Tematska celina: Voved

Osnovni fizi~ki veli~ini i nivni merni edinici vi SI- sistemot se: Fizi~ka veli~ina Dol`ina Vreme Temperature Masa Koli~estvo supstancija Ja~ina na struja Ja~ina na svetlina Oznaka t T m I J Merna edinica Metar Sekunda Kelvin Kilogram Mol Amper Kandela Oznaka

m
s K kg mol A cd

Prefiksi i dekadni mno`iteli Prefiks Deka Hekto Kilo Mega Giga Tera Peta Eksa Dekaden mno`itel 101 102 103 106 109 1012 1015 1018 Prefiks Deci Centi Mili Mikro Nano Piko Femto Ato Dekaden mno`itel 10-1 10-2 10-3 10-6 10-9 10-12 10-15 10-18

Tematska celina: Mehani~ki dvi`ewa

Mehani~ko dvi`ewe e promena na polo`ba na edno telo vo odnos na drugo Mehani~kite dvi`ewa se delat na translatorni i rotacioni Traektorija e patnata linija {to ja opi{uva teloto pri svoeto dvi`ewe Pomestuvaweto e vektor koj gi svrzuva po~etnata i kone~nata polo`ba na teloto pri negovoto dvi`ewe Spored vidot na traektorijata dvi`ewata se delat na pravoliniski i krivoliniski Brzina (v ) e pomestuvawe vo edinica vreme Merna edinica za brzina e metar vo sekunda (m/s) Ramnomerno pravolinisko e dvi`eweto koga teloto se dvi`i so postojana brzina (v = const) vo tekot na vremeto Neramnomerno (promenlivo) pravolinisko e dvi`eweto koga teloto se dvi`i so promenliva brzina vo tekot na vremeto Zabrzuvawe ( a) e promena na brzina vo edinica vreme

 Ramnomerno zabrzano pravolinisko dvi`ewe e koga zabrzuvaweto e postojano (a = const) za isti vremenski intervali brzinata se menuva za ista vrednost Agolot na zavrtuvawe () e veli~ina koja ja opredeluva promenata na polo`bata na teloto koga se dvi`i po kru`nica Merna edinica za agol na zavrtuvawe e radijan (1 rad) Agolna brzina () e promena na agolot na zavrtuvawe vo edinica vreme Merna edinica za agolna brzina e radijan vo sekunda (1 rad/s) Centripetalnoto zabrzuvawe ja opredeluva promenata na pravecot na liniskata brzina kaj kru`noto dvi`ewe Vektorot na centripetalnoto zabrzuvawe ima pravec po radiusot na kru`nicata , a nasokata mu e kon centarot na kru`nicata

Tematska celina: Wutnovi zakoni i zakoni za zapazuvawe na impulsot

I Wutnov zakon: Sekoe telo ostanuva vo sostojba na miruvawe ili ramnomerno pravolonisko dvi`ewe se dodeka na nego ne mu dejstvuva drugo telo Inetrnost e svojstvo na sekoe telo da se sprotivstavuva na dejstvoto na drugo telo vrz nego Masata (m) e merka za inertnosta na teloto Merna edinica za masa e kilogram ( 1 kg ) Telata vzaemno dejstvuvaat so sila ( F ) Merna edinica za sila e Wutn ( 1 N ) II Wutnov zakon: Silata so koja nekoe telo dejstvuva vrz drugo telo ednakva e na proizvodot od masata na teloto vrz koe se dejstvuva i zabrzuvaweto {to toa telo go dobiva pod dejstvo na silata (F = m a) III Wutnov zakon: Silata so koja edno telo deluva vrz drugo telo (akcija) e ednakva po golemina i po pravec, a obratna po nasoka so silata so koja vtoroto telo mu dejstvuva na prvoto ( reakcija) ( F1 ,2 = -F2 ,1 ) Impuls na telo e proizvodot na masata na teloto i negovata brzina (p=m v) Impuls na sila e proizvodot na silata i vremeto (F t )

Tematska celina: Dvi`ewe na telo vo gravitaciono pole

Gravitaciona sila e silata so koja se privlekuvaat dve tela {to se nao| aat na rastojanie

 Wutnoviot zakon za gravitacija glasi: Silata so koja se privlekuvaat dve tela e pravoproporcionalna so masite na telata , a obratno proporcionalna so kvadratot na nivnoto me|usebno rastojanie Zemjina te`a e gravitacionata sila so koja Zemjata gi privlekuva telata Te`ina na teloto e silata so koja teloto pritiska na podlogata ili dejstvuva na obesi{teto Ako teloto se dvi`i so zabrzuvawe nagore negovata te`ina se zgolemuva Ako teloto se dvi`i so zabrzuvawe nadolu negovata te`ina se namaluva Ako teloto slobodno pa|a toa e vo beste`inska sostojba Slobodnoto pa|awe e ramnomerno zabrzano pravolinisko dvi`ewe Zemjinoto zabrzuvawe ima vertikalen prevec so nasoka nadolu I za site tela e isto na dadeno mesto na Zemjata ( g = 9,81 m/s2 )

Tematska celina: Rabota i energija

Toloto vr{i rabota ako dejstvuva na drugo telo i go pomestuva Rabotata e ednakva na proizvodot od silata i izminatiot pat ( A=F s) Merna edinica za rabota e Xul - koga sila od 1Wutn go pomestuva teloto za 1 metar ( 1J=1N 1m) Rabotata e pozitivna ako agolot me|u silata i patot e ostar Rabotata e negativna ako agolot me|u silata i patot e tap Sila {to dejstvuva pod prav agol vo odnos na patot ne vr{i rabota Mo}nost ( P ) e rabota izvr{ena vo edinica vreme (P=A/t) Merna edinica za mo}nost e Vat (1W) - koga za vreme od 1s se izvr{i rabota od 1 Xul ( 1W = 1J 1s) Energija e sposobnost na teloto da vr{i rabota Kineti~ka energija ima teloto koga e vo dvi`ewe ( Ek = mv2/2) Potencijalna energija ima teloto koga e potkrenato na nekoja visina (Ep=mgh)

Tematska celina: Hidrodinamika

Pritisok e sila na edinica povr{ina ( P = F/S) Merna edinica za pritisok e Paskal (1 Pa = N/m2) Gustina e masa na edinica volumen ( = m/V) Merna edinica za gustina e 1 kg/m3 Paskaloviot zakon glasi: Pritisokot niz fluidite se prenesuva vo site pravci podednakvo Hidrostatskiot pritisok za dadena te~nost zavisi od visinata na te~niot stolb

 Atmosferskiot pritisok opa|a so zgolemuvawe na visinata Na potopeno telo vo te~nost ili vo bozduh dejstvuva potisna (Arhimedova) sila, vertikalno nagore Ravenka na kontinitet: proizvodot od napre~niot presek i brzinata na fluidot ostanuva konstanten niz cevka so razli~ni napre~ni preseci

Tematska celina: Mehani~ki oscilacii

Elongacija e bilo koj momentalen otklon od ramnote`nata polo`ba na teloto Amplituda e najgolemiot otklon od ramnote`nata polo`ba na teloto Period e vreme za edna oscilacija Frekfencija e broj na oscilacii vo edinica vreme Periodot na matemati~ko ni{alo zavisi pravoproporcionalno so kvadratot na dol`inata na ni{aloto Neprigu{eni oscilacii se onie koga amplitudata ne se menuva vo tekot na osciliraweto Prigu{eni oscilacii se onie koga amplitudata kontinuirano se namaluva vo tekot na osciliraweto Prisileni oscilacii se onie koi se odvivaat pod dejstvo na nadvore{na periodi~na sila Rezonancija e pojava na naglo zgolemuvawe na amplitudatakaj prisilenite oscilacii koga frekfencijata na nadvore{nata sila e ednakva so sopstvenata frekfencija na oscilatorot

Tematska celina: Mehani~ki branovi i zvuk

Prenesuvawe na oscilacii niz elasti~na sredina se vika branovo dvi`ewe Deformacijata na elasti~nata sredina {to se dobiva poradi branovo dvi`ewe se vika bran Mestoto kade zapo~nuva branot se vika izvor na branot Ako ~esti~kite osciliraat vo pravec na prostirawe na branot toj e longitudinalen Ako ~esti~kite osciliraat normalno na pravecot na prostirawe na branot toj e transferzalen Rastojanieto {to go vrvi branot za vreme ode den period se vika branova dol`ina Zvukot e mehani~ki bran so frekfencija od 16Hz do 20 000Hz Zvukot so frekfencija pomala od 16Hz se vika infrazvuk Zvukot so frekfencija pogolema od 20 000Hz se vika ultrazvuk Visinata na tonot e opredelena so negovata osnovna frekfencija Bojata na tonot e opredelena so vi{ite harmonici

 Intenzitet ili objektivna ja~ina na zvukot e energija {to ja prenesuva zvukot niz edinica povr{ina vo edinica vreme Glasnost ili subjektivna ja~ina na zvukot e logaritamski odnos me|u nekoj intenzitet i pragot na ~ujnosta Prag na ~ujnosta e minimalniot intenzitet {to mo`e da go slu{a ~ovekot Granica na bolka e maksimalniot intenzitet {to mo`e da go slu{a ~ovekot Brzinata na zvukot vo vozduh e 360 m/s