Docent d-r Bernar Lori: BALKANOT JA KOMPLICIRA ISTRA@UVA^KATA RABOTA

S. RATEVSKI Makedonsko Sonce br. 303

Dokolku se znae samo eden jazik, lesno mo`e da se stane zarobenik na soodvetnata propaganda Postoi mnogu golema kulturna razlika me|u evropskiot i balkanskiot mantalitet, no taa mo`e samo da se do`ivee, a ne da se nau~i. Balkancite se obiduvaat da ja prikrivaat razlikata i zatoa toj na svoite studenti im ka`uva da ne se sre}avaat samo so intelektualci, tuku i so selani, bidej}i tie se poiskreni
inatata nedela, vo Skopje gostuva{e docent d-r Bernar Lori, profesor po geografija i istorija na balkanskite zemji od XV-XX vek na Nacionalniot institut za isto~ni jazici i kulturi vo Pariz, kade {to, me|u drugoto, se predava i makedonski jazik. Toj vo Francuskiot kulturen centar ima{e predavawe za balkanskite monarhii vo XIX vek vo koe ja istakna nivnata uloga vo integriraweto na zemjite od regionot vo toga{niot evropski sistem. Kako pri~ina za nivnoto propa|awe, prof. Lori ja poso~i izoliranosta na narodot, a najmnogu menuvaweto na principot na lobirawe i integracija vo Evropa {to, vo dene{no vreme, dinastiite gi napravila nepotrebni. Po predavaweto, razgovaravme so nego vo vrska so negovata rabota i vpe~atocite od Balkanot. Za da se zafati so balkanskata problematika go nateralo nemaweto na seriozni informacii vo Francija za na{iot region. Vo Francija dotoga{ nemalo zavr{eni balkanolozi, nitu mo`nost da se studira balkanologija. Makar {to zvu~i neskromno, mo`e da se re~e deka balkanologijata vo Francija ja sozdadov jas ni ka`uva toj. Doktoriral na tema Osmanskoto nasledstvo vo bugarskite gradovi vo...... Zboruva bugarski, makedonski i srpski jazik, a ima poznavawe i od gr~ki i turski jazik.

DOBRIOT ISTORI^AR TREBA DA SE SOMNEVA VO SVOITE IZVORI Spored nego, tokmu postoeweto na mnogu jazici na Balkanot, najmnogu ja komplicira istra`uva~kata rabota. Dokolku se znae samo eden jazik, lesno mo`e da se stane zarobenik na soodvetnata propaganda. Taka, toj na po~etokot im bil naklonet na Bugarite, no postepeno zapo~nal da sogleduva {to e vistina, a {to ne, sporeduvaj}i gi so napisi od drugi balkanski zemji i vo li~nite kontakti pri {to najlesno se ~uvstvuvaat tabu - temite i propagandata. Spored nego, najva`no za razbirawe na balkanskata problematika e da se `ivee na samoto mesto, da se

zapoznaat lu|eto. Postoi mnogu golema kulturna razlika me|u evropskiot i balkanskiot mantalitet, no taa mo`e samo da se do`ivee, a ne da se nau~i. Balkancite se obiduvaat da ja prikrivaat razlikata i zatoa toj na svoite studenti im ka`uva da ne se sre}avaat samo so intelektualci, tuku i so selani, bidej}i tie se poiskreni. Za mene be{e ogromen {ok da prisustvuvam na pogreb vo bugarsko selo, tie mu

nosea darovi na umreniot ~ovek... Kako da bev vo Afrika, vo drugo pleme i toga{ sfativ deka postoi golema razlika... Jas toa ne mo`ev da go razberam. Intelektualcite vo cel svet koristat isti poimi, no emocionalno, razli~no reagiraat. Toj zabele`al deka ~estopati, lu|eto na Balkanot ne zboruvaat na svojot jazik, na istite temi kako koga zboruvaat na francuski jazik. Ako doa|am kako Francuzin, vedna{ mi ja serviraat ropagandata, a ako zboruvam na mesniot jazik e poinaku zabele`uva toj. Kako svoja golema prednost go smeta toa {to ne e emocionalno povrzan so nekoja zemja vo regionot. Jas imav kolegi Francuzi od bosansko poteklo i koga zapo~na vojnata vo Bosna tie pove}e ne bea Francuzi, tuku me|usebni neprijateli. Da imav rodnini vo Saraevo, pod bombite, ne }e mo`ev, a da ne reagiram emocionalno. Dobriot istori~ar treba da se somneva vo site izvori
za{to tie nikoga{ ne se ~isti. Vo prodol`enie, toj dava primer za svesen falsifikat vo knigata na Vakalopulos za istorijata na Makedonija kade {t avtorot, sakaj}i da go poka`e porane{noto vleguvawe na gr~kite vojski vo Solun toa go navel po star, a na bugarskite vojski po nov stil, bez toa nekako da go odbele`i. RAZLIKA ME\U SLAVONIJA I SLOVENIJA Spored nego, vo Makedonija postoi golema zabluda za francuskata zainteresiranost za Balkanot. Nitu porano, nitu sega vo Francija nema golem interes za ovoj region, na {to ne vlijaela nitu vojnata na Kosovo. ^estopati i stru~wacite vo Francija koi{to se zanimavaat so balkanska problematika se od balkansko poteklo, a toa neizbe`no vlijae na nivnata objektivnost. Francuskite novinari se mnogu slabo zapoznati so situacijata na Balkanot i lesno nasednuvaat na edna ili druga balkanska propaganda. Mnogu dolgo lu|eto vo Francija ne ja znaele razlikata me|u Slovenija i Slavonija. Zatoa toj ne saka da razgovara so novinari, bidej}i, tie mi davaat samo tri minuti za da go objasnam minatoto, sega{nosta i idninata na Balkanot. Spored nego ima ne{to to~no vo tvrdeweto deka Francija e pove}e nakloneta na Srbija. Na krajot od razgovorot, prof. Lori izjavi: Ona {to sakam da im go ka`am na

lu|eto e: nau~ete go jazikot na va{iot sosed, ne francuski ili sli~no. Zadol`itelno treba da se znae {to misli drugiot. Eden Albanec koj zboruva makedonski ne mo`e da bide 100% iskren