Ktlk Yaylmamal .................................................................................................................................... 5 Tefsr-i erifi: ................................................................................................................................................ 5 Svene Dilsiz Gerek ...................................................................................................................................... 5 Sebeb-i Nzul ................................................................................................................................................ 5 Balamak ....................................................................................................................................................

5 irkinliin Aa Vurulmas ......................................................................................................................... 6 Gybeti Olmayanlar ....................................................................................................................................... 6 Bellar Dile Baldr ...................................................................................................................................... 6 Hikye ........................................................................................................................................................... 6 Mesnev'de buyuruldu: .................................................................................................................................. 6 Tasavvuf Manlar ......................................................................................................................................... 6 Peygamberlerin Arasnda Tefrika Yaplmaz ................................................................................................. 7 Tefsiri erifi ................................................................................................................................................... 7 Yahudilerin Bozuk nanlar.......................................................................................................................... 8 mann Dnda Kalan Yollar ......................................................................................................................... 8 M'minlere Cennetler Vardr ......................................................................................................................... 8 man ............................................................................................................................................................... 9 Akbet nemlidir ........................................................................................................................................... 9 Hikye (imana dn) .................................................................................................................................... 9 eriat ve Tarkat ...........................................................................................................................................10 Edep ki eittir:...........................................................................................................................................10 Yahudilerin stekleri .....................................................................................................................................10 Tefsr-i erifi: ...............................................................................................................................................10 Sebeb-i Nzul ...............................................................................................................................................10 Cehr Kelimesi ...............................................................................................................................................11 Allah' Grmek isteyenler .............................................................................................................................11 Tevilt-i Necmiyye'den ................................................................................................................................11 Buzaya Taptlarra?) ...................................................................................................................................12 Allah'n Rahmetinden mit Kesmek ............................................................................................................12 Ms Aleyhisselm'a Saltanat ......................................................................................................................12 Tur Dann Kaldrlmas ..............................................................................................................................12 Tevrat' Zorla Kabullenmeleri ......................................................................................................................12 Gulf kelimesinin Mns ..............................................................................................................................14 Kalbler Klfl Deil Mhrldr .................................................................................................................14 Bel ve Musbete sebep ................................................................................................................................14 Meryem Validemiz Ve sa (A.S.) .................................................................................................................15 Hazret-i Meryem'e ftira ...............................................................................................................................15 sa Aleyhisselm' ldrmediler ..................................................................................................................15 Isa Aleyhisselm'a Benzetilen... ...................................................................................................................16 sa (a.s.)'n Ge karlmas .......................................................................................................................16 Hristiyanlarn htilflar ...............................................................................................................................17 Nst ve Lht Ne Demektir? ......................................................................................................................17 Hristiyan Mezheplerinin Grleri ..............................................................................................................17 Hepsi phe indeler ...................................................................................................................................17 sa Aleyhisselm ldrlmedi .....................................................................................................................18 sa Aleyhisselm Ref olundu ........................................................................................................................18 Rafea'nn Mans ..........................................................................................................................................18 Ge karlmasnn Hikmeti .......................................................................................................................18 sa Aleyhisselm'n mr .............................................................................................................................19 Mehd Aleyhir-Ridvn ..................................................................................................................................19 Ashb- Kehf in Zuhuru ................................................................................................................................19 sa Aleyhisselm'n Evlenmesi .....................................................................................................................20 Drt Peygamber Sadr ................................................................................................................................20 Hzr Aleyhisselm Hayattadr .....................................................................................................................20 Efendimiz (s.a.v.) Eb'l-Ervahtr ..................................................................................................................20 Hazret-i Meryem ..........................................................................................................................................20 Evliyay Sevmede l .................................................................................................................................20 Belm Var Aramzda ....................................................................................................................................21 isa Aleyhisselm ndiinde ...........................................................................................................................23 sa Aleyhisselm'm nzul ...........................................................................................................................23

H.z. isa'ya Selm...........................................................................................................................................24 Aleyhlerine ahit Olacak ..............................................................................................................................24 Temiz eyler Haram Klnd! .......................................................................................................................25 Tefsr-i erifi: ...............................................................................................................................................25 Bir Nimet Haram Klnyor ...........................................................................................................................25 Te'vilt-i Necmiyyeden ................................................................................................................................25 Mubahlarda Msrif Olan ..............................................................................................................................25 Allah Yolunun Engeli ...................................................................................................................................26 Faiz Almalar ................................................................................................................................................26 Btl Yere Halkn Maln Yemeleri ..............................................................................................................26 limde Rshu Olanlar..................................................................................................................................26 Mminler ......................................................................................................................................................26 Te'vlt-i Necmiyye'den................................................................................................................................27 Evld- Resul (s.a.v.) Kimlerdir? ..................................................................................................................27 Kurtulanlarn Vasflan ..................................................................................................................................27 Salih Amel Nedir? ........................................................................................................................................27 Namazn Fazileti ...........................................................................................................................................27 Salt ..............................................................................................................................................................27 Namaz nsan Dorultur ...............................................................................................................................28 Evliyullh kimlere denir? ............................................................................................................................28 Rsh Ehli ....................................................................................................................................................28 Cehennem Ehli flim Fakirleridir ...................................................................................................................28 lim mamdr .................................................................................................................................................29 Faydal lim ..................................................................................................................................................29 Allah' Tanyarak lmek ..............................................................................................................................29 peygamberler ................................................................................................................................................29 Yce Meali: ..................................................................................................................................................29 Tefsr-i erifi: ...............................................................................................................................................29 Nuh Aleyhisselm ........................................................................................................................................30 ibrahim Aleyhisselm ve Sonras .................................................................................................................30 isa Aleyhisselm ...........................................................................................................................................30 Faide .............................................................................................................................................................30 Dvd Aleyhisselm ve Zebur......................................................................................................................31 Zebur ............................................................................................................................................................31 Dvd Aleyhisselm .....................................................................................................................................31 Dvd (a.s.) Gnah lemedi ........................................................................................................................31 Eb Ms el-E'r (r.a.) ............................................................................................................................31 Gzel Ses ......................................................................................................................................................32 Peygamberlerin Says ..................................................................................................................................32 Ms Aleyhisselm le Kelm ......................................................................................................................32 Na'linlerini kart .........................................................................................................................................33 Tr-i Sina'ya k ........................................................................................................................................33 Peygamberler ................................................................................................................................................34 Ma'zeretler Makbuldr .................................................................................................................................34 Allah'n ahadeti Ne Demektir? ...................................................................................................................35 Melekler de ahadet Ederler .........................................................................................................................35 Yahudilerin Yalanlamas ..............................................................................................................................35 Kfirler Dallettedirler .................................................................................................................................35 Yce Meali: ..................................................................................................................................................36 TefsM erifi: ...............................................................................................................................................36 Zlimler Balanmazlar ...............................................................................................................................36 Zerre Kadar tman Olan... .............................................................................................................................37 Resulllah'n (s.a.v.) Vrisleri ......................................................................................................................37 akk-i Belh'den ..........................................................................................................................................37 l'tikd nce Gelir ..........................................................................................................................................37 Peygambere man Edin .................................................................................................................................37 Gayb Bir Nurun Sureti.................................................................................................................................38 Efendimize (s.a.v.) Tabi Olmak ....................................................................................................................38 Ahmak Adam? ..............................................................................................................................................38 Yce Makama kmann artlan ..................................................................................................................39

Efendimiz (s.a.v.)'in Misli...........................................................................................................................39 Bu Hadis-i erifin erhi ...............................................................................................................................39 Kitap Ehline ar ........................................................................................................................................40 Yce Meali: ..................................................................................................................................................40 Tefsr-i erifi: ...............................................................................................................................................40 Gulvv Nedir? ..............................................................................................................................................40 Gult-i a .....................................................................................................................................................40 Mutezilenin Gulvv ....................................................................................................................................40 Mebbihe Mezhebinin Gulvv .................................................................................................................41 slm'da Ifrt ve Tefrt ..................................................................................................................................41 Peygamberlere Bak ....................................................................................................................................41 Irklk Nefs-i Emmrenin Kt Sfatdr .....................................................................................................41 Allah Noksan Sfatlardan Mnezzehtir.........................................................................................................41 Mesh ............................................................................................................................................................42 Annelerin smi ..............................................................................................................................................42 Isa Aleyhisselm ...........................................................................................................................................42 Allah'n Kelimesi ..........................................................................................................................................42 sa Aleyhisselm'n Yaratl... ....................................................................................................................42 sa Aleyhisselm'in Ruh Olmas ...................................................................................................................43 Hristiyan Doktorun slam ...........................................................................................................................43 Ruh Denilmesinin Mans ............................................................................................................................43 sa Aleyhisselm'n Ruhu .............................................................................................................................44 sa Aleyhsselm'n Yaratl .......................................................................................................................44 Hazret-i Meryem ve Hamilelik .....................................................................................................................44 Te'vilt- Necmiyye'den ................................................................................................................................44 Cevherler Gizlidir .........................................................................................................................................44 Ruhan Cevherler ..........................................................................................................................................45 Ak Sakall Niceleri.. .....................................................................................................................................45 Mrid-i Kmile Teslim Ol ..........................................................................................................................45 Evld Babann Srrdr ..................................................................................................................................45 Mrid-i Kmilden Bakas... .......................................................................................................................46 Cima Annda... ..............................................................................................................................................46 Ylana Benzeyen ocuk ...............................................................................................................................46 Ayya Benzer ocuk .....................................................................................................................................46 Kitap Ehline hitap .........................................................................................................................................46 Teslsi Brakn ..............................................................................................................................................46 Allah ocuk Edinmedi .................................................................................................................................47 Alih Tel ... .............................................................................................................................................47 Gkler ve Yerler ...........................................................................................................................................48 Tevhd Ehlinin Matlbu................................................................................................................................48 Hikye ..........................................................................................................................................................48 ekerci Baba .................................................................................................................................................48 Melekt lemi ..............................................................................................................................................48 Slik'in Mertebeleri ......................................................................................................................................49 Kul Olmak erefi ..........................................................................................................................................49 Sebeb-i Nzul ...............................................................................................................................................49 Mukarribn Melekler.....................................................................................................................................49 Byklk Taslayanlar ...................................................................................................................................50 Peygamberler Meleklerden stndr ...........................................................................................................50 Te'vilt-i Necmiyye'den ................................................................................................................................51 Isa (A.) Daha erefli .....................................................................................................................................51 stinkfn En By ....................................................................................................................................51 Kibir..............................................................................................................................................................52 Kt Alkanlklar: .......................................................................................................................................52 Hikye ..........................................................................................................................................................52 Yamur Taa Tesr Etmez ............................................................................................................................52 Tevazu ibdettir ............................................................................................................................................52 Kurn- Kerime Balanan Hidyete Erer ......................................................................................................52 Tefsiri erifi: .................................................................................................................................................53 Burhan ve Nr ..............................................................................................................................................53

Kuran'a Nr Denilmesi .................................................................................................................................53 Tasavvuf? Manlar .......................................................................................................................................53 Gzleri ..........................................................................................................................................................54 Basar (ve Grmesi) .......................................................................................................................................54 Burnu ............................................................................................................................................................54 Dili ................................................................................................................................................................54 flemesi .......................................................................................................................................................54 Tkr ......................................................................................................................................................55 Eli .................................................................................................................................................................55 Talarn Tebih Okumas ..............................................................................................................................55 Parmaklar ....................................................................................................................................................55 Parmak Aralar..............................................................................................................................................56 Sadr (Mbarek Gs) ................................................................................................................................56 Kalbi .............................................................................................................................................................56 Mi'rac ............................................................................................................................................................56 Hakk man ..................................................................................................................................................56 Emir ve Yasaklar ..........................................................................................................................................56 Mrd'in Mezhebi .........................................................................................................................................57 Btn Temizlenir ...........................................................................................................................................57 Zikir Ehli ......................................................................................................................................................57 Kabir ve Ner ................................................................................................................................................57 Kelle'nin Miras ..........................................................................................................................................57 Tefsiri- erifi: ...............................................................................................................................................58 Sebeb-i Nzul ...............................................................................................................................................58 Kz Karde Varis Olur ..................................................................................................................................58 Kelle Durumunda ........................................................................................................................................58 Kz Kardeine Varis Olur .............................................................................................................................58 Kz Kardeleri oksa ....................................................................................................................................59 sneteyn ........................................................................................................................................................59 Kelleye Miras Karksalar.......................................................................................................................59 Feriz ............................................................................................................................................................59 Beynn Hikmeti ...........................................................................................................................................59 "Alimdir." .....................................................................................................................................................60 Tasavvuf Manlar ........................................................................................................................................60 Terekenin Taksimat .....................................................................................................................................61 eytann Fitnesi ............................................................................................................................................61

Ktlk Yaylmamal Yce Meali: Allah fena szn aklanmasn sevmez; mazlum olan baka... Allah, sem, alm bulunuyor.148 Bir hayr aklar veya gizlerseniz, yahut bir ktl affederseniz, phe yok ki Allah, aff ok bir kadr bulunuyor. 1 Tefsr-i erifi: "Allah fena szn aklanmasn sevmez;" Allah Tel hazretlerinin sevgisinin olmamas; onun gadabndan kinayedir. "be" harfi "aklamak"'a taalluk etmektedir. "harf-i cerri" ise bir mahzfa taaiiuk etmektedir. "ktlk ve fena"kelimesinden hldir. Yani Allh Tel hazretleri, bir kiinin bakasnn hakknd aki herhangi bir fena ve kt szn izhr edip aklamasn sevmez, demektir. "Mazlum olan baka..." Mazlumun aklamas haritir... nk zulme urayan mazlumun beddua (veya birini armak iin) sesini ykseltme hakk vardr. Veya uram olduu zulm (ve hakszl) ikyet iin anihi"u" ucuuua veya urru agrmaK nj sesini yuKseune n vardr. Veya uram olduu zulm (ve hakszl) ikyet iin anlatma hakk vardr. Mesel: "O benim malm ald," veya "malm gasbetti..." gibi szleri sylemesi caizdir 2. Svene Dilsiz Gerek Denildi ki: Biri eer kendisine sver (ve kfretmeye balarsa) kendisi de o szleri, sven kiiye iade edebilir. Yani bakas ona svmeye kendisinden nce balar ve kendisine kfrederse, o szleri ona reddeder. Yani kendisine svlen szleri sahibine iade eder. O szlere fazla bir ey ziyde klmaz. 3 Sebeb-i Nzul Denildi ki: Adamn biri, bir kavme gitti. Onlara misafir oldu. Onlar da kendisine yemek yedirmediler. Bu zat da (gittii yerlerde) onlar ikyet etti (aleyhlerinde konutu). Onlar ayplad. te bu ztn ikyetini knamak zere bu yet-i kerime nazil oldu. "Allah, sem'dir." Mazlumun szlerini iitiyor. "Alimdir." Zlimin halini hakkyla biliyor 4 "Bir hayr aklar." Szler ve fiil (ve baka) hayrlardan ne olursa... "Yahut bir ktl affederseniz, Sizin iin ktlkten dolay muhaza yapma hakknz vardr. Maksd olan da budur. Burada nce "hayr"n zikredilmesi ve onun gizlenmesi, onun tam olarak yerlemesi iindir. Bundan dolay tertip (rtbe bakmn dan) takdim olundu. 5 Balamak "phe yok ki Allah, aff ok bir kadr bulunuyor." Bunun arta cevap makamnda ird edilmesi, onun umde (temel) olduuna dellet eder. Bunda gc yetmekle beraber balamak temeldir. Yani Allh Tel hazretlerinin, siz i muhaza etmeye ve sizden intikam almaya kuvveti mkemmel olmakla beraber sleri balamada mbalaa etmektir. Size de den vazife, Allh Tel'nm snnetine uymaktr. Yardm olunmak ve intikam almaya ruhsat verilmesinden sonra affetmenin tevik edilmesi; m'minleri "mekriml-ahlk"a sevk etmek iindir. Hazret-i Ali (r.a.) buyurdular: -"ntikam defetmekte mnferit olma." Ne gzel buyurmular:
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/17. Hak ve hukukun yerine gelmesi iin Kadya ikyette bulunmak arttr... Yoksa Kd nerede kimin nasl zulme uradn bilmeyebiliri smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/17-18. 3 Kendisine sven kiiye ayn szleri iade etmesi hakk olup caizdir. Fakat tasavvuf erlerinin "Svene dilsiz gerek" hikmeti de unutulmamaldr... smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/18. 4 Bu yetin sebebi nzulnde deniliyor ki; Bir gn Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin hu zurunda bir adam Hz. Ebu Bekir'in yzne kar kfretmi, o da birka kere sustuktan sonra sonuta karlk vermiti. Karlk verince Peygamberimiz meclisten kalkverdi. Hz. Ebu Bekir: "O bana sverken oturuyordunuz, ben karlk verince kalktnz" dedi. Reslullah da: "Bir melek senin tarafndan cevap veriyo rdu, sen karlk verince o melek gitti, eytan geldi, eytan gelince ben de oturmadm" buyurdu ve bunun zerine bu yet nazil oldu. Bir rivayete gre de, bir toplulua bir msfr gelmi, yemek vermemiler, ikayet etmi, ikayetinden dolay da azarlanm, bunun zerine bu yet inmi. Hakkna riayet edilmeyen msfirin mazlumlar arasnda bulunduu ve ikayete hakk olduu aklanmtr. 5 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/18-19.
1 2

Gl kiinin intikam almas, gzel devletini (g ve kudretini) iptal eder. intikam yolu, bir ktlk oldu; iyilii atmaz... (2/312) 6 irkinliin Aa Vurulmas Bil ki: Allh Tel hazretleri, rezillik, ktlk, fena ve irkin lerin izhr edilip aklanmasn sevmez. Ancak zulmnn zarar Duyk, hilesi ok ve mekri (tuzaklar) fazla olan zlimin hakknda izhr edilmesi hari... Bu durumlarda zlimlerin ktlklerinin izhr edilmesi caizdir. Bundan dolay Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -Task kiide bulunan (fsk-u fucru bilmeyenlere anlatn) zikredin ki, insanlar ondan (kendilerini) saknsnlar ."7 Gybeti Olmayanlar Eserde vrid oldu: " kiinin Gybeti yoktur. ( kiinin aleyhinde yaplan konuma gybet deildir:) 1- Zalim imm, 2- Fisk-u fcurunu aikr ileyen fsk, 3- Halk bid'atine aran bid'at ehli.." 8 Bellar Dile Baldr Sonra bil ki (itima hayatta yaplan) ktlklerin ou szldr. Zira; -"Muhakkak ki dil, cirmi kk; crm byktr." 9 Hikye (Nahiv ilminin byk lim ve imamlarndan olan) Ibni Sikkt bir gn Halife Mtevekkil Aleh ile bir sohbet esnasnda iken Mtevekkil'in iki olu Mu'tesim ve Meyyed geldiler. Halife, bni Sikkt hazretlerine sordu: -"Hangileri sana daha sevimlidir; (Efendimiz s.a.v. hazretle rinin torunlar) Hasan ve Hseyin'i mi daha ok seviyorsun yoksa benim oullarm Meyyed billh ile Mu'tesim'i mi daha daha ok seviyorsun?" Ibni Sikkt bana byk iler aacan bildii halde hakikati gizlemedi ve: -"(Efendimiz s.a.v. hazretlerinin torunlar yle dursun,) Val lahi Hazret-i Ali (r.a.)'n klesi Kamber senden ve senin oullarndan daha hayrldr..." buyurdu. Halife: -"Kafasndan dilini kesip koparn!" diye emretti. Dilini kestiler. (Sonra o ilim adamn lin ettiler) Ibni Sikkt ld 10. Ne gariptir ki, Ibni Sikkt (lmnden ok az nce halifenin iki olu) Mu'tesim ve Meyyed iin bir iir yazmt. Ibni Sikkt onlarn retmenleriydi. bni Sikkt yle diyordu: Yiidin (gencin) bana gelen dilinin srmesindendir... Ayaklarnn kaymasndan adama bir ey yoktur... Kiinin szlerinin srmesi, ban gtrr. Ayaklarnn kaymas ise ksa bir srede iyileir... 11 Mesnev'de buyuruldu: Geri dil ta ve demir gibidir. Dil harekete geince ta ve demir gibi ate saar. Ta ve demiri bo yere birbirine srtmel Tefekkr etmeksizin (ve akbetini dnmeksizin) sz syleme! undan ki, bu karanlk cihan bir pamukluk (pamuk deposu ve yn) oldu... Pamuun ortasnda ate hi dururmu? Bir sz btn lemi harap eder. lm tilkiyi aslan yapar 12. Tasavvuf Manlar Bu yet-i kerimede u iaretler var: "Allah fena szn aklanmasn sevmez;" Avamlardan (szle...) Havastan ise nefse (gelen) konumalar, Ehastan ise akla gelen dnceler ve hatralar
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 19. Sbl's-Selmerhn-Buli'l-Merm, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 19-20. 8 Ed-Drr'l-Mensr Tefsiri: c 7, s 577. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/20. 9 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/20. 10 Ibn Sikkt hakknda Ruhu'l-Beyn termesi c. 4, s. 676'de geni bilgi geti. Oraya baknz. 11 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/20-21. 12 Mesnev-yj erif: Defter: 1. s. 64 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/21.
6 7

Allah sevmez, demektir. "Mazlum olan baka..." Kendi ihtiyar ve arzusu olmadan beeriyet gerei yaplan isyanlarla zulme urayan veya zararlardan belya mptela olanlar hari... Yine Allh Tel hazretleri, Rubbiyetin esrarnn ve Ulhiyetin mevhibelerinin srlarnn ifa edilmesini sevmez... Ancak hallerin galebe almas, Ceml ve Cellin akarlarnn kselerinin akbetine urayanlar mstesna... Bu durumda mekl (sze) muhta olup zarur olarak szle halini beyn eder. Bu durumda da "fn lisn" ile deil; "bak lisn" ile buyurdu: -"Ben hak (zerey)imT... (Ve) "Benim (Rabbim) noksan s fatlardan mnezzehtir..." 13 "Ve Allah idi..." Ezelden... Onlarn halleri daha balamadan nce szlerini iitiyordu... "Alm..." Onlarn hallerini hakkyla biliyordu... Sonra Allh Tel bu yurdu: "Eer bir hayr aklarsanz," Size kef olunan Hak ltuflarndan bir eyi Hak iin tenbih ve onlar iin hakk ifde etmek iin aklarsanz... "Veya onu gizlerseniz," Nefislerinizi aibe almetlerinden korumak iin... Mereplerden onu (alkoymakiin) yularndan tutarsanz... Nefs-i emmre bi's-s' (ktl emreden nefs-i emmre)nin sizi kendisine ard eyi veya Allh Tel hazretlerinin izhrn kt diye buyurmad eyleri iln etmeyi terk e -derse; muhakkak ki Allh Tel hazretleri affedicidir. Affedici kii de Allh Tel hazretlerinin ahlak ile ahlaklanm ve onun sfatyla vasflanm oluyor. Yine: "Muhakkak ki Allah idi..." Ezelden... "Aff ok,"Senden, seni yardmsz brakmaktan affeder. Hatta sen de ondan baka her eyi af edersin. (Hepsinden geersin...) Allh Tel hazretleri: "Kadr bulunuyor." Senin bu ayrlk ve yardmsz kallarna kadiyrdir. Hatta Allh Tel hazretleri, miskli zerre kadar seni affetmeye de kadiyrdir. Senin nankrlklerinden dolay... nk insan gerek ten zlim ve nankrdr... Te'vilt-i Necmiyye'de de byledir.. 14 . Peygamberlerin Arasnda Tefrika Yaplmaz Tefsr-i erifi: "O kimseler ki, ne Allah' tanrlar, ne peygamberlerini." Onlarn mezhepleri kendilerini bu inkra gtryor ve grleri bunu gerektiriyor. Kendilerinden haber verildii gibi yoksa bunu aka beyn etmiyorlar. "Allah ve peygamberlerinin arasn ayrmak isterler." Yani Allh Tel hazretlerine iman eder; fakat peygamberleri inkr ederler. Lakin onlar, Allh Tel hazretlerine iman ettiklerini ve peygamberleri inkr ettiklerini ak ve kesin bir ekilde izhr etmiyorlar. Belki "iltizm" 15 yoluyla bunu beyn ediyorlar. Allh Tel hazretleri, onlardan hikye ettii gibi: (2/313) 16 Tefsiri erifi

Bu szler iki deiik evliya ve limindir: Birincisi: Hallc- Mensur hazretlerinindir. O zt: Ben Hak (zerey)im" buyurmutu. Bu sznden dolay Hallac - Mensur, eriatn btnnda sulu bulunduu iin; eriatn zahirine gre can pazarnda cann verdi o ok sevdii Hak Tel hazretlerinin akyla... kincisi: Bayezid-i Bestm (k.s.) hazretlerinindir. O zat: , "Ben (im Rabbim) noksan sfatlardan mnezzeh(im)dir..." demiti. Bayezid -i Bestm hazretlerinin eriatn btnnda herhangi bir kusuru olmad iin eriatn zahirine gre cn vermedi... Bu szler, rast gele sylenilmi szler deil... Sahipleri gerekten evliya insanlardr, unlar thm etmemek gerek... Necmeddin -i Kbrey Hazretlerinin de beyn ettii gibi on ar bu szleri, fni lisan ile deil, bak lisn ile sylemilerdir... Cidden bunu byle iyi anlal Mtercim. 14 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/22-23. 15 ltizm kelimesi burada lzumlu saymak mansnda deildir. ltizm yolu, "Mantk ilmi"nin stlahdr. Mantk ilmine gre lafzn manlara konulmas yani "Dallet-i Vaz'yye-i Lafzyye" Lafzn manlara delleti ksmdr: 1- Dellet bi'l-Mutbaka, 2- Dellet- bi't-Tazammniyye, 3- Dellet bin-iltizm... Dellet-i Mutbkyye, bir lafzn konulmu olduu manann tamamnda kullanlmasdr. nsan, konuan hayvan diye tarif etmek gibi Dellet-i Tazammniyye bir lafzn konulmu olduu mannn eer varsa bir cz'ne dellet etmesidir, insan, hayvan veya konuan kelimeleriyle tarif etmek gibi. Dellet-i ltizmiyye ise bir lafzn zihinde kendisinin mlzimi ve ayrlmaz bir paras olan bir manya dellet etmesidir. Yani bir lafzn kendi mansnda deil de, mansna aklen lazm olan baka bir manda kullanlmasdr. nsan, ilme san'at ve yazmaya kabiliyeti olan diye tarif etmek gibidir. Daha geni bilgi iin baknz. SA GOC, s. 1 -2, Esrddin Ebehr... te bu yet-i kerimede de belirtilenler, belki sarahaten Allah'a iman edip; peygamberleri inkr e ttiklerini sylemiyorlar; ama onlarn konumalar iltizm yoluyla buna dellet ediyor. Mtercim. 16 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/24.
13

O kimseler ki, ne Allah' tanrlar, ne peygamberlerini. Ve o kimseler ki, Allah' tanmak, lkin peygamberlerini tanmayp ayrmak isterler. Ve o kimseler ki, "Peygamberin bazsna inanrz, bazsn tanmayz." Derler. Ve byle kfr ile imn arasnda bir yol tutmak isterler.15Q ite bunlar hakkaa kfirdirler, biz de kfirler iin mhn bir azap hazrlamzdr.151 Allah'a peygamberlerine imn eden ve peygamberlerinden mbrnm arasn ayrmayan kimselere gelince; ite bunlarn, edrlerln verece9iz- Ve Allah 9afr, rahm 17 Yahudilerin Bozuk nanlar tanrlar, ne peygamberlerini. kimseler ki, ne Allah' "Ve derler: "Peygambrin bazsna inanrz, bazsn tanmayz." Yani peygamberlerin bazlarna iman ederiz; bazlarna da inanmayz, derler. Yahudilerin: "Biz Ms Aleyhisselm, Tevrat ve Uzeyr Aleyhisselm'a iman ederiz! Bunlarn berisinde de hibir eye inanmayz!" demeleri gibi... Yahudilerin bu szler i tamamen kfrdr. Allh Tel hazretlerini inkrdr. Peygamberlerini inkrdr. manda Allh Tel ile peygamberlerinin arasn ayrmaktr. Zira Allh Tel hazretleri onlara (ve hatta btn insanlara) peygamberlerin hepsine iman etmelerini emretti. Peygamberlerden mmetine Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine iman etmelerini emretmeyen hibir peygamber yoktur. Btn peygamberleri mmetlerine Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin geleceini ve ona iman etmelerini emretti. Peygamberlerden birini inkr eden hepsini inkr etmitir. Ve hi ummad bir ekilde Allh Tel hazretlerinide inkr etmitir. 18 mann Dnda Kalan Yollar "Ve isterler." Bu szleriyle murad ederler (neyi?) "Ve byle kfr ile imn arasnda bir yol tutmak...." man ile kfr arasnda orta bir yol edinmek isterler. Halbuki kesinlikle iman ile kfr arasnda orta bir yol yoktur. (mandan baka btn yollar kfrdr...) Hak deimez. Muhakkak ki, i -man ancak Allah'n btn peygamberlerine iman etmek, onlarn tebli ettikleri eriatlar tasd ik etmek, tafsili ve icml olarak (ge tirmi olduklar kitaplara) iman etmekle tamam olur. Peygamberlerin bazlarn inkr etmek, sapklk ve dallette hepsini inkr etmek gibidir... Allh Tel buyurduu qibi: "te o Allah, sizin hak Rabbiniz... Haktan sonra da dallden baka ne vardr? 0 halde nasl evrilirsiniz?" 19 Kfirler "te bunlar.11 Bu irkin sfatlarla mevsf olanlar: "Onlar kfirdirler." Kfrde tam bir zirveye ulamlardr. Davet olunan imandan ibret almazlar. Bunlar asl iman diye isimlendiren imana, ibret alp imana gelmezler. (Nasl kfirdirler?) "Hakka.." Mastar (mefl- mutlak) olup, geen cmlenin mansn te 'kd etmektedir. Yani bunlarn kfrde zirvede olmalar gerek bir hdise o -lup hakikaten gerekleti... Veya "hakka"kelimesi, "kfirleri,"kelimesinin mastarnn sfatdr. Yani, onlar hakik bir kfrle kfir olanlardr. Yani onlarn kfir olmalar yakn olup, asla ek ve phe yoktur. "Biz de kfirler iin mhn bir azap hazrlamizdr." Ona girdiklerinde elbette onu tadacaklardr. Onlar o cehennemin iinde, alalrlar... Allh Tel hazretleri, kfirlerin vadini (kfirlere verilecek azap ve cezay) beyn ettikten sonra; m'minlere verilecek olan vaadi (mkfat ve sevab) yle beyn buyurdu: 20 M'minlere Cennetler Vardr "Allah'a, peygamberlerine iman eden ve peygamberlerin den hibirinin arasn ayrmayan kimselere gelince;" Peygamberlerin bazlarna iman ederek ve dierlerine inanmazlk ederek peygamberlerin arasn ayrmayanlar... Kfirlerin yaptklar gibi yapmayanlar... "Arasnda" kelimesi, kelimesinin zerine dhil oldu. Halbuki kelimesi, nef/siyaknda vaki olmas cihetinde aralarna girdiklerinin mteaddit olmasn gerektirir. Onun bu cmle (yani "Hibirinin arasn ayrmayanlar...) kavl -i erifi: "Peygamberlerden iki kiinin ve bir
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/25. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/25-26. 19 Yunus: 10/32, 20 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/26-27.
17 18

cemaatin arasn ayrmadlar..." demektir. te bunlar," Bu zikredilen gzel sfatlarla muttasf olanlar: "Yarn kendilerine vereceiz.." Allh Tel kendilerine verecektir. "Ecirlerini..." Kendilerine vaad edileni... Sevb'a ecir diye isim verildi. nk hak kazanlan cret gibidir. "yakn-yarn"kelimesi, vaadin te'kfdiiindir. Yani vaad edilen ey, o verilendir. O verilmenin mutlaka meydana gelip, olduuna dellet eder. Her ne kadar gecikse bile sevaplarn verilmesinde asla phe yoktur. "Ve Allah gafurdur." Onlardan meydana gelen ifratlar balar. "Rahimdir..." Onlarn hasenat (iyiliklerini) kat kat katlamakla onlara kar rahmette ok mbalaa edici ve bol rahmet sahibidir. 21 man Birinci: "Allah'a, peygamberlerine imn eden ve peygamberlerinden hibirinin arasn ayrmayan kimselere gelince; ite bunlarn, yarn kendilerine ecirlerini vereceiz... Ve Allah gafur, rahm bulunu yor." Kav!-i erifi, imann kiinin dncesi, inanmas ve kendisinin m'min olduunu hesap etmesi ve bilmesiyle meydana gelmeye-ceine dellet eder. iman ancak artlarna riyet etmekle hsl olur. (mann btn artlarn yerine getirmeyen kii, iman etmi deildir...) Kfrlerinin neticesi de kendisindendir... (Yani peygamberlerin arasn ayrmalar ve kfrlerinin neticesi: "ite bunlar hakkaa kfirdirler, biz de kfirler iin mhn bir azap hazrlamzdr." dr...) ikinci yet -i kerimede; Kavl-i erifinde zikredilenleri, neticeleri peygamberlerin arasnda ayrmn olmamasdr. Peygamberlerin arasnda ayrmn olmamas (ve iman artlarnn hepsini yerine getirmelerinin) neticesi olarak da imanlar, Allh Tel hazretleri, kendilerinden kabul grd ve imanlarna karlk verdi. 22 Akbet nemlidir Ruhlarn zerine serpilirken nurdan hat eden hakk bir kfrle kfre girdiler. Bundan dolay Allh Tel onlar kfrde; "Hakkaa kfirler" adn verdi. ilh nur serpilirken kendilerine nur isabet edenler ise hakik bir iman le iman ettiler. Bundan dolay birincilere (hayatlarnn) ortalarnda iman olmas kendilerine bir menfaat salamaz; ikincilere (iman ehline de) hayatlarnn ortasnda (ve banda) kfrn olmas kendilerine zarar vermedii gibi... Sa'd (k.s.) buyurdu: Gtrmek istediinde kaza verdi. Ve eer Allah'tan bir ka deh yoksa, o teni yrtar... 23 Hikye (imana dn) Gzel yzl bir gen vard. Onun da ahbablar vard. Arkadalar, yemek, imek, nimetlenmek, lezzetlenmek ve neelenmekteydiler. Paralan bitti. Bir gn toplandlar, gidip yol kesmek zere fikir birlii yaptlar. Yola ktlar. Yolda kafileleri gzetlemeye baladlar. Tam gn boyunca o yolda hibir kimse gemedi. Gen. ok yal bir adam grd. Yal adam o gence: -"Olum bu senin meslein deildir! Allh Tel hazretlerine tvbe, istifar eti Allah'a dn! Eer se n beni aramak ve bulmak istersen ben Bursa'da Seyyid Buhr hazretlerinin camiinde Kur'n- kerim okuyorum!" dedi. Yal ztn szlerinin tesiriyle gen adamn kalbi yand. Arkadalarna: -"Eer siz bana tabi olup sz dinlerseniz, gelin Bursa'ya gi delim, oradaki tccarlar arayalm. Onlarn arkasna taklp mallarn alalm!" dedi. Arkadalar onun szlerini kabul ettiler. Bursa'ya geldiklerin de, Onlara: -"Gelin Seyyid Buhr hazretlerinin camiinde namaz klalm; Allh Tel hazretlerine dua edelim k i bizim muradmz gerekletirsin!" dedi. Camiye geldiklerinde, o yal adamn camide Kur'n - kerim okumakta olduunu grd. Ayaklarnn zerine dt, tvbe etti. 0 yal adamn yannda iki sene kald, iki sene den sonra o yal kii, genci; Hazret-i eyh Akemseddn 24 (k.s.)'a gnderdi. (2/314) Akemseddn hazretleri o genci terbiye
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/27-28. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/28-29. 23 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/29. 24 Akemseddn Hazretlerinin asl ismi Muhammed b. Hamza olup; lakab Akeyh'tir. Evliy'nin byklerinden ihbuddin Shrever d Hazretlerinin nes-Iindendir. 1390 (H. 792) senesinde am'da dodu. Yedi yanda babas ile Anadoluya gelip Amasya'nn kavak nahiyesine yerletiler. Akemseddn Hazretlerinin babas byk bir lim ve evliya bir insand. Mezara koyduklar gece l sn karp yemek steyen kurdu eliyle boduu iin kendisine "kurdboan" lakab verilmiti. Akemseddn Hazretleri, iyi bir tahsil grd. Medrese tahs ilini
21 22

etti. O gen kmil bir kii oldu. M'min kii, noksan ve hatta yol kesen biri olsa bile sonra kmil bir m'min olabilir. Bundan dolay hatime (sonuca) baklr. Lakin gzel sonu, bidayette inayetin gemesine baldr. Allah'm, bizleri hidyete erenlerden eyle! Amiyne y mun! 25 eriat ve Tarkat Bil ki, Muhakkak iman ve tevhd asln usldrler. Her ne kadar mm- Azam Eb Hanife (r.h.) hazretlerine gre iman artmaz ve noksan olmaz ise de; ancak imann nuru ibdet ve taat ile ziyde olur, gnah ve ktlklerlede imann nuru azalr, nok-sanlair (ve zamanla sner....) Hakk arayan talebeye gereken vazife; 1 - eriatn hkmlerine , 2- Tarikatn edeplerine riyet etmektir. Rhniyet tarafndan kuvvetlenmek iin (eratn hkmleri ve tarikatn edeplerine mutlaka riyet etmek gerekir)... Zira, muhakkak ki taat ve ibdetin nuru, nefis ve leziz gdalar misali, ruh iin, hususiyetle tevhd ve zikir nurudur. Allh Tel hazretlerini zikretmek hepsinden daha byktr. Btn ve i alemi tasfiye etmek ve temizlemek iin zikrullah umde ve asldr... 26 Edep ki eittir: Bu tife'nin (tasavvuf ehlinin) efendisi Cneyd-i Badad (k.s.) hazretleri buyurdular: -"Edep, ikidir. Sr edebi (gizli halin edebi) kalp temizliidir. Aleniyet (aikr olan halin edebi ise) organlarn (uzuvlarn) gnahlardan muhafaza edilmesidir..." Sana den vazife; serleri terk etmek, gafur olan Allah'a kmil bir iman ile iman etmendir. Hatta bu sayede bol ve geni bir ecre nail olasn ve huzur diyarnda srura kavuasn. Sib buyurdu: Kuru zhid, dt tama ve arzusunun peine... Bel zayf ve denizin aslna ise varmak imkansz. Elbette Hak yolda (hakik tarikatta) talebenin (mridin) mutlak srra ulamas iin elbette ak gerekir. Ve btn temennilerden syrlmak lazmdr. nk Rbia'nn dedii gibi: -" Gemi karada yrmez." 27 Yahudilerin stekleri "Sebt gn tecavz etmeyirV'dedik de onlara, kendilerinden ar bir msk aldk.1S4 Bunun zerine msaklarn nakzetmeleri ve Allah'n ytna kfrleri ve enbiyay nahak yere katilleri ve "Kalblerimiz klfl" demeleri sebebiyle... ki dorusu Allah, o kalblerin zerini kfrleriyle tab' etmitir de, onun iin mna gelmezler; meer ki pek az... 28 Tefsr-i erifi: "Ehl- Kitb, senden, zerlerine semdan bir kitap indirivermeni istiyorlar." Sebeb-i Nzul Yahd ahbr (din adamlar) hakknda nazil oldu. Onlar, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine gelip; -"Eer sen gerek bir peygamber isen, Ms AleyhisselnYn getirdii gibi sen de bize gkten toplu bir kitab getirsen ya?" dediler. (Bununla:) Tevrat gibi gkte semav bir hat (yaz) ile levhalar zerine yazlm bir kitab, demek istediler. (te bu yet-i kerime Yahudilerin bu istekleri zerine nazil oldu...) "ok grme! (Habibim) M-Ehl-i Kitb, senden, zerlerine semdan bir kitap indirivermeni istiyorlar. ok grme! Musa'ya bundan daha byn teklif ettiler; "Allah' bize aktan gster." dediler de, zulmleriyle kendilerini yldrm arpt, sonra kendilerine o kadar ak mucizeler gelmiken, tuttular danaya taptlar, derken
tamamladktan sonra Hac Bayram- Vel Hazretlerinin derghna girip; orada tasavvuf ilmini elde etti. eyhinin vefatndan sonra rd makamna oturdu. Akemseddn Hazretleri byk bir lim, evliya olduu gibi ayn zamanda iyi bir doktordu. 0 dnemde mikrobu kefetmiti. Akemseddn Hazretleri, 1459 (H. 863) ylnda Gynkte vefat etti. 25 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/29-30. 26 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/30-31. 27 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/31. 28 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/32-33. 29 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/33.
29

biz bunlardan affettik de Musa'ya kaahir bir saltanat verdik.153 Ve msklanna balanmalar iin, Tr'u stlerine kaldrdk da, "Girin secdelere kapanarak o kapya" dedik onlara. Hem s'ya bundan daha byn teklif ettiler;" Mukadder artn cevbdr. Yani senden istediklerini eer ok byk grdysen ve senin gznde byk grnyorsa; gerekten onlara Musa'dan bundan daha byk eyler istediler. Bu byk sul her ne kadar o gnk Yahudilerin gemilerinden sdr olduysa da Yahudiler, atalarnn ard sra yrdkleri ve onlara tabi olduklar iin atalarnn getirmi olduklar ve yapm olduklar btn eyleri kabul ediyorlar. Onun iin o gnk sual hl-i hazrdaki Yahudilere isnat edildi. yet-i kerimenin mans udur: Yahudiler, bu tr densizliklerde derinlemi bir rka sahiptirler. Onlarn kendisiyle sana saldrdklar szler, ilk cehlftjg Kavi-i erifin banda fe harfi tefsir iindir. (Ne dediier?) "Allah' bize aktan gster." Allah' bize aktan gster, yani ayan ve beyn Allah' bize gster de (onu gzlerimizle grelim), dediler. 30 Cehr Kelimesi Ak" kelimesinin hakikati, fslt (eklinde ok sessiz olan) bir sesi zahir edip ykseltmektir. (Mesela "Kur'n- kerimi cehr okudu", derler, yani (yksek) sesle okudu, demektir.) Sonra bu kelime, gzle grlmeyecek kadar gizli olan grlme cinsinden olan eylerin gzle grlmesi hakknda istiare yoluyla kullanld. Nasb olmas ise mastar (mefl mutlak) olmak zeredir. nk muayene (aka grmek) grme eitlerinden bir grmedir. 31 Allah' Grmek isteyenler Ms Aieyhisselm'dan Allh Tel hazretlerini grmek isteyenler, Yahudilerin en sekin yetmi kiileri idi. Ms Aleyhisselm Allh Tel hazretleriyle kelm ederken Tr-i Sina dana Ms Aleyhisselm ile beraber gidenlerdir. Bunlar, Ms Aleyhisselm'dan dnya gzleriyle grp idrak edecek ekilde Allh Tel hazretlerini grmek istemilerdi.... "Kendilerini yldrm arpt," Gkten gelen bir ate onlar yakt. "Zulmleriyle," Zulmleri sebebiyle... Noksan sfatlarla Allh Tel'y vasflandrmalar ve sulleri yani onlarn zerinde olduklar bu hallerinde kendileri iin muhal bir eyi istemeleridir. Bu undandr: Allh Tel hazretlerini mutlak grmek iktiz etme z... 32 Tevilt-i Necmiyye'den "Dediler: "Allah' bize aktan gster." Onlar bu isteklerini; 1 - Ta'zmi icbeden bir yol, 2- Tasdki gerektiren bir tarz zere istemi deiller. 3- iddetli itiyak onlar bu istee hamledip sevk etmi deildir. 4- Veya firak elemi (ayrlk acs da) onlara bunu sordurmu deildir. Ms Aleyhisselm iin olduu gibi... (Ms Aleyhisselm, Allh Tel hazretlerine; Byk bir ta'zim.tasdik, iddetli itiyak Ve ayrlk acs iindeydi.) "Gster bana, bakaym sana." 33 dedi. Umulur ki Ms Aleyhisselm; "Len tern. (Beni katiyen gremezsin)" 34 hitab karism yere (secdeye) kapand. Bu (Allh Tel hazretlerinin Ms Aleyhisselm'a ztn grmeye izin vermemesi (Yahudilerin) uursuzluklardandr... Yoksa Ms Aleyhisselm'dan dolay deildir. Bu sulin s-i edebinde (bu sorunun iinde bulunan edepsizliklerinden) de deildir... Yahudileri byle bir istekten alkoymak iindir: Kendi peygamberlerine bile verilmeyen bir (yce makam Allah' grme e refine Yahudilerin) tama etmemeleri iindir. Yahudiler, peygamberlerinin hallerinden gereken vaaz ve dersi almadlar. "Allah' bize aktan gster.") nk Yahudiler gerekten ekya (ve k) insanlardr. Sad, bakasnn bana gelen eyden ders alan vaaz edinen kiidir. Yahudilere ezel ekavet geldiinden dolay: "Zulmleriyle kendilerini yldrm arpt," Yahudiler, mstahak olmadklar bir keramet ve fazileti istedikleri iin zalim olup kendilerini yldrm arpt. Onlar tabiat bakmndan kfir idiler. Tabiat bakmndan kfir olanlar, Atlh Tel hazretlerini cehr olarak
30
31

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/33-34. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/34. 32 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/.34. 33 El-A'rf: 7/143, 34 El-A'rf: 7/143,

grseler yine inanmazlar. Tabiat bakmndan m'min olan, ruhlar aleminde ilh nur serpilirken kendisine nur isabet edenler, grmedikleri peygambere, okuma dklar kitaba; mu'cizesiz ve beyyinesiz (hccet ve delil)siz olarak hemen iman ederler. Sddk-i Ekber (r.a.) hazretlerinde olduu gibi... Efendimiz (s.a.v.) hazretleri ona: -"Ben peygamber olarak gnderildim!" dediinde; o da: -"Ben de senin peygamberliini tasdik ettim!" dedi. Yine Veysel Karn hazretlerinin hli byle olduu gibi... Veysel Karn hazretleri, Efendimiz (s.a.v.) hazretleri ve onun hibir mucizesini grmedii halde imn etti. (2/3S) 35 Buzaya Taptlarra?) " tuttular danaya taptlar." Danaya taptlar ve onu ilh (ma'bd) edindiler. ( Neden sonKendilerine o kadar ak mucizeler geldikten sonra..." Firavun iin izhr olan; 1- As, 2- Yed-ibeyz, 3- Denizin yarlmas, 4- Ve bunlar gibi mucizeler kendilerine geldikten sonra,., Tevrat deil... nk o zaman daha henz Tevrat inmemi ti. Bu Yahudilerin evvellerinin (ilk atalarnn) ilemi olduklar i -kinci cinayettir. "Biz bunlardan affettik..." Cinayet ve crmleri (ilemi olduklar gnah) byk olmasyla beraber, tvbe etmelerinden sonra onlardan getik; onlar baladk... Hak ettikleri halde biz onlar yerin dibine geirmedik. Denildi ki: Bu kavl-i erif, Yahudileri tvbe etmeye davet etmektedir. Sanki yle buyurdu: "Bunlar buzaya tapan atalarnz tvbe ettiklerinde biz onlar baladk; siz de tvbe edin onlar gibi sizi de balayaym!" 36 Allah'n Rahmetinden mit Kesmek Bu yet-i kerime, Allh Tel hazretlerinin; 1- Rahmet ve mafiretinin geniliine, 2- Nimet ve minnetinin tamam olduuna 3- Allh Tel hazretlerinin mafiretinin bir su ve kabahatten daha dar olmadna, 4- Ve Allah'n rahmetinden mit kesmenin yasak olduuna dellet ediyor. 37 Ms Aleyhisselm'a Saltanat "Musa'ya kaahir bir saltanat verdik." Ms Aleyhisselm'a verilen ak saltanat; 1-Tasallut, 2- Yahudilerin zerine zahiri bir istil verdik. 3- Onlarn mahiyetlerinin balanmas ve gnahlarnn aff iin, Allh Tel hazretleri, onlara kendilerini ldrmelerini emretti. 4- Yahudilere yok edileceklerini haber verdi. 5- Kllar onlarn aleyhlerine der... Ey saltanat kendisi iin olan. .. 38 Tur Dann Kaldrlmas "Ve msklanna balanmalar iin, Tr'u stlerine kaldrdk da..." Be harfi sebebiyet iindir. "Biz kaldrdk," fiiline taalluk etmektedir. Mans: Misk vermeleri ve dini kabul etmeleri iin zerlerine Tur dan kaldrdk, demektir. 39 Tevrat' Zorla Kabullenmeleri Rivayet olundu: Ms Aleyhisselm Yahudilere Tevrat' getirdiinde, Yahudiler Tevrat'ta zor ve meakkatli
35
36

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/35-36. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6 /36-37. 37 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/37. 38 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/37. 39 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/37-38.

mkellefiyetler grdler. Tevrat'a inanmak onlarn gzne byk geldi. Tevrat' kabul etmekten kand lar. Allh Tel hazretleri, Cebrail Aleyhisselm'a emretti. Tur dan yerinden skt. Tur dan onlarn zerine glge yapacak ekilde kaldrd. Yahudiler, byle mecbur olarak iman edince Cebrail Aieyhsselm Tur dan yerine brakt 40. "Ve dedik onlara:" Tur onlarn zerlerinde iken, Ms Aleyhisselm'n lisn -zere dedik: Girin o kapya" ehir kapsna... 0 Erih ehri idi. Yahudilerin Ms Aleyhisselm'n zamannda Eriha ehrine girdikleri rivayetine gre o ehir Eriha ehri idi... Veya kendine dnerek namaz kldklar (zaman) kblesi idi. Zira Yahudiler, Ms Aleyhisselm'n zamannda Beyt-i makdise girmediler. "Secdelere kapanarak," Saygyla boyun eerek, sizi "Th" lnden kartt iin kredip emekleyerek o ehre girin, dedik. Fakat onlar kendilerine sylenen sz deitirdiler. "Ve dedik onlara,11 Davud Aleyhisselm lisn zere... "(An gidip) tecavz etmeyin" Balklar avlamak suretiyle zulmetmeyin. denilir. Yani zulmetti ve haddi at, demektir. Aslnda, "Tecavz etmeyin" kelimesi iki vav harfi ile Birinci vav kelimenin lame'l-filidir; ikincisi de, fail zamiridir. Sonra iki V veznine girdi. "Cumartesi gnnde..." Cumartesi gn Yahudilerin ibdet gnleriydi. Yahudilerden bir ksm insanlar Cumartesi gnnde ibdeti brakp av ile megul oldular. "Ve kendilerinden aldk." Mkellef olduklar ser hkmlere sarlmalar ynnden... "Ar bir msk..." Misk, ahid demektir. Gayet byk bir te'kid ile te'kid 0-lunmutur. Bunu te'kid eden de onlarn daha nce syledikleri: -"iittik ve itaat ettik" 41 szleridir. Onlara misk verildi. E-er Yahudiler bundan sonra dinden dnmeyi dnrse; Allh Tel hazretleri, hibir kimseye etmedii ve azap eitlerinden diledii azap ile onlara azap edecektir. "Bunun zerine..." "m"mezfdolup te'kidiindir. "Msaklann nakzetmeleri..." Onlarn bu misaklarn bozmalar sebebiyle, kendilerine yapm olduumuz, la'net, mesh (domuz ve maymun ekline dnmeleri) ve bunlarn dnda zerlerine gelen veya boyunlarna gelen azaplar ile azap verdik. Be harfi bir mahzfa taalluk etmektedir. "Ve Allah'n yetlerini kfrleri..." Kur'n- kerim ve kendi yanlarnda bulunan kitaplarnn iinde bulunanlar inkr etmeleri (sebebiyle...) "Ve onlar peygamberleri haksz yere katletmeleri..." Zekeriyya ve Yahya Aleyhisselm gibi 42. "Kalblerimiz klfl" demeleri sebebiyle..." 43
Yahudilerin Allah'a Tevrat ve Musa Aleyhisselm'in peygamberliine iman etmeleri kendi rzlar ve akllarn kullanmalarnn sonucu deildir. Onlar iman etmeye zorlanmlardr. Kerhen iman etmilerdir. yle ki: Yahudiler, Msr'da Hazret -i Musa'nn elinde dokuz byk mucizeyi grdler... Denizin kendilerine yol veriini yaadlar. Th sahrasnda cezaya arpldlar. Cezal olduklar halde gkten kendilerine kudret helvas ve bldrcn eti indi. Tatan on iki pnar fikrd. Scak yaz gnle rinde bulutlar onlara glgelik oldu. Bu m'cizelere ramen, iman etmediler. Allah'n varln ve birliini tam olarak kabul etmediler. Musa Aleyhisselm'n peygamberliini tasdik etmediler. Tevrat' ar buldular. Yahudiler, -"Tevrat'n emir ve yasaklan bize ok ar geliyor" dediler. Tevrat'n hkmlerine gre amel etmekten kandlar. Musa Aleyhisselm dua etti. Tr da balarnn zerine kaldrld. Yahu diler, byk bir aknlkla Tr dana baktlar. Da yerden koparlm ve balarnn zerine kaldrlmt. Onlar byk bir aknlkla balarnn zerindeki daa bakyorlard ki, bir ses ykseldi: -"Ate! Ate geliyor! zerimize! Yahudiler byk bir korku ile atee baktlar. Alev alev yanan bir ate da yzlerinin yamacndan, kendilerine doru geliyord u. Yahudiler daha da heyecanlandlar. Byk bir aknlkla nlerindeki cehennem gibi yanan atee baktlar. Korkuya kapldlar. Arkalarna doru kamak istediler. O l adet deniz oldu. Tuzlu bir deniz getirildi. nlerinde ate, arkalarnda tuzlu deniz ve stlerinde Tr da vard... Kaabilecekleri bir yer yoktu. Onlara: - Ey srail Oullar! Size verdiimiz kitab ve iindeki emir ve yasaklar kuvvetle tutunuz ve ona smsk sarlnz ve sz din leyin," denildi. Musa Aleyhisselm'in adna Ya Aleyhisselm ayaa kalkt. Da, ate ve deniz geninde akna dnen Yahudilere seslendi: -"Ey srail Oullar: zerinizde da, nnzde ate, arkanzda deniz... Eer lh emirleri kabul etmez ve size verilen Tevrat'a srt evirirseniz belya urarsnz. Ya u da zerinize braklacak! Yahut u denizde boulacaksnz! Ya da atete yaklacaksnz!" ihtar zerine, Yahudiler, iin ciddiyetini kavradlar. Kaabilecekleri bir yerin de olmadn iyice anladlar. Mecburen kabullendiler. Yzlerinin yars zerine secdeye kapandlar. Secde hlinde, zerlerindeki da gz ucuyla szdler. srail 'llbhtsa! ittik ve itaat etti. Kabul ettik! Kabul ettik. Eer tepemizde da, nmzde ate ve arkamzda tuz denizi olmasayd sana itaat etmezdik!" dediler Ninczde, Mir't -i Kinat, 1/207, Daha geni bilgi "Yahudi Mezlimi" ve "Hazret-i Yua Aleyhisselm" isimli kitaplarma bakn. Mtercim. 41 El-Mide: 5/7, 42 Mel'n Yahudlerin ehid ettii peygamberler hakknda geni bilgi iin kacak olan "YAHUD MEZLM" isimli kitabma baknz ... 43 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/38-41.
40

Gulf kelimesinin Mns Ll kelimesi, kelimesinin cemiidir. Cibilbir rtyle rtl, demektir. Onun iin kalbleri, Muhammed Mustafa (s.a. v.) hazretlerinin getirdiine ulamyor. Efendimiz (s.a . v.) hazretlerinin sylediklerini anlayam/yor. kelimesi ayin ve lam harflerin/n esiyle olan "kelimesinin muhaffefid/r "kelimesi de zammesiyie olan "kelimesinin muhaffefid/r. "kelimesi de "kap ve mansmad/r. Yani kalblerimiz ilimlere kapahd/r. Bizyan/m/zdaki ilimle dier ilimlerden mstaniyiz, derler. 44 Kalbler Klfl Deil Mhrldr "Dorusu Allah, o kalblerin zerini kfrleriyle tab' etmitir." Bu kavl-i erif iki ma'tfn arasnda gelen itiraz (parantez) cmlesidir. Bunu Yahudilerin bozuk ve fa sit dncelerini rtmek ve defetmek iin getirip buyurdu. Yani Yahudlerin kfrlerinin ve hakka vasl olmamalarnn asl sebebi kalblerinin cibilliyetlerinden dolay klfl olduu iin deildir. Belki i tam bunun aksidir. Onlarn kfrleri sebebiyl e Allh Tel hazretleri, Yahudlerin kalblerinin zerini tab' edip mhrledi. Kalbleri onlarn sand gibi dardan gelen ilme kapal, klfl ve kilitli deildir. Belki onlarn kfrleri sebebiyle Allh Tel hazretleri onlarn kalblerini mhrledi. .. onlarn sand gibi deil... "Onun iin mna gelmezler; meer ki pek az..." Onlardan Abdullah bin Selm (r.a.) ve benzerleri gibi... (2/316) Veya az bir iman ile iman ederler. Noksanlndan dolay deersiz bir iman... Bu da Yahudilerin baz peygam ber ve kitaplara iman edip; dier peygamber ve kitaplar inkr etmeleri gibi muteber olmayan bir iman ile iman etmeleri gibi... Onun iin bunlara m'min denilmesi ho olmaz. Muhakkak ki bunlar, hakk kfirlerdir. Bil ki "misk- nakzetmek" ahdi bozmak, Hallk Tel hazretlerinin gadabna sebep olur. M'mine den vazife, bellardan selmet bulmak iin; Allh Tel hazretlerinin ahdinin ve misknn hkmlerine riyet etmek... 45 Bel ve Musbete sebep Ibin mer (r.a.) hazretlerinden rivayet olundu. Buyurdular: -"Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, bize dnd ve buyurdular: -"Ey muhacirler topluluu! Be ey vardr ki, kendileriyle mptela klnd zaman, o aa ulamanzdan Allah'a snrm: (Birincisi:) Bir toplumda fuhu ak yaplmaya dursun; hatta onlar fuhu aikr yaptklar zaman; Allh Tel hazretleri onlarn iine tn hastaln ifa eder. Taun yaylr. Ve hatta onlardan nce yaayanlardan grlmeyen aclar (hastalklar, bel ve mus-betler) grlr... (ikincisi:) Bir toplum l ve tartda noksanlk yapmaya dursun; mutlaka ktlk ve yokluk yllarn grrler. iddetli alk ba gsterir. Onlarn zerine sultnn (idarecilerin) zulm olur. (ncs:) Mallarnn zektn vermediklerinde de mutlaka gkten yamur tutulur. Eer hayvanlar olmazsa bir damla yamur bile onlarn zerine yamaz. (Drdncs:) Onlar Allah'n ahdini ve Resul (s.a.v.) hazretlerinin ahdini bozduklarnda da elbette Allh Tel hazretleri, onlarn gayri (Mslmanlardan olmayan) bir dman onlarn bana musallat eder. Dman gelir, onlarn ellerinde bulunan mallarnn bir ksmn onlardan alr. (Beincisi:) Onlarn imamlar (devlet adamlar) Allh Tel hazretlerinin indirdiiyle hkmetmediklerinde veya Allh Tel hazretlerinin indirdikleriyle muhayyer brakrlarsa; mutlaka Allh Tel hazretleri, onlarn arasna sknt, fakirlik ve korku verip onlar bakalarna muhta eder..." 46 Mesnevfde buyuruldu: Gnlden olmayan sz, klhandaki yeillik gibidir. (plkte biten gl gibi) cansz (sevimsiz) ve danktr. Onlara rabet etme! Uzaktan bak Bunlar yenmeye ve koklamaya layk deiller! Dikkat et! Vefaszlarn ltfuna esir olma! Onlar tamiri kabul etmeyen harap kprlerdir. Birisi bilmeyerek oradan yrrse, der aya krlr ve o kpr de yklr. 47 Misk ve ahdi bozmak, o kiinin balamasndan, iman ve vefann muhafazas mmkn olmaz. O su topran zerinde, o ki dkt. Kim edebilir ki o devletin gcn ykamaz. 48
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/41. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/41 -42. 46 bni Mce: 4009, 47 Mesnevi-yi erif: D. 2, s. 103.
44 45

Meryem Validemiz Ve sa (A.S.) Yce Meali: Yine kfrleri ve Meryem'e kar azm bir bhtan sylemeleri...156 Ve "Biz, Allah'n Resul Mesh s bn Meryem'i katlettik" demeleri sebebiyle... Halbuki onu ne katlettiler, ne salbettiler. Ve lkin kendilerine bir benzetme yapld. Ve filhakika onda ihtilf edenler, bundan dolay ek iindedirler; ona dair bir ilimleri yoktur. Ancak zan ardnda giderler. Halbuki onu yaknen katletmediler. Dorusu Allah onu kendine doru ref eyledi. Allah bir a -zz, hakm bulunuyor.158 Ve ehl-i kitb'dan hibiri yoktur ki, cellim hakk iin, -lmnden evvel ona mutlak iman edecek olmasn... Kyamet gn de o, aleyhlerine ahit olacak.159 49 Tefsr-i erifi: Hazret-i Meryem'e ftira "Yine kfrleri sebebiyle" "Szleri" kavl-i erifinin zerine atftr. Yani, Biz azmun, Yahudileri u sebeplerle cezalara arptrdk ve onlarn sa Aleyhisselm' inkr etmeleri sebebiyle de cezalandrdk, demektir. "Ve Meryem'e kar azm bir bhtan sylemeleri (sebebiyle...)" Yani Hazret-i Meryem'i zinaya nispet etmeleri sebebiyle..... "Bhtan" kelimesi mefl- bin olmak zere mahallen mensuptur. "iir syledi" sz gibi... Veya neviyete dellet eden mastar (eitlilik mansn ifde eden mefl mutlak) olmak zere mensuptur. "Bir eit oturmakla oturdum," sznde olduu gibi... Muhakkak ki sz bazen bhtan olur ve bazen de bhtan olmaz... (Yahudilerin Hazret-i Meryem'e zina isnadnda bulunmalar byk bir bhtan ve iftiradr...) 50 sa Aleyhisselm' ldrmediler "Ve"Biz,Allah'n Resul Mesh s bni Meryem'i katlettik" demeleri sebebiyle..." Yahudfler, Isa Aleyhisselm ile istihza iin onu, "Allah'n Resul" diye vasfladilar. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri iin de; "Ey o kendisine zikir indirilmi olan. 51 Demilerdi. 52 Yoksa Yahudiler, Isa Aleyhisselm'a dman olup onu l drmek iin reler aryorlard. Ona nasl; , "Allah'n Resul" desinler? Onlar bu szleri dier cinayetlerinin zerine tanzim edilmitir. Sadece mcerret bir yalan deildir. Belki onlarn szleri, Peygamberi ldrmek ve onunla alay edip elenmeyi tazammun ettiinden bu szle onlar honut olup sevin duyuyorlar... "Halbuki deil..." Halbuki onlar: "Halbuki onu ne katlettiler, ne salbettiler. Ve lkin kendilerine bir benzetme yapiloDrilar iin sa Aleyhisselm ile maktul arasnda bir benzetme vaki oldu 53. Burada fiil cer ve mecrre isnd olundu. "Kendisine hayl olundu ve halbuki zerinde deildir" sz gibi..,
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/42-44. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/44-45. 50 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/45. 51 el-Hicr: 15/6, 52 Tefsr-iKebir:c.11,s. 100, 53 Bu tebih (benzetme) meselesinde eitli rivayetler vardr ki, balca iki vecih (gr) vardr: I- Mtekellimlerin birou demitir ki: Yahudiler Hz. sa'y ldrmek istedikleri zaman Allah onu ge kaldrd, Yahudi reisleri de halkn fitneye dmesinden korktular, bir insan tuttular, ldrp astlar ve insanlara: "Mesih ite bu" diye aldatarak lan ettiler. nk halkn ounluu onu ahsen deil, ancak ismiyle tanyorlard. II- "Kendilerine tebih edildi," demek, sa'nn benzeri birine ilka olundu, baka bir insan ona benzetildi, ona benzer bir ekle konuldu demektir demiler ve bunda drt gr nakletmilerdir: 1- Yahudiler Hz. sa'nn ashab ile beraber filan evde bulunduklarn rendikleri zaman balarnda bulunan Yahuda, kendi adamlarndan Taytayus adnda birine eve girip Haz-ret-i sa'y ldrlmek zere karmasn emretmi, o da girmi, Allah Tel da Hz. isa'y evin tavanndan karp o adam ona benzettirmi, bundan dolay onu Hz. sa zannetmiler, tutup asarak ldrmler. 2- Hazret- sa'y gzetmek iin bir adam grevlendirmiler, sa (a.s.) daa km ve ge kartlm, Allah o gzcy ona benzettirmi, onu yakalamlar, ldrmler, "ben sa deilim" demise de dinlememiler. 3- Yahudiler Hz. sa'y tutmaya azmettikleri zaman ashabndan on kii beraberinde bulunuyormu. Onlara: "Benim klma sokulmaya raz olup cenneti satn alacak olan kim var?" diye sormu. lerinden birisi de: "ben" demi. Bundan dolay Allah onu sa'ya benzettirmi, karlm ldrlm ve sa ykseltilmi. 4- Birisi sa Aleyhisselm'in ashabndan olduunu iddia edermi ve mnafkm. Gitmi Hz. Isa aleyhine yahudilere yol gstermi ve onu tutmak iin yahudilerle beraber girmi. Allah Tel da onu ona benzettirmi, bundan dolay o ldrlp aslm. Fakat grlyor ki Fahruddin-i Razi'nin dedii gibi: "Bu vecih (gr)ler birbirine zt ve itimektedirler". u halde yeti aklama hususunda delil getirmeye elverili deildirler. Elmall Tefsiri: c. 3, s.
48 49

Rivayet olundu: Yahudilerden bir grup, Isa Aleyhisselm'a svdler. Ve ona: -"O sihirbaz kadnn olu sihirbaz bir kiidir..." ve (zinay kas tederek; -"Faile kadnn olu fil'dir" dediler. Bylece Isa Aleyhisselm ve tertemiz olan annesine zina iftirasnda bulundular. sa Aleyhisselm Yahudilerin bu kt szlerini iittiinde onlara bed dua etti ve buyurdu: -"Allah'm Sen benim Rabbimsin! Ve ben Senin ruhundan ktm! Beni kendi kelimen sebebiyle yarattn ve ben onlara kendi nefsim tarafndan (peygamber olarak) gelmedim! (Beni sen gnderdin). Allah'm! Bana svene lanet! Anneme svene lanet!" Allh Tel hazretleri, sa Aleyhisselm'n duasna icabet edip kabul buyurdu. sa Aleyhisselm ve annesine ovenleri, maymunlara ve domuzlara evirdi. Yahudilerin ba ve emiri olan kii bu durumu grnce; Isa Aleyhisselm'm kendisinin de aleyhinde beddua etmesinden ok korktu. Bunun zerine Yahudiler (toplanp iin hl resini aradlar sonra Yahudler) sa Aleyhisselm'i ldrmek zere sz birlii ettiler. Allh Tel haz retleri, Cebrail Aleyhisselm' sa Aleyhisselm'a gnderdi. Ve ona kendisini semya kaldracan haber verdi. sa Aleyhisselm ashabna: -"Hanginiz bana benzemek ve benim suretime girmek, ldrlmek, aslmak ve cennete girmek ister?" dedi. Onlardan bir adam: -"Ben," dedi. Allh Tel hazretleri, o adam sa Aleyhisselm'a benzetti. 0 kii yakaland, ldrld ve asld... 54 Isa Aleyhisselm'a Benzetilen... Denildi ki: sa Aleyhisselm'a mnafklk yapan bir adam vard. Yahud -ler, sa Aleyhisselm' ldrmek istediinde, o mnfik: -"Ben sizi sa'ya dellet edeyim?" dedi. (nde mnafk ardnda da Yahudiler olduu halde sa Aleyhisselm'in bulunduu eve doru yrdler... Yahudiler evin kapsnda beklediler.) O mnafk adam sa Aleyhisselm'n bulunduu eve girdi. Allh Tel hazretleri sa Aleyhisselm' ge kaldrd. Allh Tel hazretleri, sa Aleyhisselm'n benzerliini mnafk adama verdi. (Mnafk adam sa Aleyhisselm'a benzetildi...) Yahudiler ieriye girdi. O mnfk' yakaladlar ve ldrdler. Yahudiler onu Isa Aleyhisselm zannettiler. Denildi ki: Yahudi Titiyns, sa Aleyhisselm'n olduu eve girdi. Orada sa Aleyhisselm' bulamad. Allh Tel hazretleri, sa Aleyhisselm'n benzerliini onun zerine att. Ttiyns oradan ktnda onu sa Aleyhisselm zannettiler. Yakaland, ldrld ve sonra da idam edildi. Bu harikalarn benzerlikleri nbvvet (peygamberler) asrnda ok rastlanr... (2/317) 55 sa (a.s.)'n Ge karlmas Mtekellimlerin (kelm ilminin limlerinin) ou buyurdular: Yahudiler, sa Aleyhisselm' ldrmek istediklerinde, Allh Tel hazretleri, sa Aleyhisselm' ge kaldrd. Yahudilerin reis leri avamlarnn arasnda fitnenin kmasndan korktular. Bunun zerine rasgele bir adam yakaladlar ve onu ldrdler ve sonra da onu idam ettiler. Onun Mesih sa Aleyhisselm olduunu yaydlar, insanlar. Isa Aleyhisselm' (ahsen deilde) ancak ismiyle tanyorlard. nk sa Aleyhisselm'n insanlarn arasna karmas ok azd 56 te bu yol ile; "Allh Tel hazretlerinin bir insann benzerliini baka bir insana vermesi caizdir" sznn defedilmesi mmkndr. Zira bu byk bir safsata kapsn amaktadr. Ancak u cihetle ki, bir Zeyd'i grdmzde, belki Zeyd deildir, denilmesi caiz olur. Lakin bu baka bir ahstr. Ona Zeyd'in benzerlii verilmitir, diyemeyiz. Eer biz bu gr (Allah birinin benzerliini bakasna verir dncesini) kabul e dersek, talak, nikh, mlk onunla vesikalandnlmam olur. Hristiyanlar, ta seleflerinden (atalarndan) beri, sa Aleyhisselm'n ldrldn mahede ettikleri de sylenemez. Ancak deriz ki: Hristiyanlarn tevatr ok az bir insana dayanr. Onlarn yalan zere birlemeleride akldan uzak deildir. mam Rz'nin tefsirinde de byledir.." 57 "Ve filhakika onda ihtilf edenler," Isa Aleyhisselm'n durumu hakknda... sa Aleyhisselm bu duruma dnce (kendisi ge kaldrlp, Yahudiler onun yerine bakasn nce ldrp sonra idam edince) insanlar arasnda byk ihtilaflar oldu.
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/45-48. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/48. 56 Tefsr-i Kebir: c. 11, s. 100 (c.4, s. 260), 57 Tefsr-i Kebir: c. 11, s. 101 (c.4, s. 261).
54 55

Bazlar dediler: -"Yz sa Aleyhisselm'n yzdr. Eli ise bir arkadamzn elidir." Allh Tel hazretleri, Hazret-i sa'nn benzerliini maktule verince sadece yzne vermiti; cesedinin dier yerlerine ayn benzerlii vermemiti. Isa Aleyhisselm'dan: "Allah beni ge kaldracak!" szn iitenler de: -"sa Aleyhisselm, ge ykseltildi!" dediler. 58 Hristiyanlarn htilflar (Bu konuda Hristiyanlar grtedirler: 1- ldrlmedi ve idam edilmedi, 2- ldrld ve idam edildi. 3- Nast ynnden ldrld Lht ynden ldrlmedi...) Denildi ki: "Ve filhakika onda ihtilf edenler," Hristiyanlardr. Hristiyanlardan bir kavim: -"sa Aleyhisselm, ne ldrld ve ne de idam edildi; belki Allh Tel hazretleri onu semya ykseltti!" dediler. Hristiyanlardan bir kavim ise: -"Yahudiler sa Aleyhisselm' ldrd," dediler. Hristiyanlarn Nastriyye mezhebi: -"sa Aleyhisselm'n "Nst'nn cihetinde (cismi ve hissi heykeli ynnde) ldrldn ve "Lhf'nn (nefsi ve ruhu) ynnden ldrlmedi!" dediler. 59 Nst ve Lht Ne Demektir? Hkem ( ve Filozoflarn) ou bu gre yakn bir kanaat tedirler. Dediler ki: -"Zira ispat edilmitir ki, insan u heykelden ibaret deildir. Belki insan bu beden iinde latif {ve erefli) bir cisimdir. Veya zatnda mcerret (soyut) bir ruhani cevherdir. Ve bu bedeni idare eden odur... u halde ldrme ii, o heykel {maddi yap) zerinde vaki olmutu. Amma gerekte sa aleyhissel m olan nefs (ve ruh) ise ldrlmemitir. Onun zerine ldrlme gelmez. Buna kar, "Her insan byle deil mi? 0 halde bunu sa'ya tahsis etmenin mns nedir?" de denilemez. nk biz deriz ki: -"sa Aleyhisselm'n nefsi kuds, ulv, semav, ilh nurlar ile ok parlatlm, meleklerin ruhlarna ok yakn bir nefs idi. Nefis ne zaman byle olursa; o nefsin ldrlmesi ve harap edilmesi beden ile byk bir ac duyma olmaz. Sonra o ruh, karanlk bedenden ayrldktan sonra da kurtulup geni semalara, Cell olan Allah'n nur lemlerine ykselir, yzndeki parlaklk, sevin ve saadeti byr de byr. Ve bilinmektedir ki, bu durumlar herkeste olmaz ve belki dem (a.s.)'in yaratlnn balangcndan kya mete kadar ok az kimseye nasip olmutur..." 60 Hristiyan Mezheplerinin Grleri Hristiyanlardan "Melkyye mezhebi: -"sa Aleyhisselm'n ldrlmesine ve idam edilmesini hissetmek ve uur ile "Lhf'e ulatna ve bunun mbaerete yani canl bir ekilde olmadna inanrlar. Hristiyanlardan Yakbiyye mezhebi: -"ldrlmek ve idam edilmek, iki cevherden domu ve mcerret bir cevher olan Mesh'in zerinde vaki olduuna inanrlar..." 61 Hepsi phe indeler
62

"Bundan dolay ek iindedirler." Onlar tereddt, ek ve phe iindedirler. "ek" kelimesi, iki taraftan biri dierine tercih edilmeyen bir phe mansnda kullanld gibi mutlak tereddt
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/48-49. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/49-50. 60 Tefsr-i Kebir: c. 11, s. 101 (c.4, s. 261). smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/50. 61 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/51. 62 Bu ondakavli erifi ruhul beyann dizili,inde matba hatas olarak se nden diye yazlmtr
58 59

ve ilmin {bilgi ve bilmenin) mukabili bir man'da da kullanlr. Bu, u kavl -i erif ile te'kd olundu: "Ona dair bir ilimleri yoktur. Ancak zan ardnda giderler.' Istisn-i mnkatf dr. nk zanna tabi olmak ilim cinsinden deildir. Mans: Lkin olar zanna tabi oluyorlar, demektir. 63 sa Aleyhisselm ldrlmedi "Halbuki onu katletmediler." ldrmek (nasl?) "Yaknen..." Yahudilerin; "Biz, Allah'n Resul Mesh s bn Meryem'i katlettik" szleriyle sandklar gibi ldrmediler. "Yaknen..." kelimesi mahzf bir masarm sfatdr. Burada vezni manasnadr. O da "Isa Aleyhisselm' ldrp ldrmediklerini kesin olarak bilmiyorlar (ldrrken bile o ldrdkleri kiinin sa Aleyhisselm m veya bir bakas m olduu konusunda byk bir phe iindeydiler..) demektir. 64 sa Aleyhisselm Ref olundu "Dorusu Allah onu kendine doru ref eyledi." Bu yet-i kerime sa Aleyhisselm'n ldrld dnce sine reddiye; sa Aleyhisselm'n katledildiini inkr ve sa Aleyhisselm'n ge karldn ispat etmektedir. 65 Rafea'nn Mans Hasan Basr (r.h.) hazretleri buyurdular: "Dorusu Allah onu kendine doru ref eyledi." Yani sem'ya ykseltti, demektir. Allh Tel hazretlerinin keramet (ikram, ihsan ve iyilik) lerinin mahalli ve meleklerin karargh olan ge ykseltti... Orada Allh Tel hazretlerinden bakasnn hkm gemez. te Isa Aleyhisselm'n byle bir yere kaldrlmas Allh Tel hazretlerine kaldrlma diye tabir edildi. nk bylece kendisinin zerinde kullarn hkmlerinin cereyan edilmesi kaldrld. Bu u kabildendir. Mminler, Medine -i Mnevvere'ye hicret ettikleri halde Allh Tei hazretleri onlar iin: "Ve her kim, Allah'a ve Peygamberine hicret kastyla evinden kar da, sonra kendisine lm yetiirse, muhakkak ki, onun ecri Allah'a der. Allah, bir gafur, rahm bulunuyor." 66 Buyurulmas gibidir... Halbuki muhacirler, Medine'ye hicret ediyorlard... Yine brahim Aleyhisselm'n: "Ben Rabbime gidiyorum." 67 Sznde olduu gibi... Yani ben Rabbime ibdet etme iinde hibir kimsenin bana karmayaca bir yere gidiyorum, demektir. 68 Ge karlmasnn Hikmeti sa Aleyhisselm'n ge ykseltilmesindeki hikmet udur: Allh Tel hazretleri, sa Aleyhisselm'n meleklerle sohbet etmesini murad etti. (2/318) Melekler iin sa Aleyhisselm'n bereketi hsl olsun diye... nk sa Aleyhisselm, kelimetllah (Allah'n kelimesi ve ruhudur....(Daha nce) Eb'l -beer Adem Aleyhisselm'n sohbetinde meleklere bereket hsl olduu gibi... Melekler Adem Aleyhisselm'dan eyann isimlerini ve ilim renmilerdi. Muhakkak ki Allah katnda Is Aleyhisselm'n meseli, Adem Aleyhisselm'n meseli gibidir. (u) yet-i kerimede de zikredildii gibi: "Dorusu Allah indinde s meseli, dem meseli gibidir;" 69 Denildi ki: sa Aleyhisselm'n ge kaldrlmas, onun (evlilik ve benzer) ehvet kapsndan dnyaya girmesinin mmkn olmamasn-dand... Onun dnyadan kmas da lm kaps ile olmad. Belki Isa Aleyhisselm kudret kapsndan ve izzet kapisndanda kt. 70
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/51. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/51-52. 65 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/52. 66 En-Nis: 4/100, 67 es-Sfft: 37/99, 68 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/52-53. 69 Al-i mrn: 3/59. 70 sa Aleyhisselm, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin mmetinden olmak iin dua etti. Allh tel hazretleri, onun duasn kabul et ti ve onun iin semya kaldrld. sa Aleyhisselm, ellerini dergh -i izzete ap yle dua ediyordu. -"Ya Rabbi, beni mmet-i Muhammedden eyle!" Cenab- Allah, Isa Aleyhisselm'm duasn kabul etti.
63 64

"Ve Allah azizdir." Onun murd ettii eyde kimse ona galebe alamaz. Allh Tel hazretlerinin izzeti, onun kudretinin kemlinden ibarettir. sa Aleyhisselm'in gklere kaldrlmas her ne kadar beerin kudretine gre olmayacak bir ey ise de Allh Tel hazretlerinin kudretine nispetle ok kolay bir eydir. Kimse Allah'a galip ola maz.30 "Hakimdir." Btn fillerinde hikmet sahibidir. sa Aleyhisselm'm iinde de Allh Tel ha zretlerinin tedbiri evleviyetle bir hikmete binen yapld bu kavl-i erifin hmk altna girer. Allh Tel hazretleri, sa Aleyhisselm' ge kaldrdnda, ona {meleklerin kanatlar gibi) kanat giydirdi, ona elbiseler giydirdi. Ondan yeme, ime gibi ehvetleri kesti. sa Aleyhisselm meleklerin arasna katlp onlarla Arn evresinde umaktadr. sa Aleyhisselm insan, melek, semav ve arz bir varlk oldu.... 71 sa Aleyhisselm'n mr Vehbbin Mnebbih (r.h.) buyurdular: sa Aleyhisselm, otuz (30) yanda iken peygamber olarak gnderildi. yl peygamberlik yapt. Otuz (33) yanda iken ge karld. Sual: Eer denilse ki, "Allh Tel hazretleri, sa Aleyhisselm' ge ykselttikten sonra (o ada geri) neden bir daha yer yzne indirmedi?" cevap: (Bu sorunun cevbnda) denildi ki: Allh Tel hazretleri. Isa Aleyhisselm'n bir daha dnyaya gelme iini kyamete almet31 ve velyet-i tmmenin sonuncusu olmas iin te'hr edip geciktirdi. nk Isa Aleyhisselm'dan sonra vel yoktur. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin erefinin yceliinden dolay, onun (mmetinin velayet makam) ve "Devre-i Muhammediyye" bir nebiyyi mrsel ile kapanacaktr. sa Aleyhisselm yeryzne geldiinde Muhammed Mustafa (s.a.v.) hazretlerinin eriat zere olacaktr. 72 sa Aleyhisselm, yeryzne indiinde btn Yahudiler ve Hristiyanlar ona iman edeceklerdir. Allh Tel hazretleri, onunla mmetin zerinde peygamberlik ahdini yenileyecektir. 73 Mehd Aleyhir-Ridvn Mehd Aleyhir-Ridvn, sa Aleyhisselm'a hizmet ve yardm edecektir. 74 Ashb- Kehf in Zuhuru Ashb- Kehf, (zuhur edip) sa Aleyhisselm'a hizmet ve yardm edeceklerdir. 75

Resuln, ge ykseltti. Melekler lemine kaldrd. leride bir daha dnyaya gndermek zere katna ykseltti. sa Aleyhisselm "m Allah katnda ykseltildii zaman. Kamer aylardan, Ramazan- erifti... Gecelerden Kadir gecesiydi. slm Tarihi, c.1,s.289, Osmanl yaynevi isa Aleyhisselm'm Efendimiz (s.a.v.) Hazretlerine byk bir sevgi ve saygs vard. sa Aleyhisselm, ncil okurken Efendimiz (s.a.v.) Hazretlerinin adn byk bir sayg ile diline alrd. Hatta Efendimiz (s.a.v.) Hazretlerinin adn okurken parmaklarn per gzlerine srerdi. Efendimiz (s.a.v.) Hazretlerinin ncil'de ki ad "Feraklid" idi. Feraklid, Ahmed man-snadr.lsa Aleyhisselm, Efendimiz (s.a.v.) Hazretlerinin bykl ve mmetinin hayrl bir mmet olmasn grdke dua ediyordu. mmet-i merhume'den olmay istiyordu. Efendimiz (s.a.v.) Hazretlerine mmet olamad iin zlyordu. Ruhlar leminde peygamberler tayin ediiince btn peygamberl er sevin ve huu' iindeydiler... Yalnz sa Aleyhisselm mahzundu. sa Aleyhisselm zlyordu. Cenab - Allah sordu: -"Seni zen nedir?" sa Aleyhisselm: -"Peygamber olmaktansa Hazret-i Muhammed Mustafa (s.a.v.)e mmet olmay tercih ederim. O yce Resl'e mmet olamadn iin zlyorum," dedi. Cenab- Allah: -"Ya sa mademki bu zevki sezdin, seni dnyaya ikinci kere gndereceim, hem de ok sevdiin Ahmed Mahmud Muhammed Mustafa'ya mmet olarak," buyurdu. Nurbak, Haluk. Gnl penceresinden Fahr-i Kinat Efendimiz, s. 28, Fatih Genlik vakf matbaas. stanbul - 1986, Bu konuyu, Muhammed Bcn Hazretleri " Muhammediyye" isimli kitabnda yle dile getirmektedir: pdir Havzinm bir katresinden Anin in zindedir Hzr'la sa "Hazret-i Muhammed Mustafa (s.a.v.)in ak havuzundan bir damla itii iin Hzr ile Is hayattadr. Bicn Muhammed, Arif Efendi Matbaas. ist. 1313: Kitab'L Muhammediyye fT - Kemlti'lAhmediyye s. 3, 30 sa Aleyhisselm'm Yahudiler tarafndan lmeden ve idam edilmeden canl olarak ge karlmas zerine fikir yrten ve kafa yoran kiiler, bu yet-i kerimeye kulak vermelidirler. Bu hadiseyi beerin gc, tkt ve kudretiyle mukayese yapmamal, insana gre dnmemeli, Allh Tel hazretlerinin gc ve kudretinin sonsuz olduunu byle bir hadisenin onun kudretinin yannda ok kolay bir i olduunu, Allah Tel hazretlerinin bir iin olmasn istedii zaman ona "ol" dediinde o iin hemen oluverdiini dnmelidir. O zaman sa Aleyhisselm'n ge karlmasna inanmak kendisine kolay gelir. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri Mir'c gecesinde t gklerin tesinde, zaman ve mekanlarn bile stne kmad m? 31 Isa Aleyhisselm kyamete yakn bir zaman yeryzne necektir. El-Futuht'l-Mekkiyyec. 1, s. 243, 32 Efendim32 sa Aleyhisselm kyamete yakn bir zaman yeryzne inecektir. El-Futuht'l-Mekkiyye c. 1, s. 71 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/53-55. 72 H Rabbani:1/304- Mektub 282. de yle buyurulmaktad.r: sa Hanef Mezhebine Gre Amel Edecektir 73 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/55-56. 74 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/56. 75 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/56.

sa Aleyhisselm'n Evlenmesi sa Aleyhisselm yeryzne indiinde evlenir. ocuklar olur. sa Aleyhisselm, mmet-i Muhammed (s.a.v.)ten olur. 0-nun mmetinin velilerinin en sonu ve velayet cihetinden onun vrisi olur. 76 Drt Peygamber Sadr mam Suyt (r.h.) "Ed-Drr'1-Mensr" isimli tefsirinde el-Kehf sresinin tefsirinde (bu konudaki haberleri) toplad. Ve Ibni hn'den buyurdu: -"Drt peygamber sadr. kisi gktedir; 1- sa Aleyhisselm, 2- drs Aleyhisselm, kisi de yeryzndedir: 1- Hzr Aleyhisselm, 2- llys Aleyhisselm... Hzr Aleyhisselm, denizlerdedir. Onun arkada (lys Aleyhisselm) ise karadadr 77... Hzr Aleyhisselm Hayattadr mam Sehv (r.h.) buyurdular: -"Kardeim Hzr eer hayatta olmu olsayd elbette beni zi yaret ederdi." 78 sznn hadis-i erif olmadn ve Hzr Aleyhisselm'n hayatta oluunu inkr eden baz selefin sz olduunu beyn etmilerdir. 79 Efendimiz (s.a.v.) Eb'l-Ervahtr Bil ki: Mhim ruhlar, aki- evvelden olanlar hepsi bir saftrlar. Allh Tel hazretlerinden (gelen bir emirle) hsl oldular. Bazlar, bazlarnn vstas ile hasl olmu deildir. Ruhlardan geride dier saflar ise, akl- evvelin vasitasyladrlar. Bu geree iaret edildii gibi: -"Ben Eb'l-Ervh'm (ruhlarn babasym; Adem Aleyhisselm Eb'l -beer olduu gibi...) Ben Allh Tel hazretlerinin nurundanm. Mminler ise benim nurumun fevzindendirler..." Ruhu'l-evvele en yakn olan ruhlar, birinci safta olan ruhlardr. Akl evvele en yakn olan Ruh-i isev idi. Bu srdan dolay cis-mn mi'rc ile semya kmakla ona (Efendimiz s.a.v. hazretlerine) mterek oldu... Onun ahdi, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin ahdine yakn ol du. Ruh-u sev Ism-i A'zam'n mazhndir. Hazret-i lhiyyeden feyz almtr. Vastasz olarak cemi' makammdadr. simlerden bir isimdir. Ruhlardan bir ruhtur. O, lh isimleri kendisinde toplayan isme mazhr olmutur. Veraseti evveliyet iledir. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin ise asletendir... "Fuss"l-Hikem"in erhinde de byledir. 80 Hazret-i Meryem Sonra bil ki: Kavmin biri Hazret-i Meryem'in aleyhinde oldular. Ona zina iftirasnda bulundular. Baka kavim, ona sayg gstermede haddi atlar. Ve: -"Hazret-i Meryem'in olu, Allah'n oludur!" dediler. Bu her iki taife de dallete girip sapttlar. Denilir ki: Hazret -i Meryem, Allah'n veli bir kuluydu. Onun sebebiyle iki frka ak oldu. Onlar ifrat ve tefrit ehlidirler. 81 Evliyay Sevmede l

Efendimiz (s.a.v.yin mmetinde en son evliya Isa Aleyhisselm'dr. El-FutuhtV MeKkyye f Ma'rifeti'I-Esrri'I-Mlikiyyeti ve Mlkiyyeti, c. 1. s. 243. eyh'l-Ekber Muhyddn b. Ali. (Ibni Arabi), Dar -I-lhy-t-Trsri-Arab, Beyrut-Lubnn smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/56. 77 Ed-Drrl-Mensr: c. 5, s. 432, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/56-57. 78 Hzr Aleyhisselm Efendimiz (s.a.v.) hazretleriyle grt iin baz limler, onu sahabelerden saymlardr. Daha geni bilgi iin baknz: 1)berika mahmudiye fi erhi tarikat muhammediye ve eriat nebeviye fi sireti ahmediyye s. 546,mahtut. 2) el- isabe fi temyizs- sahabe ,ibnl haceril askelani darl ihyaut turasul arabiy 1328 hicri Beyrut 79 Hzr Aleyhisselm hakknda geni bilgi iin "HIZIR ALEYHSSELM" isimli kitabma baknz. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/57. 80 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/57-58. 81 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/58.
76

Her vel iin durum byledir... Evliyuhi inkr eden akdir. Onlara sayg gstermeyen ve onlara eziyet eden kii dallete girmitir. Bir evliya (veya bir limde) bulunmayan bir ey ile ve onun hakketmedii bir makamn ziyadesiyle onu seven ve onu olduundan fazla byten kii de bylece ekyadr, sapktr... Byklerin ounun derecesi ve durumu bu cmle zeredir 82. Te'vilt-i Necmiyye'de de byledir. 83 Belm Var Aramzda Mesnev'de buyuruldu: Bel'm bin Br'a 84 cihan halk, zamann velisi gibi gnl balamt. Devrin dervii, eyhi ve bid'i olarak
Evyullh'tan dolay kii, saptabilir: 1- Evliyullh'a eziyet eden, dman ve evliya'y sevmeyenler. 2- Evliyullh' olduu derecesinden ziyde bir makama karan sevgide ok ar gidenler. 3- Evliyullh olmad halde, insanlara "Ben eyhim!", "Ben evliyaym!" ve "Ben ermi insanm" diyen veya bu havay vererek ya da byle bir im'da bulunarak, halk evresine toplayan ve onlarn mrid -i kmili bulmalarna mni olan, mteyih ve eyhlik taslayan maddeperest kiiler aduvullh (Allah'n dmanlardr. Onlarn iman ve nikahlarndan korkulur. nk deden babadan undan veya bundan ey hlik taslayanlar, dini ve halkn temiz duygularn istism eden mal, makam, mevki, hret, raklk ve dnyalk peinde koanlardr. Gerek bir evliya olmadan herhangi bir sebeple ben evliyaym ve mridim diyenlerin hirette grecekleri azab zinkr kadnlarn azabndan daha etin ve daha kt olacaktr. Bu tr eyhlerin mridleri de veledi zinadr. Terbiyeleri mmkn olmayan sokak ocuklardr. Cmlesine yazklar olsun! Allah hidyet nasip etsin Amin. Mtercim. 83 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/58-59. 84 Bel'm bin Baur. dnemin byk lim ve vellerindendi. Tam 400 (drt yz) yl, gece g ndz Cenab- Allah'a ibadet etti. Duas makbuld. Kitaplar yazyordu. Yazd kitaplar bir araya getirildii zaman byk bir ktphane meydana geliyordu. Cenab - Allah'n varl ve birlii hakknda tam 700 {yedi yz) tane kitap yazmt. nsanlar irad ile meguld. Bazen talebeleri ile birlikte havada uuyordu. Ism -i Azam duasn biliyordu. nsanlar bu byk alim, vel ve mride rabet ediyor ve bir mkilleri olduu zaman, ona ba vuruyorlard. Ya Aleyhisselm'n kendilerine doru geldiini iiten bu azgn milletin acmasz temsilcileri, soluklarn Belam bin Bra'nn yannda aldlar. Mnsip bir dil ile: "Efendimiz! Hazret-i Musa'nn halifesi Ya Aleyhisselm, bu tarafa geliyor, dediler. Belm bin Bra sevinle cevap verdi: -yi -Efendim! yilik bunun neresinde? -Bunun her taraf iyilik. Allah'a kr etmemiz gerekir... Cenab - Allah'n Peygamberi memleketimizi ereflendiriyor. Bundan daha byk iyiiik olur mu? -Hazret-i Musa'nn halifesi Ya Aleyhisselm'n bu tarafa gelmesi bizim iin byk bir eref. Lkin Ya Aleyhisselm. yalnz deildir. Yannda 600 (alt yz ) binden daha fazla askeri var. Bizim btemiz, onlar yedirmeye, iirmeye yetmez. Ktlk olur. Geimve maiet sknts ekeriz. Ltfen siz, Ya Aleyhissem'n bu tarafa gelmemesi iin dua edin... Bel'm bin Bura, -"Allah kermdir. Elbette onlar yedirir ve iirir," buyurdu. eytan bo durmad. Kskanlk tohumlarn ekti. Belm bin Bra'nn iine hased tohumlarn ekmeye balad. eytn: -"Ey Bel'm bin Bur! Halkn sana byk bir sevgi ve saygs var. Devlet adamlar bile senin ayana geliyorlar. Bunlar krma. stekleri dorultusunda dua et. Eer Ya' bu tarafa gelirse, o peygamberdir ve btn insanlar O'nun yanna gider, sizin ise evvelki rabetiniz kalmaz, diye iv veriyordu. Belm bin Bra, eytana la'net okudu ve onlara yle seslendi: -Ya Aleyhisselm, bir peygamberdir. Peygamberlerin seyr ve hareketi vahy-i lh yani Cenab- Allah'n emri ile olur. Eer Cenab- Allah, Ya Aleyhisselm'a bu tarafa gelmesini emretmi ise, o mutlaka gelecektir. Ya Aleyhisselamn bu tarafa gelmemesi iin dua etmek, azgnlk ve asiliktir. nsan dinden karr. Ya Aleyhisselm byk bir Peygamberdir. Hepimizin peygamberidir. Ben Ya Aleyhisselam'n eriat zere yaadm halde, nasl olurda ona ve hakka muhalif dua edeyim? Onun bu tarafa gelmesi, sizin sandnz gibi ktlk veya yoklua yol amaz; bereket ve hayr getirir. Ey Aziz kavmim! Geliniz bu kt dnceleri braknz. Ya Aleyhisselam'n emir ve kanunlarna balann, Ya Aleyhisselam' beddua veya silah ile deil; gl ve ieklerle karlaynz, dedi. Onlar. Bel'am bin Bura'dan midlerini kesip, Bel'am bin Bra'nn eine kotular. Belam bin Bra'nin dnyada ei ve benzeri bulunmayan ok gzel bir hanm vard. Belam bin Bra da ona deliler gibi akt. Belam bin Bra'nn einin ayaklar nne servetler ve hazineler dktler. Ve dediler ki; -Ey sayg deer hanmefendi! Memleketimizde kocanzdan daha byk bir lim ve evliya olmad gibi, sizden de daha iyi ve g zel bir hatun yoktur. Ya Aleyhisselam bu tarafa doru gelmektedir. O peygamberdir, geldii zaman btn insanlar O'na giderler. Hocamz Belam bin Bra'nn izzet ve hrmeti ve sizin de rabetiniz kalmaz. Toplumdan grmekte olduunuz sayg, sevgi ve ikramn devam iin, mutlaka Hazret-i Ya buraya gelmemelidir. Biz, Belam bin Bra'ya bunu ifade ettik; raz olmadlar. Ltfen kocanzn izzeti ve kendi hrmet inizi dnerek; Hazret-i Ya'nn gelmemesi iin, kocanza beddua ettirin. Dualar mstecab olduu phesizdir. Eer beddua ettirirseniz daha bir ok, mal, altn, gm ve deerli hediyeleri zat - muhteremelerine takdim ederiz, dediler. Kadn getirilen hediyelere bakt, gzleri kamat. Raz oldu. -Tamam, dedi. Siz bu ii bitmi bilin. Ben kocam muhakkak raz ederim. O, bu gn yarn Ya Aleyhisselamn aleyhinde dua edecektir. Onun duas sizin bildiiniz gibi makbuldr. Ya Aleyhisselam buraya gelemez. Belam bin Bra akaml eyin eve geldiinde, hanm nne sandklar dolusu il il altnlar, gmleri ve dier kymetli hediyeleri koydu. Belam bin Bra'nn gzleri fal ta gibi ald. Hayretle: -Nereden? Hanm cilveli bir sesle -Nereden olacak... Ya Aleyhisselam'dan deil ya, tabii ki, senin kadirinas kavmin den... Belam bin Bra: -Gerekten benim milletim kymetimi biliyor. Allah kendilerinden raz olsun. 400 (drt yz) yldr bana bakyorlar. Bu gne kadar beni krallar gibi yaattlar. Allah, mallarna bereket versin, mlklerini daim klsn, diye dua etti. Kadn: -Mal ve mlklerinin sonu geldi. -Neden -Neden olacak? Ya Aleyhisselam 600 (alt yz) bin kiilik ordusu ile buraya geldii zaman, bu kavim onlar besleyebilir mi? Fakir ve kt kanaat geinen bu mmtaz topluluk, Ya Aleyhisselam ve ordusunun ar ykn kaldrabilir mi? Az deil 600 bin kii... Dile kolay. Cenab- Allah, sava iin Ya Aleyhisselam ve ordusunu baka tarafa gndersin. Bizim bu kadirinas ve temiz milletimiz iie sava o lmazsa olmaz m? Bunlardan daha gnahkar ve azgn nice nice kavimler vardr. Belam bin Bra da doru anlamnda ban sallad. Hanm alamakl bir sesle devam etti:
82

mehur olmutu. "Ve ehli kitaptan hibiri yoktur ki" Yahud ve Hristiyanlardan hibiri yoktur ki; "Cellim hakk iin ona mutlak iman edecek olmasn." sa Aleyhisselm'a iman ederler. "lmnden evvel..." Kitap ehlinden olan bu bir kiinin lmnden nce, demektir. Yani Yahud kiiye hiret ii ayan olup grnnce ve lm hazr olduu zaman, (Allah tarafndan) bir melek gelir; o yahudnin yzne ve srtna vur ur ve ona: -"Sana sa Aleyhisselam peygamber olarak geldi. Sen ona iman etmedin!" diye onu azarlar. Yahud lrken sa ASeyhisseim'a iman eder. Kendisinden teklf vakti kesildii iin bu iman artk kendisine hibir fayda vermez. Hristiyan kii de lecei zaman, Allah tarafndan bir melek gelir; Hristiyan'n yzne ve arkasna vurur ve ona: -"Sana Allah'n kulu ve Resul olan sa Aleyhisselam bir peygamber olarak geldi; ama sen onun Allah olduuna
-Vallahi eer sen bu efendi, iyi niyetli ve temiz topluluun zerine gelen Hazret -i Ya'ya beddua etmezsen, bu andan itibaren bir saniye bile senin yannda duramam. Bam alr giderim. Kimse bundan byle sana sayg gstermez. Herkes sana lanet eder. Byle bir gnde de kavmine faydal olmazsan, ne zaman hangi ie yarayacaksn. lmini ve marifetini bu gn ortaya koy. Ism -i Azam duasn biliyorum diyorsun. Oku Ism-i Azam, Ya Aleyhisselamn buraya gelmemesi iin dua et. Ya Aleyhisselamn helaki iin dua et demiyorum. Sadece buraya gelmemesi iin dua edeceksin" dedi. Belam bin Bra einin gz yalarn sildi. -Tamam, dedi. Dua edeceim. Ya Aieyhisselam buraya gelmesin, cihad iin baka diyar ve kavimlerin zerine gitsin. Belam bin Bra, hatrn basksna, hediyelerin (Altnn) scaklna ve hatunun cilvesine daha fazla dayanamad. Belam bin Bra'nn hakk gren gzleri kr oldu. Doruyu syleyen dili ll oldu. Hakk ve hakikati ve gzel eyleri dnen beyni fel oldu. Ya Aleyhisselam'a beddua etmek iin, Salihiyye dana trmand. Merkebine binerek daa karken gizliden bir ses geldi: -Ey Belam bin Bra nereye gidiyorsun? Geri dn. Cenab- Allah'n emri ile gelen Ya Aleyhisselam'a beddua etme. Duan dergah-i izzette makbuldr ve lakin sonu hayr deildir. Kadnn cilvesine, dostlarn hatrna ve dnya malna aldanarak Ya Aleyhisselam'a b eddua edecek olursan, eytan gibi mr boyu piman olursun. Dnya ve ahirette hsrana ve byk zararlara urarsn. Belam bin Bra kendisine nasihat eden bu sese kulak vermedi. Bata biraz durdu. Hanm, hediyeleri ve dostlarnn hatrn dnnce yoluna devam etti. Havada uan kular fesih bir dil ile Belam bin Bra'ya seslendiler. -Ey Belam bin Bra nereye gidiyorsun? Geri dn. Kular ve btn hayvanlar Ya Aleyhisselam'n bu memleketi ereflendirmesine seviniyor ve O'nu heyecan ile bekliyorlar. Allhu Tel Hazretlerinden kork... Allah'n Peygamberine beddua etme. Son pimanlk fayda vermez. Belam bin Bra ban kaldrd. Kulara bakt. Sra sra kular ona kanat rpyorlard. "Bu sevdadan vazge" diye ... O biraz duraklad. Gkyznn mavisini kapatan kulara bakt. Bir an vazgeer gibi oldu. Sonra eini, altnlar ve kavmini dnd. Kendi kendine mrldand: -Vazgemek mi? Mmkn deil... Geri dnersem hanma ve insanlara ne derim sonra? Bir ksm kularn szlerine kulak verdim ve dndm dersem bana glmezler mi? Deli demezler mi? Bizim deil de, kularn szlerine mi kulak verdin? Hi kular konuur mu? Diye benimle alay etmezler mi? Hayr hayr... Gideyim. Ya Aleyhisselam'a bed dua edeyim. Sonra tevbe ederim. Cenab- Allah afr ve rahm'dir. 0 btn gnahlar balar. Merkebini "dehledi" yoluna devam etti. Dadaki aalar dile geldi: -Ey Belam bin Bra nereye gidiyorsun? Geri dn. Senin kendisine beddua etmek istein kii Hazret-i Ya'dr. Allah'n peygamberidir. Ona beddua edersen sonun harap olur. eytan gibi lanete urarsn. Bizler ve btn varlklar Ya Aleyhisselama az. Onun bir an nce gelmesini ve buralar ereflendirmesini bekliyoruz. Ya Aleyhisselam'a beddua etmek senin kerem, takva ve ilmine yakmaz. Belam bin Bra, aala ra hi kulak asmad. Merkebini dvp, yoluna devam etmek istedi. Merkebi asla yerinden hareket etmedi. Belam bin Bra'nn didinmeleri ve uramalar karsnda, merkebi dile geldi: -Ey mel'un, s ve azgn insan! Cenab- Allah'n emri ile buraya cihada gelen Hazret-i Ya'ya beddua etmeye gitmekten vazge. Btn mahlukat Onun geliine sevinirken sen, kt kalbli einin ve azgn kavminin isteine uyarak, 0 yce Peygamberin buraya gelmemesi iin dua etmeye gidiyorsun. Akbetinin eytan gibi olaca aktr. Beni de bu kt ie ve byk gnaha alet etme. ldrsen bile bir adm ileri gitmem, dedi. Duas ile hastalar iyileiyordu. Kibrinden (ve dnya mal ve kadna olan dknlnden) dolay Ms Aleyhisselm'a kar sava at. Bylece eski mertebesini kaybetti. Hi phesiz binlerce lbls ve Bel'm vardr. Onlar ak veya gizli dinden kmlardr. Allh Tel hazretleri, insanlara daim bir misl olmas iin eytan ile Bel'm bin Bura'y mehur etti. Bu iki hrsz ebediyet daraacina ekti. Geri mahkm olacak daha ok hrsz var. Bu iki hrsz hrete baland. Yoksa onun kah-nyla lenlerin haddi ve hesab yoktur40.... Cmle lem onun sebebinden dolay yol zere oldu. Nice Hakkn ebdal kullar agh oldu. Uzak oldu. Srr adem. Niceleri o gizli olan aikr ettiler.. (2/319) Belam bin Bra merkebinden indi. Merkebine bir tekme atarak, yayan daa trmand. Kendi kendine: -Hayvanlarn oyunca oldum. imdiye kadar ben insanlara vaaz ederken, imdi de eek beni irad etmeye alyor, bana nasihat ediyor. Bunu insanlara anlatsam, bana glerler. Hem de katla katla glerler, insanlara deil de, merkebe mi kulak verdin" derler. Bel'm bin Bur, gzel dualar ettii yere vard. Belam bin Bra, Salihiyye danda her zaman dua ettii yere kt.Da, ta, aalar, havada uan kular, gkte melekler, hep ona: -"Ey Berm! Allah'n peygamberine beddua etme," diyorlard. Gz dnya brm, kadm ve paradan baka bir ey dnemiyen Belm bin Bur, Ya Aleyhisselamn memleketine gelmemesi iin dua etti. Belam bin Bra duasn ettii srada, Ya Aleyhisselam da ordusu ile Konkoe sahrasna gelmilerdi. Ya Aleyhisselam ordusu ile beraber, akama kadar yol gitti. 0 gece istirahat etmek iin konaklayp sabah kalktklarnda, kendilerini tekrar hareket etti kleri yerde buldular. Bir rivayete gre bu hal tam 40 (krk) gn devam etti. Ya Aleyhisselam: -"Ey btn srlar ve gizlilikleri bilen Rabbim! Emrine uyarak "Kavm-i Cebbarn" ile savamak ve onlar yaptklar zulm, ktlk ve hakszlktan vazgeirmek ve onlara hak dini retmek iin bu sahraya geldim. Bu kadar zamandr ilerlemek iin gayret ediyo ruz, fakat bir trl olduumuz yerden ileriye gidemiyoruz. Bunun hikmet ve sebebi nedir?" Cenab - Allah vahiy eder: -Ey Ya! O azgn kavm-i cebbarn byklerinden, duas derghmda kabul olunan Belam bin Bra, senin o diyara gitmemen iin dua etti. te bundan dolay, o sahrada ileriye gidemiyorsun, diye buyurur. Ya Aleyhisselam: -Ya Rabbi! 0 Belam bin Brapnm en ok sevdii ne ise emrine muhalefette bulunduu iin onu al. diye yalvarr. Bylece, biare Belam bin Bra'nn duas aleyhine dnd ve Cenab - Allah onun en sevdii imann ald. Kafirlerin duas, kukusuz bounadr" hikmetince Bel'm bin Bura'dan Ism -i Azam auasnn alnd.. Bel'm bin Bura'y asarak ldrdler. Tarihi Taber, c. 1, s. 438,

veya Allah'n olu olduuna inandn!" der. Hristiyan kii, lrken sa Aleyhisselm'm Allah'n kulu ve peygamberi olduuna inanr; ama iman kendisine fayda vermez 85 (limler) buyurdular: 2- Boulsun, 3- Dsn, 4-zerine duvar yklsn, 5- Kendisini yrtc hayvan yesin, 6- Hangi lmle lrse lsn... Mutlaka lmden nce sa Aleyhisselm'a iman eder... Hatta bni Abbs (r.a.) hazretlerine, -"Bu kii evinden dp lse de mi?" diye soruldu. bni Abbs (r.a.) buyurdular: -"Onunla daha havada iken (damdan yere derken melekler onunla) konuurlar," buyurdu. Yine soruldu: -"Birinin boynu (kl veya herhangi bir silh ile) vurulsa ona ne dersin?" buyurdular: -"Dili aznda dolandrlarak konuturulur!" buyurdular. Btn bunlar, Yahudiler iin bir tehdit ve onlan; sa Aleyhisselm'a iman etmeye zorlanmadan nce (kendi arzu ve istekleriyle slm akaidi zere) acilen iman etmeye teviktir. 86 isa Aleyhisselm ndiinde Denildi ki: Bu iki zamir, (yani "lmnden evvel ona mutlak iman edecek olmasn., kavl -i erifndeki zamirler) sa Aleyhisselm'a rcidir. Buna gre yet-i kerimenin mans: "sa Aleyhisselm'm nzul annda mevcut olan her iki ehli kitap (Yahudi ve Hristiyanlarn hepsi) sa Aleyhisselm'm lmnden nce ona mutlaka iman ederler..." demektir. 87 sa Aleyhisselm'm nzul Rivayet olundu: Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinden... Buyurdular: -"nsanlarn iinden sa'ya en yakn benim! nk benimle onun arasnda peygamber yoktur. Hi phesiz sa gkten aranza; hakm ve dil olarak inecektir. Onu grdnzde onu tanyn. O'nun yaratl (teni) krmz ve beyaza alar. Kendisinin zerine bir slaklk demezse bile sanki banda damlyormu gibidir. sa Aleyhisselm: I - Domuzu ldrr, 2- kiyi dkp aktr, 3-Salib krar, 4- Suhra'yi (insanlar angaryada altrmay) giderir, 5- slm dini iin insanlarla savar. 6- Hatta Allh Tel hazretleri, sa Aleyhisselm'm zamannda slm milletinden baka btn milletleri helak eder. 7- Secde bir ve lemlerin Rabbi olan Allah iin olur. 8- Onun zamannda sapk ve yalanc Mesh Deccl helak olur. 9- sa Aleyhisselm nzul (yer yzne inii) vaktinde hibir kitap ehli kalmaz mutlaka kendisine iman ederler. 10- Emnet onun zamannda vaki olur. I1 - Deve aslanlarla beraber otlar, 12- Sr kaplanlarla beraber otlar 13- Koyun kurtlarla beraber otlar, 14- ocuklar ylanlarla oynar... 15- Bunlarn bazs bazsna zarar vermez. sa Aleyhisselm onlarn arasnda krk sene kalr. Sonra vefat eder. Mslmanlar, sa Aleyhisselm'n zerinde

Yahud ve kitap ehli, sa Aleyhisselm'a iman etmeden lmez. Bu kii ister; 1- Yansn, Yahud ve Hristiyanlarn son demelerinde iman etmelerinin kendilerine fayda ver memesi; iman- yeis makbul olmad ve kendilerinden teklif vakti getii sebebiyle imanlarnn muteber olmamasyla beraber; sadece sa Aleyhisselm'a iman etmek yetmez hakikati da vardr. Allah'n varlna birliine, Efendimiz s.a.v. hazretlerinin peygamberliini tasdk edip: ona inen Kur'n - kerimin Allah'n kitab olduuna iman etmek lazm... nk son peygamber, Efendimiz s.a.v. hazretleridir... Btn bu sebeplerden dolay Yahud ve Hristiyanlarn son anlarnda sadece sa Aleyhisselm'a iman etmeleri kendilerine bir fayda vermez. Belki onlarn hep btl, dallet zere olup sapk bir yolda olduklarn kendilerine bir hatrlatmadr. 86 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/59-64. 87 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 64.
85

cenaze namazn klp onu defnederler." 88 H.z. isa'ya Selm Yine hadis-i erifte buyuruldu: Muhakkak ki Mesh (sa Aleyhisselm) gelecektir. Ona ulaan kii, benden kendisine selm sylesin." 89 Aleyhlerine ahit Olacak sa Aleyhisselm olacak... "Onlarn aleyhlerine," (ne olacak?) Kitap ehlinin aleyhlerine... "ahit." sa Aleyhisselm Yahudilerin yalanc olduklarna ahitlik edecek ve Hristiyanlarn da kendisine "Allah'n olu" dediklerine (a-leyhlerine) ahitlik edecektir. 90

Bu minval zere bir ok hadis-i erif var: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -" "Canm (kudret) elinde bulunan (Allh)'a and olsun ki, Meryem olu (Hz. sa) adaletle hkmedici olarak aranza inmesi ok srmez. Salip (istavroz)u kracak, domuzu ldrecek ve cizye (verme mkellefiyetini halkn omuzlarndan) indirecektir. Mal o kadar oalaca k ki (bedava verseler bile) hibir kimse onu kabul etmeyecektir. Hatta bir secde dnya ve dnyann iinde olan her eyden daha hayrl olu r. (Rav buyurdu:) Sonra Eb Hreyre (r.a.) buyurdular: stiyorsanz: "Ve ehl-i kitb'dan hibiri yoktur ki, cellim hakk iin, lmnden evvel ona mutlak imn edecek olmasn... Kyamet gn de o, aleyhlerine hid olacak." (Nisa: 4/150) yet-i kerimesini okuyun..." Sahih-i Buhri: 3192, "Canm (kudret) elinde bulunan (Allh)'a and olsun ki, Meryem olu (Hz. sa) adaletle hkmedici olarak aranza inmesi ok srmez. Salip (istavroz)u kracak, domuzu ldrecek ve cizye (verme mkellefiyetini halkn omuzlarndan) indirecektir. Mal o kadar oalacak ki (bedava verseler bile) hibir kimse onu kabul etmeyecektir." Sahih-i Mslim: 220, Eb Hreyre (r.a.)'dan rivayet olundu: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: Tanm (kudret) elinde bulunan (Allh)'a and olsun ki, Meryem olu (Hz. Isa) ad-ietle hkmedici olarak aranza inmesi ok srmez. Salip (istavroz)u kracak, domuzu ldrece k ve cizye (verme mkellefiyetini halkn omuzlarndan) indirecektir. Mal o kadar oalacak ki (bedava verseler bile) hibir kimse onu kabul etm eyecektir." Tirimiz: 2159, Eb Hreyre (r.a.)'dan rivayet olundu. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Benimle onun arasnda bir peygamber yoktur. Yani sa Aleyhisselm. O inecektir. Kendisini grdnzde onu tanyn. 0 krmzms beyaza alar, iki renk arasndadr. Sanki banda (srekli su) damlyor; here ne kadar kendisine bir slaklk isabet etmezse bile... slm in insanlarla savaacak. Salibi kracak. Hnzr ldrecek. Cizyeyi Emnet onun zamannda vaki olur. ndirecektir. Allh Tel hazretleri onun zamannda islm'dan baka btn milletler helak edecek (ve islm'dan baka btn dinler yok olacaktr) Allh Tel hazretleri onun zamannda Mesh Deccli helak edecektir. sa Aleyhisselm yeryznde krk sene kalr. Sonra vefat eder. Mslmanlar onun zerine cenaze namaz klarlar. Eb Davud: Eb Hreyre (r.a.)'an rivayet olundu: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Meryem olu Isa Aleyhisselm, hakim, muksit ve dil imam olarak inmedike kyamet kopmaz. 0, salip (istavroz)u kracak, domuzu ldrecek ve cizye (verme mkellefiyetini halkn omuzlarndan) indirecektir. Mal o kadar oalacak ki (bedava verseler bile) hibir kimse onu kabul etmeyecektir." Ibni Mace: 4068, Eb Hreyre (r.a.)'dan rivayet olundu: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: Peygamberlerin hepsi kardetirler. Anneleri ayr da olsa dinleri birdir. nsanlarn iinden Isa Aleyhisselm'a en yakn benim! nk benimle onun arasnda peygamber yoktur. Hi phesiz Isa Aleyhisselm gkten inecektir. Onu grdnzde onu tanyn. O'nun yaratl (teni) krmz ve beyaza alar. zerinde iki renkli elbise vardr. Kendisinin zerine bir slaklk demezse bile sanki banda damlyormu gibidir. sa Aleyhisselm: 1 -Salibi krar, 2- Domuzu ldrr, 3- Cizyeyi indirir, 4- slm dini iin insanlarla savar. 5- Hatta Allh Tel hazretleri, sa Aleyhisselm'm zamannda slm milletinden baka btn milletleri helak eder. 6- Onun zamannda sapk ve yalanc mesh Deccl helak olur. 7- sa Aleyhisselm nzul {yer yzne inii) vaktinde hibir kitap ehli kalmaz mutlaka kendisine iman ederler. 11 - Deve, yrtc aslanlar beraber otlar, 12- Sr kaplanlarla beraber otlar 13- Koyun kurtlarla beraber otlar, 14- ocuklar ylanlarla oynar... 15- Bunlarn bazs bazsna zarar vermez. sa Aleyhisselm onlarn arasnda krk sene kalr. Sonra vefat eder. Mslmanlar, sa Aleyhisselm'in zerinde cenaze namazn klp onu defnederler." Msned-i Ahmed: 8902, Abdullah bin mer (r.a.)'dan rivayet olundu: buyurdular: -"sa Aleyhisselm (kyamete yakn bir zaman yeryzne) iner. Deccl onu grdnde i ya gibi erir. Isa Aleyhisselm, Deccli ldrr. Yahudiler ondan blnp kaarlar. Yahudiler (Mslmanlarla) savarlar. Hatta ta bile (dile gelip): -"Ey Allah'n kulu -Mslman iin derler- Bu yahud arkamda saklanm! Gel de bunu ldr!" der. Kenzu'l-Umml: 39730, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/64-66. 89 Msned-i Ahmed: 7629, Bu hadis-i erif u metinlerle gemektedir: smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 69. Edu Hreyre (r.a.)'dan rivayet olundu: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Ben Isa bin Meryem Aleyhisselm'in zamanna ulaacak uzun bir mre sahip olmay elbette mit ederim. Eer bana bir lm acele gelirse, sizden kim, sa Aleyhisselm ile karlar sa benden sona selm sylesin." Msnedi Ahmed: 7629, 90 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 69.
88

Temiz eyler Haram Klnd! Yce Meali: Hsl; o yahud olanlarn zalimlikleri ve bir oklarn Allah yolundan evirmeleri...160 Nehyedildikleri halde rib almalar ve halkn mallarn hakszlkla yemeleri sebepleriyiedir ki, evvelce onlara hell klnm birok pk ve ho nimetleri, kendilerine haram ettik ve kfir kalanlarna, elm bir azap hazrladk.161 Lkin ilerinden ilimde rshu olanlarla, Mminler senden evvel indirilenle beraber sana indirilene de iman ediyorlar. Hele o namaza devam eden kullarma bak; onlar ve zekt verenler, Allah'a ve hiret gnne inanan btn Mminler, ite hep bunlara yarn azm bir ecir vereceiz.162 91 Tefsr-i erifi: Bir Nimet Haram Klnyor "Hsl; o yahud olanlarn zalimlikleri." Yahudilerden sdr olan benzer ve ekillerin hududunun dna kan byk zulmleri sebebiyle... "Evvelce onlara hell klnm birok pk ve ho nimetleri, kendilerine haram ettik." Kendilerinin nceleri, hell olan baka bir ey iin deil... Onlarn da inandklar.... Yahudiler, ma'siyetlerden herhangi bir ma'siyet ilediklerinde; o ilemi olduklar gnahlara karlk daha nc e kendilerine ve seleflerine (atalarna) helal olan bir nimet, onlara ceza olsun diye kendilerine haram klnyordu. Mesela, deve eti, ya ve st gibi... (Bu gnahlar mnferit yaplan gnahlar deildi; btn Yahud toplumun itima hayatna yaylan gnahlard....) 92 Te'vilt-i Necmiyyeden Te'vilt-i Necmiyye'den yle bir incelik var. Buyurdu: Allh Tel hazretleri, Yahudilere, "Evvelce onlara hell klnm birok pk ve ho nimetleri, kendilerine haram ettik." 93 Buyurdu. Bize (Mslmanlara) ise, "Onlar ki, yanlarnda Tevrat ve incil'de yazl bulacaklar o Resl'e, O mm Peygamber'e ittiba ederler. 0, onlara ma'rf ile emreder ve onlar mnkerden nehyeyler ve temiz/ho eyleri kendileri iin hell, murdar eyleri zerlerine haram klar. Srtlarndan ar yklerini ve zerlerindeki balan, zincirleri indirir atar. O vakit ona iman eden, ona kuvvetle tazim eyleyen, ona yardmc olan ve onun nbvvetiyle beraber indirilen nuru takip eyleyen kimseler; ite o murada eren felaha erenler onlar..." 94 (bu yet-i kerimede "temiz ve ho eyleri kendileri iin hell klyor,") buyurdu. Yine Allh Tel hazretleri mminlere: "Hem Allah'n size merzk kld nimetlerden hell ve ho olarak yiyin, hem de kendisine m'min bulunduunuz Allah'tan korkun." 95 Allh Tel hazretleri, gnahlarmzdan dolay hibir eyi zerimize haram klmad. Bu yet -i kerimede biz temiz eylerin haram klnmasndan emin olduumuz gibi; mit ederiz ki, Allh Tel hazretleri hirette de bizi elim olan cehennem azabndan emin klar. nk Allh Tel hazretleri bu yet-i kerimede bizimle emniyet (ve temiz eylerin) arasn toplad. Bir arada zikretti 96 Mubahlarda Msrif Olan iaret ehli buyurdular: -"Mahzurlar irtikb etmek, mubahlarn haram klnmasn icp eder." (Dnyev olarak da, biri bir su iler, btn hak ve hrriyeti kstlanp hapishaneye konulur... Daha nce mubah olan seyahat etme ii bile kendisine yasak olur...) Ben (eyh Necmeddin Kbrev) derim k: -"Mubah olan eyleri irtikb etmede msrif olmak, mn -ctlarda mahrumiyeti icbeder...97 Te'vilt-
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 70. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 71. 93 en-Nis: 4/160, 94 el-A'rf: 7/157, 95 el-Mide: 5/88, 96 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/71-72. 97 Buras ayn zamanda tasavvufun tarifidir... Mubahlar bile israf derecesinde yapan kiiler, mncttan ve dualarnn kabul olunmasndan mahrum olurlar. Sigara ienler ve benzeri israf yapanlar burada bir durup bin dnmelidirler... Sigara itii halde eyhlikten ve evliyalktan dem vuran kiiler ve bunlarn mritleri iyi dnmelidirler!!!
91 92

Necmiyye'nin szleri bitti. Sa'd (k.s.) buyurdular: Her cannn istedii eyin peinde gitme! Temkinli ol Tenin nurlanmas mubahlardan bile kanmakladr... 98 Allah Yolunun Engeli Ve onlar (insanlar) Allah yolundan evirmeleri..." Yahudilerin, insanlar, Allah'n dinine girmekten menetmeleri... Allah'n dini islm'dr. nsanlar; "Bir oklarn..." Bir ok engelle insanlarn slm'a girmelerine mani olmalar sebebiyle (kendilerine elim bir azap vardr...) 99 Faiz Almalar "Rib (faiz) almalar ve halbuki gerekten.." Halbuki muhakkak ki onlar; "Ondan nehy olundular." Faiz Yahudilerin zerine haramd; bizim zerimize haram olduu gibi... Bu kavl-i erif, muhakkak ki nehiy, mnh anhn (yasak olduu haber verilen eyin) haram olduuna delildir. 100 Btl Yere Halkn Maln Yemeleri "Ve halkn mallarn hakszlkla yemeleri..." Rvet ve dier haram yollarla halkn mallarn yemeleri se bebiyle 101... "Ve hazrladk." Yarattk ve hazrladk... "Onlardan kfir kalanlarna," Kfrde srar edenlere hazrladk... Yoksa onlardan tvbe eden ve iman edenlere deil... "Elm bir azap..." Ac bir azap... hirette acsn t kalblerinde hissedeler; dnya da tahrm (helal eylerin kendilerine haram olmasn) yaadklar gibi... 102 limde Rshu Olanlar "Lkin ilerinden ilimde rshu olanlar." Kitap ehlinden tvbe edenler; Abdullah bin Selm (r.a.) ve ashab gibi... Allh Teal hazretleri onlar; JLJ ^ "ilimde rshu olanlar," diye isimlendirdi. Bu onlarn; 1 - limde sebat etmeleri, 2- limde tecrid etmeleri, 3- limlerini madd karlarnda kullanmamalar, 4- lmi zararda kullanmamalar 5- ilimleri kendilerini asla pheye meylettirmemeleri... (Btn bu sebeplerden dolay onlarn ilimleri) aa menzile sine konuldu. (Yani) damarlarn yerin derinliklerine kadar sald, demektir. 103 Mminler "Ve Mminler." Kitap ehlinin dnda, muhacir ve ensrdan Mminler... "Senden evvel indirilenle beraber sana indirilene de iman ediyorlar." Mbtednm haberidir. Mbted, "Rasihler" ve onun zerine atfedilenlerdir. 104

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 72-73. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 73. 100 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 73-74. 101 Halkn mallarn btl yere yeme hkmnn altna, gerekten evliya ve mrid -i kmil olmad halde kendisine evliya grnts halkn dua ve manev istekleri iin kendisine gelmesini salayp onlardan ralk alan kiilerin halkn temiz duygularn smrerek kazandklar paralarda haksz yere mal yeminin altna girer... 102 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 74. 103 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 74 -75. 104 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 75.
98 99

Te'vlt-i Necmiyye'den Abdullah bin Selm (r.a.) hazretleri, Tevrat' ok iyi bilen rsh ehli bir lim idi. Tevrat'ta Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin sfatlarn okudu. Kendisi ilimde rsh ehli olduu iin onun okuduu ilim, kendisini marifete ulatrd. Abdullah bin Selm (r.a.) buyurdular: -"Ben Raslllah (s.a.v.) hazretlerinin mbarek yzn gr dmde, onun (gerek peygamber olduunu ve o mbarek) yzn yalanc bir yz olmadn bildim ve hemen kendisine iman ett im!" Yahudilerin ahbrlarnm (din adamlarnn) limde rshlar olmad iin, her ne kadar Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin vasflarn Tevrat'ta okudularsa da; Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin mbarek yzlerini grdnde tanmadlar. Ve kendisini inkr edip kfre girdiler. Te'vilt-i Necmiyye'nin szleri bitti. 105 Evld- Resul (s.a.v.) Kimlerdir? erifler (Efendimiz s.a.v. hazretlerinin soyundan gelenler) hakknda ne gzel sylemiler: nsanlar, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin evldna almetler yaptlar. (Deiik renklerde sarklar sarmak gibi...) Halbuki almet, mehur olmayan (ve tannmayan) kiinin nndr. (Bilinmeyenleri tantmak iindir...) Gerek evld- Resul (s.a.v.)'in kerim olan yznde nbvvet nuru parlamaktadr. Nbvvet nuru, onlar yeil tarz elbiseler giymekten mstani klmaktadr... (Efendimiz s.a.v. hazretlerinin soyundan gelen insanlarn kendilerini toplumdan tecrit etmeleri veya yeil renk gibi deiik bir kisveye brnmeye ihtiyalar yoktur. Onlarn zerinde nasl bir elbise olursa olsun onlarn zerinde bulunan nbvvet nuru, onlara ahitlik etmektedir...) 106 Kurtulanlarn Vasflan "Ve," kasem ediyorum, "Hele o namaza devam edenler..." Nasb olmas, medh zeredir. Namazn faziletini beyn iin "Ve," Onlar,"Zekt verenlerdir..." Bu kelimenin raf olmas medh zeredir yine... Yine bu kavl -i erifte merf'dur: "Ve Allah'a ve hiret Gn'ne inananlar..." Peygamberlere ve kitaplara iman ve bu iman tasdik eden ameller (namaz klmak ve zekt vermek) Allah Tel ve hiret'e iman zerine takdim olundu. nk bu yet-i kerimede maksat, peygamberlere ve kitaplara imandr. Namaz ve zektn farziyetini beyndr. te hep bunlara yarn azm bir ecir vereceiz..." Bunlar iman ile salih amellerin arasn topladklar iin; kendilerine cennette ok geni ve byk bir sevap vereceiz. 107 Salih Amel Nedir? Salih amel, kendisiyle Allh Tel hazretlerinin rzs gzetilerek (imanla) yaplan amellerdir. Namazn Fazileti Salih amellerin en faziletlisi, be vakit namaz ve o namazlar vaktinde artlarna riyet ederek klmaktr. -"Nerede ve zaman olursa olsun, iinizden kim, be vakit namaz muhafaza ederse; kyamet gn o kii srat kprsn, imein gibi geen ilk zmrenin arasnda geecektir. Kya met gnne yz dolunay gibi parlak ve nurn olarak gelecektir. O kiinin namazm muhafaza ettii her gn ve her geceye karlk olarak kendisine bir ehit sevab verilecektir." 109 Salt Bu hadis-i erifin srr, "namaz" lafznn mefhmunda yatmaktadr. Belirli erkndan meydana gelen namaz ibdetine, "salt," adnn verilmesinin yn udur:
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 75. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 76. 107 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/76-77. 108 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 77. 109 Namazn fazileti hakknda bir ok hadisi erif vardr: ''30 haZretlernden Buyurdu: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri MncisM at'"it" le beraber yaparsa cennette girer. rUklern' SeCdelerini ve " gzeterek, be vattt nama - (kincisi:) Ramazan-i erif orucunu tutan smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 77.
105 106

108

nk "salt," kelimesinin itikak kelimesindendir. Bu da ate, demektir. Eri ve br tahta parasn dorultmay murd ettiklerinde nce atee kar tutarlar, bylece dzelir . 110 Namaz nsan Dorultur Kulda nefs-i emmre bulunduu iin bir ok erilikler vardr. Namazda tebihler vardr. Kerim olan Allah'n vechi, hararetlidir, (ok scaktr.) Eer hicab kef olunsa (perde alsa), bu tebihler, kendisini idrk edeni elbette gz alabildiine kendisini yakard. Hadis-i erifte varid olduu gibi; namaz klan kiinin namaza gir mesi (balamas) bu tebihleri karlamaktadr. Namaz klan kii, ilh satveler (kamlar) ve Rabbn azametin yoluna girmitir. Ksa zamanda kendisinden erilikler giderilir. Belki mi'rc tahakkuk eder. Namaz klan kii, atee kar tutulmu aa gibidir. O kii, atee kar tutulduka erilii gider. Bundan dolay (namaz klanlar) cehennem ateine kar tutulmazlar. Ancak, gei an kadar mstesna... Bununla da kii (srat kprsnn zerinde) geip gider ve izi silinir. O kiinin sratn zerinde kalmaya (oradan cehenneme dmeye) ihtiyac kalmaz. (2/321) Onun iin o kii, srat kprsn imein akmas gibi (k hzyla) geip gider... 111 Evliyullh kimlere denir? Bundan dolay Efendimiz {s.a.v.) hazretleri, veda haccnda buyurdular: -"Muhakkak ki namaz klanlar evliyullahtrlar. Ve kim, Allh Tel hazretlerinin zerine farz kld be vakit namaz ikame eder, Ramazan - erif orucunu tutar ve orucunun sevabn Allah'tan bekler, Zekatn Allah rzs iin gnl holuguyia verir, Ve Allh Tel hazretlerinin kendisini nehyettii byk gnahlardan kanrsa, o kii evliyadr..." Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin ashabndan bir adam sordu: -"Ya Reslallah (s.a.v.) kebir (byk gnahlar) ka tanedir?" Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Kebir (byk gnahlar) dokuzdur: 1-En bykleri irktir, 2- Haksz yere bir mmini ldrmek, 3- Savatan kamak, 4- Namuslu kadna (ve erkee) iftira etmek. 5- Sihir (ve by) yapmak, 6- Faiz yemek, 7- Yetim mal yemek, 8- Mslman anne ve babaya kar gelmek, 9- Haram olan Beyt-i atki istihll etmektir. Beytullah, ha yatta ve lmde sizin kblenizdir. 112 Bir kii, lmeden bu byk gnahlar ilemez; 1 - Namazn klar, 2- Zektn verirse; Muhakkak ki o kii, kap kollarnn altn (madeninden) olduu cennet bahelerinde Muhammed Mustafa'nn refiki (ve arkadadr)..." 113 Rsh Ehli Bil ki: limde rsh ehli olanlar, ilim ve amel kademiyle ilimler madenine ulaan kimselerdir. Bylece onlarn kesb olan ilimleri atiyye (ilh vergi) ve lednn limle birleenlerdir. 114 Cehennem Ehli flim Fakirleridir Hadis-i erifte vrid oldu: -"Mi'rc gecesi, cehennem ateine muttali1 oldum. Cehennem ehlinin ounun fakirler olduunu grdm!" Sahabeler sordular: -"Ya Reslallah (s.a.v.)I Mal ynnden fakir olanlar m?" E -fendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Hayr! tmden (fakir olanlar)" 115
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 78. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 78-79. 112 Ed-Drr"I'Mensr: c. 2, s. 500-501. (Buraya kadar olan blm burada gemektedir...) 113 Bu hadis-i erifin bu son tarafnn kaynan bulamadm... Ba taraf ise buraya kadar Ed -Drr'i-Mensr: Z/500-501'de gemektedir. Bu hadisi erif, lafz ve manlar topluca bu ekliyle deil de ksm ksm deiik hadis kitablarnda gemektedir: Sahih-i Buhri: 6363, Sahih-i Mslim: 126, Tirmizi: 2945, Snen-i Nese: 3947, Msned-i Ahmed: 22403, Snen-i Drim: 2254, Kenz'l-Umml: 7800. Feyz'l-Kadir: 6452. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/79-80. 114 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 80. 115 Sirc't-Tlibn al Minhc'l-Abidn: c. 1, s. 127,
110 111

lim mamdr Hadis-i erifte buyuruldu: -"lim amelin imamdr. Amel ilme tabidir." 116 Hccet'l-lslm imam Gazl (r.h.) hazretleri, "Minhc'l-bidn" isimli kitabnda buyurdular: -"Eer sen ilminle amel edip, medini (hiretini) imr etmeye alrsan, mmet-i Muhammed (s.a.v.)'in rsh ehli olan limlerinden olursun. (Bu durumda) sen chil olmakszn basret zere Allah rzs iin ilmiyle amel eden lim ve mil bir kul olursun. Mukallid ve gafil olmayan bir kii olursun. te bu byk eref ve ok sevap, senin ilmin sebebiyle verilir; btn ibdet ilerine na zaran... Hususiyetle tevhd ilmi ve sr ilmi.. 117 Faydal lim Gerekten rivayet olundu: -"Muhakkak ki Allh Tel hazretleri, Dvd Aleyhisselm'a vahyetti: -"Ey Dvd! Faydal ilim ren!" Dvd Aleyhisselm sordu: -"Allah'm! Faydal ilim nedir?" Allh Tel hazretleri buyurdu: -"Senin, Benim Cellimi, Azametimi, Kibriym ve Kudretimin kemlini her eyin zerinde olduunu renmendir... te bu eyler (bu ilim) seni bana yaklatrr..." 118 Allah' Tanyarak lmek Hazret-i Ali (k.v.) buyurdular: -"Byyp Rabbimi tanmadan; kk iken lp cennete girmek beni mesrur etmez. nk, muhakkak ki insanlardan Allh Tel hazretlerini en ok tanyan kii; 1- Allah'tan en iddetli korkan, 2- Allah'a en ok ibdet eden, 3- Allah hakknda nashati en gzel olandr..." 119 peygamberler Yce Meali: Filhakika, biz sana (Ya Muhammed) yle vahiy indirdik ki, Nuh'a ve ondan sonra gelen btn peygamberlere vahyettiimiz gibi; hem brahim'e, smail'e, shak'a, Yakub'a, Esbt'a, s'ya, Eyyub'a, Yunus'a, Harun'a. Sleyman'a vahyettiimiz, hem Davud'a Zebur'u verdiimiz gibi.163 Hem gerek sana, evvelce naklettiimiz resulleri ve gerek nakletmediimiz resulleri gnderdiimiz gibi. Hem de Allah'n Musa'ya kelm sylemesi gibi...164 Hep rahmet mjdecileri, azap habercileri olarak gnderilmi peygamberler ki, artk insanlar iin Allah'a kar peygamberlerden sonra bir itizar bahanesi olmasn. Allah azz, hakm bulunuyor.16S Lkin Allah bilhassa sana indirdiiyle ahadet ediyor ki, onu kendi ilm- sbhnsiyle indirdi, melekler de ahadet ediyorlar. Bununla beraber Allah'n ahit olmas kfdir.166 120 Tefsr-i erifi: "Filhakika, biz sana (Ya Muhammed) yle vahiy indirdik..." Kitap ehlinin; Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinden, kendilerine gkten bir kitap getirme sullerine cevpt r. Ve onlara, kitap getirmenin Peygamber Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinden istemekle olmadn ve iin hakikatinin vahiy ve Allh Tef hazretlerinin gndermesiyle olduuna hccet ve delildir. Vahyin ii, peygamberliklerinde hi phe edilmeyen (btn Kitap ehli tarafndan peygamber olduklar kabul edilen) mehur peygamberlere gelen vahiy durumuyla ayni olduu gibidir... Vahiy ve vahiy gndermek, n etmek gibidir, gizlilikte ve sratte... (Bu kavl-i erifin mans), Ey Resulm! Sana bu Kur'n - kerimi Cebrail ile indirdik!" demektir.
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 80-81. 116 Kaynan bulamadm. 117 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 81. 118 Feyz'l-Kadir: 1210, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 81-82. 119 Feyz'l-Kadir: 1210, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 82. 120 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 83-84.

(Ne gibi vahyettik?) "Vahyettiimiz gibi;" Sana vahyettik; vahyettiimiz gibi; (kime?) "Nuh'a ve ondan sonra gelen btn peygamberlere..." 121 Nuh Aleyhisselm Burada Nuh aleyhisselm ile balad. nk Nuh Aleyhisselm (Haz ret-i Adem'den sonra ikinci) Eb'lbeerdir... (nsanln ikinci babas saylr...) Nuh Aleyhisselm, peygamberlerinin davetini reddettikleri iin mmeti helak olan ilk peygamberdir. Nuh Aleyhisselm bedduas ile Allh Tel hazretleri btn arz ehlini (yeryznde yaayanlar) helak etti. Denildi ki: Nuh Aleyhisselm bin sene yaad. Bin sene ierisinde Nuh aleyhisselm'm ne bir dii eksildi, ne kuvvetten dt ve ne de yaland... Hibir sana ak dp beyazlamad. Davette onun ulat dereceye hibir peygamber ulamad. Hibir peygamber onun kadar mmetini davet etmedi. Hibir peygamber, Nuh Aleyhisselm'm mmetinin eziyetlerine sabrettii kadar sabretmedi. Nuh Aleyhisselm mmetini, gece, gndz, gizli ve aikr (tevhide) davet ediyordu. Kavmi onu d vyorlard. Kavminin dayaklarndan yere ylyor ve hatta baylyordu. Nuh Aleyhisselm, bu baygnlktan ayild zaman, hemen yine onlan Allah'a davet etmeye balyordu. Yine eski davet etme derecesine bali oluyordu. Denildi ki: Kyamet gnnde Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinden sonra dirilmek iin topran kendisine ilk varlaca kii, Nuh Aleyhisselm'dr. (Daha kime vahyettik) 122 ibrahim Aleyhisselm ve Sonras ( "Ve hem ibrahim'e vahyettik..." Bu kavl-i erif, "Nuh'a vahyettiimiz gibi..." kavl -i erifinin zerin atftr. Tebihin hkmnde, onunla beraber peygamberlerin iine dahildir. Yani: Biz brahim'e vahyettiimiz gibi, demektir, (daha?) "smail'e, Ishk'a, Ykub'a, Esbt'a..." "Esbt," Yakup Aleyhisselm evlatlardr... Onlar on iki adamdlar , (daha?) "s'ya, Eyyub'a, Yunus'a, Harun'a. Sleyman'a...." Zikre bu peygamberleri tahsis etti. (yet-i kerimenin ba taraflarnda zikredilen) o;L4j "peygamberler" kelimesi bunlara da mil olduu halele bunlarn daha isim isim zikredilmeleri onlar er eflendirmek ve faziletlerini izhr etmek iindir... Zira onlardan ibrahim Aleyhisselm ul'I-azm peygamberlerin ilkidir. Sonuncular da sa Aleyhisselm'dr. Dierleri de peygamberlerin en ereflileri ve en mehurlardrlar. (2/322) 123 isa Aleyhisselm Burada sa Aleyhisselm'm zikri, kendisinden nce olan peygamberlerden nce oldu. (sa Aleyhisselm'dan nce gelen peygamberler, Isa Aleyhisselm'dan sonra zikredilmelerinin) sebebi, burada ki vav (j) harfi, cem iindir, tertip iin deildir... sa Aleyhisselm'in isminin bu yet-i kerimede dier baz peygamberlerden nce zikredilmesi, yaratl ve peygamber olarak gnderilme iinde onlardan nce olmasn gerektirmez. 124 Faide Bu yet-i kerimede sa Aleyhisselm'n dier peygamberlerden nce zikredilmesinin (bir) faydas (da), Yahudilerin sa Aleyhisselm'n hakkndaki bozuk dncelerini reddetmek ve onlarn Isa Aleyhisselm'm nesebi hakknda yakksz olan dncelerini reddetmek iindir. Allh Tel hazretleri (Yahudilerin inanlarna ramen) Isa Aleyhisseim' kitabnda zikretmede dier peygamberlerin zerine takdim etti. nk bu (ifde tarz) Yahudilerin kitaplarnda sa Aleyhisseim' noksanlklardan beri klmak ve Yahudilerin onun nesebi hakknda ileri-geri atmalar ve nesebine ithamda bulunmalarna karlk en bel ve tesirli ekildir. 125

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 84. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 84-85. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 85-86. 124 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 86. 125 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 86.
121 122 123

Dvd Aleyhisselm ve Zebur "Ve verdik.." Verdiimiz gibi... (kime, neyi verdiimiz gibi?) "Davud'a Zebur'u..." Bu cmle, "Biz variyettik!" kavl-i erifinin zerine atftr ve onun (vahyin) hkmndedir. nk Dvd Aleyhisselm'a vahyin verilmesi vahiy babiyle oldu... 126 Zebur "Zebur," kelimesi kelimesinden alnmadr. O da yaz demektir 127 Kurtub buyurdu: Zebur, yz elli drt (154) sre idi. Zebur'da ahkm'dan herhangi bir hkm yoktu. Zebur'da, 1- Hikmet, 2- Mev'za, 3- Tahmd, 4- Temcd, 5- Sena, 6- Ve Allah'a kr gibi konular vard 128... Dvd Aleyhisselm Dvd Aleyhisselm, kra kp Zebur'u okuduunda, arkasnda srail oullarnn limleri, insanlar da limlerin arkasnda dururlard... Cinler de insanlarn hemen arkasnda dururdu... Dvd Aleyhisselm Zebur'u okuduka, dalardan hayvanlar, kendisini dinlemeye gelirdi. Hayvanlar, Dvd Aleyhisselm'n sesini iittiklerinde, o iittikleri sese hayret edip gelip onu dinlerler di. Kular, gelip Dvd Aleyhisselm' dinlerdi. Hatta kular Dvd Aleyhisselm, onu dinleyen lim, insan ve cinlerin zerinde bir perde oluturup glge yaparlard... Dvd Aleyhisselm'in evresinde (say ve cinslerini) ancak Allh Tel hazretlerinin bildii kadar mahlkat toplanrd. Kular, Dvd aleyhisselm'n ba zerinde uarlard. Yrtc hayvanlar (kurtlar, aslanlar, kaplanlar, aylar ve dier leri) gelip onun sesine kulak verirlerdi. Hatta Dvd Aleyhisselm'n sesini iittiklerinde onun evre sini evcil ve vah hayvanlar, kuatrd.... 129 Dvd (a.s.) Gnah lemedi Dvd Aleyhisselm, Cebrail Aleyhisselm'n vastasyla kendisine vahyin gelmesini beklemeden Oriy'nn hanm ile evlenme zellesini ilediinde, 130 artk bunlar (hayvanlarn gelip kendisini dinlemeleri) grlmez oldu.... Denildi ki: Bu, taatin nsiyeti, dieri de zellenin vaheti (yalnzldr..) 131 Eb Ms el-E'r (r.a.)

hazretlerinden rivayet olundu. Buyurdular: -"Efendimiz (s.a.v.) hazretleri bana buyurdular: -"Dn beni grm olsaydn keke; senin Kur'n- kerim okuman dinlediml Gerekten sana l -i Davud'un namelerinden bir name verildi." 132 Ben dedim ki: -"Amma vallahi, Ya Reslallah (s.a.v.)! eer senin dinlediini bilmi olsaydm elbette daha gzel bir okuyula
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 86-87. kelimesi. Kur'n- kerimin bir ok yerinde, sahife, yaz ve kitab mansmdta gemektedir imdi seni tekzb ettilerse, senden evvel de birok resuller tekzb olundu... Ki. o beyyineler ve o hikmetli sahifeler ve o nurlu kitb ile gelmilerdi. (l-i tmrn:2/184,} Beyyinelerle ve kitablarla...ana da bu zikri indirdik ki kendilerine indirileni nsa anlata-sn ve gerek ki tefekkr ederler! (en-Nahl: 16/44), Bununla beraber iledikleri herey defterlerdedir. (el-Kamer: 54/52), 128 Zebur daha sonra Yahudiler tarafndan tahrif edilmitir. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 87. 129 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 87-88. 130 Davud Aeyhisselm bir peygamberdir. Peygamberlerin sfatlarndan biri de "ismet" tir. Yani peygamberler, gnah ilemekten Korunmulardr. Davud Aleyhisselm'm zellesi, musannif hazretlerinin de beyn ettikleri, gibi, kendisine vahiy gelmeden bir beer olarak bir kadn ile evlenmesidir... Haram bir ey ilememitir. Sadece Cebrail Aleyhisselm ile kendisine vahyin gelmesini beklemeden evlenmitir... Bu konuda ok dikkatli olmak lazm. Yahudilerin etkisinde kalp; bu yce peygambere iftira edecek bir sz sarfetmemiliyiz. 131 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 88. 132 Sahih-i Buhri: 4660, Sahihi Mslim: 1322.
126 127

okurdum." 133 Eb Osman buyurdular: Ben katiyetle Eb Musa el-E'ri (r.a.)'n sesinden daha gzel balama (sesi), ud ve name iitmedim. Birinde bize akam namaznda imam oldu. Sesinin gzelliinden Bakara sresinin hepsini okumasn istedik.. 134 Gzel Ses Sa'd (k.s.) buyurdular: Gzel ses, gzel yzden daha iyidir... Bu (gzel yz) nefsin hazzdr... O (gzel ses) kalbin gdasdr. "Ve Resulleri..." Bir muzmar ile nasbtr; "Biz vahyettik" fiilinin zerine dellet etmektedir. "Biz vahyettik" fiilinin zerine atf olup, daha nce olduu gibi tebihte onun hkmmn altna girmek tedir. Mans: Biz resullere vahyettiimiz gibi; "Gerekten sana naklettiimiz." Onlarn isimlerini sana anlattk... "Evvelce..." Harfi cerre "Biz sana kssa ettik," kavl-i erifine taalluk etmektedir. Yani bu sreden nce veya bu gnden evvel sana (hayatla rn ve isimlerini) naklettik, onlarn kssalarn sana rettik ve onlar sana tanttk... "Ve gerek nakletmediimiz (resulleri)..."Sana isimlendirmediimiz peygamberler... "Rusl," (Resuller), Cebrail Aleyhisselm vastasyla kendilerine vahiy gelen peygamberlerdir. "Enbiy," (Nebiler), Cebrail Aleyhisselm vastasyla kendilerine vahiy gelmeyen peygamberlere denilir. Nebflere, 1- Baka bir melek yoluyla, 2- Veya rya ile, 3- Ya da baka bir yol ile ilham edilir... 135 Peygamberlerin Says Eb Zer-i Gifri (r.a.) buyurdular: Ben: -"Ya Resfallah (s.a.v.) Nebilerin (peygamberlerin) says katr? Resuller ka tanedir?" diye sordum. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: Peygamberlerin saylan, yz yirmi drt (124) bin idi. Resul lerin saylar da yzon (313)dir." 136 Baka bir rivayette de: Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine peygamberlerin says soruldu. Buyurdular: -"iki yz yirmi drt bin (224 bin)..." Evl olan, bu yet-i kerimeden dolay, peygamberlerin saylarn kasretmemek (u kadardr veya bu kadardr diye kesin belirtmemek)tir. nk haber-i vhid 137, ancak zan ifde eder. 'tikd konularda ise zanna itibr edilmez. 138 Ms Aleyhisselm le Kelm "Hem de Allah'n Musa'ya kelm sylemesi gibi..." "Muhakkak ki, biz sana vahiy indirdik." Kavli erifinin zerine atftr. Kssa, kssa'nn zerine atfedilmitir. Te'kttir. "konutu," fiilinin masdar ile beraber geldi. Ms Aleyhisselm'n hakikatte Allh Tel hazretlerinin kelmn iittii vakidir. Yoksa, "Kaderiyye" (mezhebinin): -"Allh Tel hazretleri, o mahalde bir kelm yaratt, Ms Aleyhisselm ite o kelm iitti," dedii gibi deildir.... nk bu (kaderiyyenin dedii gibi Allh Tel'nn yaratp iitme mahalline koyduu ma hlk bir kelm) Allh Tel hazretlerinin zt ile kim bir kelmllah olmaz... (Ve ayrca) mecaz fiiller, masdarlarmm zikriyle te'kfd olun mazlar. (Mesel:) "Duvar, murad etmekle dmeyimuradetti,"denilmez. (Z/323) imam Ferr (r.h.) buyurdular:
Bu son cmlenin kaynan bulamadm. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 88-89. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 89-90. 136 Kenzu'I-Umml: 44158, 137 Haber-i vhid. "Usl-u hadis" ilminin stilhindandir: Bir kiinin ettii rivayet, verdii haber, hep bir kimse tarafnan fakat Peygamber efendimize kadar, rivayet edenlerden (nakledenlerden ) hibiri noksan olmayan hads-i erfler'e, haber-i vhid, denilir. Buna. haber-i had da denir. Haber-i Vhid, Kur'n-i kerm ve mehur snnete aykr olmamaldr... 138 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 90-91.
133 134 135

Araplar, insana ulaan eye kelm ad verirler. Hangi yolla olursa olsun... Masdar ile te'kfd olunmad mddete (btn iletiim yollarna) kelm derler. Fakat eer fiil masdar ile te'kfd olunursa; ondan murad edilen kelm hakikf kelmdr. (Onun mecaz veya kinayeye ihtimali yoktur....) Muhakkak ki bu kavl-i erifin mans, vastasz olan "Konumak" vahyin mertebelerinin son (en yksek) noktasdr. Dier peygamberlerin arasnda Ms Aleyhisselm'n Kelmllh'a tahsis edilmesi; dier peygamberlerin peygamberliklerine herhangi bir kusur vermez (ve eksiklikten bir gedik amaz...) Tevrat'n bir defada cmleten inmesi, kitabn zerine mu-fassal bir ekilde para para nazil olan'dan (Efendimiz s.a.v. hazretlerini) kusurlu kld nasl tevehhm edilir? Tevrat'n cmleten inmesinde bir ok hikmetin olduu zahirdir. Bununla beraber byle bir dnceye nasl kaplnr? Tevrat'n cmleten inmesinin sebebi de israil oullardr ki onlar, byk bir inat, iddetli bir serkelik ve mukavemet iindeydiler. Eer Tevrat cmleten inmemi olsayd, yine tehditlerden sonra iman ederlerdi. (Tevrat cmleten indii halde, yine zerlerine Tr-i Sina Sina'nn kaldrlmas, arkalarna deniz ve nlerine atein getirilmesiyle iman ettiler... Mel'n ve inansz Yahud kavmi bel ki hi iman etmezlerdi...) Muhakkak ki Allh Tel hazretleri, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine, dier peygamberlere verdii faziletlerin hepsinin bir mislini verirdi ve Efendimiz (s.a.v.) hazretlerini btn peygamber lerden faziletli kld 139. Na'linlerini kart eyh Attr (k.s.) buyurdular: Bir gece mi'rci iin emrine amade oldu, bu durumda hayatn srr hep ona verildi. Ms Aleyhisselm yrd, Cenb- Hakka... Ona, na'linlerini kart hitab geldi. Allah'a yakn oldu... Na'leyn (iki papu ve ayakkablara) uzak.... Onunla mukaddes vadi nura gark oldu. Z!-Cellin kandilinin Mi'rac, Bill'n "Na'leyn" sesiyle oluyordu. Imrn olu Ms aleyhisselm her ne kadar ah oldu ise de Na'leyn ile yol sona ermedi. Onun inayetini gr ki, onun makam mevki ve yeri iin Ha k Tel onu dergahnn hizmetkryla ard. Hizmetkr, onu alp kendisi iin "Na'leyn" diyarna yol ld. Imrn olu Musa'dan daha ok rtbe ald ve grd. O hizmetkr'dan daha byk yaknlk grd... O seslendi: Ya Rabbi! mmetim!" dedi. O bizim iin alt. Davetsiz misafir de himmet et bana! O sultandr. O herkesin davetsiz misafiridir. O daima ahtr.. Hayli o herkesin... 140 Tr-i Sina'ya k Rivayet olundu:
Allh Tel hazretleri, dier peygamberlere verdii btn faziletlerden daha stn faziletler ve mu'cileri Efendimiz (s.a.v.) hazret leri verdi. Adem Aleynisselm kudret eliyle yaratt. Allh Tel hazretleri. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin mbarek gsn genilettip iman, hikmet ve nbvvetle doldurdu, (erh-i sadr...) Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin nuru Adem Aleyhisselm'n alnnda olduu iin meleklere ona secde etmesi emir olundu. Adem Aleyhisselm'a eyann isimleri retildi. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri de ilimlerin isimleri ve zatlar (msem-m) retildi. Msemmnn rtbe bakmndan isimlerden daha stn olduuna asla phe yoktur. (Msemm ile yaplan bir eitim en makbul ve kalc retimdir... Keke bu gnk eitim bu incelii yakalaya bilse...) ldrs Aleyhisselm' Allh tel hazretleri yksek makamlara kartt. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri de Allh tel mirac verdi. Onu yksekler ykseine kartt. Nuh Aleyhisselm'n mmetine tufan verdi. Nuh Aleyhisselm ve ona iman edenleri boulmaktan kurturd. Allh tel hazretleri. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerini de sem'dan gelecek olan (sel, felket, ate gibi) azablardan emin kld. brahim Aleyhisselm "a Nemrdun atei selmet oldu. Bunun benzeri Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine verildi. Onun sayesinde harp atei snd. Yine Efendimiz (s.a.v.) hazretleri mira gecesinde "ate denizi"ne urad. Ate ona zarar vermedi, ibrahim Aleyhisselm hllet makam verildi. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri de ondan daha ziya muhabbet makam verdi. brahim Aleyhisselm, halilurrahmn idi. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri ise Halilullh idi... brahim Aleyhisselm putlar krd. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin gelmesiyle btl ykld, hak geldi. Musa Aleyhisselm'a as'snm deniz olma mu'cizesi verildi. Eb Cehil, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerini grp kendisine ta ataca srada, ki omuzlarnn zerinde byk birer ylan grd. Korkup kat. Musa Aleyhisselm'a yed-i beyz verildi. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine de nur veril miti. Onun mbarek yzndeki nuria bir kii, karanlk bir gecede yere drm olduu diki inesini veya siyap ipini rahatlkla yerden bulabilirdi. Musa Aleyhisselm'a kelm veri ldi. Onun benzeri isr ve mira gecesinde Efendimiz (s.a.v) hazretlerine de ilh hitap verildi. lh hitap, Musa Aleyhisselm'a Tur-i Sina'da tecelli etti; Efendimiz (s.a.v.) hazretleri de yedi katlarn stnde sidre-i mnteh'nn bile tesinde tecelli etti. Musa Aleyhisselm iin deniz yarld; Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine de ay yarld... Musa Aleyhisselm 'a yeryznde tasarruf etmesi verildiyse de Efendimiz (s.a.v .) hazretleri de sem leminde tasarruf etmesi verildi. Musa Aleyhisselm'a duann icabeti verildiyse Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin sayszca dualar kabul olundu. Musa Aleyhisselm iin, tatan su fkrdi; Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin ise parmaklarnda su fkrd... Yusuf Aleyhisselm'a gzelliin yars verilmiti. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine gzelliklerin ve kemlin hepsi verildi. Yu suf Aleyhisselm'a ryalarn tabiri verildi; Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine tabirlerin hepsi verildi. Davud Aleyhisselm'a demiri eritme ve hamur gibi yourma imkn verildiyse de bundan fazlas ve hatta tahtalarn bile erimesi verildi. Sleyman Aleyhisselm'n emirlerine cin verildi. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin emrinde ise melekler verildi. Cebrail Aleyhisselm ile beraber meleklerden ordular verildi. Isa Aleyhisselm'a lleri alaca hastal (abra) ve lleri diriltme mucizeleri verlid . Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine bunlarn hepsi verildi. Daha fazla ma'lumt iin bakanz. erh'1-Kasde-i Brde, s. 80-81, mer bin Ahmed el-Harbt, mtercim. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 91-92. 140 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 93-94.
139

Tr-i sin'ya geldiinde, Ms Aleyhisselm'a Allh Tel hazretleri, yedi fersah zere bir zulmet indirdi. Ondan eytan kovdu ve ondan hayvanlar kovdu. Kirmen ktibin meleklerini ondan ayrd. Ms Aleyhisselm iin sem kef olundu. Melekleri Allah iin kyam ederken grd. Allah'n arn bariz (ve ak bir ekilde) grd. Allh Tel hazretleri, onunla konutu. O da Allh Tel hazretlerine mnctta bulundu. Hatta arada bir vasta olmakszn Allh Tel hazretleri ona szn iittirdi; key-fyetsiz, sessiz ve harfsiz olarak... 141 Peygamberler "Peygamberler," Medh zerine nasbtr. "Rahmet mjdecileri," Taat ve ibdet ehlini cennetle mjdeleyiciler. "Azap habercileri..." slere atei haber verici olduklar halde... (Niin?) "Olmamas iin..." Lm har cerri, "Biz gnderdik" fiiline taalluk etmektedir. (Kim oimasm?) "nsanlar i in..." "Olur" (naks) fiilin haberidir, (lafaen harf-i cer/e mecrrdur..) (Kim zerine olmasn?) "Allah'a kar..." u kavl-i eriften hl vaki olan bir mahzfa taalluk etmektedir. (Ne olmasn?) "Bir hccet (i'tizar bahanesi)" Yani Allah'a kar olan bir hccet, demektir. "Bir hccet (i'tizar bahanesi)" kelimesi, "Olur" (naks) fiilin ismidir. Bu kavl-i erifin mans: Kyamet gnnde insanlarn kendi siyle zrlerini beyn edecekleri mazeretleri olmasn; 1-Eer sen bize peygamber gnderseydin, 2- O peygamberin bize senin eriatini beyn etseydi, 3- Bizim bilmediimiz hkmlerini bize retselerdi, 4- Peygamberler bizi gaflet uykusundan uyandrsalard, (biz isyan ve kfr zerine olmazdk...) gibi ma'zeretleri ne srmemeleri iin peygamberler gnderildi... Beer kuvvetinin galebe almas kusurundan dolay (insanlar ou kere) slih olan cziyytta (Amel ve itikad gzellik) idrk edemez. Bu yet-i kerimede insanlara peygamberlerin gnderilmesinin zarur olduuna tenbih vardr. 142 Ma'zeretler Makbuldr Allh Tel hazretlerinin dilediini yapma gcne sahiptir. Hibir kiinin, fiillerden herhangi bir fiille Allah Subhneh Tel hazretlerinin zerinde, bir hccetinin olmas muhaldir. Bununla beraber bu kavl -i erifte ma'zerete, hccet ismi verilmitir ki, ma'zeretlerin Allh Tel hazretlerinin katnda makbul olduuna tenbih iindir. Ma'zeretlerin Allh Tel hazretlerinin katnda makbul olmas, Allh Tel hazretlerinin kullarna olan keremi ve rahmetinin icabdr... Peygamberlerin gnderilmesi, kendisinden dnnn mmkn olmad "hccet'l -kta" menzilesindedirier. (yani kesin delil mertebesindedirler...) Allh Tel hazretleri buyurdu: "Biz bir resul gnderinceye kadar azap da etmeyiz!" 143 Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Allh Tel hazretlerinden daha gayretli hibir kimse yoktur. Bundan dolay, fuhun ak ve gizli olann haram kld. Allh Tel hazretlerinden daha ok vlmeyi seven (ve medh - sen'ya layk hibir) kimse yoktur; bundan dolay Allh Tel hazretleri kendi nefsini methetmitir. Allh Tel hazretlerinden daha ok zr kabul eden hibir kimse yoktur. Bundan dolay peygamberler gnderdi ve kitap indirdi..." 144 "Peygamberlerden sonra." Peygamberlerinden gnderilmesi ve onlarn eriatlarn kendi dilleri zere mmetlerine tebli etmelerinden sonra, demektir. "hccet" kelimesine taalluk etmektedir. (2/324) "Ve Allah azzdir." Onun emirlerinden hibir emrinde ona galip olunmaz. Bildikleri halde hakk kabul etmeyen kiilerin isteklerine icabet etmekten imtina etmesi de bu hkmdendir... "Hakimdir." Btn ilerinde hikmet sahibidir. Peygamberler gndermesi ve kitaplar indirmesi de onun hikmetli
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 94. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 94-95. 143 El-Isr: 17/15, 144 Sahih-i Buhri: 4268, Sahihi Mslim: 4957,
141 142

ilerindendir... 145 Allah'n ahadeti Ne Demektir? "Lkin Allah," M kablinin istidrki iindir. Yani Onlarn inkr ve kabul etmemek zere olan sullerinin mefhmunu idrk iindir. Onlarn vasfettikleri kitabn zerlerine inzal edilmesi szleri iindir... Bu onlarn: "Biz, Allh Tel'nm seni bize peygamber olarak gnderdiine inanmayz t ki sen bize istediimiz kitab (gkten topluca yazlm bir kitap) getirinceye kadar," szlerinin menzilesindedir... Bunun iin Allh Tel hazretleri: -"Onlar rislet davasnda elbette senin doruluunu tasdik edip senin peygamberliine ahadet etmeyeceklerdir; lakin Allh Tel hazretleri: "Sana indirdiiyle ahadet ediyor." Senin peygamberliine dellet eden mucize olan Kur'n- kerimi indirdiine ahadet ediyor, demektir. Her ne kadar onlar (Yahudiler ve mrikler) inatla seni inkr edip; seni yalanlasalar bile; Allh Tel hazretleri, belt ve feshtta en yksek dereceye ulaan ve bylece evveln ve hirinin (ilk ve son gelen btn insanln) kendisine (Kur'n- kerime) muarz olup saldrmaktan (ve bir yetinin bile) benzerini getirmekten aciz kaldklar Kur'n- kerimi sana indirdiine Allh Tel ahadet ediyor. Allh Tel hazretlerinin, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine Kur'n- kerimi indirdiine ahadeti, Allh Tel hazretleri tarafndan onun peygamberliinin selmeti ve onun rislet davasnda sdkyyetidir, doruluudur. Allh Tel hazretlerinin Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine (Kur'n- kerimi) indirdiine ahadetinin mans; mucizelerin izhr ile onun shhatinin ispatdr. Bu davalarn beyyine (belge, hccet ve ahitlerle) ispat olunmas gibidir... "Onu kendi ilm-i sbhnsiyle indirdi," Failden hldir... Yani Allh Tel hazretleri Kur'n- kerimi, kendisinin gayri kimsenin bilemedii huss ilmi sbhnsiyle iltimasla indirdi... Kur'n- kerim, btn bel (edp ve feshlerin) belati karsnda, aciz kaldklar bedfi bir slp ve te'lf zeredir... Veya (kavl-i erifin mans yledir:) Allh Tel, zerine Kitap indirdii kiinin (Hazret -i Muhammed Mustafa s.a.v. hazretlerinin) hlini ve onun kuds nurlar iktibas etmeye olan istidadn ok iyi bilmek tedir, demektir... 146 Melekler de ahadet Ederler "Ve melekler de ahadet ediyorlar." Meleklerde yine senin peygamberliine ahadet ediyorlar... Sual: Eer sen desen ki, Meleklerin ahadeti nereden bili nir?" cevap: Derim ki, Allh Tel hazretlerinin a hadetinden bilinmektedir. nk meleklerin ahadeti, Allh Tel hazretlerinin ahadetine tabidir. "(Bununla beraber) Allah'n ahit olmas kfidir." Senin peygamberliinin shhatine Allah'n ahadeti yeterlidir. u cihetle ki, Allh Tel hazretleri ona ak (ve susturucu) mucizeler ve zahiri hccetler verdi. Bu mucize, hccet ve beyyineler onu Allh Tel hazretlerinin gayrisinin ahadetinden mstan kld... 147 Yahudilerin Yalanlamas (Bu kavl-i erif ile) sanki Allh Tel hazretleri yle buyuruyor: -"Ey habibim! Eer bu Yahudfler, seni yalanlyorlarsa, onlara aldr etme! Alemlerin ilh ve rabbi Olan Allh Tel hazretleri nbvvet (peygamberlik) davasnda seni tasdik ediyor... Gklerin meleklerinin hepsi yine seni tasdik ediyorlar. Bir kii ki, onu lemlerin ilh ve rabbi olan Allh Tel hazretleri ve melekler... Yani Arn melekleri, Krs'nin melekleri, yedi kat gklerin melekleri (yer melekleri) hepsi kendisini tasdik ediyor ve onun peygamberliine ahadet ediyorsa; o kiinin insanlarn en nemsiz, en rezil (ve insanln yz karas olan) o yahudflerin tekzip ve yalanlamalarna aldr etmesi yakmaz!" En nemsiz, en rezl ve insanln yz karas olanlar Yahudlerdir.... 148 Kfirler Dallettedirler

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 95-97. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 97-98. 147 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 98. 148 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 98-99.
145 146

Yce Meali: phesiz ki kfredip, Allah yolundan men edenler, haktan saptlar; uzak saptlar.16 phesiz kfredip, hakszlk edenleri Allah mafiret edecek deil... Cehennem yolundan baka bir yola karacak da deil... 16 Onlar ebediyyen onda muhalled (sonsuz)... Bu da Allah'a nazaran kolay bulunuyor. Ey insanlar! Hakkat size Rabbinlz'den hak ile resul geldi. Hakknzda hayr olmak iin hemen ona iman edin. Ve eer kfredecek olursanz, phe yok ki, gklerde ve yerde ne varsa Allah'n... Ve Allah alm, hakm bulunuyor.170 149 TefsM erifi: "phesiz ki o kfredenler." Allh Tel hazretlerinin indirdii ve kendisine ahadet ettiini (peygamberini ve kitabn) inkr eden onlar bu Yahudlerdir.."Ve Allah yolundan men edenler," Allah yolu, slm dinidir, islm dinine girmek isteyenleri me-nettiler; "Biz Muhammed'in sfatlarn kitabmzda grp onu tanmadk," szleriyle... "(Haktan) saptlar." Yapm olduklar kfrle ve halk hak yola girmekten me -netmeleriyle saptlar. "Uzak saptlar." nk Yahudiler, sapma ile sapttrmann arasn topladlar. Zira muhakkak ki, mudili (bakalarn dallete dren kii) dallette daha kkl ve daha yerleik olur ve ondan sklp kurtulmas ok uzak olur. 150 Zlimler Balanmazlar "phesiz o kfredenler." Az nce zikredilenleri inkr edenler... "Ve hakszlk edenleri" Peygamberliini inkr etmek ve onun deerli sfatn (ve el lerinde ki Tevrat ve incil'de bulunan o gzel vasflarn) gizlemek veya o sfatlarn yerine bakasn koymak suretiyle Muhammed Mustafa (s.a.v.) hazretlerine hakszlk edenler veya insanlara hakszlk edenler... (nsanlara hakszlk,) insanlarn me ve med (dnya ve hiretlerine) faydal ve elverili yoldan onlar alkoymaya almalar ve onlara zulmetmeleridir... "Allah mafiret edecek deil..." Murd edecek deildir; "Onlar iin mafiret...." nk kfirlere mafiret murad edilmesi muhaldir. "Cehennem yolundan baka bir yola karacak da deil" Bu onlarn cennet yolu olan hakka hidyetleri ve sah amelleri ilemeye istidatlar olmad iindir. . Burada "yol" kelimesinin istisnas ile anlalan hidyetten murad, Alfh Tel hazretlerinin onlarn kt ve kudretlerini kendisine kullandklarnda kendilerini cehenneme gtren kt amelleri ve onlarn o kt amelleri kendi ihtiyarlar (seim ve arzularyla) kesbetmeleri (yapp kazanmalardr....) Veya onlarn kyamet gnnde melekler vastasyla cehenneme sevk edilmeleridir. "yol" umumilii zerine yaplan istisna, istisn -i muttasldr. Denildi ki: "yol" kelimesi, "Hakyol" ile hs'tr; bu durumda istisna, istisn-i munkti'dir..'. - "Onda muhalled..." Mensb zamirinden hldir. mil, iinde bulunup, istisnann ak bir dellet zerine dellet ettiidir. Sanki: "Allh Tel hazretleri, onlar i-inde muhalled (ve daim) kalmak zere cehennem ateine atacaktr..." denilmektedir. "Ebediyyen," Zarfiyet zerine mensuptur. Huld uzun sre cehennemde kalmaya hamledilmesi ihtimalinden dolay raf edicidir... "Bu bulunuyor..." Kfirler ve zalimleri cehennem ateinde ebed ve muhalled klmas; "Allah'a nazaran (ok) kolaydr." nk Allh Tel hazretlerinin murad ettii bir eyin kendisine zrl olmas (muradnn gayri tecelli etmesi) muhaldir. 151

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 99-100. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 100. 151 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 100-102.
149 150

Zerre Kadar tman Olan... Bil ki ruhlar, yaratldklar gn zerlerine serpilen nurdan zerre kadar nasbi olanlar elbette cehennem ateinden karlar... Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurduklar gibi: "Kalbinde miskl-i zerre kadar iman olan cehennem ateinden kar." 152 (2/325) inde bu (iman) nuru bulunmayan ise cehennem ateinde muhalled ve ebed olarak kalr. nk o kii byk bir zulmetin iine dmtr. Ondan kmas mmkn deildir... Ve o kiiler, "Haktan saptlar; uzak saptlar." Yani yakn bir sapklkla saptmadlar; onlar t nurun serpilme gnnde (lem-i ervahta) sapttlar. 0 gnden daha yakn bir gnde deil...nk bu gnn saptmalar, o gnn dalletinin neticelerindendir. Bu gibi kiiler, hak ve Allah'a kurbet (yaknlk) yoluna hidyet bulamazlar. Onlar ebediyyen ayrlk azabnda yanarlar. Onlar ebediyyen ayrlk azabndan kamazlar. 153 Resulllah'n (s.a.v.) Vrisleri Kula den vazife, Allh Tel hazretlerinin, ahadet ettiine (Efendimiz s.a.v. hazretlerine ve ona indirilen Kur'n- kerime) ahadet etmektir... Allah'n kavl-i erifini kabul eder. Resuln (s.a.v.) hadislerini kabul eder. ilmiyle mil olan limlerden Raslllah (s.a.v.) hazretlerinin vrislerinin szlerini kabul eder. nk onlar, Allh Tel hazretlerinden ve Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinden (nakillerle) konuur lar... 154 akk-i Belh'den akk-i Belh (r.h.) buyurdular: -"nsanlar, benim meclisimden snf zere kalkarlar: 1- Halis kfir, 2- Katksz mnafk, 3- Samim m'min... Bu undandr; (insanlar meclisime gelirler) ben, onlara Kur'n- kerimi tefsr ederim. Allh Tel hazretlerinden yetlerini naklederek sylerim, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinden hadis-i erifleri rivayet ederek sylerim. Bu konuda beni tasdk etmeyen (sylediklerime inanmayanlar) mahza kfirdirler. Sylediklerimden kalbleri daralan (ve sklanlar ise) mnafklardr. Kim yaptklarna piman olur, ve bir daha gnah ilememe -ye azmederse; ite o kii, ihlsl mmindir.,. 155 l'tikd nce Gelir lk i, i'tikd'tr... Bu da ilme muhtatr. kinci olarak amel gelir. nk amel, ilmin meyvesidir. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine ilimden soruldu. Buyurdular: -"Amelin delilidir!" Soruldu: -"Akl nedir?" Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Hayrn komutan (ve ncsdr). Soruldu: -"Hev nedir?" Buyurdular: -"Ma'syetlerin merkebidir!" soruldu: -"Mal nedir?" Buyurdular: -"Kibirlilerin elbisesidir!" Soruldu: -"Dny nedir?" Buyurdular: -"hiretin arsdrl" 156 Peygambere man Edin "Ey insanlar." Hitap, umm mahfkatadr. "Hakikat size Rabbiniz'den Resul geldi." Muhammed Mustafa (s.a.v.) geldi. ltimas ederek: "Hak ile..." mucize olan Kur'n- kerimdir. Hakikat olduu zere btn ahitleri aciz brakan Kur'n - kerim... Veya kullar sadece bir olan Allh Tel hazretlerine ibdet etmeye davet eden ve Allah'tan gayrisinden yz
152 153 154

Sahih-i Buhri: 42, Sahih-i Mslim: 283, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 102. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 103. 155 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 103. 156 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 103-104.

evirmeye davet eden hak Kitap... nk akl- selm bunun hak olduuna ahadet eder. "Rabbiniz'den" "geldi" fiiline taalluk etmektedir. Yani Allh Tel hazretlerinin indinden geldi, demektir. nk Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, gnderilmi bir peygamberdir. Sylenen szlerin gayri... "man edin." Resul (s.a.v.) hazretlerine ve onun Hak Tel hazretlerinden size getirdii Kur'n - Kerim'e iman edin... Cmlenin bandaki (J) harfi m ba'dinden dolay m kablinin icb zerine dellet etmektedir. "Hakknzda hayr olmak iin," Vacib'i-izmr (gizlenmesi vac'b) olan bir fiilin mefl olmakla mensuptur. Yani: kasd edin, ynelin veya: sizin iin hayrl olan ii yapn, demektir. Sizin zerinde olduunuz kfr (hlini brakp iman edin,) demektir. Veya mahzf bir masdarn sfatdr. Yani: "Sizin iin hayrl olan bir iman ile iman edin," demektir. Bu da dil ve kalp ile iman etmektir... Her ey Onun "Ve eer kfredecek olursanz," Eer srar ve kfr zerine devam ederseniz; "phe yok ki, gklerde ve yerde ne varsa Allah'n..." Mevcudattan ister ikisinin (gklerin ve yerin hakikatma) dahil olmu olsun... Bununla en gzel bir ekilde ikisinin nefsi bilinir. Onu te'kid eder. sterse yer ve gklerin haricinde olup onlardan istikrar eden akll varlk ve onlarn gayrisi olsun... Muhatap olan insanlar, evleviyyetle bunlarn cmles inin iine dahildirler. Yani btn mevcudat, yaratl, mlk ve tasarruf bakmndan hepsi Allh Tel azze ve celle hazretlerinindir... Bunlardan hibir ey, Allh Tel hazretlerinin melektundan ve kahrndan kamaz. Allh Tel hazretlerinin bu snndan dolay, o sizin gnahlarnza karlk size azap etmeye kadirdir. Bundan kamak muhal ve imkanszdr. Ve kim byle olabilir? Allh Tel hazretleri, sizden ve sizin gayrinizden gandir. Sizin kfrnzden dolay zarar grmez ve sizin imannzdan dolay fayda ve menfaat da grmez. Byle kim vardr? Allh Tel hazretlerinin kendisine ibdet ve emirlerine bo yun een kullar vardr. "Ve Allah almdir." limde mbalaa sahibidir. 0 her eyin halini hakkyla bilmektedir. Onlarn kfrlerini bilmek, Allh Tel hazretlerinin bu kllilminin altna evleviyetle (ncelikle) girer... (Hakimdir." Fiillerinin hepsini hikmetle yapar. Onlara kfrleri sebebiyle azap etmesi, Allh Tel hazretlerinin hikmetli ilerinin cmle-sindendir... 157 Gayb Bir Nurun Sureti Bil ki: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, cesetler lemine gnderilmi gayb bir nr'un suretidir. Kim nuru kabul etmeye kabil olup Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin, davetini kabul ederse, o kii gerekten hidyet bulur. Kim hata ederse o kii de saptr. 158 Efendimize (s.a.v.) Tabi Olmak Meyih (-i kiram hazert) ittifak ettiler: Muhakkak ki, kim yularn kpein eline verirse mesel hareketleri (ve tereddtleri) kendi tabiatnn hkmyle olmaz. Yularn nefsinin eline veren kiiden daha ok, nefsi riyazeti kabul etmede kuvvetlidir... Nefsi onu hayvanlar gibi istedii tarafa eker. Bundan anlald ki sana den vazife, Efendimiz (s.a.v.) hazretle rine tabi olmaktr. Bakasnn (nefsin ve eytanlarn) arkasndan srklenmek deildir. Adem Aleyhisselm' dan bu yana gelen peygamber ve evliyann sancann altnda olduu Peygamberle rin Efendisi (s.a.v.) hazretlerine tabi olman senin iin ok hayrldr. (2/326) Belki bu sana vaciptir. 159 Ahmak Adam? Ne byk ahmaktr: Mneccimlerin insann kafasn kartran yalan dolu szlerine ve fala ihtiyatl davranr. (Akl ve eriattan) ok uzak olan ihtimalleri gz nne alp onlara boyun eer; sonra kendisine peygamberlik haberi gayb'ten geldiinde ise hemen inkr eden kiiden daha byk ahmak kim vardr? Nefsin iin rz olma! bni Beytri'nin zikrettii ifal bitkiler ve faydal talar hakknda syledikleri ve sana emrettiklerini hemen tasdk edip, yerine getirmeye altn halde; beerin Efen disi (s.a.v.) hazretlerinin haber
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 104-106. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 106. 159 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 106.
157 158

verdiklerini tasdik etmeyen, o yce peygamber (s.a.v.) hazretlerinin emirlerini veya fiillerini yerine getirmekten arlk ve tembellik eden, ilh hkmlerden kaan (ahmak) nefsinden asla rz olma! Bil ki: Muhakkak Allh Tel hazretleri, "" (ben deil miyim?) makamnda seni Adem Aleyhisselm'n sulbnden kartt zaman; seni "esfel-i sfiln" (alaklarn en alana) reddetti. Sonra orada senin, komak ve almann sebebiyle; "a'l-i illiyn" (yceler ycesine) ykselmen iin seni davet etti. Senin kabiliyetine gre sana takdir edilen yce makamlara kman ynnden davet olundun... 160 Yce Makama kmann artlan "a'l illiyn" (yceler ycesi) makamna kmak ancak iki eyle mmkn olur. Birincisi: Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin muhabbetiyle... bu da senin onun sevgisini; 1- Nefisin, 2- Ehlin, 3- Maln zerine tercih etmenle olur 161 kincisi: Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin sana emrettii ve seni nehyettii btn emir ve yasaklarda o yce Resul (s.a.v.) hazretlerine tabi olman ve onun snnetiyle amel etmendir... Bu durumda senin onunla olan mnsebetin muhkem olur. Ve senin Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin emir ve yasaklarna tabi olmann kemliyle sana keml derecesinin u noktasna (olgunlukta zirveye) ykselmek hsl olur... 162 Efendimiz (s.a.v.)'in Misli Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: Muhakkak ki benim mislim ve Allh Tel hazretlerinin beni kendilerine gndermi olduu kavmin misli; bir kavme gelen u adama benzer. Adam kavme: -"Ey kavmimi Ben gzlerimle bir ordu grdm! Ben ak bir uyarcym! Hemen kap kurtulmaya bakn!" dedi. Bunun zerine kavminden bir topluluk ona itaat etti. Gece leyin yryp gittiler, kendi durumlarna gre yava yava ayrldlar ve kurtuldular. Kavminden bir topluluk da onu yalanladlar. Yerlerinde kaldlar. Sabahleyin ordu gelip onlar yakalad ve hepsini helak edip ldrd, ite bu bana itaat eden ve benim getirdiim Hak'tan bana tabi olann mislidir." 163 Bu Hadis-i erifin erhi Muhakkak ki benim mislim ve Allh Tel hazretlerinin beni kendilerine gndermi olduu kavmin misli; bir kavme gelen u adama benzer. Adam kavme: -"Ey kavmim! Ben gzlerimle bir ordu grdm!" Bunda u iaret vardr: Bunun benzerleri Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine mahsustur. nk Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, kor kutmu olduu korkular ve cehennem azabn Mi'rac gecesinde kendi gzleriyle grd. Amma dier peygamberlerin Miralar olmad iin onlar, bizzat gzleriyle zahir olarak cehennem aza bn ve korkulu halleri ayan ve beyn grmediler. "Ve muhakkak ki Ben bir uyarcym," "Nezr," iln ve uyan ile bakalarn korkutandr. "plak (ri)," Uryn, dmanla karlap, zerindeki elbiseleri soyup ka ran ve gelip kavmine haber veren kimseye denir. Bazlar onu tasdik ettiler, onda bulunan sdkyyet ve doruluk eserlerine ba landlar ve kurtuldular. Bu sz, iin iddetini, sakndrlan eyin yaklatn ve muhbirin thmetten beraetini ifde eder. Btn bunlar, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinde mevcuttur. "Kurtulma(ya bakn)." Med ile okunur. r 164 zerine mensuptur. Yani kurtuluu arayn, bu da kamaktr. "Bunun zerine kavminden bir topluluk ona itaat etti. Yrdler." Yani gecenin evvelinde (banda) yryp, "Kendi durumlarnda yava yava ayrldlar." kelimesi, mim ve ne harflerinin fethasiyle okunur. Acelenin zdddir. Yani yava yava kendi hkmlerince
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 107. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: Enes (r.a.) hazretlerinden rivayet olundu." Uyurdular: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdu: -Sizden biri iman etmi olamaz; ta ki ben ona, babasndan (annesinden), ocuklarndan, (malndan) ve btn insanlardan daha sevimli olmadka (beni her eyden daha razla sevmedike iman kmil olamaz.)" Sahih -i Buhri: 14, 162 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 107-108. 163 Sahih-i Buhr: 6740, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 108. 164 ira
160 161

zorlanmadan yrdler. "Kavminden bir toplulukta onu yalanladlar. Yerlerinde kaldlar. Sabahleyin ordu gelip onlar yakalad." "Ve hepsini helak edip ldrd." "ite bu" Bu tebih zere zikredilen misl; bana itaat eden ve benim getirdiim Hak'tan bana tabi olann mislidir (ve ayni zamanda bana itaat etmeyip kfr ve isyanda srar edenlerin de darb-i meselidir 165...)" Bunda mutlak isynm kkl olmadn ancak, hakk tekzb eden bir yalanlama ile olan isyann kkl ve ok tehlikeli olduuna iaret vardr. bni Melek'in Merik erhinde de byledir. Sa'd (k.s.) buyurdular: Peygamberin aksi olan bir yolu seti. stemedii her menzile eriti. Sa'd'nin yeri Mustafa (s.a.v.)'m yoludur. mkn nispetinde Mustafa (s.a.v.)'n yolunda yr! 166 Kitap Ehline ar Yce Meali: Ey ehl-i kitb! Dininizde gulvv etmeyin, Allah'a kar hak olmayan sylemeyin. Mesih s ibni Meryem, sde Allah'n Resul ve Meryem'e ilka eyledii kelimesi... Ve O'ndan bir ruhtur; baka bir ey deil. .. Gelin Allah'a ve resullerine iman getirin. -"" demeyin; vazgein hakknzda hayrl olur. Allah ancak bir tek ilhtr. O sbhn, bir ocuu olmaktan mnezzehtir. Gklerde ve yerde ne varsa O'nun... Vekil de, Allah yeter.171 Hibir zaman Mesih de Allah'n bir kulu olmaktan ekinmez, melike-i mukarrebn de... Ve her kim Ona ibadetten ekinir ve kibirlenirse, bilsin ki O yarn hepsini toplayp, huzuruna hasredecek 17Z te o zaman o man edip, salh ilemi olanlara, ecirlerini tamamyla deyecek. Hem de fazlndan onlara ziyadesini verecek. Amma o kibirlerine yediremeyip ekinenleri, elm bir azap ile t'zib edecek. Ve onlar Allah'a kar kendilerine ne bir hami, ne de bir yardmc bulamayacaklar.173 167 Tefsr-i erifi: "Ey ehl-i kitb!" Hitap, burada hususiyetle Hristiyanlaradir. "Dininizde gulvv etmeyin." Dininizde haddi tecvz edip sa Aleyhisselm'in ykseltilme an (ve durumu) hakknda ve ulhiyyet iddiasnda bulunarak ifrat etmeyin. 168 Gulvv Nedir? "Gulvv," haddi tecvz etmek, demektir. Bil ki "Gulvv," haddi tecvz etmek, din ve mezhepte mbalaa ile arlk yapmaktr. Hatta haddini tecvz edip, maraz bir hle dnr. 169 Gult-i a Bu mmetinin ounun mezheplerinde gulvv yaptklar gi bi... Gult-i a'nm emr'l-m'minin (m'minlerin emri ve halifesi) Hazret-i Ali keremallah vehe hakknda ok ileri gitmeleri gibi... Hatta Gult -i a, Hazret-i Ali (r.h.)'n uihiyyetini iddia ettiler 170... Mutezilenin Gulvv Yine Mutezile de byledir. Mutezile mezhebi, Allh Tel hazretlerini tenzh konusunda o kadar ileri gittiler ve
Bu bre sahih-i Buhri'nin rivayetinde vardr. Sahih-i Buhri: 6730, Bu bre sahih-i Buhri'nin rivayetinde vardr. Sahih-i Buhri: 6730, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 108-110. 167 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 111-112. 168 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 112. 169 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 112. 170 Gult-i i, ia'nn k, ia'nn Anadoluda yaylmas, ia'nn tarihesi. i mezhepler ve gnmzde ia hakknda geni bilgi i in benim, "A" isimli aratrmama baknz. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 112-113.
165 166

tefritte bulundular ki, Allh Tel hazretlerinin sfatlarn nefyettiler. 171 Mebbihe Mezhebinin Gulvv Mebbihe mezhebi de sfatlar ispat etme konusunda ifrat derecesinde ok ileri gittiler. Hatt a Allh Tel hazretlerinin bir cisim olduunu iddia ettiler. "O sbhn, onlarn (zalimlerin) dediklerinden ok mnezzeh ve ok yksek; hem pek byk bir ykseklikle yksektir." 172 slm'da Ifrt ve Tefrt Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, gulvv (arl) defetmek i-in, buyurdular: -"Hristiyanlar, Isa bin Meryem'i medhetmekte ok an gittikleri gibi; siz de beni vmede ar gitmeyin.' 173 Yani beni medhetmede haddi tecvz edip an gitmeyin. Hristiyanlar, Hazret -i sa'y medhetme iinde ar gittiler ve hatta sapttlar. Ve sa Aleyhisselm, Allah'n oludur, dediler. (2/327) (Siz benim iin:) -"Allah'n kulu ve Resul," deyin." 174 Yani benim hakkmda, o (Muhammed) Allah'n kulu ve Resuldr, deyin. "kurun, "resul" zerine takdim edilmesi, tahyytta olduu gibi... 175 Peygamberlere Bak Yine bunda, Yahud ve Hristiyanlarn szlerini nefyetmek iindir. nk: Yahudiler "zeyr Allah'n olu" dediler 176. Hristiyanlar (Nasrniler) de "Mesh Allah'n olu." Dediler 177 Mslmanlar (biz ise); -"Muhammed Mustafa (s.a.v.) hazretleri, Allah'n kulu ve Resldr"diyoruz. 178 Irklk Nefs-i Emmrenin Kt Sfatdr Irkta gulvv ise nefsin kt sfatlarndandir. Nefs ise insana srekli mbalaa ile ktl emreder. Nefs bize ancak btl olan eyleri emreder. Hibir zaman nefse itaat edip ehvetperest olma Zira o her saatinde baka bir kbleye ynelir. 179 Allah Noksan Sfatlardan Mnezzehtir "Allah'a kar hak olmayan sylemeyin." Allh Tel hazretlerini, kendisi iin yakmayan (ve hell olmayan) sfatlarla vasflandrmayn. 1- Hulul (Allah'n ruhunun sa Aleyhisselm'a getii btl inanc...) 2- ttihd (Allah'n bakasyla bir olduu), 3- E edindii, 4- ocuk edindii, 5- Bunlara benzer naks sfatlar Allah'a yaktrmayn. Allah Subhneh ve Tel haz retlerini bu noksan sfatlardan tenzih edin. Gerekten Allah btn bu noksan sfatlardan mnez zehtir... "Ancak hak" kavl-i erifi, istisn-i mferra'dr. Nasb olmas ise mefl bin olduu iindir, "Hutbe syledim" sz gibidir. Veya mahzf masdarn sfatdr. "Ancak hak sz syleyin" demektir. Bu birinci mandan daha
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 113. El-Isr: 17/43, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 113. 173 Buhri: 3189, Bu hadts-i erifin tamam yledir: Hristiyanlar. sa bin Meryemi medhetmeke ok ar gittikleri gibi; sizde beni vmede an gitmeyin. Ben ancak Allah'n kulu yum. (Beni medherKen) Allah'n kulu ve Resul, deyin. Buhri: 3189, 174 Buhri:3189, 175 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 113-114. 176 et-Tevbe: 9/30 177 et-Tevbe: 9/30, 178 Bizim ehdet kelimemiz byledir: "Ehed en la ilahe iliallah ve ehed enne Muhammeden abdh ve raslh." Ben ehdet ederim ki, Allh Tel'dan baka ilh yoktur. Ve yine ehdet ederim ki, Muhammed (s.a.v.) onun kulu ve Peygambe ridir." smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 114. 179 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 115.
171 172

yakndr... Mesh

180

"AncakMesih," Mbteddir. Bu da erefli lakaplardan bir lakamdr. Siddk ve Faruk gibi... Bu kelimenin asl Arapa'da olup, mbarek manasnadr. "Isa" Mesih'ten bedeldir kelimesinin muarrabi (Arapa'ya gemi hlidir...) "Meryem'in olu," Sfattr. Hristiyanlarn, Hazret-i sa'ya vermi olduklar "Allah'n olu" sfatnn butlann ifde eder. Meryem'in Manas "Meryem" bide (Allah'a ibdet eden kadn" manasnadr. Hazret-i Meryem'e Meryem ad verilmesinin sebebi, fiillerinin ismine mutabk olmas iindir. 181 Annelerin smi Isa Aleyhisselm annesine nispet edildii iin; insanlar kyamet gnnde annelerinin ismiyle arlrlar. Definden sonra telkin hadisi de buna dellet eder. Definden sonra verilen telkinde; -"Ey falan kadnn olu falan kii..." diye telkin okunur. Nesebin annelere nispet edilmesi, ayn zamanda Settr olan Allh Tel hazretleri tarafndan kullarnn ayp ve gnahlar rtmedir. (Zira baz insanlarn babalan bilinen kiiler olmayabilir!?} 182 Isa Aleyhisselm "Allah'n Resuldr." Mbtednn haberidir. O sadece rislet rtbesi zerine kasr olunmutur. Bu konuda hata etmeyin. Doru olan sz budur. 183 Allah'n Kelimesi "Onun kelimesidir." "Allah'n Resuldr." Kavl-i erifinin zerine matuftur. Yani Allh Tel hazretlerinin kelimesi ve emriyle oldu, demektir. Allh Tel hazretlerinin ' "ol" emriyle nutfe ve baba vastas olmadan yaratld. Btn kinat (ve varlklarn) hepsinin yaratl, Allh Tel hazretlerinin, '"ol" emriyledir; lakin kinat, mahlkat ve eyann yaratl bir vasta iledir. Zira 'js "ol" emrinin evldn yaratlna taallukundan nce babalarn yaratlna taalluku vardr... "ol" emrinin Hazret -i Meryem'in rahminde sa Aleyhisselm'a taalluku, onun iin bir babann var olmasna ve yaratlna taalluku olmakszndr... Bundan dolay Isa Aleyhisselm, " "ol" emriyle olmu olur. ""ol" emri de Allh Tel hazretlerinin kelimesidir. 184 sa Aleyhisselm'n Yaratl... Bunu u kavl-i erif ile tabir etti: "Ve Meryem'e ilka eyledii kelimesidir..." u kavli erif buna dellet eder: "Dorusu Allah indinde s meseli, dem meseli gibidir; onu topraktan yaratt, sonra da ona ol dedi, o halde olur. 185 "Dorusu Allah indinde s meseli," Yani yaratl ve var etmede; "dem meseli gibidir ki; onu topraktan yaratt," Yani Adem Aleyhisselm'n cismine topraklan ekil verdi. "Sonra da ona dedi," Yani ruhunu kalbna gnderirken ona buyurdu: "Ol, o halde olur." sa Aleyhisselm'n yaratlna Adem Aleyhisselm' misl verdi. nk Isa Aleyhisselm, baba vastas olmadan, Allh Tel hazretlerinin, ' "ol" kelimesiyle;
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 115. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 115-116. 182 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 116. 183 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 116. 184 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 117. 185 l-i lmrn: 3/59.
180 181

"Meryem'e ilka eyledi...." Onu Hazret-i Meryem'e ulatrd. Cebrail Aleyhisselm'n frmesiyle Hazret -i Meryem'in rahminde var edip hsl eyledi... 186 sa Aleyhisselm'in Ruh Olmas "Ve O'ndan bir ruhtur;" Bu kavl-i erif, "Onun kelimesidir." Kavl-i erifinin -zerine matuftur. "O'ndan" kelimesi, ruhun sfatdr. *ja kelimesi, mecaz olarak ibtidnn gayesi iindir. Yoksa Hristiyanlarn sandklar gibi, tebgz (ba'z) mansna deildir. Zira Allh Tel hazretlerinin cz'nn olmas, Allah'n czlere blnmesi muhaldir. 187 Hristiyan Doktorun slam Rivayet olundu: Hrn Red'in Hristiyan bir doktoru vardr. Bu doktor, gzel yzl (yakkl) edebli, grg ve terbiyede kmil ve olgun bir genti. Meliklerin huzuruna kp onlarla konumak iin lazm olan ve kendisiyle meleklere vasl olunan btn hususiyetlere sahiptir. Harun Reid hep onun Mslman olmasn isterdi. O ise Msl man olmaktan kanyordu. (Hatta) Harun Reid ona bir takm vaatlerde bulunmasna ramen o yine Mslman olmaktan ka-ind. Bir gn Harun Red ona sordu: -"Sana ne oluyor ki iman etmiyorsun?" Doktor: -"Sizin kitabnzda Hristiyanl benimseme hakknda bir bir delil ve hccet var!" dedi. (Harun Reid byk bir aknlkla) Sordu: -"Nedir o?" Doktor: "Ve Meryem'e lka eyledii kelimesi... Ve O'ndan bir ruhtur;" 188 dedi ve byle sa Aleyhisselm'n Allah Subhneh ve Tel hazretlerinden bir cz olduunu iddia etti. Hrn Red'in kalbi darald, ii skld. (Bir cevp veremedi.) limleri toplad. limlerin iinde de o doktorun phelerini izle edip giderecek ve kendisini tatmin edecek kimse olmad (kmad.). Horasanda bir gurup hacc geldi. lerinde kendisine, "Ali bin Hseyin bin Vakid" 189'' denilen bir adam vard. Merv ehrinin ehlin-dendi. Kur'n- kerimin ilimlerinde imam idi. Halife onu davet etti. Onunla doktorun buluup sohbet etmelerini salad. Doktor ona bu soruyu sordu. O da hemen o vakitte cevap veremedi. Ha run Red'e dnd: -"Ey m'minlerin emri! Allh Tel hazretleri, sebkat eden ilmiyle ok iyi bilmektedir ki, bu habs Hristiya n doktor kle; senin meclisinde bana bir soru sordu. Onun sorun cevb Allah'n kitabnda vardr. (2/328) Fakat cevb u an aklma gelmedi, bilgi daarcmda hazr geldi. Vallahi! Bu habs kleye hak olan cevb bulup verinceye kadar yememek ve imemek zerime vacib olsun! nallah onun cevbn vereceim." dedi. Karanlk bir eve girdi. Evin kaplarn zerine kilitlediler. Kur'n - kerimi okumaya balad. Ta ki el-Csiye sresinde; "Hem gklerde ne var, yerde ne varsa hepsini kendinden o-larak sizin iin msahhar kld. phesiz ki bunda dnecek bir kavim iin ayetler var!" 190 yet-i kerimesini gelince yksek sesle sayha ekti: -"Kapy an" diye Gerekten cevb bulmutu. Kapy atlar. Kle doktoru ard. Harun Red'in huzurunda bu yet -i kerimeyi kleye okudu. Ve buyurdu: "Ve Ondan bir ruhtur;" kavl-i erifi, eer sa Aleyhiss'elam'm ondan cz olmasn gerektirirse; o takdirde, (sa dece sa Aleyhisselm'n deildi; "Gklerde ne var, yerde ne vars'a h'epsini kendinden..." kavl-i erifinin gereince) gkler ve yerlerde bulunan her eyin Allhltan bir para olmas gerekir? (Byle bir ey muhaldir...) Hristiyan doktor kle buna bir cevap veremedi. tiraz da edemedi. Mcdeleden kesildi ve Mslman oldu. Harun Red ferahlad, ok sevindi. Harun Red Ali bin Hseyin el-Vakid hazretlerine byk bir hediyede bulundu. Ali bin Hseyin, Merv ehrine geldiinde orada bir Kitap yazd. Kitabna "en-Nazir fi'I-Kur'n" ismini verdi. Gerekten bu kitap, ei ve benzeri bulunmayan bir Kitap'tr. 191 Ruh Denilmesinin Mans Denildi ki:
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 117-118. Zira Allh Tel hazretleri, bir tmn bazs olmad gibi. czlerden meydana gelen bir mrekkeb'de dei ldir. Akid-i mer-i Nesef,s.3, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 118. 188 en-Nis: 4/171, 189 Ali bin Hseyin bin Vakid (r.h.) hazretleri. 190 el-Csiyye: 45/13, 191 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 118-120.
186 187

sa Aleyhisselm'n ruh olmasnn mans, sa Aleyhisselm dier ruh sahipleri gibi Allh Tel hazretlerinden sadr olmu (gelmi olan) bir ruh sahibidir, demektir. Ancak Alih Tel hazretleri, sa Aleyhisselm' ereflendirmek iin kendi nefsine izafe etti. Denildi: Ruh'tan murad, sa Aleyhisselm'n Hazret -i Meryem'in elbisesinin iine fledii ruhtur. Bu frme onun karnna girdi. Allh Tel hazretlerinin izniyle Hazret -i Meryem bu frmeden hamile kald. Bu frmeye ruh ad verildi; nk fleme (rzgar) ruhtan kar. Allh Tel hazretleri, Cebrail Aleyhisselm'n flemesini kendi nefsine izafe etti. Ve: Buyurmas, Cebrail Aleyhisselm'dan meydana gelen bu fleyin. Allh Tel hazretlerinin izni ve emriyle olduundan dolay; ondan bir ruh olmu oluyor. 192 sa Aleyhisselm'n Ruhu beyy ibni Ka'b'dan rivayet olundu. Buyurdu: Allh Tel hazretleri, kendilerinden misk almak iin, ruh lar Adem Aleyhisselm'n srtndan kartt zaman; (misaki aldktan sonra) onlar geri Adem aleyhisselm'n sulbne iade etti. sa Aleyhisselm'm ruhunu yannda alkoydu. sa Aleyhisselm' yaratmay murad ettii zaman, onun ruhunu Hazret-i Meryem'e gnderdi. Isa AleyhisselnYn ruhu, Hazret -i Meryem'in azndan iine girdi. Ve ondan sa Aleyhisselm yaratld. 193 sa Aleyhsselm'n Yaratl Denildi ki: sa Aleyhisselm, Hazret-i Meryem'in suyu ve flemeden yaratld. Sadece ikisinden birinden deildi... (Ne sadece Hazret-i Meryem'in suyundan ve ne de sadece Cebrail Aleyhissel m'n flemesinden yaratld...) Tahkik ehlinin yannda sahih ve en doru olan budur... 194 Hazret-i Meryem ve Hamilelik Denildi ki: Cebrail Aleyhisselm'n Hazret-i Meryem'e fledii saatte Hazret-i sa kt (dodu). Denildi: Tam hamilelik mddetinden sonra, sekiz aydan sonra sa Aleyhisselm, dodu. Birinci gr (flemenin olduu saatte Isa Aleyhisselm'n doduu ve Hazret -i Meryem'in normal hamile kadnlarn hamileliini grmedii rivayeti) daha sahih ve en doru grtr... 195 Te'vilt- Necmiyye'den Ruh'un dier eyaya kar erefi ve stnl, onun da Isa Aleyhisselm gibi, baka bir eye ihtiya duyulmadan vastasz olarak; Allh Tel^hazretlerinin, "ol" emriyle yaratlmasdr. sa Aleyhisselm, "ol" emriyle olduu iin, kendisine "Ondan bir ruh" ad verildi. nk Allh Tel hazretlerinden bir emirdir. Allh Tel hazretleri buyurduu gibi: "De ki: 'Ruh Rabbimin ermindendir..." 196 l olan cesetlerin hayat bulup dirilmesi, ruhun snndan olduu ve ruh kendilerine frld zaman l olan cesetler canlanrlar. sa Aleyhisselm da byledir. 1 - lleri diriltmek, 2- Doutan krleri, 3- Alaca hastalna yakalanan kiileri ifya kavuturmak, 4- Yine Hazret-i sa amurdan ku ekli yapp onlara flerdi. O amur da Allh Tel hazretlerinin izniyle ku olup uard... 197 Cevherler Gizlidir Bil ki: Allh Tel hazretlerinin kelimesinden olan ruhan istidd, nsann cibilliyetinde yerletirilmitir. nsan ondan yaratld; yani o emirden... Allh Tel hazretleri sa Aleyhisselm'da ise bu cevh erin madeninden karlmas iin ondan hibir zorluk ve tekellf olmadan izhr etti. nk sa Aleyhisselm'in ruhu, bizim ruhlarmz gibi, babalarn sulbne ve annelerine rahmine yerletirilmi deildir. Onun cevheri cismn
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 120-121. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 121. 194 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 121. 195 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 121. 196 El-sr: 17/85. 197 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 121-122.
192 193

madeninde zahirdir. Babann beeriyetiyle gizli deildir. Bizim cevherlerimiz ise t Adem Aleyhisselm'a kadar; babalarmzn beeriyeti sebebiyle cisimlerimizin madenlerinde gizlidir... sa Aleyhisselm'n ruhunun cevherinin nurlarnn zuhurundan dolay; Allh Tel hazretleri, sa Aleyhisselm'n daha ocukluunda bile onun elinde eitli mucizeler izhr etti. 198 Ruhan Cevherler te bizler de cismn madenlerimizde gizli olan ruhan cevherimizi ortaya kartmaya muhtacz. Cismn madenlerden gizli ruhan cevherleri kartmak; madenlerimiz olan babalarn ve annelerin beeriyetinden doan beer sfatlan, bu sanatn stadnn emirleri ve yasaklar sebebiyle nakletmekle olur... O stat, Efendimiz (s.a.v.) hazretleridir. Allh Tel hazretleri onun iin: "Bir de Peygamber size her ne emir verirse tutun, nehy et tiinden de saknn." 199 te kim (Efendimiz s.a.v. hazretlerinin snnetine sarlarak), ruhan cevherini, beer ve insan madeninden hals edip kurtarrsa; o kii; 1 - Vaktinin (ve zamann) sa's olur. 2 -Allh Tel hazretleri, onun nefesleriyle l olan kalbleri diriltir. 3- Onun sebebiyle sar olan kulaklar aar. 4- Kr olan gzler (hakikati) grr olurlar, 5- O kii, kavminin iinde bulunan bir peygamber gibi olur... Gerekten bunu iyi anla (2/329) sa Aleyhisselm iin Mehd Aleyhirrdvn yzlerce nefere sahiptiler... Genlik ldrlmedi, biz eyh vepriz...200 Ak Sakall Niceleri.. Mesnev'de buyuruldu: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Ey sadece zahiri gren! Sen onu hnersiz bir gen olarak grme!" Birok sakal kara (genler) vardr ki, akllan ihtiyardr. (Sekin ve ar bal bir akla sahiptirler...) Nice nice ak sakall (vardr ki) kalbleri zift gibi kapkaradr. Defalarca onun akln tecrbe ettim, ilerinde onu pr gr dm. htiyar, akl ihtiyarna derler ey oull Sa sakal aaran (ve yalanan) kiiye deil! Bu cihanda eytandan daha ihtiyar ve yals var m? Ama akl olmadndan o, ok deersiz (ve hatta zararl) bir eydir. 201 Mrid-i Kmile Teslim Ol Mesnevde buyuruldu: Bir prin (mrid-i kmilin) eline geince teslim ol. Ms Aleyhisselm gibi Hzr Aleyhisselm'in hkmne gir. Hzr Aleyhisselm'n yaptklarna sabrla uy Ki, "te ayrlk geldi!" sz olmasn. Gemiyi krar ve harap ederse ses kartma! ocuu ldrrse, san ban yolma (Feryd - fign etme!)" Hzr Aleyhisselm'n eli Hak Tel hazretlerinin emrindeydi. Zira Allh Tel hazretleri, "Allah'n eli onlarn ellerinin zerindedir!" buyuruyor. 202 Evld Babann Srrdr Sonra bil ki: (Sual:) sa Aleyhsselm' dourmas iin Hazret-i Meryem'e fren, Cebrail Aleyhisselm'dr. ocuk ise babann srrdr. Burada gereken ey, Isa Aleyhisselm'n ruhanler suretinde zahir olmasdr. (Neden beer suretinde dodu?) cevap: sa Aleyhisselm, beer sureti zere oldu. Ruhanlerin suretleri zerine zahir olmad. nk temessl annda onu gerekletiren su annesindendi. Annesi bir beerdi. Ve yine Cebrail Aleyhisselm fleme annda bir
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 122. el-Har: 59/7, 200 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 123. 201 Mesnev-yi erif: D. 4, s. 83, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 123-124. 202 Mesnev-yi erif: D. i, s. 117, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 124.
198 199

beer suretinde bulunduu iindi. nsan... (Cebrail Aleyhisselm, Hazret-i Meryem'e sa Aleyhisselm'n ruhunu flemek iin bir gen adam suretinde geldi:) nk beer suret, suretlerin en mkemmelidir. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine Rubbiyetin tecellisine gen suretle iaret ettikler gibi... Cebrail Aleyhisselm Dihye (r.a.)'in suretinde zahir olurdu. Bunu anla! 203 Mrid-i Kmilden Bakas... Pr (mrid-i kmil)in elinden bakas, elinden tutmaz. O temiz elinse yardmcs Allh Tel hazretleridir. Seninse kocalm akln ocukluk huyuna zebun, o aalk nefsin civarnda perdelenmi... Akln kmil bir akla arkada kl... O zaman kt huylardan emin olursun. Onun (mrid-i kmilin) eline elini teslim edince; yiyicilerin (sahte eyhlerin ve evliyalk taslayan Allah dmanlarnn) eli sana eriemez! Elin biat ehlinin elinden ve "Allah'n kudret eli onlarn ellerinin zerindedir." Mans zahir olur. nk elini prin (mrid-i kmilin) eline verdin. Hikmet sahibi ise alm ve habrdir. 204 Cima Annda... Annenin (kadnn) cima halinde hayl ve mahede ettii suret, onun douraca ocua byk bir tesiri vardr....205 Ylana Benzeyen ocuk Haberde naklolundu. Kadnn biri, yz insan yz, cismi ylan cismine benzeyen bir ocuk dourdu. Kadna bunun sebebi sorulduunda kadn; -"Cima annda bir ylan grdn (hayl ve gzlerini ondan alamadn)" haber verdi. 206 Ayya Benzer ocuk iitildi: Kadnn biri, drt gzl, iki ayakl, ayaklan ay ayana benzeyen bir ocuk dourdu. (Aratrldnda bu) kadnn Kbt olduu kocas kendisiyle cima ettiinde, kadnn kocasnn yan banda duran iki ayya bakmakta olduu (ve gzlerinin onlara kayd anlald)... Gerekten secetlerin olumasnda, Allh Tel hazretlerinin byk srlan vardr 207. O diledii gibi yaratr. Onun gc her eye yeter, o kaadir-i mutlaktr. "Hallu'r-Rumz" isimli kitapta da byledir. 208 Kitap Ehline hitap Allh Tel hazretlerinin u kavl-i erifi buna dellet eder: "Gelin Allah'a getirin." Ulhiyeti, sadece Allah'a mahsus kln. "Ve resullerine..." Hepsine iman getirin. Hepsini risletle vasflandrn. Bazlarn ulhiyetle vasflandrarak; olduklar hal ve durumdan kartmayn. Yani sa Aleyhisselm, Allah'n peygamberlerindendir. Dier peygamberlere iman ettiiniz gibi ona da o ekilde iman edin. sa Aleyhisselm' ilh edinmeyin!!! 209 Teslsi Brakn "" demeyin;" ilh (vardr), demeyin. 1- Allah, 2- Mesh,

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 124-125. Mesnev-yi erif: D: 5, s. 31. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 125. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 125. 206 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 125. 207 Bu ilh srrn gzel bir ekilde tecelli etmesi ve dolaysyla elerin salkl evlda sahip olmalar iin, evlilikte elerin salkl bir ekilde seiminin yaplmas, elerin gzlerinin darda olmamas ve kan-kocann salkl bir hayatlar olmaldr... 208 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 126. 209 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 126.
203 204 205

3- Meryem 210.. "Hem Allah buyurduu vakit: -"Ey Meryem'in olu s! Sen mi dedin o insanlara "Beni ve anam Allah'n yannda iki ilh edinin" diye?" "H!" der. "Mnezzeh sbhansn y Rb! Benim iin hak olmayan bir sz sylemem bana yakmaz. Eer syledimse elbette malmumdur. Sen benim nefsimdekini bilirsin, ben ise se nin ztmdakini bilmem. phesizki, sen allm'l-guybsun."90 Veya Allah tr, derler. Onlarn Allah tr szleriyle uknum (asl) kasd ederler: 1- Baba uknumu, 2- Oul uknumu, 3- Ruhu'l-Kuds uknumu Onlarn birincisi (baba uknm-i asl) ile zt, kincisi (oul uknm-i asl) ile ilmi, ncs (rhul'-kuds) ile de hayat murad ederler. "Vazgein," Tesls inancndan vazgein. "Hakknzda hayrl olur." Vazgemek sizin iin daha hayrldr, demektir. Veya teslis ile ilgili olarak sizin iin en hayrl olan sz (tevhidi) getirin ve syleyin, demektir. (nk:) "Allah ancak bir tek ilhtr" Zatnda bir'dir. Herhangi bir ekilde taaddtten mnezzehtir. "Allah" mbted, -t "ilh" kavl-i erifi haberi ve "tek" kelimesi de onun sfatdr. Yani Alih Tel hazretleri ulhiyette mnferittir... 211 Allah ocuk Edinmedi "0 sbhn, bir veledi olmaktan mnezzehtir." Ben Alih Tel hazretlerini, ocuk edinmekten tenzih ediyorum, demektir. Veya Alih Tel hazretlerini ocuk edinmekten tenzh edin, demektir. Bu tr tasavvurlar, yok olmaya mah kum olan varlklar iindir. nk ocua sahip olmak misli (nesli) yok olmaktan kurtarmak iindir. Bundan dolay, melekler doum yoluyla oalmadlar. Cennet ehli olanlarda da doum yoktur. Ne'eti ve yaratl beka iin olan bir varlk, hadis olmakla beraber hem cins sahibi olduu halde ocuu (ve evld) olmad zaman; Alih Tel haz retlerinin ocuk sahibi olmamas evleviyetle gerekir.. Allah, ezeldir. Alih Tel hazretleri, misil, benzer ve ocuk edinmek gibi noksanlklardan mnezzehtir. 212 Alih Tel ... Mesnevfde buyuruldu: O domad! O dourmad! O balangc ve sonu olmayandr. O ne peder sahibidir O ne oul... ve One de e sahibidir... "Gklerde ve yerde ne varsaO'nun..." istinaf cmlesidir. Tenzihin ta'Iili ve takriri iin sevk edilmi tir. Gklerde ve yerde olan btn mevcudat, halk (yaratl), mlk ve tasarruf bakmndan Alih Tel hazretlerinindir. Eyadan hibir ey, Alih Tel hazretlerinin melektundan kmaz. Isa Aleyhisselm da onlarn cmlesindendir. Isa Aleyhisselm'n Alih Tel hazretlerinin olu olduu nasl tevehhm edilir? 213

Bugnk Hristiyanlk, Teslis (leme) esas zerine kurulmutur: Allah, unsurdan meydana gelmitir. Onla r "Baba". "Oul" ve "Ruh'ul-Kuds"dr. te buna Hristiyanlkta "Teslis (leme)" denir. Hrstiyanlara gre: Baba. Allh'dr. Oul (Mesih), Hazreti sadr. Ruh'l-kuds, baba ve ouldan peyda olmu, kuvvet, kudret ve mukaddes ruh .... Rum Ortodokslar hari, btn Hristiyanlarn bu batl, inanlarndan dolay, garbn bilgin ve filozoflar hep dinden ve bu akl d Allah inancndan uzaklam ve dinsizlie doru gitmilerdir. Mslmanlar, cehaletleri nispetinde dinlerinden uzaklatklar gibi batl lar da bilgileri nispetinde Hristiyanlktan uzaklamaktadrlar. nk, Avrupada okuyan, kafasn altran, ilim ve kltrde ilerleyen ilim ehlinin Hristiyanlktan uzaklamalarnn ve ateizme sarlmalarnn sebebi, onlarn bu mantkszca Allah dncelerinden ileri gelmektedir... Hristiyanlarn bu akl almaz inanlarndan dolay bir ok ilim adam ateizmin kr kuyusunda boulup gitmilerdir... 211 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 126-128. 212 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 128. 213 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 128-129.
210

Gkler ve Yerler bni eyh, Haiyelerinde buyurdular: Alih Tel hazretlerinin kendisini ocuk edinmekten m nezzeh olduunu beyn ettii her yerde, gklerin ve yerin ve ikisinde bulunan her eyin yaratl ve mlk cihetinden kendisine mahsus olduunu zikretti. Bu ifdeyle, btl gr sahiplerinin, "Isa Allah'n oludur; annesi Allah'n eidir," gibi btl dncelerini ortadan kaldrmak; Isa Aleyhisselm'n Allah'n kulu ve mahlku olduunu beyan iindir. nk Isa Aleyhisselm da gklerde ve yerde olan eyann cmlesindendir. Halik Tel hazretleriyle onun mahlkunun arasnda cinsiyet, misil olmas tasavvur edilemez. Malik ile memlk arasnda da byle bir ey olmaz. Btn bu akl ve nakl gereklerle beraber, sa Aleyhisselm'n Allah'n olu ve annesinin de Allah'n ei olduuna nasl akl erdirilir? Hangi akl bunu kabul eder? (2/330) "Vekil de, Allah yeter." Btn mahlkat her iinde ona dayanr ve tevekkl eder. Alih Tel hazretleri, lemlerden gandir. Byle bir Rabb'l-lemin, hakknda acizlerin ii olan evlt edinme nasl tasavvur edilir? (Ancak acizler) evlt edinmeye muhtatrlar. Acizler, ilerinin tedbiri, arkalarnda ilerini yrtecek ve yerlerine geecek veya kendilerine yardm edecek evlda muhtatrlar. (Alih Tel hazretleri, ise noksan sfatlardan mn ezzehtir.... O'nun evlda ihtiyac yoktur...) 214 Tevhd Ehlinin Matlbu Bu yet-i kerime tevhide dellet etti... Ne gzel buyurmular: "Her ey, onun zt bana ahittir ki Allah ancak bir tek ilhtr..." Tevhd ehlinin arzu ve istekleri, btn arzu ve isteklerin en st mertebesi olup cennetlerin bile tesindedir. Onlarn (tevhidten) alm olduu zevki, hibir nimet vermez. 215 Hikye Hikye olundu: Kendisine "Sukker (ekerci) baba" denilen bir vel vard. Bazen gnlerce istirak halinde kalrd. Hatta onu lm sanrlard. Azn balarlard. Bir gn istirak halinden u -yand. Hanmn boamak ve evldn terk etmek istedi. Buyurdular: -"Ben, melekt leminde ruhlarla beraber Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin meclisindeydim. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri; "Her halde hepinizin ilah bir ilah: baka ilh yok, ancak O. O, rahmn'r -rahm." 216 yet-i kerimesini tefsr ediyorlard. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, tevhd'in mertebeleri hakknda bir krs zerinde konuuyordu. Krsnn drt aya vard. Krsnn ayaklar nurun hasebince mertebelerinden drt mertebe zereydi. Yani nurun mertebeleri; 1 - Tabi mertebesinde siyah nur, 2- Nefis mertebesinde krmz nr, 3- Ruh mertebesinde yeil nur, 4- Sr mertebesinde yeil nur... Arta bana denildi: -"Sukker (ekerci babay) gnderini nk onun ocuklar alyor!" denildi. te bundan dolay hepsini terk etmek istiyorum. Bunun zerine ocuklar, ekerci babann bu hale dmesinden dolay bir daha alamayacaklarna sz verdiler. Bunun zerine ekerci baba onlar t erk etmekten vazgeti. 217 ekerci Baba ekerci babaya bu ismin verilmesinin sebebi yledir: ekerci baba, kendisinden eker isteyen herkese cebinden eker karp verirdi. Hatta (bir defasnda o byk zt) imtihan etmek iin, hamamda kendisinden eker i stediler. Ayayla hamamn mermerine vurdu ve: -"Aln!" dedi. Gerekten hamamn mermeri ekere dnt. Artk herkes onun gerek bir evliya olduuna itikat ettiler; pheleri zail oldu. 218 Melekt lemi

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 129. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 129-130. Bakara: 2/163, 217 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 130. 218 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 131.
214 215 216

Hazret-i eyh ftde Efendi (k.s.) buyurdular: Melekt lemi stte deildir. Belki mlk ve melekt alemleri burada senin yanndadr. Zira Allh Tel hazretleri, zaman, mekn, gelmek ve gitmekten mnezzehtir. -"Ve her nerede olsanz sizinle beraber-dir..." 219 Slik'in Mertebeleri Slik'in bir mertebesi vardr. O mertebede Allah'a ve Hakka nazar eder. Bu mertebeye LA \ "Maiyye" ad verilir. Sonra bu mertebeden sonra, "Fen-i kll" mertebesine vasl olduu zaman, btn vcdu izmihlale urar. Bunada "Cemi" makam denilir. Bu makamda slik (seyr-u slk ehli) Allh Tel hazretlerinin dnda hibir eyi (msiv'y) grmez. Bu sanki etrafn nur (k) kuatp zulmeti (karanl) grmeyen kii gibidir. Grmyor musun ki, gneten baka bir ey grl mez olur! Bu grme, gzle grme gibi veya cisimleri grmek gibi deildir. Belki lemlerin, kmil evliya ve peygamberlerin (s.a.) ecmen hazertnn zikrettii grmektir. Muvahhid kii, muvahhid olduu zaman, tevhd, kendisini melekt, ceberut ve lht alemlerine vasl eder. Yani muvahhid, isnaniyyet (ikilik)ten, ekvn, ecsm ve ruhlar, yarattklar, cisimler ve ruhlar ile kaytlanmaktan onlara ba kalmaktan kurtulduu anda; "Allah ancak bir tek ilhtr." Srrn mahede eder... Allah'm! Bizleri vsl ehlinden eyle 220 Kul Olmak erefi "Hibir zaman Mesih de ekinmez" "Ess'l-Bea" (isimli kitapta buyuruldu:) "Ondan istinkf etti," sz ondan el ekip, imtina etti ve "Kaan, kabul etmeyen, tenezzl etmeyen ve bandan savan," demektir. "Allah'n bir kulu olmaktan," Allh Tel hazretlerine kul olmaktan asla ekinmez. nk Allh Tel hazretlerine kulluk etmek ereflerin en bydr. Hibir ey onunla llmez. Allh Tel hazretlerine ibdet etmekten ekinmek ve bakasna tapmak ise zillet ve aalktan baka bir ey deildir. 221 Sebeb-i Nzul Rivayet olundu: Necrn heyeti, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine: -"Sen bizim sahibimizi (arkadamz) niin ayplyorsun?" dediler. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri sordular: -"Sahibiniz (arkadanz) kimdir?" Onlar: -"sa Aleyhisselm,!" dediler. Efendimiz (s.a.v.) sordular: -"Ben onun hakknda ne diyorum?" Onlar: -"Sen, "onun Allah'n kulu ve resul" olduunu sylyorsun!" dediler. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri onlara: -"Muhakkak ki, Allh Tel hazretlerine kul olmak; Isa Aleyhisselm iin asla bir r (ve ayplama ve eksiklik) deildir." Onlar (inat ettiler) ve: -"Hayr! Muhakkak ki bu bir r ve ayplamadr!" dediler. Hristiyanlarn bu konumalar zerine bu yet -i kerime nazil oldu: "Hibir zaman Mesih de Allah'n bir kulu olmaktan ekin mez..." (buyuruldu.) "Ve ne de mukarrebn melekler de..." "Mesh" zerine atftr. Mukarrabn melekler de Allh Tel hazretlerine kul olmaktan ve ona kulluk etmekten asla ekinmezler, demektir. 222 Mukarribn Melekler Onlardan (yani "Mukarrabn meleklerden murad, "Kerbiyyn" ( Allah'a yakn olan) meleklerdir. Kerbiyyn melekleri, Cebrail, Mikil, srafil gibi arn evresinde olanlar ve onlarn tabakasnda olan meleklerdir. 223

219

El-Hadd: 57/4, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 131. 220 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 131-132. 221 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 132. 222 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6 / 132-133. 223 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 133.

Byklk Taslayanlar "Ve her kim ekinir." Ykseklik taslar ve tenezzl etmez, "O'na ibadetten..." Allh Tel hazretlerine taat etmekten... Btn kfirlere mildir. Onlarn Allh Tel hazretlerine (gerek manda) ibdetleri olmad iin... "Kibirlenirse, bilsin ki," Byklk taslamak, { (ibdet etmekten) ekinmenin berisinde bir eydir. Bundan dolay onun zerine atfedildi. stihkak olmayan bir cihette kullanlr. Tekebbrn Maunadr. Tekebbr bazen istihkak ile olur. "Oyarn huzuruna hasredecek..." Onlar kyamet gn kendi huzuruna toplayacaktr; (2/331) "Hepsini topluca..." 1- bdetten ekinen, 2- Kibirlenen, 3- krar eden, 4- taat eden, 5- Herkes Allah'n huzuruna toplanacak ve Allah, onlara amellerine gre mkfat verecektir. ite o zaman o iman edip, salh ilemi olanlara, ecirlerini tamamyla deyecek..." Onlarn amellerinin sevaplarndan asla hibir ey eksilmeksi-zin kendilerine verir. "Hem de fazlndan onlara ziyadesini verecek..." Onlarn amellerine kat kat fazla sevap vermek ve onlara hibir gzn grmedii, hibir kulan iitmedii ve hibir beerin kalbine domayan (nimetler) verir 224. "Amma o ekinenleri"Allh Tel hazretlerine ibdet etmekten... "Ve kibirlerine yediremeyenleri t'zib edecektir." bdetten ekinmeleri ve kibirlenmeleri sebebiyle... "Elm azap..."Vasflanamayacak kadar actc bir azap... "Ve onlar Allah'a kar kendilerine bulamayacaklar." Allh Tel hazretlerinin gayri bulamazlar. "Bir hami (veli)" lerine veli ve maslahatlarn tedbir edeni, "Ne de bir yardmc..." Allh Tel hazretlerinin azabndan kendilerine yardm e -decek ve kendilerini Allah'n azabndan kurtaracak bir veli ve yardmc bulamazlar 225 Peygamberler Meleklerden stndr (Btl bir iddia): Burada yle btl bir iddia vardr: "Meleklerin peygamberlerden daha faziletli olduunu sanan lar" bu yet-i kerimeyi hccet getirdiler. Ve dedilerki: -"Hristiyanlarn Mesih sa Aleyhisselm' ubudiyet makamndan kaldrmalarnn reddinde sevk edilen bu kavl -i erifte, onun matuf olan, "Melike -i mukarrebn de.." (mukarrabin meleklerin) matufun aleyh olandan mertebece daha yksek olmas gerekir. Matufun aleyhte "Mesh- sa Aleyhisselm'dr." Hatta meleklerin ibdetten ekinmemeleri, sa Aleyhisselm'n da ibdetten ekinmemesini lazm klar. cevap: (Bu btl iddiaya yle) cevap verildi: Hristiyanlarn kfrlerinin ana kaynaklarndan biri, onlarn sa Aleyhisselm' ubudiyet rtbesine ykseltmeleridir.... 1 - Isa Aleyhisselm'n daha huss olmas, 2- Babasz olarak domasyla dier insanlardan daha imtiyazl olmas, 3- Gayb bilmesi, 4- lleri diriltmesi, 5- Hastalar iyi etmesi, 6- Semya ykseltilmesi... 7-Ve bunlara benzer hallerinden dolay; zikredilen Allah'a i -bdet etmekten ekinmeme konusunda kendisinden daha yksek bir dereceye sahip olan (melekler), sa Aleyhisselm'in Allah'a ibdet etmekten ekinmemesinin kendisinin zerine atfedildi. nk melekler de;
Musannif hazretleri, u hadis-i erife iaret etmektedirler: Eb Hreyre (r.a.) Hazretlerinden rivayet olundu. Buyurdular: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdu: -"Allh Tel hazretleri, slih kullarna (cennette) hibir gzn grmedii. nDir kulan iitmedii ve hibir beerin kalbine domayan (aklna gelmeyen) nimetleri hazrlad. Eer istiyorsanz u yet-i kerimeyi okuyun: "imdi kimse bilmez onlar iin gizlenmi olan gzler srrn, yaptklar amellere mkfat iin!" (es -Secde:32/17), Sahih-i Buhri: 3005, Sahih- Mslim: 5050, 225 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 134-135.
224

1 - Babasz ve annesiz olarak yaratlmlardr. 2- Beerin bilmediini biliyorlar, 3- Gaybten haberdrdrlar. 4- Makamlar yce gklerdir. 5- Srekli ibdetle meguldrler, 6- Bu cihetten onlarn derecelerinin yksekliinde hi kimsenin niza etmesi yoktur. 7- Niza ancak, taat zerine ok sevabn verilmesi cihetinden onun derecesinin ykseklii konusundadr... "rd 226 da byledir. 227 Te'vilt-i Necmiyye'den Te'vilt-i Necmiyye'de "Melike-i mukarrebn de..." kavl-i erifinin yannda buyuruldu: sa Aleyhisselm zerine onlar iin fazilete zikredilenler; ancak onlar zikretti. Kfirlerin bazlar: -"Melekler, Allah'n kzlardr!" dediler. Hristiyanlar: -"Mesh Allah'n oludur!" dediler 228 Allh Tel hazretleri de buyurdu: "Size erkek,O'na dii yle mi? Bu, yle ise ok hayfli bir tak sim!' 229 Belki Allh Tel hazretleri, zikrinin takdmiyle Mesh Aleyhisselm' meleklerin zerine faziletli kld. nk Mesh Aleyhisselm, Allh Tel hazretlerine oullukla nispet edildi; melekler ise Allh Tel hazretlerine, kz olmakla nispet edildiler. (Halkn rf ve detlerine gre) erkeklerin fazileti vardr. Erkekler, kadnlar (kzlar) zerine takdm olundu. u yet-i kerimede de (takdm edildii) gibi: "Erkee, iki dii pay kadar..." 230 Bu yet-i kerimede AHh Tel hazretleri, erkekleri, diile rin zerine takdim etti. Yine Allh Tel hazretleri, erkee iki pay; kadna bir pay verdi. Bu undandr: Mesh Aleyhisselm'n meleklerin zerine bir fazileti vardr. Onun meleklerin zerine olan fazileti ok byk ve azametlidir. Buna dellet eden ise Cabir (r.a.)'dan rivayet edilen u sahih hadis -i eriftir: Cbir el-Ensr (r.a.) hazretlerinden rivayet olundu: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Allh Tel hazretleri, Adem Aleyhisselm ve onun zrriyetini yarattnda melekler: -"Ya Rabbi Sen onlar, 1-Yiyorlar, 2- iyorlar, 3- Nikh ediyorlar, 4- Biniyorlar, Olarak yarattn gibi, dnyay, onlar(a mahsus) kl; hireti de bizler iin kl (sadece bize mahsus et)" d ediler. Allh Tel hazretleri; -"Hayr! Ben, bizzat kudret elimle yaratp, kendisine ruhumdan flediim bir mahlkumu; kendisini yaratmak iin ol" dememle oluveren (melekler) gibi klmam" buyurdu. 231 Isa (A.) Daha erefli Ben derim ki: sa Aleyhisselm'n melekler zerine olan faziletindendir ki: Isa Aleyhisselm, Allh Tel hazretlerinin dem Aleyhisselm'a vermi olduu erefi ve fazileti, kendisinde toplad... nk Isa Aleyhisselm, anne tarafndan Adem Aleyhisselm'n zrriyetindendir... sa Aleyhisselm ayn zamanda meleklere mahsus olan erefi de kendi nefsinde toplad. Zira Allh Tel hazretleri, sa Aleyhisselm' yaratmak iin meleklere syledii 'jS "ol" emrini buyurdu. Bylece sa Aleyhisselm da oluverdi. Bundan dolay, meleklerde bulunmayan eref ve fazilet, sa Aleyhisselm'da vardr. Bunu anla! Te'vilt- Necmiyye'nin szleri bitti. 232 stinkfn En By Bil ki: Allh Tel hazretlerinin ibdetlerinden istinkf etmenin (ekinmenin ve kanmann) en by irktir.

rd'l-Akdi's-Selm l Mezy'1-Kur'n-'l-Kerim (Eb Sud Tefsiri) c. 2. s. 261. DrI-Ihy-u't-Trsi'l-Arab, Beyrut-Lubnn. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 136-137. et-Tevbe: 9/30. 229 en-Necm: 53/21-22. 230 en-Nis:4/1l, 231 Kenzul'l-Umml: 34620, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 137-138. 232 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 138-139.
226 227 228

Onun tevhidinden yz evirmektir; amellerin asl tevhd ve iman olduu gibi... 233 Kibir Sonra bil ki kibir, ktlklerin en bydr. Bundan dolay baz hadis -i eriflerde kibir, imann mukabili (karl) olarak zikredildi. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Hardal habbesi miskli kadar kalbinde kibir bulunan kii, cennette giremez... Kalbinde miskl-i zerre kadar iman olanda cehennem ateine girmez." 234 Kt Alkanlklar: Sa'd (k.s.) buyurdular: Sana; 1-ehvet, 2- Kibir, 3- Hrs, 4- Hased, kan ve cesedinde ruh gibi oldular. Eer bu dmanlar kuvvet kazanrlarsa; senin hkmnn ba olup; senin grlerini emirlerinin altna alrlar... (Nefis ve eytan...) 235 Hikye Kadi'nn biri bir gn Eb Yezd el-Bestm (k.s.) hazretlerine geldi. Dedi ki: -"Biz sizin bildiklerinizi biliyoruz; ama tesirini bulamyoruz (sizin gibi marifetin tesirinde kalamyoruz)" dedi. Eb Yezd el-Bestm (k.s.) hazretleri ona: -"Bir miktar, ceviz al, kabn boynuna takl Sonra ehrin iin de seslen: -"Bana bir tokat vuran herkese bir ceviz vereceimi" diye bar! Ta ki kabnn iinde hibir ceviz kalmayncaya kadar ar-pazar dola! Bunu yaparsan; bildiklerinin (vaaz ve tlerin) tesirini grrsn!" Bunun zerine kad efendi, byle bir eyi yapmaktan istifar etti. Allah'a tvbe etti. Eb Yezd-i Bestm (k.s.) hazretleri ona: -"Gerekten sen gnah iledin! Zira ben sana nefsinin kibrinden, gururundan kurtaracak eyi retiyorum; sen ise ondan Allah'a tvbe ediyorsun!" 236 Yamur Taa Tesr Etmez Sa'd buyurdu: Kimin t vereni hemen yan banda oldu. Hakk iiten herkes ondan t almaz. lminle ahrazvri vaazlar etme! Seni gnl darlyla dinleyenlere ilmin tesir etmez Zira yamur yadran bulutlarn grlts ve yamur talara hi tesir etmez. 237 Tevazu ibdettir Akll kiiye den vazife (kibir ve gururdan kap) mtevaz olmaktr. nk ycelik ve ykselmek, tevazuunun iinde (gizledir. Tevazu, ibdetin en faziletlisidir 238 Kurn- Kerime Balanan Hidyete Erer Yce Meali: Ey insanlar! Bakn; size Rabbimiz'den burhan geldi; size a-k bir nr indirdik...174 mdi kimler Allah'a iman edip buna sarlrlarsa, yarn onlar, taraf- ilhsinden mutlak bir rahmet iine koyacak, bir de fazl. Ve onlar, doru kendilerine varan bir yolun yolcusu ede cek. 175 239

233
234

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 139. Sahih-i Mslim: 132, u ibarelerle geiyor: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: - Kalbinde miskl-i zerre kadar iman olan da cehennem ateine girmez. Kalbinde hardal habbesi miskli kadar kibir ve byklk bulunan kii. cennette giremez..." smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 139. 235 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 140. 236 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 140. 237 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 141. 238 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 141. 239 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 141.

Tefsiri erifi: Hitap, btn mkellefler iindir. Olan; "Ey insanlar!" (Bakn;) size burhan geldi;" "Rabbimiz'den size indirdik.,." Peygamber (s.a.v.) hazretlerinin vastasyla... "Ak bir nr." 240 Burhan ve Nr Burhan'dan maksat, mucizelerdir 241"Nr"'dan maksat ise, Kur'n- kerimdir 242Yani size akl deliller ve nakl ahitler geldi. Sizin iin artk bir zr ve illet kalmad. Burhan, kiiyi matlba gtren delildir. 243 Kuran'a Nr Denilmesi Kur'n- kerime, "Nr" ad verildi. nk, Kur'n- kerim kalplerde iman nurunun olmasna sebeptir. Nur (k) ile eya grld gibi Kur'n- kerim ile de ilh hkmler beyn edilmektedir. mdi kimler Allah'a iman edenler," Kendilerine gelen burhn'in ekliyle Allah'a iman eder, "Onasarlrlarsa," Kt eyleri emreden nefs-i emmrenin emirlerine uymaktan ve eytann vesvesesine tabi olmaktan kap; Ona sanlrsa... "Yarn onlar, taraf- ilhsinden mutlak bir rahmet iine koyacak," man ve amelinin karl kadar kendi rahmetinden ona sevap verecektir. Vacibin hakkn kaza iin deildir. "Bir de fazl." Ona ziydeden bir de ihsanda bulunacaktr. Hibir gzn grmedii, hibir kulan iitmedii ve hibir beerin kalbine domayan (aklna gelmeyen) nimetler, ihsanlar vardr 244. "Ve onlar kendisine hidyet verecektir." Allh Tel hazretlerine... "Srt- mstakime..." Srt- mstakim 245, dnyada slm ve taattir. hirette ise cennet yoludur. Bu kavl-i erif, ' "hidyet verir" fiilinin ikinci mefldr. "hidyet verir" Mi, kendi basma iki mefl mteaddi olduu gibi, (harf-i cerri) ile de ikinci mefle mteaddi olur. (Mesl:) "Onayolu hidyet ettim" ve"Onayola gsterdim" denilir. "ona" kavl-i erifi ondan hal olur. zerine takaddm etti. Kendisinin zerine tehir edilmi olsayd; o zaman (hl deil de) sfat olurdu. Bu kavi-i erifin mans: Allh Tel hazretleri, kendilerine dnyada islm taat hidyet eder; hirette de cennetin yolunu hidyet buyurur. Allh Tel hazretleri onlar kendisine ed edip sonlandrr.... 246 Tasavvuf? Manlar Bu yet-i kerimede u iaretler vardr: Allh Tel hazretleri, her peygambere bir burhan ve delil verdi. Onunla mmetin zerine hccet ikme etsin diye... Allh Tel hazretleri Peygamber Efendimiz (s.a.v.)'n nefsini ondan burhan ve delil kld. nk peygamberlerin burhan kendi nefislerinin gayrisinde eyadayd. (Mesel:) Ms Aleyhisselm'n burhann asada ve kendisinden on iki su fkran tata idi... Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin ise, kendi nefisleri (varlklar) klliyen bir burhan idi 247
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 142. Burhan, zt- Muhammedi (s.a.v.) hazretleridir. Elmahl, c.3, s. 1539, 242 Nur-l Mbn, Kur'n- Kerimdir. Elmaiili: c.3, s, 1539, 243 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 142. 244 Sahih-i Buhr: 3005. Sahih- Mslim: 5050 245 Srat- mstakm, din ve slm eriatdr. Elmall, c.3, s, 1S39, 246 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 142-143. 247 Peygamber Efendimiz balangta bir hurma ktnn zerine kar hutbe okurdu. O hurma kt Reslllah'n ak ile dolup tamt. Resillah'm mbarek ayaklarnn altn pmek. Onun hikmet dolu szlerini iitmek, Onu ve ashabn seyretmek hurma ktne s anki ruh ve duygu vermiti. Ashab, Efendimize hutbe okumas iin derli toplu bir minber yaptlar. Yaplan minbere Resillah (s.a.v.)in kmasna hurma ktnn kalbi dayanamad. Ayrlk acs cierlerini yakt.
240 241

Gzleri Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin gzlerinin burhan olmas hakknda yle buyurdular: -"(Cemaatle namaz klarken) rk ve secdelerde beni gemeyin! (mamdan nce rk ve secdeye varmayn). Muhakkak ki, ben sizleri nmde grdm gibi (elbette) arkamda da g rrm!" 249 Basar (ve Grmesi) Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin basar (ve grmesinin) bur hann (u yet-i kerime beyn ediyor:) "Gz ne at, ne at." 250 Burnu Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin burunlarnn burhan oluu (hakikatini u hadis -i erif beyn ediyor:) Efendimiz (s.a..v) hazretleri buyurdular: -"Muhakkak ki ben. Yemen taraflarndan Rahmann nefe sini gryorum (kokluyorum)" 251 Dili Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin mbarek dillerinin burhan (olduunu u yet -i kerime beyn etmektedir:) "O necm'e kasem ederim indii dem ki airmad sahibiniz, aztmad da 2 Ve nevadan sylemiyor; 3 O sade bir vahiydir, ancak vahyolunur." 252 flemesi Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin tkrklerinin (ve flemesi nin) burhan olmas. (Sahabelerden Cabir r.a. hazretleri, Hendek gn bir kuzu kesip biraz hamur yapp ekmek piirip, Efendimiz s.a.v. hazretlerini ve beraberinde onun yannda bulunan be-on kiiyi yemee armay dnd. Gidip bu arzusunu Efendimiz s.a.v. hazretlerine iletti. Efendimiz s.a.v. hazretleri, Hendek kazmakta olan btn sahabelere seslendi: -"Ey Hendek ehlil Muhakkak ki Cabir bir ziyafet hazrlad. Haydi hazrlann hep beraber (ona) gidiyoruz!" buyurdular... Hazret-i Cbir r.a. ard, utand, kzard. nk onun hazrlad yemek be-on kiilikti. En fazla yirmi kiilik olsun. Binden fazla olan Hendek ehline nasl ziyafet verecekti? Bunun devamn Cabir r.a.'dan dinleyelim...) 253 Cbir (r.a.) buyurdular: -"Hendek gn, Efendimiz (s.a.v.) hazretleri emrettiler: -"Hamurunuzu ekmek yapmayn ve kazannz da ben gelinceye kadar kesinlikle indirmeyin!" Sonra Efendimiz (s.a.v.) hazretleri geldi. Hamura fledi ve tkrn srd, bereketlenmesi iin dua etti. Sonra kazann bana geldi. fledi, tkrn srd ve bereketlenmesi iin dua etti. Sonra Cabir (r.a.) hazretleri Allah adna yemin ettiler. Hepsi o yemekten yediler. Kendileri bin kiiydiler. Hatta hepsi doyup sofray terk ettiinde ve oradan ayrldklarnda bile hala kazanmz fokur fokur kaynyordu ve tamak zereydi. Hamurumuz ise hl eskisi gibiydi." 254
Hurma kt, Reslllah'n ayrlna dayanamayarak alad. Btn ashab deve sesine benzeyen alamasn iitti. Resillah g idip, onu sevgi ile kucana ald. Bir ocuk gibi onu okad. Ktk, sevgi ile ba okanan ocuk gibi usland... smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 144. 248 Kenz'l-Umml: 20497, 249 Msned-i Ahmed: 8571, Bu hadis-i erifin asl yledir. Ebu Hreyre (r.a.)'dan rivayet olundu. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, insanlara yle buyurdu: -"Namazlarnz gzel (ve ihsan ile) kln. Muhakkak ki ben sizleri arkamda da gryorum; nmde grdm gibi..." Msned-i Ahmed: 8571, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 144. 250 en-Necm: 53/17. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 145. 251 Msned-i Ahmed: 10555, deiik lafzlarla: -"Ben Yemen tarafndan Rabbinizin nefesini gryorum (kokluyorum)" Msned -i Ahmed: 10555, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 145. 252 en-Necm: 53/1-4, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 145. 253 Bu hadis-i erifin ba taraf olan bu ksm Ruhu'l-Beyn tefsirinde yoktur. Feth'l-Bri kitb'l-Maz, Riyazu's-Slihn: 518, gibi salam kaynaklarda mevcuttur. Btnlk kazanmas iin, buraya aldm. 254 Riyazu's-Slihn: 518, "Kside-i Brde" Srini Harput hazretleri, -"Eer benzeseydi; Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin kadrine m'cizeleri byklk cihetinden; elbette arld zaman mbarek ismi, rm kemikleri diriltirdi." (Kasde-i Brde, 46. beyi) Beytin erhinde yle buyurmaktadr:
248

Tkr Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin tkrnn burhan oluu: Hazret -i Ali (r.a.)'n gzlerine tkrn srd. Hazret-i Ali (r.a.)'n gzleri aryordu. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin tkr -yle gzleri, Hayber gn iyileti. 255 Eli Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin mbarek ellerinin burhan oluu. Allh Tel hazretleri buyurdu: "Sonra, onlar siz ldrmediniz. Ve lkin onlar Allah ldrd. Attn vakit de sen atmadn. Ve lkin Allah att... Hem de m'minlere, tarafndan, gzel bir imtihan ge irtmek iin... Hakikat, Allah semdir, almdir." 256 Talarn Tebih Okumas etti. akl talan, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin elinde tebih eyh Attr (k.s.) buyurdular: (2/333) O zti pak ve temiz olan Yce Resul (s.a.v.) hazretleri, btn zerrtiyle davet ediyordu. Onun avucunda akl talar, Allah' tebih ediyordu. 257 Parmaklar Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin parmaklarnn burhan; E -fendimiz (s.a.v.) hazretleri, parmaklaryla "ay"a iaret etti. Ay ikiye blnd. Hatta "Hra da" ayn iki parasnn arasnda grl-d 258
Hazret-i Cbir (r.a.). Efendimiz (s.a.v.) hazretlerini ve ashabn yemee davet etmek iin bir koyun kestiinde, iki kk olu vard. By evde deildi. Byk olu eve geldiinde kk kardeine sordu. -"Babamz, koyunu nasl kesti?" Kk kardei ona; -"Gel babamn koyunu nasl kestiini sana gstereyim?" dedi. ocuk, abisinin ellerini, ayaklarn ve gzlerini balad. Ve ba eline alp onu kesti. ocuk, koa koa annesine gidip durumu anlatt. Annesi alad. ocuk annesinden korktu, kat. Kaarken damdan dt ve ld. Anneleri bana gelen musibete sabretti. En azndan. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri ve ashab gelip yemeklerini yiyip gidinceye kadar, hibir eyi belirtmemeye niyet etti. Oullarnn cenazelerinin zerine bir bez serip evlerinin en karanlk ve kapal yerinde saklad. Yemekler piti. Efendi miz (s.a.v.) hazretleri ve sahbi geldiler. Sofralar serildi. Tam yemek hazr olduunda, Cebrail Aleyhisselm geldi. -"Allh Tel hazretleri, sana bu yemekleri Cbir'in iki oluyla beraber yemeni emre diyor!" dedi. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, Cbir (r.a.)'a iki olunu getirmesini bildirdi. Cbir (r.a.) hazretleri, eine geldi. Oullarn sordu. Kadncaz; -"u an burada hazr deiller!" dedi. Cbir (r.a.) Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine geldi: -"u an evde yoklar, ya reslallh!" dedi. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri; -"Bulun getirin!" diye emretti. Cbir (r.a.) hazretleri, hanmna geldi. ocuklar bulmasn yoksa Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin yemekleri yemeyeceini s yledi. Kadncaz, oullarnn bana gelenleri anlatt. Cbir (r.a.) hazretleri, alayarak Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine geldi. Oullarnn bana gelenleri haber verdi. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri tefekkr etti. Cebrail Aleyhisselm geldi. Allh Tel hazretleri, sana o ocuklarn dirilmesi iin dua etmeni emrediyor ve buyuruyor: -"Senden dua ve bizden icabet etmek;!" diyor. Efendimiz {s.a.v.) hazretleri, o ocuklarn hayat bulmas iin dua etti. yerjnin ler hayat buldular, diriiip ayaa kalktlar. Geldiler, Efendimiz, nnda oturup onunla beraber yemek yediler. erh'l-Kasdef - Ahmed ElHarput, en-Necm: 53/1-4, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 146-147. 255 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 147-148. 256 El-Enfl: 8/17, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 148. 257 Eb Cehl'in avucundaki, talarn Peygamber Efendimizin iaretiyle ehdet kelimesi getirdiklerini Mevln Hazretleri yle dile getirmektedir: "Eb Cehl'in elinde ta paralan vard. Ey Ahmed; bu nedir abuk syle dedi." "Eer peygamber ve gklerin srrndan haberdr isen avucumda sakl ey nedir?" "Hazreti Peygamber buyurdu ki: Nasl istersen? Onlarn ne olduunu ben mi syleyeyim, yoksa bizim hak ve doru olduumuzu onlar m sylesin?" "Eb Cehil bu ikincisi daha ndirdir dedi. Reslllah (s.a.v.) de evet, Allah, ok kuvvet ve kudret sahibidir buyurdu" "Ebu Cehlin avucu iinde her ta paras bil tevakkuf Kelime-i ehdet sylemeye balad." "Talarn her biri. (L ilahe illallah, Muhammedn reslllah) dedi." Tathiru'l -Mevlev, erh-i Mesnevi" c. 4, s. 1060 Peygamber Efendimiz (s.a.v)'in huzuruna bir arab geldi ve: -"Senin peygamber olduunu ne bilebilirim?" dedi. Reslllah (s.a.v.): -"Eer u hurma aacnn salkmn arsam (o da eilip yanma gelse) Benim Reslllah olduuma ahitlik eder misin?" diye so rdu. -"Evet, iman ederim" dedi. Peygamber efendimizin iareti ile hurma salkm eilmeye balad ve Peygamber Efendimiz (s.a.v.)in nne gelip durdu. Efendimiz (s.a.v.) ona: -" (Yerine) dn," dedi. Aacn Peygamber Efendimizin emrine itaat ettiini gren o k imse hemen Mslman oldu. Tuhfe'l-Ahvezi c. 10 s. 102, Bu konuda geni bilgi iin "islm'da evre ve Ekoloji" isimli almama baknz. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 148. 258 Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin iaretleriyle ay ikiye blnd. Mu'cizeyi m'min ve mrik bir ok insan grd... Sahabe, Tabin ve Mteahhirn (daha sonraki dnemde yaayanlar)'den bilinen mfessirlerin hepsi bu konuda ittifak etmilerdir. Haber me hurdur, sahabeden bir hayli kimse rivayet etmitir. Bunlar arasnda Hz. Ali, Ibn Mes'ud, ibn Abbas. Huzeyfe, Enes, Cbeyr b. Mut'im. Ibn mer ve daha bakalarn sayabiliriz. Geri bn Abbas ve Enes gibi bazlar bu olaya bizzat ahid olmamlardr. Zira Ibn Abbas henz d nyaya

O Ay'a iaret etti. Ay onun iaretiyle ikiye blnd. Ayn ona muhabbeti vard. Onun emriyle hareket etti. Parmak Aralar

259

Parmak aralarnn burhan oluu; Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin parmaklarnn arasnda su pnarlar kaynard. Hatta mbarek parmak aralarndan akan sudan iildi. Byk bir cemaat o sudan iti. 260 Sadr (Mbarek Gs) Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin mbarek sadrlar (gslerinin) burhan; Efendimiz (s.a.v.) hazretleri namaz kldklar zaman; alamadan dolay, gsnden kaynayan tencerenin sesine benzer bir ses iitilirdi. 261 Kalbi Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin gzleri uyurdu; ama kalbi uyumazd. Allh Tel hazretleri buyurdu: "Gzn grdn kalp tekzb etmedi. 262 " erh etmedik mi senin iin barn 1 Ve indirmedik mi senden o brnz -K zar etmiti btn zahrn -3 Ve ykseltmedik mi senin zikrini? 4 Demek ki zorlukla beraber bir kolaylk var! s Evet, o zorlukla beraber bir kolaylk var! 6 0 halde boal-dn m yine kalk yorul 7 Ve ancak rabbine rabet et, hep Ona doru 263 "Ve hakikat bu (Kur'an), rabbul lemin in phesiz bir tenzilidir 192 Onu Ruh - Emn indirdi193 Senin kalbin zerine ki o mnzrlerden olasn 194 Ak parlak Arab lisan ile!195 264 Mi'rac Bu burhanlarn mislleri, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin hayatnda oktur. Burhanlarn en byklerinden biri de Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin sem'ya ykselmesi ve mirc'a kmasdr. Efendim iz (s.a.v.) hazretleri, "Kaabe kavseyn"i at. Bali oldu. Ve hatta "Ev edn"yi geti. Bu, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin btn nefsinin klliyyen burhan olmasndandr...Kendisinden nce gnderilen peygamberlerin hibirine verilmeyenler, kendisine verildi. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine vahiy geldikten sonra Arap ve acemin (Arap olmayanlarn) en fashi oldu. Daha nce mm idi. Kitap nedir, imn nedir bilmezdi. 265 Hangi burhan bundan daha kuvvetli, daha zahir ve daha aktr? Allh Tel hazretleri, onun sebebiyle bu mmete ikram etti. Ve onlara minnet (iyilik) ve ihsanda bulundu. 266 Hakk man Onlardan kim, takld iman ile deil de, Allh Tel hazretlerinin nuruyla hakk iman ile iman ederse; sfat leminde kendisini inayet cezbeleri tutar. Eer kendisine 1- Rahmet eder, 2- Fazilet verir, 3- Kt sfatlardan temizler, 4- Saf ve duru bir hale getirirse; 5- Ona Kur'n- kerimin nuruyla hidyet nasip eder, 6- Onun ahlkiyle hakik ahlaka sahip klarsa; (ite o kii,) Cenab - Allah'a yaklar... 267 Emir ve Yasaklar

gelmemiti, Enes de Medine'de o sralarda drt be yalarnda bulunuyordu. Fakat yetin tefsirinde olay sahih olarak rivayet etmilerdir. bn Mes'ud, Cbeyr b. Mut'm ise bizzat ahid olarak rivayet edenlerdendir. Bu konu da el-Kamer sresinde geni bilgi verilecek inallah, oraya baknz. Mtercim. 259 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 149. 260 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 149. 261 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6 / 149. 262 En-Necm: 53/11, 263 eI-tnirh: 94/1-8, 264 e-ur:26/+9Z-195, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 150. 265 Musannif hazretlerinin bu aklamalar u yet-i kerimenin mealidir: "Ve ite sana byle emrimizden biz Ruh vahyettirdik; sen kitab nedir, iman nedir bilmiyordun ve lkin biz onu bir nr kldk! Onunla kullarmzdan dilediimize hidayet vereceiz ve emin ol sen her halde doru bir yola aryorsun." (e -r: 4Z/52) 266 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 150-151. 267 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 151.

Allh Tel hazretlerine sarlmakla, slik, srt - msta-Kmden (yryerek;) Kerim olan Allh Tel hazretlerine varr... Bundan dolay bidayette elbette kula ameller ve kazanlar lazmdr. Kul, ilh kitaplarda vrid olan emirlere, nebevi snnetlerde varid olan snnet-i seniyyeye mutlaka tabi olmaldr. (Vefat edip) Allh Tel hazretlerinin mahza fazl- keremine kavuuncaya kadar ve mntehi oluncaya kadar devam etmelidir. Neticede o-nun ilerinde tasarruf eden Allh Tel hazretleri olmu olur. Bundan dolay Efendimiz (s.a.v.) hazretleri dua ederken yle buyurdular: -"Allh'm Gz ap kirpmcaya kadar ve bundan daha az bir sre olsa bile beni nefsimin elinde brakma!" 268 Mrd'in Mezhebi Baz bykler buyurdular: -"Mrid, mezhebi olmayan kimsedir." Yani mrid, (mctehidlerin ruhsatlaryla deil, azimetleri 269 ve) szlerinin en meakkatlisi ve btn mezheplerin iinde en zoruyla amel eder. (Mesel:) Mrid, eer Saf mezhebinde ise, burun kanamasndan veya kan aldrd zaman ya da herhangi bir yerinden kan kmasndan dolay bile, hemen abdest alr. Mrid, eer Hanefi mezhebinde se, kadna dokunduu zaman bile, hemen gidip abdest alr. 270 Btn Temizlenir Btnn (i lemin) nurlanmasi; ancak zikir, ibdet ve marifetin nurlaryla hsl olur. Buna hlis olan ibdet ta'yin olundu. Sen ibdetlerini halis niyetle keml ekliyle ed ettiin ve snnet-i seniyye zere hizmet ettiinde, kendisinden ehvetlerin habaset ve pisliini izle edip gidermek ve kt ahlaklar temizlemekle btnn (ve kalbi) parlatp temizlersin... 271 Zikir Ehli Tevhd amellerin en faziletlisidir. insan saadete ulatrr. Hadis-i erifte buyuruldu: -"Muhakkak ki o dilleri, Allh Tel hazretlerinin zikriyle slak olanlar, (elbette) gler olduklar halde cennete girerler." 272 Kabir ve Ner Hadis-i erifte buyuruldu: "L ilahe illallah" (Allah'tan baka ilh yoktur, diyen tevhid) ehline kabirlerinde vahet (yalnzlk) yoktur. Nerlerinde (kabirlerinden kalkarlarken de onlara yalnzlk) yoktur. Sayha annda sanki ben onlara bakyorum. Onlar balarnn zerinde topra silkeliyorlar. Ve; 273 "Bizden hzn gideren o (yce) Allah'a hamd olsun" diyorlar. Muhakkak ki bizim Rabbimiz elbette gafur ve ekrdur. Bu hadis-i erife gre, meyih-i kiram bu yet-i kerimeyi te'vil ettiler. "Ho memleketin nebat, Rabbinin izniyle kar. Fenasnn ise, kmaz; kan da bir eye yaramaz. kredecek bir kavim iin, yetleri byle tasrf ederiz..." 274 Allah'm! Bizleri, zikredenlerden ve kredenlerden eyle Bizleri gafillerden eyleme! Amin! 275 Kelle'nin Miras Yce Meali: Senden fetva istiyorlar. De ki: Allah size Kelle (b abas ve ocuu olmayan) hakknda yle fetva veriyor: "Bir kii lr, ocuu yok; bir kz kardei var. Buna terekesinin yans. 0 da buna vris olur, Bunun ocuu yoksa. Eer iki kz kardei varsa, bunlara onun terekesinden te ikisi... Eer erkekli diil i kardeleri varsa, o vakit

268

Kenzu'I-Umml: 5075, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 151-152. 269 Drt mezhebin her birinin ruhsat ve azmet taraf vardr. Ruhsat, kolay tarafdr, azmet zor tarafdr. Zaten mezheblerin amel konulardaki ihtilaflarn asl sebebi de budur. Bu konuda, Hzr Aleyhisselm'm kendisine talm buyurmas ve retmesiyle 'imam a'rn (k .s.) hazretleri, "Mizn'l-Kbr" isimli kitab yazd. Bu mbarek kitab, drt mezhebin her birinin ruhsat ve azmet taraflarn aklayp, meakkat tarafy la amel etmek isteyen mridlere k verip yol gstermektedir. Mizn'l-Kbr ok gzel bir ekilde tasnif edilmitir. Mezhebleri b irbiriyle kartrmadan, anlalr bir ekilde beyn etmektedir. Tek cilt olan bu kitab, okumanz tavsiye ederim. Mtercim. 270 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 152. 271 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 152. 272 Kenzu'l-Umml: 1904, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 153. 273 Kenzu'l-Umml: 176, 274 el-A'rf: 8/58, 275 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 153-

erkee iki dii pay kadar." aryorsunuz diye Allah size beyan buyuruyor. Allah her eye alimdir.176 Tefsiri- erifi:

276

"Senden fetva istiyorlar." Senden "Kelle" hakknda fetva istiyorlar. "De ki: Allah size Kelle (babas ve ocuu olmayan) hakknda yle fetva veriyor." mbhem (ve kapal) olan bir eyi beyan etmek ve mkili akla kavuturmaktr. "El-Kelle" aslnda "Acz ve zayif dm, gc ve kuvveti kaybolmu" mansnda masdardir. O da, eyadan kuvvetin gitmesi ve gcn kayp olmas, demektir. Daha sonra, baba ve ocuk cihetinin dnda olan akrabalk iin istiare yoluyla kullanld. (Bu manda istiare; baba ve evldn dnda olan akrabalara) akrabaln izafeti zayf olmasndan dolaydr. silki "Kelle" kelimesi, vefat edip, geride baba ve evlt brakmayan kiiler hakknda kullanlr. Ve geride kalan (miraslarn arasnda) evld ve babas olmayan kiiye denilir. Burada dik "Kelle"den murad, kinci mandr. Yani vefat edip, kendisine anne ve babas miras olmayan veya evldndan biri kendisine miras olmayan, kii demektir. 277 Sebeb-i Nzul Rivayet olundu: Cabir bin Abdullah (r.a.) hazretleri, hastaland. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, kendisini ziyaret etti. O: -"Ya Reslallh (s.a.v.)! Ben kelleyim yani geride ne bir evld brakyorum ve ne de anne ve babal Malm konusunda nasl yapaym?" dedi. Bunun zerine bu yet-i kerime nazil oldu.278 Kz Karde Varis Olur "Bir kii lr..." (2/334) istinaf cmlesidir. Fetvay aklamaktadr. "Kii" kelimesi, mezkr ve kendisini tefsir eden fiille merfu'dur. Ve u kavl-i erif ise: "ocuuyok...." Onun sfatdr... Yani kii ister erkek ve ister kz olsun evlt-siz olarak vefat ederse, demektir. "Bir kz kardei var." Bu cmle, "ocuu yok...." Kavl-i erifinin zerine matuftur. Veya hl cmlesidir. Kz kardeten murad, sadece anneden olan kz karde deildir. nk onun iin sadece sds (alt -bir 1/6) pay vardr. 279 Kelle Durumunda "Buna terekesinin yars..." Feriz ile... Dierleri ise asabenindir. 280 Eer asabesi yok i-set redle hepsi onundur. 281 Kz Kardeine Varis Olur O"Bu farz edilen erkek kii, "Buna vris olur," Bu sz edilen kz kardeine varis olur. Kendisi kalmakla kz kardei vefat ederse... "Eer bunun (kz kardein) ocuu yoksa." ster erkek, isterse kz olsun... Burada erkek kardein kz kardee varis olmasndan murad, btn maln korumak iindir. Bunun (erkek kardein kz kardee varis olmasnn) art, kz kardeinin hi evldnn (evldnn evldnn 282 klliyen olmamasdr. Yani asla mirass yoktur, demektir. nk kz ocuunun bulunmasyla mirasnn varl tahakkuk etmi
smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 154. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 154-155. 278 Sahih-i Buhri: 187. Sahih-i Mslim: 3034, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 155. 279 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 155-156. 280 Asabe hakknda tercmemizin c. 4. s. 537-538 sayfalara baknz. 281 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 156. 282 "evld", veya mfred sgasi ile "ocuk" kelimesi, kiinin z ocuklarna, ocuklarnn ocuklarna, onlarn ocuklarna aaya doru indike btn furuna geerlidir. Evld kelimesi, sadece kendi z olu veya kz mansnda anlalmamaldr. Bu anlay, Usl -u fkha aykrdr. Hatta lgat ilmine bile ters der. Yoksa bir kz kardein kendi z olu veya kz olmayabilir; ama eer torunlar (olunun veya kznn ocuklar) varsa, erkek karde sakt olur, ona miras olamaz. nk evld vardr. Evld varken kardei, kendisine miras olamaz... Mtercim.
276 277

olur.283 Kz Kardeleri oksa ' O "Eer iki kz kardei varsa..." Birinci artn zerine atftr. Kz kardeler iki veya daha fazla olurlarsa... "Bunlara onun terekesinden te ikisi..." 284 sneteyn Zamir, kardelik ile miras olana rcidir. Mennes ve tesniye gelmesi ise man itibariyledir. "ki iseler..."fiilinin sonunda bulunan) tesniye elifi tesniye mansna dellet ettii halde, {iki kz karde mans anlald halde) burada ayrca "iki kii" kelimesinin zikredilmesi; hkmn deimesinde itibr edilenin say olduunu, kklk veya bykln olmadn tembih iindir. (Kz kardein bir haftalk, dieri de krk yanda olsa bile yine ikisi birbirine eit pay alrlar...) 285 Kelleye Miras Karksalar "Ve eer varsalar..." Karde yoluyla (kelleye) miras olanlar. "Kardeler," Kark iseler, "Erkekli ve diili..." "Kardeler," kelimesinden bedeldir. Bunun asl, "Eer onlar erkek ve kz kardeler varsalar..." eklinde olmasyd. Mzekkerin mennes zerine galebe siyle "kz kardeler" kelimesi hazfedildi...) "O vakit erkee vardr." Onlardan... ki dii pay kadar." Terekeyi ta'sb yolu zere taksim ederler. Bu yet-i kerime, Allah'n kitabnda ahkm hakknda nazil olan son yet-i kerimedir 286 Feriz Rivayet olundu: (Hazret-i Eb Bekir) Sddk (r.a.) hutbede buyurdular: Muhakkak ki Allh Tel hazretlerinin Nisa sresinde feriz konusunda ilk indirdii yet -i kerimeler; 1- Evtd, 2- Koca, 3- Kar, 4- Ana bir kardelerdir. Nisa sresinin son yet-i kerimesinde ise; 5- Ana baba bir kardeler. 6- Veya baba bir kardelerdir.... Enfl sresinin sonunda beyn edilenler ise, 7- Zevi'l-Erhmdr,.. 287 Beynn Hikmeti "Allah size beyan buyuruyor." 1 - Kellenin hkmn beyan ediyor. 2- Hkmlerini, 3- eraitini beyn ediyor... 4- Miras, feriz ve kellenin cmlesinde olduu ilh ahkm size aklyor; nk: "aryorsunuz..." Bu konularda saptmanz istemedii iin size aklyor. Bu cmle muzf in hazf zerine mefr lehtir. Bu, "armamanz iin" kavli erifinin takdiriyle (v) l -i
Kz ocuu varken, kardeleri kendisine miras olamazlar... nk evld vardr. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fati Yaynevi: 6/ 156-157. 284 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 157. 285 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 157. 286 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 157-158. 287 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 158-159.
283

nfiyenin hazfmden daha yidir, daha ok kullanlyor. "Allah her eye..." Btn eyay, sizin hayatlarnz ve lmlerinizin durumlarn da kendisine taalluk ettii hallerinde cmlesinde olduu her eyi tam olarak; "Alimdir." limde mbalaa derecesindedir. Allh Tel hazretleri, si -zin maslahat ve menfaatinize olan eyleri size beyan 288 ediyor 289 Tasavvuf Manlar Bu yet-i kerime'de (unlara) iaret edildi: Allh Tel hazretleri, terekelerin taksimini yapmay; Peygamber Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine brakmad. (Kendisi taksim etti 290 Halbuki Allh Tel hazretleri, islm dininin erkn olan;
Feriz ve Miras yetlerinde ve Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin uygulamlannda intikl hakk (yani babasnn salnda vefat eden kiinin yetim ocuklarnn, dedelerinden babalarna gelecek olan hakkn kendilerine intikl etmesinin) olmadna bir nas yoktur. Alimlerin ounun sz, babasnn salnda vefat eden bir kiinin ocuklarna hibir hakkn intikl etmeyeceine dairdir. Yani bir kiinin evld sulbiyye (kendi z olu) ile beraber olunun evld bulunursa, olunun evldna hibir ey dmez (Fetev -yi Hindiyye c. 6, s. 448) yani lmle kiinin miras ile ilgisinin kesildiine dair fetva vermilerdir. Fakat bu fetv'nn delili nedir? Bu fetva ne derece ihtiyal ara cevb verebilmektedir? Kur'n- kerim ve snnete ne derece uygundur? Bu ada insanlarn slm dininden soumasna sebeb olmuyor mu? "lstihsn" bir delil olarak kabul eden Hanef mezbehine uygunluu nedir? Ve bunlara benzer sorulara cevb verilmesi gerekir. .. Halbuki Allh Tel hazretleri "sizin evldnz" diyor. Evld, kelimesi, kiinin z ocuklar, ocuklarnn ocuklar, onlarn ocuklar olmak zere kiinin zrri-yetinden gelen herkese mildir. Her evld, kendi vastasyla babasna balanan ferilerini meneder. Sakt eder. Kendi furu olmayan etkileyemez. Kendi kardelerinin ocuklarnn babalarndan kendilerine intikal edecek olan hakk almalarna mani olamaz... Bir kiinin kendi z olu ve kz evld olduu gibi, olunun ve kznn ocuklar da kendi evlddr. u hadise yaand: Mehmed Efendinin Hasan ve Ali adnda iki evld vard. Bunlar okuttu bytt ve evlendirdi bunlardan Hasann olu ve iki kz vard. Hasan ie giderken kaza geirip ok ackl bir ekilde arabann iinde yanarak can verdi. Olunun yanarak vefat ettiini duyan baba kalb krizi geirdi. Ve ayn gn vefat etti. Ali efendi babasnn malnn ve mirasn taksimi iin; gidip hocalara fetva dant. Hoca lar, ona; "Btn mal senindir; senin yeenlerine (babandan iki saat nce len kardeinin ocuklarna) mirastan hibir pay yoktur. Sen varken onlara miras dmez," dediler. Ali ard. Eve geldi. Hanmna ve ocuklarna durumu anlatt. Onlarn houna gitti. Hanm; zaten ben eltimden nefret ediyorum, iyi oldu, dedi. Ali kardeinin ocuklarna mirastan pay vermek istediyse de hanm ve ocuklar ona mani oldular. eriatn em ridir, diyerek babasndan iki saat nce len kardeinin ocuklarna hibir hak ve pay vermedi. Hasan efendinin hanm binbir zorlukla ocuklarn bytt. Dilenmez dilenci oldu. Gidip babasna snd. ocuklar byd zaman, onlara durumu olduu gibi anlatt. Amcasnn mallarn ellerinden aldn syledi. Hasann ocuklar amcas Ali efendiye gelip, babalarnn payn istediler. O da direndi. "Siz dede mahrumusunuz" dedi. Hasann bir olu silhn ekti amcasn ve iki olunu birden ldrd. Bylece en yakn akrabalarn arasna mal taksimatndan dolay kan davas girdi... Miras'n bu sosyal ve insan ynn gz nne alan Msr limleri, dede mahrumu olmadna dair fetva verdiler. Bu gn Msrn mer kanunlarnda babasnn salnda vefat eden kiinin mirastaki btn hak ve paylan kendi furuna intikl eder diye maddeler var. Allh Tel hazretleri, yetimler hakknda; !Hem, titresin o kimseler ki, arkalarna elleri ermez, gleri yetmez bir zrriyet brakacak olsalard, onlara kar korkacaklard. O halde, Allah'tan korksunlar ve salam sz sylesinler." En -Ns: 4/9) buyurmaktadr. Kur'n- kerim ve Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin hadis-i eriflerinde sarahaten ve zmnen "dede mahrm"u diye kayt yoktur. Msr limleri, intikl hakknda Feriz ilminin "mnsaha faslna" gre yapmaktadrlar. Mnsaha terekenin taksiminden nce, miraslarn birinin veya bir kann daha lmeleri ile bunlara den hi sselerin kendi miraslarna kalm olmasdr. Mesel Ahmed adnda bir kiinin be ocuu var. Ahmed Efendi vefat ediyor. Onun brakt terekenin taksimat daha yaplmadan olu Osman ve Ali vefat etti. Ali bekard ocuklar yoktu. Osmann ise iki ocuu vard. Buna gre, Ali drlr. Osman'n hisseleri ise kendi varislerine intikl eder. Babasnn hayatnda evld brakarak vefat eden bir kiinin durumu da aynen byledir... O yaam olsayd alaca terekeden alaca miras pay onun varislerine intikl eder... Her eyin dorusunu Allah bilir.... 289 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 159. 290 Ferazm usul (kk) on betir. Bunlardan yedisi Allah'n kitabndan beyn edildi. Be'i Reslllh (s.a.v.)'n snnetindendir. ' icm' iledir. Allah'n kitabnda olanlar; 1- Evld; 2- Ebeveyn evld ile beraber, 3- Ebevyn evld olmakszn, 4- Koca, 5- Hanmlar, 6- Anne bir kardeler, 7- Anne ve baba bir kardeler ve baba bir kardeler... Raslllah (s.a.v.)'n snnetinde bulunan be pay; 1- Vel yani Azad olunan klenin miras, 2- Kzlarla beraber kz kardeler asebe olarak, 3- Feraizda Ehlini ilhak edip geri kalann da erkeklere verilmesi 4- Ninelere yedirmek, 5- Kz ocuuna yan, olun kzna sds, dierleri kz kardee verilmesi, cm ile sabit olanlar, 1- Oul ve kz bulunmad zaman, olun olunu oul yerine, kzn da kzn yerine koydular. 2- Baba bulunmad zaman dedeyi babann yerine koydular. 3- Baba ve anne bir kz karde bulunmad zaman, baba bir kz kardei anne ve baba bir kz kardein yerine koydular. Daha geni bilgi iin El-Hidye'ye baknz. Mtercim.
288

1- ahadet kelimesini, 2- Namaz, 3- Zekt, 4- Orucu 5- Haca; Beyn etmeyi Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine brakmakla beraber... Ve eratn hkmlerini tayin ve beyan etmeyi de Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine brakt ve; "Bir de Peygamber size her ne emir verirse tutun, nehy ettiinden de sakinini" 291buyurdu. Yine Allh Tel buyurdu: "Ve biz sana da bu zikri indirdik ki kendilerine indirileni insanlara (aklayp) anlatasn 292 Allh Tel hazretleri, terekenin (mirasn) taksimini kendi nefsinin velayetine verip kendisi yapt. Efendimiz (s.a..v) hazretleri buyurduklar gibi: -"Muhakkak ki Allh Tel hazretleri, (mirasn taksiminde) hibir mukarreb melek ve mrsel nebiyye raz olmad. Terekelerin taksimini kendisi stlendi. Ve her hak sahibine hakkn verdi. yi biliniz ki vrise (artk) vasiyet 293yoktur." 294 Terekenin Taksimat Tereke (ve mirs'in) taksimini Habib-i edibine brakmad. (Bunun bir ok sebepleri vardr:) 1- Dnya insana ssl gsterilmitir. 2- insan dnyann ssne esirdir. 3- Tabiat cab mal insann ok sevdii eydir. 4- Nefislerin cibilliyeti an cimrilik zerinedir. 5- Eer terekelerin taksimi, 6- Hak sahipleri ve alacaklar miktar hakknda nass (Kur'n - kerimin yetleri olmasayd; 7- Mirasn taksimi Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine braklm olsayd; 8- 0 zaman elbette eytan baz kiilerin kalbine Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin nefretini ve dmanln koyard. 9- Bu da (pek ok kii iin) kfr olurdu.... Hadis -i erifte buyuruldu: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Sizden biriniz m'min olmu olamaz; t ki ben, ona, nefsinden, malndan, evldndan ve insanlarn hepsinden daha sevgili olmadka...(Beni her eyden daha ok sevmedike iman etmi olamaz)" 295 Huneyn gn baz "Ensr" genlerinin kalblerinde mal sevgisi vaki olduu gibi... 296 eytann Fitnesi Hneyn gn, Allh Tel hazretleri, peygamberi (s.a.v.) hazretlerine Hevzin kabilesinin ganimetini nasb ettiinde, Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, Hevzin kabilesinin ganimet mallarndan, Kurey'e bol bol datt. Hatta Kurey'lilerden birine yz deve verdii oldu. Bunun zerine Ensr'n bazlar: -"Allh Tel, Peygamber Efendimiz (s.a.v.)' balasn! Bizi terk etti. Halbuki bizim kllarmzda hl dmann kan damlarken... (0 mal Kurey'lilere veriyor...) dediler. (2/335) Enes (r.a.) buyurdular: -"Ensr'm konumalar. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine iletildi. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri Ensr deriden yaplm bir adrn altnda toplad. Ensr'dan oraya toplanmayan hibir kimse kalmad. Ensrn dnda da kimse yoktu o adrn altnda... Hepsi toplandklarnda Efendimiz (s.a.v.) hazretleri onlara geldi. Ve yle buyurdular: -"Sizden bana ulaan haber (in asl) nedir?" Ensr (r.a.) hazerti buyurdular: -"Ya Reslallh (s.a.v.)F Bizim re'y (ve gr) sahiplerimiz (olgun ve yallarmz) bir ey sylem ediler? Ama aramzda yalan gen olan baz insanlar, yle yle sylediler..." (Ve onlarn syle diklerini bildirip zr beyn ettiler..) Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, o szleri syleyenlere yle bu yurdu: -"Ben kfrden yeni dnm baz kiileri slm'a sndrmak iin kendilerine mal veriyorum!" Veya yle dedi: -"slm'a snmalarn istediim kiilere mal veriyorum! Siz rzi olmaz msnz ki, insanlar mallarla
El-Har: 59/7, en-Nahl: 16/44, 293 Snen-i Nes; 3587. deiik lafzlarla... 294 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 160-162. 295 Sahih-i Buhri: 14. 296 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 162-163.
291 292

memleketlerine dnsnler, sizler de Reslullah ile evlerinize dnn? Vallahi sizin kendisiyle dndnz onlarn kendisiyle dndkleri (mallardan ok) hayrldr!" Ensr: -"Evet! Ya Reslallh (s.a.v.)! Biz rz olduk!" dediler 297 Bylece Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, eytnn baz gen ensrin kalbine koymu olduu vesveseyi bu iltifatlarla izle edip giderdi. Eer terekenin (ve mirasn) taksmi Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine braklm olsayd; elbette ta hir zamana kadar bu mmetin nefislerine er ve fitne koymaya alr, mecali olurdu. Bu durumda zr btn halka bulat iin onlarn nefislerini hayt halinde ve lmden sonra bile izle etmek ve temizlemek mmkn olamazd. Allh Tel hazretleri, mirasn nasl taksim edileceini zerine ald. Kitabnda kimlerin ne kadar pay alacan ve alamayacan beyn etti. nk o her eyi bilendir. O kullarna kar gafur ve rahmdir. Ne gzel buyurmular: lim ile bir zerre, kapal ve gizli kalmad. Ki o zerre iin nasihat edilsin ve o da tle yaplsn. Hepsi buyuruldu ve geri kalan yakn olan rahmettir. Sen yalvar, o yakaranlarn davetine icabet eder. Nass (Kur'n-i kerim) mirs'n miktarlarn kesin beyn etti. Fazla olarak da zevi'I -erhm denilen yaknlar arasnda husmetin maddelerini ve sebeplerini ortadan kaldrmak; mirasta kadnlara rahmet olsun ve onlarn almaktan acziyetlerinden dolay hallerini beyn etti. Erkeklerin, kadnlardan faziletli klnmas, akllarnn ve dinlerinin noksanlklanndandr... Allh Tel hazretleri, m'minlerin, Efendimiz (s.a.v.) hazretleri hakknda s -i zanna kaplmamalar ve armamalan iin miras konusunda her eyi beyn etti. Ve buyurdu gibi: "aryorsunuz diye Allah size beyan buyuruyor. Allah her eye almdte'vilt - Necmiyye'de de byledir. Sahibinin zerine kuds nefeht ve kuds berekt olsun. Nisa sresi, bin doksan dokuz (H.1099) ylnn Cemzi ye'l-hir aynn ortalarnda tamam oldu. 298 Bunu "ElMide" sresi takip eder. 299

297 298

Buhr: 3986, Bu tarih, 16. 04. 1688 ylnn Cuma gnne denk geliyor. Allh Tel hazretleri Bizlere tefsirinden faydalanmay ve amel etm eyi nasb etsin. Tercme ederken beeriyetimizden dolay sadr olan hata ve kusurlarmzdan dolay da yce rhniyet inden af ve himmet istirham ediyorum. Zira byklerin himmeti, ilh tevfki celbediyor. Allh-m tevfki olmadan, bizim bir ey yapmamz mmkn deildir. Her ey Allh Tel hazretlerinin vergisidir. Ruh'u-Beyn Nisa sresinin sonuna kadar tercme etmeyi bana nasb ettii iin Allh Tel hazretlerine hamd- senalar olsun. Mtercim. 299 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 163-166.