Geschiedenis Samenvatting

Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem
Geschiedenis : klassieke oudheid

Inleiding bij de klassieke oudheid ( ca 800 v.C. tot ca. 500 )
1.1 het leerplan 1e graad geschiedenis.
Het leerplan vraagt om de culturen van de mediterrane wereld te behandelen vanuit een globale visie en niet in verschillende schuifjes ( niet beschaving na beschaving ) de chronologische ordening van de leerstof te respecteren 1600 v.C. -> Kreta en Mycene 46 v.C. -> Punische oorlogen ( Rome neemt Griekenland in ) = leeft verder in Romeinse geschiedenis
753 v.C.-> Begin Rome, Jaartelling, Romelus en Romeus. 476 -> val van W-Rom. Rijk
50 v.C. -> Einde La Tne tijd door de Gallische oorlogen
1.2 Algemene trend

1000 v.C -> mediterrane wereld een paar 1000 gemeenschappen. 1000jaar later-> onder leiding van Romeinen. Verspreiden hun cultuur. Kelten -> eigen culturele identiteit met invloed van andere culturen ( Grieken Romeinen en Scythen )
1.3 De mediterrane wereld geografisch bekeken.

Fysisch geografische eenheid: de Middellandse Zee, alle aanpalende kustgebieden met hun onmiddellijke hinterland. Gemeenschappelijke kenmerken Zacht Middellans Zeeklimaat ( relif,..) Afgescheiden van andere regios door bergen,woestijnen ( natuurlijke grenzen ) Zee is bindmiddel en communicatiemiddel voor alle bewoners.
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem Gebieden : Spanje,Z-Frankrijk,Italische schiereilanden,Griekland en eilanden, Nabije Oosten,N-Afrika, Illyrische provincies,Thraci,Macedoni
Twee grote delen: West en Oost Oost Bergachtig , weinig landbouw, rots kust, gekant West Vlak en vruchtbaar.
West
Oost
Chronologische periodisering
Twee grote periodes. De tijd Voor de Romeinse hegemonie en de tijd Na de Romeinse hegemonie. De hegemonie is te situeren 200v.C. ( na Punische Oorlogen). Grieken uitgespeeld cultuur wordt door Romeinen overgenomen en verspreid.
Myceense en Minosche beschaving -> proloog.
Eerste deel : Gefragmenteerde Mediterrane Wereld ( ca 800 tot 200 V.C )

1.Proloog: de prehelleense beschavingen (3000 tot 1200 v.C.)
1.1 De Kretenzische beschaving Schriftelijke bronnen van. 1.1.1 Situeren in de tijd. 6000 v.C.: landbouw 2800 v.C.: bronstijd 2000-1700 v.C.: 1e paleistijd ( bloeiperiode) 1700-1450 v.C.: 2e paleistijd ( 2e bloeiperiode ( Knossos politieke centrum ) 1500-1400 v.C.: einde
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem 1.1.2 Bronnen Materile bronnen: ca 1900 door Evans opgravingen in Kreta. -> Paleis van Knossos en schrifttekens. Lineair A geschreven teksten (nog niet te begrijpen ) Ook mythes zoals deze van Theseus bevat interessante aanwijzingen over de vroegste Griekse geschiedenis met historische kern. 1.1.2 Een open handelbeschaving. Economische troeven van Kreta : Landbouw: vruchtbaar gebied, overschotten gebruikt voor handel Schapen en veeteelt ( en kri-kri geit ) Handel en Ambachten: Handel voor grondstoffer, bewerkt en weer verhandeld. Kruispunt van culturen tussen 1600 v.C en 1400 v.C. -> hoog beschavingspeil
1.1.4 Paleis als centrum van macht Er waren verschillende sociale groepen: Koning,locale heersers,ambachtslui, Sociaal politieke leven gestuurd door het Paleis van Koning. Centrum van omliggende gebieden maar vormden geen echte steden. Grondplan:
1.1.5 Religie en Cultuur Kenmerken Religie: Natuurgodsdienst -> stier belangrijk Belangrijke rol voor vrouwen Polythesme Kinderoffers
Opvallende bouwkunsten: 3
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem Complexen met meerdere verdiepingen Berekend op aardbevingen Versierd met kleur, binnen en buitenkant Hoogstaande ceramiekkunst. 1.1.6 Einde van paleiscultuur 1ste hypothese: een vulkaanuitbarsting of tsunami op eiland Thera ca 1450 v.C. 2de hypothese: Verovering door invallen van Myceners ca. 1375 v.C. 1.1.7 Mythe van Theseus? Lezen Meer dan 1 versie. Machtstrijd tussen Kreta en Athene Het labyrint en de draad staan voor de zoektocht naar mysteries in het leven.
Wat is een mythe? Verhalen die handelen over hoe de wereld werd geschapen of geordend en de cultuur ontstond: in Alle beschavingen aanwezig. Kenmerken - Ze liggen aan de wortel van elke cultuur - Proberen de wereld te vatten - Wereld geschapen door een goddelijk wezen.
1.2 De Myceense beschaving Eigenlijke tekst, hoogtepunt Griekse literatuur. 1.2.1 1.2.2 Situering in de tijd. 2000 v.C.: De indo-europese volksverhuizing. 1600 v.C.: bloei van de stedelijke centra 1400-1300 v.C.: versterking rond de paleizen 1200 v.C: ondergang Bronnen Archeologische vondsten vanaf 1876 Schliemann. studie van de mythes en epen gevonden in Kreta. Schriftelijke bronnen: Lineair B -> Verwant met Grieks, leesbaar, syllabisch. Kenmerken van de Myceense beschaving Economisch Belangrijke rol in tinhandel. Overname van het Kretenzische handelsnetwerk Militaire veroveringen. Politiek Groepen, burchten Cultuur Paleiscomplexen op acropolis met cyclopische muren Belangrijke dodencultus. Graven, ronde,langraven 4
1.2.3
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem Smeedkunst uit Bronstijd, wapens,dodenmaskers Kleine steden ( ppt ) Religie Zorgen voor doden. Complexe godenwereld.
1.2.4
Verval van de Myceense beschaving Verschillende hypothesen: Aanvallen van buitenaf Onderlinge machtstrijd Verval van tinhandel Aardbevingen
Tijdens donkere eeuwen. Grieken verspreiden zich 1.2.5 De strijd om Troje volgens Homerus ( leefde 100j later )
Het verhaal begint met een bruiloft onder de goden, waar twist uitbreekt. De oppergod Zeus duidt een sterveling aan om te oordelen welke godin de mooiste is : Hera, Athena of Afrodite. Paris, een zoon van de koning van Troje, moet beslissen. Afrodite belooft als hij haar uitkiest- om Paris de mooiste vrouw ter wereld te schenken, nl. Helena, echtgenote van koning Menelaos van Sparta. Paris duidt Afrodite aan en in ruil zorgt de godin ervoor dat Paris de mooie Helena kan ontvoeren naar Troje. Hera en Athena smeden wraakplannen tegen Paris en de Trojanen. Agamemnon, die koning is van Mycene en getrouwd met een zuster van Helena, Clytaimnestra, besluit om een militaire operatie op poten te zetten.Vanuit de haven Aulis vertrekt een vloot onder zijn leiding. Bondgenoten uit vele Griekse steden nemen deel. Het zal tien jaar duren vooraleer de stad Troje valt. Belangrijke dramatische periodes uit de laatste fase van het beleg zijn: de wrok van Achilles, de dood van Patrocles, de strijd tussen Achilles en Hector, koning Priamus en Achilles, het houten paard, de ondergang van Troje.
Paard niet in elke Ilias. Odyssea -> overheld Ruzie tussen Grieken: Agamemmon vs Achilles -> Dood Patracles Ilias en Odyssea -> Boeken
Vorming van de Griekse beschaving gedurende de Archasche periode ( 800v.C tot 500 v.C )
Cultuur met een nieuwe eigenheid: twee vragen centraal; Welke verandering leidden tot de nieuwe beschaving? Hoe groot was de invloed van de Oosterse culturen op Hellas? 2.1 Veranderingen op demografisch en economisch vlak 8ste eeuw demografische explosie met 3 economische gevolgen: Toenemend belang van landbouw Handel is niet louter meer in Fenicische handen Ontstaan steden
2.2 Veranderingen op het sociale vlak Complexer door ongelijk verdeelde welvaart. Sociale bovenlaag: rijk door landbouw en handel : Aristocraten Groep van schuldslaven: neemt toe, weinig toekomst voor boeren. 2.3 De polis
Enkele voorbeelden van poleis Athene/Attica Argos Sparta Thebe/Beoti (13 poleis) Corinthe Sicyon Gebied van Phocis (22 poleis) Rhodos (3 poleis) Kreta (90 poleis) Km2 2650 1400 8400 2580 880 360 1615 1460 8600 Aantal mannelijke burgers 40.000 20.000 10.000 10.000 10.000 10.000-5000 Minder dan 2000 10.000 Minder dan 2000
Motor van Griekse beschaving. Grote verscheidenheid onder de poleis. Stadstaten met klein grondgebied. Vaste elementen: heiligdommen,agora, acropolis.De burgers voelen zich trouw aan de polis. Er is een politieke,militaire en religieuze dimensie aan verbonden. Bestuur: ( minder koningen door verkiezingen ) Groot verschil door autonomie van de poleis. Gemeenschappelijke elementen: Verkiesbare functies Macht van de grondadel 3 politieke organen : Volksvergadering, raad,magistraten 6
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem Poleis wensen geen politieke eenmaking tenzij onder dwang.
2.4 Veranderingen op militair vlak Elke polis moest instaan voor eigen verdediging. Strijd in gesloten slagorde: de falanx Oorlogen :vooral grensconflicten in Archasche preiode . Erna imperiale oorlogen.
2.5 Veranderingen op cultureel vlak Probleemstelling: hoe bereiken de Grieken toch een hechte eenheid als volk? Wat zijn de bouwstenen voor identiteit? Het alfabet Aanpassing van het Fenisische schrift -> toevoegen klinkers. Schrift niet enkel economisch De literatuur De epen van HOMERUS ( ca. 750v.C) : de Illias en de Odysee. Schat van info over de Grieken hun taal,geschiedenis,aardrijkskunde,religie en moraal. De epen van HESIODES (ca 700v.C): de Theogonia ( ordening van de godenwereld) en Werken en dagen -> aandacht voor de lagere klasse
Andere factoren Beeldende kunsten en architectuur Godsdienst: Polythesme, Antropomorfisme, geen dogmas en rituelen Filosofie: doorbraak natuurfilosofen.
Basis van hun theorie Grondelement is water. Alles is ontstaan uit water en alles keert terug tot water Alles is ontstaan doordat tegengestelden zich van elkaar afscheiden : koud en warm en vochtig van droog. Grondelement is lucht. Lucht kan zich verdikken tot vaste materie en vaste materie kan terug lucht worden door verdunning.
Enkele natuurfilosofen Thales (625v.C.-546v.C.)
Anaximander (611v.C.-547v.C.)
Anaximenes (570v.C.-500v.C.)
Bekendste: begrip atoom : Anaxagoras en Democritos
3.De Griekse godsdienst

3.1 De schepping volgens de Grieken Verschillende scheppingsmythen. Bvb het Wereldei daaruit kwam alels Verhaal van Moeder Gaia en Vader zoon Uranus God Eros was geboren uit een kosmisch ei en wekte Gaia , Moeder Aarde tot leven. Deze baarde Uranus,de hemel en paarde met haar zoon om de eerst titanen (onsterfelijke ) voor te brengen. De titanen strijd begon en de zoon Cronus ( Saturnus )vermoorde vader Uranus en kreeg met zn zus kinderen die hij uit schrik opat. Zeus het 6de kind overleefde echter en sloot de titanen op in de onderwereld. Zeus , zn broer Poseidon en hades lotten om de heerschapij over de hemel,de zee en de onderwereld. De aarde werd gemeenschappelijk terrein. Zeus werd oppergod op de top van de Olympos. 3.2 Prometheus de schepper van de mens. Was een titaan. Maakte mens uit klei en water. Zeus vond hem te loyaal aan de mens i.p.v. aan de goden. Zeus verwijderde het vuur uit de wereld na een ruzie. Prometheus stal het vuur van de zon en gaf het aan de wereld. Prometheus werd door een woedende Zeus aan een rots vast geketend waar een adelaar iedere dag zn lever uitpikte en die lever s nachts weer aan groeide. De eerste sterfelijke vrouw was Pandora. Ze werd door aantal goden geschapen om de wereld te verwoesten en bracht chaos en ellende/ 3.3 De stamboom van de Olympische Goden Door Hesiodes, meerdere generaties. De vierde generatie zijn: Ze gelijken op mensen, bezitten antropomorfe kenmerken Inscest relaties Goddelijke en menselijke bloedlijn wordt vermengd Drager van bepaalde waarden of vertegenwoordigen bepaalde (natuur) fenomenen
De twaalf belangrijkste goden met attributen Zeus ( Jupiter ): Bliksemschicht , Adelaar, Soms Scepter, Echtgenoot van Hera, oppergod
Posseidon ( Neptunus ): Drietand , paarden, god van zee en aardbevingen
Hades ( Pluto ) :Charon en Cerberus, god van rijkdom en onderwereld, hoorn des overvloeds
Athena ( Minerva ): Wapens,uitrusting, volharding,intillegentie,strijd,wetenschap, uit hoofd Zeus.
Aphrodite ( Venus ): Uit zeeschuim,ontrouwe echtgenote van Hephaistos, schoonheid, erotiek,liefde, schelp, schuim, spiegel
Apollo : Met lier, licht,kunst,muziek,recht
Demeter: schenker van gouden koren, landbouw
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem Drie goden: Hermes -> gevleugeld,boodschapper,handel,schrijven Hestia -> haardvuur, geen mythe,verhalen. Vrede en samenleven Dionysos-> wijn, morsend , rivaal Apollo, roes, creativiteit Ares ( Mars ) Helm en speer. Romeinse goden tussen de haakjes !!!!!!. ook Keizers werden als goden afgebeeld. 3.4 Is er leven na de dood? Niet eenduidig te beantwoorden. Goed beschreven in Mythe van Orpheus en Euridice en Mythe van Demeter en Persephone. onderwereld: somber,schimmenrijk. 3.5 Erediensten Begin : Zuiveringsritueel -> handenwassen. ( bij orakel van Delphi -> baden in bron ). Er werd hardop gebeden. Er werd ook geofferd. s morgens, s avonds en voor de maatlijden waren de meeste plengoffers: de gewone geschenken die op heilige plaatsen in speciale gebouwen werden ondergebracht. Offers om gunsten van goden te krijgen. Goden werden voor alles bedankt ; de tempels werden versierd of kregen geschenken voor alles waar de god mee te maken kon hebben. -> onderwerping en gehoorzaamheid aan de goden. Het was belangrijk niet de woede van de goden op zicht te halen dus bij een offer werd de hulp van een priester ingeroepen die werd aangesteld door de stad. Offers op altaar buiten de tempel. Grote offers werden vergezeld van een feest en stoet . 3.6 De Griekse tempel: woonhuis voor de goden Tempel was geen ontmoetingsplaats voor de gelovigen, enkel priesters mochten het huis van de goden betreden . De ommuurde kamer ( cella ) met beeld van god centraal gedeelte. Omgeven door zuilengangen. Grondplan Parthenon :
3.7 Het orakel van Delphi. De berg Parnassus Ter ere van Apollo, Athena n Dionysos Bron van pozie en geschiedenis Betekenis van het orakel: 10
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem Voor alle soorten mensen over heel de Middellandse-Zee. Bijna alle figuren uit de klassieke oudheid wiens naam is overgeleverd heeft het orakel bezocht en dan mogen we ook de vele naamlozen niet vergeten. Geschenken Wanneer ze terugkeerden nam hun bestaan andere wending of voltrokken zich gebeurtenissen met grote gevolgen. Na elke vorm van geluk of overwinning werden er geschenken naar Delphi gebracht. Beroemdste: beeld van de wagenmenner Bijna 2000 jaren in functie Oudste sporen : 1600v.C. Volgens verhalen dode Apolo de reusachtige slang die Gaia voorstelde en werd zo baas van het Orakel. Apollo vereerd tot 4de eeuw na Chr. Dan werd orakel gesloten door christelijke keizer Theodosius. Er was een enorme tempel voor Apollo in de Dorische stijl gebouwd in 6de eeuw voor Chr. Hoe consulteerde men het orakel? Niet elke dag, oorspronkelijk 1keer per jaar. Vervolgens vaker maar niet tijdens winter. Wie een orakel vroeg moest een bijdrage betalen en een offer doen. Dan volgde de reiniging. Toen ging de persoon naar de cella van de tempel waar de vrouw op de drievoet ging zitten waaruit hallucinerende dampen opstegen, ze kwam in trance ze bracht onsamenhangende klanken uit en de priester vertaalde, het orakel had altijd gelijk.
3.8 De Spelen Vorm van goden verering . Idee kwam al van de Kretenzers. Er waren verschillene, de Olympische voor Zeus in Olympia, de Pythische Spelen ter ere van Apollo in Delphi, de Isthmische ter ere van Poseidon in Korinthe en de Nemesche spelen ter ere van Zeus in Nemea. Er was tijdens de spelen vrede tussen de stadstaten. Wie won werd een held. Hij kreeg ook een geschenk voor de god want die had hem bijgestaan. 776v.C. de namen van de winnaars van de Olympische spelen bijgehouden -> begin Olympiaden ( 4j tussen de Olympische Spelen ). Enkel vrije Hellenen toegelaten en later ook Romeinen, geen vrouwen of andere volkeren. Gelijkenissen met nu 4 jarige periode Sporthelden Boven de politiek Fair play Samenhorigheid Populair; Atletiek,boksen,wagenrennen Verschillen met nu + muziek,zang,poezi Religie doel Enkel Grieken en later Romeinen toegelaten
Belangrijke beelden : Wagenmenner van Delphi, Discuswerper ( Romeinse kopie in Myron ), Doriphorus (Speerwerper ), zittende bokser.
11
Sparta -> vooral kracht,sport
Athene -> gymnastiek,poezi
Pierre de Coubertin -> Olympische spelen terug : 1846 Athene. Zoals we ze nu kennen.
4. Handel in het Middellandse Zeegebied gedurende de Archasche periode.

4.1 De twee golven van Griekse emigratie 1ste golf Tijdens donkere eeuwen. 9de eeuw Grieken vestigen zich op kusten Klein-Azi en de daarvoor liggende eilanden. Twee aspecten: Ionische kolonisatie in Klein-Azi door zeevolkeren . Ionirs uit Centraal en Zuid Griekenland. Dorische invallen op: Peloponnesos, Kreta en Zuidkusten Klein-Azi . Verscheiden groeien in de Archasche periode uit tot belangrijke steden
2de golf : Archasche kolonisatie. Op verschillende kusten van de Middellandse en de Zwarte zee. Bekendste : Sicili: Syracuse en Agrigentum Zuid-Itali: Cumea, Tarente en Neapolis ( nu Napels ) Zuid-Frankrijk : Massalia ( Marseille ) en Nicea ( Nice ) door Massalia gesticht Noordkust Afrika: Cyrene, Naucratis Aan Bosphorus Buzantion ( Nu Istanboel ) 12
Initiatief: Niet enkel van Griekse schiereiland ook van bvb Ionische steden op de West-kust Azi. Kolonie richte zo een nieuwe kolonie op. Twee belangrijkste poleis deden niet aan kolonisatie( Athene en Sparta ). Corinthe -> belangrijke koloniserende macht . Handel niet altijd het hoofdmotief, men zocht meestal vruchtbare grond. Naderhand won de handelsfunctie aan betekenis. In begin kolonies niet echt winstgevend -> enkel morele en religieuze banden met moederpolis. Politieke context : Tijdens archasche tijd kwamen de poleis. Binnen poleis streden aristocraten om de macht. Sommigen wouden hun eigen polis stichten, en ze lokten de gewone man naar een nieuw gebied. Vermoedelijk werden de oorspronkelijke bewoners slaven of met geweld verdreven. Poleis die niet koloniseerden -> bvb Sparta veroverde landbouw gebieden in Hellas zelf. Einde 550 v.C. : Nieuwe kolonies voldeden aan de handelsbelangen van de moedersteden. Einde emigratie door druk andere economische machten in het westen ( Carthago en Etrusken ) en De Perzen in het oosten . De kolonisatie vond literaire vertaling in de verhalen van Homerus : Odyssee
( ppt ) 4.2 Fenicische nederzettingen en opkomst van Carthago. Macht : groot geworden in de Duistere Eeuwen. ( grote rijken waren verzwakt bvb Syri of Egypte ) Fenice: Griekse term voor land van de purpervissers: suggereerde ten onrechte dat het om een eengemaakt rijk ging. Bestond uit kleine zelfstandige stadstaten : belangrijke Byblos en Tyrus. 10de eeuw : Handelsnederzettingen in : Zuid-Spanje, Sicile, kust Noord-Afrika. Ze hadden eigen schrift en munten, uitgebreid gamma aan producten.
13
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem Met toename van de macht van de Assyrirs ; handelsnetwerk overgenomen door Carthago. Hun belangrijkste vestiging in het westen. Troeven : zelfgestichte landbouw kolonies in Zuid-Afrika. groot aandeel handel in westelijk bekken ( steunpunten langs kusten ) goud uit Senegal en Tin uit West-Europa. 4.3 Etrusken Etuskische invloedsfeer. Bekend als schakel in Romeinse geschiedenis. Economische ontwikkeling reikt verder. Vestigen hun hegemone over de Tyrrheense zee. Vooral in Corsica lang kolonisatie . Keerpunt Eind 6e eeuw : nederlagen tegen de stad Cumea in 524v.C en tegen de Italische volkeren in Rome. 509 v.C verdrijven laatste Etruskische koning. 5e eeuw conflict met Kelten en Griekse macht in Syracuse.
14
5 Ontstaan van de democratie in Athene ( 800-508 v.C. )

5.1 Algemene trends in het Archasche Griekenland Politiek hecht verbonden met de stad. Woord politiek komt van polis (stad,stadstaat). De stadstaat was de ideale schaal voor een politieke gemeenschap in het ogen van de Griekse denkers. Tussen 800 en 500 v.Chr. Ingrijpende veranderingen in Griekenland die voor wisselende regeervormen zorgde. Koningen verdwenen ( uitgezonderd Sparta ) Gezag van aristocrate elite brokkelde af Poleis kennen fase van tyrannie voor 1 of 2 generaties ( uitzondering Sparta ).
Athene was de eerste ontwikkelde democratie. Gegrondvest door de hervormingen van Cleisthenes rond 508 v.C Ook in Chios en Sparta vanaf 6de eeuw volksvergadering -> niet echte democratie. Meeste poleis : mengeling van verschillende bestuursvormen ( Monarchie,Tirannie,Aristocratie,Oligarchie,Timocratie en democratie ) 5.2 Verklaringen voor het ontstaan van de Atheense democratie 1. Ontwikkeling van het schrift Alfabet in Griekenland op grote schaal ingevoerd in de Archasche periode. Eenvoudig schrift en makkelijk te leren. De verspreiding van het schrift valt oa af te leiden uit de invoering van het gebruik om de leiders te verbannen -> 6000 handtekeningen van brugers op aardewerk. Er werd dus verwacht dat burgers konden lezen en schirjven. Eind 7de eeuw -> eerste geschreven wetten. ( Tekst ) Draco (Gr.: Drakoon) (ca. 620 v.C.), de eerste Atheense wetgever. Er zijn over zijn persoon slechts legenden bekend. Zijn wetten (thesmoi, in onderscheid van de latere nomoi van Solon) werden op draaibare pijlers (kurbeis of axones) gepubliceerd. In hoofdzaak bestond zijn wetgeving uit een bekrachtiging van het oude adels- en familierecht. Het originele school echter in de behandeling van het bloedrecht, dat aan de bloedwraak der geslachten werd onttrokken en aan de staat werd toegewezen. Er werd duidelijk onderscheid gemaakt tussen moord, doodslag zonder opzet en doodslag uit noodweer. Hierover oordeelde een apart college van 51 ephetai ( gedelegeerden). Nu de staat de wraak van de families overnam, moest aan deze ook gestrengheid van bestraffing gegarandeerd worden. Vandaar dat men in de oudheid zei dat Draco's wetten met bloed geschreven waren. Men spreekt nu nog van draconische maatregelen (Ref. Encarta) 2. De Vroege eenmaking van Attika. Athene was belangrijkste plaats in Attika ( kleii driehoekig schiereiland aan de zuidoostkant van Midden-Griekenland.). Attika in begin relatief arm. Dit bleek een zegen tijdens de invallen van de Dorirs die voor vruchtbare grond gingen en Attika bleef dus gespaard van invallen. Er was weining onrust en geweld, iedere burger had het Atheens recht in Attika. 15
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem 3. Sociaal- economische en militaire veranderingen ten tijde van de archont Solon. Sociaal economische verklaring: Emancipatie van horigeboeren. Door snelle bevolkingsgroei was er een grote kloof tussen grootgrondbezitters en kleine boeren ( door schulden in slavernij ). SOLON 594/593 v.C alle schulden kwijtschold; schuldslaven vrijliet; naar het buitenland verkochte schuldslaven repatrieerde door ze terug te kopen; verbod op schuldslavernij voor Atheense burgers (lichaam mag niet meer in onderpand gegeven worden); afschaffing van de status van de hektemoros.
Bevrijde horigen van hun schulden en onthief hen van de plicht een deel van hun opbrengst af te staan. -> NIEUWE KLASSE ( meer zeggingschap ). Vervulden ook belangrijke militaire rol. De infanterie ( holpieten ) werden belangrijk en door boeren vervuld., bleek in slag van Marathon 490 v.C. Grote mythe in Athene -> Athene boeren versloegen professionele leger van Sparta. Dus : inkomen en invloed stegen ( ppt tabel ) 4. Athene als imperiale macht Vestigin van Athene als imperiale macht was tenslotte eveneens van groot belang voor het ontstaan van een democratische regering -> uitbreiding slavernij mogelijk ( import slaven uit verre gebieden). De vrije burgers konden meer tijd in politiek steken. Overwinningen van de Grieken in de oorlogen met Perzi -> grondslag voor bloei van polis, meer rijkdom -> betalen politieke functies Imperiale macht zorgde voor stabiliteit van de democratie. Na Peloponnesische oorlogen( 431-404- einde aan stabiliteit
5.3 Ontstaan van de democratie onder Cleisthenes Solon gaf al eerste aanzet voor democratische vormen maar er was nog altijd een timocratie. Na tussenperiode van anarchie en tirannie. Eind 6de eeuw : CLEISTHENES basis voor democratie. Hij was lid van belangrijke adel familie maar trok ook het belang van de gewone bevolking en trok zo de macht naar zicht toe, belangrijke hervormingen. DEMOCRATISCHE VOORUITGANG. Bezit was niet meer een criterium om te kunnen deelnemen aan bestuur.
16
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem Aanpak: Polis in 10 districten ( phylen ) opgedeeld in stadswijken of dorpen Uit elk district werden er 50 mannen aangewezen voor raad van 500 ( door loting ) Termijnen in de Raad van 500 : beperkt max 1 of 2 termijnen van jaar Raad: dagelijks bestuur, afhankelijk van goedkeuring volksvergadering ( Ekklsia) toegankelijk voor alle mannelijke burgers. Invoering van ostracisme of scherven gerecht door voksvergadering Democratie beperkt onder Cleisthenes en Pericles. Enkele Atheense mannen boven de 20 jaar waren vrije brugers. Uitgesloten : Vrouwen, Vreemdelingen ( metoken ) enkel volwaardig burger als je Atheense vader had en slaven werden uitgesloten. 5.4 Ter vergelijking : de hoplietenstaat Sparta ( ppt ) Gelijkenissen - Geschreven wetten - Sparta doorbrak de aristocratische heerschappij. Verschillen - Erferlijk koningschap - Slaven en ondergeschikten ( bevolking Laconi en Msseni ) - Mannelijke burgers, militaire training. - Gemeenschapsleven bvb mannen in kazerne vna 7de tot 30ste -Geen democratisch orgaan -Weinig cultuur, alle aandacht militair -Domineert Peloponnesos via de Peloponnesische bond - Geen wijzigingen aan staatsbetel Sparta was zeer machtig met strenge levenswijze en gemengde staatsvorm dit kent nog altijd zn aanhangers ( bvb Hitler geweest )
6. Perzische en Poloponnesische oorlogen ( 5de eeuw v.C. )

6.1 Situering in de tijd: De klassieke oudheid In de Archasche periode ( 800 tot 500 v.C. ) : Basis Griekse identiteit, Politiek was Hellas verscheiden wereld van poleis Klassieke periode ( 4de-5de eeuw v.C. ): Gouden eeuw van Athene, democratie uitgebouwd en verfijnd. Maar ook conflicten. De Poloponnesische oorlog ( 431-404 v.c ), alle geloof,tradities,politiek,morele en culturele waarden werden over geworpen. Er kwam vreemde overheersing. De veroveringen van Philippus II van Macedoni in 338 v.C -> einde onafhankelijkheid van de Griekse poleis. Er ondstaat in het oostelijke bekken van de M-Z een Macedonisch/Hellenistisch wereldrijk. 17
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem 6.2 Situeren in de ruimte: Het enorme Perzische rijk tov Hellas
Grootste rijk dat op dat moment had bestaan. Ontstaan midden van 6de eeuw door Cyrus. Darius wouw nog grotere expansie = conflict met Grieken. Darius zorgde voor vele vernieuwingen: Hoofdstad : Persepolis en de Koningsweg ( heirbaan van 2400 km ). Het rijk was opgedeeld in provincies. En werden door beschermers van de koning bestuurd. Er werd ook tribuut gehoffen. 6.3 Oorlog : zaak van de polis. De Griekse stadstaten maakten gebruik van burgerlegers. Vechten was prima maar enkel in dienst van de poleis. Wie in een vreemdeleger vocht was een barbaar. Oorlogen waren zeer ingrijpende ervaringen voor de poleis en de burgers en huurlingen die voor vreemde legers vochten kwamen er dan ook maar na de Ploponnesische Oorlog ( 404v.C.) 6.4 Perzische Oorlogen ( 499-479 v.C. ) Oorzaken volgens Herodus : Perzische Oorlogen zijn conflict tussen Oost en West Trojaanse oorlog was een voorloper van huidig conflict Perzische leiders lijden aan overmoed (hybris): de Bosphorus is ook een symbolische grens
18
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem 6.4.1 Positie van Klein-Azi Perzische oorlogen waren een strijd om de macht over de Egesche Zee. Bij de expansie van hun rijk en invloedsfeer botsten de Perzen op de Grieken. ( echte oorzaak ) 1ste die met de Perzen in aanraking kwamen; Kolonies op Klein-Azi Deze waren een autonoom deel van het koninkrik Lydi maar werden veroverd door Cyrus. Er kwam geen militaire hulp van Sparta enkel een diplomatiek protest. De gebieden moesten nu hun belastingen aan de Perzen betalen ipv aan de Lydische koning. Voor de Perzen kwam er echter meer bij kijken, de cultuuren botsten en ze kwamen in politieke ingewikkelde politieke verhouding van de Griekse eilanden en de Balkan. -> Ze besloten om heel de Griekse wereld over te nemen. aanleiding opstanden van Milete in 499 v.C. Athene en Eritrea kregen een oorlogsverklaring na de opstand aangezien ze symbolische hulp geboden hadden aan het verslagen Milete. De andere steden kregen gezanten die aard en water eisten als symbool van de onderwerping. Weinigen weigerden dit dus dacht Darius dat hij Athene vlot zou kunnen veroveren. Oorlog in dramatische momenten: Slag bij Marathon (490 v.C.) De bergpas van de Thermopylen (480 v.C.) Plundering van Athene (480 v.C.) Slag bij Salamis (480 v.C.) Slag bij Plataeae (479 v.C.)
6.4.2 De veldslag bij Marathon ( 490 v.C. ) De strafexpeditie van koning Darius werd een mislukking. De Perzen zetten hun landleger aan wal in de vlakte van Marathon op nauwelijks 40km van Athene. De Atheense generaal Miltiades ging echter over tot de tegenaanval . Bro Toen de Perzen de Grieken op zich zagen toerennen, stelden ze zich op om ze op te vangen. Het scheen hen toe dat de Atheners van hun zinnen beroofd waren en hun eigen ondergang tegemoet snelden. De aanval van de Grieken was zo hevig dat de Perzen hals over kop naar hun schepen vluchtten. Volgens de legende snelde een soldaat van het slagveld naar Athene en bracht het bericht van de
19
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem zege met de uitroep :Wij hebben gewonnen. Van uitputting viel hij dood neer.Herodotus (484-424 v.Chr.), Historiai. Bron geloofwaardig door: De verkeerde inschattingen van de Atheners door de Perzen. : Darius besloot te vechten zonder cavalerie het grote Perzische wapen. Het Atheense leger was echter opgewassen tegen de lichte infanterie van de Perzen. Grote Atheense Motivatie: Atheeners waren gemotiveerder ookal waren de Perzen met meer. Ze waren een gehechte strijdgroep met de hulp van enkel Plataiai. De perzen gingen minder aan elkaar.
Belangrijkste bron : HERODOTUS 6.4.3 Zeeslag bij Salamis ( 480 v.c) Xerxes, zoon van Darius plande een grootscheepse veroveringstocht naar Griekenland. Met een enorm leger. ( tabel ). Verschillende poleis in het noorden gaven zich snel over. Athene werd in het nauw gedreven en de bevolking trok zich terug op het eiland Salamis. Een Griekse zeevloot met triremen wist toch de Perzen te verslaan.
Factoren voor deze onverwachte overwinning. Geheim wapen; Wendbare triremen ( snel, ligt, wendbaar) verasten Perzen.
Meer samenhorigheid bij de Grieken, Helleense bond met Athene en Sparta Atheense strateeg Themistocles bedacht list en was bedenker van de uitbouw van het maritieme leger. Er stond veel op het spel voor Athene : het terugwinnen van hun vernielde stad en bewaren van de jonge democratie.
6.4.4 Definitieve overwinning van de Grieken. Perzische landleger defenitief verslagen bij Plataeae in 479v.C. Hierbij hadden de Spartanen een groot aandeel. De Atheense vloot dwong de onafhankelijkheid van de kolonisten af die pas erkend werd in 449 v.C.
20
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem 6.4.5 Gevolg voor Athene. Grote overwinnaar. De 5de eeuw werd de Gouden Eeuw: culturele bloei en politiek hoogtepunt. Athene werd leider imperium en bouwde haar zeevloot uit via de Delische Attische Zeebond ( 477 v.C. ) 6.3 De Peloponnesische oorlogen ( 431-404 v.C. ) 6.5.1 Een belangrijk keerpunt: Een keerpunt: zelf beseft door deelnemers. Einde aan schitterende culturele preiode. De twee partijen kwamen uit een bloeiperiode dus waren zeer goed voorbereid. Andere Grieken sloten zich aan bij de twee partijen. Er kwamen twee kampen zelf buiten Griekenland Een soort wereldoorlog : enorm verlies van mensenlevens en bezittingen. Ontwrichte de relaties binnen Griekenland. Dit zorgde ervoor dat het vermogen om zich tegen veroveraars van buiten te weren afnam. Enorme geweldspiraal Wreedheden, inbreuken op gedragscodes. Enorm veel woede en frustraties tov de andere partij door de lange strijd. Er waren gruweldaden. Er werd mishandeld en roversbendes vermoorden onschulldige kinderen. Sommige steden helemaal verwoest de mannen vermoord en de vrouwen en kinderen verkocht als slaven. Slechte zaak voor Atheense democratie Ommekeer in de tendens naar uitbreiding democratie. Wanneer Athene groot en machtig was, de democratie een aantrekkingskracht op de andere staten. Na nederlaag was dit gedaan en werd er terug gegrepen naar de oligarchische vormen. Een grote actuele waarde Schrijvers namen dit conflict om een licht te werpen op WOI en zijn oorzaken. Ook de koude oorlog kan je ermee vergelijken twee grote wereldblokken ( NAVO en Warschaupact ) met elk 1 machtige leider. 6.5.2 Bronnen Belangrijkste bron : THUCYDIDES ( leefde en nam deel aan de oorlog ) was Atheener Positieve aspecten : Met recht bewonderd als historisch meesterwerk. Wijze gedachten over de oorlog en zn aard. Tekortkoming: Het is niet af, stopt 7 jaar voor einde van de oorlog, was betrokken partij en schreef moeilijk.
6.5.3 Oorzaken van het conflict. Vrees van Sparta voor uitbreiding Atheense macht( Oligarchie vs Democratie ) en de rol van Sparta in de Peloponnesus waar ze dominant waren. Botsing tussen de economische belangen van Korinthe, bondgenoot van Sparta en Athene. Athene kreeg meer en meer interesse in het Westen. 6.5.4 Aanleiding Militaire hulp van Athene aan Corcyra ( Kolonie van Korinthe die in conflict lag met Korinthe)
21
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem Ingrijpen van Athene in Potidaedae: Kolinie van Korinthe maar ook lid van de DelischeAttische Zeebond Korinthe drong aan op oorlog tegen Athene en kreeg steun van Megara lag in conflict met Athene, Sparata en de leden van de Peloponnesische bond verklaarden Athene de oorlog.
6.5.5 De 2 machtsblokken en hun strategie. Twee kampen. Sparta -> Peloponnesus ( zondr Achaea en Argos die neutraal bleven ) Athene -> leden van Delische-Attische Zeebond en bondgenoten ( Plataeae,Thessali,Acarani,Corcura en Zacynthus.)
Spartaans landleger aangevuld met Beotische ruiterij het sterkst. Atheners hadden overwicht op zee en financieel sterker ( reserves met bijdragen van de bondgenoten ) Strategie: Sparta-> herhaaldelijk aanvallen op land ( Attica, Atheense steunpunten in het Noorden ) Athene -> Defensief , wouw een uitputting oorlog ( genoeg voorraden door schepen en geld )
6.5.6 De drie fasen van de Oorlog Van 431-421 V.C - Spartaanse aanvallen zorgden voor veel landbouw schade in Attica. Ook stierf Pericles zeer vroeg aan de pest ( belangrijk volgens Thucydides ) deze epidemie maaide 3de Atheense bevolking weg. Defensieve strategie werd herzien Ook had Athene nog twee andere problemen : Interne spanningen tussen democraten en oligarchen + niet betrouwbare bondgenoten. 421 v.C Vrede tussen beide partijen. Bezette gebieden opnieuw afstaan, Niet iedereen deed dit echter ( Spartaanse bondgenoten zoals Corinthe) Na vrede periode van relatieve onderbreking van militaire acties Deel 2 oorlog 413-404 v.C 22
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem Begin : Atheense expeditie naar Sicili Einde: Nederlaag voor Athene. De Athener Alcibuades : Steunde eerst de expeditie maar liep toen over naar Sparta, viel daar in ongenade en liep toen over naar Perzi. Laatste jaren oorlog: Perzi ten gunste van Sparta en Bestuurproblemen in Athene 6.5.7 Vredesvoorwaarden. Afbreken lange muur en versterking haven van Piraeus Athene: buitenlandse bezettingen opgeven Athene: Extreem oligarchise bewind instaleren -> werd na enkele jaren vervangen voor democratisch bewind zonder vervolgingen voor wie mee deed aan de harde terreur. Athene moest leiderschap Sparta herkennen en Dellisch-Attische zeebond opgeven. 6.5.8 Balans. Spartaanse overwinning bracht voormalige onderdanen van Athene geen vrijheid: Sparta of de Perzen bezatten de gebieden Democratische regimes werden vervangen voor oligarchische door Sparta. Enorm verlies aan mensenlevens Economische schade: in delen zo groot dat mannen probeerden aan de kost te geraken als huursoldaten vaak in buitenlandse legers. Morele en Religieuze verwarring: Verdeeldheid Er ontstond geen machtsevenwicht of vrede -> Verdeelde Griekenland buigthet hoofd voor Philippus II ( 338 v.C ) uit Macedoni
7. Pericles en de Democratie.
Syllabus bronnen 42-48
23
8. Sociale en culturele leven in Athene gedurende de klassieke periode.

8.1 Sociale leven in Athene/ Attica Midden 5de eeuw: Economische en culturele centrum van Griekenland en Athene was grootste stad van de Griekse wereld ( ca 100 000 inw )
Volwassen mannelijke burgers: Burgerrecht vanaf 18jaar, legerdienst van 2 jaar en namen de politieke en miliatiare beslissingen. Dit recht was niet gemakkelijk te verwerven. Ingedeeld volgens vermogen in 4 groepen ( bepaalde militaire verplichtingen ) Aristocraten : de ruiterij ( bovenaan) Onderaan: dagloners -> roeiers op de krijgsvloten. De Metoken ( vreemdelingen ) Wonen en werken in Athene als vrije niet Athener. Meestal actief als matroos,dagloner of handwerker. Ze bezitten geen grond dus konden geen zelfstandige boeren zijn. Sommige waren echter ( na de Perzische oorlogen ) welvarende handelaars. Ze hadden Verplichtingen - Verblijfsgeld : directe belasting - legerdienst vervullen bij hulptroepen De slaven Verschil in afkomst en statuut. Werden verkocht, als ze zich vrijkochten,vrijgelaten werden of vrijgekocht werden kregen ze de status van metoken. Ze konden eigendom zijn van particulier of van de staat. De vrouw Geen politiek rechten dus namen niet deel aan het openbare leven. Deden het huishouden. Ze hadden geen rechten maar werden gegeerd als bruid.
Bronnen 51-52-53 syllabus.
24
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem 8.2 Culturele leven in Athene 8.2.1 Vanwaar die bloeiperiode? 480-338 waren de hoogdagen voor de Griekse cultuur. Athene cultureel centrum en leerschool van Griekenland. In Athene: de beste talenten uit de Griekse wereld -> uit het door Perzen bedreigde Ioni die in archasche periode brandpunt was van Griekse beschaving. Iedereen was vrij om te zeggen,schrijven, te maken wat hij wilde. Bepaald religieus taboe werd gerespecteerd ( niemand mocht de goden beledigen ) Veel geld in Athene. Veel geld naar kunst en feesten Veel uitwisseling tussen kundige creatieve Grieken uit alle windstreken in Athene. Het publiek werd hierdoor kritisch. Veel Atheners konen lezen. Deze factoren zorgden voor vruchtbare oogsten, rijke bouwkunst,beeldendekunst, literatuur, en wijsbegeerte. Prachtige tempels en literaire genres deel betaald uit kas Dellische-Attische Zeebond. 8.2.2 Onderwijs. Enkel voor wie het kon of wilde betalen. Een soort basis onderwijs ( hoger onderwijs kwam er pas op einde 5de eeuw). Vooral op jongens gericht Twee doelen: Hoofdvak lichaamsontwikkeling. Om een goed krijger te worden, atletische sportproeven vonden plaats in private plaestraae of gymnasia ( polis ). Naaktheid was hierbij zeer belangrijk er was ook knapenliefde en homofilie. Dit werd aanvaard naargelang de sociale status van de partners. Seksuele contacten tussen een burger en slaaf of vrije vreemdeling was een priv zaak, mits de burger een actieve rol speelde. Een homo relatie was toegestaan wanneer het om een vrije jonge man ging met een kind die hij eerst beschermde,leidsman van werd en leraar ( pederastie ). Polis afhankelijk De muzische vorming Alles wat kon bijdragen tot de geestelijke vorming, muziek,pozie,drama,woordkunst. Ze leerden rekenen en schrijven en elzen ( epossen van Homerus ) De pedagoog -> onderweg werd de jongen begeleid door een slaaf die erop toezag dat hij hem goed geraagde deze had een stok en kon lijstraffen toepassen. Visie op kindertijd: Minder belangrijk, een proces om goede burgers te leveren. Ze werden niet per individu beoordeeld maar de diensten die ze hun ouders konden bewijzen. ( familielijn,steun,rituelen). Ze moeten later voor hun ouders kunnen zorgen, geen rol in samenleving als kind. Veel kindersterfte, kregen andere begrafenis meestal binnen stadsmuren of in fundamenten van gebouwen en s nachts. 8.2.3 Filosofie Klassieke periode filosofie nieuwe richting in-> Socrates,Plato,Aristoteles . Ze waren zeer belangrijk, de belangrijkste uit de oudheid 25
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem Socrates Scheidingslijn in de filosofie, vandaar de benaming presocratici = alle natuurfilosofen voor Socrates. Geografisch zwaartepunt verplaatst naar Athene. ( geboorte plaats 3 bekende filosofen) Niet het onderzoek van de natuur maar de belangstelling voor de mens en zijn plaats in de samenleving staan centraal, Ethiek belangrijk onderwerp. 1. De sofisten Socrates ( 470-399 v.C. ) leefde in die tijd. Zijn filosofie is niet te begrijpen zonder deze nieuwe denkrichting. Rondtrekkende leraars en filosofen die tegen betaling de burgers onderwijzen. Vooral de rijken dus. Ze hebben hun lessen nodig om succesvol te kunne participeren in de Atheense economie. Grondige studie van de taal,een reflectie over de Staat en de maatschappij. Kritisch omtrent de mogelijkheid om absoluut zeker kennis op te doen. Scepcis binnen de filosofie Geen absolute normen voor wat juist en verkeerd is bestaan. Socrates wil echter aantonen dat sommige normen absoluut voor iedereen gelden. 2. Socrates ( 469-399 v.C) Raadselachtige figuur. -> geen letter op papier maar toch zeer belangrijk. Belangrijke bron is de dialogen van Plato ( bekendste leerling ). Stierf door de gifbeker doordat hij niet in de goden van de stad geloofde maar in een ander goddelijk wezen en hij bedierf de jeugd. 5 bron syllabus 3. Plato( 429- 347 v.C ) en Aristoteles ( 384-322 v.C ) Plato : Leerling van Socrates Adviezen aan de Syracusiaanse tyran Dionysius II Sticht de academie, centrum van de platonische wijsbegeerte Aristoteles : Leerling van Plato, Opvoeder van Alexander de Grote, sticht Lyceum Hoe komen we tot de ware kennis? PLATO -> wereld der ideen boven zintuiglijke wereld ARISTOTELES: alles op aarde is in soorten van categorien te ordenen. Wat is de ideale staatsvorm? PLATO; democratie = chaos/ vertrouw enkel op de filosoof koningen. ARISTOTELES: goed bestuur is het belang van alle burgers, streven naar combinatie democratie en oligarchie -> Plato leidt tot tirannie.
26
9. Een regionale grootmacht in het oosten : Het rijk van Alexander de Grote ( 4de eeuw v.C )
9.1 Algemene tendens in de 2de helft 4de eeuw en e 3de eeuw. Wereld rond de M-Z evolueert in de richting van meer politieke en culturele eenheid. Twee regionale grootmachten In het oostelijke bekken : Opkomst Macedonirs en Griekse greep op het oosten. Alexander de Grote brengt een hellenistisch wereldrijk ( later uiteenvalt in 3 stukken) Westelijke bekken verover Rome het Italische schiereiland 264 v.c. en schakelt de Carthago uit met de Punische oorlogen 202 v.C.
9.2 Situeren in de ruimte en tijd. 9.2.1 De uitgangspositie van Macedoni Uithoek in noordoosten Hellas met hoofdstad Pella Economische troeven : Philippus II controleert het welvarende handelsgebied Chalcidice en Thraci. Semi-Grieks volk ( geen culturele eenheid) Koninkrijk Macedonische aristocratie kon deelnemen aan OS 9.2.2 Expansie van Alexander de Grote in 10 jaar. ( 334-323 v.C. ) Verenigde Griekse wereld en het Oosten: Zijn rijk ging van Macedoni tot Indusvallei en Egypte (Atlas Portret Alexander: Bevrijde volken met respect, werd goed om ringt en werd verafgood. Nu zijn er echter ook andere bedenkingen waarbij hij een matchspsychopaat wordt genoemd. Had een vaak impulsieve aanpak maar wist goed de zwakten van tegenstanders te gebruitken. Vader: Filippos II : Versloeg Athene en Thebe Moeder: Olympias Na dood van zn Vader die vermoord werd wil hij zich wreken, kruistocht naar Perzi, Vernietigen van Thebe en hij wil een god zijn zoals Achilles FASEN UIT MILITAIRE TOCHT; ca 35 000 soldaten waarvan veel vreemde troepen. Via Hellespont naar Klein-Azi ( 334 v.C ) Bezoek Troje ( schild van Achilles ) Bestorming van Sagalassos. Hakt knoop door : Op weg naar Azi Slag bij Issos ( 333 v.C. ) confrontatie met Perzen ( Darius III) Verovering van Tyrus en Palestina
27
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem Inname van Egypte : Verwelkomt als bevrijder, Hij word gezien als de nieuwe farao ( de zoon van god ) uitspraak van her orakel van Ammon en sticht Alexandri. Belangrijke stad met haven, er volgen er nog 30 ( kaartje )
Confrontatie met Perzen : Gaegamela. Babylon,Susa, ingenomen en Persepolis geplunderd . Trekt noordwaarts Dood op Darius III : Alexander koning van Perzen Overwinning op Indische vorst Porus aan de Indus ( 325 v.c. ) Terugkeer naar Babylon ( stad uitbouwen ) Overleden
9.2.3 Verdeling van het rijk van Alexander ( 323-46 v.C. ) Zn vrouw en zoontje worden vermoord. De opvolgers of diadochen, generaals van de machtige strapien strijden om de macht. Er ontstaan 3 deelrijken ( atlas ). Griekenland stond onder Macedonische invloed, Rome veroveren Macedoni in 148 v.C en plaatst Griekenland onder toezicht van de Romeinse gouverneur van Macedoni in 146 v.C. 9.2.4 Griekse wereldbeeld verruimt Tijd voor Alexander de Grote Aarde platte schijf, Omstreeks 400v.C. de bewoonbare wereld langgerekt gebied van ongeveerde Ganges in het oosten tot de Atlantische Oceaan?? De eeuw van Alexander de Grote Verruiming van de geografische kennis. Wetenschap kwam tot bloei in culturele centrum rond de bibliotheek van Alexandri. 4de eeuw v.C. door filosofische overwegingen op idee dat wereld bol moest zijn. Na Alexander de Grote Eratosthenes ( 276-196 v.C. ) Eerste aardmetingen en kaart van de bewoonbare wereld ( atlas 20 rechtsboven ). Rest van de aarde zou leeg zijn. Crates 200 v.C kaart met 3 contineten.
28
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem 9.3 Verklaring van de snelle expansie van Macedoni Philippus II ( 359-336 v.C ) domineer de Griekse poleis ( buiten Sparta )Na slag bij Chaeronea ( 338 V.C ) poleis onderworpen aan Macedoni. Macedoni had politieke en miliaire leiding over hellas ( zonder dit was ADG nooit geslaagd in de expansie )( bron syllabus 62 ) Voor Grieken waren de Perzen nog altijd een grote vijand. ADG kon zo snel motiveren en mobiliseren Sterk model leger naar het model van Thebe. Strijdkrachten bestonden uit combinatie van falanx met cavalerie en lichte troepen. Ze waren flexibel, er was een grote inzet een belangrijke rol voor elite troepen en vernieuwende technische middelen. ( lange speren ) 9.4 Er is meer dan militaire slagkracht : bestuur : Het assimileren van Grieken,Macedonirs en Perzen door een opgelegde huwelijkspolitiek voor zn militaire leiding. Huwde zelf dochter van Darius III Verspreiden van Hellenisme : gezamenlijke cultuur en identiteitbij elite Behouden Perzische structuur van satrappen en de focus op een almachtige vorst met goddelijke allures. Overwonnen volkeren integreren in zn leger Bouwen van nieuwe steden met zn naam 9.5 Hellenisme Hellenisme als cultuurbegrip Een al dan niet bewust verspreiding van de Griekse cultuur buiten Hellas. Klemtoon op de grote betekenis van die cultuur en de Westerse beschaving in het algemeen. Enorm gestimuleerd door ADG. Van regio tot regio De rol van de nieuwe Griekse steden. Onder ADG over in het Oosten nieuwe steden gesticht met naam Alexandri van Egypte tot in het huidige Afghanistan. Via deze steden werd de Griekse taal en cultuur uitgedragen: Bijzondere economische en politieke positie: een ruime mate van zelfbestuur,landbouw gronden en belastingsvrijstelling. Allen volledig burger recht aan Grieken en Macedonirs Grieks karakter in plattegrond: dambord-patroon, aanleg stadia,gymnasia,theaters,tempels in Griekse stijl.
Propaganda Cultureel programma rond de 7 wereldwonderen, de vuurtoren van Alexandri 105m hoog was er 1 van. De figuur van AGD werd gedealiseerd zeker na zn vroegtijdig overlijden. Bron pg 64 De religieuze inbreng van het Oosten Godsdienstige voorstellingen werden door het Oosten benvloed in de tijde van het hellenisme. Isis-cultus : Isis wordt opgenomen in Griekse godenwereld met bijzondere status. Babylonische astrologie; planeten werden naar Babylonische gewoonte van goden namen voorzien. Er is ook meer persoonlijke toewijding bvb Zeus meer beklemtoond, minder vertrouwen in Olympische godenwereld 29
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem 9.7 Nieuwe tendensen binnen de filosofie. Centrale probleemstelling : Individuele verantwoordelijkheid Persoonlijke Ethiek Hoe mens individueel gelukkig wordt
Veel te verklaren binnen politieke context; de mens als kosmopoliet ipv polis-bruger. Invloedrijke richting : De stocijnen ( stichter zeno ) Alles heeft een doel, een plaats in de door god gewilde natuurlijke orde Mens moet zicht beheersen door verstand te laten primeren Vrijheid is geestelijke berusting in het individu ( geen polis vrijheid )
Diogenes. Eenzaat in de tijd van ADG, splitsing tussen filosofie en vakwetenschappen. Vooral in Alexandri een enorme wetenschappelijke bloei door oprichten Museum; centrum voor wetenschapsoefeningen en bibliotheek. 9.8 Evolutie in de kunst Bouwkunst ; vooral gebruik van Corinthische zuilen Beeldende: meer emoties bvb stervende Galli, beeld van een oudere vrouw
30
10 Ontstaan en vroege geschieenis van Rome ( 1000 v.C tot 509 v.C )
10.1 Vanwaar de fascinatie voor de Romeinen? Rijk van Spanje en Frankrijk tot aan de Tigris en de Eufraat en van N-Afrika tot aan de Noordzee. Rijk veroverd in vele oorlogen waarin Rome vaak in groot gevaar was. Er zijn nog veel overblijfselen ( aquaducten, rioleringen, ) Bekwaamheid inzake ingenieurskunst en architectuur , recht van organisatie van de staat , 10.2 De bewoners van het Italische schierleiland: een complex verhaal. Etrusken Stichten belangrijke steden op deel van het schiereiland . Dreven handel met noord en zuiden van Italisch schiereiland. Belangrijke regio ( Etruri ) gelegen op westelijke zijnde van het Italische schiereiland tussen Arno en Tiber Italische volkeren Indo-Europees volk dat ca 1000 v.C. gebruikt maakte van ijzeren wapen om de aanwezige boeren te onderwerpen. Belangrijke groepen bvb De latijnen, Sabijnen Samnieten De Grieken Vestigen zich midden 8ste eeuw in Zuid-Itali en Sicili. Bracht cultuur naar het westen, doorgeven Griekse invloeden via de Etrusken. De Carthagers Steunpunten op westkust van Sicili, Sardini en Corsica, nauw contact met Grieken die via hun het Alfabet leerden. In noorden: ook Ligueren en Illyruscge volksstammen : Ligurirs : Oorspronkelijke bewoners groot gedeelte van Z.W.Europa. voor binnendringen van Italirs en Kelten. Trokken zich terug in de bergen ,waren goede slingeraars en kwam zo in het Romeinse leger tot recht. Illyrirs ( Waaronder Veneti ) Leefde aan de Adriatische kust en waren zeerovers. Spraken Indo-Europese taal, 230v.C bonden Romeinen de strijd met hun aan.
10.3 Het ontstaan van Rome 10.3.1 Het historische begin 1000 v.C = Latijnse nederzetting op Palantinusheuvel , Rome slechts dorpje langs tiber bewoond door Latijnse boeren en herders. Spoedig na de Latijnen volgde een Sabijnse nederzetting op de Quirinalis. Er werden nog 5 heuvels met deze nederzetting verenidgd. Keuze vestiging door Tiber. Een klein eiland liet toe de Tiber over te steken en boten konden tot daar doorvaren. En er was een weg naar de zoutpannen aan de kust. 600 v.C : Etrusken maakten zicht meester van Latium en regeerden Etruskische koningen over Rome. Nederzettingen ommuurd ( de muur van Servius Tullius ) en binnen in tempels voor de goden, tussen de heuvels ontstond het forum en de moeras vlakten werden drooggelegd. Het forum werd doorsneden door de heilige weg Via Sacra 10.3.2 De legendarische stichting van Rome De legende : 31
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem De legende De sage begint met het verhaal van de vluchtende held en halfgod Aeneas uit het brandende Troje. De stad is door de Grieken na tien jaren belegering door een list veroverd. Tezamen met zijn vader Anchises en zijn zoon Julus weet hij de haven te bereiken en vertrekt over zee met 200 schepen. Al is de vlucht dus geslaagd, een groot ongeluk treft hem : zijn vrouw is verdwenen, hij zal haar nooit meer terugzien. Er volgen jarenlange dwaaltochten in de Middellandse Zee, met een tragisch oponthoud in het rijk Carthago van koningin Dido. Uiteindelijk bereikt Aeneas Itali. Hier hebben de goden de landstreek Latium voor hem bestemd en hij huwt Lavinia, de dochter van de koning van de Latijnen. Hij regeert vanuit de nieuw gestichte stad Lavinium. Wanneer Aeneas sterft, wordt hij door zijn zoon Julus opgevolgd. Julus bouwt de stad Alba Longa. Dit is het begin van de Juliaanse dynastie. Generaties later ontstaan twisten binnen die dynastie. Zo verdrijft een broer van de koning van Alba Longa, Aemulius genaamd, de rechtmatige koning. Hij dwingt de koningsdochter Rhea Silvia priesteres te worden om zijn heerschappij tegen ongewenste troonopvolgers te beschermen. En toch brengt Rhea Silvia een tweeling ter wereld : Romulus en Remus. Als hun vader wordt de oorlogsgod Mars beschouwd. Aemulius, bezorgd om zijn macht, laat de nieuwgeborenen in een korfje op de Tiber zetten. Als door een wonder dreef de korf tot op de oevers van de Palatinus, een van de zeven heuvels van Rome. De schreeuwende babys worden door een wolvin gevonden en gevoed en later door een herder grootgebracht. Als jonge mannen worden ze op de hoogte gebracht van hun koninklijke afkomst en nemen ze wraak op Aemulius. Daarna gaan beide broers op een heuvel staan om goddelijke tekens te zoeken. Romulus wordt door de goden voorbestemd om de stad Rome te stichten : hij ziet vanop de Capitolijnse heuvel zes adelaars meer dan Remus. Remus voelt zich achteruitgesteld. Wanneer Romulus naar oud gebruik met een ploeg de toekomstige stadsmuren aanduidt, springt zijn broer steeds weer over de voren. Omdat Remus de wil van de goden miskent, doodt Romulus zijn broer. Hij wordt de eerste koning van Rome. Voor de stichting van de stad, waarmee de Romeinen hun tijdrekening laten beginnen, nemen ze het jaar 753 v.Chr. Om de bevolking van Rome uit te breiden, maakt Romulus de plaats tot asiel of wijkplaats voor ballingen en vluchtelingen. Het tekort aan vrouwen wordt opgeheven door de Sabijnse maagdenroof, waarna de vestiging met de Sabijnse nederzetting op de Quirinalis samensmolt. Romulus deelt met de Sabijnse koning Titus Tatius de regering.
32
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem Na de dood van de laatste is Romulus alleenheerser. Op het einde van zijn regering wordt hij door de god Mars ten hemel gevoerd en geniet hij, vereenzelvigd met de Sabijnse god Quirinus, goddelijke eer. Sommige oude teksten vermelden dat Romulus op het Forum wordt begraven Definitieve vorm door dichter Vergilius en historicus Livius ( tijdsgenoten van Augustus ) Historisch interessante aspecten . Romeinse verleden kreeg eeuwen oude goddelijke oorsprong ( in opdracht van Augustus ) Romeinse geschiedenis verbonden met de bewonderde Griekse Romeinse keizer kreeg goddelijk oorsprong Epos eert Julius Caesar uit de gens van Julia. Problematische relatie met Carthago. Sociale gebruiken: Kinderverlating,zelfmoordplenging BRON 69 70 !
10.4 Vroegste staatsinrichting . Oudste Rome geregeerd door 7 koningen; Deze waren Etruskisch,benoemd door volksvergadering en had alle macht. Weinig inspraak in beleid De vermogende grootgrondbezitters ( Patricirs ) hadden invloed op het beleid van eht raadgevend orgaan de senaat ( raad van de oudsten ) Onder invloed van de voorlaatse koning : Servius Tullius : politieke hervromingen - Rijkere boeren ( plebejers ) kregen grotere besuurlijke rol, nieuwe volksvergadering. Kon niet verhinderen dat 509 v.C het koningschap werd afgeschaft en de laatste koning verjaagt werd. Rome werd een republiek. Politiek werd een zaak voor het hele volk. ( bron 71 ) De Paterfamilias? -> baas van het gezin, koning van zn gezin. Had macht over leven en dood.
11. Instellingen van de Republiek

11.1 Einde van de monarchie : 509 v.C Ipv van Monarchie ( geen scheiding van machten ) kwam er een politiek systeem dat zaak van het Romeinse volk werd. ( Res publica ). De macht van de Etruskische vorst werd verdeeld over verschillende instanties, geen democratie maar een gedeelde machtsuitoefening . 11.2 Instellingen Twee magistraten ( consuls ) vanaf 367 v.C Vervangen de koning, beperkte termijn 1 jaar en veto recht tegen beslissing van de andere consul. De senaat houd hen in hun greep. De pontifex maximus of de hoofdverantwoordelijke voor de staatseredienst. Rol van koning als hoofdpriester overgenomen. De senaat ( 300 verkozenen voor het leven Grote politieke invloed. Domineerden met hun ervaring magistraten, laatste woord over staatsfinancin en bepaalden buitenlandse politiek 33
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem In uitzonderlijke omstandigeheden Normale werking van Republiek voor 6maanden opgeheven en droeg de consuls de macht over aan een dictator. Senaat had hierbij het laatste woord. De Censor Oud consul die Senatoren uit hun ambt kon ontslaan wegen zedenfeiten. 11.3 Curcus Honorum Magistraten vervulden allerlei functies. Rangorde die bekleders vanaf hun 30 moesten doorlopen en respecteren.
Quaestor :beheerden staatskas Aediles: Gewone macht in Rome , organiseerden spelen ( koste hun veel geld ), brandweer, politie Tribunus plebis: stem van het volk enkel voor plebejers Praetor: vervangen consul en spreken recht Consul : bevel over leger,handhaafden openbare orde, werd door bevolking gekozen.
Enkel weggelegd voor allerrijkste. In begin enkel adel, in 367 v.C werd echter bepaald dat 1 consul een plebejer moest zijn. 11.4 Democratisering.? Macht zou worden afgebouwd ten voordel van de lagere standen ( maar stuk van waar ). Er kwam wel meer politieke inspraak voor het gewone volk maar een democratisering kwam er niet. De vermogende klasse bepaalden het bestuur. De Romeinen hebben de mooiste regeringsvorm ingesteld die wij kennen. Ze hadden aan ieder zo veel en zo gelijke bevoegdheid toegekend dat niemand, zelfs geen Romein met zekerheid kon zeggen of Rome een monarchie, een aristocratie of een democratie was. Hoe zouden ze dat kunnen? Als je de macht van de consuls beschouwt, zou je van een monarchie kunnen spreken; die van de senaat wijst echter op een aristocratie; en als je bedenkt welke macht het volk heeft, ben je er zeker van met een democratische staat te doen te hebben. Ieder blijft in zijn positie beperkt door de macht van de anderen en bevreesd voor hun waakzaamheid.
Polybius, Geschiedenis van Rome (2de eeuw v.Chr).
34
12 De Kelten
Wat is Keltisch? De Griek Herodotus (5e eeuw v.C.): Keltoi Keltisch is vooral een taalgroep Belgai -> groep Kelten: veel lawaai,blaaszakken, maken veel spel. Vrijheidlievend volk met verfijnde cultuur Roodhaar -> niet waar, enkel in Britse gebieden Taal :Indo-Europees. Groot gebied ( Zwarte Zee tot Britse eilanden) nu 4 talen: Iers,Schots,Bretons,Welsh Ook bij ons aspecten va Keltische talen. Astrix en Obelix : Fout , Menhir niet toen maar 2000j vroeger, Kelten bronstijd en ijzer over Europa verspreid.
12.1 Situering in de tijd en de ruimte. Moeilijk, geen 1 gemaakt rijk en geen politieke eenhied. De besproken gebieden centrum van de Keltische cultuur. 1ste Fase : Hallstatt periode ( 700-500 v.C. )
Oudste periode Basis van handel: zout uit de mijnen in de Alpen ( nabij Salzburg, Oostenrijk ) en Ijzer Metaalbewerking : ploegen en nieuwe wapens. ( vondsten uit 1846 ) Zout : Bewaarmiddel, ook vrouwen en kinderen in de mijnen
Gemeenschappelijke kenmerken Keltische volken ( Hallstad ) - Bedreven brons en ijzer - Belangrijke grafcultuur ( cremeren en begraven ) - rol van paar en kar ( status symbool ) - handelscontacten met Grieken, beinvloeden de kunst bvb handel in Marseille ( via Rhne ) Vix : Borgondi ( Frankrijk ), Musseum met grootste wijnvat -> afbeelding van Griek se krijger een spartaan, uit graf van een vrouw, late hallstatt tijd, vrouwen luxegraf maar geen bestuur.
35
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem 2de Fase : La Tne periode ( 500 v.C. bloei ( 1ste eeuw )) Expansie naar het Zuiden en Oosten tot 3de eeuw dan sedentaire levenswijze Groeiende invloed van de Kelten in Brittanni vanaf 4de eeuw Verfijning van de kunst en decoratie, zwieriger en ingewikkeldere motieven Megratie: Oversteek naar Engeland, Pyreneen, Turkije, Bij Donau ( breder gebied ) Conflicten : Rome bezet tot voor de poorten, ADG ontmoet Keltische leiders ( deze zijn vooral bang dat de hemel naar beneden valt ), plunderingen bij Delphi Kunst : Typisch Keltisch, minder realistisch, geometrisch La Tne bij ons: Hoogteforten,Zoutwinning in Fort lappin ( Brugge ), Schat van Beringen : munstschat soort beleging , begraven bij ramp of oorlog. 3de Fase: Kelten in defensief: 200 vC.: einde expansie 50 vC: Gallirs in defensief ( Gallische oorlogen ), Slag bij Alesia 25 v.c : Galaten onderworpen 1e eeuw : enkel Schotland en Ierland vrij van bezetting Romeinen
12.2 Bronnen Een eigen Indo-Europese taal maar geen schrift. Late La Tne tijd toenemende gebruik van het schrift ( verslag Caesar ) Coligny kalender ( 1st eeuw ) : Gunstige en Ongunstige dagen, Latijns alfabet maar Keltische taal. Er was een dubbel beeld over Kelten: Afschuw maar ook bewondering ( zeer verzorgd ) 12.3 Samenleving Volwaardig ontwikkeld Hirarchisch Ook slaven Sleutelfiguren Vrouw? Boek oude Belgen 224-238
36
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem Speciaal figuur : Bart -> geheugen, muzikaal, Tradities en Orde, ze zijn hem liever kwijt, verhalen, in strijd met de smid, dichter , kennis Drude : kruiden,godsdienstig,geneeskrachtig, wetenschap en archeologie
12.4 Godsdienstig:
Veel goden Cultus : Open lucht Mensen offers Drude en marentak Natuurgodsdienst Stamgoden Leven na de dood Boek 247-249
12.5 Wooncultuur Dorpen 2de eeuw v.C :grote gemeenschappen kenmerken - hun ligging aan belangrijke handelswegen - centra voor slaan en munten - zetels van centraal gezag - versterkt, gunstige ligging - scheiding van industrie woon en religieuze zones
12.6 Kunst Opdracht . EXRA BRONNEN 79
37
Tweede Deel : De middellandse Zee onder leiding van Rome ( 200 v.C tot 395/476)
Situering in de tijd !
509 v.Chr. 287 v.Chr. 264-241 v.Chr. 218-201 v.Chr. 149-146 v.Chr. eerste eeuw v.Chr. 100-44 v.Chr. 31 v.Chr. 27 v.Chr. Begin van de Republiek Einde van de standenstrijd patricirs/plebejers Eerste Punische Oorlog Tweede Punische Oorlog Derde Punische Oorlog Drie burgeroorlogen Gaius Julius Caesar Slag bij Actium / einde van de Republiek Octavianus wordt Augustus
Situering in de ruimte
Situatie aan de vooravond van de eerste Punische oorlog ( atlas ) Situatie na de Tweede Punische Oorlog ( tegen Hannibal ): Carthaagse invloedsfeer in de M-Z vernietigd, ook met de Kelten wordt afgerekend in de Po-vlakte. 191 v.C. Situatie in 133 v.C: Nieuwe Romeinse provincies -> ten koste van Keltische en Iberische stallen, ten koste van Macedonirs en Seleuciden Caesar: heer en meester over Westelijk bikken van M-Z,Kelten moeten terrein prijsgeven maar domineren nog Frankrijk, Griekenland was veroverd. Egypte,Ptolomeen en de Parthen zijn nog tegenstrevers. Caesar bouwde imperialisme uit en maakte de weg vrij naar het Romeinse keizerrijk.
13 Julius CAESAR: een sleutelfiguur uit de 1ste eeuw.

13.1 Caesar levensloop en loopbaan opgegroeid in een tijd v burgeroorlogen kon geen neutrale houding aannemen (zijn papa is lid van de clan v Marius, overlijdt vroeg) nam veel deel aan veldtochten (ijdelheid) kiest voor een uitgebreide militaire carrire * bespeelt de massa (met Brood & Spelen, gladiatoren, ...) gewelddadige en corrupte stijl (die aan de maffia doet denken) ==> terreur * hoge priester, eerste in rang: woning op de rand v Forum Romanum Crassus en Pompejus = bron van inkomsten, vormt samen met hen een triumviraat ( geen wettelijke officile instelling, eerder een samenwerking), die de schijn van wettelijkheid hield 38
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem * hij legt de Senaat naast zich neer: - er is geen weg terug, 't is gebeurd - niemand weet hoe de dobbelsteen zal vallen * Senaat verliest de macht Caesar = opperbevelhebber van alle Romeinse troepen * hervorming van de kalender nieuwe wetten militair was hij een van de beste van zijn generatie hij heeft geen politieke visie voor de toekomst + curcusblad ! 13.2 Oorlogen tegen Gallirs en Germanen Start Eerste keer dat Caesar ten strijde trekt in Galli is in 58 v.C. De Helvetti plunderen en verkrachten in het Romeinse deel van Galli. Met zn groot strategisch en diplomatiek inzicht wint hij de strijd Radicalisering van de strijd. Aanvankelijk in het teken van het oplossen van conflicten tussen Gallische stammen. De Gallirs keren zich meer en meer tegen de Romeinen. De Romeinen worden bij het opzetten van hun kamp bij de Sambre verast door een aanval van 120 000 Kelten en Belgen maar houden stand en drijven ze terug. Door de verdeel en heers tactiek krijgt Caesar gebieden in Galli in handen. In de winter van 54 op 53 v.C. lijkt de opstand onder leiding van Ambiorix succesvol maar Caesars wraak is verpletterend. Ze worden bijna allemaal uitgeroeid ( de Ebourones ). Vercingetorix verzamelde een aantal stemmen en ze trekken zich terug in vestigingen , verbanden landbouw gebieden en vermoorden Romeinen. Doorbraak : Alesia Caesar omsingeld de vesting bij Alesia en bouwt er een dubbele muur rond met loopgraven en torens , een vernieuwing in de krijkunst. De aanvoer van voedsel was onmogelijk door de 1ste muur. De 2de keek naar buiten en moest hulptroepen afschrikken. Er is snel honger en vluchters worden vermoord tussen de twee muren. Vercingetorix komt helpen maar wordt verslagen en heeft zich over. Grenzen van het Rijk Hij gaat in 55 en 52 v.C. naar Brittanni en in 55 v.C steekt hij de Rijn over. ( pg 5 )
13.3 Het Romeinse leger

Voorwaarden 1.80m en een goede fysieke conditie waren vereist en gekeurd door commissie. Een adelbrief kon ook helpen ( door invloed rijke personen ) Soldaten mochten niet trouwen tijdens hun dienst tot 200 n.C. Ze moesten altijd beschikbaar en mobiel zijn. Standaarddrager moest het papierwerk doen.
39
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem Enkel voor personen met het Romeins burgerrecht. In cirsies ook hulpslaven en eenheden van veroordeelden. Hulptroepen waren troepen met vreemdelingen uit provincies of barbaren. Na 25 jaar dienst Romeins Burger
14 de Romeinse stad ( zie ppt )

Rome krijgt leiding over MDZ d.w.v Romeinse legers. Hun legerkampen ( CASTRA ) liggen vaak aan de basis van nederzettingen en steden. Hoe gebouwd? 1ste fase: de planning: Waar,hoe, door wiehoofdwegen, 4 poorten ( hout later uit steen ), ommuurd, gracht, rechthoekig
Amfitheater: gladiotoren gevechten, Watervoorzieningen: zorgen voor water in de stad ( fontein ) Vestingen: pomerium heilige strook tussenvestiging en huizen Insulea : woonblokken Forum : ATLTIJD , verzamelplaats voor vooral politieke zaken ( platte grond forum ) Thermen : badplaats en ontmoetingsplaats. Markt :gespecialiseerd
40
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem 2de fase bouw van de kern van de stad. PPT + BLAADJES
15. Het principaat van Augustus

15.1 Een moeilijke uitgangspositie ( 44-31 v.C. ) Na moord op Caesar, senaat geen duidelijke visie over de macht of opvolging. Twee opvolgers mogelijk: Galius hulius Caesar Octavianus: Erft volgens Caesar zn testament, is zn geadopteerde zoon en erft zn fortuin en staat nu aan het hoofd van de Caesar familie. Is wel nog maar een tiener en komt naar Rome om de steun van de Senaat te krijgen een moeilijke en delicaat werk Antonius: Blijft na moord op Caesar consul. Was de rechterhand van Caesar en roept dus herinneringen op aan het bewind van Caesar. Zoekt de steun van het volk en hitst hun op tegen de Senaat Oplossing : Tijdelijk komt het tot een driemandictatuur met Lepidus een oud generaal van Caesar die de bevelhebber was van de Gallische troepen. Om dit triumviraat te bezegelen huwt Octavianus met de stiefdochter van Antonius en Antonius met de zus van Octavianus Octavianus komt werkt zich toch op het voorplan. Hij is nog jong en de senaat steunt hem, ze zien in hem een gemakkelijk slachtoffer voor af te danken en te benvloeden, hij is een tijdelijke optie Hij wint aanhang bij het leger door het geld dat hij erfde van Caesar. En zn 2de huwelijk met Livia telg uit een gerespecteerde adellijke familie Antonius verliest macht in Rome: Te veel aandacht voor het Oosten en Cleopatra, trouwen maar dit is niet erkend aangezien ze geen Romeins burger is. ( bron ) Cleopatra VII (vermoedelijk Alexandri 69 aldaar 10 aug. 30 v.C.), koningin van Egypte, uit het Huis der Ptolemaen, besteeg de troon in 51, samen met haar broer Ptolemaeus XIII, maar werd in 48 door haar regenten verdreven. Spoedig daarop, bij de komst van Caesar in Egypte, werd zij diens minnares; hij herstelde haar, nu samen met haar tweede broer, Ptolemaeus XIV, op de troon. Zij schonk Caesar een zoon, Caesarion (zomer 47), en volgde hem naar Rome, waar zij van 46 tot 44 verbleef. Na de moord op Caesar keerde zij naar Alexandri terug en vergiftigde (naar men aannam) haar medekoning. In 41 ontmoette zij Marcus Antonius te Tarsus en werd diens minnares; na een tijd van verwijdering huwde hij haar in 37; zij schonk hem drie kinderen. Antonius huldigde haar bovenmate en legde door rijke schenking van titels en provincies de grondslag voor een groot oosters rijk. Het leed geen twijfel dat het uiteindelijk doel was de heerschappij over het gehele Romeinse Rijk met Alexandri als hoofdstad..
41
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem Cleopatra was van zuiver Macedonische afkomst. Van de traditionele culturele apartheid van de Ptolemaen week zij slechts af doordat zij behalve haar moedertaal ook het Egyptisch (evenals vele andere oosterse talen) sprak, en doordat zij zich als Isis, als dochter van de zonnegod Re (zie Ra), liet vereren (Caesarion liet zij Horus noemen). Zij was een bijzonder intelligente en heerszuchtige vrouw. Haar liefdesaffaires met Romeinse voormannen dienden uitsluitend haar politieke ambities. (naar Encarta) In 32 v.C: Definitieve breuk tussen Antonius en Octavianus. De senaat schaarde zich achter Octavianus. Verklaarde oorlog aan Egypte van Cleopatra 31 v.C. : Slag bij Actium : definitieve overwinning voor Octavianus, Antonius en Cleopatra plegen zelfmoord, Egypte provincie van Rome
Octavianus stond weer voor moeilijke opgave na Actium, Hoe de senaat buitenspel zetten? Hij was al niet meer zo wankel als ervoor en wou meer macht. Tijdens triumviraat waren er zware politieke afrekeningen geweest tegen tegenstanders. Er was terreur . Zeeslag bij Actium: dood van veel grote mannen in Itali en Rome die aan zijde van Antonius hadden gevochten. Er was een 2e generatie vermorzeld. Lepidus werd op zijspoor gezet, Antonius verslagen en Caesarion vermoord Egypte werd wingewest van Octavianus: graan en enorme rijkdommen uit schatkamer van Cleopatra. Hij betaalde zn legioen en gaf bevolking geschenken
15.2 Van Republiek naar Keizerrijk ( 31vC. 14 n.C ) Octavianus vestigd zn macht zonder conflicten met de senaat. Hij bouw een keizerrijk uti tijdens zn 40 jarig bewind een principaat. 15.2.1 Misleiding van de Senaat Hij gaf op korte termijn zn functies en volmachten terug aan de senaat: 27 v .C : gaf volmacht terug en doet alsof zn taak ten einde loopt, Hij wordt echter benoemd tot consul voor het leven en moet niet meer herverkozen worden. Hij draagt de titel van princeps: Eerste van de staat en de titel van AUGUSTUS of verhevene: werd Caesar Augustus 23 v.C: Augustus bekleed geen ambt meer zelf niet die van consul, volledig open voor aristocratie.
Zn macht bleef echter, Hij werpt zich op als verdediger van de Romeinse idealen en domineerde de senaat. Hij bepaalde alles, wetten,senatoren,recht, Bronnen pg 12 ! 15.2.2 Militaire macht Hij noemde zich ( imperator ) een titel die een zegevierend generaal verdien. Was opperbevelhebber van alle legers Er waren twee soorten provincies: spectatoriale en keizerlijke . Die van de senaat waren in minderheid, en hadden weinig militaire troepen. Keizerprovencies waren aan grens gebieden
42
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem of onrustige provencies met veel troepen. ( Spanje,Galli,Egypte,Syri,) Werkelijke macht keizer Praetoriaanse garde: Lijfwachten van de hoge elite, elite leger dat naar hem gehoorzaamde van 9000 man. Goede regeling diensten en pensioenen voor soldaten. Geld en land en pensioen waren inbegrepen Hij droeg de gouden lauwerkrans en had als enige het recht om triomftochten en volksspelen te organiseren 15.2.3 Grootscheepse propaganda campagne. Propaganda voor de provincies: Beelden, schilderijen, munten, afbeeldingen, Komt naar vor als man die Itali en Romeinserijk rust en vrede bracht Zette dichters in om lof over hem te bezingen. Vergilius in zn epos, Livius ,. Religieuze dimensie: Keizer werd vereerd als Genius , goddelijk iemand. Wordt na zn dood nog meer als een god beschouwd. 15.2.4 Aanpak van Rome Een enorm bouwprogramma: 82 tempels, verbeterde wegen naar stad, watervoorziening Sociale voorzieningen in de miljoenenstad Rome: speciale brigades voor orde en brandveiligheid, openbare baden en toiletten, sport en ontspanning, gratis voedselbedeling met graan uit Egypte 15.3 Grenzen van het keizerrijk Veroverde aantal nieuwe gebieden ( atlas p 27, 30 vgl 30 b) Meer natuurlijke grenzen ( oceaan en woestijnen ) 20 v.C: Vrede met Parthen die de legioensadelaar terug geven die ze hadden buitgemaakt vroeger. Ze moesten ten oosten van de Eufraat blijven. Armeni bufferstaat waar ze beide invloed hebben. Er waren in het Romeinse rijk nog vazalvorstdommen deze werden provincies. 12 vC In het noorden: grens van de Rijn naar de Elbe te leggen. In 9 v.C zware nederlaag voor Varus waarbij 15 000 soldaten stierven, mijlpaal: het rijk begon uiterste grenzen te bereiken. Grenzen moeten versterkt worden en de Pax Romana te handgaven. Na Augustus : Periode van grote veroveringen voorbij. Expansies en consolidaties wisselden af. Onder Trajanus grootste omvang . Tegen 117 n.C, evolueerde rijk als volgt: Enkele vazalstaten: provincies Expansie door verovering van Brittanni, buffezone aan Rijn, Daci ( Roemeni), Delen van Arabi ( Sryi en Jordani ) en Mesopotami ( Irak ) Er werden grensfortificaties of limes aangelgd. 15.4 Periode van Culturele bloei Herstel van oude Romeinse tradities en waarden: visie op huwelijk en gezin
43
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem Staatssteun voor gezinnen van die kinderen of meer Zware straffen op overspel Moeilijke echtscheiding procedure Maatregelen tegen overdreven luxe en omkoperij Dit bleek echter niet haalbaar, zelf niet in zn eigen familie bron pg 15!.
15.5 Problemen met de opvolging. Geen duidelijke afspraken 1 kind dat vroegtijdig gestorven was Stiefzoon Tiberus werd opvolger, die hij ook adopteerde
16 Rome sociaal : de liefde , het kind

Lezen pg 17,18,19,20,21,22,23,24,25,26. 16.2 Kinderen bij de Romeinen Hechten wel belang aan hun kinderen, garantie op pensioen er was wel veel kindersterfte dit was wel kostbaar. Hoe leefden kinderen? Levensverwachting tussen de 25 en 30 jaar Aanwezig in samenleving Veel kindersterfde Complexe netwerken van familierelaties
De vroege kinderjaren Bevalling : geen blijde gebeurtenis 1ste dagen na geboorte: optillen en naamdag
Romeinse kinderen op school Zonder klemtoon op leeftijd of staatsinmenging Streng Lijfstraffen Taal, praktijk van de grammaticus
Kinderarbeid Vernederingen, geweld Politieke verantwoordelijkheden In het leger In steengroeven
Pedofilie en pederastie 44
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem Aanwezig en sterk verspreid bvb huwelijken met erg jonge meisjes Rol van het Christendom
45
17 Het Jodendom en opkomst van het christendom

17.1 Geschiedenis van het beloofde land 2de millenium v.C Bijbel enige bron van informatie. Geen data of beschrijvingen route van Mozes Feit: joodse exodus meest aangrijpende uit joodse voorgeschiedenis. Monothestisch geloof : de 10 geboden bron 29 1000 v.C : Joden een groot rijk onder Koning David en Salomo. 5x zo groot als huidige Israel met hoofdstad Jeruzalem. Salomo: 1ste tempel op berg Zion 931 v.c: Salomos rijk gesplitst; noord( Isaral met Samaria ) en zuid ( Juda met Jeruzalem )
Wat gebeurde er in de periode 800-200 v.C ( Gefragmenteerde Mediterrane wereld ) 722 v.C : Val van noordelijke koninkrijk Assyrirs 587 v.C : Val Jeruzalem en Judea + verwoesting. Babylonische ballingschap van 70 jaar, versterk geloof van joodse volk. 593 v.C: Ze keren terug met toestemming van Koning Cyrus. Juda wordt deel van 20 satrapien van Perzi.
Wat gebeurde er in de Hellenistische periode? 4de eeuw v.C.: Juda soort tempel staat, weinig verandering. Ook joden in Babylon,Alexandri 2de eeuw v.C: Opstand in Judea tegen de Selueciden -> eigen staat. In 104 v.C ; belangrijk koninkrijk
Wat gedurende de Romeinse overheersing? 63 v.C : Judea ; vazalstaat, Pompeius nam Jeruzalem in en verkocht vele joden op slavenmarkt. Verschillende formules voor Judea Veel joodse opstanden. Bij verwoesting van Jeruzalem door Titus werd meest heilig joods voorwerp naar Rome gebracht en ging verloren : massief gouden menora Na optand 132-136 : Jeruzalem verboden gebied. Stad werd een kolonie voor Romeinse veteranen. Er kwam diaspora of verspreiding van het joodse volk tot stichting staat Israel.
17.2 Het joodse geloof. Thora: de 5 boeken van Mozes, bijbel van de Joden. Ons oude testament. Talmoed: Mondelinge overlevering en commentaar bij de Thora. Even belangrijk Synagoge: joodsgebed huis. Ontstaan in tijden van ballinschap. Rabbijn of Rabbi: geen priester, Schriftgeleerde of leraar , rechter, religieus leider. Geestelijke leider van de joden Hebreeuws: Oude-joodse taal waarin de bijbel werd geschreven. Officile taal va Isral
46
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem 17.3 De 1ste christenen .
Jezus
Christendom begon met het optreden van Jezus van Nazareth in Palestina. Kwam uit een eenvoudig milieu maar hij werd toch een bekende Rabbi. Zn volgelingen zagen in hem de zoon van God en verkondigen dat hij na zn kruisiging weer verrees is. Ze geloofden in een snelle terugkeer va hem. 1ste verspreiding : Naar Joods voorbeeld kwamen er Palestina,Syri,Egypte, De apostelen waren belangrijk voor het verspreiden van het geloof; Petrus de eerste leider van de christelijke gemeenschap in Rome en Paulus acitef in het Midden-Oosten en op de balakan. Beide vermoord door Keizer Nero in Rome 65,n.C. De 1ste christenen waren als een joodse sekte die snel aanhang verwierven bij niet joden veel aanhang bij slaven,vrouwen,vrijgelatenen Ze werden als volwaardig behandeld. Scheiding met de Joden Door een geschil over de joodse wet. Christenen wilden de Thora niet opleggen aan niet joden en vochten niet mee in de opstanden. De joden vonden dit verraad. Ze bleven het Oude Testament delen maar de christenen vulden dit aan met nieuwe geschriften het Nieuwe Testament. De joden waren niet uitverkoren maar de Christenen Christenenvervolgingen Christendom was een breuk met de Romeinse tradities. Ze braken met alles van de Romeinse godsdienst en keizercultus. Ze deden niet mee aan het bestuur of de legerdienst. Ze vormden voor de Romeinen een bedreiging voor de openbare orde. Er ontstond christenvervolging op lokaal vlak en onder impil van Keizer Nero in 64 n.C ( na de brand in Rome ) Bron pg 32
17.4 Constantijn de Grote ( 306-377 )

3de en begin 4de eeuw -> hele rijk christen vervolgingen. Toch bleef het aantal christenen toenemen. In 300 10-25 % van de Romeinse bevolking. Er ontstond een duidelijke leiding van de Christelijke gemeenschap. 312! =bekering van keizer Constantijn tot Christendom 313 : Godsdienstvrijheid van Milaan .
Het edict van Milaan (313) Wij, Constantijn en Licinius*, de twee keizers hebben goedgekeurd dat wij evengoed aan de christenen als aan de anderen de vrije keuze laten om de godsdienst van hun keuze te volgen. Wij beslissen ook dat de christenen hun vroegere vergaderplaatsen terugkrijgen, zonder dat ze ervoor moeten betalen. Dit geschiedde met de bedoeling dat elke godheid en elke hemelse macht die kan bestaan ons, en allen die onder onze heerschappij leven, genadig mogen zijn Hierdoor zal de goddelijke gunst die wij in zovele dingen ervaren hebben, voor altijd onze successen en het algemeen welzijn vergezellen. LACANTIUS, Over de dood van de vervolgers, begin 4 eeuw. Lacantius was een christelijk schrijver en tijdgenoot van Constantijn. *Tot 324 regeerde Constantijn over de westelijke helft en Licinius over de oostelijke helft van het Romeinse Rijk. Na een overwinning op Licinius vestigde Constantijn een alleenheerschappij over het gehele rijk.
de
47
Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem Constantijn legde de hoeksteen voor de verdere verchristening van het rijk Schenkingen aan Christenen Vrijstelling van belastingen en diensten voor priesters Bevordering bouw christelijke godshuizen.
Hij kwam ook tussen bij interne disputen binnen de kerk. Ook oude goden hielden hun rechten ( hadden nog veel aanhangers ) De keizerzelf bleef lang pontifex magximus van de Romeinse staatsgoden. Liet zich dopen op einde van leven. 17.5 De christelijke kerk in de overgang van Oudheid naar Middeleeuwen.
313 : velen stap naar christendom 400 : 50 % van Romeinen christenen Bisschoppen belangrijker :spreken zelf recht 392: Christendom Staatsgodsdienst onder Keizer Theodosius . Christenen beoovrrecht en vervolgign van hiedenen Joden: gediscrimineerd ( niet huwen met christenen of christelijke slaven ), geen vervolging. Bisschop van Rome Leo I : Bisschop Rome meer macht ( paus )
17.6 Christendom volgens enkele bronnen 34-35
Romeinen en vrije tijd Syllabus

36-37-38
Zelf bekijken/ lezen. Moeilijk samen te vatten
19 Bloei en verval van het Romeinse rijk

39-40-41
+ EUROPA EN BELGI : toledo
48

Geschiedenis Samenvatting

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Geschiedenis Samenvatting

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem

Geschiedenis : klassieke oudheid

50 v.C. -> Einde La Tne tijd door de Gallische oorlogen

1.2 Algemene trend

1.3 De mediterrane wereld geografisch bekeken.

Myceense en Minosche beschaving -> proloog.

Eerste deel : Gefragmenteerde Mediterrane Wereld ( ca 800 tot 200 V.C )

Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem

Enkele natuurfilosofen Thales (625v.C.-546v.C.)

Bekendste: begrip atoom : Anaxagoras en Democritos

Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem

3.De Griekse godsdienst

Posseidon ( Neptunus ): Drietand , paarden, god van zee en aardbevingen

Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem

Athena ( Minerva ): Wapens,uitrusting, volharding,intillegentie,strijd,wetenschap, uit hoofd Zeus.

Apollo : Met lier, licht,kunst,muziek,recht

Demeter: schenker van gouden koren, landbouw

Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem

Sparta -> vooral kracht,sport

Athene -> gymnastiek,poezi

4. Handel in het Middellandse Zeegebied gedurende de Archasche periode.

Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem

Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem

5 Ontstaan van de democratie in Athene ( 800-508 v.C. )

6. Perzische en Poloponnesische oorlogen ( 5de eeuw v.C. )

Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem

8. Sociale en culturele leven in Athene gedurende de klassieke periode.

Bronnen 51-52-53 syllabus.

Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem

Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem

11. Instellingen van de Republiek

Polybius, Geschiedenis van Rome (2de eeuw v.Chr).

Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem

12.6 Kunst Opdracht . EXRA BRONNEN 79

Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem

13 Julius CAESAR: een sleutelfiguur uit de 1ste eeuw.

13.3 Het Romeinse leger

14 de Romeinse stad ( zie ppt )

15. Het principaat van Augustus

16 Rome sociaal : de liefde , het kind

Kinderarbeid Vernederingen, geweld Politieke verantwoordelijkheden In het leger In steengroeven

Sam Maenhout Samenvatting Geschiedenis 2012 2de sem

17 Het Jodendom en opkomst van het christendom

17.4 Constantijn de Grote ( 306-377 )

17.6 Christendom volgens enkele bronnen 34-35

Romeinen en vrije tijd Syllabus

Zelf bekijken/ lezen. Moeilijk samen te vatten

19 Bloei en verval van het Romeinse rijk

+ EUROPA EN BELGI : toledo

You might also like