Professional Documents
Culture Documents
Zingsol Lom 15 H5 June 2013 (Light File)
Zingsol Lom 15 H5 June 2013 (Light File)
Zingsol Lom 15 H5 June 2013 (Light File)
INTERViEW
Inn
Our Three Main National Causes Laikhak
Dear Editor, Mpi tampi alom lom a hong buaisak thei thu tampi lak panin mawtaw thugen nuam ing. Tedim gam mawtaw kibungte a banban in ka lungngaih ciangin atam zaw pen mawtaw luui (atul) te hi zaw sa ing. Hih buaina in mawtaw neite bek hong buaisak lo in i mipi buaina hong pia ahih manin aituama ama utna peuh nih le thum peuh tuan lel a apai zuaute phamawh keizaw deuh in mipi tuanna, buss te diak diak pen a luui lua lawm lawm in tai nawn kei leh hoih sa peuh mah ing.
Zingsol laihawm sungah kigelh laite in Zingsoltanute ngaihsutna bang hi khin lo hi. Dal khat 500ks. Limited Circulation within Zomi/Chin Communities. Zingsol Laihawm Kingah Theihna Tanu te Tedim: Tg Nang Kim Sang (09400308250) Pa Gin Khan Khai (Chin Taung Tan Gate, 09400312288) Lia Dim Awi Tonzang: Tg Thang Suan Mang (0947173010) Kawlpi: Pa Lian Tuang (09400511757) Tg Zam Thuam (09400307982), Tg Bia Za Mung (09400308014) Tg. Pau Tawi Thang (09400421981) Mandalay: Tg Ignatius Thang Sut Mung (09402586246) Tg Sian Nun Siam (09444015774) Tg Nang Khan Lian, Tg Kham Geel Cin Tung, Tg Peter En Lam Sum, Lia Niang Sian Ciang (096504523), Siama Ngai Bawi (Paradise), Lia Vung Sian Ciang Hakha: Sia Thang Za Khual (09400305308) Dr. Nung Mun Thawn (09400305314) Haiciin: Pastor Pau Khan Sing, Haiciin Baptist Church Mogok: Pa Langh Suan Thang (096538182) Pyin Oo Lwin: Pa Lian Kaih Mang (0949331723) Lashio: Pastor Kimpu (0949101477) Zangkong: Tg Thang Sian Sing (GAG) (09421103314) Lia Niang Theih Kim (TBCY)(09420024161) Lia Niang Mun Lun (ICC) (09428018016 Tg Chin Suan Kap (WOH) (0973033732) Dr. Cing Zeel Niang (AZBC) (0943091230) Tg. Pau Sian Muan, 09402609242 Tonsim : T. Sawm Lian, ZBC Tamu & Lamka : Rev. Suak Do Pau
Dear Editor, Zingsol May kha hawm pen Lamka lamte'n na ngah ung.Zaknophuai thei sa ing. Tg. Peter En Lam Suum' thului TIO PAN MANDALAY AH KHATVEI (travel guide) bilvakhuai sa mahmah ing. Kei zong, 1979 kum ka sang man tak ciangin khatvei peuhmah ci-in khualzinte zui-in Lamka pan Cikha-Mauvom-SaipimualZampi-Ngalbual-Tuithang-LailoSakollam-Tedim-Kalaymyo-Tahan cih bangin ka zin ngei hi.Hih thului ka sim suksuk teh,a mun a mual ka theihsate ka sim khak ciangin tuma kum 30 lai leh tu laitak dinmun kilamdanzia ding ka mitkha ka vaksak kawikawi a ka zin
kik nuam mahmah hi.Advertisement te en leng i khantohna hong kidawk pah hi.Tedim khua sung leh a kiim a kiangah khualzin mite muhnop ding na tuamtuam (tourist attraction) bawlkhiat sawm leng Kawlgam pan mihaute tate a innkuan ahih kei leh a honin Kawlzang gam sunga khualum pelhin Tedimah nipi laitak phalbi khuahun hong siim nuam ding uh hi. Zogam sung mun tuamtuama a muhnophuai munte ong tangko zel dih un. Sia Khampu Hatzaw, Lamka
II
Sapna
June 2013 sungin hong kitangko ding Kawlgam, Tan 10 Laivuanpi ah Distinction angah te Lungdampihna Zingsol ah suaksak ding lunggulhna kinei hi. Tua ahih man in, Distionction a ngah Sangnaupangte i Minpi, NulePa min, D-ngahna Subject(s), Khualui, Tenna innmun le khua, kizoptheih nading Phone numbat cih te tawh email:zingsol.laikhak@ gmail.com ah nong khak theih nading un zahtakna lianpi tawh kong zawn uh hi. Marn (Photography) te zong kikhak thei hi. Zingsol tanute
Kawlpi : (1) Zingsol Store (Pa Cin Suan Thang), (2) ZCLS Zumpi, (3) Taungzalat Hotel, (4) KG Store (Lan-song), (5) Luandim LCCI, (6) Sunway Video & Photo, Tedim: (1) Mala Niangtui Sai, (2) Zolengthe Library, (3) Chin Tuang Tan Bus-phual Hakha: Ciimnuai Chrisitan Fellowship Yangon : CLC Book Store No. 191, 39 St. Kyauktada Township, Yangon. 01-249176, 01-252224 Mandalay : (1) Dynasty Hotel, Victoria Hotel, MZBC, EZBC, Paradise Mission Center, TAG. ZINGSOL PHUALPI No. (67), 69st Street, Bet; 42nd St x Teihpan St. Maha Aungmyay Township, Mandalay. email: zingsol.laikhak@gmail.com
4 Half Page
6 1/8 Page
Atung (potrait)
Taangkona
Gamsung Thuthang
UNO thu khun pen Australia Gam a om Pa Zo Khai in hong khak hi-in, sum leh pai, sun an, Sia Pa lamsap leh lai kihawm khempeuh hong Pa Zo Khai in hong sik hi. Mailam ah minam sung gam leh it, thu leh la a kitheih zawk nading in Zomi Revival ii kisam mahmah hi. Hong panpih a kua mapeuh tung leh Pa Zo Khai & Sitni Lian Za Kam tungah lungdamna kong ko uh hi.
tawh lai hilh Siamsin te pen Siamsin Kipawlna pan in sum kipia zo tuan lo aa Gamdang-a om Pyidawtha Siamsin lui te ahi, Tg Thang Lam Tuang, Tg Pau Khan Kap, Tg Tuang Suan Khai, Tg Nang Za Mung te-in, May 28, 2013 ni-in, Pa Cin Tawng Niangtui sai ah, mikhat ciang in Ks.50000/ ta tawh pahtawi uh hi cih thu Siamsin makai khat tung pan kizahi.
Mailam ah Nitak Sang hon ding geelna nei uh a, Grade- VI pan GradeIX ciang, lutman 500/ hi in, Khasum pen mikhat 1500/ta bek hi ding hi. Mi kiciangtan ding a, khaan khat pan mi 30bek la ding hi. June 20, 2013 pan min sazian kipia thei ta ding aa, kipat hun ding pen 1.7.2013 ni hi ding cih thu Siamsin Makaite tung pan kiza hi.
Gamsung Thuthang
Tedim Baptist Church- Yagon Biakinn 80% kizo ta
2009 July 28 ni-a lamkhuan kingah i Biakinn pen 2009 August 29 ni-in khuambul phutin adung pi (100), a vaai pi (60), dawl (4) apha khat lam i kipan hi. Pawlpi Siate, upa vaihawmte makai-in mun tuamtuam-ah zin kawikawi-in Biakinn lam nading kidiang khengkhang hi. Gamdang aa om Pawlpi mite zong om mawk tuan lo uha, amau omna ciat panin ma na pang tek uh hi. Tua bek hilo Associate Pastor ii Malaysia le Singapore, Biakinn Sumbei dingzah leh beina Japan, Australia a vazinna ah zong Pawlpi a it mipihte in na dinpih uh hi. Associate Pastor Zam Khen Khai zong Malaysia le Singapore mahah khatvei va kithawi kikin Topa thupha tampi hong lawhsak mimal tungah lungdamna tampi kinei hi.
Mang Gin suan Pu Khen Za Moong in kung khat; Pu Kam Hau suan Pa Mang Lian Sum in kung khat leh Pu Khoi Lam suan Pa Khup Khan Lian (Pu Khai Khup tupa) in kung khat suan uhi. Hih MKK Foundation tawh kisai in ei Tedim gam sung mipi te ki lapsang na ding ngiimna tawh a kiphuan ahih manin a kuama peuh in athu ala leh ngaihsut piakna (positive suggestion) tawh nong panpih ciat na dingun kong taangko hi. Athu a cing a, a theinuamte in a nuai a Email tawh ong contact le uh cin ki lungdam mahmah ding hi. Revd Dam Khua Nang. DMin, Coordinator dknangno@gmail.com Hp. 09-731-649-74
MK K Foundation Mualsuang phuh ding ki geel a, first step in tuanitaak mah in Khuukpi sakzaang tengah Mawngkung (Zamziing) kung thum; Pu
1. Nasep ap ni (20%) Ks. 99,000,000/- (piazo) 2. Foundation man ni (10%) Ks. 49,500,000/- (piazo) March 1 2013 ni Dinmun 3. Dawl (1) na sual zawh ni (10%) Ks. 49,500,000/- (piazo) 4. Dawl (2) na sual zawh ni (10%) Ks. 49,500,000/- (piazo) 5. Dawl (3) na sual zawh ni (15%) Ks. 74,250,000/- (piazo) 6. Atung khuh zawh ni (15%) Ks. 74,250,000/- (piazo) 7. A zawh siang ni (15%) Ks. 74,250,000/8. Tui/mei a man siang ni (5%) Ks. 24,750,000/Biakinnpi a lamna ding Ks. 495,000,000/sung panin Ks. 396,000,000/- kipiazo hi.
India leh Kawlgam kizopna lampi khat ahi Rih-Tedim lampi kipuah pha ding
May 29 India leh Kawlgam kizopna lampi khat ahi Rih-Tedim lampi kipuahpha ding hi cih thu kiza hi. Tedim panin tai 32 leh furlong 3 a sau ahi hih lampi pen Kawlgam lamto zum (public construction) leh India lampan hih vai tawh kisai thu nei te in vel khin uh aa lampi design ding zong suai khin uhi cih thu kithei hi. May 29 ni hih Gam nih kikal kizopna manlang sak ding nasep honna pen Monywa le Mandalay ah kibawl hi. Nidangin hih lampi bawl dingin India in RITES company te vaipuak a piak hi a, tun ahih leh M/S IRCON International Ltd. In vaipuak la ta hi cih thu kithei hi. Tun ahih leh M/S IRCON in lampi te vel in teh khin ta aa lam tawh ding a gelta uh ahi hi ci hi. Hih Rih Tedim kikal lampi bawlna ding ah US dollar Awn 60 bei dingin kilam en aa India kumpi in tua sumbei dingte si ding hi cih thu kiza hi. (Ref:The New Light of Myanmar lom 52, no.234)
ngeina lam, SOM saanginn CLC panm Zaangsial lam te tawh kimuak in, Zogam lasa minthang Lengtong Pauno leh Cingthawn in laasakna hong nei hi. Taangthu sunna Upa Noel Cinh in nei in, Pu
Zozam in, UNHCR officer tawh kimuna ah Zomibup ading akiholimna te cingtak in pulakna nei hi cih thukiza hi. Sr: Thutatuam
Kim (Tonzang), Pau Sian Siam (KSCM) le Khen Sian Khual (Tonzang) ten tentan pia uh hi. Music sinte tungah
Certificate piakna zong kinei hi. Thupuak: Lang Suan Thawn (Ka Thawn)
Gamsung Thuthang
ZOMI TV (kisinna) kipanta
K awlpi, Sanmyo vengsungah ah teng Pi Hme Thluai pen uham zaw ahihi cih thu The Chin Times Journal Hawm1 Lom 23 na ah kigelh khia ahihi. Pi Hme Thluai pen 1895 kumin piang ding in kigen a, tu in 118 bang cing ta ahih hi. Ama pian kum pen diktak in Immigration
Dahna Thupuak
May 13, Tulsa, USA Leitungbup akikhenthang Zomi te kikal thukizakna a baihna ding in internet tung ah Zomi TV cih You-Tube bulphuh in kha kipan kikhah khia ta hi cih thu kiza hi.
Tg Michael Cin Deih Dal, Kum 29, Gualnam Halkik Beh, in April 24, 2013 ni in Tenna Tedim pan in hong nusia a April 27, 2013 ni in kivui hi. Pa Thang Za Sum, Kum 64, Naulak beh, khualui Tungzang in May 15, 2013 ni in Tedm pan in hong nusia a May 17, 2013 ni in kivui hi. Lia Cing Ngaih Lun, Kum 46, Gualnam-Songlam beh, khualui Teeklui in, May 24, 2013 ni in Malaysia pan in hong nusia a May 26, 2013 ni in kivui hi. Thupuak: NK Sang, Tedim Tg. Suan Gin Mang, Kum 23, Kaptel khuami in May 13, 2013 zingsangin Mizogam sunga Champhai khua pana km 15 kiim a gamla, North Khawbung khua ah a nasepna meihol khulna pan si hi a Ngaizawl khua ah kivui hi cih thu kiza hi. Thupuak: T. Sawm Lian, Champhai Lia Dim Ngaih Hang, Kum 28, Buansing beh, tenna Tedim, in May 1, 2013 ni in Malaysia pan in hong nusia a May 3, 2013 ni in Sungai Buloh han ah kivui hi.
Zomi Genvai Kipawlna tawh Malaysia
Thang
Tulsa khuapi om ZOMI te hanciamna tawh akibawl hi a, thuthang tuamtuam te Zokam, Kawlkam, Mikangkam in nipi kalsim in kipulak ding ci hi. ZOMI TV ah news leh thu thak tuamtuam, asuak sak nuampeuh mah leh, ZOMI TV team ah kei zong ka theihna leh kasiam na te, Zomi te ading zangnuam ingh acih peuhmah in, hih email tawh, kaizop na bawl ding zong hongtheisak ingh. Email: contact.zomitv@yahoo. com ahihi ci in Gregory Kap Lian (Lianpu) in gen hi. Internet tung bulphuh nasepna ahih man in, Kawlgam sung a kizangh TV te tawh kingah thei lo ding hi. Tukum September kha akipan Kawlgam sung MRTV te vaihawmna tawh Khamtung minam tuamtuam te ading TV Channel thak khat kipan ding a tua mun ah Zogam aitangin Mindat pau le Falam pau kizangh ding ahi hi.
Pa Nang Go Thang, Kum 37 Mualbem khuami Pa Nang Go Thang in atenna Tamu panin zanni May 11, 2013 zingsang Nai 6 pawlin hongnusia hi.
Zomidaily
May 5 ni in CNF te i Pajero Mawtaw khat zong Matupi pan Pakhokko azuatna lampi, Khauk-Thuh khua pan Tai 7 akigamlatna mun ah kibung hi cih thu Chin World Media pan in kiza hi. Asi kua mah om lo in, Salai Lian Hmung Sa Khong pen a luliam ci hi. Hih mawtaw pen Mindat khuami Pu Thang Sheing in CNF te zat ding apiakkhiat mawtaw 3 lak pan khat hi cih thu kiza hi.
Pa Thang Suan Mung Kum 33, Tawtak Beh) Tamu khua a teng Rev Suak Do Pau le Nu Don Sian Cing te tapa, Nu Cing Don Ngai i a it mahmah a pasal, Lia Cing Deih Muan Kim, Tg. Pau Sian Tuang, Kham Sian Sang, Thang Biak Lal te i pianna zuapa, Nu Zen Khan Ma, Nu Cing Lam Niang, Nu Mung Ngaih Lun, Lia Dim Deih San, Nu Khawm Muan Kim, Lia Lun Sian Nuam te laizom sanggam Pa Thang Suan Mung, Kum 33, Tawtak Beh in May 3, 2013 ni in hong nusia a May 5, 2013 ni in kivui hi.
Thupuak: Evan. Kham Suan Go Mualhoih Gospel Ministry
May 9, 2013 ni in USA ngam Missouri State Highway Zomite i van mawtaw in, tractor (vanpua truckpi) khat ii nung panh phu ahih manin mi 2 si in, 9 liam lawh hi. Zingsang nai 5:30 in nasepna lam ah kuan ding in a paina pan hih bang in hong tuahsia uh ahi hi. Hong nusia te in Pu Phun Bik (Kum 42) le azi Pi Rose Mery Thlia (Kum 37) ci hi. A liamte pen Heartland Regional Medical Center kipuak hi. A mau lak pan mi 2 pen naak liam lawh mahmah uh ahihman in Helicopter in dawn in, Zato pi ah tun suak pah hi. Zato atun teh, khat Nu pen ataklam, akhuknuai pan, akhe kitan sak pah hi. A mawtaw nei pa zong Lautu te mah hi a, amah zong akhe nak liam mahmah in Sik tawh deihtak in kamh sak a gim pian veve hi. Mineu Lianpi akici eimi khangno talval (Khualui Suangpi) zong kihel hi. Alu liam in lauhuai lo ahih manin zato pan tuak khin hi. Hih tuahsiatna huhau in Lampi nai 5 sung bang kikhak hi cih thu kiza hi.
Ref: (1)Rev.Thang Za Kap, Kansas city, USA (2) Thutatuam
Pa Am Za Khen (kum 69) Kawlpi, Thazin veeng a teeng, Pa Am Za Khen (kum 69) Emmanuel Baptist pawlpi, khualui - Kansau in May 2, 2013 (3:30 Pm) hunin hong nusia hi. May 3, 2013 (Friday) 3:00 Pm in Emmanuel pawlpi kem, Revd Hau Go Kham in vuina nei hi.
Aizawl, May 11 Zingsang lam in Aizawl khua sunga Laipuitlang kici veng sunga PWD quarters kicim a, a nuai lama inn te delh ahih manin mi 6 si cih thu kiza a, a nungta laiin mi 4 kilakhia ta a, mi 15 kiim pen a thu kithei nai lo kici hi.
Laipuitlang YMA president in a genna-ah hih inn cim in a delh suk pen inn 11 hi a, nung kum lamin zong taang khin ahih manin lauhuai hi, ciin mi zong om ngam nawn lo ahihna thu gen hi. T. Sawm Lian, Daihna Cabin
Gamsung Thuthang
SBMC Kum 7 Cinna Crusade
Maryland May 17-19 ,2013 sung in Sizang Burmese Mission Church (SBMC ) pawlpi kum 7th cin Lungdamkona le Crusade pen Maryland, US ah Rev. Dr. Dam Suan Mung & Rev Vung Za Niang thugenna te tawh thupi takin kibawl cih thu kiza hi.
Lamzang ah Pu Thual Zen Tungzang le Tuithang ah ZCD Zum Honna Pahtawina le ZCD Zum honna
May 25, Lamzang, Thual Zen pahtawina
Tedim Zomi Congress for Democracy in Pu Thual Zen leh A Lawmte Zomi Hero Award pawhtawina, le ZCD Zum honna Lamzang ah kibawl hi. Tua mun ah ZCD GS Pu Gin Kam Lian, Rev. Nang Lian Kap, U Myo Zaw Aung, Board of Director, Innovative Academy ten thugenna nei uh hi. Pu Lo Khen in minsial. Pu
thau lawng 6 ki lawn. Pu Thual Zen phuak late sut, ki lam. Innteek Lamzang khua pan ZCD leh Pu Chin Sian Thang a phuah la hong sa. Ka laih... khuasikmul bang tho zia, hi ci in Pu Anthony Kap Khan Khual in gen hi. Nitaak ann kuang um khopna thupi tak in neih khit ciang ZCD zum zong thungetna tawh ki hong hi.
Tedim Lamzang ZCD zum May 25 in hong khit ciang Tungzang, Tuithang, Cikha ZCD Zum hong ding in ZCD zumpi pan Pu Gin Kam Lian, G.S., ZCD, Pu Pau Lun Min Thang, Secretary, ZCD tegel tawh Tedim zumpi pan Pu Lang Ngaih Khup, G.S., ZCD, Pu Pau Do
inn ah ZCD signboard ki suang pah hi. Mimal 200 val lutkhat in hong lut pah hi. Member hong lut sung ah NLD tam zaw hi. Inn teek in gamsa lim mah mah tawh zin hong do hi. Zing ann neek khit ciang Tuithang zuan kik uhi. Nitaak, Wednesday May 29, thugenna pen
Tulsa, May 26 Zomi te khuathak Tulsa khuapi pansan in minam le gamit khangno pawl khat hanciamna tawh Zomi khangno Kizoptuahna (Zomi Youth Network-ZYN) penMay 26,2013 (Sunday) ni-in Crowne Plaza, Tulsa, OK, USA
ah kiphuankhia cih thu kiza hi. Rev. Dr. Dam Suan Mung (FGA) le Rev. Dr. Nang Khen Khup (FEMC) te in Topa tungah apna nei-in, Pu Dal Za Khup le Pi Cing Za Vaite in thupha piakna nei uh cih thu kiza hi.
Lian, EC, ZCD te May 27 in Tedim pan zin khia uh a, Tuithang khua mual ah Zomi-it Tuithang nungak, makai ten dawn theih COLA tawh vaidawn uhi. Tawldam kap pian ciang Tungzang manawh suak in a ni mah in tung uhi. A nitaak, Monday May 27, mah in thu gen kipan pah hi. Tungzang khuami 300 thungai hong pai hi. Ki lawp theih mah mah hi. Zingsang, Tuesday May 28, ciang Zomi-it teng tawh committee phuan pah in Pu Ngul Za Khup
Tuithang khua laizang lamzikpi ah nai 2 val bang ki nei hi. Khua hun hoih phatloh hang Tuithang khuami hong pai 200 val in thu lim ngaih mah mah uhi. Committee ki phuan zo in, Pu Za Sawm inn ah ZCD signboard ki suang hi. Member hong lut USDP pan tam zaw hi. Inn teek in sa hong gawh hi. May 30, 2012 ni in Cikha lam zuan in paisuak uh hi cih thu kiza hi. Thupuak: Kap Khan Khual
Atlanta. May 25-26 United ZO Organization US Kum (9) cinna pen Atlanta state, Geogia khuapi ah lawhcing tak in kibawl hi cih thu kiza hi. UZO-Georgia te inntek sepna tawh akibawl hih pawipi Pawi pi sung ah Chief guest
Speaker in Rev. Dr. Hre Koi in U-Nau khat hi na thu gen a, kei zong Zo khua pan ki hi man in Zo mi mah ka hihi ci hi. Mipi te tha kingah mahmah hi.
Reporter; Hang Greensboro, NC Khai milun,
lungdamna
MOPAWI Lungdampihna
Neuneih lungdampihna
Malaysia gamsung Zomi Association of Malaysia (ZAM) ah Secretary panmun tawh palai asem laitakahi Luangel khuami Sia David Mungno leh UNHCR makaihna tawh ICMC (International Catholic Migration Commission) khutnuai ah asem laitak ahiSianu Mary Lamh Cing te nupa in May 14, 2013 (Tuesday) ni nitaklam 3:00 pawlin General Hospital, Kuala Lumpur zatopi panin tanu khat cidam in hongneithei uh ahih manin ih lungdampih mahmah hi.
Bowling Green,Kentucky USA Pa Langh Sial Khup (Saizangkhua) le Nu Dim Suan Lun (Saizangkhua) te in Pasian piaksa Tapa meelhoih mahmah khat May 26, 2013 ni in nei uhhi.
Thupuak: Thang Khawm Pau ZOMi
Kap & Halun Yangon khuapi Sanchaung venga teng Pa Awn Za Pau (Retired Project Director, Spl. Bridge Construction Unit, Public Work) leh Nu Ciang Khan Zen te tapa nihna Tg Pau Khan Kap B.A. (Philosophy), B.Th, M.Div(MIT), Lecturer of Tedim Christian College le, Yangon khuapi Botahtaung venga teng Pa Thang Sian Pau leh Nu Cing Go Niang te tanu Lia Ning Hau Lun B. Pharm te in May 11, 2013 ni in Jaudson Church ah siangtho kitenna nei thei uh hi. Mungtong & Sannu Thalmual khuami Pa Cin Sian Pau (Buansing) leh Nu Thang Khan Dim te tapa neupen Tg. Tual Suan Mung (Mungtong) leh Tonzang khuami Pa Neng Khan Suan (Ngaihte) leh Nu Niang Ngaih En te tanu upen Lia Cing San Nuam (Sannu) te in 25 May 2013 (Saturday) ni in Seventh-day Adventist Church PWTC, Kuala Lumpur, Malaysia ah pumkhat suahna nei thei uh hi.
Kimpi & Zono Hakha, Yithit veeng aa teng., Pu Khual Khan Thang leh Pi Goih Zam Cing te tanu neu pen, Lia Dim Sian Zo (aka) Zono leh Tg. Cin Lian Kim (aka) Kimpi, Tedim, Myoma veeng aa teng., Pu Langh Khan Pau leh Pi Cing Liam Ciin te tapa khat neihsun te Zongeina bangin Pumkhat suahna-ah pen May 25, 2013 (Saturday) ni in Hakha Khuapi a om Pu Khan Khan Thang te inn ah nuamtak in kibawl thei hi. Khual Suante
Pa Kam Thawn Mang le Nu Cing Taan Niang te tapu upa pen Tg Thang Khua Mun Muang le Lia Awi Lam Don te in May 25, 2013 (Saturday) ni in Vialnang Memorial Baptist Church, Tonzang ah pumkhatsuahna hong nei thei uh hi. Sia Kimpu, Tonzang May 25, 2013 ni in Rev.Vungh Suan Kham(Sia Khampi) in BTS(Baptist Theological Seminary,Singapore) pan M.A(Master of Arts in Christian Studies) tawh gualzawhna lukhu neelkai ong la
May 18, 2013 ni in Singapore aa om Pa Pau Khan Khup leh Nu Dim Lam Niang te tanu Sm Dim Hawm Lian(Sm Liannu) in TTC(Trinity Theological College,Singapore) pan M.Div(Master of Divinity) tawh gualzawhna lukhu neelkai ong khu ding hita hi.TTC pen LST sang lakah ahoih mahmah khat ahi hi.A diakdiak Zomi sungah I makai Dr.Do Sian,Rev.Khoi Lam Thang,Rev.Ngul Cin Thang,Rev.Nang Sawm Piang(Ph.d Candidate) , cih dan in I makai mipil tampi tak ong pantah LST sang hoih mahmah khat ahi hi.
Thupuak: Khup Lian Thang
No. 3. Lia Cingza Ciang Gin (Pa Thang Suan Gin, Former ZIOK - Sport Secretary) leh No.15 Tg. Langh Kap Tuang (Sia Cin Pau, Former Associate Pastor - BCA, Tulsa, OK) te in Class of 2013 Scholarship Offers US$ 50,000 US$ 100,000 ngah uh hi. Tuangsan Gualnam
1.Tg Khup Lam Mung s/o David Ngin Pau ( Hilei khua) 2.Tg Nang Sian tuang s/o David Ngin Pau ( Helei khua ) 3.Tg Ta Kyaw s/o Tun Lian Thang (Kawlpi Zomi taih ) 4.Tg Peter Thawng Lian Cun s/o Thang Than Lian (Kaapteel) Thupuak: Thang Khawm Pau Zomi
Kentucky pan
May 24, Kentucky, USA Zomi Innkuan Kentucky sung pan 2012-2013 Pilnasin kum sung ading in Zomi Taangpaal mi 4 te in high School gualzawhna Western Kentucky University Campus pan ongngah thei uhhi.
Lungdampihna
Lia Dim Sawn Saan Cing Glory of Missouri Award
Columbia (Missouri)USA a-om ,Pa Neng Sian Dal Leh Nu Lian Khan Dim (Laaitui Khuami, Gualnam Beh) te tanu upen ahi, Lia Dim Sawn Saan Cing-in Laaisin kum (2012-2013) ading-in Glory of Missouri Award hongngah ahihmanin lungdamna kahong taangko-hi. Hih pahtawina-pen, Missouri State sung-a,ulian (97) te lungkimpihnatawh akiteel hi-a, District No.45 aitaang ding-in mi (3) in a-ngah ahihi.
USA, Pennsylvania State, Gettysburg ateng Tuitawh khuami Pa Dal Ngaih Do le Nu Cing Do Kim te tapa upen Tg Cin Dong Khai in Gettysburg Middle School pan President Award hong ngah hi. Apu pen Kawlpi ateeng Pa Tuan Khaw Cin hi. Hibangin Zomi khangno khat President Award hong ngah ahihmanin angtang mahmah na tawh lungdampih nalai gelh leng cih lunggulhna tawh ong khak hi ing.
Bia Mung
North Carolina (USA) a-om ,Pa Maang Za Khup leh Nu Ning Lun Cing (Laaitui Khuami, Gualnam Beh) tetanu upen Lia Vung Khawm Kim-in March 21, 2013 ni-inThe United States ofAchievements Award pahtawina hongngah hi. Hih Pahtawina pen, Certificate tawh ama saang kah nading huhna sum US$10000 (tuulsawm)-tawh kipia khawm-a, asum pen college or University akah ciang-in kha khat$400 ta-in azatding ahihi.
Sr: Pa Dal Khan Tuang & Zokhai
Zogam, Tedim gam huam Leilum khuami Pa Gin Sian Mung@ Singapore a teeng Pu Khup Cin Pau Mungno Gualnam leh Nu Niang Go (Rtrd Major & Revd.) le Pi Man Lam Maang, Riverside,Califonia,USA, Cing te tanu upapen Dr. Cing Hau te tanu nihna Lia En Lamh Kyim Ciin in May 26,2013 ni-in Australia @ Kyim Kyim Gualnam in May 26, gam Perth khuapi aom, Australia Zato 2013ni-in Loma Linda University, pilna lamah gualzawhna sang pen Califonia, USA pan Bachelor of ahi Fellow of Royal Australasian Science in Dental Hygiene (B.Sc College of Physician- FRACP lukhu in Dental Hygiene) tawh Overall nelkai hong ngah cih thukiza hi. Grade Point Average (GPA 3.7) tawh Dr. Ciin in abeisa 2001 kumin United kum 4 sung a sinna pan gualzawhna Kingdom (UK) pan lukhu nelkai hong ngah hih cih thu MRCP UK (Member of Royal College Kawlpi ah teng Pa Cin Do Nang le Nu Niang kiza hi. of Physician, UK) zong ngah khin hi. Sr: Tongsan.org Khan Ciin te tanu Lia Cing Ngaih Kim in Ref: Pa Michael Thawn,(Singapore) May 23, 2013 ni in Ngee Ann Polytechnic, Singapore Diploma in Health Sciences (Nursing) lukhunelkai gualzawhna hong Jawaharlal Nehru University pan Ph.D. Ngah Dr. Philip Thang Lian Mang ngah hi. Chakpikarong Sub-Division, ni-in Doctor of Philosophy Geography, History, Political, Chandel District, Singtom (Ph.D.) lukhu nelkai ngah cih Social, Economic leh Religious khuami, New Delhi a teeng kiza ahih manin, Tongsan thusimte akipan Zolai /Zokam Lia Zen Lun Niang B.Sc., M.Sc. Philip Thang Lian Mang International Media Group laibulpi (Grammar) pianzia DANICS,in India gamah sang pan lungdampihna lianpi kiciantak in hilhcianna nei hi. minthang mahmah a kigen i nei hi. Ama Doctorate Tua banah Dr. Philip Thang ahiThe Centre for Linguistics, ngahna thuguisutpi (Thesis) Lian Mang @ Mangkang in School of Language, Literature pen A Descriptive Grammar abeisa 2007 kum in Annamalai & Cultural Studies,Jawaharlal of the Zo language hi-in, University, Tamilnadu, India May 24, New Delhi Nehru University (JNU), New tua sungah Zo /Zou kammal mah panin M.A (Linguistics) India gam Manipur State, Delhi pan abeisa April 3,2013 piankhiatna ; Origin theories, lukhu nelkai ngah hi.
Source: Tongsan.org
Pa Hau Do Suan in Pasian lapsangna tawh MOFA Political Department ah Director of General angahna le Ambassador to Canada a ngahna lungdampihna le pahtawina Tedim Baptist Church -Yangon in May 23,2013 ni-in a zi tawh Pahtawina laipi le Zongeina Puanlaisan piakkhia uh hi cih thukiza hi. Ref: TBC-Y News
Washington D.C area a om Zomite sungpan Tg. Pum Hen Thang (Henbawk) [Pa Kam Tung Nung & Nu Hau Dim te Tapa] in May 23, 2013 ni in Prince Georges Community College, Maryland pan Associate of Science (A.S) in Engineering Degree gualzawhna lukhunelkai hong sang thei hi. Hi bangin U.S.A gam pan Degree hong la thei ahih manin i minam aading angtan huai mahmah hi. Zomi D.C News Group
Rev. Cin Za Suan leh Nu Cing Ngaih Siang te tanu a u pen Lia Zen Lun Niang in Pasian thupha tawh tu in LIPSCOMB UNIVERSITY panin B.Sc leh M.Sc gual zawhna Lukhu neelkai May 5, 2013 ni in hong ngah thei dih munin Pasian in thupha hong piasak manin ka lungdamna uh kong pulak uh hi. A ma sangkah ngeina munte: Tuimang khua ah Sang kah in, Tua panin Tonzang ah, Kawlpi ah, Yangoon ah tuateh Nashville,TN,USA ah cih bang tengah sang kah ngei hi. A sangkahkah na munte ah Pasianin pilna pia in Exam Result te hong suah ciangin a khatna ahih keileh anihna ngah hamtang hi. Tu laitak a tenna uh Nashville ah a innkuan un teeng uh hi. Tuimang leitang a pianzawh tuni tanh dong Zolia khat in B.Sc, M.Sc. a ngah om nailo hi mahleh tu in hih bangin Zolia Zen Lun Niang in pilna sihna gualzawhna hong ngah manin lungdampihna kong puak hi. Lungdampihna thupuak
10
Kawlgam thuthang
Zing Kha Kawlgam Thuthang
Kawlgam in democracy lam tawn in a pai laitak minam, biakna, munlegam buaina cihte nawk kha kawikawi, Kum 50 sung ah a khat veina Kawlgam makaipi ahi Gambup lutangpi Pu Thein Sein American ah zin; Japan PM pa Kawlgam ah huhna pia ding hong pai, Leitung aa a golpen thumna nitangtha Kawlgam ah lam ding, pibuk khasum khang ta, CGI i tuisiang litre billion 6 na Kawlgam ah; Kachin suahtakna pawl (KIO/KIA) te mipi tamin in muak uh leh Kachin gam ah kilemna gim hong nam zaw deuh ta hi cih te kawmkal ah a Shan gam ah a lamdang naungek khat suak, Yangon-Mandalay a zang lamlianpi tung motor khat kibung leh vankham te kiman kawikawi hi. By Peter En Lam Suum
KIA/KIO leh Kawl kumpi kilemna vaihawm pawl te Myitkyina khuapi ah kikum uh
May 29-31, 2013 May 17, 2013 ni in Kawlgambup lutangpi Pu Thein Sein leh a pawlte USA gam zuan dingin Kawlgam pan in dingkhia uhi. Hih khualzinna pen kum 50 khit zawh Kawlgam makai khat USA ah a zincil na ahi hi. Hih khualzinna tungtawn in gamkhantohna sumbawlna, pilna lamte ah kikhelna piang zo ding leh Kawlgam sung tualgal vai leh tualsuak minam te vai zong US gambup lutangpi Obama tawh kikum khawm thei uha, Kawlgam leh USA kizopna laimai thak khat a at hi cin a hihvai aa siamten genkhia uhi.
Lutangpi Pu Thein Sein khualzin na a tom May 17 Kawlgam Yangon vanlengtual panin USA gamlam zuan ding in zinkhia uhi. May 18 - USA khuapi Washington D.C tung hi. Abraham Lincoln phawkna innpi va en hi. Nitak lam ah gampeem Kawlgam mite tawh Kawlgam palaai zum ah kimuh khopna nei hi. May 19 A zin tunna Four Seasons Hotel ah CNN news agency leh Washington Post news agency pan thukante tawh kimu khawm hi. -VOA tawh mipi tungpna dotna te dawnna nei hi. May 20 Leitung Bank lutangpi Dr.Jim Yong Kim leh Hillary Clinton tawh a zintun na mah ah kimu khawmthei uh aa Kawlgam khantohna ding huhna piakna ding vai te kilimkup uhi. - USA gambuplutangpi Obama tawh Innkangpi ah kimu uhi. Gamsung buaina tuamtuam te, 2008 gambup thukhunpi vai leh gamvaite, inntek tualsuak minam vai leh khantohna ding huhna tuamtuam te kikum khawm thei uhi. - Nitak lam ah American Sumbawlpi te tawh kimuh khawm aa, Kawlgam ah sumlom te a phum na ding uh gen hi. May 21 - American gam mipi palai leh gamke palai Senator te leh Congress te tawh a tuam in kimu khawm uh aa, Kawlgam kikhihna te pan phellai na dingin ngen hi. May 22 Kawlgam lam ciah kik ta aa, S.Korea ah tawlnga hi. May 23 Kawlgam tung kik hi.
Kachin gam, Myitkyina khuapi Manaw tualpi sung om Maroi innpi sungah U Aung Myint makai in kilemna ding vaihawm pawl leh KIO/KIA kilemna pawlte nasia takin kikup khopna nei uhi cih thu kiza hi. Tawmvei kikap lo aa khawl pakna pan a tawntung kilemna, daihna dong ah pai ding hi ungh cin Kawlgam kilemna vaihawm pawlpi makai nihna U AungMyint in gen khia hi. Hih kikup khopna ah khatlekhat kimuanna om na ding, galvai, gamvai aa kipan galtaite innlum lo lum a zuat kik theihna ding uh leh a kisam cidamna, pilna lamte vaihawm pih ding cih dong in Hih kilemna kikup na ding ah KIO/ KIA lampan in Pu SumLawtNgam makai in KIA galkapmangpi nihnapa Gen. Pu Ngum Zaw zong kihel aa Kawlgam thunei lampanin U Aung Min makai in gambup galkap mangpi nihna Maj. Gen.Soe Myint zong kihel hi ci hi. Galvai ah kongkhak kikhak kikupna tawh galkap vaite kikum uhi cih thu zong kithei hi. Hih kikup na ah a theihpih dingin UN secretary pupi ngaihsutna piapa Mr. V.Gnambia leh tualsuak minam galkapte kipawlna 9 te pan minam makai te zong kihel thei uhi cih thu kiza hi.
May 24, 2013 Kum 36 sung ah a masapeen Japan Prime Minister Shinzo Abe Kawlgam ah hong zin hi cih thu kithei hi. Kawlgam ah nithum sung taam aa, hih hun sung in gambup lutangpi Pu Thein Sein, democracy nupinu Daw Aung San Su Kyi te tawh zong kimu hi. Tihlawa sumzonnaphualpi va en in gambup setvanlam sumbawl kipawlna UMFCCI tetawh kimuhkhopna zong nei hi. Kawlgam I sumzonpaaizonna thaneemnatawh kisai in Japan gam in hihtheihzahsiitlo in hanciam in konghuhding uhi ci in zongPrime Minister Shinjo Abe in genkhia hi. Mr Shinjo Abe pen amahbek hilo in sumzonsiam mipil 150 tawh hong pai ahi hi. Japan gam in Kawlgam I gamvaai, sumzonna vaai kikheelna lam ah amazannading in American Dollar Awn $498 huhding in zong Japan Prime Minister Shinjo Abe in Nyipidaw ah U Thein Sein tawh akimuhna ah genkhia hi.
Kawlgam
KIO/KIA te Kachin mipi tulsawm val in nasia takin Meiktila ah "State Shan gam Lashio dawn uh of Emergency" ni khuapi ah Kawlte leh May 28, 2013 60 sung ki khanto Muslim te buai leuleu Kachin gamke Myitkyina khuapi ah
May 21, 2013 Myanmar Parliament in Meiktila leh akiim apaam aom khuahuam 3 te ah Tuesday ni in "State of Emergency" ni 60 sung ki khanto uh cih thu kiza hi. Hih Meiktila khuapi buaina hangin "State of Emergency" pen President Thein Sein in March 22 ni in a tangkokhiat masak ahihi. Shwe zuakna pan hongkipankhia ahi Buddhists leh Muslims te buaina hangin mi 44 si ding in ki um mawh aa, mi 12,000 val in inn leh lo suplawh uhi. May 28, 2013 Shan gam Lashio khuapi ah kala tangval khatin datsi zuak kawl numei khat datsi buak in a hal na tungtawn panin Kawlte leh Muslim te buaina piang hi cih thu kiza hi. Hih kala tangval pa pen Lashio khua ah a zin pak khat ahi hi ci hi. Palik ten man pah uh aa a sit uh leh a ip sung ah WY zatang tangnih mu uhi ci hi. Hal a thuak numei pen Lashio zato ah kipuak pah in a awm, a khut le a khe mun pawlkhat kang hi cih thu kiza hi. Hih buaina hangin Muslim biakinn nih kihal tum aa sai khan 15 kim bang kangtum hi cih thu kiza hi. kilemna ding thukikup na ah a kah apai ding KIO/KIA te Kachin minam tul tampi in nasia tak in muak uhi cih thu kiza hi. KIO/KIA te phualpi Laiza khua panin Myitkyina dong a pai na lampi dung ah Kachin minam te in KIA/KIO dialte lam kawmsa in dawn ngeingai uhi ci hi. Kawlgam sung a namkee khat ahi United Wa State Army(UWSA) leh Kawlgam kilemnabawlpawl te Pansan khuapi ah kimukhawm uhi cih thu kiza hi. Hih kimuhkhopna sung ah Janes Defense Weekly te i pulaakhiat Wa te in gaalvan hoih nono China gampan lei cihthu kikuppi in nei uhi. Tuaban ah Kawlkumpi kilemna bawltetung ah 2008 pingpei thukhun laih in Wa Gamke (State) cih tawh gamke khat a piak nading uh zong ngen uhi cih thu kiza hi.
KIO in Kachin minambup aitang a ding hi cih teci kalak nop man uhi. Tua khitteh hih katawi uh ka minam dial uh zong midang te ka thei sak nuam hi cin vaidawn khuasung mi khat in gen hi. Hih KIO/KIA kilemna kikum ding pawlte pen 2011 June kha khit zawh ah a khatvei na Myitkyina ah a pai na uh zong ahi hi.
"Wa" minam te pen Kawlgam Hiamtawi Minam te lak ah Kawl te khit ciang a thahatpen te uh hi a, Galkap Tul 30 bang nei uh ci hi. Sen pau pen Zum lai in zangh uh a, Sen Kumpi i dinpihna angah minam khat hi ci in Kawlgam Thukizakna ten gelh uh hi.
Kawlgam Thuthang tuamtuam te pen Thang Khawm Pau ZOMi, Zomi Daily, The Daily Eleven, The New Light of Myanmar, The People Age Journal te pan in akila kik ahi hi.
Kawlgam thuthang 11
Gambup Lutangpi Pu Thein Sein leh Kayah namkee Yangon-Mandalay Lamlianpi tung ah Khualzinmi pua party tuamtuam te kimu leuleu kipawlna KNPP bus ki bung 5 May, 2013 Naypyidaw, Kawlgam gambuplutangpi Pu 2015 kiteelnapi Thein Sein leh Mualtung tualsuak minam party, Political party 18 te a 3 veina thukikupna nei uh hi cih thu kiza hi. ah lutlo ding
Hih thukikupna ah Mualtung tualsuak minam party 8 leh Political Party pi 10 te kihel uh a Kawlgam kikhelzia, gammi hihnatawh kisai thukhun, galkaap leh mualtung tualsuak minamte kikaal cihthute adiak in kikum uhi cih thu kiza hi. May 11, 2013 Kawlgam sung a tualsuak minamkee khat ahi Kaya te kipawlna KNPP in a 12 veina minambup khawmpi May 5-10 kikaal Kaya gam ah bawl uh a, makaipi kiteel thakna leh Kawl kumpi in 2008 gambup thukhunpi abawlphat kei aaleh 2015 Kawlgambup kiteelnapi ah lutlo dingin khensatna nei uhi cih thu kiza hi. (RFA)
May 27, 2013 Yangon khuapi Sedona Hotel aa kibawl US gam bulphuh Procter and Gambel (P&G) company in tuisiang piakkhiatna ah liter 6 billions cinna pawipi khamna ah USA President lui khat ahi Bill Clinton leh Hillary Clinton te tanu ahi Chelsea Clinton zong kihel thei hi cih thu kiza hi. P&G company, World vision te tawh Ayeyarwaddy gamke Pathein khuahuam GweDaukChaung khua aa tui liter billions 6 acinna hawmkhiatna ah a zui ahi hi. P&G company pen Clinton Global Initiatve (CGI) i nasepgeelna khat ahi kum 2020 ah nai 1 sim in nunna 1 honkhia ding cih tawh tuisiang huhnate a pia kawikawi ahi hi.
Tuisiang hawmkhiat Litre billion 6 zah acinna pawi ah Chealsea Clinton kihel thei
Nasep kum tawh 88 Siamsin makai Shan gamke kizui in Pibuk kha Ko Min Ko Naing ah a lamdang sum khang ding in S.Korea te naungek khat April 28, 2013 Kumpi minphatna ngah
nasemte khasum a khanmah bangin pibuk zong april kha bei ciang khang ding cih thu NayPyiTaw Pibuk zumpi pan kithei hi. Tu aa pibuk te a khandan ding pen kumpi nasem te a a khan 20000 tungtawn in kituat ding hi. Kumpi nasem ngei pibuk sang ding khat i a nasep kum pen 20000 tawh khang sak in tuang ciang 70 tawh hawmsak ding aa a cian pen a khang dingzah hipah hi. Hih tawh kisai in khat le khat ki banglo hi. Tu aa akhanbeh pibukte pen april kha bei ah kipia ta ding hi ci in NayPyiTaw pibuk zumpi pan thunei khat in gen hi. Kawlgam ah pibuk ngah mi sang7(tein7)val pha aa sang 5(tein5) pen kumpi nasem hi aa adang teng pen galkap hi ci hi
May 16, 2013 Kawlgam 88 sangnaupang makaipi Ko Min Ko Naing in S Korea gam Gwanju khua ah Gwanju mihingzaleenna tawh kisai minphatna va sang hi cih thu kiza hi.
May 01, 2013 Kawlgam lasiam minthang Rebecca Win in Dr. Kaung Kyaw Swe tawh Yangon khuapi sung aom Judson Church ah pumkhat suahna mopawi nopcitak in bawl hi cih thu kiza hi.
Phakan kicim
ah
dum
May 21, 2013 Kachin gam Phakanh khua ah suangeng tawhna dumkhat zingsanglam in kicim hi cih thu kiza hi. Hih tuahsiatna hangin mi 3 si in mikhat nasiatak in liam hi cih thu kiza hi.
April 30, 2013 Kawlgam Shan gamke sung aom Lyanlin Zatopi ah a lamdang naungek numei no 3 bang phakhinta khat kilak hi cih thu kiza hi. Hih naungek in mihing mah bangin lutang khat mah hi a, ahi zongin khe 4, numeivan 2, tawvang 2 nei hi cihi. Zato lampan bangmah bawlsak thei liannailo uh aa, hi bangin inn lam zuankik phot uhi cih thu kiza hi.
12 Leitung Thuthang
May Kha Leitung Thuthang American in tuahsiat na tuak kawikawi, Europe gamte ah neih kibang kiteen theihna ding thukhunte lang mahmah; Syria zong tualgai tawh kidaih lai tua kawmkal ah Isreal in phinphei zel; North Korea leh S Korea te zong ki phin kawikawi; Leitung mun khat ah nisa, kialpi tung, mun khat ah huihpi nung, gal kido, kiphin cih teng kawmkal ah Asia gam makai thak te zin kawikawi uh leh kum 80 a pha puteek khat Everest mualdawn kui dong kah zo leh kum zalom 15 sung ah Pope i a khatvei na misiangtho teelna cih thu te kihel hi. By Tg NK Lian
Sr; Thang Khawm Pau ZOMi, Zomi Daily, The Daily Eleven, The New Light of Myanmar, The People Age Journal
USA ah kum 10 sung a mangcip USA gam Oklahoma leh Midwest te ah Tornado pingpeipi nung
numei te kimu kik
May 7, 2013 USA gam Ohio State Cleveland khua innsung khatpan kum 10 valsung a gammangcip numei 4 Amanda Berry, 27; Georgina "Gina" DeJesus, 23; Michelle Knight, 32 leh Amanda I tanu a upmawh numei kum 6 te a kikhumna innsung panin taaikhia uh a kumpi thunei te in
Europe
honkhia pah uhi. Hih thu hangin tua inn a om sang bus hawllui Ariel Castro, 52 leh asanggamte ahi Pedro Castro, 54, leh Oneil Castro, 50 te kumpi thuneite in mimanding a upmawhna tawh gilbeem sung ah koihphot uhi cih thu kithei hi.
May 19, 2013 ni in Zomi te atampenna, Oklahoma state leh Midwest te ah Tornado pingpeipi nasiatak in nung mi 2 si khin in inn le lo tampi tak kisia hi ci hi. May 20 ni in anasiazaw in nung ahihmanin mi 90 val si in 237 liam hi. Mipi 53 million bang in hamsatna thuak a suplawh kigawmvekpi asum in $1.5 billion pan $2 billion hiding in ki-um mawh hi. USA taangthusung a tamsuppennate lak ah kihelhi.
Pope
thak
Francis 15 sung
Somali
May 18, 2013 French gam (piantit) ah neih kibang (nulenu, palepa) kiteen theih nading leh neih kibang nupate in naupang a keptheih nading uh thukhunpi kipsakna French President Francois Hollande in suaikaai taktak ta hi cih thu kiza hi. Leitung ah hihbang neihkibang kiteentheihna aphal gam 13 te ban ah French gam a 14 na ahi hi. Hi bang neih kibang kiteen theihna thukhunpi pen Uruguay in zong President sign bek angaklai uh hi a, New Zealand in zong tukum beikuan ciang kipsakding in thukimkhin uhi cih thu kiza lai hi. Tua bek hilo May 20 ni in zong neih kibang kiteen theihna thukhun tawh kisai England gam parliament sung ah kikup nawina nei uh a tuni in anihveina Law maker te in kinailkhopna aneihkhit ciang adawlthumna House of Commons ah puakto ding uhi cih thu kiza hi. Thukimna angah uhleh Europe gam ah England gam pen a kuana gam hiding ahi hi.
May 12, 2013 Pope Francis in kumzalom 15 sungpan akhatveina vanglian misiangtho teelkhiatna nei hi cih thu kiza hi. Hih a teelna ah Columbia mikhat leh Mexico mikhat in a ngah banah 1480 kumin Italy gam taw-lam aom Otranto khuapi ah Ottoman Turks ten simcip lai-in zawhhawh thutawh Muslim asuahsak laai aa a suaknuamlo gawltan athuak mi 800 te zong vaanglian misiangtho za pia hi cih thu kithei hi. Hih za piakna pen mipi 10,000 val mai ah a genkhiat kawmin tulaitak in upna hang in bawlsiatna athuak Christian te leitung ah mi tampi tak omlai hi. Tuate in ahoihlo te ahoih tawh adokik theihna ding un thungetsak ni cin hanthot na zong pia hi cihthu kiza hi.
2010 pan 2012 kum sung kialpi hangin Somali gam ah mihing 258,000 puksi uhi cih thu kiza hi. Hihpen amau i upmawh zah sangin tamzaw hi ci-in UN pan Food and Agriculture Organization (FAO) in May 2 ni in tangko khia uhi. A si teng pan a lang kim pen kum 5 nuai siah naupang ahi hi. 2011 kum in Africa gam ah guah zulo in tui haksat na atuak mihing awn 13 val lak ah Somali gam pen a suuk penpen ahi hi. Somali gam leilu leh leitaw lam aa teeng mi 4.6% leh kum 5 nuai siah 10% te kialpi hangin puksi uhi. 2011 May kha leh August kha sung in kha khat in mi 30,000 val si hici in FAO in gen hi. Tua bek hilo Somali gam pen tual gal pianzawh 20 kim cing khinta in huhna piak ding a lauhuaipen mun le huh ding a kisappen na mun gam khat ahi hi.
Leitung Thuthang 13
Pakistan kiteelna ah PML Puankhui setinnpi kicip in zo zawh ni 17 khitciang Pakistan gam 2013 kiteelna Numei khat a nung ta in ah mipi lam etna mah bangin honkhia zo tulaaitak Prime Minister a seem
Nawaz Sharif i party ahi Muslim League (PML-N) in gualzawhna ngah uhi cih thu kiza hi.
May 10, 2013 Bangaladesh gam Dakha khuapi aa dol 8 asang puankhui setinnpi a kicip zawh ni 17 a cinni in Ratkma a kici numeino khat pen a cidam in inn kicip na kawm panin a lamdang tak in ki honkhia zo hi cih thu kiza hi. Amah pen a dol nihna ah a kimu hi aa, a kim a om an keu leh tui tawh a nung ta ahi hi. Dong tuak honkhiate in a hinglai zon ding sang siluang bek zon ding a hanciam laitakin kamphatna tak tawh a honkhia zo uh ahi hi. Hih ni ciang ah misi pen 1040 bang phata hi. South east Asia
Indonesia
Indonisia gam aa om Kawlgam Embassy zum bomb tawh puakkhap sak ding a sawmna hang tawh numei khat leh akihel mi li te Indonisia hiamtat vengsak kipawl na palikte in May kha ni 2 ni in man uhi. Kawlgam aa om Rhohinger te kibawl dan a lung uh kimlo ahihmanin a thuk kik nopna hi ci-in akimante in thuneite kiang ah gen uhi ci-in Indonesia palik thugen khuannei ahi Brig.Gen.BoyRafli Amen in gen hi.
India gam ah ni satluat na hangin mi 274 bang si ta May 26, 2013 India gam Pradesh State sung ah ni salua leh khualumlua ahihman in May kha nikhat nipan May 23 nidong misi 274 phata hi cih thu kithei hi. May 24 in nikhatthu in 84 si a tuni ciang a sivekpi kithei ciannai lo hi cih thu kithei hi.
gamkeek kumpi khutsung pan suahtaakna a ngah uh aa kipan kum 56 sung tawntung gualzawhna angah toto Barisan Nasional (BN) te in Parliamentary tutna 222 lakpan tutna 112 tawh gualzawhna ngah uhi cih thu kiza hi. Mipi te in gualzawhna ngah ding a upmawh mahmah uh Anwar party leh alawmte in tutna 60 bek ngah uh hi. a, hih kiteelnapi ah gambup mee khiatheikheempeuh I 80% in meekhia hi ci in Election committee in genkhia uhi. S Korea
Sengam
North Korea
May 11, 2013 China gam Sichuan huam a om suangmeihol khuk khat puakkham ahihmna in mi 27 si in, mi 7 nasiatak in liam uhi cih thu kiza hi. May 10 ni in zong Sen gam nitumna leitaw lam (south-west) ahi Guizhou province ah suangmeihol khuk (Coal mine) khatmah puahkhapna hangin mi 12 si in 2 liam hi cih thu kiza hi.(CNN)
May 10, 2013 S Korea President thak ahi Park Geunhye leh a pawl mi 50 te USA gam sung ah zin uhi cih thu kithei hi. May 7 ni in President Obama tawh innkaangpi ah kimu uhi. US a om sungin Los Angelis khuapi aa om S Korea sum zonsiam pawl tawh zong kimu hi. N Korea tetung ah bangcibang in naseem khawm ding cih leh gamnih sumzon paaizonna vai kikum khawm thei uhi cih thu kiza hi.
Bangaladesh
14 Khin-khaina
Thumasa
(In-Depth Analysis)
Hi bang a lai ka at pen, mimal ki mitsiatsak nop na, kidaisak nop na cihbang hi lo hi. Pil ung, siam ung, mipi a ding sem thei ung, sem nuam ung ci a vote hong ngen a, vote i piak MP te hi uh a, a mau sep te in tangpi tangta te nuntakzia tampi kilamdang sak zo hi. Democracy gam khat ah mipi ten, tuate sepna gamtatna pen encik tawntung ding a kisam ahihna tawh kizui a, lai hong at hing ci zong i kitheisak phapha hi 1.USDP Tedim District ngah loh pen, USPD (Union Solitary & Development Party) te hang hipen hi ci-in ka um hi. Zomi te in USDP te mee(vote) i lim piak pen a, Falam te in a hih leh CPP, Hakha te in a hih leh CNP ci dan in a huam pi in kigen thei hi.
Township Constituency Army Falam Falam Hakha Hakha Thanthlang Thanthlang Kanpetlet Kanpetlet Tonzang Matupi Matupi Mindat Mindat Paletwa Paletwa Tedim Tedim Tonzang Tonzang Army CNP CPP ENDP (Mara) USDP 6 5 5 1 8 Party Army CPP CPP CNP CNP CNP CNP USDP CPP USDP USDP ENDP (Mara) USDP USDP CPP CPP USDP CNP USDP USDP MP 6 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
USDP in Chin State Parliament ah MP 7 nei a, tua MP 7 te pen Falam, Hakha, Thantlang te hi hel lo hi. Cih nop na ah, tua MP 4 te in Chin state sak lam (Northern Chin State) a district i kituhpih township 3 te hi lo uh hi. I kidempih te hi lo uh ahih manin Tedim District ding vote hong pia leh a mau a ding supna om lo hi. Tedim le Tongzang lo a dang USPD MP 4 te in USDP
3.Zomi USDP MP Zomi USDP MP te in a mau Party sung ah Zomi a ding phul masa lo in mu ing. First priority in nei lo in mu ing. Politics i cih pen Give and Take hi a, Zogam Parliament Speaker (Chairman) pen Tonzang pan Pa Hau Khen Kham hi. Cihnopna ah, mimal (personal) level ah mun ngah zo mah mah napi in, Zomi te District hong ngah sak zo lo cih
hi. Khat zawzaw meeting pan a ki piak sang, vote tawh kipia leh kimawh sak luat theih om lo, khat zawzaw in ngah lel ding a ci hi leh ki lawm ka sa hi. A ma thu ngen mah bang in Pu
phattuam a om zaw ding hi. Chin State Parliamant Parliament in zong thu khat pepeuh a neih ciang, a mi, a khua bul phuh in vote kei hen la, thu khun ding (rule-based) bawl leh hoih ding hi. Cihnopna ah, Tedim District pia ni, Hakha District pia ni ci dan hi lo in, Population bang zah a om leh District siau(apply) thei. Population a kibat leh a gam a lian zaw zaw pia ding cidan in thukhun tawh kal suan leng hoih ding hi. Vote i piak na mun hong om ding a, quota tawh kihawm hun zong ki sam zel hi. Lampi a ki bawl leh zong Hakha-Kalay, Hakha-Gangaw puah ma sa den cih bang hi lo in, Hakha a ding 10%, Tedim a ding 10% ci dan hi leh hoih sa ing. Tua a hih kei leh bel Kawlgam Federal i ngah ding zong ngak lah huai lo ding hi. Chin state a ding district bang bel, Southern Distict, Central District (Falam, Hakha, Thanglang) leh Northen District (Tedim, Tonzang, Cikha, Rih) ci dan hi leh en lawm pen in um ing. Lai at, Mungsen Australia
ingsol Lom 15, Hawm 3, April 2013 ah ZBC Mangpha cih a kigelh ka muh ciang ka lungsim hong sukhain Rev. S.T. Hau Go bang ka phawk velval hi. Zomi hi a kisalote in Chin min tawh kipawlin pankhawm siam uh hi ding hiam district a ngah uh tawh Myanmar Radio & T.V. ah programme a ngah uh tawh hampha mahmah uh hi. Zomi a deihlote Chin kici siang vet uh ahih leh Zomite in zong i hihna Zomi min tawh kipawlkhopna nei a, mabunkhop hun mahmah ta hi. Tua banga mabun khop nadingin a hong daal thei thu neu nono om thei a, i kipawlna leh i Pawlpi sungah Zomi a deihlo
Letter to Editor
sunga pau tuam a zang tawmcikte in ei paizia leh i lai hong pawm nop uh leh ompih ding hi. Hong pawm nuamlote in amau ciin hong thei veve uh hi. Kawlgam kumpi in Zomi Congress for Democracy (ZCD) hong saang khin ahih ciangin biakna vaiah Norway leh gam dangte ah I mipihte Zomi mah kici tek uh ahih ciangin, tu huna Kalay Valley a Tedim kam leh i Zolai a zangte in zong Zomi min mah tawh Pawlpi leh Kipawlna hong neih uh kul ka sa mahmah hi. Kumpi vai ah kumpi hong ciamtehna omsa Tiddim Chin i zang phial ta zongin, N.G.O leh biakna vai ciangciang buangah ei hihna mah in min phuak lehang khang thakte in zangsuak thei ding uh hi. Zomite in District lah ngah lo, Radio & T.V programme lah ngah lo i hih leh, Zolai sinna college level beekah nget theih lo hiam? Manipur gamah Hmar,Paite leh Thahdo pau College level ah sin thei uh ahih mainin, a pau leh a lai uh mangthang lo, bektham loin tua subject( Major India Languages) a hilh dingin sangsia/Lecturer post zong kumpi in vaihawmsak lai hi. Pau leh lai pen democracy a ki-ukna gamah kithupisak mahmah hi. I omna kumpi in gam mi khat in hong saan takpi leh, i pau, i lai leh i ngeina i kepbit nadingin College ah Zolai (Zo literature) sin phalna hong piak ding kisam pha mahmah hi. Tua bangin i lai college ah kisin thei hi leh, i pau, i lai, i ngeina, i minam leh i biakna tu sangin mainawt zawin kip zaw lai ding hi.
Lung-Ngaihna
15
Itna Zomi
Zomite Lawhsapna Nam thum te tung ah lungngaihna
by Siambawi
Nungzuipi te zong Topa Jesu Gam hong pian ciang, amau teng lak ah kua in a lian pen hi ding cih in na kinial ngeingai ngei uh hi. *** Ahuam in, leitung mihing te in, gualtungtuang nuam vive ahi hi. Hitheileh a Sang penpen, a Lian penpen, a Thang penpen, a ki Cing penpen, a Hat penpen, aki Langh penpen, a Siam penpen cihbang a ut vive te hi. Leitung thuthang khempeuh i bulpi pen hih thute hang na hi gige thei hi. GZA Makaipi Rev. Dr. S. Pau Khan En in Zomi te Lawhsapna (Crisis) nam 3 om hi ci in, gen ngei hi. Tua nam 3 in, 1. Identity Crisis (Kiciaptehna, Minkilawhna ding lawhsapna) 2. Leadership Crisis (I nambup ahuam Makaihzia lawhsapna) 3. Model Crisis (Minam sung ah Etteh ding lawhsapna) Mihing khat bang hi leh Natna lian mahmah nam 3 a nei tawh kibang hi. Zomi sung ah KICIAPTEHNA (IDENTITY) pen kithupi ngaihsut le a ki so baih (Sensitive) mahmah thu khat ahi hi. Ei le ei i kisap dan le Mi hong sap dan a kibatlohna. Ei i kiciapteh bang a miten hong ciaptehloh sese na in minam sung ah hong inntek mahmah a kizosiang nai lo Minam sungnatna khat ahi hi. Hih natna in kimukhialhna, kitelkhialhna, kidona, kideidanna, kikhenkhapna, lungsim thanemna te minam sung ah hong piang sak hi. Faithfulness Kawlgam Zomi te sung ah Tedim, Tonzang, Cikhua huam a piang Zomi te pen piandang phadeuh hi. Mipih a sanggam ten, mailam thukhualna tawh, a mau sang thanei zaw,
ahau zaw te cihbang zui ngeungeu laitak un, a mau te in apu apa te piak min mah, cihtak takin na pom kinken uh hi. Haii si uh e i cih thei diam? Vaphual tawh akiciamteh te lungsim cih pen hih bang mite hi lo a hiam? Sacrifice A innkuan uh zawng lua mahmah a, a nu a pa te, a sanggam te mailam hoihna ding, nuntakna nuam a ngah nading deihsakna tawh, a it mahmah a lawmngaihpa mangpha khak in, mihau pa muakna khut a pom, a tenpih numei no pen khial i ci thei diam? Lamdawt tawn i ci thei diam? A innkuanpihte tung a itna in a it mahmah a lawmpa tung a itna kheng hi kici thei lo ding hiam? Strategy Chess kimawlna ah Queen nek zawh nading ahi leh Sakol khat pen kipia ngam lel hi. Pawn khat peuhpeuh kung dong alut nakleh Sakol bek tham lo deih bangbang kila kik thei lel hi. Khuak-tha, Lungtangtha, Thatang-tha Kiciaptehna lawhsapna, Kimakaihna lawhsapna, Ettehtak ding lawhsapna vai te ah, a) ADik zaw, a Maan zaw cih bang lampi te, Tangthu suung in hanciamna (advocate)te a thupit mahmah hi. Tua ban ah, b) Hong kithusimna, hong kizahtakna, hong kimuanna, hong ki-itna, hong kilam-etna lampite pan hanciam ding zong thupi mahmah hi. Mihing cih pen ama lungdamna mun, mi, thu te ah zualpen hi. Tua ban ah; c) Leitung minam dang te kua mah lau khekha lo-in, diktakin i suahtaknate hong kisimmawh loh nading, pilna, siamna, hatna tha te tawh khauhtakin ei-le-ei a kikem, a kidal, akikhoi zo te i hi dingpen thupi mahmah hi. Thum kigawm khawm a Khat in a kibawl Khau pen kip pen kho pen hi.
Abeisa hun lai in, gualzawhna in Thatang (Demzawhlohna) pan akingah himah ta leh tuhun ciangin, Lungtang tha (Deih-cinna/ Democracy) pan hong luang hi ta hi.
hi thei gige, a "deihloh te" pen "A Khial" in na ciamteh thei hi. Makai akisam Zogam Zogam bup huam in a kideih Makai tuni dong i nei nai kei hi. Khat le khat zong Makai in i kisangzo
nuak ding cih te lo-ngal a dang i septheih hong om lo ding hi. Akinusia theilo te kikal (Social) vai te ah kinuak, khasia thei a, Gamvai, Galvai, Sumbawlna vai te ah kinuak, kikhasia thei lo hi. Bang hang hiam cih leh i nuak hang, a mau ading supna a om kei nak leh, kua mah in hong zol lo ding hi. Leitung ah a zawng pen Gam khat i a zawng penpen Gamke, Gamkulh khat pan Gamhau, gamnuam dinmun khat ciang dong, a lamsang zo, Thupha-singkungpi hi le hang, Chin le Zomi min vai pen Zomi a deihte buaina hong hi nawn lo in, Chin a deih te buaina hong hi kik ding hi. La kik thei hi leng.. Kilemna, Lungmuanna le lametna/lawpna a om mun ah, a lakik thei hi leng... Kawlmangpa hong piak ka min sang kapu kapa te hong piak kamin mah ka deih kik zaw ding hi. Lungdam kipaak takin pawi kham in kamuak ding hi. Tua ka lungdamna in, akilawng thei lo, a kimu thei lo"Min" khat hang bekbek hi lo in, tua "Min" hangin ka ngah lungdamna, suahtakna, daihna, lawpna te hang hi zaw ding hi. Thupha-ngah Minam pan Thupha-gah Minam (From Blessed to Blessing) Zomi mipih te a gilkial laitak in an i pia ding hi. A dam loh laitak in, zatui i pia ding a, itna tawh i khoi ding hi. Lam-et bei a om lai takin i sung a om Lam-etna lawpna te i hawm ding hi. Nopna, Gualzawhna a ngah laitak un i lungdam pih ding hi. Dahna, geitheihna a tuah uh ciang a mau tawh kibang in i dahkhawm, i thuak khawm ding hi. Eitung ah siatna hong bawllai tak nangawn un a mau ading ITNA tung ah hehpihna thu i nget sak ding hi. Hong muhkhial, hong nawl khin laitak na ngawn in ITNA i khasuah ngei kei ding
hi. Aneu penpen khat i ki kona aw te na ngawn i za ding a, daihna a ngah nading i Tanu khat bangin i semkhia ding hi. Zomi bup i Sila (servant) te i hi ding hi. Tua zah dongin Zomi i it hi. ITNA' Sila i hi ding hi. Tulaitak-in Mang-hoih mang-pha a man Zawsep tawh i kibang phial zongin, Kua man hong it lo-in, hong kinawl khin a, Haksat-gentheihna tampi te ei bek in i thuak kha phial zong in, Ni khat ni ciang i innkuanbup ading Thuphagah-singkungpi i hi ding hi. Tua singkung in, lamdawt a tawn lo, Tung Singmang siang ah a ki-ap Khaici manpha ahi hi. Itna, Kipumkhatna pan hong piang Khaici ahi hi. Pupa te lungdeih, thupha piak Khaici manpha ahi hi. SianmangKammal guntui luang silsial tawh akituh khaici ahi hi. A hunhun in kipuahphatna, kibawlphatna a thuak ngiingei khaici manpha ahi hi. A hun tung ciangin, hong palh ding a, hong gah ding hi. Tua ni ciangin, Vaphual bek tham lo, vasa namkim te thuphangahna Thuphagah-Singkungpi i hi ding hi. Tua khaici manpha in tulaitak Zomi akici Nang le Kei ihi hi. *** Jesu in a vekun sama, Gentile-te a gam-ukte uh, a nuai-ate tungah kiliansak uh a, a uliante uh amau tungah kithuneisak uh hi. Note tua bang na hi kei uh hi. Note lakah a lian nuam peuhmah na nasem uh hi ding hi. Note lakah mapi ahi nuam peuhmah na sila uh hi pelmawh ding hi. Mihing Tapa, midangte ama na a semsak dinga hong pai hi lo, midangte ading nasem ding le mi tampi tat nadinga ama nuntakna a pia dingin hong pai ahi hi, a ci hi. May 25, 2013
Ahihhang a thumasa pen zong kipai tuan loin, akibehlap thuah in Pilvang, (Smart) takin na kisep hun hong hita hi. Bang hang ciam cih leh Mihing cih in, a Dik pen le a Maanpen akicite hoih sa in thukim pih hi. Ahih hang, a mau deihsakzawk te, amau hamphatna ngah nadingte, a muan a belh ding te mah (bangbang hi taleh) Maan sa, Diksa zaw uh a, teel uh hi. Pasian thu le Leitung thu (Absolute Truth & Relative Truth) Pasian thu in Thumanthutak (Absolute Truth) ahi hi. Kikhel ngei lo hi. Adikpenpen leitung mihing khat i a sang pen ngaihsutna, ahoih bel nasepna te na ngawn Relative Truth vive sung ah kikoih hi. Kikhel thei hi. Leitung mihingte khuak ngaihsutna sung ah; Kitehpihna khat teitei a om ciang bek in a sang le a tom, a gol le a neu, a vom le a kang, a pil le a hai cih bang in kiciamteh thei pan hi. Melhoih kidemna ah Khat kia kidem in a Khatna ngah cih bang pen i lungsim sung bek ah om thei hi. Tua hih manin Pasian thu akigen ciang teltheihna ding tehpihna, gentehna tuamtuam te nakizangh hi. Mihing te khuak in, "Maan" a sak te pen ama "Deih" te na
nai kei hi. Minam bup i Model, ettehtak-te ihihna, mite mai ah i kipumkhatna, amau tung ah itna i lahkhiatna, neih le lam, pilna siamna tawh thupha i sepna, minambup sepkhiatzawh nailoh nahoih thuhoih tampi te kigawmna-tha tawh sepkhiatzawhna te in a om nai lo Makai ding te hong kilangh khia sak ding hi. Tua hi a, i Minam min pen Township thum i huam sak nop leh kingah hi. Pau le Ham kibang te bek i huam sak nop leh zong kingah hi. Gamgi thum sung om i mipih Laizom te i zong kihuam sak thei hi. Leitungbup huam in, tuni ciang dong i minam min pen ei le ei i kisapna (Subjective or one-sided) ahih manin, Van khua-mial sung ah i muh zahzah aksi te bangin, tuisung a thuuk penpen dong i tuahsukna bangin, hih leitung ah Zomi bukmun pen a a zai penpen i muhna, i ciaptehna ciangtantan hong zaipen ding hi. Pilna, siamna, hauhna, hatna, cihtakna, sepkhiatna, piakhiatna te ah mizahtak loh, mithusim loh dinmun ciang om hileng Miten a ut bangbang un hong kisam ding hi. Lungkimlo ding, heh ding, gensia ding,
16 Interview
Gamlutangpi U Thein Sein tung ah zong inntek mipi te nuntak-khuasakzia khantohna ding sem ding hi ung cih apiak uh kamciamte om hi. Gullu pan a kingah Summet te, Sazian (Statistics) te bang ci sittel ding? Koi tak pan hong pai ding? Kua teng in sittel ding? cih te dotna bawl sawm ing. 2015 Gambup Mipi Palai Kiteelna ah na lut kik sawm hiam? Tuciang lian in ka gen thei ah; ka cidamna ahoih lai nak leh lut sawm ing. Pu Hong Ngai bangin Chin State Zumpi lam ah sep ding in hong deih peuh mah hi na ven. Bangbang hitaleh i gam ading kasep nop tampi om lai hi.
Review
Gullu Mual
May 17, Tedim Huihpi
17
Review
Gullu Mual Leisung Sumpiang Tawhkhiat Ding Project Mipi tawh Kikupna
Ani: May 17, 2013 (Friday)
Tuni in Hakha lam pan U Hung Ngai, Chin State CM makaihna tawh North Mining Investment Com. Ltd te huihpi pen nai khat tai 50 kim tawh Tedim Khuapi Kam Hau Hall ah kizial ziahziah hi. Leisung sum piang lamsang Minister, Forest lam, kim le pam tawh kisai Minister cih bang ulian dangte zong hong kihel uh hi. Myanmar gambup leisung sum piang kipawlna pan Advisor pipa U Tin Shwe zong hong kihel hi. U Hung Ngai in thu kong honna kam a gen khit ciangin Company te tungah nung a dotna 46 kibawl tawh kisai dawnna leh thupulakna makai khat in nei hi. Tua khit ciangin kumpi lam thuneite mi 3 bang in abanbanin gen uh hi. Tawh dan ding lamsang vive nga zaw uh hi. Tua khit ciangin mipi lam pan agen nuam peuh ci-in hun akihon phet leh Cinpu (Will Computer leh ZOZUN Makai) in thugenna nei a, U Hung Ngai zong a mi gau dingin kithawi pah hi. Munglek hong ding leuleu a, thugen akipat ma-in announcer lam pan Kumpite thuneite leh sapna ngah hausa teng na tusuak un, meeting kizom suak ding hi cih thu hong kitang ko mawk hi. Mipite hong kihawl khia ding ai tam, ci-in kidah man peuhmah hi. Cihna ding thei loin ki om a, tua teng leh Munglek in athugen hong pan ziau hi. Kikhaktan gawp sam loin hong gen zom suak a, mipi in tha kingah mahmah ahih manin khut kibeng ziahziah hi. A man ciangin Chairman pu U Hung Ngai in gencianna nei-in Tedim District vai nangawn hong kisiansuah kikkik hi. Munglek pulakna tungtawnin kisuang lua hi ding hi. Tua khit ciangin Sia Thangpi in atangpi bekbek nahtang um ciaciate khiat suk ziahziah a, Kam Hau
Hall bup ling damdam keei ta hi. Kei singtang mipa, lokhopa muhna ah cih tawh athu pan hithiat lel hi napi Zogam pan Kawlgambup leh leitungbup dong mah hong guisut ngekngek hi. U Hung Ngai leh apawlte akipan hong kihel ulian uneu leh mipi adingin phawk huai, ciin huai leh zuih ding thute vive mah hi a, Hlutdaw sung thu nangawn sawk kha to hi. Hall sung kisatsuah semsem hi. Mipi in lah sau vei pipi khut kibeng ziahziah hi. Tua teng khit ciangin Kawlpi lam pan a hong pai to Sia Lian Tuang leh a lawmte mi 50 kim bang sung pan thum le li in abanbanin thusun hong zom to ngelhngelh uh hi. Hih hun taktak ciangin U Hung Ngai zong ki-ip zo nawn lo hi ding hi ven mi thugen kimlai khawng atutmun pan pau zel, dotna bawl zel cih bangin san biaibuai keei ta hi. Thu pulakte lah lau lo, athute lah gil thei hi mawk ahih manin mipi in khut kibeng
man ta hi ci-in hong kitangko hi. Kumpi in hong mangpah kei phial ding ahi ta zongin mipi lam pan thupulaknate hong ngaihsak uh suak ahih manin hoih hi, ci-in kimu hi. Kalay Kabaw pan a hong pai Sia Lian Tuang leh alawmte bang mawtawsap leh sum tampi bei a hong pai to uh ahi hi. A kipiakna uh innteek Tedimte, Tonzangte leh Cikhate in zong etteh huai sa tek uh hi. Minam vai leh gam vai ah ei pawlpawl khanlawhna kizom toto ta hi, cih ding hi. Hong melhmelh nuam ta le uh mipi lam pan kibul kalh zel ahih manin gen nop tampi tawh Gullu Mual Leisung Sumpiang Tawhkhiat Ding Project Kikupna kihial bawl hi. Mipi tawh kamkupna hong bawl lai ding uh maw, nasep kipan mai ding uh cih pen dip phu litlit sa-in inn lam kizuan tek phot hi. Mipite ciah khit ciangin kumpi nasemte leh hausate tawh atuamin kamkupna nei to lai uh hi ven bang teng ana vaihawm uh tam
"...2008 Gambup Constitution zong Gambup Hlutdaw in puah dingin kipsak khin ahih manin tua masiah nasep hong kipan kei photphot le uh cin mipite adingin hi ta leh company te adingin zong thupha mah hi pen ding hi, cih thu ahi hi... "
ziahziah hi. Democracy a ciam kha taktak ihihna kilang a lau nei loin gen ngam lah zong kinei nawn lo hi. Hausate leh kumpi nasemte pen pau lo hi. Ahih hangin atam zaw tham in mipi lam pan thusunnate pen khutbetna tawh tha hong pia-in deihna hong kilangsak veve uh hi. Khuasung mite lam pan papi khat leh biakna Sia khat in zong thusunna bawl uh hi. Khat mahmah in zong tawh ding ahoihna kigen lo banah dotnate thuk lut semsem ahih si tawh sun 12 bang hi khin ta ahih manin thupukna bangmah bawl loin Workshop mipi in kitheihpih nawn lo phot hi. Sen gam in Myanmar mipite adingin hoihna sang siatna tam hong tun zaw ahih zia dongin aguh dawkin kipulak hi. Sen kumpi beelin abeisa hi tan om ihih manin leitung tawh kizopna tatsat bek hi lo gam zawng pen dinmun kitung ahihna, Myanmar sung a buaina tampite zong Sen company te hang mah ahihnate siksanin kinei toto hi. 2008 Gambup Constitution zong Gambup Hlutdaw in puah dingin kipsak khin ahih manin tua masiah nasep hong kipan kei photphot le uh cin mipite adingin hi
ta leh company te adingin zong thupha mah hi pen ding hi, cih thu ahi hi. Kam khauh lua bel kizang lo bilbel hi. Bang hong piang lai ding hiam en dih ni! Nidang lai bangin mipite hong kikhembawl ngam nawn lo, mipite zong itna leh veina tak tawh a ding ngam setset kitam semsem ta, cih kilang hi. A thangah huai diakna khat lai ah tutung mipi lam pan a thusungte pen kum naupang vive hi zaw hi. Khangno cih aw limlim akigen khak nak leh Chin State pupipa bang amit phia pah leplep zo hel hi. Khangthakte in mi gen bangbang he he, hawi hawi ci nawn loin eima sia leh pha khentel theihna tawh a hoih pen leh apha pente mah teelin kinungta ngam ta hi, cih kilang hi. Gamdang tung Zomite zong na thanem kei un. Inn ngak pasal pha khangno tampi mah om hi, cih nap hawk ta un. Tu ngen ibat leh Zomite mailam ding pen tang pempam hi, cih kitel hi. Saipi pai a pai Zomite nung kik nei lo ding a lamsak lam khangah hoi lo ding uh hi. A sia a pha khin khai photin kipat khit vet leh lah a tawp ngei lote ihi hi. Tangtawng panin khtung gamah apil masa, alian masa, ahau masa, thukhualna leh kipahtawi siam, mi it mi ngaih, mi en den pen Tedim te hi, ci-in Sia Kapno MBA makaihna tawh Gawngmual khua TBC Khangno thusin lai a slogan a ot ziahziah uh mah kip ngitnget ding hi. (Tedim te cih na siat lak kei un. I lawmte in TedimTonzang-Cikha a teng pen Tedim te hong ci uh hi, ei kicihna bel athutuam hi). Kam Hau Hall ah ka mit tawh mu-in ka bil tawh ka zakte ka phawk sun teng ka siam bangin hong kihel kha lo it leh ngaih kuama peuh in thei nuam ding, cihna tawh hi teng hong gelh hi phot ning. A kicing zaw-in makaite in zong hong suaksak lai ding uh hi.
18
Pate Ni
A Manpha Pate ni
by Tg Nang Khan Lian Leitung ah nithupi tuamtuamte lakpan in mihing te aa ding in Nute ni leh Pate ni te pen ni thupi khat in kihel hi. Nulepa omlo hileh leitung ah nanglekei ih piang kei ding hi. Tua hi aa nulepa pahtawina in Nute ni leh Pate ni aki bawl ahi hi. Hih nithupi nite ah i pianna i nulepa kiang itna laak na, pahtawina leh innkuan sung ah nopna, lungdam na tuamtuam cihte kibawl hi. Ahih hangin nulepa te tung hih nite bek ah pahtawina, itna te laak ding cih hilo aa nisim naisim in ih itnate laakzo leng ahoihpen ding ahi hi. Hongpian khiatna Tangthu atom 1909 kum, Nute ni a kikhopna pan in USA gam, Washington khuami Sonora Dodd akici numei nu in Nute ni ah nute a kipahtawi mah bangin Pa te pahtawi theihna dingin Pa te ni cin zong ni khat om leh hoih ding hi cin hong ngiahsun hi. Sonora pa Pa William Smart pen USA gamsung buaihun (Civil war) aa galkaplui khat ahi hi. Azi in nauno a 6 na a suahna pan in a sihsan ahi hi. Pa Smart in a tano 5 leh naungekno te Washington gamke nisuahna lam aa om a lobuk panin hong pantah in hong khansuah hi. Sonora hong nungak ciangin tanote pattah na ah a pa i khatguak sawl bang heina te hong tel semsem in a pa hong hehpih mahmah hi. A pa in nulepate a tate tung ah aki piakkhiatna, a itna te kilangh sak mahmah aa, a tanu i lungsim sung ah a it huai, a hangsan, angsung enlo mihoih pa ahi hi. Sonora pa Pa William Smart pen June kha aa suak ahi hi. Tua ahih manin a khatvei na Pa te ni pen Juen 19, 1910 in Spokane, Washington ah Sonora i ngaihsut leh hanciamna te hangin hong ki bawl hi. Ahih hangin Sonora Dodd ma in hi bang dan aa Pate
pahtawina ding Pate ni bawl ding cih ngaihsutna pen na om ngei hi. 1908 kumin Central Church of Fairmont, West Virginia ah a khatvei na Pate pahtawina nasiatak in kibawl hi cih ahi hi. Tua ahih sam hangin Sonora Dodd i hanciamna leh thasawnnate hangin a tawpna ah USA gambup thamlo leitungbup ah
Pate Ni pen thupi tak leh nasiatak in hong kibawl ngeingai ahi hi. 1924 kumin USA gambuplutangpi (President) Calvin Coolidge in Gambup ah bawlzawh na ding hong hanciam hi. 1966 kum tak ciang in gambuplutang Lyndon Johnson in June kha nipi thum na pen
Pa te ni hi ding hi cin kipsakna leh tangkona hong neikhia ta hi. Tua aa kipan Pate ni pen Kumpi theihpih ni thupi te ah khat in hong kihel ahi, USA gam bek thamlo Leitungbup ah hong kizel ngeingai ahi hi.
(sr; Top English;)
19
TANG LUNGNGAIH
Sim leitungah min bangin Ka pian a kipan sian sinthu an bang hong muanin Gamtat kampau hong sinsak den ka zua Thuman thutak naubang pomin Lamman ah ka pai theih nangin lam hong hilh den ka zua Na vomtawi te na khual manin saklehkhang ah Guahzu meikai ci lo-in Singdang banzal nuaiah zehzum lo Sesum zongin siam hong sinsak ka zua pa. Muikhua mial in khim khua hong zing ciang Thelhnah lai hong sinpih in Zaila awi in siantongdam kumkhawm in Thupha hong pia den ka zua Na zaitha nem natna kimin thobang hong bawm in. Dr pan a numtakna hu beita hi ci-in A khensat ni hong tun simin na it ka TUN Na deih na vonte adingin luankhi tawh Ka do uh kumnga hong cingta hi.ka ZUA Ka luankhi te sel zo keng, khaubang kan theih hi leh Tu ni khaubang kan nuam ing. Ka an nek uh ciang maw Sabuai kimah tu-in ka om uh ciang Na tut ngeina tutna khattang lua.. Na zalna sianmang siangah lungdam ka koh uh ciang Ka TUN luankhi hong nemlo ding maw. ZUA. Nang tawh sianmangthupha Gamgui khaubang sutkhawm nuam lai sing. By- Amos Khai, B-Tech, 2nd Yr. Technological University, Kalay
Ka neu no a ki pan ka zuapa in hong it na ang lum ah hong kep hong vak hi. Ka khua ngaihsut theih hun ciang, inn sung kamsiatna hong tung in ka Nu in pasal dang hong neisan in. Ka zuapa in Lungkham haksatna thuak hi. Ahi zongin ka zuapa in Leitung Thute ah kinga lo in Topa Tungbek mahah ki heh nem in ko u nau a ding Khitui mal kia in, thu hong nget sak den hi. Tu ni Topan Thupha hong pia in gam thum na USA ah Pilna sin sangpi te hong kah sak hi. Pasian Thu sung ah thu man Lampi te hong hilh hi. Ka zuapa in hong itna ang lum ah nuam tak in hong nun tak pih hi. AW...tu ni ko u nau a ding in ka ZUAPA hoih mah zen si ee...
Laigelh Zolia Suan Nuam 2321 E 23 RD ST Oakland CA 94601 Mob 510-437-9501 jeenyhau@gmail.com
PApa..
Papapapa.. ka kampau theih tung ka kampan a suak masa kammal khat ahi hi. Hih bang aw a zak ciangin itna kidim nuihmai tawh a khutte hong khak in a ang sung ah hong tawi in hong khim thei zel hi. A liangko tung ah hong pua in mualtung lam hong paipih in mualleguamte le paakte hong etpih thei zel hi. Khat veivei ciang vanzuakna saite ah hong paipih in moh ahizong kimawlna khatpeuh hong pia zel hi. Lungdam cih zong kalo theinai kei aa ahizongin papa ci leng hibang dan te kingah hi cin ka ka thei hi. Neulai mukyu (preschool) kah pai ding ciangin Papa liangko tung ho pua ka ci aa, zumpuan tawha kithawi sitset ka pa in zumkah pai kawmin a liangko tung ah hong pua in hong kha hi. Mukyu tuak ciangin zong ka pan hong dawnin ka khua-ul, ka naptui te hong siaksak in a liangko tungmah ah hong pua in nuam kasa mahmah hi. Ka pa pen kei aa ding mi thahat mahmah khat ahi hi. Zolai sang (primary school) ka kah ciangin ka sang laibu sung aa tangthu zanlup kuan ciangin Papa hihte hong gen o ka ci thei zel aa ka pan hong gen theizel hi. Ka pa tangthu gente zingthawh ciangin ka bilkha ah kaza lai hi. Nihlethum ka gawm theihloh ciang lungduai takin a bawl dante hong hilh hi. Ama ngah dawnnate (solutions) pen ka siamahnu aa tawh na kibang sitset hi. Tua hi aa, ka pa pen tangthu gensiampa leh mipilpa ahi hi. Sangkhak nite ah ka pa tawh keel an ding ka zong thei zel uhi. Keel ankung te a kung in hong phuk saklo hi. A dawn hong kuai sak in hong losak hi. A kung phuk leng nidang ciang i lawh ding om nawnlo ding leh gamkeu sak hi cin hong gen hi. Ka pa pen mailamthu a khual khat ahi hi. Tua hi aa ka pa pen ka ngai mahmah hi. Annek ding ciang in a mah kasam den aa ankuang ka um khawm den hi. Innsung lenglakhan aa tutphah tung ah laibu sim in na om thei hi. Khat veivei zum ah a buai hangin kasam teitei hi. Ankuang um khopna ah ka pa omleh ka khalum tuam aa, ankam zong lim mahmah hi. Ka pa pen a kamtawm khat ahi hi. Ahih hangin akisam thute honghilh thei zel hi. Ka pa pen khuano panin vaimim tawh a khangkhia ahi hi. Ka pa in kei vaimim cim tawh hong vak. Tun ken buhsih tawh ka tate hong vak, no hun ciang na tate uh hih na pa hongpiak theihte sang a limzaw na piak zawh nading hanciam un cin hong gen zel hi. Ka pan in a khangtoto nuntakna pen a deih pha diak hi. Inn dawl 100 a sang innpite pen leitung ah a kitung ziau sa kei un. A kimu lo leinuai ah a bulpi kiptak leh thuk takin omlai ahih manin a ding zo ahi hi cin gentehna te zong hong gen thei zel hi. Ka pa in kimawlna zong a uk hi. Minphatna leh pahtawina te zong a ngah hi. Khat vei zolai sangkim tukpeng kidemna ka nu phalloh kawmkal ah ka kihel hi. Banghang cileh ka pan hong phal ahih man hi. Ahih hangin ka pa tungah inn nasep leh sanglai te ka ngei bangin ka zo veve ding hi cih kamciam ka piakha hi. Tukpeng suih nading but khat hong leisak aa ka nuam mahmah hi. Ka pa pen tha hongpia hong panpih, ka huhpa leh kasapnate hong hupa ahi hi. Ka pa pen ulian mangpi te tawh nasem khawmin zu zong a dawnthei hi. Ka pa zu a nam leh thu hong sawl hangin ka mang nuamkei aa, hong sap hang zong ka dawng kei hi. A gei ah om ding cih tahdah ka len nuam kei hi. Kuunza hai ahih manin a kam san nena thei zel aa kihhuai kasa mahmah hi. Ka pan zu a dawn hang gamlum in kamtam cih omlo hi. A tate aa ding thuhoih mah hong gen veve hi. Ka cih bang in hih un, ka hih bang in hih kei un! cih kammal pen ka zang nuamkei hi. Kei na pa bang hong hi un kong cih nop hang ken zulekuunza te zangthei ka hihmanin kei bang in hong hi kei un. Khamtheih guihtheih cih pen ahoih omlo hi cin hong gen hi. Keimah bang aa mi mawkmawk tangval tung lawmlegual tawh kikhawl in lenggahtui, meitei tui, zu, kuunza, kuunpaung (shikhar) te a su thei pa in ulianmangpite tawh akikhawl ka pa ka mawhsak kha mawk hi. Khat vei ka ci nat lai, zu kam a nam ciang ka nehnop loh ka pa in zato kah dingin a nungzang ah ciahlehkuan a suk ato ah hong pua hi. Kapa in lungduaina leh itna tawh akidim mi khat ahi hi. Hunte hong kikhelin kumte hong kilaih hi. Kawlgam laizang ah siamsin in ka om hi. Sangkah na ding a kisam sumlepai te hong kaihkhop sak hi. Duh ne ngamlo gawlgui gak liang in leh zumna thagui te sutat in a kisam sumlepaite leitawi ahi zongin sumkholte ahi zongin itsik lo in hong khak uhi. Ka nulepa hong deihsak na te ka phawk phapha hi. Kawl lai-at siam khat in na matpongtin (ID card) tung aa Pa min kicih na mun ah na pa min na kuih khak bek na ngawn na pa tung ah lungdam lohkik ding leiba hi teh na ci hi. Tua hi aa ka pa tungah ka itna te genkhiat ding ka sawmsawm leh kum khua thum vei hong kikhel man hi. Nung kum Pate ni taktak ah Pa aw hong it mahmah ingh. ka lungdam mahmah ei cin ka pa phone tawh kaho hi. Ka pan kei zong nang bang mah hing ei hong ci hi. Ka lung a dam mahmah hi. Ahih hangin ka Pa kampan hong it ingh, hong ngai ingh cih kammal hong phul khialo hi. Ka pa lungsim sung aa om hong itna leh hong deihsakna te a gamtat luhek zia le a awsuahte panin ka thei hi. Hih kammal te a za thei nawnlo dingin ka ki ngaihsun kei aa ka hi ci om lel hi. Mihing leh pa po cih mah bangin tuazawh a sawtlo upmawh loh kalin ka pan van gamnuam hong zuat san vat mawk hi. Sangkhak ciangin innlam ka ciah hi. Ka inn uh ni dai dide hi. Nitak anne ding ankuang ka um hi. Tua pan thakhat in dingkhia vat in lenglakhan lam kong khak ka hong aa Pa an ne ta ding ka cih khiat ma-in ka pa laisim tutphah a na awng ka mu hi. Pa anne ta ding.., Pa sum hong pia o.., Pa bang ka cih tam ken ka cih dan ding thei nawnlo.., Pa tukpeng suih en dia?.. ci aa kapa ka hopih theihna zel kammal te tun khiatna aneih nawnloh lam ka phawk hi. Inn phone hopih ciangin Hello Pa maw?.ka cih ciang hong dawngkik kapa aw kazak khak i a nopna tun ka thei pan hi. Mi thahat pa, thu gensiam mipil pa, itna lungduaina tawh kidim pa cih minphatna tampi takte PA cih kammal khat in a huamlam ka phawk hi. Pa cih kammal i a zaina, a liatna leh a it huai-nate ka phawk thak hi. PA cih kammal khum zungzung ka lolo nuam hi. PA cih kammal hong bei ciangin meigong tagah cih kammal a hongpian khiat lam zong ka phawk hi. Hun khatlai aa ka it, ka ngaih, ka galhang, lam honglak pa i PA cih mualsuang pen ka lungsim sung tawng ah hong kiphut ta hi. (Van gamnuam ah hong ngak ka pa zahtakna tawh) Tg. Nang Khan Lian
20 Pate Ni
KA THUPHANAK, KA PA
By Lia Man San Kim
"San... ong ciah lecin ut kai ve" ka sangkahna khua pan in ka ciah noploh ciang ka pa' hong cih dan hi. Motor lampi hoihlo le motor ka kham theih tengtawh inn ciah ding lawp khol lo zel hi ing. A ciah nuamlo, a ciah khazel pen zong keimah ka hihi. Hih bangdan in ka pa' kammal in kei tungah thu hong nei mahmah hi. Pasian in ka pa' kammal, ka pa' khut thupha pia hi in zong um ing. Ka neulai ka gilna thei pahpah in, tua bang hunciang ka pa'n thu hong ngetsak leh ka dam pahpah hi. A thunget dan- ka gil tungah akhut ngakawm in "Halleluijah --+--+-=-(kamtuam pau) Amen." "A damta hia?" "he". Hih dan hi mai hi. Ka neulai hun mah, ka pi le kei bek innah ka om hun khat, kei lupna ah lum ka hihman in ka pi in ka aw azak loh ciang thopuan lemin hong ensim hi. Ka pi hong etsim pen kahehsuak a hihman in kap lala dan hi ding kai ve. Biakinn a kikhom ka pa in ka ka aw azak ciang inn hongciah hi. Ka pa' hong lunghihmawh dan, hong it dan hih bang ciang tawh zong tel thei mai ing. Ka tan(6) kum ka innlak sanggam khat inn ah sangkah hong om in nuamsa mahmah hi ung. Nuamsa lua liang, sangkah lo in kimawl ding lamah zong kithutuak mahmah hi ung. Ngeina dan mah, guahzuk ni khat, sangpaina lampi ah kituk in ka nik uh themkawt hi. Tua ciang in ka khe un innlam zuan in lawp mahmah hi. Inn ka tun uh ciang, innsung lut ngamlo in innpua
ah dingcip hi ung. Ka pa'n a thei ciang"hmm.. lut vo lut vo" hong ci in, ka nih un lut daidai pah hi ung. Ka pa' hongtaii ding ka lau mah mah hang in hongtaii lo hi. Hongtaii loh na in nidang ciang sang katai loh nang thu honghilh hi. Thu kaman loh ciang in ka pa'n ciangkang tawh thu hong hilh lo hi. "Na gamtatzia kidawm in" hong ci ziau hi. Hih kammal in ciangduai sang thunei zaw hi. Ka pa ka zahtak mahmah a, zong ka maingap mahmah hi. Ka pa' maitaina in ka lung hongnuam sak mahmah hi, zong ka kam hong tam sak mahmah hi. Khatvei vei ka om muan un ka pa tawh ka ki phinphin thei zel uh hi. Ka ki phinna te ngaihsun kik leng kei kia peuh ka nuisim sim khazel hi. Genkik zel leng, ka tan(8)kum in Ta-mai (History) pen simhak kasa mahmah hi. Ka luatngah zawhloh hun ciang phun kawm, kap kawm in ka sim leh ka pa'n hongsim pih in ngahpah bilbel hi ing.Bang kisai a hi tam? Manglai( Grammer) zong ka pa' honghilhna tawh tuciang dong khom ing. Have+ Verb3 le had + Verb3 zatzia telthei paklo ka hihman in zan nih , zan thum sung bang lungduai tak in honghilh hi. Phawk mahmah lai ing.Ka tan(6) kum hi. Tan (9) tan (10) ka tun ciang, sum omlo pi pi mah in Pilnasawm ah hong omsak hi. A hun awl sung hongpai in thu hongnget sak zel hi. Ka lawmte in hong enng mahmah uh hi. Hih ciang ka tun nading in ka pa'n bangzah vei
thungen? Sim sawm keng.Abraham in van a aksitang a simzawh loh mah bang hi ding hi. Ka khatha nemciang ka pa' hong thapiakna in ka tha hongkhauh sak hi. Thunget ka hatloh hun ciang, ka pa'n thu hongnget sak lel ci in ka lungmuang phiuphiau thei hi. Ka pa' thuhilhna (sermon) te zong hoihsa phadiak, sangthei phadiak hi ing. Ka neulai in lup hun ciang in ka pa'n Laisiangthu tangthu hong gen zel in, tua sungah Joseph thu zogn kihel hi. Ka pa'n hong gen ciang in ka kap simsim khazel hi( Joseph hehpih huai salua). Ka neulai ki pan Pasian' thu tawh hong pattahna in ka lungtang sungah Pasian' khaici hongvawh na hi gige hi. Tua ci leng, ka pa pen ka leitung pa bek hi lo , ka khapa zong a hi hi. Ka pa' tungtawn in hongluang Pasian' thupha in hih ciangdong hongtun hi.Ka pa' thungetna in ka ci hongdam sak in , hong daupai sak hi.Ka pa' hong thuhilhna in lam man hongtawn sak hi. Ka pa' hong gen Pasian' gupnathu in hong lungmuang sak hi. Leitung ah ka pa a omna in kei aituam ding hileh kilawmsa phadiak ing. Kei a ding ngiat in Pasian ' hongpiak thupha hi in zong um ing. Ka THUPHA NAK in KA PA a hihi. Pianna pa Rev.Hau Go Kham le 16.6.13 Pa te ni pahtawi kawmin, Lia Man San Kim, B.Med.tech(Final), University of Medical Technology, Mandalay.
a nuntakna ah Pate pahtawi ni ka muak zel aa, a hih hang Bangci bang in ka Pa ka pahtawi ding hiam cih zong ka thei kei hi. Kum 1 in 1vei kibawl hilel cih tawh ka ngei naseh lel aa, nuam luat dg in zong ngaihsun theilo hing. A hih hang in Nung kum Pate ni nipi ni sun hun a man zawh a nitak ciang in, ka Pa phone tawh kahopih hi. Ka Pa kiang thulam dang a om hiam kacih leh Tuni sun in Pate ni limtak in kibawl hiven, Sia/mah te thugen nate bang hoih thei lua, nang bang za lecin hg deihsak lua ing hong ci hi. Ama gennop teng hong gen khit ciang in, Pa aw ken zong kong gennop om ve ee, kong gen dia kacih leh, aw gen o na ngai ning ei ci in tua ciang in Pa aw kalungdam lua, tuni
ciang dong kei aa ding na nuntak lai man in lungdam lua ing, mi neih bang neilo himah taleng Pilna, siamna, ko tawh kituak ding hong guan, Pasian thu tawh nong pan tah nate hang in lungdam lua ing, Ko na Ta ten lungdam cih ding nangawn thei theilo himah ta le ung, Nong itna te ko aa ding in kiam ngeilo, kikhel ngeilo in, Nang se2 Pa in kong neih khak hampha lua ing, ko na Tate kicin loh nate hong maisak in Pa kacih ciang in ka Pa a khitui luang in a aw suak nawnlo hi...tuni aa ka khitui luan na pen Lungdamna khitui tak2 hi hong ci hi..Tua ciang in ka Pa in thupha hong pia in Phone ka khia kik hi. Leitungah I Pa te lungdam na ding in, sum pia zo, a mah tawh om khawm zo, ama sawl
na a mang zo, a gamta zo cih bang ki om mah ding aa, a hih hang in kei aa ding a hih leh Hih Phone kaho sung hun tomno sung aa kagen kammal te hang in ka Pa a lungdam hi. Thupi kei lua a ci zong i om kha ding aa, a hih hang hi bang in Pate tungah lungdam nathu i gen khiat ding pen I lungsim pan hong phuul khia thu a hih kei leh i gen khiat ding hamsa mah2 aa, a mah zong a lungdam tuan kei ding hi. Pasian mah in na hong sem aa, i gen kammal te tawh hong tung ding Pate ni ah, I Pate a lungdamsak zo ding in Topan mimal kim thupha hg pia tahen....Amen By Mang Khan Thawn (Malaysia)
cidamna
Nu.. cih dinmun tun ma, pasal nei numeite theih huai thu pawlkhatte
21
by Lia Hau Lun Vung, 2nd year BNSc. Nu.. cih dinmun pen Pasian in numei te tung a hong piak thupha khat ahi hi. Nu cih dinmun a kicing sak in tate ahi hi. Tate pen Pasian hongpiak thupha te ahi uhi. Tua hi aa Nu cih dinmun i tun ma in i nawkkhak ding leh ngaihsut ding thu pawlkhat te kong kaikhawm hi. Pasal neih khit zawh nauneih pah ding na khentat aa leh
1.
Cidamna lam thukante muhkhiatna khat ah annek manlangte in annek zekaite sangin zunkhum natna a ngah nading a zahnih in tamzaw hi ci uhi. An ihnek hun sungin ih pumpi sung ah a khumdat (glucose) te hong tamzaw hi. Annek manlangna hangin ih pumpi sung aa a khumdatte a ngeina sangin hong khangto zaw hi cin mukhia uhi. Damtak aa annek na i a hoihna An kamkhat pen sawmnih (20)vei na hai zawh leh damtak aa annek kici thei hi. Tua bekthamlo in kamsung pan na ante na haizan dikdekna in nagilpi aa ding in gimtak a angawi nasepna zong nuamtuam sak mahmah hi. Ref: Arogyam Oct,2012.
aupaaina tawh kisai a theihhuai thute a tel siavuan te tawh kikum in. Naupaai ngei khinsa na Nu leh na lawmte kiang ah zong dong in. aupaai sung zong nungaklai mah bang in hoihtak kizep ding thupi hi.
N N N V
15.
16.
2.
ekledawn khatpeuh ne ding na hih leh ciamteh masa in. Lauhuaina khat peuh piang leh nekledawn pan hi maw hilo cih theih na ding ahi hi. au paai sungin sungnim luaksuak, dipsatna leh sungkhak cihte hong om leh Siavuante kiang kilak pah in.
S N N Z Z
17.
3.
4.
itamin namkim leh siktha (Iron) te ne in. Folic acid 0.4mg kihel thaza te ne lecin hoihpen hi.
5.
Tulaitak aa na deih mahmah leh na zatzat ahi na hand-phone tungah mit tawh aki mu zolo lungno tampi tak a om lam na theikha hiam? Hi ci et lecin bel tee kilkel zezen in a etlawm mahmah tawh a ki bat hangin, tuatung ah mitawh akimu zolo lungnoneu tampitak a om hi. Tua lungnote lakpan pawlkhat in bangmah natna hongpiak theihloh hangin, natna gilo tuamtuam hongpia thei lungno tampi tak zong na om thei hi. Tua a hihmanin a hunhun in na phone na siantho sakding mangngilh kei-in. Phone Siantho sak dan ding; Na phone hoihtak in khak masa in. A bettry la khia in. A yetpyian (spirit) leh tui tawmkha haikhat sung ah gawm in. Tua tuigawm sungah pat (cotton) kawtsak in Tua patkawt tawh na phone a pualam teng zut in. Na phone a keuciangin na zangkik thei ta hi. By;Cinglek (2nd BNSc.)
6.
7.
umei ngeina na niin neih hun pen na pasal theisak in. Tua hileh nau neihtheih hun ding kitel thei ding hi. au na paai mapek in Ha Siavuante kiang na halak in. Na ha mantak in nawt den in. Kamsung bekthamlo pumpi sianthona ding hahkin in. auneih ding na khentat khit ciang damhlohna tuamtuam hangin zato na kilak aa leh Siavuanpa tung nau na paai lam gen hamtang in. Naupaai hunsung gilsung aa om nauno pumpi kilamzia a siatlawh sak thei zatui te hong piak khak lohna ding ahi hi.
Z N N N N
atep, zu dawn nei in. a pasal zong a cidam nangin hanciampih in.
19.
an lup madeuh in nai lang pan nai khat sung khawng na nau (gil tung pan) damdam in zut in thu ngen in. Tua hileh hong ihmu theisak in hong tawldam sak ding hi. uan kigak lua silh kei in.
20.
21.
8.
P N
9.
aupaai sungin cidam na ding pumpi gamtatna (exercise) bawl huai mahmah hi. Pumpi gamtatna bawlna hangin sausiat theihna pan hong kem in nau suah ciang aa na sakna te kiamsak bekthamlo in nungsang buaina te pan hong dal hi.
22.
au suah kuan ah hong koi ci nat ding, bang te hong kilamdang ding cihte theihkholh ding kisam hi.
N N N N N
23.
10.
hankum 35 val in nau deihna pi nau na paai nai kei leh numei cidamna lam a teelkan Siavuan (OG Specialist) te kiang ah hun sotto sese lo in kilak pah in. aupaai laitak a theihhuai thute
au suahma in a hoih thei pen tawh man kizaih in. Tua in nanglenang naupang Nu suakta ding na hih lam hong phawk sak ding hi. Tua hi aa na dinmun hong kitel sak ding ahi hi. au na neih ciang a kisam ding nau tawdap, naungek puan leh a kisam ding vanzatte a hithei zahin kigingkhol in. au nawi piak zia ding limtak in kisin in. au na khak/kham nop ta aa leh a kisai Siavuante tawh kikum in.
Nu'nun
Thadimsak hi. Annek khiapna tawh a pumpi a kemnuamte a dingin hoih mahmah hi. Pumpi natna ong piangsak thei a lauhuai lungnote dal/sisakzo hi. Mit thahat sak mahmah hi. Lungtang leh sihuite cidam sak hi. Cancer natna dal nading leh do nading in kilim nek pha mahmah hi. Si-thak leh sa-thakte a pianna ah lim huh mahmah hi. Cibawkkiamsak hi. Ahunhun in sungpailo (sung hul) te a ding in zong sungpai man sak hi.
Ref; Health Digest, 13th March,2013. Arojan Health Magazine, May 2013
11.
12.
au na paai lam na telkhit phetin na pasal, na teekte leh na nulepa te theisak in. Siavuante kivel sak in.
N N
14.
24.
25. 26.
13.
N L
(May,
2013)
22 Hun-Nuam i Nampuan
Lencil
Sakmel pallun etin cimlo Sinlai hongla Zolianu e Ngaihin khum e na tongdam te Tang bilkha ah luaiden e Mu bang ngaihna lungdeih thute Lai-in gelhin zaila in awi Liapaal siangnuam va bang lengin lungthu lel ding.. It huai nuihmai snow namtui hiauhiau Deih huai gisam luthau neltawh te leklek e.. Takkheh pasal tg lungsuang e Lianu siang ah puan bang nem e.. Lau luatloh hang ling kekkek in Ngaihsut kholhloh lungdeih thu khat Imkhia kha se Anne khin maw?
Muvanlai
iNampuan Model Lia Man San Kim, Final yr, Med. ,Tech Photography by Phonix for Zingsol
Ciamnuih!
Khatvei a ha nasa lua. A lawm it Pu Dr. Dah Pa kiang ah hawh kawm le ha vabot sak. A zi bawldan pawlkhat zong va imkhia. Ha bot aman khit ciang aa Pu Dahpa in Lawm Tul nga tung ei ci mawk. Pu Peng Lam ; Lawmta khat hi buang, lawm ki awi si cia Pu Dahpa Lawm, ken zong zi nei hi veng!" ci ziau. Pu Peng Lam in tadinsa tung a muhna Bang bang hi leh I.T hun ci aa Computer te, T.V satelite te hong om hang bel tadinsa (newspaper) bel banzo ngei ken teh. Bang hang maw? En ve, T.V te tawh za a kiteep theihloh pi. Peng Lam Gilbeem ah zankhat Pu Dahpa sai ah van tamman simpian khat mang. A sawt ciang aa Peng Lam khutma ahih lam kithei. Palik zum pan thukhen zum dong ah tung. Thukhenmang Pu Bilpi; Penglam, Nang a bang cia mi na guk sak. Peng Lam; A gu hi lo hing, ka phinna aa a sel sak bek ka hihi. Bilpi ; Tua sai pan na inn dong ah na sel man zankhat gilbeem ah giak o!
Hun-Nuam
23
Akaikhawm NK Khanno (sr; 1. the light of english, no.101 may 2003.; 2. Top English.)
Bil mei in bi Hih ciammuih na za ngei hia? A ; Ka bil tegel mei in hong bi zen! B ; Bang ci dan e? A ; Puan ka taih laitak ka phone hong pai. Phone len ka kisak leh puantaihna na hi mawk B ; Na ngel ve maw A ; Na peuhmah ei. B ; A bang cia a langnih aa hong bi mawk ahia? A ; Mihing pan hong sam kik veivai hi ven. Ki-awi dan Nupi khat in aneu lawmnute nupa nitak an nekpih. Tua mun ah a lawm nun Ngaihno, U, Lawm aw cih bangin aw khum takin a pasal hopih thapai hi. Alawmnu pasal zun tha ding a pusuah kal in nupi nu in a lawmnu kiangah Na kiten zawh uh kum 60 bang pha ta. Hih bang aa min khum tawh na kiho uh bel lamdang mahmah ei. Itna pen sawtvei pi a hin ding bel hamsa ei ci hi. A lawmnun Ken a ma min ka manggilh zawh kum 10 bang val ta cin dawng kik. Dot loh thugen Khat vei lampi tung ah motor zanghawl lua cin palik pa in motor khat khawlsak in thusit hi. Palik pa ; Siapa aw nai khat tai 30 hawlna ding lampi ah tai 50 tawh na hawl lam na thei kha hia? Motor hawlpa; Hi thei kei. Ken motor zang hawl ngei keng. Motor hawlpa zi hong omkhawng theilo hi ding hi ven Aa! a hi mah ve, dam hawl in hong cih det Palik pa ; Tua pan na motor zong without ai na? Motor hawlpa; Piang thei kei. Lincense tawh ka lei hi ei. Azi; Kong cih mah. License tawhte lei in kong cih. Motor hawlpa; Nang numei kamtam. Hong kidot kei leh dai khinkhian lel cin a zi hapkhat suah vat. Palik pa in zong a zi kiang; Na pasal in hi bang dan aa hong hap den maw? ci. Motor hawlpa zi in zong hong hap den sam kei. Ahih hang Zu a dawn ciang bek hi cin dawngkik hi.
Kam sel Galkap luttung Penglam zong galhiam koihna inn kong a cin laitak galkap puansilh khat hong lut lian Penglam; Hei ! khawlsin. Mipa; Awleh Penglam; Kamsel bang aa gen o? Mipa; "Akpi" Penglam; Hi ei, lut o. Midang khat hong pai leuleu.. Penglam; Heih! Kamsel bang? Mipa: Thei lo Penglam; Lawmlawm "Akpi" hi ei. Lut o! Ciamtehna Pu Peng Lam zong Pu Phucil tawh gun ah ngasa ngen khuh uh in tuahpha gawp; Pu Peng Lam ; Ngasa a tampi i matna mun na ciamteh hia? Pu Phucil; He, I gunkuang pang ah akkeng kapiak hi ven. Pu Peng Lam; Ala! Lawmlawm hai sam cei. I gunkuang na kigu leh bang cih ding. Zi zon zia Pu Peng Lam zong Tahan bazar ah a zi mansuah khazel ahi tam maw.. Nungak melhoih khat ciang ah Lia aw, nang tawh tawm khat vei kiho nuam ingh. Nungak te tawh ka kiho sim ka zi munkawm khat ta pan hong dawkkhia pahpah ahih ciang aa. Pu Peng Lam te nupa kihona Pi Niangnok; U Peng lam aw tulaitak aa a kigengen nuclear bomb acih te dollar tampi man ci ahia? Pu Peng Lam; Dollar awn tampi man e, leitung aa gamhau khempeuh nangawn in a neilo hi ei. Pi Niangnok ; I inn tualzang ah khat khawng hong kia leh ut sam ingh ei. Nundan kibang Ha Siavuan Dr. Peng Lam pen sum a ngah peuhpeuh a zi in la pahpah. Tawm khat sit sawm zel leh a lawmnu n na tutphah man, na vanmante zong khin zo nai kei teh kamtam kawh cisuk zel.
Pu Peng Lam t a ng t hu
Ka Sanginn thu Khatvei Zolai sang laivuan na ah Ka Sang Inn Thu cih thulu tawh lai (essay) ki at sak hi. Sangnaupang khat in Ka Sanginn pen a hoih mahmah hi. Leisan tawh kilam inn hi aa, khuasung munhoih na ah a om hi. Sang ah lawmlegual tawh kikhawl in nop kasa mahmah hi. Ahih hangin a sia thu khat in a tal a kolh, a tun a tom ka tinchia (maths) siapa ahi hi.
Lau-na Sinthu
24