VI. TNH CHT SNG CA NH SNG A. TM TT L THUYT 1. Tn sc nh sng.

* S tn sc nh sng Tn sc nh sng l s phn tch mt chm sng phc tp thnh cc chm sng n sc. * nh sng n sc, nh sng trng nh sng n sc l nh sng khng b tn sc khi i qua lng knh. Mi nh sng n sc c mt mu gi l mu n sc. Mi mu n sc trong mi mi trng c mt bc sng xc nh. Khi truyn qua cc mi trng trong sut khc nhau vn tc ca nh sng thay i, bc sng ca nh sng thay i cn tn s ca nh sng th khng thay i. nh sng trng l tp hp ca v s nh sng n sc khc nhau c mu bin thin lin tc t n tm. Di c mu nh cu vng (c c v s mu nhng c chia thnh 7 mu chnh l , cam, vng, lc, lam, chm, tm) gi l quang ph ca nh sng trng. Chit sut ca cc cht lng trong sut bin thin theo mu sc ca nh sng v tng dn t mu n mu tm. * ng dng ca s tn sc nh sng Hin tng tn sc nh sng c dng trong my quang ph phn tch mt chm sng a sc, do cc vt sng pht ra, thnh cc thnh phn n sc. Nhiu hin tng quang hc trong kh quyn, nh cu vng chng hn xy ra do s tn sc nh sng. l v trc khi ti mt ta, cc tia sng Mt Tri b khc x v phn x trong cc git nc. Hin tng tn sc lm cho nh ca mt vt trong nh sng trng qua thu knh khng r nt m b nhe, li b vin mu sc (gi l hin tng sc sai). 2. Nhiu x nh sng Giao thoa nh sng. * Nhiu x nh sng: Nhiu x nh sng l hin tng truyn sai lch vi s truyn thng ca nh sng khi i qua l nh hoc gp vt cn. Hin tng nhiu x nh sng chng t nh sng c tnh cht sng. * Hin tng giao thoa nh sng Hai chm sng kt hp l hai chm pht ra nh sng c cng tn s v cng pha hoc c lch pha khng i theo thi gian. Khi hai chm sng kt hp gp nhau chng s giao thoa vi nhau: Nhng ch 2 sng gp nhau m cng pha vi nhau, chng tng cng ln nhau to thnh cc vn sng. Nhng ch hai sng gp nhau m ngc pha vi nhau, chng trit tiu nhau to thnh cc vn ti. Nu dng nh sng trng th h thng vn giao thoa ca cc nh sng n sc khc nhau s khng trng kht vi nhau: chnh gia, vn sng ca cc nh sng n sc khc nhau nm trng vi nhau cho mt vn sng trng gi l vn trng chnh gia. hai bn vn trng chnh gia, cc vn sng khc ca cc sng nh sng n sc khc nhau khng trng vi nhau na, chng nm k st bn nhau v cho nhng quang ph c mu nh cu vng. Hin tng giao thoa nh sng l bng chng thc nghim khng nh nh sng c tnh cht sng. * V tr vn, khong vn D + V tr vn sng: xs = k ; vi k Z.
a

+ V tr vn ti: xt = (2k + 1)

D
2a

; vi k Z.
D
a

+ Khong vn l khong cch gia 2 vn sng (hoc 2 vn ti) lin tip: i =

. Gia n vn sng lin tip c

(n 1) khong vn. * Bc sng v mu sc nh sng + nh sng n sc l nh sng c mt bc sng xc nh. Mu ng vi mi bc sng ca nh sng gi l mu n sc. + Mi nh sng n sc m ta nhn thy u c bc sng trong chn khng (hoc khng kh) trong khong t 0,38m (nh sng tm) n 0,76m (nh sng ). + Nhng mu chnh trong quang ph nh sng trng (, cam, vng, lc, lam, chm, tm) ng vi tng vng c bc sng ln cn nhau.

Bng mu v bc sng ca nh sng trong chn khng: Mu Cam Vng Lc Lam Chm Tm (m) 0,640 0,590 0,570 0,500 0,450 0,430 0,380 0,760 0,650 0,600 0,575 0,510 0,460 0,440 + Ngoi cc mu n sc cn c cc mu khng n sc l hn hp ca nhiu mu n sc vi nhng t l khc nhau. 3. Quang ph. * My quang ph lng knh + My quang ph l dng c phn tch chm sng c nhiu thnh phn thnh nhng thnh phn n sc khc nhau. + My dng nhn bit cc thnh phn cu to ca mt chm sng phc tp do mt ngun pht ra. + My quang ph c ba b phn chnh: - ng chun trc l b phn to ra chm sng song song. - H tn sc c tc dng phn tch chm tia song song thnh nhiu chm tia n sc song song. - Bung nh dng quan st hay chp nh quang ph. + Nguyn tc hot ng ca my quang ph lng knh da trn hin tng tn sc nh sng. * Quang ph lin tc + Quang ph lin tc l mt di mu lin tc t n tm. + Quang ph lin tc do cc cht rn, cht lng hoc cht kh c p sut ln, pht ra khi b nung nng. + Quang ph lin tc ca cc cht khc nhau cng mt nhit th hon ton ging nhau v ch ph thuc vo nhit ca chng. * Quang ph vch pht x + Quang ph vch pht x l mt h thng nhng vch sng ring l, ngn cch nhau bi nhng khong ti. + Quang ph vch pht x do cc cht kh hay hi p sut thp pht ra khi b kch thch bng in hay bng nhit. + Quang ph vch ca cc nguyn t khc nhau th rt khc nhau v s lng cc vch, v tr v sng t i gia cc vch. Mi nguyn t ha hc c mt quang ph vch c trng ca nguyn t . V d, trong quang ph vch pht x ca hir, vng nh sng nhn thy c bn vch c trng l vch , vch lam, vch chm v vch tm. + Phn tch quang ph vch, ta c th xc nh s c mt ca cc nguyn t v c hm lng ca chng trong mu vt. * Quang ph hp th + Quang ph hp th l cc vch hay m vch ti trn nn ca mt quang ph lin tc. + Quang ph hp th ca cht lng v cht rn cha cc m vch, mi m gm nhiu vch hp th ni tip nhau mt cch lin tc. + Quang ph hp th ca cht kh ch cha cc vch hp th v l c trng cho cht kh . 4. Tia hng ngoi Tia t ngoi. * Pht hin tia hng ngoi v t ngoi ngoi quang ph nh sng nhn thy c, c hai u v tm, cn c nhng bc x m mt khng nhn thy, nhng nh mi hn ca cp nhit in v bt hunh quang m ta pht hin c. Cc bc x gi l tia hng ngoi v tia t ngoi. Tia hng ngoi v tia t ngoi c cng bn cht vi nh sng. Tia hng ngoi v tia t ngoi cng tun theo cc nh lut: truyn thng, phn x, khc x, v cng gy c hin tng nhiu x, giao thoa nh nh sng thng thng. * Tia hng ngoi + Cc bc x khng nhn thy c bc sng di hn 0,76 m n khong vi milimt c gi l tia hng ngoi. + Mi vt c nhit cao hn nhit mi trng u pht ra tia hng ngoi. Ngun pht tia hng ngoi thng dng l l than, l in, n in dy tc. + Tnh cht: - Tnh cht ni bt nht ca tia hng ngoi l tc dng nhit: vt hp th tia hng ngoi s nng ln. - Tia hng ngoi c kh nng gy ra mt s phn ng ha hc, c th tc dng ln mt s loi phim nh, nh loi phim hng ngoi dng chp nh ban m. - Tia hng ngoi c th iu bin c nh sng in t cao tn. - Tia hng ngoi c th gy ra hiu ng quang in trong mt s cht bn dn.

+ ng dng: - Tia hng ngoi dng sy kh, si m. - S dng tia hng ngoi chp nh b mt Tri t t v tinh. - Tia hng ngoi c dng trong cc b iu khin t xa iu khin hot ng ca tivi, thit b nghe, nhn, - Tia hng ngoi c nhiu ng dng a dng trong lnh vc qun s: Tn la t ng tm mc tiu da vo tia hng ngoi do mc tiu pht ra; camera hng ngoi dng chp nh, quay phim ban m; ng nhm hng ngoi quan st ban m. * Tia t ngoi + Cc bc x khng nhn thy c bc sng ngn hn 0,38 m n c vi nanmt c gi l tia t ngoi. + Ngun pht: Nhng vt c nung nng n nhit cao (trn 2000 0C) u pht tia t ngoi. Ngun pht tia t ngoi ph bin hn c l n hi thy ngn v h quang in. + Tnh cht: - Tc dng mnh ln phim nh, lm ion ha khng kh v nhiu cht kh khc. - Kch thch s pht quang ca nhiu cht, c th gy mt s phn ng quang ha v phn ng ha hc. - C mt s tc dng sinh l: hy dit t bo da, lm da rm nng, lm hi mt, dit khun, dit nm mc, - C th gy ra hin tng quang in. - B nc, thy tinh hp th rt mnh nhng li c th truyn qua c thch anh. + S hp th tia t ngoi: Thy tinh hp th mnh cc tia t ngoi. Thch anh, nc v khng kh u trong sut vi cc tia c bc sng trn 200 nm, v hp th mnh cc tia c bc sng ngn hn. Tng zn hp th hu ht cc tia c bc sng di 300 nm v l tm o gip bo v cho ngi v sinh vt trn mt t khi tc dng hy dit ca cc tia t ngoi ca Mt Tri. + ng dng: Thng dng kh trng nc, thc phm v dng c y t, dng cha bnh (nh bnh ci xng), tm vt nt trn b mt kim loi, 5. Tia X Thang sng in t. * Tia X: Tia X l nhng sng in t c bc sng t 10-11 m n 10-8 m. * Cch to ra tia X: Cho mt chm tia catt tc l mt chm electron c nng lng ln p vo mt vt rn th vt pht ra tia X. C th dng ng Rn-ghen hoc ng Cu-lt-d to ra tia X. * Tnh cht ca tia X: + Tnh cht ng ch ca tia X l kh nng m xuyn. Tia X xuyn qua c giy, vi, g, thm ch c kim loi na. Tia X d dng i xuyn qua tm nhm dy vi cm, nhng li b lp ch vi mm chn li. Do ngi ta thng dng ch lm cc mn chn tia X. Tia X c bc sng cng ngn th kh nng m xuyn cng ln; ta ni n cng cng. + Tia X c tc dng mnh ln phim nh, lm ion ha khng kh. + Tia X c tc dng lm pht quang nhiu cht. + Tia X c th gy ra hin tng quang in hu ht kim loi. + Tia X c tc dng sinh l mnh: hy dit t bo, dit vi khun, * Cng dng ca tia X: Tia X c s dng nhiu nht chiu in, chp in, chn on hoc tm ch xng gy, mnh kim loi trong ngi, cha bnh (cha ung th). N cn c dng trong cng nghip kim tra cht lng cc vt c, tm cc vt nt, cc bt kh bn trong cc vt bng kim loi; kim tra hnh l ca hnh khch i my bay, nghin cu cu trc vt rn... * Thang sng in t: + Sng v tuyn, tia hng ngoi, nh sng nhn thy, tia t ngoi, tia Rnghen, tia gamma l sng in t. Cc loi sng in t c to ra bi nhng cch rt khc nhau, nhng v bn cht th th chng cng ch l mt v gia chng khng c mt ranh gii no r rt. Tuy vy, v c tn s v bc sng khc nhau, nn cc sng in t c nhng tnh cht rt khc nhau (c th nhn thy hoc khng nhn thy, c kh nng m xuyn khc nhau, cch pht khc nhau). Cc tia c bc sng cng ngn (tia X, tia gamma) c tnh cht m xuyn cng mnh, d tc dng ln knh nh, d lm pht quang cc cht v d ion ha khng kh. Trong khi , vi cc tia c bc sng di ta d quan st hin tng giao thoa. + Ngi ta sp xp v phn loi sng in t theo th t bc sng gim dn, hay theo th t tn s tng dn, gi l thang sng in t.

B. CC DNG BI TP 1. S tn sc nh sng . * Kin thc lin quan: Tn sc nh sng l hin tng mt chm nh sng phc tp b phn tch thnh cc chm nh sng n sc. Nguyn nhn ca hin tng tn sc l do chit sut ca mi trng bin thin theo mu sc nh sng, v tng dn t mu n mu tm. Bc sng nh sng trong chn khng: = f ; vi c = 3.108 m/s. Bc sng nh sng trong mi trng: = f = nf = n . Khi truyn t mi trng trong sut ny sang mi trng trong sut khc vn tc truyn ca nh sng thay i, bc sng ca nh sng thay i nhng tn s (chu k, tn s gc) ca nh sng khng thay i. Trong mt s trng hp, ta cn gii cc bi ton lin quan n cc cng thc ca lng knh: + Cng thc chung: sini1 = nsinr1; sini2 = nsinr2; A = r1 + r2; D = i2 + i2 - A. Khi i1 = i2 (r1 = r2) th D = Dmin vi D +A A sin min = n sin 2 2 + Trng hp gc chit quang A v gc ti i1 u nh ( 100), ta c cc cng thc gn ng: i 1 = nr1; i2 = nr2; A = r1 + r2; D = A(n 1); Dmin = A(n 1). Trong mt s trng hp khc, ta cn gii mt s bi ton lin quan n nh lut phn x: i = i, nh lut khc x: n1sini1 = n2sini2. * Bi tp minh ha: 1. Bc sng ca nh sng trong khng kh l 0,64 m. Tnh bc sng ca nh sng trong nc bit 4 chit sut ca nc i vi nh sng l . 3 2. Mt chm nh sng hp, n sc c bc sng trong chn khng l = 0,60 m. Xc nh chu k, tn s ca nh sng . Tnh tc v bc sng ca nh sng khi truyn trong thy tinh c chit sut n = 1,5. 3. Mt nh sng n sc c bc sng ca n trong khng kh l 0,6 m v trong cht lng trong sut l 0,4 m. Tnh chit sut ca cht lng i vi nh sng . 4. Mt lng knh c gc chit quang l 60 0. Bit chit sut ca lng knh i vi nh sng l 1,5. Chiu tia sng mu vo mt bn ca lng knh vi gc ti 600. Tnh gc lch ca tia l so vi tia ti. 5. Mt lng knh thy tinh c gc chit quang A = 60 0, c chit sut i vi tia l 1,514; i vi tia tm l 1,532. Tnh gc lch cc tiu ca hai tia ny. 6. Mt lng knh thy tinh c gc chit quang A = 4 0, t trong khng kh. Chit sut ca lng knh i vi nh sng v tm ln lt l 1,643 v 1,685. Chiu mt chm tia sng song song, hp gm hai bc x v tm vo mt bn ca lng knh theo phng vung gc vi mt ny. Tnh gc to bi tia v tia tm sau khi l ra khi mt bn kia ca lng knh. 7. Chiu mt tia sng n sc mu vng t khng kh (chit sut coi nh bng 1 i vi mi nh sng) vo mt phng phn cch ca mt khi cht rn trong sut vi gc ti 60 0 th thy tia phn x tr li khng kh vung gc vi tia khc x i vo khi cht rn. Tnh chit sut ca cht rn trong sut i vi nh sng mu vng. 8. Chiu mt tia sng gm hai thnh phn v tm t khng kh (chit sut coi nh bng 1 i vi mi nh sng) vo mt phng ca mt khi thy tinh vi gc ti 600. Bit chit sut ca thy tinh i vi nh sng l 1,51; i vi nh sng tm l 1,56. Tnh gc lch ca hai tia khc x trong thy tinh. * Hng dn gii v p s: 1. Ta c: = f = nf = n = 0,48 m. 2. Ta c: f =
c
v c v c c

1 v c = 5.1014 Hz; T = f = 2.10-15 s; v = = 2.108 m/s; = f = = 0,4 m. n n 3. Ta c: = n= = 1,5. n ' sin i1 4. Ta c: sinr1 = = 0,58 = sin35,30 r1 = 35,30 r2 = A r1 = 24,70; sini2 = nsinr2 = 0,63 = sin38,00 n i2 = 38,80 D = i2 + i2 A = 38,80.

5. Vi tia : sin 38024.

Dd min + A D +A A = ndsin = sin49,20 d min = 49,20 Ddmin = 2.49,20 A = 38,40 = 2 2 2

Dt min + A D +A A = ntsin = sin500 t min = 500 Dtmin = 2.500 A = 400. 2 2 2 6. Vi A v i1 nh ( 100) ta c: D = (n 1)A. Do : D d = (nd = 1)A; Dt = (nt 1)A. Gc to bi tia l v tia l tm l: D = Dt Dd = (nt nd)A = 0,1680 10. 7. Ta c: sini = nsinr = nsin(900 i) = nsin(900 i) = ncosi n = tani = 3 . sin i sin i 8. Ta c: sinrd = = 0,574 = sin350; sinrt = = 0,555 = sin33,70 r = rd rt = 1,30. nd nt 2. Giao thoa vi nh sng n sc. * Cc cng thc: V tr vn sng, vn ti, khong vn: D D D xs = k ; xt = (2k + 1) ;i= ; vi k Z. Vi tia tm: sin
a 2a a

Nu khong vn trong khng kh l i th trong mi trng c chit sut n s c khong vn l i =

i . n

Gia n vn sng (hoc vn ti) lin tip l (n 1) khong vn. * Phng php gii: + tm cc i lng trong th nghim giao thoa vi nh sng n sc ta vit biu thc lin quan n cc i lng bit v i lng cn tm t suy ra v tnh i lng cn tm. + xc nh xem ti mt im M no trn vng giao thoa c vn sng (bc my) hay vn ti ta tnh khong vn i ri lp t s:
xM OM = kt lun: i i x OM Ti M c vn sng khi: M = = k, l vn sng bc k. i i x 1 Ti M c vn ti khi: M = (2k + 1) . 2 i
L rt ra kt lun: 2i

+ xc nh s vn sng - ti trong min giao thoa c b rng L ta lp t s N =

S vn sng: Ns = 2N + 1; vi N Z. S vn ti: Nt = 2N nu phn thp phn ca N < 0,5; Nt = 2N + 2 nu phn thp phn ca N > 0,5. * Bi tp minh ha: 1. Trong th nghim ca Young v giao thoa nh sng, hai khe S 1 v S2 c chiu bng nh sng n sc c bc sng . Khong cch gia hai khe l 0,8 mm, khong cch t hai khe n mn l 2 m. Ngi ta o c khong cch gia 6 vn sng lin tip trn mn l 6 mm. Tnh bc sng ca nh sng dng trong th nghim v khong cch t vn sng bc 3 n vn sng bc 8 cng pha vi nhau so vi vn sng chnh gia. 2. Trong th nghim Young v giao thoa nh sng, khong cch gia hai khe l 1 mm, khong cch t hai khe n mn l 3 m. Dng nh sng n sc c bc sng chiu vo hai khe th ngi ta o c khong cch t vn sng trung tm ti vn sng th t l 6 mm. Xc nh bc sng v v tr vn sng th 6. 3. Trong th nghim ca Young v giao thoa nh sng, hai khe S 1 v S2 c chiu bng nh sng n sc c bc sng = 0,4 m. Khong cch gia hai khe l 0,4 mm, khong cch t hai khe n mn l 2 m. Xc nh khong cch gia 9 vn sng lin tip v khong cch t vn sng 4 n vn sng 8 khc pha nhau so vi vn sng chnh gia. 4. Trong th nghim ca Young v giao thoa nh sng, hai khe S 1 v S2 c chiu bng nh sng n sc c bc sng = 0,5 m. Khong cch gia hai khe l 0,8 mm. Ngi ta o c khong cch gia 5 vn sng lin tip trn mn l 4 mm. Tnh khong cch t hai khe n mn v cho bit ti 2 im C v E trn mn, cng pha vi nhau so vi vn sng trung tm v cch vn sng trung tm ln lt l 2,5 mm v 15 mm l vn sng hay vn ti? T C n E c bao nhiu vn sng? 5. Trong th nghim ca Young v giao thoa nh sng, hai khe S 1 v S2 c chiu bng nh sng n sc c bc sng . Khong cch gia hai khe l 0,8 mm, khong cch t hai khe n mn l 2 m. Ngi ta o c khong cch gia 6 vn sng lin tip trn mn l 6 mm. Xc nh bc sng ca nh sng dng trong th nghim v cho bit ti 2 im M v N trn mn, khc pha nhau so vi vn sng trung tm v cch vn sng

trung tm ln lt l 3 mm v 13,2 mm l vn sng hay vn ti? Nu l vn sng th l vn sng bc my? Trong khong cch t M n N c bao nhiu vn sng? 6. Trong th nghim giao thoa nh sng vi hai khe Young cch nhau 0,5 mm, nh sng c bc sng 0,5 m, mn nh cch hai khe 2 m. B rng vng giao thoa trn mn l 17 mm. Tnh s vn sng, vn ti quan st c trn mn. 7. Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, hai khe c chiu bng nh sng n sc c bc sng 0,6 m. Khong cch gia hai khe l 1 mm, khong cch t mt phng cha hai khe n mn quan st l 2,5 m, b rng min giao thoa l 1,25 cm (vn sng trung tm chnh gia). Tm tng s vn sng v vn ti c trong min giao thoa. 8. Trong th nghim Young v giao thoa nh sng, khong cch gia hai khe l a = 2 mm, khong cch t hai khe n mn quan st l D = 1,5 m. Ngun sng n sc c bc sng = 0,6 m. Xt trn khong MN trn mn, vi MO = 5 mm, ON = 10 mm, (O l v tr vn sng trung tm). Hi trn MN c bao nhiu vn sng, bao nhiu vn ti? * Hng dn gii v p s:
L ai = 1,2 mm; = = 0,48.10-6 m; x8 - x3 = 8i 3i = 5i = 6 mm. 6 1 D L ai 2. Ta c: i = = 1,5 mm; = = 0,5.10-6 m; x6 = 6i = 9 mm. D 5 1 D 3. Ta c: i = = 2 mm; L = (9 1)i = 16 mm; x8 + x4 = 8i + 4i = 12i = 24 mm. a xC x L ai 4. Ta c: i = = 1 mm; D = = 1,6 m; = 2,5 nn ti C ta c vn ti; E = 15 nn ti N ta 5 1 i i

1. Ta c: i =

c vn sng; t C n E c 13 vn sng k c vn sng bc 15 ti E. x x L ai 5. Ta c: i = = 1,2 mm; = = 0,48.10-6 m; M = 2,5 nn ti M ta c vn ti; N = 11 nn ti N ta 6 1 D i i c vn sng bc 11. Trong khong t M n N c 13 vn sng khng k vn sng bc 11 ti N. D L 6. Ta c: i = = 2 mm; N = = 4,25; quan st thy 2N + 1 = 9 vn sng v 2N = 8 vn ti (v phn thp
a 2i

phn ca N < 0,5). 7. Khong vn: i =

D
a

= 1,5 mm. Ta c: N =

L = 4,17; s vn sng: Ns = 2N + 1 = 9; s vn ti: v phn 2i

thp phn ca N < 0,5 nn: Nt = 2N = 8; tng s vn sng v vn ti trong min giao thoa: Ns + Nt = 17. x x D 8. i = = 0,45.10-3 m; M = 11,1; ti M c vn sng bc 11; N = 22,2; ti N c vn sng bc 22; trn a i i MN c 34 vn sng 33 vn ti. 3. Giao thoa vi nh sng hn hp Giao thoa vi nh sng trng. * Cc cng thc: Giao thoa vi ngun pht nh sng gm mt s nh sng n sc khc nhau: V tr vn trng (cng mu): x = k11 = k22 = = knn; vi k Z. Khong cch ngn nht gia 2 vn trng: Ti v tr c k 1 = k2 = = kn = 0 l vn trng trung tm, do khong cch gn nhau nht gia hai vn trng ng bng khong cch t vn trng trung tm n vn trng bc 1 ca tt c cc nh sng n sc: x = k11 = k22 = = knn; vi k N nh nht 0. Giao thoa vi ngun pht ra nh sng trng (0,38 m 0,76 m): nh sng n sc cho vn sng ti v tr ang xt nu: ax ax ax D x=k ; kmin = ; kmax = ;= ; vi k Z. Dd Dt a Dk nh sng n sc cho vn ti ti v tr ang xt nu: ax 1 ax 1 2ax .D ; kmax = ;= x = (2k + 1) ; kmin = . Dd 2 Dt 2 D ( 2k +1) 2a ( t ) D B rng quang ph bc n trong giao thoa vi nh sng trng: xn = n d . a * Bi tp minh ha:

1. Hai khe Ing cch nhau 0,8 mm v cch mn 1,2 m. Chiu ng thi 2 bc x n sc 1 = 0,75 m v 2 = 0,45 m vo hai khe. Lp cng thc xc nh v tr trng nhau ca cc vn ti ca 2 bc x 1 v 2 trn mn. 2. Mt ngun sng im nm cch u hai khe Ing v pht ra ng thi hai bc x n sc c bc sng 1 = 0,6 m v bc sng 2 cha bit. Khong cch gia hai khe l a = 0,2 mm, khong cch t cc khe n mn l D = 1 m. Trong mt khong rng L = 2,4 cm trn mn, m c 17 vch sng, trong c 3 vch l kt qu trng nhau ca hai h vn. Tnh bc sng 2, bit hai trong 3 vch trng nhau nm ngoi cng ca khong L. 3. Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, khong cch gia hai khe l 0,5 mm, khong cch t hai khe n mn quan st l 2 m. Ngun sng dng trong th nghim gm hai bc x c bc sng 1 = 450 nm v 2 = 600 nm. Trn mn quan st, gi M, N l hai im cng mt pha so vi vn trung tm, cch vn trung tm ln lt l 5,5 mm v 22 mm. Tm s v tr vn sng trng nhau ca hai bc x trn on MN. 4. Trong th nghim Young v giao thoa nh sng, khong cch gia hai khe l 2 mm, khong cch t hai khe n mn l 2 m. Dng ngun sng pht ra ba bc x n sc 1 = 0,4 m, 2 = 0,45 m v 3 = 0,6 m. Xc nh v tr cc vn sng trng nhau v khong cch ngn nht gia hai vn sng cng mu vi vn sng chnh gia. 5. Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, ngun sng pht ng thi hai bc x n sc, trong bc x mu c bc sng d = 720 nm v bc x mu lc c bc sng l (c gi tr trong khong t 500 nm n 575 nm). Trn mn quan st, gia hai vn sng gn nhau nht v cng mu vi vn sng trung tm c 8 vn sng mu lc. Tnh bc sng l ca nh sng mu lc. 6. Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, ngun sng gm cc bc x c bc sng ln l 1 = 700 nm, 2 = 600 nm v 3 = 500 nm. Ti im M trong vng giao thoa trn mn c hiu khong cch n hai khe l 2,1 m c vn sng ca bc x no? Ti im N c hiu khong cch n hai khe bng 0,9 m c vn ti ca bc x no? Xc nh v tr mt im c hiu ng i ( 0) c ba bc x trn u cho vn sng. 7. Trong th nghim ca Young v giao thoa nh sng, khong cch gia hai khe l 0,8 mm, khong cch t hai khe n mn l 2 m. Dng nh sng trng (0,76 m 0,38 m) chiu sng hai khe. Xc nh b rng ca quang ph bc 1 v bc 2. 8. Trong th nghim ca Young v giao thoa nh sng, khong cch gia hai khe l 0,4 mm, khong cch t hai khe n mn l 2 m., hai khe S1 v S2 c chiu bng nh sng trng (0,76 m 0,40 m). Xc nh bc sng ca nhng bc x cho vn ti v nhng bc x cho vn sng ti im M cch vn sng trung tm 8 mm. 9. Trong th nghim ca Young v giao thoa nh sng, khong cch gia hai khe l 0,8 mm, khong cch t hai khe n mn l 1,6 m. Dng nh sng trng (0,76 m 0,38 m) chiu sng hai khe. Hy cho bit c nhng bc x no cho vn sng trng vi vn sng bc 4 ca nh sng mu vng c bc sng v = 0,60 m. * Hng dn gii v p s: 1 5 D D 1. V tr vn trng c: k1 1 = k2 2 k2 = k1 = k ; vi k1 v k2 Z th k1 nhn cc gi tr 0, 3, 6, 2 3 1 a a ... tng ng vi cc gi tr 0, 5, 10, ... ca k2. L D 2. Ta c: i1 = 1 = 3.10-3 m; = 8 c 9 vn sng ca bc x c bc sng 1 v c 17 - 9 + 3 = 11 vn i1 a ai L sng ca bc x c bc sng 2 i2 = = 2,4.10-3 m 2 = 2 = 0,48.10-6 m. 11 1 D 1 3 D D 3. Cc vn trng c: k1 1 = k2 2 k2 = k 1 = k ; cc vn sng trng ng vi k 1 = 0, 4, 8, 12, ... 2 4 1 a a xN xM D v k2 = 0, 3, 6, 9, ... . V i1 = 1 = 1,8.10-3 m = 3,1; = 12,2 trn on MN c 9 vn sng ca i1 i1 a xN xM D bc x 1 (t vn sng bc 4 n vn sng bc 12). V i 2 = 2 = 2,4.10-3 m = 2,3; = 9,2 trn i2 i2 a on MN c 9 vn sng ca bc x 1 (t vn sng bc 3 n vn sng bc 9). Vy trn on MN c 3 vn sng trng nhau ca 2 bc x ng vi k1 = 4; 8 v 12 v k2 = 3; 6 v 9.

4. V tr vn trng c: k1

1D
a

= k2

2 D
a

= k3

3 D
a

9k1 = 8k2 = 6k3. Khong cch ngn nht gia hai vn =8

sng cng mu vi vn sng chnh gia l: x = 9 5. V tr cc vn trng c: kdd = kll kd =

kl l

1D
a

2 D
a

=6

3 D
a

= 3,6.10-3 m.

. V gia hai vn trng gn nhau nht c 8 vn mu lc nn

vn trng u tin tnh t vn vn trung tm l vn sng bc 9 ca nh sng mu lc. k d d 9.500 9.575 Ta c: = 6,25 kd = 7,12. V kd Z nn kd = 7 l = = 560 nm. kl 720 720 6. Ti M ta c: dM = 2,1.10-6 m = 3.0,7.10-6 m = 31, do ti M c vn sng ca bc x c bc sng 1. Ti N ta c: dN = 0,9.10-6 m = 1,5.0,6.10-6 m = 1,52, do ti N ta c vn ti ca bc x c bc sng 2. Bi s chung nh nht ca 1, 2, v 3 l 21.10-6 m, do ti im c hiu ng i 21 m s c vn sng ca c ba bc x.
D D ( - t) = 0,95 mm; x2 = 2 ( - t) = 2x1 = 1,9 mm. a a axM axM axM D 8. Ti M c vn ti khi xM = (k + 0,5) k= - 0,5 kmax = - 0,5 = 3,7; kmin = min D max D a D

7. Ta c: x1 =

0,5 m.

= 1,6; v k Z nn k nhn cc gi tr: 2 v 3; k = 2 th =

D

axM = 0,64 m; k = 3 th = 0,48 (k + 0,5) D

axM axM axM kmax = = 4,2; k'min = = 2,1; v k Z min D max D a D axM nn k nhn cc gi tr: 3 v 4; vi k = 3 th = = 0,53 m; vi k = 4 th = 0,40 m. kD D 4V D 9. V tr vn sng trng vi vn sng bc 4 ca nh sng mu vng c: 4 V = k k= a a 4V 4V kmax = = 6,3; kmin = = 3,2; v k Z nn k nhn cc gi tr: 4, 5, 6. Vi k = 4 th l vn sng

Ti M c vn sng khi xM = k

k =

min

max

bc 4 ca nh sng mu vng, vi k = 5 th =

4V = 0,48 m; vi k = 6 th = 0,40 m. k

4. Cc bc x khng nhn thy. * Kin thc lin quan: Tia hng ngoi: l sng in t c bc sng ln hn bc sng ca nh sng v ln hn bc sng ca sng v tuyn (0,76 m 1 mm). Tia t ngoi: l sng in t c bc sng ln ngn bc sng ca nh sng tm v di hn bc sng ca tia Rnghen (1 nm 0,38 m). Tia Rnghen: l sng in t c bc sng ln ngn bc sng ca tia t ngoi v di hn bc sng ca tia gamma (10-11 m 10-8 m). Trong ng Culitgi:
hc 1 2 mv max = eU0AK = hfmax = . min 2

* Bi tp minh ha: 1. Mt n pht ra bc x c tn s f = 1014 Hz. Bc x ny thuc vng no ca thang sng in t? 2. Mt ng Rnghen pht ra bc x c bc sng ngn nht l 0,04 nm. Xc nh hiu in th cc i gia hai cc ca ng. 3. Mt ng Cu-lit-gi c cng sut trung bnh 400 W, in p hiu dng gia ant v catt l 10 kV. Tnh: a) Cng dng in hiu dng qua ng. b) Tc cc i ca cc electron khi ti ant. 4. Chm tia X pht ra t mt ng tia X (ng Cu-lt-gi) c tn s ln nht l 6,4.10 18 Hz. B qua ng nng cc lectron khi bt ra khi catt. Tnh hiu in th gia ant v catt ca ng tia X. 5. Hiu in th gia hai in cc cua ng Cu-lit-gi (ng tia X) la U AK = 2.104 V, bo qua ng nng ban u cua lectron khi bt ra khoi catt. Tnh tn s ln nht cua tia X ma ng co th phat ra.

6. ng Rnghen t di hiu in th U AK = 19995 V. ng nng ban u ca ca cc electron khi bt ra khi catt l 8.10-19 J. Tnh bc sng ngn nht ca tia X m ng c th pht ra. 7. Khi tng in p gia hai cc ca ng Cu-lit-gi thm 4 kV th tc cc electron ti ant tng thm 8000 km/s. Tnh tc ban u ca electron v in p ban u gia hai cc ca ng Cu-lit-gi. 8. Trong ng Cu-lit-gi, tc ca electron khi ti ant l 50000km/s. gim tc ny xung cn 10000 km/s th phi gim in p gia hai u ng bao nhiu? * Hng dn gii v p s: c 1. Ta c: = = 3.10-7 m. Bc x ny thuc vng t ngoi ca thang sng in t. f hc hc 2. Ta c: eUAK = UAKmax = = 31.103 V. emin 3. a) Ta c: I =
P 1 = 0,04 A. b) Ta c: mv 2 2 vmax = max = eU0 = eU U 2
2eU 2 = 7.107 m/s. m

hf max = 26,5.103 V. e eU AK 5. Ta c: eUAK = hfmax fmax = = 0,483.10-19 Hz. h hc hc 6. Ta c: eUAK = min = = 6,2.10-8 m. eU AK 4. Ta c: eUAK = hfmax UAK = 7. Ta c: eU = mv2
1 1 eU mv 2 mv 2 2 eU = mvv + mv v = = 84.106 m/s; U = = 2.105 V. 2 2 2e mv 1 1 1 1 1 8. Ta c: eU = mv2; e(U - U) = eU - eU = m(v - v)2 mv2 - eU = mv2 - mvv + mv2 2 2 2 2 2 1 mvv mv 2 U = = 6825 V. 2 e
1 1 1 1 1 mv2; e(U + U) = eU + eU = m(v + v)2 mv2 + eU = mv2 + mvv + 2 2 2 2 2

C. MT S CU TRC NGHIM LUYN TP * thi H C nm 2009: 1. Chiu xin mt chm sng hp gm hai nh sng n sc l vng v lam t khng kh ti mt nc th A. chm sng b phn x ton phn. B. so vi tia ti, tia khc x vng b lch t hn tia khc x lam. C. tia khc x l tia sng vng, cn tia sng lam b phn x ton phn. D. so vi tia ti, tia khc x lam b lch t hn tia khc x vng. 2. Trong chn khng, cc bc x c sp xp theo th t bc sng gim dn l A. tia hng ngoi, nh sng tm, tia t ngoi, tia Rn-ghen. B. tia hng ngoi, nh sng tm, tia Rn-ghen, tia t ngoi. C. nh sng tm, tia hng ngoi, tia t ngoi, tia Rn-ghen. D. tia Rn-ghen, tia t ngoi, nh sng tm, tia hng ngoi. 3. Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, hai khe c chiu bng nh sng trng c bc sng t 0,38 m n 0,76 m. Ti v tr vn sng bc 4 ca nh sng n sc c bc sng 0,76 m cn c bao nhiu vn sng na ca cc nh sng n sc khc? A. 3. B. 8. C. 7. D. 4. 4. Ngun sng no sau y khi phn tch khng cho quang ph vch pht x? A. n hi hyr. B. n hi thy ngn. C. n hi natri. D. n dy tc. 5. Quang ph lin tc A. ph thuc vo nhit ca ngun pht m khng ph thuc vo bn cht ca ngun pht. B. ph thuc vo bn cht v nhit ca ngun pht. C. khng ph thuc vo bn cht v nhit ca ngun pht. D. ph thuc vo bn cht ca ngun pht m khng ph thuc vo nhit ca ngun pht.

6. Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, khong cch gia hai khe l 0,5 mm, khong cch t hai khe n mn quan st l 2 m. Ngun sng dng trong th nghim gm hai bc x c bc sng 1 = 450 nm v 2 = 600 nm. Trn mn quan st, gi M, N l hai im cng mt pha so vi vn trung tm v cch vn trung tm ln lt l 5,5 mm v 22 mm. Trn on MN, s v tr vn sng trng nhau ca hai bc x l A. 4. B. 2. C. 5. D. 3. 7. Khi ni v tia hng ngoi, pht biu no sau y l sai? A. Tia hng ngoi c bn cht l sng in t. B. Cc vt nhit trn 20000C ch pht ra tia hng ngoi. C. Tia hng ngoi c tn s nh hn tn s ca nh sng tm. D. Tc dng ni bt ca tia hng ngoi l tc dng nhit. 8. Pht biu no sau y l ng? A. nh sng n sc l nh sng b tn sc khi i qua lng knh. B. nh sng trng l hn hp ca v s nh sng n sc c mu bin thin lin tc t n tm. C. Ch c nh sng trng mi b tn sc khi truyn qua lng knh. D. Tng hp cc nh sng n sc s lun c nh sng trng. 9. Khi ni v quang ph, pht biu no sau y l ng? A. Cc cht rn b nung nng th pht ra quang ph vch. B. Mi nguyn t ha hc c mt quang ph vch c trng ca nguyn t y. C. Cc cht kh p sut ln b nung nng pht ra quang ph vch. D. Quang ph lin tc ca nguyn t no th c trng cho nguyn t . 10. Trong th nghim Y-ng v giao thoa vi nh sng n sc, khong cch gia hai khe l 1 mm, khong cch t mt phng cha hai khe n mn quan st l 2 m v khong vn l 0,8 mm. Cho c = 3.10 8 m/s. Tn s nh sng n sc dng trong th nghim l A. 5,5.1014 Hz. B. 4,5.1014 Hz. C. 7,5.1014 Hz. D. 6,5.1014 Hz. 11. Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, khong cch gia hai khe l 0,5 mm, khong cch t mt phng cha hai khe n mn l 2 m. nh sng n sc dng trong th nghim c bc sng 0,5 m. Vng giao thoa trn mn rng 26 mm. S vn sng l A. 15. B. 17. C. 13. D. 11. 12. Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, ngun sng gm cc bc x c bc sng ln lt l 1 = 750 nm, 2 = 675 nm v 3 = 600 nm. Ti im M trong vng giao thoa trn mn m hiu khong cch n hai khe bng 1,5 m c vn sng ca bc x A. 2 v 3. B. 3. C. 1. D. 2. 13. Trong th nghim Ing v giao thoa vi ngun sng n sc, h vn trn mn c khong vn i. Nu khong cch gia hai khe cn mt na v khong cch t hai khe n mn gp i so vi ban u th khong vn trn mn A. gim i bn ln. B. khng i. C. tng ln hai ln. D. tng ln bn ln. 14. Trong th nghim Y-ng v giao thoa vi nh sng n sc, khong cch gia hai khe l 1 mm, khong cch t mt phng cha hai khe n mn l 2 m. Trong h vn trn mn, vn sng bc 3 cch vn trung tm 2,4 mm. Bc sng ca nh sng n sc dng trong th nghim l A. 0,5 m. B. 0,7 m. C. 0,4 m. D. 0,6 m. thi H C nm 2010 15. Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, hai khe c chiu bng nh sng n sc c bc sng 0,6 m. Khong cch gia hai khe l 1 mm, khong cch t mt phng cha hai khe n mn quan st l 2,5 m, b rng min giao thoa l 1,25 cm. Tng s vn sng v vn ti c trong min giao thoa l A. 21 vn. B. 15 vn. C. 17 vn. D. 19 vn. 16. Tia t ngoi c dng A. tm vt nt trn b mt sn phm bng kim loi. B. trong y t chp in, chiu in. C. chp nh b mt Tri t t v tinh. D. tm khuyt tt bn trong sn phm bng kim loi. 17. Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, ngun sng pht ng thi hai bc x n sc, trong bc x mu c bc sng d = 720 nm v bc x mu lc c bc sng l (c gi tr trong khong t 500 nm n 575 nm). Trn mn quan st, gia hai vn sng gn nhau nht v cng mu vi vn sng trung tm c 8 vn sng mu lc. Gi tr ca l l A. 500 nm. B. 520 nm. C. 540 nm. D. 560 nm. 18. Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, hai khe c chiu bng nh sng trng c bc sng t 380 nm n 760 nm. Khong cch gia hai khe l 0,8 mm, khong cch t hai khe n mn quan st l 2 m. Trn mn, ti v tr cch vn trung tm 3 mm c vn sng ca cc bc x vi bc sng

A. 0,48 m v 0,56 m. B. 0,40 m v 0,60 m. C. 0,45 m v 0,60 m. D. 0,40 m v 0,64 m. 19. Quang ph vch pht x A. ca cc nguyn t khc nhau, cng mt nhit th nh nhau v sng t i ca cc vch. B. l mt h thng nhng vch sng (vch mu) ring l, ngn cch nhau bi nhng khong ti. C. do cc cht rn, cht lng hoc cht kh c p sut ln pht ra khi b nung nng pht ra. D. l mt di c mu t n tm ni lin nhau mt cch lin tc. 20. Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, hai khe c chiu bng nh sng n sc c bc sng . Nu ti im M trn mn quan st c vn ti th ba (tnh t vn sng trung tm) th hiu ng i ca nh sng t hai khe S1, S2 n M c ln bng A. 2. B. 1,5. C. 3. D. 2,5. 21. Chm tia X pht ra t mt ng tia X (ng Cu-lt-gi) c tn s ln nht l 6,4.10 18 Hz. B qua ng nng cc lectron khi bt ra khi catt. Hiu in th gia ant v catt ca ng tia X l A. 13,25 kV. B. 5,30 kV. C. 2,65 kV. D. 26,50 kV. 22. Trong th nghim Y-ng v giao thoa nh sng, cc khe hp c chiu sng bi nh sng n sc. Khong vn trn mn l 1,2mm. Trong khong gia hai im M v N trn mn cng mt pha so vi vn sng trung tm, cch vn trung tm ln lt 2 mm v 4,5 mm, quan st c A. 2 vn sng v 2 vn ti. B. 3 vn sng v 2 vn ti. C. 2 vn sng v 3 vn ti. D. 2 vn sng v 1 vn ti. 23. Khi ni v tia hng ngoi, pht biu no di y l sai? A. Tia hng ngoi cng c th bin iu c nh sng in t cao tn. B. Tia hng ngoi c kh nng gy ra mt s phn ng ha hc. C. Tia hng ngoi c tn s ln hn tn s ca nh sng . D. Tc dng ni bt nht ca tia hng ngoi l tc dng nhit. 24. Trong cc loi tia: Rn-ghen, hng ngoi, t ngoi, n sc mu lc; tia c tn s nh nht l A. tia t ngoi. B. tia hng ngoi. C. tia n sc mu lc. D. tia Rn-ghen. 0 25. Mt lng knh thy tinh c gc chit quang A = 4 , t trong khng kh. Chit sut ca lng knh i vi nh sng v tm ln lt l 1,643 v 1,685. Chiu mt chm tia sng song song, hp gm hai bc x v tm vo mt bn ca lng knh theo phng vung gc vi mt ny. Gc to bi tia v tia tm sau khi l ra khi mt bn kia ca lng knh xp x bng A. 1,4160. B. 0,3360. C. 0,1680. D. 13,3120. 26. Chiu nh sng trng do mt ngun nng sng pht ra vo khe hp F ca mt my quang ph lng knh th trn tm knh nh (hoc tm knh m) ca bung nh s thu c A. nh sng trng B. mt di c mu t n tm ni lin nhau mt cch lin tc. C. cc vch mu sng, ti xen k nhau. D. by vch sng t n tm, ngn cch nhau bng cc khong ti. 27. Hiu in th gia hai in cc cua ng Cu-lit-gi (ng tia X) la UAK = 2.104 V, bo qua ng nng ban u cua lectron khi bt ra khoi catt. Tn s ln nht cua tia X ma ng co th phat ra xp xi bng A. 4,83.1021 Hz. B. 4,83.1019 Hz. C. 4,83.1017 Hz. D. 4,83.1018 Hz. 28. Mt cht c kh nng pht ra nh sng pht quang vi bc sng 0,55 m . Khi dng nh sng c bc sng no di y kch thch th cht ny khng th pht quang? A. 0,35 m . B. 0,50 m . C. 0, 60 m . D. 0, 45 m . 29. Trong th nghim I-ng v giao thoa nh sng, hai khe c chiu sng ng thi bi hai bc x n sc c bc sng ln lt l 1 v 2 . Trn mn quan st c vn sng bc 12 ca 1 trng vi vn sng bc 10 1 ca 2 . T s bng 2 6 2 5 3 A. . B. . C. . D. . 5 3 6 2 30. Trong cc ngun bc x ang hot ng: h quang in, mn hnh my v tuyn, l si in, l vi sng; ngun pht ra tia t ngoi mnh nht l A. mn hnh my v tuyn. B. l vi sng. C. l si in. D. h quang in. * p n: 1 B. 2 A. 3 D.4 D. 5 A. 6 D. 7 B. 8 B. 9 B. 10 C. 11 C. 12 C. 13 D. 13 D. 14 C. 15 C. 16 A. 17 D. 18 B. 19 B. 20 D. 21 D. 22 A. 23 C. 24 B. 25 C. 26 B. 27 D. 28 C. 29 C. 30 D.