Professional Documents
Culture Documents
წაბლარი ჰესის გ.ზ.შ
წაბლარი ჰესის გ.ზ.შ
=
n
i
Lpi
1
1 , 0
10 lg 10 ,
sadac
pi
L i-uri xmauris wyaros simZlavre.
samizne wertilSi bgeriTi wnevis oqtavuri doneebi gamoiTvleba Semdegi
formuliT:
L L r
r
p
a
= + 15 10
1000
10 lg lg lg ,
|
O
sadac
Lp xmauris wyaros bgeriTi wnevis doneebia oqtavur zolebSi;
xmauris wyaros mimarTulebis uganzomilebo koeficientia, gazomili
empiriulad. misi mniSvneloba meryeobs 1-8 farglebSi bgeris gamosxivebis
sivrciTi kuTxis mixedviT;
r manZilia xmauris wyarodan saangariSo wertilamde;
O bgeris gamosxivebis sivrciTi kuTxea da sivrceSi ganTavsebisas: t 4 = O ,
zedapirze ganTavsebisas: t 2 = O , orwaxnaga kuTxeSi ganTavsebisas: t = O ,
xolo samwaxnaga kuTxeSi ganTavsebisas: 2 / t = O ;
a
| bgeris milevaa atmosferoSi (db/km), romelic mocemulia cxrilSi
qvemoT.
oqtavuri zolebis saSualo
geometriuli sixSireebi, hc.
63 125 250 500 1000 2000 4000 8000
0
| , db/km
0 0.3 1.1 2.8 5.2 9.6 25 83
138
xmauris done samSeneblo moedanze da uaxloes recipientTan Sefasda
ubnebze xmauris yvela potenciuri wyaros gaTvaliswinebiT.
cxrili 26. xmauris mniSvnelobebi
ubani
ZiriTadi
momuSave
manqana-
mowyobilobeb
i
xmauris
eqviv. done
generac.
adgilze,
dba
manZili
uaxloes
receptoram
de, m
xmauris eqv.
done uaxloes
receptorTan,
dba
n
o
r
m
a
8
wyalmimRebi,
ZiriTadi
banaki
- satvirTo
manqanebi
- eqskavatori
- buldozeri
- amwe
- saburRi manqana
- generatori
- betonis Semrevi
- samsxvrevela
- wylis/ betonis
tumboebi
94 30-50 73-69
d
R
i
s
s
a
a
T
e
b
S
i
5
5
d
b
,
R
a
m
i
s
s
a
a
T
e
b
S
i
4
5
d
b
.
hesis Senoba,
qvesadguri,
banaki
- satvirTo
manqanebi
- eqskavatori
- kompresori
- generatori
- buldozeri
- amwe
- wylisa da
betonis
tumboebi
- betonis Semrevi
90
gamoTvlebi warmoebda sam sxvadasxva wertilSi yvela SesaZlo manqana-
danadgaris erTdrouli muSaobis gaTvaliswinebiT da xmauris minimaluri
ekranirebis daSvebiT (yvelaze araxelsayreli scenari). gaTvlebma cxadyo,
rom wyalmimRebis infrastruqturis samSeneblo samuSaoebiT gamowveuli
xmauri udabnos mineraluri wyaros teritoriaze scdeba dasaSveb zRvrebs.
Tumca, zemoqmedebas adgili eqneba mxolod samSeneblo samuSaoebis
warmoebisas.
xmauris gavrcelebiT gamowveuli zemoqmedeba mniSvnelovani iqneba
adgilobriv velur binebaze, rac dakavSirebuli iqneba cxovelTa
sxvadasxva saxeobebis migraciasTan sxva ubnebze.
8
sanitaruli normebi xmauri samuSao adgilebze, sazogadoebriv SenobebSi, sacxovrebel
saxlebsa da dasaxlebul ubnebze.
139
8.2.3. eqspluatacia
hesis eqspluataciis procesSi xmauris gavrcelebis ZiriTad wyaros 2
hidroturbina warmoadgens. Tu gaviTvaliswinebT, rom tipiuri
hidroturbinebis sapasporto monacemebis mixedviT xmauris maxasiaTeblebi
Seadgens 96 dba-s, orive turbinis erTdroulad muiSaoebis SemTxvevaSi
xmauris eqvivalenturi done generaciis adgilze 99 db-s miaRwevs.
erTdroulad momuSave
turbinebis raodenoba
xmauris eqvivalenturi
done xmauris
warmoqmnis wertilSi,
db
norma
9
ori turbina 99 dRis saaTebSi 55 db
Ramis saaTebSi 45 db erTi turbina 96
turbinis muSaobiT warmoqmnili xmauri STainTqmeba/mcirdeba daxSuli
korpusisa (turbinis garsacmisa) da Senobebis konstruqciis xarjze. hesis
ubnis mdebareobis gaTvaliswinebiT (moSorebiT sacxovrebeli zonidan),
sacxovrebel ubnebze zemoqmedeba mosalodneli ar aris. zemoqmedeba
teqmomsaxureobis/saremonto samuSaoebis warmoebisas iqneba xanmokle da
damokidebulia samuSaoebis moculobasa da xangrZlivobaze.
xmauris zemoqmedebis SemTxvevaSi personals unda daurigdes yursacmebi.
samanqano darbazis samuSao ofisSi unda moewyos tixrebi specialuri,
xmagaumtari masaliT.
zemoqmedeba velur bunebaze. xmauris wyaroebis (turbinebis) zemoqmedeba
Semcirdeba Semosvisa da Senobebis konstruqciis xarjze.
8.2.4. zemoqmedebis Sefaseba
zemoxsenebulis gaTvaliswinebiT, zemoqmedebis Sefaseba moxda Semdegi
klasifikaciiT:
mSenebloba eqspluatacia
xasiaTi (dadebiTi/uaryofiTi,
pirdapiri/arapirdapiri)
uaryofiTi,
pirdapiri
uaryofiTi
sidide (Zalian dabali, dabali,
saSualo, maRali, Zalian maRali)
maRali-saSualo
(wyalmimRebis ubani)
0
(wyalmimRebis
ubani), dabali
-saSualo)
hesis Senobis
gareT); maRali
(SenobaSi)
albaToba (dabali, saSualo, maRali
riski)
maRali maRali
zemoqmedebis areali (samuSao ubani,
saproeqto areali an regioni)
samuSao ubani samuSao ubani
xangrZlivoba (mokle, saSualo,
grZelvadiani)
mokle grZelvadiani
9
sanitaruli normebi xmauri samuSao adgilebze, sazogadoebriv SenobebSi, sacxovrebel
saxlebsa da dasaxlebul ubnebze.
140
Seqcevadoba (Seqcevadi/Seuqcevadi) Seqcevadi Seqcevadi
simwvave mcire mcire, maRali
(SenobaSi)
8.2.5. Semarbilebeli zomebi
xmauris Semarbilebel zomebSi Sedis:
manqana-danadgarebis teqnikuri gamarTulobis uzrunvelyofa;
kbilana gadacemis uqmi svlaze muSaoba;
xmauriani samuSaoebis warmoeba dRis saaTebSi;
wyalaRebis ubanze samSeneblo samuSaoebis iseT periodebSi dagegmva,
rodesac mineraluri wyaros kurorti ar funqcionirebs;
yursacmebis/yuris sacobebis darigeba personalze;
personalis instruqtaJi (pirveli treningi da Semdgom TiTojer
yovel 6 TveSi erTxel);
saCivrebis Semosvlis SemTxvevaSi maTi dafiqsireba/aRricxva da
saTanado reagireba.
8.2.6. narCeni zemoqmedebis Sefaseba
cxrili 27. xmauris zemoqmedeba Sejameba
zemoqmedebisa da
zemoqmedebis wyaroebis
aRwera
zemoqmedebis receptorebi zemoqmedebis daxasiaTeba da
Sefaseba
mSeneblobis etapi
xmauris gavrceleba
wyaroebi sxvadasxva
samSeneblo
samuSaoebisas, aseve,
masalisa da muSaxelis
transportirebisas
gamoyenebuli manqana-
danadgarebi da spec.
teqnika.
mosaxleoba, muSaxeli,
axlomaxlo mobinadre
cxovelebi.
pirdapiri, uaryofiTi, droebiTi
zemoqmedeba, gavrcelebis maqs.
areali - 1 km samuSao zonidan.
zemoqmedeba axlomdebare
macxovreblebze:
xmauris Semcireba udabnos
teritoriaze damokidebulia
mSeneblobis grafikze.
xarisxi: saSualo
zemoqmedeba muSaxelze:
mosalodneli akustikuri foni
samuSao ubnebze Seadgens 98,8
db-s, xolo mSeneblobis ubanze
93,6 db-s.
xarisxi: saSualo
zemoqmedeba velur bunebaze:
mosalodnelia cxovelebis
droebiTi dafrTxoba.
xarisxi: saSualo
eqspluataciis etapi
141
xmauris gavrceleba haerSi
- hesebis eqspluataciisas -
hidroturbinebis muSaoba;
- qvesadguris muSaobiT gamowveuli
xmauri;
- teqmomsaxureobis/saremonto
samuSaoebisas gamoyenebuli
manqanebi da spec. teqnika.
mosaxleoba
axlomdebare
dasaxlebebSi,
proeqtis
muSaxeli,
axlomaxlo
mobinadre
cxovelebi.
zemoqmedeba muSaxelze:
mosalodneli akustikuri foni
samuSao ubnebze Seadgens 99 db-
s.
xarisxi: saSualo-mcire.
zemoqmedeba cxovelebze:
teqmomsaxureobisa da saremonto
samuSaoebis warmoebisas
mosalodnelia droebiTi
zemoqmedeba cxovelebze
(dafrTxoba). turbinebiTa da
transformatoriT gamowveuli
mudmivi xmauri (cxovelebis
adaptirebis unaris
gaTvaliswinebiT).
xarisxi: mcire.
8.3. zemoqmedeba niadagze
8.3.1. zemoqmedebis Sefasebis meTodologia
niadagze zemoqmedebis Sefasebis proeqtSi gamoyenebuli kriteriumebi
mocemulia qvemoT.
cxrili 28. niadagze, gruntsa da fskerul naleqebze zemoqmedebis
Sefasebis kriteriumebi
r
a
n
J
i
r
e
b
a
kategoria
niadagis nayofieri
fenis ganadgureba
niadagis/gruntis
dabinZureba
fskeruli naleqis
dabinZureba
1 Zalian dabali samudamod ganadgurda
saproeqto
teritoriis 3%-ze
naklebi
niadagis/gruntis fonuri
mdgomareoba SeumCnevlad
Seicvala.
fskeruli naleqebis
fonuri mdgomareoba
SeumCnevlad Seicvala.
2 dabali samudamod ganadgurda
saproeqto
teritoriis 3-10%
damabinZurebeli
nivTierebebis
koncentracia gaizarda
25%-ze naklebiT, magram
dasaSveb sidides ar
aRemateba.
niadagis/gruntis xarisxis
aRsadgenad saWiroa 6 Tve.
damabinZurebeli
nivTierebebis
koncentracia gaizarda
25%-ze naklebiT.
xarisxis aRsadgenad
saWiroa 6 Tve.
3 saSualo samudamod ganadgurda
saproeqto
teritoriis 10-30%
damabinZurebeli
nivTierebebis
koncentracia gaizarda
25-100%-iT, magram
dasaSveb sidides ar
aRemateba.
niadagis/gruntis xarisxis
aRsadgenad saWiroa 6-12
damabinZurebeli
nivTierebebis
koncentracia gaizarda
25-100%-iT. xarisxis
aRsadgenad saWiroa 6-
12 Tve.
142
Tve.
4 maRali samudamod ganadgurda
saproeqto
teritoriis 30-50%;
mcire ubnebi dazianda
saproeqto ubnis
farglebs gareTac,
romelTa
rekultivacia
SesaZlebelia
samSeneblo
samuSaoebis
dasrulebis Semdeg.
damabinZurebeli
nivTierebebis
koncentracia gaizarda
100%-ze metiT, an
aRemateba dasaSveb
sidides. niadagis/gruntis
xarisxis aRsadgenad
saWiroa 1-2 weli.
damabinZurebeli
nivTierebebis
koncentracia gaizarda
100%-ze metiT. xarisxis
aRsadgenad saWiroa 1-2
weli.
5 Zalian maRali dazianda an
ganadgurda saproeqto
teritoriis 50%-ze
meti; mcire ubnebi
dazianda saproeqto
ubnis farglebs
gareTac, romelTa
rekultivacia
SesaZlebelia
samSeneblo
samuSaoebis
dasrulebis Semdeg.
damabinZurebeli
nivTierebebis
koncentracia gaizarda
100%-ze metiT, an
aRemateba dasaSveb
sidides. niadagis/gruntis
xarisxis aRsadgenad
saWiroa 2 welze meti.
damabinZurebeli
nivTierebebis
koncentracia gaizarda
100%-ze metiT. xarisxis
aRsadgenad saWiroa 2
welze meti.
8.3.2. mSeneblobis etapi
mSeneblobis procesSi niadagis zemoqmedebasTan dakavSirebuli ZiriTadi
sakiTxebi niadagis xarisxs, niadagis zeda fenaze da niadagis mdgradobas
ukavSirdeba.
niadagis nayofieri fenis sisqe saproeqto ubanze ar aris didi. Tumca, mis
SenarCunebas yuradReba unda mieqces. rogorc zemoT aris naxsenebi,
niadagis nayofier fenaze zemoqmedebis Tavidan acilebis mizniT saWiroa
misi moxsna da grovebad dasawyobeba samuSaoebis dasrulebis Semdeg
ubnebze xelmeored Setanamde. niadagis zeda fenisa da qveniadagis Sereva
dauSvebelia.
niadagis xarisxze SeiZleba, gavlena iqonios transportis moZraobam
(dabekvna, daRvrili sawvaviT/zeTiT dabinZurebam), samSeneblo samuSaoebma,
kerZod, miwis samuSaoebma. niadagis dabinZurebis kidev erTi wyaro
SeiZleba, gaxdes narCenebi (rogorc Txevadi, ise myari), Tu ar moxda maTi
saTanadod marTva, an ubanze arsebuli sawvavis sawyobi da/an samSeneblo
manqana-danadgarebis araswori menejmenti. manqana-danadgarebis
eqspluataciis usafrTxoeba da gamarTuli teqnikur-ekonomikuri
momsaxureoba gansakuTrebiT mniSvnelovania samuSaoebis warmoebisas
mdinaris kalapotis siaxloves, radgan niadagis dabinZurebam SeiZleba,
gamoiwvios zedapiruli wylis/fskeruli naleqebis dabinZureba
dabinZurebuli ubnidan Camdinare nakadiT. fskerul naleqebze gavlena aseve
SeiZleba, moaxdinos sawvavis/zeTis avariulma daRvrebma mdinaris
kalapotTan axlo manZilze momuSave manqana-meqanizmebidan.
143
SeiZleba, adgili hqondes mdinaris kalapotebis niadagis mdgradobis
dakargvas/erozias da ferdobebis potenciur erozias gvirabis wylis
zemoqmedebiT.
8.3.3. eqspluataciis etapi
kaSxlis ukan Setborvis ferdobebze wylis nakadis cvlilebaze
zemoqmedebis Tavidan acileba xdeba napirdamcavi mokirwyluli
konstruqciis mowyobiT. nakadis raime mniSvnelovani cvlileba kaSxlis
qveda biefSi, ramac SeiZleba napirebis erozia gamoiwvios, mosalodneli ar
aris.
garkveuli zemoqmedeba niadagis xarisxze mosalodnelia teqnikuri
momsaxureobis/reabilitaciis samuSaoebis procesSi. eqspluataciis etapze
zemoqmedebis Serbilebis/Tavidan acilebis mizniT gamoyenebuli unda iqnas
igive zomebi, romlebic gamoiyeneba mSeneblobis etapze.
8.3.4. zemoqmedebis Sefaseba
zemoxsenebulis gaTvaliswinebiT, zemoqmedebis Sefaseba moxda Semdegi
klasifikaciiT:
mSenebloba eqspluatacia
xasiaTi (dadebiTi/uaryofiTi,
pirdapiri/arapirdapiri)
uaryofiTi,
pirdapiri/
arapirdapiri
uaryofiTi,
pirdapiri/
arapirdapiri
sidide (Zalian dabali, dabali,
saSualo, maRali, Zalian maRali)
dabali dabali
albaToba (dabali, saSualo, maRali
riski)
saSualo dabali
zemoqmedebis areali (samuSao ubani,
saproeqto areali an regioni)
samuSao ubani samuSao ubani
xangrZlivoba (mokle, saSualo,
grZelvadiani)
mokle mokle
Seqcevadoba (Seqcevadi/Seuqcevadi) Seqcevadi Seqcevadi
simwvave mcire-saSualo mcire-saSualo
8.3.5. Semarbilebeli zomebi
niadagis dazianebis/dabinZurebis Tavidan acilebis mizniT mSenebelma
kontraqtorma unda gaiTvaliswinos Semdegi garemosdacviTi moTxovnebi:
niadagis nayofieri fenis moxsna da droebiTi dasawyobeba winaswar
SerCeul ubnebze. [niadagi unda ganTavsdes calke ubanze, romelic
daculi unda iyos qaris zemoqmedebiT gafantvisagan da atmosferuli
naleqebis zemoqmedebiT Camorecxvisagan. niadagis gansaTavselad
SerCeuli ubani wylis nagebobidan daSorebuli unda iyos minimum 50
metriT];
mcenareulobis maqsimalurad dacva;
samuSao moednis sazRvrebis mkacri dacva da gzis mokleze gadaWris
aRkveTa, ~mezobeli ubnebis SesaZlo dabinZurebis, niadagis nayofieri
144
fenis dazianebis, niadagis nayofieri fenis dazianebisa da datkepnis
Tavidan acilebis mizniT;
teqnikis gamarTulobis uzrunvelyofa sawvavis/zeTis Jonvis gamo
niadagis dabinZurebis Tavidan asacileblad;
narCenebis marTvisa da meurneobis saTanado menejmenti;
Camdinare wylebis (kanalizacia, sasadilo, manqanebis recxva,
Camdinare wylebi) saTanado menejmenti maTTvis gamwmendi
nagebobebis mowyoba da wmendis infrastruqturis mudmivi
monitoringi;
teritoriaze manqanebis/teqnikis sawvaviT gamarTvis an/da
teqmomsaxurebis akrZalva. gadaudebeli saWiroebis SemTxvevaSi
saWiroa specialuri winaswari sifrTxilis zomebis miReba (SemoRobva,
sawveTuris mowyoba da sxv.);
teqmomsaxureoba da benziniT gamarTva dasaSvebia wyalsatevidan
minimum 50 m manZilze;
manqana-danadgarebisa da samSeneblo teqnikis recxvis aRkveTa
wyalsatevis siaxloves (50 metrze axlos);
sawvavis/zeTis daRvris SemTxvevaSi daRvrili masalis lokalizeba da
dabinZurebuli ubnis dauyovnebeli wmenda;
ubnebis aRWurva daRvraze reagirebis kompleqtebiT (adsorbentebi,
niCbebi da sxv.) (farTomasStabiani daRvris SemTxvevaSi, rac nakleb
mosalodnelia, dabinZurebuli niadagi unda moiWras da gatanil iqnas
remediaciis mizniT Sesabamisi nebarTvis mqone kontraqtoris mier);
samuSaos dawyebamde personalis instruqtaJi garemsdacviTi da
usafrTxoebis sakiTxebTan dakavSirebiT;
droebiTi nagebobebis aReba, narCenebisa da zedmeti masalebis gatana
da ubnebis aRdgena samSeneblo samuSaoebis dasrulebis Semdeg;
naTxari gruntis ganTavsebis ubnebis melioracia/rekultivacia.
SeniSvna: rekomendaciebi niadagis nayofieri fenis menejmentTan
dakavSirebiT:
gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces niadagis nayofieri fenis Senaxvas,
radgan niadagis fenis damuSavebis operaciebma (Segroveba, Senaxva)
SeiZleba, gavlena moaxdinos niadagis maxasiaTeblebze da Seamciros misi
revegetaciis unari.
niadagis nayofieri fenis marTvis sayovelTao praqtika, romlis gamoyenebac
rekomendebulia yvela ubanze:
- moerideT sveli an Zalian gamomSrali niadagis zeda fenis moxsnas;
- dasawyobebuli niadagis grovebis simaRle ar unda aRematebodes 2
metrs;
- niadagis zeda fenis damuSavebis operaciebi minimumamde unda iqnas
dayvanili;
- niadagis fena mcenareuli miwisgan, xreSisa da sxva masalebisgan
izolirebulad Senaxva;
- niadagis grovebis eroziisgan dacva;
- moerideT niadagis nayofieri fenis miwaSi Camarxvas;
145
- niadagis Senaxva saWiroa naTxaris zemoT an gverdiT imisda mixedviT,
Tu romeli mimarTulebiT muSavdeba naleqebi, niadagis xemoered
advilad gaSlis mizniT;
- moerideT niadagis grovebis xangrZlivad Senaxvas da am mizniT
dauyovnebliv gamoiyeneT igi damuSavebuli ubnebis reabilitaciis
mizniT;
- niadagis grovebi ganaTavseT transportis moZraobis ubnebidan,
wyalsatevebidan da dabinZurebis wyaroebidan moSorebiT;
- uzrunvelyaviT drenirebis mowyobiloba gruntis didi grovebidan da
maT garSemo arsebuli wylis drenirebis mizniT;
- gazardeT mcenareebi niadagis grovebze (buCqebi, balaxi) grovebis
xangrZlivad Senaxvis SemTxvevaSi;
- moerideT grovebze avtomobiliT siaruls da maT datkepvnas. (niadagi
mSral da araplastikur mdgomareobaSi naklebad midrekilia
datkepnisadmi da inarCunebs misTvis damaxasiaTebeli struqturis
proporciebs).
8.3.6. narCeni zemoqmedebis Sefaseba
cxrili 29. zemoqmedeba niadagze Sejameba
zemoqmedebisa da zemoqmedebis
wyaroebis aRwera
zemoqmedebis
receptorebi
zemoqmedebis daxasiaTeba da
Sefaseba
mSeneblobis etapi
zemoqmedeba niadagis safaris
mTlianobasa da stabilurobaze
niadagis nayofieri fenis
dakargva/dazianeba
- manqanebisa da samSeneblo
teqnikis moZraoba;
- miwis samuSaoebi, maT Soris
sxvadasxva nagebobebis
mSeneblobaze misadgomi gzebis
mosawyobad;
- narCenebis marTva.
adgilobrivi
mosaxleoba,
mcenareuloba,
veluri buneba
pirdapiri, uaryofiTi.
xarisxi: dabali
niadagis dabinZureba
- navTobproduqtebis an sxva
qimiuri nivTierebis daRvra,
dabinZureba narCenebiT
- nataniT dabinZurebuli wyliT
dalamva.
mcenareuloba,
zedapiruli da
gruntis wylebi
pirdapiri, uaryofiTi,
droebiTi zemoqmedeba.
gavrcelebis areali
damokidebulia
damabinZurebuli nivTierebebis
raodenobasa da gavrcelebis
gzaze, Tumca ZiriTadad
mosalodnelia mcire
lokaluri daRvrebi.
damabinZurebuli nivTierebebis
koncentracia ar gaizrdeba
fonuri koncentraciis 25%-ze
metiT.
xarisxi: mcire.
146
eqspluataciis etapi
zemoqmedeba niadagis safaris
mTlianobasa da stabilurobaze
napirebis erozia Secvlili
hidrologiis gamo; manqanebisa da
samSeneblo teqnikis moZraoba
remontis/teqmomsaxureobisa da
transportirebis mizniT; miwis
samuSaoebi
mcenareuloba,
gruntis wyali,
cxovelebi.
zogadi:
sanapiros dacva
gaTvaliswinebulia proeqtiT.
pirdapiri, uaryofiTi,
grZelvadiani zemoqmedeba.
gavrcelebis areali
damokidebulia
damabinZurebuli nivTierebebis
raodenobasa da gavrcelebis
gzaze, magram ZiriTadad
mosalodnelia mcire
lokaluri daRvrebi.
- damabinZurebuli
nivTierebebis koncentracia
ar gaizrdeba fonuri
koncentraciis 25%-ze metiT.
niadagis/gruntis fonuri
mdgomareobis cvlileba
umniSvnelo iqneba.
niadagis/gruntis fonuri
mdgomareoba SeumCnevlad
Seicvleba.
mxolod
remontis/teqmomsaxureobis
procesSi, romelic ar
aRemateba hesis
infrastruqturiT dakavebuli
farTobis 3%-s.
xarisxi: mcire.
niadagis dabinZureba
navTobproduqtebis an sxva qimiuri
nivTierebis daRvra (mag., saRebavis,
transformatoris zeTis), dabinZureba
narCenebiT.
8.4. zemoqmedeba zedapirul wyalze
8.4.1. zemoqmedebis Sefasebis meTodologia
zemoqmedeba zedapirul wyalze Sefasda Semdegi kriteriumebis
gaTvaliswinebiT:
cxrili 30. zedapirul wyalze zemoqmedebis Sefasebis meTodologia
r
a
n
J
i
r
e
b
a
kategoria
zemoqmedeba natanis
moZraobaze
mdinareebis tevadobis
Secvla
wylis xarisxis
gauareseba
1 Zalian dabali myari Camonadenis
cvlileba
praqtikulad
SeumCnevelia; mdinaris
tevadobis cvlileba
SeumCnevelia. ar axdens
gavlenas wylis
habitatze/iqtiofaunaze.
nivTierebebis fonuri
koncentracia da wylis
simRvrive SeumCnevlad
Seicvala.
147
kalapotze da
mdinaris napirebze
zemoqmedebas adgili
ar aqvs.
wyalmoxmareba ucvlelia.
2 dabali myari Camonadeni
Seicvala 1-5%-iT
qveda biefis
wyalmimRebis xarjSi
mdinaris mTels
sigrZeze an mis
zogierT monakveTze,
ramac SeiZleba,
iqonios garkveuli
zemoqmedeba sensitiur
ubnebze, magram
eroziuli procesebi
mniSvnelovnad ar
aqtiurdeba.
mdinaris tevadoba
zogierT monakveTze
Seicvala 10%-iT.
zemoqmedeba droebiTia
(mag., pirvandeli
mdgomareoba aRdgeba
samSeneblo samuSaoebis
dasrulebis Semdeg) an
aris sezonuri (mag.,
adgili aqvs mxolod
wyalmcirobas). ar axdens
gavlenas wylis
habitatebze/
iqtiofaunaze.
wyalmoxmareba Seicvala
droebiT an umniSvnelod.
wylis koncentracia an
simRvrive Seicvala
50%-z naklebiT, magram
ar aWarbebs zRvrulad
dasaSveb
koncentracias.
3 saSualo myari Camonadeni
Seicvala 5-10%-iT
qveda biefis
wyalmimRebis xarjSi
mdinaris mTels
sigrZeze an mis
zogierT monakveTze,
rac axdens garkveul
zemoqmedebas
sensitiur ubnebze.
mosalodnelia
eroziuli procesebis
mniSvnelovnad
gaaqtiureba, an
eroziuli procesebis
ganviTareba eroziis
saSiSroebis mqone
ubnebze.
mdinaris tevadoba
zogierT monakveTze
Seicvala 10-30%-iT.
zemoqmedeba droebiTia
(mag., pirvandeli
mdgomareoba aRdgeba
samSeneblo samuSaoebis
dasrulebis Semdeg) an
aris sezonuri (mag.,
adgili aqvs mxolod
wyalmcirobas).
mosalodnelia garkveuli
gavlena wylis
habitatebze/
iqtiofaunaze.
wyalmoxmareba Seicvala
droebiT da umniSvnelod.
wylis koncentracia an
simRvrive Seicvala 50-
100%-iT, magram ar
aWarbebs zRvrulad
dasaSveb
koncentracias.
4 maRali myari Camonadeni
Seicvala 10-15%-iT
qveda biefis
wyalmimRebis xarjSi
mdinaris mTels
sigrZeze an mis
zogierT monakveTze,
rac axdens garkveul
zemoqmedebas
sensitiur ubnebze.
arsebuli eroziuli
procesebi
mniSvnelovnad
gaaqtiurda, an erozia
viTardeba
eroziisadmi midrekil
ubnebze.
mdinaris tevadoba
zogierT monakveTze
Seicvala 30-50%-iT, rasac
Seuqcevadi xasiaTi aqvs;
axdens mniSvnelovan
zemoqmedebas wylis
habitatebze.
mosalodnelia
zemoqmedeba iqtiofaunaze.
gavlena wyalmoxmarebaze
aSkaraa.
wylis koncentracia an
simRvrive Seicvala
100%-ze metiT, an
aWarbebs zRvrulad
dasaSveb
koncentracias.
5 Zalian maRali myari Camonadeni mdinaris tevadoba wylis koncentracia an
148
Seicvala >15%-iT
qveda biefis
wyalmimRebis xarjSi
mdinaris mTels
sigrZeze an mis
zogierT monakveTze,
rac axdens
mniSvnelovan
zemoqmedebas mdinaris
qveda biefze, maT
Soris sensitiur
ubnebzec. arsebuli
eroziuli procesebi
mniSvnelovnad
gaaqtiurda, an erozia
ganviTada
eroziisadmi midrekil
an manamde stabilur
ubnebze.
zogierT monakveTze
Seicvala 50%-ze metiT;
zemoqmedebas Seuqcevadi
xasiaTi aqvs; xarjis
nakleboba mniSvnelovan
gavlenas axdens wylis
habitatebze. adgili aqvs
zemoqmedebas
iqtiofaunaze.
mniSvnelovnad Seicvala
wyalmoxmareba.
simRvrive Seicvala
200%-ze metiT da
gadaaWarba zRvrulad
dasaSveb
koncentracias.
8.4.2. mSeneblobis etapi
potenciuri riskebi, romlebic gadawyvetas saWiroebs, Semdegia:
manqana-danadgarebidan sawvavis/zeTis daRvriT gamowveuli
dabinZureba;
mdinaris siaxloves samuSaoebis Sedegad naleqis/simRvrivis momateba;
fxvieri masaliT dabinZureba arasworad/araefeqturad marTvis gamo;
dabinZureba samSeneblo da sxva narCenebiT, maT Soris gauwmendavi
Camdinare nakadebiTa da gvirabis wylebiTac.
wyalze zemoqmedeba daikvirveba or ubanze wyalmimRebisa da
eleqtrosadguris ubnebze. sawvavis/zeTis daRvriT wylis dabinZurebis
riskis garda, gasaTvaliswinebelia wylis simRvrivis momatebis riski
napirebis eroziis an miwidan dabinZurebuli CamonadeniT dabinZurebis gamo.
zedapiruli wylis xarisxis SenarCuneba SesaZlebelia niadagis dacvis
zomebis gamoyenebis xarjze.
wyalaRebis ubani gansakuTrebiT sensitiuria, radgan samSeneblo samuSaoebi
warmoebs mdinareSi. Setivtivebuli naleqis Semcvelobis droebiTi gazrda
wylis nakadSi gardauvali iqneba. Tumca, napirdamcavi da kaSxlis
nagebobebis mSeneblobiT gamowveuli zemoqmedeba damokidebulia
samuSaoebis warmoebis meTodebze. (mSeneblobis dawyebamde mSenebel
kontraqtors unda daevalos, warmoadginos samuSaoebis warmoebis gegma).
gvirabidan drenirebuli wyali SeiZleba, naleqiT iyos dabinZurebuli.
Tumca, qanebis Semadgenlobis gaTvaliswinebiT, gvirabis wylis
mniSvnelovani simRvrive mosalodneli ar aris. miuxedavad amisa, md.
wablariswylis xarisxze zemoqmedebis Tavidan acilebis mizniT ubanze
moewyoba saleqari auzebi. mSeneblobis etapze SemuSavdeba gvirabis wylis
marTvis gegma. yuradReba unda mieqces im faqts, rom gvirabis mokeTebam da
wyalTan kontaqtSi myof konstruqciebze betonis gamoyenebam SeiZleba,
wylis dabinZureba gamoiwvios. amdenad, aucilebelia wylis xarisxis
149
monitoringi betonis samuSaoebis dros da mdinaris kalapotSi mimdinare
samuSaoebis zedamxedveloba ekologistis mier.
8.4.3. eqspluataciis etapi
rezinis gasaberi kaSxali ar saWiroebs sazeT-sapoxi masalebis gamoyenebas.
igi ar iJangeba da ar saWiroebs SeRebvas da am TvalsazrisiT,
ekologiurad sufTaa. gube kaSxlis ukan iqneba patara zomis. gubeSi wylis
Sekavebis dro da Setborvis siRrme didi ar aris. mdinaris kalapotis
morfologiis gaTvaliswinebiT, evtrifikaciis riski ar arsebobs.
kaSxlis konstruqciis simaRle didi ar aris (1.5 m). kaSxlis konstruqcia
simaRlis regulirebiT iZleva nakadis regulirebis saSualebas. aRniSnuli
ki iZleva nakadis efeqturad regulirebisa da wylisa da qviSis mdovred
gaSvebis saSualebas mTels WrilSi qveda biefSi dartymis efeqtis gareSe.
hidrologiuri angariSis Tanaxmad, naleqis xarjis 40% Setivnarebulia
wyalSi. kaSxlis konstruqciis gaTvaliswinebiT, Setivnarebuli naleqis
nakadi did zemoqmedebas ar moaxdens garemoze. rac Seexeba kalapotis
datvirTvas, wylis donis matebisas kaSxali iCuteba, rac uzrunvelyofs
msxvilmarcvlovani natanis qveda biefisken gadaadgilebas.
imis gaTvaliswinebiT, rom kaSxlis ubnis zemoT wylis dabinZurebis
mnniSvnelovani wyaroebi ar arsebobs (qimiuri analizis Sedegebi cxadyofs,
rom wyali wablariswyalSi akmayofilebs dadgenili standartis
moTxovnebs), CaiTvala, rom xarjis Semcireba ar imoqmedebs mdinaris
TviTgawmendis unarze da qveda dinebaSi ar gamoiwvevs naleqebis/gruntis
dabinZurebas.
xarjis Semcireba mdinaris kalapotSi imoqmedebs hidrobiontebze da
mdinaris ekosistemaze 6 km monakveTis manZilze. miuxedavad saqarTveloSi
sayovelTaod arsebuli praqtikisa, romelic iTvaliswinebs sanitaruli
xarjis Sekavebas mdinaris saSualo mravalwliuri xarjis 10%-is odenobiT
saproeqto kveTis ubanze, rac md. wablariswylis SemTxvevaSi tolia 0.48
m
3
/wm-is, rekomendebulia am midgomis gadaxedva biomravalferovnebis
SenarCunebisTvis saWiro minimaluri xarjis gaTvaliswinebiT,
gansakuTrebiT, roca teqnikuri proeqti iZleva hesis funqcionirebis
Sesabamisi regulirebis saSualebas.
arsebuli statistikuri monacemebisa da wylis biomravalferovnebis
minimaluri moTxovnebis analizis safuZvelze 85%-iani uzrunvelyofis
xarjisTvis, romelic saproeqto gundis mier gaangariSebebSia gamoyenebuli,
rekomendebulia minimaluri xarjis SenarCuneba 1.2 m
3
/wm odenobiT
(absoluturi minimumi SenarCundeba wyalmcirobis periodSi). es Seadgens
saangariSo kveTSi gaangariSebuli saSualo grZelvadiani xarjis
daaxloebiT 25%-s (85%-iani uzrunvelyofis scenari). aseve
gasaTvaliswinebelia, rom kaSxlis qveda biefSi wablariswyals uerTdeba
10 Senakadi. ekologiuri da ekonomikuri sakiTxebis sasurveli
wonasworobis uzrunvelsayofad rekomendebulia ganxorcieldes xarjis
monitoringi.
150
ianv. Teb. marti apr. maisi ivn. ivl. agv. seqt. oqt. noemb. dek.
gadagdebuli xarji (10% datovebuli
sanitaruli xarji)
sanitaruli xarji
(10%)
gadagdebuli xarji (10% datovebuli
sanitaruli xarji)
datovebuli xarji
gadagdebuli xarji
sur. 53. mdinaris 85%-iani uzrunvelyofis xarji, sanitaruli xarji
(hidrologiuri Sefaseba), gadagdebuli xarji da ekologiurad
mizanSewonili minimaluri xarji wyalaRebis kveTSi
151
ianv. Teb. marti apr. maisi ivn. ivl. agv. seqt. oqt. noemb. dek.
gadagdebuli xarji (10% datovebuli
sanitaruli xarji)
sanitaruli (10%)
gadagdebuli xarji (10% datovebuli
sanitaruli xarji)
datovebuli xarji
gadagdebuli xarji
sur. 54. mdinaris 85%-iani uzrunvelyofis xarji, sanitaruli xarji
(hidrologiuri Sefaseba), gadagdebuli xarji da ekologiurad
mizanSewonili minimaluri xarji wyalaRebis kveTSi Tevzis tofobis
sezonis gaTvaliswinebiT
gauwmendavi Camdinare wylis (sakanalizacio wylis) mdinareSi Cadineba
mxedvelobaSi ar aris miRebuli. Camonadenis potenciuri moculobis
gaTvaliswinebiT, mizanSewonilad CaiTvala biologiuri wmendis kompaqturi
nagebobis mowyoba. gamwmendi nageboba unda uzrunvelyofdes gawmendili
nakadis Semdeg xarisxobriv maCveneblebs:
myari Sewonili nawilakebi 45 mg/l
Jangbadis biologiuri moTxovnileba (Jbm) 5 mg/l
amoniumis azoti 0.4 mg/l
qloridebi <350 mg/l
polifosfatebi 0.2 mg/l
zedapiruli wylis dabinZurebisgan dacvis wesebis Tanaxmad (damtkicebuli
garemos dacvisa da bunebrivi resursebis ministris #130 brZanebiT),
zedamxedveloba zedapiruli wylebis dacvaze ekisreba saministrosa da
wylis momxmarebels (TviTmonitoringi). momxmarebeli valdebulia,
akontrolos Semdegi:
aRebuli, moxmarebuli da CaSvebuli wylis raodenoba da
Camdinare wylis Semadgenloba da maxasiaTeblebi.
kontroli xorcieldeba Semdegi sixSiriT:
parametri sixSire
myari Sewonili nawilakebi kvartaluri
Jangbadis biologiuri moTxovnileba (Jbm) kvartaluri
amoniumis azoti kvartaluri
qloridebi kvartaluri
saerTo fosfori kvartaluri
saerTo navTobis naxSirwyalbadebi (TPH)
Tavad wyalmimRebi nageboba ar moaxdens gavlenas mdinaris wylis xarisxze.
8.4.4. zemoqmedebis Sefaseba
152
zemoT moyvanili ricxviTi maCveneblebis gaTvaliswinebiT, zemoqmedebis
Sefaseba moxda Semdegi klasifikaciiT:
mSenebloba eqspluatacia
xasiaTi (dadebiTi/uaryofiTi,
pirdapiri/arapirdapiri)
uaryofiTi,
pirdapiri
uaryofiTi
sidide (Zalian dabali, dabali, saSualo,
maRali, Zalian maRali)
dabali-saSualo dabali-
saSualo
albaToba (dabali, saSualo, maRali riski) maRali dabali
zemoqmedebis areali (samuSao ubani,
saproeqto areali an regioni)
saproeqto
areali
saproeqto
areali
(kaSxlis qveda
biefi)
xangrZlivoba (mokle, saSualo,
grZelvadiani)
mokle grZelvadiani
Seqcevadoba (Seqcevadi/Seuqcevadi) Seqcevadi
simwvave mcire-saSualo saSualo-
maRali
8.4.5. Semarbilebeli zomebi
mSeneblobis etapi
zedapirul wylebze uaryofiTi zemoqmedebis Semcirebis mizniT mSenebelma
kontraqtorma unda uzrunvelyos Semdegi:
teqnikis ganTavseba minimum 50 m manZilze zedapiruli wylis
obieqtidan (SeZlebisdagvarad; Tu es SeuZlebelia, saWiroa mudmivi
kontroli da usafrTxoebis zomebis miReba wylis dabinZurebis
Tavidan asacileblad);
moerideT mdinaris kalapotis Caxergvas samuSaoebis warmoebisas
mdinaris kalapotSi da mis maxloblad;
teqnikis/aRWurvilobis gamarTulobis uzrunvelyofa sawvavis/zeTis
Jonvis gamo niadagis dabinZurebis riskis minimumamde dayvanis mizniT;
masalebisa da narCenebis marTvis mowinave meTodebis gamoyeneba;
teritoriaze manqanebis/teqnikis sawvaviT gamarTvis an/da
teqmomsaxurebis akrZalva. Tu amis gadaudebeli saWiroeba iqna, es
unda moxdes wylisgan minimum 50 m daSorebiT, daRvris (da
Sesabamisad niadagis/wylis dabinZurebis) Tavidan acilebisTvis
gansazRvruli usafrTxoebis RonisZiebebis gatarebiT;
niadagze sawvavis/zeTis daRvris SemTxvevaSi, daRvrili masalis
lokalizacia da dabinZurebuli ubnis dauyovnebliv gawmenda
damabinZurebeli nivTierebebis wyalSi moxvedris Tavidan acilebis
mizniT;
manqana-danadgarebis recxvis aRkveTa wyalsatevis siaxloves;
gauwmendavi Camdinare wylis CaSvebis aRkveTa;
drenaJis sistemisa da droebiTi saleqari auzebis mowyoba
zedapiruli Camonadenisa da gvirabis wylebisTvis;
153
samuSaos dawyebamde personalis instruqtaJi garemos dacvis da
usafrTxoebis sakiTxebze.
eqspluataciis etapi
hesebis kaskadis funqcionirebis etapze zedapirul wyalze zemoqmedebis
minimumamde dayvanis mizniT saWiroa Semdegi Semarbilebeli zomebis miReba:
kaSxlis qveda biefSi biologiuri nakadis mkacri monitoringi.
xarjis regulireba, Tu Semcirebuli bunebrivi nakadis kveTSi
fiqsirdeba biomravalferovnebis statusis mqone garemo;
sitematuri kontroli narCenebis marTvis gegmiT gaTvaliswinebuli
zomebis ganxorcielebaze;
Camdinare wylebis gamwmendi nagebobis funqcionirebis efeqturobis
kontroli;
sitematuri kontroli sawvavis/zeTis Senaxvisa da gamoyenebis wesebis
dacvaze;
sawvavis/zeTis avariuli daRvris SemTxvevaSi dabinZurebis
lokalizeba da zomebis ganxorcieleba zedapiruli wylebis xarisxis
daqveiTebis Tavidan acilebis mizniT;
personalis instruqtaJi garemos dacvis da usafrTxoebis sakiTxebze.
8.4.6. narCeni zemoqmedebis Sefaseba
cxrili 31. zemoqmedeba zedapirul wylebze Sejameba
zemoqmedebisa da zemoqmedebis
wyaroebis aRwera
zemoqmedebis
receptorebi
zemoqmedebis daxasiaTeba
da Sefaseba
mSeneblobis etapi
zemoqmedeba natanis moZraobaze
mdinaris kalapotis dinamikis
cvlileba da napirebis stabilurobis
Secvla
wylis
biomravalferovneba
simRvrivis mateba
mSeneblobis procesSi
(droebiTi, uaryofiTi,
pirdapiri zemoqmedeba).
xarisxi: Zalian dabali
mdinaris wylis xarjis cvlileba wylis
biomravalferovneba
pirdapiri, uaryofiTi,
droebiTi zemoqmedeba
kaSxlis mSeneblobis
procesSi.
xarisxi: dabali
wylis dabinZureba (Sewonili
nawilakebiT, navTobis
hidrokarbonatebiTa da sxv.)
simRvrivis matebis wyaro Camdinare
wylebi, dabinZurebuli Camonadeni.
naxSirwyalbadiT/qimiuri nivTierebebiT
dabinZurebis wyaro sawvavis/zeTis
avariuli daRvra; dabinZurebuli
ubnebidan Camonadeni.
dabinZurebis sxva wyaroebi myari
narCenebi.
axlomdebare
dasaxlebebis
mcxovreblebi,
mdinaris
mobinadreebi,
sasoflo-sameurneo
miwis nakveTebi,
romlebic irwyveba
dabinZurebuli
wyliT.
pirdapiri, uaryofiTi,
droebiTi zemoqmedeba
mdinaris
kalapotSi/kalapotTan
axlos samuSaoebis
procesSi.
xarisxi: dabali
eqspluataciis etapi
154
zemoqmedeba natanis moZraobaze
mdinaris kalapotis dinamikis
cvlileba da napirebis stabilurobis
Secvla
hidrobiontebi,
mdinaris kalapotis
morfologia
myari Camonadenis
cvlilebam SeiZleba,
gavlena moaxdinos
wylis
biomravalferovnebaze
(pirdapiri da iribi
zemoqmedeba), Tumca
mimdinare eroziuli
procesebi ar aris
mniSvnelovnad
gaaqtiurebuli.
xarisxi: dabali
mdinaris wylis xarjis cvlileba wylisa da mdinaris
biomravalferovneba
pirdapiri, uaryofiTi,
xangrZlivi zemoqmedeba.
zemoqmedeba ZiriTadad
sezonuria (adgili aqvs
wyalmcirobis
periodebSi); garkveuli
zemoqmedeba
mosalodnelia wylis
sensitiur
habitatebze/iqtiofaunaze.
xarisxi: saSualo-maRali
zedapiruli wylebis dabinZureba
(simRvrive, hidrokarbonatebiTa da sxva
nivTierebebiT dabinZureba)
simRvrivis matebis wyaro
hidroteqnikuri nagebobidan Carecxili
naleqi;
naxSirwyalbadiT/qimiuri nivTierebebiT
dabinZurebis wyaro hesis namuSevari
wylis dabinZureba turbinis zeTiT;
avariuli daRvrebi; dabinZurebuli
Camonadeni.
dabinZurebis sxva wyaroebi
danagvianeba.
wylisa da mdinaris
biomravalferovneba
pirdapiri, uaryofiTi,
xangrZlivi zemoqmedeba.
xarisxi: dabali-Zalian
dabali
155
8.5. zemoqmedeba gruntis wyalze
8.5.1. zemoqmedebis Sefasebis meTodologia
cxrili 32. gruntis wyalze zemoqmedebis Sefasebis kriteriumebi
r
a
n
J
i
r
e
b
a
kategoria
gruntis wylis Semcvelobis
cvlileba
gruntis wylis
10
xarisxis
daqveiTeba
1 Zalian dabali Semcveloba SeumCnevlad Seicvala nivTierebebis fonuri
koncentracia SeumCnevlad
Seicvala.
2 dabali gruntis wylis done mniSvnelovnad
Semcirda, magram aRniSnuls gavlena
ar mouxdenia wylis doneze
WaburRilSi da arc gazafxulis
Camonadenze
II jgufis
11
nivTierebebis
koncentracia dasaSvebze naklebia.
3 saSualo gruntis wylis done mniSvnelovnad
Semcirda da imavdroulad, Semcirda
WaburRilebidan wyalaRebac,
daikvirveba garkveuli gavlena
gazafxulis Camonadenze.
II jgufis
nivTierebebis
koncentracia aWarbebs sasmeli
wylis dasaSveb maCveneblebs.
4 maRali WaburRilebi droebiT ar muSaobs,
zedapiruli wylis nagebobebSi
Semcirda gantvirTva, rac iwvevs
sezonur gvalvas da gavlenas axdens
ekologiur garemoze.
fiqsirdeba I jgufis mavne
nivTierebebis koncentracia.
5 Zalian maRali WaburRilebi gauwylovanebulia,
zedapiruli wylis nagebobebSi
gantvirTva ar xdeba, iqmneba
gvalvisa da bunebriv garemoze
zemoqmedebis saSiSroeba.
I jgufis mavne nivTierebebis
koncentracia aWarbebs sasmeli
wylisTvis dadgenil dasaSveb
maCveneblebs.
8.5.2. mSeneblobis etapi
zemoqmedebas gruntis wylis xarisxze SeiZleba, adgili hqondes miwis
samusaoebis warmoebisas, gansakuTrebiT im ubnebze, sadac gamovlenilia
mcire simZlavris gawylovanebuli fenebi.
gruntis wyalze zemoqmedeba SeiZleba, iyos Semdegi saxis:
pirdapiri mag., miwis samuSaoebis warmoebisas (burRva, saZirkvlis
amoTxra da sxv.) da
iribi dabinZureba infiltrirebuli CamonadeniT dabinZurebuli
niadagis ubnidan, an dabinZurebul zedapirul wyalsa da miwisqveSa
wyals Soris hidravlikuri kavSiris arsebobis gamo.
10
saqarTvelos kanonmdeblobiT miwisqveSa wylis xarisxi ar regulirdeba. amitom
SefasebisTvis gamoyenebulia sasmeli wylis standarti.
11
1979 wlis 17 dekembris evrokavSiris direqtiva 80/60/EEC gruntis wylis dacva sxvadasxva
saxifaTo nivTierebebiT dabinZurebisgan.
156
mSeneblobis procesSi da gansakuTrebiT, eqskavaciis samuSaoebisas
arsebobs wyalSemcveli fenis CaWris saSiSroeba. zemoqmedebis masStabis
prognozuli Sefaseba proeqtis mocemul etapze SeuZlebelia.
8.5.3. eqspluataciis etapi
saproeqto ubani esazRvreba sairmes mineraluri wylisa da udabnos
Termuli wylebis wyaroebs. arsebuli informaciis Tanaxmad, sairmes
mineraluri wylis sabados sazRvrebi emTxveva kurortis sazRvrebs (sairmes
mineraluri wylis sabados aRweriloba mocemulia XXXX TavSi). Sefasebis
Tanaxmad, wylis gadagdeba kaSxlis qveda biefSi ar iqoniebs gavlenas
mineraluri wylis obietze.
gruntis wyalze zemoqmedebis riski eqspluataciis etapsi mcirea. gruntis
wylis xarisxze nulovani zemoqmedebis uzrunvelyofa SesaZlebelia
garemosdacviTi da meurneobis efeqturi marTvis xarjze.
8.5.4. zemoqmedebis Sefaseba
zemoxsenebulis gaTvaliswinebiT, zemoqmedebis Sefaseba moxda Semdegi
klasifikaciiT:
mSenebloba eqspluatacia
xasiaTi (dadebiTi/uaryofiTi,
pirdapiri/arapirdapiri)
uaryofiTi,
pirdapiri
uaryofiTi,
pirdapiri
sidide (Zalian dabali, dabali,
saSualo, maRali, Zalian maRali)
dabali dabali
albaToba (dabali, saSualo, maRali
riski)
dabali dabali
zemoqmedebis areali (samuSao ubani,
saproeqto areali an regioni)
samuSao ubani samuSao ubani
xangrZlivoba (mokle, saSualo,
grZelvadiani)
mokle
Seqcevadoba (Seqcevadi/Seuqcevadi) Seqcevadi
simwvave mcire mcire
8.5.5. Semarbilebeli zomebi
gruntis wylis dabinZurebis Tavidan acilebis mizniT saWiroa gruntisa da
zedapiruli wylis xarisxis dacvis zomebis ganxorcieleba.
8.5.6. narCeni zemoqmedebis Sefaseba
cxrili 33. zemoqmedeba gruntis wyalze Sejameba
zemoqmedebisa da zemoqmedebis
wyaroebis aRwera
zemoqmedebis
receptorebi
zemoqmedebis
daxasiaTeba da
Sefaseba
mSeneblobis etapi
157
8.6. zemoqmedeba xmeleTisa da wylis ekologiaze
8.6.1. zemoqmedebis Sefasebis meTodologia
ekologiur sistemaze zemoqmedebis Sefasebis kriteriumebi mocemulia
cxrilSi 35.
12
1979 wlis 17 dekembris EU direqtiva 80/60/EEC gruntis wylis dacvis Sesaxeb sxvadasxva
saxifaTo nivTierebebisgan.
gruntis wylis xarjis cvlileba
gruntis wylis
obieqtTan
hidravlikuri
kavSiris mqone
zedapiruli
wylebi
pirdapiri, uaryofiTi,
droebiTi zemoqmedeba
xarisxi: dabali-
saSualo
gruntis wylis xarisxis daqveiTeba gruntis wylis
obieqtTan
hidravlikuri
kavSiris mqone
zedapiruli
wylebi
pirdapiri an
arapirdapiri
uaryofiTi, droebiTi
zemoqmedeba.
mosalodnelia II
jgufis
12
nivTierebebis
koncentraciis
gadaWarbeba dasaSveb
maCvenebelze.
xarisxi: Zalian dabali
eqspluataciis etapi
gruntis wylis xarjis cvlileba
gruntis wylis
obieqtTan
hidravlikuri
kavSiris mqone
zedapiruli
wylebi
pirdapiri, uaryofiTi,
xangrZlivi
zemoqmedeba. gruntis
wylis Semcvelobis
mniSvnelovani
cvlileba
mosalodneli ar aris.
xarisxi: Zalian dabali
gruntis wylis xarisxis daqveiTeba gruntis wylis
obieqtTan
hidravlikuri
kavSiris mqone
zedapiruli
wylebi
pirdapiri an
arapirdapiri
uaryofiTi,
xangrZlivi
zemoqmedeba.
nivTierebebis fonuri
koncentraciis
mniSvnelovani
cvlileba
mosalodneli ar aris.
xarisxi: Zalian dabali
158
cxrili 34. xmeleTisa da wylis ekologiaze zemoqmedebis Sefasebis
kriteriumebi
r
a
n
J
i
r
e
b
a
kategoria
zemoqmedeba
habitatis
mTlianobaze
zemoqmedeba saxeobaTa
qcevaze
habitatebis/
saxeobebis
aRdgenis unari
zemoqmedeba
dacul
habitatebze
1 Zalian
dabali
umniSvnelo
zemoqmedeba
habitatis
mTlianobaze
mcire zomis
ZuZumwovrebis/Tevzis
saxeobebis qcevis
cvlileba an daRupva
mosalodneli ar aris,
invaziuri saxeobebis
gavrcelebis safrTxe
ar arsebobs.
srulad aRdgeba
rekultivaciis
samuSaoebis
dasrulebis Semdeg
(<1 weli)
qveynis
kanonmdeblobiT
an
saerTaSoriso
konvenciebiT
dacul
teritoriebze
zemoqmedebas
adgili ar aqvs.
2 dabali SesamCnevi
zemoqmedeba
dabali
Rirebulebis
habitatis
mTlianobaze, maT
Soris
habitatebis
dakargva 10-20 ha
miwis farTobze
qcevis cvlileba
dgindeba standartuli
meTodebis gamoyenebiT.
mcire zomis
mosalodnelia
ZuZumwovrebis/Tevzis
naklebad Rirebuli
saxeobebis daRupva.
invaziuri saxeobebis
gavrcelebis safrTxe
ar arsebobs.
aRdgena
rekultivaciis
samuSaoebis
dasrulebis Semdeg
2 weliwadSi
droebiTi,
xanmokle, mcire
zomis
zemoqmedeba
kanonmdeblobiT
an
saerTaSoriso
konvenciebiT
dacul,
romelic ar
gamoiwvevs
ekologiuri
mTlianobis
xangrZlivad
darRvevas.
3 saSualo SesamCnevi
zemoqmedeba
habitatis
mTlianobaze,
Rirebuli
habitatebis
Semcireba,
naklebad
Rirebuli miwis
farTobebis
dakargva (20-50 ha)
Rirebuli saxeobebis
qcevis cvlileba
dgindeba standartuli
meTodebis gamoyenebiT.
mosalodnelia
cxovelebis naklebad
Rirebuli saxeobebis
daRupva, invaziuri
saxeobebis gavrceleba.
aRdgena
rekultivaciis
samuSaoebis
dasrulebis Semdeg
2-5 weliwadSi
mcire masStabis
zemoqmedeba
kanonmdeblobiT/
saerTaSoriso
konvenciebiT
dacul, Tumca,
ekosistema
aRdgeba 3
weliwadSi.
4 maRali daculi an
adgilobrivi
mniSvnelobis
habitatebis
Semcireba, 50-100
ha naklebad
Rirebuli
habitatebis
dakargva.
Rirebuli saxeobebis
qcevis cvlileba
dgindeba standartuli
meTodebis gamoyenebiT.
mosalodnelia
cxovelebis Rirebuli
saxeobebis daRupva,
invaziuri saxeobebis
gavrceleba.
aRdgena
rekultivaciis
samuSaoebis
dasrulebis Semdeg
5-10 weliwadSi
mcire masStabis
zemoqmedeba
kanonmdeblobiT/
saerTaSoriso
konvenciebiT
dacul,
Serbilebis
zomebi xels
Seuwyobs
ekosistemis
aRdgenas, rasac
daaxl. 5 weli
159
dasWirdeba.
5 Zalian
maRali
daculi an
adgilobrivi
mniSvnelobis
habitatebis
Semcireba an
naklebad
Rirebuli
habitatebis
dakargva >100 ha-
ze met farTobze.
Rirebuli saxeobebis
qcevis cvlileba
dgindeba standartuli
meTodebis gamoyenebiT.
mosalodnelia
cxovelebis Rirebuli
saxeobebis daRupva,
invaziuri saxeobebis
gavrceleba.
aRdgenas
rekultivaciis
samuSaoebis
dasrulebis Semdeg
sWirdeba 10 welze
meti.
adgili aqvs
zemoqmedebas
kanonmdeblobiT/
saerTaSoriso
konvenciebiT
dacul.
8.6.2. zemoqmedeba floraze
8.6.2.1. mSeneblobis etapi
floraze zemoqmedeba mSeneblobis etapze SeiZleba, iyos pirdapiri
(dazianeba, danakargi) da iribi (emisiebi).
proeqtis ganxorcielebis mizniT gamoiyeneba ori ubani kaSxlisa da
hidroeleqtrosadguris ubani. garda amisa, dadgenilia poligonebis
potenciuri ubnebi narCenebis gansaTavseblad. mSeneblobisTvis SerCeuli
teritoria mcenareulobis mravalferovnebis TvalsazrisiT Raribia.
pirdapiri zemoqmedeba mcenareulobaze iqneba minimaluri. proeqtis
pirdapiri/arapirdapiri zemoqmedebis zonaSi moqceuli arc erTi saxeoba ar
warmoadgens dacul saxeobas. samuSaoebis dasrulebis Semdeg moxdeba
narCenebis poligonebisa da droebiTi sargeblobis ubnebis rekultivacia.
banakebis/samuSao moednis sazRvrebis mkacrad dacva Seamcirebs pirdapiri
zemoqmedebis risks mcenareulobaze da gruntis datkepvniT gamowveul
arapirdapiri zemoqmedebis risks.
mcenareulobis dacvas aseve, xels Seuwyobs miwis samuSaoebis warmoebisas
da poligonebze operaciebis warmoebisas ferdobebis mdgradobisa da
eroziis kontroli.
iribi zemoqmedeba (mtvrisa da gamonabolqvis zemoqmedeba) iqneba lokaluri
xasiaTis, umniSvnelo da xanmokle.
8.6.2.2. eqspluataciis etapi
operirebis etapze pirdapiri zemoqmedeba floraze mosalodneli ar aris.
mcenareebze zemoqmedebis marTva moxdeba qvesadguris teritoriaze
arsebuli mcenareebis kontrolis gziT. SeiZleba, rekomendebuli iyos
mcenareebis dargva hesis mimdebare teritoriaze.
8.6.2.3. zemoqmedebis Sefaseba
zemoxsenebulis gaTvaliswinebiT, zemoqmedebis Sefaseba moxda Semdegi
klasifikaciiT:
mSenebloba eqspluatacia
xasiaTi (dadebiTi/uaryofiTi,
pirdapiri/arapirdapiri)
uaryofiTi,
pirdapiri
uaryofiTi,
pirdapiri
sidide (Zalian dabali, dabali,
saSualo, maRali, Zalian maRali)
dabali-saSualo dabali
160
albaToba (dabali, saSualo, maRali
riski)
maRali dabali
zemoqmedebis areali (samuSao ubani,
saproeqto areali an regioni)
samuSao ubani samuSao ubani
xangrZlivoba (mokle, saSualo,
grZelvadiani)
mokle mokle
Seqcevadoba (Seqcevadi/Seuqcevadi) Seqcevadi Seqcevadi
simwvave mcire mcire
8.6.2.4. Semarbilebeli zomebi
- transportis moZraobis marSrutis mkacrad dacva (mokle gzebiT
siarulis aRkveTa) da banakebis/samSeneblo ubnebis sazRvrebis
mkacrad dacva mcenareuli safaris zedmetad dazianebis riskis
minimumamde dayvanis mizniT;
- samuSaoebis dawyebamde personalis instruqtaJi mcenareuli safaris
dacvis sakiTxebis Sesaxeb;
- niadagis, wylisa da haeris dacvis zomebis ganxorcieleba (ix.
dokumentis Sesabamisi Tavebi);
- kulturuli da dekoratiuli xe-mcenareebis dargva proeqtis
mimdebare teritoriaze.
8.6.2.5. narCeni zemoqmedebis Sefaseba
narCeni zemoqmedeba mSeneblobisa da eqspluataciis etapebze SeiZleba,
klasificirebuli iqnas, rogorc umniSvnelo.
8.6.3. zemoqmedeba faunaze
8.6.3.1. mSeneblobis etapi
hesis mSenebloba ukavSirdeba faunis droebiT SeSfoTebasa da zemoqmedebis
qveS myofi ubnebidan cxovelebis SesaZlo migracias. samSeneblo
samuSaoebma cxovelTa biomravalferovnebaze SeiZleba, Semdegi saxis
zemoqmedeba moaxdinos:
- samSeneblo samuSaoebis warmoebisas gaZlierdeba vibracia da xmauris
done (unda aRiniSnos, rom futkrebi sensitiuri arian vibraciisadmi.
xmaurma da vibraciam SeiZleba, gamoiwios xmeleTis faunis
SeSfoTebac. wylis saxeobebi aRiqvamen xmaurs wyalSi/xmeleTze.
sxvadasxva saxeobis mgrZnobeloba xmaurze damokidebulia xmauris
sixSireze da xmauris im minimalur doneze, romelsac isini aRiqvamen.
cxovelebis aSkara reaqcia xmaurze sxvadasxvaa zogi cxoveli
TiTqmis ar reagirebs xmaurze, zogic maSinve garbis. cxovelis
qceviTi reaqcia xmaurze damokidebulia xmauris wyaroze, imaze,
mosalodnelia xmauri Tu ara, xmauris akustikur maxasiaTeblebze
(simaRle, xangrZlivoba, sixSire), calkeuli cxovelis gamocdilebaze
da sxva stres-faqtorebis arsebobaze (mag., damafrTxobeli obieqtebi,
161
adamianebi, qimiuri da fizikuri agentebi). literaturul wyaroebSi
mocemulia reaqciis xuTi sxvadasxva done:
1. aRqmis done xmauris done, romelsac saxeobebi rogorc wesi,
aRiqvamen mSvid mdgomareobaSi;
2. Tavis daRweva - xmauris done, romlis drosac saxeobebi aqtiurad
cdiloben Tavis daRwevas xmaurisgan, magaliTad, curviT/gaqceviT.
zRurbli icvleba xmauris sixSiris mixedviT. qceviTi reaqcia wylis
binadrebSi vlindeba 90 db-ze meti xmauris SemTxvevaSi. xmauris am
doneze individebi avlenen gaRizianebas, rac gamoixateba maTi
mcdelobiT, rac SeiZleba, swrafad moSordnen xmauris wyaros.
3. smenis droebiTi dazianeba xmauris done, romelic iwvevs individis
smenis sensitiurobis droebiT da Seqcevad cvlilebas. rodesac
cxoveli eqceva maRali xmauris zemoqmedebis qveS drois garkveuli
periodiT, misi smenadobis simaxvile SeiZleba, droebiT daqveiTdes,
anu cxoveli SeiZleba, ver aRiqvamdes xmauris iseT dones, romelsac
igi Cveulebriv pirobebSi aRiqvams. es movlena Seqvcevadia (anu qreba)
cxovelis maRali xmauris wyarodan moSorebis Semdeg garkveuli
drois Semdeg.
4. smenadobis samudamod Secvla xmauris done, romelic iwvevs
individis smenis sensitiurobis samudamo cvlilebas.
5. fizikuri dazianeba xmauris done an wnevis done, romelic iwvevs
organizmis smenis aparatis, sxva organoebisa da qsovilebis
seriozul fizikur dazianebas.
gareul ZuZumwovrebze Catarebuli kvlevebis umetesoba xmaurTan
dakavSirebiT cxadyofs, rom cxovelebs aReniSnebaT qceviTi reaqciebi. am
reaqciebis zogierTi saxea: gaSeSeba an SiSi, Tavis daRwevis mcdeloba da
sxv.
frinvelebs A skalis mixedviT smenis dakargva aReniSnebaT 95-100 db xmauris
pirobebSi. frinvelebSi xmauris zemoqmedebiT dafiqsirda ori saxis smeniTi
cvlileba: guliscemis sixSiris cvlileba da kvercxisdebis periodebis
cvlileba. frinvelebze xmauris qceviTi zemoqmedebis or saxeSi Sedis
SiSis rigi reaqciebi, Secvlili qceva Sejvarebisas da sxva xmaurian
ubnebze Tavmoyra (savaraudod, im ubnebze, sadac isini xmaurs ar elian).
SiSis reaqciebi frinvelebSi SeiZleba, gamoxatuli iyos dafrTxobiT an
ufro seriozul SemTxvevebSi budis mitovebiT, ris gamoc SeiZleba,
budeSi Cadebuli kvercxebi ver gamoiCekos.
savaraudod, xmauri sakmaod seriozul fiziologiur zians ayenebs
kvercxebsa da lifsitebs, vidre zrdasrul Tevzs.
savaraudod, xmauris zemoqmedebis Sedegad mcirdeba mweris zogierTi
saxeobis sicocxlis xangrZlivoba, icvleba maTi gamravlebis unari da
qceva.
satransporto moZraobam SeiZleba, gamoiwvios Sejaxeba/dazianeba;
mcenareulobis dakargvam SeiZleba, gamoiwvios velur bunebaze
zemoqmedeba;
mtverma SeiZleba, gavlena moaxdinos xerxemlianebisa da
uxerxemloebis sakveb bazaze;
162
tranSeebi (Txrilebi) safrTxes uqmnis patara zomis cxovelebs,
romlebic SeiZleba, Cavardnen TxrilSi da daSavdnen;
saxeobebis Tavisufali gadaadgilebis SezRudva droebiTi nagebobebis
mSeneblobis procesSi;
habitatebis droebiTi fragmentacia;
samSeneblo samuSaoebiT gamowveulma wylis simRvrivis droebiTma
momatebam SeiZleba, gavlena iqonios iqtiofaunaze. md.
wablariswyalSi aRnusxulia Tevzis Semdegi saxeobebi: kalmaxi,
Wanari da qaSapi. md. wablariswylis zonaSi Tevzis tofobis periodi
grZeldeba ianvridan aprilamde, rac gaTvaliswinebuli unda iyos
samSeneblo samuSaoebis dagegmvisas;
wylisa da niadagis mavne nivTierebebiT dabinZurebam SeiZleba,
zemoqmedeba moaxdinos Tevzebze, amfibiebze da cxovelebze, romlebic
binadroben daRvris/dabinZurebis ubnebze an mimdebare teritoriaze;
ganaTebis zemoqmedeba;
SeSfoTeba adamianebisa da manqana-danadgarebis arsebobis gamo.
proeqtis pirdapiri/arapirdapiri zemoqmedebis zonaSi moqceuli arc erTi
saxeoba ar warmoadgens dacul saxeobas.
8.6.3.2. eqspluataciis etapi
faunaze zemoqmedeba ganxiluli iqneba auzidan qveda biefamde, gvirabis
teritoriis gamoklebiT. zemoqmedebis wyaroebia:
denis generatorebi, transformatori xmauris zemoqmedeba;
moedanze xalxis arsebobiT gamowveuli xmauri da SeSfoTeba;
dabinZureba narCenebiT (myari/Txevadi) - narCenebis arasaTanado
menejmentis SemTxvevaSi;
frinvelebis daRupva eleqtrosadenebze (qvesadgurze/
transformatoris ubanze);
eleqtromagnituri veli;
kaSxlis konstruqcia kaSxlis qveda biefSi Semcirebul xarjTan
dakavSirebuli zemoqmedeba;
Tevzebisa da lifsitebis SesaZlo daRupva agregatebze.
xmaurTan dakavSirebuli zemoqmedeba SesaZloa, arc Tu seriozuli iyos,
radgan cocxali bunebis warmomadgenlebi droTa manZilze eCvevian
gamudmebul xmaurs ise, rom xmaurze raime fiziologiur reaqciebs aRar
avlenen (adaptacia). hidroeleqtrosadguris xmauris CaxSoba moxdeba
arsebuli karkasiTa da Senobis konstruqciis xarjze. rac Seexeba
transformatoris xmaurs, igi mniSvnelovan SemaSfoTebel faqtorad ar
iTvleba. unda aRiniSnos, rom xmauri sadguris eqspluataciis etapze ar
aris wyvetadi xasiaTis, ra SemTxvevaSic masTan Segueba SedarebiT
xangrZlivi iqneboda.
zemoqmedeba iqtiofaunaze gansakuTrebiT mniSvnelovania. Semcirebuli
xarjis zemoqmedeba wylis biomravalferovnebaze sxvadasxva xasiaTisaa da
masSi Sedis: pirdapiri zemoqmedeba Semcirebuli xarji Tavad da mis
Sedegad miRebuli Jangbadis Secvlili Semadgenloba, wylis Secvlili
163
temperatura da mdinaris kalapotis morfologiis SesaZlo cvlileba.
aRniSnulma cvlilebebma Tavis mxriv, SeiZleba, gavlena moaxdinos
gamravlebis unarze, tofobis adgilebze kaSxlis qveda biefSi da sakvebi
bazis potenciur Semcirebaze. zemoqmedebis Tavidan acilebis mizniT
kaSxlis qveda biefSi SenarCunebuli iqneba ekologiuri xarji (ix. nawili
8.4). rogorc zemoT aRiniSna, md. wablariswylis zonaSi Tevzis tofobis
periodi ianvridan aprilamde grZeldeba. am periodSi gansakuTrebuli
monitoringi unda dawesdes wylis gadagdebasa da sanitaruli xarjis
siCqareebze.
ianv. Teb. marti apr. maisi ivn. ivl. agv. seqt. oqt. noemb. dek.
gadagdebuli xarji (10% datovebuli
sanitaruli xarji)
sanitaruli (10%)
gadagdebuli xarji (10% datovebuli
sanitaruli xarji)
datovebuli xarji
gadagdebuli xarji
sur. 55. mdinaris 85%-iani uzrunvelyofis xarji, sanitaruli xarji
(hidrologiuri Sefaseba), gadagdebuli xarji da ekologiurad
mizanSewonili minimaluri xarji wyalaRebis kveTSi Tevzis tofobis
sezonis gaTvaliswinebiT
auzis mokirwyluli konstruqcia da saleqaris gare kedeli moikirwyleba.
aRniSnuli meTodi ekologiurad sufTaa. konstruqciiT gaTvaliswinebuli
iqneba Tevzis bunebriv sacxovrebel garemosTan maqsimalurad miaxloebuli
garemo.
Tevzsatari moewyoba bunebrivi samSeneblo masaliT an adgilze arsebuli
samSeneblo masalebis gamoyenebiT.
164
hesebis funqcionireba ar gamoiwvevs wylis xarisxis daqveiTebas.
wyalmimRebi aRWurvilia TevzsatariT da ar Seaferxebs Tevzebis migracias.
eleqtroblokebi, rogoricaa transformatorebi, SeiZleba, saxifaTo iyos
patara CitebisTvisac ki, radgan isini aRWurvilia uamravi patara zomis da
garedan TvaliT SeumCneveli eleqtronawiliT.
eleqtromagnituri velis gavlena faunaze seriozuli kvlevis sagania.
mravaljeradi kvlevebiT Seswavlilia, Tu ramdenad iwvevs
eleqtromagnituri veli simsivnes da/an janmrTelobis sxva problemebs.
amasTan dakavSirebiT Seswavlilia iseTi faqtorebi, rogoricaa
Tandayolili defeqtebi, imunuri funqcia, gamravleba, qceva da aTvisebis
unari. cxovelebze Catarebulma kvlevebma ar daadastura eleqtromagnituri
velis roli simsivnuri/arasimsivnuri daavadebebis gamowvevaSi. Tumca,
kvlevebis Sedegebi absoluturad erTmniSvnelovani rodia. dRemde ar
arsebobs sarwmuno faqti, romelze dayrdnobiTac SesaZlebeli iqneboda
imis mtkiceba, rom eleqtromagnituri velis zemoqmedeba aris an ar aris
genotoqsikuri.
8.6.3.3. zemoqmedebis Sefaseba
zemoxsenebulis gaTvaliswinebiT, zemoqmedebis Sefaseba moxda Semdegi
klasifikaciiT:
mSenebloba eqspluatacia
xasiaTi (dadebiTi/uaryofiTi,
pirdapiri/arapirdapiri)
uaryofiTi,
pirdapiri/
arapirdapiri
uaryofiTi,
pirdapiri/
arapirdapiri
sidide (Zalian dabali, dabali,
saSualo, maRali, Zalian maRali)
dabali-saSualo saSualo
maRali (Tevzis
populacia -
yvelaze
problemuri)
albaToba (dabali, saSualo, maRali
riski)
maRali maRali
zemoqmedebis areali (samuSao ubani,
saproeqto areali an regioni)
samuSao
ubani/saproeqto
ubani
saproeqto
ubani
xangrZlivoba (mokle, saSualo,
grZelvadiani)
mokle grZelvadiani
Seqcevadoba (Seqcevadi/Seuqcevadi) Seqcevadi Seqcevadi/
Seuqcevadi
simwvave mcire-saSualo saSualo-
maRali
8.6.3.4. Semarbilebeli zomebi
faunaze zemoqmedebis Semcirebis mizniT unda ganxorcieldes Semdegi
Semarbilebeli zomebi:
transportis moZraobis marSrutisa da mSeneblobis ubnis sazRvrebis
mkacri dacva (exeba rogorc mSeneblobis, ise eqspluataciis etaps);
165
transportis moZraobis optimaluri siCqaris SerCeva pirdapiri
zemoqmedebis (dajaxebis) riskis Sesamcireblad (exeba rogorc
mSeneblobis, ise eqspluataciis etaps);
zomebis ganxorcieleba samuSaoebis warmoebis procesSi mtvris
Semcirebis mizniT (exeba rogorc mSeneblobis, ise eqspluataciis
etaps);
mSeneblobis procesSi xmaurisa da vibraciis Semcirebis zomebis
ganxorcieleba;
samSeneblo xmaurisa da sxva SeSfoTebis minimumamde Semcireba
budobis sezonze;
narCenebis marTvis saTanado gegma (exeba rogorc mSeneblobis, ise
eqspluataciis etaps);
wyalsatevebTan da gruntis siaxloves navTobproduqtebisa da sxva
damabinZurebeli nivTierebebis daRvris aRkveTis zomebi (exeba
rogorc mSeneblobis, ise eqspluataciis etaps);
Txrilebi, tranSeebi da sxv. daculi unda iyos, raTa maTSi ar
Cacvivdnen cxovelebi. didi saxeobis cxovelebis SemTxvevaSi saWiroa
mkveTri feris lentis gamoyeneba, xolo patara zomis cxovelebisTvis
nebismieri brtyeli gadaxurvis masala TeTri Tunuqi,
polieTileni da sxv. tranSeeesa da TxrilebSi unda Caewyos grZeli
dafebi an morebi damrecad, rom Sig Cavardnilma mcire zomis
cxovelebma SesZlon ormodan amoRweva. miwiT Sevsebamde tranSeebi
unda Semowmdes;
personalis instruqtaJi samuSaoebis dawyebamde;
nagebobaze transformatorebis, amomrTvelebis an damiwebuli
mowyobilobis arsebobisas gamtarebi, amomrTvelebi da gadamyvanebi
unda iyos dafaruli, rac Seamcirebs maTze frinvelebis
eleqtrodenis dartymiT daRupvis risks. am problemas gadaWris
tipiuri gzebi: dakiduli gamtarebisTvis iyeneben gamtaris Citebisgan
damcav saSualebas, Slangs garedan an izolirebul eleqtrokabels;
amomrTvelebisTvis SesaZlebelia sxvadasxva zomisa da stilis
safaris gamoyeneba; gadamyvanebisTvis iyeneben mcvels, romelic
uzrunvelyofs dacvis saWiro xarisxs. napirebze or- da samfaziani
transformatorebis daregulireba saWiroebs qorWilebisgan dacvis
mowyobas ganivas Tavze, transformatoris gadamyvanebze xufebis
dayenebas, izolirebuli gamtarebisa da saCerebeli mowyobilobebis
dayenebasa da dnobadi lentis gamoyenebas gaSiSvlebul mierTebebze;
narCenebis marTvis saTanado gegma wylis dabinZurebisa da nakadis
Caxergvis Tavidan acilebis mizniT gansakuTrebiT wyalSi samuSaoebis
dros (zemoqmedebis Semcireba Tevzebze da mdinaris
biomravalferovnebaze);
gruntsa da wyalze zemoqmedebis Semarbilebeli zomebis
ganxorcieleba, romlebic miTiTebulia mocemuli dokumentis
Sesabamis TavebSi;
mSeneblobis procesSi wyalSi samuSaoebis warmoebisgan Tavis arideba
biologiuri da ekologiuri TvalsazrisiT sensitiur periodebSi
(ianvari-aprili) (zemoqmedebis Semcireba Tevzebze);
166
qveda biefSi ekologiuri xarjis mudmivi gatareba (eqspluataciis
etapze zemoqmedebis Semcireba Tevzebze da mdinaris
biomravalferovnebaze);
xarjisa da mdinaris biomravalferovnebis monitoringi kaSxlis
Wrilis qveda dinebaSi.
8.6.3.5. narCeni zemoqmedebis Sefaseba
cxrili 35. gruntis wyalze zemoqmedebis Sefaseba Sejameba
faza zemoqmedeba da zemoqmedebis wyaroebi zemoqmedebis
receptorebi
narCeni zemoqmedebis
daxasiaTeba da
Sefaseba
m
S
e
n
e
b
l
o
b
i
s
e
t
a
p
i
zemoqmedeba xmeleTis faunaze, maT
Soris:
- ubanze an mis mezoblad mobinadre
cxovelebis dafrTxoba an
daRupva;
- cxovelebis habitatebis
dezintegracia (fragmentacia,
moSla);
- invaziuri saxeobebis gavrceleba.
pirdapiri zemoqmedeba: mSeneblobisa da
transportirebis operaciebi.
iribi zemoqmedeba: atmosferuli haeris
dabinZureba; gazrdili akustikuri
foni; ganaTebulobis fonis Secvla
RamiT; zedapiruli da gruntis wylebis
dabinZureba; niadagis dabinZureba da
erozia; vizualuri zemoqmedeba.
hesis
infrastruqturisTvis,
banakebisa da
misasvleli
gzebisTvis
gankuTvnili
teritoriebi.
pirdapiri da
arapirdapiri mavne
droebiTi zemoqmedeba;
zogierTi zemoqmedeba
(mag., cxovelebis
dafrTxoba/ daRupva)
gagrZeldeba mxolod
proeqtis
ganxorcielebis
manZilze; sxva
zemoqmedebaTa
aRmofxvras
SedarebiT meti dro
dasWirdeba (mag.,
habitatebis aRdgenas).
pirdapiri
zemoqmedebis
gavrcelebis areali
ZiriTadad hesebis
kaskadis
infrastruqturisTvis,
gadamcemi xazebisa da
misasvleli
gzebisTvis
gankuTvnili
teritoriebiebiT
Semoifargleba.
iribi zemoqmedeba
SesaZloa, gascdes
proeqtis teritorias.
xarisxi:
saSualo
zemoqmedeba md. wablariswylis
iqtiofaunaze:
pirdapiri zemoqmedeba: mdinaris
gadagdeba wyalmimRebi nagebobis agebis
mizniT: wyalmimRebi nagebobis ageba.
iribi zemoqmedeba: zedapiruli da
gruntis wylebis dabinZureba; fskeruli
naleqebis dabinZureba.
wyalmimRebi nagebobis
mSeneblobis ubani
167
8.7. vizualuri-landSafturi zemoqmedeba
8.7.1. zemoqmedebis Sefasebis meTodologia
cxrili 36. vizualuri-landSafturi zemoqmedebis Sefasebis kriteriumebi
r
a
n
J
i
r
e
b
a
kategoria zemoqmedeba vizualur receptorebze
landSaftis cvlilebis
xangrZlivoba da sivrculi
sazRvrebi / landSaftis xarisxi
da Rirebuleba
e
q
s
p
l
u
a
t
a
c
i
i
s
e
t
a
p
i
zemoqmedeba xmeleTis faunaze, maT
Soris:
- pirdapiri zemoqmedeba:
- mcenareuli safaris kontroli;
- saremonto samuSaoebi da
satransporto operaciebi.
- iribi zemoqmedeba:
- atmosferuli haeris dabinZureba;
- gazrdili akustikuri foni;
- RamiT ganaTebulobis fonis
Secvla;
- eleqtromagnituri veli;
- eleqtrodartyma;
- zedapiruli da gruntis wylebis
SesaZlo dabinZureba;
- niadagis dabinZureba da erozia;
- vizualuri zemoqmedeba
(adamianebisa da manqana-
danadgarebis / nagebobebis
arseboba moedanze).
hesebis kaskadis
infrastruqturisa da
misasvleli
gzebisTvis
gankuTvnili
teritoriebiebi
pirdapiri da iribi
uaryofiTi,
xangrZlivi
zemoqmedeba.
pirdapiri
zemoqmedebis
gavrcelebis areali
ZiriTadad
Semofargluli iqneba
saproeqto ubnebiTa
da misasvleli gzebis
teritoriiT.
iribi zemoqmedeba
SesaZloa, gascdes
proeqtis teritorias.
xarisxi:
saSualo
zemoqmedeba md. wablariswylis
iqtiofaunaze:
- pirdapiri zemoqmedeba:
- mdinaris hidrologiuri reJimis
cvlileba;
- hidroteqnikuri nagebobebis
recxva;
- saremonto samuSaoebi mdinareSi
an mis maxloblad.
- iribi zemoqmedeba:
- zedapiruli da gruntis wylebis
dabinZureba;
- fskeruli naleqebis dabinZureba.
wyalmimRebis ubani
168
1 Zalian dabali xedis cvlileba SeumCnevelia landSaftis cvlileba
SeumCnevelia, an landSafti ar
aris Rirebulebis mqone.
2 dabali zogierTi wertilidan xedis
umniSvnelo cvlilebaa SesamCnevi,
rac advilad Seguebadia.
landSaftis cvlileba
umniSvneloa, an landSaftis
aRdgenas 1-2 weli sWirdeba.
3 saSualo xedi SesamCnevad Seicvala
dakvirvebis mravali wertilidan,
Tumca advilad Seguebadia.
Seicvala bunebrivi landSaftis
calkeuli ubnebi, an landSaftis
aRdgenas 2-5 weli sWirdeba.
4 maRali xedi mniSvnelovnad Seicvala, rac
SesamCnevia dakvirvebis umetesi
ubnebidan, magram Seguebadia.
bunebrivi an maRali Rirebulebis
mqone landSafti did farTobze
Seicvala, an landSaftis aRdgenas
5-10 weli sWirdeba.
5 Zalian maRali xedi mTlianad Seicvala, rac kargad
Cans dakvirvebis yvela wertilidan;
mosalodnelia Seguebadi an Znelad
Sesaguebeli zemoqmedeba
receptorebze.
bunebrivi an maRali Rirebulebis
mqone landSafti did farTobze
Seicvala, an landSaftis aRdgena
SeuZlebelia.
8.7.2. mSeneblobis etapi
proeqto xircieldeba 4 km manZilze rekreaciuli zonidan (anu kurort
sairmedan). mdinaris garSemo arsebuli teritoria ZiriTadad
warmodgenilia xeluxlebeli tyeebiT.
samSeneblo samuSaoebisas adgili eqneba garkveul landSaftur da
vizualur zemoqmedebas gazrdili satransporto moZraobis, samSeneblo
ubanze samuSaoebis, personalisa da manqana-danadgarebisa da droebiTi
nagebobebisa da konstruqciebis zemoqmedebis gamo.
hidroeleqtrosadguris ubani moSorebulia sacxovrebel ubnebs. vizualuri
cvlilebebis potenciur receptorebs warmoadgenen gziT mosargeble
mgzavrebi da mZRolebi. samuSaoebiT gamowveuli vizualuri SeSfoTeba
gagrZeldeba mxolod mobilizaciisa da mSeneblobis periodSi. rac Seexeba
hesis ubans, imis gaTvaliswinebiT, rom igi mdebareobs sacxovrebeli
ubnebisgan moSorebiT da gzasTan SedarebiT ufro dabal niSnulze,
vizualuri zemoqmedeba mcire iqneba.
kaSxlis ubani mdebareobs udabnos mineralur wyarosTan axlos,
keTilmowyobil teritoriaze. samSeneblo samuSaoebis zemoqmedeba
wyalaRebis ubanze droSi SezRuduli iqneba. udabnos kurorti
funqcionirebs sezonurad, rac niSnavs imas, rom samSeneblo ubnis
siaxloves wlis manZilze bevri xalxi ar iqneba.
samuSaoebis dasrulebis Semdeg kaSxlis ubanze da hesis mSeneblobis
ubnebze arsebuli yvela droebiTi nageboba, manqana-danadgarebi da
dagrovili narCenebi gatanili iqneba. moxdeba ubnebis rekultivacia.
droebiTi zemoqmedeba ukavSirdeba narCenebis poligonebs, Tumca am ubnebis
mdebareoba imgvarad SeirCeva, rom samuSaoebisa da rekultivaciis
dasrulebis Semdeg zemoqmedeba vizualur garemoze minimaluri iqneba.
169
8.7.3. eqspluataciis etapi
eqspluataciis etapze landSaftis/vizualuri zemoqmedebis ZiriTadi
saxeebi ukavSirdeba mudmiv nagebobebs.
kaSxlis simaRle mcirea da Seadgens 1.5 metrs. rac Seexeba Setborvas, igi
SeiZleba rekreaciul ubnad CaiTvalos udabnos vizitorebisa da gziT
mosargebleebisTvis. kaSxalize raime maRali/didi zomis konstruqciis
mowyoba gaTvaliswinebuli ar aris.
sur. 56. RD Stadl Paura and SW Reinischwehrdams
Setborvis napirebis dacvis mizniT mowyobili mokirwyvla vizualurad
naklebad gamaRizianebelia. mokirwyvlis struqtura imeorebs reliefis
formebs da kargad erwymis arsebul garemos.
3D Crdilo-dasavleTis xedi
170
3D samxreT-aRmosavleTis xedi
sur. 57. eleqtrosadguris samganzomilebiani xedi (Cd da sa)
hidroeleqtrosadguris fasadebi mopirkeTdeba xis zolanebiT, xolo
Senoba moeqceva xeebis CrdilqveS, romlebic dairgveba Senobasa da gzas
Soris.
saremonto da sareabilitacio samuSaoebis warmoebisas aseve,
mosalodnelia garkveuli zemoqmedeba. aseTi zemoqmedeba analogiuria
mSeneblobis etapze arsebuli zemoqmedebisa, Tumca gacilebiT mcirea.
zemoqmedebis xarisxi meryeobs samuSaoebis tipisa da moculobis mixedviT.
8.7.4. zemoqmedebis Sefaseba
zemoxsenebulis gaTvaliswinebiT, zemoqmedebis Sefaseba moxda Semdegi
klasifikaciiT:
mSenebloba eqspluatacia
xasiaTi (dadebiTi/uaryofiTi,
pirdapiri/arapirdapiri)
uaryofiTi,
pirdapiri
uaryofiTi/dadebiTi,
pirdapiri
sidide (Zalian dabali, dabali,
saSualo, maRali, Zalian maRali)
dabali dabali
albaToba (dabali, saSualo, maRali
riski)
maRali maRali
zemoqmedebis areali (samuSao ubani,
saproeqto areali an regioni)
samuSao ubani samuSao ubani
xangrZlivoba (mokle, saSualo,
grZelvadiani)
mokle grZelvadiani
Seqcevadoba (Seqcevadi/Seuqcevadi)
simwvave mcire mcire
8.7.5. Semarbilebeli zomebi
zemoqmedebis Serbileba SesaZlebelia Senobis ferisa da dezainis sworad
SerCevis gziT.
171
droebiTi konstruqciebis, masalebisa da narCenebis Senaxva saWiroa
imgvarad, rom nakleb TavlSi mosaxvedri iyos vizualuri
receptorebisTvis.
8.7.6. narCeni zemoqmedebis Sefaseba
cxrili 37. landSaftur-vizualuri zemoqmedeba Sejameba
8.8. zemoqmedeba socialur-ekonomikur garemoze
8.8.1. zemoqmedebis Sefasebis meTodologia
cxrili 38. socialur-ekonomikuri zemoqmedebis Sefasebis kriteriumebi
faza zemoqmedeba da zemoqmedebis wyaroebi zemoqmedebis
receptorebi
narCeni zemoqmedebis
daxasiaTeba da
Sefaseba
m
S
e
n
e
b
l
o
b
i
s
e
t
a
p
i
vizualur-landSafturi zemoqmedeba
- samSeneblo ubnebi, banakebi da
droebiTi nagebobebi;
- gamonamuSevari qanebis ganTavsebis
ubnebi;
- mSeneblobisa da satransporto
operaciebi.
adamianebi
(mineraluri wylis
kurortis
vizitorebi da
personali),
mgzavrebi,
turistebi, veluri
buneba
pirdapiri uaryofiTi
zemoqmedeba, romlis
xangrZlivobac
ganisazRvreba
mSeneblobis faziT.
xedis cvlileba
SesamCnevi iqneba
zogierTi
wertilidan.
xarisxi:
saSualo-mcire
e
q
s
p
l
u
a
t
a
c
i
i
s
e
t
a
p
i
vizualur-landSafturi zemoqmedeba
- hesis infrastruqturis obieqtebi;
- kaSxali da wyalsacavi;
- saremonto samuSaoebi.
pirdapiri xangrZlivi
zemoqmedeba, Tumca
Seguebadi.
gavrcelebis areali
damokidebulia
adgilobriv
reliefze, e.i.
xilvadobis
pirobebze.
Setborvis adgili
SeiZleba
gamoyenebuli iqnas
rekreaciul zonad,
rac SeiZleba,
dadebiT zemoqmedebad
CaiTvalos.
xarisxi:
mcire
172
r
a
n
J
i
r
e
b
a
kategoria socialur-ekonomikuri zemoqmedeba
dadebiTi
1 dabali
- regionis mosaxleobis dasaqmebulobis donem 0.1%-ze naklebad moimata
- adgilobrivi mosaxleobis saSualo Semosavali 10%-iT gaizarda
- regionis sabiujeto Semosavlebi 1%-iT gaizarda
- mcired gaumjobesda adgilobrivi infrastruqtura/ eleqtromomarageba,
ris Sedegadac gaumjobesda adgilobrivi mosaxleobis sacxovrebeli/
saarsebo da ekonomikuri garemo.
2 saSualo
- regionis mosaxleobis dasaqmebulobis done 0.1%-1%-iT moimata
- adgilobrivi mosaxleobis saSualo Semosavali 10-50%-iT gaizarda
- regionis sabiujeto Semosavlebi 1-5%-iT gaizarda
- SesamCnevad gaumjobesda infrastruqtura/eleqtromomarageba, ris
Sedegadac mniSvnelovnad gaumjobesda adgilobrivi da regionis
mosaxleobis sacxovrebeli/ saarsebo garemo da rac xels uwyobs
regionis ekonomikur ganviTarebas.
3 maRali
- regionis mosaxleobis dasaqmebulobis done 1%-ze metiT moimata
- adgilobrivi mosaxleobis saSualo Semosavali 50%-ze metiT gaizarda
- regionis sabiujeto Semosavlebi 5%-ze metiT gaizarda
- adgili aqvs infrastruqturis/eleqtromomaragebis mniSvnelovn
gaumjobesebas, ris Sedegadac mniSvnelovnad gaumjobesda adgilobrivi
mosaxleobis sacxovrebeli/saarsebo garemo da rac xels uwyobs
regionis/qveynis ekonomikur ganviTarebas.
uaryofiTi
1 dabali
- mosalodnelia resursis an infrastruqturis xelmisawvdomobis mcire
droiT Seferxeba, rac gavlenas ar moaxdens adgilobrivi mosaxleobis
Semosavlebze, aseve ar moyveba grZelvadiani uaryofiTi zemoqmedeba
adgilobrivi mosaxleobis ekonomikur saqmianobaze
- mosalodnelia mosaxleobis cxovrebis xarisxis daqveiTdeba mcire
droiT, rasac ar moyveba grZelvadiani uaryofiTi Sedegi
- janmrTelobaze zemoqmedebas adgili ara aqvs
- usafrTxoebaze zemoqmedeba umniSvneloa
- adgili aqvs xangrZliv, Tumca mosaxleobisTvis advilad Seguebad
zemoqmedebas garemoze
- adgilobrivi mosaxleoba 10%-iT gaizrdeba migraciis xarjze.
2 saSualo
- resursis an infrastruqturis xelmisawvdomoba mcire droiT
Seferxdeba, ris gamoc adgilobrivi mosaxleoba iZulebulia mcire
droiT Seicvalos cxovrebis wesi, Tumca amas grZelvadiani uaryofiTi
gavlena ar eqneba adgilobrivi mosaxleobis ekonomikur saqmianobaze
- mosalodnelia adgilobrivi mosaxleobis cxovrebis xarisxis
daqveiTdeba mcire droiT, rasac ar moyveba grZelvadiani uaryofiTi
Sedegi
- mosalodnelia garkveuli zemoqmedeba janmrTelobaze, Tumca ar
arsebobs sikvdilianobis gazrdis riski
- arsebobs usafrTxoebasTan dakavSirebuli garkveuli riskebi
- garkveul zemoqmedebasTan dakavSirebiT mosalodnelia mosaxleobis
mxridan saCivrebi
- adgilobrivi mosaxleoba 10-30%-iT gaizrdeba migraciis xarjze.
173
3 maRali
- garkveuli resursebi an infrastruqtura adgilobrivi
mosaxleobisTvis xelmiuwvdomeli gaxda, ris gamoc isini iZulebulni
arian Seicvalon cxovrebis wesi da rasac grZelvadiani uaryofiTi
gavlena aqvs maT ekonomikur saqmianobaze
- adgilobrivi mosaxleobis cxovrebis xarisxi SesamCnevad daqveiTda
- adgili aqvs SesamCnev zemoqmedebas janmrTelobaze, arsebobs
sikvdilianobis gazrdis riski
- arsebobs usafrTxoebasTan dakavSirebuli garkveuli riskebi
- adgili aqvs korufciul garigebebs dasaqmebasTan dakavSirebiT an
nepotizms
- mosaxleoba mudmivad Civis zemoqmedebis garkveul faqtorebTan
dakavSirebiT da amasTan dakavSirebiT warmoiqmneba konfliqturi
situaciebi mosaxleobasa da personals Soris
- adgilobrivi mosaxleoba 30%-ze metiT gaizrdeba migraciis xarjze,
kulturuli garemo adgilobrivi mosaxleobisTvis miuReblad
Seicvala, mosalodnelia axali dasaxlebebis Seqmna.
8.8.2. jandacva da usafrTxoeba
operaciebis warmoebisas (mSenebloba da eqspluatacia) mosalodnelia
(mosaxleobisa da personalis) janmrTelobis mdgomareobasTan da
usafrTxoebasTan dakavSirebuli riskebis arseboba. zemoqmedebis
mosalodneli saxeebia:
pirdapiri (avariebi, simaRlidan Camovardna, daxurul sivrceSi
muSaoba, asafeTqebel nivTierebebTan muSaoba, dazianeba samSeneblo
teqnikis eqspluataciisas da sxv.) da
iribi (emisiebi, akustikuri fonis cvlileba, wylisa da niadagis
dabinZureba).
proeqti xorcieldeba sacxovrebeli ubnebidan moSorebul teritoriaze.
jandacvisa da usafrTxoebis riskebi samSeneblo manqana-danadgarebis
eqspluataciasTan dakavSirebiT dabalia.
proeqti iTvaliswinebs garkveuli moculobiT miwis samuSaoebis warmoebas,
gvirabis gayvanasa da mSeneblobas, ramac SeiZleba, warmoSvas garkveuli
ekologiuri da janmrTelobasTan/usafrTxoebasTan dakavSirebuli riskebi.
potenciuri tipiuri avariuli situaciebi, romlebic SeiZleba, Seiqmnas
dagegmili samuSaoebis warmoebisas an gamowveuli iqnas aseTi samuSaoebiT
(mSenebloba/mobilizacia, eqspluatacia) da Sesabamisi
prevenciuli/Semarbilebeli zomebis mokle aRweriloba mocemulia qvemoT:
avariuli situacia prevenciuli zomebi
mSenebloba
niadagis /qanis mdgradobis dakargva wyalmimRebis, eleqtrosadguris, maTanabrebeli
rezervuaris, sadawneo milisa da anZis agebisas riski
analogiuria imave masStabisa da tipis samSeneblo
samuSaoebisas arsebuli riskebisa.
gvirabis mSeneblobisas SesaZlo riskebi: Weris
Camoqceva, qanebis CamoSvaveba, atmosferuli wylis
infiltracia da grintis wylis Semodineba.
mSeneblobis dawyebamde gasaTvaliswinebelia
avariuli situaciebis SesaZlebloba da unda
174
SemuSavdes samoqmedo gegma.
wylis da/an niadagis dabinZureba
satransporto saSualebebidan / manqana-
danadgarebidan daRvrili sawvaviT/navTobiT
Tanamedrove procedurebis gamoyeneba, teqnikuri
momsaxureobis kontrolisa da narCenebis marTvis
gegmiT gaTvaliswinebuli moTxovnebis dakmayofileba.
transformatorebis aRWurva avariuli daRvris
koleqtoriT. personalis treningi. daRvris saswrafo
wesiT awmenda da dabinZurebuli ubnis remediacia
(saWiroebisamebr). aRWurva Sesabamisi iaraRebiTa da
dacvis individualuri saSualebebiT.
wylis nakadis Caxergva datborva,
zemoqmedeba mosaxleobaze da faunaze /
floraze.
muSaobis mowinave meTodebis gamoyeneba mdinaris
kalapotSi / kalapotTan maxloblad muSaobisas.
specifiuri riskebi, romlebsac SeiZleba,
adgili hqondes proeqtiT gaTvaliswinebuli
gegmiuri samuSaoebis TiToeul safexurze, maT
Soris janmrTelobisa da usafrTxoebis
riskebi
Sesabamisi jug standartebis dacva, Sesabamisad
gawvrTnili personali.
xanZari, afeTqeba usafrTxoebis zomebis gamoyeneba da saxanZro
usafrTxoebis wesebis dacva. aalebadi masalebis /
narCenebis saTanado menejmenti. asafeTqebeli
nivTierebebis Sesabamisi Senaxva/ personalis
treningi.
eqspluatacia
xanZari usafrTxoebis zomebis gamoyeneba (signalizacia,
xanZarsawinaaRmdego aRWurviloba, evakuaciis gegma).
saxanZro usafrTxoebis wesebis dacva.
transformatorebisa da sxva aRWurvilobis
gamarTuli mdgomareobis uzrunvelyofa. aalebadi
masalebis / narCenebis saTanado menejmenti.
personalis treningi. aRWurva Sesabamisi iaraRebiTa
da dacvis individualuri saSualebebiT.
sawvavis/navTobis daRvra satransporto saSualebebis, manqana-danadgarebisa da
transformatorebisa da sxva aRWurvilobis
gamarTuli mdgomareobis uzrunvelyofa. daRvris
saswrafo wesiT awmenda da dabinZurebuli ubnis
remediacia. daRvrili nivTierebis lokalizeba da
awmenda. adgilobrivi remediacia saWiroebisamebr.
personalis treningi. aRWurva Sesabamisi iaraRebiTa
da dacvis individualuri saSualebebiT.
wyalmimRebis avaria / mwyobridan gamosvla,
gadamcemi xazis anZebis mwyobridan gamosvla
avariisas mosalodnelia niadagis erozia, datborva.
milsadenis dazianebam SeiZleba, gamoiwvios ferdobis
mdgradobis dakargva. mdgradobisa da teqnikuri
momsaxureobis monitoringi.
specifiuri riskebi, romlebsac SeiZleba,
adgili hqondes proeqtiT gaTvaliswinebuli
gegmiuri samuSaoebis TiToeul safexurze, maT
Soris janmrTelobisa da usafrTxoebis
riskebi
Sesabamisi jug standartebis dacva, Sesabamisad
gawvrTnili personali.
riskis sxva saxeebi:
avariuli situacia mizezebi prevenciuli zomebi
miwis samuSaoebTan da samSeneblo meqanizmebis
eqspluataciasTan dakavSirebuli saoperacio riski
Sesabamisi jug
standartebis dacva
liTonis konstruqciis jalambris moZroba jalambris saimedoobis
175
mwyobridan gamosvla
mSeneblobis/montaJis dros
Semowmeba kvalificiuri
personalis mier
jalambris
cudi/araswori SeerTeba
jalambris SeerTeba
Sesabamisad gawvrTnili
personalis mier,
instruqciis dacva.
amwis gadayiraveba
araswori dayenebis gamo
teqnikuri reglamentis
dacva
SeniSvna. imis gamo, rom samSeneblo samuSaoebs asrulebs kontraqtori, am
ukanasknelma unda uzrunvelyos brifingis Catareba personalTan yovel dRe
janmrTelobisa da usafrTxoebis sakiTxebze.
garemosdacviTi kanonmdeblobis Tanaxmad, avariebze reagirebis gegmis
(avariuli gegmis) SemuSaveba savaldebuloa.
8.8.2.1. zemoqmedebis Sefaseba
zemoxsenebulis gaTvaliswinebiT, zemoqmedebis Sefaseba moxda Semdegi
klasifikaciiT:
mSenebloba eqspluatacia
xasiaTi (dadebiTi/uaryofiTi,
pirdapiri/arapirdapiri)
uaryofiTi,
pirdapiri/
arapirdapiri
sidide (Zalian dabali, dabali,
saSualo, maRali, Zalian maRali)
dabali dabali
albaToba (dabali, saSualo, maRali
riski)
saSualo maRali
zemoqmedebis areali (samuSao ubani,
saproeqto areali an regioni)
samuSao ubani samuSao ubani
xangrZlivoba (mokle, saSualo,
grZelvadiani)
mokle grZelvadiani
Seqcevadoba (Seqcevadi/Seuqcevadi)
simwvave mcire mcire
8.8.2.2. Semarbilebeli zomebi
pirdapiri zemoqmedebis Tavidan acilebis mizniT mniSvnelovania Semdegi
zomebis miReba:
usafrTxoebis wesebis dacva da maT dacvaze mudmivi zedamxedveloba;
personalis instruqtaJi jandacvisa da usafrTxoebis sakiTxebTan
dakavSirebiT maT dasaqmebamde da Semdgom - weliwadSi ramdenjerme;
simaRleze personali muSaobs specialuri samagri TokebiTa da
samagrebiT;
jandacvisa da usafrTxoebis mizniT samSeneblo ubnebze
uzrunvelyofili unda iyos Sesaferisi gamafrTxilebeli, amkrZalavi
da specialuri miTiTebebis Semcveli abrebi;
176
mSeneblobis periodSi samSeneblo ubanze, janmrTelobisTvis
gansakuTrebiT saxifaTo adgilebze xelmisawvdomi unda iyos
medikamentebis standartuli yuTebi (afTiaqi);
nebarTvisa da dacvis specialuri zomebis gareSe samSeneblo ubanze
arauflebamosili pirebi ar daiSvebian;
usafrTxoebis wesebis maqsimalurad dacva transportirebis procesSi;
transportis moZraobis siCqare dasaxlebul ubnebze unda SeizRudos
optimalur maCveneblemde;
riskis Sefaseba adgilze saWiroa regularulad risk-faqtorebis
dadgenisa da riskebis saTanado marTvis mizniT;
personalis samedicino dazRveva;
afeTqebis operaciebze profesionali personalis dasaqmeba.
mSenebeli kontraqtori da samuSaoebis mwarmoebeli kompania Sesabamisad,
mSeneblobisa da eqspluataciis etapebze valdebuli arian, daiqiravon
jandacvisa da usafrTxoebis specialistebi.
13
am personalis
pasuxismgeblobis sfero moicavs samSeneblo ubnebze kontrolis warmoebasa
da usafrTxoebis moTxovnebis dakmayofilebis Semowmebas, aseve,
usafrTxoebis wesebis darRvevis faqtebis (aseTis arsebobis SemTxvevaSi)
aRnusxvas.
iribi zemoqmedeba janmrTelobaze uSualo kavSirSia ekologiuri
(atmosferuli haeris, niadagis, wylis) xarisxobrivi normebis darRvevasTan.
8.8.2.3. narCeni zemoqmedebis Sefaseba
13
jandacvisa da usafrTxoebis oficeri
zemoqmedeba da zemoqmedebis wyaroebi zemoqmedebis
receptorebi
narCeni zemoqmedebis
daxasiaTeba da Sefaseba
mSeneblobis etapi
janmrTelobis mdgomareobis gauareseba da
usafrTxoebis riskebi:
pirdapiri (mag., avariebi, denis dartyma,
simaRlidan Camovardna, travmireba,
dazianeba samSeneblo teqnikasTan
muSaobisas da sxv.) da
iribi (emisiebi, gazrdili akustikuri
foni, klimatis cvlileba, wylisa da
niadagis dabinZureba).
personali da
adgilobrivi
mosaxleoba
pirdapiri an iribi
zemoqmedeba. xangrZlivoba
mSeneblobis etapi.
garkveuli zemoqmedeba
janmrTelobis
mdgomareobaze da
usafrTxoebasTan
dakavSirebuli riskebi.
xarisxi:
mcire
eqspluataciis etapi
177
8.8..3. resursebze xelmisawvdomloba, miwis sakuTreba da miwaTsargebloba
arsebuli Sefasebis Tanaxmad, proeqtis farglebSi fizikuri gansaxleba
saWiro ar gaxdeba. Tumca, SeiZleba, saWiro gaxdes garkveuli zomiT miwis
SeZena droebiTi da/an mudmivi sargeblobisTvis saproeqto nagebobebis,
misadgomi gzebisa da xidebis, banakebisa da samSeneblo moednebis
mosawyobad.
proeqti xorcieldeba saxelmwifo sakuTrebaSi arsebul miwaze, miwis erTi
nakveTis gamoklebiT, romelic Sps kurort sairmes sakuTrebas
warmoadgens. samSeneblo samuSaoebis dasrulebis Semdeg narCenebi,
droebiTi nagebobebi da zedmeti masala (aseTis arsebobis SemTxvevaSi)
gatanili iqneba ubnidan da moxdeba ubnis rekultivacia.
zogierTi ubnis Sesyidva moxdeba mudmivi sargeblobisTvis (mag., kaSxali da
mimdebare infrastruqturis, eleqtrosadgurisa da qvesadguris
teritoriebi). am nakveTebdan arc erTi ar warmoadgens sasoflo-sameurneo
daniSnulebis miwas.
samSenebelo masalebis SeZena warmoebs cenzirebuli momwodeblisgan.
sakuTari karieris amoqmedebis SemTxvevaSi saWiro gaxdeba Sesabamisi
licenziis aReba.
narCenebis poligonze mosalodnelia droebiTi zemoqmedeba. naTxari
gruntis ganTavseba moxdeba stabilurobis moTxovnebis gaTvaliswinebiT da
ubnis Semdgomi rekultivaciiT.
8.8.3.2. zemoqmedebis Sefaseba
zemoxsenebulis gaTvaliswinebiT, zemoqmedebis Sefaseba moxda Semdegi
klasifikaciiT:
mSenebloba eqspluatacia
xasiaTi (dadebiTi/uaryofiTi,
pirdapiri/arapirdapiri)
uaryofiTi,
pirdapiri
sidide (Zalian dabali, dabali,
saSualo, maRali, Zalian maRali)
dabali dabali
albaToba (dabali, saSualo, maRali
riski)
maRali dabali
zemoqmedebis areali (samuSao ubani,
saproeqto areali an regioni)
samuSao ubani samuSao ubani
janmrTelobis mdgomareobis gauareseba da
usafrTxoebis riskebi:
pirdapiri (mag., avariebi, denis dartyma,
simaRlidan Camovardna, travmireba,
dazianeba samSeneblo teqnikasTan
muSaobisas da sxv.) da
iribi (emisiebi, gazrdili akustikuri
foni, klimatis cvlileba, wylisa da
niadagis dabinZureba).
ZiriTadad
eqspluataciis
etapze momuSave
personali. aseve,
adgilobrivi
momsaxleoba
pirdapiri an arapirdapiri
grZelvadiani zemoqmedeba.
zemoqmedeba janmrTelobis
mdgomareobaze naklebad
mosalodnelia.
usafrTxoebasTan
dakavSirebuli riskebi
umniSvneloa.
xarisxi:
mcire-Zalian mcire
178
xangrZlivoba (mokle, saSualo,
grZelvadiani)
mokle grZelvadiani
Seqcevadoba (Seqcevadi/Seuqcevadi)
simwvave mcire mcire
8.8.3.2. Semarbilebeli zomebi
samSeneblo ubnebis sazRvrebisa da transportis moZraobis marSrutis
mkacrad dacva saTave nagebobisa da saderivacio milsadenis
mSeneblobisas, rac minimumamde Seamcirebs mimdebare teritoriis
SesaZlo dazianebas;
rekultivaciis samuSaoebi narCenebis poligonebis wmendis Semdeg;
saCivrebisa da maTze reagirebis zomebis registracia.
8.8.3.3. narCeni zemoqmedebis Sefaseba
zemoqmedeba da zemoqmedebis wyaroebi zemoqmedebis
receptorebi
narCeni zemoqmedebis
daxasiaTeba da Sefaseba
mSeneblobis etapi
resursebze xelmisawvdomloba:
samSeneblo samuSaoebis warmoebisas:
- samSeneblo masalebis gamoyeneba;
- teqnikuri wylis gamoyeneba;
- sasmeli da sasoflo-sameurneo
wylis gamoyeneba.
sxva potenciuri
momxmareblebi
pirdapiri, uaryofiTi
zemoqmedeba
mSeneblobis etapze.
xarisxi:
mcire
zemoqmedeba miwis sakuTrebis formasa da
miwaTsargeblobaze
miwa, mesakuTreebi
pirdapiri, uaryofiTi
zemoqmedeba.
xangrZlivoba -
mSeneblobis etapi.
konfliqturi
situaciebis Seqmna
mosalodneli ar aris.
xarisxi:
mcire
eqspluataciis etapi
resursebze xelmisawvdomloba:
- sasmeli da sasoflo-sameurneo
wylis gamoyeneba operirebis etapze;
- mdinaris wylis gamoyeneba
eleqtroenergiis warmoebis mizniT.
sxva momxmareblebi
saproeqto ubanze sxva
momxmareblebi ar arian.
xarisxi:
mcire
zemoqmedeba miwis sakuTrebis formasa da
miwaTsargeblobaze:
- zemoqmedeba axlomdebare miwebis
mesakuTreebze qonebis dazianeba
da garkveuli saqmianoba maT
kuTvnil miwaze.
miwa, mesakuTreebi
xarisxi:
mcire
179
8.8.4. demografiuli cvlilebebi
proeqtis ganxorcielebis arc erT etapze raime seriozuli demografiuli
cvlilebebi / migracia mosalodneli ar aris.
8.8.5. ekonomikisa da dasaqmebis xelSewyoba
proeqtis ganxorcielebis Sedegad mniSvnelovnad Seewyoba xeli
municipalitetis socialur-ekonomikur ganviTarebas. hesis mSeneblobis
procesSi gamoyenebuli iqneba adgilobrivi wyaroebidan mopovebuli
samSeneblo masalebi, rac waaxalisebs samSeneblo masalebis mwarmoeblebis
bizness. garda amisa, unda aRiniSnos iseTi dadebiTi zemoqmedeba,
rogoricaa adgilobrivi mosaxleobis dasaqmebis perspeqtiva.
hesis amoqmedebis Semdeg energosistema Seivseba damatebiTi energiiT, rac
kidev ufro Seuwyobs xels qveynis energetikul damoukideblobas.
mosalodnelia Semosavlis zrda municipalitetsa da regionSi, rac
mniSvnelovani dadebiTi zemoqmedebaa socialur-ekonomikuri winsvlis
TvalsazrisiT.
mSeneblobis etapze, romelic 2 weliwadi gagrZeldeba, dasaqmdeba 200
adamiani. garda amisa, proeqtis ganxorcieleba stimuls miscems samSeneblo
masalebis warmoebas da Sedegad, xels Seuwyobs damatebiTi samuSao
adgilebis Seqmnas.
hesis eqspluataciis procesSi xangrZlivad dasaqmdeba mxolod 20 adamiani.
dasaqmebis dadebiTi zemoqmedeba municipalitetis socialur-ekonomikur
mdgomareobaze regionalur doneze didad mniSvnelovani ver iqneba.
8.8.5.1. narCeni zemoqmedebis Sefaseba
zemoqmedeba da zemoqmedebis
wyaroebi
zemoqmedebis
receptorebi
narCeni zemoqmedebis
daxasiaTeba da Sefaseba
mSeneblobis etapi
ekonimikasa da dasaqmebaSi
Setanili wvlili:
- samSeneblo firmebisa da
maTze damokidebuli sxva
firmebis
waxaliseba/ganviTareba;
- samuSao adgilebis Seqmna;
- gazrdili sabiujeto
Semosavlebi.
regionaluri
ekonomika,
firmebi
pirdapiri, dadebiTi,
droebiTi zemoqmedeba.
zogierTi zemoqmedeba
iqneba xangrZlivi (mag.,
infrastruqturis
gaumjobeseba). dasaqmebis,
Semosavlisa da
sabiujeto Semosavlebis
zrda. gaumjobesebuli
infrastruqtura.
xarisxi:
saSualo
eqspluataciis etapi
180
8.8.6. zemoqmedeba infrastruqturaze, satransporto nakadebze da
mosaxleobis Tavisufal gadaadgilebaze
proeqti ar moaxdens zemoqmedebas saproeqto ubanze moqceul
infrastruqturaze.
regionSi arsebuli gza teqnikurad damakmayofilebel mdgomareobaSia.
gzebis gamoyeneba moxdeba proeqtisTvis saWiro masalebis, aRWurvilobisa
da manqana-danadgarebis gadasatanad. mZime satransporto saSualebebis
gazrdili nakadebi garkveulwilad uaryofiTad imoqmedebs gzis zedapirze.
fonuri moZraoba saproeqto ubanze didi ar aris. nakleb mosalodnelia,
rom satransporto nakadebma mSeneblobis procesSi Seaferxon transportis
an adamianebis gadaadgileba.
zemoqmedeba gzis infrastruqturasa da satransporto nakadebze
eqspluataciis etapze SeiZleba, Sefasdes, rogorc umniSvnelo. Tavad
samuSao ubanze gadatvirTul satransporto moZraobas adgili ar eqneba.
8.8.6.1. zemoqmedebis Sefaseba
infrastruqturasa da satransporto nakadebze proeqtis zemoqmedebis
Sefaseba moxda Semdegi klasifikaciiT:
mSenebloba eqspluatacia
xasiaTi (dadebiTi/uaryofiTi,
pirdapiri/arapirdapiri)
uaryofiTi,
pirdapiri
uaryofiTi,
pirdapiri
sidide (Zalian dabali, dabali,
saSualo, maRali, Zalian maRali)
dabali - saSualo
albaToba (dabali, saSualo, maRali
riski)
saSualo dabali
zemoqmedebis areali (samuSao ubani,
saproeqto areali an regioni)
saproeqto ubani samuSao ubani
xangrZlivoba (mokle, saSualo,
grZelvadiani)
mokle
Seqcevadoba (Seqcevadi/Seuqcevadi) Seqcevadi Seqcevadi
simwvave mcire mcire
ekonimikasa da dasaqmebaSi
Setanili wvlili:
- samSeneblo firmebisa da
maTze damokidebuli sxva
firmebis
waxaliseba/ganviTareba;
- samuSao adgilebis Seqmna;
- gazrdili sabiujeto
Semosavlebi.
qveynis
ekonomikuri
mdgomareoba,
adgilobrivi
warmoeba da
mosaxleoba
pirdapiri, dadebiTi,
droebiTi zemoqmedeba.
infrastruqturisa da
energomomaragebis
gaumjobeseba, ris
Sedegadac gaumjobesdeba
adgilobrivi
mosaxleobis cxovrebis
pirobebi da xeli
Seewyoba qveynis
ekonomikur ganviTarebas.
xarisxi:
saSualo - mcire
181
8.8.6.2. Semarbilebeli zomebi
zemoqmedebis minimumamde dayvanis mizniT saWiroa Semdegi Semarbilebeli
zomebis ganxorcieleba:
gzis mowyoba mosamzadebeli samuSaoebis warmoebisas dadebiTi
zemoqmedeba;
muxluxa amwis moZraobis maqsimalurad SezRudva;
samuSaoebis dasrulebis Semdeg unda aRdges yvela dazianebuli ubani
da daubrundes sawyis mdgomareobas;
samSeneblo ubanze optimaluri misadgomi gzis SerCeva;
saerTo sargeblobis gzebze teqnikis gadaadgilebis maqsimalurad
SezRudva;
proeqtis monawileebi informirebuli iqnebian samSeneblo samuSaoebis
Sesrulebis grafikisa da xangrZlivobis Sesaxeb;
saCivrebis (aseTis arsebobis SemTxvevaSi) da maTze saTanado
reagirebis zomebis registracia;
samuSaoTa Tanmimdevrobis optimalurad dagegmva;
mSeneblobis procesSi da gansakuTrebiT, mSeneblobis dasrulebis
Semdeg unda aRdges gzis yvela dazianebuli monakveTi da daubrundes
sawyis mdgomareobas.
8.8.6.3. narCeni zemoqmedebis Sefaseba
zemoqmedeba da zemoqmedebis wyaroebi zemoqmedebis
receptorebi
narCeni zemoqmedebis
daxasiaTeba da Sefaseba
mSeneblobis etapi
gzis safaris dazianeba:
- mZime teqnikis gadaadgileba.
satransporto moZraobis gaZliereba:
- teqnikis gadaadgileba;
- moZraobis SezRudva;
- gzebis gadaketva samuSaoebis
usafrTxod Sesrulebis mizniT.
adgilobrivi
infrastruqtura,
xalxi
pirdapiri, uaryofiTi
zemoqmedeba.
xangrZlivoba
mSeneblobis etapi.
SesaZlebelia gzis
infrastruqturT
sargeblobis SezRudva.
xarisxi:
mcire
eqspluataciis etapi
gzis safaris dazianeba:
- teqmomsaxureobis / saremonto
teqnikis gadaadgileba.
satransporto moZraobis gaZliereba:
- teqnikis gadaadgileba;
moZraobis SezRudva;
- ar aris mosalodneli.
adgilobrivi
infrastruqtura,
xalxi
pirdapiri, uaryofiTi
zemoqmedeba
xarisxi:
Zalzed mcire
182
8.8.6.7. narCenebi
8.8.6.7.1. zemoqmedebis daxasiaTeba
hesebis kaskadis mSeneblobisa da eqspluataciis etapebze saWiroa
narCenebis marTvis yvela saTanado zomis ganxorcieleba samuSaoebis
warmoebis procesSi narCenebis warmoqmnis minimumamde dayvanis, maTi
reciklirebis moculobis gazrdisa da maqsimaluri zomiT xelmeored
gamoyenebis xelSewyobis mizniT; da bolos, narCenebi unda ganTavsdes am
mizniT SerCeul Sesaferis ubnebze. aseTi zomebis ganxorcieleba
warmoadgens pasuxismgebeli piris valdebulebas. igi gaakontrolebs
narCenebis droebiTi ganTavsebisa da gatanis procesebs da aRnusxavs maT.
8.8.6.7.2. zemoqmedebis Sefaseba
zemoxsenebulis gaTvaliswinebiT, zemoqmedebis Sefaseba moxda Semdegi
klasifikaciiT:
mSenebloba eqspluatacia
xasiaTi (dadebiTi/uaryofiTi,
pirdapiri/arapirdapiri)
uaryofiTi,
pirdapiri
uaryofiTi
sidide (Zalian dabali, dabali,
saSualo, maRali, Zalian maRali)
dabali - saSualo dabali -
saSualo
albaToba (dabali, saSualo, maRali
riski)
maRali maRali
zemoqmedebis areali (samuSao ubani,
saproeqto areali an regioni)
samuSao ubani samuSao ubani
xangrZlivoba (mokle, saSualo,
grZelvadiani)
mokle grZelvadiani
Seqcevadoba (Seqcevadi/Seuqcevadi) Seqcevadi Seqcevadi
simwvave mcire mcire
8.8.3.2. Semarbilebeli zomebi
mSeneblobis etapi
kaskadis mSeneblobis procesSi mSenebeli kontraqtori valdebulia,
ganaxorcielos Semarbilebeli zomebi narCenebis marTvis moTxovnebis
gaTvaliswinebiT, raSic sxva zomebTan erTad Sedis Semdegi:
naTxari gruntis nawilis gamoyeneba moxdeba proeqtis miznebiT;
aucilebelia narCenebis poligonis stabilurobis uzrunvelyofa
(ferdobis daxriloba 45). saWiroebis SemTxvevaSi unda moewyos
damcavi konstruqcia;
saWiroa narCenebis marTvis gegmis SemuSaveba da Sesruleba;
liTonis jarTis Cabareba unda moxdes Sesabamis punqtebSi;
samSeneblo ubanze dagrovili sayofacxovrebo narCenebi unda
ganTavsdes uaxloes nagavsayrelze adgilobriv organoebTan
gaformebuli kontraqtis safuZvelze;
183
safixaTo narCenebis droebiTi ganTavsebis mizniT unda moewyos
specialuri droebiTi sawyobi; am tipis narCenebisTvis mSeneblobis
ubanze unda daidgas specialuri, markirebuli konteinerebi;
narCenebis marTva unda ganaxorcielos Sesabamisad gawvrTnilma
personalma. treningi Catardeba periodulad;
safixaTo narCenebis samSenebelo ubnidan gatana unda moxdes mocemul
saqmianobaze Sesabamisi nebarTvis mqone kontraqtoris mier;
mSeneblobis ubnidan Camdinare wylis CaSveba zedapirul wyalsatevSi
dasaSvebia mxolod gawmendis Semdeg.
eqspluataciis etapi
hesis eqspluataciis procesSi saxifaTo narCenebis droebiTi
ganTavsebisaTvis hesze saWiroa gamoiyos specialuri sasawyobe saTavsi,
romelic mowyobili unda iqnas garemosdacviTi moTxovnebis dacviT,
kerZod:
- saTavsis iataki da kedlebi mopirkeTebuli unda iyos keramikuli
filebiT;
- saTavsis Weri SeRebili unda iyos tenmedegi saRebaviT;
- saTavsi unda aRiWurvos Semdegi saSualebebiT:
o gamwovi ventilaciiT;
o xelsabaniT da onkaniT teritoriis morwyva-morecxvisaTvis;
o wyalmimRebi trapiT.
- narCenebis ganTavsebisaTvis saWiroa moewyos stelaJebi da Taroebi;
- narCenebis ganTavseba dasaSvebia mxolod hermetul taraSi SefuTul
mdgomareobaSi, romelsac unda gaaCndes saTanado markireba.
- narCenebis marTva unda daevalos gawvrTnil personals. personalis
treningi unda warmoebdes regularulad;
- samSeneblo banakebis teritoriidan saxifaTo narCenebis gatana da
Semdgomi marTva unda moxdes am saqmianobaze saTanado nebarTvis
mqone kontraqtori kompaniis saSualebiT.
8.8.7.4. narCenebis menejmentTan dakavSirebuli zemoqmedeba
faza zemoqmedebisa da zemoqmedebis
wyaroebis aRwera
receptorebi narCeni zemoqmedebis
daxasiaTeba da Sefaseba
mSeneblobis etapi
184
zemoqmedeba myari sayofacxovrebo
narCenebis nagavsayrelze:
- nagavsayrelze datvirTvis
gazrda.
zemoqmedeba myari sayofacxovrebo
narCenebis droebiTi ganTavsebisTvis
mowyobil ubnebze:
- zemoqmedeba niadagze da
zedapirul / gruntis wylebze;
- vizualuri zemoqmedeba, maT
Soris teritoriis dabinZureba
narCenebiT.
zemoqmedeba gvirabis saerTo
gamonamuSevrebis ganTavsebis ubnebze:
- sanayro ubnebze warmoqmnili
wylebis zemoqmedeba wyalsa da
niadagze;
- vizualur-landSafturi
zemoqmedeba.
zemoqmedeba sadrenaJo wylis CaSvebis
obeiqtebze:
- simRvrivisa da pH balansis
cvlileba.
zemoqmedeba Txevadi sayofacxovrebo
narCenebis warmoqmnis ubnebze:
- ubnis dabinZureba gaJonvis
SemTxvevaSi.
zemoqmedeba Txevadi sayofacxovrebo
narCenebis CaSvebis obieqtebze:
- wylis xarisxis daqveiTeba.
n
a
r
C
e
n
e
b
i
s
a
d
a
m
y
a
r
i
a
y
o
f
a
c
x
o
v
r
e
b
o
n
a
r
C
e
n
e
b
i
s
d
r
o
e
b
i
T
i
/
m
u
d
m
i
v
i
g
a
n
T
a
v
s
e
b
i
s
m
i
z
n
i
T
g
a
m
o
y
o
f
i
l
i
u
b
n
e
b
i
,
C
a
m
d
i
n
a
r
e
w
y
l
e
b
i
s
m
i
m
R
e
b
i
o
b
i
e
q
t
e
b
i
,
n
i
a
d
a
g
i
- saerTo:
pirdapiri, uaryofiTi,
droebiTi zemoqmedeba.
xangrZlivoba
Semoifargleba mSeneblobis
faziT.
- datvirTva adgilobriv
nagavsayrelze:
datvirTvis mateba
nagavsayrelze ar aRemateba
10%-s.
xarisxi: mcire
- municipaluri
kanalizaciis datvirTva:
municipaluri kanalizaciis
datvirTva mosalodneli ar
aris.
xarisxi: Zalzed mcire
- ekologiuri obieqtebis
(wyali, niadagi)
narCenebiT dabinZurebis
safrTxe;
xarisxi: mcire
eqspluataciis etapi
185
8.8.8. kumulatiuri zemoqmedeba
kaSxlis ubnis qveda da zeda biefSi samrewvelo wylebis sxva
momxmareblebi ar arian. mocemul etapze cnobili ar aris raime arsebuli
an gegmiT gaTvaliswinebuli wyaro, romelmac SesaZloa, damatebiTi
zemoqmedeba moaxdinos proeqtze. kumulatiuri zemoqmedeba ganxiluli ar
aris.
zemoqmedeba myari sayofacxovrebo
narCenebis ganTavsebis ubnebze:
- zemoqmedeba niadagze da
zedapirul / gruntis wylebze;
- vizualuri zemoqmedeba, maT
Soris teritoriis dabinZureba
narCenebiT.
zemoqmedeba myari narCenebis droebiTi
ganTavsebis ubnebze:
- zemoqmedeba niadagze da
zedapirul / gruntis wylebze;
- vizualuri zemoqmedeba, maT
Soris teritoriis dabinZureba
narCenebiT.
zemoqmedeba Txevadi sayofacxovrebo
narCenebis warmoqmnis ubnebze:
- ubnis dabinZureba gaJonvis
SemTxvevaSi.
zemoqmedeba Txevadi sayofacxovrebo
narCenebis CaSvebis obieqtebze:
- wylis xarisxis daqveiTeba.
n
a
r
C
e
n
e
b
i
s
d
r
o
e
b
i
T
i
/
m
u
d
m
i
v
i
g
a
n
T
a
v
s
e
b
i
s
m
i
z
n
i
T
g
a
m
o
y
o
f
i
l
i
u
b
n
e
b
i
,
C
a
m
d
i
n
a
r
e
w
y
l
e
b
i
s
m
i
m
R
e
b
i
o
b
i
e
q
t
e
b
i
,
n
i
a
d
a
g
i
- saerTo:
pirdapiri, uaryofiTi,
mudmivi zemoqmedeba.
- datvirTva
nagavsayrelze/
kanalizaciaze:
nagavsayrelisa da
sakanalizacio
koleqtorebis datvirTvaze
zemoqmedeba mosalodneli
ar aris
xarisxi: Zalzed mcire
- ekologiuri obieqtebis
(wyali, niadagi)
narCenebiT dabinZurebis
safrTxe;
xarisxi: Zalzed mcire
186
9. Semarbilebeli zomebis Sejameba
Semarbilebeli zomebis ganxorcielebis pasuxismgebloba ekisreba mSenebel kontraqtors.
9.1. mSenebelobis faza
receptori/zemoqmedeba zemoqmedebis aRwera Semarbilebeli RonisZieba
araorganuli mtvris
gamoyofa atmosferul
haerSi
- miwis samuSaoebisas warmoqmnili
mtveri;
- transportirebisas warmoqmnili
mtveri;
- samSeneblo masalebze operaciebis
dros warmoqmnili mtveri.
- manqana-danadgarebis teqnikuri gamarTulobis uzrunvelyofa;
- transportis moZraobis optimaluri siCqaris dacva
(gansakuTrebiT, moxreSil gzaze);
- dasaxlebul ubnebze arsebuli gzebiT licenzirebuli
sargebloba;
- miwis samuSaoebis warmoebisas da masalebis datvirTva-
gadmotvirTvisas mtvris Warbi emisiis Tavidan asacileblad
sifrTxilis zomebis miReba (mag., datvirTva-gadmotvirTvisas
didi simaRlidan masalis dayris akrZalva);
- saWiroebis SemTxvevaSi saTanado RonisZiebebis gatareba
mtvris emisiis Semcirebis mizniT (mag., samuSao ubnis morwyva);
- saWiroebisamebr personalis uzrunvelyofa dacvis Sesaferisi
saSualebebiT (niRbebi, respiratorebi);
- personalis instruqtaJi samuSaoebis dawyebamde;
- saCivrebis Semosvlis SemTxvevaSi maTi dafiqsireba/aRricxva
da saTanado reagireba.
wvis produqtebis gamoyofa
atmosferul haerSi
- transportis, samSeneblo
teqnikisa da sayofacxovrebo
generatorebis namuSevari airebi;
- SeduRebis aerozolebi.
- manqana-danadgarebis teqnikuri gamarTulobis uzrunvelyofa;
- transportis moZraobis optimaluri siCqarisa da marSrutis
dacva;
- miaqcieT yuradReba, rom rodesac ar xdeba satransporto
saSualebiT sargebloba, misi Zravi iyos gamorTuli an
muSaobdes minimaluri datvirTviT;
- personalis instruqtaJi samuSaoebis dawyebamde;
- saCivrebis Semosvlis SemTxvevaSi maTi dafiqsireba/aRricxva
da saTanado reagireba.
xmauris gavrceleba
samuSao ubanze
- xmauri da vibracia
transportirebisas;
- samSeneblo teqnikiT gamowveuli
xmauri da vibracia.
- manqana-danadgarebis teqnikuri gamarTulobis uzrunvelyofa;
- saWiroebisamebr personalis uzrunvelyofa dacvis Sesaferisi
saSualebebiT (yursacmebi);
- xmauriani samuSaoebis warmoeba dRis saaTebSi;
- saCivrebis Semosvlis SemTxvevaSi maTi dafiqsireba/aRricxva
da saTanado reagireba.
187
receptori/zemoqmedeba zemoqmedebis aRwera Semarbilebeli RonisZieba
xmauris gavrceleba
sakurorto zonaSi
- manqana-danadgarebis teqnikuri gamarTulobis uzrunvelyofa;
- xmauriani samuSaoebis warmoeba dRis saaTebSi;
- personalis instruqtaJi samuSaoebis dawyebamde;
- saCivrebis Semosvlis SemTxvevaSi maTi dafiqsireba/aRricxva
da saTanado reagireba.
niadagis stabilurobis
darRveva da nayofieri
fenis ganadgureba
- niadagis stabilurobis darRveva,
nayofieri fenis dazianebis riski
mSeneblobis dros.
- saproeqto ubanze dagegmili samuSaoebisas dawesebuli
usafrTxoebis normebis dacva;
- samSeneblo ubnis sazRvrebis mkacrad dacva niadagis nayofier
fenaze zemoqmedebis Tavidan asacileblad;
- moawyveT damcavi nagebobebi (saWiroebisamebr);
- niadagis nayofieri fenis moxsna (saWiroebisamebr) da
droebiTi dasawyobeba rekultivaciis mizniT gamoyenebamde;
- personalis instruqtaJi samuSaoebis dawyebamde;
- SesaZlo riskebis droulad dafiqsireba da dauyovnebeli
reagireba.
gruntis/niadagis
dabinZureba
- niadagis dabinZureba narCenebiT;
- niadagis dabinZureba
sawvavis/zeTebis daRvris gamo.
- manqana-danadgarebis teqnikuri gamarTulobis uzrunvelyofa
sawvavis/sapoxi masalebis daRvris Tavidan acilebis mizniT.
sawvavis/sapoxi masalebis swori menejmenti;
- narCenebis swori menejmenti, separireba da SeZlebisdagvarad
xelaxla gamoyeneba; gamousadegari narCenebis moTavseba
specialur konteinerebSi da teritoriidan gatana;
- sawvavis/sapoxi masalebis daRvris lokalizacia da gawmenda;
- personalis instruqtaJi samuSaoebis dawyebamde;
- Sesaferisi teqnikuri saSualebebiT da inventariT aRWurva
(konteinerebi, daRvris Semkrebi saSualebebi da sxv.);
- samuSaoebis dasrulebis Semdeg yvela potenciuri
damabinZurebeli masalis gatana.
hidrologiuri reJimi
natanisa da wylis xarjis
cvlileba
- mdinareSi wylis xarjis cvlileba
wyalmimRebi nagebobis
mSeneblobisas.
- zemoqmedeba mosalodneli ar aris;
- ar saWiroebs Semarbilebeli RonisZiebebis Catarebas;
- dambebis mSeneblobis dros moxdeba mdinaris droebiTi
derivacia, Tumca, aRniSnuli ar gamoiwvevs mdinaris
hidrologiuri reJimis cvlilebas.
zedapiruli wylis
dabinZureba
- dabinZureba miwis samuSaoebis
warmoebisas;
- myari da Txevadi narCenebis
araswori menejmentiT gamowveuli
dabinZureba;
- manqana-danadgarebis teqnikuri gamarTulobis uzrunvelyofa
sawvavis/sapoxi masalebis daRvris Tavidan acilebis mizniT;
- manqanebis adgilze teqmomsaxureobisas saWiroebis SemTxvevaSi
adgilis SerCeva wylis obieqtidan moSorebiT;
- narCenebis swori menejmenti, separireba da SeZlebisdagvarad
188
receptori/zemoqmedeba zemoqmedebis aRwera Semarbilebeli RonisZieba
- sawvavis/zeTis daRvriT
gamowveuli dabinZureba.
xelaxla gamoyeneba; gamousadegari narCenebis moTavseba
specialur konteinerebSi da teritoriidan gatana
licenzirebuli kontraqtoris mier;
- gvirabis mSeneblobisas saleqaris mowyoba sadrenaJo
wylebisaTvis;
- Sesabamisi zomis, Sesabamisi tevadobis Camdinare wylis
saleqaris cisternis uzrunvelyofa samSeneblo banakis
teritoriaze;
- sawvavis/zeTis daRvris lokalizeba da gawmenda;
- personalis instruqtaJi samuSaoebis dawyebamde;
- Sesaferisi teqnikuri saSualebebiT da inventariT aRWurva
(konteinerebi, daRvris Semkrebi saSualebebi da sxv.);
- samuSaoebis dasrulebis Semdeg yvela potenciuri
damabinZurebeli masalis gatana.
gruntis wylis xarjis
cvlileba
- wyalSemcveli horizontis
gadakveTa da gruntis wylis
reJimis darRveva miwisqveSa
infrastruqturis mowyobisas.
- saqmianobis xasiaTidan gamomdinare, mocemuli zemoqmedebis
zustad dadgena rTulia da Sesabamisad, mocemul etapze
konkretuli Semarbilebeli zomebi dasaxuli ar aris.
gruntis wylis
dabinZureba
- xarisxis daqveiTeba
dabinZurebuli zedapiruli wyliT
an niadagiT;
- samSeneblo samuSaoebis dros
(gansakuTrebiT, miwis samuSaoebis
dros) sawvavis/sapoxi masalis
daRvris Sedegad wylis xarisxis
gauareseba.
- zedapiruli wylis dabinZurebis Tavidan acilebis mizniT
yvela saWiro RonisZiebis gatareba (ix. Sesabamisi punqti);
- niadagis xarisxis daqveiTebis Tavidan acilebis mizniT yvela
saWiro RonisZiebis gatareba (ix. Sesabamisi punqti);
- miwisqveSa arxis mSeneblobisas usafrTxoebis yvela wesis
dacva gruntis wylis dabinZurebis Tavidan acilebis mizniT.
zemoqmedeba mcenareul
safarze
- uSualo zemoqmedeba mcenareul
safarze;
- iribi zemoqmedeba mtveri,
gamonabolqvi.
- samSeneblo ubnis mimdebare teritoriaze arsebul mcenareul
safarze zemoqmedebis minimumamde Semcirebis mizniT
transportis moZraobis marSrutisa da samSeneblo ubnis
sazRvrebis mkacri dacva;
- samuSaoebis dawyebamde personalisTvis instruqtaJis Catareba
mcenareuli safaris dacvis sakiTxebze;
- xe-mcenareebis moWra (gaCexva) dasaSvebia garemos dacvisa da
bunebrivi resursebis saministros mier uflebamosili
samsaxuris zedamxedvelobiT;
- yvela saWiro RonisZiebis gatareba atmosferuli haeris
dabinZurebis Tavidan acilebisa da niadagis xarisxis dacvis
mizniT (ix. Sesabamisi punqtebi).
189
receptori/zemoqmedeba zemoqmedebis aRwera Semarbilebeli RonisZieba
zemoqmedeba faunaze
- samSeneblo teqnikis /
transportisa da adamianebis
gadaadgilebis gamo adgilobrivi
faunis droebiTi SeSfoTeba
(pirdapiri zemoqmedeba Sejaxeba;
arapirdapiri mtvris emisiis
zemoqmedeba).
- transportis moZraobis marSrutis da samSeneblo ubnebis
sazRvrebis mkacri dacva;
- moZraobis optimaluri siCqaris SerCeva mtvris emisiis
Sesamcireblad;
- faunis SeSfoTebis minimizaciis mizniT xmamaRali signalis
SezRudva;
- manqanebis da teqnikuri saSualebebis gamarTulobis
uzrunvelyofa xmauris/vibraciis Sesamcireblad;
- miwis samuSaoebis warmoebisas rekomendebulia samuSao
teritoriis SemoRobva mcire zomis ZuZumwovrebis TxrilSi
Cavardnis riskis Tavidan asacileblad;
- personalis instruqtaJi samuSaoebis dawyebamde.
zemoqmedeba iqtiofaunaze
- zedapiruli wylis xarisxis
daqveiTeba miwis samuSaoebis
warmoebisas da mSeneblobis
periodSi;
- mdinaris xarjis droebiTi
cvlileba wyalmimRebi nagebobis
mSeneblobis procesSi.
- wylis dabinZurebis Tavidan acileba narCenebis saTanado
menejmentis uzrunvelyofiT;
- sifrTxile wylis obieqtis maxloblad muSaobis dros wylis
simRvrivis zrdis Tavidan acilebis mizniT;
- saTao nagebobebis samSeneblo samuSaoebis warmoeba wylis
biologiuri garemosaTvis naklebad ~mgrZnobiare periodSi.
narCenebi
- samSeneblo narCenebi;
- sayofacxovrebo narCenebi.
- narCenebis nawilis gamoyeneba proeqtis miznebiT;
- gamonamuSevris ganTavsebis samuSaoebis damTavrebis Sedeg
saWiroa nayarebis zedapirebis rekultivaciis samuSaoebis
Catareba;
- narCenebis poligonis dacva eroziisgan monitoringi da
saWiroebis SemTxvevaSi dacvis uzrunvelyofa;
- liTonis jarTi Cabardeba Sesabamis samsaxurs;
- samSeneblo banakis teritoriaze warmoqmnili sayofacxovrebo
narCenebi ganTavsdes adgilobriv nagavsayrelze;
- asafeTqebeli masalis narCenebis gatana unda moxdes
licenzirebuli kontraqtoris mier;
- saxifaTo narCenebis droebiTi ganTavsebisaTvis samSeneblo
banakis teritoriaze moewyos specialuri sasawyobo saTavsi,
xolo samSeneblo moednebze ganTavsdes specialuri markirebis
mqone hermetuli konteinerebi;
- narCenebis marTvisaTvis gamoyofili iqnas saTanado momzadebis
mqone personali, romelTac periodulad Cautardes swavleba
da testireba;
190
receptori/zemoqmedeba zemoqmedebis aRwera Semarbilebeli RonisZieba
- samSeneblo banakidan saxifaTo narCenebis gatana unda moxdes
Sesabamisi licenziis mqone kontraqtoris mier;
- samSeneblo banakidan Camdinare wylebis gadagdeba zedapirul
wyalSi dasaSvebia mxolod gawmendis Semdeg.
landSaftur-vizualuri
cvlileba
- landSaftur-vizualuri cvlileba
wyalmimRebi nagebobis,
saderivacio milsadenis,
qvesadgurisa da arsebuli
samSeneblo banakis mSeneblobis
Sedegad;
- vizualuri cvlileba gazrdili
satransporto nakadis gamo.
- mSeneblobis dros samSeneblo teqnikisa da manqanebis
gadaadgilebiT gamowveuli vizualuri zemoqmedeba
gardauvalia, Tumca, aseTi zemoqmedeba sakmaod umniSvnelo da
xanmoklea;
- mSeneblobis dasrulebis Semdeg (dambebis, eleqtrosadgurisa
da sxva mudmivi nagebobebis arsebobis gamo) landSaftis
vizualuri cvlilebebis nawilobriv Serbileba
SesaZlebelia garemosTan Serwymis mizniT bunebrivi
masalebisa da saRebavis gamoyenebiT;
- mSeneblobis dasrulebis Semdeg saWiroa teritoriis gawmenda
da rekultivacia.
usafrTxoebis riskebi
- pirdapiri (satransporto avaria
da sxv.);
- iribi (atmosferuli emisiebi,
gazrdili akustikuri foni,
wylisa da niadagis dabinZureba).
- transportis eqspluataciis usafrTxoebis wesebis
maqsimalurad dacva;
- dasaxlebul punqtebze transportis moZraobis marSrutis
SezRudva;
- Sesabamisi gamafrTxilebeli, mimarTulebis maCvenebeli da
amkrZalavi niSnebis dayeneba janmrTelobisTvis saxifaTo
zonebSi;
- samSeneblo ubanze arsebul, janmrTelobisTvis saxifaTo
ubnebze unda arsebobdes pirveladi samedicino daxmarebis
yuTebi;
- samSeneblo ubnebze personalis/vizitorebis kontroli da
daSveba mxolod specialuri damcavi saSualebebiT;
- ubanze arsebuli riskebis regularulad Sefaseba mosaxleobis
risk-faqtorebis gamosavlenad da riskis marTvis Sesabamisi
zomebis SemuSavebis mizniT;
- personalis aRWurva dacvis individualuri saSualebebiT;
- simaRleze muSaobisas personali damagrebuli unda iyos
TokebiTa da samagrebiT;
- personalis treningi maTi dasaqmebis procesSi da momdevno
periodSic usafrTxoebisa da Sromis sakiTxebze;
- personalis samedicino dazRveva;
- yvela saWiro zomis ganxorcieleba atmosferuli haeris,
wylisa da niadagis dabinZurebis Tavidan acilebis mizniT (ix.
191
receptori/zemoqmedeba zemoqmedebis aRwera Semarbilebeli RonisZieba
Sesabamisi punqtebi).
zemoqmedeba satransporto
infrastruqturaze
- gzis safaris dazianeba;
- satransporto nakadis
gadatvirTva;
- moZraobis SezRudva.
- gzis reabilitacia mobilizaciis samuSaoebisas dadebiTi
zemoqmedeba;
- muxluxa amwis moZraobis maqsimalurad SezRudva;
- mSeneblobis dasrulebis Semdeg gzis yvela dazianebuli
monakveTis aRdgena sawyis mdgomareobaSi;
- mosaxleobis/mgzavrebis gadaadgilebis minimalurad SezRudva
gzis reabilitaciis/mSeneblobis procesSi;
- samSeneblo ubanze misasvleli optimaluri SemovliTi gzis
SerCeva;
- manqanebis moZraobis maqsimalurad SezRudva saerTo
sargeblobis gzebze;
- mosaxleobis informireba samuSaoebis grafikis Sesaxeb;
- saCivrebis Semosvlis SemTxvevaSi maTi dafiqsireba/aRricxva
da saTanado reagireba.
9.2. eqspluataciis etapi
saremonto/teqmomsaxureobis samuSaoebis warmoebisas SeiZleba, adgili hqondes garkveul umniSvnelo da
xanmokle zemoqmedebas garemoze. zemoqmedebis xasiaTi analogiuria mSeneblobis etapze mosalodneli
zemoqmedebisa. zemoqmedebis xarisxi damokidebulia saremonto/teqmomsaxureobis samuSaoebis masStabsa da
xangrZlivobaze.
Serbilebis zomebi da pasuxismgeblobaTa sfero ganisazRvreba konkretuli reabilitaciis/samSeneblo
proeqtisTvis individualurad konkretuli samuSaos xasiaTis gaTvaliswinebiT.
192
10. garmosdacviTi da socialuri monitoringis gegma
garemos monitoringis mizania:
potenciuri zemoqmedebis Sefasebis dadastureba;
garemosdacviTi da usafrTxoebis sakanonmdeblo/normatul
moTxovnebTan Sesabamisobis kontroli/uzrunvelyofa;
riskebisa da ekologiuri/socialuri zemoqmedebis kontroli;
sazogadoebis/dainteresebuli pirebis saTanadod informireba;
Semarbilebeli zomebis efeqturobis gansazRvra da saWiroebis
SemTxvevaSi maTi koreqtireba;
ekologiuri zemoqmedebisa da riskebis kontroli mSeneblobisa da
eqspluataciis procesSi.
monitoringis meTodebi moicavs vizualur dakvirvebasa da gazomvebs
(saWiroebisamebr). monitoringis programiT mocemulia monitoringis
parametrebi, monitoringis dro da sixSire, monitoringis monacemebis
Segroveba da analizi. monitoringis masStabi damokidebulia mosalodneli
zemoqmedebisa da riskebis xarisxze.
193
10.1. monitoringis gegma mosamzadebeli da samSeneblo samuSaoebi
kontrolis sagani /
gasakontrolebeli
qmedeba
kontrolis/sinjis
aRebis wertili
meTodi sixSire / dro mizani pasuxismgebeli piri
haeri (mtveri da
gamonabolqvi)
- samSeneblo moednebi;
- samSeneblo moedanze
misadgomi gzebi;
- uaxloesi receptori.
- vizualuri
kontroli;
- manqana-danadgarebis
teqnikuri
daTvaliereba;
- gazomvebi.
- miwis samuSaoebisas da
periodulad mSral amindSi.
- samSeneblo samuSaoebis dros,
m.S. gzis reabilitaciis
drosac;
- manqana-danadgarebis teqnikuri
daTvaliereba samuSaoebis
dawyebamde;
- intensiuri transportirebisas
mSral amindSi;
- manqana-danadgarebis teqnikuri
daTvaliereba samuSaoebis
dawyebamde;
- Semowmeba saWiroebisamebr an
saCivrebis SemTxvevaSi.
- dadgenili xarisxobrivi
normativebis dacva;
- mosaxleobis minimalurad
SeSfoTeba;
- personalis usafrTxoebis
uzrunvelyofa;
- mcenareuli safaris/florisa
da faunis SeSfoTebis
minimamde dayvana.
- mSenebeli
kontraqtori;
- damkveTi.
xmauri da vibracia - samSeneblo moednebi;
- uaxloesi receptori.
- Senobebis pirobebis
kontroli
(vibraciiT
gamowveuli
dazianebebis
dasadgenad);
- manqana-danadgarebis
teqnikuri
daTvaliereba;
- perioduli
gazomvebi.
- manqana-danadgarebis teqnikuri
daTvaliereba samuSaoebis
dawyebamde;
- regularuli kontroli da/an
saCivris Semosvlis Semdeg.
- jandacvisa da usafrTxoebis
normebTan Sesabamisobis
uzrunvelyofa;
- personalisTvis komfortuli
samuSao pirobebis Seqmna;
- Senoba-nagebobebis
mdgomareobis SenarCuneba;
- faunis/mosaxleobis
minimaluri SeSfoTeba.
- mSenebeli
kontraqtori;
- damkveTi.
niadagi - samSeneblo moedani;
- samuSao ubnebi;
- masalebisa da
narCenebis
dasawyobebis
ubnebi.
- regularuli
kontroli,
zedamxedveloba;
- manqana-danadgarebis
teqnikuri
daTvaliereba;
- laboratoriuli
kontroli.
- perioduli Semowmeba;
- Semowmeba samuSaoebis
dasrulebis Semdeg;
- laboratoriuli analizi
damabinZureblis daRvris
SemTxvevaSi;
- niadagis stabilurobisa da
xarisxis SenarCuneba.
- mSenebeli
kontraqtori;
- damkveTi.
wyali - samSeneblo moednebi;
- samuSao ubnebze
zedapiruli
wylebis samuSao
ubnebTan
(wyalmimRebTan,
gzebis mowyobis
adgilebze).
- vizualuri
kontroli;
- meqanizmebisa da
danadgarebis
teqnikuri
daTvaliereba;
- myari narCenebis
marTvis kontroli;
- Camdinare wylebis
marTvis kontroli;
- wyalgamwmendi
- samSeneblo moednis
momzadebis procesSi (wylis
obieqtebis siaxloves);
- rodesac samSeneblo
samuSaoebi warmoebs wylis
obieqtebis siaxloves an
mdinareSi;
- myari narCenebis
transportirebis / Senaxvis
procesSi;
- teqnikuri daTvaliereba
- wylis xarisxis SenarCuneba;
- iqtiofaunaze potenciuri
zemoqmedebis minimumamde
Semcireba.
- mSenebeli
kontraqtori;
- damkveTi.
194
kontrolis sagani /
gasakontrolebeli
qmedeba
kontrolis/sinjis
aRebis wertili
meTodi sixSire / dro mizani pasuxismgebeli piri
nageobibis Semowmeba;
- laboratoriuli
analizi
saWiroebisamebr. .
samuSaoebis dawyebamde;
- gamwmendi nagebobebis
regularuli Semowmeba;
- laboratoriuli analizi
damabinZureblebis daRvris
Semdeg an gamwmendi nagebobis
teqnikuri mdgomareobis
gauaresebis Semdeg.
mcenareuli safari - samSeneblo moedani;
- samuSao ubani;
- narCenebis
dasawyobebis
ubani;
- misasvleli gza.
- vizualuri
kontroli.
- mcenareuli safaris
xarisxobrivi da raodenobrivi
Semowmeba samuSaoebis
dawyebamde;
- kontroli samuSao saaTebSi;
aragegmiuri Semowmeba;
- mcenareuli safaris Semowmeba
da aRdgena samuSaoebis
dasrulebis Semdeg.
- mcenareuli safaris SenarCuneba,
faunis/mosaxleobis
SeSfoTebis minimumamde
dayvana;
- niadagisa da wylis xarisxis
SenarCuneba.
- mSenebeli
kontraqtori;
- damkveTi.
narCenebi - samSeneblo moedani
da/an mimdebare
teritoria;
- narCenebis
ganTavsebis
teritoria.
- teritoriis
vizualuri
daTvaliereba;
- narCenebis marTvis
kontroli.
- periodulad, gansakuTrebiT
qarian amindSi.
- niadagisa da wylis xarisxis
dacva.
- mSenebeli
kontraqtori;
- damkveTi.
Sromis usafrTxoeba - samuSao ubani. - inspeqtireba;
- dacvis
individualuri
saSualebebis
arsebobisa da
gamarTulobis
regularuli
kontroli.
- perioduli kontroli
samuSaoebis warmoebis
periodSi.
- jandacvisa da usafrTxoebis
normebTan Sesabamisobis
uzrunvelyofa;
- travmatizmis Tavidan acileba /
minimumamde Semcireba.
- mSenebeli
kontraqtori
jandacvisa da
usafrTxoebis
oficeri;
- damkveTi.
195
10.2. monitoringis gegma eqspluatacia
kontrolis sagani /
gasakontrolebeli
qmedeba
kontrolis/sinjis aRebis
wertili
meTodi sixSire / dro mizani pasuxismgebeli piri
xmauri - uaxloes receptorTan. - mowyobilobis
teqnikuri
daTvaliereba;
- perioduli kontroli.
- perioduli kontroli;
- saremonto samuSaoebis
Semdgomi saCivrebis
SemTxvevaSi.
- jandacvisa da usafrTxoebis
normebTan Sesabamisobis
uzrunvelyofa;
- mosaxleobis minimaluri
Sewuxeba;
- faunaze minimaluri gavlena.
- hes-is operatori
kompania
niadagis
stabiluroba,
saSiSi geologiuri
procesebis
ganviTarebis riski
- wyalmimRebTan
ferdobsamagri
saSualebebi
kontroli;
- saderivacio milsadenis
teritoriaze,
gansakuTrebiT,
yelTan.
- inspeqtireba. - perioduli Semowmeba;
- Semowmeba samuSaoebis
dasrulebis Semdeg;
- Semowmebeba Zlieri
wvimebis an Tovlis
Semdeg;
- hes-is infrastruqturis
usafrTxoebis
uzrunvelyofa.
- hes-is operatori
kompania
niadagis xarisxi - qvesadguris teritoria;
- wyalmimRebis teritoria;
- narCenebis ganTavsebis
ubnebi.
- vizualuri kontroli;
- laboratoriuli
analizi
saWiroebisamebr. .
- transformatoris zeTis
gamocvlis / damatebis
Semdeg;
- laboratoriuli
Semowmeba zeTebis
daRvris SemTxvevaSi.
- niadagis xarisxis SenarCuneba;
- zedapiruli wylis zedapiruli
CamonadenebiT dabinZurebis
Tavidan acileba;
- gruntis wylis dabinZurebis
Tavidan acileba.
- hes-is operatori
kompania
ekologiuri xarji - kaSxlis qveda biefSi. - gazomvebi.
- periodulad. - wylisa da mdinaris
ekosistemebis usafrTxoebisa
da jansaRi nakadis
uzrunvelyofa.
- hes-is operatori
kompania
biologiuri garemo -
iqtiofauna
- kaSxlis zeda da qveda
biefSi.
- iqtiofaunis
(kalmaxis) populaciis
kvleva.
- weliwadSi orjer -
gazafxulsa da
Semodgomaze.
- iqtiofaunis arsebuli
populaciis SenarCuneba.
- hes-is operatori
kompania
narCenebi - wyalmimRebis teritoria;
- Zalovani kvanZis/
qvesadguris
teritoria;
- narCenebis dasawyobebis
ubnebi.
- teritoriis
vizualuri
daTvaliereba;
- narCenebis marTvis
kontroli.
- perioduli kontroli. - niadagisa da wylis xarisxis
SenarCuneba.
- hes-is operatori
kompania
Sromis usafrTxoeba - samuSao ubnebi. - inspeqtireba;
- dacvis individualuri
saSualebebis
arsebobisa da
gamarTulobis
regularuli
kontroli.
- perioduli kontroli
samuSaoebis warmoebis
periodSi.
- jandacvisa da usafrTxoebis
normebTan Sesabamisobis
uzrunvelyofa;
- travmatizmis Tavidan acileba /
minimumamde Semcireba.
- hes-is operatori
kompania
monitoringi (garda laboratoriuli analizebisa da xarjis gazomvebis aucileblobis SemTxvevebisa) damatebiTi xarjebis
gawevas ar saWiroebs. saremonto/teqmomsaxureobis samuSaoebis dros ganxorcielebuli monitoringi analogiuria samSeneblo
etapisTvis gansazRvruli monitoringisa. monitoringis sixSire da xangrZlivoba damokidebulia saremonto/teqmomsaxureobis
samuSaoebis masStabsa da xangrZlivobaze.
196
11. narCeni zemoqmedeba
Semarbilebeli RonisZiebebis gatarebis, garemosdacviTi menejmentis da
mSeneblobis/eqspluataciis procesSi saukeTeso praqtikis
gamocdilebis gamoyenebis SemTxvevaSi narCeni zemoqmedeba dabali
iqneba. cxrilSi 39 miniSneba - aRniSnavs im faqts, rom narCeni
zemoqmedeba mosalodneli ar aris an umniSvneloa, xolo niSani
niSnavs, rom Semarbilebeli zomebis ganxorcielebis Semdeg
mosalodnelia garkveuli saxis zemoqmedeba.
cxrili 39. narCeni zemoqmedeba
zemoqmedeba
narCeni zemoqmedeba
- mSenebloba
narCeni zemoqmedeba
- eqspluatacia
narCeni zemoqmedeba
-funqcionirebis
dasruleba /
likvidacia
haeris xarisxis
daqveiTeba
- - -
xmauri da vibracia - - -
wylis xarisxi - - -
hidrologiuri reJimis
Secvla
-
(saSualo xarisxis
riski mdinaris 6-km-ian
monakveTze)
-
niadagis xarisxis
daqveiTeba
- - -
niadagis
stabilurobis
darRveva
- - -
saSiSi geologiuri
procesebis warmoqmna
- - -
zemoqmedeba floraze /
mcenareul safarze
mcenareuli safaris
moxsna hesis
komunikaciebis
ganTavsebis
teritoriebidan
(mTavari saderivacio
milsadeni da
misadgomi gza)
- -
zemoqmedeba faunaze
frinvelebi
(xmauris gavrceleba,
xanmokle)
(eleqtromagnituri
velis zemoqmedeba)
-
zemoqmedeba faunaze
iqtiofauna
-
(umniSvnelo riski
wyalmimRebis
konstruqciis gamo)
-
landSaftur-
vizualuri cvlileba
(landSaftis
cvlileba
wyalmimRebis,
misadgomi gzebisa da
xidis mSeneblobis
gamo)
(landSaftis cvlileba
wyalmimRebis, misadgomi
gzebisa da xidis
arsebobis gamo)
-
197
12. SesaZlo avariuli situaciebi
savaraudo avariul situaciebad SeiZleba, miCneul iqnas Semdegi:
avariuli situacia zemoqmedebis aRwera da reagireba
mSeneblobis etapi
niadagis stabilurobis
darRveva
- wyalmimRebis, saderivacio milsadenisa da misadgomi gzis mSeneblobasTan dakavSirebuli
riskebi analogiuria samSeneblo samuSaoebisas mosalodneli riskebisa;
- qanebis stabilurobis darRveva gvirabis gayvanis procesSi;
- samuSaoebis dawyebamde mSenebel-kontraqtorma unda gaiTvaliswinos yvela SesaZlo
avariuli situacia da unda SeimuSavos Sesabamisi samoqmedo gegma.;
- saWiroa regularuli monitoringi da Sesabamisi reagireba (saWiroebisamebr);
- personali unda iyos adekvaturad gawvrTnili.
sawvavis/zeTis daRvra
- manqanebisa da teqnikis gaumarTaobis gamo SesaZlebelia niadagis/wylis dabinZureba
daRvrili navTobproduqtebiT. aRniSnulis Tavidan acilebis mizniT manqana-danadgarebis
teqnikuri gamarTulobis perioduli kontroli, xolo daRvris SemTxvevaSi saWiroa
saTanado reagireba (dabinZurebuli ubnebis gawmenda da remediacia);
- teritoriis regularuli monitoringi, saTanado reagireba saWiroebisamebr;
- saWiroa daRvraze reagirebis kompleqtebis uzrunvelyofa;
- personali unda iyos gawvrTnili.
xanZari
- xanZris profilaqtikis mizniT saWiroa saxanZro usafrTxoebis wesebiT
gaTvaliswinebuli moTxovnebis dacva;
- personali unda iyos adekvaturad gawvrTnili;
- uzrunvelyofili unda iyos xanZarsawinaaRmdego aRWurviloba.
travmatizmi
- travmebis riski SeiZleba, gaizardos Sromis usafrTxoebis wesebis darRvevis
SemTxvevaSi;
- saWiroa personalis instruqtaJi (pirveladi samedicino daxmarebis aRmoCenisa da Sromis
usafrTxoebis sakiTxebze);
- personalis aRWurva dacvis individualuri saSualebebiT;
- usafrTxoebis zomebis dacva/dacvaze kontroli;
- personalis samedicino dazRveva.
eqspluataciis etapi
198
xanZari
- xanZris profilaqtikis mizniT saWiroa saxanZro usafrTxoebis wesebiT
gaTvaliswinebuli moTxovnebis dacva, kerZod, saWiroa Senobebis aRWurva avtomaturi
saxanZro signalizaciiT, Sida da gare xanZarsaqrobi sistemebiT, romlebic unda iyos
gamarTul mdgomareobaSi, unda SemuSavdes evakuaciis gegma;
- xanZarsawinaaRmdego aRWurvilobis uzrunvelyofa;
- Sromis usafrTxoebis wesebis mkacri dacva;
- personali unda iyos adekvaturad gawvrTnili.
sawvavis/zeTis daRvra
- manqanebisa da teqnikis gaumarTaobis gamo SesaZlebelia niadagis/wylis dabinZureba
daRvrili navTobproduqtebiT. aRniSnulis Tavidan acilebis mizniT manqana-danadgarebis
teqnikuri gamarTulobis perioduli kontroli, xolo daRvris SemTxvevaSi saWiroa
saTanado reagireba (dabinZurebuli ubnebis gawmenda da remediacia);
- transformatoris an turbinis zeTis qveda biefis wyalSi CaRvris SemTxvevaSi daRvris
gavrcelebis minimizaciis mizniT saWiroa specialuri Semakavebeli teqnikuri
saSualebebis gamoyeneba (mag., bonebi);
- turbinis zeTis xarjvis yoveldRiuri aRricxva;
- Sromis usafrTxoebis wesebis mkacri dacva;
- regularuli monitoringi;
- personalis instruqtaJi.
turbinisa da
transformatoris zeTis
daRvra
- daRvris prevenciis mizniT mniSvnelovania yvela zeTSemcveli mowyobilobis (mag.,
transformatorebis) teqnikuri gamarTulobis kontroli da saWiroebisamebr SekeTeba;
- daRvris SemTxvevaSi dabinZurebuli gruntis moxsna da gauvnebelyofa;
- qvesadguris teritoriaze zeTis avariuli daclis Semkrebi rezervuaris mowyoba;
- zeTis didi raodenobiT daRvris SemTxvevaSi daRvris lokalizeba da awmenda;
- Sromis usafrTxoebis normebis mkacrad dacva;
- regularuli monitoringi;
- personalis instruqtaJi.
hidroteqnikuri
nagebobebis avariuli
dazianeba
- teritoria SeiZleba, daitboros;
- sadawneo milsadenis dazianebisas arsebobs niadagis stabilurobis darRvevis riski;
- avariuli situaciis albaTobis Semcireba sistematuri monitoringisa da reagirebis
Sesabamisi zomebis ganxorcielebiT;
199
- Sromis usafrTxoebis normebis mkacrad dacva;
- personalis instruqtaJi.
travmatizmi
- travmebis riski SeiZleba, gaizardos Sromis usafrTxoebis wesebis darRvevis
SemTxvevaSi;
- Sromis usafrTxoebis normebis mkacrad dacva ubeduri SemTxvevebis Tavidan acilebis
mizniT;
- personalis instruqtaJi;
- momsaxure personalis samedicino dazRveva.
avariul situaciebze reagirebis zomebi mocemuli iqneba Sesabamisi instruqciebiT. yvela avariuli situacia
dafiqsirdeba, dadgindeba misi gamomwvevi mizezebi. Tu amis aucilebloba arsebobs, Catardeba Sesabamisi
remediacia.
hess unda gaaCndes evakuaciis gegma, mcire masStabis avariul situaciebze reagirebisTvis saWiro teqnikuri
saSualebebi/inventari, personalis piradi dacvis da sakomunikacio saSualebebi (telefoni, faqsi) avariis
SemTxvevaSi Setyobinebis da Sesabamisi damxmare/samaSvelo (saxanZro, saswrafo) samsaxuris gamoZaxebisTvis.
obieqtebi aRWurvili iqneba pirveladi samedicino daxmarebisTvis saWiro saSualebebiT, saxanZro inventariT.
periodulad Catardeba personalis instruqtaJi/treiningi operirebis da usafrTxoebis sakiTxebze.
200
13. informaciis gamJRavneba da sazogadoebis wevrebis
monawileoba bsgzS-s procesSi
SemuSavebda sazogadoebis/dainteresebul pirTa Sefasebis procesSi
CarTvis programa, yvela potenciurad dainteresebuli mxaris
monawileobis uzrunvelsayofad. ganisazRvra yoveli jgufis
monawileobis procedura, misawodebuli informaciis moculoba da
formati, grafiki, ukukavSiris meqanizmebi, amisTvis saWiro resursebi
da personali.
etapi/safexuri CarTvis procedura/meTodi
miwodebuli
informacia, formati
dagegmvis etapi
interviuebi saxelmwifo
moxeleebTan;
interviuebi da
konsultaciebi
garemosdacviT
samsaxurebTan da
eqspertebTan;
Sexvedrebi - personalTan,
garemosdacviT
eqspertebTan.
presrelizebi da
sazogadoebis
informireba masmediis
meSveobiT.
teqnikuri
dokumentacia.
prezentacia,
Tanamonawileobis
procesi
bunebriv da
socialur
garemoze
zemoqmedebis
Sefasebis etapi
interviuebi
dainteresebul pirebTan
kiTxvarebi
saz. Sexvedra (mosaxleoba,
arasamTavrobo
organizaciebi, sxv,)
arateqnikuri
dokumentacia
proeqtis reziume
Tanamonawileobis
procesi
mSeneblobis da
operirebis etapi
`Ria kari~-s principi
saCivrebze reagirebis
meqanizmi
ukukavSiri
201
14. gamoyenebuli literatura
1. saqarTvelos kanoni garemos dacvis Sesaxeb, saqarTvelos parlamentis
garemos dacvis wesebi;
2. saqarTvelos kanoni `garemoze zemoqmedebis nebarTvis Sesaxeb;
3. saqarTvelos kanoni saxelmwifo ekologiuri eqspertizis Sesaxeb;
4. saqarTvelos kanoni atmosferuli haeris dacvis Sesaxeb;
5. saqarTvelos kanoni wylis Sesaxeb;
6. saqarTvelos kanoni licenziebisa da nebarTvebis Sesaxeb;
7. saqarTvelos kanoni eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb (1999
w.);
8. saqarTvelos kanoni niadagis dacvis Sesaxeb;
9. saqarTvelos kanoni daculi teritoriebis Sesaxeb;
10. sanitaruli wesebi da normebi higienuri moTxovnebi samuSaoebis
Sesrulebisadmi samrewvelo sixSiris (50 hc) eleqtruli velis
zemoqmedebis pirobebSi (sanwdan 2.2.4. 008 - 02);
11. sanitaruli wesebi da normebi `higienuri moTxovnebi dasaxlebuli
adgilebis atmosferuli haeris dacvisadmi~;
12. sanitaruli wesebi da normebi `xmauri samuSao adgilebze, sacxovrebeli,
sazogadoebrivi Senobebis saTavsoebSi da sacxovrebeli ganaSenianebis
teritoriaze~;
13. sanitaruli normebi `dasaxlebuli adgilebis atmosferuli haeris
damabinZurebeli nivTierebebis zRvrulad dasaSvebi koncentraciebis
Sesaxeb~;
14. sanitaruli normebi da wesebi ~zedapiruli da gruntis wylebis
dabinZurebisagan dacvis Sesaxeb;
15. klimatis cnobari haeri, niadagi, temperatura. me-14 gamoSveba,
hidrometgami;
16. klimatis cnobari qari. me-14 gamoSveba, hidrometgami;
17. snw II-91-77. samrewvelo sawarmoTa nagebobebi;
18. snw II-7-81*. mSenebloba seismur raionebSi;
19. snw 2.01.02-85*. xanZarsawinaaRmdego normebi;
20. higienuri moTxovnebi myari sayofacxovrebo gadanayrebis
poligonebis mowyobisa da eqspluataciisadmi (sanwdan 2.1.7. 005. _
02);
21. `sawarmoo vibracia. vibracia sacxovrebeli da sazogadoebrivi
Senobebis saTavsebSi (s. n. 2.2 4/2 1.8. 000-01);
22.
() 35 (1990 ).
23.
. 153-34.2-02.409-2003.
24.
(1986 ).
25. ,
(1984 ).
26. saqarTvelos geologia, nino mrevliSvili, Tbilisi 1997;
202
27. saqarTvelos fizikuri geografia, l. i. maruaSvili, Tbilisi 1964;
28. saqarTvelos geologiuri ruka, g. gujabiZe Tbilisi 2003;
29. .. .,, ",, . , 1974 . .
30. ,, " . . .. .. - , .
". 1988 .;
31. ,, , 9, , 1,
". , . . ..
.. - , . ,,". 1972 .;
32. ,, , 9, , 1,
". , .
. .. - , . ,,". 1969 .;
33. .. ,, ".
IV , 10. , ,
. ,,". 1976 , . 164-171;
34. ,, " ,
. ,, - ( )" . 1980 .
35. saqarTvelos klimati da klimaturi resursebi. amierkavkasiis kvleviTi
hidrometeologiuri institutis naSromebi. hidrometeorologiuri
gamomcemloba, leningradi, 1971;
36. samSeneblo klimatologia (pn 01.05-08);
37. saqarTvelos meore erovnuli mimarTva UNFCCC-s;
38. University of Santa Clara Statistically Downscaled WCRP CMIP3 Climate Projections using the
Climate Wizard (http://www.climatewizard.org/ consulted in January 2012);
39. saxelmwifo garemosdacviTi angariSi, 2010.
40. sainformacio memorandumi (nawili 2 da 3), saqarTvelos energetikisa da
bunebrivi resursebis saministro, 2011;
41. angariSi 1951-1952 wlebSi aWara-guriisa da imereTis geologiuri daZiebis
jgufis samuSaoebis Sesaxeb, n.kandelaki da sxvebi (topografiuli rukis
nomenklatura K-38-62-A-g);
42. sainJinro geologia, v. lomTaZe,1985;
43. saqarTvelos geologiuri ruka, masStabi 1:500 000, g. gujabiZe, saqarTvelos
geologiis saxelmwifo departamenti da navTobis saxelmwifo kompania
saqnavTobi, Tbilisi 2003;
44. .. 1986. . .: . ;
45. .., .., .., .. 1986. -
. .: . (.), . , -
. -.;
46. saqarTvelos niadagebis ruka;
47. sainformacio memorandumi (nawili 2 da 3), saqarTvelos energetikisa da
bunebrivi resursebis saministro, 2011;
48. saqarTvelos niadagebis atlasi bunebrivi resursebis nayofierebisa da
dacvis Sesafaseblad, miwaTsargeblobis organizaciis (Sps) miwis
kadastrisa da registraciis proeqtis komponenti, Tanadamfinansebeli: KfW,
2006.
49. sainformacio memorandumi (nawili 2 da 3), saqarTvelos energetikisa da
bunebrivi resursebis saministro, 2011;
50. saxelmwifo garemosdacviTi angariSi, 2010.
51. saqarTvelos municipalitetebis ruka, statistikis erovnuli samsaxuri,
2011.
52. sainformacio memorandumi (nawili 2 da 3), saqarTvelos energetikisa da
bunebrivi resursebis saministro, 2011;
203
53. saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros
kavkasiis garemosdacviTi angariSi, 2005;
54. saqarTvelos wylis xarisxi da Camdinare wylebis gamwmendi sistemebi, m.
beciaSvili da m. ubilava, 2009.
55. amierkavkasiisa da daRestnis zedapiruli wylebis resursebi, t. 9.
dasavleT kavkasiis I gamocema;
56. hidrometeorologiuri samsaxuris administracia, saqarTvelos ssr, 1969;
57. saqarTvelos wylis resursebi, gia xmalaZe, 2009;
58. saqarTvelos hidrogeologiuri daraioneba (buaCiZe, 1970);
59. sainformacio memorandumi (nawili 2 da 3), saqarTvelos energetikisa da
bunebrivi resursebis saministro, 2011;
60. saqarTvelos hidrologiuri ruka;
61. meTodologiuri miTiTeba fonuri koncentraciebi qalaqebsa da
dasaxlebebSi, sadac ar arsebobs atmosferuli haeris xarisxis
dakvirvebebis monacemebi.
62. informaciuli biuleteni "miwisqveSa hidrosferos, ekologiuri
mdgomareobis, saSiSi geologiuri procesebis Seswavlis da
pidroprognozirebis Sesaxeb", saqarTvelos geologiis saxelmwifo
departamenti, 2000;
63. `saqarTvelos teqtonikuri daraioneba~, i. gamyreliZe, m. fruiZe, m.
gamyreliZe, m. lomiZe (2009). saqarTvelos mecnierebaTa akademia;
64. ilias saxelmwifo universitetis seismuri monitoringis centris veb-
gverdze ganTavsebuli seismuri monacemebi (www.
http://seismo.iliauni.edu.ge/eqs/eqs.php);
65. seismuri monacemebi pn-01.01-09 samSeneblo kodeqsis Sesaxeb (seismomedegi
mSenebloba), damtkicebuli saqaTvelos ekonomikuri ganviTarebis
ministris 2009 wlis 7 oqtombris #1-1/2284 brZanebiT;
66. servis-provaiderebisa da saqarTvelos sagzao departamentis veb-gverdebi
(energo-pro da sokar jorjia gazi);
67. kavkasiis landSafturi ruka, beruCaSvili;
68. saqarTvelos wiTeli nusxa, saqarTvelos prezidentis 2006 wlis maisis
#303 brZaneba.
69. saqarTvelos flora, t. I-XIV, 1987-1996, n. kecxoveli, a. xaraZe, r. RaRaniZe;
70. mcenareTa nomenklaturuli CamonaTvali, r. RaRaniZe, 2005;
71. r. Jordania, b. boemi, a. kuznecovi, 1999;
72. mcire zomis ZuZumwovrebis (mweriWamia, xelfrTianebi, kurdRlisnairni,
mRrRnelebi) sakadastro masalebi, a. buxnikaSvili, gamomcemloba
universali, Tbilisi, gv. 144;
73. saSualo da didi zomis ZuZumwovrebi, wigni: saqarTvelos
biomravalferovnebis programis masalebi, z. gurieliZe, Tbilisi, gv. 74-82;
74. saqarTvelos frinvelebis cnobari, m. kutubiZe, Tsu gamomcemloba,
Tbilisi, gv. 645.
75. saqarTvelos cxovelTa samyaro, t. III, xerxemlianebi, a. janaSvili, Tsu
gamomcemloba, Tbilisi, gv. 460;
76. kavkasiis ZuZumwovrebi. faunis warmoSobis istoria, n. vereSCagini, ssrk
mecnierebaTa akademiis gamomcemloba, moskovi-leningradi, gv. 703;
77. cxovelTa samyaro, f. gajievi. wigni: kavkasiis fizikuri geografia, g.
gabrieliani, erevani, erevnis saxelmwifo universitetis gamomcemloba;
78. saqarTvelos mtknari wylis samrewvelo Tevzebi, m. demetraSvili,
saqarTvelos ssr mecnierebaTa akademiis gamomcemloba, Tbilisi, 1963;
79. saqarTvelos Tevzebi (cnobarebi), v. SarvaSiZe, gamomcemloba ganaTleba,
204
Tbilisi, 1982;
80. saqarTvelos mtknari wylis Tevzebi (atlasi), r. elaniZe, m. demetraSvili,
o. burWulaZe, b. yuraSvili, 1970, gamomcemloba mecniereba, Tbilisi, gv.
114;
81. mtknari wylis Tevzebis adgilobrivi populaciebis struqtura, t. 1-2, ssrk
mecnierebaTa akademia, riabinski, 1990;
82. saqarTvelos cxovelTa samyaro, t. 4. rbil ydaSi (mtknari wylisa da
xmeleTis moluskebi), wyalsacavis datotvilulvaSebianebi da niCabfexiani
kiborCxalisnairni; Tevzebi; gamomcemloba mecniereba, 1973;
83. saqarTvelos daculi teritoriebis saagentos veb-gverdi.
84. saqarTvelos daculi teritoriebis ruka - daculi teritoriebis
departamenti.
205
danarTi #1. narCenebis Senaxvis pirobebi da moZraobis sqema
# narCenis dasaxeleba
s
a
S
i
S
r
o
e
b
i
s
k
l
a
s
i
narCenebis marTva
usafrTxoebis pirobebi Senaxvis da
transportirebis dros
narCenebis
gadamuSavebis,
Camarxvis an
utilizaciis
pirobebi
1 2 3 4 5 6
1. sayofacxovrebo narCenebi
1.1.
sayofacxovrebo
saTavsebis da sakvebis
narCenebi
4
Segroveba - ganTavseba - myari sayofacxovrebo
narCenebis poligonze (msnp) gatana
- narCenebis Segroveba da ganTavseba
calkeul samSeneblo ubnebze mowyobil
specialur konteinerebSi.
- sawarmoo erTeulebidan gatana da
transportireba municipaluri
specavtotransportis meSveobiT, Sesabamisi
xelSekrulebis safuZvelze.
- dauSvebelia myari sayofacxovrebo
narCenebisaTvis gankuTvnil
konteinerebSi saSiSroebis 1, 2, da
me-3 klasis narCenebis ganTavseba,
maT Soris: luminescenturi
naTurebi, zeTiT dabinZurebuli
narCenebi, sxva masalebi, romelTa
ganTavseba msnp-ze akrZalulia.
- myari sayofacxovrebo narCenebis
transportireba saboloo
ganTavsebis adgilamde unda
xdebodes specmanqanebis
saSualebiT, raTa gamoiricxos
narCenebiT garemos dabinZurebis
SesaZlebloba.
gatana msnp-ze.
1.2.
qaRaldis da muyaos
naWrebi, polieTilenis
parkebi
4
da/an
5
1.3.
damsxvreuli minis,
rezinis da plastmasas
narCenebi, namuSevari da
wundebuli varvaris
eleqtronaTurebi
4
1.4.
teritoriis naxveti,
Camocvenili foTlebi
5
2. saSiSroebis me3 da me4 klasis sawarmoo narCenebi, romelTa gatana da ganTavseba myari sayofacxovrebo narCenebis poligonze daSvebulia
2.1.
damtvreuli Siferis
narCenebi,
azbestocementis
namsxvrevebi
4
Segroveba - ganTavseba - msnp-ze gatana
Semdegis Segroveba da ganTavseba:
- damtvreuli Siferis narCenebi,
azbestocementis namsxvrevebi - grovdeba
polieTilenis parkebSi da iwyoba
SemoRobil Ria moedanze.
- paronitis, rezinis, polieTilenis
milebis, minisebri qsovilebis,
penoplastis narCenebi - SemoRobil Ria
moedanze.
- xe-tyis narCenebi da naxerxi - fardulSi
an polieTileniT gadafarebul Ria
moedanze.
- dauSvebelia sawarmoo narCenebis
ganTavseba myari sayofacxovrebo
narCenebisaTvis gankuTvnil
konteinerebSi.
- saSiSroebis me-3 da me-4 klasis
sawarmoo narCenebis gatana
xorcieldeba mxolod msnp-is
administraciis dokumentirebuli
Tanxmobis da Sesabamisi
`sakontrolo talonis~ arsebobis
SemTxvevaSi.
- sawarmoo narCenebis
transportirebis dros daculi
unda iyos usafrTxoebis yvela
zoma, raTa gamoiricxos garemos
ganTavseba:
sanitaruli
normebis da msnp-is
eqspluataciis
wesebis mixedviT.
pasuxismgebloba:
kontraqtori
organizacia
2.2.
paronitis, plastmasasa
da rezinis narCenebi
4
2.3.
qaRaldis da xis taris
narCenebi
4
2.4.
xetyis narCenebi da
naxerxi
4
2.5.
polieTilenis milebis,
minisebri qsovilebis
narCenebi, zumfara,
abraziuli mtveri
206
narCenebiT dabinZureba.
3. sawarmoo narCenebi, romelTa gatana da ganTavseba myari sayofacxovrebo narCenebis poligonze dauSvebelia
3.1. vercxliswylis Semcveli nivTierebebis da masalebis narCenebi:
3.1.1.
luminiscenturi
naTurebi da maTi
narCenebi
1
Segroveba dagroveba narCenebis sawyobSi
gatana
sawarmoo ubnebze Segroveba:
- gamocvlili luminiscenturi naTurebi
ganTavsdes mSral, dauzianebel SefuTvaSi,
romelic gamoricxavs maT dazianebas
transportirebis dros;
- dazianebuli an damsxvreuli
luminiscenturi naTurebi unda ganTavsdes
polieTilenis parkebSi, Seikras da
Semaxul iqnas muyaos yuTebSi. saTavsi
unda iyos ganiavebadi.
- samSeneblo ubnebze am saxis narCenebis
dagroveba akrZalulia.
- narCenebis sawyobSi gatana droebiTi
ganTavsebisaTvis.
gadamwvari luminescenturi
naTurebis gamocvlas,
gamoyenebuli an damsxvreuli
vercxliswylis Semcveli
naTurebis Segrovebas
axorcielebs Sesabamisi
samsaxuris personali, romelsac
gavlili aqvs saTanado swavleba
da instruqtaJi. ikrZaleba:
- naTurebis Ria cisqveS Senaxva;
- Ria saTavsebSi ganTavseba;
- SefuTvis (taris) gareSe
Senaxva;
- naTurebis erTmaneTze dawyoba;
- gruntze ganTavseba;
- im organizaciisaTvis
gadacema, romelsac ar gaaCnia
Sesabamisi narCenebis
gadamuSavebis licenzia.
- vercxliswylis Semcveli
naTurebis narCenebis
transportirebis dros
daculi unda iyos
usafrTxoebis yvela zoma,
raTa gamoiricxos garemos
narCenebiT dabinZureba.
- eqvemdebareba
gatanas sawyobSi
droebiTi
ganTavsebisaTvis.
- gadaecema Semdgomi
utilizaciisaTvis
Sesabamisi
licenziis mqone
kontraqtors.
3.1.2.
vercxliswyliani
Termometrebi da maTi
narCenebi
1
Segroveba dagroveba narCenebis sawyobSi
gatana
- sawarmoo ubnebze Segroveba kargad
Sekrul polieilenis parkebSi da Semdeg
muyaos dauzianebel SefuTvaSi.
- sawarmoo ubnebze am saxis narCenebis
dagroveba akrZalulia.
- sawyobSi gatana droebiTi
ganTavsebisaTvis.
dauSvebelia:
- vercxliswyliani
Termometrebis ganTavseba
myari sayofacxovrebo
narCenebisaTvis gankuTvnil
konteinerebSi.
- Ria cis qveS an SefuTvis
gareSe Senaxva.
- bunebriv garemoSi gadayra.
Termometris dazianebis da
vercxliswylis daRvris
SemTxvevaSi aucilebelia saTavsis
- eqvemdebareba
gatanas sawyobSi
droebiTi
ganTavsebisaTvis.
- gadaecema Semdgomi
utilizaciisaTvis
Sesabamisi
licenziis mqone
kontraqtors.
207
demerkurizaciis RonisZiebebis
ganxorcieleba.
3.2.
3.2.1
Txevadi qimiuri
nivTierebebis narCenebi.
2
Segroveba dagroveba gauvnebelyofa
sakanalizacio sistemaSi gantavseba
- FIZ nivTierebebis dagroveba
laboratoriaSi an FIZ nivTierebaze
momuSave sawarmoSi. nivTiereba inaxeba
minis, mWidrod Tavdacobil rezervuarSi,
nivTierebis dasaxelebisa da pH
maCveneblis miTiTebiT da Semdegi
warweriT: ~toqsikuria mJava/tute!
- Segroveba mWidrod Tavmokrul
polieTilenis parkebSi da Semdeg muyaos
dauzianebel SefuTvaSi, Sesabamisi
warweriT: dasaxeleba, raodenoba, TariRi.
- dagroveba saTavsSi, romelic
aRWurvilia Sesabamisi saventilacio
sistemiT, specialur saaRricxvo JurnalSi
Sesabamisi Canaweris SetaniT.
- ganTavseba sakanalizacio sistemaSi:
gaunvebelyofili qimiuri xsnarebi
Tavsdeba plastmasas konteinerebSi,
saidanac (garkveuli raodenobis
dagrovebis Semdeg) moxdeba maTi CaSceba
samewvelo/saniaRvre sadrenaJo sistemaSi.
amastan, saaRricxvo JurnalSi gakeTdeba
specialuri Canaweri.
dauSvebelia:
-
- mJavisa da turis xsnarebis
Sereva gauvnebelyofamde.
- ganTavseba sadrenaJo
sistemaSi gauvnebelyofis
gareSe;
- bunebriv garemoSi gadayra.
- qimiuri nivTierebebis
gauvnebelyofas awarmoenbs
Sesabamisad gawvrTnili
personali.
- ganTavsebamde izomeba pH
maCvenebeli.
eqvemdebareba
ganTavsebas sadrenaJo
sistemaSi pH=6.5-7
pirobiT.
3.3. tyviaSemcveli narCenebi
3.3.1
gamoyenebuli tyviis
akumulatorebis
narCenebi
(eleqtrolitisagan
daclili)
2
Segroveba dagroveba sawyobSi gatana
- Segroveba avtoteqmomsaxurebis ubanze,
kargad ganiavebad saTavsoSi.
- sawyobSi gatana Sesabamisad gaformebuli
dokumentaciis safuZvelze.
dauSvebelia:
- akumulatorebis narCenebis
ganTavseba myari
sayofacxovrebo
narCenebisaTvis gankuTvnil
konteinerebSi.
- eleqtrolitis CaSveba
kanalizaciaSi.
- akumulatorebze meqanikuri
zemoqmedeba.
- xangrZlivi dagroveba (1
kviraze meti) narCenebis
- eqvemdebareba
gatanas sawyobSi
droebiTi
ganTavsebisaTvis.
- gadaecema Semdgomi
utilizaciisaTvis
Sesabamisi
licenziis mqone
organizacias.
208
warmoqmnis ubanze.
3.4. navTobiT umniSvnelod dabinZurebuli narCenebi (zeTebis Semcveloba 15%ze naklebi)
3.4.1 gazeTili sawmendi
masala (ZonZi)
4
Segroveba dagroveba gatana
sautilizaciod
- dagroveba narCenis warmoqmnis adgilze,
Sesabamisi warweris mqone specialur
konteinerebSi.
- sautilizaciod (insineracia) gatana
kontraqtor organizaciastan gaformebuli
xelSekrulebis Tanaxmad.
dauSvebelia:
- zeTiT dabinZurebuli
narCenebis ganTavseba myari
sayofacxovrebo
narCenebisaTvis gankuTvnil
konteinerebSi.
- bunebriv garemoSi gadayra.
- narCenebis transportirebis
dros daculi unda iyos
usafrTxoebis yvela zoma,
raTa gamoiricxos garemos
narCenebiT dabinZureba.
- gadaecema Semdgomi
utilizaciisaTvis
Sesabamisi
licenziis mqone
organizacias.
3.4.2
namuSevari zeTis
filtrebi
4
Segroveba dagroveba narCenebis sawyobSi
gatana
- dagroveba narCenebis warmoqmnis
adgilze, muyaos yuTebSi ganTavsebul
polieTilenis parkebSi.
- sawyobSi gatana Sesabamisad gaformebuli
dokumentaciis safuZvelze.
dauSvebelia:
- zeTiT dabinZurebuli
narCenebis ganTavseba myari
sayofacxovrebo
narCenebisaTvis gankuTvnil
konteinerebSi.
- bunebriv garemoSi gadayra.
- narCenebis transportirebis
dros daculi unda iyos
usafrTxoebis yvela zoma,
raTa gamoiricxos garemos
narCenebiT dabinZureba.
- eqvemdebareba
gatanas sawyobSi
droebiTi
ganTavsebisaTvis.
- gadaecema Semdgomi
utilizaciisaTvis
Sesabamisi
licenziis mqone
organizacias.
3.5. zeTebisa da navTobproduqtebis narCenebi
3.5.1
namuSevari
satransporto zeTebi,
sapoxi masalebi.
3
Segroveba dagroveba narCenebis sawyobSi
gatana
- dagroveba warmoqmnis adgilze,
plastmasas an liTonis daxurul
kanistrebSi.
- narCenebis sawyobSi gatana Sesabamisad
gaformebuli dokumentaciis safuZvelze.
dauSvebelia:
- zeTis daRvra.
- namuSevari zeTebis CaSveba
sawarmoosaniaRvre
kanalizaciaSi, gadaRvra
niadagze an wylis obieqtebSi.
eqvemdebareba gatanas
sawyobSi droebiTi
ganTavsebisaTvis.
gadaecema Semdgomi
utilizaciisaTvis
Sesabamisi licenziis
mqone organizacias.
3.5.2
namuSevari
satransformatoro
zeTebi, romlebic ar
Seicaven mdgrad
3
Segroveba dagroveba narCenebis sawyobSi
gatana
- dagroveba warmoqmnis adgilze,
plastmasas an liTonis daxurul
dauSvebelia:
- zeTis daRvra.
- namuSevari zeTebis CaSveba
sawarmoosaniaRvre
- eqvemdebareba
gatanas sawyobSi
droebiTi
ganTavsebisaTvis.
209
organul
damabinZureblebs, maT
Soris PCB (dagrovili
mxolod avariuli
situaciebis/avariebis
dros)
konteienerebSi.
- narCenebis sawyobSi gatana Sesabamisad
gaformebuli dokumentaciis safuZvelze.
kanalizaciaSi, gadaRvra
niadagze an wylis obieqtebSi.
- zeTis narCenebis
transportireba sxva
masalebTan an nivTierebebTan
erTad.
- gadaecema Semdgomi
utilizaciisaTvis
Sesabamisi
licenziis mqone
organizacias.
3.6. plastmasasa da rezinis narCenebi
3.6.1 naxmari saburavebi 4
Segroveba dagroveba narCenebis sawyobSi
gatana
- Segroveba narCenis warmoqmnis adgilze.
- dagroveba ar aris rekomendebuli.
- narCenebis sawyobSi gatana Sesabamisad
gaformebuli dokumentaciis safuZvelze.
rezinis narCenebis dawva sastikad
akrZalulia.
3.6.2
lazeruli printerebis
naxmari kartrijebi
4
Segroveba msnpze gatana
- Segroveba narCenis warmoqmnis adgilze,
polieTilenis parkSi.
- dagroveba xangrZlivi Senaxvis sawyobSi.
- gatana licenzirebuli kontraqtoris
mier.
- gamoyenebuli kartrijebis
ganTavseba myari
sayofacxovrebo
narCenebisaTvis gankuTvnil
konteinerebSi akrZalulia.
- narCenebis gatana
xorcieldeba mxolod msnp-is
administraciis
dokumentirebuli Tanxmobis
da Sesabamisi `sakontrolo
talonis~ arsebobis
SemTxvevaSi.
- narCenebis transportirebis
dros daculi unda iyos
usafrTxoebis yvela zoma,
raTa gamoiricxos garemos
narCenebiT dabinZureba.
- gadaecema Semdgomi
utilizaciisaTvis
Sesabamisi
licenziis mqone
organizacias.
3.7. samedicino narCenebi
3.7.1
gamoyenebuli bamba da
Spricebi
b
Segroveba sautilizaciod gatana
- ,
.
- ()
.
.
-
.
3.7.2
vadagasuli
medikamentebi
b
3.8. saRebavebis da saRebavis liTonis kasrebis narCenebi
3.8.1. saRebavebis da saRebavis
liTonis kasrebis/yuTebis
narCenebi
2
da/an
3
Segroveba dagroveba narCenebis sawyobSi
gatana
- Segroveba xis yuTebSi narCenis
dauSvebelia:
- saRebavis da liTonis
kasrebis narCenebis ganTavseba
- eqvemdebareba
gatanas sawyobSi
droebiTi
210
warmoqmnis adgilze.
- dagroveba warmoqmnis adgilze, daxurul
saTavsSi an myari safaris mqone fardulSi
samuSaoebis damTavrebamde.
- gatana xangrZlivi Senaxvis sawyobSi
Sesabamisad gaformebuli dokumentaciis
safuZvelze.
myari sayofacxovrebo
narCenebisaTvis gankuTvnil
konteinerebSi.
- bunebriv garemoSi gadaRvra an
gadayra.
ganTavsebisaTvis.
- gadaecema Semdgomi
utilizaciisaTvis
Sesabamisi
licenziis mqone
organizacias.
3.9. liTonis jarTi
3.9.1
Savi da feradi
liTonis jarTi
5
Segroveba dagroveba narCenebis sawyobSi
gatana
- Segroveba narCenebis warmoqmnis
adgilze specialurad gamoyofil
moedanze.
- dagroveba narCenebis warmoqmnis
adgilze specialurad gamoyofil
moedanze, moedans unda hqondes daqaneba
sawarmoosaniaRvre kanalizaciis mimRebi
Wis mimarTulebiT.
- gatana narCenebis sawyobSi Sesabamisad
gaformebuli dokumentaciis safuZvelze.
dauSvebelia:
- liTonis narCenebis ganTavseba
myari sayofacxovrebo
narCenebisaTvis gankuTvnil
konteinerebSi.
- eqvemdebareba
gatanas sawyobSi
droebiTi
ganTavsebisaTvis.
- gadaecema Semdgomi
utilizaciisaTvis
Sesabamisi
licenziis mqone
organizacias.
3.9.2
SeduRebis
eleqtrodebis narCenebi
5
Segroveba dagroveba narCenebis sawyobSi
gatana
- Segroveba narCenebis warmoqmnis
adgilze.
- dagroveba liTonis kasrebSi an xis
yuTebSi narCenebis warmoqmnis adgilze,
saremonto samuSaoebis damTavrebamde.
- gatana narCenebis sawyobSi Sesabamisad
gaformebuli dokumentaciis safuZvelze.
dauSvebelia:
- liTonis narCenebis ganTavseba
myari sayofacxovrebo
narCenebisaTvis gankuTvnil
konteinerebSi.
- eqvemdebareba
gatanas sawyobSi
droebiTi
ganTavsebisaTvis.
- gadaecema Semdgomi
utilizaciisaTvis
Sesabamisi licenziis
mqone organizacias.
3.10. xetyis narCenebi
3.10.1 xis naWrebi 5
Segroveba kerZo pirebis mier gatana
- dagroveba warmoqmnis adgilze,
specialurad gamoyofil teritoriaze.
- gatana sawarmos an ijariT aRebuli
avtotranspotiT winaswar SeTanxmebul
adgilze.
dauSvebelia:
- xis narCenebis ganTavseba
myari sayofacxovrebo
narCenebisaTvis gankuTvnil
konteinerebSi.
transportirebis dros
navTobproduqtebis daRvris
sawinaaRmdego prevenciuli
zomebis gatareba.
- gadaecema kerZo
pirebs
xelSekrulebis an
sawarmosTvis
misaRebi pirobebiT
3.11. navTobproduqtebiT mniSvnelovnad dabinZurebuli narCenebi
211
3.11.1
dabinZurebuli niadagi
da qviSa
3
Segroveba dagroveba dabinZurebuli
gruntebis droebiTi Senaxvis sacavSi gatana
- Segroveba warmoqmnis adgilze liTonis
rofSi.
- dagroveba - warmoqmnis adgilze dagroveba
rekomendebuli ar aris.
- ganTavseba navTobproduqtebiT
dabinZurebuli gruntebis droebiT
sacavSi, Sesabamisad gaformebuli
dokumentaciis safuZvelze.
dauSvebelia:
- niadagze an Ria moedanze
ganTavseba.
- sakanalizacio sistemaSi
Carecxva.
- niadagze an wylis obieqtSi
gadayra.
transportirebis dros
navTobproduqtebis daRvris
sawinaaRmdego prevenciuli
zomebis gatareba.
- eqvemdebareba
gatanas
dabinZurebuli
gruntebis droebiT
sacavSi.
- gadaecema Semdgomi
utilizaciisaTvis
Sesabamisi
licenziis mqone
organizacias.
3.11.2 dabinZurebuli naxerxi 3
Segroveba dagroveba dabinZurebuli
gruntebis droebiTi Senaxvis sacavSi gatana
- Segroveba warmoqmnis adgilze liTonis
rofSi.
- dagroveba - warmoqmnis adgilze dagroveba
rekomendebuli ar aris.
- gatana da ganTavseba dabinZurebuli
gruntebis droebiT sacavSi Sesabamisad
gaformebuli dokumentaciis safuZvelze.
dauSvebelia:
- SeufuTavi saxiT niadagze an
Ria moedanze ganTavseba.
- niadagze an wylis obieqtSi
gadayra.
transportirebis dros
navTobproduqtebis daRvris
sawinaaRmdego prevenciuli
zomebis gatareba.
- eqvemdebareba
gatanas
dabinZurebuli
gruntebis droebiT
sacavSi.
- gadaecema Semdgomi
utilizaciisaTvis
Sesabamisi
licenziis mqone
organizacias.
212
danarTi #2. narCenebis Senaxvis pirobebi da moZraobis sqema
(mSenebel-kontraqtoris mier Sesasrulebeli, garda mSeneblobis etapisa)
# moqmedeba garemosdacviTi da
socialuri riskebi
pasuxismgebloba /
sargebeli
moTxovnis wyaro
(EBRD PR #, EU, BAT
da sxv.)
resursebi /
pasuximgeblobaTa sfero
dasrulebis TariRi /
grafiki
mizani da Sefasebis
kriteriumebi / warmatebis
indikatori
garemosdacviTi da socialuri menejmenti zogadi moTxovnebi
G1 Sesabamisobis uzrunvelyofa
standartebTan da sanebarTvo
moTxovnebTan
proeqtis garemosdacviTi,
socialuri da jandacvisa
da usafrTxoebis
menejmenti moqmedi
erovnuli da
saerTaSoriso
dadgenilebebis Tanaxmad.
EBRD PR1
saqarTvelos
kanonebi da
dadgenilebebi;
mowinave praqtika
GUE da kontraqtori,
proeqtis etapis
mixedviT (mSenebloba,
operireba),
garemosdacviTi (jug)
menejeri
yvela faza dainteresebul pirebs pretenzia
ar aqvT;
saCivrebisa da winadadebebis
Jurnali
G2 garemosdacviTi da
socialuri menejementisa da
monitoringis gegmis (gsmmg)
SemuSaveba
muSaoba garemoze
minimaluri zemoqmedebiT.
garemosdacviTi,
jandacvisa da
usafrTxoebis kontroli.
daxvewa.
EBRD PR1, RP3
IFC PS1
Sida resursebi,
SesaZlebelia
konsultantebis
monawileoba
eqspluataciis dawyebamde garemosdacviTi da socialuri
menejementis sistema
garemosdacviTi, jandacvisa da
usafrTxoebis menejmentis
efeqturi sistema.
mizani ISO 9001; 14000
standartebisa da mowinave
praqtikis moTxovnebis
dakmayofileba.
G3 gsmmg-s ganxorcieleba; auditi
da ganaxleba
garemosdacviTi da
socialuri menejementis
gaumjobeseba
ergb moTxovnebis
dakmayofileba.
EBRD PR1
IFC PS1
menejmentis dro, GUE yvela faza
SeTanxmebuli
intervalebiT (mag., yovel
3 weliwadSi erTxel
eqspluataciis procesSi)
ganaxlebuli gsmmg
mizani proeqtis
garemosdacviTi da socialuri
riskebis Semcireba.
G4 kontraqtoris/ mimwodeblis
menejmenti
kontraqtorebis
informireba maTi
pasuxismgeblobis Sesaxeb
garemosdacviTi,
socialuri da jandacvisa
da usafrTxoebis
sferoebSi, ESAP
moTxovnebis CaTvliT.
ergb da OSHA jandacvisa
da usafrTxoebis
procedurebTan
Sesabamisobis perioduli
Semowmebebi.
EBRD PR1, RP2
IFC PS2, PS4
GUE Sida resursebi
garemosdacviTi (an jug)
menejmentis dro
mSeneblobis etapze
qvekontraqtorebis
informireba Sesyidvis
procedurebis Sesaxeb
jug da socialuri moTxovnebi
unda ganisazRvros sakontraqto
xelSekrulebebiT. mizani
standartebTan, OSHA 1910, IFC
EHS miTiTebebTan Sesabamisobis
uzrunvelyofa.
sazogadoebis wevrebis/
recipientebis minimalurad
Sewuxeba. personalis /
sazogadoebis usafrTxoeba.
mcenareuli safaris / florisa
da faunis minimalurad
SeSfoTeba.
G5 wliuri angariSebis momzadeba
da ergb-sadmi wardgena ESAP
da saerTo garemosdacviT
standartebTan Sesabamisoba
sazogadoebasTan
urTierTobebi aris
gamWvirvale da kargad
organizebuli.
EBRD PR1, RP3
IFC PS10
menejmentis dro,
muSebis dro
wliurad (?) angariSebis aslebi.
213
garemosdacviTi menejmenti
E1 monitoringis grafikis
SemuSaveba da monitoringis
parametrebis ganaxleba (miT.
gzS)
zemoqmedebaTa efeqturi
monitoringi
EBRD PR1,
IFC PS1
Sida resursebi grafiki SemuSavebulia
eqspluataciis etapamde
da ganaxldeba
operirebis etapze.
garemos mdgomareobis efeqturi
kontroli. uaryofiT
cvlilebebze (aseTis arsebobis
SemTxvevaSi) reagirebis
SesaZlebloba.
mizani ISO 14001 dakmayofileba.
E2 xmauris monitoringi.
Sesabamisi Semarbilebeli
zomebis ganxorcieleba (miT.
gzS)
gadamcemi xazis agebisas
adamianebze zemoqmedebis
riski koSkebis ubnebi
axlos aris sacxovrebel
ubnebTan.
mowinave meTodebi
da IFC EHS
miTiTebebi
Sida resursebi mSeneblobis procesSi adamianebisa da faunis
minimalurad Sewuxeba.
sazogadoebis wevrebs pretenzia
ar aqvT.
E3 emisiebis (mtvris) kontroli.
Sesabamisi Semarbilebeli
zomebis ganxorcieleba (miT.
gzS)
mtvris emisiis minimizacia
Ria cis qveS arsebuli
wyaroebidan, transportis
moZraobis gamo
(optimaluri marSrutebisa
da siCqaris SerCeva),
masalebis
transportirebis gamo.
mowinave meTodebi Sida resursebi mSeneblobis procesSi adamianebis minilurad Sewuxeba.
sazogadoebis wevrebs pretenzia
ar aqvT.
E4 Sesabamisi Semarbilebeli
zomebis ganxorcieleba (miT.
gzS)
adamianebsa da biofizikur
garemoze zemoqmedebis
riski
mowinave meTodebi Sida resursebi mSeneblobis procesSi sazogadoebis wevrebs pretenzia
ar aqvT.
E5 Sesabamisi Semarbilebeli
zomebis ganxorcieleba (miT.
gzS)
monitoringi kontrolisa
da garemoze zemoqmedebis
prevenciis mizniT
EBRD PR3,
IFC PS3
kontraqtoris
laboratoria
eqspluataciis procesSi,
kvartalurad
wylis xarisxis daqveiTebaze
reagierbis SesaZlebloba.
darRvevebisa da reagirebis
zomebis aRricxva.
garemos dacvis saministros
mier damtkicebuli MPC
dakmayofileba.
mizani mowinave meTodebiT
muSaoba; ISO 14001 da erovnuli
dadgenilebebis dacva.
E6 wylis xarjis monitoringi
kaSxlis qveda biefSi (miT.
gS)
wylis xarjis
monitoringi
EBRD PR3,
IFC PS6
Sida resursebi eqspluataciis procesSi,
sezonurad
monitoringis monacemebi
mizani - mowinave meTodebiT
muSaoba; ISO 14001
dakmayofileba.
E7 mcenareuli safaris
monitoringi gasxvisebis
derefanSi (miT. gzS)
monitoringi
eleqtrogadamcemi xazis
usafrTxo da efeqturi
muSaobis
uzrunvelsayofad da
avariebis Tavidan
asacileblad.
EBRD PR6,
IFC PS6
Sida resursebi eqspluataciis procesSi Senoba-nagebobebis usafrTxoeba,
adamianebis usafrTxoeba,
avariuli situaciebis prevencia.
mizani - ISO 14001 dakmayofileba;
erovnuli dadgenilebebisa da
IFC EHS miTiTebebis dacva
E8 saxifaTo masalebis
(asafeTqebeli nivTierebebis)
menejmenti
kontraqtoris movaleoba.
214
E9 frinvelebze monitoringi.
Sesabamisi Semarbilebeli
zomebis ganxorcieleba (miT.
gzS)
Sejaxebisa da denis
dartymis riski
EBRD PR6,
IFC PS6
Sida resursebi eqspluataciis procesSi minimaluri zemoqmedeba
frinvelebze. darRvevebis
SemTxvevaSi Semarbilebeli
zomebis daweseba.
mizani - mowinave meTodebiT
muSaoba da ISO 14001
dakmayofileba
E10 gadamcemi xazis koSkebisa da
kaSxlis saZirkvlebis
mdgradobis monitoringi
(miT. gzS)
monitoringi
konstruqciebis
mdgradobisa da
usafrTxoebis
uzrunvelsayofad.
mowinave meTodebi Sida resursebi eqspluataciis procesSi konstruqciebis usafrTxoeba,
adamianebis usafrTxoeba,
avariuli situaciebis prevencia.
E11 personalisTvis Sesaferisi
treningis proceduris
SemuSaveba da ganxorcieleba
garemosdacviTi
movaleobebisa da
usafrTxoebisa sakiTxebze
(miT. gzS)
personalis
informirebuloba,
garemoze zemoqmedebebis
adekvaturi menejmenti.
unar-Cvevebi garemoze
zemoqmedebis menejmentSi.
unar-Cvevebi
usafrTxoebis sakiTxebSi.
EBRD PR1, PR2 menejmentisa da damswre
muSebis dro +
mwvrTnelebis
anazRaureba
eqspluataciis procesSi,
gansakuTrebiT
stiqiuri ubedurebebis
Semdgom.
treningis amsaxveli dokumenti
daswrebis JurnaliT.
mizani - OSHA 1910 da IFC EHS
dakmayofileba.
E12 avariul situaciebze
reagirebis gegmis SemuSaveba
(miT. gzS)
garemosa da personalis
usafrTxoebis
maqsimalurad dacva,
avariul situaciebze
drouli da efeqturi
reagireba
EBRD PR2, PR3, R4
IFC PS2, PS4
Sida resursebi,
SesaZlebelia
konsultantebis CarTva
eqspluataciis dawyebamde avariul situaciebze reagirebis
gegma. avariul situaciebze
efeqturi reagireba.
mizani mowinave meTodebiT
muSaoba da erovnuli
kanonmdeblobis dacva.
E13 narCenebis menejmentis gegma
(mSeneblobisa da
eqsluataciis etapebze) (miT.
gzS)
niadagisa da wylis
xarisxis SenarCuneba.
vizualuri receptorebi
EBRD PR3 Sida resursebi gaSvebamde narCenebis menejmentis gegma.
mizani - erovnuli
kanonmdeblobis dacva, IFC EHS
miTiTebebis dacva.
E14 teqmomsaxureobisa da
monitoringis grafiki (miT.
gzS)
EBRD PR4 Sida resursebi eqspluataciis dawyebamde teqmomsaxureobisa da
monitoringis grafiki.
mizani - mowinave meTodebiT
muSaoba.
E15 vizualur-landSafturi
zemoqmedebebi. Sesabamisi
Semarbilebeli zomebis
ganxorcieleba (miT. gzS)
vizualuri zemoqmedeba
(gadamcemi xazi,
hesi/qvesadguri)
mowinave meTodebi Sida resursebi eqspluataciis etapi minimaluri vizualuri
zemoqmedeba.
jandacva da usafrTxoeba
S1 dainteresebuli pirebis
monawileobis gegmis
SemuSaveba, saCivrebis
dakmayofilebis sistemis
CaTvliT
dainteresebuli pirebis
monawileobisa da
konsultaciebis zogadi
monaxazi. saCivrebis
dakmayofilebis efeqturi
meqanizmi da drouli
EBRD PR10, PR2 Sida resursebi 2011 wlis ianvari angariSis warmodgena
saCivrebis dakmayofilebis
meqanizmi SemuSavebulia.
saCivrebis Jurnali
215
reagireba.
S2 proeqtis moculobisa da
sazogadoebaze
zemoqmedebebis Sesaxeb
informirebuloba
adgilobrivi sazogadoeba
informirebulia.
movlenebis negatiuri
aRqmis prevencia.
mowinave praqtika,
EBRD PR10, ICF
samusao standarti 4
mediis gamoyenebis
SemTxvevaSi
informaciis
gavrcelebis xarji
proeqtis dawyis etapze broSurebi
S3 dainteresebul mxareebTan
konsultaciebis
dokumentireba da
informirebulobis
procedura.
dokumentirebis procesi
gamWvirvalea da
logikuria.
EBRD PR10 muSakis dro uwyvetad konsultaciebis amsaxveli
werilobiTi dokumentacia
S4 dainteresebuli pirebis
monawileobis gegmis
Sesruleba (miT. gzS)
dainteresebuli pirebis
monawileoba moTxovnebis
Tanaxmad.
EBRD PR10 menejmentis dro, GUE uwyvetad uzrunvelyofilia
dainteresebuli pirebis
monawileoba moTxovnebis
Tanaxmad. SEP-iT moTxovnili
dokumentacia.
S5 treningis adekvaturi
proceduris SemuSaveba
personalisTvis socialur
sakiTxebze.
dainteresebuli mxareebis
informirebulobisa da
maTTan urTierTobis
saTanado menejmenti
EBRD PR1 menejmentisa da damswre
muSebis dro +
mwvrTnelebis
anazRaureba
uwyvetad, axali muSakis
an qvekontraqtoris
ubanze Semosvlamde.
treningis amsaxveli dokumenti
daswrebis JurnaliT.
S6 miwis Sesyidvis/
sacxovreblis aRdgenis
gegmis SemuSaveba
mosavlis dakargva,
miwaTsargeblobis formis
cvlileba.
EBRD PR5,
ICF samuSao
standarti 5
Sida resursebi,
SesaZlebelia
konsultantebis CarTva
samSeneblo samuSaoebsi
dawyebamde(gadamcemi
xazis komponenti)
miwis Sesyidvis gegma.
mosavliani miwis garantirebuli
kompensacia mSeneblobis
procesSi.
S7 adgilobrivi
mosaxleobisTvis socialuri
programebis SemuSaveba-
ganxorcieleba.
proeqtis mimarT
pozitiuri
damokidebulebis
Camoyalibeba.
mowinave praqtika Sida resursebi mudmivad, dro
gansazRvruli ar aris.
sazogadoebis wevrebis
sacxovrebeli pirobebis
dakmayofileba.
S8 sazogadoebis wevrebis
jandacva da usafrTxoeba
brifingi.
janmrTelobisa da
usafrTxoebis riskebis
minimizacia.
EBRD PR4 Sida resursebi broSurebis gavrceleba
eqspluataciaSi
Seyvanamde.
broSurebi.
sazogadoebis wevrebs
pretenziebi ar aqvT (ar
fiqsirdeba dazianebisa da sxva
arasasurveli SemTxvevebi)