LI M U

Knh cho c v cc bn!

Chng ta bit rng x hi loi ngi cng vi s pht trin ca n tri qua 5 hnh thi kinh t - x hi chnh: cng x nguyn thy, chim hu n l, phong kin, t bn ch ngha, cng sn ch ngha. Mi hnh thi kinh t - x hi u c nhng c th ring, ph hp vi tng giai on pht trin ca x hi loi ngi. Song,d l hnh thi kinh t - x hi no i chng na th vai tr ca php lut vn lun c cao. Bi php lut chnh l cng c qun l x hi ca giai cp cm quyn. Php lut cn l phng tin khng th thiu m bo cho s tn ti,vn hnh bnh thng ca x hi ni chung cng nh tng lnh vc (kinh t,chnh tr,vn ha,gio dc,o c) ni ring. Trong , php lut c vai tr c bit quan trng i vi vic hnh thnh v pht trin ca thc o c. Php lut v o c u l nhng b phn ca hnh thi thc x hi. Gia chng c mi lin h mt thit vi nhau, thng xuyn tc ng, nh hng qua li ln nhau mc d bn thn chng c nhng c th ring bit. lm r hn v kha cnh ny,chng ta phi i vo phn tch mi lin h mt thit gia php lut v o c trong s hnh thnh v pht trin x hi nay, c bit l trong giai on i mi ca t nc ta. cng chnh l l do nhm chng ti thc hin bi tiu lun ny, trong qu trnh lm cn nhiu thiu st, rt mong nhn c s ng h v gp ca thy c v cc bn! Qua y, chng em chn thnh cm n c Bi Kim Dung, ging vin hng dn gip chng em hon thnh bi tiu lun ny! Chn thnh cm n!

Nhm sinh vin thc hin.

MC LC
1

Trang

I. KHI NIM V PHP LUT, O C V MI QUAN H GIA CHNG 3 1. Khi nim3 1.1. Php lut l g? ...3 1.2. o c l g? ..4 2. Mi quan h gia php lut v o c ...4 II. C IM V TNH CHT CA PHP LUT V O C6
1. S ging nhau ca php lut v o c. ..6 2. S khc bit gia php lut v o c....................................7

2.1. V bn cht...............................................................................7 2.2. V phng thc iu chnh con ngi.............................8 2.3. V kt qu t c...............................................................8 2.4. V tnh bn vng.....................................................................9 III. PHP LUT V O C TRONG CC LNH VC....10 1. Php lut v o c trong kinh doanh..................................10 1.1. Tnh hnh kinh t, i sng doanh nghip......................10 1.2. Vai tr ca o c v php lut trong kinh doanh...10 1.3. Kt lun .15 2. Php lut v o c trong ngnh y ........................................16 3. Php lut v o c trong vn ha........................................19 4. Php lut v o c trong nh trng....................................21 4.1. Thc trng hin nay...............................................................21 4.2. Nguyn nhn v s cn thit ca vic gio dc php lut v o c trong nh trng..............................................21

LI KT.......................................................................................................23

PHP LUT VI O C
2

I. KHI QUT V PHP LUT, O C V MI QUAN H GIA CHNG. 1. Khi nim. 1.1. Php lut l g?
Php lut l h thng cc quy tc x s, l cng c iu chnh cc quan h x hi do Nh nc ban hnh v bo v, th hin ch ca giai cp cm quyn v c thc hin bng cc bin php cng ch ca Nh nc. Mi hnh thi kinh t - x hi u c mt kiu Nh nc v mt kiu php lut tng ng. Lch s x hi loi ngi tri qua 5 hnh thi x hi khc nhau,v c cc kiu php lut ch n, php lut phong kin, php lut t sn v php lut x hi ch ngha. Tuy x hi cng sn nguyn thy cha c nh nc cng cha h bit n php lut l g, nhng cng c mt trt t nht nh cho cuc sng cng ng; trt t x hi hnh thnh trn cc c s chun mc x hi nh tp qun, tn iu tn gio, o c cng mang tnh quyn lc, nhng theo Mc th ch l quyn lc x hi ch khng phi l php lut v n nhm phc v cho c cng ng. Php lut hon ton khng phi l sn phm thun ty ca l tnh hay bn tnh t nhin phi giai cp ca con ngi nh hc thuyt php lut t nhin quan nim. Theo Mc Ph.ngghen phn tch th php lut ch pht sinh, tn ti v pht trin trong x hi c giai cp, c Nh nc; bn cht ca php lut th hin tnh giai cp ca Nh nc. Tuy nhin, php lut cng mang tnh x hi, bi v mc nht nh, n phi th hin v bo m nhng yu cu chung ca x hi v vn ha, phc li, mi trng sng V mt ny th php lut x hi ch ngha c s thng nht gia tnh giai cp v tnh x hi. Php lut cn l mt b phn quan trng ca cu trc thng tng x hi. N do c s h tng quyt nh, nhng c tc ng tr li i vi c s h tng. Nu nh php lut phn nh ng n cc quy lut vn ng v pht trin ca x hi, nht l cc quy lut kinh t th php lut s c tc ng tch cc i vi pht trin kinh t - x hi. Ngc li, php lut s km hm s pht trin .

Php lut l ch ca giai cp thng tr, c th hin thnh lut l. Nh vy, c ngha php lut "l bin php chnh tr". iu ny c C. Mc v Ph.
3

ng-ghen khi qut khi ni v php lut t sn rng, php quyn ca cc ng ch l l tr ca giai cp t sn ln thnh lut php, ci ch m ni dung trong l do nhng iu kin sinh hot vt cht ca giai cp quyt nh. Php lut tr thnh hnh thc th hin tp trung, trc tip chnh tr ca giai cp cm quyn, l mt cng c sc bn th hin quyn lc ca Nh nc thc hin nhng yu cu, mc ch, ni dung chnh tr ca n. Do , Nh nc no, php lut y. Nhng thuc tnh c bn ca php lut l tnh quy phm, tnh cng ch, tnh khch quan, tnh Nh nc, tnh h thng v tng i n nh.

1.2. o c l g?
y l mt trong nhng cu hi lm bn lng bit bao nh ngin cu trn th gii mi thi i. Hng ngn, hng ngn kin, nh ngha c nu ra xoay quanh ch ny. V ri hng ngn, hng ngn kin, nh ngha tip theo v ch ny cng v ang c nu ra trong nhng nm tip theo. Ch tch H Ch Minh khng a ra nh ngha trc tip v o c m s dng cch i lp gia cc s vic, hin tng nu khi nim o c: o c, ngy trc th ch trung vi vua, hiu vi cha m. Ngy nay, thi i mi, o c cng phi mi. Phi trung vi nc. Phi hiu vi ton dn, vi ng bo(1)... Ngi cng ly s thng nht gia quyn li v ngha v ca cng dn nh ngha o c cng dn: Tun theo php lut nh nc, tun theo k lut lao ng, gi gn trt t chung, ng gp (np thu) ng k, ng s..., hng hi tham gia cng vic chung, bo v ti sn cng cng, bo v T quc(2). y chng ta c th hiu mt cch chung nht rng: o c l h thng nhng chun mc x hi, nhng tiu chun, nguyn tc nhm iu chnh hnh vi i x gia con ngi vi con ngi, gia c nhn vi gia nh, tp th, vi x hi Chng c thc hin bi nim tin c nhn, bi truyn thng v sc mnh ca d lun x hi. o c khng ch l cc gi tr trong quan h gia ngi v ngi, gia con ngi vi x hi, m cn l tnh t trng, s t thc v danh d, nhn phm mi con ngi. Nh vy, o c l ci tt bn trong nhng c nh gi bng biu hin bn ngoi. Chng ta khng nh c l o c khng phi l hnh vi hay li ni bn ngoi. o c ch chi phi hnh vi v li ni bn ngoi y. iu chng t rng o c chnh l ci gc ca nhng hnh vi, li ni tt p bn ngoi.
4

Ngoi ra o c cn mang tnh giai cp. o c chim v tr chi phi, gi a v thng tr o c x hi l o c ca giai cp cm quyn.

2. Mi quan h gia php lut v o c.

Theo quan im ca C. Mc v Ph.ng-ghen, vic nghin cu o c nu ch n thun xut pht t cc mi quan h kinh t th s khng th lm sng t bn cht v c trng ca o c, m cn cn phi nghin cu n trong s tc ng qua li vi cc hnh thi thc x hi khc, nh chnh tr, php lut, kinh t, khoa hc, vn ho ngh thut... Vi t cch mt hnh thi thc x hi, o c khng phi l kt qu do tc ng ca mt yu t ring bit, duy nht no. Tnh phc tp, thng nht v bin chng trong s pht trin ca n lun gn lin vi nhiu tc ng ln, trong quan h gia o c v php lut l ng ch hn c. Bt k mt giai cp no, mt nh nc ca giai cp cm quyn no cng u c thc trong vic s dng hai hnh thi thc ny phc v cho li ch ca mnh. Thng thng, php lut, o c l ca mt giai cp c th no trong mt hnh thi x hi c th no . Chng l cc h thng nhng nguyn tc, quy tc, quy phm chung tham gia quy nh, iu chnh cc hnh vi v hot ng x hi ca con ngi, nhm bo v li ch kinh t, li ch chnh tr ca giai cp thng tr. Php lut c vai tr bo v, duy tr v cng c mt kiu o o nht nh; ngc li, o c cng c tc dng cng c, bo v h thng php lut nht nh. y chnh l ngh thut ca quyn lc chnh tr. Php lut phi da trn o c, l chun ca o c, php lut v o c gn b cht ch, b sung cho nhau. o c l hnh ng, hnh ng th phi c chun ch r rng, phi c k lut thc y. Cho nn, nu o c l gc ca php l, th php l l chun ca o c. Php lut v o c u l nhng chun mc gi tr nh hng cho hnh ng ca con ngi. o c l ci nn th php lut m bo cho chun mc o c c thc hin v bo v nu b vi phm. Chun mc cao nht ca o c phong kin l tn qun (vua) tuyt i th vua c quyn tuyt i, k c quyn ng trn php lut v git vua l ti nng nht trong php lut phong kin. Cn trong x hi ngy nay nu vi phm php lut, s b chnh ta n lng tm v ta n php quyn x l. Bn cht ca s kt hp php lut v o c trong qun l x hi ca nh nc chnh l pht huy th mnh v khc phc hn ch ca hai
5

cng c php lut v o c. phng Ty c cu thnh ng: Cuc i sn khng ng s bng lc chia phn, cho thy phng Ty cao php lut hn o c, kt qu l x hi nhiu lut nhng o c th t n ti thiu, ngay c hn nhn cng l kt qu ca nhng tnh ton v li ch. iu c th hin qua cc v ly l, chia tay, h thng u tranh, kin tng, nh lut s can thip c c phn ti sn bi thng sao cho ln nht. Cn phng ng, o c li l yu t c cao hn, in hnh l trong trng phi Nho gia (Khng Mnh) hay trong cc bi ging o ca Pht gio. Vai tr ca php lut i vi o c, trc ht l m bo thc hin o c: thc hin ch Lim, trc ht phi c tuyn truyn v kim sot, gio dc v php lut t trn xung, t di ln trn. Nu o c b xm hi th php lut cng b vi phm: Do bt lim m i n ti c, trm cp, khi php lut th hin vai tr khng th thay th trong vic a x hi tr li n nh, ng thi khi phc, bo v o c: Php lut phi thng tay trng tr nhng k bt lim(3).

II. C IM V TNH CHT CA O C V PHP LUT: 1. S ging nhau ca php lut v o c.

Nh trnh by trn, php lut v o c s thng nht vi nhau mc tiu ca n l iu chnh hnh vi ca con ngi bo m hot ng ca x hi. Mt ngi vi phm o c thng l vi phm php lut v ngc li vi phm php lut cng chnh l vi phm o c. o c v php lut khng phi t nhin m c, bng dng m xut hin. con ngi c c thc o c v thc php lut u l kt qu gio dc v tip thu lu di. Gio dc cho con ngi c o c cng l gio dc cho con ngi bit tn trng php lut, k cng php nc. Gio dc php lut cho con ngi cng l bo v gi tr o c, nhn vn, truyn thng v nng cao nhn thc con ngi. Tuy nhin o c v php lut c nhng c im v tnh cht khc nhau trong qu trnh iu chnh hnh vi con ngi. iu s c nu phn di y.

2. S khc bit gia o c v php lut.

Php lut l c mt h thng quy tc, nguyn tc c th hin bng cc vn bn, o lut, sc lnh, ngh nh..., c xy dng trn c s i sng x hi
6

nhm nh hng v iu chnh hnh vi ca mi thnh vin trong x hi. ng sau h thng php lut l c b my Nh nc s cng vi nhng c quan c bit khc bo m thc thi php lut.. Trong khi , o c l nhng g thuc v bn trong con ngi, trong thc v tim thc, n khng c quy nh trn vn bn hay o lutm o c ca x hi li c bt u ngay t khi loi ngi bc vo lch s ca mnh v ban u, n c biu hin thng qua phong tc, tp qun nguyn thy. Nh vy, php lut v o c c nhng im biu hin s khc bit, c s vn ng tng i c lp, mc d u mang tnh giai cp trong x hi c giai cp.

2.1. V bn cht
o c mang tnh chung, bao qut nhm nh hng cho con ngi. V vy i hi con ngi t tm ti, t khm ph v qua d lun m t iu chnh hnh vi ca mnh.Tri li php lut thng qua nhng php quy, quy ch, iu chnh hnh vi con ngi rt r v c th. o c c li khuyn: L lnh m l rch hay Mt con nga au, c tu b c, tc l mun khuyn con ngi nn gip nhau nhng lc hon nn, kh khn. Th khi no bit h kh khn v cn s gip ? bit c iu , con ngi phi t tm hiu chun mc chung v o c ca x hi ng thi t iu chnh hnh vi ca mnh sao cho ng, sao cho ph hp. Nhng php lut th quy nh mt cch r rng rng: cha chp bao che ti phm l vi phm php lut, hoc thy ngi b nn m khng cu gip nu xy ra hu qu nghim trng s b truy t theo quy nh ca php lut Nh vy php lut y khng phi nh hng nh o c m n quy nh hnh vi con ngi mt cch r rng v c th. Tuy nhin php lut cng chu nh hng ca cc o c khc trong x hi. Ci ct li, chung nht ca gi tr o c v php lut l l cng bng.

2.2. V phng thc iu chnh hnh vi con ngi.

o c v php lut khc nhau ch o c th tnh cm v mm do, php lut th bt buc v cng rn. Bi khi nhc n o c l ta ngh ngay n vi s khen ch v mt vn no . V d nh thy c gio khen mt hc sinh
7

gii, chm ngoan v lun gip bn b trong hc tp: Em ny c o c tt, hay mi ngi hay mng nhng a tr ng nghch, quy ph: Ti n o c khng tt. Bng tp th, x hi, mi ngi xung quanh iu chnh hnh vi ca con ngi. Nu hnh vi l tt con ngi tip tc duy tr v pht huy, cn nu l xu, l khng tt con ngi nn thay i hnh vi . Nhng con ngi c thay i hay khng l tu suy ngh v nhn cch mi ngi. Nhng php lut li khc. Nhc n php lut l nhc n s vic c tnh bt buc, mun hay khng con ngi cng phi thay i hnh vi ca mnh cho ph hp vi php lut, x hi. C nhn khng c quyn la chn. Bi khi khng thc hin ng php lut th l vi phm php lut, m vi phm php lut th s b x l theo lut php. V d: Vic ht thuc l ni cng cng hay bt c ni u, khng nhng c hi cho sc khe ca bn thn m cn c gy nh hng xu cho sc khe ca nhng ngi xung quanh. Nu vn c ht thuc ni ng ngi nh th th l coi thng sc khe, tnh mng ngi khc, vic lm l thiu o c, thiu thc, khng nn. Ci khng nn y c ngha rng iu vn c th xy ra. Nhng v mt php lut th bt buc v quy nh rng: Khng c ht thuc ni cng cng. Nu nh anh c tnh hay ch v tnh vi phm th s b x l theo lut php nh. Tm li, o c th tnh cm v mm do, linh ng trong tng trng hp, cn php lut th lnh lng v cng rn. 2.3. V kt qu t c. c c hnh vi o c ng n, chun mc, cn tri qua c mt qu trnh gio dc lu di v lp li nhiu ln ca gia nh, ca x hi cho n lc con ngi t thc c hnh ng ca mnh v t iu chnh hnh vi ca mnh sao cho ng mc. Ngc li, php lut li t c kt qu nhanh chng khi thc hin. V d: nhng bn hc sinh bit v vic khng nn li xe khi cha tui l mt kt qu ca s gio dc lu di ca gia nh, ca nh trng, ca x hi, gip cho nhng bn tr thc c v thc hin ng. Tri li th php lut li i hi kt qu ngay lp tc. Hnh vi phi c iu chnh ngay nu khng

th chnh cc bn tr, b m hay ngi gim st phi chu trch nhim v cc bn vi phm lut giao thng ng b. 2.4. V tnh bn vng. Nh ni trn, o c l kt qu ca s gio dc lu di, khi con ngi thc c hnh vi h s t nguyn, t gic iu chnh hnh vi . iu chnh y l t thn vn ng, l ni lc ca ngi biu hin hnh vi, khng ai c th tc ng trc tip vo hnh ng. Do mt hnh vi o c c c, s c tnh bn vng t thay i; v vy mi c o c truyn thng. Ngc li, php lut l s cng bc, p buc, s tc ng t bn ngoi, d mun hay khng th ngi cng phi thay i hnh vi ca mnh ng vi php lut. S thay i ny c th l khng bn vng v n c th lp li ni ny hay ni khc nu vng bng php lut. V d: i m bo him khi tham gia giao thng. mi ngi hiu bit v hnh ng cho ng th l kt qu gio dc v tuyn truyn. Nhng khi con ngi hiu v t iu chnh hnh vi ca mnh th h s khng bao gi mc sai lm v chuyn khng i m bo him khi tham gia giao thng. Hnh vi tr thnh bn vng. Vi gc php lut th hnh ng khng i m bo him khi tham gia giao thng l vi phm lut giao thng ng b, lp tc php lut c bin php x l, ngi vi phm phi iu chnh ngay hnh vi ca mnh, phi np tin pht Nhng nu u vng bng cnh st giao thng th hnh ng khng i m bo him c th li xy ra. Ch ngha Mc - Lnin a ra d bo rng, php lut s mt i cng vi s xa b x hi c giai cp. n lc , o c s "ng tr" hon ton, n thay th lut php iu ha cc hnh vi, hot ng ca con ngi. Tt nhin, t gi cho ti lc cn l mt qu trnh pht trin rt lu di. Nhng, c th a ra mt nhn xt rng, phm vi iu chnh ca o c rng hn so vi php lut. Trch nhim o c c biu hin thng qua d lun x hi. D lun x hi khng ch ln n nhng hnh vi phn o c, m cn c v, khuyn khch nhng hnh vi tch cc biu hin np sng vn ha, vn minh ca x hi hin i. Da vo c tnh ny c th a ra mt kt lun rng: xt di gc chun mc x hi, php lut l o c ti thiu, cn o c l php lut ti a.

III. PHP LUT V O C TRONG CC LNH VC CA I SNG X HI. 1. Php lut v o c trong kinh doanh. 1.1. Tnh hnh kinh t, i sng doanh nghip.
Nn kinh t th gii hin nay ni chung v Vit Nam ni ring v ang nhng ch cho nn kinh t th trng y si ng v hp dn vi mi ngi. Nhiu sn phm hng ha th cng nghip ra i vi s phong ph v a dng nhm phc v cho cuc sng ca con ngi cng vi l nhng dch v vui chi, gii tr. Cuc sng ca con ngi ngy cng c hon thin v y hn.Song cng v th m x hi ngy cng ny sinh nhiu vn tiu cc.Ni cm ln l vn vi phm php lut v suy thoi o c trong x hi ni chung v tng lnh vc ca i sng ni ring. Trong sut qu trnh hnh thnh v pht trin lu di ca Nh nc,php lut pht huy c sc mnh ca mnh trong vic gi gn s n nh x hi trong tng giai on pht trin ca n. Php lut tr thnh mt b phn khng th thiu ca Nh nc trong qu trnh qun l x hi,n c vai tr c bit quan trng trong cc lnh vc kinh t,i sng-x hi.Trong khng th khng nhc n vai tr ca php lut trong kinh doanh-mt hot ng kinh t si ni ca nc ta trong thi i cng nghip ha,hin i ha hin nay.

1.2.

Vai tr ca o c v php lut trong kinh doanh.

Php lut ng vai tr v cng quan trng trong hot ng kinh doanh. Th nht, php lut c vai tr c bit i vi t do kinh doanh v n bin nhu cu kinh doanh thnh mt quyn php nh v thm ch cao hn, l quyn Hin nh. Nhu cu kinh doanh l mt nhu cu mang tnh x hi. V vy, bin nhu cu x hi ny thnh quyn Hin nh hay php nh l tin thc hin t do kinh doanh. Nh chng ta thy, ngay c trong nn kinh t k hoch ha tp trung trc y, s tn ti nhu cu t do kinh doanh l iu khng th ph nhn, mc d s hu t nhn v t liu sn xut lc rt b hn ch v phn bit i x. Tuy nhin, do nhng l do khc nhau, t do kinh doanh khng c php lut cng nhn v thc t n khng tn ti. Trong cc vn bn php lut cng nh cc vn kin chnh thc ca ng v Nh nc ta lc kh c th tm thy khi nim t do kinh doanh, t do s hu t liu sn xut. Kh c th c s tn ti kinh doanh i vi c nhn khi s hu v t liu sn xut ch c p dng i vi mt s h kinh doanh c th, quy m khng ln.
10

Mi quan h gia php lut v o c trong kinh doanh Th hai, php lut th ch ha cc i hi ca t do kinh doanh. Nh chng ta bit, t do kinh doanh c nhng i hi ring ca n. Kinh doanh l hnh vi mang tnh x hi ha cao ca ch th. Mun thc hin hnh vi ny, ch th cn phi c nhng iu kin khch quan v ch quan nht nh. Khc vi nhiu hnh vi n gin khc, kinh doanh hm cha nhng i hi phong ph, a dng v di nhiu phng din khc nhau. Th ba, khi tin hnh kinh doanh, ch th phi thc hin mt hnh vi mang tnh cht tin kh quan trng. l hnh vi ng k kinh doanh. V bn cht, ng k kinh doanh c xem xt di hai gc : th nht, hnh vi ca ch th nhm thc hin nhu cu kinh doanh ca mnh; v th hai, l hnh vi qun l ca c quan nh nc c thm quyn. Vi t cch hnh vi ca ch th th y c coi l vic ch th mun xc lp quyn t do kinh doanh ca mnh. Thc t nc ta cho thy, quyn t do kinh doanh cho d c khng nh trong lut hay Hin php th vic thc hin n ph thuc rt nhiu vo c ch ng k kinh doanh.. C ch ng k kinh doanh c xc lp trong Lut Cng ty (1990) l v d cho cch tip cn ny. Ngc li, vic ng k kinh doanh s to iu kin thun li cho cc c nhn, t chc thc hin quyn t do kinh doanh nu n c xy dng trn quan im v s tng trng ca nn kinh t. Do Nh nc
11

khng th khng thc hin hot ng qun l i vi doanh nghip, nn hnh vi ng k kinh doanh l tt yu. H thng php lut nc ta ang tm mi cch tin gn n mt c ch nh vy. Bn cnh tm quan trng ca php lut trong kinh doanh, o c kinh doanh cng l iu kin tin quyt duy tr doanh nghip v hot ng ca doanh nghip trong nn kinh t hin i. o c kinh doanh l tt c nhng quy tc, tiu chun, chun mc o c hoc lut l cung cp ch dn v hnh vi ng x chun mc v s trung thc (ca mt t chc) trong nhng trng hp nht nh. o c kinh doanh l mt vn mi Vit Nam. Cc vn nh o c kinh doanh, vn ha kinh doanh, vn ha doanh nghip mi ch ni ln k t khi Vit Nam thc hin chnh sch i mi v tham gia vo qu trnh quc t ha v tan cu ha vo nm 1991. Trc , trong thi kinh t k hoch tp trung, nhng vn ny cha bao gi c nhc ti. Trong thi k bao cp, mi hot ng kinh doanh u do Nh nc ch o,v th nhng hnh vi c o c c coi l nhng hnh vi tun th lnh cp trn. Do khan him hu ht hng ha tiu dng, mua c l rt kh, nn khng ai c th phn nn v cht lng hng ha. V cu vt qu cung, cht lng phc v trong mng li cung cp v cng thp nhng t ngi dm than phin. Vo thi gian , cc ngnh cng nghip ca Vit Nam cha pht trin, c rt t nh sn xut v hu ht u thuc s hu nh nc,nn khng cn quan tm n vn thng hiu hay s hu tr tu. Hu ht lao ng u lm vic cho nh nc, ni m k lut v ch lng thng u thng nht v n gin.Tm c vic lm trong c quan Nh nc l rt kh khn nn khng c chuyn nh cng hay mu thun lao ng. Mi hot ng trong x hi u phi tun th quy nh ca Nh nc nn nhng phm tr trn l khng cn thit. Tuy nhin, k t khi Vit Nam tham gia quc t ha, c nhiu phm tr mi c xut hin nh: quyn s hu tr tu, an ton thc phm, nh cng, th trng chng khon v v th khi nim o c kinh doanh tr nn ph bin hn trong x hi. o c kinh doanh to mi trng thun li doanh nghip tn ti v pht trin bn vng. Cng trnh ca cc nh nghin cu cho thy, trong vng 11
12

nm, nhng cng ty "o c cao" nng c thu nhp ca mnh ln ti 682% (trong khi nhng cng ty i th thng thng bc trung v chun mc o c ch t c 36%). Gi tr c phiu ca nhng cng ty "o c cao" trn th trng chng khon tng ti 901% (cn cc i th "km tm" hn, ch s ny ch l 74%). Li rng ca cc cng ty "o c cao" M trong 11 nm tng ti 756% (1%).

o c trong kinh doanh gp phn vo s thnh cng ca doanh nghip

Nh vy, u t vo c s h tng o c trong t chc s mang li c s cho tt c cc hot ng kinh doanh quan trng ca t chc cn thit thnh cng. C nhiu minh chng cho thy vic pht trin cc chng trnh o c c hiu qu trong kinh doanh khng ch gip ngn chn cc hnh vi sai tri m cn mang li nhng li th kinh t. Mc d cc hnh vi o c trong mt t chc l rt quan trng xt theo quan im x hi v quan im c nhn, nhng kha cnh kinh t cng l mt nhn t cng quan trng khng km. Mt trong nhng kh khn trong vic dnh c s ng h cho cc tng o c trong t chc l chi ph cho cc chng trnh o c khng ch tn km m cn chng mang li li lc g cho t chc. Ch ring o c khng thi, s khng th mang li nhng thnh cng v ti chnh, nhng o c s gip hnh thnh v pht trin bn vng vn ha t chc, phc v cho tt c cc c ng. o c kinh doanh cn gp phn vo s vng mnh ca nn KTQD. Cc nh kinh t hc thng t cu hi ti sao mt s nn kinh t th trng mang li

13

nng sut cao, cng dn c mc sng cao, trong khi cc nn kinh t khc li khng nh th. Cc th ch x hi, c bit l cc th ch thc y tnh trung thc, l yu t v cng quan trng pht trin s phn vinh v kinh t ca mt x hi. Cc nc pht trin ngy cng tr nn giu c hn v c mt h thng cc th ch, bao gm o c kinh doanh, khuyn khch nng sut. Trong khi , ti cc nc ang pht trin, c hi pht trin kinh t v x hi b hn ch bi c quyn, tham nhng, hn ch tin b c nhn cng nh phc li x hi. Chng ta tin hnh so snh t l tham nhng trong cc th ch x hi khc nhau, Nigria v Nga c t l tham nhng cao trong khi Canada v c c t l tham nhng thp, ta c th thy c im khc bit chnh gia cc cp v s vng mnh v n nh kinh t ca cc nc ny chnh l vn o c. im khc bit gia s vng mnh v n nh v kinh t ca cc nc ny cho ta mt minh chng l o c ng mt vai tr ch cht trong cng cuc pht trin kinh t. Tin hnh kinh doanh theo mt cch c o c v c trch nhim to ra nim tin v dn ti cc mi quan h gip tng cng nng sut v i mi. Tm li, chng ta c th thy vai tr quan trng ca o c kinh doanh i vi cc c nhn, i vi doanh nghip v i vi x hi v s vng mnh ca nn kinh t quc gia ni chung. Cc c ng mun u t vo cc doanh nghip c chng trnh o c hiu qu, quan tm n x hi v c danh ting tt. Cc nhn vin thch lm vic trong mt cng ty h c th tin tng c v khch hng nh gi cao v tnh lim chnh trong cc mi quan h kinh doanh. Mi trng o c ca t chc vng mnh s em li nim tin cho khch hng v nhn vin, s tn tm ca nhn vin v s hi lng ca khch hng, mang li li nhun cho doanh nghip. T cch cng dn ca doanh nghip cng c mi quan h tch cc vi li nhun mang li ca cc khon u t, ti sn v tng doanh thu ca doanh nghip. o c cn c bit quan trng i vi s pht trin v thnh vng ca mt quc gia. o c kinh doanh nn c tp th quan tm trong khi lp k hoch chin lc nh cc lnh vc kinh doanh khc, nh sn xut, ti chnh, o to nhn vin, v cc mi quan h vi khch hng.

14

Php lut ngy cng ng vai tr quan trng trong i sng ca con ngi. mi kha cnh trong vn ho x hi u c qun l cht ch bng mt cng c hu hiu l php lut. Bn cnh vn cn nhng vic gay nhc nhi trong d lun trong thi gian gn y. Vn tham nhng hi l vn l ti mun thu c a ln cc trang bo. Cu chuyn xoay quanh Nguyn B Thanh, y vin Trung ng ng, B th Thnh y kim Ch tch Hi ng nhn dn thnh ph Nng (N). Nguyn B Thanh c xem l nhn vt c cng ln trong vic pht trin thnh ph N, lp li k cng thnh ph, bin N thnh a phng cho cc tnh thnh khc noi theo v c Th tng Phan Vn Khi biu dng. Cu chuyn bt u vo u nm 2000, d lun Vit Nam cp n hng lot sai phm xy ra Cng ty hp doanh Xy lp v kinh doanh ca Qung Nam Nng (QNN). Mt thi gian ngn sau th ng Phm Minh Thng, gim c cng ty b khi t. Sau mt thi gian iu tra Nguyn B Thanh cng phi ra ng trc vnh mng nga Tnh trng cc doanh nghip, cng ty lm n gian di, ly lng tin ca ngi tiu dng ra lm tr a, sn xut nhng mt hng km cht lng nh: trn bt vo bnh ko c nhiu ko hn m khng tn nhiu chi ph, sn xut bnh Trung Thu bng nguyn vt liu khng m bo cht lng. r tin nhng chic bnh th thi ri! Hay vic lm ch bng t b sn dy b i cng ang lm rng ng d lun. i, nhng vic lm nh vy ang rt nhiu trong x hi v mi ch mt phn nh b bo ch, d lun pht hin ra. Tht bun cho nhng ngi tiu dng khi tin qu vo cc sn phm tng chng nh rt an ton.

1.3.

Kt lun.

Trn y ch l mt trong s rt t nhng v tham nhng c a ra nh sang.Khi o c kinh doanh mt i th vn suy thoi ch cn l sm mun.Khi php lut qu la cng c sc bn buc nhng cng ty phi php phi chu hnh pht thch ng Nh vy,c php lut v o c u c vai tr ht sc quan trng i vi s tn ti v pht trin bn vng ca cc doanh nghip VN trong nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha.

15

2. Php lut v o c trong ngnh y.

Trong cuc sng ca chng ta, tt c mi lnh vc u phi tun theo php lut v y khoa cng khng l mt ngoi l. i vi y khoa th vic tun theo php lut li cng tr nn quan trng hn bao gi ht v y l lnh vc lin quan dn sc khe, tnh mngnhng vn nghim trng i vi con ngi!!!Th nhng hin nay, bn cnh mng li y t nh nc, cc c s y t t nhn cng ang pht trin t, thiu qui hoch v qun l. Nhiu biu hin tiu cc trong hnh ngh c cng ln t v o l, y c ang c chiu hng sa st nghim trng. Chnh v vy, vic hon chnh nhng vn bn mang tnh php l trong hnh ngh y (i vi tt c loi hnh c cng v t, hp tc v c vn nc ngoi...) v son tho Lut ca ngi hnh ngh y tr nn cp thit. chnh l cc qui nh v ngha v v quyn li chnh ng, tn ch v o c hnh ngh da theo y c truyn thng ca c ng v Ty, v nhng phng chm nguyn tc ca ng v Nh nc i vi ngnh y t. ng thi phi vn dng cc qui lut kinh t - x hi hin c khi chp nhn kinh t th trng theo nh hng x hi ch ngha. Ngi hnh ngh y s c iu kin gip nhau hc tp, cp nht c cc tin b ca y hc m bo cc chm sc tt nht cho ngi bnh, cng t nguyn hnh ngh y y c, cng nhau t gim st v x l nhng ng sai trong ngh nghip, trn c s php lut chung. Lut ca ngi hnh ngh y do ngi hnh ngh y t son tho cho chnh mnh. Nu ch mt s lm sai, ni b phi cng nhau ch r v gip nhau tm cch sa cha, l t qun l v t c trch nhim. Mi vi phm s do hi ng khoa hc k thut v hi ng khen thng k lut ca hi tnh thnh x l, cao hn c hi ng quc gia xem xt. Nhng vt phm vi ca hi phi x l theo qui nh ca php lut. Lng y nh t mu_ mt cu ni tng chng nh ngn gn nhng li mang nhng ngh su xa v ht sc to ln, cu ni m dng nh di vi mi y bc s du xem chnh l phng chm ngh nghip, l thc o tnh ngi trong s nghip ca mnh. c khng bit bao nhiu nhng v lng y khng qun nhc nhn, gian kh hng gi ng h ginh ly s sng cho ngi bnh t li ao t thn. Cng c nhng ngi dnh trn cuc i ca mnh trong phng th nghim, ly nhng chic knh hin vi, ng nghim.. lm ngi bn tri k vi mnh ct ch thc hin mt c m y tnh nhn vn: gip i, gip ngi. Bng tnh thng v trch nhim thing ling-cao c l cu ngi v chm
16

sc sc khe nhn dn, cc thy thuc phi lm vic ht mnh v bnh nhn, hon thnh tt trng trch c giao m thy thuc u t - bc s Nguyn Hiu Nhn (sinh nm 1955), Gim c Bnh vin a khoa huyn Tam Nng (ng Thp) l mt in hnh! Bc s Hiu Nhn l mt ngi lun ci m, vui ti vi mi ngi; nhit tnh - linh hot trong cng vic tr thnh quen thuc vi nhiu cn b cng nhn vin chc v nhn dn huyn Tam Nng! C s vt cht, trang thit b thiu thn nn cc bc s v nhn nhim s khng qu 2 thng l rt lui. Mi nm, bc s Hiu Nhn phi khm bnh cho hng chc ngn lt ngi di nh n du t m vo ban m v ngoi khong 50 ca m di nh n chy my n, c t 10 n 20 ca m di ngn n "soi ch" tranh ti - tranh sng, ginh git li mng sng t tay thn cht, rt t trng hp t vong! Bng nhng hnh thc thit thc, bc s Hiu Nhn cn vn ng i ng thy thuc Bnh vin a khoa huyn lun rn luyn phm cht o c theo 12 iu y c v 10 iu dc c; n lc, phn u hon thnh tt nhim v bo v chm sc sc khe nhn dn gn vi vic trin khai thc hin tt phong tro thi ua yu nc, hc tp v lm theo tm gng o c H Ch Minh, y mnh cng tc thc hnh tit kim, chng tham lng ph quan liu trong ton Bnh vin a khoa huyn Tam Nng.

Bc s Hiu Nhn trao i vi phng vin.

Tri qua qu trnh cng tc, gn b vi ngnh y t huyn Tam Nng, bc s Nguyn Hiu Nhn ng gp nhiu cng sc, ti tr ca mnh cho thnh tch chung ca s nghip pht trin ngnh y t a phng. Bc s Nguyn Hiu Nhn
17

 vinh d c Ch tch Nc tng thng danh hiu "Thy thuc u t"; B y t tng danh hiu Chin s thi ua ca ngnh; UBND tnh ng Thp, S Y t tnh tng danh hiu Chin s thi ua cng nhiu Bng khen hon thnh xut sc nhim v cng tc chm sc sc khe nhn dn v ang c ngh tng Bng khen ca Th tng Chnh ph! Bc s Nguyn Hiu Nhn cn c c tri tn nhim bu l i biu HND huyn (4 nhim k) v l i biu HND tnh ng Thp nhim k 2004 - 2012. Bc s Hiu Nhn tht xng ng l mt "Thy thuc nh m hin"! Chng ta cng s tht s st nu khng k n Lng y Phan Th Ngc Chiu! n vi Khoa nhi Bnh vin Nguyn nh Chiu, c tip xc vi cn b cng nhn vin chc Bnh vin v nhng ngi bnh v iu tr y, khng ai khng nhc n Bc s - Thy thuc u t, Phan Th Ngc Chiu. Tnh n thi im ny ch c 24 nm gn b vi ngnh y t vi cc cng v khc nhau: 14 nm lm cng tc cp cu nhi v ni khoa, 8 nm hi sc cp cu nhi v ni khoa, 2 nm cp cu nhi v ni nhi. Khng ch l ngi tn tnh cng hin cho s nghip chm sc sc khe ca nhn dn, ch cn tch cc tham gia vo phong tro sng kin, ci tin k thut trong lnh vc y t tng bc gp phn nng cao cht lng khm, cha bnh, to iu kin cho ngi dn c hng nhiu li ch trong khm, chn on, iu tr. Nm 2008, bc s Phan Th Ngc Chiu vinh d c nh nc phong tng danh hiu Thy thuc u t. y l danh hiu cao qu c nhn dn cng nhn, c Nh nc vinh danh v phong tng cho nhng c nhn tiu biu ca ngnh y t c y c, lng tm trong sng, tn ty vi ngh, vt qua kh khn, th thch hon thnh nhim v c giao. Th nhng, cn tn ti gia x hi nhng v lng y nh t mu khin ngi dn phi kh s v au u nh vic qun bng gc, dao m trong bng bnh nhn, hay vic nhn tin lt tay ca ngi nh... Khi s vic xy ra, b pht gic, h li chi b trch nhim, n y cho nhau. Nhng lng y y cn phi xem li ci c, ci tm hnh ngh ca chnh mnh. H lm tri vi o c li cn vi phm lut hnh ngh y!

18

3. Php lut v o c trong vn ha Vit Nam

Khi gi tr vt cht ca con ngi ngy cng hon thin,ngi ta lun hng n nhng nhu cu tt hn hon thin cuc sng.trong mt li hin i, chy theo gi tr ca ng tin ngi ta dnh mt g tr con ngi. Vi nm tr li y phng tin thng tin i chng lin tc a nhng v bo lc gia nh, bo hnh tr em gy bc xc rt ln trong x hi. Trong qu trnh lm Lut phng chng bo lc gia nh, mc du chng ti cha bao gi c con s thng k chnh xc, nhng nhng s liu a ra cho thy nn bo lc gia nh, trong c bo lc tr em rt ng bo ng. Tnh trng trn cho thy o c x hi ang c vn . V n cng cho thy t l h ngho, cn ngho trong x hi cn nhiu. V ngho, ngi ta tp trung lo toan cho cuc sng l chnh, vic lo cho con em kh c ti ni ti chn.

V n Ho Anh gy xn xao d lun thi gian qua. nh: Tin Thy.

Trong lnh vc bo v tr em, Quc hi hay Chnh ph lun dnh s u tin, quan tm nhiu nht. Nhng ci s kt ni ti thy cha mnh m, v vy ni ny ni kia vn din ra nhng v vic nh ta thy. Khi o c ang c vn , khi lut php cha rn e, v cn nhiu gia nh kh khn nh th ny th

19

cn s kt ni tt hn gia nh nc vi gia nh, nh trng v x hi. Nu mnh ai ly lm th cc em s khng c bo v mt cch ton din. Hay v ngi chng tt axit vo v mnh trn ng ng Nguyn Cn (P13, Q.6, TP.HCM) cng ang gy xn xao d lun bi s ghen tung qu ng v tnh d man ca v vic. Cng trong nm 2010 ny, d lun cng b xo trn bi v n xc cht n khng u c pht hin vo ngy 17/5/2010 ti sn thng chung c G4 ph Trung Yn 1, phng Trung Ha, qun Cu Giy, H Ni. St th chnh l ngi tnh c ca nn nhn, Nguyn c Ngha, l sinh vin trng i hc Ngoi Thng. Khng ai c th ng rng, mt thanh nin vi gng mt th sinh, c hc hnh y v cn l sinh vin ca trng i hc danh ting trn c nc li chnh l k ra tay th c, khng cn nhn tnh. V vic li trong lng ngi dn nhng vt thng v mi e ngi v x hi hin nay.

Hung th Nguyn c Ngha Trn y ch l mt vi lnh vc ng ch nht trong i sng x hi Vit Nam m php lut v o c ng vai tr chi phi. Qua , chng ta cng thy c rng, nng cao hiu qu qun l x hi, xy dng Vit Nam thnh mt quc gia pht trin, tin b th i hi cc c quan chc nng phi nng cao hn na thc chp hnh lut php ca ngi dn v thc pht huy cc gi tr o c ng qu.

20

2. Php lut v o c vi hc sinh sinh vin. 2.1. Thc trng hin nay.
C khng t tm gng hc sinh, sinh vin vt ln hon cnh ngho kh hc tp. Tuy nhin, do nhiu nguyn nhn khc nhau, hnh vi lch chun ca thanh thiu nin hin nay ang c xu hng ngy cng gia tng. Hc sinh, sinh vin vi phm lut giao thng, ua xe tri php, bo lc nh trng, mua im, c bc, nghin ru... kh ph bin. Mt s hnh vi lch chun khc v mt o c nh: sng hng th, chy theo ng tin, xa hoa, lng ph, li lao ng v hc tp, thiu thc rn luyn, khng dm u tranh vi ci sai, th v cm, v k cng ngy cng nhiu hn i tng cn ngi trn gh nh trng.

2.2. Nguyn nhn v s cn thit ca vic gio dc php lut v o c trong nh trng.
Nhng hnh vi xu y l kt tinh, kt qu s gio dc khng ng b gia gia nh, nh trng v x hi. S thiu quan tm ca gia nh, x hi l nguyn nhn ch yu dn n s lch lc trong mt b phn gii tr hin nay. Trong , tnh trng t m gia nh b tan nt, cch nui dy con phn khoa hc v s thiu gng mu ca cc bc cha m l nguyn nhn ch yu dn n tnh trng thanh thiu nin phm ti. Bn cnh , hnh nh ngi thy t nhiu b lu m trong nn kinh t th trng y bin ng ht sc phc tp cng l mt nguyn nhn khin hc sinh sinh vin khng bit ly u lm im ta phn u, mt khi vai tr ca ngi thy khng cn c cao nh trc th vic gio dc o c, php lut trong b phn hc sinh sinh vin hin nay cng l vn rt ng c quan tm. Vic gio dc o c trong nh trng thng ch trng ti nn np k cng vi ni quy, nhng bi hc gio hun, m cha ch n hnh vi ng x thc t. Chng trnh sch gio khoa qu m m, nng v l thuyt, thiu k nng sng, khng to c du n hnh thnh nhn cch cho hc sinh. Thc trng lch chun v o c, li sng ang l vn cn quan tm. n lc cn xem li phng php v cch thc gio dc o c v php lut trong cc nh trng hin nay... iu l rt cn thit hon thnh nhn cch cho la tui hc sinh, sinh vin khi ang cn ngi trn gh nh trng. Gio dc vn l mng ti mun thu. Vn gio dc o c trong nh trng lun c quan tm. Cc lp hc ngoi kho, cc lp ngoi gi v o c con ngi vn din ra u n
21

Phn ln sinh vin, thanh thiu nin hin nay vn gi c li sng tnh ngha, trong sch, lnh mnh, khim tn, cn c v sng to, c bn lnh, c ch lp nghip, nng ng , nhy bn, dm chu trch nhim, gn b vi nhn dn. Do tc ng ca nn kinh t th trng, hi nhp quc t, mt b phn sinh vin phai nht nim tin, l tng, mt phng hng phn u, khng c ch lp than, chy theo li sng thc dng, sng da dm, th vi gia nh v x hi, sa vo cc t nn x hi y l nhng biu hin khng th coi thng. Bo lc hc ng hin nay ngy cng din ra thng xuyn gay nhc nhi trong d lun. D lun x hi bt bnh v ln n v tnh trng bo lc xy ra trong hc ng, nhng thi gian gn y, hin tng ny khng thuyn gim m thm ch cn gia tng vi nhng hnh vi v mc bo lc nguy him hn trc. khng ch l nhng biu hin lch lc trong hnh vi, nhn cch o c nh thiu l vi ngi ln, t tp gy g nh nhau, thi li hc, ham chi, sng ua i v phm php hnh s t pha hc sinh m bn cnh cn c c s ngc i hc sinh v tha ha t mt s thy c gio. V pha hc sinh, ng ngi hn khi nhng biu hin o c xung cp li tng theo la tui v bc hc. Hin tng lm cho cc bc ph huynh khng khi lo s, lo lng cho con em ca chnh mnh. Bo lc hc ng xy ra khp ni, mi cp hc v hu qu ca n li l khn lng. Chng ta cha qun nhng v u gia hc sinh vi nhau gy xn xao d lun vo nm 2007, l v bo lc xy ra mt trng cp 3 qun Tn Bnh, hai nhm hc sinh x xt nhau dn n hu qu tht ng thng tm, lm cho mt hc sinh b m cht v 8 hc sinh khc b thng. Nguyn do cng ch v s him khch gia hc sinh c v hc sinh mi. au lng hn, mt hc sinh dng dao m vo bng ngi bn cng lp v qu tc gin ngi bn ny nhiu ln bt nt mnh. Hay vo nm 2009, ti trng THPT Ng Gia T (EaKar, kLk) phi nh ch thi tt nghip vi 4 bn hc sinh n lp 12 v tham gia nh hi ng 2 bn n khc ca trng THPT Bn Cng EaKar trong khi ch cn 1 thng na l k thi tt nghip din ra. Khng nhng th, cc bn cn b truy t trch nhim trc ta v ti gy thng tch, nguyn nhn ch v yu. Cch y my tun Nng, mt hc sinh lp 11 b m cht ngay ti ch khi ra khi cng trng. Trc , cng v mu thun vi nhau, nn hai hc sinh cp 3 H Ni dn n u , hu qu c hai u b thng nng.
22

Nhng tng bo lc hc ng ch xy ra vi cc nam sinh, nhng trn thc t hin nay n sinh cng khng h t ra thua km bn trai. Nhiu n sinh chia phe, chia nhm, nh nhau theo kiu x hi en ngay trong sn trng. D lun x hi tng xn xao v v vic hai n sinh mt trng THCS huyn Hc Mn dng dao lam rch nhiu ng trn mt bn ch v mu thun nh. Do cha c nh trng, gia nh quan tm, gio dc, qun l ng mc, mt khc hc sinh ngy nay li c tip xc vi nhiu lung thng tin qua mng, nht l nhng game online mang tnh bo lc, iu ny lm nh hng khng t n hnh vi ca cc em. Ch v nhng mu thun nh cng c th nh nhau, x xt, thm ch l git ngi. qu l nhng biu hin tht ng bun.o c suy tn,xung cp.Liu u l cch gii quyt tt nht? vn l du hi ln i vi x hi.

LI KT
Tm li, pht huy ti a vai tr ca php lut ng thi pht huy tt cc gi tr o c trong tin trnh cng nghip ha, hin i ha t nc, chng ta cn phi c mt h thng php lut hon chnh v ph hp vi c im pht trin ca nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. Bn cnh cn nng cao thc o c ngi dn: sng v lm vic theo php lut pht huy hn na nhng gi tr o c cao p vn c. chnh l iu kin tin quyt xy dng mt t nc phn thnh, k cng. Ngh quyt Trung ng ng khng nh: Tng cng gio dc php lut nng cao hiu bit v thc tn trng php lut, sng v lm vic theo hin php v php lut, bo m cho php lut c thi hnh mt cch nghim minh, thng nht v cng bng(4).

TI LIU THAM KHO:

(1) H Ch Minh, Ton tp, tp 4, Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni, 2000, tr.199 (2 )H Ch Minh, Ton tp, tp 5, Nxb CTQG, H Ni, 2000, tr.285.
23

(3) H Ch Minh, Ton tp, tp 5, Nxb CTQG, H Ni, 2000, tr.641. (4) Vn kin Hi ngh i biu ton quc gia nhim k kho VII 20-25/1/1994.

Bi lm c s dng ti liu sau:

Gio trnh Php Lut i Cng trng H Kinh t TP.HCM Bo tuoitre.vn Bo Dantri.com.vn Din n phapluat.vn

24