Naziv kole

MATURSKI RAD IZ (predmet) Tema: Transformatori : prazan hod, kratak spoj i ekvivalentna sprega

Predmetni profesor: Ime i prezime, prof.

Uenik: Ime i prezime, IVodjeljenje

Mjesto, 2013. godina

SADRAJ

1. Uvod ............................................................................................................................................3 2. Dijelovi transformatora................................................................................................................4 3. Princip rada transformatora.........................................................................................................6 4. Struja i gubici praznog hoda........................................................................................................6 5. Ekvivalentna sprega transformatora...8 6. Ogled praznog hoda.9 7. Kratki spoj transformatora.10 7.1. Napon kratkog spoja Uk.....................................................................................................11 7.2. Gubitci u namotima transformatora....................................................................................12 7.3. Faktor snage kratkog spoja.................................................................................................13 8. Zagrijavanje...............................................................................................................................13 9. Vrste hlaenja............................................................................................................................15 10. Ukljuenje transformatora u praznom hodu............................................................................16 11. Zakljuak..17 Literatura......18

1.Uvod Transformatori su ureaji koji na principu elektromagnetske indukcije pretvaraju elektrinu energiju iz jednog izmjeninog sustava u drugi iste frekvencije, ali promijenjene vrijednosti napona i struja. U pravilu se sastoje od eljezne magnetske jezgre, dva ili vie namota koji mogu biti spregnuti samo zajednikim elektromagnetskim poljem, a u sluaju autotransformatora i elektriki, te od raznih konstrukcijskih dijelova kao to su stezni sustav jezgre i namota, kotao, konzervator, hladnjaci, itd. 1Uloga transformatora u elektroenergetskom sistemu je veoma znaajna jer on omoguuje ekonominu, pouzdanu i bezbjednu proizvodnju, prenos i distribuciju elektrine energije pri najprikladnijim naponskim nivoima. Dakle, njegovom primjenom se, uz veoma male gubitke energije, rjeavaju problemi raznih naponskih nivoa i meusobne izolovanosti kola koje se nalaze na razliitim naponskim nivoima. Sam transformator treba da bude projektovan i izraen tako da izdri mogua naprezanja kojima je izloen tokom svog ivotnog vijeka. Naprezanja u osnovi moemo da svrstamo u tri glavne grupe: elektrina, mehanika i toplotna. Kod elektrinih naprezanja prije svega treba obratiti panju na prenapone koji se javljaju kao posljedica prekidanja u kolu,atmosferskih pranjenja, lukova prema zemlji, kratkih spojeva, kao i ispitnih napona. Pojave praene velikim strujama u odnosu na naznaene, opasne su sa stanovita mehanikih i toplotnih naprezanja (ova naprezanja su proporcionalna sa kvadratom struje). Do poveanih toplotnih naprezanja dolazi i kod preoptereenja transformatora. Takoe treba obratiti panju i na buku transformatora.

http://www.fer.unizg.hr/_download/repository/TESIT_2012_2013_Transformatori.pdf

2. Dijelovi transformatora U pogledu konstrukcije, transformator se sastoji iz sljedeih osnovnih dijelova:

magnetskog kola, namotaja, izolacije, transformatorskog suda, pomonih dijelova i pribora.

Magnetsko kolo se gradi od visokokvalitetnih hladno valjanih orijentisanih transformatorskih limova. Da bi se smanjila struja magneenja (pobudna struja) tei se uzimanju to kvalitetnijeg lima, sa velikom relativnom permeabilnou, i primjenjuju se odgovarajua konstrukciona i tehnoloka rjeenja u izradi magnetskog kola. Radi smanjenja gubitaka usljed vihornih (vrtlonih) struja, koriste se meusobno izolovani limovi male debljine (od 0,18 mm do 0,35 mm). Osnovni fiziki elementi magnetskog kola su stubovi (jezgra), oko kojih su smjeteni namotaji i jarmovi (donji i gornji). Stubovi imaju stepeniasti oblik i popunjavaju se paketima limova odgovarajue irine, kako bi ispuna prostora opisanog kruga bilo to bolja. Kod transformatora velikih snaga, u jezgra se stavljaju kanali ( irine 6mm) i prema potrebi jedan popreni (irine1015mm), kako bi kroz njih moglo da cirkulie ulje i hladi magnetsko kolo. Magnetsko kolo se pritee odgovarajuim steznim sistemom kako bi se dobila to bolja mehanika kompaktnost. Namotaji se prave od okruglog, profilnog ili trakastog provodnika od bakra ili aluminijuma, materijala koji imaju mali elektrini otpor. Namotaj koji se prikljuuje na napajanje se naziva primar, dok se namotaj koji je spojen na prijemnik naziva sekundar. Osnovni oblici namotaja prema nainu izrade su: spiralni, slojeviti i presloeni. Gustine struje za namotaje uljnih transformatora su 2 4,5A/mm . Izolacija predstavlja kombinaciju celuloze (papir, prepan) i izolacionog ulja u sluaju uljnih transformatora, odnosno vrste izolacije (staklene tkanine impregnirane epoksidnim, silikonskim ili drugim sintetikim smolama) u kombinaciji sa vazduhom kod suhih transformatora (do36kV).
4

Izolaciono (transformatorsko) ulje, osim poboljanja izolacionih svojstava, obezbeuje i hlaenje transformatora, jer zbog svog velikog specifinog toplotnog kapaciteta mnogo bolje odvodi toplotu sa magnetskog kola i namotaja na sud i rashladni sistem. Meutim, treba imati u vidu da je ulje zapaljivo i da lahko gori. Izolacija provodnika je najee lak ili papir. Transformatorski sud postoji kod uljnih transformatora i izrauje se od kvalitetnog elika sa ojaanjima. Oblik suda zavisi od naina hlaenja, pa bone strane mogu biti glatke, valovite ili sa cjevima za hlaenje. Pomoni dijelovi i pribor transformatora: natpisna ploica, provodni izolatori za povezivanje sa mreom, dilatacioni sud (konzervator), regulator napona, prikljuak za uzemljenje, dep termometra pokaziva nivoa ulja, slavina za isputanje ulja, itd.2

Slika 1. Osnovni dijelovi transformatora

http://www.fer.unizg.hr/_download/repository/EEPE_10_TR1.pdf

3. Princip rada

Na primarni namotaj transformatora dovodi se elektrina energija u obliku naizmjeninog napona, koja u magnetno spregnutom sekundarnom namotaju inducira odgovarajuu naizmjeninu elektromotornu silu, odnosno struju, koja se koristi za napajanje prijemnika. Dakle, primarni namotaj se ponaa kao prijemnik, dok se sekundarni namotaj ponaa kao izvor elektrine energije.3

4. Struja i gubici praznog hoda

Struja praznog hoda sastoji se od dvije komponente, reaktivne (struje magneenja) i aktivne (gubici praznog hoda). Zbog nelinearnosti karakteristike B=f(H), struja magneenja je nesinusoidalnog oblika, dakle sadrava i vie harmonike, od kojih je najznaajniji trei. Zbog ekonomskih razloga, naznaena radna toka se nalazi na koljenu (laktu) karakteristike B=f (H).

Slika 2. Konstrukcija struje praznog hoda

3

http://www.fer.unizg.hr/_download/repository/TESIT_2012_2013_Transformatori.pdf

Gubici praznog hoda priblino su jednaki gubicima u eljezu, koji se sastoje od gubitaka uslijed histereze jedinici i gubitaka mase uslijed vrtlonih [kg], u toku zavisi struja. Utroena energija jedne uslijed histereze po lima, periode proporcionalna je povrini

histerezisne

petlje, odnosno

o promjeni amplitude indukcije B n , gdje se n

najee kree zavisno od vrste limova od 1,7 do 2,2.

Obino se kod raunanja uzima kao neka prosjena vrijednost n = 2. Utroena snaga uslijed histereze po jedinici mase lima proporcionalna je broju perioda u sekundi, odnosno proporcionalna uestalosti:

Gubitke uslijed vrtlonih struja emo kvalitativno izraziti preko uticajnih veliina, budui da je raspodjelu i ukupni efekt ovih struja relativno teko tono sraunati sa dovoljnom tonou. Gubici uslijed vrtlonih struja proporcionalni su kvadratu inducirane ems u

parazitnim kolima a obrnuto proporcionalni specifinom otporu lima.

Inducirana ems

u kolima

vrtlonih

struja po

jedinici

duine

lima

proporcionalna je amplitudi indukcije Bmax, uestalosti f i debljini lima d, pa se gubici uslijed vrtlonih struja mogu prikazati prema poznatom obrascu iz Elektromagnetike:

Ukupni gubici u eljezu mogu se prikazati izrazom:

Konstruktori transformatora obino snimaju karakteristike gubitaka magneenja za svaku vrstu lima i oblik magnetskog kola koji se upotrebljava. 5. Ekvivalentna sprega transformatora Ekvivalentna sprega transformatora predstavlja pojednostavljeni model pomou kojeg moemo, na posredan nain, bez stvarnog optereenja, da predvidimo ponaanje transformatora u raznim uslovima rada. Parametre ekvivalentne sprege odreujemo na jednostavan nain iz standardnih ispitivanja transformatora u ogledu praznog hoda i kratkog spoja. Sve veliine i parametri ekvivalentne eme su fazne vrednosti, a veliine i parametri sekundara svedeni su na primar (preraunati sa kvadratom odnosa broja navojaka na primar, tako da je npr.:

Slika 3. Ekvivalentna sprega transformatora Veliine i parametri ekvivalente sprege su: I0 struja praznog hoda, Ip aktivna komponenta struje praznog hoda, Im reaktivna komponenta struje praznog hoda (struja magneenja), R0 ekvivalentna otpornost u praznom hodu, X0 reaktansa magneenja.

6. Ogled praznog hoda

Osnovni ciljevi provoenja ogleda praznog hoda su odreivanje: gubitaka praznog hoda (priblino jednaki gubicima u eljezu), struje praznog hoda, parametara ekvivalentne sheme. se provodi tako da na jedan od namotaja (obino nieg napona)

Ogled

prikljuimo naznaeni (ili njemu bliski) napon, a prikljuke drugog namotaja ostavimo otvorenim. Tokom ogleda mjeri se: napon napajanja, U0 , priblino ili tono jednak sa Un ; struja napajanja I 0 ; snaga uzeta iz mree P 0 (snaga praznog hoda).

Izmjerena snaga gubitaka praznog hoda priblino je jednaka gubicima u eljezu:

Pod naznaenom strujom praznog hoda smatramo onu vrijednost struje napajanja koja tono odgovara naznaenom naponu.

Relativna vrijednost struje praznog hoda je oko 1-3% u odnosu na naznaenu struju (kod transformatora velikih snaga i manje od 1%). Prilikom odreivanja parametara ekvivalentne sheme obino se zanemaruje uzduna (redna) grana sheme, budui da se pad napona na rednoj impedansi moe zanemariti. Parametre poprene grane ekvivalentne sprege (R0 i X0)
9

jednofaznog transformatora odreujemo na sljedei nain: impedansa praznog hoda

faktor snage u praznom hodu

fiktivna aktivna otpornost kojom uzimamo u obzir gubitke praznog hoda:

reaktansa praznog hoda:

7. Kratki spoj transformatora Ogled kratkog spoja vri se tako da se sekundarne stezaljke kratko spoje, a primarni namot se prikljui na snieni napon prema shemi na slici:

Slika 4. Kratki spoj jednofaznog transformatora

10

Na primarne stezaljke D Q ne smije se prikljuiti nazivni napon za koji je transformator primarno graen, jer bi to bio izravan kratki spoj, pa bi temperatura u namotima, zbog velikih struja kratkog spoja, u vrlo kratkom vremenu toliko porasla da bi izolacija izgorjela te bi moglo doi do poara i eksplozije transformatora ako zatita transformatora ne bi pravodobno reagirala i odvojila transformator od izvora napona. Zato pri pokusu kratkog spoja treba pomou regulacijskog transformatora, napon koji dolazi na stezaljke D Q polako podizati od 0 (V) na vie. Pri tom se promatraju ampermetri i napon se prestane podizati im oni pokau da u namotima teku nazivne struje I1N i I2N , tj. struje za koje je transformator graen. U tom trenutku oita se napon koji je pokazao primarno prikljuen voltmetar i snaga koju pokazuje vatmetar, a oitani podaci zabiljee se. Prije pokusa kratkog spoja potrebno je imati podatke o nazivnim strujama I1N i I2N. Ako se pokus vri na novom transformatoru u tvornikom laboratoriju ti se podaci dobiju od konstruktora transformatora, a u pogonu se mogu oitati s ploice uvrene na transformatoru. Izmjerene veliine odreuju: 1. napon kratkog spoja Uk 2. gubitke u namotima transformatora PCu 3. faktor snage kod kratkog spoja cosk 7.1. Napon kratkog spoja Uk Napon izmjeren na voltmetru je napon koji se moe narinuti na stezaljke primara kod pokusa kratkog spoja i naziva se napon kratkog spoja (Uk). Napon kratkog spoja je, dakle, onaj napon prikljuen na primaru kod kojeg e kroz kratko spojeni sekundarni namot potei nazivna struja.On je vana veliina i za raunsko odreivanje struja pogonskog kratkog spoja (kratki spoj koji nastaje sluajno ili zbog kvara kad je transformator u pogonu). Pri pokusu kratkog spoja na sekundarnim stezaljkama nema napona ( U2 = 0 ), a to znai da se ukupni napon Uk prikljuen primarno potroio u namotima transformatora. Napon kratkog spoja Uk, redovito se daje u postocima u odnosu na nazivni napon U1N i to pomou formule :
uk % Uk 100 % U 1N

11

Kod transformatora snage, napon kratkog spoja iznosi priblino 4% do 12% od nazivnog napona. Manje vrijednosti odnose se na manje transformatore, dok s porastom snage transformatora raste i Uk . Ako u pogonu doe do kratkog spoja sekundarnog namota, na njemu e napon pasti na nulu (U2=0). To znai da e se itav nazivni napon U1N potroi u transformatoru i da e u transformator potjerati veliku struju kratkog spoja Ik.. Ta struja mora biti toliko jaka da u namotima transformatora stvori tolike padove napona koliki je primarni napon U1N . Iz relacije da se struja i naponi u transformatoru odnose obrnuto razmjerno, proizlazi:
I N : I K U K : U 1N IK U 1N IN UK

Gdje je: Ik A, kA-struja kratkog spoja IN A, kA-nazivna struja U1N V-nazivni napon Uk V-napon kratkog spoja Izrazi li se napon u postotku proizlazi:
IK 100 IN uk %

Iz ove se jednadbe vidi da e struja kratkog spoja biti toliko puta vea od nazivne koliko puta je uk% manje od 100%. 7.2. Gubitci u namotima transformatora Snaga izmjerena kod pokusa kratkog spoja predstavlja priblino gubitke u bakrenim namotima: Pk Pcu. Napon kratkog spoja malen je u odnosu na nazivni napon. Npr. :za transformator sa U1N = 10 000 V, a uz uk=5%, izraeno u voltima , bit e UK= 500V. To znai da je napon 20 puta nii od nazivnog . Magnetski tok bit e takoer toliko puta manji, a kako gubici u eljezu rastu , odnosno padaju, s kvadratom napona, odnosno magnetskog toka , to e gubici u eljezu u razmatranom primjeru biti 202 = 400 puta manji od nazivnih .

12

Kako oni i u normalnom pogonu nisu veliki , mogu se pri pokusu kratkog spoja zanemariti, pa snaga izmjerena pri pokusu kratkog spoja predstavlja priblino gubitke u bakrenim namotima 7.3. Faktor snage kratkog spoja Analogno kao kod pokusa praznog hoda, moe se pomou izmjerenih veliina izraunati i faktor snage kratkog spoja pomou relacije za snagu kratkog spoja :
PK U k I N cos K cos K Pk Uk I N

Pk snaga kratkog spoja (W) Uk napon kratkog spoja (V) In nazivna struja (A) cosk - faktor snage kratkog spoja 8. Zagrijavanje Pri procesu preobraaja elektrine energije u transformatoru jedan dio energije se pretvara u toplotu, to sa stanovita korisnika predstavlja gubitke. Toplota proizvedena gubicima zagrijeva dijelove transformatora i izaziva porast njihove temperature u odnosu na okolnu sredinu. U odnosu na gubitke uslijed magneenja, gubici uslijed optereenja su znaajniji po veliini i posljedicama, zato to izolacija provodnika namotaja predstavlja najosetljiviji dio transformatora s obzirom na toplotna naprezanja. Porast temperature, u opem sluaju, zavisi od veliine i vremenske funkcije optereenja, naina i efikasnosti hlaenja. Sa porastom zapreminom, a odvoenje toplote sa povrinom. Ogranienja temperature su razliita za razne materijale. Kao to je ve istaknuto, snaga transformatora problem zagrijevanja postaje sve izraeniji, jer su gubici priblino razmjerni sa

najosjetljivija je izolacija provodnika, koja sa vremenom stari, tj. smanjuje joj se kvaliteta i to utoliko bre ukoliko joj je vea temperatura na kojoj se nalazi. Dakle, vijek trajanja izolacije zavisi od radne temperature maine. Srednja vrijednost vijeka trajanja dananjih transformatora iznosi nekoliko decenija.

13

Naznaena snaga je ona koja je istaknuta na natpisnoj ploici, to jest ona za koju je transformator deklariran. Stvarna snaga je ona pri kojoj je zagrijevanje transformatora jednako dozvoljenom. Sa stanovita korisnika prihvatljivo je da stvarna snaga bude vea od naznaene snage, tj. da se transformator moe opteretiti veom snagom u odnosu na deklariranu. Propisima je za pojedine vrste izolacije definiran odgovarajui najvii dozvoljeni porast temperature u odnosu na okolinu. Za uljne transformatore, gdje se redovno upotrebljava izolacija papir u ulju (klasa A), temperatura najtoplije take (negdje u gornjem dijelu transformatora) ne smije da pree 1400C u normalnim uvjetima rada (trajni i ciklini rad), dok srednji porast temperature namotaja maksimalno smije da bude 65K. Kod suhih, zrano hlaenih transformatora ide se na znatno vie temperature namotaja, pa se mora upotrijebiti kvalite tnija izolacija, koja se razvrstava u klase.

Tabela 1. Klase izolacije

Kod uljnih transformatora moramo voditi rauna i o ogranienju temperature ulja u odnosu na okolinu. Za zatvorene

vezanom

za porast

sisteme sa dilatacionim udom

dozvoljena vrijednost porasta temperature ulja u odnosu na okolinu iznosi 60K. Za ostale dijelove transformatora nisu propisana ogranienja, ve propisi nalau da njihova temperatura ne smjer nikada dostii takvu vrijednost koja bi mogla da izazove oteenja u transformatoru. Kao i u drugim procesima, i ovdje moemo da promatramo ustaljena (stacionarna) stanja i prelazna (nestacionarna) stanja. Ustaljeno stanje nastupa, kada se izjednai dovedena i prenesena (odvedena) toplota, odnosno stanja kada se temperatura izmeu ustali na nekoj dovedene vrijednosti. Kod prelaznih uslijed nejednakosti i prenesene odvod toplote temperatura toplote vri i na tri

raste (zagrijevanje), odnosno opada (hlaenje). Dovod poznata toplote nastaje uslijed gubitaka, dok se naina: provoenjem (kondukcijom), strujanjem (konvekcijom) zraenjem

(radijacijom).
14

Provoenje toplote slino

je provoenju

elektrine

struje i odigrava

se uglavnom u

vrstim tijelima. Provoenje se odigrava u namotajima i jezgru sa konstrukcijskim dijelovima. U provoenje se uraunava i prijelaz toplote preko kontaktnih povrina. Strujanje je vezano za fluide - tenosti i gasove, kod kojih se osim toplote kreu i molekuli, odnosno grupe molekula. Kod transformatora ovo je najvaniji vid prijenosa toplote, a fluidi su najee ulje i zrak. Obino se strujanje svrstava u dijve podvrste: prirodno i prinudno. Zraenje je vid prenoenja toplote putem elektromagnetskih valova relativno niske uestalosti. Njihova valna duina je utoliko kraa ukoliko je temperatura via. Kod transformatora se odavanje toplote zraenjem odigrava na povrini suda koji zrai u okolinu i na taj nain se prenoenje toplote na tom mjestu odvija sloeno - sabira se snaga strujanja i zraenja, pri emu je prva znaajnija, zraka. Prirodno je da su najvanije temperature namotaja, posebno najvea vrijednost koja je ve definirana pod nazivom temperatura najtoplije take. Na alost, ona je rijetko dostupna mjerenju, pa se zato odreuje posredno, primjenjujui obrasce definirane odgovarajuim propisima (standardima). Ameriki vrijednost porasta propisi preporuuju, za transformatore temperature namotaja 0sr = 65 K , ija je dozvoljena ovu jednostavnu srednja za pogotovu kod prinudnog strujanja

formulu

izraunavanje porasta temperature u najtoplijoj toki:

9. Vrste hlaenja Za oznaavanje vrste hlaenja usvojen je zapis sa 4 velika latinina slova, od kojih prvo i drugo oznaavaju vrstu i nain u dodiru strujanja rashladnog sredstva koje je sa namotajem, respektivno, dok se tree i etvrto odnose na vrstu i nain strujanja

rashladnog sredstva u dodiru sa spoljnjim hladnjakom (ako ga ima). Za rashladno sredstvo koje je u dodiru sa namotajem usvojene su sljedee oznake: O (oil) za ulje, L (liquid) za sintetiku tenost i A (air) za zrak. Za nain strujanja usvojene su oznake: N (natural) za prirodno i F (forced) za prinudno.
15

Za rashladno sredstvo koje je u dodiru sa vanjskim hladnjakom usvojene su sljedee oznake: A (air) za zrak, G (gas) za gas i W (water) za vodu. Najee upotrebljavani sistemi su: AN - suhi transformator bez oklopa (zatitnog plata), ANAN - suhi transformator sa oklopom (zatitnim platem), ONAN - uljni transformatori sa prirodnim strujanjem ulja iznutra i zraka spolja, ONAF - isto, samo sa ventilatorom spolja, ONAF/OFAF pumpa se ukljuuje samo pri velikim optereenjima, OFAF - isto, samo je pumpa stalno ukljuena, ONWF - ne postoji uljna pumpa, a spolja je vodeno hlaenje sa pumpom, OFWF - isto, samo postoji i uljna pumpa.

10. Ukljuenje transformatora u praznom hodu Struja prilikom ukljuenja transformatora na puni napon moe da bude viestruko vea od naznaene struje In, odnosno stotinu i vie puta vea od struje praznog hoda u ustaljenom stanju I0. Prelazna pojava traje kratko vrijeme, ali moe da utie na prekostrujnu zatitu koja treba da se podesi tako da ne djeluje nepotrebno i iskljui transformator. Uzrok ove pojave je u nelinearnosti magnetskog kola. Prilikom ukljuenja, radna toka na karakteristici magneenja moe da se nae duboko u oblasti zasienja. Primarni namotaj prilikom ukljuenja moe se pojednostavljeno prikazati kao redno RL kolo, kod kojeg je induktivnost nelinearna i funkcija je fluksa: L=L(), gdje je fluks =Li. Maksimalna vrijednost struje ukljuenja je utoliko vea ukoliko se presjek namotaja vie pribliava presjeku metala, iz ega slijedi da sa gledita udarne struje ukljuenja primar treba da bude vanjski namotaj, to se esto i ini ako je on za vei napon. Dalje, vidi se da je ta struja manja ako je remanentna indukcija Br manja i ako su dimenzije ( l ) manje.

16

11. Zakljuak

Rad transformatora zasniva se na Faradayevom zakonu elektromagnetske indukcije prema kojem vremenska promjena magnetskog toka ulananog vodljivom petljom inducira u petlji napon, dok struja uzrokovana tim naponom stvara magnetski tok koji se, u skladu s Lentzovim zakonom, opire promjeni toka koji je inducirao napon. Kod idealnog transformatora su odnosi napona u namotima primara i sekundara proporcionalni, a odnosi jakosti struja obrnuto proporcionalni omjeru broja navoja. Ako na primjer sekundarni namotaj ima deset puta vie navoja od primarnog namota, napon sekundara bit e deset puta vii, a jakost struje deset puta manja nego u primaru. Transformator moe imati i vie sekundarnih namota, koji mogu biti galvanski odvojeni a mogu biti realizirani i tako da jedan sekundarni namot ima vie izvoda. Zbroj svih snaga na sekundarnoj strani u idealnom transformatoru jednak je elektrinoj snazi koju transformator troi iz izvora elektrine energije (npr. iz gradske mree). Stvarne izvedbe transformatora karakteriziraju meutim gubici, koje ini energija potrebna za magnetiziranje feromagnetske (ili druge) jezgre, gubici zbog vrtlonih struja, gubici u bakru (omski gubici u icama od kojih su namotani namoti), itd. Zbog tih gubitaka je korisna snaga sekundara nerijetko i nekoliko desetaka posto manja od utroene snage primara. Gubici uslijed vrtlonih struja u eljeznoj jezgri smanjuju se pakiranjem jezgre iz meusobno (lakom ili papirom) izoliranih transformatorskih limova posebnog sastava (s dodatkom silicija) od feromagnetskog materijala koji imaju dobru magnetsku provodljivost i osiguravaju dobru magnetsku spregu izmeu namota. Transformatori za vrlo visoke frekvencije gdje bi gubitci snage u jezgri bili vei od gubitaka u namotima uzrokovanih slabom spregom imaju jezgre od posebnih keramikih materijala (feriti) ili sinterovane eljezne praina u izolirajuoj masi. Kod malih transformatora, namoti se motaju icom koja je izolirana lakom, dok se kod velikih transformatora koriste i druge vrste izolacija.

17

Literatura Hartl, V. (1996). Elektrini strojevi 1, kolska knjiga, Zagreb Essert, M.(2004). Elektrotehnika, Zagreb Kali, . (1991) Transformatori, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd

Internet izvori: http://www.fer.unizg.hr/_download/repository/TESIT_2012_2013_Transformatori.pdf http://www.fer.unizg.hr/_download/repository/EEPE_10_TR1.pdf

18