1.10.

5 Potencijalna energija
Spoljanje sile usljed deformacije vre rad Rs, kome odgovara promjena potencijalne energije spoljanjeg optereenja As koja je jednaka negativnoj vrijednosti rada spoljanjih sila. (1.90) A R
s s

tap u toku procesa nanoenja optereenja pored rada vanjskih sila Rs moe od okoline primati ili predati toplotu Q. Rad vanjskih sila i dovedena toplota troe se na poveanje unutranje energije i kinetike energije Ek., tj. vrijedi: (1.91) Rs Q Ek U statici konstrukcija uvodi se pretpostavka o malim pomjeranjima tj. pretpostavka o statikoj linearnosti tako da se optereenje nanosti postepeno, nema ubrzanja pomjeranja tapa. Zbog toga nema prirasta kinetike energije, a s druge strane prirast optereenja je dovoljno brz, tako da nema izmjene toplote

Ukupna ili totalna potencijalna energija nosaa jednaka je zbiru potencijalne energije deformacije i potencijalu spoljanjih sila: (1.92) A As odnosno u sluaju linijskih nosaa:
A e P

(1.93)

Potencijal ima samo tzv. konzervativna optereenja.

Pi As ui

(1.94)

Na osnovu principa virtualnih pomjeranja prema kome je zbir radova spoljanjih i unutranjih sila ravnotenog sistema jednak nuli vrijedi:
Rs Ru 0

(1.95)

Direktno slijedi stav o stacionarnosti potencijalne energije: (1.96) A A A e P 0

s

Druga varijacija potencijalne energije jednaka je drugoj varijaciji energije deformacije: 2 2 (1.97) A e
Dvostrukom varijacijom izraza za energiju deformacije dobija se:
2

A e
s

EF
2

GF k

ds
(1.98)

Iz izraza (1.98) slijedi stav da potencijalna energija ima minimum, tj. moe se zakljuiti: od svih moguih pomjeranja, koja zadovoljavaju geometrijske konturne uslove, stvarna pomjeranja su ona za koja totalna potencijalna energija nosaa ima minimum.

Na slian nain moe se formulisati i totalna komlementarna energija tapa, kao zbir deformacionog rada i potencijalne energije pasivnih sila.
c

Ac R
Ac R
2 c

Cc
Cc 0

(1.99)
(1.100)

Ac
s

N2 EF

M2 E

T2 k ds GF

(1.101)

Tako da slijedi Castiglian-ov teorem: od svih ravnotenih stanja spoljanjih i unutranjih sila nekog sistema, stvarno ravnoteno stanje je ono za koje komplementarna energija ima minimum.

1.11 Teorema o uzajamnosti radova

Pretpostavimo da na linijski nosa djeluju dva sistema spoljanjih uticaja usljed kojih nastaju dva statiko-deformacijska stanja nosaa.

Pm m 1 ,2,...m Pn n 1 ,2,...n i c i

prvo s tan je drugo s tan je

(1.102)

Prvom stanju sila odgovaraju reakcije oslonaca Ci i presjene sile M, T, N, pomjeranja (s) i deformacije:

N EF

M E

k T GF

(1.103)

Drugom stanju odgovaraju reakcije oslonaca C i , sile u presjecima M, T , N , pomjeranja s i deformacije:

N EF

M E

k T GF

(1.104)

Na osnovu principa virtualnih pomjeranja ili principa virtualnih sila, zavisno od toga koje od ova dva stanja smatramo za stvarno dobija se:

Pm Pn

Ci c i
s

N N
s

M M

ds
(1.105)

Cic i

T ds

Smjenom (1.103) i (1.104) u (1.105) desne strane jednaina (1.105) postaju iste, tako da slijedi jednakost: (1.106) P m C ci Pn Cic
m i n i

Koja formulie Betti-jevu teoremu o uzajamnosti radova koja glasi: ako na nosa djeluju dva sistema spoljanjih uticaja, sile Pm sa pomjeranjima oslonaca ci i sile P n sa pomjeranjima oslonaca c i , tada je rad spoljanjih uticaja (Pm , Ci) prvog sistema pri pomjeranjima koja s i c i jednak radu spoljanjih uticaja P n i C n izaziva drugi sistem pri pomjeranjima koja izaziva prvi sistem ((s) i ci).

1.12 Teorema o uzajamnosti pomjeranja

Teorema o uzajamnosti pomjeranja predstavlja specijalan sluaj Bettijeve teoreme i iz nje se dobija pod slijedeim pretpostavkama: oslonci nosaa se nepomjeraju, ukljetenja ne rotiraju, sisteme sila Pm i P n predstavljaju samo po jedna sila jedininog intenziteta (P1=1 i P 2 1 ). Tada se moe napisati izraz: (1.107)
12 21

koji predstavlja Maxwell-ovu teoremu o uzajamnosti radova, koja glasi: ako na nosa iji se oslonci ne pomjeraju djeluju dvije jedinine sile tada je pomjeranja napadne take prve sile (u pravcu i smjeru te sile) usljed djejstva druge sile jednalo pomjeranju napadne take druge sile (u pravcu i smjeru te sile) usljed djejstva prve sile.

Slika 1.21 Ilustracija pomjeranja

12 predstavlja pomjeranje na mjestu djelovanja sile P1 usljed djejstva sile P 2 1 21 predstavlja pomjeranje na mjestu djelovanja sile P2 usljed djejstva sile P 1 1