Diagnoza psychologiczna

Wykad 1 i 2. 27.02.2013, 13.03.2013

Zaliczenie dwiczeo: praca pisemna, diagnoza pod ktem odpornoci psycho- fizycznej. Egzamin testowy, prg 60%. 1) Diagnoza- z greckiego diagnosis (rozrnianie, osdzanie, ocena) Dia- przez Gignosk- wiedzied Gnose- wiedza osignita porednio Diagnostike, diagnostike techne- sztuka odrniania, rnicowania za pomoc poredniego poznawania.

2) Nauka czy sztuka? Schemat procesu poznania diagnostycznego wg Ziemskiego. Intuicja rozumiana jako skrcone rozpoznanie oparte o dowiadczenie

dane dowiadczenia (zbir cech dotyczcy pewnego stanu rzeczy) Uzasadnienie, rozumowanie rnicujce 3)

Pojcia typw, gatunkw

Diagnozowanie jako czynnod poznawcza: Zbieranie informacji Tworzenie warunkw dla pozyskania informacji Analiza i synteza Integrowanie informacji Wychodzenie poza Hipotekowanie, podejmowanie decyzji Rozwizywanie problemw dostarczone informacje Rozumowanie, porwnywanie Wnioskowanie, uoglnianie, indywidualizowanie Uzasadnianie Korzystanie z wiedzy i dowiadczenia Przetwarzanie danych, a nie tylko ich rejestracja- interesuj nas nie zachowania lecz informacje, ktre nios

Strona 1 z 31

4)

Diagnozowanie jako modelowanie: Modelowanie w umyle diagnosty osobowoci badanego, jego rodowiska Model jest uproszczon wersj obiektu, co umoliwia jego analiz Zawiera kluczowe elementy zjawiska i relacje midzy nimi Umoliwia przeledzenie konsekwencji podjcia lub niepodejmowania interwencji po zdiagnozowaniu Obejmuje okrelony zakres czasowy

5) Diagnozowanie jako sytuacja emotogenna: Badany: koniecznod ujawnienia prywatnoci, wstyd, zaenowanie, lk przed ocen, poczucie podporzdkowania si Badajcy: ciekawod drugiego czowieka, yczliwod, bezstronnod lub poczucie omnipotencji, dominacja, pokusa manipulowania 6) Diagnozowanie jako zoona sytuacja spoeczna: Sytuacja komunikacji interpersonalnej (werbalnej i niewerbalnej) Obie strony odgrywaj przyjte role spoeczne Badany: potrzeba aprobaty spoecznej, podana autoprezentacja, wnosi swj stosunek do osb znaczcych Badajcy: potrzeba akceptacji w roli zawodowej, aprobaty rodowiska, uznania, wnosi swoje wyobraenia o penieniu roli i dowiadczenia spoeczne i zawodowe

7) Diagnozowanie jako kompetencja profesjonalna: Trzy filary kompetencji: Wiedza Umiejtnoci (praktyczne i interpersonalne) System wartoci Dodatkowe kompetencji w rnych specyficznych dziedzinach diagnozowania 8) Diagnozowanie jako interwencja: Wejcie w interakcj diagnostyczn zmienia diagnozowanego czowieka dziki: Wynikom przeprowadzonego badania i podjciu interwencji Autorefleksji podczas badania Kontaktowi z otwart i empatyczn, nie oceniajc osob Wynikom przeprowadzonego badania i nadaniu etykiety 9) Komplementarnod diagnozy i terapii: Diagnoza jest podstaw terapii W trakcie dziaania terapeutycznego dokonywana jest dalsza diagnoza Po jego zakooczeniu konieczna jest ocena rezultatw terapii

Strona 2 z 31

10)

Czym jest diagnoza? Proces postpowania diagnostycznego Efekt tego procesu (wynik badania, orzeczenie) Tymczasowa hipoteza robocza Ostateczna odpowied na pytanie jakim jest czowiek Proces monitorowania w trakcie dziaania diagnostycznego Dziedzina nauki i praktyki

11) Rne definicje diagnozy: Witmer 1896: diagnoza psychologiczna to proces zmierzajcy do zrozumienia, przewidywania i usprawniania zachowania jednostki Rosenzweig: diagnoza psychologiczna, ujta zgodnie z tradycj lekarsk, to nazywanie zaburzeo na podstawie symptomw (symptom jest nieintencjonalny. W psychologii, pacjent generuje pewne symptomy w okrelonym celu, ktrego nie jest wiadomy) Shaffer i Lazarus: diagnoza psychologiczna to zbieranie wszelkich dostpnych danych i Adam Frczek: diagnoza psychologiczna to koocowy efekt czynnoci psychologa nastawionego na: Zidentyfikowanie Wyjanienie zmiennych psychologicznych u jednostki Efekt ten polega na zbudowaniu i uporzdkowaniu systemu twierdzeo informujcych o wasnociach czynnoci, procesw i psychologicznych mechanizmw kierujcych czynnociami oraz ksztatowaniu si tych czynnoci, procesw i mechanizmw jednostki Zaoenia: odnosi si do okrelonego zakresu faktw i jest wykonywana przez osob o okrelonej roli spoecznej, posiadajcej kwalifikacje i narzdzie Hadley: diagnoza to oznaczenie natury i wskazanie rde nieprzystosowawczego sposobu zachowania si English, English: diagnoza to charakterystyka jednostki na podstawie wybranych cech Lewicki: diagnoza to wskazanie na te dysfunkcje mechanizmu sterujcego zachowaniem, ktre sprawiaj, e stosunki czowieka z otoczeniem s niezadowalajce. Ziemski: diagnoza- rozpoznawanie jakiego stanu rzeczy i jego tendencji rozwojowych na podstawie jego objaww, w oparciu o znajomod oglnych prawidowoci Paluchowski, Hornowska: diagnozowanie- proces aktywnego poszukiwania i przetwarzania danych potrzebnych do podjcia decyzji o dziaaniu zmierzajcym do zmiany aktualnego stanu psychospoecznego ludzi 12) Oglny obraz diagnozowania wg Paluchowskiego: Jest to rozpoznawanie istoty i uwarunkowania zoonego stanu rzeczy na podstawie obserwacji jego cech (objaww) i tendencji rozwojowych oraz znajomoci oglnych tendencji rozwojowych oraz znajomoci oglnych prawidowoci panujcych w okrelonej dziedzinie. Uwzgldnia retro gnoz (diagnozowania stanw przeszych) i prognoz (stanw przyszych)

Strona 3 z 31

13) Jeli nie wykonuje si diagnozy . Zatraca si specyfik zawodu psychologa Diagnoza to jedno z trzech podstawowych zadao psychologa: Psychoprofilaktyka, promocja zdrowia Diagnoza psychologiczna Pomoc psychologiczna i psychoterapia Peni suebn role wobec doradztwa, pomocy, interwencji, oddziaywao reedukacyjnych, psychoterapii, itp. Musi byd wykonywana celowo, nie moe byd sztuk dla sztuki 14) Diagnoza powinna: Ujmowad specyficzne, wyrnione ze wzgldu na postawione pytania wasnoci czowieka na tle innych wasnoci uporzdkowanych wedle jednolitego schematu Zawierad informacje o aktualnym stanie zmiennych psychologicznych na tle danych o przeksztacaniu si tych zmiennych Byd przedstawiona za pomoc pojd wyjaniajcych, opartych na materiale opisowym, charakteryzujcym obserwowalne zachowanie si czowieka 15) Rodzaje diagnozy: Diagnoza caociowa =/= fragmentaryczna Diagnoza ostateczna poparta badaniem psychologicznym =/= diagnoza robocza, tymczasowa Intuicyjna =/= potwierdzona badaniem psychologicznym Diagnoza negatywna (zaburzeo, objaww, deficytw) =/= pozytywna (diagnoza zasobw jednostki i rodowiska jako podstawy przystosowania, kompensacji, wyrwnaniu brakw, warunkw ywienia) Funkcje diagnozy: Deskryptywno- ewaluatywna (opis odpowiada na pytanie: jaki jest czowiek?) Eksplanacyjna (wyjanienie- dlaczego tak jest?) Predykcyjna (dlaczego bdzie wanie tak, a nie inaczej?) Prognostyczna (przewidywanie) Korekcyjna (co zrobid, aby uzyskad podany stan rzeczy?)

16)

Modele diagnozy
1) Nozologiczny model diagnozy klinicznej- odpowiada modelowi biologicznemu (leki). cile powizany z modelem medycznym, odwoanie si do jednostek chorobowych, rnicowanie objaww, celem przedstawienia konkretnej diagnozy Diagnoza ma pomc przede wszystkim psychiatrze. Psychiatra mg zrezygnowad z diagnozy, jeli bya niezgodna z przypuszczeniami psychologa. Test MMPI- w pierwotnej wersji zbadano chorych np. na schizofreni, a wyniki uznano za typowe dla schizofrenikw. Test mia odzwierciedlad diagnoz psychiatryczn. Strona 4 z 31

Przyjto klasyfikacj chorb i zaburzeo psychicznych. Diagnoza lekarska i psychologiczna byy podobne, bo obie baday symptomy, ktre wizay si w grupy. Udzia pacjenta kooczy si na badaniu, nie byo psychoterapii, leczono za pomoc medykamentw. Diagnoza o pacjencie a nie dla pacjenta. Pacjent traktowany przedmiotowo, jako przedmiot do zbadania. Zjawisko Rumpelstilzchena- istnieje co takiego jak czarodziejska moc nazwania. Jeli diagnoza zostanie ujta w sowa, to pacjent i jego rodzina czuj si uspokojeni. Skoro jest diagnoza, to wiadomo te, jak to leczyd. Diagnoza nozologiczna do tego si najczciej sprowadza, eby nazwad problem. Konsekwencje dla psychologa: Mae moliwoci oddziaywania, diagnoza bya ograniczeniem jego moliwoci Przyjcie pojcia jednostki chorobowej (dla psychologw mniej przydatnej, gdy nie uczestniczyli w leczeniu). Psychopatologia to czd wsplna psychologii i psychiatriipsycholog ma prawo obserwowad pojawiajce si symptomy, ktre czymy nastpnie w zespoy. Dychotomiczne mylenie o badanym (zdrowy- chory). Badany traktowany przedmiotowo (obiekt) Diagnoza dla lekarza (nie dla badanego) Przyczyny zaburzeo tkwi wycznie w jednostce. Nie badano okolicznoci wiata zewntrznego.

2) Model funkcjonalny- etap humanizacji w psychoterapii W wikszym stopniu wykorzystuje wiedz psychologiczn Diagnoza psychologiczna nie pokrywa si z diagnoz lekarsk. Nie po to badamy, eby lekarz podj leczenie, a ju zwaszcza leczenie farmakologiczne. Diagnoza ma w wikszym stopniu wpyw na udzia psychologa w procesie terapii. Dziaania psychologa maj powodowad zmniejszenie dyskomfortu pacjenta, albo jego rozwj. Zwykle wybiera si kilka kryteriw, ktre wskazuj na adaptacj pacjenta. Diagnoza nie jest dychotomiczna- opisujemy cechy, ukadamy je na kontinuum (od bardzo dobrej relacji z otoczeniem, do bardzo zej) Psycholog decyduje o kryteriach prawidowej regulacji Diagnoza dla pacjenta. Pacjent traktowany podmiotowo, jako osoba, a nie przedmiotowo. Diagnoza wyjania pacjentowi rne rzeczy, psycholog wsppracuje z pacjentem nad wyborem metody, ktra pozwoli te problemy usund. Psycholog gruje nad pacjentem w terapii, to on podejmuje decyzje, nawet jeli pyta o zdanie pacjenta. Konsekwencje: Umoliwia podjcie psychoterapii Moe byd stosowana w innych ni lecznictwo psychiatryczne, dziaach- wizieniach, wojsku, w resocjalizacji, w chorobach somatycznych, itp. Jest prac twrcz, nie rutynow Pogbiona, holistyczna Oparta na wiedzy teoretycznej o mechanizmach zaburzeo i praktyce klinicznej Strona 5 z 31

Zaburzenie regulacji stosunkw z otoczeniem: Czy jedn z przyczyn s przyczyny psychologiczne? Jaka jest natura czynnikw psychologicznych? Czy nieadekwatnod zachowania jest proporcjonalna do tych przyczyn? Mechanizm przyczynowo- skutkowy zaburzeo Czy istniej czynniki kompensujce? Jakie czynniki psychologiczne mog byd pomocne w usuniciu zaburzenia? Stan osoby badanej nieznany Stwierdzamy zdolnoci do regulacji stosunkw z otoczeniem Stwierdzenie niezdolnoci do regulacji stosunkw z otoczeniem Opis przejaww niezdolnoci Okrelenie przyczyn i psychologicznych mechanizmw niezdolnoci Okrelenie waciwoci i procesw psychologicznych pomocnych w likwidacji niezdolnoci Korygowanie niezdolnoci

3) Model psychospoeczny- negocjowanie diagnozy z klientem, negocjowanie zrozumienia na czym polega problem, dochodzi si do wsplnego wniosku, ktry niekoniecznie zawiera etykiet psychiatryczn. Uwzgldnia spoeczny kontekst diagnozy Praca psychologa wie si z zapewnieniem systemowi spoecznemu funkcjonalnoci (selekcja osb waciwych do penienia rl spoecznych, zwolnienie z rl spoecznych oraz pomoc osobom majcym trudnoci w regulacji stosunkw z otoczeniem) Diagnoza psychologiczna jest w interesie jednostki, ale i spoeczeostwa Odwouje si i rozszerza poprzednie modele, zawiera poprzednie diagnozy. Diagnoza dla pacjenta i dla spoeczeostwa- pojawia si wtek protodiagnozy- to, co wnosi ze sob pacjent i o czym mwi jego otocznie (np. skierowanie na diagnoz od pedagoga szkolnego, celem potwierdzenia ich wasnego zdania na temat problemw z uczniem) Selekcja- dotyczy przede wszystkim dostosowania pacjentw do spoeczeostwa. Np. osoba o obnionych zdolnociach intelektualnych, nie moe znaled pracy, psycholog powinien pomc, np. poprzez selekcj pracownikw w miejscu pracy. Warunek: jeli jest wystarczajca liczba rk do pracy, to psycholog wybiera osob, ktra prac te wykona najlepiej (wic nie osob opnion). Jeli brakuje rk do pracy, wtedy psycholog powinien dostosowad prac do typu Strona 6 z 31

upoledzenia. Psycholog peni te rol spoeczn, jego wybory i zadania maj suyd adowi spoecznemu i interesie spoeczeostwa Interakcyjnod modelu: Czonkowie spoeczeostwa uczestnicz w tworzeniu diagnozy (rozpoznaj osoby majce trudnoci w funkcjonowaniu) Protodiagnoza to proces poznawczy zachodzcy w spoeczeostwie, majcy na celu identyfikacj osb majcych kopoty w regulacji stosunkw z otoczeniem Psycholog weryfikuje jej susznod Diagnoza jest tworzona w dialogu psychologa z pacjentem i czonkami jego otoczenia Rezultaty diagnozy s atwiejsze do wdroenia dziki negocjowaniu wsplnego zrozumienia problemu osoby badanej (z ni i jej otoczeniem Cechy diagnozy psychospoecznej: Badanie nie odbiega od badania w modelu funkcjonalnym Uwzgldnia szeroko kontekst spoeczny, rol sytuacji, interesy stron, obejmuje szerszy zakres zagadnieo- relacje, role Ustosunkowuje si do protodiagnozy Rezultat diagnozy jest negocjowany0 badany ma wpyw na ostateczn wersj Partnerski kontakt badanego z psychologiem Wane elementy: naukowa wiedza psychologiczna, protodiagnoza

4) Porwnanie modeli: Kady model jest wartociowy w konkretnej sytuacji Dla kogo: Nozologiczna- o badanym Funkcjonalna i interakcyjna- dla badanego i dla spoeczeostwa Aktywnod diagnosty: Nozologiczna: rutynowy Pozostae: aktywna, twrcza, bez sztywnych regu Nozologiczna i funkcjonalna: w gabinecie, interakcyjna: dociera do rodowiska osoby badanej. Stosunek do terapii: Nozologiczna: dla terapii medycznej Funkcjonalna: dla terapii psychologicznej Interakcyjna: take dla celu wpywania na otoczenie (oraz moe byd wykorzystywana przez innych specjalistw) Cel: Nozologiczna: zaklasyfikowanie do jednostki chorobowej Funkcjonalna: wyjanienie trudnoci i pomoc. Interakcyjna: wyjanienie trudnoci z badanym i otoczeniem oraz pomoc.

Strona 7 z 31

Wykad 3. 20.03.2013 1) Cele diagnozy klinicznej w perspektywie czasowej: Gbygv 2) Przedmiot diagnozowania (wg Thornea): Klasyfikacyjna (typologiczna)- przyporzdkowanie danych do jakiego typu (klasy) z przyzwoleniem na wykorzystanie innych, zwizanych z tym typem danych- pojcie prototypu. Co to jest? Genetyczna (kauzalna)- pochodzenie obecnego stanu i wykrywanie czynnikw przyczynowych, usytuowanych w przeszoci. Skd to jest? Prognostyczna- skutki w przyszoci wynikajce ze stanu aktualnego, gdy czynniki kontekstowe pozostaj stae lub zmieniaj si. Jak si to bdzie zmieniad w przyszoci? Celu (znaczeo dla caoci, czyli funkcjonalna)- poszukiwanie sensu odrbnych elementw ze wzgldu na funkcje, jakie peni w caoci z ktrej pochodz i jak zmieniaj si pod wpywem innych elementw. Jakie to ma znaczenie? Rozwojowa- poszukiwanie odchyleo od stanu typowego dla danej fazy rozwoju, identyfikacja fazy, realizacja zadao rozwojowych w kontekcie spoecznym. Na jakim to jest etapie? Caociowa i czciowa. Diagnoza rnicowa (etiologiczna)- diagnoza choroby, dezintegracji, tego, co utrudnia rozwj osobowoci. Prg dezintegracji (jakie czynniki doprowadziy do poszukiwania profesjonalnej pomocy wanie teraz, co poprzednio powstrzymywao), opis patologicznej integracji i dynamiki patologii Diagnoza integracji (diagnoza osobowoci)- czynnikw podmiotowych warunkujcych odlegod dziaao jednostki (wewntrzna zgodnod, nieobecnod konfliktw, kompetencje, efektywnod funkcjonowania)- a take samoregulacja, radzenie sobie, poczucie koherencji. Diagnoza zarzdzania yciem (analogie, sens ycia, cele, wartoci)- indywidualne prawo stanowice punkt odniesienia dla yciowych decyzji jednostki Diagnoza klasyfikacyjna (nozologiczna) Diagnoza predykcyjna (prognoza) 3) Schemat diagnozy wg Ziemskiego: Diagnoza przyporzdkowujca, klasyfikacyjna lub typologiczna

Diagnoza genetyczna

Diagnoza fazy Diagnoza znaczenia

Diagnoza prognostyczna

Strona 8 z 31

Aspekty diagnozy wg Paluchowskiego:

Diagnoza klasyfikacyjna

Diagnoza genetyczna

Diagnoza Diagnoza rozwojowa Pena Diagnoza funkcjonalna

Diagnoza czstkowa

Diagnoza prognostyczna 4) Rozrnienia diagnozy Specyficzna- niespecyficzna Aktualnego stanu- ksztatowania si zmiennych Formalna (konkretne zachowania- fakty empiryczne)- interpretacyjna Dokonana za pomoc kryteriw empirycznych (opisu zachowao)- kryteriw nieempirycznych (odniesiona do konstruktw teoretycznych) Opis za pomoc ustalonych symboli (wyniki prb psychometrycznych)- lub za pomoc jzyka potocznego

5) Ramy prawne diagnozy Diagnoza obligatoryjna: Samodzielna Rozstrzygajca (zdolnod kierowania pojazdami, pozwolenie na broo) Nierozstrzygajca (opinie w sprawach uzalenienia od alkoholu) Niesamodzielna Rozstrzygajca (ksztacenie specjalne) Nierozstrzygajca (biegych sdowych) Diagnoza nieobligatoryjna: Samodzielna: Nierozstrzygajca (biegych sdowych) Niesamodzielna: Nierozstrzygajca (cele rentowe, resocjalizacja nieletnich, detencja)

Etapy procesu diagnozowania.

1) Etap prediagnostyczny: Badany: wnosi histori ycia, problemy, oczekiwania co do sytuacji diagnostycznej, cele, motywacje, lk przed ocen, zalenod zwizan z rol pacjenta. Badanie to dla niego: Strona 9 z 31

Sposb przekazu indywidualnej koncepcji choroby Prba znalezienia wyjanienia sensu cierpienia Moliwod oddziaywania na sytuacj postdiagnostyczn Badajcy: wnosi wiedz, dowiadczenie, narzdzia i procedury diagnostyczne, preferencje co do stylu diagnozowania, oczekiwania co do uzyskania danych diagnostycznych, system wartoci, spenia rol spoeczn WANE: atmosfera, zawarcie kontraktu na proces diagnozy

2) Etap badania diagnostycznego: Formuowanie problemu: Problem przekazany z zewntrz Problem postawiony przez wsppracujcego lekarza Stawianie i weryfikacja hipotez: Osoba badana odwouje si do celu, jaki chce zrealizowad w badaniu, do obrazu wiata i siebie, dokonuje wyboru zachowao i ekspresji Osoba badana dokonuje wyboru, segregacji i agregacji zadao testowych i innych danych, ocenia kompletnod i uytecznod informacji, ich kliniczne znaczenie Badanie stanowi proces wzajemnego, kierowanego komunikowania w celu poszerzenia zakresu wsplnej wiedzy (reguy konwersacji- jasnoci, ekonomii, wsppracy) Tworzenie hipotez: Hipotezy dotycz zrozumienia zachowania si ludzi, oceny sfer zaburzonych i niezaburzonych, relacji jednostki z otoczeniem spoecznym Tworzenie hipotez opiera si na wiedzy o funkcjonowaniu psychiki Moe byd rwnie hipoteza stworzona operacyjnie (na przykad badanie konkretnej cechy- refleksu) Weryfikowanie hipotez zaley od podejcia badacza, wiedzy i dowiadczenia, z uyciem minimum metod rda hipotez: Historia choroby Wczeniejsze badania Protodiagnoza Pierwsze wraenie Obserwacja Wywiad od badanego i rodowiskowy Pytanie skierowane do diagnosty 3) Etap opisywanie i wyjaniania: Obejmuje: Opis (zachowao rzeczywistych oraz symbolicznych zachowao testowych) Interpretacj (poszukiwanie zwizku danych testowych i pozatekstowych) Orzekanie diagnostyczne Przewidywania Decydowanie o planie interwencji w oparciu o wiedz operacyjn (na podstawie teorii wiadomo, co naley zmienid) i pragmatyczn (jak praktycznie dziaad) Strona 10 z 31

Plan badania musi byd: Nie sztywny, lecz elastyczny Nie szczegowy, ale oglne zarysy Zwizany z iteracyjnym charakterem procesu diagnozowania Iteracyjny charakter diagnozy: Ptle sprzeo zwrotnych, ktre pozwalaj na decyzje: Jakie dziaania podjd w procesie diagnozowania? Czy postawione hipotezy zostay zweryfikowane? Czy wyoniy si nowe, wymagajce weryfikacji, hipotezy? Kiedy zakooczyd zbieranie informacji? Kiedy obraz badanego jest dostatecznie wyjaniajcy z punktu widzenia postawionego problemu? Dziewiciowymiarowy model diagnozowania (wg Bartona): Dopasowanie do poziomu rozwoju Stan czy cecha? Norma czy ekstremum (podobny, czy rny?) Okrelony obszar ycia psychicznego Metody (umiejtnoci diagnosty, atwod manipulowania metod, wraliwod na zmienn aprobaty spoecznej) Orientacja na normy (jednostka w grupie) czy na jednostk (zalenoci wewntrzpsychiczne) Dane ilociowe czy jakociowe? Jedna, czy wiele miar? Jednorazowe czy wielokrotne badanie? Paulina Kosek wanie dziobie w moj klawiatur:D

4)

5) Zachowanie osoby badanej Zachowanie X w yciu Wystpuje Nie wystpuje Zachowanie jest Czynniki sytuacyjne blokuj zdeterminowane czynnikami wyraanie si cech podmiotowymi, lub jednostka tak konstruuje swe sytuacje yciowe, eby ta podmiotowa waciwod si ujawnia Test nie stworzy sytuacji, w Brak cechy ktrej cecha mogaby si ujawnid lub wycznie czynniki sytuacyjne

Wystpuje

Zachowanie X podczas testowania

Nie wystpuje

Strona 11 z 31

6) Podejcie statystyczne a kliniczne Podejcie AKTURIALNE KLINICZNE Opiera si na intensywnym badaniu kilku cech Opiera si na ekstensywnym (obszernym, rozcigym) badaniu wielu cech Wszystkie informacje dotycz grup Wykorzystuje si informacje dotyczce jednostek i grup Przewidywanie oparte jest na obliczaniu Przewidywanie oparte jest na znajomoci teorii prawdopodobieostwa Przewidywanie- jako formalna konsekwencja Przewidywanie- jako akt twrczy- musi byd obserwacji0 moe byd dzieem komputera, dzieem eksperta laboranta Nie mona wykorzystad jednostkowych zdarzeo Mona wykorzystywad rzadkie jednostkowe zdarzenia 7) Etap formuowania zaleceo: Orzekanie diagnostyczne (opis, klasyfikacja, wyjanienie) Przewidywanie- prognoza Interwencja (optymalizacja ukadu czowiek- otoczenie) Selekcja (wybr, dobr) Strategie niekompensacyjne (jeli badany nie osignie jednego z kryteriw, zostaje zdyskwalifikowany) Strategie kompensacyjne (sabod w zakresie jednego kryterium moe byd wyrwnana w zakresie innego kryterium) Metody: (a) Przeszkd kolejnych (od najbardziej trafnego wskanika) (b) Wszystkie wskaniki Modyfikacja Konieczny kontakt emocjonalny i powstanie sojuszu terapeutycznego Dziaaj czynniki niespecyficzne (Roska, nadzieja, wsparcie, opieka) Czynniki specyficzne zale od rodzaju podjtego dziaania Dziaanie musi byd wiadomie zaprojektowane, nie przypadkowe Komunikowanie diagnozy (jest interwencj, gdy decyduje o zmianie sytuacji osoby badanej) Funkcja legitymizujca (potwierdzenie urzdowe) Funkcja wyjaniajca Funkcja perswazyjna (podanie uzasadnienia i zachta do wsppracy) Funkcja rozwijajca (dla diagnosty- dyscyplinowanie toku mylenia, refleksja nad wasn prac) 8) Orzeczenie: Skrt z diagnozy, dokonany etycznie: Ochrona danych osobowych Z ograniczeniem intymnych informacji o badanym do koniecznych, przemyleniem, jaki jest sens przekazu tej informacji i do czego dana informacja moe zostad uyta Strona 12 z 31

 Zrozumiay jzyk Zwizod, prostota Nie wykracza poza postawiony problem.

Wykad 4. 10.04.2013

MODELUJCY WPYW OSOBY BADAJCEJ I BADANEJ NA SYTUACJ BADANIA

1) Diagnoza powoduje konsekwencje indywidualne i spoeczne 2) Spoeczeostwo tworzy warunki dla diagnozowania i oczekuje wynikw W wiadomoci spoecznej obecna jest gwnie diagnoza w modelu nozologicznym 3) Oczekiwania wobec diagnozy: Pacjenci: poprawa zdrowia, usunicie cierpienia Spoeczeostwo: ad, tosamod spoeczna Psycholog: trafnod, zgodnod z teoriami, naukowod, korzyci praktyczne. czy interesy pacjenta i spoeczeostwa Specjalici: przydatnod w leczeniu, wychowaniu

4) Skutki diagnozy: Pozytywne: leczenie pacjenta, ochrona osb o mniejszych moliwociach, porozumienie specjalistw Negatywne: naznaczanie, presja na pacjenta, by zachowywa si zgodnie z etykiet. 5) 6) O statusie diagnozy decyduje: W modelu nozologicznym: autorytet medycyny W modelu funkcjonalnym: autorytet psychologii jako nauki W modelu psychospoecznym, interakcyjnym: spoeczna uytecznod diagnozy Na przebieg i wyniki badania ma wpyw spoeczny kontekst badania: Spostrzeganie osoby badanej przez diagnost (pierwsze wraenie, podobieostwo do Ja) Wywieranie wpywu, strategie zarzdzania wraeniem przez badanego Spostrzeganie badacza przez osob badan (atrakcyjnod, status, osobiste waciwoci badacza, kompetencje) Dostosowanie (niewiadoma akomodacja) w komunikacji Behawioralne potwierdzanie (oczekiwao badacza, stereotypw i uprzedzeo)- wskutek podprogowej wymiany sygnaw

7) Badanie jako konwersacja: Midzy badanym a badajcym zachodzi wiadoma wymiana sygnaw: Badany wybiera strategie zachowao odpowiednie do celu, ktry chce osignd, m.in. decyduje o tym, co i jak chce powiedzied Strona 13 z 31

Take badanie kwestionariuszowe to konwersacja z ukrytym badaczem Skrypty badania psychologicznego: Skrypty posiada zarwno badany i badajcy: Pacjent: jak wyglda rozmowa z psychologiem? Psycholog: stosowanie wywiadu standaryzowanego vs. otwartego, stosowanie metod testowo- psychologicznych Podczas badania psychologicznego nastpuje konstruowanie znaczeo i tworzenie wsplnej wiedzy badacza i badajcego, nie tylko odkrywanie tych znaczeo

8) Czynniki po stronie badanego: Status motywacyjny- zgoszenie dobrowolne lub przymusowe Efekt zgoszeo ochotniczych Rosenthal, Rostov: ochotnikw cechuje wyszy status spoeczny, IQ, lepsza socjalizacja, wysze wyksztacenie, prospoecznod, poszukiwanie stymulacji, otwartod, niekonwencjonalnod. W badaniach nad lekami i hipnoz- gorzej przystosowani Ryzyko przeszacowania zmiennych (Kinsley) Efekt ukrytych wymagao sytuacji diagnostycznej Ornea: prbuje odczytad oczekiwania badacza i je spenid (moe te byd przekorny) Ten efekt mona zmniejszyd przez wywiad po badaniu, badanie dwch grup (jedna badana, druga ma zachowywad si tak, jakby bya badana), umieszczenie w grupie symulantw- symuluj zachowania rzeczywistych badanych Efekt lku przed ocen Rosenberga (potrzeba akceptacji, lk przed etykiet) Wyszy, gdy badacz ma wysoki autorytet, jest surowy, nie daje informacji zwrotnych Efekt silniejszy ni efekt ukrytych wymagao 9) Czynniki po stronie badacza: Efekt Rosenthala (efekt Pigmaliona, stronniczod eksperymentalna, samospeniajce si proroctwo): badacz oczekuje okrelonych wynikw ze strony badanego i niewiadomie inaczej traktuje, daje niewerbalne wskazwki badanemu, jak ma si zachowad w efekcie uzyskuje oczekiwane zachowania. Efekt jest powtarzalny. Efekt Galatei: grupa naznaczona pitnem sukcesu Efekt Golema: grupa naznaczona pitnem poraki *te efekty mog wyjaniad rnice w wynikach badao psychologicznych przeprowadzonych przez rnych badaczy- np. jeden psycholog mg byd niewiadomie stronniczy i zakwalifikowad badanego do grupy Galatei, drugi do grupy Golema 10) rda oczekiwao badacza: Zewntrzne: dane o pacjencie demograficzne, z historii choroby, od wsppracownikw, pierwsze wraenie, intuicja (rna waga) Uprzednie kontakty z pacjentem Osobowod badacza (konformizm, zalenod od grupy, sztywnod, dystans spoeczny, impulsywnod, nieufnod)

Strona 14 z 31

11) Czynniki psychologiczne wpywajce na trafnod diagnozy Ukryte wymagania sytuacji badawczej

Badacz

Oczekiwania interpersonalne

Sytuacje diagnostyczne

Lk przed ocen

Zachowanie badanego

Status motywacyjny osoby badanej

12) Model oczekiwao interpersonalnych klinicysty: Informacje pynce od osoby badanej do badacza modyfikuje szereg czynnikw poredniczcych (transmiterw): Wstpne zaoenia klinicysty (pozytywne lub negatywne) sprawiaj, e napywajce nowe informacje ulegaj przebudowie zgodnie z tymi oczekiwaniami. Moe rwnie nastpid zmiana oczekiwao i formuowanie nowych wbrew wstpnym ustaleniom Czynniki poredniczce po stronie badajcego: I stopnia to podobieostwo do badajcego, spostrzegany stopieo kontroli nas zachowaniem osoby badanej, dokonywanie atrybucji wewntrznej/ zewntrznej II stopnia to mimika i pantomimika badajcego oraz charakterystyka nikrokontekstu Traktowanie osoby badanej przez badacza: Pozytywne (wsparcie, powicenie uwagi, zachcanie) Negatywne (brak w/w) Czynniki poredniczce po stronie pacjenta: I stopnia to status motywacyjny, poziom intelektualny, poczucie wasnej wartoci, kontrola zachowao, hierarchia wartoci II stopnia to poziom lku przed ocen Zachowanie osoby badanej staje si zgodne z pozytywnymi lub z negatywnymi oczekiwaniami klinicysty (efekt Galatei/ Golema) wiadomod powyszych uwarunkowao pozwala na zachowanie bezstronnoci badania i uniknicie efektw znieksztacajcych diagnoz. Naley: Przestrzegad zasad etycznych postpowania psychologicznego Rozwijad kompetencje relacyjne

Strona 15 z 31

Wykad 5. 17.04.2013

SCALANIE WYNIKW DIAGNOZY

1) Scalanie informacji: W badaniu psychologicznym uzyskujemy dane testowe- pozatekstowe, ilociowe- jakociowe, dotyczce rnych obszarw ycia psychicznego Uywamy miar jedno lub wielokrotnych Posugujemy si terminami pochodzcymi z rnych teorii psychologicznych Dane porwnujemy z normami (czyli z grup reprezentatywn), lub z innymi dyspozycjami tej osoby Wpywa wiele czynnikw dodatkowych (np. zmienna aprobaty spoecznej) 2) Jak scalid dane? Psycholog integruje, rekonstruuje, wnioskuje, szuka reguy porzdkujcej informacje uzyskane w trakcie badania Wyjanienia psychologiczne powinny wypeniad luk midzy oglnymi przewidywaniami, a konkretnym zachowaniem danej osoby Wyjanianie polega na poszukiwaniu utajonych mechanizmw, wskazywaniu racji uzasadniajcych tak, a nie inn struktur informacji Polega na docieraniu do zjawisk nie obserwowalnych wprost, ale dostpnych dowiadczeniu wewntrznemu osoby badanej, na ujciu ich w ramach teorii psychologicznych 3) Odwoanie do teorii: Wyjania wybr rodzaju gromadzonych danych (procedury diagnostyczne) Sposb ich wizania (czenie i opracowanie) Zaley od preferencji psychologa (w jakim paradygmacie pracuje, lub do jakiego si zniechci) Zaley od tego, co wnosi osoba badana (charakter jej problemu narzuca wyjanienie w duchu jakiej teorii) Moliwe jest stosowanie eklektyczne rnych teorii (w uzasadnionych przypadkach i w sposb wiadomy)

4) Schemat hierarchii opisu zachowao Rosea: Zaoenie: koncepcje psychologiczne s komplementarne Jedne teorie opisuj konstrukty zewntrzne (zachowanie), inne wewntrzne (mechanizmy obronne) Mona zatem je czyd- posugiwad si rnymi koncepcjami dla opisania rnych sfer 5) Wyjanianie: Poszukiwanie znaczenia danych i ich funkcji dla badanego Nadanie sensu zachowaniom jednostki przez wskazanie ich zwizku z jej dowiadczeniem Okrelenie przyczyn wywoujcych i stabilizujcych t organizacj zachowao oraz przyszych konsekwencji Wykorzystanie oglnej wiedzy humanistycznej, wiedzy dot. rodowiska yciowego, kultury Strona 16 z 31

6) Charakter danych: Zebrane dane maj sens jawny (powierzchowny, dosowny, opisowy) Maj te sens utajony (wyinterpretowany, implikowany). Dane zebrane w czasie badania s ujmowane jako wskaniki tych utajonych mechanizmw Wyjanienie psychologiczne stanowi novum w stosunku do tego, co diagnosta wiedzia w oparciu o same dane 7) 8) 9) Obszary wyjaniania: Zdobywanie wiedzy Funkcjonowanie w rolach yciowych Zarobkowanie Efektywnod dziaania Bycie obywatelem Tworzenie ogniska domowego Rekreacja Realizacja zadao rozwojowych Plany i cele yciowe Zdrowie fizyczne i psychiczne Poziom funkcji intelektualnych, emocjonalnych, spoecznych Kategorie wyszego rzdu w wyjanianiu: Stopieo wewntrznej integracji Spjny sposb zarzdzania yciem Stopieo podmiotowoci zachowania Trafnod interpretacji- kryteria: Wewntrzna zgodnod oglnych twierdzeo o osobie Zawartod (ekonomicznod) wyjanienia Zakres (ile faktw z ycia badanego pozostaje bez wyjanienia), czyli kompletnod Empiryczne uzasadnienie

10) Model procesu wyjaniania: DANE 1 DANE 2 DANE 3 DANE 4 DANE N Kategoria opisowa B Gotowy model Wybr na podstawie teorii Mechanizmy psychologiczne Kategoria opisowa A

Strona 17 z 31

11) Przykad schematu interpretacji: Poziom funkcjonowania w danym obszarze Opis funkcjonowania w danym obszarze podczas badania i w warunkach rzeczywistych Ze funkcjonowanie w roli Hipotetyczne wyjanienia, zwizki, mechanizmy, ocena wariantw wyjaniania Zatarte granice w systemie. Organiczne nietrzymanie afektu Uzasadnienie zebranych danych, ewentualnie powoanie si na literatur Zalecenia diagnostyczne, ewentualnie pytania, luki diagnostyczne Zalecenia co do interwencji, ewentualnie prognoza

M awanturnik

Teoria systemowa. Psychopatologia zaburzeo organicznych

Czy poza domem take wszczyna awantury?

Terapia dla agresywnych mczyzn

Schemat Harrowera- Sanockiego: mona tworzyd w podobny sposb wasne kategorie zalenie od celu badania.

12)

Model Lewickiego: Opis psychologiczny struktury zaburzenia Rozpatrzenie zaburzeo na tle caoksztatu osobowoci (sfery zdrowe i zaburzone) Wyjanienie za pomoc analizy etiopatologicznej w relacji czowiek- rodowisko

Orientacja w otoczeniu Procesy poznawcze Emocje

Samoorientacja

Denia

Strona 18 z 31

13) Model Reykowskiego: Diagnoza czynnoci (rejestr czynnoci, funkcjonowanie w rolach, skutecznod) Diagnoza procesw regulacji (dlaczego kto co zrobi, aspekt instrumentalny: jakod i sposb wykonania, aspekt ustosunkowania: procesy emocjonalno- motywacyjne, ocena spoeczna) Diagnoza mechanizmw regulacji (schemat Ja: schemat inni ludzie. Sied operacyjna: schemat dziaania, skrypty; sied wartoci: mechanizmy popdowo- emocjonalne i motywacyjne Diagnoza genezy mechanizmw regulacji (wrodzone, nabyte- w jaki sposb) Sied Wartoci Ja realne Sied operacyjna

Ja idealne

14) Metody Holta poszukiwania sensu: Analiza formalnych i strukturalnych waciwoci komunikatu Dekodowanie komunikatu przy zaoeniu, e czsto maj wicej ni jedn warstw znaczeniow (analiza treci) Eliminowanie nadmiarowoci przez proces abstrakcji i selekcji (rozpoznanie konkretnego zdarzenia jako przykadu klasy znaczeo) Ustalenie wewntrznej spjnoci komunikatw w celu znalezienia luk i miejsc niejasnych Poszukiwanie wzajemnych elementw Poszukiwanie wzorca pozwalajcego na dokonanie kategoryzacji w oparciu o teori Wnioskowanie na podstawie emocjonalnej relacji osoby badanej z klinicyst Wnioskowanie na podstawie sposobu wartociowania przez osoby badane.. 15) Kontekst- faza- stadium- styl McAuliffe, Eriksen: Kontekst- indywidualny, sytuacyjny, rodzinny, towarzyski, spoeczny, kulturowy, ekonomiczny, polityczny. Przepisy zwizane z pci. Przepisy dot. seksualnoci. Religia Faza ycia: fazy eiksonowskie, fazy cyklu ycia rodzinnego Stadium- rozwoju Ego, rozwoju poznawczego, rozwoju moralnego Styl: indywidualne inklinacje i preferencje, cechy osobowoci, temperament, styl poznawczy Zmienna Umiejscowienie problemu Przyczyna problemu Rozwj Typowe podejcie patologiczne W osobie Natura/ wychowanie Pojcie peryferyjne Podejcie rozwojowe Midzy osob, rodzin, spoeczeostwem, kultur Przyczyny biopsychospoeczne, wielosystemowe Pojcie centralne Strona 19 z 31

Patologia Wpyw kultury Rodzina Leczenie Relacja

Tak Nie przyczynowy Pojcie peryferyjne Poszukiwanie najlepszej terapii Hierarchiczna, patriarchalna

Dysfunkcja- odpowiedzi na histori rozwoju Przyczynowy Pojcie centralne Uycie interwencji za porednictwem sieci spoecznej Egalitarna, wsppracujca

Wykad 22.05.2013 1) Rnorodnod sytuacji diagnostycznej: Diagnoza indywidualna/szersza: Jednostki, pary, rodziny (gen ogram) Grupy spoecznej (rl, komunikacji, celw) Organizacji, spoecznoci Diagnoza ze wzgldu na wiek: dziecka- osoby dorastajcej-dorosej- starszej Diagnoza osb zdrowych- chorych psychicznie- neuropsychologiczna- chorych somatycznie Diagnoza negatywna i pozytywna: zaburzeo- mocnych stron- cnt i zalet Diagnoza poszukujca patologii- wykluczajca patologi Diagnoza dla potrzeb farmakoterapii/ psychoterapii/ w interwencji kryzysowej Diagnoza w warunkach przymusowych: sprawy sdowej, zakadu karnego, zakadu poprawczego Badania ewaluacyjne 2) Diagnoza w psychiatrii: Badanie kliniczne, idiograficzne, procedura dostosowania do klienta i zindywidualizowana Kryteria zdrowia psychicznego musz byd przemylane i stosowane w sposb zindywidualizowany Motywacja zalena od statusu zgoszenia (ochotnicze- nieochotnicze) Szczeglnie doniose znaczenie protodiagnozy Klientw cechuje saby wygld i konfliktowy charakter struktur psychicznych Winna wskazywad sabe i silne strony klienta (s podstaw postpowania korekcyjnego) 3) Diagnoza chorego somatycznie: Z inicjatywy lekarza, chorego, psychologa Motywacja chorego do poprawy zdrowia, a nie do zmiany stylu ycia Obejmuje problemy psychosomatyczne i somatopsychologiczne Musi uwzgldniad stan fizyczny chorego, dlatego metody krtkie, celowane na problem, niemczce Czsto czstkowa, krtkotrwaa, wsko ukierunkowana na cel Adresatem jest lekarz nie- psychiatra Strona 20 z 31

4) Diagnoza chorego somatycznie Zagadnienia: Postawa wobec choroby (obraz choroby, jej przeywanie, wsppraca w procesie leczenia) Specyficzne problemy to lk, bl i ich emocjonalne uwarunkowania Zmiany w sytuacji yciowej wskutek choroby Adaptacja do sytuacji hospitalizacji Akceptacja ograniczeo i wykorzystanie pozostaych w chorobie moliwoci Wpyw przedchorobowej osobowoci (dojrzaod, odpornod psychiczna) 5) Diagnoza w psychologii pracy: Stworzenie dla kadego stanowiska profilu kompetencji Rekrutacja i selekcja kandydatw: Rozmowa rekrutacyjna Praktyczne zadania weryfikujce kompetencje kandydata Testy z zakresu psychologii rnic indywidualnych Diagnoza i analiza potencjau pracownika Rozwj kapitau ludzkiego, w tym m.in.: Analiza czynnikw motywujcych Analiza zespou i efektywnoci pracy w grupie Indywidualny styl kierowania i zarzdzania Zachowania w sytuacjach stresujcych Diagnozowanie czynnikw stresogennych na okrelonych stanowiskach Outplacement (pomoc zwalnianym pracownikom w znalezieniu nowej pracy, oferowana przez przedsibiorstwo zmuszone do redukcji zatrudnienia) 6) Diagnoza w doradztwie zawodowym: Cel: zaplanowanie cieki edukacyjnej i zawodowej w wspieranie rozwoju osobistego Uwzgldnienie indywidualnej sytuacji yciowej i psychologicznej klienta (kontekst pracy doradczej) Rozpoznanie zasobw klienta, kompetencji, umiejtnoci, predyspozycji oraz potrzeb Ocena penienia profesjonalnych rl zawodowych oraz oglnej efektywnoci dziaania na rynku pracy 7) Diagnoza w organizacji: Ocena efektywnoci dziaania firmy Diagnoza struktury i hierarchii wadzy, odpowiedzialnoci, kanaw komunikacji w firmie, rl grupowych Analiza oglnego potencjau firmy i gotowoci do wdroenia innowacji Diagnoza dopasowania kompetencji pracownikw do realizowanych zadao Ma suyd usprawnieniu dziaania firmy i jej reorganizacji, okreleniu strategii dziaania w przyszoci

Strona 21 z 31

8) 9)

Diagnoza w psychologii sdowej: Ekspertyza wykonywana na zamwienie przez specjalist- biegego sdowego Oparta na diagnozie, zawiera prognoz i wskazania dotyczce postpowania (resocjalizacji) Osoba badana to wskazana przez organ procesowy Zakres tematyczny jest wskazany przez organ procesowy Adresat to profesjonalista nie- psycholog Pojcia wiedzy specjalnej, zgody poinformowanej Specyficzne problemy to symulacja i agrawacja, badanie przymusowe Symulacja/ dyssymulacja/ agrawacja Analiza motywacji osoby badanej Rnica midzy funkcjonowaniem yciowym, w czasie badania, a uzyskanymi wynikami Dua zmiennod i niespjnod wynikw Gwatowne nasilenie zaburzeo w danym wskaniku bez potwierdzenia w innych wskanikach Co pomaga: metody z kluczami kontrolnymi, skale obserwacyjne doczone do badania, stosowanie metod o konstrukcji nie uatwiajcej zafaszowania wynikw, stosowanie dwch metod badajcych te same zmienne Moe penid funkcj psychologicznego woania o pomoc

10) Diagnoza w psychologii sdowej (c.d.): Diagnoza w sprawach rodzinno- opiekuoczych: Syndrom PAS (Parental Alienation Syndrome, Gardner)- oddzielenie od drugoplanowego opiekuna Zachowanie rodzicw walczcych o dziecko s zgodne ze zmian aprobaty spoecznej Kluczowe: pojcie dobra dziecka Zagadnienia: pytania dotycz wpywu rozkadu poycia na rozwj dzieci, zwizkw dzieci z rodzicami, relacji dzieci, kompetencji rodzicielskich, uregulowania opieki nad dziedmi. Diagnoza w sprawach dotyczcych nieletnich: Agresywne zachowanie nieletnich maj podoe rozwojowe Diagnoza winna obejmowad relacj badany- otoczenie spoeczne- stosunek do norm i wartoci Zagadnienia: okrelenie stopnia demoralizacji, umieszczenia w placwce opiekuoczowychowawczej, kierunkw resocjalizacji, sprawy karne nieletnich Dziecko jako wiadek: Ustalenie poziomu rozwoju poznawczego, emocjonalnego, spoecznego i motorycznego dziecka Analiza jego sytuacji rodowiskowej i wychowawczej Stosunek dziecka do sprawy i sprawcy Sugestywnod dziecka, zalenod i dostosowywanie si do oczekiwao przesuchujcego Ochrona dziecka przed wtrn wiktymizacj- zwrcenie uwagi na to, eby w trakcie udzielania informacji, dziecko nie stao si ofiar sytuacji

Strona 22 z 31

11) Diagnoza penitencjarna: Dokonywana w specyficznych warunkach Obejmuje: Diagnoz klasyfikacyjn Resocjalizacyjn i terapeutyczn Szacowanie ryzyka powrotnoci do przestpstwa Szczeglnym zagadnieniem jest ocena adaptacji skazanego podczas odbywania kary (rne postawy) W nowych podejciach zaleca si diagnoz sieci spoecznej 12) Diagnoza psychologiczna dziecka: Lk i poczucie winy rodzicw oraz obawa przed zmianami mog opniad podjcie diagnozy dziecka Dziecku towarzyszy wiele protodiagnozy z rnych rodowisk Diagnoza odbywa si zawsze w kontekcie systemowym Okrela udzia czynnikw rodowiskowych, rodzinnych, rwieniczych, psychologicznych i organicznych w powstawaniu zaburzeo Musi uwzgldniad aspekty rozwojowe Powinna zawierad prognoz pozytywn i negatywn Wskazania maj charakter terapeutyczny, wychowawczy i edukacyjny 13) Diagnoza psychologiczna w rehabilitacji: Diagnoza ograniczeo i barier rwnolegle z diagnoz zachowanych dyspozycji i moliwoci Celem diagnozy jest ponadto: Ocena trudnoci emocjonalnych Ocena i poprawa samoakceptacji Ocena motywacji do wsppracy w rehabilitacji Projektowanie oddziaywao agodzcych trudnoci Wczesna diagnoza i kompleksowa, wielospecjalistyczna interwencja s najskuteczniejsz form oddziaywania Okrelenie sprawnoci poznawczej pacjenta Analiza sprawnoci analizatorw w kontekcie ich funkcjonalnoci zadaniowej Uzyskanie informacji o stanie emocjonalnym badanego ze szczeglnym odniesieniem do sytuacji aktualnej (niepenosprawnod, choroba przewleka oraz ich zwizek ze stanem pacjenta) Charakterystyka postaw pacjenta wobec wasnej niepenosprawnoci Analiza sytuacji rodzinnej, zawodowej i spoecznej badanego Cele: Okrelenie perspektywy rozwojowych pacjenta (z uwzgldnieniem procesualnego i dynamicznego charakteru badania, a take w oparciu o dane z wywiadu i obserwacji) Okrelenie warunkw efektywnej rehabilitacji neuro-, tyflo-, surdo-, oligofrenopsychologicznej Okrelenie pozapodmiotowych uwarunkowao rehabilitacji (sytuacja rodzinna, moliwoci zatrudnienia, potrzeby seksualne, itp.) Okrelenie strefy utraconego rozwoju (u dzieci, modziey i modych dorosych) Strona 23 z 31

14) Diagnoza w interwencji kryzysowej: Bardzo szybka, krtka, moe byd potem pogbiana Wieloaspektowa, wszechstronna, niekiedy z ograniczeniem kanaw dopywu informacji (np. telefon zaufania) Obejmuje ostatnie 24-48 godzin, moe by potem poszerzona Okrela przede wszystkim tematyk kryzysu, faz kryzysu, zasoby osoby w kryzysie i jej otoczenia 15) Diagnoza dla celw psychoterapii: Identyfikacja problemu klienta (deklarowanego i rzeczywistego), odniesienie do przyjtych kategorii psychopatologicznych Okrelenie motywacji do wsppracy, oczekiwao i moliwoci w celu zawarcia kontraktu Okrelenie mechanizmw zaburzeo i czynnikw podtrzymujcych wzorce zaburzonego funkcjonowania W trakcie psychoterapii diagnozowanie budowania relacji z terapeut Ewaluacja okrelajca, czy zaoone w kontrakcie cele zostay osignite 16) Diagnoza psychopedagogiczna: Diagnoza stanowi podstaw podejmowania decyzji w praktyce edukacji, wychowania, terapii i pomocy spoecznej Jest to najczciej diagnoza pena, rozwinita, interdyscyplinarna o dynamicznym, cigym charakterze Uwzgldnia diagnoz jednostki oraz rodowiska Ma wymiar pozytywny i negatywny Motywuje do autodiagnozy, ktra jest warunkiem zaangaowania we wspprac Zagadnienia: diagnoza rodowiska wychowawczego, diagnoza dojrzaoci szkolnej dziecka, ocena funkcjonowania dziecka w szkole, odmowa chodzenia do szkoy, sytuacja spoeczna, itd. 17) Postpowanie badawcze w procesie diagnozy Model Maloneya i Warda: Budowanie wyjcia zbioru danych (w tym wywiad i zastosowanie wstpnych metod adekwatnie do pytania) Wyprowadzenie pierwszych wnioskw (hipotez czstkowych) Konfrontowanie hipotez czstkowych z wynikami dot. badao (potwierdzenie, odrzucenie, modyfikacja hipotezy) Sformuowanie ?????????????? Konceptualizacja przypadku wg Stemplewskiej- akowicz: Podstawowe dane socjodemograficzne Zgaszane trudnoci Tred wywiadu Styl wypowiedzi Przeycia klienta [podczas sesji i interakcja z psychologiem Wyniki badania psychologicznego Diagnoza nozologiczna Strona 24 z 31

Wnioskowanie i skonstruowanie modelu roboczego Procedura 5 pytao Szustrowej: Okrelenie celu badania (czemu ma suyd badaniu, jakie decyzje zapadn po jego wykonaniu) Wybr orientacji teoretycznej (w jakich kategoriach bd formuowane decyzje o czowieku) Sformuowanie pytao/ hipotez (na jakie szczegowe pytania naley znaled odpowiedzi Dobr wskanikw (jakie wskaniki mog dad odpowiedzi na te pytania) Operacjonalizacja (jakie wykonad testy, na co zwrcid uwag podczas obserwacji) Wytyczne Europejskiego Stowarzyszenia Diagnozy Psychologicznej: Analiza przypadku (diagnoza opisowa) Organizowanie i raportowanie wynikw Planowanie interwencji Ocena interwencji i odroczone badania kontrolne, zbieranie danych o wynikach interwencji, analiza efektw, odroczone badanie kontrolne

Wykad 29.05.2013 DIAGNOZA W RNYCH TEORIACH PSYCHOLOGICZNYCH DIAGNOZA PSYCHOANALITYCZNA 1) Diagnoza psychoanalityczna Kryteria diagnozowania: Centralny konflikt Pierwotny konflikt rozwojowy Sposb dowiadczania lku Zdolnod do relacji z obiektem Poczucie ja Co obejmuje diagnoza? Poziomy rozwoju osobowoci (czyli dojrzaod, organizacj charakteru i fiksacje na rnych poziomach rozwoju) Poziom rozwojowy struty osobowoci- psychotyczny, borderline, neurotyczny, normalny (okrela gbokod zaburzenia) Styl obronny0 typ charakteru- paranoidalny, depresyjny, schizoidalny (okrela rodzaj zaburzenia i jego specyfikacj) Zaoenia: Zaoenia Freuda aktualne niezalenie od modyfikacji koncepcji psychoanalitycznej rdem obecnych zachowao s dowiadczenia wczesnodziecice Ksztatuj one sposb asymilacji kolejnych dowiadczeo Rozwj ma charakter fazowy (co dotyczy sfer poznawczej, behawioralnej, emocjonalnej) Rozpoznanie poziomu rozwoju danej osoby jest warunkiem jej zrozumienia i terapii Strona 25 z 31

Klasyfikacje historyczne: Osoby, ktre straciy kontakt z rzeczywistoci (szalone) Osoby, ktre maj zaburzenia o mniejszej intensywnoci, nie zaburzajce kontaktu z rzeczywistoci (zaburzone, ale nie szalone) Osoby zaburzone moralnie Klasyfikacja wg Krepelina: Przyczynowod zewntrzna (egzogenna)- rokuj wyleczenie Przyczynowod wewntrzna (endogenna)- mae szanse na wyleczenie Wczesne klasyfikacje psychoanalityczne: Dwa poziomy patologii: Neurotyczny- mechanizmy obronne silne i sztywne, zadaniem terapeuty jest je osabid, tworzc dostp do energii Id Psychotyczny- zerwanie kontaktu z rzeczywistoci, mechanizmy obronne za sabe, kruche, naley je wzmocnid w celu obrony przed prymitywnymi zagraajcymi impulsami. Dalsze klasyfikacje psychoanalityczne: Nerwice charakteru- zaburzona struktura osobowoci wskutek traumy wielokrotnej - trudnoci w rnym nasileniu stale obecne - pogorszenie oglnego samopoczucia - pacjent nakoniony do terapii - objawy Ego- syntoniczne - nie uruchamia Ego obserwujcego - terapeuta spostrzegany jako wrogi, atakujcy - niepomylna diagnoza

Nerwice objawowe- czynnik aktualny uaktywni dziecicy konflikt - wyrany pocztek trudnoci - istotny wzrost poziomy lku w zwizku z objawami - pacjent zmotywowany do terapii - objawy Ego- dystoniczne - pacjent uruchamia Ego obserwujce - wsppracuje z terapeut - pomylna prognoza

Trzy poziomy patologii: Najniszy- nerwica redni- zaburzenia osobowoci (nerwica charakteru)- jednak tu istnieje znaczne zrnicowanie od bardzo nieznacznych, a do bardzo utrudniajcych ycie ?? Klasyfikacje w oparciu o teori relacji z obiektem: Poziom psychozy: fiksacja na fazie symbiozy, nie doszo do separacji, nie odrnia tego, co wewntrzne od tego, co zewntrzne Poziom borderline: fiksacja w fazie separacji- indywiduacji, konflikt midzy lkiem przed zlaniem- pochoniciem zagraajcym tosamoci, a cakowit izolacj- odrzuceniem Poziom neurotyczny: fiksacja na poziomie edypalnym (przeszli pomylnie separacj)

2) Diagnoza neurotycznego poziomu zaburzeo: Wysoka zdolnod funkcjonowania mimo problemw emocjonalnych Obecnod prymitywnych mechanizmw obronnych nie wyklucza diagnozy poziomu neurotycznego Zintegrowane poczucie wasnej tosamoci (cigoci i spjnoci Ja)

Strona 26 z 31

cisy kontakt z rzeczywistoci, zdolnod do rozdzielania na Ja obserwujce i Ja dowiadczajce, dystans wobec symptomw Osignite podstawowe zaufanie, autonomia, poczucie tosamoci, problemy w zaspokojeniu potrzeby mioci, satysfakcji i kreatywnoci w pracy, zdolnoci do pozostawania w samotnoci, korzystania z zabawy Wsppracuje z terapeut

3) Diagnoza psychotycznego poziomu zaburzeo: Chaos, dezorganizacja, problemy z tosamoci (a do utraty poczucia istnienia i wiadomoci istnienia innych) Brak zakotwiczenia w rzeczywistoci, mylenie magiczne, mylenie wiata zewntrznego i wewntrznego Nie wytwarza podziau na Ego- obserwujce i dowiadczajce Poczucie egzystencjalnego zagroenia, lk egzystencjalny Prymitywne mechanizmy obronne z poziomu przedwerbalnego i przedracjonalnego Terapeuta opiekuoczy, pacjent pochaniajcy 4) Diagnoza poziomu zaburzeo borderline: Prymitywne, archaiczne mechanizmy obronne, jednak ich identyfikacja redukuje lk (u psychotyka nasila) Defekt Ja (niespjnod, niecigod, oglniki i uproszczenia w opisie), jednak wiedz, e istniej i nie towarzyszy temu lk egzystencjalny Testowanie rzeczywistoci (jest osadzony w rzeczywistoci, chocia moe zaprzeczad wasnej symptomatologii) W relacji z terapeut boi si zarazem bliskoci, jak i odrzucenia, terapeuta reaguje opiekuoczoci lub silnymi przeciwprzeniesieniowymi emocjami 5) Metody diagnozowania: Zawsze metoda jednostkowa, kliniczna, idiograficzna Narzdzie diagnostyczne: Wywiad psychoanalityczny, pogbiony Techniki projekcyjne DSQ 40 Specyfika diagnozy: cile oparta na teorii Dotyczy nieobserwowalnych bezporednio konstruktw (jak mechanizmy obronne) Ma charakter deterministyczny Jest dokonywana w zwizku z psychoterapi w i toku jej trwania DIAGNOZA BEHAWIORALNA: 1) Specyfikacja diagnozy behawioralnej: Narzdzia wymagajce jak najmniej wnioskowania diagnostycznego Bezporedni pomiar, a nie retrospektywne relacje Strona 27 z 31

Techniczne wspomaganie bezporedniej rejestracji (np. mowy, parametrw fizjologicznych, aktywnoci motorycznej), a take monitoring ambulatoryjny, komputerowe opracowanie wynikw Cele diagnozy: Identyfikacja i pomiar okrelonych problemw z zachowaniem (a nie diagnoza szeroko pojta) Identyfikacja wzmocnieo i uwarunkowao reakcji Identyfikacja zwizkw funkcjonalnych midzy zmiennymi Planowanie interwencji indywidualnej (gwnie drog korektywnego uczenia si)

2)

3) Zaoenia: Nacisk na uwarunkowania dziaajce w teraniejszoci Dynamiczny charakter zachowania i jego przyczyn (zmienia si zalenie od warunkw sytuacyjnych i czasowych) Podstawowy charakter interakcji jednostka- rodowisko i wzajemne dwukierunkowe zalenoci 4) Analiza funkcjonalna: Kadzie nacisk na zwizki przyczynowo- skutkowe Odzwierciedla kategorie bodca i reakcji Wskazuje rnice w sile zwizkw przyczynowo- skutkowych oraz niestaod sytuacyjno- czasow Ma charakter warunkowy (w pewnych okolicznociach moe byd trafna, w innych nie) Jest raczej probabilistyczna, ni deterministyczna (mimo deterministycznego charakteru teorii, gdy uwzgldnia zmiennod i zoonod zachowao) Zadania diagnozy: Opis i klasyfikacja zachowao Zrozumienie ich uwarunkowao Prognoza w okrelonych warunkach sytuacyjnych i czasowych Uzyskanie kontroli nad jakim aspektem zachowao jednostki w celu doprowadzenia do zmiany (przez odkrycie mechanizmw sterujcych) Monitorowanie zmiany Standardowe postpowanie diagnostyczne: Objawy Czynniki je podtrzymujce Etiologia: Bdy percepcji Wytworzenie niekorzystnych nawykw Uwarunkowania biologiczne (neuroprzekaniki, hormony) Waciwoci osoby badanej i historia jej leczenia (grupa spoeczna, rasa, miejsce zamieszkania, sytuacja yciowa, wiek, itd., rnice indywidualne) Postpowanie sprawdzajce (wielokrotna ocena zmiennych w przebiegu terapii)

5) 6)

Strona 28 z 31

7)

Diagnoza poznawcza (behawioralno- poznawcza) Musi byd idiograficzna, zindywidualizowana Identyfikacja myli i konstruktw poznawczych Powizanych z nimi schematw reagowania emocjonalnego i fizjologicznego Poznanie schematw reagowania interpersonalnego Metody diagnozy poznawczej mog byd oparte na: Rozpoznawaniu (ustosunkowaniu si do pytao dotyczcych wasnych myli i ich czstotliwoci)- skale postaw, przekonao, kwestionariusze do pomiaru automatycznych myli, deklaracje na temat interakcji spoecznych Przypominaniu (sporzdzanie list myli dotyczcych konkretnego zdarzenia) Suflowaniu (sytuacyjne podpowiedzi, artykuowanie myli klienta, dubbing w wykonaniu klienta- podkadanie myli, np. pod scenk video) Metody ekspresyjne (gone mylenie przy okrelonych zadaniach lub wyobraonej sytuacji, artykuowanie myli w odgrywanych sytuacjach) Metodach projekcyjnych (wkadanie myli w usta osoby na obrazku) Metodach pomiaru reakcji fizjologicznych w rnych kontekstach sytuacyjnych Wywiadzie dotyczcym myli, odczud i zachowao Najwiksza przydatnod: Terapia behawioralna zaburzeo lkowych Terapia behawioralna zaburzeo depresyjnych Skaza stresu (uaktywnia si w sytuacjach trudnych) i zwikszenie odpornoci na stres Zwikszenie kompetencji spoecznych Terapia zaburzeo zdrowotnych (otyod, ble przewleke, astma, zaburzenia snu) Diagnoza i terapia uzalenieo Diagnoza i terapia dysfunkcji pary maeoskiej Diagnoza dysfunkcji i dewiacji seksualnych Diagnoza i terapia zaburzeo zachowania u dzieci Diagnoza osb w podeszym wieku (zmiany sensoryczne, uwarunkowania nieprzystosowanych zachowao jak wczgostwo, agresja, zbieractwo, ocena funkcjonowania poznawczego i emocjonalnego, przejawy dyskryminacji ze wzgldu na wiek)

DIAGNOZA PSYCHOLOGII HUMANISTYCZNEJ

1) Psychologia humanistyczna: Wynika z przyjtej koncepcji terapii Nie stosuje specyficznej diagnozy (poza wykluczeniem osb niezdolnych do funkcjonowania w grupie, np. z powodu ostrych objaww psychotycznych) Podstaw jest atmosfera w grupie terapeutycznej i akceptujca postawa terapeuty Nie weryfikuje efektw terapii Zgodnie z zdaniem prof. Aleksandrowicza, to nie psychoterapia (nie leczy przyczynowo, zawiera gwnie czynniki niespecyficzne) Suy rozwojowi, a nie usuwaniu dysfunkcji

Strona 29 z 31

PSYCHOLOGIA POZYTYWNA

1) Wyjanienie funkcjonowania czowieka zgodnie z modelem pozytywnym: Zaniechanie modelu deficytowego, medycznego i dezadaptacyjnego, prowadzcego do kompensacji brakw Nie tylko powrt do normy, lecz peny powrt jednostki, jej dobrostan i penia zdrowia Rozkwit rodzin, pozytywnych instytucji i demokratycznych spoecznoci 2) Specyfika diagnozy w psychologii pozytywnej: Oparta na klasyfikacji si i cnt VIA Obejmuje (Zalewski, za : Stemplewska- akowicz) Silne strony klienta Zasoby w rodowisku klienta Sabe strony klienta Ograniczenia tkwice w rodowisku Metody: Krtkie, kiklkunastoitemowe Wykonywane drog internetow na duych populacjach Dziki temu mog uchwycid rnice kulturowe (badani z rnych rodowisk i krajw) Np. Happy IQ VIA Inventory of Strenghts Gratitude Questionnaire-6, itd. Cnoty: Mdrod Odwaga Miod Sprawiedliwod Umiar, wstrzemiliwod Transcendencja

INFORMACJE DODATKOWE: 1) Konceptualizacja przypadku (S-akowicz) Podstawowe dane socjodemograficzne Zgaszane trudnoci Tred wywiadu Styl wypowiedzi Przeycia klienta po Diagnoza to, co formuuje profesjonalizm, ewentualnie przekazuje koledze, innemu psychologowi, jzyk profesjonalny, bez ograniczeo, co do intymnych, wraliwych informacji. Orzeczenie- skrt diagnozy, dokonany etycznie

Strona 30 z 31

2) Orzeczenie (raport) Raport- produkt koocowy caego postpowania diagnostycznego: Po jego upublicznieniu psycholog nie ma wpywu na skutki W diagnozie psychospoecznej sugeruje si przygotowanie??? Dotyczy postawionego problemu (nie wykracza poza problem) Zwizod Prostota i jzyk zrozumiay dla adresata Aspekty etyczne: przekazywane treci powinny byd selekcjonowane ze wzgldu na to, komu je przekazujemy (jaki jest sens przekazu takiej informacji i do czego ta informacja moe byd potrzebna i uyta?), z uwagi na dobro pacjenta (nawet badany, ktry ma prawo do informacji, nie musi usyszed wszystkiego). 3) 4) Informacje dla klienta: Przypomnienie celu diagnozy Proste wyjanienie zastosowania technik i wynikw Wyjanienie znaczenia wynikw (np. porwnanie z wynikami innych osb) Omwienie wynikw z punktu widzenia codziennego funkcjonowania yciowego klienta oraz celu badania Nie powinno zawierad oceniania, etykietowania, upierania si przy Cztery typy diagnostw (Nosal): Nie angauje si emocjonalnie (logik) Diagnosta wykorzystujcy teorie i prawa oglne Diagnosta wraliwy na przebieg emocjonalnej interakcji Doznaniowiec- dcy do penego zrozumienia problemw i ich emocjonalnego ogarnici

Strona 31 z 31