyet 4.2- evre duyarl ve kirletici etkisi daha az olan San. ve Tic. temizlik rnleri iin Ar-Ge Maliye Bakanl, Bakanl, Salk almalarnn tevik edilmesi DTM, DPT Bakanl

2006 - 2013

Da bamlln azaltlmas Da bamlln azaltlmas

2006 - 2013

Sorun 5 : retimdeki girdilerin yksek maliyeti

Maliye Bakanl, Enerji & Tab. Kay. Bak.

Salk Bakanl, San. ve Tic. Bakanl

2006
2006 2013 D pazarlarda rekabet gcnn arttrlmas D pazarlarda rekabet gcnn arttrlmas D pazarlarda rekabet gcnn arttrlmas

Tedbir 5 retim maliyetlerinin azaltlmas Faaliyet 5.1- Yakt, Elektrik, su gibi retim Maliye Bakanl, San. ve Tic. girdilerinin maliyetinin Enerji & Tab. Bakanl, Salk drlmesi Kay. Bakanl Bakanl Faaliyet 5.2- stihdam zerindeki vergi ve harlarn San. ve Tic. azaltlarak retim maliyetinin Maliye Bakanl, Bakanl, Salk drlmesi Bakanl alma Bakanl

Maliye Bakanl, San. ve Tic. Enerji & Tab. Bakanl, Salk Kay. Bakanl Bakanl

2006 2013

2006 2013

Sorun 6 : AB mevzuat ve uygulamalar hakknda genel bilgi eksiklii

Tedbir 6 Brokrasiye, sanayiciye, tketiciye bilgi aktarlmas Faaliyet 6.1- Brokrasiye, sanayiciye, tketiciye ynelik eitimler dzenlenmesi Faaliyet 6.2- Bu konularda bilgi kayna olarak Sektrel Derneklere yeliin tevik edilmesi

ABGS, DTM, Dileri Bakanl

ABGS, DTM, Dileri Bakanl

Salk Bakanl, San. ve Tic. Bakanl

2006-2009
2006-2009 2006-2009

Toplumun bilgilendirilmesi Toplumun bilgilendirilmesi Toplumun bilgilendirilmesi Toplumun bilgilendirilmesi

Salk Bakanl, San. ve Tic. Bakanl Salk Bakanl, ABGS, DTM, San. ve Tic. Dileri Bakanl Bakanl ileri Bakanl, Dileri Salk Bakanl, Bakanl, ABGS, San. ve Tic. DTM, Bakanl

2006-2009

5.3.1. ABye Katlm Srecine Ynelik ncelikler, Tedbirler ve Hukuki Kurumsal Dzenlemeler Piyasa gzetim ve denetimi AB ile uyumun temel ta olan mallarn serbest dolam ilkesinin gereidir, bu sistem iinde bir mal piyasaya sren o maln devlet ve tketiciye kar tm sorumluluunu otomatik olarak stlenmi saylr. Byle bir sistemde piyasada satlmakta olan tm tketim rnlerinin (gda, temizlik rnleri, tekstil ve benzeri dier snai rnler) piyasa gzetim ve denetimlerinin

39

ahenk ierisinde yrtlebilmesi iin ve zel uzmanlk gerektirmedii srece (ila, hassas aletler, zel elektronik vs.) tek elden yrtlmesinde etkin denetim ve maliyet kontrol imkanlar asndan yarar grlmektedir. Bu nedenle imdi olduu gibi her bakanlk ierisinde ayr bir piyasa gzetim ve denetim daire veya ubesi kurulmasndan vazgeilerek bamsz bir kurulu ats altnda ayr ve tek bir mekanizma oluturulmal, tm piyasa gzetim ve denetim faaliyetleri ilgili bakanlklardan alnacak yetkiyle bu kurulu tarafndan yrtlmelidir. Piyasa ve teknik dzenleme yetkileri tek bir kurul veya bakanlkta (imdi olduu gibi Salk Bakanl, veya evre Bakanl) toplanmaldr. Mevzuat deiiklii ve yeni dzenlemeler konusunda sanayicinin ve tketicinin eitilmesi iin gerekli kaynak ayrlmal, bu konudaki AB fonlarndan da yararlanmak suretiyle bu kesimlerin yasal ve teknik dzenlemeler hakknda bilinlendirilmeleri salanmaldr. Sektrel kurulularn eitim konusunda nc rol oynayabilecei de gzden uzak tutulmamak suretiyle, sektrel kurulular desteklenmeli ve bu kurululara yelik tevik edilmelidir. 5.3.2. Tevik Sistemine likin Tedbirler Bu gne kadar halen yrrlkte olan tevik sistemiyle ilgili olarak bize herhangi bir olumsuz gr gelmedi, buna dayanarak mevcut sistemin eitlendirilerek ve yaygnlatrlarak devamnda yarar gryoruz. hracatn tevik edilmesine devam edilmelidir. zellikle KOSGEB tarafndan KOBIlere salanan destek ve teviklere devam edilmeli, bu destek ve teviklerden daha fazla firmann yararlandrlmasna ynelik tantm ve eitim faaliyetlerine hz verilmelidir. Ar-Ge faaliyetlerinin tevikine devam edilmelidir. stihdamn maliyetini azaltmaya ynelik giriimlerde bulunularak istihdam tevik edilmelidir. Bugn ok sayda firmann kayt d kalma gayretlerinin temel nedeni olarak istihdamn maliyeti gsterilmektedir, buna engel olunmas gerekir. 5.3.3. Dier ncelikler, Tedbirler ve Hukuki -Kurumsal Dzenlemeler Analitik altyapnn piyasa gzetim ve denetim sistemini destekleyecek ekilde glendirilmesinde yarar vardr. Trkiyede pek ok laboratuar (zellikle resmi nitelik tayan, bir bakanlk bnyesinde faaliyet gsteren laboratuarlar) akredite olmamtr ve bu ynde bir aba ierisine girmek gereini de duymamlardr. AB ile uyum asndan analitik altyapnn oluturulmasnda

40

akreditasyon kurumu (bu grevi yrtmek zere TRKAK kurulmutur) ve akredite laboratuarlarn varl byk nem tamaktadr. Pek ok AB yesi lkede (Almanya, sve, v.d.) mahkemeler akredite olmayan bir laboratuardan alnan raporu kant olarak kabul etmemektedir. Sektr asndan Salk Bakanl bnyesindeki laboratuarlarn belli bir program erevesinde akreditasyon srecine girmelerinde yarar vardr. Bu balamda zel sektr tarafndan altrlan laboratuarlardan da yararlanma yoluna gidilmeli, resmi ilem ve bavurularda kullanlmak amacyla yaplacak analizlerin gvenilirliinin salanmas iin mutlaka akreditasyon srecinden gemi ve belgesi olan laboratuarlarn kullanlmas salanmaldr. Bu amala AB ierisinde yaplan laboratuar faaliyetlerinin denetimine ynelik dzenlemelerin lkemizde de yaplmas gerekmektedir. Resmi ilemler asndan belli analiz sonularna gerek duyulduu durumlarda getirilen raporun zel veya resmi laboratuarlardan alnm olmasna baklmakszn akredite bir laboratuar tarafndan verilmi olmas yeterli saylmaldr. Yaplan analiz sonularnn raporlanmas ve alnan analiz cretinin belgelenmesi konusunda yaplacak dzenleme ile effaflk salanmaldr. 5.4. Politika, Tedbir ve Dzenlemelerin Toplam Getirileri ve Ykleri Bu tedbir ve politikalar koordineli ve etkin bir ekilde uygulanabildii takdirde muhtemel getirileri aada sralanmtr: 1. Devletin kayt d ekonomi nedeniyle kaybettii vergi gelirinin nemli bir ksm, bu sektrn tekrar kayt altna alnmas ile Devlet hazinesine kazandrlacaktr. Bu miktarn bykl konusunda muhtelif tahminler mevcut olup burada ayr bir tahlil yapmaya gerek grlmemitir. 2. 2005 ylnda deterjan ve temizlik hammaddeleri d ticaretinde ithalat ile ihracat fark 91 milyon $ olup 2013 ylnda muhafazakar bir tahminle bu farkn yaklak olarak 125 milyon dolara kmas ngrlmtr. Deterjan ve temizlik rnleri iin yzey aktif madde ve hammadde retiminin tevik edilmesi sonucu ithalat ihtiyacnn yaklak olarak 40 milyon $ seviyesine gerileyecei, bu nedenle de 85 milyon $ civarnda dviz tasarrufu ortaya kaca dnlmektedir. 3. Bu raporda ihracatmzn mevcut koullarn devam halinde muhafazakar bir tahminle yllk % 4 civarnda bir bymeyle 2013 ylnda 235 milyon $ seviyesine ulaaca varsaylmtr. Politika, tedbir ve dzenlemelerin etkin ve egdml uygulanmas sonucu bymenin % 5 orannda arttrlabilecei dnlrse 2013 yl ihracat geliri 326 milyon $ seviyesine ykselir ki, bu da 91 milyon $ ek dviz geliri demektir.
41

4. Btn bu uygulamalarn getirecei olumlu katk ve dier yansmalar da (sosyal yaant, kiisel gelir ve halkn refah) mutlaka olacaktr, lakin bunlar parasal lm halinde sunmak mmkn deildir. 6. SONU VE GENEL DEERLENDRME Komisyon almalarnda varlan son nokta olarak varlan sonular kimya sanayii sektr olarak deerlendirilmi olup Kimya Sanayii Raporu ierisinde bu deerlendirmeler de yer alaca iin burada ayrca bir deerlendirmeye gerek grlmemitir.

42

YARARLANILAN KAYNAKLAR:
1. Devlet Planlama Tekilat VIII. Be Yllk Kalknma Plan - Kimya Sanayii Raporu, sayfa 158-178, Mays 1999 2. Devlet statistik Enstits, 1999-2005 yllar iin d ticaret ve yurtii retim verileri 3. A. C. Nielsen pazar aratrma firmas tarafndan salanan perakende sat lmleri 4. Hane Tketim Paneli pazar aratrma firmas tarafndan salanan hane tketim verileri 5. KOSGEB Ekonomik ve Stratejik Aratrmalar Merkez Mdrl tarafndan hazrlanan KOSGEB Saha Aratrma almas zet Tablolar Raporu, Aralk 2005 6. Salk Bakanl, evre Dairesi Deterjan ve Temizlik Maddeleri ubesi tarafndan hazrlanan 2004-2005 zin Alan Firmalar listesi, Aralk 2005 7. stanbul Sanayi Odas tarafndan yaynlanan Avrupa Birliine Tam yelik Srecinde SO Meslek Komiteleri Sektr Stratejileri Gelitirilmesi Projesi Kimya Sektr, sayfa 30-36, Mays 2004 8. Birlemi Milletler internet sitesi 9. AISE istatistikleri (Avrupa Birlii Sabun, Deterjan ve Koruyucu Maddeler reticileri Birlii) 10. OECD, gc statistikleri 11. Devlet Planlama Tekilat Ekonomik Gstergeleri 1999-2005 (Temmuz)

43