SENI ISLAM

Oleh : Mohd Hafiz bin Mohamed Nur Afifah binti Azmi Nurul Nazihah binti Jamaludin

PRINSIP KESENIAN ISLAM

* Prinsip mementingkan persoalan kebenaran. * Kesenian Islam ditegakkan atas mementingkan persoalan kebenaran. * Prinsip melibatkan hubungan kerohanian antara seniman dgn karya-karya seni. * Seperti seni permaidani digunakan bukan sekadar hamparan tetapi hamparan utk sujud kepada Allah swt. * Prinsip melibatkan hubungan manusia dgn Tuhan, Alam, sesama manusia & makhluk lain. * Ini bermakna kesenian Islam bersumberkan al-quran.

Konsep Tauhid & Kesenian Islam

* Islam membenar umat berimiginasi dan berkretiviti dlm pemikiran mereka, perlu dijaga dan disuburkan dlm ruang dan batasan syariat. * Kesenian Islam berteraskan konsep tauhid. bertujuan utk mempertingkatkan agama. * Seni harus menjurus kpd pengabdian diri kpd Allah. * Kesenian islam hendaklah memaksimumkan kesedaran ttg keesaan Allah. * Tiada pemisahan antara seni dan agama.

Arabesque
Penekanan terhadap pergerakan dan pengulangan serta kesinambungan objek-objek. Menolak bentuk-bentuk konkrit yang melambangkan ketuhanan Objek manusia tidak menjadikan subjek kerana insan Kamil tidak menampilkan dirinya kepada tuhan secara tampak.

Anikonism
Menjauhkan lambang / simbol perantaraan antara manusia dengan tuhan Menghalang terjemahan sifat wujudnya Allah.

FUNSI KESENIAN ISLAM

* Berfungsi meningkatkan nilai-nilai yg baik & murni. * Seseorang perlu menjalani proses penyucian jiwa yg serius, intensif dan terarah utk menghasilkan seni yg indah dan tunduk pd kebenaran. * Berfungsi mendorong ke arah ketakwaan, kemakrufan, kesahihan, & budi yg mantap. * Berfungsi memancarkan daya intelek dgn melihat pd motif-motif kaligrafi yg terukir di dinding masjid.

PERANAN KESENIAN ISLAM

*Seseorang seniman perlu memahami ajaran Islam yg hendak disampaikan melalui seni sama ada seni lukisan, muzik, seni bina, seni pentas. *Kesenian Islam perlu mempunyai mesej yg jelas. *Kesenian boleh memdidik manusia supaya menjadi insan yg baik dan insan yg hampir kpd Allah. *Para seniman mempunyai tanggungjawap sosial dlm konteks syariah islamiah.

KALIGRAFI
DEFINISI KALIGRAFI Kaligrafi ialah seni tulisan indah. Perkataannya berasal dari perkataan yunani kalios yang bermaksud indah dan graphia yang bermaksud tulisan Yang diikhtiraf sebagai tukisan kaligrafi hanya dua iaitu khat dan tulisan cina. Pengikhtirafan ini berdasarkan nilai-nilai estetika yang ada.

SENI KHAT
Berdasarkan tukisan Naskh, kemudian lahir pelbagai jenis tulisan yang mempunyai persamaan. Perkembangan seterusnya, model huruf yang sama digabungkan menjadi enam sahaja. Ia dikenali sebagai Qalam al-Sittah. Model ini yang selalu digunakan di dalam tulisan dan hiasan. Enam model yang dipelbagaikan bentuknya berjaya menghasilkan dua lagi model.

KHAT KUFI.

Bentuk khat ini telah sedia ada sejak sebelum islam Bentuk hurufnya bersegi atau murabba. Pada zaman Khalifah Ali bin Abi Talib, khat ini digunakan secara meluas di Madinah. Pada zaman kerajaan Abbasiah khat digunakan untuk perhiasan pada masjid, kubah, menara azan dan sebagainya.

KHAT NASKH

Khat Naskh di perindahkan bentuknya oleh ahli kaligrafi arab yang mashur iaitu al-Wazir Abu Muhammad bin Muqlah dan Abu Abdullah bin Hassan. Mereka mencipta kaedah dan tulisan dengan menetapkan ukuran panjang, lebar dan jarak huruf. Gayanya jelas dan mudah Banyak digunakan untuk menulis buku-buku akademik terutamanya al-Quran, hadith dan fiqh.

KHAT FARISI

Dikembangkan oleh ahli-ahli kaht Arab-Parsi. Melahirkan gaya tersendiri dengan huruf yang condong sedikit ke kanan. Digunakan untuk penulisan buku-buku sastera, nama dan tajuk pada karangan. Digunakan secara meluas di Parsi, Pakistan dan India.

KHAT THULUS.

Kat Thulus kebanyakkannya hanya untuk hiasan seperti mazhaf Uthmani, nama buku atau kitab untuk tujuan yang lain.

KHAT DIWANI

Diwani bererti cacatan atau antologi karangan. Didapati dari inspirasi model khat yang lain. Oleh itu sifatnya tersendiri. Fungsinya hanya sebagai hiasan.

KHAT RAIHANI

Hampir menyerupai Khat Thulus. Huruf-hurufnya agak lebar dan panjang serta di tambah dengan tanda-tanda syakal.

KHAT RIQAH
Juga dikenali sebagai Khat Riqi. Tulisan arab yang dapat di tulis dengan cepat. Digunakan untuk tujuan surat menyurat dan membuat nota.

RAGAM-RAGAM BASMALLAH

SENI BINA ISLAM

MAKNA DAN ISU-ISU UTAMA

Menurut Zain Abi ( 1984 : 9 ) dengan segera tergambar dalam pemikiran kita satu lingkungan yang memisahkan Islam dan bukan Islam apabila berbicara tentang kesenian Islam.

Perkara-perkara yang ditekankan dalam tafsiran berkaitan dengan kesenian Islam ialah ciri-ciri, bentuk-bentuk, tema dan sumber-sumbernya, tempat asal, para karyawan, perjenisan, tahun penciptaan dan sebagainya.

Menurut Lois Lamya al-Faruqi ( Haider 1986 : 60 61 ) yang mengatakan bahawa kesenian Islam bukanlah terhad kepada hasil ciptaan atau bangunan yang berunsur keagamaan semata-mata. Tetapi kesenian juga meliputi semua hasil ciptaan yang dihasilkan melalui kemahiran dan mempunyai nilai estetika dan menyampaikan perutusan Islam tidak mengira sama ada digunakan untuk tujuan keagamaan atau tidak.

 Peranan seni yang paling penting bagi msyarakat Islam terletak pada kebolehannya memperkuatkan tauhid di kalangan ummah. Corak yang rumit dikenali sebagai arabesque terdiri daripada beraneka bentuk geografi, motif-motif tumbuhan gayaan ( stylised ) dan kaligrafi. Seni Islam memperlihat struktur-struktur yang khusus yang diulang-ulang dalam semua media(seni tampak, seni muzik, kesusasteraan dan seni bina ). Para pengkaji kesenian Islam berpendapat bahawa salah satu ciri kesenian Islam ialah indah. Keindahan telah ditafsirkan sebagai kecantikan, keelokan atau perihal yang menerangkan sesuatu indah.

Menurut Sidi Gazalba dalam bukunya Pandangan Islam Tentang Kesenian menyatakan bahawa teori-teori tentang keindahan dapat dibahagikan kepada teori-teori lama yang bersifat metafizikal dan teori-teori moden yang bersifat psikologi.

Menrut Plato, Plotinus dan Hegel, mereka berpegang kepada teori-teori metafizikal tentang keindahan. Bagi mereka, keindahan itu dapat disamakan dengan kebenaran, kebaikan dan kesempurnaan.

Konsep keindahan itu merujuk kepada rasa yang menggembirakan, menyenangkan, memuaskan, yang baik dan dihargai.

KEPELBAGAIAN DALAM KESATUAN

Jenis binaan atau bangunan Islam sama ada yang berbentuk keagamaan mahupun yang berbentuk sekular seperti istana-istana diraja. Bangunan-bangunan bertujuan sekular yang lain adalah terdiri daripada hamam (tempat mandi ), suq ( bazaar ) dan wakaf. Binaan yang termasuk di dalam bentuk-bentuk seni bina Islam ialah tugu-tugu, kota-kota ataupun tembok-tembok. Bangunan-bangunan bercorak keagamaan pula adalah seperti masjid, madrasah, tempat belajar agama yang khusus dan makam-makam.

 Menurut Titus Burckhardt berpendapat bahawa luahan perasaan, keamanan, ketenangan dan keheningan adalah merupakan ciri-ciri tamadun Islam. Manakala I.H.Qureshi pula berpendapat bahawa kemasukan cahaya ke dalam bangunan sebanyak-banyak yang boleh adalah merupakan ciri utama seni bina Islam. Faktor hiasan dalaman dan luaran yang indah seperti yang terdapat pada dinding, arked dan bumbung telah disarankan oleh E.J.Grube sebagai tambahan kepada ciriciri seni bina Islam.

MASJID
Tiga struktur yang terpenting di dalam sesebuah masjid ialah menara, mihrab dan mimbar.

Menara tempat untuk melaungkan azan.

sebagai bilal

 Mihrab ialah satu runag di bahagian dalam paling hadapan bangunan masjid berhampiran tempat Imam mengepalai solat. Mimbar pula ialah tempat Imam membaca khutbah Jumaat.

Ketiga-tiga struktur itu sungguhpun memperlihat kesatuannya dari segi fungsi tetapi ia menonjolkan perbezaan yang jelas dari segi bentuk dan bahan binaannya dan juga berbeza apabila dibandingkan dengan negara-negara Islam yang lain.

Seni Taman
Wujud apabila hendak menyelaras bangunanbangunan dengan lingkungannya. Taman singa atau Hawsh al-Siba di Sepanyol. 128 tiang marmar. Lantai dibuat daripada Jubin. Ditengah taman ada pancutan air dan kolam.

Seni Tekstil
Tekstil diberi nama berkaitan dgn nama bandar2 spt Fustian dr Fustat, Damask dr Dmaskus. Tekstil awal dpt dikesan di Samarra. Zaman Safavi wujud tekstil memancar kepelbagaian warna emas & perak. Zaman Kerajaan fatimiyyah muncul motif figura & kaligrafi. Di andalus bentuk tekstil berupa binatang. terdapat banyak kilang di andalus spt di Seville, Almeria, malaga, granada, Murcia & balza.

Permaidani
Merupakan kesenian Islam yang paling menonjol. Pada permaidani terdapat penyataan kesenian Islam yang unggul dalam reka bentuk yang pelbagai. Kegiatan membuat permaidani mencerminkan kesenian asli yang membayangkan kehidupan dan kebudayaan rakyat dalam dunia Islam.

 Permaidani parsi merupakan permaidani yang tiada tolok bandingnya di dunia ini kerana kehalusan, warna dan motif arabes yang digunakan. zaman Safavi dianggap tempoh penting dalam menghasilkan permaidani bermutu tinggi. Penuh dengan kepelbagaian warna dan motif. Ini disebabkan orang parsi amat gemar kepada warna cerah. Diusahakan oleh kaum wanita.

TEMBIKAR
Penciptaan dan bentuk-bentuk, dan ragam hias banyak dipengaruhi oleh tembikar China. Peralatan penting dalam kegunaan harian dan perayaan. Sebelum tembikar China diperkenalkan, terdapat beberapa buah pusat membuat tembikar di negara Arab iaitu Mesopotami, Fustat, Iraq, Sammara, Susa dan Rayy. Pada kurun ke-9 dan 10 Masihi Nisyapur menjadi pusat pengeluaran tembikar yang terkenal.

 Pada akhir kurun ke 10 masihi, pembuat tembikar Mesir di zaman Fatimid (963-1171 M) telah membuat tembikar yang disapu cat. teknik diperolehi dari pembuat tembikar zaman Mesopotamia. teknik membuat tembikar yng disapu cat ini telah digunakan pula oleh pembuat tembikar Syria. Pusat membuat tembikar di barat daya Parsi memperkenalkan teknik gurisan buat pertama kalinya.

 memperkenalkan dekorasi kaligrafi arab di atas tembikar di samping motif bungabungaan dan arabeque.
Mereka juga menggunakan lambang-lambang manusia dan binatang dalam reportoire ragam hiasan. Tembikar china berunsurkan Islam mula dihasilkan sejak awal kurun ke-14 masihi. Maharaja Cheng-te yang kebetulan beragama Islam dikatakan telah bertanggungjawab memperkenalkan tembikar yang bercorak baru ini.

RUJUKAN
Aspek-aspek kesenian Islam Warisan kesenian dalam tamadun islam