Eskiehir Osmangazi niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt: 6 Say: 1 Haziran 2005

SAT FAK ABASIYANIK VE ANDR GIDEDE NSAN VE DOA SEVGS

Ali GLTEKN
Eskiehir Osmangazi niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi, Eskiehir

Lale AKLI
Eskiehir Osmangazi niversitesi, Fen Edebiyat Fakltesi, Eskiehir
ZET Yksek renimini Fransada edebiyat alannda tamamlam olan Trk yazar Sait Faik Abasyank, Fransada yaad yllarda bu lkenin nde gelen birok yazarn eserlerini okuma olana elde etmitir. Bunlardan biri de, Abasyank her ynyle etkileyen Andr Gidedir. Sait Faik Abasyank ve Andr Gide eserlerinde, yaamn arpc rneklerinden detaylar dile getirmektedirler. Bunlar yaparken de, insan, insan sevgisini, doay ve doa sevgisini kendine eksen alarak okuyucuyu bu ynde etkilemeye almaktadrlar. Bu bakmdan biz de bu almamzda, insan ve doa sevgisini temel alarak her iki yazardaki sevgi anlayn metne dayal olarak irdelemeye alacaz.

Anahtar Kelimeler: Sait Faik Abasyank, Andr Gide, nsan, Doa, Sevgi

LOVE OF HUMAN AND NATURE IN THE WORKS OF SAT FAK ABASIYANIK AND ANDR GIDE
ABSTRACT Turkish author Sait Faik Abasyank, who had completed his undergraduate education in Literature in France, found the chance of reading the works of leading French authors, while he was living in France. However there is one single author that influenced Abasyank in every aspect, he is Andr Gide. Sait Faik Abasyank and Andr Gide express striking details of life. Meanwhile he tries to influence the reader by placing human, love of human, nature and love of nature, in the center of his works. In this aspect, this study attempts to analyse the concept of love in both authors in terms of love towards human and nature. Keywords: Sait Faik Abasyank, Andr Gide, Human, Nature, Love

118

Osmangazi niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt:6 Say: 1 Haziran 2005

1.GR Bu almada, Trk Edebiyatnn nde gelen yazarlarndan Sait Faik Abasyank ile Fransz Edebiyatnda nemli bir yeri olan Andr Gidein yklerindeki sevgi anlay irdelenerek karlatrlmaya allacaktr. Metne Dayal nceleme Ynteminden yararlanlarak yaplan bu aratrmada, her iki yazarn yaamnda sevgi szcnn ne anlama geldii, bu szcn her iki yazarn yklerinde ne denli nemli bir yer tuttuu, her iki yazarn bu konuyla okurlarna ne gibi mesajlar vermek istedikleri ve bunu yklerine nasl yansttklar, yklerinde sevgi szcn konu edindiklerinde ne gibi benzerlik ve farkllklar gsterdikleri ve bu yazarlarn birbirlerinden etkilenip etkilenmedikleri ortaya konmaya allacaktr. 23 Kasm 1906 ylnda Adapazarnda doan Sait Faik Abasyank, bir sre stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesine devam ettikten sonra babasnn istei zerine iktisat renimi iin svirenin Lausanne kentine gider, fakat ok ksa bir sre sonra Fransaya geer ve orada, Grenoble ehrinde yksek renimini yapmak iin yl kalr. Uygunerin de yazd gibi, bu yllar onun sanat kiilii zerinde derin etkiler brakr (Uyguner, 2002, 12). Avrupaya okumak iin deil, gezmek, elenmek iin gittiini syleyen Abasyank, stanbula dnnce bir sre Trke retmenlii yapar, daha sonra ticaretle urar. Ama hi birinde aradn bulamaz. Sonunda kendini yalnzca yazmaya verir ve yazn yaamna iirle balar. ada Trk ykclne yepyeni bir ivme kazandran Sait Faik, ayrca Franszcadan ve zellikle Andr Gideden Trkeye ykler evirmitir (Uyguner, 1996, 26). A. ehov ve Kafka gibi Rus ve Avusturyal yazarlar severek okuyan Abasyank (ner, 2001, 60), Aylk Kitap-lk Dergisinde lhan Berkin de belirttii zere, Andr Gide, Lautramont, Jean Genet ve Guy de Maupassant gibi Fransz yazarlar ile Cemal Kaygl, Kenan Hulusi, Sabahattin Ali ve Yaar Kemal gibi Trk yazarlar da severek okur (Bkz. Snmez, 2003, 84 ve ner, 2001, 60). Ancak, 1954 ylnda Orhan zmez ile bir konuma gerekletiren Sait Faik, hi sistemli okumadm. Birok yazc okudum. Hepsinin tesirinde kaldm galiba. Ama beni kendime altran Andr Gide olmutur. Onun gibi hi yazmadan, Kafkay severim. Lautramont en byk dostumdur (zmez, 1996, 59) der. Bu da bize, Sait Faikin eitli lke yazarlarndan eserler okur, ancak en fazla Andr Gidein etkisi altnda kalr. Bu etki en ok, dnya gr, insan ve doaya bak gibi konularda kendini gsterir. Atatrkten sonra Mark Twain Derneince Saite verilen onur yelii onu evrenselletirdi. diyen Ergun, Modern Edebiyata yapt hizmetlerinden dolay, Sait Faikin ada Trk edebiyat ve ada dnya edebiyat iin ne denli nemli bir yazar olduunu vurgular (Ergun, 1996, 9). Bu yelii elde ettikten bir yl sonra, 11 Mays 1954 ylnda siroz hastalndan yaama veda eder. Edebiyat dnyasna benzersiz edebi rnler kazandran, Trk edebiyatnn gereksinim duyduu bir dnemde ortaya kan ve ksa srede herkesi etkilemi, etkilemeye de devam eden Sait Faikin (Mutluay, 1996, 219), Trk hikayeciliinin gelimesinde byk pay vardr.

Sait Faik Abasyank Ve Andr Gdede nsan Ve Doa Sevgisi

119

Andr Gide ise, 1869 ylnda Pariste dnyaya gelir. Babas tarafndan Protestan, babasnn lmnden sonra ise annesi tarafndan Katolik olarak yetitirilen Gide, zengin ve aristokrat bir aileye mensup olmann verdii avantaj sayesinde yaam boyunca maddi sknt ekmez (zmen, 2003, 5). Gide, yazn yaamna 1891de yaynlad Andr Walterin Defterleri ve Narsis stne nceleme ile adm atar. Byk bir yazar olarak kabul edilen, birok roman ve hikaye yazan, ann aydnlar zerinde byk etkisi olan usta yazar Andr Gide, eserlerinde ak ve duru bir slup kullanr ve en ar konular ilemekten ekinmez (Ycel, 2000, 5). Ertemin de belirttii gibi, XX. Yzyl Fransz yaznnn ncleri arasnda yer alan Andr Gide, zellikle dnsel ve kuramsal ynleriyle Fransada, kendisinden en ok sz ettiren yazarlardan biridir. Hem Fransada hem de pek ok lkede Gide zerine pek ok yazlar yazlr, eitli incelemeler yaplr. Gidein yaptlarnn pek ou Trkeye de evrilmi ve eseri eitli aratrmalara konusu olmutur (Ertem, 1991, 9). Yaam boyunca, itenlik ve kendini tanmay toplumsal ve bireysel ahlakn en nemli lt olarak kabul eden, toplumsal ve bireysel tm farkllklara hogr ile yaklaan ve geleneksel ahlakn karsnda bireysel zgrl savunmasyla dikkat eken Gide bu gzde temalarn youn olarak 1926da yaynlad tek roman Kalpazanlarda ele almasna karn (Ertem, 2001, 10), bu temalar Dnya Nimetleri ve Yeni Nimetler, Dar Kap, Tre Dman ve daha nice roman ve tiyatrosunda da ele almaktadr. 1947 ylnda Nobel Edebiyat dln alan Gide, birka yl sonra, 1951 ylnda vefat eder. Bu almann konusu olarak Sait Faik Abasyank ve Andr Gidei sememizin amacn u ekilde aklayabiliriz: Sait Faikin iirlerinde, hikayelerinde ve romannda belki kesin izgileriyle belirlenmi siyasal bir seim yoktur, ancak, Ataol Behramolunun da altn izdii gibi, btn yaptlar emeki insana ve emekle yaratlm basit bir hayata sevgiyle dolup tamaktadr (Behramolu, 1996, 194). Sait Faik ayrca, insana duyduu sevgiyi her eserinde ve sk sk dile getirmektedir. Andr Gide ise o dnemin Sovyetler Birliinde arzu ettii sistemin yerletiini, snf, din, ve rk ayrmnn ortadan kalktn, bunun yaratla en uygun sistem olduunu savunmaktadr. Ancak Rusyaya yapt seyahatte hayal krklna uram ve Stalin dneminin gerekleriyle yz yze gelmitir (zmen, 2003, 6). Gerek Sait Faik ve gerekse Gide hibir zaman ekonomik sorun yaamaz. Zira her ikisinin de aileleri zengindir. Dier taraftan, her ikisi de yaamlar boyunca yazmak dnda baka hibir eyden zevk almaz ve kendilerini yalnzca yazmaya verir (Bkz. Oktay, 1993, 156). Sait Faik ve Andr Gidein, hayata ve insana bak alar, sosyal ve ekonomik durumlar gibi konularda benzerlik gstermeleri, almamzn hem dayanak hem de hareket noktasn oluturmaktadr. 2. SAT FAK VE ANDRE GDEDE NSAN VE DOA SEVG nsanolunun, mutlu olabilmesinin en nde gelen koularndan biri, hi phesiz, yaam sresince evresindeki insanlardan sevgi alabilmesi ve onlara bunu verebilmesidir, baka bir ifadeyle sevgiyi yaamasdr. nsan yaamnda nemli bir yere sahip olan sevginin, insann davranlarna ve onun rettiklerine yansmas da

120

Osmangazi niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt:6 Say: 1 Haziran 2005

doaldr. Genel anlamda nsan bir eye veya bir kimseye kar yakn ilgi ve ballk gstermeye ynelten duygu (Trk Dil Kurumu Szl, 1988, 1289) anlamna gelen, antropolojik, psikolojik, teolojik, etik, felsefi ve politik boyutlar da bulunan sevgi esine, gerek Sait Faikin gerekse Andr Gidein yklerinde youn ekilde rastlanmaktadr, bu da, bu almann arlk noktasn oluturmaktadr. Andr Gide ve Sait Faik Abasyank, ailelerinin zenginliklerine karn, her tabakadan, zellikle de ezilen, smrlen, yal, alk eken, toplumdan dlanm insan; sanayileme sonucu kirlenmesine karn doay; doadaki dier tm canllar; ksacas her eyi ile dnyay severler ve bu sevgilerini de yklerinde okuyucularna ak bir ekilde hissettirirler. Yukarda da deindiimiz gibi, her iki yazarn yklerinde sevgi szcn youn olarak nasl kullandklar, bunu da okuyucularna her eye karn nasl vermeye altklar her iki yazarn yklerinden yaplacak alntlarla kantlanmaya allacaktr.

2.1. Sait Faikte nsan Sevgisi Sait Faikin ilk dnem hikayeleri insan sevgisiyle, insanlarn iyilikleriyle doludur; Sait Faik, ilgi duyar insanlara, sevgi duyar. Bunlar, o hikayelere neredeyse bir lirizm katar. nsanlar sevmek arzusuyla sokaa kar (Naci, 2003, s.21). Sait Faikin insan sevgisinin, gnlk yaam iinde, somut ayrntlar biiminde en ok ortaya kt hikayeler, ilk dnem hikayeleridir. Fethi Nacinin, Sait Faikin bir hikayesinden ald u szler onun insan, doa ve hatta dnya sevgisinin nereden kaynaklandn bize gstermektedir: Bu konuda: Kitaplar, bir zamanlar bana, insanlar sevmek lazm geldiini, insanlar sevince tabiatn, tabiat sevince dnyann sevileceini, oradan yaama sevinci duyulacan retmiler der (Naci, 2003, 19). Yazar burada, edebi trleri ayrt etmeksizin, genel anlamda okuduu btn kitaplardan sz etmektedir. Ayrca Sait Faik, Alemdada Var Bir Ylan adl yksnde Sevmek, bir insan sevmekle balar her ey. (Abasyank, 2001, 32) derken, sevme olgusunun insanda, insan sevmekle baladn vurgular. Dier taraftan Ormanda Uyku adl yksnde ise nsanlar sevmek, hayat sevmek ne iyi ey. Ancak insanlar sevebiliriz. (Abasyank, 2001, 197) eklinde dncelerini ifade ederken, insan sevmenin yaam sevmekle ayn anlama geldiini, zellikle de hasta olan, isiz olan, ezilen, smrlen, yal, toplumdan soyutlanm, alk eken, kendini satmak zorunda kalan insanlardan yana tavr taknr. Bu konuyla ilgili olarak kran Kurdakul yle yazar: Hastalar, isizler, iinden olmular, iiler, balk teknelerinde sng ucunda yaayanlar, yalnz kalmlar, insandan saylmayanlar, vcudunu satan kadnlar (Kurdakul, 1996, 198) Sait Faik duyarl ile yklerde yerini bulur . Tneldeki ocuk yksnde u insanlara hibir ey ok deildir. (Abasyank, 2001, 9) ifadesini kullanrken, aslnda onun anlatmak istedii ey, Vedat Gnyolun da 1954 ylnda Yeni Ufuklar dergisindeki Yalnzln Yaratt Adam adl makalesinde altn izdii gibi, Sait Faikin bizlere kendini iimize insan sevgisi salan esrarl bir kuvvet (Gnyol, 1996, 166) olarak hissettirdiini

Sait Faik Abasyank Ve Andr Gdede nsan Ve Doa Sevgisi

121

sylemeye alr. Abasyank, Kendi Kendime yksnde nsansz hibir eyin gzellii yok. Her ey onun sayesinde gzel. (Abasyank, 2002, 28) eklinde duygularn kaleme alrken, yaamn ve yaamda olan her eyin insan ile, o insann sevgisiyle btnletiini ve anlam kazandn vurgular. Cevdet Kudret kaleme ald ve Sait Faiki yklerinden kararak anlatan Sait Faik adl makalesinde, insan sevgisinin yok olduunu, insann horlandn, aalandn grmesi, onun hikaye yazmasnn nedenlerinden biri. (Kudret, 1999, 91) olduuna dikkati eker. Hznl, lk, insan sevgisi dolu hikayelerini Sait yazmaz, yaar, (Kemal, 1996, 51) diyen Yaar Kemalin de belirttii gibi, Sait Faikin yaamaktan zevk alan, kk insanlar sevmi olmas onun insanlar ne denli sevmi olduunun bir kant olsa gerek. Sait Faikin Kendi Kendime yksndeki, ... birer cgara ielim... (Abasyank, 2002, 29) ifadesi, bir sigara iimlik zamannda bile onun insanlarla beraber olma isteinin ne denli gl olduunu gstermektedir. Dier taraftan, Alemdada Var Bir Ylan yksndeki Evler gnee srtn evirmitir. Sokaklar dardr. Esnaf gaddardr. Zengini lakayttr. Yaldzl karyolalarda ift yatanlar bile tek. Yalnzlk dnyay doldurmu. (Abasyank, 2001, 31) ifadesi, Sait Faikin sevgisiz, acmasz bir topluluk iinde kendini ou zaman yapa yalnz bulduuna dikkati ekerken, Cevdet Kudret, onun zntlerinin balca kaynann sevgisizlik olduunu (Kudret, 1999, 92) vurgular. 2.2. Andr Gidede nsan Sevgisi Bencilliin her bakmdan nefret edilecek bir ey olduunu dile getiren Andr Gide, Gnlk adl eserinde Brakn bizi, sevgilerimiz, mmkn olduu kadar ok yaayalm! (Gide, 1989, 28) derken insanolunun sevgiye muhta olduunu vurgular. Babasn erken kaybetmesi ve annesi tarafndan kat bir ekilde yetitirilmi olmas, Gidein ailesinden yeterince sevgi grememesi, onun sevgiye daha ok gereksinim duymasna ve ona sk skya balanmasna neden olmutur. Bununla birlikte, yine yetitirilme tarzndan olsa gerek, Ertemin de belirttii gibi Gide yaam boyunca ncile kar youn bir dnsel ilgi srdrmtr (Ertem, 1991, 25). Goethenin iirlerini, Prometheusunu, Faustunu; Banvillein baz paralarn ve Adolpheunu okuyan, yle hissediyorum ki ksa zamanda, kendimi yeniden dolu dizgin tasavvufa vereceim (Gide, 1989, 24) diyen Andr Gide, Hristiyanlk her eyden nce insan teselli eden bir dindir. (Gide, 1989, 35) ifadesiyle de Tanr sevgisini youn olarak iinde yaar. Bu da bize, Gidein insan sevgisinin Sait Faike gre daha teolojik olduunu gsteriyor. Pastoral Senfoni adl eserinde ... bu dnyadaki tek amac nn (Gide, 1989, 75) sevmek olduunu belirten Gide, Sevginin bittii yerde zrhlarmzda atlaklar beliriyor... (Gide, 1989, 71) diyerek sevginin kendisi iin ne denli nemli olduunu anlatr. Ona gre sevginin snrlar yoktur (Gide, 1989, 83). Bu ifadesiyle Gide, her eyi sevmemiz ve sevgiden yola kmamz gerektiini belirtir. Ona gre

122

Osmangazi niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt:6 Say: 1 Haziran 2005

insan mutlu olmak zere domutur. Mutluluum bakalarnn mutluluunu arttrmak. Mutlu olmak iin bakalarnn mutluluuna gereksinimim var (Gide, 2000, 158) ifadesiyle yazar, insanlar sevmenin kendisini de mutlu ettiini syler. Bu bize Gidein tilitarist olduunu da gstermektedir. nsann hayvanlardan farkl olduunu dile getiren; insan yoldan karan, zen, zayflatan, gerileten ve alay edenlerin, kiisel dmanlar olduunu syleyen Gide, nsan azaltan her eye kzyorum; onu daha az gvenli, daha az bilge, daha az evik yapmaya alan her eye kzyorum (Gide, 2000, 186-187) szyle de insan klten, gszletiren, zayflatan her eye kzar, onun sevilmesi ve ona sayg duyulmasn ister. 2.3. Sait Faikte Doa Sevgisi nsan seven birisinin doay sevmemesi diye bir ey sz konusu olabilir mi? Bu balamda, Sait Faik de bir doa tutkunudur. Doay, iei, bcei, kurdu, kuuyla; denizi, bal, balksyla; gkyzn ayyla, yldzyla sever. Haldun Tanerin, 12 Mays 1974 ylnda Milliyet Gazetesinde yaynlanan ke yazsna atfta bulunan Muzaffer Uyguner, Sait Faikin insan ve doa sevgisi odakl ykler yazdn belirtirken, onun ... doa sevgisi dolu yrei vard. Neye baksa bu sevgi ile snyor, klanyordu. der (Uyguner, 1996, 209). Sait Faik, Son Kular adl kitabnda yer alan Yaayacak adl yksnde: Ben denizi, bal, balk tutan, ekmeini denizden karan ok severim (Abasyank, 2002, 22) derken, onun doay, doayla har neir olan insan ne denli sevdiini vurgular. Haritada Bir Nokta yks Abasyankn doa anlay, sevgisi ve tutkunluu hakknda bize ok somut grnmler sunmaktadr. yle der bu yksnde Sait Faik:

Haritada bir nokta grmeyeyim. imde dostluklar. imdeki dostluklar, sevgiler, bir karncalanmadr balayverir. Hemen gzlerimin iine bakan bir kpek, hemen, az konuan, hareketleri ar, elleri abuk, abalar giymi bir balk, yrtk bir muamba kokusuyla beraber kpete tahtalar kararm, boyas atm ar ve kaba bir sandal, sandaln peini brakmayan bir ku, a, balk, pul, sahilde harikulade gzel ocuklar, namuslu kulbeler, krlang ve dlger bal halamas, kereviz kokusu, buusu tten kara bir tencere, ufuklar dar ve ssz bir deniz... (Abasyank, 2002, 55).

Sait Faik Abasyank Ve Andr Gdede nsan Ve Doa Sevgisi

123

Yukardaki alntdan da anlalaca zere Sait Faik, doay ve doann birer paras olan her eyi sevmekte ve bu sevgi onu heyecanlandrmaktadr. O, evresindeki denizle yaamn adeta zdeletirmitir. Ada demek, onun iin deniz demektir. Deniz ise, denizci ve balk anlamna gelir. Ekmeini denizden karan iiler arm yapar onda. Yine, Haritada Bir Nokta yksnde kendisinin de vurgulad gibi,

Tabiat; ounca dosttur. Dman gibi gzkt zaman bile insanoluna kudretini ve kuvvetini tecrbe imkanlar veren, yz vermez bir babadr; frtnasndan kayn batrd zaman yzmesini, rzgarnda kulbenin damn uurduu zaman daha salam, daha hnerliyi bulmay retiyor; canavaryla kar karya brakt zaman adale kuvvetini snyordur... (Abasyank, 2002, 55)

Tabiat, Sait Faik iin bir babadr; gcn, kuvvetin simgesidir ve ayn zamanda insanoluna iine dt skntlardan kurtulmann yollarn reten bir bilgedir. Doann bir paras olan deniz ise, onun iin yz veren bir anne gibidir. (Abasyank, 2001, 57) Anne imgesiyle yazar Abasyank, denizin sevecenliine, efkatine, her eye karn hogrl oluuna ve onun vefakarllna dikkati eker. Bu yzden Yaayacak adl yksnde yazar, Ben denizi ... ok severim (Abasyank, 2002, 22) derken, onun ne denli doa tutkunu olduunu anlarz. Ancak, dier taraftan yazar Abasyank, gelecek adna, zellikle ocuklarn gelecei adna karamsardr. Bu dncesini de Son Kular adl yksnde okuyucusuna u szcklerle ifade eder:

Kular bodular, imenleri sktler, yollar amur iinde kald. Dnya deiiyor dostlarm. Gnn birinde gkyznde, gz mevsiminde artk esmer lekeler gremeyeceksiniz. Gnn birinde yol kenarnda, toprak anamzn koyu yeil salarn da gremeyeceksiniz. Bizim iin deil, ama, ocuklar sizin iin kt olacak. Biz kular ve yeillikleri ok grdk. Sizin iin kt olacak. Benden hikayesi. (Abasyank, 2002, 13)

Uyguner bu konuda, Son Kular adl yksnde doann nasl yok edilmekte olduuna ve doann yok olmas konusuna ilk olarak o yer vermitir yksnde derken, Sait Faikin hem doa konusunda hem de geleceimizi emanet

124

Osmangazi niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt:6 Say: 1 Haziran 2005

edeceimiz ocuklarn nelerden yoksun kalacana parmak basar ve buna son derece zlr (Uyguner, 1996, 209). Toprak ana imgesiyle yazar Abasyank, dnyann deimesiyle birlikte doann insanolu tarafndan katledildiini, doadaki hayvanlarn birer birer eitli nedenlerle ldrldn, bunun ise gelecei teslim edeceimiz ocuklarn ldrlmesi anlamna geldiini nemle dile getirir. nk kendisi doann her trl gzelliini yaamtr. Onun kaygs ocuklar adnadr. Yine Hit hit! adl yksnde,

Nereden gelirse gelsin; dalardan, kulardan, denizden, insandan, hayvandan, ottan, bcekten, iekten. Gelsin de nereden gelirse gelsin!.. Bir hit hit!gelmedi mi fena. Geldikten sonra yaasn iekler, bcekler, insanoullar... Hit hit! Hit hit! Hit hit! (Abasyank, 2001, 75).

diyerek doadaki her trl yaratn, bitkinin, insanolunun bir paras olduunu, insanolunun onlarsz bir hi olduunu dile getirmektedir. Dlger Balnn lm yksnde ise, dlger balnn lmesiyle, insanolunun, canllar ve evresini nasl tahrip ettiini dolayl olarak anlatmaktadr. Anlk duygulanmlar ve izlenimleri, iirsel anlatm ile bu yksnde Uygunerin de dedii gibi yazar, doainsan, toplum-insan dengesini ustaca salamaktadr (Uyguner, 1996, 210). Zamanla doadaki ve toplumdaki deiimleri Sait Faikin, bundan 50-55 sene nce fark ettiini ve bu deiimi bazen rtk, bazen de ak bir ekilde dile getirdiini gryoruz. Onun Stelyanos Hrisopulos Gemisi adl yksnden alnan aadaki alntdan da bunu anlamaktayz:

Vaktiyle bu adaya (Burgazada) bu zamanlar kular urard. Cvl cvl terlerdi. Kme kme bir aatan tekine konarlard.

ara Saynn ise 01 Mays 1991 tarihli Cumhuriyet Gazetesindeki yazsnda, Istanbulun, iinde yaayan insanlar tarafndan zorunlu deiime tabi tutulduunu sylemektedir. Ayrca Sait Faikin sonbaharda sakalar, isketeleri,

Sait Faik Abasyank Ve Andr Gdede nsan Ve Doa Sevgisi

125

floryalar srf zevk ya da 200 gram amayan etleri iin kse kurmak suretiyle yakalayanlarn, imleri skenlerin doann btnln nasl zedelediini ve bunun ileride, sonraki kular iin ne byk tehlikeler oluturacan grdn sylemektedir (Bkz. Cumhuriyet Gazetesi 1 Mays 1991 ve Sayn, 1996, 227).

2.4. Andr Gidede Doa Sevgisi Bir bakma Sait Faikin de ustas saylan ve her trl sevgiyi yreinde barndran Gidein, doaya kar duyduu sevgi bir bakadr. Edebiyat olmadan nce tabiat idim ve tabiat servenleri, bana romandakilerden daha fazla ey retti diye doa hakkndaki grlerini gnlnde (Gide, 1989, 193) belirten Andr Gide, kendini o denli doayla i ie grr ki, Dnya Nimetleri ve Yeni Nimetler adl eserindeki iyi mi, kt m olduuna bakmadan sevmeli bir eyi (Gide, 2000, 17) ifadesinden, genel anlamda onun her eye sevgiyle yaklatn gryoruz. Burada ise Gidein, Sait Faik kadar doaya tutkun olduunu ve bu konuda belki de ondan daha az rasyonel olduunu gryoruz. Bir bahar gn gezintiye kan Gide Bahar, topran kokusunu, tarlalarda otlarn iekleniini, rmak stnde sabah sislerini, sonra ayrlar stnde akam buusunu (Gide, 2000, 52) iinde hissederek yle der: Sabah gezintilerinde, sk sk, bir yeni varlk duygusunun, sezgimin sevgisinin tadna varyordum (Gide, 2000, 53). Bu da bize gsteriyor ki, yazar doa ile babaa olduu anlarda, Gnlkte de yazd gibi, doaya kar duygularnn olduka younluk kazandn ve bunun sonucu olarak da doaya hayran olduunu dile getirir (Gide, 1989, 39). Gide, ite bu nedenden dolay her eyi doa diye adlandrdn (Gide, 1989, 39) syler ve bu duygusunu da Tanrnn varln Ona duyulan akla kantlayanlar vardr. te ben de bunun iin her sevdiimi Tanr diye adlandrdm (Gide, 2000, 35) eklinde ifade eder. Bu ifadelerden de anlald zere Gide, Tanrya ulamak iin doay ara olarak grr. Dier bir ifadeyle Tanr ile doann i ie olduunu vurgular ve onlar bir btn olarak grr. Nitekim Gide zerine yazlan ya da Gidein kendi yazd kitaplarda, onun ne kadar youn bir tanr sevgisi iinde olduunu anlamaktayz. Tanrnn yaratt doaya sk sk bal oluu ise bu youn tanr sevgisi ile aklanabilir. Baka bir ifadeyle, Gidein doaya duyduu sevgi teolojik kke dayanmaktadr. Dier yandan Gide, Dnya Nimetleri ve Yeni Nimetler adl eserinde Sert toprak; iyilikten, tatllktan uzak toprak; tutku, coku topra peygamberler sevgilisi toprak-ah! Acl l, an, eref l, tutkuyla sevdim ben seni (Gide, 2000, 120) diyerek, grnrde doann kendisine olumlu imgeler sunmamasna karn, yine de onu sevdiini aka belirtir.

126

Osmangazi niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt:6 Say: 1 Haziran 2005

3. SONU Sait Faikin Fransadaki renim yllarnda, Fransz yaznnn nde gelen ustas Andr Gideden nemli derecede etkilendii, bu etkilenmenin her hangi bir ideolojik gr benzerliinden kaynaklanmad, yalnzca dnya gr, insan ve doaya bak alarnn benzerlii nedeniyle olduu, her iki yazarn eserlerinin genelde, gerek konu, gerekse motif bakmndan byk paralellikler gsterdikleri, doa, insan sevgisi gibi baz ortak konular iledikleri, ancak Tanr sevgisi yani, dini inan konusunda farkl tutum iinde olduklar, hem Fransz hem de Trk toplumlarnda sosyal, kltrel, ekonomik ve siyasal nedenlerden dolay yozlaan ya da kaybolan deerleri okuyucularna sevgi kavramyla yeniden kazandrmay amaladklar ve her iki yazarn sevgi szcn, okurlarna farkl yaam kesitlerinden aldklar insan ve doa figrleri yardmyla aktardklar, Abasyank ve Gidein doa ve insan sevgisi benzerlik gsterse de her ikisindeki sevgi kavramnn farkl kaynaklarnn olduu, eserlerinde benzer temalar olsa da bu benzerliklerin de birbirinden ayrld noktalar olduu tespit edilmitir.

KAYNAKA
Behramolu, A. (1996). Sait Faik ve Aznlklar. Sait Abasyank 90 Yanda, Ankara: Bilgi Yaynevi. Ergun, P. (1996). nsz. Sait Abasyank 90 Yanda, Ankara: Bilgi Yaynevi. Ertem, T. (2001). ada Fransz Edebiyat Eletiri Sekisi, Ankara: Kltr Bakanl Yaynlar. Ertem, C. (1991). Andr Gide ve Tiyatro, Ankara: Kar Yaynlar. Faik, S. (2001). Alemdada Var Bir Ylan, Ankara: Bilgi Yaynevi. Faik, S. (2001) Sarn, Ankara: Bilgi Yaynevi. Faik, S. (2002). Son Kular, stanbul: Yap Kredi Yaynlar. Faik, S. (2001) Tneldeki ocuk, Ankara: Bilgi Yaynevi. Gide, A. (2000) (ev. Tahsin Ycel) Dnya Nimetleri ve Yeni Nimetler, stanbul: Can Yaynlar. Gide, A. (1989) (ev. Fuat Pekin) Gnlk, Ankara: Milli Eitim Bakanl Yaynlar. Gide, A. (1989) (ev. Sevim Raa) Pastoral Senfoni, stanbul: Oda Yaynlar. Gnyol, V. (1996) Yalnzln Yaratt Adam, Sait Abasyank 90 Yanda. Ankara: Bilgi Yaynevi. Kemal, Y. (1996) stanbuldan Bir Sait Faik Geti, Sait Abasyank 90 Yanda. Ankara: Bilgi Yaynevi.

Sait Faik Abasyank Ve Andr Gdede nsan Ve Doa Sevgisi

127

Kudret, C. (1999) Trk Edebiyatnda Hikaye ve Roman 3, stanbul: nklap Yaynevi. Kurdakul, . (1996) Sait Faik Duyarl. Sait Abasyank 90 Yanda. Ankara: Bilgi Yaynevi. Mutluay, R. (1996) Sait Faikin Hikayecilii. Sait Abasyank 90 Yanda. Ankara: Bilgi Yaynevi. Naci, F. (2003) Sait Faikin Hikayecilii, stanbul: Yap Kredi Yaynlar. Oktay, A. (1993) Cumhuriyet Dnemi Edebiyat, 1923-1950, Ankara: Kltr Bakanl Yaynlar. ner, S. (2001) Trk Dili ve Edebiyat, Edebiyat 3, stanbul: Devlet Kitaplar. zmen, . (2003) Dar Kap. stanbul: Tima Yaynlar. zmez, O. (1996) Sait Faikle Bir Konuma. Sait Abasyank 90 Yanda, Ankara: Bilgi Yaynevi. Sayn, . (1996) Sait Faikin stanbulu. Sait Faik Abasyank 90 Yanda, Ankara: Bilgi Yaynevi. Snmez, S.(2003) Gn I, Sait Faik Abasyank, Kitap-lk Dergisi (57), 80-91. Trk Dil Kurumu Szl, (1988), 1289. Uyguner, M. (1996) Yaam. Sait Abasyank 90 Yanda, Ankara: Bilgi Yaynevi. Ycel, T. (2000) nsz, Dnya Nimetleri ve Yeni Nimetler, stanbul: Can Yaynlar.

128

Osmangazi niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt:6 Say: 1 Haziran 2005