SIVILAMA

Svlama Nedir? Svlama hangi ortamlarda gerekleir? Svlamaya etki eden faktrler nelerdir?

Svlamann Etkileri
Gemi Depremlerden rnekler

Arazide tahkik; SPT, CPT, Vs almalar

Svlama Analizi

Svlama nedir?
Svlama, deprem gibi hzl yklemeler altnda, daneli zeminlerde (Siltli,kumlu zeminler) grlen bir olaydr. Svlama, ani ykleme sonucunda suya doygun daneli zeminin yapsnn bozulmas ile oluur. Ayrk taneler arasndaki temas kuvvetinin azalmas boluk suyu basncnn ykselmesi ve zeminin direncini kaybetmesiyle oluur.

Svlama hangi ortamlarda gerekleir

Daneli yaplarn olmas (Siltli,kumlu birim)

Daneler aras bolukta su olmas,

Daneler aras ban kuvvetli olmamas, Deprem gibi ani bir kuvvetin bulunmas

Svlama
Gzeneklerin suyla dolgun olmas danecikler zerinde basn oluturur (boluk suyu basnc). Basn, danecikler aras ba denetler. Normal koullarda denge sz konusudur ve i basn dktr. Depremin neden olduu yk dengeyi bozar ve i basnc artrr.

Svlama
Daneler aras dengenin bozulmas, suyun dar atlmasna yol aar, Su hareketi daneler aras ba ortadan kaldrr, Bamsz kalan dane suyla birlikte dar atlr , Ortamdan ayrlan daneler ortamn tama gcn azaltr, Mhendislik yaplarnn ek ykleri karsnda yerin tama gc ortadan kalktndan yap dner, eilir veya yere batar.

Svlamaya etki eden faktrler

EVRESEL FAKTRLER

ZEMN ZELLKLER

EVRESEL FAKTRLER
Maksimum odak uzakl

Deprem eik iddeti

Svlaabilir zemin derinlii Yeralt su seviyesi

ZEMN ZELLKLER
Relatif sklk

nce dane oran ve plastisite

Sismik gemiin etkisi Yatay toprak basnc ve ar konsalidasyon oran

Kumlarn fiziksel zelliklerinin etkisi

Svlamann Etkileri
Oturma Yanal Yaylma Yanal Ak Yanal desteklerin kayb Tama gc kayb

Gemi Depremlerden rnekler

Tama gc kapasitesi kaybndan dolay meydana gelen yap hasarlar (Bin -Lin Chu vd., 2003)

Svlama meydana geldiinde zeminin gc azalr ve bina ya da kpr temellerini tayan zeminin tama gc kaybolur ve binalar yan yatar (Niigata, 1964)

Kum kaynamalar ve yanal yaylma (Bin-Lin Chu vd., 2003)

Niigata Depreminde meydana gelen kum ukurlar (Tezcan and zdemir, 2004)

 Zemin tama gc kayb

Adapazar,Trkiye

Arazi ncelemeri
SPT-(Standart Penetrasyon Testi)

CPT-(Konik Penetrasyon Testi)

Vs- (Kayma Dalga Hz lm)

 Svlama dayanm genellikle arazi performansnn incelenmesi temeline dayanarak tanmlanr. Svlama potansiyeli hesaplanmasnda; SPT ve CPT tabanl svlama deerlendirme grafikleri en ok tercih edilenlerdir.

SPT ve CPT en gvenilir deneylerdir, nk svlamayla ilgili ok geni veritabanlar bulunmaktadr.

SPT-(Standart Penetrasyon Testi)

SPT ile zemin numunesi alnabilmekte ve bu sayede zemin tipi belirlenmektedir. Bu ekilde SPT-N deerine bal birok ampirik bant gelitirilmitir.

CPT-(Konik Penetrasyon Testi)

CPT, zemin profilini ok iyi gstermektedir ve CPTye de dayal birok bant bulunmaktadr.

Vs- (Kayma Dalga Hz lm)

zellikle Vs de, direkt kayma dalga hz llebilmektedir. Bylelikle dinamik ve statik analizler yaplabilmektedir.

Svlama Analiz Yntemleri

Eik vme Kriteri (Dobry vd., 1981) Periyodik kayma gerilmesi kriteri Japon artnamesi kaytlar in Kriteri Kayma dalga hz kullanlarak svlama riskinin belirlenmesi Amprik Yntem(Iwasaki,1974)

Eik vme Kriteri (Dobry vd., 1981)

Eik ivme kriterinde emniyet katsays (Fa) iin Fa = 1.6 at / amax

tanm yaplr.
Burada, at = svlamann gerekleebilmesi iin gerekli balang (eik) ivmesi, amax = depremin meydana getirecei en byk yer ivmesidir.

Eer, Fa < 1 svlama potansiyeli yksek Fa > 1 svlama potansiyeli dktr

Eik vme Kriteri (Dobry vd., 1981)

Kayma dalgas hz kullanlarak svlama potansiyelininin belirlenmesi Eik ivmesi, Vs ye bal olarak, kabul edilen bir eik kayma ekil deitirmesi (t) ve eitli zemin derinlikleri iin aadaki formlle verilmektedir.

(at/g) = (t (G/Gmax)t (Vs)2 ) / g z rd

Burada rd = yerin derinlikle artan svlamaya kar direncini temsil eden bir azaltma katsaysdr.

rd = 1-0.015 z
bants ile hesaplanr, z = derinlik (metre) dir. denklemde t = 0.0001 alnm olup, buna karlk gelen G/Gmax = 0.8 dir. Buradan at/g oran hesaplanabilir.

Periyodik kayma gerilmesi kriteri

Bu yntemde, zemin tabakalarnn svlama emniyet faktr (Fs), Fs=s/0 eklinde ifade edilir. Burada, S : Belli bir zeminde svlamann balayabilmesi iin gerekli periyodik snr kayma gerilmesi, O : Ayn zeminde belli bir depremin meydana getirecei ortalama kayma gerilmesidir. : Fs < l ise svlama potansiyeli yksek, Fs> l ise svlama potansiyeli yoktur.

Periyodik kayma gerilmesi

0=0.65*(amax/g)*v*rd bantsndan hesaplanabilir.Burada, amax : Yzeydeki maksimum ivme v Kum tabakasna etkiyen toplam dey gerilme (t/m2) ' : Kum tabakasna etkiyen efektif dey gerilme (t/m2 ) rd : Gerilme indirgeme faktrdr. rd=1.00.00765 z (z 9.15 m) rd=1.1740.0267 z (9.15 m < z 23 m)

Japon Karayollar Kpr artnamesi Yntemi (JSHE, 1990)

FS=CRR/CSR CRR = R 1 +R 2+ R3

R1= 0,0882* Karekk(N/ v + 0,7) R2= 0.19 ; (0.02 mm < D50 < 0.05) R3= 0.004FC -0.16 ; (%40 < FC < %100)

Kayma dalga hz kullanlarak svlama riskinin belirlenmesi

Bu parametre bir arazi indisi olarak, (siltler ve

kumlar gibi) numune alnmas veya

(akllar gibi) penetrasyonu zor olan zeminlerde, svlama olaslnn belirlenmesi

almalarnda kullanlabilmektedir

Kayma dalga hz kullanlarak svlama riskinin belirlenmesi

Robertson v. d. (1992) , Kaliforniya arazi verilerinden yararlanarak gerilme esasl bir

svlama tahmin usul teklif etmiler ve kayma

dalga hzn aadaki gibi normalize etmilerdir.

Kayma dalga hz kullanlarak svlama riskinin belirlenmesi

Vs1=Vs(Pa/vo)0.25 Burada,

Pa = Referans gerilmesi olarak atmosferik basn (yaklak 100 kPa), vo=Efektif dey jeolojik basntr (kN/m2).
Vs1=Kayma dalgas hz

Kayma dalga hz kullanlarak svlama riskinin belirlenmesi

Andrus and Stokoe CRR (tekrarl yk direni
oran) deerinin,

CRR=av/v0=a(VS1c/100)2+b/(VS1c-VS1)-b/Vs1c
formulyle hesaplanmasn nermilerdir.

nce dane oran %5den az olan kum ve akllar iin : VS1c =220 m/san nce dane oran %20 civarnda olan kum ve akllar iin : VS1c =210 m/san nce dane oran %35den fazla olan kum ve akllar iin : VS1c =200 m/san

Svlama Dizini (Iwasaki,1978)

Bir tabakann svlama potansiyelini belirleyebilmek ve zellikle derinliin bu potansiyel zerindeki etkilerini gz nne alnarak, tabakal ortamlar iin aada verilen IL = svlama potansiyeli dizini hesaplanr. IL = F.W.h

n = tabaka says F = 1 - FL FL < 1 F=0 FL > 1

W = 10 0,5.z W=0

z < 20 metre z > 20 metre

z = tabaka orta noktasnn derinlii (metre) h = z = tabaka kalnl (metre) Her tabaka iin IL deeri ayr ayr hesaplanr ve yukardan aa toplamlar alnarak her tabakann global IL deeri bulunur.

Svlama Dizini
Svlama Potansiyel ndeksi IL = 0 0< IL 5 5< IL 15 IL 15 Svlama Hasar Riski ok dk (svlama yok) Dk Yksek ok yksek

Svlama Risk ndeksi

Svlama potansiyeli indeksi (IL) ,svlamaya kar emniyet faktrnden yararlanlarak bulunur. Ama svlama potansiyeli indeksi sadece svlamaya kar emniyet faktrnn

1den kk (FSL<1) olduu durumlar iin

hesaplanabilmektedir.

Svlama Risk ndeksi

svlama potansiyeli ndeksi emniyet faktr ile lineer orantl olmamakla birlikte, svlama olasl ile lineer orantldr.
Ir =Pl*W(z)*dz Pl=
1/1+(FS/0,96)4,5

Svlama Risk ndeksi Zeminin Svlama Olasl

I < 20 20 I < 30 I > 30
R R R

Dk Orta Yksek

Analizleri yaplm zeminler

Microsoft exel programnda svlama formulleri kullanlarak yaplm analizlere gz atalm

KAYNAKLAR Dndar, Engin. 2011. Svlaan Zeminlerin Farkl Yntemlerle Deerlendirilmesi