Sonsuz maymun teoremi

Sonsuz maymun teoremi

Sonsuz maymun teoremi, bir daktilonun tularna sonsuz bir sre boyunca geliigzel basan bir maymunun belirli bir metni (rnein William Shakespeare'in tm yaptlarn) neredeyse kesin olarak yazabileceini ortaya koyan matematik teoremidir. Bu balamda, "neredeyse kesin" sz bei matematiksel bir terimdir ve "maymun" da gerek bir maymundansa, rastgele harflerden oluan bir diziyi sonsuza dek reten soyut bir aygt ifade eder. Teorem, Daktilo tulara geliigzel basan bir empanze, yeterli sre ok byk ama sonlu bir say hayal ederek sonsuzluk verildiinde, bu abasnn bir blmnde Shakespeare'in tm hakknda akl yrtmenin risklerine dikkat oyunlarn neredeyse kesin olarak yazabilir. ekmektedir. Bir maymunun Shakespeare'in Hamlet'i gibi bir yapt tmyle ayn biimde yazabilme olasl o denli kktr ki, bu durumun evrenin ya leindeki bir srede gerekleme ans nemsizdir ama sfr deildir. Teoremin ok ya da sonsuz sayda yazc ieren uyarlamalar olduu gibi, hedef metnin bykl de btn bir ktphane ile tek bir cmle arasnda deiebilmektedir. Teoremin kkleri Aristoteles'in Olu ve Bozulu zerine ve Cicero'nun De natura deorum adl yaptlaryla Blaise Pascal ve Jonathan Swift'in dncelerine dayanmaktadr. mile Borel ve Arthur Eddington 20. yzylda teoremi, istatistiksel mekaniin gizli zaman cetvelini ortaya koymak amacyla kullanmlardr. Birok Hristiyan apolojist ve Richard Dawkins, evrim iin kullanlan maymun benzetmesinin uygunluu konusunda farkl grler ileri srmlerdir. Yaz yazan maymunlara olan popler ilgi yazn, televizyon, radyo, mzik ve nternet'teki birok rnekte grlebilmektedir. 2003 ylnda alt sorgulu kara ebekle (Macaca nigra) bir deney gerekletirilmitir ancak ortaya konan yaznsal katk, 'S' harfinin ounlukta olduu be sayfalk bir belgedir.[1]

zm
Kant
Teoremin olduka anlalabilir bir kant bulunmaktadr. ki olay istatistiksel olarak bamszsa (olaylar birbirinin sonucunu etkilemiyorsa), bu iki olayn birlikte gerekleme olasl, bu olaylarn ayr ayr gerekleme olaslklarnn arpmna eittir. rnein, Sidney'in yamurlu bir gn geirme olasl 0.3 ve San Francisco'da o gn bir deprem olma olasl 0.008 ise bu iki olayn birlikte gerekleme olasl 0.3 0.008 = 0.0024'e eit olacaktr. Daktiloda 50 tu olduu ve yazlacak szcn "maymun" olduu varsaylsn. Tulara rastgele basld gz nne alnrsa, yazlan ilk harfin m olma olasl 1/50'dir. Benzer biimde, ikinci harfin a olma olasl da 1/50'ye eit olacaktr. Art arda yazlan harfler birbirinden bamsz olaylar oluturduundan, ilk alt harfin "maymun" szcn oluturma olasl (1/50) (1/50) (1/50) (1/50) (1/50) (1/50) = (1/50)6 = 1/15.625.000.000 olarak hesaplanr; bu say 15 milyarda birden kktr. Ayn nedenle, yazlacak sonraki alt harfin "maymun" szcn oluturma olasl da (1/50)6'ya eit olacak ve bu byle devam edecektir. Yukardaki akl yrtmeye gre "maymun" szcnn olumama olasl ise 1 (1/50)6'ya eittir. Yaz denemeleri bamsz olaylar olduundan ilk n denemede "maymun" szcnn olumama olasl

Sonsuz maymun teoremi olur. n arttka Xn azalmaktadr: n = 1.000.000 iin Xn 0.9999 ( %99.99), n = 10.000.000.000 iin Xn 0.53 ( %53) ve n = 100.000.000.000 iin de Xn 0.0017 ( %0.17)'dir. n sonsuza yaklatka Xn sfra yaklamaktadr. Bylece, n yeterince byk seilerek Xn istenildii lde azaltlabilir[2][3] ve "maymun" yazma olasl %100'e yaklar. Ayn mantk, sonsuz sayda maymundan en az birinin bir metni, daktiloyu neredeyse hatasz kullanan bir insanla ayn srede yazabileceini de gsterir. Bu durumda

eitliindeki Xn, ilk n maymundan hibirinin "maymun" szcn ilk denemede yazamama olasln belirtmektedir. Bu olaslk 100 milyar maymun iin %0.17'ye dmekte ve n sonsuza gidecek ekilde arttka da Xn sfra yaklaacak ekilde azalmaktadr. Ne var ki, fiziksel bakmdan anlaml sayda maymunun fiziksel bakmdan anlaml bir sre boyunca yazma denemesi yapt dnldnde, sonu yukarda elde edilenin tam tersidir. Maymun says gzlemlenebilir evrendeki parack saysna (1080) eit olsa ve her maymun evrenin yann (1020 saniye) 100 kat sre boyunca saniyede 1000 harf yazabilse, elde edilen metnin ksa bir kitabn bile birebir ayns olma olasl sfra yakndr.

Sonsuz dizgiler
Yukarda aklanan iki sonu, sonlu bir alfabeden seilen karakterlerin dizisi olan dizgiler balamnda daha genel ve basit bir ekilde ifade edilebilir: Her karakterinin tekdze rastgelelikle seildii sonsuz bir dizgide, herhangi bir sonlu dizginin bir pozisyonda bir alt dizgi olarak bulunmas neredeyse kesindir. Her dizgideki her karakterin tekdze rastgelelikle seildii sonsuz dizgilerden oluan bir sonsuz dizide, herhangi bir sonlu dizginin bu sonsuz dizgilerden birinin n eki olmas neredeyse kesindir. Bu karmlar ikinci BorelCantelli nermesine dayanmaktadr. kinci kuram iin; Ek, k. dizginin belli bir metinle balamas olay olarak tanmlanrsa, bu olayn sfrdan farkl ve sabit bir p gerekleme olaslnn olmas, Ek'larn bamsz olmas ve toplamnn raksyor olmas

nedeniyle, sonsuz saydaki Ek'nn gerekleme olasl 1'dir. lk kuram da buna benzer biimde kantlanabilir. Rastgele dizgi, hedef metnin byklne eit ve birbiriyle rtmeyen blmelere ayrlabilir ve Ek da k. blmenin hedef dizgiye eit olmas olay olarak tanmlanabilir.[4]

Sonsuz maymun teoremi

Olaslklar
Noktalama imleri, boluk ve byk-kk harf kullanm gz ard edilirse, bir maymunun Hamlet'in ilk harfini doru yazma olasl 26'da 1, ilk iki harfini doru yazma olasl ise 676 (26 26)'da 1'dir. Olaslk stel olarak kld iin, ilk 20 harfin doru yazlma olasl 2620 = 19.928.148.895.209.409.152.340.197.376'da (yaklak 2 1028'de) 1'e drmektedir. Hamlet'in tm dnldnde olaslklar o denli azalmaktadr ki, bu deerleri sfrdan ayrabilmek olduka glemektedir. Hamlet'in metni, yaklak 130.000 harften olumaktadr.[5] Dolaysyla, bu metni ilk denemede doru yazma olasl 3.4 10183.946'da 1'dir. Doru metnin ortaya kmas iin gerekli ortalama harf says da 3.4 10183.946'dr.[6] Noktalama imleri gz nne alndnda bu say 4.4 10360.783'e kmaktadr.[7] Tm evren ezelden beri yazmakta olan maymunlarla doldurulsa bile Hamlet adl yaptn ortaya kma olasl 10183.800'de 1'den dk olacaktr. Kittel ve Kroemer'n deyiiyle "Hamlet'i yazma olasl, bir olayn ilemsel anlam balamnda, sfrdr" ve maymunlarn bu ii eninde sonunda baaracaklarna ilikin ifade "ok byk saylar hakknda yanl sonulara varlmasna yol amaktadr."[8]

Gemi
statistiksel mekanik
"Daktilografik" (yazc) maymunlar (Franszca: singes dactylographes, Franszca singe szc maymun ve insanslar kapsamaktadr) temel alan kuram biimi mile Borel'in 1913 ylnda yazd "Mcanique Statistique et Irrversibilit" (statistiksel mekanik ve tersinmezlik)[9] adl makalesi ve 1914'te yaymlanan "Le Hasard" adl kitabnda yer almaktadr. Burada kullanlan "maymunlar" gerek varlklar temsil etmekten ok byk bir rastgele harf dizisi oluturabilmek iin kullanlan imgesel bir yntemi belirtmektedir. Borel'e gre, bir milyon maymunun gnde on saat boyunca yaz yazmas durumunda bile dnyann en varsl ktphanesinde bulunan kitaplarn birebir kopyalanmas neredeyse olanakszdr. Arthur Eddington, The Nature of the Physical World (1928) adl kitabnda Borel'i yle desteklemitir:

Parmaklarm bir daktilonun tular zerinde gezdirsem rettiim uzun szck dizisi anlalabilir bir tmce oluturabilir.
Bir maymun ordusu daktilolara yklense British Museum'daki tm kitaplar yazabilirler. Bu olaslk bir kap ierisindeki [10] molekllerin bir yanda toplanmas olaslndan kesinlikle yksektir.

Bu yorumlar ok byk olmasna karn sonlu saydaki maymunun nemli bir i retmesinin inanlmaz derecede dk olaslnn belirli fiziksel olaylarn gerekleme olaslklaryla karlatrlmasn gndeme tamaktadr. Maymunlarn baarl denemesinden daha az olas fiziksel olaylarn uygulamada olanaksz olduu kesinlikle sylenebilir.[8]

Temeller ve "Eksiksiz Ktphane"

Arjantinli yazar Jorge Luis Borges 1939 ylnda yazd "The Total Library" (Eksiksiz ktphane) adl makalesinde sonsuz maymun kavramn Aristoteles'in Metafizik adl yaptyla temellendirmektedir. Dnyann atomlarn rastgele konumlanmalarndan doduunu dnen Lefkippos'un grlerini genileten Aristoteles, atomlarn homojen olduklarn ve oluturduklar birleimin yalnzca biim, konum ve sralamaya bal deitiini vurgulamaktadr. Yunan filozof bu durumu De Generatione et Corruptione (Olu ve Bozulu zerine) adl yaptnda trajedi ile komedinin de ayn atomlardan, yani harflerden olumas ile karlatrmtr.[11] Cicero'nun yzyl sonra yaymlad De natura deorum (Tanrlarn Doas) bu atomcu gre kar kmaktadr:

Bu gr savunan biri unu da kabul etmek zorunda kalacaktr: Altndan ya da herhangi bir maddeden yaplm ok
sayda harf ortaya dklrse bu harfler yle bir dizilie sahip olabilirler ki Ennius'un yllklar ile birebir elenebilirler. [12] ansn bu dizelerin birini bile oluturabilmesi dncesine kukuyla bakarm.

Sonsuz maymun teoremi

Borges bu gr Blaise Pascal ve Jonathan Swift'te de izlemi ve yaad dnemde kullanlan ifade biiminin deitiini gzlemlemitir. 1939 artk egemen deyim "tm daktiloya sahip yarm dzine maymunun British Museum'daki tm kitaplar birka sonsuzluk zaman diliminde yazabilecekleriydi." (Borges, "bir lmsz maymunun bu i iin yeterli olacan" eklemitir) Bunun ardndan Borges byle bir giriimin sonuna kadar gerekletirilmesi durumunda meydana getirilebilecek "Eksiksiz Ktphane"nin ieriini dlemeye balamtr:

Bu ktphanede her ey yer alrd. Her ey... Gelecein ayrntl gemii, Eshilos'un Msrllar adl oyunu, Ganj sularnda
bir ahin uuunun tam olarak ka kere yansdnn says, Roma'nn gizli ve gerek doas, Novalis'in yazmay planlad ansiklopedinin tam srm, 14 Austos 1934 afanda grdm dler, Pierre Fermat teoreminin kant, Edwin Drood'un yazlmam blmleri, bu blmlerin Garamant dilindeki karl, Berkeley'in Zamana ilikin kurgulad ancak yaymlamad atklar, Urizen'in demir kitaplar, Stephen Dedalus'un olgunlamam epifani duygular -ki aradan bin yl gemeden anlamsz kalacaktr-, kutsal Basilides ncili, deniz kzlarnn syledii ark, bu ktphanedeki kitaplarn tam listesi, bu listenin doru olmadnn kant. Her ey; ama anlalr her szck iin milyonlarca kakm, karmakark sz ve laf kalabal. Her ey; badndrc raflar nnde insanln geirebilecei nesiller boyu zaman ancak katlanlabilir bir [13] sayfa ile dllenecektir - o raflar ki gn n yok edecek, stlerinde karmaa yatacak.

Borges'nin Eksiksiz Ktphane kavram yazarn 1941 tarihli ok okunan "Babil Ktphanesi" adl yksnn ana hatlarn oluturmaktadr. yk, birbirine bal altgen blmelerden oluan ve alfabenin tm harfleri ile baz noktalama imlerinin birlikte oluturduu kmeden elde edilebilecek tm yaptlar ieren dev bir ktphaneyi konu almaktadr.

Uygulamalar ve eletiriler
Evrim
Eddington'n rakibi James Jeans 1931 ylnda yaymlanan Gizemli Evren adl kitabnda maymun yksn byk bir olaslkla Thomas Henry Huxley'i kastederek bir "Huxley"ye atfetmitir. Bu atfn yanll aktr.[14][15] Gnmzde de zaman zaman dile getirilen gr, 30 Haziran 1860 tarihinde Oxford'da Britanya Bilimsel lerleme Kurumu tarafndan dzenlenen bir toplantda Huxley'in Oxford Anglikan Piskoposu ile Charles Darwin'in Trlerin Kkeni adl yapt zerinde yapt tartmada teoremi rneklendirdii savdr. Ne var ki, herhangi bir salam temele dayanmayan bu gr 1860 ylnda daktilonun henz ortaya kmam olduu da gz nne alndnda geersiz klnmaktadr.[16] Maymunlarn trl nedenlerle nemli konulardan olduu ortamda Huxley-Wilberforce tartmas insanslara ilikin konumalara da tanklk etmitir. Piskopos, Huxley'e bykanne ya da bykbabasnn insanslardan gelip gelmediini sormu ve Huxley, piskopos gibi ikiyzl birinin soyundan gelmektense bir insansdan gelmi olmay yeleyeceini sylemitir.[17]

Balangtaki karkla karn maymun ve daktilo grleri gnmzde evrim zerinde yaplan tartmalarda ayn biimde ifade edilmektedir. rnein, bir Hristiyan apolojist olarak ne kan Doug Powell, bir maymunun Hamlet'i ans eseri yazm olsa bile bu yapt retmi olamayacan, bunun nedeninin ise maymunun iletiim niyetine sahip olmamas olduunu ne srmtr. Dnrn kastettii, doal yasalarn da DNA bnyesinde saklanan bilgiyi

Thomas Huxley, ad geen teoremin farkl bir uyarlamasn Samuel Wilberforce'la yapt tartmalarda ortaya atmakla zaman zaman yanl biimde ilikilendirilmektedir.

Sonsuz maymun teoremi retemeyeceiydi.[18] Daha yaygn biimde seslendirilen gr ise Aziz John F. MacArthur'un bir amibi tenyaya dntrmek iin gerekli mutasyonlarn oluma olaslnn bir maymunun Hamlet'in monolounu yazma olasl kadar dk olduuna ilikin savdr. Dolaysyla yaamn evrimlememe olaslk orannn stesinden gelmek olanakszdr.[19] Evrimsel biyolog Richard Dawkins yaz yazan maymun kavramn 1986'da yaymlanan Kr Saati adl kitabnda kullanm ve doal seilimin geliigzel mutasyonlarla biyolojik karmaklk oluturma yeteneini gstermitir. Dawkins kendi rettii gelincik programn kullanarak Hamlet metninde geen METHINKS IT IS LIKE A WEASEL ("Bence gelincie benziyor") hedef tmcesini oluturmay baarmtr. Program, rastgele harflerden oluan bir "ata" harf dizisi ile balyor, bu dizinin kopyalar oluturuluyor, kopyalarda "mutasyonlar" yaratlarak rastgele deiiklikler yaplyor, bu "yavru" diziler birbirleriyle "iftletiriliyor", meydana gelen yeni dizilerden hedef cmleye en yakn olan seilip bu sre yeni bir "nesil" iin tekrarlanyordu. Bu yntemle hedef cmleye byk bir hzla (verilen bir rnekte, 43 "nesil" iinde) ulalabilmektedir. Rastgele seimler ham bilgi retirken seimlerin birikimi asl bilgiyi aa karmaktadr.[20] Evrim ve snr tanmakszn yaz yazmasna izin verilen maymun arasnda kurulan benzetmedeki bir dier hata ise maymunun karakterleri tek tek ve birbirinden bamsz biimde yazmasdr. Biyolojik evrimden ok dnce evrimine odaklanan Hugh Petrie daha karmak bir kuruluma gerek olduunu savunmaktadr: Kavramlar arasndaki benzetmeyi tam olarak kurabilmek iin maymuna daha karmak bir daktilo sunmamz gerekir. Bu daktilo Kralie Elizabeth dnemi tmcelerini, dncelerini, insan eylem biimlerine ilikin inanlarn ve bunlarn nedenlerini, Elizabeth ahlkn ve bilimini ve bunlar ifade etmeye yarayan dil aralarn iermelidir. Bu daktilonun, Elizabeth dneminin bir kiisi olarak Shakespeare'in inan sistemini biimlendiren deneyimlere sahip olmas da beklenebilir. Tm bunlarn ardndan daktiloyla oynamasna izin verilen maymunun Shakespeare'in yaptlarndan birini yazmasnn imknszl artk o kadar bariz olmayacaktr. Deien ey halihazrda kazanlm bilgi birikimidir.[21] Maymunlara verilen klasik grevin olanaksz olduunu kabul eden James W. Valentine, yazl ngilizce ve metazoa genomu arasnda kaydadeer bir dier benzerlik bulunduunu bulmutur: ikisinin de alfabe dzeyindeki bileim saysn azaltan kombinatoryal ve hiyerarik yaplar iermesidir.[22]

Yazn kuram
R. G. Collingwood 1938'de sanatn ans eseri retilemeyeceini ne srm, kendisini eletirenleri ineleyici bir biimde, Kimileri bu nermeyi geri eviriyor ve bir maymuna daktilo verilirse onun Shakespeare'in tm yaptlarn yazabilecei grn ne karyorlar. Bo zaman olan biri bu olasl hesaplayp bunun zerinde tartlmaya deer olup olmadn anlayabilir. nermedeki ilgin nokta, Shakespeare'in 'yaptlarn' bir kitapta basl karakterler olarak ayrt edebilen birinin zihinsel durumunun ortaya konmasdr[23] Nelson Goodman, Catherine Elgin'le birlikte, kart gr benimsemi ve Borges'nin "Don Kiot'un Yazar Pierre Menard" adl yaptndan rnek vererek grn aklamtr: Menard'n yazd, metnin farkl biimdeki kaydndan baka bir ey deil. Bunu herhangi birimiz de yapabilir, bir yazc veya bir fotokopi makinas da baarabilir. Hatta, bize sylenen, sonsuz sayda maymun bunlardan birinin belirli bir metni birebir retebileceidir. ddia ediyoruz ki, bu kopya Cervantes'in zgn metni, Menard'n yapt ve kitabn gemite yazlm ya da gelecekte yazlacak olan herhangi bir kopyas kadar, Don Kiot eserinin bir rnei olacaktr.[24] Goodman bir baka yazda "maymunun yapt rastgele yazm oluu bir eyi deitirmeyecektir. Metnin ayndr, bu nedenle zgn metne ilikin yorumlar bu kopyaya birebir uygulanabilir" diye aklamtr. Grard Genette, Goodman'n bu grn reddeder, onun, kantlanacak grn batan doru varsayma hatasna dtn belirtir.[25]

Sonsuz maymun teoremi Jorge J. E. Gracia elde edilen metinlerin birebir ayn oluunun bir yazar sorunu oluturduunu dnmektedir. Herhangi bir anlamlandrma amac gtmeyen bir maymun Hamlet leinde bir yapt birebir yazabiliyorsa metinlerin yazarlara olan gereksinimi ortadan kalkacaktr. Olas zmler, ya metni bulan ve onu Hamlet olarak tanyann onun yazar olmas, ya da Shakespeare'in yazar, maymunun yardmc, bulan kii ise metnin kullancs olmasdr. Ne var ki, bu zmlerin baz sorunlar bulunmaktadr, metin ile bu dier kiilerin varlklar birbirinden bamszdr: maymunun yapt Shakespeare domadan nce yazm olabilir, Shakespeare'in hi domam olabilir ya da maymunun rettii metin hibir zaman bulunmam olabilir.[26]

Rastgele say retimi

Teorem, zaman ve kaynak bakmndan uygulanmas olanaksz olan bir dnce deneyini konu edinse de sonlu rastgele metin retimine ynelik eitli abalara ilham vermitir. The New Yorker'da yer alan bir yazya gre; Scottsdale, Arizona'dan bir aratrmac olan Dan Oliver'n altrd bir bilgisayar program bnyesindeki sanal maymun grubu 42.162.500.000 milyar milyar maymun yl boyunca altktan sonra, 4 Austos 2004'de grubun bir yesi VALENTINE. Cease toIdor:eFLP0FRjWK78aXzVOwm)-;8.t yazsn retmitir. Bu dizinin ilk 19 harfi, "Veronal ki Adam" adl kitapta yer almaktadr. Baka "maymun" ekipleri ise "Atina Dmeni"nden 18, "Troilus ve Cressida"dan 17, "II. Richard"dan 16 karakteri birebir yazabilmilerdir.[27] "Maymun Shakespeare Simlatr" adyla 1 Temmuz 2003 tarihinde alan Web sitesi, rastgele metinler reten byk bir maymun topluluunu taklit eden bir Java uygulamas iermekteydi (bu site ortadan kalkmtr ama program mevcuttur[28]). Uygulamann amac, sanal maymunlarn Shakespeare'in herhangi bir yaptn ne kadar srede yazabileceklerini ortaya karmakt. Bir rnek olarak, bu uygulamann ilk 24 harfi IV. Henry, Blm 2 adl oyunda yer alan RUMOUR. Open your ears; 9r"5j5&?OWTY Z0d... satrn retmesi "2.737.850 milyon milyar milyar milyar maymun yl" srmtr. Kstl ilem gc nedeniyle program, rastgele bir metin retip bunu Shakespeare'in yaptlaryla karlatrmak yerine, bir rastgele say reteci (RS) yardmyla olasc bir model kullanmaktadr. Simlatr bir "eleme" bulduunda (yani, RS belirli bir deer ya da belirli bir aralkta yer alan herhangi bir deer rettiinde) elenen metni retmekte ve elemeyi bu yolla gerekletirmektedir. deal bir maymunun belirli dizileri hangi sklkla yazmas gerektiini ele alan istatistiklere ilikin sorular rastgele say reteleri iin yaplan uygulamal deneyleri de tetikleyebilmektedir. En basitten "olduka karmaa" dek uzanan bu deneyleri, bilgisayar bilimleri profesrleri George Marsaglia ve Arif Zaman, verdikleri derslerde "akan m-li testler" olarak adlandrlmaktaydlar, nk bunlar rastgele bir dizide ardk elemanlarn rten m-lileri hakkndadr. Ne var ki, bunlarn "maymun testleri" olarak adlandrlmasnn rencilerin konuya olan ilgilerini artrdn farketmilerdir. Bu aratrmaclar farkl RS'ler iin test snflar ve sonularna ilikin 1993'te bir rapor yaymlamlardr.[29]

Gerek maymunlar
Primat davranlar Cheney ve Seyfarth gerek maymunlarn Romeo ve Juliet adl yapt yazabilmeleri iin ansa gerek duyduklarn belirtmektedir. nsanslar ve empanzelerden farkl olarak maymunlar bir zihin kuramna sahip olmamakta ve kendi bilgi, duygu ve inanlaryla bakalarnnkiler arasnda bir ayrm yapamamaktadrlar. Bir maymun oyun yazmay rense ve kurgulad karakterlerin davranlarn betimleyebilse bile bu karakterlerin zihinlerini ortaya koyamayacak ve ironik bir trajedi yaratamyacaktr.[30] Plymouth niversitesi retim yeleri ve rencilerinden oluan bir alma bei 2003 ylnda gerek maymunlarn yaznsal retimini aratrmak zere sanat konseyinden 2000 sterlinlik bir denek almtr. Aratrmaclar Devon,

Sonsuz maymun teoremi ngiltere'deki Paignton Hayvanat Bahesi'nde bulunan alt sorgulu kara ebein nne bir klavye brakm ve sonular bir web sitesi zerinde yaynlayabilmek iin bir radyo balants kurmulardr. Takm yelerinden Mike Phillips yaplan harcamann gerek TV'den daha ucuz ve yine de "heyecan verici ve srkleyici bir izlence" olduunu savunmutur.[] Maymunlar, ounluu S harfinden oluan ve yalnzca be sayfa uzunluunda bir retim yapmakla kalmam,[31] nce baba maymun klavyeyi bir tala ezmi, dier maymunlar i ve kakalarn klavye zerine yaparak onu izlemitir. Hayvanat bahesi fen mdr bu deneyin "bilimsel geerliliinin olmad ve 'sonsuz maymun' teoreminin hatal olduunu gstermekten baka bir deeri olmadn" belirtmitir. Philips, sanat camias tarafndan desteklenen bu projenin temelde bir gsteri sanat olduunu ve bundan ok ey rendiklerini sylemitir. Aratrmac szlerini yle srdrmtr: "Maymunlar rastgele rete deiller, daha karmaklar Ekranla ilgilendiler ve klavyenin tuuna bastklarnda bir eyin deitiini gzlemleyebildiler. Belirli bir niyetleri var gibiydi."[][32]

Popler kltr
Sonsuz maymun teoremi ve oluturduu imge olaslk matematiinin popler ve deyimsel bir ifadesi olarak kabul edilmektedir. Kavramn kamuoyunca yaygn olarak tannmasn salayan temel etken, onun okul yerine popler kltr araclyla yaylmasdr.[33] Teoreme Douglas Adams'n Otostopunun Galaksi Rehberi adl romannda (biraz deitirilerek) bir aka olarak deinilmitir. lk kez 11.03.1993 tarihinde yaynlanan Amerikan izgi dizisi Simpsonlar'n "Last Exit to Springfield" adl blmnde Bay Burns yle konumaktadr: "te bin daktiloda yaz yazmakta olan bin maymun. Yaknda u ana dek yazlm en iyi roman kaleme alm olacaklar. Bakalm. (okur) 'It was the best of times, it was the "blurst" of times'! Seni aptal maymun!" Teoreme ilikin bilgi birikiminin dayankl, yaygn ve popler doas 2001 ylnda yaymlanan "Maymunlar, Daktilolar ve Alar: Kaza Eseri Elde Edilen Mkemmellik Kuram Inda nternet" (Hoffmann & Hofmann) adl bir makalenin giriinde belirtilmitir.[34] Washington Post adl Amerikan gazetesinin 2002 tarihli bir saysnda yle denilmektedir: "Birok kii sonsuz sayda maymunun sonsuz sayda daktilo kullanarak sonsuz bir zaman dilimi iinde Shakespeare'in yaptlarn elde edeceine ilikin nl teoremle elendi."[35] ngiltere Sanat Konseyi tarafndan desteklenen ve 2003 ylnda gerek maymunlarla gerekletirilen deney basndan byk ilgi grmtr.[36] Teorem 2007 ylnda Wired dergisi tarafndan sekiz klasik dnce deneyinden biri olarak listelenmitir.[37] izer Ruben Bolling, dnce deneyini Tom the Dancing Bug adl izgi filmde bir maymuna sylettii u szlerle talamtr: "Hamlet'in cn beinci perdeye dek nasl geciktirebilirim?"[38] David Ives'n 1987'de yazm olduu Basitletirilmi Konuma Denemeleri adl ksa oyun, sonsuz maymun teoremin deneyinde kullanlan maymun arasnda geen konumalar ele almaktadr. Oyun, maymunlardan birinin Hamlet'in ilk satrlarn yazarken dier ikisinin rastgele metinler retmesiyle sonlanr.

Sonsuz maymun teoremi

Notlar
[1] "Maymunlarn davrann aklamak olanaksz" (http:/ / news. bbc. co. uk/ 2/ hi/ 3013959. stm). BBC News. 09.05.2003. . Eriim tarihi: 25.07.2009. [2] Isaac, Richard E. (1995). The Pleasures of Probability. Springer. ss.4850. ISBN038794415X. [3] Bu, nceden tanmlanm ve birbiriyle akmayan alt harflik kalplardan en az birinin "maymun" szcn ierme olaslnn 1'e yaklatn gstermektedir. Szcn iki kalba yaylm olabilecei de dnlrse, verilen olaslk tahmini gerekte karlalacak olandan kktr. [4] lk kuramn benzer ancak daha dolayl bir kant iin baknz: Gut, Allan (2005). Probability: A Graduate Course. Springer. ss.97100. ISBN0387228330. [5] Project Gutenberg'den ulalabilecek "Hamlet" metni (http:/ / www. gutenberg. org/ dirs/ etext99/ 1ws2611. txt), 132.680'i alfabetik harf olmak zere, toplam 199.749 karakterden olumaktadr. [6] a'dan z'ye tm harfleri ierecek ekilde 130.000 harften oluan herhangi bir dizgiyi yazmak iin gerekli ortalama harf says yaklak 3.4 10183.946'dr. Ancak, sz konusu dizginin tm harfleri aynysa, bu say ortalama %4 artar ve 3.6 10183.946 olur. Bu durumda, doru dizginin belirli bir konumdan balayamamas olasl, bir doru dizginin hemen sonraki konumdan balamas olaslnn %4' orannda azalmaktadr (yani, akan konumlarda doru dizgilerin bulunmas olaylar bamsz deildir; bu durumda da iki doru arasnda pozitif korelasyon vardr ki, bir yanltan sonra bir doru gelmesi olasl, genel doruluk olaslndan daha azdr). 3.4 10183,946 ifadesi, n = 26130000 eitliinin her iki yannda logaritma alma ilemi uygulanarak elde edilmektedir: log10(n) = 1300000log10(26) = 183946.5352. Buradan da n = 100.5352 10183946 = 3.429 10183946. [7] 26 2 (byk-kk harfler) + 12 (noktalama imleri) = 64 karakter ve buradan, 199749 log10(64) = 4.4 10360.783 [8] Kittel, Charles & Herbert Kroemer (1980). Thermal Physics (2. basm). W. H. Freeman Company. ss.53. ISBN0-7167-1088-9. [9] mile Borel (1913). "Mcanique Statistique et Irrversibilit". J. Phys. 5e srie 3: 189196. [10] Arthur Eddington (1928). The Nature of the Physical World: The Gifford Lectures. New York: Macmillan. ss.72. ISBN0-8414-3885-4. [11] Aristoteles, De Generatione et Corruptione, 315b14 [12] Marcus Tullius Cicero, De natura deorum, 2.37. Cicero's Tusculan Disputations, Treatises On The Nature Of The Gods, And On The Commonwealth C. D. Yonge, New York, Harper & Brothers Publishers, Franklin Square (1877) adl yapttan ngilizce'ye eviri ( indirilebilir metin (http:/ / www. gutenberg. org/ etext/ 14988)) [13] Borges, Jorge Luis. "La biblioteca total" (The Total Library), Sur No. 59, Austos 1939. evirmen: Eliot Weinberger. Selected Non-Fictions (Penguin: 1999), ISBN 0-670-84947-2. [14] Padmanabhan, Thanu (2005). "The dark side of astronomy". Nature 435: 2021. doi: 10.1038/435020a (http:/ / dx. doi. org/ 10. 1038/ 435020a). [15] Platt, Suzy (1993). Respectfully quoted: a dictionary of quotations. Barnes & Noble. ss.388389. ISBN0880297689. [16] Rescher, Nicholas (2006). Studies in the Philosophy of Science. Ontos Verlag. ss.103. ISBN3938793201. [17] Lucas, J. R. (June 1979). "Wilberforce and Huxley: A Legendary Encounter". The Historical Journal 22 (2): 313330. Makaleye bu (http:/ / users. ox. ac. uk/ ~jrlucas/ legend. html) adresten de ulalabilir. Eriim tarihi: 07.03.2007 [18] Powell, Doug (2006). Holman Quicksource Guide to Christian Apologetics. Broadman & Holman. ss.60, 63. ISBN080549460X. [19] MacArthur, John (2003). Think Biblically!: Recovering a Christian Worldview. Crossway Books. ss.7879. ISBN1581344120. [20] Dawkins, Richard (1986). The Blind Watchmaker. Oxford UP. [21] Blachowicz, James (1998). Of Two Minds: Nature of Inquiry. SUNY Press. ss.109. ISBN0791436411. [22] Valentine, James (2004). On the Origin of Phyla. University of Chicago Press. ss.7780. ISBN0226845486. [23] Sclafani, Richard J. (1975). "The logical primitiveness of the concept of a work of art". British Journal of Aesthetics 15 (1): 14. doi: 10.1093/bjaesthetics/15.1.14 (http:/ / dx. doi. org/ 10. 1093/ bjaesthetics/ 15. 1. 14). [24] John, Eileen & Dominic Lopes (2004). The Philosophy of Literature: Contemporary and Classic Readings: An Anthology. Blackwell. ss.96. ISBN1-4051-1208-5. [25] Genette, Grard (1997). The Work of Art: Immanence and Transcendence. Cornell UP. ISBN0801482720. [26] Gracia, Jorge (1996). Texts: Ontological Status, Identity, Author, Audience. SUNY Press. ss.12, 122125. ISBN0-7914-2901-6. [27] "The Typing Life: How writers used to write" (http:/ / www. newyorker. com/ arts/ critics/ books/ 2007/ 04/ 09/ 070409crbo_books_acocella?currentPage=all), Joan Acocella, The New Yorker, 09.04.2007: Darren Wershler-Henry'nin The Iron Whim: A Fragmented History of Typewriting (Cornell, 2007) adl yaptna ilikin bir inceleme. [28] "The Monkey Shakespeare Simulator" (http:/ / mathforum. org/ library/ view/ 63649. html). . Eriim tarihi: 2009-11-04. [29] Marsaglia G. & Zaman A. (1993), "Monkey tests for random number generators", Computers & mathematics with applications (Elsevier, Oxford) 26: 1-10, ISSN 0898-1221 (http:/ / www. worldcat. org/ issn/ 0898-1221) [30] Cheney, Dorothy L. & Robert M. Seyfarth (1992). How Monkeys See the World: Inside the Mind of Another Species. University of Chicago Press. ss.253255. ISBN0-226-10246-7. [31] "Notes Towards the Complete Works of Shakespeare" (http:/ / www. vivaria. net/ experiments/ notes/ publication/ NOTES_EN. pdf) (PDF). vivaria.net. 2002. . Eriim tarihi: 13.06.2006. [32] Associated Press (09.05.2003). "Monkeys Don't Write Shakespeare" (http:/ / www. wired. com/ news/ culture/ 0,1284,58790,00. html). Wired News. . Eriim tarihi: 02.03.2007. [33] Teoremin nl olarak tanmland baz yaptlar unlardr:

Sonsuz maymun teoremi

Why Creativity Is Not like the Proverbial Typing Monkey (Yaratclk neden daktiloyla yazan nl maymun gibi deildir). Jonathan W. Schooler, Sonya Dougal, Psychological Inquiry, 10. Cilt, 4. Say (1999) The Case of the Midwife Toad (Ebe kurbaa vakas). Arthur Koestler, New York, 1972, sayfa 30: "Yeni Darwinizm ondokuzuncu yzyl maddeciliini en uca tamakta ve bir daktilonun tularna tmyle geliigzel dokunan bir maymunun Shakespeare'in oyunlarndan birini yazabileceini ne srmektedir." kinci metin, teoreme eitli biimlerde atfta bulunmu tarihi kaynaklar derleyen bir seki olan Parable of the Monkeys (Maymunlarn yks) (http:/ / www. angelfire. com/ in/ hypnosonic/ Parable_of_the_Monkeys. html)'nden alnmtr. [34] Maymunlar, Daktilolar ve Alar (http:/ / skylla. wz-berlin. de/ pdf/ 2002/ ii02-101. pdf), Ute Hoffmann & Jeanette Hofmann, Wissenschaftszentrum Berlin fr Sozialforschung gGmbH (WZB), 2001 [35] "Hello? This is Bob" (http:/ / www. washingtonpost. com/ ac2/ wp-dyn/ A28521-2002Oct27?language=printer), Ken Ringle, Washington Post, 28.10.2002, s. C01 [36] Shakespeare'in Tm Yaptlarna likin Notlar (http:/ / www. vivaria. net/ experiments/ notes/ documentation/ press/ ) [37] The Best Thought Experiments: Schrdinger's Cat, Borel's Monkeys (http:/ / www. wired. com/ science/ discoveries/ magazine/ 15-06/ st_best), Greta Lorge, Wired Magazine: Say 15.06, Mays 2007 [38] Tom the Dancing Bug (http:/ / www. salon. com/ comics/ boll/ 2008/ 07/ 10/ boll/ ), Salon.com, 17.07.2008Vikipedi:D balantlar#l d balantlar iin ne yaplabilir?

Kaynaka D balantlar
Ali Nesin. "Bir Maymun Shakespeare Olabilir mi?" (http://www.matematikdunyasi.org/arsiv/makaleler/ oyun_birmaymun.pdf). Matematik Dnyas. Milyon Maymun Odas (http://www.baltimoreexaminer.com/opinion/The_million_monkey_room.html), Ekim 2008, D.R. Belz'den bir talama Ask Dr. Math makalesi (http://mathforum.org/library/drmath/view/55871.html), Austos 1998, Adam Bridge Maymunlarn yks (http://www.angelfire.com/in/hypnosonic/Parable_of_the_Monkeys.html), alntlar ieren bir dizin Sonsuz Maymun / Dawkins'in Samur Uygulamas (http://vlab.infotech.monash.edu.au/simulations/evolution/ richard-dawkin-weasel/) (Monash niversitesi Sanal Laboratuvar) RFC 2795 (http://www.ietf.org/rfc/rfc2795.txt) - Sonsuz Maymun letiim Kural Dizini Planck Maymunlar (http://azureworld.blogspot.com/2007/04/planck-monkeys.html), evrenin maymun paracklaryla doldurulmas zerine bir yaz PixelMonkeys.org (http://www.pixelmonkeys.org) - Sanat Matt Kane'in sonsuz maymun teoremini kullanarak resim oluturma yollar

Madde Kaynaklar ve Katkda Bulunanlar

10

Madde Kaynaklar ve Katkda Bulunanlar

Sonsuz maymun teoremi Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?oldid=12775184 Katkda bulunanlar: Berkaysnklf, Ceyms Bond, CnkALTDS, Coriolis, Doruksal, Eldarion, Fagus, Hedda Gabler (eski), KarCet, Levent, Manco Capac, Mimar77, Mustafatok, Rapsar, Sadrettin, Superyetkin, WikiFaculty, Yabanc, Y bolum, obanolu26, nfoCan, 11 anonim dzenlemeler

Resim Kaynaklar, Lisanslar ve Katkda Bulunanlar

Dosya:monkey-typing.jpg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Monkey-typing.jpg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar: New York Zoological Society Dosya:Thomas Henry Huxley - Project Gutenberg eText 16935.jpg Kaynak: http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya:Thomas_Henry_Huxley_-_Project_Gutenberg_eText_16935.jpg Lisans: Public Domain Katkda bulunanlar: Kelson, Tagishsimon

Lisans
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported //creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/