Chng 1: Phng trnh lng giac

Nam hoc 2006 2007

41
BAI 3: PHNG TRINH L NG GIAC KHNG MU M C

Trong giai toan ta th ng g p mt s phng trinh ma cach giai tuy c thu cua t ng phng
trinh, co th goi o la nh ng phng trinh khng mu m c. Mt s PTLG th hin tinh khng
mu m c ngay dang cua chung, nhng cung co nh ng phng trinh ma thoat trng thy rt
binh th ng nhng cach giai lai khng mu m c (hay cach giai khng mu m c th ng hay
hn, gon hn cach giai mu m c)
Trong dang phng trinh nay phng phap anh gia bt ng th c rt th ng g p. No gm
mt s dang nho sau:
I. PHNG PHAP TNG BINH PHNG:
2 2
A=0
A +B 0
B=0

H qua : ( )
( )
( )
( )
1
n
2
i=1
f 0
f 0
f 0
....
f 0
i
n
x
x
x
x
=

V i ( ) f 0, 1,
i
x i n =
Bi ton 1:
Giai phng trinh:
( ) ( )
2
2 sin 1 0 1 x x xy + + =
Giai
( ) ( )
2
2 sin 1 0 1 x x xy + + = ( )
2
2
sin cos 0 x xy x + + = (



( )
( )
1 0
sin 1
1 0
sin 1
x
xy
x
xy
+ =

1
2
2
1
2
x
y k
x
y l

= +

= +

V i ( ) , k l Z
Nhn xet: i v i bi ton nay ta d nhin thy dang cua no cho nn no tr nn d dang. Do
o mt kinh nghim trong giai toan loai nay co le la cn thn nhn dang no. Th c hin c
b c nay bai toan xem nh c giai khoang 7 phn.
Bi ton 2: Giai phng trinh:
4cos 2cos 2 cos 4 7 x x x + + =
Giai
4cos 2cos 2 cos 4 7 x x x + + =
( ) ( ) ( ) 4 cos 1 2 cos 2 2 cos 4 1 0 x x x + + + + + =
Chuyen e Lng giac va ng dung
Nhom hoc sinh lp 11A1
42

1 cos 0
1 cos 2 0
1 cos 4 0
x
x
x
+ =

+ =

+ =

v nghim
Vy phng trinh a cho v nghim.
Nhn xet: Trong bi ton nay ta a s dung mt bt ang th c quen thuc cua lng
giac: cos 1 x
Mt s BT l ng giac th ng dung c l ng:
sin 1 x , cos 1 x ,
2 2
sin cos a x b x a b + + .
Nu m, n la cac s t nhin l n hn 2 thi
2 2
sin cos sin cos 1
m m
x x x x + =
II. PHNG PHAP I LP:
(Con co tn goi la phng phap g p nhau c a-ch n trn ch n d i 2 v):

A M
A=M
B M
B=M
A=B

Bi ton 1: Giai phng trinh:
5 2
cos 0 x x + =
Giai

5 2
cos 0 x x + =
2 5
cos x x =
Vi
2
1 cos 1 0 1 1 1 x x x
Ma [ ] 1,1 ; cos >0
2 2
x
| |

|
\
v i 1 1 x
5
cos <0 x v i 1 1 x
Do o ta co
2
0 x va
5
cos <0 x nn phng trinh
5 2
cos 0 x x + = v nghim.
Bi ton 2:
Giai phng trinh:
sin .sin 2 1 x x =
Giai
sin .sin 2 1 x x =
sin 1
sin 2 1
sin 1
sin 2 1
x
x
x
x
=

=

1
2
1
2
2
2
4
2
2
4
x k
x k
x k
x k

= +

= +

= +

= +

v nghim
Chng 1: Phng trnh lng giac
Nam hoc 2006 2007
43
Nhn xet: Bi ton nay co th xem nh mt bai toan mu. B ng cach lp lun tng t ta
giai c cac phng trinh co dang tng t :
sin .sin 1
sin .sin 1
ax bx
ax bx
=
=

cos .cos 1
cos .cos 1
ax bx
ax bx
=
=

Bi ton 3:
Giai phng trinh:
2
sin 1 x x x = + +
Giai
Ta xet hai tr ng h p:
- Nu [ ] 1, 0 , 0 sin 0
2
x x
(

(


Ma
2
1>0 x x + + ,suy ra v nghim.
- Nu ( ) ( ) , 1 0, x thi sin 1 x
Ma
2
2
1 3 1 3
1 > 1
2 4 4 4
x x x
| |
+ + = + + + =
|
\
, suy ra phng trinh v nghim.
Kt lun: phng tinh a cho v nghim.
Nhn xet: Bi ton nay a s dung mt phng phap tim nghim trong ai s. o la phng
phap chia khoang. Phng phap nay th ng c dung trong cac bai toan giai phng trinh
co tri tuyr i, co min gia tri ln xn, hay trong cac bai toan bt phng trinh.i v i
phng phap nay ta chia min xac inh ra t ng khoang ma trn khoang o ham f khng i
du.
Bi ton 4: Giai phng trinh:

1
cot cos sin
4
n
n n
tgx gx x x
| |
+ = +
|
\
( ) ; >1 n n Z
Giai
iu kin:
cos 0
sin 0 2
x
k
x
x

Do tg va cotg lun cung du nn
cot
1 1
cot cot 2 1
4 4 4
n
n n
tgx gx
tgx gx tgx gx
| |
| | | |
+ = + =
|
| |
\ \
\

Du ng th c xay ra khi va vhi khi
2
1 1 1 1
cot
4 4 2 2
tgx gx tg x tgx x arctg k
| |
= = = = +
|
\

V i ; >1 n n Z ta xet v phai :

2 2
2 sin cos sin cos 1
n n
n x x = + = + =
Chuyen e Lng giac va ng dung
Nhom hoc sinh lp 11A1
44

1 1
cot 1
4 2
n
tgx gx x arctg k
| | | |
+ = = +
| |
\ \

>2 n ta co:
2
cos cos
n
x x

2
sin sin
n
x x
2 2
cos sin cos sin cos sin 1
n n n n
x x x x x x + + + =
' '
2
k
x

= = (loai)
Vy cos sin <1,
2
n n
k
x x x

+ va
1
cot 1
4
n
tgx gx +
Cho nn v i >2 n phng trinh v nghim.,
Kt lun: nghim cua phng trinh la:

1
2
x arctg k
| |
= +
|
\
, k Z
Nhn xet: qua bi ton nay ta thy vic s dung bt ng th c kinh in trong cac bai toan
giup ta tim c gia tri l n nht (hay nho nht) cua mt biu th c ch n no lai va em ap
dung vao phng trinh b i vi thng th ng iu kin xay ra ng th c khng nhiu giup ta co
th giai nhanh cac phng trinh. Phng phap s dung bt ng th c la mt phng phap
kinh in c s dung rt ph bin.
Bi ton 5:
Giai phng trinh:
( ) cos .cos 2 .cos3 sin .sin 2 .sin3 1 1 x x x x x x + =
Giai
S dung bt ng th c BCS ta co:
( ) cos .cos 2 .cos3 sin .sin 2 .sin3 1 1 x x x x x x + =
cos .cos 2 .cos3 sin .sin 2 .sin3 x x x x x x +
( )( )
2 2 2 2 2 2
cos cos 2 sin sin 2 cos 3 sin 3 x x x x x x + +
( )
2 2 2 2 2 2
cos cos 2 sin sin 2 cos sin 1 x x x x x x = + + =
( )
( )
2 2 2 2 2 2
cos cos 2 sin3 sin sin 2 cos3 0 2
' '
cos cos 2 sin sin 2 cos sin 3
x x x x x x
x x x x x x
=

=

+ = +

Ta xet ( ) 3 sin 0 x x k = = thoa (2)
Vy nghim cua (1) la: , x k k = Z
Nhn xet: Bi ton nay lam ta nh n cac tng h u han bai tr c. Ta cung co th ap dung
bt ng th c BCS (nh Bi ton nay) hay bt ng th c Cauchy tim c gia tri nho nht
hay l n nht cua tng o.
Chng 1: Phng trnh lng giac
Nam hoc 2006 2007
45
III. PHNG PHAP PHAN CH NG: (Nguyn ly c c bin)
1
1
1
1
1 1
A A
A=A
B B
B=B
A+B=A B

Bi ton1: Giai phng trinh:

12 16
sin cos 1 x x + =
Giai
Ta co:
12 2
sin sin x x ;

16 2
cos cos x x

12 16
sin cos 1 x x x +
Vi th
12 16
sin cos 1 x x + = ( )
12 2
16 2
sin sin
2
cos cos
x x
k
x k
x x

Z
Nhn xet: Bi ton nay thuc dang phng trinh tng quat sau: sin cos 1
m n
x x + = v i
m ,n t nhin.
Ta co:
( )
( )
2
2
2 2
sin sin 1
sin sin
cos cos cos cos 2
m
m
n n
x x
x x
x x x x
=

=



T o ta xet 4 kha nng cho dang toan nay:
1.Nu m,n cung ch n. Khi o:
( )( ) ( )
sin 0
sin 1
1 2
2 cos 0
cos 1
x
x
k
x k
x
x

=

Z
2. Nu m,n cung le. Khi o:
( )( ) ( )
sin 0
2
sin 1
1 2
2 cos 0
2
cos 1
x
x k
x
k
x k x
x

=
=
=

= + =

=

Z
3. Nu mch n, n le. Khi o:
( )( ) ( )
sin 0
2
sin 1
1 2
2 cos 0
2
cos 1
x
x k
x
k
x k x
x

=
=
=

= + =

=

Z
4. Nu m le, n ch n. Khi o:
Chuyen e Lng giac va ng dung
Nhom hoc sinh lp 11A1
46
( )( ) ( )
sin 0
sin 1
1 2
2 cos 0
2
cos 1
x
x k
x
k
x k x
x

=
=
=

= + =

=

Z
Bi ton 2: Giai phng trinh:

1 1 1
2
1 cos 2 1 cos 4 1 cos 6 x x x
+ + =
+ +

Giai
iu kin:
( )
( )
( )
cos 2 1 1
cos 4 1 2
cos 6 1 3
x
x
x

1 cos 2 ,1 cos 4 ,1 cos 6 >0 x x x + +
Theo bt ng th c Cauchy:
( ) ( )
1 1 1
1 cos 2 1 cos 4 1 cos 6 . 9 4
1 cos 2 1 cos 4 1 cos 6
x x x
x x x
| |
+ + + + + +
|
+ +
\

t 1 cos 2 1 cos 4 1 cos 6 S x x x = + + + +

2
3 1 2sin 2 2sin 4 sin 2 x x x = + =

( )
2 2 2
3 1
3 sin 4 cos 4 2sin 2 2sin 4 sin 2
2 2
x x x x x = + +
( )
2
2
9 1 1
sin 4 2sin 2 cos 4
2 2 2
x x x = +
( )
9
5
2
S
Du ng th c xay ra
( ) ( )
( )
2sin 2 1 cos 2 0 6
sin 4 2sin 2 0 sin 2 0
cos 4 0 cos 4 0 cos 4 0 7
x x
x x x
x x x
+ =
+ = =


= = =

H phng trinh nay v nghim
9
<
2
S
T c la
1 1 1
>2
1 cos 2 1 cos 4 1 cos 6 x x x
+ +
+ +

Vy phng trinh a cho v nghim.