1.DEPREMN BNAYA ETKLER Bilindii gibi yurdumuz en etkin deprem kuaklarndan biri zerinde bulunmaktadr.

Deprem Blgeleri Haritasna gre, yurdumuzun %92sinin deprem blgeleri ierisinde olduu, nfusumuzun %95nin deprem tehlikesi altnda yaad ve ayrca byk sanayi merkezlerinin %98i ve barajlarmzn % 93nn deprem blgesinde bulunduu bilinmektedir. Depremlerin her biri tamamen kendine zg ve nceden bilinemeyecek birok deikeni iinde barndran doal olaylardr. Krlmayla doan titreimlerin genlikleri, mesafe ve alvyon kalnl ile doru orantldr. Meydana gelen svlama olaylar hasarn bymesiyle sonulanr. Her ne kadar bina hasarlarnda malzemenin zayfl, ok katl olma ve zayf zemin kat gibi faktrlerin etkisi varsa da , esasnda yklanlarla ayn niteliklerde bulunan baz yklmayan binalara bakarak bunlarn uygun yaplm olduklarna hkmetmek de yanltr. 1.1.Depremde Binaya Etkiyen Ykler: Newtonun nl kanunu : kuvvet = ivme x ktle Binanza etkiyen deprem kuvveti ( V ) = deprem ivmesi ( C ) x bina arl ( W ) 17 Austos Marmara depremi Yer Deprem vmesi Adapazar 0.41 g stanbul 0.20 g

Bina Arl 100 ton 100 ton

Binaya Etkiyen Yk 41 ton 20 ton

Deprem artnamemizdeki kriterlere gre, hesaplarda 0.2g ve zeri bir oran kullanlmsa olduka yksek bir deprem iin yk alnm ve tasarm yaplm denebilir. Bu tr deprem yklerini hesaplamann Deprem artnamemizdeki ad "Edeer Deprem Yk Hesab"dr. 1.2.Edeer Deprem Yk Hesabnn Eksikleri Sadece depremin yatay dorultudaki etkisini gz nne alr. Mhendisler binann her iki yanndan etkiyecek deprem yklerini yukardakine benzer hesaplar ve bu ykleri bina katlarna belli oranda datrlar. Depremlerin birounda gerekten de asl nemli olan yatay harekettir ve dey hareket genelde gz ard edilebilecek kadar az etkilidir. Ancak 17 Austos Marmara depreminde dey deprem hareketi de ok etkili idi ve sadece bu nedenle birok bina hasar grd ve ykld. Edeer deprem yk hesab "Statik" yklemedir. Yani binaya deprem ykleri sabit birer ykm gibi etkitilir, oysa bu gerekten ok uzaktr. Bu eksiklikleri bilen ve Deprem artnamesini hazrlayan uzmanlar gvenlikte kalmak iin "deprem ivmesi" veya "C" deerini gerekte olacaktan daha yksek hesaplatrlar.

Dier daha geree yakn hesaplama, "Dinamik Analiz" ile mmkn olabilir. Dinamik analizde binann geree en yakn modelinin oluturulmas ok nemlidir ayrca dinamik analizde bina modeline gerek zamanl depremi etkitmekte mmkndr; yani Marmara depreminin spektrumunu bina modeline etkitip bu depremde binann davrann tespit edebilirsiniz. Dinamik Analiz konusu sradan bir kii iin ileri olduundan ancak ilgilenenler inceleyebilir: 1.3.Binalarn Dinamik Analizi Dinamik analiz her ne kadar daha doru cevaplar verecek olsa da hibir zaman yzde yz bir sonu veremez. nk: - Deprem olana kadar o depremin iddet ve davran eklini bilemeyiz ve o nedenle sadece Deprem artnamemizde belirtilen bilgiler dorultusunda yaklak bir spektrum kullanarak, tahmini bir deprem etkitebiliriz. - Deprem annda binadaki ykler yaklak olarak belirlenir; ama belki de ngrlmeyen bir yk o anda olabilir; mesela sonradan bina cephesinin mermerle kaplanmas gibi... - Hazr beton kullanlmayan binalarda veya iilik kusurlar nedeniyle, projeden farkl olan elemanlar bulunabilir; mesela projede beton cinsi 25 denmi iken baz kolonlarda 20 veya daha dk olabilir. Veya beton dklrken dikkatsizlik yznden kolon iinde bir blgeye youn olarak koca akllar gitmi olabilir ve deprem annda bu blge yk aktaramayp hasar grebilir. Deprem analizini yapan mhendisin bu kusurlar grmesi ve tespit etmesi ou zaman mmkn olamaz. Binaya bitiik baka bir binann etkisini hesaba katmak ok zordur ama bazen bitiik bina sizin binanzn yklmasna bile sebep olabilir. Byk depremlerde bina elemanlar ok zorlanarak, "non-lineer" dediimiz bir davran tr gsterebilirler. Deprem annda belli bir ykten sonra ya byk deformasyonlar yaparlar, ya da yapamayp krlr/paralanrlar ve direnlerini kaybederler. Non-lineer davrann olutuu blgeye "plastik" blge deriz. Plastik blgede hasar grmeden byk deformasyon yapabilen elemanlara snek eleman denir. Snek elemanlar yaptklar deformasyonlarla deprem enerjisini yutarak yapnn kmesini nlerler. Mhendisler betonarme yaplar snek davranabilmeleri iin zel olarak detaylandrrlar. Ancak snek davran bilgisayar analizlerinde, deprem simlasyonlarnda incelemezler nk snek davran "non-lineer"dir. Oysa hemen tm bina projeleri "lineer" davran snrlar iinde analiz edilir. te bu belirtilen sebeplerden dolay en tecrbeli mhendis bile bir binann deprem davrann en fazla %80-85 yaklaklkla tespit edebilir. Ama bu yzde gemite yaplan projelere gre ok ama ok iyidir: Bundan daha 10 yl nce bilgisayarlarn kapasiteleri, binalar analiz etmeye yeterli deildi. Bu nedenle projeler elle yaplrd ve hibir projede dinamik analiz yaplamazd nk bunu elle hesaplamak ekonomik ve pratik deildi. Bu nedenle ok

daha basit olan "edeer deprem analizi" yntemi kullanlmakta idi. Yaklak metotlarla bina elemanlar boyutlandrlrd. Deprem hakknda bilgimiz snrl idi. zellikle stanbul ve evresinde olas beklenecek deprem iddeti bilinmiyor ve dk alnyordu. Son teknolojik gelimeler ve aratrmalarla olas stanbul depreminin iddetini artk daha net olarak tahmin edebili yorlar ve proje mhendisleri de daha gvenli proje retebiliyorlar. Bina hesaplarnda gvenlik snr olarak olas ykler ortalama 1.5 orannda fazla alnr. Bu gvenlik oran sayesinde %15-20 lik bir hata payna kar dahi %30 civar bir gvenlik snr kalacaktr. 2.BNALARDAK ORTAK PROBLEMLER 2.1-Statik Problemler: a)Binalarn projesiz ina edilmesi b)Binalara proje harici kat ilavesi c)Kolon aklklarnn fazla, kesitlerinin yetersiz oluu, kirilerin genelde saplama altrlmas, perde kolun bulunmay ve dikdrtgen kolonlarn yerleim ynlerinin uygun olmamas d)Konsollarnn geni oluu ve konsollarda iilik hatalarnn olmas 2.2-Malzeme ve ilik Problemleri: a)zellikle hazr beton kullanlmayan binalarda;betonun, agregasnn uygun olmay, karmn deniz kabuklar ihtiva etmesi b)ilik hatasndan dolay betonun iyi sktrlmamas, betonda segragasyon (boluk ve malzeme akmas) olumas c)Dm noktas blgelerinde etriye sklatrmas yaplmamas d)Donat yetersizlii 2.3-Yalanma ve D Etken Problemleri a)Bakmszlktan dolay zellikle bodrum katlarda donatlarda korozyon ve buna bal olarak ap kayb olumas ve betonda karbonatlama meydana gelmesi b)Tesisat zayflatlmas borusu geirmek iin kolon ve kirilerin delinerek kesitlerinin

c)Binada duvarlarn kaldrlmas ve yapya bilinsiz mdahaleler yaplmas

3.DORU VE YANLI DORU YANLI

Restoran, toplant salonu, maaza gibi nedenlerle giri katnda dolgu duvarlar kaldrlm olan binalarda yklmalar bu gibi giri katlarnda olur. Byle zayflatlm katlara yumuak kat (tehlikeli kat) denir.

Birbirine komu iki bina arasnda yeterli aralk braklmazsa, deprem titreimleri srasnda iki bina birbirine arparak beklenmedik hasarlara meydana verebilir.

Yatay dzlemde L, T, U ve kare tipi bir mimari plan gerektiren binalarda burulma hasarlarn nlemek iin bina gerektii sayda dikdrtgen sayda planl paralara ayrlmal.

Planda kolon ve perdeler dengeli ve burulmay oluturmayacak biimde dzenlenmeli

Planda kolonlar gl ve boyutlar her iki dorultuda da dengeli bir biimde datlmal.

Eimli arazide olsa bile temeller ayn ykseklikte ina edilmeli. Bu gibi durumlarda gvenceyi salamak iin baz boluklarda yeterince betonarme perde duvar ina edilmeli, tm kolonlar yklmay nleyecek yeterlikte boyutlandrlmal ve tm kat ykseklii boyunca enine donatlarla sarlmal.

Binada kolonlar kirilerden her zaman gl olmal.

Ksa kolonlarn olumasna meydan verilmemeli veya ksa kolonlar enine donat (etriye) ile usulnce sarlmal veya duvar ile kolon arasnda boluk braklmal.

Ar atdan kanlmal, toprak dolgu atya msaade edilmemeli.

Kolon ve kirilerin sarlma blgesi denilen ksmlarnda etriyeler Trkiye Deprem Ynetmelii'ne uygun olarak sk aralkta yerletirilmeli.

Betonarme iskeleti bir binann depreme dayankl olabilmesi iin birinci art, o binay oluturan tayc sistem malzemelerinin, zellikle betonunun kaliteli olmas. Deprem Ynetmelii'ne gre, elle kartrlan beton kullanlamaz. Endstriyel beton imalat tekniklerinin kullanlmas, yksek kaliteli beton elde etmede en geerli yntem.

Yap yerleimi fayn ekline gre olmal.

4.NEML MALZEMELER 4.1.Cruflu imento - Cruflu imento kullanm taze beton zelliklerini olumlu ynde etkiler. Cruflu imento ile retilen betonlarda , Portlant imentosu ile retilenlere gre ayn kvam daha az su ile elde edilir. Bu; taze betonun ilenebilirliine dorudan, dayanm ve durabiliteye dolayl katkdr. - Cruflu imentonun hidratasyon ss Portland imentosununkine gre daha dktr. Bundan dolay ktle betonlarnda termik rtreye ve olas atlamalara kar cruflu imento tercih edilir. Scak havada beton dkmnde de cruflu imentonun kullanlmas yarar salar. - Cruflu imento ile yaplan har ve betonlarn dayanm, ileriki yalarda , ayn incelie sahip Portland imentosu ile retilenlere gre daha yksek olur. - Cruflu imentolarn deniz suyuna kar dier imentolardan daha dayankl olduu kantlanmtr. Bu nedenle sahil kesimindeki yaplarda ve deniz yaplarnda kullanlmas uygundur. - Asitli, slfatl ve klorlu sularn bulunduu zararl ortamlarn etkisine kar cruflu imentolarn dier imentolardan daha yksek performans sergiledii kantlanmtr. zellikle klor geirimliliine ve slfat etkisine kar cruflu imentonun belirgin stnl bilinmektedir. - Cruflu imentonun nemli bir stnl de alkali-silika reaksiyonuna kar hacim sabitliinin korunmasna yapt olumlu katkdr. Cruf/klinker oran arttka olumlu etki daha da belirginleir. 4.2.Beton Agregas Beton agregas, beton veya har yapmnda imento ve su karmndan oluan balayc malzeme ile birlikte bir araya getirilen, organik olmayan, doal veya yapay malzemenin genellikle 100 mm' yi amayan (hatta yap betonlarnda ou zaman 63 mm'yi gemeyen byklklerdeki krlmam veya krlm tanelerin oluturduu bir yndr. Beton yapmnda kullanlan eitli agregalardan baz rnekler unlardr: kum, akl, krma ta, yksek frn crufu, pimi kil, bims, genletirilmi perlit ve uucu klden elde edilen uucu kl agregas. Agregalar betonun hacminin yaklak olarak %70-75 ini oluturur. Betonda agrega kullanlmasnn salad teknik zelliklerin banda, sertleen betonun 'hacim deiikliini' nlemesi veya azaltmas sertlemi betonun 'anmaya kar dayanmn' arttrmas, evre etkilerine kar 'dayanklln' arttrmas ve kendi dayanm gcnn ykseklii nedeniyle betonun tamakta olduu yklere kar 'dayanm' salayabilmesi gelir.

Betonda kullanlan agregann dayankll, gzeneklilii, su geirgenlii, mineral yaps, tane ekli, gradasyonu, tanelerin yzey przll, en byk tane boyutu, elastiklik modl, termik genleme katsays, agregada kil olup olmad ve agregann temizlii gibi birok zelik beton dayankllk trlerinin bir veya daha fazlasn etkilemektedir 5.KAYNAKLAR www.akcansa.com.tr www.bimtas.com.tr www.agrega.org www.benkoltd.com www.turkpoint.com