Trovanja

gljivama alkoholom antifrizom drogama kiselinama ugljen monoksidom olovom bakrom ivom pesticidima bojnim otrovima lijekovima

8.1 TROVANJA GLJIVAMA Najea trovanja gljivama dogaaju se meu ljudima koji sami beru gljive ali ih nisu dovoljno dobro prouili ili traili struni savjet. U gotovo svim sluajevima otruju se pojedinci ali i lanovi porodice. injenica da vie trovanja ima kad je godina pov oljna za dobar urod samoniklih gljiva. Otrovne vrste gljiva sadre termostabilne hemijske sastojke koji ve u malim koliinama u organizmu ovjeka uzrokuju tako karakteristine znakove (simptome) trovanja da se mnogo puta moe naknadno ustanoviti vrsta pojedinih gljiva. Trovanje otrovnim gljivama nazivamo micetizam. Veliki problem trovanja gljivama je i taj to su same toksine tvari u gljivama relativno slabo istraene, a samim tim je i oteano lijeenje trovanja.Veinu otrovnih vrsta gljiva ljudi su upoznali prema posljedicama to su ih pojedene gljive izazvale. Pri trovanjima odreenom vrstom gljiva uvijek su se pojavljivali odreeni znakovi trovanja, ovisni o koliini pojedenih gljiva to je ukazivalo na injenicu koja je gljiva konzumirana.

Simptomi trovanja se razlikuju od gljive do gljive nastalih nakon odgova rajueg vremena od trenutka konzumacije. Vrlo bitan momenat u trovanjima je brzina prihvaanja injenice da je konzument otrovan tj. da se neprobavljena koliina gljiva prinudnim putem prije resorbcije izbaci iz organizma. Ako je dugo vremena u organizmu nastaju nepopravljive tete koje mogu za konzumenta zavriti katastrofalno.Trovanja gljivama razlikuju se po klinikim znakovima i trajanju inkubacije, tj. po vremenu koje protie od jedenja gljiva do prvih znakova trovanja. Desetak vrsta jestivih gljiva ima vrlo sline otrovne dvojnike i kojima se najee zamjenjuju. Tako se npr. rudnjaa (Agaricus campestris L., Fries.) moe zamijeniti otrovnom gljivom (Agaricus xsanthoderma Genevier), ili je jo opasnije ako se sunanica ( Macrolepiota procera Scop. ex Fr. Sing) zamijeni smrtno otrovnom zelenom pupavkom ( Amanita phalloides Vaill ex Fr. Secr). Ovisno o kojoj je vrsti gljiva rije, trovanje se oituje odreenim znakovima (simptomima). Osnovni simptomi trovanja gljivama: suenje zjenice oka, jako znojenje, povraanje, esti proljevi iscrpljenost, opa slabost, teko disanje, vrtoglavica i glavobolja, bolovi u trbuhu, tekoe pri mokrenju, znakovi pijanstva, poremeaji u ponaanju Za pojedino trovanje karakteristian je skup odreenih simptoma koji zajedno ine sindrom, kojim se pojedino trovanje i naziva. Karakteristini znakovi trovanja gljivama vezani su uglavnom za odreenu toksinu tvar i njezin uinak, pa se trovanje gljivama oituje odreenim sindromima. Sindromi sa kratkim inkubacionim periodom su: muskarinski, panterinski, psihomimetski, gastrointestinalni, koprinski alergijski. Oni koji imaju dug inkubacioni period su: amatoksinski (faloidinski), orelaninski, giromitrinski. Najopasnije gljive su iz roda amanita (pupavke). Amatoksinski sindrom predstavlja niz simptoma koji nastaju trovanjem amatoksinima. Amatoksini su zajedniki naziv za dvije skupine toksinih tvari, falotoksini i amanitini. Po hemijskoj strukturi to su prstenasti peptidi, graeni od sedam, odnosno osam aminokiselina i dolaze u vie hemijskih oblika. Amatoksinski sindrom javlja se kao rezultat trovanja jednom od najpodmuklijih predstavnika gljiva a to je zelena pupavka (Amanita falloides Veill. ex Fr. Secr.).

Slika 8.1 Slika 8.1 Zelena pupavka - Amanita phalloides (Vaill. ex Fr.) Slika 8.2 Bijela pupavka Amanita phalloides alba (Virosa)

Slika 8.2

Trovanja koja izazivaju gljive iz porodice Amanita phalloides, verna, virosa, phanterina uglavnom su faloidinskog tipa, to znai da je veina trovanja sa smrtnim posljedicama dolo ba zbog

konzumiranja neke od ovih gljiva. Oteenja organizma koja nastup aju prilikom trovanja pupavkama vrlo su teka jer djeca umiru u gotovo 100% sluajeva , ako se pravilno ne lijee. Znakovi trovanja nastupaju ve za 6-24 sata.Najprije se pojavljuju bolovi i grevi u trbuhu, munina sa povraanjem, jaki proljevi te obilno znojenje. Uz to se javlja jaka e, udovi postaju hladni i poinju grevi u listovima. U organizmu nastupaju jaka oteenja jetre, te znakovi karakteristini za prestanak rada bubrega. Ako se bolesnik pravovremeno ne pone lijeiti u 50% sluajeva nastupa smrt. Oteenja trovanjem pupavkama pripisuju se djelovanju amatoksina (alfa amanitin je najtoksiniji meu njima). Koliina posebno alfa - amanitina u jednom srednje velikom klobuku zelene pupavke dovoljna je da usmrti odraslu osobu. Amatoksini se brzo resorbiraju iz probavnoga trakta i krvotokom odlaze u jetru. Ve u probavnom traktu amatoksini oteuju sluznicu i izazivaju probavne tegobe. Osim zelene pupavke amatoksine sadrava i bijela pupavka ( Amanita virosa Lamb. ex Fr.), te neke gljive iz rodova Lepiota i Galerina. Zelena pupavka je svakako najei uzrok trovanja amatoksinima. Simptomatologija Kod amanita prvi znakovi trovanja javljaju se izmeu 8 i 12 sati nakon konzumacije. Simptomi su uglavnom nekarakteristini i vezani za probavni trakt, a oituju se bolom u trbuhu, povraanjem i vodenim proljevom u kojem se moe nai sluzi i krvi. Obino n estaju nakon 24 sata. Ozdravljenje je lano jer se simptomi ponovno javljaju nakon 72 sata, i to povezani sa znakovima tekog oteenja jetre i pojavom utice. Osim jetre, teko su oteeni i bubrezi. U zavrnoj fazi trovanja pojavljuju se znakovi oteenja CNS, slijedi pojava konvulzija i kome. Smrt nastupa u 10 - 15 % sluajeva nakon 7 - 10 dana. UMP Openito najvanije je utvrditi ako je mogue koje su gljive izazvale trovanje . Lijeenje to ranije zapone trebalo bi imati bolji efekt. Usmjereno je na eliminaciju otrova iz organizma i igra vanu ulogu u preivljavanju pogotovo kod onih bolesnika koji nisu znatno premaili letalnu dozu a javili su se na lijeenje u prvih 6 sati od konzumiranja gljiva. U te mjere spadaju: ispiranje eluca, upotreba medicinskog uglja per os, hemoperfuzija preko ugljenih filtera, trajna sukcija duodenalnog sadraja radi sprijeavanja entero-hepatike recirkulacije otrova koji se u znaajnoj koliini izluuje kroz u i forsirana diureza.

8.2 TROVANJE ALKOHOLOM Pijanstvom se oznaava psihiko i fiziko stanje osobe koja je konzumirala prekomjernu koliinu alkoholnog pia. Ovisno od koncentracije etilnog alkohola u organizmu postoje razliiti stepeni pijanstva.

Tabela 8.1 Simptomatologija pijanstva prema stepenima I Stanje lakog pijanstva (koncentracija etil alkohola od 1 do 1,5 )
0

Crvenilo u licu, glasan govor, poviena mimika i gestikulacija, pokreti nekoordinirani.Osoba je samouvjerena i nekritina

II Pijano stanje
(koncentracija etil alkohola od 1,5 do 2,5 )

III Stanje tekog pijanstva

(koncentracija etil alkohola je izmeu 2,5 i 3,5 )

IV Otrovanost
(koncentracija etil alkohola je od 3,5 pa i 4,5 uvodi otrovanog u sopor ili komu)

Svi opisani znaci se pojaavaju. Osoba moe biti izrazito agresivna. Upadljivo nekritina, sporije reagira, ima tekoe u razumjevanju, usmjeravanju panje i ispravnom razmiljanju Ope depresivno djelovanje alkohola dovodi do tekoa pri hodu, govoru, disanju. Osoba je blijeda, oroena znojem i nije sposobna za bilo kakvu osmiljenu i samostalnu aktivnost Osoba modra (cijanostina), povrno, usporeno i nepravilno disanje. Puls je slab, 0 ubrzan. Tjelesna temperatura je ispod 37 C. Oroen je hladnim znojem. Nekontrolirano urinira i defecira.

UMP Alkoholiziranoj osobi obavezno onemoguiti daljnju konzumaciju alkoholnog pia. Ukoliko je mogue povraanjem treba izazvati izbacivanje alkohola iz eluca da ne dospije u cirkulaciju. Pobrinuti se da ne doe u situaciju samopovrijeivanja ili povrijeivanja drugih. Kod osoba koje su u stanju tekog pijanstva treba pratiti vitalne funkcije (disanje i rad srca), osloboditi ih odjee i obue, utopliti ih i smjestiti u prozranu prostoriju. Insistirati na uzimanju tenosti i osvjeavajuih napitaka Otrovanog u besvijesnom stanju staviti u boni poloaj, ako ne die provesti postupak umjetnog disanja, a u sluaju prestanka rada srca provesti postupak KPR sve do pruanja medicinske pomoi.

8.3 TROVANJE ANTIFRIZOM Antifriz je uljasta tekuina, hemijski spada u skupinu alkohola (etilenglikol). Najee trovanja nastaju kod djece zbog nepravilnog skladitenja i privlane boje. Koliina od dcl ove tekuine izaziva smrt. Kliniki izraeni su znakovi pijanstva koje brzo prelazi u prividnu smrt. UMP Ukoliko je izvodljivo potrebno je popiti 2-3dcl vode te izazvati povraanje. Protuotrov je etilni alkohol (estoka pia 1dl i zatim dcl svaki sat), hitan prijevoz u bolnicu. Kod onih pacijenata koji su bez svijesti ne davati pie i ne izazivati povraanje, postaviti ih u boni poloaj. Ako bolesnik ne die i srce ne radi provesti postupak KPR. 8.4 TROVANJE DROGAMA 1. Amfetamini (speed) su hemikalije dobivene sintetikim putem. Na trite najee dolaze u tabletama. Amfetamini se injektiraju, gutaju, pue i mru.

Prevelika doza amfetamina moe uzrokovati vrtoglavicu, drhtanje, uznemirenost, paniku, greve u trbuhu, bolove u prsima i ubrzan rad srca. Posljedica moe biti potpuni tjelesni i psihiki kolaps. Hronino otrovanje moe izazvati paranoidne ideje i halucinacije. Amfetamin u mozgu stvara ovisnost i oslobaa od bilo kakvih ograda. 2. Kokain je snaan stimulans nervnog sistema, a dovodi do promjena u ponaanju i podizanja razine energije nalik na uinak amfetamina. Stvara snanu ovisnost. Najee se uzima umrkivanjem, injekcijama te puenjem (crack -kokain). Srani zastoj i napadi, uz zastoj rada plua uzroci su smrti od kokain a. Dodatna opasnost je kokaetilen. Naime, ljudska jetra u kombinaciji kokaina i alkohola proizvodi kokaetilen, koji poveava euforina svojstva kokaina, a time i rizik od iznenadne smrti.

3. Ecstasy je sintetika psihoaktivna droga derivat amfetamina s halucinogenim svojstvima, poznat jo kao MDMA. Spada u jae droge iz grupe psihostimulatora. Konzumira se oralno. Brojni problemi slini su kao i kod amfetamina i kokaina: konfuzija, depresija , problemi sa spavanjem, izrazita potreba za drogom, ozbiljna tjeskoba i paranoja, pa i psihotine epizode, mogu se javiti i nekoliko nedelja nakon uzmanja droge. Pridonosi oteenjima jetre, epilepsiji, visokom pritisku, glaukomu. Prag tolerancije prelazi se vrlo brzo i nastaje psihika ovisnost. Ecstasy doslovno razara mozak te ima uinke kakvi se javljaju kod Parkinsonove i Alzheimerove bolesti. Strunjaci upozoravaju da ve i jedna tableta estasyja moe znaiti - smrt. 4. Marihuana u bilo kojem obliku izaziva euforiju, uzbuenje, vizualne i slune halucinacije, gubitak osjeaja za vrijeme i prostor. Slabi imunoloki sistem organizma pa se javljaju infekcije. Ubrzava rad srca pa je opasna za one sa sranim tekoama. 5. Inhalati su isparenja hemikalija koje proizvode psihoaktivne uinke najee su sklona djeca i vrlo mladi ljudi, jer su na dohvat ruke i relativno jefitini. Najee se koriste otapala (industrijska otapala, benzin, ljepila, korektori, tvari za ienje elektronike) i razni plinovi (iz l akova za kosu i dezodoransa, sprejeva za zatitu tkanina, pa ak i plinskih upaljaa).

Svi inhalanti proizvode uinak slian anestetiku, koji djeluje tako da usporava tjelesne funkcije. Udisanje (snifanje) veih koliina moe imati dugotrajne otrovne uinke. Onaj tko "snifa" moe osjeati najprije euforiju, zatim se osjea manje "zatvoreno", te na kraju moe izgubiti svijest. Udisanje visokih koncentracija ovih hemikalija moe dovesti do sranog udara i smrti, a moe izazvati i guenje. Kao trajna posljedica "snifanja" primijeeni su gubitak sluha, periferna neuropatija i grevi udova, oteenja mozga i CNS, oteenja kotane sri. Mogua su i oteenja bubrega te problemi sa snadbijevanjem krvi kisikom.

6. Heroin, s opijumom, morfinom i kodeinom, te metadon-heptanonom spada u grupu opijata. On je jedna od najopasnijih, visoko ovisnikih droga i svojevrsni 'sinonim' za pravu ovisnost. Stvara euforiju, nakon koje slijedi razdoblje smirenja i pospanosti, te ovisnost morfijskog tipa. Povezan je s ozbiljnim zdravstvenim komplikacijama - smrtonosno predoziranje, spontani pobaaji, propadanje vena, infekcijske bolesti. Infekcije sranog tkiva i zalistaka te bolesti jetre (hepatitis B i C) , HIV infekcija.

7.LSD-25 (dietilamid lizergine kiseline) je sintetika droga bez boje i mirisa koja spada u grupu halucinognenih droga Djelovanje LSD-a je krajnje nepredvidivo i vrlo opasno UMP Ovisno od doze i opeg stanja pacijenta. Kod predoziranih pacijenata potrebno je provesti detoksikaciju a u odreenim situacijama poremeaja svijesti (koma) mjere i postupke za KPR. Nakon stabiliziranja stanja pacijenti se upuuju u Centre za borbu proti v ovisnosti. 8.5 TROVANJE KISELINAMA Otrovati se moe samo nekom od jakih kiselina, kao to su siretna, sumporna, azotna ili hlorovodonina. Ova trovanja lako se poznaju po mirisu koji se jako osjea na povrijeenoj osobi. Dejstvo jakih kiselina je vrlo razorno. One uvijek izazivaju vie ili manje duboke opekotine na sluzokoi usta, jezika i jednjaka. Ova trovanja ostavljaju vrlo esto teke posljedice u vidu suenja jednjaka. Kiselinama, naroito siretnom, esto se truju mala djeca, koja ne znajui ta je, popiju kiselinu zaboravljenu ili ostavljenu na mjestu sa koga je ona mogu da dohvate. Ali nisu sasvim rijetki ni pokuaji samoubistva nekom od kiselina. Ima i sluajeva zlonamjernih opekotina po licu azotnom ili hlorovodoninom kiselinom. Jake kiseline su takve da je teko popiti vie od jednog, rijetko dva gutljaja, ali i to je dosta da se stvori brzo ozbiljno, oteenje tkiva u ustima i jednjaku, pa i koe na licu. UMP Hitno uputiti u prvu zdravstvenu ustanovu. Kod ivotno ugroenih treba provesti mjere KPR. Ne davati tenosti i hranu na usta. 8.6 TROVANJA UGLJEN MONOKSIDOM (CO) Trovanja ovim gasom relativno su dosta esta. Najea su sluajna ili profesionalna, a ima ih i namjernih i kriminalnih. Ugljen monoksid (CO) je izrazito toksian gas bez boje mirisa i ukusa i laki je od zraka. Spada u grupu hemijskih zaguljivaca, a izaziva generalnu hipoksiju zbog ireverzibilnog vezivanja s hemoglobinom (Hb). Toksini efekat CO nastupa brzo i pri malim koncentracijama. Ugljen monoksid nastaje u procesu nepotpune oksidacije organskih materija. Jedan od najznaajnijih izvora zagaenja zraka je izduvni gas motora s unutranjim sagorjevanjem gdje ga moe biti od 1-14 vol %, a slijedei veliki zagaiva zraka je metalurka industrija. Unos u organizam i eliminacija CO vri se preko plua, a krajnji toksini uinak je hipoksija koja nastaje zbog stvaranja karbonil jedinjenja koja zauzimaju prostor za vezivanje kisika (O 2) ili za njegov prijenos i iskoritavanje u tkivima i stanicama. Brzina vezivanja CO za Hb je neto sporija od vezivanja O2, ali je afinitet Hb za CO vei za 210-220 puta nego za O2, pa CO ima prednost u vezivanju s hemoglobinom ak i kada je prisutan u nesrazmerno manjim koliinama u odnosu na kisik. Sam toksini uinak CO na organizam zavisi jo od vremena ekspozicije i potencirajuih faktora; minutnog volumena disanja, miinog rada, individualne otpornosti svakog pojedinca, koncentracije CO i inteziteta hipoksije. Smrtna doza za ljude je 1000-2000 ppm (0.1-0.2 %) ako ekspozicija traje 30 minuta. Kod visokih koncentracija CO u udisanom vazduhu, smrt moe nastupiti nakon 1-2 minuta. Maksimalna doputena koncentracija (MDK) u industriji iznosi (0.005 %) za 8 asova ekspozicije, a ronilaki zrak ne smije sadravati vie od (0.001 %). Klinika slika trovanja je netipina. Od koncentracije COHb zavisi intezitet hipoksije, a od inteziteta hipoksije zavisi klinika slika, pa se naelno koncentracija COHb u krvi od 10-20 % manifestuje muninom, glavoboljom, ruiastom bojom koe i usana, i umorom ; od 30 %

vrtoglavicom, dezorjentacijom u vremenu i prostoru, malaksalou i miinom slabou; a od 4050 % komom, poremeajem rada srca i disanja, decerebracijom i smru . Kod 18 % otrovanih sreu se komplikacije od strane drugih organskih sistema, a kod 41 % zabiljeeni su trajni neuroloki ispadi karakteristini za difuznu spongioznu demijelinizaciju mozga. UMP Primjena hiperbarine oksigenacije (HBO) na apsolutnom pritisku od 3 bara u trajanju od 90 minuta. Obino je dovoljna jedna seansa. Seanse treba ponavljati na 6 sati ukoliko je svijest pacijenta i dalje poremeena. Na parcijalnom pritisku kisika od 3 bara poluivot eliminacije CO, iznosi 23,5 minuta. Ako ne postoji mogunost prim jene hiperbanog kisika treba primjeniti udisanje 100 % kisika na normalnom pritisku uz poluivot eliminacije CO od 80 minuta. U najgorem sluaju pacijenta treba iznjeti na istu atmosferu uz apsolutno mirovanje kada je poluivot eliminacije CO oko 320 minuta. Odravanje ventilacije i rada srca postie se primjenom klasinih metoda KPR. Ostala terapija je simptomatska

8.7 TROVANJE OLOVOM (saturnizam) Trovanje olovom nastaje tek nakon dugotrajnog unosa malih koliina olova u organizam, vrlo rijetko u obliku akutnog trovanja kada se sluajno unesu velike koliine. Olovo se akumulira u organizmu, najvie u kostima gdje ostaje cijeli ivot. Kada se olovo jednom unese u organizam, vie se praktino ne moe odstraniti. Obino je maksimalno doputena koncentracija olova u metru kubnom 0.1 mg. Prvi simptomi trovanja pojavljuju se na krvotvornim organima radi djelovanja olova na enzim koji sudjeluje u sintezi hemoglobina u eritrocotima (inhibicija dehidrataze), tj. poremeaju sinteze hema. Dolazi do anemije uz istodobno pojaano izluivanje delta aminolevulinske kiseline (DALK), te porfirina i eljeza ( jer uestvuju u izgradnji hema) mokraom. Kada doe do pune manifestacije trovanja pojavljuju se simptomi i u drugim organskim sistemima. Munina, gubitak apetita i kolike s opstipacijom su simptomi crijevnog trovanja. Slabost nerava koji inerviraju ekstenzorne miie , najee n. radialisa, karakterizira nervn i tip trovanja. Kod akutnog trovanja se zbog velikih koliina unesenog olova esto javlja encefalopatski tip s izraenim glavoboljama, vrtoglavicom, te komom, konvulzijom pa i smru u tekim sluajevima. Dijagnostiki se ispituje: aktivnost dehidrataze delta-aminolevulinske kiseline, protoporfirin. DALK u urinu, koproporfirini u urinu,funkcija bubrega, olovo u krvi. UMP Simptomatska uz primjenu soli kelata, koji se hemijskim putem veu za olovo u spoj koji se moe odstraniti iz organizma mokraom. 8.8 TROVANJE BAKROM Bakarni sudovi mogu biti jedan od uzroka trovanja bakrom. Bakar u dodiru sa nakiselom hranom pravi bakarni oksid, koji je u izvjesnoj mjeri otrovan. Radi zatite od trovanja bakrom bakarni sudovi se kalajiu. Meutim pri duoj upotrebi bakar se skida, pa se dogaa da se takvi

polukalajisani sudovi upotrijebe i da uslijed toga doe do masovnog trovanja osoba koje su jele hranu spravljenu u takvim sudovima. Znaci trovanja obino su povraanje, ponekad proljev i glavobolja. UMP Izazvati povraanje, isprati eludac davanjem vode i ponovo izazivati povraanje.

8.9 TROVANJE IVOM Do trovanja dolazi uslijed uzimanja njenih spojeva (jedinjenja), najee sublimata, koji je veoma otrovan. Znatno rijee, ali do trovanja ivom dolazi uslijed dugotrajne primjene ivinih preparata za lijeenje pojedinih bolesti, a moe doi i uslijed upotrebe ive u nekim kozmetikim preparatima. Do trovanja ivom moe doi i kod radnika koji su radei izloeni raznim ivinim isparenjima ili u dodiru sa pojedinim ivinim spojevima, ukoliko se ne primjenjuju propisane higijenske i tehnike zatitne mjere (profesionalno trovanje). U zavisnosti od vrste ivinog jedinjenja i njegove koliine, trovanje ivom moe biti akutno (naglo) ili hronino. Akutno trovanje nastaje, uglavnom, uzimanjem vee koliine sublimata i zavrava se smru za nekoliko sati. Znaci trovanja su jaki bolovi u trbuhu, hladan znoj, povraanje praeno mukom, proljev sa mnogo ui, odsustvo mokrae i mokrenja, bolesnik poplavi i poslije nekoliko konvulzi ja nastupi smrt. Kod manje akutnog trovanja glavni znak je odsustvo mokrae i mokrenja, zatim, povraanje i proljev, u poetku sa mnogo ui a potom i sa krvlju u ispljuvku, sluzokoa usta je crvena i oteena, jetra je oteena i osjetljiva. U lakim sluajevima znaci trovanja su upala sluzokoe u ustima, naroito oko zuba, bolesnik ima metalan okus u ustima, lui mnogo pljuvake, ima proljev, esto osip po koi, bjelanevine u mokrai itd. U sluaju hroninog trovanja glavne promjene nastaju u organima za varenje i na nervnom sistemu. Javlja se pojaano luenje pljuvake, metalan okus u ustima, odsustvo apetita, povraanje, hronian proljev, zapaljenje sluzokoe u ustima sa rasklimavanjem i ispadanjem zuba, koji prije toga pocrne i postanu troni, ponekad se jave tamne mrlje na sluzokoi, na usnama i obrazima itd. Prvi znaci hroninog trovanja na nervnom sistemu su najprije poveana intelektualna aktivnost i nervoza, a zatim, opa slabost, sanjivost, pokoji put i ope duhovno propadanje, podrhtavanje tijela itd. UMP Simptomatska.Bolesnika kod koga se pojave znaci akutnog trovanja ivom treba to prije uputiti u bolnicu. 8.10 TROVANJE PESTICIDIMA Do trovanja dolazi najee uslijed nepravilnog rukovanja pesticidima i uslijed pogreke ili nesretnim sluajem, ali su poznati i sluajevi namjernog trovanja.

Znaci trovanja mogu, u zavisnosti od vrste pesticida, biti vrlo razliiti. Veina od njih, manje ili vie, dejluju na nervni sistem i izazivaju glavobolju, vrtoglavicu, paralize, uznemirenost i druge nervne poremeaje. Mnogi, pak, izazivaju bolove u trbuhu, povraanje i proljev. Neki od njih izazivaju guenje ili pojaano znojenje, suze itd. Do trovanja pesticidima moe doi preko organa za varenje, za disanje, ili preko koe. Kod mnogih pesticida trovanje je mogue preko svakog od ovih puteva, ali je jedan od njih ipak najei. U zavisnosti od puta kojim je trovanje najee mogue, preporuuje se za primjenu svakog pesticida ili grupe pesticida odgovarajua zatita (zatitno odijelo, maska, rukavice izme itd.). UMP Simptomatska. Pri radu sa pesticidima izuzetno je vano zapamtiti znakove (simptome) otrovanja pesticidom napisane na uputama. Ako se takvi znakovi primjete treba odmah prekinuti posao, hitno obaviti nuno pranje oneienih dijelova tijela ili zatraiti ljekarsku pomo nosei sa sobom priloeno uputstvo o rukovanju sa pesticidom . 8.11 TROVANJE BOJNIM OTROVIMA Bojni otrovi su hemijske materije koje su u stanju da zatruju iva bia, zemljite i objekte, ivotne namirnice i materijalna sredstva, konano, da kod nezatienih lica prouzrokuju manje ili vee povrede, pa i smrt, a materijalna sredstva uine neupotrebljivim. Dosad poznati bojni otrovi dijele se, prema taktikoj namjeni, na kratkorone i dugorone, a prema dejstvu na organizam, na nadraljivce (suzavci, kijavci), zaguljivce (fozgen, difozgen, hlorpikrin), plikavce (S-iperit, N-iperit, luizit), nervne otrove (sarin, soman), psihotropne supstance (LSD, meskalin, psilocibin, sernil) i na radioaktivne bojne otrove. Nadraljivci i zaguljivci djeluju na organe za disanje (neki nadraljivci i na oi), plikavci na kou i pristupanu sluzokou, a opi bojni i radioaktivni bojni otrovi na cijeli organizam. Nadraljivci, zaguljivci i opi bojni otrovi su po dejstvu kratkoroni, a plikavci i radioaktivni bojni otrovi su dugotrajni.Nadraljivaca ima dvije vrste, i to su; suzavci i kihavci. Pod dejstvom suzavca oi jako suze uslijed ega ovjek postaje nesposoban za bilo kakvu aktivnost. Slino je i sa kihavcima koji izazivaju neprekidno kihanje. Trajnih posljedica od ovih otrova nema. Zaguljivci su mnogo opasniji. Oni izazivaju kaalj, guenje, krv u ispljuvku pa i smrt. Plikavci napadaju cijelu kou i izazivaju vrlo teke opekotine, koje sporo i teko zarastaju. Njihovo dejstvo na sluzokou je jo tee i opasnije, najopasnije i najtee je; ako se hranom ili vodom unesu u organizam.Na pluima i djelovima organa za varenje stvaraju ulceracije koje krvare uz obilnu hipersalivaciju i hipersekreciju. Bojni otrovi se upotrebljavaju u tenom ili gasovitom stanju. Dejstvo kratkotrajnih bojnih otrova moe biti i trenutno. Kratkotrajni su obino u gasovitom stanju i brzo ispare i rasture se, a dugotrajni su u tenom stanju i zadravaju se due, naroito u zatvorenom prostoru. Vjetar i kia ubrzavaju rasturanje i iezavanje bojnih otrova, a pokriveno i valovito zemljite uslovljava njihovo due zadravanje. Napadaju naroito nervni sistem i krvotok, izazivajui jaku glavobolju i vrtoglavicu, gubitak svijesti pa i smrt. Veina bojnih otrova tea je od vazduha, zato se, radi zatite od njih, treba popeti na neko uzignuto mesto, eventualno drvo, u gradovima na najvii sprat, ako je kua viespratna.

UMP Evakuacija iz kontaminiranog podruja, upotreba zatitne maske i ogrtaa, ienje disajnih puteva, skidanje odjee te dekontaminacija tekuom vodom i 1-2% otopinom sode bikarbone. Kod nervnih bojnih otrova daje se intramuskularno 2 mg. atropina. 8.12 TROVANJA LIJEKOVIMA Lijekovi unijeti peroralno u toksinim koncentracijama (pokuaji samoubistva, zadesi i sl.) mogu izazvati jake gastrointestinalne poremeaje, povraanje, grevite bolove u trbuhu, esto sukrviave proljeve, hematoloke i kardioloke poremeaje, razne nivoe poremeaje svijesti, komu i smrt kao posljedicu depresije kardiorespiratornog centra (bradikardija, hipotenzija, tahipnea i apnea). UMP Od velike je vanosti dobiti podatke o kom lijeku i koliini se radi, kao i vremenu njegovog uzimanja. Izazvati povraanje ili isprati eludac, dati aktivni ugalj. Pacijenta uputiti u prvu zdravstvenu ustanovu. U pojedinim situacijama potrebno je preduzeti i mjere kardiocirkulatorne reanimacije (borba protiv cirkulatornog oka) odnosno ordinirati specifini antidot. Uz rehidrataciju obavezna je i kontrola elektrolitskog statusa uz forsiranje diureze ukoliko nije ve nastupila anurija. Sva ostala terapij a je simptomatska.