23

STUDIES OF THE OTTOMAN DOMAIN WWW.thestudiesofottomandomain.COM Cilt:1 Say:1 Austos-2011 Issn:

Osmanl mparatorluunun Sonu ve Byk Glerin Balkanlarn Politik Gelecei zerinde Etkileri Prof. Dr. Radoslav Raspopovi1

zet Byk Glerin, lkelerin iki arpan blouna doru yeniden politik gruplamas, Balkan lkelerinin, 1910 larn banda Balkan ttifakn kurarak Balkan sorununu zmeye balamasndan ok nce bitirilmiti. Aralarnda oluan byk politik farkllklar, 1914 Temmuz krizinden sonra dnya apnda bir sava douracakt. 1912-1913 te Balkan lkelerinin Osmanlya kar sava sresince, lkelerin farkl blok ortaklklar Birinci ve kinci Balkan Savalarnda farkl bir ekilde aa kt. Onlar ayran farkl politik grlere ramen Birinci Balkan Sava nda ok daha gl bir ibirlii yapmay baardlar. Ne varki Balkanlarn gelecei zerindeki politik etkileri her iki durumda da ok nemliydi. Anahtar Kelimeler: Balkanlar, Byk Gler, Balkan Bar, Balkan Savlar, Osmanl mparatorlu

Byk Glerin, lkelerin iki arpan blouna doru yeniden politik gruplamas, Balkan lkelerinin, 1910larn banda Balkan ttifakn kurarak Balkan sorununu zmeye balamasndan ok nce bitirilmiti. Aralarnda oluan byk politik farkllklar Temmuz, 1914 krizinden sonra dnya apnda bir sava douracakt. 1912-1913te Balkan lkelerinin Osmanlya kar sava sresince, lkelerin farkl blok ortaklklar Birinci ve kinci Balkan Savalarnda farkl bir ekilde aa kt. Onlar ayran farkl politik grlere ramen Birinci Balkan Savanda ok daha gl bir ibirlii yapmay baardlar. Ne var ki Balkanlarn gelecei zerindeki politik etkileri her iki durumda da ok nemliydi.

Birinci Balkan Savanda Balkan lkelerinin ittifaknn askeri zaferlerinden sonra Balkan haritasnda Byk Glerin etkisi konusunu resmen aan yenik mparatorluun kendisiydi. Bir bar antlamasnn savataki Balkan lkeleriyle uzlaarak elde edilemeyeceini saptadktan sonra Bab- ali arabuluculuk iin
1

Director of The Institute History of Montenegro, E-Mail: rader888@yahoo.com

24
STUDIES OF THE OTTOMAN DOMAIN WWW.thestudiesofottomandomain.COM Cilt:1 Say:1 Austos-2011 Issn:

Byk Glere dnd. Byle bir talep 10 ubat 1913te Londradaki Bykelilikler konferansna gnderildi. fadede Bab-I ali, Balkan mttefiklerle dmanlklar sona erdirecek bir antlama salandnda dikkate alnmas gereken artlar ngrmt. Bu zellikle Bulgaristan ile olan snr hattyla ilgiliydi ama ayrca Edirne ve Ege adalarnn durumundaki Yunanistanla da ilgiliydi.

Her iki bloktan da Byk Gler en bata Londradaki Bykeliler Konferansnn almas sayesinde Balkan Savann patlamasyla Balkanlarn geleceini belirlemek iin fiili politik alan yarattlar. tilaf Glerinin varlna ramen, l ttifakn bir yesi, Avusturya-Macaristan konferansta zel bir rol oynad. Byk Glerin zellikle vurgulanan politik ilgisinin arkasndaki sebepler Balkan Birliinin oluturulma ekli ve Balkan lkelerinin Dou meselesini Balkanlar Balkan halkna ilkesini uygulayarak kendi kendilerine zmeleri teebbs ile ilgiliydi.. Byk Glerin ounluu ve zellikle Viyana hkmeti, Balkan ttifak lkelerinin Osmanl mparatorluunun Avrupadaki gelecei zerinde karar vermesine izin vermedi.

Dier yandan Balkan lkeleri Byk G bloklarnn kresel etkisine dair durumlarn akca belirten d politikalarnn doasn gz nne alarak her hangi bir resmi antlama olmadan d politikann stratejik ilkelerini zaten akca belirlemilerdi. Kazandklar deneyimin onlara beklentilerini Byk Glerin politik durumuyla bir antlama zerine kurmalarn tavsiye etmesine ramen, bata geleneksel mttefikleri ne varki onlara bar kabul edecekleri durumda artlar adlandrma hakk verdiler. Marmara Denizinden Karadenize kadar izilecek Trkiye ve Mttefikler arasndaki gelecek snr talep etmilerdi. They asked for the future border between Turkey and the Allies to be drawn from the Sea of Marmora to the Black sea, more to the east than the Rodosto-Midia line, and for all the territory west of this line, except for Albania, including

25
STUDIES OF THE OTTOMAN DOMAIN WWW.thestudiesofottomandomain.COM Cilt:1 Say:1 Austos-2011 Issn:

Jedrene, Scodra, Crete and the Aegean isles, to belong to the Allies2. Dahas Trkiye onlara sava zararlarn da deyecekti. Sava sonunda bab- alinn resmen at politik alan Balkanlardaki politik ve askeri sreleri kontrol etme hakk iddia eden Byk Gler tarafndan bata Avusturya-Macaristan n zel bir rol oynad Londradaki Bykelilikler Konferansnn alimasiyla zaten gvence altna alnmt. Dier Byk Gler gibi nceki Osmanl mparatorluunun da Avrupadaki topraklarn Balkan ittifak lkelerine devretmeye gnlszd.

Bu yzden alt byk lkenin zel kontrol ve garantisi altnda ve Sultann egemenlii ya da hkmdarl altnda zerk bir Arnavut Hkmeti yaratmak iin ilk oturumu 18-20 Aralk 1920 de yaplan Balkanlarn gelecek blgesel ve politik snrlarn ilkelerini -ki oktan zerlerinde anlalmt- belirlemede Byk Glerin Bykelilerinin konferans kararlarn kabul etmilerdi. 3 Uluslararas ve yasal stats henz belirlenmemi olan yeni bir politik konu yaratma karar yeni biimlenen Arnavutluk devletinin topraklar sayesinde klen Avrupadaki Osmanl topraklarnn blnmesi ilkelerinden birini belirlemiti. Konu zellikle bu blgede nemli blgesel byme salam olan Srbistan gibi lkeler ve skp ele geirmeye alan Karada gibi bunda baarsz olmu fakat halen ayn amac gerekletirmek iin ok alan lkeler iin ok nemliydi.

Balkan ttifak iin blgesel snrlar tartmasna katlmak ok nemliydi. Ne varki Byk Gler kendi haklarn koruduklar iin Bykelilik konferans kararlar savataki taraflarn temsilcileri arasnda 1912nin 16 Aralknda balayan bar grmelerinden daha nemliydi. Bu yzden savata yer alan ve ortak bar grmelerini srdren lkeler savatan kaynaklanan olduka nemli konular zerinde karar vermediler.

2 3

Mitar urii, Prvi balkanski rat 1912-1913, p. 394. D. Vuksan, Balkanski rat, Zapisi, Vol. XIV, Cetinje ,1935, p. 51-52.

26
STUDIES OF THE OTTOMAN DOMAIN WWW.thestudiesofottomandomain.COM Cilt:1 Say:1 Austos-2011 Issn:

Gelecek bar konseptinde snrlar konusu savataki her iki taraf iin de en nemli konuydu. 19 Mart 1913te Byk Gler konferansnda Arnavtluk ve Ege Adalar snrlar Byk Glerin zel yetki alan altnda kalmasna karn savataki lkelerin hkmetlerinin bat Trk snr olarak Enos Midia hattnn hizmet etmesi nerisinin sunulmasna karar verildi. Sava hasarlar konusuna Paristeki zel bir finansal konferansla karar verildi.4

Byk Glerin pivot rolyle balatlan bar sreci kendi lkelerinin bykelilik konferansnn almasyla kurumsallatrlan Balkanlardaki olaylar esnasndaki politik etkinin bir biimiydi. Sava alannda deien durum yznden Balkan lkelerini savataki askeri zaferleri, biraz farkl bir yne gitti. Bu yzden Birleik Ordunun Edirneye girmesinden sonra Bulgaristann nemli bir ekilde daha gl stratejik pozisyonu, Edirnenin alnmasndan Boaza ulalmasndan ve stanbulun riske atlmasndan sonra Bulgar birliklerinin devam eden ayr saldrlarnn tehlikesiyle kar karya olan Byk Glerin arabuluculuuyla barl bir zm bulmasna doru atlan admlar zerinde etkili oldu. Bu Balakn lkelerinin yararna olarak zaten zlm bir g dengesini bozacakt ve Byk Gleri de ileriki askeri ilerlemeyi control etmeye ve nlem almaya zorlad. Eer tilaf yesi Rusya tarafndan desteklenen Balkan ttifakndan bir lke Boaza bir ulam salarsa politik durum ok daha kark olurdu ve daha byk sorunlara yol aard.

Diper yandan Trkiye Edirneyi kaybederek nemli bir stratejik noktay kaybetti ve tm uluslaras pozisyonu zedelendi. Trk diplomasisi Londradaki Konferansta iyi niyetli bir bar sonucu iin en son desteini de kaybetti ve onlar da eylem odaklarn Balkan krizini gz nne alarak ortak ilikilerdeki muhtemel karmaklklar nlemek iin Bulgar ordusunun ileriki askeri operasyonlarn kontrol etmeye evirdiler. Kaderi Byk Glerin elindeydi. Rusya da onlarn politik abalarna katld. Sava aktivitelerini bitirme tekliflerini desteklemede
4

Borislav Ratkovi, Mitar urii, Savo Skoko, Srbija i Crna Gora u balkanskim ratovima 19121913, p. 224

27
STUDIES OF THE OTTOMAN DOMAIN WWW.thestudiesofottomandomain.COM Cilt:1 Say:1 Austos-2011 Issn:

Rusya hkmeti Makedonya nn blnmesi konusunda Londradaki Konferansta politik destek sz verdi.

Gsterilen belirleme zellikle l ttifakn temsilcilerininki ki bu Bulgaristann Boaza eriimine veya stanbul ynnde operasyonlar yapmasna izin

vermiyordu, 13 Nisan 1913te Sofya da hkmetin Trkiye ile gizli bir antlama yapmasyla sonuland. (to which end it was suggested for international military troops to land in this region.5

Bu savan uzamas nledi. Ayr hareket ederek Bulgaristan sava balamadan nce Balkan lkeleriyle anlalan ittifakn belirledii zorunluluklara kar geldi. Ama bu Balkan ttifaknn kaderini henz tehlikeye atmamt. Byk Gler Bulgaristan, Yunanistan ve Srbistan arasndaki ilikilerdeki byyen krizin glgesi altnda Balkan lkeleri ve Trkiye arasnda bar yaplmas zerinde almaya devam ettiler.

Byk Glerin yenilenen bar aktivitelerinde Enos-Midia hatt Trkiye ve mttefik lkeler arasndaki snrlar hakkndaki grmelerde esas alnd. Arnavutluk konusu Byk Glerin yetki alanna konuldu. Balkan mttefikleri snrlar belirleme srecinde yer alma hakkn garantilemek iin bar antlamasnn son metninin tasarlanmasna urat. Byk Gler, Avrupa doasnn tm tartmal konularnn onlar tarafndan zlmesi gerektii konusunda kati bir duru gsterdiler. Bu art, Srbistan ve Bulgaristan arasndaki tartma zerine aralarnda ortaya kan anlamazlkla birlikte savan kazananlarnn sava sonlandracak bar projesinin metnini formule etmede fiili hi bir rolleri olmamasyla sonuland.

Srbistan ve Bulgaristan politik yollarla Makedonya tartmasn zemedikleri iin Bulgar Hkmeti bu blgedeki toprak hakkn askeri gle korumaya karar
5

atekes her on gnde bir gizlice uzatld ve bar antlamas imzalanana kadar srd. M. urii, Prvi balkanski rat 1912-1913, p. 396.

28
STUDIES OF THE OTTOMAN DOMAIN WWW.thestudiesofottomandomain.COM Cilt:1 Say:1 Austos-2011 Issn:

verdi. Bunu baarmak iin de Trk snrndaki ordularn sava alanndan ekmesi gerekti. Bu sebeple Bulgar temsilci Denev ilk toplantda savataki taraflara 5 Mart 1913te verilen yasa tasarsn Srbistan, Yunanistan gibi dier Balkan lkerinin zmlerinin birkan deitirmeye almasna karn hi itiraz etmeden kabul etti.

Balkan lkelerini delegelerini baarsz abalar ve Bulgaristann abucak bir bar antlamas imzalama hevesi Bulgaristan ve Srbistan arasndaki ilikiler ve ayrca Byk Glerin tam bar projesi, ken krizi kantlad.

Balkanlardaki savan sonularnn Osmanl mparatorluuyla imzalanacak bar antlamalaryla karar verilecei bir durumdan kanmak iin Byk Gler, Bulgaristann acil bar karar isteini karladlar. Bu daha sonra nerilen bar projesinin, orjinal biiminde kabul edilecei anlamna gelmekteydi. Sonu olarak Srbistan, Karada ve Yunanistan delegeleri bar antlamasnn hali hazrdaki formunu imzalama ya da Londray terk etmeye zorlandlar. zgr politik kararlar iin dar bir alan vard ve Balkan lkesinin hkmetleri verilen artar altnda antlamay imzalamak zorunda kaldlar. Temsilcileri teklif edilen metni Londrada 17-30 Mays 1913 tarihlerinde her hangi bir deiiklik olmakszn imzaladlar.

St. James Saraynda, drt Balkan lkesi ve Trkiye arasnda sava bitirecek bir belge resmen imzaland. Antlama ortak snrlar belirledi ve taraflar arasndaki savata zlmemi dier konular zmede taknlacak tavr ngrd. Antlamay imzalama sresince bile drt Balkan lkesi en azndan prosedr anlamnda oybirliiyle hareket etti. Bunun benimsenmesinden nce gelen artlar bu lkelerin sava srasnda olduklar kadar antlama iinde olmadklarn kantlamt. Dahas bunlar mttefik olmaktan rakip olmaya gtrcek enmli farkllklar olduklar akt. ekimenin esas konusu Makedonya snrlaryd. Bu durum Londrada antlama imzalandktan sonra bile akt ve bu yzden hem Srbistann hem de Bulgaristann ve gney ve gneydouda Yunanistann Balkanlardaki yeni potansiyel sava alan oldu.

29
STUDIES OF THE OTTOMAN DOMAIN WWW.thestudiesofottomandomain.COM Cilt:1 Say:1 Austos-2011 Issn:

Balkanlarda yeni bir sava nlemek ve harika sonular salayan ittifak korumak iin Fransz ve ngiliz Hkmetlerinin destekledii Rus giriimi baarsz oldu. Bu zellikle Osmanl mparatorluuna kar Balkan lkelerinin askeri zaferlerinden sonra Balkanlardaki ilikilerin durumundan memnun olmad iin varolan durumu deitirmek iin uraan Avusturya Macaristan bata olmak zere l ttifakn politikas yzndendi. Balkan yarmadasndaki monarinin nceki politik etkisinin restorasyonu Balkan ittifaknn zlmesi demekti. Bu Bulgaristan dierlerinden ayrmaya yarad ve onu Trkiye ve Romanya saflarna ekti. Rus Hkmetinin Petrogardda hkmet bakanlaryla yapt toplantda Srbistan, Bulgaristan ve Yunansitan arasndaki anlamazl zme giriimi baarl olmad. Rus hkmeti bir sre daha nceki mttefiklerl arasnda bir sava patlamasn ertelemeyi baard.6

Merkezi glerin ve itilaf yelerinin diplomatik faaliyetleriyle beraber Balkan lkeleri de ortak politik temaslarnda potensiyel bir politik gelecek stratejisi tanmlamaya altlar. Bunu zellikle Romanyay ve Balkan ittifak lkelerinin son ortak dman Trkiyeyi gz nne alarak yaptlar. Her ikisi de Bulgaristana doru kendi toprak hrslarna ulamak iin Balkanlardaki yeni bir politik krizi kullanmak istediler.

Her iki bloktan da Byk Gler farkl politik yaklamlar iin pozisyonlarn nceden deitirdiler. l ttifak lkeleri zellikle Avusturya Macaristan, Romanyann Srbistan ve Yunanistana yaknlamasn nlemeye alt. Balkanlardaki olaylarn hesaba katan birok ikilem 17-30 Haziran 1913de
6

Srbistan bata Rus mparatoru nun hakemliini reddetti. Ama yalnzca Sava ve Adalet bakanlarnn istifasyla deil ayn zamanda babakan Nikola Pasic in de istifasyla sonulanan konu zerinde hkmette anlamazlklar vard. Kraln Pasic in istifasn reddetmesinden sonra After the King refused to accept Pasics resignation, herhangi bir rezerv olmadan Rusya nn hakemliini Kabul etme nerisi 27 Haziran 1917 de benimsendi. Yunanistan buna kar olumsuz davrann deitirmedi. Bulgaristan da ayrca Makedonya nn nceki ele geirilmesiyle ve bir antlamaya dayal olarak bunun ynetilmesini isteyerek Rus hakemliini reddettiinden dolay mparatorun arabuluculuk misyonu iin Rus diplomasisinin giriimi tamamiyle baarsz oldu B. Ratkovi, M. urii, S. Skoko, Srbija i Crna Gora u Balkanskim ratovima 1912-1913, 245-246.

30
STUDIES OF THE OTTOMAN DOMAIN WWW.thestudiesofottomandomain.COM Cilt:1 Say:1 Austos-2011 Issn:

Bulgaristan glerinin Srbistan ve Yunansitan igal ettiinde zld. Balkan ttifak yok edildi. Balkan lkeleri arasnda amac Osmanl mparatorluuna kar yaplan son ortak savatan kaynaklanan esas toprak anlamazln silahlarla zmek olan bir sava patlak verdi. Byk Glerin Balkan lkerini birbirlerine kar kkrtarak krkledii ulusal mcadele, Balkan insanlarnn karlarndan stn kt.

Sava nceki birlemelere tank oldu, Srbistan ve Yunanistan bir tarafta, Bulgaristan bir taraftayd. ttifakn kalan drdnc yesi Karada, oktan sava daha balamadan Srbistann benimsedii karar destekleyeceini ilan etmiti. 7

Sava balatma sorumluluundan kendisini aklamak isteyen Bulgaristann diplomatik giriimleri 1913 2 Temmuzda Bregalnica yenilgisiyle sona erdi. Askeri yenilgiyle beraber yeni bir sava balatma sorumluluu altnda brakld. Her iki taraf lkeleri de atma kmadan nce tarafsz kalma karar verdiler. 8 Sava yerelletirmek istediler ve tilaf yelerinin mdahelesi yalnzca bir tarafn dier taraf yok etmeye almas durumunda ngrld. Tam tarafszlk ilkesi bir tek ittifaknn yeleri arasnda bile kararlarn kendi veren Avusturya-Macaristan tarafndan kabul edilmedi ve Bulgaristann byk bir yenilgi almas durumunda araya girmek zorunda kalacan duyurdu. Almanya koalisyon ortaklarnn zellikle Avusturya-Macaristann herhangi bir askeri szlemesini desteklemedi. Balkanlardaki olaylarn durumunun olumlu olduunu saptad: Balkan ttifak yok edildi. Rus etkisi byk bir darbe ald. Birbirlerini ayran Balkan lkeleri sava yznden o kadar zayflatlmt ki toparlanmalar ok zaman alacakt. talyada Libya Tripolideki antlama yznden sava yanls deildi. 9

7 8

Vukain Boovi, Crna Gora u drugom balkanskom ratu s Bugarskom 1913, 2. Ibid, p. 298. Alman Dileri Bakan Temmuz 2 de ngiliz ve Fransz hkmetlerinin onayyla buluan Byk Glerin dier devletlerin ilerine karmamasn neren ngiliz yasamasn bilgilendirdi.. 9 Ibid, p. 299.

31
STUDIES OF THE OTTOMAN DOMAIN WWW.thestudiesofottomandomain.COM Cilt:1 Say:1 Austos-2011 Issn:

Her iki koalisyondan da Byk Gler farkl politik sebeplerle savan alevlenmesini nlemek istediler. Ne varki baarsz oldular. Romanya ve Trkiyenin sava hazrlklar ileride Balkan krizini kartrd ve Bulgaristan zor bir duruma drd. l ttifakn yeleri arasndaki ortak iliki bakmndan Romanyadaki askeri hazrlklarn balamas aka koalisyon ortaklarnn ounluunun karlarna uymas iin yelerden birini ikna etme abalarnda Avusturya-Macaristan politikasnn baarszlna iaret etti.

Srbistan, Yunanistan ve Karada n tarafnda yaklaan sava szlemesi, Viyana, Budapete, Berlin ya da Roma tarafndan onaylanamazd.

lkenin iinde bulunduu olduka kritik durumdan tr Bulgar hkmeti Rusyadan yardm istedi. Ne varki Petrogarddaki hkmet Romanyann savaa girmesini engelleme niyetinde deildi, nk bu Srbistan ve Yunansitann askeri pozisyonunu glendirecekti. Dahas Petrogard, tilaf gleriyle bir safta olmak iin l ttifakn yelerinden biri iin iki lke blou arasndaki ilikilerin nemli olduuna inanyordu.

Bulgar hkmetinin Bkreteki hkmetle savaa girmeme zerine bir antlamaya varma giriimi teklif edilen toprak tazminatna dayanyordu. Ne varki Romanya tarafndaki iddialarla karlatrldnda bunlar sembolikti. Pratik olarak Romanya sava anlamasn nlemek iin tm imknlar kulland. Anlama ok yaknda Romanya ordusu Dobruxay igal ettiinde 13 Temmuz 1913te mcadele olmadan gerekleti. ki gn sonra ordular Tuna nehrini geti ve Bulgar topraklarnn bir ksmn ele geirdi. 10

10

Romanya ordusu savamadan Bulgar topraklarn igal etti nk Bulgar Hkmeti 10 Temmuz 1913 te Romanya glerinin Bulgaristan igali boyunca herhangi bir diren gstermeme karar almt. Byle yaparak iki eye gvendiler: Romanya ordusunun Dobruja blgesini ele geirerek yerleeceine ve Byk Glerin Bulgaristan n Romanyayla bir anlamazl olmadna ve sonunda Romanya nn Bulgaristan nedensiz yere igal ettiinin farkna varacaklarna. S. Skoko, Drugi balkanski rat 1913, 304

32
STUDIES OF THE OTTOMAN DOMAIN WWW.thestudiesofottomandomain.COM Cilt:1 Say:1 Austos-2011 Issn:

Edirneye doru hzla ilerleyen Trk ordusunun 13 Temmuz 1913te Londradaki bar Konferansnda belirlenmi olan ortak snr izgisini gemesinden sonra Sofya daki hkmet bir kez daha yardm iin Byk Glere dnemk zorunda kald. Onlara sava faaliyetlerinin acilen bitirilmesi ve tartmal toprak konular zerinde genel bir aanlamaya varmak iin arabulucu rol stlenmesi ars yapt. Rus Hkmetine arsnda genel bir demobilizayon ve Petrogardda bir bar konferans dzenlenmesini nerdi.11

Bulgar nerileri sava anlamazln hzla sona erdirmesi gerekliliini gz nne alan Byk Glerin tavryla uyuuyordu. Ne var ki Bulgaristann kesinlikle kaybedecek olduu sava durdurmak iin Avrupa diplomasisiyle belirli abalar sarfeden yalnzca Avusturya Macaristand, nk byle bir sava durumundan memnun deildi. Viyana, Byk Glerin Srbistan, Yunanistan ve

Bulgaristandaki temsilcilerini sava faaliyetlerini sona erdirmekte ve bar grmelerini yaymakta araya girmeleri iin kullanmasn nerdi. Londradaki bar konferansnda belirlenmi olan Enos-Midia hattna riayet etmesi iin Trkiyenin uyarlma ricas vard.

Ne varki Byk Glerin toplu hareketi pek uzak deildi. Dier yandan Bulgaristann iine kart ve ayn zamanda Balkan lkeleri arasndaki ilikileri etkileyen ve byyen kriz, glerden her hangi biri tarafndan tek bir hamleyle zlmek iin fazla derindi. Dorudan atma iinde olan lkelerin ve bir ekilde onlar destekleyenlerin says sava sonlandrmak iin daha uyumlu kolektif bir eylem gerektiriyordu. Bu ynde atlacak admlar belirleyecek politik irade, Trkiyenin Edirneyi igalinden ve Bulgar sivillerin ektii byk zulmlerden sonra daha ak bir ekilde grld. Bundan sonra, bir ok Avrupa lkesindeki zellikle Rusyadaki halklar, Trkiyeye kar toplu bir deniz kuvveti gsterisi ima eden acil nlem arsnda bulundular. En sonunda baskn gelense acilen bar grmelerinin balamas gerekliliiydi.
B. Ratkovi, M. urii, S. Skoko, Srbija i Crna Gora u balnanskim ratovima 19121913, p. 314
11

33
STUDIES OF THE OTTOMAN DOMAIN WWW.thestudiesofottomandomain.COM Cilt:1 Say:1 Austos-2011 Issn:

Byk Glerin konumunun dnda bar srecinin balamas iin yeni bir ortak diplomatik diyalog kurularak sava anlamazl iindeki lkelere nemli bir tevik verildi.Romanya ordusunun ilerlemesini durdurmas ve ortak bir snr izgisi belirlenmesi iin 16 temmuz 1913te Bulgar kral Ferdinadn Romanya kral Karola yazl hitabyla beraber N. Pai ve Yunan babakan Venizelos arasnda 18 temmuz 1913te yaplan bir toplant savataki taraflar adna barl bir zme ulalmasna katkda bulunmas asndan nemliydi. Bulgaristann sava zararlarn demek zorunda olduuna dair ortak bir sonuca vardlar ve blgesel blnme tavrnda karar kldlar. Grmelerin Nite, bir tarafta Srbistan, Yunanistan ,Romanya ve Karada ve dier tarafta da Bulgaristan arasnda grmelerin yaplaca bir toplantya karar verildi.

Pasic ve Venizelos arasndaki toplantda belirlenmi olan sava taraflar arasndaki dorudan grmelerin esas krize zm bulmada son model olarak kabul edildi. Bunun uygulanmas savataki lkelerin ounluunca desteklendi. Bar srecinin devamllnda sava bitirecek zmn genel tasla belirli bir ekilde iyiletirildi ve deitirildi. Bulgaristan ve Romanyann ayr bar kararlarna varmalar ihtimali zaten bir seenekti. Bu da Romanyann bakentindeki bar grmelerinin acil balamas iin ek bir nedendi. 30 Temmuzda Bkrete bir bar konferans yapld. Konferansa Trkiyenin de katlmas istei kabul edilmedii iin konferansn grevi savataki iki ana taraf arasnda bir tarafta Bulgaristan ve dierinde Srbistan, Yunanistan ,Romanya ve Karada olmak zere bar plann harmonize etmekti.

Savataki taraflarn temsilcileri aktif olarak Bkreteki Romanya Babakan Mayoreskunun bakanlk yapt bar konferans almalarnda yer ald.

Konferansn almas Byk Glerin byk etkisi altnda srdrld. Diplomatik eylemlerin yn ve temel fikirler, glerden birine ya da dier mttefie olan yaknlkla belirlendi. Avusturya-Macaristan ve l ttifakn

34
STUDIES OF THE OTTOMAN DOMAIN WWW.thestudiesofottomandomain.COM Cilt:1 Say:1 Austos-2011 Issn:

gleri, zellikle talya, Romanya ve Bulgaristan arasnda ayr bar antlamas konusunda srar etmeye devam ettiler. Bu yalnzca mttefik olan lkeler arasndaki zlme anlamna gelmiyordu, bunun ayn zamanda byle bir politik yaknlamann Romanya ve l ttifak arasndaki fiili mttefiklii

garantileyecei, Bulgaristan kendi tarafna ekecei ve daha da nemlisi her ikisini de Srbistana kar dndrecei sanlyordu. Kont Berhtold tarafndan ifade edilen Viyana kaynakl byle giriimler, Avusturya-Macaristan Dileri Bakanlna Avsturya,Romanya ve Bulgaristan arasnda bir ittifak teklifiyle bu abalar gelitiren Sofyadaki politik liderlerin desteiyle karlat. 12 Romanya ve Bulgaristan arasndaki ilikiler konusuna ayr bir zm giriimlerine ramen bu grmeler savataki tm taraflar arasnda bar konferansnn genel erevesini brakmad.13

Konferans alma ilkesi olarak Bulgar delegasyonunu bireysel olarak dier tm lkelerin delegasyonlaryla grt yerde bir zm benimsedii iin varlan uzlamalar ayr olarak deil, daha ok zellikle onaylanmak zorunda olan tam bar plannn bir paras olarak dnld. Ne varki Romanya hari, Srbistan ve Yunan delegasyonlar Bulgar temsilcilerle grmekte daha zor bir greve sahiplerdi. En bata sava balatan, Makedonyadaki tartmal snr konularn zmekle uratlar.

ki delegasyonun grmeleri yoluyla Srbistan ve Bulgaristan arasndaki snr izgisini belirlemekte her iki lkenin karlar da ok akt. Bu sebeple,snr izgisine dair formle edilmi neriler Balkanlardaki gelecek ilikiler zerinde farkl politik planlara olan yaknlk iaretlerini dourdu. Rusya ve tilaf gleri lkeleri, Balkan lkelerinin uzlamas iin snr izgileri zerinde, rnein Balkan ittifaknn yeniden yaplandrlmas iin karar vermek istediler. Bu yzden Rus hkmeti Srp-Bulgar snrnn Struma ve Vardar nehirleri boyunca olmasn
S. Skoko, Drugi balkanski rat 1913, p. 319. . Tartmal snr ilikileri her iki lkenin de delegasyonlarnn bulunduu biR konferansta zld. Tm Romanya isteklerinin karland antalamann eleri 1916 Austosunda imzalanan ayr bir protokol de verildi.. Ibid, p. 319.
13 12

35
STUDIES OF THE OTTOMAN DOMAIN WWW.thestudiesofottomandomain.COM Cilt:1 Say:1 Austos-2011 Issn:

istedi. Rusya nn aksine Avusturya-Macaristann nerileri Bulgaristan glendirme ve onu l ttifaka balama niyetini gsterdi. Bu yzden de Bkreteki diplomatik temsilcisini iki lke arasndaki snr izgisinin Vardar Nehri boyunca nehrin sa kys Srbistana ve sol kys tm Bregalnica Vadisi, Stip ve Kocani ile beraber Bulgaristana ait olacak ekilde belirlenmesini nermesi iin kulland.14

5 Austos 1913te snrn tam olarak Vardar ve Struma nehirleri arasndaki su yolunu takip edecek ekilde olmas zerinde uzlaan bir zm kabul edildi. 15

Yunanistan ve Bulgaristan arasndaki snrlar izerken en nemli konu, Bulgarlarn Ege denizine ulam (ve sonuta ona ait olacak snr izgisinin geniliini belirleme) ve Kavala Limannn stats konusuydu. Bu limann kaderi sadece her iki delegasyonun fikirlerini deil, ayn zamanda her iki askeri ittifakn yesi olan lkeleri de bld. Bu yzden Avusturya-Macaristan ve Rusya, Kavalann Bulgaristana; Almanya ve Fransa ise Yunanistana ait olmas arzusundayd . Bu konuda farkl bloklardan byk glerin bireysel karlar- ki ahsi d politika amalarna kendi ahsi mttefiklerinin amalarndan ncelik verildii sylenmeyecektir -rtt. Yunansitana ait olan Kavaladaki AvusturyaMacaristan kar Bulgaristann l ttifaka ok daha yakndan bal olaca inancna dayalyd. Ayn zm desteklerken Rusya ne kadar az kayp yaarsa Bulgaristana itilaf politikalarn destekletmek o kadar kolay olur diye umdu. Ayn zamanda Petrograd Egede Yunan ilerlemesine karyd. Arnavutluktaki gemicilik karlar yznden talya da Yunanistan tarafnda deildi. Hanedanlk sebebiyle ve Trkiye in hrmetine Almanya, Kavala y Yunanistana verme yanlsyd. Dier yandan Fransa, Yunanistan glendirerek talyann Egedeki etkinliini azaltmay diliyordu. ngiltere de Kavalann Yunanistana ait olduu
14 15

B. Ratkovi, M. urii, S. Skoko, Srbija i Crna Gora u balkanskim ratovima 1912-1913, 321. Daha fazla detay iin , bknz:S. Skoko, Drugi balkanski rat 1913, yeni Srp-Bulgar snr Eski Trk Bulgar snr boyunca Dizderica ya ve daha sonra Srp blgesinde kalan Struma Vadisi nin st ksm hari Vardar ve ;Struma nehirleri arasndaki su yolu boyunca Patarica nn tepesinden Yunan Bulgar snryla bulutuu Belasica Da zirvesine izildi. Annex I,Srp-Bulgar snr izgisinin kesin tanm , 345

36
STUDIES OF THE OTTOMAN DOMAIN WWW.thestudiesofottomandomain.COM Cilt:1 Say:1 Austos-2011 Issn:

grndeydi. En sonunda bu liman Yunanistana verildi ama AvusturyaMacaristan ve Rusya Hkmetleri bar plann gzden geirme haklarn

sakladlar. Bu, Bulgaristan tarafnn nerilen bar plann kabul etmek zorunda olmas altnda bir artt.

Ortak snr ilikisini gz nne alp durumlarn badatrarak, savataki Balkan lkeleri arasndaki en nemli tartma konularn zd. Genel kabul edilebilir ve kolay bir ekilde sava zararlarnn miktarn belirlemenin imkansz olmasna ramen savataki taraflar arasnda dier tartma konular zerinde daha kolayca anlald. Konferansn baz Balkan lkelerinin delegasyonlar ile Bulgar delegasyonu arasndaki ayr grmeler yoluyla alt genel ilke Karadal temsilcileri kapsamad. nk bu iki lkenin hi dorudan bir toprak anlamazl olmad. Ne varki Balkan lkeleri arasndaki her iki savaa da katksnn olduu vurgulanan genel kurul toplantsnda Jovan Matanovic tarafndan okunan ifadede, Karadal delegasyonu, Srbistan tarafndan kazanlan topraklarn masrafna karlk blgesel genileme isteinde bulundu. Bu, ne varki antlama metninin son versiyonu zerinde veya belgelere elik etmede etkili olmad. Konferansn son ksmnda bar ve arkadalk ngrlerinden baka en nemli hkmler Bulgaristan-Romanya, Bulgaristan-Srbistan ve Bulgaristan-Yunanistan snrlar zerine olanlard. Antlama ayrca topraklarn boaltmas ve askerlerin geri ekilmesi, tutsak deiimi gibi hkmleri de ieriyordu. Bkre Bar Antlamas 28temmuz-10 austos 1913te resmen imzaland. Bar en sonunda Trkiyeden ayrlan topraklarn statsn belirledi. Tek kalan konu, snrlar Byk Gler tarafndan belirlenecek olan Arnavutluk konusuydu. 16

Bkre Konferans, kinci Balkan Sava gz nne alndnda tm bar konularn zmedi. Trkiyede Balkan lkeleriyle savaa katld iin ve bar

Miladin Miloevi, Uspostavljanje meudravne granice izmeu Kraljevine SHS i Albanije poslije prvog svjetskog rata (1919-1926), Stanovnitvo slovenskog porijekla u Albaniji, Titograd ,1991, 817

16

37
STUDIES OF THE OTTOMAN DOMAIN WWW.thestudiesofottomandomain.COM Cilt:1 Say:1 Austos-2011 Issn:

konferansna katlmasna izin verilmedii iin her bir Balkan lkesi onunla ayr bir bar antlamas imzalamak zorunda kald.

Trkiye ile imzalanan byle bi bar antlamas zellikle Bulgaristan iin nemliydi. En sonunda snrlaryla ilgili konuyu zd. Trk ordusu Londra Konferansnda belirlenmi olan Enos-Midia snr izgisi dndaki Bulgar topraklarnn nemli bir ksmn kazand. Tartmal blgesel konular

Londradaki konferansta belirlenen Bulgar topraklarnn zararna zmlendi. Osmanl mparatorluuna Svilengrad, Car (imdi Micurin) ve Malo Trnovo blgeleri dnda Trakya ve Edirne verildi.17 Dobrujay kaybetmenin ve Makedonyada beklenenden daha az kazanm salanmasnn dnda Trkiye yararna bahsedilen blgesel azalma Bulgar sava faaliyetlerinin son sonucuydu.

Srbistan ayrca Osmanl mparatorluuyla ayr bir bar antlamas imzalad 1-14 Mart 1914te sonuland. Ayn durum Yunanistanla da 14 kasm 1913te Atinada imzalanmasyla oldu. Bu lkelerle zlecek blgesel baka bir sorun olmad iin Srbistan ve Yunanistan bu antlamalar diplomatik ilikileri yeniden yaplandrma,tutsak deiimi,insanlarn kendi lkelerine iadeleri gibi konular zmek iin kulland.

kinci Balkan Sava tam olarak bahsedilen belgelerin imzalanmasyla sona erdi. Ne varki, Balkan lkeleri arasndaki ilikileri bozan tm konular neredeyse zld. Bkre Antlamas sadece Balkanlarn iine dt deil, ayn zamanda dnya apnda bir atmaya doru gidecek byk krizden nce bir soluklanmayd.

Byk Glerin baz sava bloklarnn yelerinin durumundaki politik farkllklar Birinci Balkan Savanda daha az belliydi. Ama kesinlikle kinci Balkan Sava sresince elikiler iinde kazandlar. Bu farkllklarn art kesinlikle Birinci

17

B. Ratkovi, M. urii, S. Skoko, Srbija i Crna Gora u balkanskim ratovima 1912-1913, 323

38
STUDIES OF THE OTTOMAN DOMAIN WWW.thestudiesofottomandomain.COM Cilt:1 Say:1 Austos-2011 Issn:

Dnya Sava sresince atmann gerginlik derecesi zerinde etki brakmak zorundayd. Eer 1912-1913te Balkan olaylarna Balkanlardaki Osmanl hakimiyetini sonlandran Byk Glerin radikal mdahelesi olmasayd, iki mttefiin sonraki politik ve askeri karlamas ve sava sonularnn toplam arlnn ok daha az olabilmesi mmknd.

Bibbiyografya Borislav Ratkovi-Mitar urii-Savo Skoko, Srbija i Crna Gora u Balkanskim Ratovima 1912-1913. Borislav Ratkovi, Prvi Balkanski rat 19121913, Beograd 1975. D. Vuksan, Balkanski rat, Zapisi, Vol. XIV, Cetinje,1935. Mitar urii, Prvi Balkanski Rat 1912-1913. S. Skoko, Drugi Balkanski rat 1913, knj. II, Beograd 1957. Vukain Boovi, Crna Gora u Drugom Balkanskom ratu s Bugarskom 1913.