SUZBIJANJE PRENSOSNIKA BOLESTI

DEZINFEKCIJA(desinfection)
Dezinfekcija (Disinfection: dis + lat. inficere lo, okuen), u irem smislu predstavlja
skup postupaka kojima se uklanjaju, onesposobljavaju ili unitavaju mikroorganizmi u toj mjeri da nisu sposobni izazvati infekciju. Dezinfekcija u uem smislu predstavlja reduciranje broja mikroorganizama ispod infektivne doze, odnosno unitavanje ili oslabljivanje patogenih mikroorganizama. Za postizanje dezinfekcije se koriste dezinficijensi (hemijska sredstva) koja su slabo selektivno toksina, a imaju germicidno djelovanje.

Sanitacija je primjena dezinfekcije u javnoj higijeni.

Za razliku od dezinfekcije, pri sterilizaciji unitavamo sve mikroorganizme.

Chemotherapy-a je tretiranje bolesti hemijskim tvarima; prvenstveno upotreba

hemikalija koje unitavaju infekte, a ne tete pacijentu. Prikladni hemoterapeutici su vrlo selektivni, a imaju germicid(e)-no i germistatic-ko djelovanje. Te osobine omoguavaju unutarnju dezinfekciju organizma.

Antiseptic je tvar koja inhibira razvoj mikroorganizama bez da ih nuno ubija.

Vrste disinfekcije s obzirom na vrijeme primjene su:
1.

PROFILAKTIKA ODNOSNO HIGIJENSKA dezinfekcija se provodi u

svrhu profilakse zaraznih bolesti. Provodi se dezinficijensima (disinfectant-ima) irokog spektra djelovanja. Profilaktika dezinfekcija se vri periodiki, u pravilu 2 puta godinje (jesen i proljee), ali i moe biti inicirana specifinim epizootiolokim prilikama. U industrijskoj proizvodnji provodi se u skladu s izmjenom turnusa kao neophodan dio odmora objekta i to u sklopu naela 'sve unutra, sve van'. U sklopu profilaktike dezinfekcije su i DEZINFEKCIJSKE BARIJERE za vozila i ljude na ulazima u gospodarstva. Dezinfekcijske barijere su bazeni s otopinom natrijeve luine (pH=13-14). TEKUA dezinfekcija se provodi tijekom trajanja neke zarazne bolesti, odnosno kada je bolest ve prisutna. Kako tu ve imamo prilino jasno definiranog uzronika, uglavnom se provodi ciljano; dezinficijensima koji e unititi uzronika. ZAVRNA ILI KONANA dezinfekcija se provodi nakon zavretka epizootije, odnosno nakon to je ozdravila i posljednja bolesna ivotinja ili uklonjen izvor infekcije. Nuna je kod kontaktnih zaraznih bolesti koje se suzbijaju po zakonu. Prekid takvih zaraza moe se proglasiti tek nakon to je, izmeu ostalog, provedena odgovarajua zavrna dezinfekcija.

2.

3.

METODE DEZINFEKCIJE
1. Prirodni imbenici koji djeluju na mikroorganizam su: sunevo svjetlo, taloenje, filtracija, poremeaj ivotnih uvjeta mikroorganizma,.. 2. Mehanike metode kojima djelujemo na mikroorganizme su struganje, pranje i etkanje (time se broj mikroorganizama smanji i preko 60%), vodeni mrk, ventilacija... 3. Fizikalna dezinfekcija obuhvaa toplinu (plamen, suha i vlana toplina), isuivanje, zraenje, ultrazvuk (specifine vibracije), elektricitet i osmotski tlak; 4. Hemijska dezinfekcija ovisi o vrsti dezinficijensa koji se primjenjuje, svojstvima i vrsti mikroorganizma i uvjetima okoline.

SVOJSTVA DEZINFICIJENSA
Dobar dezinficijens mora imati ova svojstva: to iri spektar djelovanja. Aktivnost u velikom razrjeenju i uz prisustvo organske tvari. Brzo djelovanje na sobnoj temperaturi ili temperaturi tijela. Minimalna toksinost za stanice tkiva. Ne smije biti korozivan, zapaljiv ili eksplozivan, te treba biti pogodan za transport (mali volumen). 6. Treba biti postojan u dodiru s predmetima koji se dezinficiraju te aktivan i nakon dueg dodira s njima. 7. Ne smije imati neugodan miris ili okus. 8. Cijena mora biti prihvatljiva (ekonomian!). 9. Topiv u vodi, te jednostavan i siguran za primjenu; bez pjene. 10. Ne smije stvarati hemorezistenciju kod mikroorganizama. 1. 2. 3. 4. 5.

Kako bi dezinfekcijom postigli dobre rezultate, trebamo znati protiv koga se borimo. Stoga nas interesiraju svojstva mikroorganizma, i to: Da li je rezistentan na odreene dezinficijense, koje? Koje je vrste, koliko je brojan, otporan i koje su mu kemijske karakteristike? U kojoj je fazi rasta? Tvori li specifine strukture (kapsule, spore) i koje?

Kada smo saznali protiv koga ili ega se borimo, potrebno je definirati uvjete u kojima se moemo boriti. Zato nam je bitno: Temperatura okoline. Luine npr. bolje djeluju na temperaturi 50-60C. Povrinski fenomeni; apsorpcija dezinficijensa, permeabilnost, difuzija, tenzije...

Prisutnost drugih elektrolita. Elektroliti mogu znatno promijeniti ionizaciju dezinficijensa i svojstva stanice. Prisustvo organske tvari. Organska tvar moe znatno vezati neke dezinficijense. Duljina djelovanja.

Na viruse dezinficijensi djeluju na 2 naina:

1. oteuju viruse koji su izvan stanice i time onemoguavaju njihovu apsorpciju i penetraciju u stanicu, 2. mijenjaju nukleinsku kiselinu (mutacije!; mutageno djelovanje moe biti jako opasno).

Viruse e najbolje unititi luine.

Djelovanje dezinficijensa na bakterijsku stanicu Nain djelovanja koagulacija proteina hidroliza unutranje strukture stanice oteenja izazvana oksidacijom oteenja izazvana povrinskom aktivnosti Dezinficijens alkoholi, derivati fenola, formaldehid kiseline, luine vodikov peroksid, halogeni (F, Cl, Br i I), kalijev permanganat, ledena octena kiselina amfotezidi, kvarterni amonijevi spojevi; Omnisan, Cetavlon (NH4+)

Djelovanje dezinficijensa na spore je oteano jer spore imaju: 1. 2. 3. 4. vieslojni omota, visok sadraj masnih tvari, mali sadraj slobodne vode, sadre kalcij-dipikolinat.

Definiravi protiv koga se borimo i u kojim uvjetima, preostaje nam samo da odluimo s ime se borimo. Dakle, trebamo izabrati dezinficijens.

Pri izboru dezinficijensa valja uzeti u obzir:

1. opseg antimikrobne aktivnosti dezinficijensa koja treba biti utvrena laboratorijskim testovima, 2. broj mikroorganizama, 3. pristupanost mikroorganizama, 4. temperaturu na kojoj najbolje djeluje, 5. koncentraciju dezinficijensa u otopini, 6. potrebnu koliinu, odnosno dozu dezinficijensa, 7. kiselost,

8. germicide-nu i germistatic-nu aktivnost dezinficijensa, 9. vrijeme potrebno da dezinficijens djeluje, 10. razgradnju dezinficijensa, 11. promjenu u otpornosti mikroorganizma koje mogu nastati; rezistencija! 12. inaktivaciju dezinficijensa.

Rezistencija se, u pravilu, javlja zbog primjene niih koncentracija dezinficijensa, a ponekad i zbog nedostatne doze. Dezinficijense moemo inaktivirati sapunima, deterdenitma i dezinficijensima. esta je pojava da jedna vrsta dezinficijensa inaktivira drugu! Stoga na to moramo paziti prilikom rada. Jedina sigurna iznimka od toga je alkohol. Uz to jedino kod alkohola su nia razrjeenja uinkovitija; najbolje djeluje 70%-tni alkohol bolje no 90%-tni.

PRIPREMA ZA DEZINFEKCIJU
Mehaniko ienje je potrebno provesti prvenstveno kod uprljanih povrina u stajama. Nakon grubog mehanikog ienja slijedi sanitarno pranje. 2. Sanitarno pranje (vlano ienja) ima za cilj odvojiti fiksne estice i smanjiti broj mikroorganizama. Najbolje ga je provoditi uz prskanje toplom vodom pod velikim tlakom. 3. Na kraju priprema za dezinfekciju ide suenje. 1.

Ukoliko suzbijamo za ovjeka opasne bolesti potrebno je prije ienja provesti prethodnu dezinfekciju!

Dezinficijens se moe aplicirati:

1. prskanjem; estice veliine 0.15-1mm (runo) ili 0.05-1mm (mainski), 2. rasprivanjem; estice veliine 0.05-0.15 mm kod visokotlanih prskalica (25-75atm), 3. zamagljivanjem; estice veliine 0.5-50m (0.0005-0.05mm).

Ukupan postupak dezinfekcije ide: 1. 2. 3. 4. prethodna dezinfekcija; samo ukoliko sumnjamo na bolest opasnu za ovjeka, ienje i ispiranje; potrebno je postii optiku istou, dezinfekcija, ispiranje po potrebi (bioloka istoa).

DEZINFICIJENSI
Kiseline su vrlo dobri dezinficijensi, ali korodiraju. Organske kiseline, poput octene se koriste u prehrambenoj industriji. Luine su izrazito dobri virucid-i. Uz to posjeduju dobru sposobnost odmaivanja. Najee se upotrebljava 2-5% natrijeva luina (NaOH). Ukoliko elimo unititi spore bakterija onda emo primijeniti 30% NaOH i to kroz dulje vrijeme. Aldehyde-i (R-CH=O) su dezinficijensi irokog spektra, ali sporo djeluju. Formalin je
40% otopina formaldehyde-a (plina), gluteldehid... Toksini su pa se gotovo ne upotrebljavaju.

Fenoli (phenol cikliki ugljikovodik) od kojih je najpoznatija karbolna kiselina, su ekoloki neprihvatljivi. Alkoholi su vrlo dobri dezinficijensi. U pravilu se rabi etilni i izopropilni alkohol. Djelovanje izopropilnog alkohola je jae.
Propiten-glikol i trietilen-glikol su izrazito jaki dezinficijensi ukoliko se upotrebe kao aerosol. Etilni oksid u plinovitom stanju duboko prodire u materijale. Djeluje germicid-no. Upotrebljava se u sterilizaciji. spojevi; (Omnisan, Cetavlon; NH4+) koji imaju germicidno djelovanje. uporabu imaju klor i jod (Cl i I). Od anorganskih spojeva klora najpoznatji dezificijensi su hypochlorite-i, npr. Cahypochlorite (CaOCl).

Kationi, anioni i amphoteric-ni spojevi; od kationa se rabe kvarterni amonijevi Halogeni elementi. Od halogenih elemenata (F, Cl, Br, I i At) za dezinfekciju iroku

Oksidacijska sredstva. Kalijev permanganat nema odve iroku primjenu. Vodikov

peroksid (H2O2) je dobar dezinficijens. Istovremeno je ekoloki vrlo prihvatljiv; nema rezidua; 2H2O2 2H2O + O2

Per-kiseline (kisik je jednovalentan) su kiseline kojima je dodan jedan kisikov atom. Tako smo dobili par dobrih dezinficijensa: per-mravlja, per-octena, per-propionska kiselina. U reakciji O- ion biva otputen i oksidira. Per kiseline su vaen za dezinfekciju gnoja.

Izotop kisika, ozon (O3) ima dobra svojstva za dezinfekciju vode.

Djelovanja pojedinih dezinficijensa

G + + + + + + + + -

hypochlorite H2O2 octena kiselina amphoteric-ni tenzidi

kvarterni amonijevi spojevi

formalin voda na 75C pH=13.9 pH=4

G + + + + +/+ + + +/-

virusi + + + + + +

spore +/+ + +/+/+/-

plijesni + + + + +/+ +/+ -