TENO STANJE

Docent dr Mara Aleksi

Osobine tenosti izmeu vrstog i gasovitog stanja

Molekuli te tenosti kre kreu se haoti haotino Sile privla privlaenja i odbi odbijanja su jake (slabije od vrs , ali mnogo ja vrstih supstanci supstanci, jae nego u gasovitim stanju) Osobine sli sline vrstom stanju: gustina, molarna zapremina, sti stiljivost Osobine sli sline gasovitom stanju: pokretljivost, viskoznost, viskoznost, zauzimaju oblik suda u kome se nalaze Zajedni Zajedniki naziv za te tenosti i gasove - FLUIDI

Podela te tenosti prema vrsti estica Molekulske

(voda, (voda, alkoholi, alkoholi, benzen)

Sile koje deluju izmeu estica Van der Waalsove, Waalsove, vodoni vodonine veze

Atomske
(inertni gasovi u te tenom stanju)

Jonske
(rastopi elektrolita, te teni metali)

Coulombove

Voda vodonine veze specifino ponaanje

Meumolekulske sile

Meumolekulske sile (1 40 kJ/mol) Privla Privlaenje i odbijanje Znatno slabije od hemijskih veza (kovalentna 400 kJ/mol)

Vodonine veze
Dipol-dipol interakcija H-atom kovalentno vezan za atom velike elektronegativnosti (F, O, N) Energija veze 10-40 kJ/mol
Prema svojoj M voda bi trebalo da se mrzne na -120oC, a kljua na -80OC

Van der Waalsove sile

etiri tipa interakcija Energije veze 1-10 kJ/mol

Da nema vodoni vodoninih veza, ne bi bilo ni ivota na Zemlji!

Johannes Diderik van der Waals 1837 - 1923

I stalni dipol stalni dipol

privla privlaenje

odbijanje

Elektrostati Elektrostatiko privla privlaenje Kessomove sile privla privlaenja Porast temperature smanjenje sile privla privlaenja izmeu dipola

II stalni dipol indukovani dipol

U dielektriku su prisutni i polarni i nepolarni molekuli. Stalni dipoli indukuju dipole u nepolarnim molekulima. DebyeDebye-va energija veze Debye sile privla privlaenja Temperatura ne uti utie na ove interakcije

Naelektrisani balon indukuje dipole u molekulima drveta. Privla Privlaenje je tada mogu mogue

Fritz Wolfgang London 1900 - 1954

III disperzione ili Londonove sile

U dielektriku su prisutni samo nepolarni molekuli Keesomove i Debyeve sile = 0 Centri + i naelektrisanja nepolarnog molekula se trenutno razdvoje usled kretanja dipol. Trenutno nastali dipol indukuje dipol na susednom atomu. Disperzione ili Londonove sile

IV odbojne sile
Meusobno odbijanje molekula sa popunjenim molekulskim orbitalama. Dr Dre molekule na ravnote ravnotenom rastojanju.

VODA

OSOBINE TENOSTI
PRITISAK PARE VISKOZNOST POVRINSKI NAPON

PRITISAK PARE
Tenost isparava para vri pritisak na povrinu tenosti Taj pritisak zavisi od - prirode tenosti - temperature Objanjenje kinetika teorija
T= const. dinami ka ravnote dinami ravnotea zasi zasiena para

pritisak (napon) zasiene pare

PRITISAK PARE
T PP PP = spolja spoljanji P
te tenost po poinje da kju kjua Normalna temperatura klju kljuanja spolja spoljanji pritisak = p0 (stand. prit. 101325 Pa) ClapeyronClapeyron-ClausiusClausius-ova jedna jednaina

log

H isp T2 T1 P1 = P2 2,303R T T 1 2

VISKOZNOST

VISKOZNOST, VISKOZITET
Otpor proticanju fluida Otpor potie od meumolekulskih sila privlaenja Proticanje je slojevito laminarno Izmeu slojeva sila unutranjeg trenja Newton F = s dv

dl

- dinamika viskoznost 1/ = = fluidnost, fluiditet

F = s

dv dl

Viskoznost jednokomponentnih sistema

Dinamika Kinematika

Viskoznost binarnih sistema

Relativna Specifina Redukovana Unutranja
r =
sp =

0
0 = r 1 0
sp c
red

red =

sp [] = lim c0 c

Odreivanje molarne mase polimera pomou unutranje viskoznosti

KhunKhun-MarkMark-HouwinkHouwink-ova jedna jednaina

[] = K M n
Za polimere M > 30 000 gmol-1 K - konstanta koja zavisi od prirode supstance i temperature n konstanta koja zavisi od geometrije makromolekula

REOHOR
Aditivna i konstitutivna veli veliina - zavisi zavisi od vrste i broja atoma ili atomskih grupa u molekulu - zavisi od na naina vezivanja atoma

R=

M t + 2 p

1 8

10

UTICAJ TEMPERATURE NA VISKOZNOST

Arrhenius (1912)
Ea RT

log

= Ae

/ log
Ea 2,303RT

log A

log = log A +

1/T
A konstanta koja zavisi od molarne mase i molarne zapremine tenosti Ea energetska barijera koja se mora savladati da bi poeo proces proticanja

METODE ODREIVANJA

1.

METODA LAMINARNOG ISTICANJA TENOSTI IZ KAPILARE

2.

METODA PADANJA KUGLE

11

METODA LAMINARNOG ISTICANJA TENOSTI IZ KAPILARE

Jean Louis Poiseuille (1799 - 1869)

PoiseuillPoiseuill-ov zakon Merenje brzine isticanja te tenosti kroz kapilaru pod dejstvom Zemljine te tee

r 4 Pt = 8Vl
Ostwald-ov viskozimetar

METODA LAMINARNOG ISTICANJA TENOSTI. IZ KAPILARE

=
P=

r4 1 gh Pt = K 1 K 2 t 8l V S

F gh = S S

= K1 K 2
x = K x t x

gh t = K t S

H 2O = K H 2O t H 2O

x = H 2 O

x t x H 2O t H 2O

12

METODA PADANJA KUGLE

Zasniva se na Stoksovom zakonu

F = 6 r

l t

Kugla pada pod dejstvom Zemljine te tee

F1 = mg = Vg =
F = F1

4 3 r ( t ) g 3
Heplerov viskozimetar

4 3 r g 3 = ( t ) t 6rl

= K ( t ) t

Primer:
Neka je zapreminska brzina proticanja 100 cm3s-1. Uticaj promene nekih parametara na brzinu je: Dvostruka duina --------------- v=50 cm3s-1 Dvostruka viskoznost----------- v=50 cm3s-1 Dvostruki pritisak----------------- v=200 cm3s-1 Dvostruki radijus---------------- v=1600 cm3s-1
(pove (poveanje radijusa od 19% udvostru udvostruuje brzinu proticanja)

r 4 ( P1 P2 )t = 8Vl V r 4 ( P1 P2 ) =v= t 8l

13

Primer: protok krvi u organizmu

Male arterijske okluzije mogu izazvati iznenauju iznenaujue velika o oteenja

Tenosti se dele na:

Njutnovske Nenjutnovske
viskoznost zavisi od koncentracije, veli veliine, oblika, naelektrisanja, ...

dv F = s dl
Laminarno proticanje

Koloidi Reologija

14

Poznavanje viskoznosti je od velikog znaaja za farmaciju:

Formulacije farmaceutskih preparata:
Emulzije Paste Kozmeti Kozmetike kreme Losioni Supozitorije Filmovi za oblaganje tableta Injekcioni hipodermijski rastvori

15

POVRINSKI NAPON
Zbog dejstva meumolekulskih sila privlaenja, tenost tei da smanji svoju povrinu na najmanju meru, bilo da se granii sa drugom tenou, vrstim telom ili gasom.

POVRINSKI NAPON

Rezultantna sila usmerena je ka unutra unutranjosti te tenosti. Te Tenost te tei da zauzme najmanju mogu moguu povr povrinu.

16

Tenost tei da zauzme najmanju moguu povrinu.

POVRINSKI NAPON
Povr Povrina te tenosti mo moe da se uporedi sa zategnutom membranom po kojoj tangencijalno deluje sila koja te tei da smanji povr povrinu. KOEFICIJENT POVR POVRINSKOG NAPONA : sila koja deluje u svim pravcima po povr povrini te tenosti, pod pravim uglom na svaku liniju jedini jedinine du duine

17

Velike povrinske napone imaju tenosti:

Sa jakim meumolekulskim silama Polarne te tenosti dipoli Povr Povrinski napon opada sa porastom T

te tenost benzen

Tklj voda 0,073 Nm-1 100oC iva 0,44 Nm-1 357oC

Tklj

0,029 Nm-1 80oC

MEUPOVRINSKI NAPON
Granini sloj na dodiru dve tenosti koje se ne meaju ili delimino meaju. Sila koja tei da smanji dodirnu povrinu. Posledica je kohezionih i adhezionih sila u graninom sloju. Dve tenosti sa velikim veliki meupovrinski napon Meupovrinska energija = rad koji treba uloiti da se dodirna povrina povea za 1m2

18

PARAHOR
Aditivna i konstitutivna veli veliina

P=M

t p

1 4

p << t

P=M t

1 4

METODE ODREIVANJA
1.

Merenje zapremine (mase) kapi Traubeov stalagmometar

2.

Kapilarna elevacija podizanje nivoa tenosti u kapilari

19

Merenje zapremine (mase) kapi

Odreivanje broja kapi koje isteknu iz odreene zapremine Kap se formira na donjem kraju kapilare i otkida se kada njena masa (F1) savlada povr povrinski napon (F2)

F1 = mg =
F1 = F2

V g n

F2 = k

V g = k n

V = K n

Traube-ov stalagmometar

Merenje zapremine (mase) kapi

V x = K x nx
V H 2O n H 2O = K H 2O

x = H 2O

x n H 2O H 2O n x

20

Kapilarna elevacija metoda kapilarne cevi

Merenje visine podizanja te tenosti u kapilari poznatog pre prenika. Te Tenost koja kvasi zidove suda stvara pritisak (P1) - LaplasLaplas-ova jedna jednaina.
P2 P1

2 P1 = r Kapilarne sile podi podiu te tenost u kapilari nastaje hidrostati hidrostatiki pritisak (P2)

P1 = P2
2 = gh r

P2 = g h

1 = rgh 2

Poznavanje povrinskog napona je od velikog znaaja za farmaciju:

Uspostavljanje veze izmeu povrinske aktivnosti leka i njegovog biohemijskog i farmakolokog dejstva. Ispitivanje istoe preparata prisutne neistoe menjaju koeficijent povrinskog napona.

21

Originalan stalagmometar prof. Traubea

A danas...
Drop and Bubble Profile Analysis

22