Periodizimi Historik i zhvillimit shtetror , shoqror- ekonomik ndahet n 3 faza:Periudha e Shtetit-dhe s Drejts s lasht.

.E drejta quhet JUS-CIVILE-e LASHT , e cila n veti prmban karakteristikat e zhvillimit t shoqris s par njerzore, me formalizm t teprt, sht e drejte ashpr me karakteristik tradicionale, me tendency konzervative (mos t ndryshoj ). Burime t ksaj t drejt jan :zakonet, adetet dhe morali. Rregullat e shoqris t cilat rregulla bjn diferencimin e sjelljes njerzore dhe jo njerzore .Kto rregulla t sjelljes q quhen adete bjn pjes n JUS-NON-SCRIPTUM( n t drejtn e pa shkruar) Me themelimin e polisit u krijua ROMA-kuadrata . Na lind edhe nj burim is drejts zakonore, pra lind pasi u krijua shteti Roms Kodifikimi i adeteve t shtress shoqrore e cila e organizoj shtetin romak .- Shtresa q e organizoj shtetin quhet Patric (t pasurit) , ndrsa pjesa tjetr e popullit quhet Plebeo (mas) q mbush zbraztirat n sistemin shoqror-ekonomik-shtetror.N prfundim t ksaj periode q quhet e Drejta e Lasht, hasim n dokumentin e par t shkruar q quhet e Drejt e Shkruar - JUS SCRIPTUM... n Ligji 12 tabelave)>> sht ligj i shkruar n 12 tabela, cdo tabel prmban numr t caktuar t dispozitave q rregullojn.Periudha Klasike - E drejta Klasike Romake - (pjesa m e formuar n aspektin shkencor,legjislativ).E drejta Detyrimeve burimet e s drejts n kt period jan : e drejta zakonore, e drejta shkruar. N dispozitn e fundit t ligjit t 12-tabelave hasim nj porosi t ligjit t athershme dhe nga ku thuhet : N t ardhmen le t jet praktik sjellja e ligjeve t shkruara . Ligjet jan burime kryesore t drejts klasike .Ligji romak prbhet nga 3 pjes : 1) PRESKRIPCIO (pjesa hyrse) ku potencimi kryesor sht emri dhe mbiemri i propozuesit t ligjit (kuvendari).2) ROGACIO (teksi i ri ) prmbajtja e ligjit, i cili n emr t popullit urdhron qytetarin n nj sjellje t caktuar t veproj (acare) dika, t mos veproj(non acare), ose t duroj (pati)3) SANKSIO (masa ndshkuese) q parashihet e q do t ndrmirret ndaj do personi i c ili nuk do t sillet konform ligjit.Ligji romak nj her i fuqizuar nuk sht i prhershm , i prjetshm, ai ka mundsi n procedur t njjt q t shfrytzohet n trsi (n kuvend)... Tjetr form e ndryshimit t ligjit sht plotsimi ligjit, sepse ka konstatuar ligjdhnsi se ai ligj ka zbraztira juridike ... Prveq ligjeve, burim tjetr kryesor u b edhe : EDIKTET PRETORVE jan organe individuale shtetrore(zyrtare) person shtetror zyrtar... Ai pr tja prshtatur rregullat e JUS-CIVILES-s LASHT mardhnieve t reja ekonomiko-politike-shoqrore t bazuara n ekonomin e tregut shkruan urdhresa t shkruara me t cilat bn prmirsimin, korrigjimin dhe plotsimin e JUS-CIVILES s LASHT.... Me veprimtarin e gjat t pretorve lind nj sistem i ri juridik n kohn klasike : JUS-HONORARIUM (E DREJTA- PRETORIANE)- sepse u krijua nga pretort , u quajt honorarium prshkak q <<punoni falas>>. Burim tjetr i s drejts romake n kohn klasike sht edhe e DREJTA e KODIFIKUAR e popujve q ishin nn sundimin Romak. Ata ishin t gjith popujt e kontinentit Evropian JUS GENCIUM.3. Periudha e tret : E Drejta PostKlasike- burimet e s drejts klasike jan konstitucionet perandorake, urdhresat e perandorit q kan fuqi t ligjit.... Sepse sistemi shtetror funksiononte n baz t nj autoriteti q ishte perandori .Forma e organizmit shtetror ishte DOMINANTI... Perandori shpesh kt dhe e thot : Un jam DOMINUS ACT DEUS (Un jam sundimtar dhe Zot).N kohn post-klasike, n at koh ishte tendenca e unifikimit t s drejts Romake.Kt unifikim e bj Justinjaho n shek:V perandori i fundit>> Ai e bri kodifikimin e t drejts romake n prgjithsi me ndihmn e juristve profesionist, shkenctarve nga letrsia , nga historia, letrart etj... Me ndihmn e profesorve Kodifikimi ndahet n 4 pjes :DIGJESTAE (Pandektae) e prfshir n 50 libra, n t cilat sht prmbledhur e drejta private dhe publike romake .INSTITUCIONES t prfshira n 4 libra , q quhen Libra Shkollore t Drejtsis. Ishin dedikuar rinis . Rinia e etshme pr drejtsi. PERSONA-JURIDIKAE (person juridik) krijes artificiale q nga rendi juridik njhsohet si subjekt i drejtsis . PERSONA FIZIKAE ( person Fizik).KODI I SPASTRUAR- i Justinianit (Kodes Pepetitae Pralexiones).NOVELAE jan urdhresat e reja t Justinianit (gjithsej 150).N fillim t krijimit t zhvillimit t hershm Kapitalist srish vjen deri te riaktualizimi i Drejts Romake Dhe kshtu vjen deri te publikimi i kodifikimit t Justinianit : Korpus-Juris-Civilis . Pjesa e par e Drejts Romake

E DREJTA PERSONALE rregullon qshtjet : a) e subjekteve t drejtsis sepse e drejta thot se drejtsia ekziston mu prshkak t njerzve , b) Zotsin juridike , c) aftsin pr t vepruar -t subjekteve t drejtsis , d) qshtjen e institucioneve juridike , t tutoris dhe kujdestaris..... Kto qshtje bjn pjes n diciplin t veant t s drejts q quhet E drejta statutore .N kuadr t s drejts personale hasim edhe n nj deg t s drejts personale e ajo

sht e Drejta Familjare, q rregullon mardhniet personale dhe pronsore midis antarve t familjes , n kuadr t familjes ... Meqense duhet themeluar familje do t lindin mardhniet familjare juristt Romak s pari rregulluan shtjen e Fejess (SPONSAUES) .FEJESA (SPONSAUES) si institut juridik dhe kuptimi saj sht dhnja dhe marrja e premtimeve midis dy (Pater- Familjas) t dy personave me gjini t kundrt , se n nj koh t ardhshme t sigurt do t vi deri te realizimi i Martess (MATRIMONIUM) n baz t ligjit .E Drejta Familjare Romake e njeh edhe si mundsi reale nse vjen deri te qfejesa ather rendi juridik do t mbroj interesaet materiale t pals e cila nuk sht fajtore pr qfejes. (AFILIA- NON- KAPIT-FLUSKAS)Me rastin e lidhjes s fejess palt kan kmbyer dhurata t vlers s konsiderueshme pr t siguruar fejesn e drejta familjare e legalizon institutin e Kapar pr fejes- ( ARASPONSALICIA)- ku t dy palt n nj shum tubojn parat dhe at e quajn ARA-SPONSALICIA-e cila shum i dorzohet personit t tret q t prkujdest pr to deri sa t lidhet martesa ... Nse vjen deri te qfejesa , pala jofajtore do t fitoj Kapraen shumn e caktuar .MARTESA (MATRIMONIUM) sht institut socio-juridik, bashksi e jets s vazhdueshme t nj mashkulli dhe nj femre ,ose mes dy personave me gjini t ndryshme t cilt plotsojn kushtet esenciale pr lidhjen e martess...Kushtet esenciale jan: JUS-KONUBI- e drejta pr t lidhur martesn . AFEKSIO-MARITARIS qllimi i njmend pr themelimin e martess Mosha madhore e bashkshortve t ardhshm t arrihet 12 vjet pr femra , pr meshkuj 14 vjet. Fomra ligjore e lidhjes s martess para organit shtetror.Nse nj element i ktill nuk sht prfillur me rastin e lidhjes s martess, ather do t themi NUL INEKSISTUESE kinse nuk sht lidhur fare .SUBJEKTET E DREJTSIS jan dy :1) Personat Fizik (Persona Fizikae)2) Personat Juridik (Persona Juridikae)PERSONAT FIZIK ishin njerzit por t individualizuar, secili veq e veq , konsiderohet person fizik ...Personi fizik sht Civies Romak (qytetari romak) , i cili gzon status CIVITATIS ET LIBERTATIS ( statusin e qytetarit dhe t liris ) . Skllevrit jan konsideruar si RRES (send) Rres Semoventes person qe vet lviz .PERSONAT JURIDIK jan krijesa artificiale t cilve rendi juridik ju njeh subjektivitetin juridik... Personat Juridik themelohen , ndrsa personat fizik lindin ose natyralizohen .do person fizik duhet t ket Zotsi Juridike- KAPACITAS JURIDIKAE... Kuptimi i zotsis juridike sht aftsia e nj personi fizik q t jet tituallar i t drejtave dhe detyrimeve q ja njeh rendi juridik.Prmbajtja e zotsis juridike- n t drejtn private hasim n njohjen e t drejtave dhe detyrimeve t personit fizik . Prmbajtja n kt sfer t statusit n sfern private konsiston n JUS KONUBI ( E drejta pr t lidhur martes) dhe n JUS-KOMERRCI- e drejta e personit fizik q ti prdor, ti shfrytzoj t gjitha institutet juridike t s drejts private-romake ...Edhe at pr realizimin e t drejtave dhe realizimin e detyrimeve .:T lidh kontratn e shit blerjes . E drejta e tij q t krkoj dorzimin e mallit nga shitsi , ndrsa detyrimet sht t paguaj PRECIUM detyriminPersoni fizik, zotsin juridike e fiton me t lindur JUS SANGUINIS dhe me natyralizim NATYRALIZACIOMe t lindur * Jus-Sanguinis-nse fmija ka lind n martes t rregullt juridike dhe quhet LEGITIM-fmij i ligjshm .Fmijt q kan lindur n KONKUBINAT n martesn faktike t nj mashkulli dhe nj femre e realizuar me t drejtn zakonore- fmijt e till quhen ILEGJITIMI n t drejtn romake ( e drejta bashkkohore legjitime i quan fmij jasht-martesore).Fmijt t cilt jan t adoptuar ADOPCIO PLENA adoptimi i plot q imiton natyrn, kins ai fmij ka lind n at familje ...Romakt thon se duhet plotsuar edhe disa kushte faktike, t lind i gjall dhe t tregoj fardo shenje gjallrie t vazhdoj t jetoj . Specifika romake thot duhet ti ngjaj njeriut . MONSTRA- duhet t asgjsuar .N prjashtim se fmija duhet t lind q t fitoj zotsi juridike, sht rasti i NASCITURUSIT rasti kur nj fmij q akoma zhvillohet n barkun e s ems , mirpo n kt koh i vdes i ati (PREZUMTIV) .. dhe tani .. e drejta krijoj propozimin juridik kti fmije i njeh zotsin juridike q nga momenti i vdekjes s t atit , pr ta siguruar t drejtn trashgimtare t kti fmije, por ky fmij duhet t lind i gjall , m s voni 10 muaj nga dita e t vdekurit i t atit.Me Natyralizim Natyralizacio sht mnyra artificiale e fitimit t zotsis juridike. Njihet si natyralizim privat dhe publik . Natyralizim privat quhet sepse realizohet me vullnetin e lir t Pater Familjas.. Ndrsa Publik sepse realizohet nprmjet vendimit t organit shtetror .Natyralizimi privat realizohet n dy forma t mundshme :ADOPCIO me adoptim , q sht prvetsimi i t huajit t miturit (Pupiles) pr tu ambientuar dhe shndrrimi i tij n fmij t pater familjas.ADROGACIO- pater familjasi e prvetson nj t huaj madhor mbi 25 vjet mund t jet skllav, pelegrin, mirpo nuk sht romak , nuk ka zotsi juridike dhe at e shndron n djal ose qytetar t familjes dhe prvetson statusin juridik.Natyralizimi Publik realizohej n dy trajta t mundshme :TRAJTA e RREGULLT ku i huaji pr t fituar zotsi juridike (shtetsin) duhet t plotsoj kushtet e parapara n ligj .TRAJTA e JASHTZAKONSHME q e fitojn t huajt t cilt me veprimin, angazhimin e tyre , pr grup kan kontribuar pr mirqnjn e shtetit-popullit romak. Psh:rasti me kryengritjen e organizuar t Spartakut ku shokt q kishin statusin e skllevrti e tradhtuan dhe nuk marrin shtetsin.Zotsia juridike humbet me shfaqejn e faktorve relevante juridike, t cilat edhe ather edhe sot jan vdekja natyrore e personit fizik dhe vdekja faktike e personit fizik ose vdekja civile e personit fizik .

Me vdekjen faktike humbet n parim subjektiviteti juridik i personit fizik,prjashtimisht n dy raste hasim n formsimin e supozimeve juridike :a) rasti edhe pse ka vdekur trashgimlnsi , drejtsia e konsideron subjektivitetin e tij se ekziston derisa gjykata t sjell vendim t plotfuqishm dhe t prcaktoj me te se kush sht trashigimtari i trashgim lnsit ...cili sht shkaku i kti fiksioni : parimisht thot kshtu : asnj send i vlers materiale n uk guxon t ekzistoj pa trashgimtar juridik.b) Rasti Komorientve jan t afrmit gjinor-t gjinis s g jakut t nj gjenerate t cilt kan vdekur n t njjtn koh nga nj fatkeqsi e prbashkt dhe kshtu zgjedhja rastit juridikisht do t trajtohet ...: i ati ka jetuar nj qast nj moment m shum se i biri i mitur ndrsa i biri madhor ka jetuar nj qast m shum se i ati dhe zgjidhja do t jet: i ati trashgon fmijn e mitur ndrsa i biri madhor e trashgon t jatin ... i biri madhor ka shfrytzuar t drejtn pr t lidh martesn dhe pas veti ka gjasa q ka ln pasardhs, ndrsa i mituri humb t drejtn trashigimtare pasi q sht i mitur .Vdekja Civile humbja e t drejtave qytetare nse humben t gjitha t drejtat qytetarepr nj person fizik me an t vendimit t organit shtetror , ather themi se ai ka prjetuar KAPITIS... DEMINICIO MAKSIMA i ka humbur t gjitha t drejtat qytetare personi juridik sht shndrruar n skllav rres nulius(send i askujt)Okupacio DefterioRasti kur pjesrisht ka humbur t drejtat qytetare dhe ka prjetuar KAPITIS DEMINUCIO MEDIA e ka humbur vetm statusin e qytetarit , por e gezon statusin libertatis , stuatisn e liris, dhe shndrrohet n LIBERTINI nga qytetari romak mund t trajtohet si pelegrin , latin . __________________

Zgjidhja Martess-Vdekja Natyrore (Faktike)Vdekja CivileVdekja Divorcio (Shkurorzimi)DREJTA PRONSORE- (JUSKUOD-RES)Drejta Pronsore ndahet n 3 deg t s drejts :E Drejta RealeE Drejta Detyrimeve (obligative)E Drejta TrashgimoreE Drejta Reale i rregullon mardhniet realo-juridike. Mardhnia sht midis pronarit (poseduesit si titullar i autorizimeve realo-juridike) dhe gjith t tjerve q i rrethojn ata (pronarin) ...T cilt jan t detyruar pr pasivitet q mos ta pengojn pronarin n shfrytzimin e t drejtave pronsore. Kjo mardhnie realo-juridike zhvillohet lidhur me objektin e mardhnies realo juridike.Si veprojn mardhniet realo-juridike ?- VEPRIMI INTERVIVOS (veprojn deri sa sht gjall pronari).. Pr dallim nga mardhniet trashgimore t cilat veprojn MORTIS-KAUZA pas vdekjes s pronarit.- VEPRIMI ERGASOMNES (ndaj t gjithve) pr t gjith do t thuash q m rrethojn un jam pronar...Pr dallim nga mardhniet detyrimorekontraktuese q veprojn- INTER PARTES (midis palve kontraktuese). Pronart t drejtn e cenuar pronsore e realizojn me AKCIO IN-RES ( akcio-padi , in-res- pr sendin).Ndrsa pala mardhniet e detyrimeve (n nj kontrat) t drejtn e cenuar e realizon me AKCIO IN PERSONA ( i drejtohet kreditorit personit tjetr ).- Veprimi i mardhnieve realo-juridike sht pronari .Ka t drejt nprmjet institucioneve shtetrore t ndjek dhe t kthej objektin e prons kudo q gjendet ai .N rast t kontekstit midis dy personave t cilt pohojn se jan pronar t nj sendi unik gjykatsi pasi t hulumtoj t vrtetn do t zbatoj parimin juridik KIEST PRIO TEMPORE, FOCIO EST-JURE (kush sht i pari pr nga koha, lidhur me lidhjen e kontrats s shitblerjes.) Ai sht pronar i ati sendi (sepse sh m i fort pr nga e drejta)...psh: pr nj send jan lidhur nga pronari i nj sendi dy kotrata t shitblerejs. Kontrata e par me personin NN me 01.01.05 , ndrsa me personin XY 01.02.05. Gjykata prfundon KIEST PRIO TEMPORE , FOCIO EST JURE...RES (send) objekt i mardhnies realo juridike sht prher nj send (res)RES (kuptimi juridik) pjes t natyrs sit ndara t veanta t nj vlere t konsiderueshme materiale q i shrben subjekteve t drejtsis. Shprehimisht juristt romak thojn : at send q mund ta prek , ta shijoj , ta shoh.. Si sende konsiderohen veprimet e njerzve, pun a edhe at e ndar : puna fizike e pa kualifikuar dhe e kualifikuar. Romakt thon : dhe t drejtat e qytetarit t cilat ma n fund jan t natyrs materiale (mund t materializohen ), t cilat mund t jen object i mardhnieve pronsore juridike, por edhe i mardhnieve realo-juridike.Pr shkaqe pragmatike (praktike) juridike e drejta reale juridike sendet i ndan n lloje t ndryshme , ndarja kryesore sht n : RES-MOBILES RES-IMOBILESRES- MOBILES- jan sendet e lvizshme t cilat e ndrrojn pozitn , pa e ndryshuar natyrn dhe funksionalitetin .,psh: orendit shtpiake , veglat e puns , kafsht shtpiake, (skllevrit ) - dhe sit till e drejta reale romake dhe ndan sendet q lvizin vet dhe sendet q nuk lvizin vet por lvizin me forcn e jashtme.RES IMOBILES- sendet e pa lvizshme, jan sendet t cilat nuk e ndrrojn pozitn. Nse ua ndrrojm pozitn ua ndryshojm natyrn dhe funksionalitetin, psh: shtpia nuk lviz , nse ne e prishim ather natyra e ndrron n grmadh . Send kryesor i pa lvizshm sht TERRA (toka) dhe do gj q sht e lidhur organikisht pr tokn.SUPERFICIES- siprfaqe toks. T cilat jan :INAEDIFIKACIONDRTIMEt,IMPLANTACIO fidanizimi i toks, shprehimisht- vetm fidanet q kan vegjetuar (FRUKTUS).Ndaraja kryesore e sendeve IMOBILES :INSEMENCAIO mbledhjen e fars tok, e asaj q ka vegjetuar .. T 3-kto si terme

nocione quhen SUPERFICIES ( siprfaqe e toks)... SOLO-CEDIN siprfaqja e toks i takon pronarit t toks .Shkaku juridik i ndarjes s sendeve t ndarjes s sendeve t lvizshme dhe t pa lvizshme : Mnuyra e fitimit t prons s sendeve t lvizshme dhe t palvizshme. Mnyra pr fitimin e prons mbi sendin e lvizshm sht jo formal juridikisht , ndrsa mbi sendin e palvizshm sht shum formal- (Forma m e shprehur sht forma me shkrim). Koha e parashikimit shikues pr sendet e lvizshme sht afati m i shkurt psh: 1vjet , ndrsa pr sendet e pa lvizshme me afat m t gjat psh :2-vjet, nga dispozitat e 12 tabelave t drejts romake .BONAFIDES , RES MANCIPIO (detyr shtpie) dhe ndarjet tjera t llojeve t sendevePOSESIO-(POSEDIMI) instituti realojuridikBarts,titullar i autorizimeve realo-juridike sht POSESORES poseduesi .ka kuptojm me posedim ? Me posedim kuptojm pushtetin fizik ose faktik q e ka nj subject i drejtsis mbi nj send ,pa marr parasysh se si e ka vendosur kt pushtet faktik (mbi sendin) dhe themi : mund ta ket vendosur n mnyr t rregullt juridike ose n kundrshtim me rregullat juridike me drejtsin n trsi.N mnyr t rregullt , psh: me blerjen e sendit, me dhurimin e sendit me faljen, me gjetjen e sendit n vend public dhe vendosja e relacionit me t n baz t parimeve t drejtsis (deklaron vazhdon ta mbaj orn n dor ).Me huazimin e sendit pr ta prdorur pr nj koh t caktuar.N mnyr jo t drejt- n kundrshtim me ligjin . Kur posedimin e vendosum me VIKLAM(vjedhje) ose me PREKARIO(n mnyr t pandrgjegjshme PREKARISTIKE ) TURIEST PERSONA (person i turpshm).E drejta romake reale bn ndarjen e posedimit n dy lloje :POSESIO NATYRALIS-( Posedimin Natyror) sht posedim ku poseduesi e ka t bindur vullnetin e tij, se sendin e mban pr tjetrin (n emr t tjetrit) zakonisht pr pronarin n emr t pronarit ...sepse me t ka lidhur nj kontrat me efekt t afatizuar , q sendin e pronarit ta prdor brenda kohs s caktuar.Prandaj ky posedues nuk gzon mbrojtje t veant juridike, nse nj person i tret fillon kontestin civil para gjykats me pretendim pronsor (ai thot un jam pronar i kti sendi , ai thot un e prdori n emr t XY).. Ndodhi rasti i evikcionit (EVIKCIOS)... Poseduesi natyror n kt rast do t krkoj mbrojtje nga personi n emr t ciklit e mban sendin. Llojet tjetr, i posedimit sht :POSESIO CIVILES (Posedimi Civil) n kt lloj posedimi , poseduesi e ka t bindur vullnetin ANIMUS ( se sendin e mban pr veti, me qllim prfundimtar t bhet edhe pronar...Ky posedues (poseduesi civil) pushtetin fizik e ka t vendosur mbi objektin e posedimit n mnyr t ligjshme, prandaj themi se ai ka POSESIO-JUSTA (posedim juridikisht i rregullt)... Ky posedues mund t kualifikohet si BONAFIDES ose MALAFIDES.BONAFIDES (me mirbesim)- sepse q nga momenti i vendosjes s pushtetit fizik sht i bindur se sendin e merr nga pronari (blen) ku n tregun- romak, sendin e vlen nga pronari .Ky posedues BONAFIDES-mund t bhet edhe pronar.MALAFIDES-(me keq-besim) ai pushtetin fizik e ka vendosur n baz t nj pune juridike t pa lejueshme dhe e ka t bindur vullnetin se sendin e merr nga jo- pronari. Ka bindur vullnetin q sendin e merr nga jo pronari por sht JUSTA posedimi civil mund t lind edhe si in-justa (juridikisht jo i rregullt).Nse poseduesi ka vendos pushtetin me VIKLAM ose PREKAM, ky posedues nuk mud t bhet pronar.Mjeti juridik pr mbrojtjen e posedimit civil sht INTERDIKTA (mjet juridik shum efikas) pr vendosjen e gjendjes s m parshme RESTITUCIO INTEGRUM.INTERDIKTA sht urdhr deciv i organit shtetror q lshohet me krkesen e poseduesit, civil t cilt i jan cenuar t drejtat Posesore-Poseduese, nga personi i tret q menjher t ndrprej shqetsimin e poseduesit ose menjher ti kthehet objekti n posedim . E DREJTA PRONSORE PRIVATE (PRO-PRIETAS) -ligjerata IVTermi i par q ka tendenc, pr t diferencuar n baz sociale shoqrin romake sht DOMINUN-i q e hasim prdort si sinonim pr t treguar Pater-Familjas. Mbi ka e shtrin pushtetin e tij atnor. Kjo ndodh n kohn e formimit t familjes AGNATO- ku n krye t s cils qndronte Pater Familjes - (instituti drejtsis pronsore familjare).Pushteti Pater-Familjas sht i shtrir mbi personat e nnshtruar n familje ALIENI-JURIS dhe mbi t gjitha sendet t cilat e bjn pronn familjare. Termi DOMINUMshpreh mardhnien socio-juridike,me natyr personale dhe materiale N t drejtn klasike hasim n termin PROPRIETAS- (nj send q i takon dikujt). Kt nocion e nxori n siprfaqe ekonomia e tregut, sepse kemi mardhnie pronsore juridike, q zhvilloheshin n tregun romak ( e askund tjetr). Karakteristik tjetr pr zhvillimin e ekonomis LATI-FUNDISTE (kompleks toke t nj pronari) q kultivonte nj kultur bujqsore ,t ciln e punoni skllevrit .Kuptimi elementar i Pro-Prietasit ishte PLENA-IN-PRE-POTESTAS (pushteti absolut mbi nj send). Se pronari ka t drejt t bj me objektin e prons ka t do, mirpo q nga ligji-12-tabelave n mnyr institucionale bhen prkufizimet e t drejtave t pronarve privat .FINISI (kufiri) midis tokave bujqsore, t dy pronarve t ndryshm . Finisi tjetr midis parcelave ndrtimore (trojeve). Mosndrprerja e rjedhs natyrore t ujit n vijn e fshatit. Prerja e degve t pems s fqiut e cila kalon mbi 15 pllmb mbi pasurin tim, kshtu e kufizon pasurin e tjetrit . E drejta e fqiut tim q koh pas kohe t kaloj n oborrin tim q ti mbledh frytet e pems s tij.