POJAVE NA GRANICAMA

FAZA

ADSORPCIJA

1. Šta je granica faze

2. Adsorpcija na granici tečne faze

Gibsova adsorpciona izoterma

3. Adsorpcija na granici čvrste faze

Langmuirova adsorpciona izoterma
Freundlichova adsorpciona izoterma

1
Molekuli na površini faze uvek su u dodiru
sa molekulima neke druge faze

α i β homogene faze

Granica faze (AA’

(AA’ i BB’
BB’)

Granič
Granični sloj s (SS’
(SS’)

U granič
graničnom sloju su
molekuli obe faze

Postoji pet različitih granica faze

Čvrsta / čvrsta
Čvrsta / tečna
Čvrsta / gasna
Tečna / tečna
Tečna / gasna

2
 Interakcije molekula na granici faza
prouzrokuju različite pojave

Površinski napon
Adsorpcija
Kvašenje
Razlivanje
Itd...

POVRŠINSKI NAPON

Rezultantna sila usmerena je ka unutraš

unutrašnjosti teč
tečnosti.

Teč
Tečnost tež
teži da zauzme najmanju moguć
moguću površ
površinu.

3
 Adsorpcija na granici tečne faze
Adsorpcija je povećanje ili smanjenje
koncentracije rastvorka u graničnom sloju
u odnosu na unutrašnjost rastvora.

pozitivna adsorpcija cgr > cteč

teč

negativna adsorpcija cgr < cteč

teč

Kada su privlač
privlačne sile izmeñu molekula rastvorka manje
od privlač
privlačnih sila izmeñu molekula rastvarač
rastvarača...
rastvorak ima manji površ
površinski napon od rastvarač
rastvarača...
rastvor ima manji površ
površinski napon od čistog
rastvarač
rastvarača...

molekuli rastvorka će se spontano ugrañivati u granič

granični
sloj rastvarač
rastvarača kako bi maksimalno smanjili energiju
površ
površine, tj. površ
površinski napon rastvora.

cgr > cteč

teč adsorpcija je pozitivna

4
Kada su privlač
privlačne sile izmeñu molekula rastvorka već
veće
od privlač
privlačnih sila izmeñu molekula rastvarač
rastvarača...
rastvorak ima već
veći površ
površinski napon od rastvarač
rastvarača...
rastvor ima već
veći površ
površinski napon od čistog
rastvarač
rastvarača...

koncentracija rastvorka već

veća u unutraš
unutrašnjosti rastvora
nego u granič
graničnom sloju

cgr < cteč

teč adsorpcija je negativna

Adsorpcija na granici tečne faze

Adsorbent ili adsorbens = supstanca na kojoj
se nešto adsorbuje
Adsorbat = supstanca koja se adsorbuje
PAM = površinski aktivne materije smanjuju
površinski napon tečnosti
PNM = površinski neaktivne materije
povećavaju površinski napon tečnosti

5
 Kada je voda rastvarač...
PNM PAM

• Neorganske kiseline, baze • Alkoholi, Aldehidi,

i soli • Estri, Amini, Kamfor
• Organska jedinjenja sa • Masne kiseline,
već
većim brojem polarnih
grupa • Sapuni, Detrdž
Detrdženti

- Polarni molekuli - Nepolarni molekuli

- Jake sile privlačenja - Slabe sile privlačenja
sa molekulima vode sa molekulima vode
- Rastvorljivost u vodi velika - Rastvorljivost u vodi mala

Zavisnost površinskog napona od

koncentracije rastvora
Kriva1. rastvori jakih elektrolita i
organskih jedinjenja sa OH
grupama (PNM) šećeri.

Kriva 2. rastvori makromolekula

proteini, slabe PAM.

Kriva 3. Izrazite PAM, sapuni,

detrdž
detrdženti

6
 Gibbs-ova adsorpciona izoterma (1878)
Zavisnost površ
površinskog napona i adsorpcije
od koncentracije rastvorene supstance
c dσ
Γ=− ⋅
RT dc
Γ – adsorpcija = broj molova rastvorene
Gibbs, Josiah Willard supstance po jedinici površ
površine rastvora koji
(1839-1903)
predstavljaju manjak ili viš
višak u odnosu na
koncentraciju u unutraš
unutrašnjosti rastvora
dσ/dc – koncentracioni koeficijent
površ
površinskog napona
Važ
Važi pri konstantnoj temperaturi

c dσ
Γ=− ⋅
RT dc

dσ
σ <0 Γ>0 PAM
dc

Γ dσ
>0 Γ<0 PNM
dc

Važ
Važi samo za niske koncentracije

7
ADSORPCIJA NA GRANICI ČVRSTE FAZE
Adsorpciona moć čvrstog tela = privlačne sile
meñu česticama na površini čvrste faze nisu
zasićene.

Vezujući molekule gasa ili tečnosti, ili jone iz rastvora

čvrsto telo smanjuje svoju površinsku energiju.

ADSORPCIJA ≠ APSORPCIJA !!!!

• ADSORPCIJA = raspodela gasne ili

tečne faze po POVRŠINI čvrstog
adsorbenta

• APSORPCIJA = ravnomerna
raspodela gasne ili tečne faze po
CELOJ ZAPREMINI čvrstog
apsorbenta

8
 ADSORPCIJA NA GRANICI ČVRSTE FAZE

može biti:

FIZIČKA ADSORPCIJA

HEMIJSKA ADSORPCIJA – HEMISORPCIJA

FIZIČKA ADSORPCIJA
čvrsto – gas – slabe Van der Waalsove sile
čvrsto – tečnost – Van der Waalsove sile +
vodonične veze
zavisi od hemijske grañe adsorbenta i adsorbata
povratan proces

9
HEMIJSKA ADSORPCIJA – HEMISORPCIJA

čvrsto – gas jake hemijske jonske

čvrsto – tečnost ili kovalentne veze
zavisi od prisustva hemijskih grupa koje mogu
hemijski reagovati
nepovratan proces

NH3 → NH3 (ads) → NH2 (ads) + H (ads) →

NH (ads) + 2 H (ads) → N (ads) + 3 H(ads)

10
 Energy Diagrams:
ENERGETSKI Physi-
DIJAGRAMI and Chemisorption
FIZISORPCIJE I HEMISORPCIJE
Molecular Molecular Dissociative
FIZISORPCIJA
Physisorption HEMISORPCIJA DISOCIJACIJA
Chemisorption
Chemisorption
+
+ +

• Potential energy diagrams of an adsorbate/substrate complex for three

different ground
ENERGETSKI state configurations.
DIJAGRAMI 3 TIPA KOMPLEKSA ADSORBAT/SUPSTRAT
Phys 661 - Baski Adsorption & Growth Page 8

ADSORPCIONA MOĆ
zavisi od
Specifič
Specifične površ
površine
Oblika čestice adsorbe
adsorbenta (neravne površ
površine)
Poroznosti (neporozni
(neporozni – samo na površ
površini 1-100 m2/g)

porozni – šupljikavi 100-

100-1000 m2/g)

Temperature (egzoterman proces)

Pritiska gasa Vads

(Langmuir monomolekulski sloj)

11
 Langmuirova adsorpciona izoterma
Adsorpcija gasa na čvrstom adsorbentu pri T=const.
1. samo 3. desorpcija kao
monosloj posledica
toplotnog kretanja
2. adsorpcija i
desorpcija
istovremeno

Dalja adsorpcija je sve sporija jer je manja slobodna površina adsorbenta.

Kada se brzine adsorpcije i desorpcije izjednače - dinamička ravnoteža.

Brzina adsorpcije ~ pritisku gasa (P) i

slobodnoj površini (1-s)

v a = k a (1 − s) P

površina Brzina desorpcije ~ zaposed. površ. (s)

vd = k d ⋅ s

dinamička ravnoteža: va = vd k a (1 − s) P = k d ⋅ s

kaP ka bP
s=
kd + kaP
/ kd , =b s=
kd 1 + bP

12
 bP Zapremina adsorbovanog gasa V
s=
1 + bP V = k ⋅ s Vmax = k ⋅1 ⇒ s =
V
Vmax

bPVmax
V=
1 + bP
Langmuirova adsorpciona izoterma

b - konstanta karakteristična za svaki sistem,

odreñuje se empirijski

bPVmax
V=
1 + bP
Jaka
adsor
pcija

V Slaba
adsorpcija

13
 Dva granična slučaja:
1. Adsorpcija pri jako niskim pritiscima gasa bP<<1
bPVmax
V= ⇒ V = bPVmax
1 + bP 1

2. Adsorpcija pri jako visokim pritiscima gasa bP>>1

bPVmax
V= ⇒ V = Vmax
1 + bP
Vmax – kapacitet adsorbenta

zavisi od - površine adsorbenta,

- vrste adsorbenta i adsorbata
- temperature

Freundlichova adsorpciona izoterma

• Hemisorpcija
• Monomolekulski sloj
• Empirijska jednač
jednačina iz eksperimentalnih rezultata

1
x x –masa adsorbovanog gasa
= kP n m – masa adsorbenta
m k, n – empirijske konstante

14
 1 x 1
x
= kP n log = log k + log P
m m n

Poseban sluč
slučaj Langmuirove izoterme za srednje vrednosti pritiska
1
n>1 0< <1
n

Adsorpcija iz rastvora

• Samo kod rastvora niskih koncentracija

• Monomolekulski sloj

1
x
= kc n
m

15