2.

Ulusal Tasarm malat ve Analiz Kongresi 11-12 Kasm 2010- Balkesir

PETEK YAPILI SANDV YAPILARDA KPK DOLGUNUN KRTK BURKULMA YKNE ETKSNN SAYISAL OLARAK TESPT Murat Yavuz SOLMAZ*, smail Hakk ANLITRK**, Tamer ZBEN***
*mysolmaz@firat.edu.tr Frat niversitesi, Makine Mh. Blm, 23119-Elaz **ihsanliturk@firat.edu.tr Frat niversitesi, Makine Mh. Blm, 23119-Elaz ***tamoz@dicle.edu.tr Dicle niversitesi, Makine Mh. Blm, 21280-Diyarbakr

ZET Bu almada, bal petei sandvi yaplarn petek hcre boluklarna kpk ilavesinin kritik burkulma ykne etkisi saysal olarak tespit edilmeye allmtr. almada SolidWorks 2010 kullanlarak 4 farkl hcre boyutunda ve 4 farkl hcre duvar kalnlnda kpkl ve kpksz bal petei sandvi numuneler modellenmi sonra oluturulan bu modeller ANSYS Workbench 12.0 paket programna aktarlm ve bu program kullanlarak saysal kritik burkulma ykleri tespit edilmitir. Elde edilen saysal sonular literatrdeki deneysel sonularla karlatrlm ve her iki zm arasnda olduka iyi bir uyumun olduu saptanmtr. Sonuta hcre boluklarna kpk ilavesinin, tm hcre duvar kalnlklar ve boyutlar iin numunelerin kritik burkulma ykn arttrd tespit edilmitir. Anahtar Szckler: Petek yapl sandvi yap, burkulma analizi, kritik burkulma yk, sonlu elemanlar metodu. ABSTRACT In this study, the effect of foam addition into honeycomb cell holes of the honeycomb sandwich structures on the critical buckling load was studied to determine numerically. Firstly, honeycomb sandwich specimens, with and without foam, in four different cell sizes and cell wall thickness were modeled by using SolidWorks 2010 then these created models were exported to ANSYS Workbench12.0 package program and critical buckling loads were determined by using this program. Numerical results obtained were compared with the experimental results those in the literature and the two solutions were found to be a quite good compliance. As a result of foam addition into cell holes for all cell wall thicknesses and cell sizes, increase in critical buckling load of specimens was determined. Keywords: Honeycomb sandwich panels, buckling analysis, critical buckling load, finite element method.

523

1. GR Petek yapl sandvi yaplar son yllarda geni bir kullanm alanna hitap etmeye balamtr. Minimum arlkla maksimum rijitlik ve mukavemet salayan bu yaplarn, modern uzay mekikleri, hava tatlar, botlar, yap sanayi ve arln kritik neme sahip olduu dier uygulamalardaki kullanm giderek daha cazip hale gelmitir [1]. Petek yapl sandvi yaplar, petek hcrelerin alt ve st ksmnn bir yzey rts ile rtlmesiyle elde edilirler. Yzey rts olarak genellikle kompozit plakalar kullanlr. Yapnn hcre ksmn altgen petek ya da balpetei denilen hafif younluklu ksm oluturur. Petek hcre boyutlar levhann younluunu belirler. Hcre younluu, ykseklii, malzemesi ve kompozit yzey rt malzemesi seimi gibi parametrelerin yannda hcre boluklarnn uygun bir malzeme ile doldurulmas ilemi de sandvi yaplarn mekanik zelliklerini nemli lde etkilemektedir (ekil 1). zellikle petek hcre boluklarna kpk ilavesi, petek yapl kompozit levhalarn burkulma dayanm zerinde nemli role sahiptir.
Yzey rts

Balpetei hcre

ekil 1. Petek yapl kompozit levha ve petek hcre boyutlar. Davalos ve arkadalar, sinzoidal petek yapya sahip fiber takviyeli balpetei kompozit kirilerin burulmasn inceledikleri almada; burulma yklerine maruz fiber takviyeli polimer sandvi kirileri analitik, nmerik ve saysal olarak incelemi ve her metotla elde edilen sonularn uyum ierisinde olduunu gstermitir [2]. Chen ve dierleri, sonlu elemanlar yntemini kullanarak balpetei yaplarn rijitlii ve mukavemeti zerine inklizyonlarn ve deliklerin etkisini aratrdklar almada; inklizyonlarn balpetei yaplarn rijitlii ve mukavemeti zerine ok az etkisi olduunu, deliklerin ise bulk modln ve hidrostatik akma mukavemetini byk miktarda drdn gstermitir [3]. Arslan ve Kaman, alminyum, polyester reine emdirilmi cam elyaf ve kt petek hcreli kompozit levhalar reterek, kompozitlerin, maksimum dayanm, krlma ve deformasyon deerleri ve enerji absorbe zelliklerini basma ve arpma ykleri altnda deneysel olarak elde etmilerdir. Petek yapl hcrelerin farkl hcre boyutu ve farkl malzeme seimini birlikte ele alarak, optimum deerlerini bulmulardr [4]. Balawi ve Abot, balpetei yapnn relativ younluunun yapnn dzlem elastisite modl zerine etkilerini eilme ve kayma deneyleri uygulayarak aratrdklar almada; relativ younluklar iin ift hcre duvar dorultusundaki malzeme davrannn daha iyi olduunu ortaya karmlardr [5]. Solmaz ve Kaman 2010 ylnda gerekletirdikleri bir almada, bal petei sandvi yaplarda petek hcre boluklarna kpk ilavesinin kritik burkulma ykne etkisini deneysel olarak aratrmlar ve 0.05 mm hcre duvar kalnlna sahip olan kpkl levhalarn arlndaki ortalama % 95 art oranna karlk, kritik burkulma yklerinde ortalama % 160 art elde etmilerdir [6].

524

Bu almann amac, petek hcre boluklarna kpk ilavesinin balpetei sandvi yaplarn kritik burkulma ykne olan etkisini saysal olarak tespit etmektir. Bu amala ilk olarak SolidWorks program kullanlarak 4 farkl hcre boyutu ve 4 farkl hcre duvar kalnlna sahip kpkl ve kpksz bal petei sandvi numunelerin boyutlu modelleri oluturulmu daha sonra oluturulan bu modeller ANSYS Workbench paket programna aktarlarak kritik burkulma ykleri saysal olarak tespit edilmitir. 2. MALZEME VE YNTEM almamzda 10, 15, 17 ve 27 mm hcre boyutlarnda 0.05, 0.10, 0.12 ve 0.15 mm hcre duvar kalnlnda kpkl ve kpksz olmak zere toplam 32 adet model oluturulmutur. Modellerin boyutlar Solmaz ve Kaman tarafndan 2010 ylnda gerekletirilen deneysel bir almadan alnmtr [6]. 3-boyutlu kat modellerin oluturulmasnda SolidWorks (2010) program kullanlmtr. Sandvi modellerde, petek hcre malzemesi olarak Tablo 1 de mekanik zellikleri verilen AA-1050 standardndaki alminyum alam, yzey rt malzemesi olarak ise cam fiber ve polyester reineden oluan 3 mm kalnlnda kompozit levhalar kullanlmtr. Tablo 1. AA 1050 alminyum alamnn mekanik zellikleri [6].
Younluk Poisson oran Maksimum ekme mukavemeti Maksimum akma mukavemeti Kayma mukavemeti Elastisite modl 2.6 2.8 0.33 110 105 69 70 80 (x1000 kg/m3) MPa MPa MPa GPa

Yzey rt malzemesinin poisson oran 0,3 elastisite modl ise 5625 MPa olarak alnmtr. Hcre boluklarn doldurmak iin mekanik ve fiziksel zellikleri Tablo 2de verilen takviyesiz termoset poliretan kpk seilmitir [6]. Tablo 2. Takviyesiz termoset poliretan kpn fiziksel ve mekanik zellikleri [6].
Younluk Sertlik Maksimum ekme mukavemeti Maksimum akma mukavemeti Kayma mukavemeti Basma akma mukavemeti Elastisite modl Basma modl Kayma modl 0.0270 0.960 3.00 55.0 0.10 79.3 0.241 3.07 1.40 20.0 0.00700 58.0 0.000138 2.00 0.0000276 1.40 0.0230 0.262 g/cc Shore A MPa MPa MPa MPa GPa GPa GPa

ekil 2de, SolidWorks program kullanlarak oluturulan modellerin retim aamalar gsterilmitir

525

ekil 2. SolidWorks program kullanlarak retilen modellerin retim aamalar. ekil 3de ise Ansys paket programna aktarlan kpksz ve kpkl modellerin a yaps, snr artlar ve ykleme durumu gsterilmitir.

ekil 3. Kpksz ve kpkl modellerin a yaps, snr artlar ve ykleme durumu. Ansys de oluturulan modellerde tm paralar birbirine yapm (bonded) olarak kabul edilmitir. Ansy Workbench, oluturulan rt ve petek modelleri iin eleman tipini 4 dml 6 serbestlik derecesine (UX, UY, UZ, ROTX, ROTY ve ROTZ) sahip yzey eleman, kpk modellerinde ise yine 6 serbestlik dereceli lineer hexahedral elemanlar olarak kendisi atamtr. ekil 3deki ykleme artlarna gre modellenen kompozit levhalarn alt ve st yzeyini mesnetlemek amacyla, alt ve st yzeydeki kompozit plakalarda tm dmlerde x ve yynndeki yer deitirmelerin sfr (ux= uy=0) z-ynndeki yer deitirmelerin ise serbest olduu kabul edilmitir (uz=free). Levhann alt ve st yzeyindeki kompozit plakalara ise z-ekseni dorultusunda birim gerilme uygulanarak lineer burkulma analizi gerekletirilmitir.

526

Burkulma analizleri gerekletirilen modellerin eleman ve dm saylar Tablo 3de verilmitir. Tablo 3. Sonlu eleman modellerinde kullanlan dm ve eleman saylar
Hcre Boyutu 10 15 17 27 Dm Says Kpksz Kpkl 9760 50770 7910 37395 7635 40738 6250 25478 Eleman Says Kpksz Kpkl 8653 15843 7167 12787 6978 13588 5830 9890

3. SAYISAL SONULAR VE RDELEME Farkl hcre boyutlar, hcre duvar kalnlklar ve kpk ilavesi iin elde edilen saysal kritik burkulma ykleri Solmaz ve Kaman tarafndan 2010 ylnda gerekletirilen bir almadaki deneysel sonularla karlatrmal olarak Tablo 4de verilmitir. Tablodan da grlecei gibi saysal ve deneysel sonular olduka iyi bir uyum gstermitir. Tablo 4. Hcre boyutu, duvar malzemesi kalnl ve kpk ilavesine gre deneysel ve saysal kritik burkulma ykleri.
KPKSZ H (mm) Hcre duvar kalnl (mm) 0.05 0.10 0.12 0.15 0.05 0.10 0.12 0.15 0.05 0.10 0.12 0.15 0.05 0.10 0.12 0.15 *PEXP (N) 36 238,5 1575,806 2028,748 16,88 55,62 1024,157 1362,289 10,66 36,04 720,698 865,863 4,57 27,14 270,232 358,943 **PFEM (N) 38,325 248,16 1615,2 1951 17,79 60,464 1139,5 1407.4 14,64 34,487 862,12 919,39 6,8887 33,181 277,84 312,8 KPKL PEXP/PFEM *PEXP (N) **PFEM (N) PEXP/PFEM 0,939 0,961 0,976 1,04 0,949 0,92 0,899 0.967 0,728 1,045 0,836 0,942 0,663 0,818 0,973 1,148 64 324,55 2627,002 2732,714 43,27 112,22 1309,204 1639,601 30,14 74,47 1050,208 1217,386 14,95 38,13 412,156 485,987 61,4411 399,7763 2278,7 2459,577 40,837 143,14 1189,8 1545,3 41,31 103,98 1153,5 1172,3 13,861 39,875 450,95 521,57 1,041 0,811 1,152 1,111 1,059 0,783 1,1 1,061 0,729 0,716 0,91 1,038 1,078 0,956 0,913 0,931

10

15

17

27

ekil 4 ve 5de burkulma analizi neticesinde 15 mm hcre boyutu ve 0.15 mm hcre duvar kalnlna sahip srasyla kpksz ve kpkl numunelerde ilk mod biimi iin (burkulmann balad ilk durum) meydana gelen deformasyon durumlar ve Von-Mises gerilmeleri verilmitir. Saysal olarak elde edilen yk arpan kpksz numunede 1407.4 N iken kpkl numunede bu deer yaklak olarak 138 N artarak 1545.3 N a ykselmitir.

527

ekil 4. 15 mm hcre boyutu ve 0.15 mm hcre duvar kalnlna sahip kpksz numunede ilk mod biimi iin Von-Mises gerilmesi ve deformasyon durumu.

ekil 5. 15 mm hcre boyutu ve 0.15 mm hcre duvar kalnlna sahip kpkl numunede ilk mod biimi iin Von-Mises gerilmesi ve deformasyon durumu. ekil 6 ve 7de, srasyla kpksz ve kpkl numuneler iin 0.05, 0.10, 0.12 ve 0.15 mm hcre duvar kalnlnda 10, 15, 17 ve 27 mm hcre boyutuna sahip numunelerin literatrden alnan deneysel kritik burkulma ykleri ile sunulan alma neticesinde Ansys Workbench paket program kullanlarak elde edilen saysal kritik burkulma ykleri karlatrlarak verilmitir. Grafiklerde dz izgiler deneysel sonular, kesikli izgiler ise saysal sonular gstermektedir.

528

ekil 6. Farkl hcre boyutu ve hcre malzemesi kalnlna sahip kpksz numunlerin deneysel ve saysal kritik burkulma ykleri.

ekil 7. Farkl hcre boyutu ve hcre malzemesi kalnlna sahip kpkl numunlerin deneysel ve saysal kritik burkulma ykleri. Grafikler incelendiinde deneysel sonular ile saysal sonularn olduka iyi bir uyum iinde olduu grlmektedir. Kpksz numunelerden elde edilen deneysel sonular ile saysal sonular oranlandnda en dk oran 27 mm hcre boyutu ve 0.05 mm hcre duvar kalnlna sahip numunede 0.663 olarak en yksek oran ise 10 mm hcre boyutu ve 0.12 mm hcre duvar kalnlna sahip numunede 0.976 olarak elde edilmitir (Tablo 4). Kpkl numunelerde ise en dk oran 0.716 olarak 17 mm hcre boyutu ve 0.10 mm hcre duvar kalnlna sahip numunede en yksek oran ise 17 mm hcre boyutu ve 0.15 mm hcre duvar kalnlna sahip numunede 1.038 olarak elde edilmitir. Kpksz ve kpkl numunelerin tamamnda hcre boyutunun armasyla kritik burkulma yk azalrken hcre duvar kalnlnn artmas ile birlikte kritik burkulma yknn art tespit edilmitir. Hcre boyutu arttka (17 ve 27 mm) hcre duvar kalnlnn kritik burkulma ykne olan etkisi daha da armtr.

529

4. TARTIMA Bu almada, mhendislik uygulamalarnda kullanm alan gittike artan bal petei sandvi yaplarn hcre boluklarna kpk ilavesinin kritik burkulma ykne olan etkisi saysal olarak aratrlm ve aadaki sonular elde edilmitir. Tm hcre boyutlarnda ve tm hcre duvar kalnlklarnda elde edilen sonular deerlendirildiinde hcre boluklarna kpk ilavesi kritik burkulma ykn arttrmtr. Kritik burkulma ykne hcre duvar kalnlnn etkisi hcre boyutu artka daha da nem kazanmtr. Gerekletirilen saysal alma neticesinde elde edilen sonular literatrdeki deneysel sonular ile karlatrlm ve her iki yntem arasnda olduka iyi bir uyumun olduu gzlenmitir. Bundan dolay gerekletirilecek tasarm almalarnda sunulan almada kullanlan yntemin zaman ve maliyet asnda uygulayclara olduka fayda salayaca aktr. 5. KAYNAKLAR [1] KARLSSON, K.F., ASTROM, B.T., Manufacturing and Application of Structural Sandwich Components, Part A, Composites A, vol. 28, Elsevier Science Ltd., Great Britain, pp. 97111, (1997). [2] DAVALOS, J. F., QIAO, P., RAMAYANAM, V., SHAN, L., ROBINSON, J., Torsion of honeycomb FRP sandwich beams with a sinusoidal core configuration, Composite Structures, 88, 97111, (2009). [3] CHEN, C., LU, T.J., FLECK, N.A., Effect of inclusions and holes on the stiffness and strength of honeycombs, International Journal of Mechanical Sciences, 43, 487-504, (2001). [4] ARSLAN, N. and KAMAN, M.O., Production techniques of honeycomb from aluminum, glass fiber and paper composites and investigation of the mechanical properties, DEU Faculty of Engineering, Journal of Science and Engineering, 4, 113-123, (2002). [5] BALAWI, S and ABOT, J.L., The effect of honeycomb relative density on its effective in-plane elastic moduli: An experimental study, Composite Structures, 84, 293299, (2008). [6] SOLMAZ, M. Y. and KAMAN, M.O., Petek Yapl Sandvi Yaplarda Kpk Dolgusunun Kritik Burkulma Ykne Etkisi, E-Journal of New World Sciences Academy, 5(1), 24-34. (2010). [7] ANSYS Users Manuel (Version 12.0).

530