TRK STANDARDI

TURKISH STANDARD

TS 3260
Eyll 1978

ICS 91.100.30
1. Bask

BETON YZEY SERTL YOLU LE YAKLAIK BETON DAYANIMININ TAYN KURALI Determination of Compressive Stength of Concrete By Surface Hardness Method

TRK STANDARDLARI ENSTTS Necatibey Caddesi No.112 Bakanlklar/ANKARA

Bugnk teknik ve uygulamaya dayanlarak hazrlanm olan bu standardn, zamanla ortaya kacak gelime ve deiikliklere uydurulmas mmkn olduundan ilgililerin yaynlar izlemelerini ve standardn uygulanmasnda karlatklar aksaklklar Enstitmze iletmelerini rica ederiz. Bu standard oluturan Hazrlk Grubu yesi deerli uzmanlarn emeklerini; tasarlar zerinde grlerini bildirmek suretiyle yardmc olan bilim, kamu ve zel sektr kurulular ile kiilerin deerli katklarn kranla anarz.

Kalite Sistem Belgesi malt ve hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren kurulularn sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarna uygun olarak kurmalar durumunda TSE tarafndan verilen belgedir.

Trk Standardlarna Uygunluk Markas (TSE Markas) TSE Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin ilgili Trk Standardna uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.

TSEK
Kalite Uygunluk Markas (TSEK Markas) TSEK Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin henz Trk Standard olmadndan ilgili milletleraras veya dier lkelerin standardlarna veya Enstit tarafndan kabul edilen teknik zelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.

DKKAT!
TS iareti ve yannda yer alan say tek bana iken (TS 4600 gibi), mamuln Trk Standardna uygun retildiine dair reticinin beyann ifade eder. Trk Standardlar Enstits tarafndan herhangi bir garanti sz konusu deildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitmzden salanabilir. TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

UDK 666.972.620. 179.620.178.15

TRK STANDARDI

TS 3260/Eyll 1978

NDEKLER
0 - KONU, TANIM, KAPSAM VE UYGULAMA ALANI.............................................. 1
0.1 - KONU........................................................................................................................ 1 0.2 - TANIM ....................................................................................................................... 1
0.2.1 - ndkml (Prekast) Beton ............................................................................................ 1 0.2.2 - Deime Katsays ............................................................................................................... 1

0.3 - KAPSAM ................................................................................................................... 1 0.4 - UYGULAMA ALANI ................................................................................................... 1

1 - KULLANILAN AYGITLAR .................................................................................... 2 2 - SERTLK LME AYGITLARININ, DENEY NUMUNELER YARDIMIYLA KALBRASYONU....................................................................................................... 2 3 - SONULARI ETKLEYEN ETMENLER ............................................................... 3
3.1 - MENTO ETLERNN ETKS ............................................................................ 3 3.2 - MENTO ORANININ ETKS ................................................................................... 3 3.3 - AGREGA ETLERNN ETKS ............................................................................. 3 3.4 - YZEY ETLERNN ETKS ................................................................................. 3 3.5 - YZEY NEMLLK DURUMUNUN ETKS ................................................................. 3 3.6 - KARBONATLAMANIN ETKS ............................................................................... 3 3.7 - BETON YAININ ETKS........................................................................................... 4 3.8 - BALANGITAK SERTLEME HIZININ ETKS ...................................................... 4 3.9 - BAKIMDAK DEKLKLERN ETKS.................................................................... 4 3.10 - SIKITIRMANIN ETKS .......................................................................................... 4 3.11 - DER ETMENLERN ETKS ................................................................................. 4

4 - BETON TAIYICI ZERNDE DENEY UYGULAMA YNTEM .......................... 4 5 - DENEY SONULARININ BELRTLMES ............................................................ 5 6 - DENEY RAPORU ................................................................................................. 5

UDK 666.972.620. 179.620.178.15

TRK STANDARDI

TS 3260/Eyll 1978

BETON YZEY SERD YOLU LE YAKLAIK BETON DAYANIMININ TAYN KURALI 0 - KONU, TANIM, KAPSAM VE UYGULAMA ALANI
0.1 - KONU
Bu standard, betonda yzey sertlii yolu ile yaklak beton dayanmnn tayini kuralna dairdir.

0.2 - TANIM
0.2.1 - ndkml (Prekast) Beton
ndkml beton, daha nce dklp sonra yerine konan bir yap bileenini oluturan betondur.

0.2.2 - Deime Katsays

Deime katsays, standard sapmann ortalama deere orannn yzde olarak ifadesidir.

0.3 - KAPSAM
Bu standard, yzey sertlii yolu ile yaklak beton dayanmnn tayini kural ile bu metodun uygulanabilecei alanlarn belirlenmesini, sonularn deerlendirilmesiyle ilgili etmenleri ve etkileme yzdelerini, sertlik lme aygtlar gstergelerini saptama kurallarnn standardlatrlmasn ve sertlik lme deneyinin yaplmasn kapsar.

0.4 - UYGULAMA ALANI

0.4.1 - Genel Yzey sertlii deney yntemleri beton niteliini yaklak olarak belirtir ve ndkml veya yerinde dklm betonlardaki nitelik denetim ilemleri iin n bilgiler verir. Genel olarak yzey sertlii deney sonular ile betonun dayanm ve dier llebilen zelikleri arasnda kesin bir iliki veya orant kurulamamaktadr. Deney sonularndaki yanlgy azaltmak iin; zel koullar iin gsterge deerlerinin saptanmas gerekir. Betondan kesilen bir numune zerinde yaplan basn dayanm deneyi gibi ek bir bilgi olmadan, yalnz, yzey sertlii deney sonucunun verecei bilgi, dkmnden aydan fazla bir sre gemi betonda, dayanmn saptanmas iin yeterli deildir. Beton zerinde, sertlik yntemleriyle yaplan deneylerin bugne dein kullanlan dier yntemlerle yaplan deneylerin yerini alacak deneyler deil, yalnz tamamlayc veya yararl ek deneyler olarak dnlmesi gerekir. Bu deneyler yalnz zerinde deney yaplan beton yzeyinin (yaklak olarak 30 mm derinliine dein) nitelikleri hakknda bilgi verir. Bu aygtlar yalnz beton yzeyinin relatif sertlii zerinde bir deer verir. Beton sertlik deneyi sonularnn betonun dier nitelikleriyle olan ilikisi ancak ayn koullarda daha nceden yaplan deneylerin sonularyla yorumlanabilir. Betonun dayanm ve dier nitelikleri ile ilgili sertlik indeksi deerleri, aygtlarn tipine ve yapan firmaya gre deimektedir. Mmkn olduunda, uygulamadan nce, belirli beton ve belirli koullar iin gsterge deerlerinin saptanmas gerekir. Aygtlarn kullanma yntemlerinde genel olarak uygulanabilen ayrntlar Madde 2, Madde 4 de belirtilmitir. Aygtlara gre deien kullanma ynteminin dier ayrntlar iin yapan firmaya bavurulmaldr. 0.4.2 - llen Sertlik Deeri le fade Edilen Ortalama Nitelie Gre Beton Niteliinin Denetimi Bu denetim, ayn koullar altndaki ndkml beton bileenlerin veya yerinde dklm benzeri bileenlerin niteliklerindeki deimezlii saptama amacyla kullanlr. Yzey sertlii deneyi basn dayanm deneyi ile birlikte de uygulanabilir. Byle bir uygulamada yzey sertlii deneyini, basn dayanm deneyine gre daha ok sayda yapmak mmkndr. Basn dayanm deneyi yaplmam yerlerde yaplan yzey sertlii deneyi basn dayanmnn ne derecede geerli olduu hakknda bilgi verir. Belirli dayanmlarla ilikisi kurulmu kritik sertlik deerleri, ndkml beton veya bileenlerin tanabilme, yklenebilme ve yerinde dklm beton bileenlerin geici desteklerinin alnabilme, ayrca kabul yaplacak bir yapnn basn dayanm ve benzeri deneylerinin sonular ok sayda

UDK 666.972.620. 179.620.178.15

TRK STANDARDI

TS 3260/Eyll 1978

sertlik deneyi ile bulunabilir. Kritik sertlik deeri betonun dayanmas gereken bir yklemeye, gemiteki tecrbeler ve betonun yapm sonu gsterdii dayanma dayanarak saptanmaldr. 0.4.3 - Beton Deney Numunelerinin Yaklak Dayanm Deerlerinin, Sertlik Deerleriyle Karlatrlarak Saptanmas Bu tr uygulamadaki yanlg dzeyi, gsterge deerlerinin saptanmasnda gznnde tutulmam Madde 3 de belirtilen etmenlere gre yaplan dzeltmelerdeki baarya baldr. Birok etmen iin, salam saptamalara ve belgelere dayandrlan dzeltme yzdeleri uygulamak mmkndr, fakat ok sayda dzeltme yzdesi gerekli olan nitelik saptamalarndaki yanlg, kabul edilemeyecek bir dzeye varabilir, iki veya daha fazla etmenin ayn zamanda olumasnn okunan deer zerindeki etkisi bu etmenlerin okunacak deer zerinde yapacaklar tahmin edilen ayr ayr etkilerinden deiik olabilir. aya kadar herhangi bir ya iin yaplan karlatrmalar bu sre ierisindeki her ya iin uygulanabilir. Bu gibi durumlarda yalnz bir veya iki deiken kullanldnda beklenilen yanlg yaklak % 15 dir. Ya aya kadar olan betonlar zerinde elde olan bilgi az ise, beklenilen yanlg en az % 25 dir.

1 - KULLANILAN AYGITLAR
Yzey sertlik deneyinde, iki tr aygt kullanlabilir : Geri tepmeli eki Bilyal eki Geri tepmeli ekicin ana paras, belli bir enerji ile harekete geirilerek betona belli bir yzey alan zerinde vuran, belirli bir ktledir. Ktlenin geri tepmesi sonucunda geri kazanlan enerji miktar, zerinde deney yaplan yzeyin sertliinin lsdr. Bilyal ekicin ana paras, belli bir enerji ile harekete geirilip betona elik bir buya ile vurarak beton yzeyinde oyuk aan belirli bir ktledir. Alan oyuun ap, zerinde deney yaplan yzeyin sertliinin lsdr.

2 - SERTLK LME AYGITLARININ, DENEY NUMUNELER YARDIMIYLA KALBRASYONU

Beton yap bileenlerinin deney numunelerine oranla byk olan ktlelerinin; bileenler zerinde yaplacak deneyin sonucu zerindeki olumsuz etkisini azaltmak iin, deney numuneleri mmkn olduu kadar byk seilmelidir. 200 mm lik numune kpleri, 150 mm lik numune kplerine ye tutulur. Kalibrasyon iin en uygun yntem, deney numunesi kpler bir basn deney presinin balklar arasnda sktrlm durumda iken, sertlik len ekici beton kp zerine uygulamaktr. Sertlik deneyi aygtnn arpma enerjisi yaklak 2,2 Nm olduunda, deney numune kpne uygulanan basn en az 2 7 MN/m olmaldr. Daha byk arpma enerjisi olan aygtlarda deneyde uygulanan ykn artrlmas gerekir. Daha kk arpma enerjisi olan aygtlarda ise, bu yz azaltlabilir. Kalibrasyonu, numuneleri, dzgn ve salam bir zemin zerine koyarak yapmak da mmkndr; Baz durumlarda daha da uygundur. Kalibrasyon byle yapldnda numunenin arpma etkisi ile oynamamas gerekir. Kalibrasyon amacyla kullanlacak kpler kuru olmaldr. Numunelerin bakm slak olarak yaplm ise, bunlar kalibrasyondan nce 24 saat sre ile laboratuvarda bekletilmelidir. Sertlik ve dayanm deneyleri ayn deney numunesi zerinde yaplmamal, kalibrasyon amac ile sertlik deneyi en az 10, dayanm deneyi ise yine en az 10 numune zerinde yaplmaldr. Kpler slakken bulunan dayanm deeri ile kpler slakken bulunan sertlik deerleri arasnda iliki kurulmamaldr. Islak basn dayanm deerleri ile sertlik deney sonular arasndaki karlatrmann kullanlabilmesi iin, kalibrasyon ilemi srasnda saptanan numune kplerinin sertlik deerleri ile kuru basn dayanm ve slak basn dayanmlar arasndaki ilikiler kurulmaldr. Deneyler kplerin dkm srasnda dey olan yzleri zerinde yaplmaldr. Kplerin basn deney aygtnda iken, geri tepme ekicinin yaklaabilecei iki dey yznn herbiri zerinde en az dokuz deer elde edilmesi gerekir. arpmann uyguland noktann, kp kenarna ve arpma uygulanan dier noktalara uzakl 20 mm den az olmamaldr. Ayn noktaya birden fazla arpma uygulanmamaldr.

UDK 666.972.620. 179.620.178.15

TRK STANDARDI

TS 3260/Eyll 1978

Elde edilen deerler iin istatistik! katsaylar bulunmaldr. Geri tepme ekici uygulandnda standard bir rs, bilyal eki uygulandnda standard sertlikte bir malzeme bloku kullanlarak zaman zaman aygtn doru alp almad denetlenmelidir.

3 - SONULARI ETKLEYEN ETMENLER

3.1 - MENTO ETLERNN ETKS
imento eitlerinin yzey sertlii deerleri zerindeki etkileri byktr, hatta deiik incelikteki portland imentolarndan yaplm betonlarda yzey sertlii ve dayanm iin farkl deerler bulmak mmkndr. Bu nedenle her tr imento ve ayn tr imentonun farkl incelikleri iin kalibrasyonun yeniden yaplmas gerekir.

3.2 - MENTO ORANININ ETKS

imento oranndaki deimelerin gsterge zerinde oluturaca deiiklikler nedeniyle dayanm saptamalarnda ortaya kacak yanlglar yaklak olarak % 10'u gemez. Yksek orandaki imento karm, dayanmn olmas gerekenden daha kk saptanmasna, dk orandaki imento karm ise dayanmn olmas gerekenden daha byk saptanmasna neden olur.

3.3 - AGREGA ETLERNN ETKS

Doal ve krma tatan elde edilen agregalar gibi normal agregalar birbirlerinin benzeri sonular verir; fakat hafif agregalar ve normalin dnda zelikler gsteren agregalar iin kalibrasyonun zel olarak yaplmas gerekir.

3.4 - YZEY ETLERNN ETKS

Sertlik yntemleri, yalnz gzeneksiz betonlar iin uygundur. Beton bloklar peteklenmi beton, kumu az veya kumsuz beton gibi tipik gzenekli betonlar bu yntemler iin uygun deildir. Ksmen sktrlm beton dayanm ile sertlik deerleri arasnda belli bir iliki bulunmadna gre btn saptamalar betonun tam olarak sktrldn varsayar. Emici veya emici olmayan malzemelerin kalp olarak kullanlmas sonucu oluan deiik yzeylerde, deien yzey sertlii deerleri alnr. Kalp olarak kullanlan baz emici malzemelerle daha sert yzeyler elde edilebilir. Kimi malzemelerin veya ilemlerin uygulanmas sonucunda daha yumuak veya tozlu yzeyler oluabilir. Bu da yzey sertlii deerlerini etkiler. Mala ve benzeri aralarla dzlenmi yzeyler beton dkmnde kullanlan kalplarn oluturduu yzeylere gre daha serttir ve setlik deerlerine gre yaplan dayanm saptamalarnda gerek dayanm deerlerinden daha yksek sonular verir. Kalibrasyon yapmnda, kalplarn oluturduu yzeylerin kullanlmas ye tutulmaldr. Belli bir yzeyin, sertlik deneyi uygulandnda sonular ne ynde etkileyecei konusunda, niceliksel kantlarn bulunmamas, nemli yanlglara yol aabilir.

3.5 - YZEY NEMLLK DURUMUNUN ETKS

Kuru ortamdaki bir beton zerinde kalibre edilmi aygt, slak bir yzey zerinde kullanldnda, beton dayanmnn olduundan daha dk saptanmasna yol aacaktr. Bu etkinin sonularda dourduu deiiklikler ok yksek olabilir. Tayc bir betonun slak yzeyi ile ilgili olan sonular ayn nitelikte ama kuru olan bir betona gre % 20 dk olabilir. Baz beton trlerinde, daha byk farklar grlebilir.

3.6 - KARBONATLAMANIN ETKS

Karbonatlamann, yzey sertlii zerindeki etkisi ok byktr. Karbonatlam beton ar durumlarda dayanm deerlerinin % 50 fazlalkla saptanmasna neden olabilir. Karbonatlam kat (bu kat 10 mm den 20 mm kalnla kadar olabilir) kaldrp alttaki karbonatlamam beton zerinde yzey sertlii aygt ile deney yaparak, karbonatlam beton iin dzeltme katsaylar bulmak mmkndr.

UDK 666.972.620. 179.620.178.15

TRK STANDARDI

TS 3260/Eyll 1978

3.7 - BETON YAININ ETKS

Balangtaki sertleme hz, bunu izleyen bakm ve akta kalma durumlarndaki deimelerin, standard koullara gre yaplm gsterge ve dayanm deerleri arasndaki karlatrmalar deitirmesi nedeni ile betonun ya, sertliini etkileyecektir. Ya aya kadar olan betonlarda, standard koullarda gsterge ve dayanm deerleri arasnda yaplan karlatrmalar kabul edilebilir niteliktedir. Daha byk yalar iin sz konusu betonun gemii gznnde bulundurularak deerleri azaltc katsaylar uygulanmaldr.

3.8 - BALANGITAK SERTLEME HIZININ ETKS

Buhar uygulanlan bakm, kartrcya buhar enjekte edilmesi ve elektrik uygulanlan bakmda olduu gibi betona s verilen durumlarda, her durum iin ayr bir kalibrasyon erisi gerekir.

3.9 - BAKIMDAK DEKLKLERN ETKS

Bakm su ierisinde yaplm betonun kalibrasyon deerleri, bakm bal nem koullan deien ortamlarda yaplannkinden deiik olacaktr. Yaplan bakm iin kalibrasyon deerleri saptanmam ise, uygun olan dzeltmeler yaplmaldr.

3.10 - SIKITIRMANIN ETKS

Sertlik deneyi aygtlar, deiik derecelerdeki sktrmadan doan nitelik farklarn belirlemez. Yzeye yakn yerlerde sktrma farkl derecelerde yaplm ise, elde edilen sertlik deney sonularnn, beton dayanmnn -belirlenmesinde kullanlmas uygun deildir.

3.11 - DER ETMENLERN ETKS

zerinde deney yaplan betonun etkilenen ktlesi, deneyin uyguland tayc bileen narinlii, deneyin uyguland yerin boluk ve dilatasyonlara yaknl, deney yaplan beton zerinde deney annda yk uygulama durumu, deney aygt ve betonun scakl, kalibrasyon ve.dayanm deerleri arasndaki ilikiyi etkiledii bilinen dier etmenlerdir.

4 - BETON TAIYICI ZERNDE DENEY UYGULAMA YNTEM

Uygun bir aygt seilir (geri tepmeli eki tipi, bil-yal eki tipi ve uygun bilya bykl). Aygtn doru alp almad denetlenir. Beton taycnn dzgn, temiz ve kuru bir yzeyi seilir. Bunun kalba gelen bir yzey olmas tercih edilir ancak gerekli dzeltmeler yapld veya zel kalibrasyon yapld taktirde stte kalan serbest bir yzey veya mala ile dzeltilmi bir yzeyde yeterli olabilir. Yzeyde ireti duran bir tabaka var ise, bu andrc bir arala alnmaldr, iyi sktrmama, imento erbetinin akp gitmesi, paralama veya yontma sonucu oluan kaba yzeyler gvenilir sonular vermez. Byle yzeyler zerinde deneyler yaplmamaldr. Geree yakn iyi bir ortalama bulmak iin en azndan dokuz ve genellikle 25'i amayan okuma elde etmek gerekir. 25 ten ok okuma elde etmekle, ortalamann geree yaknl fazla artmaz. 9 ile 25 arasnda deien ayr ayr alnan okumalar, 300 mm x 300 mm'yi gemeyen bir alan zerinde kstlamak, btn bir .tayc veya bileen zerinde rastgele okumalar almaktan normal olarak daha iyidir. 20 mm - 50 mm lik karelajlar yaplmal, bunlarn kesitii yerler okuma noktalar olarak alnmaldr. Bu ilem, deneyi yapann okuma noktalarnn seiminde daha objektif olmasn salar. Durum gerektirirse, bir tayc veya bileen zerinde birden fazla deney yaplmaldr. Deneyler arasndaki farklar o tayc veya bileen betonunun deikenlii iin bir l olacaktr. Bylelikle deneyler beton dkm derinliine gre deiik sonular verecektir. Bu da, beton dkm derinliinin st ve altlarnda, yerleerek skmann ve imento erbetinin akmasnn dourduu su - imento oranlar arasndaki farkllklarn yansmasdr. Beton dkm derinlii daha az olan yerlerdeki deney sonularnda daha dk deerler elde edilir. Ortalamay alrken en kk ve en byk deerler hari olmak zere btn okumalar, kullanlmaldr. Bir deneyde yeterince hemogen numuneler zerinde alnan okumalar arasnda farkllk ou zaman % 7 civarndadr, ancak bu fark % 15 e kadar da ykselebilir. Genellikle, okumalar arasndaki farklarn betonun dayanm arttka kld, kaln agregann miktar ve bykl arttka byd grlr.

UDK 666.972.620. 179.620.178.15

TRK STANDARDI

TS 3260/Eyll 1978

arpmalarn uygulanlaca noktalar, kenarlardan veya beton bileendeki srekliliin nemli lde kesintilere urad yerlerden en az 20 mm uzaklkta bulunmaldr. Normal byklkteki "beton donat demirlerinin yzeye olan uzaklklar normal ise, sertlik deerleri zerinde bir etkisi yoktur. Fazla narin olan kiriler, kalnl 100 mm den az olan ince paneller ve deme betonlar, arpma altnda titreen yerlerinde daha dk deerler verir. Bu durum yzey sertliinin deerlendirilmesinde gznnde bulundurulmaldr. Aygtn uygulama ynleri ounlukla yatay veya deydir ancak uygulama ynn deitirmemek kouluyla, deney herhangi bir ynde yaplabilir. Deneyin yapld belirli bir yn ioin dzeltmeler veya kalibrasyon deerleri aygtla beraber verilir.

5 - DENEY SONULARININ BELRTLMES

Her deneyde, elde edilen 9 ile 25 adet arasndaki okumann ortalamas, en byk ve en kk okumalar Standard sapma ve deime katsays verilir. Beton taycnn tamam iin okumalarn istatistik! katsaylar verilir. Sertlik deney ekicinin uyguland yap bileeninin betonu ile bu aygtn kalibrasyonunda kullanlan deney numunesi "betonu arasndaki benzerliin derecesi belirtilir.

6 - DENEY RAPORU
Deney raporunda en az aadaki bilgiler bulunmaldr : Deneyin yapld laboratuvarn, deneyi yapann ve/veya raporu imzalayan yetkililerin isim, grev ve meslekleri, Deney tarihi, zerinde deney yaplan beton taycnn aklamas ve deney yaplan yerlerin konumu (gerekli grlrse kabataslak bir ekil izilir), Deneyde uygulanan standardlarnn numaralar, Kullanlan aygt (tipini gsteren numara ve simgeler) ile hangi lke ve firma tarafndan yapld, Deney aygtnn iyi alp almadnn son denetimi ile ilgili ayrntlar, Deneyin yn (dey aaya doru, yatay vb), Sonularn gsterilmesi, Madde 3 ile ilgili olarak betonun aklamas, Deney sonularn deitirebilecek etmenlerin sakncalarna kar alnan nlemler, Uygulanlan deney yntemlerinde belirtilmeyen veya zorunlu grlmeyen, fakat deneyde yer alm olan ilemler, Rapor tarih ve numaras.