Primjer 9.

Treba odrediti koeficijent otpora i koeficijent uzgona ravne ploe, zanemarive

debljine, nagnute pod kutom =4 u odnosu na smjer strujanja zraka (=1,4). Pretpostavite neviskozno nadzvunom strujanje pri M1=2. Rjeenje: Pri nestlaivom potencijalnom optjecanju tijela je prema poznatom d'Alambertovom paradoksu sila otpora jednaka nuli, a u nadzvunom strujanju zbog pojave udarnog vala to nee biti sluaj. Sljedea slika shematski prikazuje ravnu plou u jednolikoj struji zraka. Neka je povrina ploe oznaena sa A .

v1 , p1 M1 = 2

p3 < p1

p2 > p1 F
F cos

F sin

S donje strane ploe se strujanju "oduzima" prostor, te e doi do pojave kompresijskog vala, ovdje do kosog udarnog vala. Prolaskom kroz udarni val tlak rase, tako da e tlak p2 iza udarnog vala biti vei od tlaka p1 ispred udarnog vala. S gornje strane ploe strujanje mora popuniti prostor koji se otvara, te e se pojaviti ekspanzijsko Prandtl-Meyerovo strujanje. Pri ekspanziji se strujanje ubrzava, a tlak opada, tako da e tlak p3 s gornje strane ploe biti manji od tlaka p1 , odnosno bit e manji i od tlaka p2 s donje strane ploe. Budui je tlak s donje strane ploe vei od tlaka s gornje strane, pojavit e se sila F , koja djeluje okomito na plou, kao to je ucrtano na gornjoj slici, a koja je po veliini jednaka
F = ( p3 p2 ) A

Komponenta sile F u smjeru strujanja se naziva silom otpora, a po veliini je jednaka FD = F sin , dok se komponenta u okomitom smjeru na smjer strujanja naziva silom uzgona, a po veliini je jednaka FL = F cos . esto se umjesto sila koriste bezdimenzijski koeficijenti sile, koji se dobiju dijeljenjem sile s umnokom dinamikog tlaka i povrine. U ovom bi sluaju koeficijent otpora i koeficijent uzgona bili definirani sljedeim izrazima

CD =

1 1v12 A 2 2 ( p2 p3 ) cos FL CL = = 1 1v12 1v12 A 2

FD

2 ( p2 p3 ) sin 1v12

(a)

(b)

a) Odreivanje tlaka p2 iza kosog udarnog vala Tlak p2 e se odrediti iz relacija za kosi udarni val. S obzirom da je donja strana ploe bez ikakvih izboina, na ploi e se pojaviti slabi kosi udarni val. Za M 1 = 2 i kut skretanja strujanja =4, iz dijagrama za kosi udarni val, na grani za slabi kosi udarni val se moe oitati kut =33,5.

Normalna komponenta Machova broja je M 1n = M 1 sin = 1,10 , na temelju koje se iz tablice za normalni udarni val mogu oitati sljedee vrijednosti
Tablica za normalni udarni val, = 1.40 M1 M2 p2/p1 2/1 T2/T1 p02/p01 p02/p1 1.09 0.920 1.219 1.152 1.059 0.999 2.107 1.10 0.912 1.245 1.169 1.065 0.999 2.133 1.11 0.904 1.271 1.186 1.071 0.999 2.159

S obzirom da je u ovom primjer tlak iza normalnog udarnog vala oznae s p2 , kao i u tablici za normalni udarni val, vrijedi p2 = 1, 245 p1 . Ostale veliine iza normalnog udarnog vala nas ne zanimaju. b) Odreivanje tlaka p3 iza kosih ekspanzijskih valova Tlak p3 e se odrediti iz relacija za Prandtl-Meyerovo ekspanzijsko strujanje, koje je izentropsko, to znai da totalni tlak i temperatura ostaju nepromijenjeni. Pri MAchovom broju M 1 = 2 iz tablice za Prandtl-Meyerovo strujanje se moe oitati Prandtl-Meyerov kut 1 =26,38. S obzirom da se ekspanzija odvija zbog irenja strujanja za kut =4, PrandtlMeyerov kut 3 nakon ekspanzije, pri Mackovu broju M 3 , e biti vei od 1 za kut , tj. vrijedi: 3 = 1 + =30,38. Na temelju kuta 3 , se iz tablice za Prandtl-Meyerovo strujanje se moe oitati M 3 2,15 (uzeli smo prvu najbliu vrijednost, bez linearne interpolacije). M
2.00 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05 2.06 2.07 2.08 2.09 2.10 2.11 2.12 2.13 2.14 2.15 2.16 2.17 2.18

/
26.38 26.66 26.93 27.20 27.48 27.75 28.02 28.29 28.56 28.83 29.10 29.36 29.63 29.90 30.16 30.43 30.69 30.95 31.21

/
30.00 29.84 29.67 29.51 29.35 29.20 29.04 28.89 28.74 28.59 28.44 28.29 28.14 28.00 27.86 27.72 27.58 27.44 27.30

S obzirom da je strujanje izentropsko, za tlak p3 vrijedi

p3 =
p3 p0 p1 p0
izentr.

izentr.

1 2 1 M3 1 + 2 p = 0, 791 p . p1 = 1 1 1 2 1 M1 1 + 2
izentr. izentr.

p p Alternativno se moglo vrijednosti 3 = 0,1011 i 1 = 0,1278 oitati iz tablica za p0 p0 izentropsko strujanje za pripadajue Machove brojeve, pa bi se dobio isti rezultat.

Uvrtavanjem vrijednosti razlike tlakova p2 p3 = 0, 454 p1 izraenih tlakom p1 u formule (a) i (b), slijedi FD 0,908 p1 sin = CD = (c) 2 1 v 2 1 1 1v1 A 2 FL 0,908 p1 cos CL = = (d) 2 1 v 2 1 1 1v1 A 2
Ovdje nemamo poznate vrijednosti tlaka, brzine i gustoe u toki 1, ali s obzirom da vrijedi p1 c12 p1 1 p1 = = = , jer je = c12 2 2 2 2 1 1v1 1v1 v1 M 1 koeficijenti otpora i uzgona se mogu izraunati na temelju poznatih M 1 i , FD 0,908sin CD = = = 0, 0113 2 1 M 2 1 1v1 A 2 FL 0,908cos CL = 0,162 = 2 1 M 2 1 1v1 A 2