UD

EKLEMLER
GENEL BLGLER

ki kemik arasnda kurulu eklemlere articulatio simplex, ikiden fazla kemik arasnda kurulu eklemlere de articulatio composita ad verilir. Eklemler 3 grupta toplanr. I. Articulationes fibrosae (synarthroses); hareketsiz eklemler II. Articulationes cartilagineae (amphiarthroses); az hareketli eklemler III. Articulationes synoviales (diarthroses); hareketli eklemler
I - ARTICULATIONES FIBROSAE (HAREKETSZ EKLEMLER): Eklem yzleri

birbirlerine tam olarak uyar. Eklem kapsl ve eklem boluu yoktur. 3 tipi vardr. Sutura: Kafa kemikleri arasnda bulunan eklemlerdir. Deiik ekilleri vardr. a. Sutura serrata: ki parietal kemik arasndaki eklem. rn. sutura sagittalis. b. Sutura squamosa: Temporal kemiin skuamoz paras ile parietal kemik arasndaki eklem, c. Sutura plana: Sert dama oluturan maksilla ve palatin kemikler arasndaki eklem, d. Sutura denticulata: Sutura serrataya benzer. Ancak ondan daha skdr rn. sutura lambdoidea. e. Sutura limbosa: Sutura denticulata + sutura squamosa. Frontal ve parietal kemikler arasndaki eklem rn. sutura coronalis. f. Schindylesis: Sfenoid kemiin rostrum sphenoidalesi ile vomer arasndaki eklem. Syndesmosis: Kemik yzlerini birbirine ligamentler balar. Articulatio tibiofibularis distalis en iyi rneidir. Gomphosis: Di kkleri ile ene kemikleri arasndaki eklem rn. Syndesmosis dentoalveolaris. Vcuttaki tek rneidir.
II - ARTICULATIONES CARTILAGINEAE (AZ HAREKETL EKLEMLER) : ki tipi

vardr. Synchondrosis (primer kartilaginz eklem): Eklem yzleri arasnda hiyalin kkrdak bulunur. leri dnemde kemikletii iin geici bir

eklem eklidir. Bu yzden baz yazarlar tarafndan hareketsiz eklemler grubunda incelenir. Bazen kemiklemez ve kalc olur. 1. kaburgann sternumla yapt eklem (synchondrosis sternocostalis1).

Uzun kemiklerin epifiz ve diafizleri arasndaki eklem, sfenoid kemik gvdesinin oksipital kemiin baziler paras, temporal kemiin petroz paras ve etmoid kemikle yapt eklemler ve oksipital kemiin temporal kemiin petroz paras ile yapt eklem synchondrosis tipi eklemin rnekleridir. Symphysis (sekonder kartilaginz eklem): Eklem yzleri arasnda daima fibroz kkrdak yapsnda bir diskus bulunur ( ancak her
diskus bulunan eklem symphysis deildir! ). Pubis kemikleri arasndaki

eklem (symphysis pubica) ve vertebra gvdeleri arasndaki eklem (symphysis intervertebralis) rnekleridir.
III - ARTICULATIONES SYNOVIALES (HAREKETL EKLEMLER)

Bu eklemleri dier eklemlerden ayran en nemli 3 zellik; 1. Cavitas articularis (eklem boluu), 2. Cartilago articularis (eklem kkrda) ve 3. Capsula articularise (eklem kapsl) sahip olmalardr.
Eklem boluu; iinde negatif hava basnc ve sinoviya vardr. Baz

eklemlerde ligamentler, discus yada meniscuslar da bulunur.

Eklem kkrda ; eklem yzlerini rter. Hyalin kkrdak yapsndadr.

Vcutta sadece art. sternoclavicularis, art. acromioclavicularis ve art.

temporomandibularisde fibrz kkrdaktr. Siniri ve kan damar yoktur.

Beslenmesini sinoviyal membrandaki periferik damar andan, sinoviyal svdan ve komu kemik ilii ksmnn damarlarndan salar. Eklem kkrda, hareketlerin akc ve amaca uygun olarak yaplmasn salar.
Eklem kapsl ; hareketli eklemleri dier eklemlerden ayran en

nemli zelliktir. Eklemi sarar ve eklem yzlerini bir arada tutar. Kemiklere tutunma yerinde periost ile devam eder. Damar ve sinirler tarafndan delinir. Bursa denilen keseciklere alan deliklere de sahiptir. Baz eklemlerde (rn. art. humeri ve art. coxae) kapsl, lokal kalnlamalar gstererek ligamentleri oluturur. Eklem kapsl iki tabakal bir yap gsterir. Membrana fibrosa; genellikle eklem kapsl olarak ifade edilen d tabakadr. Membrana synovialis; i tabakadr. Ekleme katlmayan alanlar, intrakapsler ligamentleri ve tendonlar rter. Diskus, menisks ve eklem kkrdan rtmez.

Membrana synovialis, synovia denilen yumurta akna benzer bir sv salglar ve ayn zamanda onu absorbe eder. Bu sv, eklem yzleri arasndaki srtnmeyi azaltarak, anmay nler. Sinoviya, eklem kkrdan da besler.

Membrana synovialis, baz eklemlerde fibrz tabakadan dar karak Bursa synovialis denilen kesecikleri oluturur. Bu kesecikler, eklem boluu ile irtibatldr ve sinoviya iin depo grevi yapar. Ayrca eklem kapslnn de genilemesine olanak tanr. Ligamentler Ekleme katlan kemikleri bir arada tutan ligamentler, eklemin ar ve istenilmeyen ynlerdeki hareketlerini snrlayarak eklemdeki yaralanmay nlerler. Hareketli eklemlerde iki grup ligament vardr. 1. Ekstrinsik (ekstrakapsler) ligamentler; eklem kapslnn dnda olan ligamentlerdir. 2. Intrinsik (intrakapsler) ligamentler; eklem boluu iinde bulunan ligamentlerdir. Eklem yzleri arasnda uzanrlar. Baz intrinsik ligamentler eklem kapslnn lokal kalnlamalar sonucu oluur. Discus articularis - Meniscus Eklem yzleri arasnda bulunan fibrokartilaginz yapda oluumlardr. Eklem yzlerinin uyumunu kolaylatrr, eklem yzlerine olan kuvveti absorbe eder ve eitli hareketlerin yaplabilmesine olanak tanrlar. Sinoviyal membran tarafndan rtlmezler. Santral ksmlar ince, periferik ksmlar kalndr. Periferik ksmlar ile eklem kapslne tutunurlar. Tam olmayan yada yarmay eklinde olan diskuslara meniscus ad verilir. Articulatio genus, articulatio radiocarpalis ve bazen articulatio
acromioclaviculariste bulunur. Articulatio radiocarpaliste meniscusa

ilaveten discus articulariste vardr. Labrum articulare Fibrz kkrdak yapsnda halka eklinde oluumlardr. Artikler kenarlara tutunur. Konkav eklem yzn derinletirir ve temas alann artrr. Vcutta sadece iki eklemde vardr. Articulatio humeri (labrum glenoidale) ve articulatio coxae (labrum acetabulare). Hareketli eklemler, eksenlerine gre 4 tipe ayrlr 1. Tek eksenli eklemler: Eksen transvers yada vertikaldir. Transvers eksende fleksiyon-ekstensiyon hareketi yaplr. Ginglymus tipi eklemlerde

grlr. Vertikal eksende i-d rotasyon hareketi yaplr. Art. trochoidea tipi eklemlerde grlr. 2. ki eksenli eklemler : Eksenlerden birisi transvers dieri de

sagittaldir. Sagittal eksen etrafnda abduksiyon-adduksiyon hareketi, transvers eksen etrafnda da fleksiyon-ekstensiyon hareketi yaplr. Bu hareketlerin kombinasyonu ile sirkmduksiyonda yaplabilir. Art. ellipsoidea ve art. sellaris tipi eklemlerde grlr. 3. kiden fazla eksenli eklemler : Transvers, sagittal ve vertikal eksenlere ilaveten birok tali eksenleri vardr. Bu eklemlerde btn hareketler yaplabilir. Art. spheroidea tipi eklemlerde grlr. 4. Belli bir ekseni olmayan eklemler : Bu grup eklemlerde sadece kayma hareketi yaplr. Art. plana tipi eklemlerde grlr. Hareketli eklemler, eklem yzlerinin ekline gre 7 tipe ayrlr Ginglymus (art. trochlearis): Bu tip eklemlerin sadece transvers ekseni vardr. Artt. interphalangeales, art. humeroulnaris ve art. talocruralis gibi. Art. bicondylaris: Hareket ynnden ginglymus grubuna benzer. Ondan fark ok az i ve d rotasyon hareketlerinin bu tip eklemlerde yaplabilmesidir. Art. genus ve art. temporomandibularis. Art. trochoidea: Tek ekseni (vertikal) vardr. Art. radioulnaris proximalis, art. radioulnaris distalis ve art. atlanto-axialis mediana. Art. ellipsoidea (art. condylaris): Sagittal ve transvers olarak iki ekseni Art. vardr. Art. atlantooccipitalis, ve sagittal art. iki radiocarpalis, ekseni pollicis vardr. ve artt. Art. art. metacarpophalangeales ve artt. metatarsophalangeales. sellaris: Transvers art. sternoclavicularis, incudomallearis. Art. spheroidea (art. cotylica): Sagittal, vertikal ve transvers eksenlere ilaveten bir ok tali eksene sahiptir. Bu eksenlerin tm kullanlarak sirkumdksiyon (daire) hareketi yaplr. Art. humeri, art. coxae, art. humeroradialis ve art. incudostapedialis. carpometacarpalis

 Art plana: Eklem yzleri genellikle dzdr. Belli bir ekseni yoktur. Bu eklemlerde sadece kayma hareketleri yaplr. Artt. zygapophysiales, artt. intercarpales, artt. intertarsales. Art. sellaris ile art. ellipsoideada temel hareketlerin kombinasyonu olan sirkmduksiyon hareketide yaplabilir. Art. sellariste eklem yzleri ok az rotasyon hareketine de izin verirken, art. ellipsoideada bu harekete hi izin vermez. Hareketli faktrler 1. Eklem boluundaki negatif basn, 2. Eklem kapsl ve eklem balar, 3. Eklemi saran kas ve tendonlar, 4. Eklem yzlerinin ekli Eklemin damarlar Eklemler, eklem evresindeki arteryel pleksustan beslenir. Eklemin sinirleri Eklemler, sinirden zengindir. Eklem kapslnn her iki tabakasnda da sinir sonlanmalar vardr. Artikler sinirler, eklemi hareket ettiren kaslarn ve bu kaslarn zerindeki derinin sinirlerinden gelir.
Hilton kanunu ; Bir eklemin duyusunu tayan sinirler, eklemi

eklemlerde

eklem

yzlerinin

ayrlmasn

nleyen

hareket ettiren kaslarn ve bu kaslarn tutunma yerlerini rten derinin de duyusunu tar. ST EKSTREMTE EKLEMLER
I - OMUZ KEMER EKLEMLER

ki tane omuz kemeri eklemi vardr. Bu eklemler aracl ile scapula; protraksiyon (omuzun ne hareketi)-retraksiyon (omuzun arkaya hareketi), elevasyon-depresyon (omuz silkme hareketi) ve i-d rotasyon hareketleri yapar. Art. sternoclavicularis: Art. sellaris tipi eklemdir. Discus articularisi vardr. Eklem kkrda fibrz kkrdak yapsndadr. st ekstremiteyi gvdeye balayan tek eklemdir. Discus articularis, claviculann eklemden ayrlmasn nleyen en nemli faktrdr.
Ligamentleri

- Lig. sternoclaviculare anterius; protraksiyon ve depresyonu kontrol eder. - Lig. sternoclaviculare posterius; retraksiyon ve depresyonu kontrol eder. - Lig. costoclaviculare; elevasyon ve protraksiyon - retraksiyon hareketlerini kontrol eder. - Lig. interclaviculare; depresyon hareketini kontrol eder. Art. acromioclavicularis: Art. plana tipi eklemdir. Genellikle discus articularisi vardr. Discus bazen meniscus eklindedir. Eklem yz kkrda, fibrz kkrdak yapsndadr.
Ligamentleri

- Lig. acromioclaviculare - Lig. coracoclaviculare; claviculay acromiona kar tutan en etkili ligamenttir. Lig. trapezoideum (scapulann ventral rotasyonunu snrlar) ve lig. conoideum (scapulann dorsal rotasyonunu snrlar) denilen iki paras vardr. Eklemin
stabilitesinden sorumludur .

El zerine dmelerde cavitas glenoidalise gelen kuvvet, buradan claviculann acromion ucuna gelir. Bu srada gergin olan
lig. trapezoideum dislokasyonu nler.

Bu blgede herhangi bir eklemin fonksiyonu ile ilgili olmayan ve sadece yapsal zellik olarak bulunan ligamentler de vardr. Bu ligamentler; lig. coracoacromiale, lig. transversum scapulae superius ve lig. transversum scapulae inferiustur.
II - ST EKSTREMTENN SERBEST KISMININ EKLEMLER

Art.

humeri:

Caput

humeri

ile

cavitas

glenoidalis

arasnda

art.

spheroidea tipi eklemdir. Cavitas glenoidalis s olduu iin, derinliini

artran bir labrum articularesi (labrum glenoidale) vardr. Eklem kapsl; stten m. supraspinatus, arkadan m. teres minor ve m. infraspinatus, nden m. subscapularis ve alttan m. triceps brachiinin uzun ba ile desteklenir. M. triceps brachii hari, dier kaslar eklem kapsl ile kart iin, aktif olarak kapsl destekler ve kuvvetlendirirler. Bu nedenle rotator cuff (rotator manet STS) kaslar ad ile bilinirler. zellikle abduksiyon srasnda eklemin stabilitesinde

nemli rol oynarlar. Kapsln alt ksm ok az desteklendiinden, kklar buradan kolay olur. Bu eklemde humerus ban stten destekleyen nemli bir anatomik yap vardr.
Arcus coracoacromialis

denilen

bu

yapy;

lig.

coracoacromiale + acromion + processus coracoideus oluturur. Humerus bann yukar doru kmasn nler. Eklem kapslnde tane aklk vardr. 1. Bursa subtendinea musculi subscapularis, 2. M. biceps brachiinin uzun bann tendonu, 3. Bursa subtendinea musculi infraspinati.
Ligamentleri

- Ligg. glenohumeralia; eklem kapslnn n ksmnn kalnlamas ile oluan ve genellikle labrum glenoidaleden balayan 3 paral (st, orta ve alt olarak) bir ligamenttir. Kapsl n taraftan kuvvetlendirir. - Lig. coracohumerale; kapsln st ksmnn kalnlamasdr. Processus coracoideustan collum anatomicuma uzanr. - Lig. transversum humerale; tuberculum majus ile tuberculum minus arasnda uzanr ve sulcus intertubercularisi bir kanal haline getirir. Kanal iinden m. biceps brachiinin uzun bann tendonu geer. Bu eklemde yaplan hareketler; fleksiyon-ekstensiyon, abduksiyonadduksiyon, sirkumdksiyon ve i-d rotasyondur. Vcudun en geni ve
en eitli hareketler yapabilen eklemidir .

Vcutta en fazla kna rastlanan eklemdir. kklar, genellikle n tarafndan ve kolun ar ekstensiyonu ve d rotasyonu srasnda olur.
Apolet belirtisi bu eklemin knda grlr.

Eklemin alt ksmnda kas destei olmadndan zellikle abduksiyon srasnda oluan travma ile kk kolayca geliebilir. kklarnda n.
axillaris yada n. radialis yaralanmalar olabilir.

Art. cubiti: kemik arasnda kurulu bir eklem olduu iin, art. compositadr.

 eklemden oluur. 1. Art. humeroulnaris ( ginglymus), 2. Art. humeroradialis (art. spheroidea), 3. Art. radioulnaris proximalis ( art.
trochoidea).

Baz kaynaklarda art. radioulnaris proximalis, ayr bir eklem olarak incelenir. Ancak eklem boluu, art. cubitinin eklem boluu ile devamllk gsterdiinden art. cubiti iinde kabul edilmesi daha uygundur. Bu eklemin temel hareketleri fleksiyon ve ekstensiyondur. Ancak bu hareketler srasnda ok az rotasyon hareketleri de yaplr.
Ligamentleri

- Lig. collaterale ulnare; n. ulnaris ile komudur, - Lig. collaterale radiale Kollateral ligamentler, fleksiyon ve ekstensiyon hareketlerini kontrol eder. Ayn zamanda eklemin stabilitesini salar. - Lig. anulare radii; radius ban evreler. Radius ban ulnadaki incisura radialiste tutar. - Lig. quadratum; ince, drtgen bir ligamenttir. - Chorda obliqua; m. supinatorun derin ba zerinde uzanan fasiyal bir banttr.
Membrana interossea antebrachii ; ulna ve radiusun interosseus

kenarlar arasnda uzanr. Ulna ve radiusu bir arada tutar ve bu kemikler arasnda kuvvet aktarmn salar. Ayrca derin nkol kaslar iin tutunma yeri olarak hizmet eder. A.v. interossea anterior ile a.v. interossea posteriorlar bu membrandaki aklklardan geer. Art. cubitide grlen en sk kk ekli, ulnar abduksiyonda, ulnann arkaya doru olan kdr ve genellikle processus coronoideus kr ile birliktedir. Kollateral ligamentlerin gerilmesi sonucu genellikle epicondylus medialisde krlr ve n. ulnaris yaralanr. Okul ncesi ocuklarda grlen radius bann subluksasyonunda (pulled elbow, nursemaids elbow ) ocuk, nkolu pronasyonda iken ani olarak st ekstremitesi kaldrlacak olursa, radius ba lig. anulare radiiyi

yrtarak aa doru kayar. ocuklarda radius ba kk olduu iin buna uygundur.

Bursa subcutanea olecrani , olecranon ile deri alt dokusu arasnda

bulunur. zellikle rencilerde enfeksiyonu yaygndr (renci dirsei). Art. radioulnaris distalis:
Art. trochoidea

tipi

eklemdir.

Discus

articularisi vardr. Art. radioulnaris proximalis ile birlikte hareket eder. Bu iki eklem aracl ile nkol ve el supinasyon-pronasyon hareketlerini yapar. Supinasyon pozisyonunda nkol kemikleri birbirlerine paraleldir. Pronasyonda ise radius ulnay stten aprazlar. Art. radiocarpalis: Art. ellipsoidea tipi eklemdir. Radiusun distal ucu ile os scaphoideum, os lunatum ve os triquetrum arasndadr. Hem discus
articularisi hem de meniscusu olan tek eklemdir .

Bu

eklemde

el;

fleksiyon-ekstensiyon,

abduksiyon

(radial

deviasyon)-adduksiyon (ulnar deviasyon) ve sirkumdksiyon yaptrlr. Rotasyon mmkn deildir.

Ligamentleri

- Lig. radiocarpale palmare - Lig. ulnocarpale palmare - Lig. radiocarpale dorsale; art. radioulnaris distalisin diskusu ile karan bu ligament, n. interosseus posterior ile komudur. - Lig. collaterale carpi ulnare; meniscusun tutunduu ligamenttir. - Lig. collaterale carpi radiale; a. radialis ile komudur. Artt. intercarpales: Komu karpal kemiklerin birbirleri ile yaptklar art.
plana tipi eklemlerdir.

Art. mediocarpalis: Karpal kemiklerin proksimal ve distal sras arasnda olan eklemdir. Ulnar tarafta art. ellipsoidea, radial tarafta art. plana tipidir. Os pisiforme ekleme katlmaz. Art. mediocarpalis ve artt. intercarpales, art. radiocarpaliste yaplan hareketlerin katlr. Ulnann processus styloideusu radiusunkinden daha ksa olduu iin, adduksiyon abduksiyondan daha geni olarak yaplr. Adduksiyonun byk oranda art. radiocarpaliste yaplr. Abduksiyon hareketine art. mediocarpaliste katlr. Artt. carpometacarpales: Karpal kemiklerle metakarpal kemikler arasnda kurulu eklemlerdir. Art. carpometacarpalis pollicis; art. sellaris, dierleri art. plana tipidir. Art. carpometacarpalis pollicis, 1. metakarpal kemik ile os trapezium arasndadr. Ba parmak bu eklemde, fleksiyon-ekstensiyon, abduksiyonadduksiyon, rotasyon ve sirkumdksiyon hareketleri yapar. Baparman
oppozisyon ve repozisyon hareketleri de bu eklemde yaplr .

derecesini

artrr.

Fleksiyon,

byk

oranda

art.

radiocarpaliste yaplr. Ekstensiyonda art. mediocarpaliste harekete

Ba parman srasyla ekstensiyon, abduksiyon, fleksiyon, i

rotasyon ve adduksiyonu

ile

oluturulan

kompleks

hareketine

oppozisyon denir. Bunun tersi repozisyon dur.

Artt.

intermetacarpales:

Metakarpal kemiklerin bazisleri arasnda

kurulu art. plana tipi eklemlerdir. Artt. metacarpophalangeales: Art. ellipsoidea tipi eklemlerdir.

Proksimal

falankslarda;

fleksiyon-ekstensiyon,

abduksiyon-

adduksiyon, sirkumdksiyon ve snrl rotasyon hareketleri yaplr. Artt. interphalangeales: Falankslar arasnda kurulu ginglymus tipi eklemlerdir. Sadece parmaklarda fleksiyon-ekstensiyon hareketleri yaplr.

ALT EKSTREMTE EKLEMLER

I - PELVS KEMER EKLEMLER

Symphysis snrldr.
Ligamentleri

pubica

(pelvici):

Symphysis

tipi

eklemdir.

Discus

interpubicus denilen bir discus articularisi vardr. Bu eklemde hareket ok

- Lig. pubicum superius ve lig. pubicum inferius (lig. arcuatum pubis) Art. sacroiliaca: Art. plana tipi eklemdir (baz kaynaklarda syndesmosis yada synchondrosis olarak ifade edilir). Esas fonksiyonu, vcut arln columna vertebralisden ilium aracl ile alt ekstremitelere aktarmaktr. Bu eklemle ilgili sakroiliak ligamentler, vcuttaki en gl ligamentlerdir. Sakroiliak ligamentlerden baka, eklemden uzakta iki ligament daha vardr. Sakrum ve koksiks ile iskium arasnda uzanan ve vertebropelvik ligamentler denilen bu ligamentler; lig. sacrospinale ve lig. sacrotuberaledir. Bu ligamentler, sakrumun alt ucunun yukar doru bklmesini nler.
II - ALT EKSTREMTENN SERBEST KISMININ EKLEMLER

Art. coxae: Femur ba ile acetabulumdaki facies lunata arasnda art.

spheroidea tipi eklemdir. Acetabulumu derinletirmek amacyla, labrum acetabulare denilen bir labrum articularesi vardr.

Femur ba, lig. capitis femorisin tutunduu fovea capitis femoris isimli ukur hari, tamamen eklem kkrda ile rtldr. Eklem kapslnn zellikle ayakta iken, kuvvetin ok fazla geldii anterosuperior ksm kaln, posteroinferior ksm ise incedir. Bu nedenle travmatik dislokasyonlarda genellikle femur ba kapsln arka ksmn yrtar. Genellikle acetabulum kr ile birliktedir ve n. ischiadicus yaralanmas olaya elik edebilir. Eklem kapslnn en zayf ksm, aada lig. pubofemorale ile lig. ischiofemorale arasndadr.
Ligamentleri

- Lig. iliofemorale; eklemin en gl ligamentidir ve eklemin n yzn rter.

Uyluun ar ekstensiyon, adduksiyon-abduksiyon ve d rotasyonunu nler. - Lig. pubofemorale; kapsln n ve alt ksmlarn kuvvetlendirir. Uyluun ar
ekstensiyon ve abduksiyonunu nler.

- Lig. ischiofemorale; kapsl arkadan kuvvetlendirir. Uyluun ar

ekstensiyonunu

ve i rotasyonunu nler. - Zona orbicularis; eklem kapslnn i yzndeki sirkler lifler tarafndan oluturulur. Femur boynunu saran bu ligament,
negatif hava basncndan sonra femur bann acetabulumdan kmasn nleyen en nemli yapdr .

- Lig. capitis (teres) femoris; synovial membran ile sarl olup, eklemin iindedir. inde a. obturatoriann bir dal vardr. Bu arter, femur ban besledii iin, yaralanmalarnda femur bann beslenmesi bozulur ve aseptik nekroz geliir. Uyluk fleksiyonda iken yaplan adduksiyon ve d rotasyonu snrlar. - Lig. transversum acetabuli; labrum acetabularenin bir parasdr. Incisura acetabularisin ularn birletirir ve buray bir delik haline getirir. Bu delikten eklemle ilgili damar ve sinirler geer. Eklemin hareketleri; fleksiyon ekstensiyon, adduksiyon abduksiyon, i - d rotasyon ve sirkumdksiyondur. Art. genus: Vcudun en byk eklemidir. Art. bicondylaris tipi eklemdir. Ekleme vcudun en byk sesamoid kemii olan patellada katlr ve femurun kondilleri ile eklem yapar.
En geni membrana synovialise ve eklem boluuna sahiptir.

Membrana synovialis, bu eklemde plicae alares denilen plikalar yapar. Meniscus lateralisin arkasnda m. popliteusun tendonu altnda recessus subpopliteus denilen bir kmaz oluturur.

Eklemin stabilitesini salayan en nemli oluum, m. quadriceps

femorisdir (zellikle m. vastus medialis ve m. vastus lateralis).

Eklemin d ve i olarak iki grup ligamenti vardr.

D ligamentleri

- Lig. patella; m. quadriceps femorisin tendonunun kalnlam orta ksmdr. - Lig collaterale fibulare; n. fibularis communis ile olan yakn komuluu nedeniyle, yrtklarnda bu sinirde yaralanma olabilir. Bacan ar ekstensiyonunu nler. M.
popliteusun tendonu bu ligament ile meniscus lateralis arasndan geer.

- Lig. collaterale tibiale; meniscus medialise tutunmas olduundan , yrtklarnda meniscus medialisde yaralanmalar olur. Pes anserinusu oluturan kaslarn tendonlar (m. sartorius, gracilis ve m. semitendinosus) tarafndan aprazlanr. Bacan ekstensiyon, ar fleksiyon ve d rotasyonunu kontrol eder. Eklemin
stabilizasyonunda nemli rol vardr .

Lig

popliteum

obliquum;

m.

semimembranosus

tendonunun

bir

genilemesidir. A. poplitea ve popliteal lenf dmleri ligamentin zerindedir. Eklem kapsln arkadan kuvvetlendirir. Bacan estensiyonunu kontrol eder. - Lig. popliteum arcuatum; fibula bana yapan bu Y ekilli ligament, eklem kapsln arkadan kuvvetlendirir. Bacan i rotasyonunu kontrol eder.
ligamentleri

Lig.

cruciatum

anterius;

fleksiyonda

gevek,

tam

ekstensiyonda

gergindir. Tibia zerinde femurun arkaya doru kaymasn ve ar ekstensiyonu nler. - Lig. cruciatum posterius; fleksiyonda gergindir. Tibia zerinde femurun ne doru

kaymasn ve ar fleksiyonu nler. Fleksiyondaki dize arlk bindiinde (rn. merdiven karken, yoku karken) femuru stabilize eden ana faktrdr. Krusiat ligamentler, membrana synovialis tarafndan sarlr. - Lig transversum genus; meniskslerin n ularn birletirir. Bylece
meniskslerin birlikte hareketini salar .

- Lig. meniscofemorale anterius ve lig. meniscofemorale posterius (Wrisberg ligamenti); lig. cruciatum posteriusun nnde ve arkasnda olarak, meniscus lateralisin arka boynuzundan femurun medial kondiline uzanrlar. Bu ligamentler,
meniscus lateralisin arka boynuzunun hareketini kontrol eder .

Meniscuslar Periferik ksmlar vaskler, santral ksmlar avasklerdir. Kapsle yakn olmayan meniscus yrtklar iyilemez. Meniscuslarn yaralanmalar genellikle tam yada hafif fleksiyonda olur. Meniscus medialisin yaralanmalar daha sktr. D rotasyon srasnda m. popliteus, meniscus lateralisin arka ksmn arkaya doru ekerek travmatik kompresyonunu nler.
Meniscus medialis: Lig. collaterale tibialeye tutunmas olduundan

d menisksden daha az hareketlidir, ancak yaralanmalar daha sktr.

Meniscus lateralis:

Meniskofemoral

ligamentleri

oluturur.

M.

popliteusun tendonu ile lig. collaterale fibulareden ayrlmtr. Bu nedenle yaralanmalar nadirdir. Eklemin n tarafnda bulunan bursalar: - Bursa suprapatellaris; membrana synovialisin bir genilemesidir. Femur ile m. quadriceps femoris arasndadr. Eklemle balantldr .

- Bursa subcutanea prepatellaris; deri ile patella arasndadr. En ok

enfeksiyonu grlen bursadr (prepatellar bursitis).

- Bursa subcutanea infrapatellaris; deri ile tuberositas tibia arasndadr. - Bursa infrapatellaris profunda; tibia ile lig. patella arasndadr. Eklemin yan taraflarnda bulunan bursalar, kas tendonlar ile eklemi oluturan kemikler arasndadr. - Bursa subtendinea musculi gastrocnemii lateralis; m. gastrocnemiusun lateral ba ile eklem kapsl arasndadr. Bazen eklem boluu ile balantldr . - Bursa subtendinea musculi gastrocnemii medialis; m. gastrocnemiusun medial ba ile eklem kapsl arasndadr. Genellikle eklem boluu ile
balantldr.

- Bursa musculi popliteus; synovial membrann, m. popliteusun tendonu ile femurun lateral kondili arasnda oluturduu bursadr. Bursa musculi semimembranosi;
genellikle eklem boluu ile balantldr.

Diz ekleminin temel hareketleri fleksiyon-ekstensiyon ve snrl i-d rotasyondur. Ar ekstensiyonda meydana gelen eklem kilitlenmesini m.
popliteus zer.

Ligamentum cruciatumlarn yaralanmalar sktr. Lig. cruciatum anterius yaralanmas daha ok grlr ve genellikle lig. collaterale tibiale yaralanmas ile birliktedir. Sinoviyal sv bazen eklem boluundan kp, fossa popliteada birikebilir (popliteal kist, Baker kisti ). ocuklarda sk grlen bir durumdur. Kala eklemi hastalklarnda diz ekleminde de ar duyulmasnn nedeni, her iki eklemin duyusunun ayn sinirler tarafndan (n. femoralis, n. ischiadicus ve n. obturatorius) tanmasdr. Art. tibiofibularis proximalis (superior) : Art. plana tipi eklemdir.

Art. tibiofibularis distalis (inferior) = Syndesmosis tibiofibularis :

Syndesmosis tipi eklemdir ve bu nedenle kapsl yoktur. ok az kayma

hareketine izin verir. Ayak bilei ekleminin kuvvetinin ou bu ekleme baldr.

Membrana interossea cruruis ; membrana interossea antebrachii ile

benzer fonksiyona sahiptir. Tibia ile fibulann interosseus kenarlar arasnda uzanr.

Membrann proksimal ucuna yakn olarak bulunan bir aklktan a. tibialis anterior, distal ksmnda bulunan aklktan ise a. fibularisin perforan bir dal geer. n yznde a.v. tibialis anterior ve n. fibularis profundus seyreder. Art. talocruralis : Tibia, fibula ve talus arasnda kurulu ginglymus tipi eklemdir. Ayak bilei eklemi vcutta en sk yaralanan eklemdir. Ayak bu eklemde dorsifleksiyon (ekstensiyon) ve plantar fleksiyon (fleksiyon) yapar.
Ligamentleri

- Lig. mediale (deltoideum); malleolus medialis ile tarsal kemikler arasnda uzanr. Ayan ar eversiyonunu nler. 4 paras vardr. Pars tibionavicularis pars tibiocalcanea - pars tibiotalaris posterior - pars tibiotalaris anterior .

- Lig. laterale; malleolus lateralisten balar. Lig. talofibulare anterius,

lig. talofibulare posterius ve lig. calcaneofibulare denilen paras vardr. Ayan ar inversiyonunu nler.

Bu ligamentin yaralanmalar ncekine gre daha sktr ve genellikle plantar fleksiyon yapm ayakta inversiyon srasnda olur. Malleolus medialis ve/veya malleolus lateralis krklar ile birlikte olan medial yada lateral kklar Pott kr olarak bilinir. iddetli eversiyonda sk olarak meydana gelir. Art. subtalaris (talocalcanea) : Talus ve calcaneusun arka ksmlar arasnda art. plana tipi eklemdir. Art. talocalcaneonavicularisle birlikte hareket eder. Lig. talocalcaneum interossei denilen ligamenti sinus tarsidedir ve sulcus taliden sulcus calcaneiye uzanr. Art. tarsi transversa (Chopart eklemi, midtarsal eklem): Ayak amputasyon hatt olarak (Chopart amputasyonu ) kullanlan bu eklem, iki eklemden oluur. Art. talocalcaneonavicularis + Art. calcaneocuboidea Art. talocalcaneonavicularis : Talus ve calcaneusun n ksmlar arasnda art. plana tipi eklemdir. Bu ekleme os navicularede katlr.
Ligamentleri

- Lig. talonaviculare

- Lig. calcaneonaviculare plantare (spring ligament, yay ligament); eklemin en nemli ligamentidir. Sustentaculum tali ile os naviculare arasnda uzanr.Ayan uzun arkusunun devamllnda nemli rol olan bu ligament, talus ban
destekler. Ayak

kubbesine verdii elastikiyet nedeniyle kopmas durumunda dz tabanlk (pes planus) olur. Arcus longitudinalis medialisin devamllnda nemli rol oynar. - Lig. bifurcatumun pars calcaneonavicularisi

Art. calcaneocuboidea: Art. plana tipi eklemdir (baz kaynaklarda sellar tip eklem kabl edilmektedir).
Ligamentleri

- Lig. plantare brevis (lig. calcaneocuboideum plantare); nceki ligamentin altndadr. Calcaneus ile os cuboideum arasnda uzanr.
lateralisin Arcus longitudinalis

devamllnda nemlidir. - Lig. plantare longum; tarsal kemiklerle ilgili en uzun ligamenttir . Calcaneustan os cuboideum ve ligament, cuboid kemiin plantar yzndeki oluu bir tnel haline getirir. Bu tnelden m.
fibularis longusun tendonu geer. Ligamentum plantare longum, arcus longitudinalis lateralisin kmesini nleyen en nemli faktrdr .

2 - 5 metatarsal kemiklerin bazislerine uzanr. Bu

- Lig. bifurcatum; eklemin st yznde bulunanY ekilli bir ligamenttir. Lig. calcaneocuboideum (lateral para) ve lig. calcaneonaviculare (medial para) denilen iki paras vardr. Ayak rotasyon ve kayma hareketlerini (inversiyon ve eversiyon), art. subtalaris ve art. tarsi transversada yapar.
Inversiyon = Supinasyon + Adduksiyon Abduksiyon Eversiyon = Pronasyon +

(ayak taban ie bakar)

(ayak taban da bakar)

Inversiyon, balca art. subtalariste yaplr. Bu hareket plantar fleksiyonla artar. Fibular kaslar ve lig. talocalcaneum interosseum tarafndan kontrol edilir. Ayakta inversiyon yaralanmalar daha sk grlr ve ilk zarar gren ligament, lig. talofibulare anteriustur. Eversiyon, dorsal fleksiyonla artar. M. tibialis anterior, m. tibialis posterior ve lig. deltoideum tarafndan kontrol edilir.

Art. cuneonavicularis: Art. plana tipi eklemdir. Art. cuboideonavicularis: Eklem yzleri arasnda (interosseus) ligamentler bulunduundan genellikle syndesmosis tipi eklem kabl edilir. Artt. intercuneiformes ve Art. cuneocuboideum: Art. plana tipi eklemlerdir. Artt. tarsometatarsales (Lisfranc eklemi) : Art. plana tipi eklemlerdir. Ayak amputasyonunda (Lisfranc amputasyonu ) kullanlr. Artt. intermetatarsales : Metatarsal kemiklerin bazisleri arasnda art.
plana tipi eklemlerdir.

Artt. metatarsophalangeales : Art. ellipsoidea tipi eklemlerdir. Bu eklemlerde proksimal falankslar, fleksiyon-ekstensiyon, adduksiyonabduksiyon ve sirkumdksiyon hareketleri yapar. Hallux valgus, 1. metatarsofalangeal eklemin deformasyonudur. Goutda ayn eklemi tutan metabolik bir hastalktr. Artt. interphalangeales : Falankslar arasnda
ginglymus

tipi

eklemlerdir.
AYAK ARKUSLARI

I - Arcus transversus: Distal sra tarsal kemikler ile metatarsal kemiklerin bazisleri tarafndan oluturulur.
M. fibularis longusun tendonu bu arkusun devamllnda en nemli yapdr .

II - Arcus longitudinalis medialis: Os cuboideum hari, tm tarsal kemikler ve ilk 3 metatarsal kemik tarafndan yaplr. Arkusun en yksek noktasn talus yapar. Bu arkusun devamllnda en nemli yap ,
ligamentum calcaneonaviculare plantare dir. M. tibialis posterior, m. flexor hallucis

longus, m. flexor digitorum longusun medial paras ve ayan intrinsik kaslarndan zellikle m. flexor hallucis brevisin medial paras da bu arkusun devamllnda nemli yaplardr. III - Arcus longitudinalis lateralis: Calcaneus, os cuboideum ve 4. ile 5. metatarsal kemikler tarafndan oluturulur. Calcaneus, bu arkusun en yksek noktasn yapar.
Lig. plantare longum ve lig. calcaneocuboideum plantare (lig. plantare brevis), m. fibularis longus, m. flexor digitorum longusun lateral

yarm ve 5. parmakla ilgili intrinsik kaslar, bu arkusun devamllnda nemlidir. Ayak birisi arkada, bei nde olan 6 noktada yere temas eder. Arkada topuk, nde ise 1. metatarsal kemiin alt yznde bulunan iki sesamoid kemik ve drt tane metatarsal kemiin balardr.
ARTICULATIO TEMPOROMANDIBULARIS

Ban tek hareketli eklemidir. Art. bicondylaris tipi eklemdir. Tek tarafl dnldnde
art. ellipsoidea

tipi

ekleme

uyar.

Dier

eklemlerden farkl olarak eklem yzlerini rten kkrdak, fibrz yapdadr. Discus articularisi vardr. Eklem dtan n. facialis, iten n. auriculotemporalis ve a.v.
maxillaris ile komu olduundan, krklarnda yada kklarnda bu yaplar

yaralanabilir. Temporomandibular eklemin kklar, sadece ne doru olur.

Ligamentleri

- Lig. laterale (temporomandibulare); eklem kapslnn kalnlamas ile oluur. D yz parotis bezi ile komudur. Mandibulann arkaya doru hareketini snrlar ve bylece meatus acusticus externusu korur. - Lig. stylomandibulare; derin boyun fasiyasnn kalnlam bir parasdr. - Lig. sphenomandibulare; 1. arcus branchialis kkrdann (Meckel
kkrda)

kalntsdr.

Bu

ligament

ile

collum

mandibula

arasndan

n.

auriculotemporalis, a.v. maxillaris ve a.v.n. alveolaris inferior geer. st ucuna yakn chorda tympani bu

ligamenti aprazlar.
Arterleri: A. temporalis superficialis ve a. maxillarisden gelen dallarla

beslenir.
Sinirleri: Eklemin duyusunu n. mandibularisin masseterik dallar ve n.

auriculotemporalis tar.
Hareketleri:

Mandibula; ne

bu

eklemde

aa

(depresyon)-yukar ve rotasyon

(elevasyon),

(protraksiyon)-arkaya

(retraksiyon)

hareketleri yapar. ki tarafn eklemi birlikte hareket eder. ineme kaslarnn fonksiyonu sonucu olan tm bu hareketler, mastikasyon ad ile bilinir. ARTICULATIONES VERTEBRALES Art. atlantooccipitalis: Atlas ile os occipitale arasnda art. ellipsoidea tipi eklemdir. Baa fleksiyon-ekstensiyon, bir miktar lateral fleksiyon ve rotasyon yaptrr.
Ligamentleri

- Membrana atlantooccipitalis anterior; atlas ile foramen magnumun n kenar arasnda uzanr. Kaln olan orta ksmna ligamentum atlantooccipitale anterius denir ve aaya doru ligamentum longitudinale anterius olarak devam eder.

- Membrana atlantooccipitalis posterior; atlas ile foramen magnumun arka kenar arasnda uzanr. Seyir bakmndan lig. flavum ile benzer olan bu membran, a.
vertebralis ve n. suboccipitalis (1. servikal spinal sinir) tarafndan

delinir. Art. atlantoaxialis: eklemden oluur. Yanlarda olan ikisi articulatio atlantoaxialis hareketlerinin
Ligamentleri

lateralisdir. yapld

Ortada articulatio

bulunan

ise

ban

rotasyon

atlantoaxialis

medianadr.

Yanlardakiler art. plana, ortadaki ise art. trochoidea tipi eklemdir. Ligg. alaria;
ban rotasyon hareketlerini kontrol eden esas

ligamentlerdir. ki

tanedir. Dens axisten foramen magnumun yan kenarlarna uzanr.

- Ligamentum apicis dentis; dens axisin tepesinden foramen magnuma uzanr. Ligg. alarialar arasndadr. - Ligamentum transversum atlantis: Atlasn massa lateralisleri arasnda uzanr. Bu ligamentten ayrlan fasiklsler ligamente ha eklinde bir grnm verir (ligamentum cruciforme atlantis). Ban ar fleksiyonunu nler. - Membrana tectoria: Yukarda bahsedilen ligamentlerin hepsini arkadan rter. Ligamentum longitudinale posteriusun axisten itibaren yukar doru devamdr. Symphysis intervertebralis: Vertebra gvdeleri arasndaki symphysis tipi eklemlerdir. Gvdeler arasnda discus intervertebralis denilen elastik yaplar bulunur.
Discus intervertebralis: Vertebra gvdeleri arasndaki en kuvvetli

balanty

salayan

bu

oluumlar,

columna

vertebralisin

tm

uzunluunun 1/4n yapar. Toplam 23 tane olup, axisden sacruma kadar btn omur gvdeleri arasnda vardr. Sadece, atlas ile axis arasnda
yoktur. En ince olanlar st torakal blgede, en kalnlar ise lumbal

blgededir. Discus intervertebralisin orta ksmna nucleus pulposus, bunu evreleyen daha sert yapdaki periferik ksmna da anulus fibrosus ad verilir. Nucleus pulposus avasklerdir. Disk fibrosusun herniasyonlarnda zayf olan nucleus pulposus, ksmn genellikle dar anulus kar. posterolateral yrtarak

Herniasyon genellikle alt lumbal blgede (zellikle L4 - L5 ve L5 - S1 arasnda) olur. Servikal blgedeki herniasyonlar da sktr. Genellikle C5 - C6 ile C6 - C7 seviyelerinde olur.
Ligamentleri

- Ligamentum longitudinale anterius; vertebra gvdelerinin n yzn rten bu ligament columna vertebralisin ar ekstensiyonunu nler.

- Ligamentum longitudinale posterius; membrana tectoriann devam olarak C2den balar. Canalis vertebralis iinde aa doru iner ve canalis sacralise kadar uzanr. Vertebra gvdelerinin arka yzn rten bu ligament, columna vertebralisin ar fleksiyonunu nler. Artt. zygapophysiales: Komu vertebralarn processus articularis superior ve inferiorlar arasnda kurulu art. plana tipi eklemlerdir. Klinikte faset eklemler ad ile bilinir. Bu eklemler, foramen intervertebralelere yakn olduklar iin yaralanmalar yada hastalklarnda, komu olduu spinal sinirler etkilenebilir.

Ligamentleri

- Ligg. flava; atlastan 1. sakral verebraya kadar tm lamina arcus vertebraleleri birbirine balayan sar renkli balardr. Omurgann dik durmasna ve omurgann normal kavislerinin korunmasna yardm eder. - Ligg. supraspinalia; 7. servikal vertebradan sakruma kadar processus spinosuslarn ularn birbirine balar. Omurgann ar fleksiyonunu ve rotasyonunu nler. - Ligg. interspinalia; komu processus spinosuslar tm uzunluunca birbirine balar. - Ligamentum nuchae; 7. servikal vertebrann processus spinosusu ile protuberentia occipitalis externa arasnda uzanr. Bu seviyede supraspinal
ligamentlerin karl olarak bulunur

(Baz

kaynaklarda

ligg.

interspinalialarn da karl olarak kabl edilmektedir). Ban dik tutulmasna yardm eder ve fleksiyonunu nler. - Ligg. intertransversaria; komu processus transversuslar arasnda uzanan ince ligamentlerdir. Lumbal blgede membranz yapdadrlar. Art. lumbosacralis: 5. lumbal vertebrann sakrum ile yapt eklemdir. Daha nce bahsedilen her iki eklemi (symphysis intervertebralis ve art. zygapophysialis) ve onlarn balarnn aynsn ierir. laveten lig. iliolumbale denilen 5. lumbar vertebrann proc. transversusundan crista iliacaya uzanan vertebropelvik bir ligamenti vardr. Art. sacrococcygea: Symphysis tipi eklemdir. Discus articularisi vardr. Sakrumun apeksi ile koksiksin bazisi arasndadr. Artt. intercoccygeales: Koksiksin segmentleri arasnda kurulu symphysis tipi eklemlerdir. Columna vertebralis zellikle symphysis intervertebralis ve artt. zygapophysiales aracl ile fleksiyon-ekstensiyon, lateral fleksiyon, sirkumdksiyon ve rotasyon hareketleri yapabilir. Columna vertebraliste yaplabilen en geni hareket fleksiyondur ve en fazla servikal blgede yaplr. Lateral fleksiyon en fazla servikal ve lumbal blgelerde yaplr.

Rotasyon, en fazla st torakal blgede en az ise lumbal blgede yaplr.

Servikal blgede rotasyon bir miktar yaplabilir. Fleksiyon hareketi, lig. longitudinale posterius, ligg. supraspinalia, lig. interspinalia ve ligg. flava tarafndan, ekstensiyon longitudinale anterius tarafndan snrlanr. Lateral fleksiyonu, kar taraf ligg. flava ve ligg. intertransversaria ile lig. longitudinale anteriusun kar yarm snrlar. hareketi ise, lig.

ARTICULATIONES THORACIS Artt. capitis costae: Kaburga balar ile torakal vertebra gvdeleri arasnda art. plana tipi eklemlerdir. 1, 10, 11 ve 12. kaburga balar sadece bir omur gvdesi ile eklem yaparken, dier kaburgalar iki omurun komu kenarlar arasna girer. 1. torakal omurda 1. kaburga iin bir tam eklem yz ile 2. kaburga iin bir yarm eklem yz vardr. 10, 11 ve 12. omurga gvdelerinde sadece birer tam eklem yz bulunur.
Ligamentleri

- Ligamentum capitis costae radiatum - Ligamentum capitis costae intraarticulare: Caput costaedaki crista capitis costae ile discus intervertebralis arasndadr. 1, 10, 11 ve 12. kaburgalarn
crista capitis costaes olmadndan, bu eklemlerde yoktur .

Artt. costotransversa: Tuberculum costaelar zerindeki eklem yz ile processus transversuslar zerindeki eklem yz arasnda kurulu olan art.
plana tipi eklemlerdir. 11. ve 12. kaburgalarda bu eklem yoktur . Ligamentleri

- Ligamentum costotransversum: Kaburga boynu ile karlk gelen processus transversus arasndaki boluu (foramen costotransversum) doldurur. - Ligamentum costotransversum superius: 1. kaburgada yoktur . - Ligamentum costotransversum laterale Artt. sternocostales (Kaburgalarn sternum ile yapt eklemler) 1. kaburga sternum ile synchondrosis tipi, sonra gelen 6 kaburga ise plana tipi eklem yapar.
Ligamentleri

- Ligamentum sternocostale intraarticulare: Sadece 2. kaburgann eklemi

iinde bulunur .

- Ligg. sternocostalia radiata - Ligg. costoxiphoidea

Artt. intercostales (Kaburgalar aras eklemler) Artt. yoktur. Artt. interchondrales: 6,7,8 ve 9. kaburgalarn kkrdak ksmlarnn komu kenarlarnn yapm olduu art. plana tipi eklemlerdir. ARTICULATIONES STERNALES Sternumun ksm iki eklemle birbirine balanmtr. Articulatio manubriosternalis: Manubrium sterni ile corpus sterni arasndaki bu eklem, T 5 seviyesindedir. Arada fibrokartilaginz bir disk vardr ve bu nedenle symphysis tipi eklemdir. Ancak ileri yalarda bu disk kemikleir ve synchondrosis tipi ekleme dner. Bu eklem, angulus sterni seviyesindedir. Articulatio xiphosternalis: Corpus sterni ile processus xiphoideus arasndadr. T10 seviyesindedir. Symphysis tipi eklemdir. 40 ya civarnda kemikleerek synchondrosise dner. costochondrales: Kaburgalarn kemik ve kkrdak ksmlar arasnda kaynama (synchondrosis) eklindeki eklemlerdir. Hareket