VIDJEH SOTONU KAKO KAO MUNJA SPADE S NEBA...

Stav ruskoga pravoslavlja o egzorcizmu

Ljudi koji sebe nazivaju kranima nisu uvijek svjesni toga da je glavni cilj kranskog ivota spas due, sjedinjenje ovjeka s Bogom, ulazak u Kraljevstvo Nebesko, a ne neto drugo Daleko od toga da je sve u naem duhovnom ivotu dobilo svoje istinsko m jesto i znaenje. Glavno i sporedno se esto tijesno isprepliu, pri emu se sporednom pridaje vie vanosti umanjujui najvanije zadatke kranskog ivota. Jedan od takvih problema je postao i egzorcizam, koji je postao veoma rasprostranjen posljednjih godina. Kakvo mjesto on zauzima u naem crkvenom ivotu? Objavljeni lanak je postao povod za mnoge ozbiljne diskusije, u kojima su uestvovali sveenici i monasi iz poznatih ruskih manastira. U posljednja dva desetljea ivot naeg drutva se sutinski promijenio. Dravna ideologija, iji je neodvojivi dio bio ateizam, postala je prolost, i sa porastom interesa za duhovna pitanja mnogi ljudi su okrenuli svoje poglede Crkvi, i poeli su u njenom krilu da trae r jeenja svojih duhovnih problema. Potpuno je jasno da na ovjeka koji je tek doao u Crkvu ostavlja jak utisak otkrivena realnost postojanja duhovnog svijeta, u kome po rijeima Dostojevskog se bori avo s Bogom, a poprite je ljudsko srce. Ali naalost ovjek koji nema duhovno iskustvo ne moe uvijek da odvoji glavno od sporednog u duhovnom ivotu, niti da raspozna duhovni sadraj iza vanjske forme. Godine bezbonosti su uinile svoje, i ljudi esto imaju veoma povrne i izopaene predstave o religiji, veri i Crkvi. Ljudi koji sebe nazivaju kranima nisu uvijek svjesni toga da je glavni cilj kranskog ivota spas due, sjedinjenje ovjeka sa Bogom, ulazak u Kraljevstvo Nebesko, a ne neto drugo. U posljednje vrijeme je iroko rasprostranjena praksa egzorcizma (izgonjenja zlih duhova) opsjednutih, koja privlai mnoge. Predodbe o njoj su i ranije bile veoma izopaene i mitologizirane, ali i danas umnogome ostaju takve. ta je to egzorcizam i kako se odnositi prema njemu?

Egzorcizam je ukratko molitvena pomo koju Crkva predlae onima koji su opsjednuti neistim duhovima. Upravo Crkva posjeduje taj blagodatni dar, koji joj je predao sam Gospodin Isus Krist, koji je pozvavi svojih dvanaest uenika, ...dade im vlast nad neistim duhovima, da ih izgone ( Mt. 10, 1). Ali Gospodin takoer upozorava Meutim ne radujte se tome to vam se duhovi povinuju, ve to su vaa imena napisana na nebesima (Lk. 10, 20).

ovjeanstvo se susretalo sa realnou postojanja zlih duhova jo od samog poetka svog postojanja. U svetom Pismu, kako Starog tako i Novog Zavjeta, vidimo da postoje mnoga spominjanja zlih duhova po nebesima (Ef. 6, 12). Uenje Crkve kae da zli duhovi mogu samo da potaknu ovjeka na zlo, ali nemaju vlast da ga prisile da poini grijeh. Meutim ponekad se deava da neisti duh dobije neku vlast nad ov jekom, paralizira njegovu volju, primorava ga da ini bezumne postupke, d a uzvikuje hulne ili neartikulirane rijei, mui ga fiziki, esto liava ovjeka mogunosti da pristupi Svetim Tajnama (Svetotajstvu tj. sv. priesti) i uope bilo kojoj svetinji. U tom sluaju postoji osnova za diskusiju o opsjednutosti tog ovjeka neistim duhom. Istjerivanje zloduha je opisano jo u Starom Zavjetu, npr. u knjizi Tobijinoj. Evanelje svjedoi da je sam Gospodin Isus Krist izgonio zle duhove iz opsjednutih i prorekao da e njegovi vjerni uenici i sljedbenici imenom mojim izgoniti zle duhove (Mk. 16, 17). Apostolska propovijed je takoer bila praena istjerivanjem neistih duhova duhovi neisti s velikom vikom izlaahu iz mnogih u kojima bijahu, i mnogi uzeti i hromi ozdravie (Djela 8, 7).

Evanelje svjedoi da je sam Gospod Isus Krist izgonio zle duhove iz opsjednutih i predskazao da e njegovi vjerni uenici i sljedbenici imenom mojim izgoniti zle duhove (Mk. 16, 17).

Pomo opsjednutim neistim duhovima, zaklinjanje zlih duhova Kristovim imenom prakticirano je i u prvim stoljeima kranstva. Drevna apostolska Crkva je bila bogata duhovnim darovima, koji su tako oskudni u nae vrijeme. I nije stvar u tome da je blagodat odstupi la od Crkve, ve u tome da su krani postali duhovno raslabljeni i mnogo manje sposobni primati Boje blagoslove . U drevnoj Crkvi je postojala posebna sluba egzorcista, zaklinjaa. Meu ostalim, njihove obaveze su bile da pomau sveeniku u vrijeme sakramenta tj. Tajne (otajstva) Krtenja da itaju posebne zaklinjue molitve i naravno da pomau onima koji su opsjednuti neistim duhovima. Naposljetku, je taj in bio izbaen zbog izmjena u liturgijskom ivotu Crkve. U suvremenoj praksi zaprjetne molitve u inu oglaenja ovjeka, koji se sprema da primi krtenje, ita sveenik. Tako da je u odreenom smislu i sam sveenik tada egzorcist. Sveti Ignacije (Brjananinov) ovako odgovara u jednom od svojih pisama o napadima zlih duhova: nisu potrebne nikakve zaklinjue molitve: one su proitane nad svakim od nas pri svetom Krtenju.

Poznate su drevne zaklinjue molitve koje su napisali Vasilije Veliki, Jovan Zlatoust, Grigorije Bogoslov i drugi svetitelji. Poznat je takodje moleban za posednute zlim duhovima, koji se nalazi u Velikom Trebniku mitropolita Petra Mogile. Uostalom, on nije toliko rasprostranjen delimino zbog toga to nikada nije razmatran kao jedini mogui u slinim sluajevima. Gospod nam je otkrio u Jevandjelju da se ovaj rod (zli duhovi) izgoni samo molitvom i postom (Mt. 17, 21). A prepodobni Jovan Prorok kae: Neka on (posednut) i sam posti i moli se koliko moe, tada e biti usliani i oni koji se mole za njega, jer mnogo moe molitva pravednika (Jak. 5, 16). Od svetitelja koji su nam vremenski bliski, i po ijim molitvama su se posednuti isceljivali mogu se navesti prep. Serafim Sarovski, Jovan Krontatski i mnogi drugi. Ali koliko nam je poznato oni nisu praktikovali nikakv poseban in izgonjenja zlih duhova samo su se usrdno molili za posednute, i Gospod im je po njihovim molitvama darovao isceljenje. Hriani svih vremena su u duevnim i telesnim bolestima pribegavali molitvi za pomo Boijim svetiteljima, Majci Boijoj, Spasitelju i po Boijem Promislu dobijali ono to mole. Zna se za mnogo sluajeva isceljenja od svetih motiju, od udotvornih ikona Majke Boije ...

Po molitvama prep. Serafima Sarovskog deavala su se isceljenja posednutih Za posednute moe da se moli svaki svetenik, ali egzorcizam moe da slui samo sa blagoslovom od svog svetenika. I za to postoje ozbiljne osnove. Isusa znam, i Pavle mi je poznat, a ko ste vi?

Crkveno Predanje svedoi o tome da je naredjivanje sa vlau zlim duhovima poseban dar Boije blagodati koji se daje samo svetim ljudima, koji su pobedili u duhovnoj borbi sa satanom. A i oni nikada samostalno nisu izlazili na takvo sluenje, jer su smatrali po svom smirenju da je izgonjenje zlih duhova izvan njihovih mogunosti. ta u tom sluaju rei o naem vremenu? Svetenik koji je odluio da ita molitve za posednute kao da priziva oganj na sebe. Zli duh e mu se svakojako svetiti. Ako se takvom deli pristupa bez dunog rasudjivanja, ono moe da postane duhovna katastrofa kako za svetenika tako i za one kojima pokuava da pomogne. Prepodobni Jovan Kasijan Rimljanin kae: Onaj ko je ubedjen da poseduje dar isceljenja, nadmen je gordou srca, i teko je pao. Zbog toga se deava da demoni sa kricima nazivaju ljude koji nemaju nikakva svojstva svestosti i nikakvih duhovnih plodova, i toboe prikazuju da ih njihova svetost ee i prinudjeni su da bee od posednutih ... Oigledno da se egzorcizmu se ne sme pribegavati bez opravdanih osnova delimino i zbog toga to se svetenik koji se obmanjuje u odnosu na svoju duhovnu meru nalazi u velikoj opasnosti. U prelesti su i ljudi koji veruju takvom udotvorcu. U takvom sluaju se crkveno svetenodejstvo pretvara u teatralnu predstavu gde je glavni reiser sam djavo. Posednutost esto pogreno smatraju histerinou, egzaltacijom ili duevnom boleu. I zato pitanje neophodnosti egzorcizma u svakom konkretnom sluaju treba da reava iskusni duhovnik zajedno sa pravoslavnim lekarima-psihijatrima. Ali to se u praksi naalost retko deava. I tako psihiki bolesnik ili egzlatiran ovek godinama ide na egzorcizme bez ikakve koristi za sebe, a ponekad zadobije i veliku tetu. Istovremeno put ka isceljenju ili pronalasku unutranje ravnotee je principijelno drugaiji. Itite najpre Carstvo Boije... Mnogi ljudi koji stradaju od posednutosti (ili misle da stradaju) su ubedjeni da su postali rtva vraanja. Crkva ne porie postojanje magova koji znaju sa neistom silom, ali nikada ne akcentuje pa nju na njihove delatnosti, jer je Crkva okrenuta ka Bogu, a ne ka mranim silama. I ona oveku predlae tu istu obraenost: Poloi na Gospoda brige svoje i On e te ukrepiti. Nikada nee dati pravedniku da posrne (Ps. 54, 23). ivei hrianskim ivotom ovek je zatien

Boijom blagodau i neiste sile ne mogu da pronadju kljui ka njemu. Istovremeno gresi ine oveka otvorenim za delovanje neistih sila.

Egzorcizam je molitva Crkve za posednute Ljudi ponekad u egzorcizmu poinju da vide reenje svih svojih duhovnih i slinih problema, panaceju za sve ivotne sluajeve. Briga u traganju za jakim svetenikom egzorcistom pomrauje u ovekovoj svesti neophodnost da organizuje svoj ivot po jevandjelskom obrazcu. Ali egzorcizam to nije pravoslavno isceliteljstvo jer to nije neko magijsko dejstvo koje pretpostavlja garantovani rezultat. Egtorcizam je molitva Crkve za posednutog. Prema reima prep. Kasijana Rimljanina, neisti duhovi ne ulaze u tela posedndutih njima, pre nego to zavladaju njihovim umovima i pomislima. To jest djavo najee dobija slinu vlast jer mu to ovek dozvoljava svojom grehovnou. U Jevandjelju je opisano kako je Hristos pre nego to se razglasilo udo isceljenja oduzetog rekao: Ustani edo, oprataju ti se gresi (Mt. 9, 2). Ovaj primer svedoi o tome da se svaka bolest nalazi u neposrednoj vezi sa grehovnom povredom ljudske prirode. Tako da pravi uzrok posednutosti mogu da budu nepokajani gresi, koji lee na savesti onoga koji je posednut. U takvom sluaju je uspenost isceljenja oveka neposredno povezana sa njegovom odlukom da oisti svoj ivot od svega grehovnog. Gospod Svojim Promislom okree na dobro ak i samo zlo. I posednutost moe da bude data oveku kao spasonosni krst za

oienje njegove due ili predstavlja svojevrsnu pouku Svie kako bi ovek spoznao teinu poinjenih grehova i izmenio nain ivota, pribegnuvi Tajnama Crkve ispovesti, Prieu, jeleosveenju, i organizovavi svoj ivot prema Jevandjelju, posednuti ovek se esto oslobadja od demonskog nasilja bez ikakvog egzorcizma. Ako ne odmah, onda postepeno. I suprotno tome, ako ne napusti grehovni ivot onda neisti duh koji je izgnan po molitvama Crkve ide i vodi sa sobom sedam drugih duhova gorijeh od sebe, i uavi (ponovo u oveka) ive ondje; i bude potonje gore ovjeku onome od prvoga (Mt. 12, 45). Crkva kae da posednutost sama po sebi ne predstavlja greh. Sveti Ignjatije (Brjananinov) pie: U duhovnom ivotu takva Boija kazna nije loe svedoanstvo o oveku: mnogi veliku Boiji ugodnici su bili tako predani satani ... Naalost, danas u praksi egzorcizmam posednutih esto proizvodi utisak pre masovne posednutosti nego svedoanstva Boije sile i delovanja crkvenih molitvi. Deava se da se slina praksa koristi kao sredstvo za podsticanje interesovanja prema hrianstvu, oigledno nezdravog. I kao rezultat toga se na egzorcizmam jod starca upuuju itavi autobusi poklonika. Velikoj veini njih nikakav egzorcizam uopte nije potreban. To je ozbiljan problem koji su nai svetenonaelnici vie puta razmatrali. Ne traenje uda, ve briljiv trud na oienju svoje due od strasti je istinsko hriansko delanje. Samo na tom putu su mogui istinski realni i pozitivni, a ne efemerni ili pagubni rezultati. Gospod uje sve nae molitve, On zna sve to nam je korisno i ta nam treba. Itite najpre Carstvo Nebesko a sve ostalo e vam se dodati (Mt. 6, 3233).

Preuzeto sa http://www.miloserdie.ru/index.php?ss=20&s=36&id=7986 Prijevod sa ruskog na srpski: dr. Radmila Maksimovic, na hrvatski administrator Facebook profila Mihael Arhaneo