Lidhja

ORGAN I LIDHJES S HOXHALLARVE T SHQIPRIS

Viti II Nr 8 (16)
e premte 7 qershor 2013 / 28 rexheb 1434

Lutja, thelbi i adhurimit dhe i shpress s besimtarit

Nga hoxh Sokol Kondaki
do njeri n jetn e tij luhatet mes gzimit dhe hidhrimit, mes mirsive dhe ligsive, mes vshtirsis dhe lumturis dhe vitet shpejtojn me ta n jetn e tyre duke kaluar disa vite t begata e disa t tjer te vshtira dhe kjo sht natyra e jets ne kt bot. Sido q t jet n t dyja rastet njeriu sht n gjendje t mir, nse gjat ksaj jete zemrn e tij e ka pasur t lidhur me Zotin e tij nprmjet ibadetit, i cili sht ushqimi i shpirtit dhe m i miri mik shoqrues n kt jet. N ditt e sotme t modernitetit ndodh t dgjojm shpesh her pr zbulime t reja shkencore, t cilat kan t bjn me hapsirat oqeanike dhe ato kozmike. Dgjojm pr prodhimin e armve t reja dhe moderne, t cilat jan br pjes prbrse kryesore n prcaktimin e forcs apo t dobsis s nj shteti. Padyshim armatimi pr nj shtet sht garanti i mbrojtjes s fitoreve dhe arritjeve t nj populli. N fakt ekziston nj lloj arme, e cila nuk prodhohet, as n fabrikat perndimore e as n ato lindore dhe sht nj arm, e cila ka fuqi dhe preizion m t lart dhe m e uditshmja sht se kt arm e zotrojn vetm nj kategori e caktuar njerzish. Jan besimtart ata q e zotrojn kt arm, at e kan zotruar profett dhe besimtart q kan besuar n nj Zot pr gjat gjith historis njerzore. Me kt arm Allahu i Madhruar shptoi profetin Nuh alejhi selam, nga prmbytja, shptoi Musain alejhi selam nga Tirania e Faraonit, shptoi Salihun alejhi selam dhe shkatrroi popullin Themud, shptoi profetin Hud dhe poshtroi popullin Ad jobesimtar, t cilt e prgnjeshtruan, triumfoi Muhamedin alejhi selam n shum

momente t jets s tij. Me kt arm Profeti Muhamed u prball me dy fuqit m t mdha t kohs dhe doli fitimtar dhe bashk me t triumfuan besimtart dhe feja Islame. Kjo arm e fuqishme sht lutja. I Drguari i Allahut Muhamedi alejhi selam n nj hadith q transmetohet n prmbledhjen e Tirmidhiut ka thn: Lutja sht truri i adhurimit dhe pastaj lexoi ajetin kuranor: Zoti juaj ka thn: M thirrni Mua, Un ju prgjigjem, e ata q nga mendjemadhsia i shmangen adhurimit ndaj Meje, do t hyjn t nnmuar n Xhehenem.Duhet ta dim se lutja sht dika madhshtore dhe ajo ka rregullat dhe edukatn e saj. S pari: duhet t dim se cilat jan ditt, javt, muajt dhe momentet m t volitshme pr tu lutur, q lutjet tona t jen t garantuara. Gjat vitit sht dita e Arafatit, gjat javs sht dita e xhuma, nga muajt sht muaji Ramazan, nga momentet, sht koha para agimit dhe

koha mes ezanit dhe ikametit etj I Drguari i Allahut ka thn n nj hadith: Lutja q bhet mes Ezanit dhe ikametit nuk kthehet mbrapsht. (Ahmedi). I Drguari i Allahut Muhamedi alejhi selam thot: N ditn e xhuma sht nj moment, q nse lutjet e besimtarit prkojn me t Allahu do tia plotsoj krkesn e tij, por ai sht moment i shkurtr. (Buhari dhe Muslimi) N nj thnie tjetr i Drguari i Allahut thot: N pjesn e fundit t nats Zoti juaj zbret n qiellin e dunjas dhe thot: Kush m lutet do ti prgjigjem, kush do m krkoj dika do tia plotsoj krkesn, kush do m krkoj falje do ta fal. (Buhari, Muslimi) S dyti: Koht e plqyera pr tu lutur jan: Momente vshtirsie kur njeriu ndihet ngusht dhe ka nevoj pr ndihm, kur bie shi, n namaz kur jemi n sexhde, n momentin e eljes s iftarit kur jemi agjrues, dhe kur jemi n udhtim. N lidhje me sexhden i Drguari i

Allahut thot: Besimtari sht m pran Zotit kur ai bn sexhde, ndaj i shtoni lutjet ne sexhde. (Muslimi) I Drguari i Allahut thot: Tre Lutje jan t pranueshme pa asnj lloj dyshimi n to: Lutja e prindit pr fmijn, lutja e udhtarit dhe lutja e atij q i sht br padrejtsi. (Ebu Daudi) N nj hadith tjetr profeti Muhamed alejhi selam thot: Tre vetve nuk iu refuzohet atyre lutja: Agjruesit deri sa ta ele iftarin, imami i drejt dhe lutja e atij q i sht br padrejtsi, lutjen e tij Zoti e ngren lart reve dhe i thot: Pasha Krenarin time do t ndihmoj ty qoft edhe pas nj kohe. (Tirmidhiu) S treti: Nga edukata e lutjes sht drejtimi nga Kibla, ngritja e duarve nga qielli dhe lutja me z t ult duke mos u munduar q lutja t jet me rim. Kjo sepse gjendja e lutsit duhet te jet gjendje devocioni dhe frik-shprese dhe prulshmrie, gj e cila nuk i jep mundsin e thurjes s vargjeve me rim dhe kjo pr t qen sa m i thjesht dhe m i drejtprdrejt me Krijuesin e tij. Allahu i Madhruar thot: E kur robrit e Mi t pyesin ty pr Mua, Un jam afr, i prgjigjem lutjes kur lutsi m lutet, pra pr t qen ata drejt t udhzuar, le t m prgjigjen Mua dhele t m besojn Mua. (Bekare 186) N suren Isra Allahu i Madhruar thot: E ti mos e ngre zrin (duke lexuar) n Lutjen tnde, po as mos e ul tepr n t, e mes ksaj krkoje nj rrug mesatare. (Isra 110) Dijetari i njohur islam Ibn Haxheri thot n lidhje me kt verset uranor, se kur dikush i lutet Zotit pr falje mkatesh, nuk duhet ta ngrej zrin e tij me qllim q t mos prhap pa dashje gjynahet e tij duke e ngritur zrin. E lusim Allahu Fuqiplot t na bj prej robrve t Tij adhurues ndaj tij dhe luts t Tij n do koh.

Administron zekatin tuaj

Fq 4 / Aborti problem social dhe mkat hyjnor

Fq 4 / Cikli i haditheve t dobta dhe t trilluara

Nga hoxh Ervin Qylafku

Nga hoxh Mustafa Trniqi

Fq 5 / Hamami dhe kultura e t larit n botn muslimane Fq 6 / Rregullat themelore t Ekonomis Islame mbi pronn

Nga Roald A. HYSA

Nga P.P. Abdul-Rrezaku

Lidhja

/ Nr. 8 /

7 qershor 2013

Fetva /

Akademia e Fikhut Islam me qendr n Mek

Rastet e dyshimit pr foshnjat npr spitale, qendrat e kujdesit pr fmijt etj., si dhe po kshtu pr rastet e dyshimit pr fmijt e lindur me an t metods s fekondimit In Vitro.

Prdorimi i ilaeve q prmbajn alkool dhe drog

S pari: Nuk lejohet prdorimi i drejtprdrejt i pijeve dehse, si bar kurues. Argument pr kt sht thnia e t Drguarit t Allahut (alejhi salatu ue selam): Allahu nuk e ka vendosur shrimin tuaj n gjrat q ua ka ndaluar. (Trasmeton Buhariu) Gjithashtu i Drguari i Allahut (alejhi salatu ue selam) ka thn: Allahu e ka zbritur smundjen dhe pr do smundje ka nj kur, prandaj mjekohuni dhe mos u mjekoni me haram. (Ebu Daudi, Ibn Es-Suni dhe Ebu Nuejmi). Kur Profeti u pyet nga Tarik bin Suvejdi pr kurn n e cila przihet me pije alkoolikeai u prgjigj: Ajo nuk sht shrim, por sht smundje. (Ibn Maxheh, Ebu Nuejmi) S dyti:Lejohet prdorimi i ilaeve q kan n prbrjen e tyre alkool n prqindje tkonsumueshme (q nuk japin efekt dehs), kur kjo sht edomosdoshmen prodhimin e kurave t ndryshme dhe n rastet kur nuk ka asnj alternativ tjetr, por me kusht q ato t rekomandohen nga nj mjek i besueshm dhe i drejt. Gjithashtu lejohet prdorimi i alkoolit si dezifektant i jashtm pr plagt, si lng eliminues pr mikrobet dhe n kremrat pr prdorim t jashtm. S treti: Akademia e Fikhut Islam u sugjeron t gjitha kompanive t prodhimit farmaceutik n botn islame, si dhe importuesit e ktyre medikamenteve, q t japin maksimumin e mundshm pr t mos prdorur alkoolin dhe pr t krijuar alternativa t tjera n vend t tij. S katrti: Akademia e Fikhut Islam iu sugjeron gjithashtu edhe mjekve, q t distancohen nga rekomandimi i medikamenteve q prmbajn alkool, me sa t ken mundsi. http://www.themwl.org/Fatwa/default.aspx?d1&cidi150&lAR&cid12

b-

c- Rastet e humbjes s fmijve apo t przierjes s tyre pr shkak aksidenteve, t fatkeqsive natyrore apo luftrave, pr shkak t vshtirsis s identifikimit t familjarve t tyre, apo pr shkak t ekzistencs s kufomave, q nuk ka qen e mundur identifikimi i tyre, ose me synimin pr tu siguruar pr identitetin e robrve t lufts dhe njerzve t humbur. d- Nuk lejohet shitja e gjenit njerzor pr nj gjini, shtet apo individ, pr fardo lloj arsye qoft, ashtu si dhe nuk lejohet falja e tij pr ndonj institucion i do lloji qoft, pr shkak t pasojave dhe dmeve t mdha q sjell kjo praktik. e-
Akademia sugjeron sa vijon:

1- Shteti duhet t ndaloj do kontroll t iniciuar individual t ADN-s, prve kur kjo bhet me krkesn e gjykats dhe realizohet n laboratort e organeve prkatse. T ndalohet sektori privat, q ka si synim fitimin, q t realizoj kt test, pr shkak se kjo krijon rreziqe t mdha. 2- Krijimi i nj komisioni t veant pr ADN-n n do shtet, n t cilin t marrin pjes specialist ligjor, mjek dhe zyrtar, q kan pr detyr kontrollin e ADN-s dhe zyrtarizimin e rezultateve t saj. 3- Vendosja e nj mekanizmi strikt, pr t ndaluar mashtrimin dhe vjedhjen, ndotjen dhe do prpjekje njerzore, q synon t fus hundt n laboratort e ADN-s. E gjitha kjo q rezultatet t prkojn me realitetin, t prmbushin konfirmimin e saktsis s laboratorve, numri i gjeneve t prdorura pr kontroll t jet i mjaftueshm, aq sa pr t larguar dyshimet, n baz t asaj q vendosin specialistt.
http://www.themwl.org/Fatwa/default.aspx?d1&cidi151&lAR&cid12

ADN dhe fushat e prfitimit prej saj

S pari: Lejohet t bazohesh n testin e ADN-s n hetimet penale, si nj element ndihms, q provon nj krim, i cili nuk bn pjes n radhn e ndshkimeve t prcaktuara n tekstet e sheriatit (hudud) dhe as n nj dnim kapital, duke u nisur nga argumenti q thot: Shmangini ndshkimet e rnda, vrtetimi i t cilave sht i dyshimt. Nprmjet ksaj metode mund t realizohet drejtsia dhe siguria shoqrore dhe ajo mund t bhet shkas, q krimineli t marr ndshkimin e merituar dhe t lirohet i akuzuari nga akuzat. Kjo n vetvete prbn nj nga synimet thelbsore t legjislacionit islam. S dyti:Prdorimi i ADN-s n vrtetimin e prejardhjes familjare duhet t realizohet me kujdes t plot, dhe n fshehtsi totale. Ndaj dhe pr kt arsye tekstet e legjislacionit islam (q provojn prejardhjen) kan prparsi ndaj rezultateve t ADN-s. S treti:Nuk lejohet fetarisht t bazohesh tek testi i ADN-s pr t mohuar prkatsin prindrore t dikujt dhe po ashtu nuk i jepet testit t ADN-s prparsi, n rastet e divorcit me mallkim (kur bashkshortt n rast dyshimi pr thyerjen e kurors mallkojn njri-tjetrin, nse nuk thon t vrtetn). S katrti: Nuk lejohet prdorimi i ADN-s pr t vrtetuar prkatsin prindrore, q njihet dhe pranohet fetarisht. N t tilla rastet duhet q autoritetet prkatse ta ndalojn kt gj dhe t japin dnime t ashpra, sepse kjo cenon nderin e njerzve dhe v n diskutim prejardhjen e tyre. S pesti: mund t bazohemi tek testi i ADN-s pr t vrtetuar prejardhjen n kto raste:

Smundjet e trashguara t gjakut

Lavdia i takon Allahut, paqja dhe bekimet e Tij qofshin pr Profetin ton Muhamed, pas t cilit nuk ka profet tjetr, pr familjen dhe shokt e tij. Asambleja e Akademis s Fikhut Islam me qendr n Mek, q zhvillon aktivitetin e tij nn kujdesin e Organizats s Ligs s Bots Islame, n sesionin e saj t shtatmbdhjet t zhvilluar n Mekn e Nderuar, n periudhn ndrmjet 19-23 Sheval 1428 h. (1317/12-2003) shqyrtoi temn Smundjet e trashguara t gjakut dhe sa legjitime sht detyrimi i pr t kryer analizat mjeksore pr ata q dshirojn t martohen. Pas dgjimit t studimeve t paraqitura dhe diskutimeve nga ana e antarve dhe specialistve pr kt shtje Asambleja vendosi: S pari:Akti i martess bn pjes n ato akte ku kriteret dhe pasojat ligjore t saj jan vendosur nga vet Ligjvnsi i Madhruar, ndaj hapja e ksaj dere, duke shtuar dika mbi ligjin islam, si sht detyrimi pr t kryer analizat mjeksore para martess dhe lidhja e zyrtarizimit t ktij akti martesor me kt kusht, sht nj veprim q nuk lejohet. S dyti:Akademia kshillon qeverit dhe institucionet islame, q t ndrgjegjsojn njerzit pr rndsin e kryerjes s kontrolleve mjeksore para martese, q t nxisin popullatn pr ta br dika t till, t lehtsojn procedurat e ktyre kontrolleve, pr njerzit q dshirojn ti kryejn ato dhe q ti realizojn ato n mnyr t fsheht, duke mos ia treguar rezultatet e ktyre kontrolleve dikujt tjetr prve atyre q kan t bjn me to n mnyr t drejtprdrejt. Burimi:http://www.themwl.com/Bodies/Researches/default.aspx?d1&rid99&lAR Referencat e studimeve q lidhen me kt fetva mund ti shikosh n periodikt e publikuar nga akademia n kt lidhje: http://www.themwl.org/Fatwa/default.aspx?d1&cidi154&lAR&cid12 Ky punim prfshin: - Smundjet e trashgueshme; disa t vrteta shkencore rreth smundjeve t ndrlikuara dhe kronike. -Martesa me t afrmit; ant pozitive dhe negative t saj.

a- N rastet e konfliktit pr prejardhjen e nj njeriu q nuk i dihet prejardhja. Ktu prfshihen t gjitha llojet e konflikteve q kan prmendur dijetart, qoft n rastet e konfliktit pr nj njeri me prejardhje t panjohur, pr shkak t mungess s provave apo kur ato jan t barabarta, apo edhe pr shkak t nj kontakti seksual nga nj martes e dyshimt etj. Gazeta Lidhja - e prtrejavshme
Bordi botues: Justinian Topulli Genc Plumbi Mustafa Trniqi Redaktor prgjegjs Roald A. Hysa

LIDHJA HOXHALLARVE T SHQIPRIS

Unaza e Re, Rruga: Teodor Keko mbi Alfa Bank, Tirane-Shqiperi lidhjahoxhallareve@yahoo.com Tel & Fax: +355 (0)48320160 http://www.lidhjahoxhallareve.com

Nr. 8 / 7 qershor 2013

/ Lidhja

Oazi i shpirtit /
grnia e pasuris s jetimit padrejtsisht prbn nj nga gjynahet e mdha. N tw dy Sahiht prcillet nga Ebu Hurejre r.a., se i Drguari i Allahut a.s. ka thn: Shmanguni nga shtat gjynahet shkatrruese. Dikush i tha: Cilat jan ato, o i Drguari i Allahut?! Tha: Ti bsh shok Allahut, magjia, vrasja e njeriut vese me drejtsi, ngrnia e kamats, ngrnia e pasuris s jetimit, zmbrapsja n ditn e betejs, shpifja ndaj grave t pastra dhe t ndershme. Gjithashtu Allahu i Lartsuar e ka vn n dukje ndalimin e ngrnies s pasuris s jetimit padrejtsisht: Mos iu afroni pasuris s jetimit vese n mnyrn m t mir. Isra; 10. Gjithashtu thot: Mos i hani pasurit e tyre duke i prfshir n pasurin tuaj. Me t vrtet kjo sht gjm e madhe. Nisa; 2. I Drguari i Allahut a.s. thot: Disa njerz do t ringjallen Ditn e Gjykimit prej varreve t tyre me gojn q u ndizet zjarr. Dikush tha: Kush jan kta, o i Drguari i Allahut?! Tha: A nuk e ke par se Allahu i Lartsuar ka thn: Ata q han pasurit e jetimimve

Pasuria e jetimit dhe shprdorimi i saj

q i ka br, ather ajo sht pasuri e ndaluar. Argument pr kt sht thnia e Allahut t Lartsuar: E kush sht i pasur le t ruhet (t mos haj pasurin e jetimit) dhe kush sht i varfr le t haj me mas. Prsa i prket domthnies s ngrnies me mas dijetart kan mbajtur katr qndrime: 1- Ajo konsiderohet borxh. 2Lejohet ngrnia sipas nevojs pa e tepruar. 3- Ngrnia n varsi t shrbimit q i ka br jetimit. 4- Ngrnia vetm n rast nevoje. Kto qndrime t dijetarve i ka prmendur Ibn Xheuzi n Tefsirin e tij. N Sahihun e Buhariut shnohet, se i Drguari i Allahut a.s. ka thn: Un dhe kujdestari i jetimit jemi n Xhenet kshtu dhe bri me shenj me gishtin e unazs dhe at tregues. T kujdesesh pr jetimim do t thot ti shrbesh atij dhe ti plotsosh nevojat, qofshin n ushqim, veshje dhe zhvillim t pasuris s tij. N rast se jetimi nuk posedon pasuri, ather kujdestari shpenzon nevojat e tij pr t fituar knaqsin e Allahut t Lartsuar. N kt rast nuk bhet dallim nse jetimi sht i afrmi i tij apo i huaj, si p.sh. nse pr t kujdeset gjyshi, gjyshja, vllai, nna, xhaxhai, burri i nns s tij, daja apo dikush tjetr nga t afrmit e tij. Ndrsa i huaji sht ai jetim me t cilin kujdestarin nuk e lidh asnj lidhje gjaku. I Drguari i Allahut a.s. thot: Kush e fton nj jetim prej muslimanve n ushqimin dhe pijen e vet derisa Allahu ta bj q ti plotsoj vet nevojat e veta, atij i prket Xheneti vetm nse bn nj gjynah q nuk falet. Gjithashtu i Drguari i Allahut a.s. thot: Kush e frkon kokn e nj jetimi dhe kt e bn vetm pr Allahun, pr do qime q ka prekur dora e tij do t ket nj shprblim. Kush i bn mir nj jetimi apo jetimeje n kujdetarin e tij, un bashk me t do t jemi kshtu n Xhenet. Nj burr i tha Ebu Derdas r.a.: M jep nj kshill! Ebu Derdaja i tha: Mshiroje jetimin, afroje pran vetes dhe ushqeje nga ushqimi yt, sepse kam dgjuar t Drguarin e Allahut a.s. ti thot nj burri, q ankohej pr ashprsin e zemrs s tij: Nse dshiron t zbutsh zemrn tnde, ather afroje jetimin pran vetes, frkoja kokn dhe ushqeje prej ushqimit tnd, sepse kjo ta zbut zemrn dhe t ndihmon t kryesh nevojat q ke.

padrejtsisht do t han zjarr n barqet e tyre. (Nisa; 10). Nga Ebu Seid Huderiu r.a. prcillet se ka thn: M ka treguar i Drguari i Allahut a.s. pr natn q ka qen n Isra: Vura re disa njerz q i kishin buzt si buzt e deves. Dikush ishte ngarkuar q ti kapte prej buzsh dhe t vendoste n gojn e tyre nj shkmb prej zjarri dhe tua hidhte at mbrenda trupit t tyre derisa tu dilte nga posht teksa brtisnin dhe ulrinin. Thash: O Xhibril! Kush jan kta?! Tha: Kta jan ata q han pasurin e jetimit padrejtsisht. (Ibn Xheriri, Ibn Ebi Hatimi). Sidiu thot: Ai q ka ngrn pasurin e jetimit padrejtsisht do t ringjallet Ditn e Gjykimit me zjarrin q i del nga goja, vesht, hunda dhe syt. T gjith ata q e shohin do ta njohin se ka ngrn pasurin e jetimit. Dijetart thon: do kujdestar i nj jetimi nse sht i varfr mund t ushqehet me mas nga pasuria e jetimit n varsi t shrbimit, q iu ka br interesave dhe nevojava t jetimit, por nse prfitimi prej pasuris s tij sht m i madh se shrbimi

Mos u nervozo!
Mos u nervozo. Nervozizmi i lavdruar sht ai nervozizm, i cili bhet ather kur nprkmben dispozitat e Allahut, dhe qllimi i tij sht mbrojtja e nderit, nefsit dhe pasuris, apo pr kthimin e nj gjje q sht marr nga i padrejti. I Drguari i Allahut nuk nervozohej asnjher dhe kjo i ndodhte vetm kur nprkmbeshin dispozitat e Allahut. Shrimi i nervozizmit dhe mnyrat: 1) Heshtja, Muhamedi alejhi selam ka thn: Kur nervozohet ndonjri prej jush le t hesht. 2) Ulja n tok, Muhamedi alejhi selam ka thn: Kush e ndien se po hidhrohet le t ulet prtok. 3) Ndryshimi i gjendjes n t ciln ndodhet njeriu, Muhamedi alejhi selam ka thn: Nse ndokush prej jush hidhrohet dhe sht n kmb le t ulet, nse i largohet hidhrimi mir, n t kundrtn le t shtrihet. 4) Marrja e abdesit, Muhamedi alejhi selam ka thene: Hidhrimi vjen nga shejtani, dhe shejtani sht i krijuar nga zjarri, dhe zjarri shuhet me uj, e nse hidhrohet ndonjri prej jush l t marr abdes. 5) T prkujtoj se njeriu q fal ka shprblim tek Allahu, dhe Allahu i Madhruar ka thn: dhe kur i hidhron dikush falin. Shura 37.
Prshtati: Valdet Kamberi

Tri hadithe

Ndalimi i sharjes s ers dhe kohs

Nga Ebu Hurejre (Allahu qoft i knaqur prej tij) transmetohet, se e ka dgjuar t Drguarin e Allahut (alejhis-salatu ues selam) duke thn: Era sht prej mshirs s Allahut, e cila vjen me mshir ose me dnim. Kur ta shikoni at mos e shani, por luteni Allahun tua sjell me mirsi dhe krkojini mbrojtje Allahut nga e keqja, q mund t sjell. Ebu Davudi dhe Ibn Maxheh Nga Xhabir ibn Abdil-lah (Allahu qoft i knaqur prej tij) transmetohet, se i Drguari i Allahut (alejhis-salatu uesselam) e vizitoi Ummul-Musejjebin dhe e pyeti: far ke kshtu o Ummul-Musejjeb q dridhesh dhe rnkon? Ajo u prgjigj: Ethet, mos i bekoft Allahu! Ather Profeti (alejhis-salatu ues selam) tha: Mos i shaj ethet, sepse ato fshijn mkatet e bijve t Ademit, ashtu si largon shakulla e kovacit mbetjet e papastra t hekurit. Muslimi Nga Ebu Hurejre (Allahu qoft i knaqur prej tij) prcillet, se i Drguari i Allahut (alejhis-salatu ues selam) ka thn: Allahu i Lartsuar ka thn: M lndon Mua biri i Ademit kur e shan kohn dhe Un jam vet koha. N dorn Time sht e gjith shtja, e shndrroj natn dhe ditn. Buhariu dhe Muslimi

Lidhja

/ Nr. 8 /

7 qershor 2013

Shoqri /

Aborti problem social dhe mkat hyjnor

t shkruar me titullin: Shtimi i numrit t banorve dhe ndikimi i tij n evoluimin e shoqris. N kt artikull ai pretendon, se pasurit e natyrs nuk i plotsojn nevojat e numrit t madh t banorve t toks dhe pr kt arsye mbar njerzimi do t prballet me fatkeqsi te shumta, ku kryesorja do t jet uria. Dalja nga kjo situat e disfavorshme pr njerzimin sht planifikimi familjar dhe/ose kufizimi i numrit t lindjeve. Ky slogan nuk u pajtua me shoqrit e asaj kohe, t cilat shprehnin shqetsimin e tyre n lidhje me praktikimin e tij. Kto shqetsime i hasim edhe sot. Nga pasojat e kultivimit t ksaj ideje te njerzit sht shtimi i numrit t aborteve dhe ulja e lindjeve nga viti n vit. N vendin ton p.sh. duke iu referuar t dhnave t viteve 19931994, kur nj familje kishte minimalisht 3 apo 4 fmij, sot nj ift preferon t ket nj apo dy. Gjithashtu sipas nj studimi t kryer nga Instituti i Shndetit Publik ka rezultuar, se gjat vitit 2009 jan kryer 9100 aborte. Ndrsa sipas studimeve t bra nga USAID-i, prllogariten 230 aborte n 1000 lindje, ndrkoh q n vende t tjera t Evrops prllogariten vetm 28 n 1000 lindje, ndrsa vendi vazhdon t ket nj nivel t ult t lindshmris. Tabela dinamike tregon t dhnat e mposhtme: Ekzistojn nj sr shkaqesh q i detyrojn nnat t ndrpresin shtatznin, si prirja e tyre pr tiu prkushtuar m shum karriers, shtatznit para martesore etj. Por ato q mbeten m t rndsishmet jan varfria, lehtsimi nga detyrimet, numri i madh i fmijve, si dhe arsyet shndetsore. Gjykimi mbi abortin Duke iu referuar etapave q kalon fetusi n mitr dhe gjithashtu procesit t futjes s shpirtit ne fetus, gjykimi mbi abortin ndryshon para hyrjes s shpirtit dhe pas tij. Juristt musliman kan mendim unanim (ixhma), q shpirti i futet fetusit pas 120 ditve nga bashkimi i qelizs s mashkullit dhe t femrs. Edhe pse me ann e aparateve moderne mund t shikohen disa lvizje, ato konsiderohen si t pavullnetshme dhe nuk tregojn q fetusi sht krijes me shpirt. Ather duke u nisur q n momentet e para t nj shtatznie e deri afr momentit t futjes s shpirtit n fetus, pjesa m e madhe e juristve musliman jan t mendimit, q ndrprerja e shtatznis nprmjet abortit sht e paplqyer. Ndrsa n rastet q vihet n rrezik shndeti i nns ose jeta e saj, ai bhet i nevojshm ose i domosdoshm sipas rastit. I bashkngjiten ktij gjykimi rastet e shtatznis s padshiruar, si pasoj e prdhunimit, ose kur fetusi sht i zhvilluar, si pasoj e mutacioneve, kur nna sht mbartse e virusit HIV si thekson Akademia Ndrkombtare e Fikhut Islamik, ose e viruseve t tjera t transportueshme dhe t rrezikshme pr jetn etj. Ndrsa pr sa i prket fazs pas futjes s shpirtit aborti nuk sht i lejuar dhe ky veprim konsiderohet vrasje me pa t drejt. Ktu prjashtohen disa raste specifike, si p.sh. kur me an t abortit ruhet jeta e tij pasi ajo bhet e pamundur nse do t qndroj n mitrn e nns se tij, ose n rastet kur nna vdes dhe fmija sht akoma i gjall. Gjithashtu aborti nuk lejohet edhe nse bhet e qart q fmija do t lind me pasoja shndetsore qofshin kto smundje gjymtyrsh ose mendore. Gjithashtu nna q i nnshtrohet abortit me vullnetin e saj t lir duhet t paguaj si kompensim 212,5 gr. ar t pastr ose vleftn e tij. Kjo mas sht nj e njzeta e kompensimit q paguhet pr vrasjen e njeriut t rritur, ashtu si tregohet n hadithet profetike. Krahas ksaj nna duhet t agjroj dy muaj rresht, sepse ajo sht br shkak pr vrasjen e nj krijese t gjall pa t drejt. Sot shumica e njerzve e konsiderojn abortin si nj shtje t paprfillshme, por nuk duhet t harrojn, se ai sht problem social dhe gjithashtu mkat hyjnor.

Nga hoxh Ervin Qylafku

eta sht nj dhurat shum e muar q Allahu xh.sh. i ka dhn njeriut dhe po ashtu nj vijim i nderimit prej Tij. Zoti i Lartsuar thot n suren Isra: N t vrtet Ne i kemi nderuar bijt e Ademit. N t njjtn koh, Islami si fe universale, q i prket cdo kohe dhe vendi, mbron me fanatizm pes principe themelore pa t cilat jeta nuk do t kishte kuptim. Nj ndr principet kryesore sht ruajtja e jets. Islami e konsideron at t shenjte prandaj ai ndalon do form apo mnyr q atakon, ose krcnon jetn e njeriut. Allahu xh.sh. n suren Maide na tregon, se ai q bhet shkak pr humbjen e nj jete pa t drejt sht njlloj sikur ka vrar t gjith njerzimin. Nj nga mnyrat e abuzimit me jetn sht aborti, fenomen ky shum shqetsues i shoqris son. Ai lidhet ngusht gjithashtu me at q quhet planifikim familjar, si dhe me propagandimin e saj. Nj pjes e njerzve, duke u nisur nga ideja q do pjestar i ri q vjen n familje sht barr dhe shqetsim nga kndvshtrimi ekonomik, ndrmarrin veprime t cilat shpesh nuk iu shkojn prshtat edhe ndjenjave t tyre. Edhe kjo gjithashtu bie ndesh me besimin, se Allahu i Lartsuar sht furnizuesi dhe garantuesi i jets s tyre me t gjitha krkesat e saj. Ai thot n suren Isra: Mos i vrisni fmijt tuaj nga frika e varfris. Ne u sigurojm ushqim atyre dhe juve. Vrtet vrasja e tyre sht gjynah i madh. Gjithashtu Profeti a.s. pasi tregon etapat e krijimit t fetusit n mitr thot, se Allahu drgon nj melek i cili ndr t tjera cakton (me lejen e Zotit) rrizkun e ksaj krijese gjat gjith jets s tij. Planifikimi familjar ose kufizimi i numrit t lindjeve sht ide e importuar, e cila nuk njihej para disa dekadash nga shoqria jon. Ajo ka lindur n Evrope n shekullin e 18-t dhe i pari q e propagandoi at ishte nj prift anglez n nj prej artikujve t tij

Aborte Aborte n % Lindje / Viti Shtatzani Lindje (numr) t shtatzanive Abort 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 70,312 68,588 59,476 59,099 53,539 49,015 43,781 42,193 44,586 37,328 53,192 52,888 45,515 47,012 43,022 39,612 34,229 33,163 36,251 29,189 17,120 15,700 13,961 12,087 10,517 9,403 9,552 9,030 8,335 8,139 24.35% 22.89% 23.47% 20.45% 19.64% 19.18% 21.82% 21.4% 18.69% 21.8% 3.1 : 1 3.4 : 1 3.3 : 1 3.9 : 1 4.1 : 1 4.2 :1 3.6 : 1 3.7 :1 4.3 :1 3.6:1

Aborte spontan 7,251 5,735 5,205 5,197 5,106 4,756 5,039 4,954 4,408 4,575

% aborte spontan 42.35% 36.53% 37.28% 43% 48.55% 50.58% 52.75% 54.86% 52.89% 56.21%

Aborte me ndrprerje t vullnetshme 9,869 9,965 8,756 6,890 5,411 4,647 4,513 4,076 3,927 3,554

% Aborte me ndrprerje t vullnetshme 57.65% 63.47% 62.72% 57% 51.45% 49.42% 47.25% 45.14% 47.11% 43.67%

Cikli i haditheve t dobta dhe t trilluara

Nga hoxh Mustafa Trniqi
numrat e kaluar kemi folur pr dmin dhe rrezikun e haditheve t dobta dhe t trilluara n mesin e muslimanve, ku kemi prmendur dhe prhapjen e ktyre haditheve n shkall t gjer n literaturn islame shqipe. Gjithashtu kemi cituar se redaksia e ksaj gazete do t filloj nj cikl t posam pr klasifikimin dhe dallimin e haditheve t dobta dhe t trilluara, veanrisht ato hadithe ku mbshteten dhe krkojn t lulzojn shum sekte dhe rryma t devijuara nga Islami i pastr, t cilt nuk mjaftohen ve me predikimin e ideve t tyre, por prpiqen edhe me botimin e librave t ndryshm. Ndr ta sht dhe sekti Shiit, i cili bn prpjekje t vazhdueshme pr tu integruar n mesin e muslimaneve suni me botime t ndryshme. Nj prej ktyre botimeve kemi librin : 110 VIRTYTE T IMAM "ALIUT", Prgatitur nga Edin Q.Lohja dhe botuar nga: Biblioteka "Zemra e Tradits", nr 2. Me kt libr synohet t ngrihet kulti i individit, ku flitet ve pr vlerat e Aliut, q nnkuptojn se ai sht njeriu m i dashur, m i mir dhe m i devotshm nga t gjith shokt e Profetit a.s. Jo vetm kaq por nprmjet ktij libri synohet t besohet se Aliu duhet t ishte

Kalifi i par i muslimanve, ai sht dera e vetme e udhzimit dhe e shptimit dhe kjo duhet trashguar kshtu pas vdekjes s tij nga familja e tij, dhe se ata jan t vetmit q e kuptojn t drejtn dhe t vrtetn, duke zbehur kshtu gradualisht figurn e Ebu Bekrit, Omerit, Osmanit dhe sahabve t tjer t ndershm. Ndrkoh shumica e ktyre haditheve jan t dobta dhe shum prej tyre t trilluara. Hadithi nr 1: Transmetohet nga Omer ibn el-Khattabi, se i Drguari i Allahut ka thn: "Asnjeri nuk mund t'i afrohet virtyteve t Aliut, ai e shpie shokun e vet n udhrrfim dhe e largon at nga humbja. (E ka prcjellur Taberaniu). Grada e hadithit: Kt hadith e transmeton Taberaniu n Muxhemin e mesm nr. 4726 dhe n Muxhemin e vogl nr. 676 dhe n zinxhirin e transmetuesve gjendet Abdurrahman ibn Zejd ibn Eslemi pr t cilin Imam Ibnul Xheuzi thot: E kan br t dobt t gjith muhadithint. Madje imamt e mdhenj si Buhariu, Ali Ibn Medini, Nesaiu, Ebu Hatim Errazi etj., e konsiderojn tepr t dobt. Kurse imam Hakimi dhe Ebu Nuajmi thon, se ky transmetues prcjell hadithe t trilluara. Hadithi nr 2: Ibn Abasi ka thn: "I Drguari i Allahut ka thn: "Kushdo q

dshiron t jetoj jetn time, t vdes vdekjen time, e t banoj n Xhenetin e Prjetsis t mbjellur nga Zoti im, ather le t marri pr kujdestar (vali) Aliun dhe trashgimtart e tij, dhe le t pasoj imamt (q do vijn) pas meje, sepse ata jan pasardhsit e mi (itreti): Ata jan krijuar nga brumi im dhe jan pajisur me t kuptuar me dije. Ndaj, mjer ata nga umeti im q ua mohojn meritat dhe me kt ndahen prej meje! Allahu mos ua dhasht ndrmjetsimin tim! Grada e hadithit: Kt hadith e transmeton Ebu Nuajmi n Hiljetul-eulija 1/86 dhe n zinxhirin e transmetuesve gjenden Abdurrahman ibn Imran ibn Ebi Lejla dhe Jakub ibn Musa el-Hashimi, t cilt jan transmetues t panjohur dhe pr rrjedhoj nuk u merret pr baz transmetimi. Hadithi nr 3: Hakimi n El-Mustederek alessahihajn thot: "sht transmetuar nga nj numr i bollshm burimesh (tevatur) npr hadithe se Fatime bint Esedi e lindi Prijsin e Besimtarve Ali ibn Ebi Talibin brenda Qabes. Grada e hadithit: Fjala e Hakimit bie n kundrshtim me transmetimet e vrteta q kan ardhur, sepse nuk sht aspak e njohur tek dijetart e hershm dhe as n transmetimet e ndryshme, q Aliu ka lindur brenda Qabes. Ndrkoh ajo q njihet

gjersisht n transmetimet e sakta sht se Hakim ibn Hizami sht ai q ka lindur brenda Qabes, si transmeton Muslimi n Sahihun e tij dhe t tjer. Madje vet Hakimi n Mustedrekun e tij transmeton fjaln e Musab ibn Abdullahut, i cili thot se Hakim ibn Hizami sht ai q ka lindur brenda Qabes dhe askush tjetr para dhe pas tij. Ndrsa imam Muglatai n Ikmal Tehdhibil Kemal 4/120 prcjell fjaln e imam Ibnul Xheuzit, i cili thot: Pretendimi i atyre q thon se Aliu ka lindur brenda Qabes nuk sht i sakt, sepse brenda saj ska lindur askush tjetr prve Hakim ibn Hizamit. Hadithi nr 4: I Drguari i Allahut citohet ti ket thn Hazreti Aliut: O Ali! Pozita jote sht si ajo e Qabes. Njerzit shkojn tek Qabeja, por ajo shtpi e madhrishme nuk i afrohet kurr askujt. Ndaj nse pas vdekjes sime, njerzit vijn tek ti dhe t japin betimin e besnikris (bejat) pranoje, e nse nuk vijn, ather ti mos shko tek ata. Grada e hadithit: Kt hadith e transmeton Ibnul Ethiri n Usdul-Gabeh fi Marifetissahabe 4/31 dhe n zinxhirin e transmetuesve ndodhen Muhamed ibn Zekerijja el-Galabi pr t cilin imam Darekutni thot: Ka qen trillues i haditheve profetike dhe El-Abas ibn Bekar pr t cilin imam Khatibul Bagdadi thot: Ka qen gnjeshtar.

Nr. 8 / 7 qershor 2013

/ Lidhja

Kultur /
Nga Roald A. HYSA

Hamami dhe kultura e t larit n botn muslimane

si dhoma e ngrohjes dhe q ngrohet vazhdimisht nga nj rrym e nxeht ajri, e cila t lejon t marrsh frym lirisht. Personi lviz m pas n nj dhom m t nxeht se e para, q njihet si dhoma e nxeht, ku m par e kan sprkatur trupin me uj t ftoht. Pasi lahet trupi krejtsisht dhe kryhet nj masazh personi lviz pr n dhomn e freskt dhe qndron aty pr nj periudh qetsimi. Struktura arkitektonike e hamamit pra, n elementet e saj m t thjeshta, prbhet nga nj sall pushimi apo veshjeje, n nj tjetr dhom t freskt, ku bhen kontaktet e para dhe t fundit me ujin e freskt, n nj sall qendrore m t ngroht, n t ciln sht e mundshme t rrish m gjat dhe me nj sall t mbrame n fund, ku avulli nxit djersitjen dhe n t ciln duhet t veshsh pantofla pr t mos djegur kmbt. N ant e ksaj salle, n vende m pak t nxehta, frekuentuesit e hamamit prgatiteshin pr larjen e koks, masazhin etj. Arkitektura e hamamit turk sht e ndikuar gjersisht nga termat romake. Ndrsa n shtpit private, hamamet i gjeje brenda shtpis dhe komunikohej vetm nprmjet dhoms s gjumit, ku flenin iftet e martuara, t cilt merrnin gusul menjher pasi kishin kryer marrdhniet seksuale. Pra, q t mos merreshin vesh nga pjesa tjetr e familjes. N kt pjes t shtpis, hamami prdorej vetm pr t kryer larjen dhe n ndryshim nga ditt e sotme, nuk kryhen nevojat e tjera, madje kan qen xhelozisht t ndara. Brenda hamamit kishte nj lambik t madh, gryka e t cilit kalonte nprmjet nj mangalli me prush q e nxehte ujin me t cilin do t laheshe. Nuk ka qytet q t mos gjeje hamamet, gjithashtu edhe n t gjitha trojet shqiptare. Shum domethnse sht edhe historia e fillimeve t Tirans si qytet, kur Sulejman pash Bargjini (Mulleti), q njihet si themeluesi i saj, ndrtoi xhamin q mbante emrin e tij, hamamin dhe furrn e buks. Pra, tre elemente themelore pr qytetrimin, xhamia si vendadhurimi q i mbledh njerzit n nj vend, hamami si simbol i pastrtis s detyrueshme, si dhe furra e buks q u duhet njerzve pr tu ushqyer. Kshtu q hamami n arkitektonikn qytetare islame shihet si nj element themelor qytetrues. T lahesh n hamam nuk sht thjesht nj procedur pastrimi fizik, por n m t shumtn e rasteve sht edhe nj akt prkushtimi. Pastrtia dhe kujdesi pr trupin n shoqrit islame jan t rregulluara nga norma q i prkasin jets s prditshme, me veprimet e saj t zakonshme t pastrtis dhe q disiplinojn m tutje hapsirn e pastrimit q prbhet nga banjot. Ti drejtohesh hamamit dhe t lahesh i tri bhet e detyrueshme qoft n rrethana t jashtzakonshme, si n rastin e prgatitjes pr tu martuar, si edhe n rrethana t zakonshme pas menstruacioneve apo marrdhnieve seksuale (marrja gusul). Hamami mund t konsiderohet edhe si nj pjes e rndsishme e sfers s jets shoqrore qytetare t shekujve t shkuar. Disa ndrtesa hamamesh jan ruajtur edhe sot si objekte antike, fjala vjen n Elbasan, Kruj, Prizren, Shkup, Vushtri etj. Pr nga numri i madh i hamameve n qytete t bots muslimane dallojn Kajro, e cila ka pasur rreth 300 hamame, ndrsa pr Damaskun thuhej se ka pasur 365 hamame, nga nj pr do dit nga t cilt n vitin 1950 kishin mbetur rreth 50 cop t tilla. Nga nj vshtrim i shpejt i hedhur n librin Shqipria dhe Shqiptart t Sami Frashrit n t gjith zrat, ku flitet pr qytetet shqiptare dhe t dhnave t tyre do t vrehet, se ato e kan pasur nj hamam t paktn. Qytetet e mdha shqiptare kan pasur dy edhe tre hamame, ku mund t prmendim ktu Shkodrn, q ka pasur dy hamame dhe njri ka qen vetm pr gra. Kultura e hamamit dhe e larjes vazhdon t jet e gjall n shum vende t Ballkanit, po ashtu sht e prhapur gjersisht edhe n Perndim, e kryesisht sot e gjen at si pjes e industris s turizmit t ktyre vendeve.

t gjitha qytetet muslimane e gjen edhe hamamin, si nj shenj dalluese e ktij qytetrimi. Islami i kushton nj vmendje t veant pastrtis trupore sidomos n aste t veanta. Banjat publike hasen edhe n qytetrime t tjera m t hershme, si n lindje te kinezt po ashtu edhe n Perndim te Romakt, e po ashtu edhe n vendet e veriut me saunat dhe banjat ruse. Hamamin ose banjn publike e gjen si nj ndrtes t veant dhe funksionale n t gjitha qytetet muslimane gjat t gjitha kohve e deri m sot. Sipas madhsis mund t kishin edhe m shum se dy hamame (n rast se qyteti kishte dy ose m tepr hamame, njri prdorohej vetm nga grat), por hamami gjendet edhe n ndrtimet private. Prdorimi i hamameve bhej me radh, fillimisht prdorohej nga burrat e m pas nga grat (fmijt meshkuj pa mbrritur moshn madhore futeshin s bashku me grat). N hamam kemi edhe ent e sapunit, t cilat ishin anta prej metali, n form ovale, posht me vrima si kulles dhe sipr me nj dorz. Brenda saj kishte disa ndarje si kuti, ku vendosej sapuni, krehri, dorezat e frkimit, sapunimit dhe fijet.Nj person q shkonte n hamam pr tu lar fillimisht pushonte pak e qetsohej n nj dhom, q njihet

Sekretarja dhe problemet bashkshortore

Nga hoxh Bledar T. Haxhiu
j problem t madh kalojn sot shum familje shqiptare, dhe jo vetm ato. Ajo sht prhapur aq shum, saq tashm sht br mod dhe kriter pune; por n t njjtn koh sht kthyer n nj shqetsim t prditshm pr shum familje, t cilat si shkak i pranis s saj kalojn momente t vshtira, ose jan n prag t humners. Kjo sht m specifike tek npunsit (drejtor, z/ministra) apo dhe tregtar e pronar agjencish t ndryshme. N realitet kjo tem nuk sht thjesht pr t mbushur rreshtat e nj gazete, por sht nj shqetsim i prditshm i shum familjeve (edhe pse shpesh her ato nuk shfaqen jasht mureve t apartamenteve). Shpesh her nse shkon n zyrat e puns, gjen se nga kriteret baz n shumicn e tyre sht dhe fakti, apo kriteri i t qenit vajz, me mosh t caktuar dhe me arsim prkats. Kjo sht piknisja e problemit t shum familjeve dhe nj shkak m shum pr rritjen e degjenerimit n shoqri. Gjen jo rrall her grat t cilat fillojn e i shtrojn nj mori pyetjesh bashkshortve t tyre, ndrkoh q vullkani i zjarrt vlon brenda tyre, pasi ata tashm kan marr n zyr nj sekretare. Ajo n realitet ka vn re ndryshime n sjelljen e burrit t saj, ndaj dhe me t drejt pyet e shqetsuar dhe e habitur. Ajo e njeh mir burrin e saj, dje ai shkonte n pun me vones, ndrsa pas ardhjes s sekretares ka filluar zgjohet dhe del hert pr n pun! Tashm ka filluar t interesohet m shum pr pamjen e tij, vishet m kndshm se dikur dhe ka filluar t vendos edhe parfum butiku! Madje edhe kafen q e pinin bashk para se t shkonte n pun, ndoshta ka filluar ta pij me sekretaren, kshtu mendon ajo dhe sht e natyrshme, sepse djalli lviz tek njeriu si gjaku npr damar, me t vrtet ashtu sikurse ka thn edhe Profeti Muhamed.

Shrbimet inteligjente turke po krkojn pr linja t huaja n protestat e Taksimit

hrbimet inteligjente turke po krkojn pr linja t mundshme bashkpunimi ndrmjet incidenteve t Sheshit Taksim dhe fuqive t huaja,- ka deklaruar kryeministri turk Rexhep Tajib Erdogan n nj konferenc shtypi prpara se t largohej nga Maroku, duke akuzuar kshtu fuqi t huaja dhe aktor t brendshm pr mbshtetjen e dhn protestave n Parkun Gezi. puna e shrbimeve inteligjente vazhdon pr t prcaktuar aktort e huaj prapa ksaj proteste. Nuk sht e mundshme t zbulojm emrat e tyre. Kto deklarata jan br n vazhdimsi t atyre q kryeministri turk Erdoan i ka br para se t nisi turin e tij veri-afrikan, q prfshin Marokun, Algjerin dhe Tunizin. N lidhje me kto ngjarje Kryeministri Erdoan tha: Kjo nuk ka t bj me parkun Gezi. Prve atyre q morn pjes me qllim t mir ky ishte nj organizim i ekstremistve. Duke e br t ditur se kto ngjarje kan lidhje me jasht Kryeministri Erdoan tha: Shrbimi yn informativ sht duke punuar n lidhje me kto ngjarje. Por, nuk sht e nevojshme q ktu t prmendim emrat e aktorve. Natyrisht se do t kontaktojm me prgjegjsit e tyre. Nse sht e nevojshme do ti pyesim

Kjo gjendje e v gruan n stres, fillon t mos ket m kujdesin e dikurshm pr shtpin. Ajo sht n hall t madh, i cili e ka shprqendruar fare, sepse ajo ka frik se dikush tjetr ka hyr n pjesn e saj dhe se mund t humb bashkshortin!! Shum bisnesmen apo pronar agjencish mendojn se punsimi i nj femre n kt biznes do tu sjell m shum klient, ndaj dhe shpesh prpiqen t jen sa m t pashme. Ata n fakt harrojn se rrizku sht n dor t Zotit, por nga ana tjetr ai ndoshta po rrezikon at q sht m e shtrenjt se do gj tjetr "familjen". Profeti Muhamed thot n nj nga thniet e tij: "Nuk vetmohet nj burr me nj grua (jo t familjes), e t mos jet djalli i treti i tyre". Disa punsojn femra me pretekstin, se jan krah m i lir pune, por ai nuk vren humbjen, e cila nuk duket n horizont por q mund ti kushtoj m shtrenjt se ato q kishte menduar, aq sa ai tashm do t shihet me syrin e dyshimit dhe shfrytzimit jo vetm nga bashkshortja e tij, por n nj rreth edhe m t gjer. do familje krkon jet t lumtur, t qet dhe pa probleme, ather prse vall ky bashkshort i hap portn s keqes, prse bhet shkak i shqetsimeve t familjes!? Prse vall pr shkak t epshit t tij t shfrenuar ai humb at q ndoshta e ka ndrtuar me shum mundim (familjen). Ka dhe t atill, q me marrjen e sekretareve apo vajzave n agjencit e tyre, nuk kan thjesht qllim punsimin, por shfrytzimin e tyre, ndaj dhe ky sht nj apel pr t gjith vajzat dhe prindrit, t cilt ende e kan nderin prej gjrave t tyre parsore. Allahu nuk vendos begati tek ata njerz, t cilt prpiqen t veprojn gjra q dalin jasht natyrs s vendosur prej Tij. Kshtu q sekretarja do t mbetet gjithmon nj rrezik dhe krcnim pr familjen, nj shkak pr degjenerim dhe arsye pr shthurje

pr llogari. Pra, jemi t vendosur n kt drejtim. Jan disa realitete q duken. Ata t cilt na rekomandojn maturi, duhet q fillimisht ata t jen t matur. Edhe kreu i Asambles s Madhe Popullore t Turqis, Xhemil iek n lidhje me ngjarjet n fjal tha se duhet nxjerr msime nga e kaluara dhe se protestat duhet t jen n frymn e tyre. Kto ngjarje t gjith duhet ti vlersojm me ndrgjegje dhe gjakftohtsi, u shpreh iek. iek gjithashtu tha se n kto ngjarje krahas atyre me qllim t mir nga prvoja e kaluar dihet se mund t ket edhe grupet t cilat u munduan q kto ngjarje ti prdorin pr mendimet, politikat dhe pritshmrit e tyre. Ndrkaq Presidenti Abdullah Gyl bri thirrje pr ndrgjegje. N deklaratn e tij Gyl tha se Demokracia nuk do t thot vetm zgjedhje. Nga kjo u morn mesazhe t mira dhe do t bhet ajo q sht e nevojshme. Nj shqetsim t madh kan ngjallur protestuesit gjat ktyre ditve t fundit duke vandalizuar xhamit e prfshira gjat itinerarit t protestave. Protestuesit kan hyr brenda me kpuc e me pije t ndryshme alkoolike npr duar, e duke dmtuar e shkatrruar mjediset e shenjta.

Fotoja e Maratons s Stambollit, e cila iu paraqit medieve si foto e protestuesve

Lidhja

/ Nr. 8 /

7 qershor 2013

Ekonomi /
Nga P.P. Abdul-Rrezaku

Rregullat themelore t Ekonomis Islame mbi pronn

q Kurani i Shenjt e ka prdorur me qllim q t prkufizoj marrdhnien ndrmjet qenies njerzore dhe Allahut n sfern e prons dhe marrjes s saj. Nga kndvshtrimi islam qeniet njerzore nuk kan pronsi n pronat e vet, qofshin ato individuale, ose shtetrore, ose shoqrore. Kjo perspektiv i prgjigjet natyrs s jets njerzore n kt planet. Qeniet njerzore nuk sjellin asgj me vete kur ato lindin dhe nuk marrin asgj me vete kur ato vdesin. Qenia njerzore nuk ka pronsi qoft edhe t jets, trupit apo shpirtit t vet. Si ka mundsi q nj qenie e till, q nuk ka pronsi t vet qenies s vet dhe jets mund t pronsoj dika, q as nuk i prket atij. Kshtu nga kndvshtrimi islam, asnj individ, apo shoqri, apo shtet nuk e ka t drejtn e pronsis absolute mbi pronn. Islami e riprkufizon marrdhniet ndrmjet qenies njerzore dhe prons nga nj nivel i ndryshm. Le t meditojm pak mbi dy vargjet e Kuranit Madhshtor t cituara m posht: Besoni Allahut dhe t drguarit t Tij dhe jepni nga ajo q Ai u bri trashgues (mkmbs) n t, se ata q besuan prej jush dhan pr hir t Zotit, ata kan shprblim t madh. Hadid 7. Ky ajet nnkupton dhe prfshin gjrat n vijim: Pronari i vrtet dhe absolut i prons dhe i pasuris sht Allahu, q sht Krijuesi dhe Pronari i Universit dhe i qenieve njerzore. Qeniet njerzore nuk kan ndonj status dhe/ose pozicion tjetr nga ai i mkmbsis n sfern e ekonomis gjithashtu. Qenia njerzore prfaqson Allahun gjithashtu edhe n veprimtarin e tij ekonomike. Kshtu qenia njerzore sht prgjegjs ti bindet dhe t pajtohet me ligjet, rregullat dhe bazat e Allahut n sfern e veprimtaris s tij ekonomike po ashtu. Dhunimi i ndrgjegjshm i ktyre gjrave do t ishte n kundrshtim me konceptin e Teuhidit (Monoteizmit), si na prkufizohet dhe na prshkruhet n Kuranin Madhshtor dhe q nnkupton dorzimin e vullnetshm nga qenia njerzore ndaj vullnetit t Zotit. Le t shohim ajetin e dyt nga Kurani Madhshtor: Mendjelehtve (t papjekurve) mos u jepni pasurin tuaj q Allahu e bri pr ju mkmbje,... Nisa 5. Ky ajet nnkupton dhe prfshin gjrat n vijim: Pr aq sa mund t jemi t interesuar pr pronn shoqria njerzore ka prgjegjsi kolektive. Prsritja tri her e forms s shumsit t personit t dyt n kt ajet (bhet fjal pr ajetin n arabisht) ka t bj me shoqrin dhe me at q drejton punt e saj. Prona sht baza e mbijetess s jets njerzore n kt planet. N kt parim t respektuar entiteti (individ, grup individsh apo shoqria), i cili bhet administratori i nj prone fardo ka marr t drejtn private mbi t dhe pr pasoj fuqin pr t arritur marrveshje pr t. Ky vullnet do t ekzekutohet nga entiteti prgjegjs nn mbikqyrjen kolektive dhe t rrept t shtetit islam apo sistemit shoqror prkats. Nse e drejta e privilegjit t prfaqsuesit privat dhunon rregullat dhe normat themelore, dhe i bezdis shtjet e ndryshme sociale do t nevojitej ndrhyrja e shtetit islam, me qllim korrektimin dhe vnien n rrug t drejt, kshtu q ti shrbej synimeve n nj shkall m t gjer t sistemit shoqror dhe ekonomik t Islamit. Kur i konfirmojm q t dy ajetet e cituara m sipr dhe i bashklidhim ato, ligjet themelore ekonomike q mund t deduktohen nga ato jan: Privilegjet e entitetit (individ, grup individsh apo shoqria), q ka mbi pronn me t ciln merren, jan ato t nj administratori nn mbikqyrjen e rrept dhe kolektive t shoqris apo shtetit. shprblime. Po kshtu edhe kthimi i selamit. Disa vellzer mendojn se e kan kryer detyrimin nse e kthejn selamin, por pa i dhn rndsi mnyrs se si e kthejn, duke e shoqruar at me ironi dhe pa shpirt. Mnyra e duhur sht q selami t pritet n formn m t mir, duke e prcjell muslimanin me buzqeshje dhe dashamirsi, ose t paktn duke e kthyer at me mirsi ashtu si iu dha. Kto norma duhet t kihen parasysh edhe n dhnien e kshills, n urdhrimin pr mir dhe n ndalimin e t keqes, n mardhniet me prindrit etj. Pr t gjitha kto nevojitet nga muslimani q ti kryej me fines dhe butsi.

slami e postulon teorin e tij ekonomike dhe filozofike me orientim kozmologjik. sht nj fakt kozmik q universi dhe t gjitha qeniet e gjalla dhe jo-t gjalla brenda tij i binden ligjeve t pandryshueshme t Krijuesit t vet. Kshtu Islami i krkon qenies njerzore t jet n mirkuptim me natyrn dhe universin, duke ia dorzuar vullnetarisht dshirn e vet vullnetit dhe ligjit t Zotit, n sfern e jets ku ai shijon lirin. Kshtu Islami prkufizohet si nj lvozhg arre. Q t dy termat kalif (mkmbs), i nxjerr nga Kurani i Shenjt me qllim q t prkufizoj dhe prshkruaj statusin dhe pozicionin e qenies njerzore n kt bot dhe fjala Kalifat (mkmbsi) e prdorur pr t paraqitur sistemin social dhe ekonomik simbolizojn nevojn e bindjes s pakushtzuar vetm ndaj Allahut, dhe n pajtim me ligjet dhe rregullat e Tij. Termi i kalifit (mkmbsit) nnkupton bindjen e qenies njerzore ndaj Allahut si nj person, nj shoqri dhe nj shtet n termat e statusit si nj mkmbs i Allahut dhe kjo i prgjigjet prkufizimit t vrtet t Islamit dhe asaj q e pason at. sht e njjta terminologji e mkmbsis,

Finesa n zbatimin e sunetit

Nga Muhamed bin Ibrahim el Hamed
exova nj fjal t dijetarit t nderuar Muhamed bin Uthejmin n komentin e tij br librit El Mumti 3/90 ku thoshte: Nuk duhet q njeriu t zbatoj nj sunet duke lnduar me t njerz t tjer. Kjo sht nj fjal e bukur, q buron nga nj dijetar i nderuar dhe q ngrthen n vetvete domethnie edukative n zbatimin e sunetit profetik. Prandaj prmbaju zbatimit t sunetit, sepse ndjekja e shembullit t krijess m t mir, paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t, sht nj virtyt i vlefshm dhe nj sjellje e lart prmes s cils mund t arrish n grada t larta dhe t afrohesh me Allahun e Lartsuar. Sa m shum t rritet kujdesi pr zbatimin e sunetit aq m afr perfeksionit do t jesh. Por duhet patur parasysh dika me shum rndsi, q ka t bj me shijen n zbatimin e sunetit, n mnyr q zbatimi i ktij t fundit t mos prdoret si justifikim pr t lnduar t tjert dhe as pr ti larguar njerzit nga feja. Ndr shembujt mund t prmendim prdorimin e misvakut, q sht prej rrugs profetike dhe nj vepr e shprblyeshme, por nuk duhet q me kt vepr t lndohen t tjert, duke nxjerr tinguj t bezdisshm apo lvizje shqetsuese. E njjta gj mund t thuhet pr haxhin, si p.sh. hedhja e gurve apo puthja e Gurit t Zi dhe t gjitha adhurimet e tjera, q shkaktojn grumbullimin e njerzve. N t tilla situata duhet q besimtari ta ndjej shpirtin e adhurimit dhe t vej n zbatim vllazrin islame, ku n t njjtn koh

t zbatoj sunetin dhe t kujdeset pr t drejtat e vllezrve t tij musliman. N t tilla raste muslimani duhet t prpiqet t dshiroj pr ta at q dshiron pr vete, t urrej pr ta at q urren pr vete dhe nse zbatimi i sunetit shkakton lndimin e tyre, ather moszbatimi i tij sht m parsor. N rastin e drejtimit t rreshtave n namaz do t shohsh se disa njerz e teprojn duke lnduar ata q kan prkrah me justifikimin e bashkimit t krcirit t kmbs dhe shpatullave, madje n disa raste disa prej tyre e shikojn me vrer vllain e tyre prkrah dhe n disa raste edhe e kritikojn, nse shohin q vllai i tyre nuk reagon ndaj krkess. N rastin e hapsirave bosh kjo sht nj vepr e lavdrueshme, por ndonjher dikush bn prpara tek rreshti q ka prball, q nuk ka hapsira dhe z ngusht njerzit q ka prpara dhe i lndon ata derisa ti hapin nj vend. Nuk ka dyshim se drejtimi i rreshtave plotson namazin, por nuk sht e plqyeshme, q namazi t plotsohet duke krijuar zemrat dhe as duke larguar zemrat, por duke u sjell but dhe me fines. Namazi nuk mund t plotsohet duke rrnuar nj qllim kryesor prej qllimeve t tij, kur falet me xhemat, dhe q sht afrimi i zemrave dhe shtimi i dashuris. Kshtu veprojn edhe disa imam, t cilt dshirojn t drejtojn rreshtat n xhamit e tyre dhe pr kt duhe prgzuar- por mir do t ishte q kjo t realizohej shkall-shkall duke marr parasysh gjendjen e xhematit, sidomos

gjendjen e t moshuarve dhe udhtarve. Nj shembull tjetr sht dhnia e selamit. Disa vllezr e japin selamin, por kjo ndonjher shoqrohet me nj vrazhdsi, mbledhje t fytyrs dhe me nj tingull t ashpr, sa disa musliman do t dshironin q ai t mos e kishte dhn fare selamin. Nse selami do t shoqrohej me nj buzqeshje t ndritshme, me qetsi dhe me nj z t but do t kishte qen edhe m i dobishm dhe me m shum

elsat e hyrjes n shoqri

kuadr t programit t Lidhjes s Hoxhallarve t Shqipris u organizua n Tiran nj seminar dy ditor n datat 25-26 Maj 2013, me 45 hoxhallar nderuar nga e gjith Shqipria. Ky seminar pati n qndr t vmendjes nj tem t rndsishme elsat e hyrjes n shoqri N kt organizim t rradhs t Lidhjes s Hoxhallarve e nderoi me pjesmarrjen e tij dijetari i nderuar nga Medina e Arabis Saudite Shejh Jahja Ibrahim El-Jahja,i cili foli pr temn e lartprmendur nprmjet disaelementve t rndsishm, si jan aspekti social, akademik, edukativ etj. Dijetari i nderuar, Prof. Dr. Jahja Ibrahim El-Jahja sht nj personalieti nderuar n Arabin Saudite,ai ka nj kontribut t madh n shtjet humanitare dhe n edukimin e disa breza studentsh, nga e gjith bota islame. Dr. Jahja bin Ibrahim El-Jahja ai ka qen pr nj koh t gjat drejtor i shtjeve studentore n Universitetin Islamik t Medines n Arabin Saudite. Ai gjithashtu sht shquar gjithashtu pr rolin e tij edukues dhe dashamirsin e madhe q ka treguar dhe tregon me njerzit, n veanti me studentt e huaj q vijn nga vendet e ndryshme t bots, t cilt gjenin tek ai nj baba t dashur dhe nj prind t dhembshur.

Nr. 8 / 7 qershor 2013

/ Lidhja

Analiz /
Nga Enklid PELARI
Pse edukimit? ''Nprmjet edukimit shoqrit prpiqen t ''strukturojn'' botn shpirtrore t pjestarve t tyre rreth disa vlerave, q kto shoqri i shpallin zyrtare. Me nj fjal, edukimi sht nj far ''programimi'', nprmjet t cilit shoqrit me organe t specializuara synojn t konvertojn sistemin e vet normativ n nj sistem vlerash, duke e ''modeluar'' kshtu botn shpirtrore t individve sipas kritereve t veta. Kshtu shoqrit prpiqen t krijojn dhe t ruajn kohezionin shoqror.'' Po shifrat (statistikat) thon? Shum studime t realizuara nga Banka Botrore, OCDE-ja, Komisioni Evropian etj., kan arritur deri aty sa t pohojn se informacioni dhe dija po zvendsojn kapitalin dhe energjin, si faktor baz t krijimit t pasuris e mirqenies, ashtu si kto dy t fundit zvendsuan punn e dors dhe pronn e toks dy shekuj m par. Pr m tepr, progresi teknologjik i shekullit XX e ka transformuar pjesn drrmuese t puns q krijon pasuri nga nj baz fizike n nj baz dije e njohurish. Kshtu p.sh. n mesin e shek. XIX, kapitali fizik prfaqsonte 65-70% t kontributit n rritjen e rendimentit t puns, ndrsa n fund t shek. XX, ai prfaqsonte vetm 20-25% t ktij kontributi. Shek. XXI po e thellon akoma m shum kt tendenc duke e zbritur nn 20% kontributin e kapitalit fizik. Teknologjia dhe dija konsiderohen si faktort els t prodhimit dhe rritjes. Ekonomistt kan filluar t mendojn se tashm sht e nevojshme t realizohet nj revolucion i tr dhe n treguesit e matjes dhe shprehjes s ksaj ekonomie t re gjithnj e m jo-materiale. Pse teologu? Nisur nga statistikat, t cilat tregojn pr nevojat e zhvillimit pr formim fetar, po evidentojm disa argumente, se prse duhet integruar teologu n msimdhnie dhe cfar dobish do t ken entet arsimore nga ky bashkpunim: 1- Pik s pari, shoqria sht n kriz morale pr sa i prket moshs s pubertetit, adoleshencs dhe periudhs postadoleshenc. Nga takimet e ndryshme qe kemi patur me drejtor t shkollave na sht raportuar, se rinia ka nevoje pr etik dhe edukat fetare. Po ti bnim nj shpjegim psiko-anatomik ktij fenomenin do t shtonim se hormonet dhe gjndrat e hipofizs tek t rinjt maturohen prpara pjekjes s tyre intelektuale dhe pikrisht n kt mosh ata kan nevoj pr prkujdesje prindrore dhe instruksione morale, q mos t bien pre e indulgjencave dhe e pasioneve t tyre. 2- Do t krijohej respekti dhe konsiderata e teologut n shoqri. Sepse tanim ata nuk shihen si njerz hermetik

Edukimi fetar si nj kusht i domosdoshm i progresit social

t ardhur nga nj bot tjetr, por si kontribuues moral dhe msues t shoqris. 3- S treti, do t siguronte t ardhura pr teologt nga buxheti i shtetit, ka nuk do ti detyronte kta t fundit t bnin pun rutin dhe rrjedhimisht shoqria n trsi, por edhe komuniteti yn n veanti nuk do t humbte m vlera dhe resurse humane t konsiderueshme. Ky harxhim energjish dhe firoje intelektuale prve regresit do ta thellonte edhe me tej krizn morale t shoqris son. 4- Penetrimi teologut n shoqri, konkretisht n do familje me an t nxnsve, do t krijonte ura t reja komunikimi midis teologut dhe popullit. Kjo shkrirje akujsh do t shrbente q teologu t njihej m nga afr me hallet e popullit, ka do t motivonte kta t fundit q t japin kontributin e tyre me prezenc n objektet e kultit dhe n aktivitetet fetare. Kjo gj do t rriste formimin e prindrve t t ardhmes ka do prkthehej n fryte t mira morale pr antart e rinj t shoqris. 5- Shoqria jone i ka ezauruar tashm t gjitha alternativat dhe modalitetet e edukimit t rinis, duke filluar nga kurrikulat e ndryshme, si sociologjia, etika, lnda e zhvillimit t karriers, edukata seksuale etj., t cilat shpesh her e kan thelluar edhe me tej kt hendek. Ajo q mbetet pr tu provuar sht ilai fetar, i cili nuk mund t hidhet posht nga shoqria relevante, sepse sht i hidhur, por duhet rekomanduar nga drejtuesit, si kur emergjente pr smundjet sociale. Aq m tepr q studimet statistikore, por edhe dshmit empirike kan dshmuar se kjo alternativ ka br mrekulli me shtresat problematike sociale si: Konsumuesit e lndv narkotike, trafikantve, njerzve t implikuar n akte kriminale etj. Ok arsimit laik, pse fetarit? Promovimi i formimit fetar, apo si quhet n gjuhn ekonomike kapitali human, apo kapitali social sht i nj rndsie t lart pr do shoqri. Promovimi i tij sht br nga politologu amerikan Robert Putman m 1995. Putman i tronditi t gjith me vizionin e tij t veant pr rndsin e kapitalit social, kur nnvizonte, se nse n SHBA do t kishte nj degradim t kapitalit social, kjo do t shkaktonte nj dobsim t pjesmarrjes politike dhe angazhimit t shoqris civile duke goditur rnd vitalitetin e demokracis dhe ekonomis amerikane. I zhvilluar m tej nga autor si Coleman, Bourdieu, por dhe nga institucionet m t rndsishme ndrkombtare si FMN, Banka Botrore, OCDE, BERZH, OKB etj., kapitali social konsiderohet si nj faktor me impakt determinues n ritmet e zhvillimit ekonomik, eficencn e investimeve dhe projekteve t zhvillimit, nivelin e mirqenies, cilsin e shndetit publik, stabilitetin dhe kohezionin social t nj shoqrie, shteti apo territori, nivelin e korrupsionit, informalitetit e kriminalitetit. Sipas OCDE, rezulton q nocioni i kapitalit social sht shum i nevojshm n ecurin dhe rezultatet e puns qeverisse dhe se kapitali social ndikon ndjeshm n reduktimin e pabarazis sociale dhe prodhon efekte shum pozitive n nivel makroekonomik. Ky eksternalitet pozitiv si quhet n gjuhen ekonomike- n plan afatgjat sjell nj progres t qndrueshm social, larg gangrenave t do pushteti si thot ibn Haxher El Askalani- t cilat jan: Mitmarrja, nepotizmi, korrupsioni etj. Sepse ndjesia e vzhgimit hyjnor dhe autokritika subkonshenciale tek i riu ruajn ekuilibrat moral dhe sigurojn nj performanc t mir tek ndrtuesit e shoqris s ardhme. Dhe kt gj nuk e siguron vetm se religjioni me an t edukimit fetar. t bjm ne? Nisur nga thnia e Platonit se: Idet modelojn realitetet ne si aktivist t shoqris, por edhe si mysliman duhet t ndryshojm realitetin ton t hidhur social, i cili rndohet do dit e m shum, t hapim nj kapitull t ri n arsimimin e brezave t ardhshm. Turpi nga identiteti yn fetar po na on n identitete t turpshme, prandaj duhet medoemos implementimi i ideve n terren pr t modeluar nj realitet dinjitoz pr t ardhmen dhe progresin ton kombtar dhe si e tham kjo gj fillon pikrisht nga arsimimi dhe programimi brezave t rinj me kapitale humane dhe sociale. Si gjithmon postulati thot nj shoqri e mire nj edukim i mire.

Lnda e msimbesimit n arsimin universitar

orumi Intelektual Mysliman n vazhdim t nisms s ndrmarr m hert nga Forumi Musliman i Shqipris organizon nj tryez t rrumbullakt me tem: Prfshirja e lnds fetare me zgjedhje n kurrikulat e arsimit parauniversitar sipas modelit evropian. N kt takim morn pjes t gjitha shoqatat dhe organizatat q luftojn pr kt qllim. Gjithashtu i ftuar pr t sjell eksperiencn e tij, ishte deputeti n Kuvendin e Republiks s Kosovs & Kryetari i Komisionit pr lirit fetare n Kosov Mr. Amir Ahmeti. Nga fusha e politiks morn pjes deputeti i qarkut t Elbasanit Aurel Bylykbashi, zv/ministri i ministris s Arsimit Dritan Tana dhe kryetari i Komitetit pr Kultet avokat Rasim Hasanaj. Prshndeti kt takim myftiu i Elbasanit Agim Duka. Takimi u moderua nga hoxh Arben Ramkaj, i cili ia dha fjaln t parit mysafirit nga Kosova, Amir Ahmeti, q solli prvojn evropiane n kt fush. M pas e mori fjaln deputeti Bylykbashi, i cili premtoi mbshtetje t plot ndaj ksaj nisme t lavdrueshme, tha ai. M pas fjaln e mori zv/ministri i arsimit, i cili foli rreth modaliteteve t futjes s lnds s msim-besmit npr shkolla. N fund e mbylli kt takim dhe theksoi rndsin e tij hoxh Arben Ramkaj, i cili shprehu njkohsisht edhe knaqsin e t pranishmve pr t gjitha ato q u diskutuan aty.

Lidhja

/ Nr. 8 /

7 qershor 2013