XIII PREDAVANJE

URBANISTIKO I PROSTORNO PLANIRANJE

emu planiranje slui?

DRUTVENA ULOGA PLANIRANJA

PROSTORNO I URBANISTIKO PLANIRANJE PREDSTAVLJA JEDAN OD MEHANIZAMA DRUTVENE REGULACIJE PROSTORNOG RAZVOJA

POJAM DRUTVENE REGULACIJE

Upravljanje drutvenim sistemima, delatnost sistematskog legitimnog uticanja na ponaanje ljudi, prema prethodno postavljenim kriterijumima

MEHANIZMI DRUTVENE REGULACIJE

Planiranje Opte norme

(opte i posebne pravne i administrativne norme naredbe, zabrane i dozvole; drutvene norme - navike, obiaji, moralni zakoni, etiki principi, javno mnjenje...)

Trini mehanizam Opta politika Sektorske politike

(monetarna, fiskalna, investiciona, socijalna, zdravstvena, obrazovna, urbana...)

Standardi i normativi
(tehniki, ekoloki...)

DEFINICIJA PROSTORNOG PLANIRANJA

Planiranje je proces donoenja odluka u kojem se utvruju

(1) opti i konkretni ciljevi, (2) analiziraju postojei resursi i uslovi za njihovo ostvarivanje i (3) utvruju strategije i nain upravljanja procesom ostvarivanja ciljeva

NASTANAK PROSTORNOG PLANIRANJA

Poetak XX veka, intenzivno nakon Drugog svetskog rata Najpre planiranje gradova, a kasnije irih teritorija, regiona i nacionalnih teritorija
Prvi zakon koji je odredio da gradovi moraju imati planove svoga irenja donet je u vedskoj 1874.god.

RAZLOZI NASTANKA

politiki, ekonomski, socijalni intenzivni procesi industrijalizacije, urbanizacije i deagrarizacije

Nemaka 1920.g. - planiranje podruja Rura Holandija 1921.g. - prvi meuoptinski plan Engleska 1922.g. - planiranje podruja J. Velsa i Londona SAD 1929.g. Poljska 1930.g. Francuska 1950.g. (Plan Vert 1962.g. ) Rusija (SSSR) 1953.g.

TERMINI

Physical Planning, Regional Planning, Spatial Planning, Raumordnungplanung, Landesplanung, Amenagement du territoire

PRVA ZAKONSKA REGULATIVA

The Town Planning Act, 1909.god., Engleska Prvi put je prostorno-planska tematika izdvojena od graevinske Graevinski zakon, 1931.god. Kraljevina Jugoslavija Zakon o planiranju gradova i regiona, 1932.god., Engleska

ULOGA PLANIRANJA U SISTEMU DRUTVENE REGULACIJE

Karakteristini PERIODI: Planiranje kao dominantan mehanizam 1950 - 1960.godine Kriza i slom planiranja 1970 - 1980.godine Obnova planiranja od 1990.godine do danas

PLANIRANJE KAO DOMINANTNI MEHANIZAM

za reavanje socijalnih i ekonomskih pitanja u zlatnim 50-im i 60-im godinama, u vremenu tzv. planskog optimizma i entuzijazma i naglaenog znaaja principa jednakosti i solidarnosti

KRIZA PLANIRANJA I SKORO POTPUNI SLOM u 70-im i 80-im godinama, u periodu deregulacije i privatizacije, kada na znaaju dibijaju principi efikasnosti, trite se promovie u glavni mehanizam regulisanja razvoja, a problemi nejednakog razvoja stavljeni u drugu plan (period reganizma/taerizma)

OBNOVA / RENESANSA PLANIRANJA poetkom 90-ih, kroz razvoj i primenu novih hibridnih planskih koncepata zasnovanih na kombinaciji tradicionalnih pristupa i pristupa zatite ivotne sredine pod paradigmom odrivog razvoja

INTEGRALNO PROSTORNO PLANIRANJE

Integralni pristup zasnovan je na principima odrivog razvoja koji obuhvata sve osnovne aspekte razvoja:

SOCIO-EKONOMSKE, PROSTORNE, KULTURNE i ENVAJRONMENTALNE

PREDMET PROSTORNOG PLANIRANJA PROSTOR, i njegovi elementi:

PRIRODNA SREDINA, kao izvor i uslov ivota PRIVREDNA SREDINA, kao resurs i kao prostor za razvoj i alokaciju privrednih aktivnosti i institucija DRUTVENA SREDINA, kao izraz zasnivanja i razvoja drutvenih zajednica i uspostavljanja drutvenih odnosa KULTURNA SREDINA, kao okvir i izraz kulturnih vrednosti POLITIKO-UPRAVNA SREDINA, kao oblik politikoteritorijalnog organizovanja drutva NASELJSKA SREDINA, kao hijerarhijski sistem / mrea ljudskih naselja PRAVNA SREDINA, kao pravo kojim se reguliu uslovi i reim korienja prostora, svih dobara u njemu i lokacionih uslova

PROSTORNO PLANIRANJE kao INSTITUCIONALIZOVANA DELATNOST varira od zemlje do zemlje u zavisnosti od:

politikog i ekonomskog sistema nivoa razvijenosti drutvenih vrednosti i institucija

iz ega proizilaze RAZLIITI

CILJEVI METODE FORMULISANJA I IZRADE PLANOVA PRIMENA PLANOVA POZICIJA PLANIRANJA I PLANERA

PROCES PLANIRANJA OPTI MODEL

1. RAZMATRANJE ORGANIZACIJE

PROSTORNOG RAZVOJA 2. PRODUKCIJA PLANOVA 3. ADMINISTRATIVNI I REGULATIVNI SISTEM KONTROLE RAZVOJA

STANDARNA PROCEDURA U PLANIRANJU

Faze / koraci:

DIJAGNOZA PROBLEMA IZBOR CILJEVA RAZVOJA RAZVOJNE ALTERNATIVE PREDLOG PLANA RAZVOJA EVALUACIJA / VREDNOVANJE IMPLEMENTACIJA / PRIMENA

AKTUELNA POLITIKA PLANIRANJA I UREENJA PROSTORA U SRBIJI

FAZE RAZVOJA PROSTORNOG

PLANIRANJA U SRBIJI

Izmeu dva svetska rata 1945 - 1949 1949 - 1966 1966 - 1974 1974 - 1980 1980 - 1992 1992 - 2005

IZMEU DVA SVETSKA RATA

POETNA FAZA

Prvi urbanistiki propis u Kraljevini Jugoskaviji GRAEVINSKI ZAKON 1931. propisan nain izrade regulacionih planova Dodatne uredbe za manje gradove (varoi i trgovita)

NAGLAENA TEHNIKA I PROJEKTANTSKO-INENJERSKA DIMENZIJA

1945 1949

Osnivanje prvih prostornoplanerskih organizacija Osnivanje republikih organa nadlenih za urbanistike poslove

1949 - 1960

iva planerska aktivnost (pod uticajem modela SSSR-a) uz naglaenu tehniku dimenziju (plan je raen kao projekt) Donoenje Osnovne uredbe o generalnom urbanistikom planu 1949.g. Uvoenje komunalnog sistema Osnivanje zavoda za urbanizam, strukovnih organizacija, gradovi dobijaju urbanistike planove, prvi regionalni prostorni planovi PLANOVI NE PREDSTAVLJAJU OBAVEZAN PREDUSLOV IZGRADNJE (obavezni su samo za kapitalne objekte)

1960 1966

Planiranje postaje drutvena aktivnost Izrada optinskih i regionalnih prostornih planova Regulie se odnos prostornih i drutvenih planova Uvodi se sistem prostornih planova

1966 - 1974

Prostorni plan ulazi u sistem planiranja SFRJ - planiranje postaje drutvena aktivnost
Rezolucije o osnovama politike urbanizacije i prostornog ureenja (savezna 1971., republike 1967., 1969.)

Slovenija donosi poseban zakon o regionalnom prostornom planiranju i obaveznoj izradi regionalnih i republikih prostornih planova

1974- 1980

Ustav iz 1974 obaveza izrade prostornih planova Reafirmacija dugoronog planiranja

ZAKONSKA REGULATUVA

AKTUELNI PROPISI

Zakon o planiranju i izgradnji (SG RS 47/2003) Pravilnik o sadrini i izradi planskih dokumenata (SG RS 47/2003) Zakon o Prostornom planu Republike Srbije (SG RS 13/96)

+20-ak zakona:

Zakon o zatiti ivotne sredine Zakon o nacionalnim parkovima Zakon o kulturnim dobrima Zakon o turizmu Zakon o banjama Zakon o umama Zakon o vodama Zakon o poljoprivrednom zemljitu ...

+10-ak pravilnika

NOSIOCI PROSTORNOG PLANIRANJA

Drava i njeni organi Lokalne vlasti i njeni organi

RAZLIITA PRAVA I OBAVEZE

NAELA UREENJA PROSTORA

Ureenje prostora zasniva se na naelima:

odrivog razvoja, realnih potreba, dinamizma i kooperacije izmeu teritorijalnih jedinica i dostupnosti javnim sektorima; poveanja efikasnosti i odgovornosti u oblasti korienja, upravljanja, zatite i unapreenja prostora; obezbeivanja javnosti u postupku donoenja planova;

podsticanja ravnomernosti teritorijalnog razvoja Republike Srbije i ouvanja kvaliteta i raznovrsnosti raspoloivih prirodnih i stvorenih resursa; usklaenosti socijalnog razvoja, ekonomske efikasnosti i zatite i revitalizacije ivotne sredine i zatite prirodnih, kulturnih i istorijskih vrednosti; realizacije razvojnih prioriteta i obezbeivanja racionalnog korienja neobnovljivih prirodnih resursa;

saradnje izmeu Republike, jedinica lokalne samouprave i teritorijalne autonomije, javnih preduzea i ustanova, nevladinih organizacija i drugih uesnika u prostornom razvoju; izbora i definisanja strategijskih prioriteta prostornog razvoja kao osnova za planiranje i ureenje prostora na nivou teritorijalnih jedinica; usaglaenosti sa evropskim normativima i standardima u oblasti planiranja i ureenja prostora radi stvaranja uslova za transgraninu i meunarodnu saradnju i ukljuivanje Republike Srbije u procese evropskih integracija.

VRSTE PLANSKIH DOKUMENATA

1) Strategija prostornog razvoja Republike Srbije 2) eme prostornog razvoja 3) Prostorni plan podruja posebne namene 4) Regionalni prostorni plan 5) Prostorni plan optine

STRATEGIJA PROSTORNOG RAZVOJA

Donosi se za teritoriju Republike Srbije (evropski NUTS 1 standard veliine prostornih jedinica) Strategijom se odreuju dugoroni ciljevi prostornog planiranja i razvoja u skladu sa ukupnim ekonomskim, socijalnim, ekolokim i kulturno-istorijskim razvojem Strategijom se posebno definiu pitanja, oblasti i modaliteti transgranine i meunarodne saradnje u oblasti prostornog planiranja i razvoja Strategiju donosi Narodna skuptina Republike Srbije, na predlog Vlade Republike Srbije

SADRAJ STRATEGIJE PROSTORNOG RAZVOJA

Strategija sadri:

naela i ciljeve prostornog razvoja teritorije Republike Srbije osnove za usklaivanje i usmeravanje prostornog razvoja; organizaciju prostora Republike Srbije razvojne prioritete teritorijalne celine zajednikih prostornih i razvojnih obeleja za koje e se donositi prostorni planovi

VREMENSKI PERIOD STRATEGIJE PR

Strategija se donosi za period od najmanje 10 godina

STRATEKI DOKUMENT PROSTORNOG RAZVOJA

PROSTORNI PLAN REPUBLIKE SRBIJE, 1995.g.

Jedini vaei strateki dokument

EME PROSTORNOG RAZVOJA

Planski dokumenti kojima se blie odreuje prostorni razvoj pojedinih oblasti za koje su osnove prostornog razvoja utvrene u Strategiji i to:
visokog obrazovanja i nauno-istraivakog rada; kulture; zdravstva i socijalne zatite; informacija i telekomunikacija; multimodalnog transporta; rudarstva i energetike; kapitalne privrede; prirodnih i ruralnih podruja; sporta i rekreacije

eme pripremaju nadlena ministarstva u saradnji sa Agencijom, donosi ih Vlada Republike Srbije, na predlog nadlenog ministarstva, uz pribavljeno miljenje Agencije.

PROSTORNI PLAN PODRUJA POSEBNE NAMENE

Donosi se za :

podruje nacionalnog parka podruje koje, zbog svojih karakteristika, ima posebnu namenu koja zahteva poseban reim organizacije, ureenja, korienja i zatite prostora podruje odreeno Strategijom, odnosno regionalnim prostornim planom

PROSTORNI PLAN PODRUJA POSEBNE NAMENE

Prostorni plan podruja posebne namene izrauje se na osnovu prethodne studije opravdanosti Prostorni plan podruja posebne namene donosi Vlada Republike Srbije na predlog Agencije, a za podruja na teritoriji autonomne pokrajine skuptina autonomne pokrajine na predlog organizacione jedinice u seditu organa autonomne pokrajine uz saglasnost Agencije.

REGIONALNI PROSTORNI PLAN

Donosi se za :

teritoriju autonomne pokrajine podruje prostornih jedinica veliine NUTS 2 i 3 po evropskom standardu

REGIONALNI PROSTORNI PLAN

Nedoumice oko DEFINICIJE i BROJA REGIONA u Srbiji Do danas uraeno jako malo regionalnih planova (za Kolubarski okrug, Beogradsko podruje)

PROSTORNI PLAN OPTINE

Prostorni plan optine donosi se za podruje optine Prostorni plan optine donosi skuptina optine Dve ili vie optina (do evropskog NUTS 4 standarda veliine prostornih jedinica) mogu doneti prostorni plan za podruje tih optina

SADRAJ PLANSKIH DOKUMENATA

Planskim dokumentima razrauju se :

naela prostornog ureenja i utvruju ciljevi prostornog razvoja, organizacija, zatita, korienje i namena prostora, kao i drugi elementi od znaaja za prostornu celinu za koju se radi prostorni plan.

Planski dokumenti sadre tekstualni i grafiki deo

PROGRAM ZA IZRADU PLANSKOG DOKUMENTA

Planski dokument se priprema na osnovu programa izrade

Program izrade sadri : vrstu planskog dokumenta granice planskog podruja dinamiku i finansijska sredstva pregled postojee dokumentacije i podloga od znaaja za izradu prostornog plana ciljeve potencijale, ogranienja, konflikte, razvojne prioritete

NOSIOCI IZRADE PROGRAMA

Program za izradu Strategije i prostornog plana podruja posebne namene priprema Agencija. Program za izradu regionalnog prostornog plana priprema nadleni organ, u saradnji sa Agencijom, ako zakonom nije drugaije odreeno. Program za izradu prostornog plana optine priprema nadlena optinska uprava, odnosno preduzee u saradnji sa Komisijom za planove

KONTROLA PLANSKE DOKUMENTACIJE

Struna kontrola Javni uvid Ugovor o implementaciji Provera reenja