Zbirka Zadaci Od Jakost Na Materijalite II

Uni verzi tet Sv.
Kl i ment Ohri dski

Tehni ~ki f akul tet Bi tol a

D. Tr ajkovski , Q. Popovski

ZBI RKA ZADAÎ OD J AKOST
NA MATERI J ALI TE II

Bi tol a, 2005

Dejan Tr ajkovski , Qup~o Popovski

2
So r e{eni e na dekanot na Tehni ~ki ot f akul tet vo Bi tol a br . HHH od
HHHH godi na odobr eno e i zdavaweto na u~ebnoto pomagal o pod nasl ov

ZBI RKA ZADAÎ OD J AKOST NA MATERI J ALI TE II

Od r ed. pr of . D-r Dejan Tr ajkovski i ass. M-r . Qup~o Popovski

Recenzent: vonr . pr of . d-r . Bl agoj Pavl ov

Ur eduva~ki odbor :

Lektor :

I zdava~:

Pe~ati :

Ti r a` :

Zbi r ka zada~i od jakost na mater i jal i te II

3

SODR@I NA

Pr edgovor ........................................................................................
Upotr ebeni oznaki .........................................................................
1. Naponska i def or maci ona sostojba vo to~ka ..................
2. Sl o` eni napr egawa ............................................................
3. Odr eduvawa na pomestuvawa kaj stati ~ki opr edel eni
konstr ukci i ..........................................................................
4. Stati ~ki neopr edel eni nosa~i .........................................
5. Ramni nski osnosi metr i ~ni napr egawa ............................
6. Tenkoyi dni osnosi metr i ~ni r ezer voar i .........................
7. Di nami ~ki optovar uvawa ...................................................
Pr i l ozi
I. Nekoi pova` ni matemati ~ki obr asci .................................
II. J akosni hi potezi ....................................................................
III. Stati ~ki opr edel eni nosa~i ...............................................
IV. Stati ~ki neopr edel eni nosa~i ...........................................
V. Tabl i ci na vl i jatel ni koef i ci enti ..................................
VI. Dozvol eni napr egawa ............................................................
VII. Kr i ti ~na si l a pr i i zvi tkuvawe ..........................................
VIII. Momenti na i ner ci ja i otpor ni momenti ............................
IX. Tabl i ci za pr of i l i ..............................................................
Li ter atur a ......................................................................................
5
7
13
25

39
79
147
163
179

193
201
205
213
219
225
229
235
243
253


4


5
PREDGOVOR

Zbi r kata sodr ` i zada~i od pr edmetot J akost na mat er i jal i te II
i e vo skl ad so nastavni te pl anovi na Tehni ~ki ot f akul tet vo Bi tol a.
Si te zada~i se cel osno r e{eni za studenti te da mo` at na ovi e
pr i mer i da go steknat i skustvo za r e{avawe na dr ugi sl i ~ni zada~i
od ovaa obl ast. Ovaa zbi r ka na zada~i mo` e kor i sno da posl u` i i na
i n` ener i te koi se zani mavaat vo pr akti ka so ovaa pr obl emati ka
por adi i zbor ot na zada~i koi se zemeni od pr aksata pr i {to
matemati ~ki te te{koti i pr i r e{avaweto na zada~i te se svedeni na
mi ni mum.
Zbi r kata e podel ena vo sedumpogl avja:
Naponska i def or maci ona sostojba vo to~ka
Sl o` eni napr egawa
Odr eduvawa na pomestuvawa kaj stati ~ki opr edel eni
konstr ukci i
Stati ~ki neopr edel eni nosa~i
Ramni nski osnosi metr i ~ni napr egawa
Tenkoyi dni osnosi metr i ~ni r ezer voar i
Di nami ~ki optovar uvawa.
Pokr aj ovi e sedum pogl avja zbi r kata sodr ` i i pr i l ozi ,
pozna~ajni matemati ~ki obr azsci , obr azsci i tabel i koi se kor i sni
pr i r e{avaweto na zada~i te od obl asta na jakosta na mater i jal i te.
Pogol emi ot del od ovi e zada~i r aboteni se na ve` bi so
studenti te i l i bi l e i spi tni zada~i od pr edmetot J akost na
mater i jal i te II na Tehni ~ki ot f akul tet vo Bi tol a.

1 J uni 2005 godi na
Bi tol a

Od avtor i te


6


7

UPOTREBENI OZNAKI


8


9
z y x
, , o o o
nor mal ni napr egawa
yz xz xy
, , t t t
tangenci jal ni napr egawa
o
T
tenzor na napr egawata
3 2 1
o o o , ,
gl avni napr egawa
J
1
, J
2
, J
3
i nvar i janti na napr egaweto
) ( y ), ( x
k k
o o
koef i ci enti na pr avci na gl avni oski
xzk xyk xxk
, , o o o
koef i ci enti na pr avci na gl avni napr egawa
o
nor mal no napr egawe
o
0
dozvol eno nor mal no napr egawe
M
x
moment na svi tkuvawe okol u x oska
M
y
moment na svi tkuvawe okol u y oska
I
x
moment na i ner ci ja okol u x oska
I
y
moment na i ner ci ja okol u y oska
F si l a
A povr {i na na popr e~en pr esek
t
tangenci jal no napr egawe
i
x
r adi us na i ner ci ja za x oska
i
y
r adi us na i ner ci ja za y oska
W
x
otpor en moment za x oska
W
y
otpor en moment za yoska
M
f
moment na svi tkuvawe
M
t
moment na tor zi ja
M
e
ekvi val enten moment
o
0z
dozvol eno napr egawe na zategawe
o
0p
dozvol eno napr egawe na pr i ti sok
Q

popr e~na si l a
N nadol ` na si l a
S
x
stati ~ki moment
b
y
debel i na
q gener al i zi r ano pomestuvawe
A
d
def or maci ona r abota
Q gener al i zi r ana si l a
E modul na el asti ~nost
G modul na l i zgawe
I
0
pol ar en moment na i ner ci ja
I
x
I
y
N aksi jal na si l a
M
t
moment na tor zi ja
M
x
M
y
Q
x
popr e~na si l a vo x pr avec
Q
y
popr e~na si l a vo y pr avec
F
0
pomo{na si l a
q
N
si l a od dejstvo na tovar ot
N
si l a od dejstvo na pomo{nata edi ne~na si l a

10
q
t
M
moment na tor zi ja od tovar
t
M
moment na tor zi ja od pomo{nata edi ne~na si l a
q
x
M
moment na svi tkuvawe okol u x oska od tovar
x
M
moment na svi tkuvawe okol u x oska od pomo{na si l a
q
y
M
moment na svi tkuvawe okol u y oska od tovar
y
M moment na svi tkuvawe okol u y oska od pomo{na si l a
q
x
Q
popr e~na si l a vo x pr avec od dejstvo na tovar
x
Q
popr e~na si l a vo x pr avec od dejstvo na pomo{na si l a
q
y
Q
popr e~na si l a vo y pr avec od dejstvo na tovar
y
Q
popr e~na si l a vo y pr avec od dejstvo na pomo{na si l a
q
i
A
povr {i na na di jagr amot na napadnata gol emi na od
zadadenoto opter etuvawe ( nadol ` na si l a, popr e~na
si l a, moment na svi tkuvawe, moment na tor zi ja)
i
q
or di nata na di jagr amot na napadnata gol emi na od
edi ne~noto opter etuvawe 1 =
i
S mer eno na mestoto na
te` i {teto na povr {i nata
q
A
ij
o
vl i jatel ni koef i ci enti na el asti ~nost
qi
A
pomestuvawa na to~ki te por adi nadvor e{ni
opter etuvawa
j
S
pr ekubr ojni stati ~ki nepoznati
I moment na i ner ci ja
) z ( M
m i
moment na svi tkuvawe od dejstvo na edi ne~na si l a
i
S
) z ( M
m j
j
S
) z ( M
m q

moment na svi tkuvawe od dejstvo na tovar q
j
A
j
S
i
A
i
S
q
i
A
zadadenoto opter etuvawe ( nadol ` na si l a, popr e~na
si l a, moment na svi tkuvawe, moment na tor zi ja)
i
q
i
q
A
u(r) r adi jal no pomestuvawe
o
r
(r) r adi jal na komponenta na napr egaweto
o
(r) ci r kul ar na komponenta na napr egaweto

gusti na na mater i jal ot
v
poasonov koef i ci ent
e
agol na br zi na

11
R
N
r adi us na nador e{en pr e~ni k

bezdi menzi onal en odnos me|u vnatr e{ni ot i
nadvor e{ni ot r adi us na di skot
r pol ar no r astojani e
p
V
vnatr e{en pr i ti sok vo debel oyi dnata cevka
p
N
nadvor e{en pr i ti sok
o
t
koef i ci ent na topl otno {i r ewe
t
N
nadvor e{na temper atur a
t
V
vnatr e{na temper atur a
t
0
temper atur a
o
m
napr egawe vo mer i di janska r amni na odnosno vo
pr esekot na sadot so r amni na koja ja sodr ` i oskata na
si metr i ja na sadot
o
c
napr egawe vo ci r kul ar na r amni na odnosno vo pr esek
nor mal en na mer i di janskata r amni na
p pr i ti sok
o
debel i na na yi dot na sadot
R
m
r adi us na kr i vi na vo mer i di janski pr avec
R
c
r adi us na kr i vi na vo ci r kul ar en pr avec
k
d
di nami ~ki koef i ci ent
F
st
stati ~ka si l a
F
d
di nami ~ka si l a
o
st
napr egawe od dejstvo na stati ~ka si l a
o
d
napr egawe od dejstvo na di nami ~ka si l a
o
st
stati ~ki ugi b
o
d
di nami ~ki ugi b
N
d
vkupna si l a vo ja` eto
G tovar
q te` i na na ja` e na edi ni ca dol ` i na
g zabr zuvawe pr i sl obodno pa|awe
z i zmi nat pat na tovar ot
z zabr zuvawe na tovar ot i ja` eto
H vi si na od koja tel oto pa|a
o
koef i ci ent na r edukci ja koj zavi si od na~i n na
potpi r awe na gr edata i od vi dot na udar ot (nadol ` en
i l i popr e~en)
Q
0
te` i na na gr edata
G te` i na na tel oto


12


13

1. NAPONSKA I
DEF ORMACI ONA SOSTOJ BA
VO TO^KA


14


15
Naponskata sostojba vo to~ka podr azbi r a sevkupnost na napr egawata
koi dejstvuvaat na si te mo` ni povr {i ni koi mi nuvaat ni z taa to~ka.
I ma vkupno devet komponenti na napr egaweto koi mo` at da se sl o` at
vo kvadr atna matr i ca i se odnesuvaat kako komponenti te na tenzor od
vtor r ed, koj se nar ekuva tenzor na napr egaweto

(
(
(
=
z zy zx
yz y yx
xz xy x
T
o t t
t o t
t t o
o

Pr esmetka na gl avni napr egawa i gl avni oski

Pr i pr ostor na sostojba na napr egawa so menuvawe na or i entaci jata na
oski te na el ementar ni ot par al el opi ped mo` e da se najde takva ni vna
pol o` ba pr i koja si te tangenci jal ni napr egawa }e bi dat nul a.
Povr {i ni te par al el ni na str ani ci te na par al el opi pedot
or i enti r ani na ovaj na~i n se nar ekuvaat gl avni povr {i ni .
Napr egawata koi dejstvuvaat na ni v o
1
, o
1
, o
1
se nar ekuvaat gl avni
napr egawa, a soodvetni te oski gl avni oski . Za ti e nasoki nor mal ni te
napr egawa dobi vaat ekstr emni vr ednosti t.e. edno e najgol emo, edno e
najmal o, a edno e po gol emi na pome|u ni v.

( ) 0
3 2
2
1
3
= + = J J J o o o o A

Tr i te kor eni na ovaa r avenka se sekoga{ r eal ni i pr etstavuvaat
gol emi ni na gl avni te napr egawa vo tr i me|usebno r azl i ~i ti pr avci .
Gol emi ni te na gl avni te napr egawa ne zavi sat od i zbor ot na
koor di natni ot si stempa koef i ci enti te J
1
, J
2
, J
3
vo kubnata r avenka se
i nvar i jantni gol emi ni . Ti e se nar ekuvaat i nvar i janti na napr egaweto
od pr v, vtor i tr et stepen.

3 2 1 1
o o o o o o + + = + + =
z y x
J
3 1 3 2 2 1
2 2 2
2
o o o o o o t t t o o o o o o + + = + + =
yz xz xy z y z x y x
J
3 2 1 3
o o o
o t t
t o t
t t o
= =
z zy zx
yz y yx
xz xy x
J

Nasoki te na gl avni te napr egawa se nao|aat od r avenkata na
kompati bi l nost

1
1
2
2
2
2
2
+ +
=
xz
xy
xz
xx
xz
o
o
o
o
o

Pr ethodno se odr eduvaat pr avci te na gl avni te oski


16
(
=
k y xy
xy k x
k y xz
xy xz
k
) ( x
o o t
t o o
o o t
t t
o
(

=
k y xy
xy k x
yz xy
xz k x
k
) ( y
o o t
t o o
t t
t o o
o za 3 2 1 , , k =
1
1
2 2
+ +
=
) ( y ) ( x
k k
k
xz
o o
o
k
xz k
k
xx
) ( x o o o =
k
xz k
k
xy
) ( y o o o = za sekoja gl avna oska soodvetno.

kade {to se

z y x
, , o o o
nor mal ni napr egawa
yz xz xy
, , t t t
tangenci jal ni napr egawa
o
T
tenzor na napr egawata
3 2 1
o o o , ,
gl avni napr egawa
J
1
, J
2
, J
3
i nvar i janti na napr egaweto
) ( y ), ( x
k k
o o
koef i ci enti na pr avci na gl avni oski
xzk xyk xxk
, , o o o
koef i ci enti na pr avci na gl avni napr egawa


17
1.1. Naponskata sostoba na to~ka zadadena e so tenzor ot na
napr egawata
(
(
(

=
40 18 10
18 15 5
10 5 12
o
T N/mm
2
. Da se najdat gl avni te
napr egawa i gl avni te pr avci na tenzor ot na napr egawata.

Re{eni e:

(
(
(
=
(
(
(

=
z zy zx
yz y yx
xz xy x
T
o t t
t o t
t t o
o
40 18 10
18 15 5
10 5 12

I nvar i janti na napr egaweto

43 40 15 12
1
= + + = + + =
z y x
J o o o N/mm
2
.
= + + =
2 2 2
2 yz xz xy z y z x y x
J t t t o o o o o o
509 18 10 5 40 15 40 12 15 12
2 2 2
= + + = ) ( ) ( (N/mm
2
)
2
.
7612
40 18 10
18 15 5
10 5 12
3
=

= =
z zy zx
yz y yx
xz xy x
J
o t t
t o t
t t o
(N/mm
2
)
3
.

Koef i ci enti na kubnata r avenka (kar akter i sti ~nata r avenka)

0
2 3
= + + + d c b a o o o
a = 1
b = J
1
= 43
c = J
2
= 509
d = J
3
= 7612
0
3 2
2
1
3
= + J J J o o o
0 7612 509 43
2 3
= + o o o
333 14
1 3
43
3
, y y
a
b
y
k k k k
+ =
= = o ; 3 2 1 , , k =
0
3
= + + q y p y
k k
;
33 1125
1 3
43 509 1 3
3
3
2
2
2
2
,
) ( ) (
a
b c a
p =

=
( ) = +
= d a c b a b
a
q
2 3
3
27 9 2
27
1

( ) 074 5573 7612 1 27 509 43 1 9 43 2
1 27
1
2 3
3
, ) ( ) ( ) ( = +
=
7
3 2 3 2
10 502 4
27
33 1125
4
074 5573
27 4
=
|
|
.
|
\
|

+
=
|
|
.
|
\
|
+ = ,
) , ( ) , ( p q
D

18

za D > 0 casus ireducibilis

071 7265 10 502 4
2
074 5573
2
7
2 2
, ,
, (
D
q
r = +
|
.
|
\
|
= +
|
.
|
\
|
=
177 1
2
074 5573
10 502 4
2
7
,
) , (
,
tan a
q
D
tan a z arg =
|
|
|
|
.
|
\
|

=
|
|
|
|
.
|
\
|
= =
3
z
k
= o
D i
q
z + =
2

(
|
.
|
\
| +
+ |
.
|
\
| +
=
3
2
3
2
3
t t
o
k
sin i
k
cos r
k

k
3
k
3
p
z
o
|

= =
k k k
y | o + =
79 11 362 15
1
, i , + = o
2 19 534 2
2
, i , = o
4 7 9 17
3
, i , + = o
79 11 362 15
1
, i , = |
2 19 534 2
2
, i , = |
4 7 9 17
3
, i , = |
724 30
1
, y =
068 5
2
, y =
792 35
3
, y =

Gl avni napr egawa

39 16
1
, = o N/mm
2

265 9
2
, = o N/mm
2

125 50
3
, = o N/mm
2

Pr over ka na i nvar i jati na napr egaweto

43 125 50 265 9 724 30
3 2 1 1
= + + = + + = , , ) , ( J o o o N/mm
2

= + + = + + = 125 50 30724 125 50 265 9 265 9 724 30
3 1 3 2 2 1 2
, ) ( , , , ) , ( J o o o o o o
509 = (N/mm
2
)
2
7612 125 50 265 9 724 30
3 2 1 3
= = = , , ) , ( J o o o (N/mm
2
)
3

Koef i ci enti te na pr avci te na gl avni te oski


19
(
=
k y xy
xy k x
k y xz
xy xz
k
) ( x
o o t
t o o
o o t
t t
o
(

=
k y xy
xy k x
yz xy
xz k x
k
) ( y
o o t
t o o
t t
t o o
o ; 3 2 1 , , k =
1
1
2 2
+ +
=
) ( y ) ( x
k k
k
xz
o o
o
k
xz k
k
xx
) ( x o o o =
k
xz k
k
xy
) ( y o o o = ;

Pr va gl avna oska

921 0
1
,
xx
= o
993 22
1
1
, ) arccos(
xx
= = o o
294 0
1
,
xy
= o
102 107
1
1
, ) arccos(
xy
= = o |
257 0
1
,
xz
= o
101 75
1
1
, ) arccos(
xz
= = o

Vtor a gl avna oska

37 0
2
,
xx
= o
05 112
2
2
, ) arccos(
xx
= = o o
848 0
2
,
xy
= o
98 147
2
2
, ) arccos(
xy
= = o |
374 0
2
,
xz
= o
012 68
2
2
, ) arccos(
xz
= = o

Tr eta gl avna oska

108 0
3
,
xx
= o
2 96
3
3
, ) arccos(
xx
= = o o
441 0
3
,
xy
= o
82 63
3
3
, ) arccos(
xy
= = o |
891 0
3
,
xz
= o
001 27
3
3
, ) arccos(
xz
= = o

matr i cata na tr ansf or maci jata e:

| |
(
(
(

=
(
(
(
=
891 0 441 0 108 0
374 0 848 0 375 0
257 0 294 0 921 0
3 3 3
2 2 2
1 1 1
, , ,
, , ,
, , ,
a a a
a a a
a a a
xz xy xx
xz xy xx
xz xy xx
o


20
komponenti te na tenzor ot na napr egaweto za si stemot od gl avni oski
}e bi dat:

(
(
(
=
(
(
(
=
125 50 0 0
0 265 9 0
0 0 39 16
0 0
0 0
0 0
3
2
1
,
,
,
T
o
o
o
o

1.2. Sostojbata na napr egawata vo to~ka e dadena so tenzor ot na
napr egawata
(
(
(
=
20 5 5 2
5 15 5 7
5 2 5 7 10
,
,
, ,
T
o
MPa. Da se pr over i cvr sti nata so
pr i mena na hi potezata za najgol ema speci f i ~na speci f i ~na
def or maci ona r abota za pr omena na f or mata ako ekvi val entnoto
napr egawe o
e
=90 MPa.

Re{eni e:

(
(
(
=
(
(
(
=
z zy zx
yz y yx
xz xy x
,
,
, ,
T
o t t
t o t
t t o
o
20 5 5 2
5 15 5 7
5 2 5 7 10

I nvar i janti na napr egaweto

45 20 15 10
1
= + + = + + =
z y x
J o o o MPa.
= + + =
2 2 2
2 yz xz xy z y z x y x
J t t t o o o o o o
5 562 5 5 2 5 7 20 15 20 10 15 10
2 2 2
, , , = + + = (MPa)
2
.
75 1718
40 18 10
18 15 5
10 5 12
3
, J
z zy zx
yz y yx
xz xy x
=

= =
o t t
t o t
t t o
(MPa)
3
.

Koef i ci enti na kubnata r avenka (kar akter i sti ~nata r avenka)

0
2 3
= + + + d c b a o o o
a = 1
b = J
1
= 45
c = J
2
= 562,5
d = J
3
=1718,75
0
3 2
2
1
3
= + J J J o o o
0 75 1718 5 562 45
2 3
= + , , o o o
15
1 3
45
3
+ =
= =
k k k k
y y
a
b
y o ; 3 2 1 , , k =

21
0
3
= + + q y p y
k k
; 3 2 1 , , k =
5 112
1 3
45 5 562 1 3
3
3
2
2
2
2
,
) ( ,
a
b c a
p =

=
( ) = +
= d a c b a b
a
q
2 3
3
27 9 2
27
1

( ) 25 31 75 1718 1 27 5 562 45 1 9 45 2
1 27
1
2 3
3
, ) , ( , ) ( ) ( = +
=
234 52490
27
5 112
4
25 31
27 4
3 2 3 2
,
) , ( ) , ( p q
D =
|
|
.
|
\
|

+
=
|
|
.
|
\
|
+ =

za D < 0 kubnata r avenka i ma tr i r eal ni kor eni

615 10 67 112 , , p r = = =

5 88
615 10
25 31
3 3
,
) , (
,
cos a
r
q
cos a =
= =
483 18
3
5 88
618 10 2
3
2
1
,
,
cos ) , ( cos r y = = =

298 18
3
5 88
60 618 10 2
3
60 2
2
,
,
cos ) , ( cos r y = |
.
|
\
|
= |
.
|
\
|
=

185 0
3
5 88
60 618 10 2
3
60 2
3
,
,
cos ) , ( cos r y = |
.
|
\
|
+ = |
.
|
\
|
+ =

Gl avni napr egawa

15
1 3
45
3
+ =
= =
k k k k
y y
a
b
y o ; 3 2 1 , , k =
483 33
1
, = o MPa
298 3
2
, = o MPa
815 14
3
, = o MPa

Pr over ka na i nvar i jati na napr egaweto

45 815 14 298 3 483 33
3 2 1 1
= + + = + + = , ) , ( , J o o o MPa
= + + = + + = 815 14 483 33 815 14 298 3 298 3 483 33
3 1 3 2 2 1 2
, , , ) , ( ) , ( , J o o o o o o
509 = (MPa)
2
7612 125 50 265 9 724 30
3 2 1 3
= = = , , ) , ( J o o o (MPa)
3

Hi poteza za najgol ema speci f i ~na def or maci ona r abota

( ) = + + + + =
3 1 3 2 2 1
2
3
2
2
2
1
o o o o o o o o o o
e


22
( ) ( ) ( ) ( ) = + + + + = 298 3 438 33 298 3 438 33 298 3 438 33 483 33 483 33 483 33
2 2 2
, , , , , , ) , ( ) , ( ) , (
37 18, = MPa <90 MPa.

1.3. Pr ostor nata sostojba na napr egawata vo to~ka pr etstavena e so
pomo{ na tenzor na napr egaweto
(
(
(

=
50 0 50
0 100 50
50 50 100
o
T N/mm
2
. Da
se opr edel i ekvi val entnoto napr egawe spor ed hi potezata za
najgol ema di stor zi ska ener gi ja (hi poteza na Huber -Mi zes-Henki ).

Re{eni e:

(
(
(
=
(
(
(

=
z zy zx
yz y yx
xz xy x
T
o t t
t o t
t t o
o
50 0 50
0 100 50
50 50 100
N/mm
2

100 =
x
o N/mm
2

100 =
y
o N/mm
2

50 =
z
o N/mm
2

50 = =
yx xy
t t N/mm
2

0 = =
zy yz
t t N/mm
2

50 = =
zx xz
t t N/mm
2

Spor ed hi potezata za najgol ema di stor zi ska ener gi ja

( ) ( ) = + + + + + + + =
2 2 2 2 2 2
3
xz yz xy z x z y y x z y x e
t t t o o o o o o o o o o
( ) ( ) ( ) + + + + + = 100 50 50 100 100 100 50 100 100
2 2 2
) (
( ) ( ) 9 217 50 0 50 3
2 2 2
, = + + + N/mm
2

1.4. Komponenti te na napr egaweto pr i r amni nska sostojba na
napr egaweto vo dadena to~ka i znesuvaat o
x
=80 N/mm
2
, o
y
= 40 N/mm
2
,
t
xy
=40 N/mm
2
. Da se opr edel at ekvi val entni te napr egawa spor ed
hi potezata za najgol ema dol ` i nska di l ataci ja (hi poteza na
Mar i ot) kako i spor ed hi potezata za najgol ema speci f i ~na
def or maci ona r abota za pr omena na f or mata (hi poteza na Huber -
Mi zes-Henki ). Poasonovi ot koef i ci ent e v=0,3.

23
x x
xy
yx
o
o
o
y
o
y
t
t
t
xy
t
yx

Sl . 1.4

Re{eni e:

Gi odr eduvame gl avni te napr egawa

( ) ( )
2 2 2 2
2 1
40 4 40 80
2
1
2
40 80
4
2
1
2
+ +
= +
+
=
xy y x
y x
,
t o o
o o
o
1 92
1
, = o N/mm
2

1 52
2
, = o N/mm
2

0
3
= o N/mm
2

gi sor ti r ame

1 92
1
, = o N/mm
2

0
2
= o N/mm
2

1 52
3
, = o N/mm
2

Ekvi val entnoto napr egawe spor ed hi potezata za najgol ema dol ` i nska
di l ataci ja (hi poteza na Mar i ot)

( ) ( ) 7 107 63 15 73 107 1 92
3 2 3 1 2 1
, , ; , ; , max ; ; max
e
= = = o v o o v o o v o o
N/mm
2

dodeka spor ed hi potezata za najgol ema speci f i ~na def or maci ona
r abota za pr omena na f or mata (hi poteza na Huber -Mi zes-Henki )

( ) ( ) ( ) 5 126
2
1
2
3 2
2
3 1
2
2 1
,
e
= + + = o o o o o o o N/mm
2


24
o
t
o
x
y
o
o
1
o
2
O
S
A
B
1 2

Sl . 1.4 a


25

2. SLO@ENI NAPREGAWA


26


27
Pr i odr eduvaweto na napr egawata pr i sl o` eni napr egawa gi
kor i sti me sl edni ve postapki

Pr esmetka na koso svi tkuvawe

Napr egaweto e

x
I
M
y
I
M
y
y
x
x
= o
z F M
y x
= ; z F M
x y
=
o sin F F
x
= ; o cos F F
y
=

Ravenkata na neutr al nata oska e

N
x
y
y
x
N
x
M
M
I
I
y =

Ugi bi te pr i koso svi tkuvawe

x
x
x
I E
l F
u
=
3
3
;
y
y
y
I E
l F
u
=
3
3
;
2 2
y x
u u u + =

kade {to se

o
nor mal no napr egawe
o
0
dozvol eno nor mal no napr egawe
M
x
M
y
I
x
I
y

Pr esmetka na i stovr emeno dejstvo na svi tkuvawe i nadol ` na si l a

Napr egaweto e

x
I
M
y
I
M
A
F
y
y
x
x
+ = o

kade {to se

F si l a

Pr esmetka na ekscentr i ~no dejstvo na nadol ` na si l a

Napr egaweto e

28

x
I
M
y
I
M
A
F
y
y
x
x
+ = o
F x
y F M = ;
F y
x F M =

Ravenka na neutr al nata oska

0 1
2 2
= + +
N
y
F
N
x
F
x
i
x
y
i
y
kade
2
x
x
i
A
I
= ;
2
y
y
i
A
I
=

Otse~ki te koi neutr al nata oska gi gi otsekuva od koor di natni te oski

F
y
x
x
i
a
2
= ;
F
x
y
y
i
a
2
=

Pr esmetka na i stovr emeno dejstvo na svi tkuvawe i usukuvawe

|
.
|
\
|
+ =
2 2
2 1
2
1
z x x
x
,
M M M
W
o

Spor ed hi potezata za najgol emo nor mal no napr egawe

x
e
e
W
M
= o kade
2 2
2
1
2
1
z x x e
M M M M + + =

Spor ed hi potezata za najgol ema dol ` i nska di l ataci ja

2 2
2
1
2
1
z x x e
M M M M +
+
+
=
v v

spor ed hi potezata za najgol emo tangenci jal no napr egawe

2 2
z x e
M M M + =

Spor ed hi potezata za najgol ema speci f i ~na def or maci ona r abota za
pr omena na f or mata

2 2
z x e
M M M + =

Spor ed hi potezata na Mor

2 2
2
1
2
1
z x x e
M M M M +
+
+
=
v v
kade
p
z
K
0
0
o
o
=


29
Ako se r aboti za vr ati l o so kr u` en popr e~en pr esek

2 2
y x f
M M M + = r ezul tanten moment na svi tkuvawe
x
f
W
M
= o ;
x
z z
W
M
W
M
2
0
= = t

kade {to se

t
tangenci jal no napr egawe
i
x
r adi us na i ner ci ja za x oska
i
y
r adi us na i ner ci ja za y oska
W
x
otpor en moment za x oska
W
y
otpor en moment za yoska
M
f
moment na svi tkuvawe
M
t
moment na tor zi ja
M
e
ekvi val enten moment
o
0z
o
0p

I stovr emeno dejstvo na svi tkuvawe i smol knuvawe

y
I
M
x
x
z
= = o o ;
x y
x y
zy
I b
S Q
= =t t

kade {to se

Q

popr e~na si l a
N nadol ` na si l a
S
x
stati ~ki moment
b
y
debel i na


30
2.1. Si l ata F dejstvuva na kr ajot od l ostot CD i go doveduva vo
dvi ` ewe tr kal oto T na koe dejstvuva momentot M=1 kNm.
Dol ` i ni te na l ostovi te se sl edni l
AC
=l
BC
=1 m. Vr ati l oto i ma
kr u` en pr stenast pr esek so debel i na yi dot o =3 mm. Odnosot me|u
nadvor e{ni ot i vnatr e{ni ot pr e~ni k e =0,9. Dozvol enot
napr egawe i znesuva o
0
=160 N/mm
2
, Poasonovi ot koef i ci ent e v=0,3.
Da se opr edel i i ntenzi tetot na si l ata F. Da se konstr ui r aat
di jagr ami te na napadni te momenti , na svi tkuvawe i na usukuvawe
na dadeni ot nosa~. Da se di menzi oni r a vr ati l oto so ogl ed na
sl o` enata sostojba na napr egawa. Da se pr i meni hi potezata na
najgol ema dol ` i nska di l ataci ja (hi poteza na Mar i ot).

Sl . 2.1.

Re{eni e:

= 0
B
M ;
0 5 0 = M , F sl edi 2
5 0
1
5 0
= = =
, ,
M
F kN
A B
C
F
M=1 kNm
F 0,5 kNm
Y = 1 kN Y = 1 kN
B A

Sl . 2.1. a

31
Mf
1 kNm

Sl . 2.1. b
Mt
1 kNm

Sl . 2.1. v

Spor ed hi potezata na Mar i ot

269 1 1 1
2
3 0 1
1
2
3 0 1
4
2
1
2
1
2 2 2 2
,
, ,
M M M M
t f f e
= +
+
+
= +
+
+
=
v v
kN
x
e
W
M
>
0
o
7510
160
10 269 1
6
0
=
= =
, M
W
e
x
o
mm
3

( ) 7510 1
64
d
2
d
64
d
64
d
W
4
3
n
n
4
v
4
n
x
> >
>
t
t t
mm
3

Od tuka se odr eduva deka 3 76, d
n
= mm.

2.2. Dadena e konzol a ABCD pr i {to dol ` i na na l ostot AC=CD=a=2 m.
Rastojani eto AB=a/2=1 m. Del ot od l ostot CD opter eten e so
konti nui r an tovar q=1 kN/m nor mal no na konzol ata. Vo to~kata B
dejstvuva si l a F=2000 N. Konzol ata e i zr abotena od kr u` na cevka
so odnos me|u vnatr e{ni ot i nadvor e{ni ot di jametar od =d
v
/d
n
=0,9.
Dozvol enoto napr egawe e o
0
=200 N/mm
2
. Poasonovi ot koef i ci ent
v=0,3. Da se di menzi oni r a pr esekot na cevkata vr z osnova na
hi potezata za najgol ema dol ` i nska di l ataci ja.

32

Sl . 2.2.

Re{eni e:

= 0
x
M
0 = a a q M
Ax
sl edi
2
a q M
Ax
=
= 0
y
M
0
2
=
a
F M
Ay
sl edi
2
a
F M
Ay
=
= 0
z
M
0
2
=
a
a q M
Az
sl edi
2
2
a
q M
Az
=

Rezul tanten moment na svi tkuvawe

( ) ( ) 4472
2
2
2000 2 1000
2
2
2
2
2
2
2 2 2
=
|
.
|
\
|
+ =
|
.
|
\
|
+ = + =
a
F a q M M M
Ay Ax Af
Nm

Moment na tor zi ja

2000
2
2
1000
2
2 2
= = = =
a
q M M
Az t
Nm
x
f
f
W
M
= o ;
x
t t
t
W
M
W
M
2
0
= = t
2
0
2
2 2
4
2
1
2
1
4
2
1
2
1
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
+
+
= +
+
+
=
W
M
W
M
W
M
t
x
f
x
f
t f f e
v v
t o
v
o
v
o
x
e
W
M
>
0
o
= +
+
+
=
2 2
4
2
1
2
1
t f f e
M M M M
v v


33
4750 2000 4 4472
2
3 0 1
4472
2
3 0 1
2 2
= +
+
+
=
, ,
Nm
23750
200
4750000
0
= = =
o
e
x
M
W mm
3

( ) 23750 1
64
2
64 64 4
3
4 4
> >
>
t
t t
n
n
v n
x
d
d
d d
W mm
3

( )
9 88
9 0 1
23750 32
3
4
,
,
d
n
=
>
t
mm

Usvoeno d
n
= 90 mm

81 90 9 0 = = = , d d
n v
mm

2.3. Da se opr edel i maksi mal no dozvol enata si l a so koja mo` e da se
optovar i l i meni ot nosa~ pr i {to optovar uvaweto od sopstvena
te` i na da se zeme vo pr edvi d. Da se pr i meni hi potezata na Tr eska
pr i odr eduvaweto na sl o` eni te napr egawa. Da se r azgl eda
pr esekot vo sr edi nata na gr edata i toa mestoto na spojot na pojasot
so r ebr oto. Dozvol enot napr egawe i znesuva o
0
=160 N/mm
2
. Gusti nata
na mater i jal ot od koj e i zr aboten nosa~ot i znesuva =7800 kg/m
3
.
7 m 7 m
A
B
C
F
250
5
0
0
2
0
10

Sl . 2.3.

Re{eni e:

34
7 m 7 m
A
B
C
F
q
Y
Y
A
B

Sl . 2.3 a.

Povr {i na na popr e~en pr esek na nosa~ot

6
10 14600 10 460 250 20 2

= + = A m
2

sopstvena te` i na na nosa~ot

1117 10 14600 81 9 7800
6
= = =

, A g q N/m'

moment na i ner ci ja na popr e~ni ot pr esek

8
3
2
3
10 64 6
12
460 10
240 250 20
12
20 250
2 =
+
|
|
.
|
\
|
+
= , I
x
mm
4

2 2
F l q
Y
A
+
=
2 2
F l q
Y
B
+
=
F ,
F l F l q
M
c
3500 10 74 2
4
14000
8
14000 1117
4 8
7
2 2
+ =
=

M
C

Sl . 2.3 b.
= 0
c
Q
2 2 2 2 2
F l q F l q l q
Y Q
A c
=
=

Q
C
A
Y
B
Y

Sl . 2.3 v.


35
k k
2
0
2
3
0
250
o t

Sl . 2.3 g.

napr egawe vo pr esekot kk

( )
F , ,
,
F ,
I
M
x
3
8
7
10 2 1 5 9
10 64 6
230 3500 10 74 2
230

+ =
+
= = o N/mm
2

F
F
I b
S Q
x
x 5
8
10 9
10 664 10
240 250 20
2
=

=
= t N/mm
2

Spor ed hi potezata na Tr eska

( ) ( ) 160 10 9 4 10 2 1 5 9 4
0
2
5
2
3 2 2
= s + + = + =

o t o o F F , ,
u
N/mm
2

0 25510 10 8 22 10 47 1
3 2 6
= +

F , F ,
F
max
=123979 N

2.4. Da se pr over i jakosta na dadeno vr ati l o so kr u` en pr stenast
popr e~en pr esek. Vnatr e{ni ot di jametar na vr ati l oto e d
V
=40 mm, a
debel i nata na yi dot o=4 mm. Vr ati l oto e optovar eno so moment na
svi tkuvawe M
f
=2 kNm i moment na usukuvawe M
t
=0,5 kNm.
Dozvol enoto napr egawe e o
doz
=160 N/mm
2
. Da se kor i sti hi potezata
na Huber -Mi zes-Henki .
d
v
o

Sl . 2.4.

Re{eni e:

Nadvor e{ni ot di jametar e 48 2 = + = o
v n
d d mm
otpor ni ot i pol ar ni ot moment za popr e~ni ot pr esek e

36

( )
4
4 4
10 62 5
2
64
=
= ,
d
d d
W
n
v n
x
t
mm
4
.
( )
4
4 4
0
10 24 11 2
2
32
= =
= , W
d
d d
W
x
n
v n
t
mm
4
.

Napr egawata na svi tkuvawe i tor zi ja se

6 35,
W
M
x
f
f
= = o N/mm
2
i 4 4
0
,
W
M
t
t
= = t N/mm
2

Ekvi val entnata jakost spr ema hi potezata na Huber Mi zes Henki

4 36 3
2 2
,
t f u
= + = t o o N/mm
2
< 160 =
doz
o N/mm
2

2.5.. Da se opr edel i jadr oto na pr esek daden na sl i kata.
1
0

c
m
6
0

c
m
10 cm
40 cm
A B
C
D
E
F
x
y

Sl . 2.5.

Re{eni e:

Povr {i nata na popr e~ni ot pr esek e

1000 40 10 60 10
2 2 1 1
= + = + = h b h b A cm
2


37
Te` i {teto na pr of i l ot go pr esmetuvame na sl edni ot na~i n

44
1000
65 400 30 600
2 2 1 1
=
+
=
+
=
A
y A y A
y
T T
T
cm

Moment na i ner ci ja za x
c
x
c
oskata

= +
+ +
= + =
2
2 2
3
2 2 2
1 1
3
1 1
2 1
12 12
e A
h b
e A
h b
I I I
x x x

( ) ( ) 477333 44 65 400
12
10 40
44 30 600
12
60 10
2
3
2
3
= +
+ +
= cm
4

Moment na i ner ci ja za y
c
y
c
oskata

58333
12
40 10
12
10 60
12 12
3 3 3
2 2
3
1 1
2 1
=
= + =
b h b h
I I I
y y y
cm
4

Radi usi na el i psa na i ner ci ja

63 7
1000
58333
,
A
I
i
y
y
= = = cm
84 21
1000
477333
,
A
I
i
x
x
= = = cm
1
0

c
m
6
0

c
m
10 cm
40 cm
A
B
C
D
E
F
2
6
4
4
x
T
y
T
iy
i
x
T

Sl . 2.5 a.

Koor di nati te na to~ki te od pr of i l ot vo odnos na koor di natni ot
si stemx
T
T y
T
se dadeni vo tabel ata podol u

38

Tabel a 2.5.

e
xi
, cm e
yi
, cm x
0i
, cm y
0i
, cm
A 5 44 92,28 1,32
B 5 44 92,28 1,32
C 20 16 23,07 3,64
D 20 26 23,07 2,24
E 20 26 23,07 2,24
F 20 16 23,07 3,64

Koor di nati te na to~ki te od jadr oto na pr esekot vo odnos na
koor di natni ot si stemx
T
T y
T
se opr edel uvaat na sl edni ot na~i n, a se
pr etstaveni vo tabel ata pogor e

xi
y
i
e
i
x
2
0
= ;
yi
x
i
e
i
y
2
0
=
1
0

c
m
6
0

c
m
10 cm
40 cm
A
B
C
D
E
F
2
6
4
4
x
T
y
T
xoA
xoE
y
o
A
y
0
D
y
o
C
T

Sl . 2.5 b.


39

3. OPREDELEUVAWE NA
POMESTUVAWA KAJ STATI ^KI
OPREDEL ENI KONSTRUKCI I


40


41
Pr i odr eduvawe na pomestuvawata na oddel ni to~ki od stati ~ki
opr edel eni konstr ukci i se kor i stat sl edni ve postapki

Kasti q anova teor ema

Dokol ku e potr ebno da se opr edel i gener i l i zi r anoto pomestuvawe na
nekoja to~ka i vo koja ne dejstvuva gener al i zi r ana si l a Q, toga{ vo
nabq uduvanata to~ka se dodava f i kti vna gener al i zi r ana si l a koja e
ednakva na nul a Q
0
=0 i se pr i menuva vtor ata Kasti q anova teor ema

Pomestuvaweto e

0
0 0
= c
c
=
Q Q
A
q
d

dodeka def or maci onata r abota e

+
=

}
}
= = =
dz
) z ( I E
) z ( M
dz
) z ( I G
) z ( M
dz
) z ( A E
) z ( N
A
n
m
b
a
x
x
n
m
b
a
t
n
m
b
a
d
m
m
m
m
m
m
1
2
1
0
2
1
2
2
1
2
1
2
1

dz
) z ( A G
) z ( Q
dz
) z ( A G
) z ( Q
dz
) z ( I E
) z ( M
n
m
b
a
y
x
n
m
b
a
x
y
n
m
b
a
y
y
m
m
m
m
m
m
}
= = =

+
+
1
2
1
2
1
2
2
1
2
1
2
1

pa pomestuvaweto e

+
c
c
=
+
c
c
=
+
c
c
=
=
= c
c
=

}
}
= = =
dz
Q
M
I E
Q
M
dz
Q
M
I G
Q
M
dz
Q
N
A E
Q
N
Q Q
A
q
x
n
m
b
a
x
x
t
n
m
b
a
t
n
m
b
a
d
m
m
m
m
m
m
0 1
0
0 1 0
0
0 1
0
0 0
0 0 0
0

dz
Q
Q
A G
Q
Q
dz
Q
Q
A G
Q
Q
dz
Q
M
I E
Q
M
y
n
m
b
a
x
y
x
n
m
b
a
y
x
y
n
m
b
a
y
y
m
m
m
m
m
m
0 1
0
0 1
0
0 1
0
0 0 0
c
c
=
+
c
c
=
+
c
c
=
+

}
}
= = =

kade {to se

q gener al i zi r ano pomestuvawe
A
d
def or maci ona r abota
Q gener al i zi r ana si l a
G modul na l i zgawe
I
0
pol ar en moment na i ner ci ja
I
x
I
y
N aksi jal na si l a
M
t
moment na tor zi ja

42
M
x
M
y
Q
x
popr e~na si l a vo x pr avec
Q
y
popr e~na si l a vo y pr avec

Mor ova metoda za pr esmetuvawe na pomestuvawata

Pr i opr edel uvaweto na gener al i zi r anoto pomestuvawe na nekoja
to~ka od dadena konstr ukci ja ako na nea ne dejstvuva nadvor e{na si l a
se dodava f i kti vna edi ne~na gener al i zi r ana si l a Q
0
vo nasokata
kade {to se bar a pomestuvaweto. Na pr i mer ako se bar a l i ni sko
pomestuvawe se dodava pomo{na si l a F
0
, a ako se bar a agol no
pomestuvawe se dodava pomo{en spr egM
0
.

Def or maci onata r abota e

( ) ( ) ( )
+
+
+
+
+
+
=

}
}
= = =
dz
I E
M F M
dz
I G
M F M
dz
A E
N F N
A
n
m
b
a
x
x o
q
x
n
m
b
a
t o
q
t
n
m
b
a
o
q
d
m
m
m
m
m
m
1 1
0
1
2
1
2
1
2
1

( ) ( )
( )
dz
A E
Q F Q k
dz
A G
Q F Q k
dz
I E
M F M
n
m
b
a
x o
q
x x
n
m
b
a
x o
q
x y
n
m
b
a
y
y o
q
y
m
m
m
m
m
m
}
= = =

+
+
+
+
+
+
1 1 1
2
1
2
1
2
1

pomestuvaweto e

+
=
= c
c
=

}
}
= = =
dz
I E
M M
dz
I G
M M
dz
A E
N N
F F
A
q
n
m
b
a
x
x
q
x
n
m
b
a
t
q
t
n
m
b
a
q
d
m
m
m
m
m
m
1 1
0
1
0 0
1

dz
A G
Q Q k
dz
A G
Q Q k
dz
I E
M M
n
m
b
a
y
q
y x
n
m
b
a
x
q
x y
n
m
b
a
y
y
q
y
m
m
m
m
m
m
}
= = =

+
+
1 1 1

kade {to se

F
0
pomo{na si l a
q
N
si l a od dejstvo na tovar ot
N
si l a od dejstvo na pomo{nata edi ne~na si l a
q
t
M
moment na tor zi ja od tovar
t
M
moment na tor zi ja od pomo{nata edi ne~na si l a
q
x
M
moment na svi tkuvawe okol u x oska od tovar
x
M
moment na svi tkuvawe okol u x oska od pomo{na si l a
q
y
M
moment na svi tkuvawe okol u y oska od tovar
y
M moment na svi tkuvawe okol u y oska od pomo{na si l a

43
q
x
Q
popr e~na si l a vo x pr avec od dejstvo na tovar
x
Q
popr e~na si l a vo x pr avec od dejstvo na pomo{na si l a
q
y
Q
popr e~na si l a vo y pr avec od dejstvo na tovar
y
Q
popr e~na si l a vo y pr avec od dejstvo na pomo{na si l a

Pr avi l o na Ver e{~agi n

I ntegr al ot na pr oi zvodot od dve f unkci i od koi ednata mor a da bi de
l i near na e ednakov na pr oi zvodot na povr {i nata (A) pod kr i vata na
pr oi zvol nata f unkci ja (f
2
) i vr ednosta na l i near nata f unkci ja (f
1
) na
mestoto koe {to soodvetsvuva na pol o` bata na te` i {teto na
povr {i nata pod kr i vata na pr oi zvol nata f unkci ja z
T.

A ) z ( f dz ) z ( f ) z ( f I
T
l
= =
}
1
0
2 1

b z a ) z ( f
T T
+ =
1

so kor i stewe na ova pr avi l o kaj konstr ukci i napr egnati i stovr emeno
na svi tkuvawe i tor zi ja sl edi deka pomestuvaweto e

=
=

m
t
tm m
q
t
m
y
ym m
q
y
m
x
xm m
q
x
I E
A
I E
A
I E
A
q q q q

+ + =
m
t
* q
t
m
y
* q
y
m
x
* q
x
A A A q q q
xm m
q
x * q
x
I E
A
A
= ;
ym m
q
y
* q
y
I E
A
A
= ;
tm m
q
t * q
t
I E
A
A
=

kade {to se

q
i
A
zadadenoto opter etuvawe ( nadol ` na si l a, popr e~na si l a,
moment na svi tkuvawe, moment na tor zi ja)
i
q
i
q
A


44
3.1. Pr osta gr eda so pr epust optovar ena e so r amnomer en konti nui r an
tovar q spr ema sl i kata vo sr ednoto pol e AB. Modul ot na
el asti ~nost e E, a momentot na i ner ci ja na pr esekot na gr edata e I.
Da se opr edel i ver ti kal noto pomestuvawe na kr ajot od pr epustot
vo to~kata C.

A
B
C
EI
q
a a/2

Sl . 3.1.

Re{eni e:

J a kor i sti me metodata na Maksvel so dodavawe na edi ne~na si l a vo
pr avec na bar anoto pomestuvawe

A
B
C
EI
q
a a/2
Y
Aq
Y
Bq
z
1
z
2

Sl . 3.1 a.

Reakci i te vo potpor i te od dejstvoto na tovar ot se opr edel uvaat od
usl ovi te za r amnote` a

2
a q
Y
Aq
= ;
2
a q
Y
Bq
=

dodeka momenti te od dejstvoto na tovar ot dadeni se vo tabel ata
podol u

Mq
q a / 8
2

Sl . 3.1 b.

45

Reakci i te vo potpor i te od dejstvoto na edi ne~nata si l a se

2
1
=
A
Y ;
2
3
=
B
Y

dodeka momenti te od dejstvoto na edi ne~nata si l a dadeni se vo
tabel ata podol u

A
B C EI
a a/2
Y
A
Y
B
z
1
z
2
S = 1

Sl . 3.1 v.

M
- a / 2

Sl . 3.1 g.

Tabel a 3.1.

m
m
z ) z ( M
m q
) z ( M
m

1
a z s s
1
0
2 2
2
1
1
z q
z
a q
1
2
1
z
2
2
0
2
a
z s s
0
2
z

Pomestuvaweto vo pr avec na edi ne~nata si l a e

( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
I E
a q
z M z M z M z M
I E
dz
I E
z M z M
/ a
q
a
q
n
m
b
a
m
m m q
C
m
m
=
(
(
=
} }
}
=
48
1
4
2
0
2 2
0
1 1
1
o


46
3.2. Da se opr edel i hor i zontal noto pomestuvawe na to~kata C od
dadeni ot nosa~ABC so f or ma i di menzi i spr ema ski cata. Nosa~ot
e optovar en so hor i zontal na si l a F koja dejstvuva vo podvi ` nata
potpor a C. Kr utosta na svi tkuvawe na cel i ot nosa~e EI.

A B
C
F
E,I
E,I
a a
a

Sl . 3.2.

Re{eni e:

Reakci i te vo potpor i te A i C gi odr eduvame od usl ovi te za r amnote` a

A
B
C F
E,I
E,I
a a
a
Y
Y
X
A
A
C

Sl . 3.2 a.

= 0
A
M
0 2 = + a Y a F
C
sl edi F Y
C
2
1
=
= 0
i
X
0 = F X
A
sl edi F X
A
=
= 0
i
Y
0 = +
C A
Y Y sl edi F Y
A
2
1
=

47

Gi odr eduvame momenti te po soodvetni segmenti od nosa~ot

-1/2 F a
M

Sl . 3.2 b.

a z s s
1
0
1 1 1
2
1
z F z Y ) z ( M
A
= =
2 0
2
a z s s
2 2 2 2
4
2
2
2
2
2
z
F
z F z Y ) z ( M
C
= =

Tabel a 3.2.

m z
m
M
q
(z
m
)
1
a z s s
1
0
1
2
1
z F
2
2 0
2
a z s s
2
4
2
z
F

Bi dej}i vo pr avec na bar anoto pomestuvawe ve}e dejstvuva
nadvor e{na si l a ja odr eduvame def or maci onata r abota

=
=

}
=
m
n
m
b
a
m
m q
d
dz
I E
) z ( M
A
m
m
1
2
2
1

( )
I E
a F
dz z
F
dz z F
I E
a a
+ =
(
(
|
|
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|

=
} }
24
2 1
4
2
2
1
2
1
3 2
2
0
2
2
2
0
1
2
1

Pomestuvaweto vo to~kata C

( )
I E
a F
F
A
d
C
+ =
c
c
=
12
2 1
3
o


48

3.3. Daden e nosa~so konstantna kr utost. Da se opr edel i ver ti kal noto
pomestuvaweto vo to~kata C.

A
B C
D
q
a a a
a

Sl . 3.3.

Re{eni e:

Za da go opr edel i me pomestuvaweto ja kor i sti me Kasi q anovata
teor ema i dodavame si l a F
0
=0 vo to~kata C vo pr avec kade tr eba da go
odr edi me pomestuvaweto pa gi odr eduvame r ekaci i te vo potpor i te od

A
B C
D
q
a a a
a
X
Y
z
1
F = 0
z
2
z
3
A
Y
A
D
0

Sl . 3.3 a.


49
= 0
A
M
0 3 2
2
0
= + a Y a F
a
a q
D
sl edi
0
3
2
6
1
F a q Y
D
+ =
= 0
i
Y
0
0
= +
D A
Y F a q Y sl edi
0
3
1
6
5
F a q Y
A
+ =

Momenti te po segmenti se sl edni ve

2 0
1
a z s s
2
1 1 0
2
1 1 1
4
1
2
2
3
1
6
5
45
2
1
45 z q z F a q ) z (cos q cos z Y ) z ( M
A
|
.
|
\
|
+ = =
a z s s
2
0
2 0 2 2
3
2
6
1
z F a q z Y ) z ( M
D
|
.
|
\
|
+ = =
a z a 2
3
s s
( ) a F z F a q a z F z Y ) z ( M
D
+ |
.
|
\
|
= =
0 3 0 3 0 3 3
3
1
6
1

2 0
1
a z s s
1
0
1
6
2
z
F
) z ( M
=
c
c

a z s s
2
0
2
0
2
3
2
z
F
) z ( M
=
c
c

a z a 2
3
s s
a z
F
) z ( M
+ =
c
c
3
0
3
3
1

2 0
1
a z s s
2
1 1 0 1
4
1
12
2 5
0 z q z a q ) F , z ( M = =
a z s s
2
0
2 0 2
6
1
0 z a q ) F , z ( M = =
a z a 2
3
s s
3 0 3
6
1
0 z a q ) F , z ( M = =


50
Tabel a 3.3.

m z
m
M(z
m
)
) F , z ( M
m
0
0
=
0
F
) z ( M
m
c
c

1
2 0
1
a z s s

2
1 1 0
4
1
2
2
3
1
6
5
z q z F a q |
.
|
\
|
+

2
1 1
4
1
12
2 5
z q z a q

1
6
2
z
2 a z s s
2
0
2 0
3
2
6
1
z F a q |
.
|
\
|
+
2
6
1
z a q
2
3
2
z
3
a z a 2
3
s s
a F z F a q + |
.
|
\
|

0 3 0
3
1
6
1

3
6
1
z a q a z +
3
3
1

pomestuvaweto na to~kata C se pr esmetuva na sl edni ov na~i n

=
c
c
=
=
= c
c
=
}
=
mi
mi
b
a
m
m
m
n
m
C
dz
F
) z ( M
) F , z ( M
I E F F
Ad
0
0
1
0 0
0
1
0
o
+ |
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|

=
} }
2 2
0
2 1 1
2
0
2
1 1
3
2
6
1
6
2
4
1
12
2 5 1
dz z z a q dz z z q z a q
I E
a a

I E
a q
dz a z z a q
a
a

|
|
.
|
\
|
=
(
(
(
|
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
+
}
4
3 3
2
3
192
2
108
11
3
1
6
1

3.4. Da se opr edel i hor i zontal noto pomestuvawe na potpor ata C od
dadeni ot nosa~pr i ka` an na ski cata.

a a
a
A
B
C
q
E,I

Sl . 3.4.
Re{eni e:

Gi oder eduvame r eakci i te vo potpor i te od dejstvo na tovar

51

a a
a
A
B
Cq
q
E,I
Y
z
1
z
2
Y
Aq

Sl . 3.4 a.

= 0
A
M
0
3
1
2
2 = |
.
|
\
|
+
a a
a q
a Y
Cq
sl edi a q Y
Cq
=
3
1

= 0
i
Y
0
2
= +
Cq Aq
Y
a q
Y sl edi a q Y
Aq
=
6
1

= 0
i
X
0 =
Aq
X

Mq
q a / 6
2 q a / 27
2
2

Sl . 3.4 b.

Gi odr eduvame momenti te od tovar ot po poodel ni segmenti od nosa~ot

2 0
1
a z s s
1 1 1
12
2
2
2
z
a q
z Y ) z ( M
Aq q
= =

52
a z s s
2
0
2
2 2 2
2
2 2
6
1
3
1
3
1
2
z q z a q z
z q
z Y ) z ( M
Cq q
=
=

Dodavame edi ne~na si l a vo pr avec na bar anoto pomestuvawe i gi
oder eduvame r eakci i te vo potpor i te od dejstvoto na edi ne~nata si l a

a a
a
A
B
C
E,I
Y
z
1
z
2
Y
A
X
A
S = 1

Sl . 3.4 v.

= 0
A
M
0 2 = a Y a X
C
sl edi
2
1
=
C
Y
= 0
i
Y
sl edi
2
1
=
A
Y
= 0
i
X
0 = + S X
A
sl edi 1 =
A
X

Gi odr eduvame momenti te od edi ne~na si l a po soodvetni segmenti od
nosa~ot

2 0
1
a z s s
1 1 1 1
4
2
2
2
2
2
z z X z Y ) z ( M
A A
= =
a z s s
2
0
2 2 2
2
1
z z Y ) z ( M
C
= =


53

M
- a / 2
- a / 2

Sl . 3.4 g.

Tabel a 3.4.

m z
m ) z ( M
m q
) z ( M
m

1
2 0
1
a z s s
1
12
2
z
a q

1
4
2
z
2
a z s s
2
0
2
2 2
6
1
3
1
z q z a q
2
2
1
z

Pomestuvaweto go odr eduvame so pomo{ na metodot na Maksvel

=
=

}
=
n
m
m
b
a
m m
m m q
D
dz
I E
) z ( M ) z ( M
m
m
1
o
=
(
(
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|

=
} }
2
0
2
2
2 2 1
2
0
1 1
2
1
6
1
3
1
4
2
12
2 1
dz z z q z a q dz z z
a q
I E
a a

I E
a q
,
=
3
08313 0


54
3.5. Da se opr edel i hor i zontal noto pomestuvawe vo to~kata D od
nosa~ot pr i ka` an na sl i kata. Nosa~ot e asi metr i ~no optovar en so
r amnomer en konti nui r an tovar q, a l ostot CD e kr uto povr r zan za
gr edata vo sr edi nata.

3
a
/
4
a
A
D
C
q
a
E,I
B
E,I

Sl . 3.5.

Re{eni e:

Pr vo go odr eduvame di jagr amot na momenti te pr edi zvi kani od
tovar i te

3
a
/
4
a
Y
A
q A
D
C
E,I
1
z
q
a
E,I
3
z
Bq
Y
B
2
z

Sl . 3.5 a.

Mq
q a / 4
2

Sl . 3.5 b.

Reakci i te vo potpor i te se

= 0
A
M

55
0
2
2 =
a
a q a Y
Bq
sl edi a q Y
Bq
=
4
1

= 0
i
Y
0
4
1
= + a q a q Y
Aq
sl edi a q Y
Aq
=
4
3

a z s s
1
0
2 4
3
1
1 1
z
a q z a q ) z ( M
q
=
a z s s
2
0
2 2
4
1
z a q ) z ( M
q
=
a z
4
3
0
3
s s
0
3
= ) z ( M
q

Potoa go odr eduvame di jagr amot na momenti te pr edi zvi kani od
edi ne~nata si l a

E,I
3
a
/
4
a
Y
A
A
X
A
D
C
1
z
a
S = 1
3
z
E,I
B
Y
B
2
z

Sl . 3.5 v.

3 a/8
- 3 a/4
M
- 3 a/8

Sl . 3.5. g.


56

= 0
A
M
0 2
4
3
= + a Y a S
B
sl edi
8
3
=
B
Y
= 0
i
Y
0 = +
B A
Y Y sl edi
8
3
= =
A A
Y Y
= 0
i
X
0 = + X X
A
sl edi 1 = = S X
A

a z s s
1
0
1 1
8
3
z ) z ( M =
a z s s
2
0
2 2
8
3
z ) z ( M =
a z
4
3
0
3
s s
3 3
4
3
z ) z ( M =

Tabel a 3.5.

m z
m ) z ( M
m q
) z ( M
m

1 a z s s
1
0
2 4
3
1
1
z
a q z a q
1
8
3
z
2
a z s s
2
0
2
4
1
z a q
2
8
3
z
3
a z
4
3
0
3
s s
0
3
4
3
z

Pomestuvaweto vo to~kata D

+
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|

=
}
}
=

1
0
1
1
1
1
8
3
2 4
3 1
dz z
z
a q z a q
I E
dz
I E
) z ( M ) z ( M
a
n
m
m
b
a
m m
m i m q
D
m
m
o
I E
a q
dz z a dz z z a q
a
a
=
(
(
(
(
(
|
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+
} }
64 4
3
0
8
3
4
1
4
3
4
3
0
3 2
0
2 2


57

3.6. Da se opr edel i hor i zontal noto pomestuvawe na to~kata C za
r amkata pr etstavena na sl i kata. Da se opr edel i def or maci onata
r abota. Momentot na i ner ci ja na gr edata BD e dvojno pogol emod
momentot na i ner ci ja na na stol bovi te.

A
B
C
D
H
I
2I
q
F
I
I
a
a
a

Sl . 3.6.

Re{eni e:

Bi dej}i ve}e postoi si l a koja dejstvuva vo pr avec na bar anoto
pomestuvwe ja opr edel uvame def or maci onata r abota.
Pr vo go odr eduvame di jagr amot na momenti te pr edi zvi kani od
tovar i te


58
A
B
C
D
H
I
2I
q
F
I
I
a
a
a
1
2
3
4
z z
z
z
Y
Y
X
A
A
H

Sl . 3.6. a.


= 0
A
M
0 2
2
= a F
a
a q a Y
H
sl edi a q F Y
H
+ =
2
1
2
= 0
i
Y
0 = +
H A
Y a q Y sl edi F a q Y
A
2
2
1
=
= 0
i
X
0 = + F X
A
sl edi F X
A
=

a z s s
1
0
1 1
z F ) z ( M =
a z s s
2
0
( )
( ) ( )
\
|
+

+
=
} }
}
=

a a
n
m
b
a
m
m q
d
dz
I
z F
dz
I
z F
E
dz
I E
z M
A
m
m
0
2
2
2
0
1
2
1
1
2
2
1
2
1

a z s s
3
0
2 2
1
2
3
3 3 3
z
z q z a q F ) z ( M |
.
|
\
|
+ =
a z s s
4
0
0
4
= ) z ( M

59

Tabel a 3.6.

i z
m ) z ( M
m q

1
a z s s
1
0
1
z F
2
a z s s
2
0
2
z F
3
a z s s
3
0
2 2
1
2
3
3 3
z
z q z a q F |
.
|
\
|
+
4
a z s s
4
0 0


( )
( ) ( )
\
|
+

+
=
} }
}
=

a a
n
m
b
a
m
m m
m q
d
dz
I
z F
dz
I
z F
E
dz
I E
z M
A
m
m
0
2
2
2
0
1
2
1
1
2
2
1
2
1

( )
=
|
|
|
|
|
.
|
+
|
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+
+
} }
a a
dz
I
dz
I
z
z q z a q F
0
4
2
0
3
2
3
3 3
0
2
2 2
1
2

I E
a q
I E
a q F
I E
a F
=
5 2 4 3 2
480
1
24
1
3
2


I E
a q
I E
a F
F
A
d
C
=
c
c
=
4 3
12
1
3
4
o

3.7. Dadena e konstr ukci ja so pr omenl i va kr utost spr ema cr te` ot. Ako
F
1
=F
2
=F i F=qa da se opr edel i ver ti kal noto pomestuvawe vo
to~kata V.
A
B
H
V
q
F
1
2
EI
2EI
F
a
EI
a
a a

Sl . 3.7.

60

Re{eni e:

Gi odr eduvame r eakci i te vo potpor i te pr i ka` ani na sl . 3.7 a, od

A
B
C
H
V
EI
2EI
a
EI
a a
A
Y
B
Y
A
X
F
1
q
2
F

Sl . 3.7. a

F X
A
=
F Y
A
2
3
=
F Y
B
2
1
=

Za da se opr edel i ver ti kal noto pomestuvawe vo to~kata V, dodavame
edi ne~na ver ti kal na si l a 1
1
= S . Potoa gi odr eduvame di jagr ami te na
momenti te od tovar i te i od edi ne~nata si l a pr i ka` ani na sl . 3.7 b i
sl . 3.7 v.


61

M q
- F a
F a / 2
1 / 2 q a
2
- F a / 2
- F a / 2

Sl . 3.7 b.

A
B
C
H
V
EI
2EI
a
EI
a a
A
Y
B
Y
A
X
S
V

Sl . 3.7 v.

So kor i stewe na metodot na Ver e{~agi n za mno` ewe na di jagr ami te go
dobi vame pomestuvaweto vo to~kata V.


62
M
a
a
a
a

Sl . 3.7 g.

+ |
.
|
\
|

+ |
.
|
\
|

=

=
a
a F a
a
a
a F
I E
a a
a F
I E
A
I E
n
m
m
q
m V
3
2
2 2 2
1
3
1
2
1
2
1 1
1
q o
|
|
.
|
\
|
+
3
2
4 2 2 4
3
2 3
1
2 2
a a q a
a
a q
a
a a q a
I E

I E
a F
V
=
24
3
o


63
3.8. Dadena e stati ~ki odr edena r amka so pr omenl i va kr utost spr ema
ski cata. Da se nacr taat stati ~ki te di jagr ami na popr e~ni te si l i i
momenti na svi tkuvawe ako e M=qa
2
i so metodot na edi ne~ni
optovar uvawa (Maksvel Mor ovi i ntegr al i ) da se opr edel i
ver ti kal noto pomestuvawe vo to~kata V.

2a
a
a
A
B
C
V
M
q
2EI
EI
EI

Sl . 3.8.

Re{eni e:

Za da go opr edel i me ver ti kal noto pomestuvawe vo to~ka V tr eba da
dodademe edi ne~na ver ti kal na si l a vo to~kata V koja }e dejstvuva vo
pr avec na ver ti kal noto pomestuvawe. Potoa gi opr edel uvame
momenti te od tovar i te i od edi ne~nata si l a pr i ka` ani vo tabel ata i
na sl i ki te sl . 3.8 a i sl . 3.8 b.
Od usl ovi te za r amnote` a gi odr eduvame r eakci i te vo potpor i te
2a
a
a
A
B
C
V
M
q
2EI
EI
EI
X
A
Y
A
Y
B
z
1
3
z
2
z

Sl . 3.8. a.

64
2
a q
Y
A
= ;
2
3 a q
Y
B
= i

q a / 8
2
2
- q a
Mq
2
- q a
2
- q a

Sl . 3.8 b.

2a
a
a
A
B
C
V
2EI
EI
EI
X
A
Y
A
Y
B
1
S = 1
z
1
3
z
2
z

Sl . 3.8 v.

2
1
=
A
Y ;
2
3
=
B
Y


65
- a
- z/2
- z
M

Sl . 3.8 g.

Tabel a 3.8.

m
m
z
M
q
(z
m
)
) z ( M
m 1

1
a z
i
s s 0
M z
2
a z s s
2
0
M a
3
a z 2 0
3
s s
2
2
z
a
M
) z a ( q
(

2
z

I E
a q
I E
a M
dz
I E
) z ( M ) z ( M
m
b
a
m
m m q
V
=

}
=
6 6
11
4 2 3
1
1
o

3.9. Za r amkata dadena na sl i kata so pr omenl i va kr utost na
svi tkuvawe da se opr edel i hor i zontal noto pomestuvawe na
to~kata C.
A
B
C
EI
2EI
F
EI EI
a a
a

Sl . 3.9.

66

Re{eni e:

A
B
C
EI
2EI
F
EI EI
a a
a
Y
M
X
qA
qA
qA

Sl . 3.9 a.

Od usl ovi te za r amnote` a gi opr edel uvame r eakci i te vo potpor i te

0 =
A
X ; 0 =
A
Y ; a F M
A
= 2

- F a
Mq
- F a
- F a
- 2 F a

Sl . 3.9 b.

Za da go opr edel i me hor i zontal noto pomestuvawe gi kor i sti me
Kasti q anovi te teor emi odnosno dodavame si l a 0
0
= F vo pr avec na
pomestuvaweto pa sl edi


67
A
B
C
EI
2EI
F
EI EI
a a
a
F = 0
0
1 3
4
z
z
z
z
2

Sl . 3.9 v.

Tabel a 3.9.

m
m
z ( )
m
z M ) F , z ( M
m
0
0
=
H
m
F
) z ( M
c
c

1 a z s s
1
0 z F
H
0 -z
2 a z s s
2
0 z F a F
H
z F -a
3
a z s s
3
0 a F z F
H
a F -z
4 a z s s
4
0 ( ) z a F + ( ) z a F + 0

=
c
c
=
=
c
c
=
}
= =
m
m
b
a
m
m
m
m
m
F
d
C
dz
F
) z ( M
) F , z ( M
I E F
A
0
0
4
1 0
0
0
1
0
o
( )( ) ( )( )
I E
a F
dz z a F
I E
dz a z F
I E
a a
=
} }
3
0 0
1 1

Hor i zontal noto pomestuvawe mo` eme da go opr edel i me i so pomo{ na
pr avi l oto na Ver e{~agi n odnosno dodavame edi ne~na si l a vo to~kata
C vo pr avec na bar anoto pomestuvawe. Otkako }e gi nacr tame
di jagr ami te na momenti te od edi ne~nata si l a pr i stapuvame kon
mno` ewe na di jagr ami te


68
A
B
C
EI
2EI
EI EI
a a
a
S = 1
1

Sl . 3.9. g.

M
- a
- a
- a
- a

Sl . 3.9. d.

=
=

=
4
1
1
m
m
q
m
m
C
A
I E
q o
I E
a F a
a F a
I E
a
a F a
I E
=
3
2
1
2
1


69
3.10. Konstr ukci jata na sl i kata e sostavena od gr edata AB so moment
na i ner ci ja na pr esekot I i nosa~ot BCD so moment na i ner ci ja na
pr esekot 2I. Gr edata i nosa~ot zgl obno se povr zani vo to~ki te A, B
i D. Konstr ukci jata e optovar ena so si l a G vo to~kata H. Da se
nacr ta di jagr amot na napadni te momenti na nosa~ot, da se opr edel i
def or maci onata r abota i da se najde ugi bot vo to~kata H.

a
a
2a
A
B
C
D
F
H I
2I
2I

Sl . 3.10.

Re{eni e:

Konstr ukci jata ja del i me na dva del a vo to~kata B i vl i jani eto na
del ot {to go otstr anuvame go zamenuvame so soodvetni si l i kako {to
e pr i ka` ano na sl i ki te podol u

a
A
B
F
H I
a
Y
B
B
X
X
A
Y
A

Sl . 3.10 a.


70
a
2a
B
C D
2I
2I
X
Y
X
Y
D
D
B
B

Sl . 3.10 b.

Od usl ovi te za r amnote` a gi odr eduvame r eakci i te

od
= 0
D
M sl edi
0 2 = a Y a X
B B
;
B B
Y X 2 =
od
= 0
A
M sl edi
0 2 = a F a Y
B
;
2
F
Y
B
= ; F X
B
=
od
= 0
1) (
X sl edi
0 = +
B A
X X ; F X X
B A
= =
od
= 0
1) (
Y sl edi
0 = +
B A
Y F Y ;
2
F
Y
A
=
od
= 0
2) (
X sl edi
0 =
B D
X X ; F X
D
=
od
= 0
2) (
Y sl edi
0 =
B D
Y Y ;
2
F
Y
D
=

Di jagr ami te na momenti te se


71
1/2 F a
F a
F a
Mq

Sl . 3.10 v.

Def or maci onata r abota ja pr esmetuvame so metodata na Ver e{~agi n

= |
.
|
\
|

= =

}
a F a
a F
a F a
a F
I E
a F
a
a F
I E
A A
m
b
a
m
q
m d
m
m
3
2
2
2 3
2
2 2 2
1
2 3
2
2
2
2
2
1
2
1
q

I E
a F
=
3 2
12
7

Pomestuvaweto vo mestoto kade dejstvuva si l ata F e

I E
a F
F
A
d
H
=
c
c
=
3
6
7
o


72
3.11. Vo to~kata na vr zuvawe na na dvata stapa AB i BC dejstvuva
hor i zontal na si l a F. Stapovi te se i zr aboteni od i st mater i jal so
modul na el asti ~nost E. Povr {i nata na popr e~ni ot pr esek na
stapot AB e A, dodeka na stapot BC povr {i nata na popr e~ni ot
pr esek e 2A. Stapovi te se so dol ` i na l i se zgl obno povr zani na
svoi te kr aevi . Da se najde ver ti kal noto pomestuvawe na to~kata B.

l
A
B
C
F
E,A E,2A
a
a a

Sl . 3.11.

Re{eni e:

Si l i te vo stapovi te od dejstvo na si l ata i od dejstvo na edi ne~nata
si l a {to se dodava vo pr avec na bar anoto pomestuvawe dadeni se vo
tabel ata {to sl eduva

A
B
C
F
Nq
1
Nq
2

Sl . 3.11 a.


73
A
B
C
S = 1
N
1
N
2

Sl . 3.11 b.

Tabel a 3.11.

i
qi
N
i
N
i
l
1
2
F

2
1

l
2
2
F

2
1

l

Ver ti kal noto pomestuvawe na to~kata B e

A E
l F
l
F
A E
l
F
A E
dz
A E
l N N
n
i
i
l
i i
i i qi
B
= |
.
|
\
|
}
=
4
1
2
1
2
2
1
2
1
2
1
1
0
o


74
3.12. Na r e{etkata pr etstavena na cr te` ot vo to~kata H dejstvuva
si l a F=6 kN, povr {i nata na popr e~ni ot pr esek na stapovi te e A=2
cm
2
, a modul ot na el asti ~nost E=2,110
4
kN/cm
2
. Rastojani eto a=2 m.
Da se opr edel i ver ti kal noto pomestuvawe na to~kata E i
ver ti kal noto pomestuvawe na to~kata H.

a a a
a
A
B
C
D
E
G H
F

Sl . 3.12.

Re{eni e:

Reakci i vo potpor i te od dejstvo na si l ata F

a a a
a
A
B
C
D
E
G H
F
Y
qA
X
qA
X
qB
1
2
3
4
5
6 7
8
9
10
11

Sl . 3.12 a.

= 0
A
M
0 2 6 = +
Bq
X F sl edi 18 =
Bq
X kN
= 0
i
X
0 = +
Bq Aq
X X sl edi 18 = =
Bq Aq
X X kN

75
= 0
i
Y
0 = F Y
Aq
sl edi 18 = = F Y
Aq
kN

Gi odr eduvame si l i te vo stapovi te koi se zapi {ani vo tabel ata

Reakci i vo potpor i te od dejsvo na edi ne~na si l a 1 = S

a a a
a
A
B
C
D
E
G H
S = 1
Y
A
X
A
X
B
1
2
3
4
5
6 7
8
9
10
11

Sl . 3.12 b.

= 0
A
M
0 2 4 = +
B
X S sl edi 2 =
B
X kN
= 0
i
X
0 = +
B A
X X sl edi 2 = =
B A
X X kN
= 0
i
Y
0 = S Y
A
sl edi 1 = = S Y
A
kN



76
Tabel a 3.12.

i N
qi
i
N
l
i
1 6 0 2
2 -8,5 0 2,8
3 6 0 2
4 0 0 2
5 8,5 1,41 2,8
6 -12 -1 2
7 -12 -1 2
8 0 0 2
9 -8,5 -1,41 2,8
10 18 2 2
11 0 0 2


8 22
2
1
2
1
11
1
2
11
1
0
2
,
A E
l N
dz
A E
N
A
i i i
i qi
i
i
l
i i
qi
d
=
= =

}
= =
J

pomestuvaweto vo to~kata H

H d
F A o =
2
1
sl edi 6 7
6
8 22 2 2
,
,
F
A
d
H
=
= = o mm

pomestuvaweto vo to~kata E

4
11
1
11
1
0
10 5 44

= =
=

=
=

}
,
A E
l N N
dz
A E
N N
i i i
i i qi
i
i
l
i i
i qi
E
o m

3.13. Da se opr edel i ver ti kal noto pomestuvawe na to~kata C od
r e{etkastata konstr ukci ja pr i ka` ana na sl i kat a.
A
B
C
2A
F A
2A
a
a

Sl . 3.13.

77

Re{eni e:

Reakci i te vo potpor i te gi opr edel uvame od usl ovi te za r amnote` a
A
B
C
1
F
2
3
a
a
X
A
Y
A
X
B

Sl . 3.13 a.

= 0
A
M
0 = + a X a F
Bq
sl edi F X
Bq
=
= 0
i
X
0 = +
Bq A
X X sl edi F X X
Bq A
= =
= 0
i
Y
0 = F Y
A
sl edi F Y
A
=


Tabel a 3.13.

i l
i
A
i
N
i

1 A 2A F
2
2 a
A
2 F
3 A 2A F


( ) ( ) ( )
=
(
(

+ +
=

}
= =
A
a F
A
a F
A
a F
E A E
l N
dz
A E
N
A
i
i
i i
i
i
l
i
i
d
2
2
2 2
1
2
1
2
1
2
2
2 3
1
2 3
1
0
2

( ) 2 2 1
2
1
2
+
=
A
a F
E

( )
A E
a F
F
A
d
C
+ =
c
c
= 2 2 1 o

78


79

4. STATI ^KI NEOPREDELENI
KONSTRUKCI I


80


81
Pr i pr esmetka na stati ~ki neopr edel eni te konstr ukci i se kor i stat
sl edni ve postapki

Pr esmetka po metodata na si l i

Kanonski r avenki po metodot na si l i

Kanonski te r avenki na metodot na si l i go i maat sl edni ov obl i k

0
1
= +
=
qi
k
j
j ij
S A o

kade {to se

ij
o
vl i jatel ni koef i ci enti na el asti ~nost
qi
A
pomestuvawa na to~ki te por adi nadvor e{ni opter etuvawa
j
S
pr ekubr ojni stati ~ki nepoznati

Pr esmetka na vl i jatel ni koef i ci enti na el asti ~nost i
pomestuvawata na to~ki te so pomo{ na Maksvel Mor ovi te i ntegr al i

ji m m i m j
m
m
ij
dz ) z ( M ) z ( M
I E
o o =
=
}
1

}
=
m m i m q
m
m
qj
dz ) z ( M ) z ( M
I E
1
A

kade {to se

I moment na i ner ci ja
) z ( M
m i
i
S
) z ( M
m j
j
S
) z ( M
m q

moment na svi tkuvawe od dejstvo na tovar q

Pr esmetka na vl i jatel ni koef i ci enti na el asti ~nost i
pomestuvawata na to~ki te so pomo{ na postapkata na Ver e{ ~agi n

ji j i
m m
i j
m m
ij
A
I E
A
I E
o q q o =
=

1 1

i q
m m
qj
A
I E
q A
1


82
kade {to se

j
A
j
S
i
A
i
S
q
i
A
zadadenoto opter etuvawe ( nadol ` na si l a, popr e~na si l a,
moment na svi tkuvawe, moment na tor zi ja)
i
q
i
q
A

So pr esmetki te se opf ateni sl edni ve sl u~ai :

Pr esmetka na na stati ~ki neopr edel eni gr edi pr i svi tkuvawe

Pr esmetka na konti nui r ani nosa~i

Pr esmetka na r amni nska r amka

Pr esmetka na r amni nska r e{ etka

Pr esmetka na gr eda so el asti ~no potpi r awe

Pr esmetka na vkr steni gr edi

Kor i stewe na si metr i ja kaj konstr ukci i te

Kanonski r avenki pr i pr esmetka na temper atur ni vl i jani ja

Kanonski r avenki pr i pr esmetka na pomestuvawe na potpor i

Pr esmetka na pomestuvawe kaj stati ~ki neopr edel eni nosa~i

Pr esmetka po metodot na def or maci i


83
4.1. Da se konstr ui r aat di jagr ami te na pr ese~ni te si l i i momenti M, Q,
N na dadeni ot stati ~ki neopr edel en nosa~.

a a
A
B
C
q
E,I

Sl . 4.1.

Re{eni e:

Ekvi val entni ot si stem e pr i ka` an podol u. Se dobi va so
otstr anuvawe na odvi {ni te vr ski i zamena na ni vnoto dejstvo so
nepoznati si l i pr i {to gr edata pr emi nuva vo stati ~ki opr edel en
nosa~.

a a
A
B
C
E,I
S
1

Sl . 4.1 a.

Pr vo gi odr eduvame di jagr ami te na momenti te od dejstvo na tovar ot q.
Reakci i vo potpor i te.

a a
A
B
C
q
E,I
Y
Bq
Y
Aq
z
2
1
z

Sl . 4.1 b.

Mq

Sl . 4.1 v.


84
0 =
A
M
0
2
= a Y
a
a q
Bq
sl edi
2
a q
Y
Bq
=
0 =
Y
0 = +
Bq Aq
Y a q Y sl edi
2
a q
Y
Aq
=

a z s s
1
0
( )
2 2 2
1
1 1
1
1 1 1
z
z q z
a q z
z q z Y z M
Aq q

= =
a z s s
2
0
( ) 0
2
= z M
q

Potoa gi odr eduvame di jagr ami te na momenti te od dejstvo na
edi ne~nata si l a. Reakci i te vo potpor i te se opr edel uvaat od usl ovi te
za r amnote` a.

a a
A
B
C
E,I
Y
B
Y
A
1
S = 1
z
2
1
z

Sl . 4.1 g.

M
1

Sl . 4.1 d.

0 =
A
M
0 2
1
= a S a Y
B
sl edi 2 =
B
Y
0 =
Y
0
1
= + + S Y Y
B A
sl edi 1 =
A
Y

a z s s
1
0
( )
1 1 1
z z M =
a z s s
2
0
( )
2 2 1
z z M =

85

Tabel a 4.1.

m z
m ( )
m q
z M ( )
m
z M
1

1
a z s s
1
0
2 2
1
1 1
z
z q z
a q

z
1
2 a z s s
2
0 0 z
2

0
1 1 11
= +
q
S A o

I E
a
dz z
I E
dz
I E
) z ( M
a
n
m
b
a
m
m
m
m
=
}
}
=
3
2 2
3
1
0
2
1
1
2
1
11
o
I E
a q
dz ) z (
z q
z
a q
I E
dz
I E
) z ( M ) z ( M
a
n
m
b
a
m
m m q
q
m
m
=
|
|
.
|
\
|

=
}
}
=
24 2 2
1
4
1
0
1
2
1
1
1
1
1
A
0
24 3
2
4
1
3
=
+
I E
a q
S
I E
a
sl edi
16
1
a q
S

=

Reakci i vo potpor i te.

0 =
A
M
0 2
2
1
= + a S a Y
a
a q
B
sl edi
8
5 a q
Y
B

=
0 =
Y
0
1
= + + S Y a q Y
B A
sl edi
16
7 a q
Y
A

= ; a q Y
C
=
16
1

2
512
63
a q M
max
= ; Q=0 za a x
16
7
=
2
16
1
a q M
B
=
a q Q
A
=
16
7

a q Q
B
=
8
5

a q Q
C
=
16
1

M
Mmax
M
B

Sl . 4.1 |.

86

Q
Bl
Q
A
Q
Bd
Q
C
Q

Sl . 4.1 e.

4.2. Da se konstr ui r aat di jagr ami te na stati ~ki te gol emi ni (napadni ot
moment na svi tkuvawe M, popr e~nata si l a Q i nadol ` nata si l a N)
na nosa~ot pr i ka` an na ski cata.

3
a
/
4
a
A
D
C
q
a
E,I
E,I
B

Sl . 4.2.

Re{eni e:

Osnovni ot stati ~ki odr eden si steme sl edni ot

3
a
/
4
a
A
D
C
q
a
E,I
E,I
B
S
1

Sl . 4.2 a.


87
Gi odr eduvame r eakci i te vo potpor i te od dejstvo na tovar ot i
momenti te po segmenti od nosa~ot

3
a
/
4
a
A
D
C
q
a
E,I
E,I
B
z
3
1
z
2
z

Sl . 4.2 b.

Mq

Sl . 4.2 v.

= 0
A
M
0 2
2
= + a Y
a
a q
Bq
sl edi a q Y
Bq
=
4
1

= 0
i
Y
0 = +
Bq Aq
Y a q Y sl edi a q Y
Aq
=
4
3

a z s s
1
0
( )
2
1 1
1
1 1 1
2
1
4
3
2
z q z a q
z
z q z Y z M
A q
= =
a z s s
2
0
( )
2 2 2
4
1
z a q z Y z M
B q
= =
a z
4
3
0
3
s s
( ) 0
3
= z M
q

Gi odr eduvame r eakci i te vo potpor i te i momenti te po segmenti od
nosa~ot od edi ne~na si l a 1
1
= S


88
3
a
/
4
a
A
D
C
a
E,I
E,I
B
z
3
1
z
2
z
S = 1
1

Sl . 4.2 g.

M
- 3/4
3/8
- 3/8

Sl . 4.2 d.

= 0
A
M
0
4
3
2
1
= + a S a Y
B
sl edi
8
3
=
B
Y
= 0
i
Y
0 = +
B A
Y Y sl edi
8
3
=
A
Y
= 0
i
X
0
1
= + S X
A
sl edi 1 =
A
X

Momenti po segmenti od nosa~ot

a z s s
1
0
( )
1 1 1
8
3
z z M =
a z s s
2
0
( )
2 2 1
8
3
z z M =
a z
4
3
0
3
s s
( )
3 3 1
z z M =

89

Tabel a 4.2.

m z
m ( )
m
z M
1
( )
m q
z M
1
a z s s
1
0
1
8
3
z
2
1 1
2
1
4
3
z q z a q
2 a z s s
2
0
2
8
3
z
2
4
1
z a q
3
a z
4
3
0
3
s s
3
z
0

Pomestuvawe od tovar q

+ |
.
|
\
|
|
.
|
\
|

=
}
}
=
1
0
1
2
1 1
1
1
1
8
3
2
1
4
3 1
z d z z q z a q
I E
dz
I E
) z ( M ) z ( M
a
n
m
b
a
m
m m q
q
A
( )
I E
a q
z d z z d z z a q
a
a
=
(
(
(
(
(
+ |
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+
} }
64
0
8
3
4
1
4
3
4
3
0
3 2
0
2 2

Pomestuvawe od edi ne~na si l a 1
1
= S

I E
a
z d z z d z z d z
I E
dz
I E
) z ( M
a
a a
n
m
b
a
m
m
+ |
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
=
} } }
}
=
64
15
8
3
8
3 1
3
3
4
3
0
2
3 2
0
2
2 1
0
2
1
1
2
1
11
o
0
1 1 11
= +
q
S A o
0
64
15
64
3
1
4
=
I E
a
S
I E
a q
sl edi a q S =
15
1
1

Reakci i vo potpor i te

= 0
A
M
0
4
3
2
2
1
= + a S a Y
a
a q
B
sl edi a q Y
B
=
40
9

= 0
i
Y
0 = +
B A
Y a q Y sl edi a q Y
A
=
40
49

= 0
i
X
0
1
= + S X
A
sl edi a q X
A
=
15
1


90
M

Sl . 4.2 |.

Q

Sl . 4.2 e.

N

Sl . 4.2 ` .

4.3. Dadena e stati ~ki neopr edel ena r amka so pr omenl i va kr utost
spr ema ski cata. So metodot na si l i da se opr edel i stati ~ki
nepoznatata gol emi na vo op{ti br oevi vo f unkci ja od
opter etuvaweto q i dol ` i nata a. Vl i jatel ni te koef i ci enti da se
pr esmetaat pr eku Maksvel Mor ovi te i ntegr al i i za a=1 m i q=11
kN/m da se nacr taat stati ~ki te di jagr ami .


91
a
a
a a
A
B
C
D
EI
2EI
q
EI
EI

Sl . 4.3.

Re{eni e:

Bi dej}i r amkata e edna{ stati ~ki neopr edel ena go f or mi r ame
ekvi val entni ot si stemso zamena na potpor ata vo to~kata A so si l a S
1
.
Kanonskata r avenka e sl ednata

a
a
a a
A
B
C
D
EI
2EI
q
EI
EI
S
1

Sl . 4.3 a.

0
1 1 11
= + A o S

Gi odr eduvame momenti te od edi ne~nata si l a i od tovar i te dadeni vo
tabel ata {to sl eduva


92
a
a
a a
A
B
C
D
EI
2EI
q
EI
EI
D
Y
D
X
D
M

Sl . 4.3 b.

Mq
3/2 q a
1/2 a
2
2

Sl . 4.3 v.


93
a
a
a a
A
B
C
D
EI
2EI
EI
EI
S = 1
1
D
Y
D
X
D
M

Sl . 4.3 g.

M
1
a
a
- a
- a
- a

Sl . 4.3 d.

Tabel a 4.3.

m z
m

) z ( M
m q
) z ( M
m 1

1 a z s s
1
0 0 z
2 a z s s
2
0 0 a
3
a z s s
3
0
2
2
z q

(az)
4
a z s s
4
0
|
.
|
\
|
+ z
a
a q
2

z

}
=

=
=
4
1
3 2
1
11
6
11
m
b
a
m
m
I E
a
dz
I E
) z ( M
o

94
I E
a q
dz
I E
) z ( M ) z ( M
m
m
l
m q m
q
=

}
=
4 4
1
0
1
1
4
1
A zamenuvame vo kanonskata
r avenka i dobi vame
0
4 6
11
4
1
3
=
|
|
.
|
\
|
+
I E
a q
S
I E
a
sl edi a q S =
22
3
1
od usl ovi te za r amnote` a
dobi vame
od
= 0
i
Z sl edi 0 =
D
Z
od 0 =
i
Y sl edi 0 = + a q Y Y
D A
; a q Y
D
=
22
19

od 0 =
D
M sl edi 0
2
3
= +
D A
M a q a Y ; a q M
D
=
22
30

za a=1 mi q=11 kN/m
Y
A
=1,5 kN; Y
D
=9,5 kN; M
D
=15 kNm. Pa stati ~ki te di jagr ami se sl edni te
pr i ka` ani na sl edni te sl i ki

Q
- 9,5 kN
1,5 kN
- 1,5 kN - 1,5 kN

Sl . 4.3 |.

N
1,5 kN
1,5 kN

Sl . 4.3 e.


95
M
- 1,5 kNm
1,5 kNm
- 15 kNm

Sl . 4.3 ` .

4.4. Za dadenata stati ~ki neopr edel ena r amka so pr omenl i va kr utost
spr ema cr te` ot, da se nacr taat stati ~ki te di jagr ami ako qa=2F;
F=10 kN; a=1 m.

A
B C
D
G
H
q
EI
2EI
F
EI EI
EI
a a
a
a
a

Sl . 4.4.

Re{eni e:


96
Bi dej}i se r aboti za si stem{to e 2 pati stati ~ki neopr edel en, i meno
i mame {est nepoznati gol emi ni i ~eti r i r avenki od usl ovi te za
r amnote` a.

A
B C
D
G
H
q
EI
2EI
F
EI EI
EI
a
a
a
a
a
S
S
S
S
G
2
1
2
1
1
2
3
4
5

Sl . 4.4 a.

Go odr eduvame ekvi val entni ot si stempr i ka` an na sl i ka sl . 4.4 a.
Kanonski te r avenki potr ebni za odr eduvawe na nepoznati te gol emi ni
se sl edni te

0
1 2 12 1 11
= + +
q
S S A o o
0
2 2 22 1 21
= + +
q
S S A o o

97
A
B C
D
G
H
EI
2EI
EI EI
EI
a
a
a
a
a
S = 1
S = 1
G
1
1
1
z
2
z
z
3
z
4
z
5

Sl . 4.4 b.

A
B C
D
G
H
EI
2EI
EI EI
EI
a
a
a
a
a
S = 1
S = 1 G
2
2
5
z
1
z
2
z
3
z
4
z

Sl . 4.4 v.


98
A
B C
D
G
H
q
EI
2EI
F
EI EI
EI
a
a
a
a
a
G
5
z
1
z
2
z
3
z
4
z

Sl . 4.4 g.

Vo sl ednata tabel a dadeni se momenti te na svi tkuvawe pr edi zvi kani
od edi ne~ni te si l i
1
S ,
2
S i tovar ot q.

Tabel a 4.4.

m
m
z
m
I E ) z ( M
m 1
) z ( M
m 2
) z ( M
m q

1
a z s s
1
0 I E z 0 0
2
a z s s
2
0 I E a z 0
3
a z s s
3
0 I E 2 a a+z z F
4
a z s s
4
0 I E z 0
2
2
z q

5
a z s s
5
0 I E a z
2
2
a q

( ) ( ) ( ) +
=
} } }
a a a
dz a
I E
dz a
I E
dz z
I E
0 0
2
0
2
11
1 1 1
o
( ) ( )
I E
a
dz a
I E
dz z
I E
a a
+
} }
3
0
2
0
2
6
19 1 1

( ) ( ) ( )
I E
a
dz z
I E
dz z a
I E
dz z
I E
a a a
+ + +
+ =
} } }
3
0
2
0
2
0
2
22
6
11 1
0
1 1
0 o

99
( ) ( )( )
I E
a
dz ) z a (
I E
dz z a a
I E
zdz a
I E
a a a
+ + +
+ = =
} } }
3
0 0 0
21 12
4
3 1
0
1 1
0 o o

I E
a F
dz ) a )( z F (
I E
) F (
a
=
}
4 2
1
3
0
1
A
I E
a q
dz ) a )(
z q
(
I E
dz ) z )(
z q
(
I E
) q (
a a
=
} }
4 8
5
2
1
2
1
4
0 0
2 2
1
A
I E
a F
dz ) z a )( z F (
I E
) F (
a
= +
=
}
4 12
5
2
1
3
0
2
A
I E
a q
dz ) z )(
z q
(
I E
) q (
a
=
}
4
0
2
2
4
1
2
1
A

Dobi eni te i zr azi gi zamenuvame vo kanonski te r avenki

0
8
5
4 4
3
6
19
4 3
2
3
1
3
=
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
I E
a q
I E
a F
S
I E
a
S
I E
a

0
4
1
4 12
5
6
11
4
3
4 3
2
3
1
3
=
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|

I E
a q
I E
a F
S
I E
a
S
I E
a

pr i zamena za F a q = sl edi

0 12 9 38
2 1
= F S S
0 11 22 9
2 1
= + F S S so r e{avawe na si stemot na r avenki dobi vame

F , S 481 0
1
=
F , S 69 0
2
=

Za da gi nacr tame di jagr ami te na stati ~ki te gol emi ni gi odr eduvame
nepoznati te gol emi ni od usl ovi te za r amnote` a

l ev del od nosa~ot

0 =
i
Y
0
1
= S Y
A
sl edi F , Y
A
481 0 =
0 =
i
X
0
2
= F S X
A
sl edi 0 =
A
X
0 =
A
M
0 2
2 1
= +
A
M a F a S a S sl edi a F , M
A
= 089 0

desen del od nosa~ot

100

0 =
i
Y
0
1
= + a q S Y
D
sl edi F , Y
D
519 1 =
0 =
i
X
0
2
= S X
D
sl edi F , X
D
696 0 =
0 =
D
M
0
2
2
2
2 1
=
+
D
M
a q
a S a S sl edi a F , M
D
= 873 0

za F=10 kN i a=1 msl edi
Y
A
= 4,81 kN
X
A
= 3,04 kN
M
A
=0,89 kNm
Y
D
= 5,19 kN
X
D
= 6,96 kN
M
D
= 13,73 kN

Pa di jagr ami te na stati ~ki te gol emi ni }e bi dat sl edni te

Q
3,04
4,81
6,96
5,19
6,96

Sl . 4.4 d.


101
N
5,19
4,81
6,96

Sl . 4.4 |.

M
0,89
2,15
4,81
4,81
1,05
0,19
0,19
0,87

Sl . 4.4 e.


102
4.5. Dadena e kvadr atna r amka so zatvor ena kontur a ABCD so str ana so
dol ` i na a, modul na el asti ~nost E i moment na i ner ci ja I. Na
r amkata vo to~kata B dejstvuva spr eg so i ntenzi tet M. Da se
konstr ui r aat di jagr ami te na napadni te momenti , na
tr ansver zal ni te si l i i na nor mal ni te si l i .

A
B
C
D
M
E,I
a
a

Sl . 4.5.
Re{eni e:

Osnovni ot ekvi val enten si steme pr i ka` an podol u.

A
B
C
D
M
E,I
a
a
S
3
1
S
1
S
2
S
2
S
3
S

Sl . 4.5 a.

Reakci i i te vo potpor i te od dejstvoto na momentot M se odr eduvaat od

0 =
A
M
0 = M a X
Bq
sl edi
a
M
X
Bq
=
0 =
B
M

103
0 = M a X
Aq
sl edi
a
M
X
Aq
=
Reakci i vo potpor i te od dejstvo na edi ne~ni te si l i 1
1
= S , 1
2
= S ,
1
3
= S zar adi geometr i jata na konstr ukci jata i nasokata i i ntenzi tetot
na edi ne~ni te si l i se nul a.
A
B
C
D
M
E,I
a
a
X
X
D
A
Y
D

Sl . 4.5 b.

Mq
- M
- M

Sl . 4.5 v.

A
B
C
D
E,I
a
a
S = 1
1
S = 1
1

Sl . 4.5 g.
M
- a
- a
1
a

Sl . 4.5 d.
A B
C
D
E,I
a
a
2
2
S = 1
S = 1

Sl . 4.5 |.

M
- a
- a
2
a

Sl . 4.5 e.

104
A
B
C
D
E,I
a
a
S = 1
3
3
S = 1

Sl . 4.5 ` .

M
3
1
- 1
1
1

Sl . 4.5 i .

Pr ekubr ojni te nepoznati gi opr edel uvame od si stemot na kanonski
r avenki

0
1 3 13 2 12 1 11
= + + +
q
S S S A o o o
0
2 3 23 2 22 1 21
= + + +
q
S S S A o o o
0
3 3 33 2 32 1 31
= + + +
q
S S S A o o o

Go kor i sti me metodot na Ver e{~agi n za opr edel uvawe na vl i jatel ni te
koef i ci enti

( )( )
I E
a
a a a
a
a
a
I E
dz
I E
) z ( M
n
m
b
a
m
m
=
(
(
+ |
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
=

}
=
3
5
3
2
2 3
2
2
1
3
2
2 2
1
2
1
11
o
I E
a
dz
I E
) z ( M
n
m
b
a
m
m
=

}
=
3
5
3
1
2
2
22
o
I E
a
dz
I E
) z ( M
n
m
b
a
m
m
=

}
=
4
1
2
3
33
o
( ) ( )
I E
a
a
a a
a
I E
dz
I E
) z ( M ) z ( M
n
m
b
a
m
m m
=
(
(
|
|
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
=

}
=
3 2
2
1
2
2
2
1
12
2 2
1
o
( ) ( ) ( )
I E
a a
) ( a
a
I E
dz
I E
) z ( M ) z ( M
n
m
b
a
m
m m
=
(
(
|
|
.
|
\
|
+ +
|
|
.
|
\
|
=

}
=
2 2
2
2
1
2
3
2
1
13
2
1
2
1 1
2
1
o
( ) ( ) ( )
I E
a a
) ( a
a
I E
dz
I E
) z ( M ) z ( M
n
m
b
a
m
m m
=
(
(
|
|
.
|
\
|
+ +
|
|
.
|
\
|
=

}
=
2 2
2
2
1
2
3
2
2
23
2
1
2
1 1
2
1
o

( ) ( )
I E
a M
a
a M a
a M
I E
dz
I E
) z ( M ) z ( M
n
m
b
a
m
m m q
q
=
(
|
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|

=

}
=
2
1
1
1
2 2
1
A


105
I E
a M a a M
I E
dz
I E
) z ( M ) z ( M
n
m
b
a
m
m m q
q
=
(
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=

}
=
6 3 2
1
2
1
2
2
A
( ) ( )
I E
a M a M a M
I E
dz
I E
) z ( M ) z ( M
n
m
b
a
m
m m q
q
=
(
|
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
=

}
=
2
1
3
3
1
2
1
2
1
A
0
2
3
5
2
3
2
2
3
1
3
=
+
I E
a M
S
I E
a
S
I E
a
S
I E
a

0
6
2
3
5
2
3
2
2
3
1
3
=
+
I E
a M
S
I E
a
S
I E
a
S
I E
a

0
4 2 2
3
2
2
2
1
2
=
I E
a M
S
I E
a
S
I E
a
S
I E
a

a
M
S
a
S S
3 6
3 5
3 2 1
= +
a
M
X
a
X X = +
3 2 1
12
10 6
a
M
S
a
S S = +
3 2 1
4
2 2
a
M
S
4
3
1
=
a
M
X
2
2
=
8
3
M
S =

Momenti vo kar akter i sti ~ni te to~ki

3 3 2 2 1 1
M S M S M S M M
q
+ + + =
( ) ( ) ( )
8
1
8
0
2 4
3 M M
a
M
a
a
M
M M
A
= |
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
+ =
( ) ( ) ( )
8
7
1
8
0
2
0
4
3
1
M M
a
M
a
M
M M
B
= |
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
+ =
( ) ( ) ( )
8
1
8
0
2
0
4
3
0
2
M M
a
M
a
M
M
B
= |
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
+ =
( ) ( ) ( )
8
3
1
8 2
0
4
3
0
M M
a
a
M
a
M
M
C
= |
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
+ =
( ) ( ) ( )
8
3
1
8 2 4
3
0
1
M M
a
a
M
a
a
M
M
B
= |
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
+ =


106
M
- 1/8 M
1/8 M
- 7/8 M
3/8 M
- 3/8 M
3/8 M
- 3/8 M

Sl . 4.5 j.

4.6. Re{etkasti ot nosa~ so f or ma di menzi i i na~i n na potpi r awe
dadeni na ski cata optovar en e so koncentr i r ana si l a vo jazol D.
Si te stapovi se od i st mater i jal i i maat ednakvi povr {i ni na
popr e~en pr esek. Da se najdat si l i te vo stapovi te.

a a
a
A
B C
D
F

Sl . 4.6.

Re{eni e:

Ekvi val entni ot si steme pr i ka` an na sl i kata podol u


107
a a
a
A
B C
D
F
S
1

Sl . 4.6 a.

Reakci i vo potpor i te od dejstvo na si l ata F.

0 =
A
M
0 2 = a F a Y
Cq
sl edi
2
F
Y
Cq
=
0 =
Y
0 = +
Cq Aq
Y F Y sl edi
2
F
Y
Aq
=

Si l i te vo stapovi te pr i dejstvo na si l ata F se dadeni vo tabel ata

a a
a
A
B
C
D
F
Y
A
Y
C
1
2
3
4 5

Sl . 4.6 b.


108
Reakci i vo potpor i te od dejsvo na edi ne~na si l a 1
1
= S

0 =
A
M
0 2
1
= + a S a Y
C
sl edi
2
1
=
C
Y
0 =
Y
0
1
= + +
C A
Y S Y sl edi
2
1
=
A
Y

Si l i te vo stapovi te pr i dejstvo na edni ne~na si l a se dadeni vo
tabel ata

a a
a
A
B
C
D
Y
A
Y
C
1
2
3
4 5
S = 1
1

Sl . 4.6 v.

Tabel a 4.6.

i
qi
N
i
N
1

l
i
1
2
F

2
1

2 a
2 0 1 a
3
2
F

2
1

2 a
4
2
F

2
1

a
5
2
F

2
1

a

0
1 1 11
= +
q
S A o
A E
a
A E
l N
i
i i
+
=
=
3
2
3 2 2
5
1
2
1
11
o

109
A E
a F
A E
l N N
i
i qi i
q
+
=
=
2
1 2 2
5
1
1
1
A
0
2
1 2 2 3
2
3 2 2
1
=
+
A E
a F
S
A E
a

F S
3 2 2
1 2 2
1
+
+
=

Si l i te vo stapovi te

3 11 1 1 1
2
1
3 2 2
1 2 2
2
1
N F N S N N
q
=
|
|
.
|
\
|
+
+
+ = + =
F N S N N
q
3 2 2
1 2 2
12 1 2 2
+
+
= + =
5 14 1 4 4
2
1
3 2 2
1 2 2
2
1
N F N S N N
q
=
|
|
.
|
\
|
+
+
= + =

4.7. Da se opr edel at si l i te vo stapovi te kaj stati ~ki neopr edel enata
r e{etka ako si te stapovi i maat i sta povr {i na na popr e~en pr esek
A i se i zr aboteni od i st mater i jal so modul na el asti ~nost E.

A
B
C
D
J
H
F
a a
a

Sl . 4.7.

Re{eni e:

Ekvi val entni ot si steme sl edni ot


110
A
B
C
D
J
H
F
S
1
S
1
S
2
S
2

Sl . 4.7 a.

Gi opr edel uvame si l i te vo stapovi te od dejstvo na si l ata F.

A
B
C
D
J
H
F
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Y
Y
Aq
Hq

Sl . 4.7 b.

Gi opr edel uvame si l i te vo stapovi te od dejstvo na si l ata 1
1
= S .

A
B
C
D
J
H
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Y
Y
A1
H1
1
S = 1
1
S = 1

Sl . 4.7 v.


111
Gi opr edel uvame si l i te vo stapovi te od dejstvo na si l ata 1
2
= S .

A
B
C
D
J
H
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Y
Y
A2
H2
2
S = 1
2
S = 1

Sl . 4.7 g.

Opr edel eni te si l i vo stapovi te od dejstvo na si l i te F, 1
1
= S i 1
2
= S
dadeni se vo tabel ata podol u

Tabel a 4.7.

i
qi
N
i
N
1

i
N
2

i
l
1 0 1 0 a
2 0 1 0 a
3 0
2
0
2 a
4
F
4
2

2
0
2 a
5
F
2
1

1 0 a
6 0 0 1 a
7
F
4
2

0
2 2 a
8 0 0
2 2 a
9
F
2
1

0 1 a
10 0 0 1 a
11 F 1 1 a

Vl i jatel ni te koef i ci enti gi opr edel uvame na sl edni ov na~i n

( )
A E
a
A E
l N
i
i i
+
=
=
2 1 4
11
1
2
1
11
o

112
( )
A E
a
A E
l N
i
i i
+
=
=
2 1 4
11
1
2
2
22
o
A E
a
A E
l N N
i
i i i

= =

=
11
1
2 1
21 12
o o
( )
A E
a F
A E
l N N
i
i qi i
q
+
=
=
2 1 2
11
1
1
1
A
( )
A E
a F
A E
l N N
i
i qi i
q
+
=
=
2 1 2
11
1
2
2
A

Kanonski te r avenki

0
1 2 12 1 11
= + +
q
S S A o o
0
2 2 22 1 21
= + +
q
S S A o o
( ) ( )
0
2 1 2 2 1 4
2 1
=
+
+
+
A E
a F
S
A E
a
S
A E
a

( ) ( )
0
2 1 2 2 1 4
2 1
=
+
+
+
+
A E
a F
S
A E
a
S
A E
a

F , S S , 8 4 6 9
2 1
= +
F , S , S 8 4 6 9
2 1
= +
F , S 45 0
1
=
F , S 45 0
2
=

Si l i vo stapovi te

i i qi i
N S N S N N
2 2 1 1
+ + = ; 11 1 , , i =
F , N 453 0
1
=
F , N 453 0
2
=
F , N 641 0
3
=
F , N 773 0
4
=
F , N 547 0
5
=
F , N 453 0
6
=
F , N 773 0
7
=
F , N 641 0
8
=
F , N 547 0
9
=
F , N 453 0
10
=
F , N 094 0
11
=


113
4.8. Dadena e si metr i ~na r amka koja e si metr i ~no opter etena. Da se
najdat nepoznati te gol emi ni i da se nacr taat di jagr ami te na
momenti te na svi tkuvawe.

A B
C
D
EI
2EI
q
2EI
EI
2a
a

Sl . 4.8.

Re{eni e:

Bi dej}i r amkata e si metr i ~na i dva pati stati ~ki neopr edel ena ja
pr esekuvame vo dol ni ot nosa~ i na mestoto na pr esekot dodavame
edi ne~ni si l i . Ekvi val entni ot si steme pr i ka` an na sl ednata sl i ka

A B
C
D
EI
2EI
q
2EI
EI
2a
a
2EI
S
1
S
2
1
S
2
S

Sl . 4.8 a.

Di jagr ami te na momenti te od edi ne~ni te si l i i tovar ot se dadeni na
podol ni te sl i ki


114
S = 1
1 1
S = 1
2a
B
D
C
A
a

Sl . 4.8 b.

-a
-a
-a
-a
M
1

Sl . 4.8 v.

2
S = 1
C
EI
2EI
D
a
B
EI
2EI
A
2a
S = 1
2

Sl . 4.8 g.


115
1
1
1 1
1
M
2

Sl . 4.8 d.

q
A B
a EI
2EI
2EI
EI
C
D
2a

Sl . 4.8 |.

1/2 q a
2
Mq

Sl . 4.8 e.

Vl i jatel ni te koef i ci enti gi odr eduvame so metodot na mno` ewe na
di jagr ami te na Ver e{~agi n

( )( ) ( )( ) | | ( )( )
I E
a
a a
I E
a
a a
I E
a
a a
I E
a
=
(
+
(
=
3
11
3
5
3
1
2
2
3
1
o
( )( ) ( )( ) ( )( )
I E
a
a
I E
a
a
I E
a
a
I E
a
=
(
+
(
+
(
=
2
12
2
1
2
1
1
2
1
2
2
1
2
1
o

116
( )( ) | | ( )( ) | | ( )( ) | | ( )( ) | | ( )( ) | |
I E
a
I E
a
I E
a
I E
a
I E
a
I E
a
=
4
1 1
2
1 1
2
1 1 1 1
2
2
1 1
22
o
( )
I E
a q
a
a q
I E
a
q
=
(
(
|
|
.
|
\
|

=
3 2 3
2
2
2
4 2
1
A
( )
I E
a q a q
I E
a
q
=
(
(
|
|
.
|
\
|

=
3
1
2 3
2
2
2
3 2
2
A

Kanonski te r avenki se

0
1 2 12 1 11
= + +
q
S S A o o
0
2 2 22 1 12
= + +
q
S S A o o odnosno
0
3
2
3
5
4
2
2
1
3
=
|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
+
I E
a q
S
I E
a
S
I E
a

0
3
4 2
3
2 1
2
=
+
|
|
.
|
\
|
I E
a q
S
I E
a
S
I E
a
sl edi
4
1
a q
S

= ;
24
2
1
a q
S

=

1/24 q a
2
M
1
- 5
- 5 - 5
- 5
- 1
1

Sl . 4.8 ` .


117
4.9. Da se konstr ui r aat di jagr ami te na vnatr e{ni te si l i za nosa~ot
pr i ka` an na ski cata ako a=4 m, q=2 kN/m. Modul ot na el asti ~nost E
i aksi jal en moment na i ner ci ja I se ednakvi za si te del ovi od
nosa~ot.

A B
C
D
EI
EI
q
EI
2a
a

Sl . 4.9.

Re{eni e:

Ramkata e {est pati stati ~ki neopr edel ena pa ja kor i sti me
si metr i jata na r amkata. Ekvi val entni ot si steme pr i ka` ana na sl . 4.9
a.

A B
C
D
EI
EI
q
EI
a
a a
a
S
S
1
1

Sl . 4.9 a.

Kanonskata r avenka e

0
1 1 11
= +
q
S A o


118
A
C
EI
EI
a
a
q

Sl . 4.9 b.

- q a / 2
2
- q a / 2
2
Mq

Sl . 4.9 v.

A
C
EI
EI
a
a
S = 1
1

Sl . 4.9 g.


119
M
a
1

Sl . 4.9 d.

I E
a
a a
I E
A
I E
m m
m

=
3 3
2
2
1 1 1
3
2
1 1 11
q o
I E
a q a
a
a q
I E
A
I E
m qm
m
q
=
|
|
.
|
\
|

4 2 2
1 1
4 2
1 1
q A
0
4 3
4
1
3
=
I E
a q
S
I E
a
sl edi 6
4
3
1
= = a q S kN

Sega mo` eme da gi nacr tame di jagr ami te na vnatr e{ni te si l i

Q
- 6 kN
8 kN

Sl . 4.9 |.

N
- 8 kN
- 6 kN

Sl . 4.9 e.


120
M
8 kNm
- 16 kNm
- 16 kNm

Sl . 4.9 ` .

4.10. Konti nui r an nosa~so nepr omenl i v popr e~en pr esek so moment na
i ner ci ja I=100 cm
4
i dol ` i na a=3 m, i zr aboten e od ~el i k so modul
na el asti ~nost E=210000 N/mm
2
i optovar en e po cel ata dol ` i na so
r amnomer en konti nui r an tovar so i ntenzi tet q=1 kN/m. Da se
konstr ui r aat di jagr ami te na napadni ot moment na svi tkuvawe i na
popr e~ni si l i . Da se najde ver ti kal noto pomestuvawe vo to~kata S
vo sr edi nata na vtor oto pol e na nosa~ot.

a a a
A B C D
q

Sl . 4.10.

Re{eni e:

Si metr i ~na r amka koja e si metr i ~no optovar ena so konti nui r an tovar ,
pa ekvi val entni ot si steme sl edni ov

a a/2
A B
S
1

Sl . 4.10 a.


121
0
1 1 11
= +
q
S A o
}
=

=
n
m
l
m
m
dz
I E
) z ( M
1
0
2
1
11
o
}
=

=
n
m
l
m
m m q
q
dz
I E
) z ( M ) z ( M
1
0
1
1
A

Reakci i vo potpor i od dejsvo na tovar q

a a/2
A B
Y
Aq
Bq
Y
1
z z
2
q

Sl . 4.10 b.

Mq

Sl . 4.10 v.

= 0
A
M
0
4
5
2 2
=
+
a a
q a Y
a
a q
Bq
sl edi a q Y
Bq
=
8
9

= 0
i
Y
0
2
= +
a
q a q Y Y
Bq Aq
sl edi a q Y
Aq
=
8
3

za a z s s
1
0
|
.
|
\
|
= =
a
z
z q a z q z a q ) z ( M
q
1
1
2
1 1 1
4
3
2
1
2
1
8
3

za
2
0
2
a
z s s

122
2
2 2
2
1
z a q ) z ( M
q
=

Reakci i vo potpor i od dejsvo na edi ne~na si l a

a a/2
A B
Y
A B
Y
1
z z
2
S = 1
1

Sl . 4.10 g.

M
1

Sl . 4.10 d.

= 0
A
M
0
1
= + S a Y
B
sl edi
a
Y
B
1
=
= 0
i
Y
0 = +
B A
Y Y sl edi
a
Y
A
1
=

za a z s s
1
0
( )
a
z
z Y z M
A
1
1 1 1
= =
za
2
0
2
a
z s s
( ) 1
1 2 1
= = S z M


123
Tabel a 4.10 a.

m z
m

) z ( M
m q
( )
m
z M
1

1
a z s s
1
0
|
.
|
\
|

a
z
z q a
1
1
4
3
2
1

a
z
1

2
2
0
2
a
z s s
2
2
2
1
z a q
1

I E
a
dz ) ( dz
a
z
I E
dz
I E
) z ( M
a
a
n
m
l
m
m
=
(
(
(
(
+ |
.
|
\
|
=
} }
}
=
3
5
1
2
2
0
2
2
0
1
2
1
1
0
2
1
11
o
=
=

}
=
n
m
l
m
m m q
q
dz
I E
) z ( M ) z ( M
1
0
1
1
A
I E
a q
dz ) ( z q dz
a
z
a
z
z q a
I E
a
a
=
(
(
(
(
|
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
|
.
|
\
|

=
} }
3 2
0
2
2
2
0
1
1 1
1
24
1
1
2
1
4
3
2
1 2

0
24
1
3
5
3
1
=
I E
a q
S
I E
a
sl edi
2
1
40
1
a q S =

1 1
M S M M
q
+ =
za a z s s
1
0
( ) |
.
|
\
|
= + |
.
|
\
|
=
a
z
z q a
a
z
a q
a
z
z q a z M
1
1
1 2 1
1 1
5
4
2
1
40
1
4
3
2
1

za
2
0
2
a
z s s
( )
(
(
|
.
|
\
|
= + =
2
2 2 2 2
2 2
20 1
40
1
40
1
2
1
a
z
a q a q z q z M

a a a
A B C D
q

Sl . 4.10 |.


124
M

Sl . 4.10 e.

Pr esmetka na ugi bot vo sr edi nata na nosa~ot.
Dodavame edi ne~na si l a 1
0
= S vo pr avec na bar anoto pomstuvawe i gi
bar ame r eakci i te vo potpor i od dejstvo na edi ne~na si l a

a a/2
A B
Y
Ao Bo
Y
1
z z
2
S = 1
o

Sl . 4.10 ` .

M
o

Sl . 4.10 z.

= 0
A
M
0
2
3
0 0
= + a Y a S
B
sl edi
2
3
0
=
B
Y
= 0
i
Y
0
0 0 0
= + S Y Y
B A
sl edi
2
1
0
=
A
Y

za a z s s
1
0
( )
a
z
z Y z M
A
1
1 0 1 0
= =
za
2
0
2
a
z s s

125
( )
2 2 0 2 0
z z S z M = =

Tabel a 4.10 b.

m z
m
M(z
m
)
( )
m
z M
0

1 a z s s
1
0
|
.
|
\
|

a
z
z q a
1
1
5
4
2
1

a
z
1

2
2
0
2
a
z s s
(
(
|
.
|
\
|

2
2 2
20 1
40
1
a
z
a q
2
z

+ |
.
|
\
|
|
.
|
\
|

=
}
}
=

1 1
0
1
1
1
0
0
2
1
5
4
2
1 1
dz ) z (
a
z
z q a
I E I E
) z ( M ) z ( M
a
n
m
l
m m
s
o
( )
3
2
0
2 2
2
2 2
10 66 2 20 1
40
1

=
(
(
(
(
(
(
|
.
|
\
|
+
}
, dz z
a
z
a q
a
m

4.11. Dadena e si met r i ~na r amka koja e anti metr i ~no optovar ena. Da
se opr edel at stati ~ki te nepoznati te gol emi ni i da se nacr taat
di jagr ami te na momenti te na svi tkuvawe.

A
B C
D
G H
2a
F F
EI
EI
EI
2EI 2EI
a
a
a
a

Sl . 4.11.

Re{eni e:


126
Bi dej}i r amkata e si metr i ~na ja se~eme vo oskata na si metr i ja i na
mestoto na pr esekot dodavame edi ne~ni si l i pa ekvi val entni ot
si steme sl edni ot

S
S
1
1
A
a
a
F G
2EI
EI
B EI
a
EI
H F
2EI
D
a
C

Sl . 4.11 a.

S = 1
S = 1
1
1
A
2EI
G
EI
a
a
B C
EI a
H
2EI
a
D

Sl . 4.11 b.


127
a
a
a a
a
a
M
1

Sl . 4.11 v.

F F
A
2EI
G
EI
B
D
2EI
a
H
EI a
C

Sl . 4.11 g.


128
F a F a
Mq

Sl . 4.11 d.

Kanonskata r avenka e sl ednata

0
1 1 11
= +
q
S A o
i i
m
m
m
b
a
m
m
m
A
I E
dz
I E
) z ( M
m
m
q o
=

}
1
2
1
11

( )( ) ( )( ) | | ( )( ) | | ( )( ) +
(
+
(
= a a
I E
a
a a
I E
a
a a
I E
a
a a
I E
a
3
1
2 3
1

( )( ) | | ( )( ) | |
I E
a
a a
I E
a
a a
I E
a
+
3
3
5
2

i q
m
m
m
b
a
m
m
m q m
q
A
I E
dz
I E
) z ( M ) z ( M
m
m
q A
=

}
1
1
1

( )( ) ( )( )
I E
a F
a a F
I E
a
a a F
I E
a
=
(
+
(
=
2 2
1
2 2
1
2
3

0
2 3
5
3
1
3
=
+
I E
a F
S
I E
a
sl edi F S
10
3
1
= pa r eakci i te vo potpor i te se
F Y Y
B A
10
3
= =
a F M M
B A
= =
10
7
Di jagr amot na momenti te e


129
7/10 F a 7/10 F a
3/10 F a
3/10 F a
3/10 F a
3/10 F a
M

Sl . 4.11 |.

4.12. Ramka ABCD so f or ma na kvadr at vkl e{tena e vo to~ki te A i D.
Vo hor i zontal en pr avec vo to~ki te B i C dejstvuvaat si l i so i st
i ntenzi tet F. Aksi jal ni ot momentot na i ner ci ja na gr edata BC e dva
pati pogol emod momentot na i ner ci ja na stol bovi te. Ramkata e
i zr abotena od i st mater i jal so modul ot na el asti ~nost E. Da se
konstr ui r aat di jagr ami te na stati ~ki te gol emi ni pr i toa da se
kor i sti svojstvoto na si metr i ja i anti metr i ja na konstr ukci jata i
na tovar i te.

a
a
A
B C
F
D
E,2I
E,I
F
E,I

Sl . 4.12.

Re{eni e:

Ekvi val entni ot si steme pr i ka` ana na sl i kata podol u


130
A
B C
F
D
F
S
1
S
2
S
3
1
S
3
S
2
S
a
E,I
E,2I
E,I

Sl . 4.12 a.

Zar adi anti metr i ~ni ot tovar na si l i 0
3 2
= = S S
Momenti te od tovar i te i od edi ne~ni te si l i se dadeni na sl i ki te
podol u

F F
A
E,I
B
a
D
E,I
C
E,2I

Sl . 4.12 b.

Mq

Sl . 4.12 v.


131
S = 1
1
1
S = 1
A
a
E,I
B
E,2I
C
E,I
D

Sl . 4.12 g.

M
1

Sl . 4.12 d.

Kanonskata r avenka

0
1 1 11
= +
q
S A o
=
(
|
.
|
\
|

+ |
.
|
\
|

=

}
2 3
2
2 2 2
1
2 2
1
2
1
2
1
11
a a a
I E
a a
a
I E
A
I E
dz
I E
) z ( M
i i
m
m
m
b
a
m
m
m
m
m
q o
I E
a
=
3
4
3

=
=

}
i q
m
m
m
b
a
m
m
m q m
q
A
I E
dz
I E
) z ( M ) z ( M
m
m
q A
1
1
1

I E
a F
I E
a a a F
I E
=
(
+ |
.
|
\
|

=
2
0
2
1
2 2
1
2
3

0
2 4
3
3
1
3
=

I E
a F
S
I E
a
sl edi F S
3
2
1
=

Sega gi odr eduvame r eakci i te


132
F Y
A
3
2
= ; F X
A
= ; a F M
A
=
3
2

F Y
D
3
2
= ; F X
D
= ; a F M
D
=
3
2

Di jagr ami te na momenti te, tr ansver zal ni te i aksi jal ni te si l i se

A
B C
F
D
F
S
1
1
S
M
X
Y Y
X
A
A D
D
M
A

Sl . 4.12 |.

M
1/3 F a
2/3 F a
- 1/3 F a
- 2/3 F a

Sl . 4.12 e.


133
Q
F
- 2/3 F
F

Sl . 4.12 ` .

N
- F F

Sl . 4.12 z.

4.13. Ni z cevkovod ABCDGH ~el i ~na cevka so vnatr e{en di jametar
d
v
=51 mm i debel i na na yi d na cevka o=3 mm, se spr oveduva par ea
so tezagr eanost od t
p
=140 C. Dol ` i ni te a=2 m, l=20 m, a modul i te na
el asti ~nost E=210000 N/mm
2
, koef i ci entot na temeper atur na
di l ataci ja o
t
=12,510
6
K
1
. Cevkata e nenepr egnata na t
p
=20 C. Da se
opr edel at r eakci i te vo potpor i te, da se nacr taat di jagr ami te na
pr ese~ni te gol emi ni na nosa~ot pr i {to sopstvenata te` i na na
cevkovodot da se zanemar i i da se i skor i sti svojstvoto na
si metr i ja.

A
B
C D
G
H
l a l
a

Sl . 4.13.

Re{eni e:

134

Ekvi val entni ot si steme sl edni ot

A
B
C
l
a/2
S
1
S
2

Sl . 4.13 a.

Reakci i vo potpor i te pr i dejstvo na edi ne~na si l a 1 S
1
=

A
B
C
l
a/2
S = 1
1
z
1 z
2
Y
A1
X
A1
Y
B1

Sl . 4.13 b.

M
1

Sl . 4.13 v.

= 0
A
M
0
1 1
= + a S l Y
B
sl edi
l
a
Y
B
=
1

= 0
i
Y

135
0
1 1
= +
B A
Y Y sl edi
l
a
Y
A
=
1

= 0
i
X
0
1 1
= S X
A
sl edi 1
1
=
A
X

Momenti

l z s s
1
0
( )
1 1 1 1 1
z
l
a
z X z M
A
= =
a z s s
2
0
( )
2 2 1 2 1
z z S z M = =
a z
2
1
0
3
s s
( ) 0
3 1
= z M

Reakci i vo potpor i te pr i dejstvo na edi ne~na si l a 1
2
= S

A
B
C
l
a/2
S = 1
2
z
1 z
2
Y
A2
X
A2
Y
B2

Sl . 4.13 g.

M
2

Sl . 4.13 d.

= 0
A
M
0
2 2
= + S l Y
B
sl edi
l
Y
B
1
2
=

136
= 0
i
Y
0
2 2
= +
B A
Y Y sl edi
l
Y
A
1
2
=

Momenti

l z s s
1
0
( )
1 1 2 1 2
1
z
l
z Y z M
A
= =
a z s s
2
0
( ) 1
2 2 2
= = S z M
a z
2
1
0
3
s s
( ) 1
2 3 2
= = S z M

A
B
C
l
a/2
A
1

Sl . 4.13 |.

Tabel a 4.13.

m z
m ( )
m
z M
1
( )
m
z M
2

1 l z s s
1
0
1
z
l
a

1
1
z
l

2
a z s s
2
0
2
z

1
3
a z
2
1
0
3
s s
0 1

( )
0 1
2
t t
a
l
p t q
|
.
|
\
|
+ = o A
0
2
=
q
A


137
=
=

}
=
n
m
b
a
m
m
dz
I E
) z ( M
1
2
1
11
o
( )
I E
l a a
dz z dz z
l
a
I E
l l
+
=
(
(
+ |
.
|
\
|
=
} }
3
2 1
2
0
2
2
2
0
1
2
1

=
=

}
=
n
m
b
a
m
m m
dz
I E
) z ( M ) z ( M
1
2
2
2
1
12
o
( )
I E
a l a
dz z dz z
l
z
l
a
I E
a l
+
=
(
(
=
} }
6
3 2 1 2
0
2 2
0
1 1 1

=
=

}
=
n
m
b
a
m
m
dz
I E
) z ( M
1
2
2
22
o
I E
a l
dz dz dz z
l I E
a
a l
+
=
(
(
(
(
+ + |
.
|
\
|
=
} } }
3
9 2 1 2
2
0
3
0
2
0
1
2
1

0
1 2 12 1 11
= + +
q
S S A o o
0
2 2 22 1 12
= + +
q
S S A o o

( ) ( )
( ) 0
2 6
3 2
3
0 2 1
2
= |
.
|
\
|
+
+
+
+
t t
a
l S
I E
a l a
S
I E
l a a
p t
o
( )
0 0
6
9 2
6
3 2
2 1
= +
+
+
+
S
I E
a l
S
I E
a l a

Moment na i ner ci ja

( ) | | ( ) | | 85307 51 3 51
64 64
4 4 4 4
= + = + =
t
o
t
d d I mm
4

( ) ( )
3
8 11
2 2
11
10 276 3
10 53 8 10 1 2 3
20 2 2
3

=

+
=
+
= ,
, ,
I E
l a a
o m/N
( ) ( )
3
8 11
12
10 712 1
10 53 8 10 1 2 6
2 3 20 2 2
6
3 2

=

+
=
+
= ,
, ,
I E
a l a
o 1/N
3
8 11
22
10 08 1
10 53 8 10 1 2 6
2 9 20 2
6
9 2

=

+
=
+
= ,
, ,
I E
a l
o 1/Nm
( )
3 6
1
10 5 31 20 140 10 5 12
2
2
20

= |
.
|
\
|
+ = , ,
q
A m

3
2
3
1
3
10 5 31 10 856 0 10 638 1

= + , S , S ,
0 10 54 0 10 856 0
2
3
1
3
= +

S , S ,


138
112
1
= S N
6 177
2
, S = N

A
B
C
l
a/2
S
1
S
2
X
A
Y
Y
A
B

Sl . 4.13 e.

Reakci i vo potpor i te

= 0
A
M
0
2 1
= + S l Y a S
B
sl edi 32 2, Y
B
= N
= 0
i
Y
0 = +
B A
Y Y sl edi 32 2, Y
A
= N
= 0
i
X
0
1
= S X
A
sl edi 112 =
A
X N
M
B
D
M
M
C
M

Sl . 4.13 ` .

Q

Sl . 4.13 z.

139

N

Sl . 4.13 y.

4.14. Re{etkasta konstr ukci ja so str ana a=1 m i povr {i na na popr e~en
pr esek na stapovi te A=2 cm
2
, modul na el asti ~nost E=2,110
7
N/cm
2
,
koef i ci ent na temper atur no {i r ewe o
t
=12,510
-6
K
-1
. Stapot 1 se
zagr eva za AT=200 K. Da se opr edel at si l i te vo stapovi te.

A B
C D
6
a
a

Sl . 4.14.

Re{eni e:

Ekvi val entni ot si stemgo dobi vame so pr esekuvawe na stapot 1 i
dodavawe na si l i te S
1

A B
C D
1
2
3
4
5
6
a
a
S
1
1
S

Sl . 4.14 a.


140
Kanonskata r avenka e:

0
1 1 11
= +
T
S A o

Gi odr eduvame si l i te vo stapovi te od dejstvo na edi ne~nata si l a
1
1
= S

A B
C D
1
2
3
4
5
6
a
a
S = 1
1
1
S = 1

Sl . 4.14 b.

Si l i te vo stapovi te se dadeni vo tabel ata podol u

Tabel a 4.14.

i
i
N
1

l
i
1 1 a
2 1 a
3 1 a
4 1 a
5
2 2 a
6
2 2 a

( )
( )
A E
a
a a
A E
l N
A E
dz
A E
N
n
i
i i
n
i
l
i
+
=
(
=

}
= =
2 1 4
2 2 2 1 4
1 1 2
2
1
2
1
1
0
2
1
11
o

Koef i ci entot
T 1
A go odr eduvame na sl edni ot na~i n

T a T l
t t T
A o A o A = =
1 1


141
A B
C D
1
2
3
4
5
6
a
a
A
1t

Sl . 4.14 v.

( )
0
2 1 4
1
= +
+
T a S
A E
a
t
A o sl edi
( )a
A E T
S
t
2 1 4
1
+

=
A o

( )
10874
100 2 1 4
10 2 10 1 2 200 10 5 12
4 11 6
1
=
+

=

, ,
S N

Si l i te vo stapovi te

i i
N S N
1 1
= ; 6 1 , , i =
10874 1
1 4 3 2 1
= = = = = S N N N N N
15328 2
1 6 5
= = = S N N N


142
4.15. Vo nezagr eana sostojba r amkata dadena na cr te` ot e
nenapr egnata. Koef i ci entot na temper atur na di l ataci ja na
mater i jal ot od koj e i zr abotena r amkata e o
t
, modul ot na
el asti ~nost E, a momentot na i ner ci ja na gr edata BC e dvojno
pogol em od momentot na i ner ci ja stol bovi te AB i CD. Da se
opr edel at stati ~ki te gol emi ni kaj r amkata ABCD por adi zagr evawe
na stol bot AB za AT.

A
B
C
D EI
T A
EI
2EI
2
a
a
a

Sl . 4.15.

Re{eni e:

Vl i jani eto na potpor ata se zamenuva so si l a S
1
pa ekvi val entni ot
si steme pr i ka` an na sl i kata

A
B
C
D EI
T A
EI
2EI
2
a
a
a
S
1


143
Sl . 4.15 a.

Na mestoto na si l ata S
1
se dodava edi ne~na si l a 1
1
= S

A
B
C
D
EI
T A
EI
2EI
2
a
a
a
S =1
1

Sl . 4.15 b.

- a
- a
M
1

Sl . 4.15 v.


144
0
1 1 11
= +
T
S A o
( )( ) | |
I E
a
a
a a
I E
a a a
I E
A
I E
m
m

=
(
|
.
|
\
|
3
1 1 11
6
13
3
2
2
1
2
1 1
q o

Se cr taat di jagr ami te od aksi jal ni te si l i od tovar ot (temeper atur ata
AT) i di jagr ami te od aksi jal ni te si l i od edi ne~nata si l a

A T
A T

Sl . 4.15 g.

- 1
1
N
1

Sl . 4.15 d.


145
( ) T a a T Tdz N
t t
n
m
b
a
t T
A o o A A o A = = =

}
=
2 1 2
1
1 1

0 2
6
13
1
3
=
T a S
I E
a
t
A o sl edi T
a
I E
S
t
A o
=
2
1
13
12

Pa di jagr ami te na stati ~ki te gol emi ni se sl edni ve

T
a
I E
M
t B
A o
=
13
12

M
M
B

Sl . 4.15 |.

T
a
I E
Q Q
t C B
A o
= =
13
12


146
Q
Q
C B
Q

Sl . 4.15 e.

N

Sl . 4.15 ` .


147

5. RAMNI NSKI
OSNOSI METRI ^NI
NAPREGAWA


148


149
Osno si metr i ~na sostojba na napr egawata se javuva kaj f or mi so osna
si metr i ja koi mnogu ~esto se kor i stat vo i ndustr i jata. Kaj vakvi te
f or mi se javuvaat samo r adi jal ni pomestuvawa ) r ( u ) r ( u
r
= i
r adi jal ni i ci r kul ar ni komponenti na def or maci i te i napr egawata
) r ( ); r (
r
c c ; ) r ( ); r (
r
o o pr i {to zabel e` uvame deka si te gol emi ni se
f unkci i od samo edna pr omenl i va, a toa e pol ar noto r astojani e r.

Pr esmetka na br zovr tl i vi di skovi so konstantna debel i na

Pr i pr esmetka na br zovr tl i vi te di skovi so konstantna debel i na gi
pr i menuvame sl edni ve postapki

( )
( )( ) ( )
(
(
|
|
.
|
\
|
+
+ + +
+
=
3
2
2 2
3 2
3
1
1 1 1
8
3
N
N
N
N
R
r
r
R
R
r
E
R
) r ( u
v
v
v v
e v

( )
(
(
|
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+
+
=
2
2
2 2
2 2
1
8
3
N
N N
r
R
r
r
R R
) r (
e v
o
( )
(
(
|
|
.
|
\
|
+
+
|
.
|
\
|
+ +
+
=
2
2
2 2
2 2
3
3 1
1
8
3
N
N N
R
r
r
R R
) r (
v
v

e v
o

N
V
R
R
=

ako di skot nema centr al en otvor

( )
( ) ( )
(
(
|
|
.
|
\
|
+ +

=
3
3 2
1 3
8
1
N N
N
R
r
R
r
E
R
) r ( u v v
e v

( )
(
(
|
|
.
|
\
|
+
=
2
2 2
1
8
3
N
N
r
R
r R
) r (
e v
o
( )
(
(
|
|
.
|
\
|
+ +

=
2
2 2
3 1 3
8
N
N
R
r R
) r ( v v
e
o

kade {to se

u(r) r adi jal no pomestuvawe
o
r
(r) r adi jal na komponenta na napr egaweto
o
(r) ci r kul ar na komponenta na napr egaweto

gusti na na mater i jal ot
v
poasonov koef i ci ent
e
agol na br zi na
R
N
r adi us na nador e{en pr e~ni k

bezdi menzi onal en odnos me|u vnatr e{ni ot i nadvor e{ni ot
r adi us na di skot

150
r pol ar no r astojani e

Pr esmetka na debel oyi dni cevki optovar eni so vnatr e{ en pr i ti sok

Pr i pr esmetka na debel oyi dni cevki optovar eni so vnatr e{en
pr i ti sok gi pr i menuvame sl edni ve postapki kade stati ~ki te gr ani ~ni
usl ovi i maat f or ma
V V r
p ) R r ( = = o i 0 = = ) R r (
N r
o pa vr ednosti te
na pomestuvawata i napr egawata na vnatr e{ni ot i nadvor e{ni ot
r adi us od ci l i nder ot se

| |
2
2
1 1
1
v v
) (
R
E
p
u ) R r ( u
N V
V V
+ +
= = =
2
2
1
2

= = =
N V
N N
R
E
p
u ) R r ( u
V V r
p ) R r ( = = o
0 = = ) R r (
N r
o
2
2
1
1
+
= =
V V
p ) R r (
2
2
1
2
= =
V N
p ) R r (

kade {to e

p
V
vnatr e{en pr i ti sok vo debel oyi dnata cevka

Pr esmetka na debel oyi dni cevki optovar eni so pr i ti sok od
nadvor e{ na str ana

Pr i pr esmetka na debel oyi dni cevki optovar eni so pr i ti sok od
nadvor e{na str ana gi pr i menuvame sl edni ve postapki kade
stati ~ki te gr ani ~ni usl ovi vo ovaj sl u` aj na optovar uvawe i maat
f or ma 0 = = ) R r (
V r
o i
N N r
p ) R r ( = = o pa vr ednosti te na
pomestuvawata i napr egawata na vnatr e{ni ot i nadvor e{ni ot r adi us
od ci l i nder ot se

2
1
2
= = =
N N
V V
R
E
p
u ) R r ( u
| |
2
2
1 1
1
v v
) (
R
E
p
u ) R r ( u
N N
N N
+ +
= = =
0 = = ) R r (
V r
o
N N r
p ) R r ( = = o
2
1
2
= =
N V
p ) R r (

151
2
2
1
1
+
= =
N N
p ) R r (

kade {to e

p
N
nadvor e{en pr i ti sok

Pr esmetka na debel oyi dni cevki i zl o` eni na temper atur ni vl i jani ja

Pr i pr esmetka na debel oyi dni cevki i zl o` eni na temper atur ni
vl i jani ja gi pr i menuvame sl edni ve postapki kade kr ajni te r e{eni ja za
r adi jal noto pomestuvawe, kako i r adi jal noto i ci r kul ar noto
napr egawe se opr edel eni pr eku sl edni te r avenki

+
(
+
+
+

+ +
+ =
r
R
R
r
) ( ) t t )( ( R ) r ( u
N
N
V N t N
v
v
v
v

v o
1
1
1
1
1
1
1
1
2
2

r ) t t (
V t 0
+o
(
(
|
.
|
\
|
+ +
+
=
2
2
1 1
1
1
1
r
R
r
R
) ( ) t t ( E ) r (
N N
V N t r

v
v
o o
(
(
|
.
|
\
|
+ +
+
+
+
=
2
2
1
1
2
1
1
1
1
r
R
r
R
) ( ) t t ( E ) r (
N N
V N t

v
v
v
o o

kade {to se

o
t
koef i ci ent na topl otno {i r ewe
t
N
nadvor e{na temper atur a
t
V
vnatr e{na temper atur a
t
0
temper atur a


152
5.1. Da se opr edel i maksi mal ni ot br oj na vr te` i na br zovr tl i v di sk
ako vnatr e{ni ot di jametar e d
V
=40 mm, nadvor e{ni ot di jametar
d
N
=600 mm. Dozvol enoto napr egawe e o
doz
=100 N/mm
2
. Da se pr i meni
hi potezata za najgol ema def or maci ja na Mar i ot. Poasonovi ot
koef i ci ent e v=0,3, a gusti nata na mater i jal ot od koj e i zr aboten
di skot e =7800 kg/m
3
.

Dn
dv

Sl . 5.1.

Re{eni e:

(
(
|
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+
+
=
2
2
2 2 2 2
1
8
3
N
N
N r
R
r
r
R
R e
v
o
(
(
|
|
.
|
\
|
+
+
|
.
|
\
|
+ +
+
=
2
2
2 2 2 2
3
3 1
1
8
3
N
N
N
R
r
r
R
R
v
v
e
v
o

60
2 n
=
t
e ; n min
-1

3
2
2 2
2
10 4 4
6 0
04 0

= |
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
= ,
,
,
D
d
R
R
N
V
N
V

=
(
(
|
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
+
=

2
2
2 3 2 3 2 2
2
2
2
10 4 4 10 4 4 1 6 0
60
7800
8
3 0 3
N
V
r
D
r
r
d
) , ( ) , ( , n
, t
o
2
2
2
2
2
0044 1 17 3 n
D
r
r
d
, ,
N
V
(
(
|
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=

153
=
(
(
|
|
.
|
\
|
+
+
|
.
|
\
|
+ + |
.
|
\
|
+
=

2
2
2 3 2 3 2 2
2
2
3 0 3
3 0 3 1
2
10 4 4 10 4 4 1 6 0
60
7800
8
3 0 3
N
V
D
r
,
,
r
d
) , ( ) , ( , n
, t
o

2
2
2
2
5757 0
2
0044 1 17 3 n
D
r
,
r
d
, ,
N
V
(
(
|
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+ =
o

o
r
e maksi mal no ako pr vi ot i zvod po r go i zedna~i me na nul a

0 2
4 1
2
4
17 3
2 3
2
2
=
(
(
= r
D r
) (
d
n ,
dr
d
N
V r
o

2
3
1
3
1
2
8
2
N
V
D
r
r
d
sl edi 077 0 6 0 04 0
2
1
2
1
1
, , , D d r
N V
= = = m

r1
Dn
dv
o
o
r

Sl . 5.1 a.

spr ema hi potezata na Mar i ot za najgol ema dol ` i naska def or maci ja
ekvi val entnoto napr egawe }e bi de najgol emata vr ednost od

o v o
r

r
o v o


154
Tabel a 5.1.

o
r
o
o v o
r

r
o v o

m ,
d
r
v
02 0
2
= =
0 6,35n
2
1,91n
2
6,35n
2
m , r r 077 0
1
= = 2,89n
2
3,28n
2
1,91n
2
2,41n
2
m ,
D
r
N
3 0
2
= =
0 1,37n
2
0,411n
2
1,41n
2

8 2
10 1 35 6 = = =
doz max e
n , o o N/m
2
sl edi 3968
35 6
10 1
8
=
=
,
n min
1

5.2. Da se pr over i naponskata sostojba kaj br zovr tl i v di sk so otvor
kade R=40 cmi r=10 cm, ako di skot se vr ti so n=1000 min
1
. Di skot e
~el i ~en so =78,5 kN/m
3
i v=0,3. Da se i skor i sti hi potezata za
def or maci ona r abota na pr omena na obl i kot.

r R

Sl . 5.2.

Re{eni e:

Radi jal nata i ci r kul ar nata komponenta na napr egaweto se

2 2
2
1
8
3
2
e
v
o r
r
C C
r

+
+ =
2 2
2
1
8
3 1
2
e
v
o
r
r
C C
+
+ =

od usl ovot o
r
na sl obodni ot r ab da e sekoga{ nul a gr ani ~ni te usl ovi
}e bi dat

155

za r
1
=R=40 cm sl edi o
r
=0
i r
1
=r=10 cmsl edi o
r
=0

60
2 n
=
t
e
0
30
1000
04 0 5 78
8
3 0 3
04 0
2
2
2
2
1
=
|
.
|
\
|
+
+
t
, ,
,
,
C C

2
2
2
1
30
1000
01 0 5 78
8
3 0 3 1
01 0
2
|
.
|
\
|
+
+
t
, ,
,
,
C C

sl edi

C
1
= 57120
C = 607
= |
.
|
\
|
+ =
2
2
2
30
1000
5 78
8
3 0 3 57120
2
607 t
o r ,
,
r
r

2
2
357 0
57120
5 303 r ,
r
, =
= |
.
|
\
|
+ =
2
2
2
30
1000
5 78
8
3 0 3 1 57120
2
607 t
o
r ,
,
r

2
2
205 0
57120
5 303 r ,
r
, =
( ) 0 10 = = r
r
o
( ) 9 83 10 , r = =
o kN/cm
2

( ) 0 40 = = r
r
o
( ) 4 10 40 , r = =
o kN/cm
2

za to~ka C koga r = 25 cm

( ) 67 106 25 , r
r
= = o kN/cm
2

( ) 82 350 25 , r = =
o kN/cm
2

Ekvi val entnoto napr egawe spr ema hi potezata za def or maci ona
r abota na Huber Mi zes Henki

6 414 82 350 67 106 82 350 67 106
2 2
2 1
2
2
2
1
, , , , ,
e
= + + = + = o o o o o kN/cm
2


156
5.3. Debel a ~el i ~na cevka so vnatr e{en r adi us r=40 cmi nadvor e{en
r adi us R=70 cm, i zl o` ena e na vnatr e{en pr i ti sok p=25 MPa.
Modul ot na el asti ~nost E=2,110
5
MPa i poasonovi ot koef i ci ent
v=0,3. Da se opr edel i r adi jal noto pomestuvawe u(r) i nor mal ni te
napr egawa o
r
(r) i o
(r).

r
R
p

Sl . 5.3

Re{eni e:

r
B
r A u + =
2
r
B
A
dr
du
r
= = c
2
r
B
A
r
u
r
+ = = c
( ) ( ) ( )
(
= +
=
2 2
1 1
1
1
r
B
A
E E
r r
v v
v
c v c
v
o

( ) ( ) ( )
(
+ +
= +
=
2 2
1 1
1
1
r
B
A
E E
r
v v
v
c v c
v
o

od gr ani ~ni te usl ovi

o
r
(r=0,4)=25 MPa
o
r
(r=0,7)=0 MPa sl edi

( ) ( ) 25
4 0
3 0 1 3 0 1
3 0 1
10 1 2
2 2
5
=
(
,
B
, A ,
,
,

( ) ( ) 0
7 0
3 0 1 3 0 1
3 0 1
10 1 2
2 2
5
=
(
,
B
, A ,
,
,

A = 0,0000404

157
B = 0,000036
( ) ( )
2 2 2
5
886 5
012 12
000036 0
3 0 1 0000404 0 3 0 1
3 0 1
10 1 2
r
,
,
r
,
, , ,
,
,
r
=
(
= o
( ) ( )
2 2 2
5
886 5
012 12
000036 0
3 0 1 0000404 0 3 0 1
3 0 1
10 1 2
r
,
,
r
,
, , ,
,
,
+ =
(
+ +
o
r
,
r , u
000036 0
0000404 0 + =

5.4. Debel oyi dna ~el i ~na cevka so vnatr e{en di jametar d=2 cm i
nadvor e{en di jametar D=5 cmi zl o` ena e na dejstvo na nadvor e{en
pr i ti sok p=20 MPa r amnomer no podel en po nadvor e{ni ot obemna
cevkata. Modul ot na el asti ~nost e E=210 GPa, a poasonovi ot
koef i ci ent v=0,35. Da se opr edel i r adi jal noto pomestuvawe u(r),
nor mal ni te napr egawa vo r adi jal en pr avec o
r
(r) i vo ci r kul ar en
pr avec o
(r). Da se najdat ovi e vr ednosti za vnatr e{nata r=d/2 i

nadvor e{nata str ana r=D/2 na cevkata.

d
D
p

Sl . 5.4

Re{eni e:

r
B
r A u + =
2
r
B
A
dr
du
r
= = c
2
r
B
A
r
u
+ = =
c
( ) ( ) ( )
(
= +
=
2 2
1 1
1
1
r
B
A
E E
r r
v v
v
c v c
v
o


158
( ) ( ) ( )
(
+ +
= +
=
2 2
1 1
1
1
r
B
A
E E
r
v v
v
c v c
v
o

od gr ani ~ni usl ovi

o
r
(r=d/2)= 0
o
r
(r=D/2)= p sl edi

( ) ( ) 0
4
1 1
1
2 2
=
(

+
d
B
A
E
v v
v

( ) ( ) p
D
B
A
E
=
(
2 2
4
1 1
1
v v
v

2
1
1
|
.
|
\
|
=
D
d
E
p
A
v

2
2
2
1
1
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+
=
d
D
d
E
p
B
v

( ) ( )
(
(
(
(
+ +
|
.
|
\
|
=
r
d
d
r
D
d
d
E
p
) r ( u
2
1
2
1
1
2
2
v v
2
1
2
|
.
|
\
|
= =
D
d
d
E
p
) / d r ( u
( ) ( )
(
+ +
|
.
|
\
|
= =
D
d
d
D
D
d
d
E
p
) / D r ( u v v 1 1
1
2
2
2

(
(
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=
2
2
2
1
1
r
d
D
d
p
) r (
r
o
0 2 = = ) / d r (
r
o
p ) / D r (
r
= = 2 o
(
(
|
.
|
\
|
+
|
.
|
\
|
=
2
2
2
1
1
r
d
D
d
p
) r (
o
2
1
2
2
|
.
|
\
|
= =
D
d
p
) / d r (
o

159
2
2
1
1
2
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+
= =
D
d
D
d
p ) / D r (
o
za d=2 cm
D=5 cm
p=2010
6
N/m
2

E=2,110
11
N/m
2

v=0,35
6
2 11
6
10 27 2
05 0
02 0
1
02 0
10 1 2
10 20
2

=
|
.
|
\
|
= = ,
,
,
,
,
) / d r ( u m
6
2 11
6
10 15 5
05 0
02 0
1
05 0
10 1 2
10 20
2

=
|
.
|
\
|
= = ,
,
,
,
,
) / D r ( u m
0 2 = = ) / d r (
r
o
20 2 = = ) / D r (
r
o N/mm
2

6 47
05 0
02 0
1
20 2
2
2
,
,
,
) / d r ( =
|
.
|
\
|
= =
o N/mm
2

6 27
05 0
02 0
1
05 0
02 0
1
20 2
2
2
.
,
,
,
,
) / D r ( =
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+
= =
o N/mm
2


160
5.5. Na debel oyi dna cevka spr e~eno i e pomestuvaweto od
nadvor e{nata str ana. Od vnatr e{nata str ana dejstvuva pr i ti sok
p
V
=30 kN/cm
2
. Cevkata e ~el i ~na so modul na el asti ~nost E=2,110
4
kN/cm
2
. Vnatr e{ni ot r adi us na cevkata e r=25 cm, dodeka
nadvor e{ni ot r adi us e R=40 cm. Da se opr edel at komponenti te na
r adi jal noto i tangenci jal noto napr egawe i pomestuvaweto vo
pr avec na r adi usot na vnatr e{nata kontur a.

r
R
P
V

Sl . 5.5

Re{eni e:

r
B
r A u + =
( ) ( )
(
=
2
1 1
1
r
B
A
E
r
v v
v
o

od gr ani ~ni te usl ovi

za r=40 cm; u=0
za r=25 cm; o
r
=30 kN/cm
2
sl edi
0
40
40 = +
B
A
A B = 1600
( ) ( ) 30
25
1600
3 0 1 3 0 1
3 0 1
21000
2
=
(
A
, , A
,

A=0,0038
B=6,0883
r
,
r , u
0883 6
0038 0 + =

161
( ) ( )
(
=
2
0883 6
1 1 0038 0
1
r
,
,
E
r
v v
v
o

5.6. Def or maci i i te na si te to~ki vo eden debel oyi den ci l i ndar vo
nenapr egnata sostojba se nul a ako vo ni v vl adee ednakva po~etna
temper atur a T
0
. Da se r azgl eda osnosi metr i ~en sl u~aj na r amni nski
napr egawa. Da se postavat r avenki te za komponenti te na
def or maci i te i napr egawata vo r adi jal en i tangenci jal en pr avec.
Da se postavi di f er enci jal nata r avenka na r amnote` a na
napr egaweto pr eku pomestuvaweto u(r) vo r adi jal en pr avec zemaj}i
go vo pr edvi d temper atur noto pol e T(r).

r
u
(
r
)
T(r)
O

Sl . 5.6.

Re{eni e:

Ravenki te na def or maci i te se

2
r
B
A
dr
du
r
= = c
2
r
B
A
r
u
+ = =
c

Od hukovi ot zakon za r amni nski napr egawa

( )
0
T T
E E
t
r
r
+
= o
o v
o
c

( )
0
T T
E E
t
r
+ +
= o
o
o v
c

0
T ) r ( T ) r ( T = A
) T ( E
t r r
A o c o v o

=

162
) T ( E
t r
A o c o o v

= +
| |
v
A o
v
v
A o v c v c
v
o

|
.
|
\
|
+
= + +
=
1
1
1
1
2 2
T E
r
u
dr
du E
T ) (
E
t
t r r

| |
v
A o
v
v
A o v c c v
v
o

|
.
|
\
|
+
= + +
=
1
1
1
1
2 2
T E
r
u
dr
du E
T ) (
E
t
t r r

O
d
r
d
r
o
o + o
r
o
r
d
r

Sl . 5.6 a.

0
2
2 = + +

o o o o

d
sin dr d r d ) dr r )( d (
r r r

apr oksi maci ja
2 2
d d
sin ~
0 =
+
r dr
d
r
r

o o
o

0
1
1
1
1
1
2
0
2 2
2
2
=
(
+ |
.
|
\
|

|
|
.
|
\
|
+
u
r dr
du
) (
) ( r
E
dr
dT
dr
dT E
u
r
dr
du
r
dr
u d E
t
v
v
v
v
o v v
v
dr
dT
) ( u
r
dr
du
r
dr
u d
t
o v + = + 1
1 1
2 2
2


163

6. TANKOYI DNI
OSNOSI METRI ^NI
REZERVOARI


164


165
Pr i odr eduvawe na napr egawata kaj tankoyi dni te osnosi metr i ~ni
r ezer voar i ja kor i sti me Lapl asovata r avenka

o
o o p
R R
c
c
m
m
= +

kade {to se

o
m
napr egawe vo mer i di janska r amni na odnosno vo pr esekot na
sadot so r amni na koja ja sodr ` i oskata na si metr i ja na sadot
o
c
napr egawe vo ci r kul ar na r amni na odnosno vo pr esek
nor mal en na mer i di janskata r amni na
p pr i ti sok
o
debel i na na yi dot na sadot
R
m
r adi us na kr i vi na vo mer i di janski pr avec
R
c
r adi us na kr i vi na vo ci r kul ar en pr avec

Pr esmetka na sf er en sad pod dejstvo na r amnomer en pr i ti sok od gas

Pr i pr esmetka na sf er ni sadovi bl agodar eni e na centr al nata
si metr i ja na sadot i mame

R R R
c m
= =
n
p p = pa dobi vame o o o = =
c m

o
o
2
R p
n

=

Pr esmetka na ci l i ndr i ~en r ezer voar pod dejstvo na vnatr e{ en
pr i ti sok

Vo ci l i ndr i ~ni ot del =
m
R ; R R
c
= i
n
p p = pa ci r kul ar noto
napr egawe e
o
o
R p
n
c
= dodeka mer i di janskoto napr egawe e

o
o
2
R p
n
m
=


166
6.1. Sf er en r ezer voar za kompr i mi r an gas so vnatr e{en di jametar d,
optovar en e so vnatr e{en pr i ti sok p. Da se opr edel i mi ni mal nata
debel i na na yi dot na r ezer voar ot ako dozvol enoto napr egawe e
o
doz
. Da se pr i meni hi potezata na Huber -Mi zes-Henki .

d
p
o

Sl . 6.1

Re{eni e:

Od r avenkata na Lapl as sl edi

o
o o p
R R
c
c
m
m
= + ; Zar adi sf er nata f or ma na r ezer voar ot o o o = =
c m
;
2
d
R R
c m
= = pa sl edi
o
o o o
4
p d
c m
= = =

Ekvi val entnoto napr egawe spr ema hi potezata na Huber - Mi zes - Henki
e

doz c m c m e
p d
o
o
o o o o o s
= + =
4
2 2
sl edi
doz
p d
o
o
4

=


167
6.2. Daden e sf er en r ezer voar so vnatr e{en di jametar d za ~uvawe na
gas pod pr i ti sok p. Da se opr edel i debel i nata o na yi dot na
r ezer voar ot ako dozvol enoto napr egawe na ednoosno zategawe na
mater i jal ot e o
0
. Da se pr i meni hi potezata za najgol emo
tangenci jal no napr egawe (hi poteza na Tr eska).

d
p
o

Sl . 6.2

Re{eni e:

Spor ed hi potezata za najgol emo tangenci jal no napr egawe (hi poteza na
Tr eska) pr i ~i na za nastanuvawe na gr ani ~na sostojba na napr egawata
se maksi mal ni te tangenci jal ni napr egawa. Za dvoosna sostojbana
napr egawata kade
3 2 1
o o o > > vo koor di naten si stem o
1
0 o
2

def i ni r ano e podr a~je na si gur nost vo f or ma na {estoagol ni k kade

1
o o =
e
za 0
1
> o i 0
2
> o
2
o o =
e
za 0
1
< o i 0
2
< o
2 1
o o o =
e
za 0
1
> o i 0
2
< o
o
1
0
o
o
0
o
o
2
0
o
0

Sl . 6.2 a

168

0
4
o
o
o o s
= =
p d
e m

0
4o
o
p d
>

6.3. Dol g ci l i ndr i ~n r ezer voar so sf er ni dna i ma vnatr e{en
di jametar d=400 mm, i e i zl o` en na dejstvo na vnatr e{en pr i ti sok
od p=80 bar. Da se opr edel i mi ni mal nata debel i na o na r ezer voar ot
sogl asno so hi potezata na najgol ema speci f i ~na r abota za pr omena
na f or mata, ako napr egaweto na gr ani cata na te~ewe na
mater i jal ot i znesuva o
T
=240 N/mm
2
. Stepenot na si gur nost pr oti v
pojava na tr ajni pl asti ~ni def or maci i i znesuva s=1,5.

d
o
p

Sl . 6.3

Re{eni e:

Gi r azgl eduvame si l i te {to dejstvuvaat vo mer i di janski pr avec
odnosno vo pr avec na z oskata po dol ` i na na r ezer voar ot po {to go
odr eduvame i mer i di janskoto napr egawe

z
o
m
o
c

Sl . 6.3 a

= 0 Z
( ) 0
4 4 4
2
4
2 2 2 2
= + +
=
(
(
+
+
o o o t
t
o
t t o t
m m
d p
d d ) d (
p
d


169
( ) o o o t
t
o
4 4
2
p d
d
p d
m
=
+
=

Gi r azgl eduvame i si l i te vo sr edi na na ci l i ndr i ~en del vo
ci r kul ar en pr avec

z
o o 1
c
1
d
o
o
o o 1
c
p d 1
x

Sl . 6.3 b

= 0 X
0 2 = o o o p
c

m c
d p
o
o
o 2
2
=
=

Ekvi val entnoto napr egawe e sl edno

s
T
m c m c e
o
o o o o o s + =
2 2

s
p d p d p d p d
T
e
o
o o o o
o s
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+
|
.
|
\
|
=
4 2 4 2
2 2

s
p d p d
T
e
o
o o
o s
= +
=
4
3
1 2 1 2
4
2 2

000865 0
10 240
5 1 10 8 4 0
4
3
4
3
6
6
,
, , s p d
T
>

=

>
o
o m
o > 9 mm


170
6.4. Ci l i ndr i ~en r ezer voar so r adi us R i vi so~i na H cel osno e
i spol net so te~nost so gusti na . Debel i nata na obvi vkata na
r ezer voar ot e o. Dnoto na r ezer voar ot e debel a pl o~a ~i e vl i jani e
tr eba da se zanemar i . Da se opr edel at napr egawata vo
mer i di janski i ci r kul r aen pr avec vo obvi vkata na r ezer voar ot vo
to~ka koja se nao|a na dl abo~i na od 0,9H.

R
H
o

Sl . 6.4

Re{eni e:

Si l ata {to dejstvuva vr z dnoto e ) H g ( ) R ( t
2

Od usl ovot za r amnote` a H g R R
m
= t o t o
2
2 se odr eduva
mer i di janskoto napr egawe

o
o
2
R H g
m

=

Pr i ti sokot na dl abo~i na od H ,9 0 i znesuva H g , 9 0 pa so kor i stewe
na Lapl asovata r avenka

o
o o p
R R
c
c
m
m
= + ; kade =
m
R ; R R
c
= sl edi
o
o
R H g ,
c

=
9 0


171
6.5. Rezer voar so ci l i ndr i ~na obvi vka i pol usf er i ~no dno e i spol net
so te~nost so gusti na . Debel i nata na yi dot na r ezer voar ot e o, a
modul ot na el asti ~nost na mater i jal ot e E. Radi usot na
pol usf er ata i vi si nata na ci l i ndr i ~ni ot del e R. Da se opr edel at
mer i di janskata i ci r kul ar nata komponenta na napr egaweto vo
to~ki te A, B i C.
R
R
A
B
C
o

Sl . 6.5.

Re{eni e:

za to~kata A od usl ovot za r amnote` a

0
3
4
2
1
2
3 2
= |
.
|
\
|
+ t t t o o R R R g R
m

sl edi

o
o
2
6
5 R g
m

=

od

o
o o p
R R
c
c
m
m
= + kade =
m
R i R R
c
= i 0 = p

sl edi

0 =
c
o .

za to~kata B od usl ovot za r amnote` a


172
0
3
4
2
1
2
3
= |
.
|
\
|
t t o o R g R
m

sl edi

o
o
2
6
5 R g
m

=

od

o
o o p
R R
c
c
m
m
= + kade =
m
R vo ci l i ndr i ~en del i R R
m
= vo sf er en del
soodvetno, R
c
= o i R g p =
napr egaweto vo ci l i ndr i ~ni ot del posl e zamenata e
o
o
2
R g
c

= ,
dodeka napr egaweto vo sf er ni ot del e
o
o
2
6
1 R g
c

= .
Za to~kata C i mame o o o = =
c m
i R R R
c m
= = ; R g p 2 = pa ako
zameni me vo
o
o o p
R R
c
c
m
m
= + sl edi
o
o o o
2
R g
c m

= = = .

6.6. Da se opr edel at napr egawata vo konusni ot r ezer voar daden na
sl i kata. Rezer voar ot e pol n so voda.

a y
h
R = h tg a
r(y) = y tg a

Sl . 6.6.


173
Re{eni e:

h

-

y
y
R
c
a
o
Q
m
a

Sl . 6.6 a.

o o t o o o t
o
sin y
Q
cos tg y
Q
m

=

=
2 2

( ) ( ) ( ) =
(
+ = = y y r y h y r g V g Q t t
2 2
3
1

|
.
|
\
|
= y h tg y g
3
2
2 2
o t
o
o
o
o o t
o t
o
2
2 2
3
2
1
2
1
2
3
2
cos
h
y
sin
y h g
sin y
y h tg y g
m
|
.
|
\
|

=

|
.
|
\
|

= ; 1 0 s s
h
y

od r avenkata na Lapl as

o
o o p
R R
c
c
m
m
= +
=
m
R ;
o
o
o
o
o
2
cos
sin
y
cos
tg y
cos
) y ( r
R
c
=
= =
o
o o p
R R
c
c
m
m
= +
( )
|
.
|
\
|

=

=
= |
.
|
\
|
h
y
h
y
cos
sin h g
cos
sin
y y h g
R p
h
y
c
c
1
2
2
2
o
o
o
o
o
o
o
o


174
m
o
c
o
+
+

Sl . 6.6 b.

6.7. Da se opr edel at napr egawata vo r ezer voar ot daden na sl i kata.
Rezer voar ot e pol n so voda.

R
o
R cos
h( ) = R sin
0
0
0
0

Sl . 6.7.

Re{eni e:


175
h( ) = R sin
o
0
o o
r dr
r( ) = R cos o o

Sl . 6.7 a.

o
o
dr=ds sin
m
d
o
d
s

=
R
d
m
o

Sl . 6.7 b.

0 2 = Q cos ) v ( r
m
0 t o o
0 t o
o
2
2 cos R
Q
m

=
= = =
} }
2 2
2 2
t
0
t
0
o o o o t o o t d cos R sin R cos R g dr ) ( h ) ( r g Q
= =
=
=
= =
} }
2
3
2
2 3
2 2
t
0
t
0
t
o o
o
o o o t du u R g
du d cos
u sin
d sin cos R g
( ) 0 t
0
t
o
t
3 3
3
3
1
3
2
2
3
2 sin R g
sin
R g = =
( )
( )
0
0
o
0 t o
0 t
o
2
3 3
2
3 3
1
3
1
2
1
3
2
cos
sin R g
cos R
sin R g
m

=

=
o
o o p
R R
c
c
m
m
= +
za sf er a R
m
= R
c
= R

176
|
.
|
\
|
=
R
) ( ) ( p
R ) (
m
c
0 o
o
0
0 o
) sin( R g ) ( h g ) ( p 0 0 0 = =
( )
=
|
|
.
|
\
|

=
0
0
o
o
0
0 o
2
3
1
3
1
cos
sin R g ) sin( R g
R ) (
c

|
.
|
\
|

=
0
0
0
o
2
2
1
2
3
1
cos
sin
sin
R g

o
0 o
g R
) (
m

= =
2
3
1
0
o
0
0
o
t
0 o
t
0
g R
cos
) sin ( g R
lim ) (
m

=

= =
2
2
3 2
2
2
1 1
3
1
2

o
0 o
2
3
1
0
R g
) (
c

= =
o
0
0 t
o
t
0 o
t
0
2
2
2
2
2
1 1
2
2
3
1
2
R g
cos
sin
lim sin
R g
) (
c

=
(
(
(

= =

R g
o
1
3
2
o 3
R g
1

2
3
2
R g
o
1
-
+
+
-
o
m c
o

Sl . 6.7 v.


177
6.8. Dol gci l i ndr i ~en r ezer voar so nadvor e{en di jametar D=3000 mm,
i zl o` en e na dejstvo na vnatr e{en pr i ti sok p=0,5 MPa. Da se
opr edel i napr egaweto sogl asno so hi potezata za speci f i ~na
di stor zi ska ener gi ja (ener gi ja za pr omena na f or mata) i za i sti ot
r ezer voar so i sti di menzi i da se opr edel i maksi mal ni ot pr i ti sok
p
max
ako o
doz
=160 MPa.

3
0
0
0

m
m
2
0

m
m
p

Sl . 6.8.

p = 0,5 MPa
D = 3000 mm
5 37
02 0
5 1 5 0
,
,
, , R p
c
=
=
o
o MPa
o
z
A
F
= o
44 3
4
96 2
5 0
2
,
,
, A p F
v
= = =
t
MPa
19 0
4
96 2
4
3
2 2
,
,
A
o
= =
t t
m
2

1 18
19 0
44 3
,
,
,
A
F
o
z
= = = o MPa
48 32 1 18 5 37 1 18 5 37
2 2 2 2
, , , , ,
z c z c e
= + = + = o o o o o MPa

maksi mal ni ot pr i ti sok go opr edel uvame na sl edni ot na~i n

p
,
, p R p
c
75
02 0
5 1
=
=
o
o
p ,
,
, p
A
F
o
z
2 36
19 0
88 6
=
= = o
88 6
4
96 2
2
, p
,
p A p F
v
= = =
t

160 1 65 2 36 75 2 36 75
2 2 2 2
= = + = + = p , p , p ) p , ( ) p (
z c z c e
o o o o o MPa
46 2
1 65
160
,
,
p = = MPa


178


179

7. DI NAMI ^KI
OPTOVARUVAWA


180


181
Vo pr esmetki te vl i jani eto na di nami ~ki te si l i obi ~no se zema vo
pr edvi d pr eku takanar e~eni ot di nami ~ki koef i ci ent k
d
. Za da se
najde maksi mal nata si l a, napr egawe i l i pomestuvawe di nami ~kot o
optovar uvawe se zamenuva so stati ~ko, a stati ~kata si l a, napr egawe
i l i pomestuvawe se pomno` uva so di nami ~ki ot koef i ci ent odnosno

st d d
F k F = ,
st d d
k o o = i l i
st d d
k o o =

kade {to se

k
d
di nami ~ki koef i ci ent
F
st
stati ~ka si l a
F
d
di nami ~ka si l a
o
st
napr egawe od dejstvo na stati ~ka si l a
o
d
napr egawe od dejstvo na di nami ~ka si l a
o
st
stati ~ki ugi b
o
d
di nami ~ki ugi b

Pr esmetka na ja` e pr i di gawe na tovar

Pr i odr eduvawe na si l ata vo ja` eto ja kor i sti me sl ednava postapka

st d d
N k N = ; z q G N
st
+ = ;
g
z
k
d

+ =1

kade {to

N
d
vkupna si l a vo ja` eto
G tovar
q te` i na na ja` e na edi ni ca dol ` i na
g zabr zuvawe pr i sl obodno pa|awe
z i zmi nat pat na tovar ot
z zabr zuvawe na tovar ot i ja` eto

Pr esmetka na udar no optovar uvawe

Pr i udar odnosno vzaemno dejstvo me|u dve tel a vo dvi ` ewe pr i {to
doa|a do nagl a pr omena za mnogu kr atok vr emenski i nter val , na
br zi ni te na dvete tel a, pr i {to }e r azgl edame dva sl u~ai

Sl u~aj koga masata na udr enoto tel o e mnogu mal a vo odnos na masata
na tel oto koe { to pa|a

Pr i odr eduvawe na di nami ~ki ot ugi b ja kor i sti me sl ednava postapka

st d d
k o o = kade di nami ~ki ot koef i ci ent e
st
d
H
k
o
2
1 1 + + =


182
kade {to e

H vi si na od koja tel oto pa|a

Sl u~aj koga masata na udr enoto tel o ne e zanemar l i va

Postapkata se sostoi vo bar awe na pr i bl i ` no r e{eni e kade
konti nui r ano r aspr edel enata masa se zamenuva so edna koncentr i r ana
masa na mestoto na udar ot pa di nami ~ki ot koef i ci ent e

G
Q
H
k
st
d
0
1
1 2
1 1
o
o
+
+ + =

kade {to se

o
koef i ci ent na r edukci ja koj zavi si od na~i n na potpi r awe
na gr edata i od vi dot na udar ot (nadol ` en i l i popr e~en)
Q
0
te` i na na gr edata
G te` i na na tel oto


183

7.1. Tovar so te` i na G sl obodno pa|a od vi so~i na H vr z to~kata D od
nosa~ot ABCD. F or mata i di menzi i te se dadeni na ski cata. Da se
opr edel i di nami ~ki ot koef i ci ent k
d
. Masata na nosa~ot da se
zanemar i , a udar ot da se smeta za apsol utno neel asti ~en.

a
a
3a/4
H
A
B
C
D
G
E,I

Sl . 7.1

Re{eni e:

Za da go opr edel i me di nami ~ki ot koef i ci ent tr eba pr ethodno da go
opr edel i me stati ~ki ot ugi b pr eku opr edel uvawe na vl i jatel ni ot
koef i ci ent o
11
odnosno
11
o o = G
st

a
a
3a/4
A
B
C D
G
E,I
s
t
o

Sl . 7.1 a.


184
a
a
3a/4
A
B
C D
S = 1 E,I
o
1
1
1
Y
X
B
B
A
X
z
3
1
z
2
z

Sl . 7.1 b.

Tabel a 7.1.

m z
m

) z ( M
m 1

1
a z s s
1
0
1
8
3
z
2 a z s s
2
0
2
8
3
z
3
a z
4
3
0
3
s s
3
z

| |
3
3
4
3
0
2
3 1
2
0
1
1
2
1
11
64
15
8
3
2
1
a dz ) z ( dz z
I E
dz
I E
) z ( M
a
a
n
m
b
a
m
m
m
m
=
(
(
(
(
+ |
.
|
\
|
=
} }
}
=
o
3
15
128
1 1
2
1 1
a G
H H
k
st
d
+ + = + + =
o


185
7.2. Tovar so te` i na G sl obodno pa|a od vi so~i na H vr z to~kata C od
r e{etkasti ot nosa~ BCD. Si te stapovi na r e{etkata i maat
r azl i ~i ta povr {i na na popr e~en pr esek A dadeni na ski cata i i st
modul na el asti ~nost E. F or mata i di menzi i te na r e{etkata se
dadena na ski cata. Da se opr edel i di nami ~ki ot koef i ci ent k
d
.
Udar ot da se smeta za apsol utno neel asti ~en.

B
C
D
A
2A
G
A
H
a
a

Sl . 7.2

Re{eni e:

Gi odr eduvame si l i te vo stapovi te pod dejstvo na si l a G. Si l i te vo
stapovi te ni vnata dol ` i na kako i povr {i nata na ni vni te popr e~ni
pr eseci dadena e vo tabel ata {to sl eduva
B
C
D
A
2A
A
a
a
Y
D
X
D
X
B
G
1
2
3

Sl . 7.2 a.

186
Tabel a 7.2.

i l
i
A
i
N
i
1 a A 0
2 a A G
3
2 a
2A
2 G

Go odr eduvame stati ~ki ot ugi b {to nastanuva od dejstvo na si l ata G
pr eku pr esmetka na def or maci onata r abota

( )
A E
G a
A E
l N
A
i
i
i i
d
+
=

=

=
2
2 1
2
1
2 3
1
2

( )
A E
G a
G
A
d
st
+
=
c
c
=
2 1
o

Di nami ~ki ot koef i ci ent e

( )
A E
G a
H H
k
st
d
+
+ + = + + =
2 1
2
1 1
2
1 1
o

7.3. Da se opr edel i di nami ~ki ot ugi b vo to~kata C od r e{etkastata
konstr ukci ja ako tovar ot so te` i na G pa|a od vi so~i na H na to~kata
C. Povr {i nata na popr e~ni ot pr esek na si te stapovi e i sta i
i znesuva A. modul ot na el asti ~nost e i sto taka i st za si te stapovi
i i znesuva E.

a a
a
H
A
B C
D
G
1 2
3
4
5

Sl . 7.3


187
Re{eni e:

Gi opr edel uvame si l i te vo stapovi te od r e{etkata od dejstvo na
tovar ot i od dejstvo na edi ne~nata si l a i vr ednosti te gi zapi {uvame
vo tabel ata podol u dodeka r eakci i te vo potpor i te od dejstvo na
tovar ot i od dejstvo na edi ne~nata si l a gi odr eduvame od usl ovi te za
r amnote` a

2
G
Y
A
= ;
2
G
Y
B
=
2
G
Y
A
= ;
2
G
Y
B
=

a a
a
A
B C
D
G
1 2
3
4 5
Y
A
B
Y

Sl . 7.3 a

a a
a
A
B C
D
S = 1
1 2
3
4 5
Y
A B
Y

Sl . 7.3 b


188

Tabel a 7.3.

i N
qi
i
N
l
i
1
2
G

2
1

a
2
2
G

2
1

a
3 G 1 a
4
2
2 G

2
2

2 a
5
2
2 G

2
2

2 a

Di nami ~ki ot ugi b go opr edel uvame na sl edni ov na~i n

st din
k o o =
=
=
5
1 i
i i qi
st
A E
l N N
o
( )
A E
a G
a
G
a G a
G
a
G
A E
+
=
(
(
|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
+ + |
.
|
\
|
|
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=
2
2 2 3
2
2
2
2
2
2
2
1
2 2
1
2
1
( ) a G
A E H H
k
st
+

+ + = + + =
2 2 3
2
1 1
2
1 1
o

( )
( )
A E
a G
a G
A E H
din
|
|
.
|
\
|
+

+ + =
2
2 2 3
2 2 3
2
1 1 o


189
7.4. Tovar G=19620 N pa|a od vi so~i na H=0,03 m na sr edi nata na nosa~ot
so dol ` i na l=6 m. Nosa~ot i ma kr u` en popr e~en pr esek so
di jametar d=15 cm i e i zr aboten od mater i jal so modul na
el asti ~nost E=21,610
4
N/m
2
. Da se opr edel i napr egaweto vo
sr edi nata na gr edata.

A B
C
G
E,I
a a
H

Sl . 7.4

Re{eni e:

A B
C
G
E,I
a a
Y
A
B
Y

Sl . 7.4 a

st
st max
H
o
o o
2
=
4
4 4
10 2485 0
64
15 0
64

= = = ,
, d
I
t t
m
4

0164 0
10 2485 0 10 6 21 48
6 19620
48
4 4
3 3
,
, ,
I E
l G
st
=

=
=

o m
2
d
I
M
y
I
M
W
M
max st
= = = o
29430
4
6 19620
4
=
=
l G
M Nm
6
4
10 83 88
2
15 0
10 2485 0
29430
=
=

,
,
,
st
o
6 6
10 96 119
0164 0
03 0 2
10 83 88
2
=
= = ,
,
,
,
h
st
st max
o
o o N/m
2
.

190

7.5. Tovar so te` i na G pu{ten e sl obodna da pa|a od vi so~i na H pr i
{to udi r a vo sr edi nata na el asti ~no potpr ena pr osta gr eda so
dol ` i na l. Aksi jal ni ot moment na i ner ci ja na pr esekot na gr edata
za oskata nor mal na na r amni nata na cr te` ot e I. Modul ot na
el asti ~nost na mater i jal ot od koj {to e i zr abotena gr edata
i znesuva E, a kr utosta na pr u` i nata e c. Da se opr edel i
di nami ~ki ot koef i ci ent k
d
.

A
B
C
c
G
EI
l/2 l/2
H

Sl . 7.5

Re{eni e:

za i deal no kr uta gr eda koga I ugi bot vo sr edi nata na gr edata vo
to~kata B i znesuva
c
/ Q 4
, dodeka na kr ajot od gr edata vo to~kata C
ugi bot i znesuva
c
/ Q 2

A
B
C
c
G
EI
l/2 l/2
Y
A
Y
C
o
o
B1
C

Sl . 7.5 a

191

za i deal no kr uta pr u` i na kade c ugi bot vo sr edi nata na gr edata
vo to~kata B i znesuva
I E
l G
48
3

A
B
C
G
EI
l/2 l/2
Y
A Y
C
o
B2

Sl . 7.5 b

Vkupni ot stati ~ki ugi b i znesuva

A
B
G
EI
o
B2
C
o
B1
Bst
o

Sl . 7.5 v

|
|
.
|
\
|
+ =
+ =
I E
l
c
G
I E
l G
c
G
st
48 4
1
48
2
2
1
3 3
o
st
H
k
o
2
1 1 + + =
|
|
.
|
\
|
+
+ + =
I E
l
c
G
H
k
48 4
1
2
1 1
3


192


193

I. POVA@NI MATEMATI ^KI
OBRAZSCI


194


195
Tr i gonometr i ski i hi per bol i ~ki f unkci i

1
2 2
= + o o cos sin
o
o
o
cos
sin
tg =
| o | o | o sin cos cos sin ) sin( + = +
| o | o | o sin cos cos sin ) sin( =
| o | o | o sin sin cos cos ) cos( = +
| o | o | o sin sin cos cos ) cos( + =
o o o cos sin sin = 2 2
o o o
2 2
2 sin cos cos =
2
1
2
o o cos
sin

=
2
1
2
o o cos
cos
+
=

o
0 30 45 60 90 180 270 360
sino 0
2
1

2
2

2
3

1 0 1 0
coso 1
2
3

2
2

2
1

0 1 0 1
tgo 0
3
3

1
3

0

0
ctgo
3
1
3
3

0

0

Tabl i ~no der i vi r awe

Osnovni pr avi l a na der i vi r aweto

Ako c e konstanta toga{
0 = ' ) c (
1 = ' ) x (
| | ) x ( g ) x ( f ) x ( g ) x ( f ' ' =
'

| | ) x ( f c ) x ( cf ' =
'

| | ) x ( g ) x ( f ) x ( g ) x ( f ) x ( g ) x ( f ' + ' =
'

| |
2
) x ( g
) x ( g ) x ( f ) x ( g ) x ( f
) x ( g
) x ( f ' '
=
'
(

| |
2
) x ( f
) x ( f c
) x ( f
c '
=
'
(


196
Tabl i ca na der i vi r awe na osnovni f unkci i

C y = 0 = ' y
n
x y =
1
= '
n
nx y
x y =
x
y
2
1
= ' (x>0)
x sin y = x cos y = '
x cos y = x sin y = '
tgx y =
x cos
y
2
1
= '
ctgx y =
x sin
y
2
1
= '
x arcsin y =
2
1
1
x
y
= ' ) x ( 1 <
x arccos y =
2
1
1
x
y
= ' ) x ( 1 <
arctgx y =
2
1
1
x
y
+
= '
arcctgx y =
1
1
2
+
= '
x
y
x
a y = a ln a y
x
= ' (a>0)
x
e y =
x
e y = '
x ln y =
x
y
1
= ' (x>0)
x log y
a
=
x
e log
a ln x
y
a
= = '
1
(x>0, a>0)

Neodr edeni i ntegr al i

Osnovni pr avi l a na i ntegr i r awe

Ako ) x ( f ) x ( F = ' toga{
}
+ = C ) x ( F dx ) x ( f
kade C e i ntegr aci ona konstanta
} }
= dx ) x ( f A dx ) x ( Af kade A e konstanata A0
| |
} } }
= dx ) x ( f dx ) x ( f dx ) x ( f ) x ( f
2 1 2 1

Ako
}
+ = C ) x ( F dx ) x ( f i ) x ( u = e der i vabi l na toga{
}
+ = C ) u ( F du ) u ( f

Tabl i ca na ednostavni i ntegr al i


197
}
+
+
=
+
C
n
x
dx x
n
n
1
1

}
+ = C x ln
x
dx

}
+ =
+
C
a
x
arctg
a
a x
dx 1
2 2

}
+
+
C
a x
a x
ln
a
a x
dx
2
1
2 2

C a x x ln
a x
dx
+ + + =
+
}
2 2
2 2

}
+ =
C
a
x
arcsin
x a
dx
2 2

}
+ = C
a ln
a
dx a
x
x

C e dx e
x x
+ =
}

C x cos xdx sin + =
}

C x sin xdx cos + =
}

}
+ = C tgx
x cos
dx
2

}
+ = C ctgx
x sin
dx
2

}
+ = C
x
tg ln
x sin
dx
2

}
+ |
.
|
\
|
+ = C
x
tg ln
x cos
dx
4 2
t

Stepenuvawe na bi nomi

( )
2 2 2
2 b b a a b a + =
( )
3 2 2 3 3
3 3 b b a b a a b a + =
( )
n n n n n n n
b ) ( b a
n
b a
n
b a
n
a b a 1
3 2 1
3 3 2 2 1
+ +
|
|
.
|
\
|

|
|
.
|
\
|
+
|
|
.
|
\
|
=

)! p n ( ! p
! n
p
n
=
|
|
.
|
\
|

n ! n = 3 2 1
) p n ( )! p n ( = 2 1

Razl o` uvawe na f aktor i

( )( ) b a b a b a + =
2 2


198
) b b a a )( b a ( b a
2 2 3 3
+ =
1 2 2 2 2 2 1 2 2 2
+ + + + =
n n n n n n
b ab b a a )( b a ( b a
) b a b a )( b a b a ( b a
n n
n n
n n
n n n n
2 2
2 2 2 2
2 2
+ + + = +
2 2 3 2 3 2 2 2 1 2 1 2
+ + + + =
n n n n n n
2 2 3 2 3 2 2 2 1 2 1 2
+ + + = +
n n n n n n

Logar i tmi

c a log
b
= ; a b
c
= za (a>0, b>1)
c log a log ) c a ( log
b b b
+ =
c log a log
c
a
log
b b b
= |
.
|
\
|

a log n ) a ( log
b
n
b
=
a log
n
) a ( log
b
n
b
1
=
x log ln x log x ln
e
= = 10 ;
x ln e log x log x log = =
10

Ravenki

od pr v stepen

1 1 1
c y b x a = +
2 2 2
c y b x a = +
D
D
x
1
= ;
D
D
y
2
=
2 2
1 1
1
b c
b c
D = ;
2 2
1 1
2
c a
c a
D = ; 0
2 2
1 1
= =
b a
b a
D

kvadr atni r avenki

0
2
= + + c bx ax
a
ac b b
x
,
2
4
2
2 1

=

kubni r avenki

0
2 3
= + + + c bz az z ; ( )( )( )
3 2 1
2 3
z z z z z z c bz az z = + + +
a z z z = + +
3 2 1
; b z z z z z z = + +
1 3 3 2 2 1
; c z z z =
3 2 1

so smena
3
a
x z = se dobi va r educi r ana kubna r avenka

199
0
3
= + + q px x ;
3
3
2
a b
p

= ;
27
9 2 27
3
ab a c
q
+
=

r e{eni eto e

v u x + =
0 3 = + p uv
q v u = +
3 3

odnosno

27
3
3 3
p
v u =
q v u = +
3 3

3
3 2
3 2 2
|
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
+ =
p q q
u
3
3 2
3 2 2
|
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
=
p q q
u

di skr i mi nanta

( ) A 27 4
3 2
27 4 4 27
3 2
3 2
=
(
(
|
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
= + =
p q
p q D
(
(
|
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
=
3 2
3 2
p q
A

D=0 si te tr i kor eni se r eal ni , eden e dupl i
D<0 eden kor en e r eal en i dva kor eni se konjugi r ano kompl eksni
D>0 kor eni te se r eal ni i r azl i ~i ti (casus irrecidibilis)
Vo ovaj sl u~aj se upotr ebuva tr i gonometr i ska metoda

( ) | o
sin i cos r i re
p q q
u
i
+ = + = =
|
.
|
\
|
+
|
.
|
\
|
+ =

3 2
3
3 2 2

bi dej}i D>0 i 0
3 2
3 2
<
(
(
|
.
|
\
|
+ |
.
|
\
|
=
p q
A pa p e negati vno
3 2
2
3 2
|
.
|
\
|
= |
.
|
\
|
=
p q
r A
2
q
cos r =

200
3
2
3
2
p
p
q
r
q
cos
= =
|
.
|
\
|
=
3 3
2
1

cos
p
x
|
.
|
\
| +
=
3
2
3
2
2
t
cos
p
x
|
.
|
\
| +
=
3
4
3
2
3
t
cos
p
x


201

II. J AKOSNI HI POTEZI


202


203
Hi poteza za najgol emo nor mal no napr egawe

Hi poteza na Galilei, Lame, Navier, Rankine

( ) ( ) ( ) ( )
|
|
.
|
\
|
+ + + + + + + =
2 2 2 2
4
2
1
2
1
4
2
1
2
1
xy y x y x xy y x y x e
; max t o o o o t o o o o o

ako postoi samo nor mal no napr egawe o vo eden pr avec i tangenci jal no
napr egawe od tor zi ja t toga{

2 2
4
2
1
2
1
t o o o + =
e

Hi poteza za najgol ema dol ` i nska def or maci ja (di l ataci ja)

Hi poteza na Mariote, S. Venant, Grashoff, Bach
Ekvi val entnoto napr egawe se dobi va od najgol emata vr ednost od

( )
3 2 1
o o v o o + =
e
; ( )
3 1 2
o o v o o + =
e
; ( )
2 1 3
o o v o o + =
e

za r amni nska sostojba na napr egawata

2 2
4
2
1
2
1
xy y x y x e
) ( ) ( t o o
v
o o
v
o +
+
+
=


2 2
4
2
1
2
1
t o
v
o
v
o +
+
=
e

ne smee da se pr i menuva kaj nel i near ni el asti ~ni mater i jal i zad
gr ani cata na el asti ~nost

Hi poteza za najgol emo tangenci jal no napr egawe

Hi poteza na Coulomb, Guest, Mohr

Se kor i sti pr i pojava pl asti ~ni def or maci i pr edi zvi kani od
l i zgawa i soodvetni tangenci jal ni napr egawa, pr i {to
ekvi val entnoto napr egawe pr i r amni nska sostojba na napr egawata e

2 2
4
xy y x e
) ( t o o o + =



204
2 2
4t o o + =
e

Hi poteza za najgol ema speci f i ~na di stor zi ska ener gi ja
(def or maci ona r abota za pr omena na obl i kot)

Hi poteza na Huber, Mises, Hencky, Schleicher

Pr i ednoosno zategawe ekvi val entnoto napr egawe e

( ) ( ) ( ) | |
2
3 1
2
3 2
2
2 1
2
1
o o o o o o o + + =
e

Pr i dvoosna sostojba na napr egawata ekvi val entnoto napr egawe e

2 1
2
2
2
1
o o o o o + =
e

Pr i r amni nska sostojba na napr egawata ekvi val entnoto napr egawe e

2
2 2
3
2
3
2
xy
x x x x
e
t
o o o o
o + |
.
|
\
|
+ |
.
|
\
| +
=

Hi poteza na el asti ~na gr ani ~na sostojba

Hi poteza na Mohr

Ekvi val entnoto napr egawe e

2 2
4
2
1
2
1
t o o o +
+
+
=
K K
e
kade
p
z
K
0
0
o
o
=

kade {to se

z 0
o
p 0
o


205

III. STATI ^KI OPREDELENI
NOSAÎ


206

Tabl i ca III 1. Re{avawe na stati ~ki opr edel eni nosa~i

r
e
d
e
n

b
r
o
j

O
p
t
o
v
a
r
u
v
a
w
e

n
a

n
o
s
a
~

R
e
a
k
c
i
i

M
a
k
s
i
m
a
l
e
n

m
o
m
e
n
t

M
a
k
s
i
m
a
m
a
l
e
n

o
t
k
l
o
n

f

m
a
k
s
i
m
a
l
e
n

n
a
k
l
o
n

1
A
l
|
F
f

F Y
A
=

l F

I E
l F
3
3

I E
l F
=
2
2
|
2
A
l
|
f

l q Y
A
=

2
2
l q

I E
l q
8
4

I E
l q
=
6
3
|

2
3
A
l
|
f
M

0 =
A
Y

M

I E
l M
2
2

I E
l M
= |
4
A
l
|
f
q
o

2
l q
Y
A
=

6
2
l q

I E
l q
30
4

I E
l q
=
24
3
|
5
A
l
|
f
o

2
l q
Y
A
=

3
2
l q

I E
l q
120
11
4

I E
l q
=
8
3
|

3
6
A
l
|
F
f
a

F Y
A
=

a F

) a l (
I E
a F
3
6
2

I E
a F
=
2
2
|
7
A
l/2
|
F
f
l/2
B
o

2
F
Y
A
=
2
F
Y
B
=

4
l F

I E
l F
48
3

I E
l F
=
16
2
o
I E
l F
=
16
2
|
8
A
l/2
|
q
f
l/2
B
o

2
l q
Y
A
=
2
l q
Y
B
=

8
2
l q

I E
l q
38
5
4

I E
l q
=
24
3
o
I E
l q
=
24
3
|

4
9
A
l/2
|
F
f
l/2
B
o
a b

b
l
F
Y
A
=
a
l
F
Y
B
=

l
b a F

l I E
b a F

3
2 2

) b l (
I E
b a F
+

=
6
o
) a l (
I E
b a F
+

=
6
|
10
A
l/2
|
F
f
l/2
B
o
a
F
a

F Y
A
=
F Y
B
=

a F

) a l (
I E
a F
2 2
4 3
24

) a l (
I E
a F
=
2
o
) a l (
I E
a F
=
2
|
11
A
l/2
|
q f
l/2
B
o
o

6
l q
Y
A
=
3
l q
Y
B
=

2
27
3
l q
za l , x 5774 0 =

I E
l q
,
4
00652 0
za l , x 519 0 =

I E
l q
=
3
360
7
o
I E
l q
=
45
3
|

5
12
A
l/2
|
M
f
l/2
B
o

l
M
Y
A
=
l
M
Y
B
=

M

I E
l M
2
27
3

za l , x 4226 0 =

I E
l M
=
3
o
I E
l M
=
6
|
13
A
l/2
|
M
f
l/2
B
o
M
1 2

l
M M
Y
A
1 2

=
l
M M
Y
B
2 1
=

za
2 1
M M >
1
M

( )
2 1
2
16
M M
I E
l
+

za
2
l
x =

( )
2 1
2
6
M M
I E
l
+
= o
( )
2 1
2
6
M M
I E
l
+
= |
14
A
l/2
|
f
l/2
B
o
F
a

l
a F
Y
A
=
) a l (
l
a F
Y
B

=

a F
za del od A do B
I E
l a F
,
2
0642 0
za to~ka C
( ) a l
I E
a F
+
3
2

I E
l a F

=
6
o
I E
l a F

=
3
|
) a l (
I E
a F
3 2
6
+
=

6
15
A
l/2
|
f
l/2
B
o

a
C
q

) a l (
l
q
Y
A
2 2
2
=

2
2
) a l (
l
q
Y
B
+ =
za a l >
( )
2
2
2 2
8l
a l q

za
l
a l
x
2
2
2 2
=
2
2
a q
M
B
=

za to~ka C
( ) | |
2 2 3
4 3
24
a l l a
I E
a q

) a l (
I E
l F
2 2
2
24

= o
) a l (
I E
l F
2 2
4
24

= |
| | ) a l ( l a
I E
F
2 2 3
2 6
24

=

16
A
l/2
|
f
l/2
B
o
F F
a a

F Y
A
=
F Y
B
=

a F
za del od A do B
I E
l a F
8
2

za to~ka C
( ) l a
I E
a F
3 2
6
2
+

I E
l a F

=
2
o
I E
l a F

=
2
|
) l a (
I E
a F
+
=
2

17
A
l/2
|
f
l/2
B
o

a a
C

|
.
|
\
|
+ =
2
l
a q Y
A

|
.
|
\
|
+ =
2
l
a q Y
B

|
|
.
|
\
|
2
2
4 2
a
l q

2
2
a q
M
A
=
2
2
a q
M
B
=
za del od A do B
|
.
|
\
|

2 2
2
3
8
5
48
a l
I E
l q

za to~ka C
( )
3 2 3
3 6
24
a l a l
I E
a q

) a l (
I E
l q
2 2
6
24

= o
) a l (
I E
l q
2 2
6
24

= |
) l l a a (
I E
q
3 2 3
6 4
24
+
=

IV. STATI ^KI NEOPREDELENI
NOSAÎ


2

Tabl i ca IV 1. Re{avawe na stati ~ki neopr edel eni nosa~i
r
e
d
e
n

b
r
o
j

n
o
s
a
~

r
e
a
k
c
i
i

m
o
m
e
n
t
i

u
g
i
b

n
a
k
l
o
n

1
A
l
F
B
a b

|
|
.
|
\
|
=
2
2
3
2
l
b
l
b F
Y
A

|
.
|
\
|
+
=
l
b
l
q F
Y
B
2
2
2
2

|
.
|
\
|
+

=
l
b
l
b a F
M
A
1
2

b Y M
B B
=
za a x <
( ) x Y M
I E
x
f
A A x
+
= 3
6
2

za a x >
( )
( )
I E
a x F
x Y M
I E
x
f
A A x
+ +
=
6
3
6
3 2

l I E
b a F

=
4
2
|

2
A
l
F
B
a b

F Y
A
16
11
=
F Y
B
16
5
=

l F M
A
=
16
3

l F M
max
=
32
5

za 5 0, x =
I E
l F
f
x
=
768
7
3

I E
l F
, f
max
=
3
009317 0
za l , x 5528 0 =

I E
l F
=
32
2
|
3
A
l
q
B

l q Y
A
=
8
5

l q Y
B
=
8
3

8
2
l q
M

=
2
128
9
l q M
max
=
za l , x 625 0 =
za 5 0, x =
I E
l q
f
x
=
192
4

I E
l q
f
max
=
185
4

za l , x 579 0 =

I E
l q
=
48
3
|

4
4
A
l
q
B
o

l q Y
A
=
0
5
2

l q Y
B
=
0
10
1

15
2
0
l q
M
A
=
5 15
2
0
l q
M
max
=
za l , x 4428 0 =
za 5 0, x =
I E ,
l q
f
x
=
6 426
4
0

I E ,
l q
f
max
=
6 418
4
0

za l , x 552 0 =

I E
l q
=
120
3
0
|
5
A
l
q
B
o

l q Y
A
=
0
40
9

l q Y
B
=
0
40
11

2
0
120
7
l q M
A
=
6 23
2
0
,
l q
M
max
=
za l , x 671 0 =
za 5 0, x =
I E
l q
f
x
=
349
4
0

I E ,
l q
f
max
=
8 327
4
0

za l , x 598 0 =

I E
l q
=
80
3
0
|
6
A
l
F
B
a b

( ) a l
l
b F
Y
A
2
3
2
+
=

( ) b l
l
a F
Y
B
2
3
2
+
=

2
2
l
b a F
M
A

=
2
2
l
b a F
M
B

=
3
2 2
2
l
b a
F M
C
=
I E l
b a F
f
C

=
3
3 3
3

|
|
.
|
\
|
+
=
b a
b a
I E
F
f
max
3 3
2
3 2

za
b a
l
x
3
2
+
=

0 = = | o

5
7
A
l
F
B
a b

2
F
Y Y
B A
= =

8
l F
M M M
C B A
= = =

I E
l F
f
C
=
192
3

0 = = | o
8
A
l
q
B

2
l q
Y Y
B A
= =
12
2
l q
M M
B A
= =
24
2
l q
M
C
=
za l , x 5 0 =

I E
l q
f
max
=
384
4

0 = = | o
9
A
l
q
B
o

l q , Y
A
=
0
15 0
l q , Y
B
=
0
35 0
30
2
0
l q
M
A
=
20
2
0
l q
M
B
=
6 46
2
0
,
l q
M
max
=
za l , x 548 0 =
za 5 0, x =
I E
l q
f
x
=
768
4

I E
l q
f
max
=
764
4

za l , x 525 0 =

0 = = | o

V. VLI J ATELNI KOEF I CI ENTI


220


221
Odr eduvawe na vl i jatel ni te koef i ci enti so pomo{ na tabl i ca

Pr i pr i mena na postapkata na Ver e{~agi n za pr esmetka na
vl i jatel ni te koef i ci enti
ij
o ,
qi
A gi kor i sti me i zr azi te
ji jm im
m m
im jm
m m
ij
A
I E
A
I E
o q q o =
=

1 1

im qm
m
m
qj
A
I E
1
q A

kade {to se

m br oj na pr omeni na momenti te i l i kr utosta na svi tkuvawe
ji ij
a a =
vl i jatel ni koef i ci enti
qi
A

m
I E
kr utost na svi tkuvawe
jm
A
povr {i na na di jagr amod edi ne~na si l a
im
q
te` i {te
qm
A
povr {i na na di jagr amod tovar

Pr oi zvodi te
im jm
A q i
jm im
A q i
im qm
A q mo` at da se pr i ka` at vo
obl i k
m m im jm
K l A = q pa vl i jatel ni te koef i ci enti mo` at de se pr i ka` at
vo obl i k

m
m m
m
ij
K
I E
l

= o ;
m
m m
m
qj
K
I E
l

= A

Gol emi nata K
m
se odr eduva od sl ednata tabl i ca

kade {to se

l dol ` i na na nosa~ot
m, m or di nati na di jagr amot na l evi ot kr aj na posmatr anata
dol ` i na l
n, n or di nati na di jagr amot na desni ot kr aj na posmatr anata
dol ` i na l

Vl i jatel ni ot koef i ci ent za del ot od nosa~ot so dol ` i na l go
pr esmetuvame na toj na~i n {to vr z osnova na obl i kot na di jagr amot od
edi ne~ni te si l i , od tabel ata go odr eduvame K
m
i go mno` i me so
stvar na dol ` i na na del ot od nosa~ot i potoa go del i me so
soodvetnata kr utost za i sti ot del od nosa~ot.

ji ij
o o =

K

m

n

m

m n

a1 a2
t

m n

n m
n m
2
1
m m
2
1
) n m ( m +
2
1
t m
2
1

n

m n
2
1
n n
3
1
m n
6
1
) n m ( n 2
6
1
+ ) a ( t n
1
1
6
1
+

m

m m
2
1
n m
6
1
m m
3
1
) n m ( m + 2
6
1

) a 1 ( t n
6
1
2
+

m n

m ) n m ( +
2
1
n ) n m ( 2
6
1
+ m ) n m ( + 2
6
1
| | ) n m ( n ) n m ( m 2 2
6
1
+ + + | | ) a ( n ) a ( m t
1 2
1 1
6
1
+ + +

a1 a2
t

m t
2
1
n ) a ( t
1
1
6
1
+ m ) a ( t
2
1
6
1
+ | | ) a ( n ) a ( m t
1 2
1 1
6
1
+ + + t t
3
1


226

qi
A

K

m

n

m

m n

a1 a2
t

kvadr atna par abol a

m t
3
2
n t
3
1
m t
3
1
) n m ( t +
3
1
) a a ( t t
2 1
1
3
1
+
kvadr atna par abol a
m

m m
3
1
n m
12
1
m m
4
1
) n m ( m + 3
12
1

kubna par abol a
m

m m
4
1
n m
60
7
m m
15
2
) n m ( m 7 8
60
1
+

kubna par abol a
n

m n
4
1
n n
15
2
m n
60
7
) n m ( n 8 7
60
1
+

kubna par abol a
m

m m
2
1
n m
20
1
m m
5
1
) n m 4 ( m
20
1
+

VI. DOZVOLENI NAPREGAWA


226

Tabel a VI 1. Osnovni podatoci za jagl er odni ~el i ci , obi ~ni so gar anti r ani mehani ~ki osobi ni J US C.B0.500

hemi ski sostav gar anti r ani mehani ~ki kar akter i sti ki
gr ani ca na r azvl ekuvawe
debel i na
C P S
cvr sti na na
zategnuvawe do 16 mm od 160 do 40 mm nad 40 mm
i zdol ` uvawe
pr i ki newe
oznaka % % % kN/cm
2
kN/cm
2
kN/cm
2
kN/cm
2
%
000 33-50
0270 0,17 0,06 0,06 34-42 21 20 19 28
0370 0,20 0,06 0,06 37-45 24 23 22 25
0460 0,25 0,06 0,06 42-50 26 25 24 22
0545 0,30 0,05 0,05 50-60 30 29 28 20
0645 0,30 0,05 0,05 60-72 34 33 32 15
0745 0,30 0,05 0,05 70-85 37 36 35 10

Tabel a VI 2. Osnovni podatoci za ~el i ci za nose~ki konstr ukci i J US C.B0.501

hemi ski sostav gar anti r ani mehani ~ki kar akter i sti ki
C P S
cvr sti na na
zategnuvawe
gr ani ca na
r azvl ekuvawe
i zdol ` uvawe
pr i ki newe
oznaka % % % kN/cm
2
kN/cm
2
%
0370 0,2 0,06 0,06 37-45 22-24 25
0460
0461
0471 0,2 0,05 0,05 42-50 24-26 22
0561
0562
0563 0,2 0,05 0,045 52-62 34-36 22

2

Tabel a VI 3. Ostanati mehani ~ki kar akter i sti ki

modul na el sti ~nost E= 2,010
4
do 2,210
4
kN/cm
2

modul na l i zgawe G= 7,710
3
do 8,510
3
kN/cm
2

Poasonov koef i ci ent v= 0,3
l i near en koef i ci ent na {i r ewe o= 1,2110
5
K
1
gusti na = 7850 kg/m
3

Tabel a VI 4. Dozvol eni napr egawa za ~el i k

vi d na napr egawe
I sl u~aj na
optovar uvawe
II sl u~aj na
opter etuvawe
doz
o
pr i ti sok
svi vawe
zategnuvawe
v
o
3
2

v
o
4
3

osnoven
mater i jal
doz
t
smol knuvawe
v
o
3 3
2

v
o
3 4
3

doz
o
pr i ti sok na obvi vka
na dupka dozI
o 2
dozII
o 2
doz
t
smol knuvawe dozI
, o 8 0
dozII
, o 8 0
zakovki
doz
o
zategnuvawe (da se
odbegnuva) dozI
, o 3 0
dozII
, o 3 0

VII. KRI TI ^NA SI LA PRI
I ZVI TKUVAWE


2

3
Kr i ti ~na si l a pr i i zvi tkuvawe

l
0
,
5

l
o
F
kr

l
l
o
F
kr

l
l
o
F
kr

l
l
o
F
kr

Sl i ka VII-1.
Tabel a VII 1.

sl u~aj Kr i ti ~na si l a Sl obodna dol ` i na
1
2
2
4l
I E
F
min
k

=
t

l l 2
0
=
2
2
2
2
l
I E
F
min
k

=
t

l , l 7 0
0
=
3
2
2
4
l
I E
F
min
k

=
t

l , l 5 0
0
=
4
2
2
l
I E
F
min
k

=
t

l l =
0

Dozvol eni naponi pr i i zvi tkuvawe

Tabel a VII 2.

neeel asti ~no podr a~je
(Tetmaer )
El asti ~no
podr a~je (Ojl er )
mater i jal E
[kN/cm
2
]
o
k
[kN/cm
2
] o
k
[kN/cm
2
]
dr vo
3
10 1
100 < 0194 0 93 2 , , 100 >
2
1
9870

l eano
` el ezo
4
10 1
80 < 2
0053 0 20 1 6 77 , , , +
80 >
2
1
98700

0370
4
10 1 2 ,
5 108, < 129 0 3 530 , , 5 108, >
2
1
197400

0461
4
10 1 2 ,
8 101, < 114 0 31 , 8 101, >
2
1
212200

0561
4
10 1 2 ,
85 < 062 0 5 33 , , 85 >
2
1
222100

Koef i ci ent na i zvi tkuvawe e

Tabel a VII 3.

min
i
l
0
=
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120
dr vo 1,02 1,10 1,19 1,3 1,43 1,59 1,78 2,03 2,36 2,83 3,43 4,09
0370 1,03 1,06 1,1 1,16 1,24 1,34 1,47 1,63 1,86 2,23 2,65
0461 1,03 1,06 1,12 1,19 1,28 1,4 1,55 1,75 2,07 2,53 3,01
0561 1,04 1,09 1,17 1,27 1,41 1,6 1,88 2,37 2,93 3,54 4,21

Tabel a VII 3. pr odol ` eni e

min
i
l
0
=
130 140 150 160 170 180 190 200 210 220 230 240 250
dr vo 4,79 5,56 6,38 7,26 8,2 9,19 10,24 11,35
0370 3,11 3,61 4,14 4,71 5,32 5,96 6,64 7,36 8,11 8,9 9,73 10,6 11,5
0461 3,53 4,1 4,7 5,35 6,04 6,77 7,55 8,36 9,22 10,12 11,06 12,04 13,07
0561 4,95 5,74 6,58 7,49 8,46 9,48 10,57 11,71 12,91 14,17 15,48 16,86 18,29

VIII. MOMENTI NA I NERCI J A I
OTPORNI MOMENTI


2

Tabel a VIII1.

Moment na i ner ci ja Otpor en moment Stati ~ki moment Pr esek
Povr {i na
cm
2

I
x
cm
4
I
y
cm
4
W
x
cm
3
W
y
cm
3
S
x
cm
3
S
y
cm
3

x
y
h
b

h b

12
3
h b

12
3
b h

6
2
h b

6
2
b h

8
2
h b

8
2
b h

x
y
a
a

2
a

12
4
a

12
4
a

6
3
a

6
3
a

8
3
a

8
3
a


2
x
y
a
a

2
a

12
4
a

12
4
a

12
2
3
a

12
2
3
a

12
2
3
a

12
2
3
a

x
y
h
b

2
h b

36
3
h b

48
3
b h

24
2
h b

24
2
b h

2
81
4
h b

24
2
b h

x
y
a
a

4
3
2
a

96
3
4
a

96
3
4
a

32
3
a

48
3
3
a

27
3
a

48
3
3
a

3
a
a
x
y

2
3 3
2
a

16
3 5
4
a

16
3 5
4
a

3
8
5
a

16
3 5
3
a

2
3
a

72
3 21
3
a
x
y
R

t
2
R

4
4
t R

4
4
t R

4
3
t R

4
3
t R

3
3
2
R

3
3
2
R

4
x
y
R
r

( )
2 2
r R t

( )
4 4
4
r R
t

( )
4 4
4
r R
t

( )
4 4
4
r R
R

t

( )
4 4
4
r R
R

t

( )
3 3
3
2
r R

( )
3 3
3
2
r R

x
y
R
d

o t R 2

o t
3
R

o t
3
R

o t R

o t R

o t
2
2R

o t
2
2R

5
x
y
R

2
t R

|
.
|
\
|

t
t
9
8
8
4
R

8
4
t
R

3
191 0 R , =

8
3
t
R

3
502 0 R , =

3
3
R

x
y
h
b
H
B

h b H B

12
3 3
h b H B

12
3 3
b h B H

6
3 3
h b H B

6
3 3
b h B H

8
2 2
h b H B

8
2 2
b h B H

IX. TABL I CI ZA PROF I LI


2

êl i ~ni I nosa~i (pr of i l i ) JUS C.B3.131-1962

kade {to se

h vi si na na pr of i l
b {i r i na na pojas
d debel i na na r ebr o
t debel i na na pojas
g speci f i ~na te` i na
I
x
, I
y
momenti na i ner ci ja
W
x
, W
y
otpor en moment
h
b
d
b/4
t
x
y

Tabel a IX1.

oznaka I 80 I 100 I 120 I 140 I 160 I 180 I 200 (I 220)
h= 80 100 120 140 160 180 200 220 mm
b= 42 50 58 66 74 82 90 98 mm
d= 3,9 4,5 5,1 5,7 6,3 6,9 7,5 8,1 mm
t= 5,9 6,8 7,7 8,6 9,5 10,4 11,3 12,2 mm
A= 758 1060 1420 1830 2280 2790 3350 3960 mm
2

g= 5,95 8,32 11,2 14,4 17,9 21,9 26,3 31,1 kg/m
I
x
= 77,8 171 328 573 935 1450 2140 3060 cm
4

I
y
= 6,3 12,2 21,5 35,2 54,7 81,3 117 162 cm
4

W
x
= 19,5 34,2 54,7 81,9 117 161 214 278 cm
3

W
y
= 3 4,88 7,41 10,7 14,8 19,8 26 33,1 cm
3


2

Tabel a IX1. (pr odol ` eni e)

oznaka I 240 I 260 (I 280) I 300 (I 320) I 340 (I 360) (I 380) I 400
h= 240 260 280 300 320 340 360 380 400 mm
b= 106 113 119 125 131 137 143 149 155 mm
d= 8,7 9,4 10,1 10,8 11,5 12,2 13 13,7 14,4 mm
t= 13,1 14,1 15,2 16,2 17,3 18,3 19,5 20,5 21,6 mm
A= 4610 5340 6110 6910 7780 8680 9710 10700 11800 mm
2

g= 38,2 41,9 48 54,2 61,1 68,1 76,2 84 92,6 kg/m
I
x
= 4250 5740 7590 9800 12510 15700 19610 24010 29210 cm
4

I
y
= 221 288 364 451 555 674 818 975 1160 cm
4

W
x
= 354 442 543 653 782 923 1090 1250 1460 cm
3

W
y
= 41,7 51 61,2 72,2 84,7 98,4 114 131 149 cm
3

3
êl i ~ni [ nosa~i (pr of i l i ) JUS C.B3.141-1962

kade {to se

h vi si na na pr of i l
b {i r i na na pojas
d debel i na na r ebr o
t debel i na na pojas
e
I
x
, I
y
W
x
, W
y
otpor en moment
h
b
b/2
t
x
y

Tabel a IX2.

oznaka [65 [80 [100 [120 [140 [160 [180 [200 ([220) [240 [260 ([280) [300
h= 65 80 100 120 140 160 180 200 220 240 260 280 300 mm
b= 42 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 mm
d= 5,5 6 6 7 7 7,5 8 8,5 9 9,5 10 10 10 mm
t= 7,5 8 8,5 9 10 10,5 11 11,5 12,5 13 14 15 16 mm
A= 903 1100 1350 1700 2040 2400 2800 3220 3740 4230 4830 5330 5880 mm
2

g= 7,09 8,64 10,6 13,4 16 18,8 22 25,3 29,4 33,2 37,9 41,8 46,2 kg/m
e= 14,2 14,5 15,5 16 17,5 18,4 19,2 20,1 21,4 22,3 23,6 25,3 27 mm
I
x
= 57,5 106 206 364 605 925 1350 1910 2690 3600 4820 6280 8030 cm
4

I
y
= 14,1 19,4 29,3 43,2 62,7 85,3 114 148 197 248 317 399 495 cm
4

W
x
= 17,7 26,5 41,2 60,7 86,4 116 150 191 245 300 371 448 535 cm
3

W
y
= 5,07 6,36 8,49 11,1 14,8 18,3 22,4 27 33,6 39,6 47,7 57,2 67,8 cm
3


4
êl i ~ni agol ni nosa~i (pr of i l i ) JUS C.B3.101-1962

kade {to se

e
b {i r i na
h vi si na
d debel i na
I
x
, I
y
I
q
W
x
,

W
y
otpor en moment
W
q

otpor en moment
i
q

r adi us na enr ci ja
b
d
x
y
e
b
d
e
q

h
d
x
y
e
b
d
e
q

Tabel a IX3.

oznaka
20x20x
3
25x25x
3
25x25x
4
30x30x
3
30x30x
4
30x30x
5
35x35x
4
40x40x
4
40x40x
5
45x45x
5
A= 112 142 185 174 227 278 267 308 379 430 mm
2

g= 0,88 1,12 1,45 1,36 1,78 2,18 2,1 2,42 2,97 3,38 kg/m
e= 6 7,3 7,6 8,4 8,9 9,2 10 11,2 11,6 12,8 mm
2

I
x
=I
y
= 0,39 0,79 1,01 1,41 1,81 2,16 2,96 4,48 5,43 7,83 cm
4

I
q
= 0,15 0,31 0,4 0,57 0,76 0,91 1,24 1,86 2,22 3,25 cm
4

W
x
=W
y
= 0,28 0,45 0,58 0,65 0,86 1,04 1,18 1,56 1,91 2,43 cm
3

W
q
= 0,18 0,3 0,37 0,48 0,61 0,7 0,88 1,18 1,35 1,8 cm
3

i
q
= 3,7 4,7 4,7 5,7 5,8 5,7 6,8 7,8 7,7 8,7 mm

5


oznaka
50x50x
5
50x50x
6
55x55x
6
60x60x
6
60x60x
7
65x65x
7
70x70x
9
75x75x
8
75x75x
10
80x80x
8
A= 480 569 631 691 903 870 1190 1150 1410 1230 mm
2

g= 3,77 4,47 4,95 5,42 7,09 6,83 9,34 9,03 11,1 9,66 kg/m
e= 14 14,5 15,6 16,9 17,7 18,5 20,5 21,3 22,1 22,6 mm
2

I
x
=I
y
= 11 12,8 17,3 22,8 29,1 33,4 52,6 58,9 71,4 72,3 cm
4

I
q
= 4,59 5,24 7,24 9,43 12,1 13,8 22 24,4 29,8 29,6 cm
4

W
x
=W
y
= 3,05 3,61 4,4 5,29 6,88 7,18 10,6 11 13,5 12,6 cm
3

W
q
= 2,32 2,57 3,28 3,95 4,84 5,27 7,59 8,11 9,55 9,25 cm
3

i
q
= 9,8 9,6 10,7 11,7 11,6 12,6 13,6 14,6 14,5 15,5 mm


oznaka
80x80x
10
80x80x
12
90x90x
9
90x90x
11
100x100x
10
100x100x
12
110x110x
10
110x110x
12
120x120x
11
120x120x
13
A= 1510 1790 1550 1870 1920 2270 2120 2510 2540 2970 mm
2

g= 11,9 14,1 12,2 14,7 15,1 17,8 16,6 19,7 19,9 23,3 kg/m
e= 23,4 24,1 25,4 26,2 28,2 29 30,7 31,5 33,6 34,4 mm
2

I
x
=I
y
= 87,5 102 116 138 177 207 239 280 341 394 cm
4

I
h
= 35,9 43 47,8 57,1 73,3 86,2 98,6 116 140 162 cm
4

W
x
=W
y
= 15,5 18,2 18 21,6 24,7 29,2 30,1 35,7 39,5 46 cm
3

W
h
= 10,9 12,6 13,3 15,4 18,4 21 22,7 26,1 29,5 33,3 cm
3

i
h
= 15,4 15,3 17,6 17,5 19,5 19,5 21,6 21,5 23,5 23,4 mm


6


oznaka
130x130x
12
130x130x
14
140x140x
14
140x140x
16
150x150x
14
150x150x
16
160x160x
15
160x160x
17
200x200x
16
200x200x
18
A= 3000 3470 3720 4220 4030 4570 4610 5180 6180 6910 mm
2

g= 23,6 27,2 29,2 33,2 31,6 35,9 36,2 40,7 48,5 54,3 kg/m
e= 36,4 37,2 40,2 40,9 42,1 42,9 44,9 45,7 55,2 56 mm
2

I
x
=I
y
= 472 540 692 775 845 949 1100 1230 2340 2600 cm
4

I
h
= 194 223 282 318 347 391 453 506 943 1050 cm
4

W
x
=W
y
= 50,4 58,2 69,3 78,2 78,2 88,7 95,6 108 162 181 cm
3

W
h
= 37,7 42,4 49,7 55 58,3 64,4 71,3 78,3 121 133 cm
3

i
h
= 25,4 25,3 27,5 27,4 29,4 29,3 31,4 31,3 39,1 39 mm


oznaka
20x30x
3
20x30x
4
20x40x
3
30x45x
4
40x60x
5
40x60x
6
40x60x
7
40x80x
6
50x65x
5
50x65x
7
A= 142 185 172 287 479 568 655 689 554 760 mm
2

g= 1,11 1,45 1,35 2,25 3,76 4,46 5,14 5,41 4,35 5,97 kg/m
e
x
= 9,9 10,3 14,3 14,8 19,6 20 20,4 28,5 19,9 20,7 mm
2

e
y
= 5 5,4 4,4 7,4 9,7 10,1 10,5 8,8 12,5 13,3 mm
2

I
x
= 1,25 1,59 2,79 5,78 17,2 20,1 23 44,9 23,1 31 cm
4

I
y
= 0,44 0,55 0,47 2,05 6,11 7,12 8,07 7,59 11,9 15,8 cm
4

W
x
= 0,62 0,81 1,08 1,91 4,25 5,03 5,79 8,73 5,11 6,99 cm
3

W
y
= 0,29 0,38 0,3 0,91 2,02 2,38 2,74 2,44 3,18 4,31 cm
3

7


50x100x
10
55x75x
7
60x90x
6
60x90x
8
65x80x
8
65x100x
9
65x100x
11
65x130x
10
75x130x
8
80x120x
8
A= 1410 866 869 1140 1100 1420 1710 1860 1590 1550 mm
2

g= 11,1 6,8 6,82 8,96 8,66 11,1 13,4 14,6 12,5 12,2 kg/m
e
x
= 36,7 24 28,9 29,7 24,7 33,2 34 46,5 43,6 38,3 mm
2

e
y
= 12 14,1 14,1 14,9 17,3 15,9 16,7 14,5 16,5 18,7 mm
2

I
x
= 141 47,9 71,7 92,5 68,1 141 167 321 276 226 cm
4

I
y
= 23,4 21,8 25,8 33 40,1 46,7 55,1 54,2 68,3 80,8 cm
4

W
x
= 22,2 9,39 11,7 15,4 12,3 21 25,3 38,4 31,9 27,6 cm
3

W
y
= 6,17 5,32 5,61 7,31 8,41 9,52 11,4 10,7 11,7 13,2 cm
3


oznaka
80x120x
10
80x120x
12
90x130x
10
90x130x
12
100x150x
10
100x150x
12
100x200x
12
100x200x
14
A= 1910 2270 2120 2510 2420 2870 3480 4030 mm
2

g= 15 17,8 16,6 19,7 19 22,6 27,3 31,6 kg/m
e
x
= 39,2 40 41,5 42,4 48 48,9 70,3 71,2 mm
2

e
y
= 19,5 20,3 21,8 22,6 23,4 24,2 21 21,8 mm
2

I
x
= 276 323 358 420 552 650 1440 1650 cm
4

I
y
= 98,1 114 141 165 198 232 247 282 cm
4

W
x
= 34,1 40,4 40,5 48 54,1 64,2 111 128 cm
3

W
y
= 16,2 19,1 20,6 24,4 25,8 30,6 31,3 36,1 cm
3

LI TERATURA


2

3
[1] Tr ajkovski D., J akost na mater i jal i te II, Uni ver zi tet Sv.
Kl i ment Ohr i dski , Bi tol a, 1998.
[2] Cukic R., Ruzic D., Otpornost materijala, Masinski fakultet Univerziteta
u Beogradu, Beograd, 1992.
[3] Dul i } B., Stati ka i jakost na mater i jal i te I, Pr osvetno del o,
Skopje, 1978.
[4] Dul i } B., Stati ka i jakost na mater i jal i te II, Pr osvetno del o,
Skopje, 1978.
[5] Ra{kovi } D., Tabl i ce i z otpor nosti mater i jal a, Gr a evi nska
kwi ga, Beogr ad, 1976.
[6] Banic M., J ojic K., Nedeljkovic V., Radkovic D., Ruzic D., Cukic R.,
Prirucnik iz otpornosti materijala, Masinski fakultet Univerziteta u
Beogradu, Beograd, 1978.
[7] Targ S. M., Teorijska mehanika, Gradjevinska knjiga, Beograd, 1979.
[8] Vujosevic L., Duric S., Zbirka resenih zadataka iz dinamike, Naucna
knjiga, Beograd, 1979.
[9] Raskovic D., Zbirka zadataka iz mehanike III Teorija oscilacija, Zavod
za izdavanje udzbenika SRSrbije, Beograd, 1969.
[10] Raskovic D., Zbirka zadataka iz mehanike II, Zavod za izdavanje
udzbenika SRSrbije, Beograd, 1967.
[11] Todor ovska - Axi evska Q., Zbi r ka zada~i po teor i ja na
osci l aci i te, Uni ver zi tet Sv. Ki r i l i Metodi j, Skopje, 1983.
[12] Djuric S., Dinamika i teorija oscilacija, Masinski fakultet Univerziteta u
Beogradu, Beograd, 1976.
[13] Mescerski I. V., Zbirka zadataka iz teorijske mehanike, Gradjevinska
knjiga, Beograd, 1979.
[14] Andonovi } B., Mehani ka I, Uni ver zi tet Sv. Kl i ment Ohr i dski ,
Bi tol a, 1996.
[15] Andonovi } B., Zbi r ka r e{eni zada~i od mehani ka I, Uni ver zi tet
Sv. Kl i ment Ohr i dski , Bi tol a, 1996.
[16] J osifovic M., Izbrana poglavja iz elasticnosti i plasticnosti, Masinski
fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd, 1972.
[17] Vilos E., Tehnicka mehanika, Visa tehnicka skola, Bitola, 1975.
[18] Popovic D., Mikicic D., Mehanika Reseni zadaci, Naucna knjiga,
Beograd, 1985.
[19] Tanevska-J osi f ovska R., Gr nar ova-Vetexakovska E., Zbi r ka
zada~i od ki nemati ka, Uni ver zi tet Sv. Ki r i l i Metodi j, Skopje,
1977.
[20] I vanovski H., Teor i ja na osci l aci i te, Uni ver zi tet Sv. Ki r i l i
Metodi j, Skopje, 1983.
[21] Naerlovic-Veljkovic N., Mehanika II, Naucna knjiga, Beograd, 1980.
[22] Djuric S., Zbirka zadataka iz kinematike, Naucna knjiga, Beograd,
1980.
[23] Novacki V., Dinamika elasticnih sistema, Gradjevinska knjiga, Beograd,
1966.
[24] Brcic V., Dinamika konstrukcija, Gradjevinska knjiga, Beograd, 1981.
[25] Vilos E., Jakost na materijalite, Visa tehnicka skola, Bitola, 1976.
[26] Vi l os E., J akost na mater i jal i te II so di nami ~ka jakost,
Uni ver zi tet vo Bi tol a, Bi tol a, 1981.
[27] Axi ev T., Ma{i nski mater i jal i kni ga 2, Ati ng, Skopje, 1996.

4
[28] J ankovic D., Ivanovic G., Todorovic J ., Rakicevic B., Teorija kretanja
motornih vozila, Univerzitet u Beogradu, Mainski fakultet Beograd,
2001.

Zbirka Zadaci Od Jakost Na Materijalite II

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zbirka Zadaci Od Jakost Na Materijalite II

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Uni verzi tet Sv.

Kl i ment Ohri dski

(r) ci r kul ar na komponenta na napr egaweto

(r) ci r kul ar na komponenta na napr egaweto

(r). Da se najdat ovi e vr ednosti za vnatr e{nata r=d/2 i

= dodeka mer i di janskoto napr egawe e

You might also like