PG007 1

PENNSYLVANIA STATE UNIVERSITY LIBRARY
PATROLOGIiE
CURSUS COMPLETUS,
SEIT BIBLIOTUECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA
mm
QUt
ss. n i m ,
DOCTORII, SCRIPTORIIW ECCLESLCTICORH,

LATISIS
SITE LATRIORUlf, 8IVB GRJSCOftOlf, AB AVO APOSTOLICO AD JBTATBM INNOCBNTU {. 151 ) PRO BT AD PBOTll TBMPOBA [ANN. 863) PBO GRjECIS FLOUUKRUNT ; R E C U S I O C H R O N O L O G I C A
OMNIIJM Q U J E EX3TITERE MONLMENTORUM CATHOLICiE TRADITIONIS PER DUODECIM PRIORA ECCLESLE SiECULA ET ANPLIUS,
JffXTA EDITIOXES ACCCRATI88IMA8, I N T E R 6 E CCllQuE N O N K C L L I S CODICIB0S MAMJ8CB1PT18 C O L L A T A S , PERQUAIf D1L1GBNTER CA6T1GATA J D I S 8 E R T A T I O M B C S , C O M M E N T A R H S , V A R I I 8 Q U E L E C T I O M B C S COKTINENTER 1 L L U 8 T R A T A ; OSnflBDS O P E B J B U S P 0 8 T A M P L I 8 S M A 8 EDITIOICES QUJE T B I B U S K0V1S8IM1S SJSCULI8 D E B E N T U R ADSOLUTA8 DETECTIS A U C T A ; niDIClBL'8 PARTlCLLARIBCft A3ALTT1C1S, SlNCCLOS S I V E TOMOS 8 I V E A C C T O B E 8 A L I C U J U S tfOMEKTI 8UBSEQUEXTIBII8, DONATA ; CAPlTtJLIS 1WTRA 1P8CM T E X T U M RITfc DI8P081TIS, NECNON E T T I T U L I 8 SINGULARCM PAGUCARUM MARGINEM S U P E R I O R E * DI8T1KGUENT1BU8 S U B J E C T A M Q L E MATERIAII S1GK1FICAKTIBU8, ADORTUTA ; O P E R J B U 8 C U M D C B I I S , T U M APOCRTPH18, AL1QCA VERO A U C T O R I T A T E I N ORDINE AO T R A D I T I O X E M ECCLE8IASTICAV POLLEKTIBUS, AMPLIFICATA ; l - U C E i m S ET A M P L I U 8 1KD1CIBU8 L O C U P L E T A T A ; 8 E D PBJESERTIV DCOBUS IMMEK8IS E T G E N E R A L I B U 8 , A L T E R O 8CILICBT RERUM, QUO C O S S C L T O , QUIDQUIP NON SOLUM T A L I 8 T A L I 8 V E P A T E R , V E R U M E T I A M VNUSQCffiQUE P A T R L H , A R 8 Q U E U L L A E X C E P T I O S E , 1N Q V O D L I B E T S C R I P 8 E R I T , U N O I N T C I T U COXSPICIATUR ; ALTERO SCRIPTURAU SACRiE, EX QUO L E C T O R I COMPERIRE 81 OBYIUM OOINAM P A T R E S E T QU1BU8 O P E R U M 8UORUM LOC18 SIXGULOS 81NGULORUM LIBRORUU 8CRIPTUILE V E R S U S ,
A P B I M O GENESE08 USQCE AD N0YIS8IMU1I APOGALYP8IS, COMMENTATl 81.

EDITIO A C C C R A T I S 8 M A , G T E R 1 8 Q C E OMXIBU8 FACILE AftTEPOftENDA, 81 P E R P E N D A N T U R C H A R A C T E R C X NITIDITAS, CUARTiE Q C A L I T A 8 , E I T E G R I T A S T B X T U 8 , PERFECTIO CORRECT10H18, O P E R U M RECUSORUM T L M VAR1ETA8 T U M MJMERLS, F O R M A VOLUMftUM P E R Q C A U COMMODA 8IBIQUE IN TOTO PATROLOGIJE DECUR8C COXSTANTER S I M I L I S , P R E T I I E X I G D I T A 8 , P I L E S E R T I M Q U E I8TA C O L L E C T I O , LTfA, METHODIGA E T CHRONOLOGICA, S E X C E K T O R U M FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTElfUS H I C I L L I C 8 P A R 8 0 R U H , PRIMOf 111NOSTRA B I B L I O T H E C A , E X . O P E R I B U S E T M88. AJ> OMNE8 T A T E S , L O C O S , LIWCUAS FORMA8QCE P E B T I N E N T I B U S , COAJHJNATORUM.
SERIES GRA2CA
Df QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES^SCRIPTORESQUE ECCLESLE S. BARNAfiA AD PHOTIUM,
GRJECM
ACCUR J.-P. MIGNE, MMIthcce Clerl wmiwenm,

81
CURSOUM COMPLBTORUM IN 81R6ULOS 8CIENT1 BGCLBS1A8TICJB RAMOS EDITORE. PATROLOC1A, AO CI8TAR 1P8IBS ECCLE81A, 1 DUAR PARTE8 DIVIDITUR, A L I A IfEMPE LATIKA, AL1A CRiECO-LATIilA ; LATIUA, JAMINTEGRE EXARATA, VlGINTI ET DCCENTI8 VOLUMTKIBUS MOLE 8UA 8TAT, CENTUMQUE ET VILLE FRANC18 VENIT. GRiECA ^ U P L I C I EDITIONE TTPIS EST. PRIOR CRACUM TEXTUM CUM VER8IONE LATINA LATERAL16 COMPLECTITUR, ET PORSA^ CEJfTUM TOLIMITflJII EXCEDET KUIIERUII. POSTERIOR ADTEM VERSIONEM LATIIfAJf TANTCM EXHIBET IDEOQUE INT B U QUINQCAGLNTA CIRCITER VOUMIXA RETINEBITUR, CNUVQUODQUE VOLUMEN GRJECO-LATINUM OCTO, UNUMQUODQCE E E LATIUCM QUIXQDE FRAHCIS SOtuMHODO EMITLR : UTROBIQU' VBRO, UT PRETIl 1IUJU8 BENEFICIO FRUATUR EMPTOR, COLLECTKKVEM1RTEGRAII 81VE GRwECAX 81VE LATI.1AM COMPARET NECE88E ERIT J SECUS , CUJU8QCE TOLUMINIS AM> PLITUDIXEM NBCXO ET DIFFICULTATES YARIA PRETIA AQUABUNT.
PATROLOGIJE
GRJECJE
TOMUS
VII.
PARS
PRIOR.
SANCTUS IRKJi^tS, EPISCOPUS LLGDUNENSIS ET MARTTR. E X C U D E B A T U R E T V E N I T A P U D J . - P . M I G N E EDITOBEM | N V U DICTA VAMBOISE, PROPE PORTAM LLTETIiE PARISIORUM VULGO FENFER SBU PETIT-MONTROUGB. 1857
SJECULUMII.
SANCTI IRENÊI
EPISCOPI LUGDUNENSIS M A R T Y R I S
DETECTIONIS EVERSHMS FALSG COGNMUNATJS AGNITIONIS

SEU
CONTRA ILERESES
L I B R I Q U I N Q U E .
P06T FBAMCI8CI ET JOAIKU ERSESTI GRABII BECE38I03EM CABTlGATl BENCO AJ> MSS. COOICEB BOM, GALLICAX06 ET AKGLICAMM, KECNOH AB A.VTIQtJIORS EDIT10HE8, MULT18, QU1BC8 8CATEBA3T, MEHDIS EIPCRGATI; AUCTI IfOVlf FlACllEIVrit J CB6EBT ATMNtlBOS AC NOTIS COPI08I88IM1SQ0E GL088ABIIi ET 1ND1C1BUS 1LLCSTBATI ET LOCUPLETATI J QUIBUi OHNNIrS MLEMlTTinm TVU DISSEETATIONES Ut QOIU UBBMES AB IRENAO ET LOCI BIITICILEB EXPUCANTUB, EJUSQUE 1 AC GEBTORIM 89 BI8CUT1TUR ;
I I C M O BT LABORC
D O U N I
R E N A T I
H A S S U E T I
CONGBEGATIONB 8. M A U B I . J.-P. MIGNE,
PRE8BYTBB1 E T BfONAGBI B E 5 E D I C T I X I ACCURANTE
E T RECOGNOSCENTE
BIBLIOTHBCBB
CLBBI
tlYE
SBIVBBBM
EMTOft*.
C O R S U U M C O M F L B T O R U M l!f BlfieULOft I C I B N T I J S B C C L B 8 I A t T I C B RAMOt
Q-
VKNIT 12 FUANCIS
tiALUCIS.
BXCUDEBATUR
E T VENIT
APUD J . - P . M I G N E
KDITORBM, VULGODENFEHNOMINATAM
4
YIAMCTA&AMB01SE,PROPEPORTAMLUTETLEPARISIORUM 8BU PETIT-IUOPITROUGB.
1857
458925
ELENCHUS
AUCTORUM OPERUM QUI U l HOC Y D OOMTUIKMTUK.
S. 1RENJEDS LUGDUNENSIS EPISCOPUS.
Prolegomena. CoL Adversus hffireses libri quinque. Fragmenta deperditorum operum S. Irenari. Appendix ad IreniBi libros contra h r e s e s , continens Gnosticorum quorum meminit S. martyr fragmenta. Profationes, prolegomena, noto et obseryationes eorum omnium q u i noras Irenei editiones aut publicaverunt aut illirstrarunt.
0 W3 1225 1263 1321
Ex Typie MIGNE, ati Pflit-Montronge.
PBJEFATIO.
E i o m n i b a t sanctorum Patrum operibus, ? i x ulla esse Irenaei scriptis bonoram omnium Ttnaratiooe, studiis, lectione ac curis digniora, mecum ultro fctebitur quisquis Christia narum rerum non omnino rudis exstiterit. Que&cunque enim ad auctoritatem scriptoribu* ecclesiasticis comparandam priBcipuasunt, eaomnia sanctissimumhunc Lugdunensium episcopum, splendidissimumque quondam Galli nostr lumen commendant. S i antiquilatem spectemus, vir apo$tolieu$ fuit, vicinus apostolorum temporibus % et ab apostoloram disci* palis institutus; sidoctrinam, omnium doctrinarum curiosis$imu$explorator*e\$iiiit,rectm temper catholicaque doctrinm propugnator* strenuissimus, et i n Scriptur sacr priorumque Patrum lectione apprime, ut ubiqne clamant ejus scripta, versatus; si sancfitatem denique, vir omnino Spiritus sancti donis ac calestibus ornamentis instructus fuit *, cujus scripta, ut Erasmi verbis utar, spirant priscum illum Evangelii vigorem, ac pbrasis arguit pectus martyrio paratum; quem sanctissimi martyres Lugdunenses epistolis suis magnifice commeDdaot; quem deniqae morum iutegritas i n Pothini primi Lugdunensium episcopi locum soffecit. pluribus vero qureliqueratdoctrinpietatisque monumentis supersunt libri quinque quos scripsit adversus hrese$ Gnosticorum, quae ejus tempore i n regione Lugdunensi, cui prerat, grassari jam oBperant; eo pl.uris stimandi, tum quod ex tol et tantis quibus Christianam fidem illustraverat operibus, nihi aliud fere sit r e l i q u i ; tum quod prelios sint apostolic atatis reliquia, quibus ea, quam discipulis suis iradideraai apostoli, et ab his acceperat I r e n a s , doctrina et facile deprehenditur, et ad nos illibata transmittitur. In iis siquidem praecipua quaque cathotic, quam hodienum profitemur, fidei dogmata de mysteriig sanctissim Trinitatis et Incarnationis, de sacramentis, ecclesiastica bitrarchia, divina episcoporum institutione, traditionis auctoritate, Petri ejusque successoram suprema dignitate ac primatu, e t c , diserte adeo explicantur et confirmantur, ut non t e U r e s tantum, sed quotquot ab apostolicis temporibus ad nostra usque emerserant b r e sea binc radicitus exstirpari ac funditus everti valeant. Eapropter a Gregorio Magno diu ac follicite qiiffisiti, et a SS. Patribus ac piis quibusque caiholicis tam sedula manu versati, et eo studiosius perlecti sunt, quo poros apostolicdoctrin latices a fontibus recentes haurire yolupe fuit. Hinc ex quo renata i n Occidente bonarum litterarurn studia, resurgente simul i n Irensei lucubrationes amore, nihil prius babuerunt i i , quibus sacra aintiquitas oordi fuit, quam ut eas e bibliothecarum tenebris erutas typis committerent, publicique juris facerent.
1
Prima oftnium editio est quam Basile procuravit DesideriuS Erasmus anno 1526, ex tribus exemplaribus; uno quod Rom descriptum ad eum misit Joannes Faber, duobas aliis e monasteriis commodato probitis. Quid insuper i a bac editione praestiterit, monet i a aua epistola nuncupatoria ad Bernardum de Gloss episcopum Tridentiaum, postea creatum cardinalem a Clemente papa VII, anno 1529, quam ad editionis nostr calcem reponi curarimus. At ut bomini de litteris cceteroquin tam bene inerito plurimum debetur, quod Iren a i libros primus luce donaverU, ita dolendum quod melioribus codicibus destitutus plura prostare non potuerit. Tot enim mendis, lacunis, mutilisque ac depravatis periodis scatet ejos editio, ut Ireneeos scepe i n ipso Irensoo quaeratur, illiusque sententiam assequi difficile tit. Secundam curavit Nicolatis Gallasius, Calvinianorum Genevensis minister, q a i eam GeneY eyulgavit anno 1570. Sed, quamvis errata, collatis exemplaribus, a se emendaia fttisse dicat; cum eadem lamen, qu apud Erasmum, occurrant, palamest nullos ronsultos foisse mss. codices. Nov duntaxat veteribus addit capitum summulffi, et inserta qum ' Hteron..in cap. L X I T Isa. Basil., lib. De Spirit. S., c. S9. TertuU., Hb. cont. Valenl., cap. 5. Eoseb., Ub. Uisu, cap. 13. Epiphan., h*r. 34, 35.
9 f
PATIOL. GR. VIL
II
S. IRENAUS LUGDUN. EPISC
tt
Grsce ex I r e n o transcripsit Epiphanius, cum nova interpretatiooe Latina, eaque parum accurala. Unde Gallasii, ut videtur, consilium fuit, non tam ut cultior et emendatior prodiret IreiUBus, quam ut prolixis ex Calviniana doctrina notis viri saoctissimi sententia circumveniretur, et veterum hreseon triumpbator reluctans ad novam trahereMir, aut maledictis laceraretur. Gallasiura excepit Joannes Jacobus Gryneeus ex eadem secta, qui noyam Irenai librorum editionem Baslleee anno 1571 curavit, a preacedentibus nibil diversam; nisi quod antiquam priorumlibri primicapitum, quae Graece refertEpiphanius, interpretationem Latioam temere sustulerit, ut Jani Cornarii versionem substitueret, omisso textu G r o c o ; novaque sioguUs capitibus argumenta, veteri servata divisione, pre&mitteret. l i s omnibus emendatior q u Francisci Feuardentii, ordinis Minorum, i n sacra Facultate Parisiensi do* ctoris,operaelstudio, Coloni,anno 1596,prodiit,ibidemacParisiisdeincepssaepius recusa. Ea enim q u typis Nivellii anno 1575 et 1576 prodierat, a priorum editionum vitiis nondum salis expurgata erat. Nam praeterquam quod textum Latinum ad Vaticani, et Yeteris allerius optim notffi codicisms. fidem comparatum pluribus in locis restituit, lacunas suppievit, ac quinque postremis libri quinti capitibus bactenus desideratis a u x i t ; libri primi priora decem et octo capita, ab Epiphanio quondam ex Ireneeo Groce descripta, aliorumque F r a g m e n l o r u m G r c o n i m exvariis auctoribus erutoruracopiam non poenitendam verbis Latinis adjunxit, subjectis etiam doctissimis Jacobi B i l l i i et Frontonis Duci observalionibus. A t ut prioribus perfectior, nec ipsa tamen numeris omnibus absoluta, imo nec paucis nec l e y l bus vitiis laborat Feuardentiana beec editio. Utenim nihil de notis dicatur, eruditis quidem, ut ea aetas ferebat, sed prolixioribas et a proposito longius excurrentibus, nihilque aut parum omnino ad textus elucidationem conducentibus ; euminlocis bene multis nec feliciter restituit, infelicius explicavit, in pluribus ne quidem quid posset expertus e s t : ita ut post Feuardentii curas sexcenta superessent, quibus aedicam aianum admoveri Decesse e r a t ; quorum tamen non pauca emendavisset facili negotio, si codices mss. quibus usus est, paulo allentius consuluisset. Omitto q u in ea editione desiderantur adrainicula, quibus tectoris labor mimiatur, eique via adfacilius investigandum et assequendum auctohsseutum muniatur. Prodiit landem anno 1702, Oxonii i n Anglia, nova, accuratior et elegantior operum I r e naei editio, studio et opera viri clarissimi Joannis Emesfi Grabe, variorum ipsiusque notis illustrata, et novis Fragmentis locupletata. Quin ex ejus laboribas s p e profecerimus, d i s simulare nec possumus nec volumus. Hanc editionem commendat typorum elegantia, i n exquirendis ac colligendis novis Fragmentis Greecis non indiligens cura, et i n emendandis locis aliquot feiix conjectura. Verum quod i n Feuardentio et Gallasio eruditis displicuit, idem viro clarissimo accidisse quisque agnoscet. Nam illius exemplo meliora s p e cum v i disset probarissetque, deteriora tamen secutus,vitiosas, aut minus sanas lectiones amplexus est, obviis et nativis i n marginem rejectis : ac longe plura, quam emendaveril, loca manifeste corrupta ne tentavit quidem, aut plane infeliciter. Gallasium vero imilatus, EccJesi ADglicansB, cui seadjunxit, dum studet impensius, potior i l i i cura fuisse videtur, ut Irenaeum etiam invitum et reluctantem Anglican sect adjungeret, quam ut opus castigatius daret et emendatius. Hinc tot notarura fastidiosa prolixitas, ut levissima quaeque verba, saepissime nihil ad rem facientia distorqueat: i n aliis vero locis parcior, Feuardentii, et aliorum notis, iisque nullo delectu ascitis, nihilque ad textus intelligentiam conferentibus, margines inferiores refercit; proprias suas, si qu sunt, eruditas licet, cum lamen e r u d i tionis illa supellex ad auctoris sententiam illustrandam parum pertineat, lectorum exiguo fruciu auxit majorem i n modum. Hic laceo, quod i n Dissertatione secunda commodius ex o n a i n , q u o d i n Oxoniensi editione servata veteri quidem, Irenao tamen longe receutiori, at inepia prorsus capitum sectione, lemoiata interduoi pro arbitrio sustulerit, transtulerit, dissecuerit, pluribusque ndn raro simul, non sine dispendio plurium capitum jam lemmatibus truncatorum, congestis, vel iisdem bis aut ter repetitis, confusionem magis auxerit, quam minuerit clarissimus Grabius.-Quid, quod Fragmenta Graca suisquidem locis opportun inserta, sed ita incommode disposita sint, ut perpetuo Yelutcifcuituperpaginasoberrore woeantur lectorum oculi, incerti SfiBpe quo ferri debeant Sed b c forte typographo-
13
D. MASSCETI PRiEFATIO.
14
rum culpa est, quibus etiam id imputare debetnus, quod tanta sit illius editionis i n transmarinis regionibus penuria,ut, cum non sine maxima difficultate, majorique pretio comparari posset,eam prelis suis subjicere meditarentur Bibliopol Parisienses el Amsteladamenses. Itaque viris docirina el pietate conspicuis visum est non utilem modo, sed necessariatn esse novam Irenaei editionem, qu et aocuratior esset, et a Catholicis jnoffenso pede decurri posset. Id laboris a quopiam nostris suscipi cupierunt; rati videlicet, nec immeritu, I r e n u m , Apostolicum illum virum, Occidenialium Gallorum lutnen, ut vocat Theodoretus , tantwque auctoritatis scriptorem, non mereri minus quam reliquos, ut in ejus operumaccurata editione nostra versareturindustria; et quod inaliis non poBnitendo successu, ex congregalione nostra prodierant, editionibus praestitum est, in ista quoque,.ncm minus operosa quam necessaria, prastare conaremur. !d igitur oneris impositum mihi, detractatum quidem diutius, subii tandem.Quid vero praestare conatus fuerim, paucis explicandum. T r i a mibi potissimum prastanda esse d u x i ; textuui emendare ac pristino decori, ut fieri potest, restituere; eumdem illustrare; ac demum ea omnia lectoribus parare subsidia, quibus labor eorura minuatur. A d primum quod attinet, cum Grwcus Ireni teitus, maxi ma ex parte, temporum injuria, dudura perierit, unusque fere supersit Latinus, jam instar arcbetypi; i n hunc curas omnes contuli, ut mendatissimus, quam fieri poterat, et ab i n spersis librariorum culpa nvis abstersus prodiret. Hunc ad novos tres mss. codices, a nullo hactenus recensitos, attentissime exegi. Primum e Bibliotheca Claromontani Collegii Soc. Jesu acceptum, utendum mihi prabuit vir doctissimus, cujus bumanitatem nunquam non experti sumus, R. P . Joannes Harduinus, eidem Bibliotheca prafectus. Is optim not odex, cum ante annos ut minioium 800 scriptus sit, teste erudilissimo pi memori D. Joanne Habillonio, perito, si quis umquam, talium rerum ffistiraatore, oinnium, ad quas priores editiones factee sunt, videtur antiquissimas. Mutilus tamen est; avulsis enim p o stremis foliis pluribus, extremis fere decem capitibus decurtatus manet liber quintus. A n casu, an improvido scioli eujuspiam (cui forte dispJicuerit Millenariorum error ab Ireno propugnatus) zeio i d acciderit, obscurum est. Certum est integrum olim fuisse codicem, cum pars vicesimi sexti capitis adbuc supersit. Catera deinceps ad libri finem interierunt. HiDc Claramontanura codicem diversum esse a Feuardentiano manifestutn videtur: hir. enim integer fuit, ille vero multo emendatior. Alterius codicis varias lectiones toto libro primo et prioribus ocio libri secundi capitibus Passeratii manu descriptas ad oram unius exemplaris editionis Erasmi, ab uno e reverend. Patribus Dominicanis vici S. Honorat; bujus urbis, amico meo accepi. Quin e ms. codice, eoque perantiquo, ac bon n o t , et a Feuardentiano, Claromontano et Tossiano diverso excerpt sint, nullus ambigendi locus nrihi est, nec aliis erit, qui eas cum laudatorum codicum lectionibus contulerint. Quis sit ille codex, et ubi nunc delitescat, hactenus deprehendere non potui; amissum adeo aegre ferrem, si cateras varias lectiones ad libri sui marginem notare perrexisset Passeratius. Tertius codex quo usus sum, rocens ac cbartaceus, annos quadringentos non excedit, nec posteriora quinque libri quinti capita continet. Is R o m asservatur i n Bibliotheca eminentissimi eardinaiis Ottoboni; quem quidem vir optimus, ac de litteris tam bene meritus D . Biancbinus, pro singulari sua i n nos humanitate, communicavit cum RR. PP. domno G u i l lelmo La Parre, CoDgregationis n o s t r i n curia Romana procuratore generali, ejusque socio D . Claudio de Vic, qui varias ejus lectiones pro sua benignitate describere et ad me transmittere dignati sunt. In subsidium accesserunt i i codices, quibus i n adornandis editionibus suis usi sunt tum Franciscus Feuardentius, tum clarissimus Joannes Ernestus Grabius, quorum varias Jectiones ad oram editionis su aon indiligenter (Grabius prasertim) ascripserunt. Et quidem eterem illum, quo Feuardentius usus est, frustra quttsivimus, neque utrum perierit, an in ahcujns Bibliothecffi forulis delitescat, scire potuimus. Sunt qui existimant eum i n Vosi i i manus devenisse; sed utriusque lectiones conierenti, diversos esse statim apparebit. A l i u m codicem i n Bibliotheca Vaticana asservatum citat Latinus Latinius, yariasque zjus Tkeodoret. DiaL I, pag. 53.
9
1 5
S. I R E N J E U S L U C D U N
EWSC.
1 4
dem lectfones refert, et post eum FeuardenUus; sed jam i n illa Bibliotheca desiderari, tum e x i i s qui eam diligenter perlustrarant, tam ex amicoram litteris accepi. Quatuor, ut d i x i , inss. codioibQS usum se esse profltelur Grabius, illo niQriram qui Isaaci Vossii fuit, optimo codice sepra laudato, qaem accuratissime cum exemplari Feuardentil contulit Dodwellos, indeqne coTlectas varias lectiones ciim eodem Grabio comtnunicavft; Arundeliano, i n B i btiotbeca R e g i a societatis Londini jam asservato, quem quadringentorum annorum eese arbitratar; et apographo yarianlium lectionum, quas a Josia Mercero o l i m e duobusmss. codicibus, nescio quibus, ait Grabius, erulas, idem Vossias Dodwello describendas dede? rat. Sed neque Grabius, neque Vossius, neque alius quisquam, prater Josiam ftferceram, doos iftos codices tidisse se dicit, nec nbi jam xstent indicat. Quas vero ex apographo refert eorumdem varias leotiones Grabios, secum ill adeo i n omnibus fere oonsentiunt, ut ex xxne et eodem codice excerpt esse videantur, aut saltem ex duobus, quorum alter ex altoro descriplus fuerit; oterqae vero, s i dao siot, ex recenti codice, eoque non adeo b o u a n o l a . Et nisi me fallat conjectura, puto Ottobonianum codicem superius memoratum, esse Ipsum autographum ex quo primum transcriptum fuerit apographum, et ex hoc a l i u d ; utnimque ?ero cum i a Josto Merceri manus derenerit, ceu totidem diversos codices habuit. Quaocunque enim ex Ottobooiaoo leciiones mihi Rotna t r a n s m i s s sunt, eodem fere i o o t , quas Grabius ex duobua illis Merceri codicibus allegat. Quare licet a nobis lectioneg klorum codd. y a r i ex Grabio adducantur; ne tamen iliis plus fldei attribuaot quam mereantur (marentur autem exiguam), monitos lectores velim. Arundeliaous codex interpo]Mas fnisse videtur sive a librario lpso, sivo ab aliquo reêntiori; qaod yerisimiliimum agaoscet qufcquis ejasdem lectiones diligenter perpenderit, Unde superest unus Vossij codex, cujus nutare non possit fides, Et reyera collatis ejusdem lectionibus cum Claro*ntontanis, et iis quas exyeteri suo codice refert Feuardentius, antiquaai esse et bonap DOUB deprehendi; i n eoque cttteris omnibus, qui jam supersunt, pracellere, quod solus* Grabio teste, posteriora quinque libri quinti eapila contineat. Nec proinde dubitavi, u b i tres istos, pmmum antiqviiores e l meliores, consentientes habui, textum eorum auctoritate restituere, ipsisque, apretis aliis, ad amussim adbarere, nisi apertas corruptionis notas pr se tulerint. Prater mss. codices, editaexemplaria, antiquiora praesertim, consulere non piguit, eaque interdum, ubi mss. codices vel xiepravati, yel minus sani esse videbantur, praeponere. Sic foctum ut Irenffii textuiti plurimis adhac i n locis yel scribarum seu impentifi yitiatum, seu oscitantia mutilatum, yel sciolorum audacia redundantem, aut interpolatum, castigarim; additis qu deerant, resectis quse abundabant> recte distinctis qu male cob^rebant: adeo ut pauca jam mihi superesse videantur, i n quibus lectionis difficultas lectorem possit remorari. Ubi vero manifesta fuil exemplarium depravatio, hanc vel ex Greecis yerbis, s i i l iorum copia fuerit, vel ex aliis parallelis locis, i n quibus occurrunt eadem prorsus repetita yerba, yel ex conjecturis aliunde certis, adbibito etiam doctissimorum hominuoi consilio* Amendare non dubitavi. Id tamen rarrus, et tanta religione factum est, u t yulgata lectio, quantumyis aperte corrupta, ad oram Jibri seryetur; deinde ut ea licentia inlra siognlaree vooes, et non tam Latini interpretis, quam librariorum culpa depravatas constiterit; ad d u biaa nunquam pervaserit, longe minus ad integra commata yel periodos integras; quibua noyas, Greeci textus vel alterius cujuscunque paralleli loci iiuctoritate substituere ne&s duxissem. At ubi sanior ille visus est, i d observare, novamque interpretationem veteri Laiiua accuratiorem, dare opere pretium yisum est, sod i n inferiorem marginem translatam; ita ut vetus lectio sedem auctoritalemque suam retineret. Varias, q u alicujue momeoti forent, lectiones infra ascripsimus, indicatis unde sumptae sunt codd. S i q u i d ex eorum fide muiandum supplendumque yisum est, lectores monere, mutalionisque rationes afferre DOQ negleximus, tanta cum religione, ut yerendum sit ne arguta aimium aliqaibus diligeatia nostra videatur; sed prstat bic diligentiam culpari, quam desiderari. Ne tamen actum ageremus, priorum editionum errata omnia, q u jam correxerat Feuardentius, r e vocanda esse non putavimus: unam Feuardentianam editionem, q u omnium manibus tef
. MASSUETl PRJSFATIO.
rebatur, emendandam esse censuimus; iis duntaxat observaiis et inter yarias fecthmet reeensitis, qu i n aliis editionibus procipua et saniora esse yidebantur. Non minor i n recognoscenda ea parte G r a c i textus, qu exstat, cura fuit adhibila, quamvis deficientibus mss. minori successu. Quin Groce scripserit IreniBus, ejusque libros i n L a t i n u m sermonem, quem modo babemus, converterit imperitus aliquis a c b a r b a r u interpres, yix dubitatur; id abunde probatum est i n secunda Dissertatione,. quas Prafe tionem excipiet, ad quam lectorem remitto. Gum autem textus Graecus integeiv temporuor injuria^ jam dudum perierit, supererat ut dispersa undique Fragmenta conquirerentur; quod et sollicite foctum esL Qutecunque enim seu veteres conseryarunt, seu recentiores ediderunt, seu aliffi editiones exhibent l r e n i Fragtnenta, sive eoruni quffi supersuot, siye qum interierunt, operum, ac nova protulit clarissimus Grabius, ex yariis auctoribus i o m editis, tum maauscriptis ernta; et nostra baec exhibet editio, sed interdutn auctiora et emendatiora, iis additis q u ipse collegi, velamici snppeditarunt; omnia eo ordioe collocata atque disposita qui Feuardentiano et Grabiano longe commodior sit. Graecas B i b l i o tbec Regiae et Colbertio Catenas, aliosque earuradem codices mss. Graecos, quos i n notig euo quemque loco indicavi, consului, ac per diligentes amicos Graceque doctos expendi carayi; queeque ex iis transcripta, sive a CombeGsio, sive a Grabio, siye- ab aliis edita sunt, a me recognita sunt omnia, nec semel correcta et restitula. Q u yero ex Epipbanio excerpta sunt, cum ejusdem Bibliotbec Regi codice uno charlaceo, eoque recenti ac mendoso (nec enim raelior occurrebai),denuo post Petavium contuli, et a quibusdam, q u e doctissimi viri diligentiaoa fugerant, erratis expurgayi. D i et cum Vaticano codice (atios enim mss. Epipbanii Panarii codices Grecos non novi) conferrentur, nihil quod i n me fuerit preeterraisi; sed nullus Groce doctus q u i tantillum laboris, paucorum certe dierum suscipere dignaretut, ROOMB, ubi iamen plures sunt, reperiri potuit. Oeterum q n a \reuoA Groca ab Epipbanio descripta Jacobus Billius in Latinum sermonem eonvertit, quia looga elegamius accuratiusque yertit, quam vetus interpres Latinus; illius interpretaiionem, j a m Feuardentii editioni Coloniensi anni 1596 et Parisiensibus deinceps insertam, et ift nostr&e regione veteris adjunximus, ut altera ex altera illustretur. Alia vero pauca I r e n i Fragmenta Groca, qu Billius itidem vertit, quaeque sic conversa Feuardentius editioni SHffi inseruit, et nostra pariter inserui yoluissemus; sed cum h c versio cum veteri citra confusionem componi uqn potuisset, eam omittere coacti samus. Iren&i textum a raendis purgare parum fuissei, nisi recte distinctus atque diyisusprodiret. Distioctioni consulunt consuet distinctionum not apte, quantura licuit, quceque suis locis reposit; divisioni vero nova capitum sectio, novaque singulis prffifixa lemmata. Factam i d , quod vulgata diyisio, et antiqua lemmata non Irenoo, sed imperito cuipiam recentiori tribuendo certissime videantur, ut i n Dissertatione secunda probatum satie existimamua : tum quod sectiones capitum spe absurdissimae sint, non minus qoaia argumenta, quaa auctoris sententiam obscurant potius quam repreesentant. Nihil tamen actum est, nisi ex doctissimorum bominum consilio, idque i n prioribus quataor l i b r i s duntaxat; nam i n quinto, Feuardentiana divisio et lemmata fere servata sant. Quin et singula capita i n plures paragraphos seu numeros divisa sunt, aflixis ad marginem brevibus summulis, quibas qaid quisque praecipuum complectatur, lector u n o velut intuitu conspiciat. Ne tameu, qui yeteri divisioni i n citandis capitibus assueti sant, ex nova tarbentur, ieuardentiaaa, q u jatn communior, ad marginem servata est, cum asteriscis in textu, quibas Feuapdentianoram capitum initium et fini* designetur ; quoram etiam argumenta integra initio operis comparata cum novis exhibentur. AJteram quod pro oiScii ratione agendum mibi bac i n edilione duxi, textus i l l u slrationem spectat. Cum enim vel ex tractati argumenti difficultate, vel ex Latini interprelis imperitia, obscurissinms interdum sit Irenus ; textum emendare, emendatio* numque rationem reddere saiis esse non videbatur, nisi etiam caligo verbis otifusa disi>elleretur. Monet I r e n u s ipse , portentuosiisima et altissima etse Gnosticorum mytttriu.
7
' lrea. Praf. 1.1, p. 3.

f
*9
S. IREN;EUS LUGDUN. EPISC.
50
quce non omnes capiunt. Hc quidem, quam dilucide fieri poterat, aperit et confutat, sicque toto opere insectatur, ut ab iis nunquam oculos averiat; ita tamen ut qui his i n rebus mediocriter versati sunt, totumque tum ucloris scopum, tum advers.ariorum ejjis hypothesim non satis attente considerant, interdum animi pendeant, incerti yel quid signiflcent salebrosae et obscurae, sed ut plurimum interprelis culpa, sermonis ambages, vel quorsum spectet oratio. His cum p r caeteris consulendum fnerit, eorumque t d i o ac labori parcendum , diflicilia q u q u e loca subjectis textui n o l i s , quatn orevissime potui, expKcare conatus sum ; ascitis etiam doctorum viroruin obse.rvationibus, q u c u n que ad auctoris intelligentiam conducere visee sunt, sed laudatoseraper auctorum noraine. Si quando vero frequentiores et fusiores videantur esse notae, id Iribuendum argurnenti diificultati, quam paucioribus expedire non v a l u i ; veritus ne, dum brevis essc studcrem, obscurus flerein. Accedit quod cum varia et multa e sacris utriusque Testamenti codicibus testimonia proferat I r e n u s , quae cura ex alia versione sint, discriminis nonnibi! habera viflebantur ; id observare in gratiara Scripturae sacr studiosorumoperajpretium visum est Qui autem ejusmodf notis et observationibus non indigent eruditi, eas prfieterraittere, Ire na 'imque continer.ter legere possunt; i n inferiori quippe-margine positfle a textu facile sejun$i queunt. Non commisi tamen, ut margines gravarem iis notis, quflB ad eruditionis (in rae certe exiguae) osteniationem duntaxat, vel ad dogmata et fidei conlroversias pertinent, nisi quando paucis verbis absolvi potuerunt ; ratus yidelicet, proprioque doctus experimento, leetoribus nihil molestius, quam ut singulis fere vestigiis, interpositis moris, insistere cogantur. Satius esse duxi, ea quae fusiori et accuratiori examine indigebant, non quidera i n ipsa Prafatione, ne in immensum cum r e c t methodi dispendio cresceret; sed in singularibus Dissertationibus pertractare, in quibus res quaeque suo ordine, et continua serie expenderentur. Tres igilur operi pramisi : i n prima de iis omnibus, quam accuratissime potui, disserui, quae ad haereticorum, contra quos scribit H* enaeus, personam, aetatem, mores, scripta et dogmata pertiiient; fontes e quibus impura doctrina profluxerit, aperui; altissimaque eoruin mysteria scrulatus, quid sub ffinigraatico verborum cortice delitesceret, retegere conatus sura. In secunda quidquid de Irenaei vita gestis, martyrio, scriptis, ac potissimum de quinque libris Detectionis et eversionis falso cognominatwagnitionis (hunc enim genuinum esse eorum titulum ibidem ostendi), de ^ bujus consilio, atque methodo, quidquid dentque de aliis sancli Doctoris scriptis deperditis in veterum monumentis occtirrit, studiose collegi, ac pro virili mea parte e x p l i cui. Jn tertia demum lotam S. episcopi doctrinaB serieia e v o l v i ; leviora, si quffisint, offendicula, no in ea temere quispiam impingeret, patefeci : quod obscurius fuil, i l l u stravi; quod aiienum etmale affictum rejeci ; quod ab heterodoxis prave contortum, vanisque cavillationibus obscuratum, explanavi, vindicavi et asserui. H c , inquam, i n i tio operis preemisi, ut lector inoffenso pede posset Irenaei libros decurrere. Erit forte cui displicebit tanta haec chartarum raoles operi non adeo ingenli prffimissa. Moleste et ipse tuli foliorura impressorum numerum praeter modum et exspectationem excrevisse. Sed fefellerunt typographi, falsi et ipsi paginarum manu exaratarum inaequaliiate; alioqui huic incoramodo prospexissem. Singulis porro libris praeGxa est brevis ac dilucida uniuscujusque analysis (ea videlicet quae dudum a doclissimo nostro domno Nicolao le Nourry solerter coucinnata, ab ipso vulgata est in Apparatuad Biblioihecam maximam etcrum Patrum; paucis quibusdam pro ratione nostrae editionis additis vel immutalis) qua libri scopus et argumentum uno velut conspectu perlustretur. Ad calcem operis, praeter deperditorum irenaei scriptoruni Fragraenta, ex variis tum e d i tis, tum rass. libris eruta, quorum quadam Grffice, alia Grace et J^tine nunc p r i raum prodeunt; adjecta sunt per modum appendicis alia ex veterum Gnosticorum l i bris excerpta, quce sparsim apud veteres Patres occurrunt; q u pluribus IrenaBi locis non parum lucis afferent : ex hoc saltem specitnine deprehendi facile poterit, haud yana esse, quee tum Irenaeus, tum alii Patres de iis opinionutD porientis scripserunt Maximam partem jam couegerat clarissimus Grabtus, Spicilegioque suo veterum Pa^ trum et haprcticorum primi et secundi saeculi inscruerat. Qaffiiam ad mss. -
Sl
D. ASSUETI PRjfSFATMh
22
the&B Bodleianaa codices recognovit: qu/edam et ipse ad mss. Bibliothec Regice codices exegi. Hffic excipien* eorum Prfationes, Prolegomena, not et observationes, qui novas Ireni editiones bactenus publicarunt, vel illustrarunt; ut sic uno volumine comprehensum, minoriqu^ sumptu studiosi nanciscantur, quod aotea nonnisi pluribus et majori impensa comparare sibi poterant. quidem quod ad notas et observaliones attinet; B i l l i i , Frontonis Ducai et Feuar.dentii integras denuo edi c u ravi, quamvis plura jam e i iis decerpsissem, moisque inseruissem ; ratus gratum me iadurum lectoribus, si totom eihibeam, cujus partes antea legerint. E i Gallasio paucissimas selegi, cum plerseque nibil nisi vanas inficetasque declaraationes contineant. F,i Grabio plures, eas videlicet quas catholicae aures ferre possint. Feuardentii notas non omnibus placere, Protestantibus vero plurimum displicere probe novi. Quin tamen pro tempore e r u d i l sint, virque pius ac doctus de Irenaeo, totaque Ecclesia catholica optime meritus fuerit, nemo absque injuria negare polest. Spe quidem ab argumento longius discedit, et in beterodoxos acerbiori quam par esset stylo excurrit; sed id zelo catholic fidei, et tempori, quo ferventibus controversiis bellisque civilibus, Calvinista) Catholicos perpetuis conviciis et calumniis incessebant, condonandum. Quisquis ministrorum illius temporis scripta legerit, et quam inverecunde Catholicis calumniam facerent ac clarissimis quibusque Patnim testimoniis vira inferrent, expenderit, Feuardentium fa* cile excusabit. Si q u vero bujus argumenta intempestiva jam esse videantur; non ipsius, sed adversariorum culpa e s t , q u i parum sibi constantes, mutata identidera veliiicatione relrocedere, pluraque male constituto syslemati vel addere, vel demere, pro temporum ei argomentorum ratione, coacti sunt. Acrius nec aequius doctissimum hominem reprehendunt recentiores quidam, quod adulterina scripta non pauca, ut vera allegaverit, eosque Libros et Tractatus Patribus pluribus altribuerit, qui jam supposititii esse agnoscuntur. Scd commuois hi<? fuit error illorum temporuru : nondura quippe satis eliquata veritale reque ad severiores critic regulas pensitata, i d bona fide citabatur, de quo nullus esse videbatur suspicandi loous. Qui Magdeburgenses ipsos, famosumque illum apud Protesiantes criticum Andream Rivetum eiaminaverit, si non iisdem, in aliis tamen gravius lapsos, nec artis critic peritiores fuisse illico deprehendet. Sod tandeni si quid peccaverit Feuardentius, gravius, raea quidem sententia, peucat, quf culpam confitcnti ctquamprimum emendanti iterum objicere uon veretur. Dura primara Irenaei sni editionem adornaret, scribens in libri tertii cap. 3 3 , nunc 2 2 , inter varia quae congerit Palrutn testimonia, unum velut ex Cyrillo Alexandrino lib. yi in Joann., cap. 15, addidit : quod C y r i l l i D O D est, sed Jodoci Clichtovei, qui quatuor Commentariorum suor im libros Cyrillinis interseruit. Errore statim agnito, hunc emendare festinavit vir bonus; sed cum folium jam per typographos excusum esset, nullum aliud supererat remedium, n i s i u t qua ratione corrigendus esset, lectores tempestive moneret in erratorum indice; quod et fecit. Cum amem Franciscus Suarez, haud lecto i l l o indice, Feuardentium acerbius perstrinxisset, digne pro incogitantia castigatus est i n editione Coloniensi anni 1596. Ecce taroen, recentior quidam criticus, ne lectis quidem seu memorato indice, seu notis in citata editione additis, i n sola Suarezii, aut Theophili Rainaudi fide, erratum bis correclum et emendatum illi adhuc impingit. Qaibus jara verbis exciperet Feuardentius, si viveret, accuratum illum eensorem, qui quos auctores redarguit, ne segai quidem manu evolvere dignatur?Ut nt est, Feuardentii notas et observationes, quales i n novissimis Irenffii editionibus prodierunt, tales iterum edi c u r a v i ; ita tamen ut omnia ejusdem (quod et idera de aliis <Uci velim) dicta et allegata preestare nolim. Neque enim a me exspeclanduin f u i t , u t omnia qu profert auctorum testimonia expenderem, ac si quis in iis citandis error obrepserit, indicarem : laboris id immensi fuisset; quem si suscepissem, non jam ipsas Feuardentii nptas, sed novas i n Feuardentium observaliones, nullo aut exiguo fructu dedissem. Cum autem tum Feuardentius, tum alii observationes suas ad veterem capitum sedionem, quam sequebantur, accommodarint; sic accommodatas, ne qua confusio sui>oriretur, r e l i q u i : novee duntaxat editionis capila et paginas ad marginem indicavi. Terlium denique, quod i n animo fuit, lectori vjdelicei ca parare et oflferre subsidia,
25
DISSERTATIONES PRAVUE IN IRENAi LIBROS.
quibus l A o r ejus minuatur, sic exsecutus sum. Prater tres superius memoratas Dissertationes, easqtfe oames nofas et observationes, quibus difficilia Irenffii loca elucidare c o natus sum; ac novam capitum sectionem, novaque lemmata et summulas, quibus auctorift scopus et argumentum oculis exbibetur, i n quibus omnibus forte nonnihil -opis quibusdamfuerit; proter h c , inquam, accessere quatuor ampliores locupletioresque quara hactenus prodierint, Indices. Primus est Gracarnm vocom Glossarium, seu Lexicon; secundus Latmarum difficiliorum, et ab OSU communi remotiorum, quarum significata vel I r e n o a , seu ejas interpreti propria, r e l îon adeo obvia sunt. Tertius est, eorum qucunque profert Irensus, Scriptura sacra testimoniorum; adnotata etiaro, si qu interdum occurrat, i n citando uno et eodem testimonio, diversitate, ut ea ratione Scriptune sacre studiosi Irenoi codices sacros cum nostris comparare facile possint, quidve discrimioi* (levissimi certe) inter utrosque intercedat, observare. Quartus denique, rerum omniom prjBcipuarum, qu tum apud ipsum Irenum, tum i n rioslris Dissertationibus et nolis occurruot; addito etiam i n fine altero pro aliorum notis Indice. Haac sunt qu de nova b a c l r e n i editione prcefari visum est. Exposita jam totius con~ s i l i i meiratione, csterum deinceps lectorem non morabor, quin ipse dispiciat, an opuar TOtis et conatis respondeat. Quod si ita sit, unam hanc esse velim laboris mereedem, de Ecclesia quidpiam mernisse; cujus judicio qaecunque a me prodierunt, libenter s u b j i c i o , ea omnia emendare ac revocare paralus, q n emendare ac reyocare jusserit.
WSSIITATIONES PBIYII Ii\ U B M IIBROS.

DISSERTATIO PRIMA.
j>e bareticis quos libro primo recenset Irenus eorumque actibus, scriptis et doclnaa.
A R T I C U L U S
P R I M U S .
DE VALENTINO.
1 Valenlini pairia. [1-1] De Valentini patria ei stirpenibil cerluoi, Epiphapio iesie*,e veleribus exsculpi poiesi. Quamis bojue bsresim fuse exagitaveril Irenaeus, bacc ttmen allo preroit iHeniio. Accepisse se ail Epipbanius, eed auditione sola, et fama , non tamen, inquil, usque adeo certa, ut dubium levet, illum PhrebonUena esse, ex ASgypii quadam ora. (Jbi pro Phrebonitem , cujus loci nulla apud Yeieres occurrit menlio, legendum contendil Larabertus Dan&us adAugusl. De h<Btet. cap, iitPharbcrthitcm, cujus seniemiae calculum adjicit Peiavius in suis ad Epipbanium notis. ExsUt quidem Pbarbaelhiles inierioris JSgypii noraus, cujus capul urbe Pbarba> tiis, Bubasiico Busiritico fluminibus couclusus, in meridiem vergens, cujusrcemiuereHerodotus, lib. n cap. 466; Strabo, lib. ; Plinius, lib. v , cap.O. Sed vereor ui hujus noini siius cum Epi~
# f ( ;
pbanio consentiat, qui ! , Pkrebonilem ad maritimam JEgypii oram esse scribil. Longius enim a mari dislai Pharbaetbiies nomus, ac, ne propius accedat, i n lercedunt Taniles el Neui nomi. Quare ei quid ei inibi conjicere liceat, libeniius apud Epipbanium legerem Phtenoiiiem Yel Ptenetiiem. Pbienoles enim Plolemaeo nomus erat in jEgypli Delta, supra Meteliten, in Austrum Yergens, nec procul a niari, cujus caput erat , Buttti. Docliseimo Harduino ideni esse videtur,.qui Plinii Ptineihu, lib. Y , cap. 9, idque verum nomen esse credit vir in geograpbicis peritissimus Christophorus Celurius, quia in Gbalcedonensi synodo, aci. , Heraclius Pleneihensis memoralur . Quidquid sil Alexandriam profcctus Valenlintis, ibi Grxcorum artibus non mediocriter insiilulus est. Doclissinium enim fuisse scribii Hieronymue in Osee, i-ap
9 9 #
Epiplian., Hr. 34, 2.
Epipli., ibid.
DISSERTATIO I, ART. I DE YALENTINO.

t y
16
x , e l ln Diatogo contra Mareion'lat qui Origeni probatil dociistlmaf Petrtoniuf part. n Vlndk. Tilgo ascribiUir,o6x0Tt%aW)p, vir mimnu wml- epiit. S. Ignatli. Nec illud vcrius quod ioppoaU pmt dicitur. Qain galtem ingcnio peracri, et in Dallxos , anctorem episiolae ad Magnesiaooa ad toetione velerum philoeopboram ac poetamm non baereiicorum Sigen respexisge : pro gimplfoft pararo Tergaiag essei, non negabit quisqtiis ad ejug iilentio accipii, hancque vocera & oppooiu fcjrstemaex lamrouliistamqaeabstrusis ideU, partim Yuli nempe Verbum Pairis aiemura ease, quoil a se eicogitalig, partim aliande haostls, sed aecum nnnquam giloerit, nec silentiuni, ut bomines, iavicem temiqoe apUiie fabricaium attenderii. In aliquando ruperit Pater; aed semper tocitUig, primb pkilotophia Plalonica?, ad qnam potigginium Yerbum *ibi consubslaoiiale, seternum proiade, BMntemappellebanlGnoelici omneg,operam dedisw, proferre nec coeperit, nec destiierit. Sed miasit teatis eet Teriullianas pluraqae ab ea aceepta higce conlroversm, quae noslri non aunl iDStilati dogmau demonstranu Gara in AEgypto,et pneser- Valeolinum ciiius, quam puiani Dalkeut ei tta Alexandria?, plurimi Judaeorum eo tempora deilug, prima taliem pqgiiferoram dogtualam nrjU Wxerim, binc verosimile poui Joannes Franclecui menta promliese, ceriiseima demoogtrain argaBeddeoa, in DUurtat. de hatreti VaUniin. ad menia.
1 9 9 9
cakem
Miwomm eicuscHalae Saxonum an. 1702, YalentiDQm eoram philoeopbia, qualis eo lempore erai, fatgse iinbuinm. Auclor quidem est Clemens AJtxandrinve , diicipuloa cjng, ui uiagialrum eommendarent, gloriatos fuiese, eum praceptorera baboiase Tbeodadem, geu Tbeudadem quemdam, B. Pauli apoaloli discipulum. Sed quig ei qualis fuer.t ille Tbeodades, et qoanta fides sugpectorum booiimtffl Darraiioni debeauir, non saiis conslat.
9 9 1
IntroduciionU ad Bhtoriam philosophice ^ 5. Scribil Irenaeus , Valentinum Romam unia# tub Hygino, increvme vero sub Pio, irti , et prorogaii* tempus usque ad Aniclum xaV
f
19
. Consenlii et Eatebiaa in Ckronico, abi ceriam temporum epocbam asaignaU Mam ad annum Autonini Pii 3, Cbrisli
yero 141, Sub Hygino, inquit, Romanw urbii tpitcopo Yalentinut hmrmarchet, et Cerdo maguttr Marcionit Romam venerunt. Tum ad annum AnlO-
nini Pii 6, ChrisU vero 144, jam gumroo pontiflce: Valeutinut hmreticus agnouitur, ti perma-
II. Valemini astas.
2. De teropore quo vixerit, aut errores soos dia- nel utque ad Anicetum. At in Graeco Ensebii paulo ttmioaveril Talenihiug, paulo acrior egi inier ero- aliler : lCoiwv ditos digpulaiio. Dallasus, ut epietolae Ignaiianas, , *\ PuriUnis omnibug raolestiasimas , suppositionis C , ' . Sub Hygino Romce epUtopo argueret, e re gua arbitralus Yaleniinum juniorem lacere, nullum lapidem non movit, ul Ignalio Valenlinut proprim hmreteo$ Conditor elCerdtn posieriorem probarei. Nempe cum in episiola ad Mdrclontt errorit architectui, ambo Romm agnili lfagnesianos Verbum Dei dicaiur , tunt. Quae lamen non adeo difflcile conciliari pogg*uiit. Exiatimo eniin Valenlinum, cum primuin , ceiernum, ulentio progrediint, bis verbis ferirt vull DallaBus Valentinianorum . Romam advenit gub initio pontiflcalus Hygini, eaAlqui Sige baec, inquil, anle Ignaiii mariyriuro tbolicam fidem siroulasse; nam ea erat, Ql obseruonduin nau. Primut, enim, IrenaBO teste , ab ea vat Irenaeus in Pracfairone libri primi, el alibi isliusraodi bominum raalitia, ut dmimîa nobh qum dieitur Gnottica haresis, antiquat in tuum
t 1
stntientes , similia taroen loquerentur, quo facillug eharaeterem docirina trantferent Valentinut, tie abriperenl incautos. At vergenie ad linem Hygini definml : Dualitatem quamdam innominabilem, cvijui quidem aliquid vocari inenarrabile aliudpootificaiu, meutiu iniquitas sibi caput aiiollere
t
auUtn Sigen. Yaleniinus usque ad Eleuiberii coepil, adbuc lamen limidius; donec audacior pgcliflcatura vitam protraxit, id egt, ugque ad facla, sub Pio palam eritpii. Htnc agnitui haereli* animm Cbrisii saliem 177, quo hic Ecclesiam ^cus, eiab Ecclesia pulsus, in Gyprum ingolam, u l regere coepit. Gum vero passug sit Ignatius anoo ait Epipbaniua , fugit, ubi ad txtremum impietaChrisli 107, quie credai Vale.Dlinum tunc junio- ti* protapsut est teque in eam, quam tmtur, flagirem, gi lamen natus esset, dogmata sua cudere, Ihrum disciplinam altiuiimmersit. Ibi exiliosae byvel galiem gpargere sic poiuisse, ut aanclissimo pothesi eupremam manum admovisse, ac deroum mariyri in notitiam venire quiverinl? Sic Dallaeus. e vivis excegsissesaiisprobabile. Quo pnectaa ann^ Alqood veluU certumexlrenaeoassurait, Yalentinuni diem obieril, non liquet. Ex Irenaei tamen et Euprimum omnium Sigen definivisse, [XIV] falgissimum sebii verbis certo coUigitur, ad leropora Aniceti essedemooglra?i in notis ad cil. cap. ll.Etquisquis pervenisse, nec diutius vitisse. HaiC eniai, îd aeserii, in veterum Gnogltcorum hisioria pere- ' ", quas v m i l Irenaci Interpêa, gnoug sil necesse est; apud hos eniro Bytlii el Siges prorogavit ietoput iiique ad Anicelum, non ulierius copulalione uibil frequenlius, ui fuse ei invicle prorogasse aperie signiftcanl. Qucmadmodum idero
u
t
Tenull., De prawor., cap. 7, 30 " C!em. Ale\., lib. vu, p. 70*, edii. Paris. 1 lib i , cap- i. " fd.. lit, m, c. 5,4. Epiph , !l*r. 31, 7.
IV
19
19
Jren.,
*8 Ireuaeus ?ib. ni, cap. 3, ui diu vixisse Polycarpum relur, catholicam fidem abjecerat, si tamen abjeindicet, eodem verbo uiitur: \ cisse dicondus est, quod forle nunquam $nccpiu , multum enim perteveravil, id est, Crcdiderim eniin illitis animum Gno&licorum fadiu vixii. Emendandus ergo Teriullianus scribens bulis jam ab inilio AlexanJriae imbntum, de nova lib. De praacript. h<sr. cap. 30, Marcionem el bypoihesi, qua sibi nomen faceret, fabricanda c i Valentinum neque adeo otim fuitse, Antonini fere lius cogUasse, quam de veleri religione profltenda. principatu, et in Caiholica primo docirinam creSalteni Epiphanius jam eum ab jEgyplo, ubi nalus didisse apud Eccletiam Romanensem, sub episcopael educaius fuii baereiicom exbibet, Catbolicum lu Eleutherii benedicti; donec ob inquietam temper iiusquam. Quam igitur haeresim ibi animo conceeorum curiotitatem, quam fratres quoque vilabanl, perat, ibiei spargere coepil, licei forie tum rudiorl semel el iterum ejecli, Marcion qutdem eum ducenpenicillo delinealam. Nec iEgypii finibus concluga lii setterriis, quas Eccletice intuleral, novitsime in steiil venenaia doclrina : manavii staiiin per viciperpetuum di$cidium relegati, venena docirinarum nas regiones, muliasque Orientis el Asiaeprovinciat iuarum disseminaveruut. Si enim usque ad Eleu- occtipavii, &ivo a Valentino ipso, cum Roma.m tberii aetalcm pcrvcnisset Valeniinus, id procul proGcisceretur, sive a discipnlis ejus dissemineta. dubio non omisissei irenaeus, qui sab boc pontilice Constal eiquidein, cum Jusiinus manyr Dialogum teriium librum suum scribebal; cum maxime no- suum cum Tryphone scriberei, Jam tiim exslitisse vum liinc robur acccssisset argumento, quod u in AsiaR provinciis cerlam el conslitulam Valenlinoviiaie hasrelicormn doctrina? pelebat, quos apo- nianorum sectam, aucloris nomine conspicuam. itolis multo posterius, medianlibus jam Eccletm [XV] Dispulalionem illam cum Tryplione Judaw,. temporibus , insurrexitte in tuam sententiam dequse scribendi Dialogi occasioneni dedit, Epbesi monstrabal. Quae etiam ait in Praefaiione libri babitain fuisse, lesiaiur ipse Jusiinus inilio Cum primi, se Valenlini discipulorum sentenliam, dc in decursu sermonis objecissel Tryplio, audisse se, qua dicturus eral, exploralam babere luin a com- plaret corum qui se Jesum profiteri dicunt, et Chrir mentariis , inm a congressibus eorum , qui nunc ttiani nominantur, simulacrit maciata mnwiucare uliud docent, Plolemaei videlicet asscclarum , jam ei nihil te ex eo caperedetrimenti dicere, non negal lum Valentinum jn vivis supersiilem non fuissc Jnsiinus , imo Talciur lales esse apud Cbrisiianos, dernonsirant. Sed demum quin Terlullianus gravi qui iia seulirentel agerent. sunteorum quidam, anachronismi culpa leneatur, dubitare nos non sinif, inquil, qui vocantur Marcionita; quidam vero Vaquod Anloitini principatum cum Elenllicrii episco- C leniiniani, Basilidiani, Saturniliani, et alii alta pala componal; cuni tamen constet Anloninum prcvdili nomine, principe ientenlice quitque nomen vivere desiisse annis saliem quaiuordecim aniequam obtinens. Utquid Valentinianos coram boinine Judaeo Romanam sedem conscenderii Eleutberius. Yereor Epbesi lum commorante, in Graecia autem , ei o.rgo til Septimius memoiia lapsus Valenlinum pro Corinlhi, ul ipse a i i , plerumqne agenle, proiulisCerdone scripserit. Qiia enim illi iribuit, eadem sei Juslinus, nisi in iis regiouibus aeque noli fuisisli ascribil Irenaeus, lib. ui, c. 4. Nec velcrum seut, el in sectam coaluissent, ac caiieri quos uominat? Paucos ex noiioribus Gnoslicis appellaro quisquam alius menioriaB prodidit, Valenlinum Homac plus semel Ecclesia pulsum fuisse; quod salis ad instilutuin fuissct. Porro babilum ac scriCerdotii coniigisse cerlum est. Quanquam lamen pium fuisse Dialogum anno circiier Cbrisli 155 si qnis Terlulliani verbis religiosius adbaerens, paucis annis poslqnam priorem Apologiam AnloValenlinum bis ex Ecclesia Romana ejectum fuisse nino Pio obiulissel, vulgala opinio esl. Monuissc conlenderet, semel scilicct sub poniificalus Hygini siquidem se aflirnial , iu laudalo Dialogo, Caesalincm, iieruin vero sub Pio, non adeo repugna- rein, Samaritanos imposiurit seduci in errorem, qui
NISSERTATLOJSES P R J E V I J E I N IREMEI LIBROS.
9
rem. At eum in catholicce primo docirinam credidiise apud Ecclesiam Romanensem , ibique deinde
Simoni gentii suas mago parerenl:

D
quem deum
eue
supra principatum dicunt.
el poteslalem et virtutem
omnem
priroa baereseos fundamenia jecisse, quasi a caiiiolica ddenondura recessisset cum Romam advcnit, ec alibi lerramm aniea agnilus fuisset baireticus; quisquis ex Tertnlliano, vel cum Terlulliano inluk r i l , ea asserat necesse esl quas cum bistoria: veritaie pngnenl. 4. Epiplianius e\?osilis Valentini dogmalibus subjungit 7, hunc ea 1 1 1 Egypio propagasse, lum Ropiam profeclum errorem suam in ea urbe dissipassc, ac deinum ad Cyprum deialum, ultimum Udei naufragium ibidem passum, animum omnino depravasse. Diu ergo antcquam Romam proikisce-
Hxc vero cutn in citaia Apologia occurranl, nemini dubium esse potest, quin post Apologiam oblatani scriptus sil Dialogut. Hanc autem oblatam voluni anno Clirisli 150. Asscril cnim Juslinus tum cum scriberei, ante nnnos cemum quinquaginta Cbristianos atseverare Chriilum $ub Cyrenio natum etse. Sed curn ea loquendt formula non adeo certum annoruiw numerutn expritual, quin addi qnidpiam aul delrabi possit, nec aliunde conetel quo Augusli imperii anno natum Cbrislum vellet SS. mariyr, scriplam Apologiam anno vuigaris 150, binc Jiquido couclurii ôsso nou
1? 9 11
Jusiin., Dial. pag. 253, ed. Parb. 1636. " Pag. 349.
Pag. 83.
DtSSERTATlO I, AR' . !, DE VALENTINO. 50 video : cum maxime verum Chrisli natalem annis , i proinde cuir. vix ciiiue scribi potueril Apologia, eo qiiatnor solidis aeram vulgarein anlevertere, jaiu saltem anno scripiam fulsse par esse credere. Guiti certum sit apud eruditos. ergo Yalentinianornm secloe memineril Justinus in 5. Citius ergo scriptam Apologiam arbitror, non Diatogo, binc sequilur jam anle annum Christt 150 qtiidem anuo!41, ut vull Eusebius in Chronico, celebrem fnisse, ac longc laieque diffusam eorum scd anno circiler 145. Plura siquidem bancnostram bseresim. Quid si bis addamus libruro quem adverconjecitiram firmare videuiur. Primum quod Anii- 8us bxrcses oinnes composuiese se profiteiur Jusnoi recens in deorura niimerum relali, linus in Apologia ? Hunc autem ipsum esse, in , meminerii. PorroAntinoi apo- quo Valentinianoruin dogmata prodidisse ei relutheogis ab Adriano facta est anno Chrisii 130, si disse ait Terlullianus cap. 5 libri advertu ValenEuscbii Chronico, vel 131, aul 132, si aliisfides; tinianoi, dubilare nos non sinil Hieronymi auciorirecentis proinde memoriae, si Juslinum anno 143 las in Catalogo. Quo vero anno, et quo in loco comscripsisse 6tipponamus. Denique quod in Dialogo, posiius fuerii, dici non poiesl: at scriplum fuisse poet Apologiam, ut duximus, edito, Trypho nomen anie Apotogiamcenum est; necproinde probabilitale et genus exponens, Trypho inquil", vocor. Sum vacal, sub impcrii Adriani finem, ul iradil Cedreautem ex circumcisione Hebrceus, ex nupero beilo * nus. His iiaque temporibus a radice adeo pullula/^5^ . Eiposl- rat Yalenliniana bxresis, ut, ne Ialius serperel, ea refert Jusiinus *, quod Tryphonie sodales in banc scriptis exagUare necesse habueril Juslinus. stadio quod in xysto medium crat, sedcnles, de 7. Eo aulem speclaiit haelenus dicla, ul liquibcllo Judaico agebant, \ do concludamus, Vulentinum Roinse quidein Pii . Quin bellum ab Adriano lemporibus agiiitum fuisse b.-creticum; hxresim ausub imperii finem Judaeis, Barcocheba duce, rebel- lem ejns nec ibi nasci, nec adolescerc poluisse; libus, illaiuro, annoque circiler 136confectum liic utpote qii jam antca alibi terraruin nota(imoei inlelligalur, dubilari non polesl. Ut enim ad aliud forie Roma3, quamvig aucior ibi minus noius) docqoidpiam, quoJudxos ilerum rebelles pelieril An* lorum calliolicornm slyloconfixa fuerat. fn ASgyp loninus Pius haec referam, qtiod innuii doclissimus to primum eiTormatam, dudum anlcquam Romain Tillemonlius in nolis ad Marcionilarum haeresim, proflcisccreiur fnec enim ex ea urbe in iEgypluni, oblinere a me non possum. quamvis Capiioli- banc veneno suo iufccturum rediisse, ullibi leginus "* : sserat Aulonium per duces suos Judxoruin tur) supcrius ex Epipbanio vidimus. Et quamvis rebellium audaciam contudisse, liaec de inquieto- ( I quo lempore Tactum sil, baud ille tradiderit.a vero rum quorumdam bominum molibus sfaiim repres* procul, mea quidem senteniia, non reccsserit qui sis, potius quam de pugnalo bello quo flagraril prima hxreseos exordia ciiiu sscculi secundi iniiiie Judaea, iiiifclligenda sunl: bujus siquidem, nlpotc colligavcril. Hancque conjecluram mire conHrmal incelebris, vix alios reperias qjii meminerim. Non Tlieodoretue. Scribit enim lib. i , c. 5, Epiplianem lamen ex ciiali Dialogi verbis inferri veliin, tunc Carpocra(i$ filium, pairis fabulas amplificaese; lemporis, cum Epbesi dcgerenl Justinus ei Tcypbo, Adriano auiem [XVI] imperante, ulruinque nefabello arsisse Judaeam, ui binc cum Scaligero con- rias suae hxresee conflrmasse ; ac proinde anie cludam scriplum Dialogum subAdriano: ediluin annum 138, qtio vivemli finem fecil Adrianus. hunc posL Apologiam, ac proinde sub Anloniuo, Conslalvero exClemente Alex. et Epiphanio, Epi;am demonslravi. Nec necesse ptitem, pro phanem ad Secundianorum , Valenlini discipulo* el , aptid Juslinum legere riiin, seciam scse applicasse ; quod quidem fieii <t , quod vult clarissiraus Tillemonlius. debuil sub exireniis Adriani tcmporibus, aut salieui Pariicipium non praescntis modo, sed et sub ipsa inilia Anlonini Pii, ncc tardius;cum anno pixierilt temporis saepe saepius signiftcalionem ba- aBiatis 17 exstinclus sil Epiphanes. Jam ergo bcre, etparticulam pro nuper iuterdumaccipi,no- ^ Adriano imperanle tain lale sparsa eral Valenliui lum esl.et exemplis probari facile posset. Igilrir secta, lamque famosa, ul Secundus, imo et Piole , belluui maeus, ac Colorbasus, ejus discipuli, acccpia a significal, non quod tunc lemporis gerereiur, sed magislro maleria proprias sibi seciascondidissenL nnper in Juda?am gesiuio, jainque confecluui; Quae liquido probant, Valeniini dogmafta, diu aniequodque cura Judaeis adeo faiale exslilissel, eo al- qiiam Romam proficisceretur, alibi lerrarum ei tius illorura aniniis iiifixum hserebat el frequenlius nota el lalius disseminata fuisse : qu& cum non in ore versabatur, quo recentior erat plaga. simul el semel, sed paulatim oblinueriiil, necesse 6. Hxc si anno circiier 145 editam priorero Jus- esl ineunle circiier saBctilo secuudo coeperinl. El lini Apologiam, ac paulo posl Dialogum conscri- certe, cum Irenaeo, aposiolicorum lempomm viro, ptuiu fuigse disertenoo probanl,demonsiranl sallem anliquior esiel Yalenlinus, ad aposlolorum xwim utriusque lempus quam propius Geri poterii ad belli proplus ^ccessisse necesse esi. Hunc, ut dixi, a fiarcbocbebaeani tempora revocandum esse; ac Tbeodade quodam, Pauli apostoli discipujo, inali1 1 1
* Pag. 217. Pag. 227. Tom. II Comin. in Hisl. cccl. Antonino.
Pag. 70.
51
DISSERTATIONfcS PRiEVUE IN IRENAI LIBROS.
3*
(ulum jactitabanl ejue discipnli. Vanaforie, quod IV. ValentM $eripta. fbeodadem illurti, obicuri nominls liomfnero spe9. Nec dictis modo sed ei scripli* dogmata sua ctal, vesanorum hominam gloriaiio; nan a<bo la- sparsh Yalentinus. Plures ab eo ttriplas eplstolas men, ut faihc antiqnissimom fuisso blasphem* boe- roemorai Clemeos Alexandrinus , quarnm ei frag. reseos principem inferri non possit. Qnis enim nienia refert. Quibus iascripta essent, dicere pracredal prioree Valentinianos, mendaces licet, laro termisit, ona excepia, quam ad Agatbopodem pfcrfrictae frontis exslitisse, ut magisirom eimrn a quemdam scriptam asaeril Duarum etiam ejutdem Pauli discipulis inatitatum jaclare ausi fuissent, ea HomiUarum fragmenta refert, allerius scilicet in qua supra modum Tesanieos iromorlalitatem guia praeseriim aiaie qua mendacium ab aposlolicis rie nou paucis in vivis lupersiitibus facile coargui pollicelur; aUertus de amicilia. Psaltnorura Yaleopoiuisset, nisi sahem apostolorum discipulis coae- lini meaiinH Tertullianus lib. De earne CArittf, vus fuisset ? Nec, ot id asaeramus, necesse est Ya* cap. 20. Horum vero nullum jam auperest fraglentini viiam diutius quam par sit prolrabamus. roentam. At partero Dtseertaiionis de origine mali Cum enim diem obiisse sub Anicelo ceriuio sit, ai ab bsresfarcha edfias babes in Dialogo contra anno circiler 138 mortuum, natum yero anno plos Marclonitaty qui Origeni yulgo ascribitur, sect. m mlnus 85 dicamtis, septuagenario inajorem e vivis Suni qui patant ecriplum ab eo librura sub hoc decessisse asseremus; quodfldemnon soperat. Y i - titulo, Sophia, nixi his TerluHiani verbis adv. Pa9 M v B
derint nunc Dallaeuset Blondellus, an tanlum, quan* tuin ipsi pulani, atborreat a verosimili, Yalentinum, qui vicenario major esse poiuit, cum martyrii palraam adeptus est Ignatius, jam prima sententiae suae rudimeuta ponere poluisse. Sed de Yalenlini aeiaiejam satis.
W. ERundendm hwreseo* occa$io
t e
Unt. cap. 2 : Docet ip$a Sopkia, nonquidem Valeny
iint, $ed Salomoni*. Sed baec perperam explicant. Alludii eniin Teriullianas, non ad aliquein Yalenlini librum, sed ad Sophiam, novissimura eorum quos excogilavit, iEonum, ut legenti patebit. Nec verius, quod alii conlendunt, novum ab haerelico ediiura Evangelium. Id quidem legilur apud Terlul-
8. Huic, ut el muliis aliis haereiicis, effrenis ambitio, si Terlulliano fldes , ruin occasio fuit.
lianum cap. 49 Jlbri De praacript: Legi$ et pro* phelarum qucedam probat , quadam improbat... Evangelium habet etiam suum, prater harc nottra. Speraverat, inqml, episcopatum Valentinut, qnia et jam constal inler eruditos, posleriora noveui Sed capita libri De prancripiionibui asciiitia esse, auingenlo poterat el eloquio; ted alium tx martyrU
%
prarogaiiva loci potilum indignalns, de Eccletia au- q clorisque Teriulliano junioris opus videri. Ccrte, ne bngius a propoeiio defleciam, gcnoiniis TertuU thenticot regula abrupit ad expugnandam convenut reritaiem. Iloc Romse factum conjicit nuperus au- lianus hujus libri cap. 38 Valenlinum a crimine Clor conjecturarum ferax; sed sicubi faclom, alibi euppositionis novi Erangelii palam absolvil, Id quam Romae fleri debuiise deiAonslraut quae bacle- enim diecriminis inler bunc et Marcionem staiuil, nus diximus. Ul vero ex Terlulliani verbis elici quod bic manu Scripiura$ ille $ensu exposilione* utcunque posse putem, vafrum boroiiiem cum spe palam intenerterit: ei quamvis Valentinu$ integro adipisceodi episeopaius, larvam , qua Caiholicoe inttrumento uli videatur; callidiore tamen ingenio, fallebat, deposuiese; sic calbolicam fidem usquara quam Marcionem, manut inluliae veritati. Marcion sincero animo tenuisse, hinc cerio probari posse enim, addit, exerte et palam machcera, nomtyh um$ non censeam. Ut iu sil, exasperatus ob repulwim eil; quoniam ad maleriam tuam cwdem ScrtptaraYaleniinus, si quem anlea rnoduro tenuisset, minus rum confecit: Valentinu aulem pepercit; quoniam dcinceps tenuit, vencnumque quod in corde late- non ad materiam Scripturai, ted maUriam ad bai, paulo apcnius elTudit; iia lamen ut huic ple- Scripturas excogitavit: el tamen plu$ abstulit, plus rumque cinentiiam caibolicorum verborum spe- adjecil, auferem proprietatet iingulorum quoque ciem ir.ducerel; nisi forte in eos incideret qui vel D vtrborum, et adjiciens dispoiiiiones non compareneimpliciores, vel auribus prurientes, vel captiosis tium rerum. Quae quidem ui probanl Yaleutinum quae.iionibus jam scducU, quoslibei fabularum ven- pravis exposilionibus Scripluras ad argumenlum tos caplare parati eranl; quibus seorsim omni re- suum oblorto collo traxisse; sic Canoni nibil addiinolo fuco myslerium iniquitatis pandebat. ls enim disse, aut delraxissc palam ostendunt. Discipulos erat isliusmodi bominum, arlibus callidai siuiula- quidem Yalentini extistentes extra omnem limorem, lionis eruditorura dolus, ut vanara spem perfectio- tuat ccntcriplionet proferentes, plura habere gloris scientix, quam pollicebantur, catbolicorumque riari, quam tintipsa Evangelia, narrat [XVHJIreiiaeui verborum coriicem objicienles, curiosos ac incau- lib. , cap. l l n. 8. In lanium siquidem prolos alliccrenl iisque letbale venenum paulatira teuerant audacxa, nl novum Evangelium, quod * insiillareni. Nefarias eortim artes passim describit ritaiii nuncupabant, conQnxissent. ipsi Yaleiw ac retcgit Irenaeus , et posi eum atque ex eo Terlino nibil simile usquam ascribit. Imo lum loco lullianus . mox cil., ium lib. i,cap. 8 el 9, et alibi passiui, satrs ei 17. Tertull., in Val c. J. " Teriull., adv. Yal., c. 4. " Iren., Praef. lib. el lib. III. c. Clcin. Alex., 1 . uSlrooi., ed. Paris., p. 575, 400 l in, )>. 450; lib. IY Slrom., p. 509; iib. vi Slrvm.. p. C4i
t v
, J
t e
WSSERTATIO f, ART. I, DE VALENTINO.
ftiguMcafTaleBlifilaiHif aibi comros ifc canoneni tcm, roorea el libroa auinent, quaftlam c i veieScrtptarmin oofo EvargeTtoauxig**, ut ntfail quM- libos moulaaefliit traeie licuit, expotitis; ad alteq*an, nvtlvm KbntBi integnim, riultam ajusdero rum Diaaerulionia noetrse caput, idque longeiftopartem (q-jod Marcioni aon bemel exprobrti), ab lestiua, borointe nimirum hypolhesim aiqoe d#gtoaca, jtenno jam converlendus. Si qnidem haec oo abjeefesenc; seil */ pmratok* Dominicai, wA dibistorico morejsimplkHerdeseriberaMiiseaeei, res tlionts propheticai, ! 4ermmu$. apmtolkoi, ad bypotbeaim atain aptare coitau*, calumniam inlu- non adeo operosa; aommaUm enim relatis qnas Ktsc Stripioris. Falsa 4gUor qoae ecriblt anctor ci* iusiori atylo praeqaimiar Iraflieua, Teriulliaoaa, faina addiumeiHi, quod ad calcem libriO* prmun^ Theodoremt ei alii jam officio funcii discederepfwnihu tegitor\ tyit el PrvpheUttum quadam rons. At periculosiori* ate pleoom opua tractandam; YaleBlinianorani * ad originem prebat, qu&damimprobal...Evangdiuinha9t eiiam $uum protif hcet nottra ; $\ fagead Valeniinum re-undo promanaraat, reT0candse el quidquid male ferantot vera forl6 si de Yulenitfti diecipalie, B O B feruturo capui pariorire poiuit delirioruro, ane prioHbos qoldero, quttafcum*'egitJreiMeos, eed po- quadam et melhodo discutienduro, iaxqtte laciori* gterk>ribas. E l eodem modo xplfeaada putem, hn* antiquitatie ecdeaiaglica atudioais pcaferenda, qiusapud Chrysortorturrt legeniur lib. \y Daaul facilior lia etadat aucloria noatrMectio. Nee titrd.i cap. i : T&v ) iamen eat qued quiequam in obecoria ei ioiricatf* ( *- adeo rebjis a nobie cerUs Wc eiigal demooalratiovot , \ - nes; aaiie erit ti dabtis et ipsi manibiu viam pra> * * tentanlet conjecturaa afferamue, quarum omniuai ôllecfio euBft forie probabililatie gradom attigeril Legtm quam Afoysf dedii Ben$ qui in Valentini ae qiri a yero ei cerlo non adeo procul diacedei. MarcionU insanum doqma $uecmerunt et quicunr que eadetn cnm iptu insania laborant.e dhinarum 12. Tolaro Valeniini ac discipulonim ejue byp*theeim tribus oiil eapitibus, notum eat. PrimiMi Scripiurarum catalogo delent. Hxc ex Chrysostomi meote ad posteriores Valentinianos spectare per- Plefomaiig, seu Pienitudinb rerura ditinarora exspicue demonsirant vocea, qtrfbus utitur, - pUcaiiOnem ompleclilur, Altetura drca ea veraa ^ , qvl in Vaien- lur quie extra Plerotot contigemni. Tertium denlque mModi hnyiks apeclabiiJe origiiiem et cooattlim ins*n*m dogmfi tucceuerunt. 10. ExsUt ipnu Epiphanium, J 5, Fmgmentam lutiooem expooit In prima $arla res toperiores ae quoddam, qtiod exaliqoo Valenlini llbro deoerptum C divin* perlracla|ur; m postrena res inQmae e l exisiimat BlondeHae. Sed eperte repagnai Epiplia- orporales; in aocwida res iateruirasque nedi, ntat tum iniiio tum floe, depromptnm asserens't Prima triginia iEonBnn qaorvn qtHpdeeiiaHMtiottH Valenlinianorum fd est e qooramdam Yalentinl ei loiidem feminae, eeriem exb1bet ia variaa velart diaoipuloroih librie, ^ ftfoao, &6 etirpes dtvisam quaruon omntura caput sll onws . Repogoai t lola oraiionis series, ex Deo9 invis1bHi8,sempilrtiU8, ingenilus et iocomiqya Fragmeni] itlius aoccoris senlenliam, ab ea prehensibilis, quem Proarcbe-n, Propalora, et Bfquam paulo ante Yalentino lribuit, et expticuit tbon, seu primum principiiun, primnm Patrem, et Epipbanlut, diversam eese liquet. Utenfm aNa la- Profundiratem vocaDant; cui conjugis k)co aocia* ceam, certam est, lecundum Yalentini et Piole- bani Ennoeam, $em GogitaUonem, quam eiiam S l maiUrom hypotbesim, a Logo et Zoe eraissom esse gen et Charin, Sileoiium ei Gratiam nuncupabaan Horolnem et Eccleelam; at in Fragmeato, inverso Ha3C euscepto a Bylhoeemine gravida genuiiNoo ordlne, Komini et Eecleaia? Logos ol Zoe sufcjictan- id esi Mentem, Uoigeiiitum, t t Palrem et Priooltor; quod quorumdam Yalehtini discipulorum pium omoioro, et una cutn eo Aletbiam, hoe est dogma fuit. Bi enim ul in nolii ad cap. II libri ^ Yeritatem. Ha?c primigena quaternilas, radix oi*i Ireoa&i obsemvimos, a Gnosticis allis monitt, iii nium.Ex hac erupil altora leiras, Logi ei Eoes, id boea magielro defeceront; absurdum ratia Yerbo est Verbi et Yita3,et Antbropi eeu pomioig ae EeHominein emhti rationiqae aiagig consenuneum c\es\x; ex Unigenito quidem Yefrbum et Yita, etx etse ut abBoraina prodeal Yerbum. Ef hinc etiam hift vefoHomo ei Ecclesia; quanquam alii ab UuiDodwellum redargoa* qal hoe Fragmentum ad genUo primum Homin^m et Eccieeiaro, tnm ab Homineet Eccleaia Y^rbam et Yitam deriyarenl. Piolemaici Valenlinianismi chdracterem propitu Ex uiraque tetrade ogdoada conflabant, quam tt qu*m ud *tias VaUntiuianm tecict dhcipllna* accedire puiaL Non enim Ptoleraalci ab HomineelEc- ipsam primigenam ogdoada, radicera et subslandeata Logon et Zoeo, sed potius Hominem et Ec- tiam omnium diceb^nl. Uti enim prima teirsanocundam effuderat; eic secunda caetem deinceps eleaiam a Logo et Zoe produci asaerebant. Y. Valeniini et diicipulorum eiu$ dogmata et iEonibus orium prabuit. hinc Logos poeirenua
9
9
hypothetis.
11. HU tero quae ad Yalentini personam, aeuM
caput " Patet otonium corum qui post $e futun e$$enl eUnithm etformatio umtcrti Pleromalis T # 9 t
Dodwel, DUiert. IY in Ireo., G.
1 7
Iren., lib. i, c i , n. 1
55
DISSERTATIONES PRYIi 1N 1REN.1 LIBROS.
56
cabalur. Logo siquidem pullulavit nova iEonum Chrislo et Spirilu sanclo, Palre quoque calcolum decas, Qylbius videlicet et Mixis, Ageraios et He- adjicienie, qtiidquid opiimum ac florentissimum nosis, Auiophyes et Hedone, Acinelus et Syncrasie, habebant einguli conferenies, apieque compliiMonoigenes el Macaria : ab Homine et Ecclesia do- geoies, Jesum in Bylbi gloriain ei honorem emitdecas, Paraclelus et Pistis, Patricce el Elpis, Me. luni, ceu perfectisaimuin Pleromatis sidus et fruiricos et Agape, Mm\$ et Synesis, Ecclesiasticos cium, Salvalorem eiiam, et Verbuin, et-Gbrtstum el Macartoies, Thcletos el Sophia; lotidem tiomina ac Omnia denique nuncupatnin, quem angelis quoGraca, quoruro signiflcaia reperies in Gloseariis qiie salellitibus stipant. Gbristi el Spiritus sancli nostris ad calcem operis. fli triginta ASones adeo orlum aliier cxplicabat Yalentinus. Hunc quidem decantaii; hoc Valenlinianoram Pleroma in tria ab Ecclesia producium fuisse, ad AEonum exami* elut agmina divisuin, in ogdoada, decada el dode- nationem el feeunditatem dicebal; illum vero non cada , [XVII] quorum prius ducebal Byibus cum ab iis jfconibns qui in Pleromaie sedem habenl Sige, secunduni Logos cum Zoe, poslerius Uomo sed a Malre illinc exclusa, secundum recordaiionem meliorum procreaium fuisse, nec sine quadam sum Ecclesia. 15. Quamvis autem uni et eidem stipiti, Byibo umbra. Verum ingratum, cum maeculus esset, exnimirum, originem acccplam referrent jEones om- cisa a se umbra, ad Pleroma recurrisse, Mairo nes, nou una tamen el eadem fuit omnium condiiio, una ctim umbra relicta ac epirilali substaniia orted dispar. Soli No, uipote pnniogenilo, indulla bata. Jesum aulem inierdum ex Theleio, Interdum perfecia cum Byiho communio; eoli fterria hujus ex Chrieto, nonnunquam ex Homiue at Ecclesia magniludo, caMeris inaccessa. Hiuc in aliis omnibus orium asserebat. Ilas de rebus divinis nugasvencognoscendi Pairis aesius, a < s propemodum in Nun diiabant veteralores isti; et haec prima fabul invidie livor; major vero hi novissima ASonum So- pars. pbia, qu prsecipiii exquisilionis impelu lala, ab15. Aliera in ns. quae extraPleroma gesia suni, aorpia fere fuisset et in universam subsiantiam referendis versalur. Superioris uetnpe Sophiae Enditaipata, nisi lempestive occurrissel Horo, id ett Ibymeeis (Acbarootb ab Hebraica voce fH3inSeTermino, Virtuli illi ab omui conjugio libarae, qu pieniia vocabani), quam extra Pleroma cum appenomnia fulcil, et exira ineffabilem magniiudinem dice pattion* relegatam diximus, in umbra ei vacusiodit; a qua demum repreesa, suffuha, ei ad se cuo, formx (Igurae ae lumint* expers, niisere jaIpsam revocala, prioreoi cogilationem simul cum cebat. lpsius calamiiaie comraolus superior Cbriea paaione, quae ex stupendo illo miraculo orta C elus, sua forinam quidem ei indidil, sed secntterat, abjecil. A l desiderio rei impossibilis gravidae dum subslaniiam lanlum,non secundum scienliam: y\i polis erai, quin iinpetus aborlum aiferrel. A l - glatimque sublracta virtule ad supera recedene lulitvero, immalurumquc feloro abegil, subaianiiam infelicem deseroil nonnull.o tamen iqcorruplibHiTideliceiinformem ; cujue geueris? baud aaiis inler tatia odore perfaeam. Ea vero jam formaia ac roeit fabulae archilectos coiiTenicbal, nec Matri ipsi tis compos effecia, acriori desiderio exquirendi lueontlabal. Inde roiserae moBSiiiiae, limor, summa- minis, quod eam defeeeral, inc6ndiiur. Sed ecce, que perplexitas, prislinx cogitationis appendicea, feslinanii imporlunus iniercedii Horus, temeranecessariaque veluli conseclaria : a quibas Hori, riumque coercel impetum. Hinc animum despondet queiu diximtis, opera perpurgata, conjugio deoium illa, omnique perturbationisgeneri succumbit; mceacPleromali resiiiuia fuil; ipsa qas Enlbymesi, rori quidem, quod votis fruslraia; raetui, ne qaemaboriivo illo feiu formaa ac figurae expcne el ap- adtnodun. lux, iia et viia eam deficeret; aninpl pendice pa$$ione exlra Plcroma relegatis. denique anxielali ac lacrymis; parom id, nisi ouo~ 14. Ne vero similem casum subirenl cxeteri JEO- nis rerum ignoratio tol periurbaiionibus mista^ nes alierum par iEonuni per Unigehitum supremus ppndus auxi&sei. lnierdum lamen, priorum obliia Paler emiuit, Gbristum et Spirilum sanclum, a D itiminisque, quod eam deseruerat, pulchriiudinem quibusalii uaroeris omnibut absolverenlur. Chrisli mente revolvens, laetitia diffundebalur ac ridebau cnim officium erat iEones immensam Pairis altiiu- Scd oiumenianeus risus, quem cilo excipiunt perdinem edocere, quod nempe nec percipi, nec intel- ttirbationes consuetae. His sibi per vices snccedenligi nac denique ceroi aut audiri, nisi Monogenis libus jaclala, landem seipsam colligens, ad lumen bcuclicio, posseu Spiriius vero sanctus eos omnes quod jam delibaverat, hoc eat, ad Chrislum rogan* ioter se cxxqualos, graiias agere docuit, ac veram dura converltlur. Qoorsum, inquis, lot periurbationum fluciibus asgiuanlis. nec quiescere valentit requiem induxil. Sicque iEones omnes lum forma tum voluniate ac aentemia paret consliiuti sunl; animi moius? Hoc fabulse exordium. Hincenim maieria?, ex qua roundus bic conflaius eel, sub facu onmes quod unuequisque, omnes in Noas Sermones, Hoinines ei Gbrisioa irausformati, et slaniia ortum cepit. Nam ex converaione, et quae feinin, in Verilaies, Vitas, Spiriius ei Ec- mundi, et Demiurgi, rerum conditoris, et denique cleahi. Tum lanla lnelamorpbosi gaudenles, in omnis alia anima originem sumpsil; ex melu auPropuiorU laudes eruinpunt, acceptique beneficii tem et moarore, reliqua ooinia. Ex ipsius siquidem iuiiior8 couiiuuni consilio, conseniienUbui lacryuii* liquida oranii mbiiaoiia imtium habuil
9 t 9 9 9 f 9 9 9 1 9
87
DISSERTATIO I, AR . I, DE VALENTINO.
L
$8
ei nso locida, exrooerorelandem et siupore corporea mundi elementa. Nempe cum Acbamoih supplex ad Chrislam se convertisset, hic Paracletura, boc est Salvatorem ad eam misii, satellitibus angeKs etipalum, qul scientia3 forraam ei indidit, et a perturbationibus liberavit. Nec lamen has ab ea ita secrevit, ut curam omnem earum abjiccret: imo secreus flxil, condensavit, et in materiam transforraavit, ex qua fierel duplex subsianiia ; allcra mala, quae ex passionibus exslitisset; aliera pasaiontbus obnoxia, quae ex conversione orla esset. Sic malis omnibus expedita Aebamoih, jam gaudio gesliens, in angelos Sataaioris comiles defigil obiuius, qtiorum splendore capia, aspeciuque fecundata, concipit pariique fructom spiritalem, ad orum imaginem effictuiu. Jam ergo iriplicein habemuisabslantiain.Achauiothae fetum; malerialem ex passione, animalem ex conversione ei spiriulera ex iraaginaiiotie. Nec saliseralrerum maleriam miuisirasse, nisi eiiam formam afferret; baec prima Acbamoihae cura. Et cuni nulla ei etset substaniiae pirilalia iniormandae copia, quoniam ejusdem cum ea easentia erat, in animalis forraationem se coniert, ex qua Demiurgum efficit, canerarum deinceps rerom condiiorem, parenlem, [XIX] regem et Deum/El hic all?rius fabula? partis finis. 16. Sequitur aspectohilis bujus noundi constitulio et origo, quam sic exponebant: Condiius Deniivrgos ad opns se accingil, io idque tolus incumbit; caecua umen (hoc siupeae), el quid ageret iiusctag. At clam regebat Mater, sub Salvaiom moderamine, quo insiiganle superioris Pleromatis imaginem et bic exprimi curavit. Acbamoth siquidmn Demiargo ignota Byihum, Deraiurgus UnigeDilsin, angeli et arcbangeli a Demiurgo condiii crieros jEones referebant. Sic itaque lanlum opua molhur iuscius ille Demiurgus. Separatis aiqne dislinctis, bactenus confuse permistis, animali et iraleriali esaeniia, ex iis coeJesiia simul ei lerreoa eoodidil; fabricalisque seplem coelis (quos inielligenlia praeditos, imo et angelos esse volebant), sedem sibi tiipra seplimum delegit, Maire superiorein bcum occupanle, medium ioter Pleroma ei Mundum. Eapropler ille dictus esl Hebdorr.as, haec Ogdoae : quo stiprema illa ac primigena Pleromalis ogdoaa exprimcretur. At supina Demiurgi ignoratio immanem peperii errorem. Gum enim lacta condidissei, nec spiritalia atlingere valeret, sui ipsius ac malrit, mullo magis superiorie Pleromaiis ignarat, se solum esse Deum exisliroavii, ac per propfaetas dixii : Ego Deus, et prceter ttut non
tUiut *. Sed ad rem redeamus. 17. Quoniam malerialis essentia ex tribua affeciibus couflata erat, ex meiu, moeroreet anxietate; ex meiu et conversione ea omnia, quae anima prsediia sunt, coagmentala fuerunt; Demiurgus nempe ei caorereione, ex melu quidquid reliquum est ani!*. XLV 22.
9
malis substantiae, ul animae brutorum animanliain, ferarum etbominum ; ex tristilia spiritales nequi li33, angeli mali el daemones, quorum princep diabolus, Cosmocralor diclus, cui sedes assignaU sublus Deroiurgum in hoc mundo; iu eo lamen proprio condilore polior quod quae supra eum aunt perspccia babeai, quia spirilalis nequilia est; Demiurûs autem ignoret quia animalis est. Postremo ex siupore etanxielaie, ceu ex ignobiliori siirpe corporea roundi elementa prodierunl. Oronibua vero insitue ignis mortrfer ei exitiosus; ut et ignoraniia praedictis iribus perturbaiionibus abdita et occuhala. 18. Goiideiidus supereral bomo, roundi bujusiiu ferioris pars nobilior. Fabricavil bunc Demiurgus ex ftisili ac fluida subsuntia; et hic bomo cboicus seu lerrenus, in quem insiifflalus aniraalis ui siinilitudinem elimaginem Crealonsexbiberet.Circuroposiia dein lerreno pelltcea tunica, boc est, corpus quod in seosum cadit. Parum erat, nisi spiritalig homo, inscio Demiurgo, una cum ipsius insuffla* lione inspersus a Mait-e fuisset. Semen illud epiritale esl, quod ex angeloruin contemplauone proiuljt Achamotb, dictum alias EccJesia, specolum superioris Ecclesiae. Triplex igilur in uno bomine bomo, scu ires uniua ejusdemque bominis partes, malerialis, aninialis et spirilalis, quaruro dispar sors ei exiius. Prior omni incorruplibiliiatie afSaU desliluiua, necessario peril; posterior quibuscunque tandem flagitiis ac sceleribue sese mancipei, cerlam salulem recipil; animalis, inier utrumqu^ medius, vel malerialis, vel spiriialisexilom aorlilur, proui Yel in hanc, vel in illam pariein declinaveriL Ut autem bic salulem adipisceretur, sensibilibus disciplinis indigebat, ac proinde Salratore bicopus erat. Sed qtiali* Qui sibi accooimodalua essel, animali niiniram et spiritali, corpore Umeo induto, ui sensibus palerei. Maieriale autem nihil suscepit ea enim duniaxat assumpeil, quibus aalutem imperlituru8 erat: at roaleria ealutit incapax. Per Mariam ille, perinde aique aqua per lubiun tranamavit, ab ea nihil quidquam accipiens ; aique in ipsum, cum baptismi aqua lingeretur, Jesut illetea Salvaior, qui de Pleromate erat, et ex omnibas orium traxerat, sub columbae forma descendit. U l adeo Domiuus nosier ex quatuor hisce conflalua esset, ex spiriuli, quod ab Acbamoib erat: ex aaimali, quod a Demiurgo; ex corpore, quod a dispensatione; ex Salvaiore aemum, quod erat ea quae descendit in illum columba. Ex quibus solos psychicuspassue eet Cbristus, et is qui ex dispenett salione myslico modo condilus fuerat: perpessionis experlibus manentibus Salvalore, et spiritali Cbristo, el a Domino avolantibus cum Pilaio Hiiierelur. Sic lota aalulis nostrae oeconomia, el quodcunque de Verbi diviai Incarnalione, Cbrislique merilis, morie ei saiisfaciiune fides docei, io ar.ilea
v
50
DISSERTATIONES
PRJIVhE
1N I R E N J E I L I B R O S .
|0
fabvlaa ridiculaqot commenta toum abji. Sed audi unde profluxerint, inquirendum gnperagl. Ac primo qitidem vanas Galli cujuadam recenlioris conjecslera. 19 Triplex bominom genoa Yalentfnianoa dis- cutioneg non rooror, qui ut Valentinuin ejusque linviiae jam notavimus : choicum, quod galuieni disdpuloi in plerisque doclrinae gnae capiiibuaab percipere nullo modo ralet; animale, quod perci- haeresi jrindicet, myslicos qiiotdam sensus sub tenipere potest, Yel non polest, prout bonis Yel malis gmatico Yerborura corticedeliiescenles, gibiqne goli adhatserit; gpirittle denique quod a aaJule excidere revelatos eiirabere conalur, ac raendacii probrum ruinquam potest. Ad gecundutn genus Caiholicog eieribua omnibua Patribua in os ingerere, imo revocabant* fflis fldero el bona opera, ut ealutem et eog Interdum imposlurs arguere, absordaque adiplaeereniur, necessaria esee dfcebant; eibi rero, Yalentini de Ycrbi geoeraiioue commenU aureia qui ad leriium genus periinebant, spiriialibus el Atbanasii ei Hilarii expressionibus longe aniepopftifeclia, utpote gpiriiali gemine Acbamoik fecun* nerenon veretur. Na?! sagacissiraum hominem, qui datis, liaec superflua e*ge Jactabant; eam enim esse post quindecim circiter ga?cula,id gibi notiggimum apirkalittm hominura naturam, m, quidquid agam, pulet, quod Patreg baereticis illis aut coaevos aut in corrupiionem et interilum cedere nullo modo suppares fugit. H&c forte Acharaotha qu&piam Mapoggint: neque enim actiones adituro ad Pieronia ler e gepulio dqdom Yalentini Pleroroaie redmva munire, icd solum gpiriiale eemen. E i Ibinc coit- ad neoterici illius auree insuaurrovlt, quae soii iili fractle omnibus clauslris, ad scelera qucevie, oni- ferant qui ejusdera Malris semine inspersi fuerinl; niaqoe viliorum genera laiissima facla via. ki cu- elplodanl vero quicunque sobrii veneranda Histomulum accessil el illud principiuro noo minus cxi- ria3 simul ac traditionis ecclesiaaticse fundamenla liosum, animas quasdam nalura bonag egge, quas- concusea non velint. 21 Nec magig audiendi qui, nt J;annes Francidgui natura malae. Bonas quidem eas esse qu scus Budda3us, jam citatus, in sua de hxreai Valenseminit capaces effeclae sini; eag autem qtise natura Yaleiuihianorum placiia ex mato auiil, i u e*sa coroparaiag, ut seinen illud liuiana Diwuatione, pnnquam reciptant. Quod gentilium falum induce- pbilosophia Hebraeorura KabbaJisiica derivant ; bal. Et itide eiiam laiissimum imenrallum quod eaqtie, ui emolliaot, ad rccondilos nesdo qtios Caibelicoa ab iis Pseudospirttalibus disjungebat, aensus delorquenl, yeterum scriplis vim inier^nies, noo lanlum quod illos animales, se vero perfectos, imo invidiaiu lemere facientes. Iis enim auclori* gpirilaleg ac gemina eleciionis superbe vocareot; bus jd gratis supponere placuit, quod ab ipso l i sad qui>d vellenl nos in ancipiii uau graiiam sic ac- C probandum erat, Kabbalam primo et secundo cipere, ot ea nobis adimeretur; se vero illam pro- poal CbrUlutn naium sa?culo uoiam fuisse. Quamvis prio. teiuti jare iia possidere, ut semper accresce- a Chrisli tale Judsei a vera patrura suorum simret, dccrescerel nunquam, aul cffluerei. Ai qua?nam pliciiaie degeneres, jam fabulis mentem pascerent, apirilaliMm isloruui gralia quid spiritale illtid se- nondum lamen eo ns<(ue delusa fuerai, ui Sepbimenl aHud nibil qwam spiritalis agnitio, superno- roiicas cbimaoras, Kabbalisiicoa muodos, insanaarum Pleromatis arcanorum scienlia, qua tantepere que potius quam myslicas lilterarum ac namerogloriabaniur, et qua sibi Gnosiicoruro nomcn ascri- rum copulaliones, peperisset, quibus ludificaii bebanl. Hac a Matre sibi indila, pusilla quidem e receniiores, alios poslmodum ludiftcaii sunt. Gerlo aupernU inilio emiuitur, hic autem paalalim ado- Juslino martyri, Origeni, Hieronymo, Epiphanio, kacat el perficiaiur necesse 8t. Cum auiem nume- aliisque Pairibu* aniiquis, pro eo quod cuin Jaria omnibus absoluia fuerit, consummaiionera fu- daeis inlercessit ipsis comraercio, perspecia ei exitumm atserebant; luncque Achamolb e medietaiis plorala erat illorura doctrina; de nominibue Dei loco in Pleroma migraturam, sponao [XX] suo Sal- secundum Hebra3oe inlerdum diseeruerunt: vanas vatori nupluram : spiriules autem, animie anima- Judaeorum tradiiiones, anilesque fabulas non semel libus exutos, spirilusque ioielligentes factos, Ple- insectati euni; de Rabbaifclicis vero nugis, ei Dei rortjtilidera aubeuntea, \n aponaas assignaUim iri nomine per duodecim, per 42, per 72 lilterag exangelia Salvaioris gat^lliiibus; Deiniurgura tero, plicalo, iliigque ejusroodi nxniitfj ne verbo quidem cum justorum animaiibiig animis in locum Maixig meminerunt, aul aliquid audivisse se signiflcarunt. Achamolb, medieUlem videlicei, niigraiurum, ibi Iiîclo argumenlo nondum excogtiaiag esse. E i perenoi quieie donandum. Neque enim pgycbici cerle quisquis de Kabbala mystica conscriptos l i quidquaip inira Pleroma admiui. Tum vero ignem bros adierit, aut perhiores e Rabbinis conauluerit, eam, qui io mundo laiet, erupturum confectaque evegiigio deprehendet admodum recenies egse, oroni maieria, mtindo simul el ludicra) baic Yalen- vixque anle annos quingenlos aui gexcentog exarari Unianorum fabulaj.finem impositurum. potuigge. Non me quidem latet Pbilonem Jiidaeum 20 Paucig baec complexi gumug; idque gatig pro gubliliori ei arguliori, quam par eral, methodo diiQglUulo fuil. Fusiori giylo proscquilur Irenaeus viua rimari ac periraciare coepisse; sed quam prolib. I, cap. 1 et geqq. Si quid vero difficultaiie in cul ab arcania Sephirarum mysteriis, norunl qui verbu occorrerit, hoc in notig explicare conali su- perlegerunl. Ulepro iEgypitorum more, apud quos mus. Quo iam leiidam porieoiosa illa deliria, et viUm agebat, ad Plalonicam ei PyibagoricaiB phi9 9 f w i n e D f
41
1 9
DISSERTATIO I, ART. I, DE VALENTINO.

M
losopbiam, Ertsebio et Hieronymo testlbas. pugnare, tua propria vindicanie, et malot furet eo* convincentet; aptabxU eue magis emiuioni dicentea, lotam se contulerat (unde iritum, ut vulgocredi tur, de 60 proverbiara, , tili veritimile, ex Homine Verbum, ted non ex Verbo ), ad cujus proinde principia res divi- Rominem ette emiuum, et esse Hominem Verbo awnas exigens, opinionesque philosophicas ceriis l i - leriorem. Haec proinde ceriaminis causa:,secundam broram sacrorum dogroaiibus, 61 anripitibus Ju- teiradem Verbi et Vitaj, Horainisei Ecclesiae furail toornm iraditionibus admiscens, compagem evani- fuerant a Gnosticii Valenliniani; nec hoc prioribtit dam maleque eibi cobserenlem stroxit : adeo ut grave : sed id ferendum minime videbatur, quod ptlriorum rituam minus, quaro allegoriarum stu- clam snbductorum hi ordinem inverlissent, Verdiosus, in vulgaribus et Irilis oon semel offensus, bum et Vitara Homini 61 Ecclesiae pramitlenies; offensionem incauiis attulerit. A l insulsam Kabba- in boc mali fures, quod furto haud contcnli, ablata listarum farraginem ineassum apud eum quaesieris. pessum dedissenl. His moti, plures 6 Valeniini diNec Kabbato antiquilalis propugnalores juvat Pau- scipulis, magisiri sui ordine immutato, banc leiraIns Timollieo mandans, ut quibusdam denuntiet, dero in iniegrtim reslituerunt, Homirfem et Ecclesiaro anl6 Verbum et Vitam reponenies. ne inteuderent fabulit el genealogiii interminati$ . 23. Merito igiiur Theodoretus, cura baereses SiHii enim, interprele Chrysoslomo, theopbylaclo, aliisque, digitum intendit Apostolus vel in slullam monis, Menandri, Sattirnini, Basilidis, Garpocratis, Judorura vanilatem, qui ut generis sui nobilitatera Prodtcique explicatas dedissel, infert: ex hi$ omaccipientem, ostenlarent, longam stemmatum seriem snmma mbus hccreubui Valenlinum materiam cum contemione ac faslu ab Abrahamo accerse- , interminabiles fabulat composuisse. banl, gentilesque ad fidem conversos superba avo- Alcriio cl Irenaeus cum eorumdem haereticornm opirum suorum enumeraiione vexantes, Ecclesiam aaiiones ordine percurrisset, concludil Hb. i, cap. conlnrbabanl; vel in eos e Graecis, qui licet Ghrisio ull., n. 3 : lalibus matribus et palribUt et proavis iiomeo dedissent, in fabutosa? etbnicorum Theogo-^ eo$ qui Valenlino sunt, sicut et ipsce sentenlia ct niae gradibus percensendis operam ponere, simul regula? ostendunl eos, necettarium fuit manifestg arelludere noo destiierant. Quanquam probabililaie guere. Adeo cerlum, easdem ulrisqiie fuisse senten* non vacet, his Apostoli verbis Gnosticos feriri, ut ti*t et regulat. Et eapropter in Prxfaiione iib.t posiea dicemus, quorum baeresis iEonumque - secundi spondei, eversurum seGnosiicorum omiiium ipsorum - a Simone Mago, et Menandro propagala, senlenliam, dissolulurumqiie abscondilat aposlolorum 33vo altas jaro radices egerat. Sed de conjugalione*, a Byiho capite facto initio. Merilo et Kabbala ne qutdem cogilasse Paulura pro comperto ISpipbanius ait, Valeniini doctrinam speciosa baoeri debet. Aliundeergo repetenda, Yalenliniana? Gnoslicorum profestione prodiitse, Jxtvv bero8603 principia. . Et hinc quinque libris adversus tt. Valenlino quidem viain slravissa priores Gaoeticoa, orimaque roale constituti systematis H~ Yaleutinianos ab auclore noslro conscriplis praofineaineiiia exarasse, perspicue iradit Irenaeus: Qui vus liuilus, , Delectionis et evertionit falso nominaice ctiprimus, inquit Ub. cap. 14, ab ea quos dieiiur tigniiionit; quia omnes Gnosiicos, id et inlelliGnottica turretis, anliquu iu tuum characterem dogentes seu scientes, se vend.tabam, ac myslicae cucirinat transferent Valenttnus, sic definimt. Non ergo prima baereseos suae fundamenta jecerat Ya- âdam scienliae liluio gloriabaniur. ldem omnibua eroma, eaedem prima? iEonum eyzygiae, eadem Ientinus, sed a veleribus Gnosticis jacia repereral; dei ac morum cormptio, eadani supremi Patris a quibos novam aediftcii molero superimponens, e. sibi propria fecil, et ad proprium inslilulum accom- oiundi opifice dislinctio ac separalio. ul ex toto modavil. flinc lib. n, cap. 13, postquam emissuv Irenxo patel. Hinc Gregorius NazUnzenus,ora(.23, nem Nouet a Byiho el Ennoea evertisset ^ Simoni, Marcioni, Valentino, Basiitdi, Gerdoni, Ge~ Irenoeus, rationique 6 diametro adversam demon- rinibo et Garpocraii ex sequo exprobrai, quod rerum eirasset, concludit num. 8, hactenus dicta, non ad- omnium Deum secarent, bellumque pro Bono adversus Valentinianos modo, sed el adversus eos qui Tersus Greatorem gererenl. Ad quem locum observat Elias Cretensis , oclonarium stimmo in honoro Basilide sunt et adiertus reliquos Gnosticos vaUre; ab bis eiquidem illos initia croissionum acce- a Simonianis (idem de caeieris Gnosiicis diccndum) pitte, demonstralum libro priino fuisse. Gommunis habitum fuisse, ob octo illos magislri sui Êones, itaque et his el illis primus ordo emtssionis, qucm Byihum el Sigen, Meniem ei Yeriiatem, Sermonem iinpugnal, communis utrisque prima lelras. Ncc ei Vilam, llominem demum et Ecclesiam, quos cobxc lanium, sed et secunda. Islam enim ubi simi- lebanl, el a quibus mundi opificcm dislinguebanl. litcr excussit Irenaeus, [XXI] subnecdi num. 10, de Quac eadem adnotal Nicetas ad oral. 44. his omnibus id,quod volumus, liquido coniicitur, Yalentiucunda emissione Hominit et Ecclesios Valenlinianoroin patres falso cognominalo Gnotlicot cum Gliis num sysiemalis, quod ab eo nomen accepii, priimiisi
9
u t
11
* Euneb., lib. n Hisi. ecc!., can. 4. * Hieron., episi. 83 1 Tiin. , 4.

PJLTROI. CR. VII.
ad
Mag. orat. ilom., (. IV nov. ediu 2
tt
DISSERTAtlONES P R A Y L C IN IRENifil LIBROS.
44
adinveoeranl Gnotiici priores addidisee, ac tiipremam manum admovieee. Nempe prinoa Pleroroatie ogdoas omnibus eoromonis: buic Yero aliquanlulum immulatae, decada et dodecada de suo addidit; sicqtie vetns Pleroma viginti el duobus AEonibos auxit ac locuplelavil. ToUm eiiam Acbammh* fabu lam, cum spirilalis seminis origine, buic propriam puie; caeieras bypolbeeeo* paries, roulalis interdom nominibus, bausil e putido Gooeiicorum fonie. 24. Nec moyere qnemqoam debet, quod lrenxtia eieram Gnosiicorum sentenlias recengene, primae !onuiB ogdoadis ab iis Iradiise baod expresse meroineriu Neqde enim, ut recie notat dociissimae Pearsonius, parl. n Vindfc., cap. 6 (nbi fusiori
aociorem ac invfcntorfcm non fnisee, ged iis qu jaro Uctualium virium, qumnietiam paraboia drtem vtr ginum ailemperant: ul qninque tJuila $ensu$ corpor figurnverinl, ttultos vidtlictl, quia deeeptui faeiU tapUntes autem intellectualium nolam virium exprt rint, tapientiam tcilicet, quia coniingeniium ventat iilam arcanam , tt tupernam, et apud Pltroma con stitutam; hwretiearum idearum taeramema: hoe emm tunl et , $f genmlogia iliorum. ldipsum
anie ertnlKanum monuerat Irensos , Yaleniinianos ex eibnicfs poetis syetemalis forroam, e pbilosopbie maieriam eruisse; horum quippe dicta cony
greganiet et quati centonem ex mHltit etpeaimig pannicuiit contarcUritet, /inctum superficium subt eloqnio sibi ipsit praparavine. Inter eos pbilosopbos
enumem Tbaleiem Milesium, Anaximandrara, [XXIIJ

i J
D
_.
r
etylo exeequilur, qnod not breviori complectimur), inlegras oronium genealogiag gingnlaiim enumerare omniaque JEonuro nourna reciiare lrenseo animus erat, nec esse debebat. Explicatajam aprimis capitiboa Ptolemailaram, qui primas in Valentini scbola lenebant, senlenlia, el summa eorum doclrins, cum omnibus ipeorum JSonibua ei JEonum nominibus, reliquisque qua? ad eorum baeraeim perlinebant, simul ct eub uno quasi aspeciu positis; poslea Gnoglicorum, a quibus sua haaserant, el Valenlini ipsiaa et illius dUcipulorum singularee sententias, et quid cuique proprium essei, quo ab aiiie discreparet, breviier exponere ealis eral; nec opus erat singula aliingere, el quae aniea dixerat repelere. Cerle Basilidis iniegram genealogiaip ab Irenaeo non q deacribi vel ex eo liquet, quod Basllide8,leste Cie mente Alexand., Strom. lib. , xai , tum JuUiliam, tum
9
Anaxagoraro^roocriturajEpicurum^Platonem.Empedoclem, ei Pyihagoram. Et binc Pbiluirids noUt, Yalenlinum Pyibagoricum magis fuisse quam Cbrlslianum. Porpbyrius vero in Vita Plotini scriblt Gnosticos ex aniiqua pbilosopbia emersisse. Qui quidem Alexandri Libyci, Philocorai, DemostraU Lydi, plarimo8 libros circumferentee, et revclati<yiea quaedam Zoroaetrie (cujus librom ab iis confictom essecontendit), Zoslrialii, Nicotbei, Allogenis, Mo8i aliorumqueejuemodi palam ostendentee, deceperunt multos, priores ipsi decepli; asserenles Plaionem inlelligibilis essentiae profundum minimepeneiraiae. Ouos P!oiint>8 scriptis, quae adbuc supersont, palam confuiavii; probaviique lolam eorum doclrinam, addilie duntaxtt vocibus quibusdam novii, faUiaqoe sententiie, a Plaionedesumptam fuisse.Quibas mire confirraantur quae mox dixiinus, Yalentinianam bypolbesim aliud nibil esse quain inconditam Chaldatcorum, Pytbagoricoruin, Plalooicorumque placifiliant ejut Pacem putal in ogdoade manere ditpositorum farraginem, Ghrisiianis dogmaiibus interta$: quas apud Irenaeum frustra quaeeieria. misUm.SedhaecpauIo enucleaiius explicare juvat remque a capite repeiere. 25. Ut 6 0 a Gnosiicis maximam dogmatum 26. Philosopborum omiiiuro antiquissimi memopartem acceperuni Yaleniiniani, sic ulri&que, bis poiissiraum, rudem veluti telam, quam variis colo- rantur a Gicerone Cbaldaei, a quibus ad barbaraa ribtis ex Christiana religione duclis distinxerunl, primuro natioues (sic extra Grxdam ei Iialiam sitae minUtrarunl etbnici philosopbi, Pylhagorici prasser- Yorabanlur), tum ad Graecos et Laiinos iransmissa tim ac Plalonici, iEgyptiique et Chaldsei myslagogi: philosopbia est. Ghaldxis enim ad Babylonioa el adeo ui toiaea hypothesis sil purus pntusque cthni- Assyrios manavit,ui aucior est Arisloteles, vel alius Qismue varie iDlerpolaiii9, ei novie acctjwionibus quisquis scripsil librum, qui inscrtbilurAfaftKcfr-,
f 9 10
'
ex Cbrieiiana religione auctus. Iptce ha>reie$, ail et Sotion in libris lesce Laertio. Si?e vero a Chald&is pbilosopbiam edoclus fuerit AbraTerlullianus *, philotophia iubornantur. Inde et hamus, sive, quod ionge probabilius cum Josepho Montt ei fowue, neicio que,et trinitai fwminis apud censemus , ab Abrabamo acceperini Ghaldaei; cerVaienlinum: Plaionicus fuerat. Et a l i b i " : Vull enim tum est per Abrahamum ad Palsesiinos, sive ChaPialo ette quatdam iubilanliat invi$ibile$ incorpoposlea etiam ad iEgyptios devenisse. Abraralet, tupermundiatei, divinas et mlernas: quat nanaBOs, apbamum siquidem rerHm asironomicarum periliapellhl ideas, id est forma$ exemplaret ei eautas nasimum fuisse, fatebaniur ipsimeigentilium anliquieturalium ittorummani(e$iorum,tt subjacentium corBerosus in primis a Josepbo mox citalolaudalus. poralibut untibus; et illat quidem esse verilates, simi, Itcec Nec dubium quin iisdem scienliie quas apprime autem imaginet illarum. Relucenine jam hceretica $omina Gnotticorum et Valentinianorum ? Hinc enim callebat, genlium apud quas diversalus esi, animos arripiunt diffetentiam corporaiium tentuum et itttslimbucrii. Gumque a Gbananseie ad jEgyptios, ur,e
f
Lib. de Praescrip., cap. 6. " Lib. Antiq., cap. 7.
Lib. de Anim., cap. 17. " Lib. n, cap. 14
Lib. De divinat.
45
f
MSSERTATIO 1, ART. I DE* VALENTINO.

f , T
46
geote fame ul referl Historia sacra , transtyit, Phcenici ac Syriie partes inYiteral: ubi propbeia* boe lisdem disciplinfs, Jfosepho teete *, inforraam. rum Mocbi guccegaorum, aliorumqae Pboenici liieEt binc pbilosophiam iraductam a Cbaldaeis ad rophaniarum facius auditor, sacra omnia diligenter iEgypiios, aiiie Josepbum, scripth Diodorus: a ChaU jnvegiigarai, ac pro more genlig perfecerai; uec daei quippe ortuin ducebat Abraham. Pboenices quidquam gcitu ei obsenraiu digntim in deorutn arscieotiaruni fama loia aoiiquiiaie celebres, nibil canis el gacrificiig ipsum fugerat. moror nipoie qni aChananaeis prognali, Abrahseque 28. Eadem fere de Piaione dixerim, qui cum estet poateris contennioi, luin a pareniibus, tum a tici- Aiheniensii, ul scribil Augustinus , honeito apud uis, quidquid srirent derifart facile poiuerunt. Nec tuos loeo natut, el ingenio mirabiii ionge ttco* coniuiprobabile, quod erudUorum plerique senliuDl, ditctputoi anteiret, parum tamen puian$ perficiendm Persarum magos a Zoroastre instiiuios ex iis pkilotophim sufficere seipium, ae Soeraticam dheh Chaldaeorum fooiibus, naturales disciplinas, imo ei plinam, quam longe latequ$ potuit peregrinam est, ibeologiara bausisee. Id si noo pereuadere, suadere quaquaversum eum alicuju$ nobilitate tcientiw fama saliem videtur maximiis ulriusque genlis Sn praeci- rapiebdt. Itaque el in*Agyplo quaeunque iliie magua puis doclrinae capilibus consensus. Adeo ut Cbal- habibantur atque docebantur, et inde in eat Ilalia daica philosophia fong uberriraus exsiiierit, ex quo partet tenient, ubi Pylhagormorumfama celtbrabatHr, primum poculum gibi baurrentesBabylonii. Agsyrii, quidquid Itnlicce phxhtophim tunc florcbat, audilit Gbaoanasi Phoeniceg, JSgypiii et Perae, Graecis emineniionbu* in ea doctoribut, (aeillime compnposlmodum inCudere. Hoc ipslmet e Gracis corda- hendit. lla Auguslinus,qui secura consentienles baliores, Laertio teste in Prooen). non diffitebamur; bet Diogenero Laertiam, Apuleium, alioeque qui pbilosophi siue ioilia barbaris acccpia memores Piatonis acta tcriptis iradiderunU Uic iuque audilit referebant: nec qmdquam efficaciusad caelerorum Socraie, lum Cratyto Heraclili discipulo, deinde superbiam frangenrfam prioribusEcclesia Palribus, Hermogene Parmenidis eeciaiore, demura Euclide Taiiauo,Tbeopbilo, Clementi Aleiaodrino, Eusebio, seuiore a qao Megarica gecta initiam sumpsit, inde alitsqueYisum e8t quam ut eos ad ecienliarura, qui- Cyrenem profectus a Theodoro matheinalico infiiibus lumidiu* efferebanlor, primordia revocarent. tulus esl. Sed Pyihagoricae pbilosopbiae quae tum caeteras sectae fama superabat, ob sublimiorem res 27. Et oerte oe plureg e veleribus pbilosophis divinas traclandi methoduin amore capius, ad eam Graecis in mediuio proferam; qtiaiilaru Pytbagoras, lialiae regioueni, quae Magna Graecia dicebaiur, ap* a qno pbilosopbia nomen apud Graecos cepit, barbaris debeai, omnibus notum. Pberecydem Syrum, C pellens, Arcbylae senioria, Eurici, Timaî, Pbilolai, Epicbarmi,aliorumquePytbagoricorum [XXIII] disciPyibagoram et Tbaleiein, qui primi de rebue coele siibus et divinis disseruerunt, seipsos Chaldasorum, plinae seipsura tradidit. Cuiquidem pbilosopbiae cuin Agypliorunique discipuloe in boc agnovisse, tradit diuiinara diligentemque operam navasset, PyibaJosephus in primo conlr. Appion. Consenlil Isocraies goram magistrum imiiaius , ASgypli quoque sacerarcana perdidicit. Goininunis io Butiride scribens, Pyibagdram in ifigyptum pro- dotet adiit,atqueeorum fectam, ab iEgypiiia pbilosopbiae, sacrificiorum ac esl eiiam, nec itnprobabilis veierum Patrem senculius deoriiin disciplinam accepisse, quam dein ad lenlia, Judaeos a Plaione non negfccios, sive Judaeaiu Graecoe traduxit. - ipse adierii, sive Judasos tum in iEgypto frequenies , , & consuluerit, el ab iis baud poeniieudam divinae , \ scieniiaB coptam accepisee, qua Ubros suos deiu , U- exornarii. Sic omnigenis pbilosophorum exuviit , . Ibi Son- affatini locopleuius, donium reversus veterie Acacbedi arcbiproplieia praecepiore usue, tesie Cle- demiae fundame^la jecit, novamque sectam condimenie Alexaodr., lib. Strom., eymbolicam docendi dit, tolo orbe celebrem deinceps fuiuram, aliaeque ' ^ "~ . . * raiionem didicit, ui aucior esl Jamblichus lib. De omnes pene nbscur*turam. HiC porro nova3 isiius sectai cbaracier, ul commistis invicem.ut ait Laerejos, cap. 5. Imo et errorer litis, Heraclileorum , Pytbagoricorura el Sioicoruui iode hsusisse, baud obscnre colligiiur. Herodotus opinionibus, novum doclrinx corpus ex omnibus eaim m Euterpe dicil, eam ab iEgyptiis priaium solerter conflaium iraderet. , excogiuum, a Gracis posiea suscepiam fuisse. Gum , vero apod iEgypiios viginti el duos annos, si Jain- . Atque in iis Wicbo cilalo lides, egisset, sacri eorum onmibus quidem quce tentibus *ubjacent Heracliii parlet tueJniliatos, inde Babylonem a Gambysis miliiibus ab- baiur; ea qua mente comprehenduntur, ex Pythagora ducins, com Gbaldaeorum Persarumque niagis con- tenienlia tractavit, in rebu$ autem civilibut, philotersaias st, in ipsorumque mysieriis haud segni- sophabatur ex menie Socralis. Iluic vero philosoter erudilus fuil. Jam antea, inquit idem Jambli- phije prae caeieris preiiuiu addidil, itiod de Ueo cfam cap. 5 , Sidunem , Tyrum, Bybluui aliasque
9 9 9
v
* Geoes. xn !0.
9
Antiq. i , 8. * Lib. vin De civil., cap. 4

9
4 0
Quiniil., lib. i , ctp. 19.
D I S S E R T A T I O N E S P R V ! J 1N I R E N J E I L I B R O S .
41
fjusqtie proprietatilme, ac iis qnibas informandi 50. Primus qui in Atexandrint schola famam estent bominum tnores, alifs sublimius disseruil. obtintiisse memoralur, Polainon, Caesaris Augutlt Agnovit enim Plato unum este Deum, snmmom opi* cl Tiberii temporibus, Suida leste, florebal: * licein tiniversi **, et rerum auclorem et veritatii i7lustratorem, et bealUudlnxi largitorem; ac proinde * , \ ' . Hic, si eidem Suidas fides, refinem boni eae, tecnndum virtutem vivere, et ei liqfiil tvli Contk
mentanot in libro* Platonis de Republica* Si qu $venire posse qui notiliam Dei habeat $t imitattonem, aliud scripserii, lempus edax rerum vel ipsam nee este aliam ob enutam beatum. Hccc iiaque eausa
fuitcur ii /oi cwteris praHtilerint Judaei alque Chrr- mernoriam posieriiaii invidit. Quamvis aulein
iBtiani ; quia cum alii philoiophi ingenia sua ttu- Poiamon polissimum sibi ducero elegissel Placujus vesligia premeret, non lemere tadiaque contrherint in requirendit rtrum cauiis, tonem, et men in magistri Terba quaelibet jurandum sibi quinam modut esset discendi atque vhtxdi; uliDeo
M
tognito repererunt ubi estet cauta coiuliluUB
univerti-
dtixit. Imo caato pede sic secuius esi, ul libere
ab illios sentenlia, melioribus perspectis, discetalii et lux percipxendce veritalit, et font bibendx derel. Novum proinde, liberiusque quam bacieuus fueral, in scbolam Alexandrinam philosopbandi genus iniroduxil : quo perpurgalis Plalonis opinio. nibus, ablegalis improbabilibus, reseclisque nugis, quibus lnxurianiia discipulorum ingenia magigtri doclrinam obliverant; quxcunque veriora autvero similiora videbanlur, nullo auci.orum discrimine babiio, ascivit subsiiiuitque. , Laiinis electivum, diclum esl boc pbilosophamli gcnus; eectatores vero \, electhi seu eleclore; ut oplimum el laudatissimum, sic omnium certe difficillimum, quo dogmalura omnium pbilosopbicorum nibil *d scopum nostrum confenuit. Sed demum post variae quas cxperta est Academia vicissitudi- delcclu faclo, id dunlaxal probabatur, quod ad ranes, qui Platonis dogmaiibus strictius adhaere- lionis normam exactuni, meiius quadrabat. Hanc bani, epreto Academicorura noinine, quod Arcesilae iniere viam quotquol deinceps e scbola Alexandriseclaloribns relictum, Ulud Plalouicoram sibt VinQ sibi compararuul, ul Ammouius Neroua dicarunl, novumque splendorem jam in unum coa~ et Yespasiano , non ille Origenis el Plolescenti, qux prins scissa eral, scbolrc Platonis ad- tiui, sed Plularchi praecepior, cujus meminil Euna didcruni. Efflorutsse Yidenlnr novi illi Plalonici e pius in Prooemio. Sed majores in ea progressus feachola Alexandrina, quam PloIema?us Pbiladelphus cit, novumque decus restauralae Plalonis Acade insliiuerat. Ui enim lillerarum stu- mix, admisiis aliorum pbilosopborum, Pytbagoraeo dia promoverei, scbolamque suam tolo orbe celebrein rum in primis, placilis, addidil ceJebris Ammooius redderei, totam jEgyptiorum sapieniiam bactenus , sacrs Platonicae successionis caLicropbantis, ^gypiiacoque idiomati dumaxat pui dicius : ex cujus ore perpurgatam banc pbiconcrediiam, cum sacris Judaeorum libris, ul vulgo losopliiam hauserunt Uerennius, Origenes ei Plocfediiur in Graecuin (quo plurimis innotescere ac tinus; quos deinde Porpbyrius, Jamblicbus, Hieroprodesse possent) conveni curaterat; bibliotbecam clcs, Syrianus el Proclus, vocalus non poeniienda Hbrorum supelleciile instruxerat; vi- , exceperuiil, quibus Maxinium Tyriuin, ros loiius orbis doctissiinos, Judacos, Grsecos, Ro- Alcinoum, Damascium, Apuleium, Chalcidium ei alios adjungere possumus. manos, etc, advocaral, aniplissimaa mercedis -spe alleclos. Eo confluxere variarum geniiuro pbilosopbi, 31. Si quid vcro splendoris novas huic Platonicae docirinse specimiua daturi. Sed primas faciie le- scbolas additum ex aliarum seciarum opinionibus, micre Platouici, JEgypiiis maxima cum dogmaii- quas proprias sibi fecit; longe major accessit ex bus eorum affiniiaie pra3 cacieris commendali; ut- sublimiori ibeologia, quam ex Judxorum [XXIV] pole qua3 Plaio tum ex frequenlibus quos babuerat ac Gbristianoruin lum libris, tum tfcriuonibus decum mys*agogis eorum congrtssibus, lum ex iis, prompsit. Gum eniin Judaei jam a primis acholae quus audieral,Pyibagoricis, sedulo edidicerat. Indi- illius exordiis frequenies apud Alexandriam agerent, vinis siquidem periractaiidis Pyibagoricam docendi librique sacri in Graecum sermonem conversi, genrationeni,eamdciii pene cum igypiiaca,sequebalur, liliuni manibus leri coepissenl, non poiuerunl ex ui itiox ex Laerlio dixiinus. Hincque faclum ut iE* uirorumque verbis, sanois, dicleriie, cl invictis argyptiis lanio in pretio fueril Plalontca pbilosophia, gutneitiis recenliores illi Plaionici non colligere, qtialem docebanl novi ilii Platonici, indeque longc quaoi eorum polylbeismus, ponenlosaque genlililatis sacra et mysieria a sana raiione abborrerenl; latcque apud alias nationes propagaia fueril. felicitaiis. In lioc lamen caeteris gravius peccavit Plaio, quod licet unum verum Deum agnoscerci, diis lamen plurimxs este tacra facienda putaret Natn prauer eum slaluil deos alios inferiores, quos el sacris coli jussk. Sicque variis gentium supersiilionibus, sacrificiis, sceleralis mysleriis, arlibusqne magicis, Platonicorum non minus quam caeierorum defoedata mansit pbilosopbia. 29. Es veleri Plalonis Academia prodtere nova et media, quibtis addunt nonnulli quarlam et quin* Inm, qiiarum omnium discrimina omnibus nola
u
l , o m e u
Aug. tib. viii

f
civit., cap. 5. " Ibid., cap. 8.
Ibid., lap. 10
* !bid., cap. 12.
41
DISSERTATIO I, ART. I, DE YALENTINO.
50
ei qoam econlrarlo ea qua? ex libris sacris percipi- ctrina; idque eo faciliut, quo illucefcenle Evauge tur divinorum nolilia, sublimis sit, augusta, pura lii die, nova accessione diiata auperbius quam anrationique cousenlanea. Feliceg, si micaiues inde lea seee exlulit. Naro ex quo aposioli apostoliciqua ndii obdactas aniino nebufes dispulissent, umbris- viri cum elbnica superslitione acerrimo cerlamine qoe discussis ad solem ipsom oculos convertia- dimicarunt, palamque de ea iriumpbos egerunt; tentt Scd maluere plerique anticipaiis opinionibus ittimineniem buic ruinaro ul averterent pbilosopbi, obcaecaii, dmnae lucis igniculos mendaciorum fu- de nova doclrlne euae reformatione cogilare coDpamo ei lenebris obscurare : ei curo tbeotogiam suain runt. Perleclis itaque Novi Teslaroenii scriplis, baex oraculis divinis metiri debuissent, bax polius bilisque cum doclissimis quibusque Cbrisiianorura ordine prseposlero ad Pyibagora, Platonisque pla- ccngressibus, ex eorum dogmatibus ea collegerunt eiia revocare sluduerunt. Eapropler iis oninibus quibue elbnicae religkmi splendorem ei pretium qtrecanque ex sacrie libris, iud&orumque dogma- addereni; hxcque suis ariiflciose iniexeiUes, et libus subripere poiuerunt, Pylhagoricaui Plaloni- ue pateret furluin, symbolicaram formaruni invocamque speciem iuducenles, novum docirinae cor- lucro, more Plalonico, legenies, novam hypotbepus coagmenlaront, a crassiori quidem gentilita- sim Chrietianis objecerunt, qaae sioiulau sauctitatit fiece secretum, sordibus tamen adhoc non pau- lis sublimitatisqoe specie deciperet impefilos Suaeia lulolentuin. Jam quidem Pialo unum supre- ceplum consilium nou parum promovit ipagnus illa niuiD mundi opiAcem, inforioresque daeiuones agiio- Ammouius, Origenie et Plolini pncceplor, qui Cbriverat; al de angelis, arcbangeUg, eorum ordimbus stianam religioneiu professus, inordioato Plaiouiet officiis, de myslica uescio qua Triade, aliisque 32 pbilosophia?, cui operam scmper navaYerat, sexceiilis, de quibus subiiliori diepulatione disse- amore nibil non inolitua esi, ul ad hanc Scripiurarueroot recenliores illi discipuli, ne * corum oracula revocaret. Malus quidem aniicua giuterai magbler : adeo ut baic iis solis auclori- i u i l ; bioc enim Christianae religioni majoreui apud bua prodierinl: *i umen auctores diceudf, qui a genliles auctoritaiem conciliaturum ee sperabat. Ec Judeis accepia emenlitis coloribug iiifuscarnul. si quideui pbilosopbiam, uli par erai, ex ScripluAlsi quid a Judaeis acceperint Platonici isli,id post- ris reforraare, eamque inira Evangclii liinites connodum Judaeis cum fenore reddiderunl. ffam cum cludere sluduissel, operae forsilan preiium Tecisael; bi DOTam eam pbilosopbandi raliouem dogmalibug ai conirariam omniuo raliouem cum iuiisset, el aacrie, allegoriis et symbolis imermislain, caiteris- CbristianaB religioni, ei Cbriaiianis ipsis exilio fuit. que pariorem , oec adeo divinioris scieniiae priu- C Nara e Cbrislianis pkirimi deincepa liujus pbilosocipiia repognanlero animadveriissent, in iilius ad- phia?, qua prx caeieria in preiio erat, ob aftbiilateui miraiionem perlracii, in ejtie eiudium incumbere quam cum Scripluris babere videbaiur, studio ia ceperuul; raii uou difficili negoiio purgandam a cumbenies; uec aileudeotes quidquid sublijiiue tordiboa, quas inlulerat elbnica superciiiio, ulilem pne se ierebat* lolum ex earumdem Scripiurarum fore ad explicanda.accuratiorique mcibodoperlw- penu depromplum fuisse, baiic pene cum Scrip.uris clanda gacrae religiouis mysleria. Iiaque bucanimum ipsis adaequare, et ad ejus uiagis quaoi ad illanini principia raliocinaiiones suasexigere assiieverunt: appellenles, divinamque scienliain 'subiilius quani par cral eliquames, cum Plalonicis , quod ioflniloruni propeiuoduiu errorum, quibua at purissiinos verilaiis rivulos in Pylhagone ac contamioaia fides fuil, fomitem miuisiraTit. EibPlalouis bcuiias derivare coeperunt: wagnt eano nici econtrario, ex bac sacrorum profanorumqua cam religionis delrimeulo, quse lota deinceps ar- dogmalum roielioue, qua? pbilosopbiam oniabai, gatiis, numerie, numerorumque copulationibus, toique porteot08i* erroribus purgabat, perflcienda?, gjmbolisei allegoriis referta prodiil. Quanium vero ineolentiusque efferendae doctrinx auae occasionem iii eo diaciplin* genere profecerini Judxi, Helleni- opporiune captautes, superbius adfersue Cbriaiiasre praeserlim, ex Philonis scriplia videre est, qui D ii08 quasi Platonis exuviia eeipsoa ditassent, insoqaod Plalonica dogmata animo ahius imbibisset, lescere, Cbrisiianamque religionem couleiiiuere cea alier Pialo a veleribue babilue fukse videlur; coBperuui. Evanaii ex eorum acriplis ea deoruiu cejea exenoplum roale semnlali posleri, arguiias nulla vel sibi invicero, vel ulli supeiiori, eubjeargniiit addideruni, vanisqae subtililaiibus apgrag ctioue colligaiorum multitudo : pauciores apparuemeoles pawunu Quamvis autem adeo longe proruni, omoeaque uni supreuix Diviniiali, augualiori fressos fuisae Judaeoa, qui in Palaeslina Pbilonis quam anlea sermone celebraUe, aubjecli. Angelii, laie degebaui, nulla demonslrent argumenla ; arcbaogelis meniibus coelesiibus aexceniisque eot lanusn Plalonica docirina baud mediocriler ex- aliis, quaj a Cbriaiiania mutuali fuerant, oroaia culioa tuadent lura frequena quod ipsis inlercede- deinceps proceasil eoruto ibeologia oaluralis. Do b*t cum Helleiiisii*, iEgypliis et Tyriis comtner- corporie sensuumque fuga> de cura aninii, tueulia* tittoi, lora Flavii iosepbi iibri, virum in pbiloeo- que culiu el elevatione in Deum, de vinuiibua pborani leeiione non parum versalum oslendeulee. cofendie, debellandisque viliis magnifice scripeerunt; inleutalunique nibil reliqueruul, quo fucaW. Quae Judseorum aniinis primuni, eadeui et lain doclrinae purilalem Evangclii sanctttati oppov Corisiianoruui poslca fucaio fccil Platonica doB # t 9 r
62 51 DISSERTATIONES P R J E V I J E 1N iRENiEI LIBROS. nerent. Duo lamen fuerunt, quibus, qnidquid age- ejna. Triplicem namque mundum glatuunt flii, alierent, vau excusationis velum eic obduci non porom qoem invigibilem ei idealem yocanl, quia titit, quin Uirpis infamiae labes eorum religioni gem- rerum oronium ideas conlinel; nihil quippo iu per aspergeretor: magia Tidelicet, et abomfnanda mundo inferiorl corporali oriri puiant, quod nou [XXV] sacrorum mysieria, Eleusioia praeseriim, et ui ideali invislbili nmndo. exbibeattir. AUemm, Racchanalia, ot alia gileam. Ex Plotino siquidem, :]uem raedium dicunt, qui animam seu gpiriiura Porpbyrio, Jamblicbo, Eunapio, aiiisque videas, universi, mundi corporalig ei vieibilis caugani philoeopbos, perinde alque mygtagogog, magicag complectatar; tertiura deniqae, mundum bunc inarieg exercuigge, nefandisque doemonnin evocatio- feriorem, corporeum et a&pectabilem. De htg i u nibug studuisse. Eorum quidera infamiam specioso Marsilius Ficinus io Plalonia Convb. cap. 5 : Trts nomine et coramercii sacri cum diie to apud eo$ (Platonicos) mundi tunt...: Primum om* gere nixisuot; sed certe abeiergere non poioe- mttra est Den$ univeriorum auclor, quod ip$um runt. Ad gcelegta mysteria qood atlinet, de iig apud bonum didma*. Bie menietnprimo creat angelicam cilaios philosopbos ne verbum quidem probe con- deinde mundi hujm animam, ut Ptato vult; postre mundi corput. Summum illum Deutn, non mttndu scios scilicel isia nulla ratione excosari pos&e.
x
55. Hac omnia mox dicendig pramiuere necegge dicimu$ quia nwndut ornamsntum tignificat ex
t >
fuil, ul inde paleret quibug fontibug manarinl mullis compotiium ille veto penitus timpiex eac pleraque Gnoslicorum dogmaia. Sive hi Judaei nati debel : $ed mundorum omnium principium aiqu esaenl, sive pagani, give Chriaiianam religionem ab finem iptum auerimui. Ment angeliea ptimut muniucunabulis professi fuiggent; novorum Plajoni- dut ut Deo faclut, teeundut unheni corporit corum doctrin* eo facilius imbui potuerant, quo anima, tertiui tota hcec quam cernimui, machin jam apud Judaeos Hellenisias, imo et Palaeetinos, et Triplicero hunc mundam, roulaiig duntaxat nomiin iEgypto ac Qrienie longe lateque propagala nibus, novigque accesaionibus locuplelatora prtr fuerai; ex qoo praeseriim boc philosophandi genus posuil Valentious. Primum mundum vocavit Plein celebrem tolo orbe acholam Alexandrinam ab roma, quta lotain Divinilaiia pleniludlnem, reruiuAmcnonio inlroduclum fuerat, ad quod deinceps que omnium inferiorum exeroplaria, ideas et gludia gua contulerunl Origeneg, Ploiinua, Porphy- imagines conlinet; ibique Divinitalis sedem C O I H rios, aliique lum Cbristiaiii, tum eibnici. Guin yero gfuuit. Cominunis genteniia est, desumpiam fuiggo Valenlinqg, Epiphanio lesie, Alexandriae Graecornra voceiu ex dicio Pauli Gol. u, 9, ubi in Gbrisltt arlibug inslitutaa fuerit, baud dubium quin ibi dicilur xar tota Dl pbiloaopbia Platonica aniraum excoluerit; cuua id niutu plenitudo inbabilare corporaliter. An inde concaptig verbis aggerat Tertullianus gupra lau- muluali fuerint Platonici, non dicam; sed cerdatug. Ex ea praecipua quaeque Valeniinianae lissime asseruerim eadem voce alqueendem sensa, baBreeeos capita profluxisse, ex enucleaia eoruin- atque Valentinianos, usos fuiase, adeo ut talde dem expogitione demonstrare baud adeo difflcile probabile sit hos ab illis accepigge. Id pergpicuum luerU. est ex Uiig iamblicbi verbis, sect. i , De myst. 54u Ac prima quldem ql a Gnosticoruin nomine cap. 8 : 01 (\) , incipiamus, quod arrogabant sibi Simonis, Metian- 6 , \ dri e l c , Valcnlini ac Ptolemaei assecl, a . \ geu gcientia rorum tupernarum qua prae caeieris , gloîabaiitur, deductum esse, norunt omnes. Eam- * 6 dem germonibug ambitiose jactanies Plalooici nibil 5 frequeniiua habebant in ore quam perfeciissimam . Du in hoc maxime preecellunl, quod nullo , verara sapientiam, intimam animae umo- contihennlur, ip$i autem omnia in se conlineani nem cum Deo, meniig elevationem tn Oeum, cogni- 0 Terrena autem, qua in deorum PLEROMASl bent suam etsentiam, quam primum ad divina par tionem atque gcientiam veri Enlis, coelestium rerum conlemplationem, Haec apud Platonem, Plo- cipanda apta tunt illieo deos in sua tnbstantid pr linmn, Porpbyrium, Jamblichum, aliosque paggitu exsimnUi habent, quam propriam naiuram <oroccurrunt. tianw. Eamdem vocem pariter usurpat Damascius 55. Toiam Yalenlini bypothesim ad Iria capila non semel mocari |am diximug : 1 ad Pleroma, quod res 36. Tripartiuim erat Valenlinianorum Picroma, divinas cotnpleciitur; 2 ad ea quae extra Pleroma in iEonum letradas duas, seu ogdoada, in decacia, coutigerunt, quibus res ioier coeleetes et muodanag et dodecada. Supremum omnium ac priioo loco medix contineniur; 5 ad mundi hujus aspeciabilis Bytbum slatuebant, cui Enooian seu Sigea copulaorigiuem et congiilulionem. Ha3C ipsissima sunl banl. Hunc excipiebat Nus geu Mens, cum qua qua; de triplici mundo lam operose digputani Piato Veritatem; deinde Verbuui, cum quo Viiam; tum in TimcBo, ot Epimenide, ei posl eum discipuli Homo, cum quo Eccleaiam colligabani. Qi;orum si
9
^ Edil. Oxon. 4678.
<
53
DISSERTATIO I, AR '. I, DE VALENTENa

t
51
non ooknia, priraa galiem ac rudfora Hneamenta , . , \ . H U R C sappeditavil Cbaldaica, iGgyptiaca, et Pythagorica, Mercuriae, Jambllcho t*sie' vocat Dewn Emelli iea hie omnibug permisu Plalonica llieologia. (forte legonduro cum Eusebio HI>. iu Pivrp. evang^ Jamblfehug lib. De mys/., secl. ?m, cap. 2 scribil, cap. 2, Eneph) quem lanquam ihirem diig coelesligntiqaiggimam banc esse JSgyptiorum de rerom )>ug pneponit, aitque honc esse Mcniein aeipsam principiis docirinam : 1 Unum eese Deum, enti- inteHigentcm, el aKag inicllectioneg ad se converbg omnibug qaa? vere eant, universalibugque tentem : , prineipiig, imo ipso eliam primo Deo et rege prio- . Aliie norem : , minibng vocaiiim fuiage ab iEgypliis iradit idem , \ " Jambltcbug. t Opifex quippeMens, aji, Veritalis iu monade anilaiig sua? permanentem, anctor etpraegeg, ac Sapientiae, quaienug ad geneexemplarque illius, qui est gui Pater, a se genKue, rationem venit, ei laieniem occuliarum raiionum et Monopalor Deua; est enim majusquid ei priiis, vim producit io hicem, lingua iEgyptiaoa dicilur fong oronium et radix omniutn intelligibiHum pri- Amon : qoalenu vero perficit omnia summa r.um marum idearum, qtise gunt: veriiate et arie, vocaut eum Pbiha : quatenus * - vero bonorum artifex eat, dicilur Osiris; aliasque , , . denominaliones propter alias virlutes babeu , , \ , . Primum , \ , \ , \ Istud principlum vocal Mercuriug, Jamblicbo auciore , primura exemplar et Eicton ; in quo, inquit, esi primum intelligens et primum intelligibile, , , \ quodque solo gilenlio colitur : $ ' , , " , , \ , \ ' \ . [XXVI] Oe hoc eiiam oraculum . illod quod sub Zoroasirig nomine circumferior: 37. Hinc aperie colligitur Jamblicbum (eadem , - esl Plotint doclrina Enn. lib. cap. 5) duos pri \ . mos deos staiuere, iigdemque characieribus ab eo , \ , , designari, quibus Bythum et Nun dcsignabanl * , \ Valenliniani : adeo ul ex eodem fonie bauserint . Uabet ipta inUlli- omnes, ex iEgyptiaca gcilicet et Gluildaica tbeogentia paternam Mentem iudere omnibut fontibui logia cui operam navaverani Platonici, ii preseret principiis. Ett finit Profundi patenii, et fons inleltim qui e gcbola Alcxaudrina prodiernnt. Id v.ero ligibilium. Neque prodiit, ted mansit in palerno utroruroque principia et opiniones secum invicem Profundo, et in adylo pir divinum silentium. Ex conferenti roanifestuio fiel. AIDrmat Jamblicbus, ex qoibiig evidenler patet nec Byibi nomen, gupremi iGgypiiorum genteniia, primam Deum principiis ac primi Dei, iEonum omnium fonlis ac parenlis, omnibas ac rebus ipso eiiam primo Deo ac rego nec rem nomine signiGcatam amiqmssirnos pbilo* priorem esae, in Mouade unitalis suae pcrmanero, gopbog latuig.se. Byihum nempe seu Profunduin fbntem omnium esse et radicem omnium intelligiocabant, ob inflniias, quibus gaudet, perfeetiones, bilium primarum idearum, etc. Hnec eadem gunt quarum oinnium aUitudinem immensam nulla meng quae Byiho suo iribuunt Valentiniani. Dicunt enim, crcau expiorare vatet. Rem eamdem, sed aliis Irenaeo lesie , etse quemdam in inviiibilibui et verbig, pro more suo, exprimebani poeiae, fingenieg inenarrabilibus altUudinibui perfectum jEonem ex Oceano natos egse doos omnes. Oceani quippe , qui ante fnii, quem nulla ret capere pos$it, nomine, cujug altrludo prolondissima est, Byibum invitibilem, tempiternnm, et ingenitum, et in quiete ipgam geu Profundum pbilosopborum designabam. mulla [ui$*e infiniiit *a>culit. Quae apprime conve2 Ex hoc uno gponie effulsisse alt Jamblicbu niunt: arclius adhuc cobaarere deprehendes, si Dewn gibi gufflcieolem; qai proinde est gai Paler, conferag Epipbanis senleniiam, quam exponit Iro^ el priocipiom. Esi enim bic el principium, et naaiig cap. 41 : Ett quwdam, aiebal, ante omnet Deag.deoram, miitag ex uno, superessentialis, et Proarche, proanennoelos, et inenarrabilii, et innpeggeniiae principiom : nam ab eo natura est et minabilis, quam ego Monotetem voco. Cum hac etsentia; et propierea Noelarcha, seu inielligibilo Monotete est virlui, quam iptam voco Henotetetn. priocipium vocatur : Priniug ergo Jamblichi Deug, principiis omnibus et , \ , rebus, ipso eiiam primo rege prior esl. Primns WVXV 8 " " ) Valenitnianorum Deus, perfeciissimns JEon est, xal , , \ , rebus omuibus pracexsistens, Proarchc geu * * primum principium quod ante omnia cst, sempi% a M t
i T 9
,e
* Cap. 2.
" lren lib. i , c. 1.
53
DISSERTATIONES
PRJE
IM IN IRENiEl LIBROS.
K
terntte, togeniius, Propalor, fpso proinde N u , 3 3 . Ex primo Deo sponto emicuisse vult Jauibllquem Pattem el iniiium omnium dicebant, prior. chus Deum sibi sufficieniem, sul Patrem et [XXVII] Jamblicbi Deus fons omnium est, et radix omnium principium, Menlem seipsam inlelligeotem, ei inlelligibilium primarum idearum, primum fnteili- alias fntellectiones ad se converteatem, Menteoi gens, et primum inlelligibile, et, ul aiunl oracula secundam et Menlis mentem, ut vocani oracOla Cbaldaica, , , - Cbaldaica. Valeniinianorum Bylbo prodiit secuudus iEon, quem eliam vocabaot. Nus Va^ , Fon$ fontium, et omnium fontium matrix contineni omnia. Valenlinianorum lentinianorum , inilium omnium dU Deus, primtis fons et radix primae Menlis, , cilur, Vcrilaiis et Verbi, uno yerbo lolius intelligibilis , iii quo Pater proemhil omnia $eminaliier ul mundi, seu Pleromalis. Primus Deus, ex oraculis aiunt lib. i , cap. 8, n. 5. iEgypiiorum, CbaldaMH Cbaldaicis, est quoddam intelligibile, quod mentis rum, ei Plaionicoruin Nus principium est, Deua flore percipiendom esi; ad quod intelligendum vio- deorum, Noeiarcba seu inlelligibile principium, leuler eniiendum non sit, sed inliroi mentis acie, essenliaB principium, a quo omnis naiura estet eaqtiae omitia meiitur, pnster intelligibile illud. sentia, dux copleetium deorum, men&que opifex. , * , Napr), ut babenl oraeula Cbaldaica, , , \ . , . Cuncta namqu* Tovafj * , . Primuto Deum ex Yalenlinianis nulla res capere perfeeit Pater, ei Menii iradidit tecundcc. MentU potesl, incomprehensibilis est, proaneonoetos, enim mens est qua mundi ett ariifex ignei, id esi inenarrabilis, innominabiiis. Hic, ex Plalonicis, in intelligibilis. Sic a Bylbo prodiit Valentini Nus, ul singularitate unitalis suae manet, lamen Paler tpee sil et unigenhus. Sic a primo Deo . Ex Epipbane vero Monotes processit Plalonicorum Nus, ul sui Palersitel esl, cum qua esi vinus qua3 dicilur Henoies. Ex principium, et per se genitos, , -^ Marco, cujus sentenltam exponit lrenxns lib. i , . Cujus quidem rei rationem banc afferl Porcap. 45 n. 4, , cum pliyrius a S. Cyrillo cont. Julian. citalus ex lib. iv ingularitale onilas exsisliu Valeniimaiiis Bythus De //, phil.: * est, cum quo fuit el Ennoea, cum qua el per quam , , \ ^ Nun ei Veritalem, cxlerorum JEonuni principia et fontes, emisit. Cbaldaicis oraculis Profundunt est, ,
9 9
in quo e$L primum intelligens el primiim intelligibile, , , cuni qoo inlelligenlia est, flnis Profundi paierni et fons intelligibiljum, quo paternam mentem omriibus fontibug et prmcipaiibus indidit. Enooea Valenlinianis dicilur et Sige, seu ilentium. Eapropier, Irenaeo lesle, lib, iv, c. 35,
, Proccuit ante $(ccula prim* Deo prodiens qui eitper $egenitus iuique Pater. Nequeenim illo te movenlc ad hujm generalionem emi$ $io facta ett $ed hac per te prodeunte Deo. Q u
9 9 9
eiiam raiio ad Gnosticoa quadrat . Nam eodem fereroodosenteniiam suara exprimebat Epiphanet:
9 9
Sigen, : bujus inlelligentia tan- eroissa est, oon per moium generaiionis proprie quam in adylo claudilur per divinum silenlium; diclum.cujus terminuft fuerit quidpiam a Palre dislincium; sed mera ejus ei, uon ab eo primus Deus iEgypiiis, ex Damascio in libro De diversa ; ac proiude proprie loqueudo ingenita, principiii, necdum, quod sciam, lypis edilo, quaequePatrem nesciat. Ubi eliam observes yeliro, dicitur, tenebra ignolae, et ul canii Orquod quemadmodum Platonicis Mens secunda seu pheus: secundus Deus dicilur , Unitat m * , lp*um video nubibui enim circumlegilur. utio; sic et Epipbani secundus jon dicilur , Unilatexunitaie; Mar- Secundutn Valeniinianos eum Bytho fuil Ennoea, cosimililcr secunda iEonum conjugalio, qua? Nuu ipsique corijugaiur, nec ab eo prodiit, Secundum et Alelhiam compleclebalur, \ Chaldseog primi Dei intelligenlia ab ipso non proValeiilinianorum Nus timilit et atqualh ett ei qui cessiiy sed niansit in Profundo palerno et in adyio emitit, et tolut capit tnagnUudinem Palrii, iEgy* per divinum eilentium. Hactenus gutta gutla3 simiptiis Meng prima , fonna ct exemlior non est, quam Valentiuianorum placiu Platoplar esi ad quod efQcia esl mens 6ecanda,qua bu* uicorum, jEgypiiorum, Chaldseorumque dogmatijus imago esi, b ea recipicns rerum oiriuimu hn$. Sed ad reliqua pergaoius.
9
Henotet inquit, et Monotet cttm sint unum, emiserunt non emiitentei, principium omnium noeion, el n. 4 : Silentium maximam rem este apud tapienie$ dicebant : cportere enim eam, qum tit iunum, agenneton et eoreion, quam Archen sermo Monad* vacat. Cum hac Monade est virtus ejusdem tubtlanSigen, per id quod eU apud eo$ tiienlium defortnari. jEgypiiis et Chaldaeis colilur Deus per solam tifB ei, quam et eam voco Hen. Id est, Monas a Patre
9 9 9
Iren., lib. i , cap. 8, n. 3.
67
!*
Wcns.Cunctanamqueperfecii Pater, el Menti tradxdit illo/um mnndo intelligibili diximus) agnoeci ucundce. Vel.jil habet alind Chaldaicum effatum, b cipia, Byibutn, primuiri principlum el Patroin. -7 , primui Deu$ ar- Nun, Patremel inilium omnium; et Verbum, Patrm ehelyput ett teeundo. llem : omnium eorum qui post te fuluri e$$ent et initium - , - et formalionem universi Pleromati$. El biforteaunl . Sottts uberetn, < j w e m ex Paire decerptit, tres Plalonie et Amelii regcs, dequibus Produsia meniisflorenitortims e$l, noae videtieet paternam Tim. seu potius Triae illa loiies a Ptalonicis dontntem. Porpbyrius denique mox citatug, canlata. Sed el islud pralerea colligilur, oclo Ulo 6 , , Nut tolui rum JSonum conjngationes merilo ab Irenseo voalernta, quemadmodum tt Deu$ primu$. Valenlicari, primae quidem, primam et prxmogenitam niani Nun copulant curo Veriiale. Sic pariler et Pyihagoricam quaternationm, tt radicem omHxum; Mercurius. Mens, ait, Verilalis , perficil omnes vero, primogeniiam octonntionm, radictmei ouinia cora Veritaie, ' tubstaniiam owniutu, Qood emm Pytbagorici qua~ . Illi deni<|iie Verbum, Pairem omnium eorum lernario el octonario nuroero ascribebanl, iJ Vaqui po$t se futuri eiteni, et iniiium el formationem lentiniani sibi yindicanles octo primis jEouibua universi Pleroinaiis. a einissum asserebanl. E l ^ trtbuebant. Pylbagorici,qui ad nnmeros oronia rebic timiliier: , inquit, ferebanl, quaiernionem lanti faciebant, ui totiua tca\ .... \ nalure fonieiu eese censerenl: , \ , Fon natura qualernarius numern$ . Opifex quippe Men$ el Veri* ail Tbeinisliu*, ex senlenlia Pyibagoreorum, Phtji.
9
tatis pr<B$e$, ad generationem veniem, lalenlem oclib. i i i , et Proclus, In Theol, Plat. lib. iv, cap. 52 cuUetmm ratiottum, , vim in lucem producit.
9
Bed expreasius adbuc alio in loco quem referunl Suidas el Cedrenus : Hv , \ \ , , \ , \ \ \, \ * , , , . , \ , \ , '", \ . c , , \ , , . Erat lumen tnT
t t
, , [XXVIII] . Quomatn vero cautam inu conlinel omnis numeri, quaternitatem id Txmmut appellavit, qualuor primo operantes eautas comprehendentem; omnii enim for* tnarum procrealionit fons praex$liiit. Uiuc sacram
* P PjHgra* jusjurandum, quo per Pyibagoram qualeraarii auciorem dejerabant:
u d
Nal , - dsrrdov ' . tellectuale prius lumine intellectuali el temper men$ Per eum, qni ammm nosira> tradidii qualrnarkm m$*liiprincipium nihilqne aliudêral pmitr iptius fonlem perenms naturat radica habemetn. uidtatem : temper in ieipio manen$ temper propria Et binc etiam qiiaiemarinm, omueni namemiii m*nte luee, et spmtuomnia continet.Prvler eum non appellabaut. Suidas in : Deu$ non*ngelu$ nondaimon non aliqua alia ettentia. * Omnium enim Dominus e$t et Deu$ ei Paler, et omnia . , oa ip$o et in ipto . Verbum enm ipiiut prodient, , perfeclum, fecundum et opifex, aquam (ecundavit. Ubi iria saliem principia memoraiilur, Mens primt, . Pythagorei dutem omnem numerun^ appellaMeus secunda, Verburoque opifex ab bao procedena. banl quaiernarium, qui tane denario completur. D Qtiodautem Viiam cum Verbo conjugarent Valen- narius vero etl compoiiiio qualeirnam : ideoque qualioiaol a Joannis Evangelio sumpserant, ubi vila ternarium, omnem numernm vocabant. Nempe quod
% t 9 9 9 9 9 9
Verbo conneclilur: /n ipto vita eral, ut explicat D denarium complectalur, qui in eese numeram omipae Piolemaeos apud Irenaiura lib. i , cap. 8, n. 5. neoi comprebendit: quidqnid enim ultra denarium Nihll enim siraile apud Platonicos legisse me me- nuroeratur, denarii repeiiiio esl. Quaiernariut mini; nisi forle buc irahanlur plura qua de ^ vero, si conjungae unilaiem, binariuro, ei lernadisceptal Damaecius in libro . Idem de riura, quibue consial, mox denarium eflicit. Alqui aliera coojugatione tionainig et Ecclesiafc dixerim, ut Pyihagorel quaiernariuin Nalurae fonlem et raqsa daudilar ValentiniaDorum ogdoas, seu secun- dicero, ei omnem nunierura appellabant, sic Valendoa qoatornarius, quaroque Plolemaeus eroere se lioiani primum ^ E O D O D I quatemionem, primum el puuvit ex bis Joanoia Evangelii verbls, tl primigenuin, et omnium radicem dicebaol; eo tUm erat luxfcomwtnm,ut loco mox cit. refert Ire- quod a primo ilio quaiernario proflueret secundus, caUerorum omnium iEonam fone et principium. Ec nacoe. 59. Ex hacienus dictis aperte sequitar, ol a Pla- ut a quateraario denarium fluere volebani Pyihatooicis tria inlelligibilium pripcipia, Menlem pri- gorei, tic a eecundo quaternario ifionum deeada mam, Henlem secundam, ei Verbum: slc eiiam a emiui aseerebant ValeDliniani. l i i praelerea octona* Vakmiuiauii iria PlerOmaiii (quod idem O I M cnrn tionem tx dqabui lelradibna conflaiaoi, primogtni*
41
DISSERTATIONES
& LN IRENIEI UBROS.
II
50. Prtmos qui in Alcxandrina sehola famam obiinuisse memoralur, Potainon, Caesaris Augosii ct Tiberii lemporibus, Suida leste, florebat: ilcem universi et rerum auclorem et veritalit t7- * , \ ' . Hic, si eidem Suidas fldes, reluitratorem, et beatitudinit largitorem; ac proinde liqfiil finem boni eite, tecnndum virtutem vivere, et ei nli > Com* fjutqiie proprieiailbne, ac iis qnibas informandi eseent bominnm mores, alifs sublimius difseruit. Agnovit eniin Plato unum este Deum, summom opi*
ki
mentarioi in libro$ Platonii dt Republica* Si qui evtnire po$$e qui notitiam Dei habeat el imitationem, aliud scripserii, tempus edax rerum ve! ipsam nec e$$e aliam ob enutam beatum. Hae kaque cauta
fuitcur i$io$ etcterii praHulerinl Judaei atque Chri- mernoriam posterimi
invidit. Quamvis auiem
Poiamon potissimum sibi ducera elegisscl Plafcliani*; quia cum alii philoiophi ingenia sua ifutonem, cujus vesiigia premeret, non temere ta* diaque contriverint in rtquirendis rtrum causis, et ltien in magisiri êrba quxlibat jurandum sibi quinam modm eaet discendi atquc vh'ndi; ittiDeo duxit. lmo caato pede sic secuius esi, ul liber* tognito repererunt ubi e$set causa conzlUuim umveuiab illias senlenlia, melioribus perspeclis, discetalh et lux percipiendcB teritaiit, tt font bibendm felicitatii. In boc lamen caeieris gravius peccavil derel. Novura proinde, liberiusqtie quam bacleuus Plalo, quod licet nnum verum Deum agnosceret, fueral, Sn scholam Alexandrinam pbilosopbandl diis lamen plurimit esse tacra facienda putarel .genus iniroduxit : qno perpurgalis Plalonis opinioNam praeler eum siatuii deos alios inferiores, quos uibus, ablegalis iinprobabilibus, reseclisque nogis, el sacris coli jussii. Sicque variis geulium supersii- quibus luxuriantia discipuloruin ingenia magietrl tionibus, sacrificiis, sceleralis mysteriis, arlibusqiie doctrinam obliverant; qua3cunque veriora aulvero magicis, Platonicorum non minus quam caeterorura similiora videbanlur, nullo auci.orum discrimina habilo, ascivil subsliluhque. , Lalinia defoedata mansil pbilosnphia. 29. Ex veieri Plaionis Academia prodiere nova electivum, diclum est boc pbilosophandi genusjeeetmedia, quibns addunl nonnulli quarlam et quin. ctalores vero \. electm seu electoret; ui tam, quarum omnium discrimina omnibus nola opiimuin el laudalissimum, sic omnium cerie difilniliil *d scopum nostrum conferuiu. Sed demum cillimum, quodogmalum omnium pbilosopbieorum posl varias quas expcrta esl Academia vicisshudi- delcclD faclo, id duntaxal probabalur, quod ad ranes, qui Platoms dogmaiibus slriclius adhaere- tionis normam exactum, mdius quadrabal. Hane bani, spreio Academicorum nomine, quod Arcesilae iniere viam quotquol deinceps e scbola Alexandrisectaloribits reliclum, illud Platouicoram sibi ?in~ na nomeu sibi compararuitl, ul Ammonius, Neroni dicaruul, novumque eplendorem jam in unum coa~ et Yespasiano , non ille Origenis et Plolescenti, qux prius scissa eral, scbola* Platonis ad- liui, sed Plularchi prxcepior, cujns meminit Euna dideruni. Eflloruisse videnlnr novi illi Plaionici e pius in ProoBiriio. Sed majores in ea progressus feschola Alexandrina, qtiam Plolemsptis Philadelpbus cil novumque decus reslaurata? Platonis Acade insliiueral. Ui eniin lilterarum stu- mia3, admisiis aliorum philosopborum, Pyibagoraeodia promoverei, scbolamque suam toio orbe celebrem rum in priinis, placilis, addidil ceJebris Ammoniue redderei, toiam iEgypiiorum sapienliam bacienus , sacra Platonica? successionis cabicropbamis, iEgypiiacoque idiomali dumaxat pui dicius : ex cujus ore perpurgalam banc phiconcrediiam, curo sacris Judaeorum libris, ul Tulgo losopbiam hauserunt Herennius, Origenes el cfediiur, in Graecuin (quo plurimis innotescere ac tinus ; quos deinde Porpbyrius, Jamblichus, Hieroprodesfte possent) converli curaterat; biblioihecam cles, Syrianus el Proclus, ' vocalus non poeniienda librorumsupelleclile instruxeral; vi- , excepenuit, quibus Maximuiu Tyrium, ros lolius orbis dociiesiinos, Jtidacos, Graecos, Ro- Alcinoum, Damascium, Apuleium, Cbalcidium ei manos, etc, advocarat, aniplissimaa mcrcedis spo alios adjungere possumas. alleclos. Eo eonfluxere variarum gentium pbilosophi, 51. Si quid vcro splendoris nov buic Plalonicae doclrinae specimina daiuri. Sed primas facile te- scholse addilutn ex aliarura seciarum opinionibus, nucre Platotiici, jEgypiiis maxiina cum dogmali- quas proprias sibi fecit; longe major accessil ex bus eorum affiniiaie prac cieris conunendali; ul- sublimiori Ibeologia, quain ex Judasorum [XXlVj poie quae Plaiu tum ex frequeniibus quos babueral ac Cbrislianoruin lum libris, lum *crmonibus decum mys'agogis eorum congrtssibus, (um ex iis, prompsil. Gum eniin Judaei jam a primis scholaa quus audieral,Pyibagoricis, sedulo edidicerat. In di- illius exordiis frequenles apud Alexandriam agereni, vinissiquidem perlractaudis Pyibagoricam docendi librique sacri in Graecum sermonem conversi, geura(ioneni,eamdcm pene cum >Egyptiaca,sequebatur, liliuni manibus leri coepissenl, non poiuerunl ex ui inox ex Laeriio dixiinus. Hiucque faclum ut Ê- uirorumque verbis, sannis, dicieriie, el inviclis argyptiis ianto in prelio fuerit Plaionica pbilosopbia, gumeulis recenliores illi Plaionici non colligere qtialem docebanl novi illi Plalonici, indeque longc quam eorum polylbeismus, porienlosaque gentiliJalcque apud alias nationes propagata fueril. taiissacra et mysteria a saua ratione abborrerenl;
u
Aug., lib. VIII i)e cifil., cap. 5. " Ibid., cap. 8. * Ibid., lap. 10
:bid., cap. 12.
4*
50
et qoam econtrarlo ea qua? ex libris sacrie percipi- ctrina; idque eo faciliut, quo illuceteenle Efaiigetur dmnorum itolilia, sublimis tlt, augnsta, pura lii die, nova accessione diiata saperbius quam aiiralionique consenlanea. Feliceg, si micames inde lea sese extolit. Nam ex quo aposloli apostoliciquo radii obdactas aniino nebufeg dispulissenl, umbris- viri cum elhnica superstitione acerrimo cerlamino que discussis ad solem ipsum oculos convertia- dimicarunl, palanique de ea Iriumpbos egerunl; aent! Sedmaluere plerique anticipaiis opinionibus iainiinentem buic ruinaro ut averterenl pbilosopbi, obcaecali, divinae lucis igniculos mendaciorum - de nova doclrina? euae reformatione cogilare coDpft et lenebris obscurare : et curo iheotogiam snain runt. Pcrleclis itaque No?i Teslamemi scriplis, baex oraculis divinis meliri debuissent, bax potius bilisque cum doctissimis quibusque Cbrisiianorura ordine praeposiero ad Pyibagorae, Platouisque pla- ccngressibus, ex eorum dogmatibus ea collegerun^ eita revocare siuduerunt. Eapropter iis onmibus, quibus elbnicae religioui splendorem ei pretium quaecunqae ex sacrie libris, Jud&oramque dogma- addereni; luecque suis ariiflciose iniexentes, et tibus eubripere poiuerunl, Pyihagoricaui Plaloni- ue pateret furlum, synibolicarum formaruni Suvocamque speciem inducenles, novum docirinae cor- lucro, laore Platonico, legenles, novam bypotbepua coagmentarunl, a crassiori quidem genliliia- sim Cbrislianis objecerunt, qnae sioiulau sauctitatia fece secretum, sordibus lamen adboc non pau- ^ lis sublimitaiisqoe specie deciperet imperilos. Sutcis lulolenluui. Jam quidem Pialo unum supre- ceplum consilium nou parum proraovit magnus illo muiD mondi opiftcem, inforioresque dsemonea aguo- Ammouius, Origenie ei Plolini pncceplor, qui Chriveral; alde angelis, arcbangeiis, eorum ordtnibus gtianam religioneiu professus, inordinato Plaioniei officiis, de mysiica nescio qua Triade, aliisque cae pbilosophia?, cui operam acmper navaverat, eexcemis, de quibus subiiliori dieputalione disse- amore nibil non inolilus esl, ut ad hanc Scriplurarueront recentiores illi discipuli, ne ' eorum oracula revocaret. Malus quidem atiiicua nou gilaveral magfeter : adeo ul ha:c iis solis auclori- fuit; bioc enim Chrislianae religioni majoreui apud bus prodierinl: si lamen auctores dicendi, qui a genliles auctoritaiem conciliaturum seeperabal. Ec Judaeis accepia emenlilis coloribue iiifuscarmil. si quidem pbilosopbiam, uli par erai, ex ScriptuA l si quid a Judseieacceperint Platonici isiijd post- ris reforraare, eamque intra Evangclii limiies conmodum Judaeis cum fenore reddideiunt. ffam cum cludere studuisset, operae forsilan prelium feciasel; bi novam eam pbilosopbandi raiioneui doginalibua al conlrariam omnino ratiouem cum iuiissei, el aacrie, allegoriis et symbolis iniermislain, caeteris- ChristianaB religioni, et Chrisiianis ipsis exiiio fuil. que puriorera, nec adeo divinioris scientiae prin- C Nara e Chrisiiauis plarimi deinceps Imjus philosocipiis repagnanlero animadvenissent, in illius ad- pbia?, quae pras caeieria in preiio eral, ob aiBuilateui mirationem perlracli, in ejus sludium incumbere quam cum Scripluris babere videbaiur, studio ia eoeperuut; raii uou difficili negoiio purgandam a cambeiites; uec a:iendemes quidquid sublijiiut ordibus, quas intulerat etbnica supersiitio, ulilera prae se ierebat* loium ex earumdeui Scripiurarum fore ad explicanda,accuratiorique mcibodoperlra- penu depronipluiii fuisse, banc peue cum Scrip.urie clanda sacrae religiouis mysteria. Ilaque huc animum ipsis adaequare, ei ad ejus magis quam ad illarum appellenles, divinamque scienliam subiilius quani principia raiiocinationes snasexigere assueverunt: par eral eliquames, cuni Plalonicis , quod ioflnitorum propeiuodum errorum, quibut c puriasimos verilaiis rivulos in Pythagone ac conlaminaia fides fuii, fomitem mimstravit. EtbPlaloms lacunas derivare coeperunt: magno sano nici econtrario, ex hac sacrorum profanorumque cum religionis delrimeulo, quae lota deinceps ar- dogmalum roisiioue, qua? philosopbiam ornabat, guiiis, numeris, numerorumque copulationibus, totque porlento&ie erroribus purgabat, perQciend ijrmboliset allegoriis referta prodiil. Quanlura vero insolenliusque efferendae doclrinae sua3 occasionero in eo disciplinae getiere profecerinl Judxi, Helleni- opportane caplanles superbius adfersus Chriitias t praeserlim, ex Pbilonis seriplis videre est, qui D iios, quasi Platonis exuviia seipsos dilassent, insoqaod Plalonica dogmaia animo ahius inibibissel, lescere, Cbrisiianamque religioneui conieiiuiere cea alier Plalo a veleribus babilus fukse videlur; coBperuut. Evanoit ex eorum scriptis ea deoram cujus exemplum male aemulali posteri, argutias riulla vel sibi invicero, vel ulli superiori, subjoarguliis addiderunl, vanigqoe sublililaiibus argras ciioue colligaiorum multitado : pauciores apparueoientes paverunu Quamvis auiem adeo lotige pro- runl, omneaque uni supremae Diviniiati, auguetiori gressos fuisse Judaeos, qui in Palaeslina Pbilonis quam anlea sermone celebraue, gubjeclj. Angelia, aetale degebant, nulla demonslrent argumenta ; archaogelis , menlibus coelestibus , soxceiuisque 6 0 lamea Plaionica doclrina baad mediocriter ex- aliis, qaae a Cbrisiianis mutuaii fueranl, oroaia culloe suadeat tura frequens quod ipsis inlercede- detnceps proceesit eonuo ibeologia oaturalis. Do bac cum Uellenisiis, iEgyptiis et Tyriis cominer- corporis sensuumque fuga de cura animi, menlia* eiuai, lum Flavii Josepbi libri, virum in pbiloso- que culiu et elevaiioue in Oeum, de viriuiibue pborum leeiione non parum Tersatum oslendentes. corendis, debellandisque viiiis magnifice scrtpeerunl; inieutalunique nibil reliqueruut, quo fuca52. Qnaa Judseomoi animis primuni, eadeiu et lam doctrinae purilatein ETangclii sanclilati oppor Cbriatianoruui poslca fucam fccit Plaionica do-
51
DISSERTATIONES P R A W i E 1N IREKAI LIBROS.
G2
nerent. Duo lamen fuerunt, quibas, qnidquid age- ejng. Triplicem namque mundum glatuunl iHi, alierent, van excusaiionis velum sic obdoci non porum qaem invigibilem el idealem vocanl, quia tuii, quin lurpis infamise labes eorum religioui gem- rerum omnium ideae coolinet; nibil quippe in pcr agpergerelur: magia videlicei, et abomfnanda mando inferiorl corporali oriri pulant, quod [XXV] sacrorum mysieria, Eleusioia preseriim, el LII ideali invislbili mundo exbibeatur. AUerum, juem medium dicunt, qui animam geu gpirilaro Raccbanalia, ot alia eileam. Ex Plolino siqnidem, Porpbyrio, Jamblicbo, Eunapio, aliisque videag, universi, mundi corporalia et vigibilig caugam philosopbos, perinde alque mygtagogog, magicag complectatur; lertiura denique, mundum bunc i n artes exercuisse, nefandisque daemonuin etocatio- feriorom, corporeum et agpectabilem. De hig ita nibaa stadaisse. Eorum quidem infamiam specioso Marsilius Ficinus io Plalonig Conviv. cap. 5 : Tre$ nomine et coramercii sacri cum diia le- apud eot (Platonicos) mundi tunt...: Primum ottu gere nixi suot; sed cerie abeiergere non poioe- nium ett Deu$ univertorum auctor, quod ip$um ront. Ad icelesta mygteria qood aitinet,de iia apnd bonum dicitwt. Bie menlem primo creat angelicam deinde mundi hnju$ animam, ut Plato vult; poitrem cilatos philosopbos na verbum quidera probe contnundi corput. Summum illum Deutn, non mundu scios gcilicel ieia nulla ratione excusari pos&e. 55. llaec omnia mox dicendig pramittere necegge dicimut, quia mundu* ornam$ntum tignifieat ex fuil, ut inde paleret quibug fontibug manarint muUit compo$itum Ule veto penitut simplex e$ pleraque Gnoslicorum dogmala. Sive hi Juda?i nati debet : ted mundorum omnium pnncipium alque eggent, sive pagani, gWe Chrigtianam religionem ab finem iptum auerimiu. Ment angeliea ptimm muniucunabulig profeggi fuiggeot; novorum Plajoni- dus e$t Deo faclus, tecundui univerti corporit coruro doctrina, eo facilius imbui potaerunt, qoo onima, terlius tola heec, quam cernmut, machina jani apud Judaeos Hellenistas, imo et Palaestinos, et Triplicem hunc mundom, mulaiig dunlaxal nomiin iEgypto ac Qrienie longe lateque propagata nibus, novisque acceseionibus locuplelaiura p n ^ fuerat; ex quo praeseriim boc philogophandi gotiua poguii Valenliong. Primum mundum vocavit Pleiii celebrem lolo orbe scholam Alexandrinam ab roma, quia lotam Divinilaiig plenjtudinem, reruiuAmcnonio inlroductun. fuerat, ad quod deinceps que omnium inferiorum exeroplaria, ideas et gtadia gua contulerunl Origeneg, Ploiinug, Porphy- iinaglnea conlinet; ibique Diviniialis gedem con-t rius, aliique (um Cbrietiaiii, lum eibnici. Cmn xero giituil. Cominunis senlenlia est, desumptam fuisae Valenlinug, Epjphanio leste, Alexandria Graecorora voceiu ex dicio Pauli GoJ. u, 9, ubi in Gbrislo artibug inslitutae fuerit, haud dubium quin ibi ^ dicitur xar iota Divipbilogophia Platonica aniraum excoluerit; cum \d niutit plenitudo inhabiiare corporaliter. An inde coucaptig verbig aagerai TeriuUianug gupra lati- muluaii fuerint Platonici, non dicam; ged cer dalus. Ex ea praecipua quaeque Valentinian* tissime agseruerim eadem voce, atqueendem sensu, banregeog capiia profluxisse, ex enucleata eoruin- alque Valentinianos, usos fuisse, adeo ut valde dem exposilione demonstrare haud adeo difficile probabile sit hos ab illis accepisse. Id persplcuutu esl ex igtig Jamblicbi verbis, sect. i , De tnyt(. fuerit. 54 Ac prima quidem ul a Gnoaticoniiii nomhie cap. 8 : (\) , incipiamus, quod. arrogabanl gibi Simonis, Menan- 6 , \ dri e l c , Valentini ac Piolemaei aaseclae, a . \ geu gcientia rerum gupernarum qua praB caeierig , gloîabantur, deductum csse, norunt omnes. Eam- , demgermonibug ambitiose jactantes Plalooici nibil } frequenlius babebani in ore quaro perfectissimam . Dii in hoc maxime praceltunl, quod nullo contineantur, ip$i autetn omnia in %e contine , verara sapientiam, imimam animae unio nera cum Deo, mentig elevalionem in Deum, cogni- D Terrena autem, quce in deorum PLEROMASi habent tuam e$$entiam, quam primum ad divina par tionem atque acientiam veri Enlis, coelestium rerum contemplationera. Haec apud Plalonein, Plo- cipanda apia tunl illieo deo$ in tua tnbilanlia prim ex$i$tentet habent, quam propriam naturam $or tinmn, PorpbyriuiD. jaiobltchuro, aliosque pa&gim occurrunt. tiantur. Eamdem vocem pariter usurpat Damascius 55. Toiam Valentini hypoihesim ad iria capita non semel mocari jam diximug : 1 ad Pleroma, quod res 36. Tripartiutm erai Valentinianorum Pacroma, difinagcompleciitur; 2 ad ea quai exlra Pleroma in iEonum letradaa duas, seu ogdoada, in decada. couiigerunt, quibus res inier coelesles et muadanag ei dodecada. Supreraum omnium ac primo loco mediae contineniur; 5 ad mundi bujus aspectabilis Byibuni staiuebant, cui Enuoian seu Sigen copulaoriginem et conglituUonem. Ha3C ipsissima eunt banl. Hunc excipiebat Nus geu Mens, cum qua quaj de triplici mundo tam operose disputanl Plalo Verttaiero; deinde Verbum, cun quo Yiiam; luiu in Timao, ot Epimenide, ei pogt eum discipuli Homo, cum quo Ecclesiam colligabani. Qôrum si
x
>
Edil. Oxon. 4678.
53
DISSERTATIO I, AR '. I, DE VALENTING.

b
51
n<m omaia. prima saltem ac rudlora lineamenta , , | \ . H U R C suppediUvit Cbaldaica, itigyptiaca, ei Pythagortca, Mercurio*, Jamblfcho i*$te' vocat l>eum Emelli eett ble omnibus permista Plalonica tbeologia. (forle legendura cum Eusebio Hl>. in Pr<rp. evang., Jamblfebus lib. De myi/., sect. vm, cap. 2, scribii, cap. 2, Eneph), quem lanquam <hicem diis coelesliantiqoissimam banc esae JSgyptioram de rerom bus praeponit, aitque bunc esse Mcniein seipsam principiia doclrinam : 1 Unum eese Denm, enli- inteHigenlcm, ei aKas inicHecliones ad se converbu* omnibus quae vere eunt, univerealtbueque tentem : , priDcipiis, imo ipso etiam primo Deo et rege prio- \ . Aliis norem : , > minibns vocalum fuisse ab AEgypliis iradit idem , \ \ JambUcbus. Opifex quippeMens, a i i , Veriialis iu monade unitalis su permanenlem, auclor etpraeaee, ac Sapieniioe, quaienus ad geneexemplarque illius, qoi est soi Paler, a se genHue, raiionem vonil, ei latenlem occultarum rationum ei Honopaior Deus; est enrm majnsqwid ei prius, vim producil io hicem, lingua iEgyptiaoa dicilur fons omnium et radix omniuin inielligibiHum pri- Amon : qoatenu vero perficit omnia summa r.uin niaruro idearum, quae sunt: verilatc et arte, vocant eum Pblha : qualcnus - - vero bonornm artifex esl, dicilur Osiris; aliasque , , . denominaliones propier alias virlutes babel. , \ , >. , .Primum , \ , \ , \ istud principlum vocal Mercurius, JambJicho au- Glore , primum exemplar et Eicton ; in quo, inquil, est primum intelligene et priimim inlelliglbile, , , \ quodque solo silenlio colilur : ' , , , , \ , \ ' \ . [XXVI] Oe boc eliam oraculum 5. illud quod sub Zoroaslris nomine circumfenor: 37. Hinc aperie colligitur Jamblichum (eadem , - esl Plotini doctrina Enn. lib. T , cap. 5) duos pri \ . mos deos siaiuere, iisdeinque cbaracteribus ab eo , \ , , designari, quibas Bylhum et Nun dcsignabanl ' , \ Valeniiniani: adeo ul ex eodem fonle bauserint . Habet ipta intelli- omnes, ex iEgyptiaca scilicet ei Clialdalca i)icot M t
gentia paternam Mentem indere omnibus fotitibui logia, cui oporam navaveranl Plalonici, ii praBseret principiis. Ett fini$ Profundi patenii, el font intellim qui e schola Alexandrina prodieranl. Id vcro ligibilium. Neqtu prodiil, $ed mantit in palerno uirorumque principia et opiniones secum invicem Profundo, et in adyio pit divinum silentium. Ex conferenti foanifestuio fiel. AiDrmat Jamblicbus, ex
quibne evidenter palei nec Byibi nomen, supremi ac primi Dei, iEonum omnium fontis ac parentis, nec rem nomine signiflcaiam aniiquUsimus philoaopbos laiuisse. Byiburo nempe seu Profunduin vocabant, ob inflnitas, quibus gaudel, perfeciiones, quarum omnium allitudinem tmmensam nulla mens croau explorare vatet. Rem eamdem, sed aliis verbis, pro more suo, exprimebani poetae, fingenles ox Oceano natos esse doos omnes. Oceaui quippe nomine, cujus althudo profundissima est, Byibum ipsom seu Profundum philosopbomm designabant. Ex boc uno sponle effulsisse ait Jainblicbu Devrn sibi snfficieoleni; qui proinde est soi Pater, et principiom. Esi enim bic et principium, et Deos.deorum, uniiae ex uno, superessentialis, et essentia principium : nam ab eo naiura est et easeniia; et propierea Noeiarcha, seu inielligibilc principium vocaiur : , \ , (sic lego, non ) \ , , \ *flrt ' ^ Cap. 4. " lrcn,, lib. i , c. 4.
ilvgypiioriim gentenlia, pnmnm Deum principiis omnibas ac rebus, ipso eiiam primo Deo ac rego priorem esae, in Monade unitalis suae pcrmanerc, ibntem omnium esse et radicem omnium inleltigibilium primarum idearum, etc. Hnec eadem sunt qu33 Bylho suo tribuunt Valenliniani. Dicunt enim,
Irenaeo ieste , e$$e quemdam in int)i$ibilibu$ et inenarrabilibui altiludimbus perfectum JEontm , qui ante fnit, quem nulla res capere po$$it invisibilem, sempiternum, et ingenitum, et in quiete mulla (uiste tnfinitit $aculi$. Quae apprime conve% i T
nianl: arctius adhuc cobaerere deprebendea, sl conferas Epiphanis sententiam, quam expouit lrenaBiis cap. Proarche, minabili$ Monotete
9
ii : Ett qua dam aiebal, ante omnes proanennoetos, et inenarrabi(is, el innpquam ego Monetetem voco. Cum hac eti wr/t/i, quatn el iptam voco Henotetem.
%
Priniug ergo Jamblichi Deu$, principiis omnibus et rebus, ipso eiiam primo rege prior esl. Primtis Valeniinlanorum Deus, perfecissimu9 iEon est, , rcbus omnibus praccxsistens, Proarcbc seu primum principium quod ante omnia cst, sempi-
53
DISSERTATIONES PRiETIJS IN I K E N J E I LlBROS.
ternus, ingenitus, Propaior, ipso proinde Nu , 58. Ex primo Deo gponle emicuisse vuh Jauibliquem Pattem et initium omnium dicebant, prior. chus Deuin sibi sufficieniem, sui Patrem et [IXVII] Jamblichi Deus fong omnium est, et radit omniuno principium, Mentem seipsam inlelligentem, ei iiilelligibilium primamm idearum, primum intelli- alias fntellectiones ad se converteatem, Mentot gens, et primum intelligibile, et, ui aiunl oracula secundam ct Mentis meutem, ut vocant oracula Clialdaica, , , - Cbaldatca. Valeniinianorum Bytho prodiit aecuu , Fon$ fonlium, et omnium fon- dus iEon, quem eliam vocabaol. Nus Va* tium, matrix continem omnia. Valenlinianorum lenliniaiiorum , initium omnium dU l>eus, primug fong et radix primae Mentis, , cilur, * Vcritaiis et Verbi, uno verbo toliug intelligibilis , in quo Pater prcemnit omnia ieminaliier, ui mundi, seu Pleromaiig. Primus Deus, ex oraculig aiunl lib. i , cap. 8, n. 5. iSgypliorum, CbaldaMH Cbaldaicis, est quoddam intelligibile, quod mentie rum, et Plaionicoruin Nug principiura est, Deut flofe percipiendum esi; ad quod inielligendum vio- deorum, Noeiarcba seu intelligibile priitcipium, leuier eniiendum non git, sed inlima mentig acie, eggentia? principtum, a quo omnig naiura estet eaquae omuia meiilur, prater inlelligibile illud. gentia, dux coeleetium deorum, men&que opifex. * , *> , Nani 1 babenl oracula Chaldaica, , , \ . , . Cuncta namqu* || \, , . Primuto Deum ex Valentinianis nulla ree capere perfecit Pqter, tt Uenli iradidit secundce. Meniu poiesl, incomprehensibilis esl, proanennoetos, enim tnens est, qu<e mundi itl artifex ignei, id es Inenarrabilig, innomioabilts. Hic, ex Plalonids, in intelligibilis. Sic a Byihoprodiit Valentini Nus, ul gingularitate uniiatis suae manet, lamen Paler ipse ail et unigenitus. Sic a priino Deo . Ex Epiphane vero Monotes procesait Plalonicorum Nug, ui sui Pater sit el est, cura qua esi virtus qu dicilur Henoles. Ex principium, el per ge genilog, , *Marco, cujua sentenliam exponit Irenaeug lib. i , . Cujug quidem rei ralionem banc affert Porcap. i 5 n . I, , cum pbyriug a S. Cyrillo eonU Julian. citaius ex lib. tv ingulariiale onius exgistii, Valentiniaiiis Byihus De hiil. phil.: ' esi, cum quo fuit el Ennoea, cum qua et per quam , , \ . Nun el Veriialem, caelerorum ASonum principia et fontes, emtgil. Cbaldaicis oraculig Profunduiri esi, , in quo e$l primum intelligens et primum intelli- , Proceait ante tcccula prim* gibile, , Deo prodien$,qui e$l per u genilui, iuique Pater. Ne, cuiu quo inlelligenlia egl, flnis queenim illo it movenle ad hujut generationem emi Profundi paierni et fong intelligibilium, quo paler- $io facta et $ed hac per u prodeunte Deo. Qua> nam menlem omriibus fontibus et prmcipaiibus in- eiiatn raiio ad Gnoslicos q u a d r a l N a m eodem didit. Enncea Valentinianie dicitur ei Sige, aeu iereroodosenieniiam guam exprimebal Epipbaneg : ileniium. Eapropier, Irenaeo lesle, lib. iv, c. 55, Henoie$ inquit, et Monotet cum $int unum emiter
f 9 t 9
runt, non emittenUi, principium omnium noeton, el n. 4 : Sileritium maximam rem eae apud $apienle$ dicebant : cportere enim eam qum $it tunum, agenneton, et aoraton, quam Archen termo Monada vacat. Cum hac Monade e$t virlui ejutdem subitanSigen, per id quod eU apud eo, titeniium defornmn. jEgypliis et Chaldaeis colilur Deus per solam titt ei, quam et eam voco Hen. Id esl, Monag a Palre
y
Sigen, : bujus inlelligentia tan- emissa est, oon per moium generaiionis proprie quam in adylo claudilur per divinum silenlium; dictum,cujus terminuft fueril quidpiam a Palre digprimus Deos jEgypliis, ex Damascio in Hbro De linctum; sed mera ejus esi, non ab eo principiii, necdum, quod sciam, lypig edilo, D diverga ; ac proindo proprie ioqtiendo ingenita, dicitur, lenebrs igaoiae, et ul canil Or- quaBquePairem nesciai. Ubi eliam observes velim, quod quemadmodum Platooicis Mens gecunda seu pheug: " , xepl < gecundag Deug dicilur . Vnitat e Jpmm video, nubibut enim circumlegilur. mo; sic et Epipbani secundus iEon dcilur Secundutn Vateniinianog cum Byilio fuil Ennoea, , (Jnilat ex unilaie; Mar- ipsique conjugaiur, nec ab eo prodiit. Secundum co simililcr gecunda iEonum conjugalio, quae Nuii Cbaldaeog primi Dei inlelligenlia ab ipso non pro- ei Alelhiam compleciebalur, \ cessii, eed mansil in Profundo paierno et in adyio Valenlinianorum Nua $imUi$ et *quali$ e$t ei qui per divinum silentium. Ilacienus guua gullaa simi- emisii, tolus capit magnUudinem Palris. iEgy* lior non est, quam Valenlinianorum placila Plato- ptlig Mens prima , forma ct cxernnicorum, JEgypiiorum, Chaldseorumque dogmaii- piar esi ad quod efficia est mens secunda, quas bujug huago esi, b ea recipicns rerum oir.niuai bus. Sed ad reliqua pergamus.
M
Iren., lib. i,cap. 8, n. 5.
87

t
Ideaft. Cuneta namqueperfecit Pater, ctMenlitr&didit & illorum mtindo iQtelligibili diximus) agnoael ucundct.\e\ ut habel aliud Chaldaicum effatum, cipia, tiylbom, primum principium et Patroin, ! , primut Deu$ ar- Nun, Patrem ei iniiium omnium; el Yerbiim, Patrm chetypus est tecundo. hem : -omnium eorum qui post $e fuluri et*ent et inUium - , - et formaiionem universi Pleromatis. El bifortesunl . Sottti uberetn, quem ex Paire decerp$it, tres Platonis et Amelii regcs, dequibua Procluiia meniisfloreaiiortitut ett, noue videlicet paternam Ttro., seu poiius Trias illa loiiea a Plaionicia domtnitm. Porpbyrius deniqae mox cilatug, cantala. Sed el islud praelerea colligitur, oclo Ulo , , Nu$ tolui rum JSonum conjugationes merito ab Ireiim voetternus, quemadmpdum tt Deu$ primut. Valenlicari, pmnas quidem, primam tt primcgettitam niani Nun copulant curo Verilate. Sic pariler et Pylhagorkam quaternationem, el radicem omuium; Merctirius. Mens, ait, Yeritatis , perficit omnes vero, primogenham octonntionetn, radictmel omnia com Yeritaie, ' iubaaniiam omnium. Qqod enim Pyibagorici qua. Illi deni<|iie Yerbum, Patrem omnium eornm lernario et oclonario nuraero ascribebanl, id Yaqui pott ie futuri etscnt, et iniiiam ti formationem lenliniani sibi vindicanles oclo primis jEouibua universi Pleromaiis. a einissum asserebani. Et ^ iribuebanl. Pylbagoricl,qui ad nomeros omnia robic similiter: , inquit, ferebanl, quaiernionem lauti faciebant, ul loliua \ .... \ natura fontem esse censerenl: , \ , Fonn naturm quaternariui numeru$ . Opifex quippe Mem et Yeri- ali Tbeinisiiuv, ex senienlia Pytbagoreorum, Phtji.
9 9
in, et Proclus, in Theol, Plat. lib. iv, cap. 5 2 : tatii prcesei, ad generationem venietn, latenlcmlib. oi~ cullarum ratiopum, , vim in lucem producit.
9
Acii asrrdov ' . tillectuale priut lumine intellecluali ei temper mens Per etim, qui nmmm noura tradidU quaiernarium nunlii principium, nihilqne aliud*erat prwier ipsius tontem perenms naturat radicet habenum. urulalem : semper in teipio manent, temper propria Et binc eliam quaiernarinm, omneni iianiemm m*nte luce, et tpiritu omnia continet.Prater eum non appeUabant. Suidas in ' Oi D*u$ non*ngelu$ nonda!mon non aliqua alia essentia. * Omnium enhn Dominus ei/, ttDeu$ ei Pater et omnla . , *ft ipto et in ipto tunt. Verbum tnm iptiut prodient , ptrfectum, fecundum et opifex, aquam fecundavit. Ubi iriaealtem principiamemorantur, Mens prima . Pythagorei autem omnem numeruni appellaMeds secunda, Verbumque opifexab hac procedeua. banl qualernarium, qui tane denario comptclur. 0#Quod aulem Viiara cura Yerbo conjugarent Valen- naritti vero est compotitio qualeinarii: ideoque qua~ Uoiani, a Joannle Evangelio sumpserant, ubi vita ternarium, omnem numernm vocabant. Nempe quod
% t 9 9 f 9 9 9 9 9
8ed expressius adhuc alio in loeo quem referuni Suidas el Cedrenus: Hv , \ \ , \ , \ , \ \ \, \ * , , , . , , \ , w l ' , \ . c , , , \ , . Erat lumen inr
, , [XXVIII] , . Quomam vero causam inu conlinel omnisnumeri, quatemilatem id Timaut appellavit, quatuor pHmo operanles causas comprehendentem; omnii enim fot* marum procreationii (ont prmexHitU. Hiuc sacrum
a
P Pj*hagoreoi jusjurandum, quo per Pyibagoram quateraarii auciorem dejerabant:
u d
Yerbo connectilur: In ip$o vita erat, ut explical ipse Ptolemxus apad Irenaeum lib. i , cap. 8, n. 5. Nibil enim simile apud Plalonicos legiese me mem i n i ; ni&i forte buc irahantur plura quaa de ^ cHsêplai Damascius libro . Idem de alura coojugaiione Uomiuis et Eccleeiae dixerim, qoa claudilar Yalentinianorum ogdoas, seu secundas qaaternarius, quanique PlolemaBus eraere se posse patavlt ex bis Joannis Evangelii verbis, et tkmeratlux hutninum, ut loco mox cit. refert Ireiueag. 39. Ex hactenos dictis aperte aeqoitar, at a Plalonlcia tria inlelligibilium priqcipia, Mentem primam, Mentem secundam, et Yerbum: sic eiiam a VaJemiuianii iria PterOmadi (quod idem eiM eam
^ denarium compleclalur, qui in seae niioieram omnem comprebendit: quidquid enioi ultra denarium nuroeratur, denarii repeiiiio esi. Quaternariua vero, si conjongas unliate), biDarium, et lernariura, quibus coosial, mox denarium eflkit. Alqui ut Pyibagorei quaiernarium Nalurae foniem et radicem, et omnem nunierum appellabant, elc Valeulioiani prioium Êonam quaiemionem, primum ei primigenain, et omnium radicem dicebani; eo quod a primo illo quaiernario proflueret secundue, caslerorum omnium iEonum fons et principium. Et ut a quaieruario denarium fluere volebani Pyihagorei, sic a aecondo quaternario iEonum deeada eraiui asaerebanl ValeDiiniam. iii praeierea octona* lionm tx duabus telradlbos conQaiaai, primogniv
89
DISSERTATtONES PR AYIA IN IRENiEl LIBROS.
Iffin oelonafioinm, radieem et $ubtt*nHam omnlum 5 #t 7 exprimerenlur, Htpole qm primnm. lernancupabanu Quod mire consentit cvm eo Pyth*- tium, quinlum 6t seplimum locum in ogdoade legoreoruro effalo. . Cujas quidem banc nerent; ab bie, utpote perfeoliortbus ei prastannolionem affert Tarrbaus in Proverbiis : tioribus, nomen eoniebalur ogdoas; pranermilte4. , banlur vero Sigo, Aleibia, Zoe el Ecdeeia, quod , , , , , , numeris 2, 4, 6 el 8, imperfeclioribus el tgnobi, , . Omnia ocio. Evander ira- lioribus reeponderent; aliera siquidem iti eecundo, altera in quario, allera fin eexto, aliera in ociavo M deo$ remm omninm poiente* oeto esse, Ignem, Aqusm, Terram, Ca/wm, Lunam, Solem, Miihmm, ordine consliluebalur. Lncero eiiam accipiunl qoe Noctem. Qaemadmoduui ergo Pyibagoreis omnia roox svbjungit Irenaeua : E$$e enim unumquemque oclo, quia primi dii, rerum omniom poientes, ocio maiculo-feminam. Cum enim syiygia quxlibel ex unt; ila Valenlinianie octanatio primogenka eet, iinpari alque pari numero, mareeifemiua coalescai; radlx et tubuamlia oinnium, quia ex primia octojJEon proinde syzygiae caput, impari numero expresJuonibas csiarorum parentibus constat. sus, aheri Mon\ qui pari numero respondel, copu40. Si vero negolium facessal, quod octonatio lalus, masculo-femma dicendus. Nec etiani a veroquaiuor nominibm duntaxat apud eot nuncuparetur, ^ simili abhorret, loluin illud jEonum maeculornm, Bythu$ et 2 V M , et Logat et Anthropot, pratermis-el iEonum feorfoaruin, vel jEonum maseulorumais Sige, Aletbia, Zoe et Ecclesia, nodum facile feniinariim mysterium e Plalonicorura lacunis doaojves ex Pyihagoricorom principiis. Numerus promplum fuisse. Nihil frequeoiius apud Prochim et omnis par, aut impar : Lunc perfeclum esse, illum alios oceurrit, quani deoe quosdam mares, quosdam vero imperfecium slaluebant. Plutarcbus lib. De fentinas, vel quosdam masculo-feminas esse. Ubi pcr poeti : *0 , feminas nibil aliud inielligunt, qoam deorum po , teniias ti facultales, iis iniime adhaerenies, pcr , , \ * quas effeclus sibi proprios operantur 64 in lucem , . edunl. 41. Deinde Pyibagorei namerum iroparem, Pythagorat enim, qmi numerot maximam habere vim fauslum ei prosperum; parem vero, siniextttimabal, omnia,que ad eos referebat, paremdexirum, quidem, indigentem tt imperfectum; imparem veto airum ple- et infaustum habebant. Jamblichus, De vita num ac perfectwn oitendit. Eapropter imparem nu-PytkagorcBy lib. l , cap. 28 : ! merum praesianliorem esse censebanU Julianus in I * Epist. ad Serapionom : \ , , , \ , , . Equidem tum ne$cius ve-, . Tempia ingredi per
9 % t
loca dexlra prcecipiebal, tgredi vero pet sini$lra, Urtty eoidemque sapiente*, imparem numerum pari praposuitte.Ei Plinius, lib. xxvin, cap. i i : Jmpara quippe dextrum numeri, qui impar dicilur, initiuni es$e; numeros ad omnia vebementioret credimu$. Quia ! siniitrum autem parit symbolum [XXIX]. delicei, explicat anonymue, in Plolemai Tetra- Censorinus, De die natali, cap. 20 : Impar numebiblon lib, i , numerua par seclioni aique passioni rut plenut, et magi$ famlut habebatur. Lulalius, ad obnoxius; impar vero ulriueque oxpers, et efficax, Stalii Theb. : Omnn impar numeru$ protpera *tet ad unilalem, omnium aimplicissimam, propiiis gnifical, ei vivis ascribitur. Feslus denique : Impaaccedit. ideo, eodem anonymo tesle, Pylbagorei rtm numerum mliqui hominibus prosperiorem esie
%
liumerum iraparcm masculum, parem femineam dicebant. , * , ^.
crediderunt. Quibus facile explicalar ea quam lib. i , cap. {{, n. 2, Irenaeus referl Secundi, Va Macrobiue, ui Somnio Scipionit, lib. , cap. 6 : lenlini discipuli, senientia : Quatemalionem ene
Esse imparem marem, parem feminam, superius D dextram, el qualernaUonm tintitrum, et lumen
expresiimu$. Numerus proinde, qui ex pari, atque lenebrat. Guro auiin, Plutarcbo leste, in lib. D* impari coufiaius eai. id esi ex mare alque femina, ammce procreaiione, cujus verba mox recilabimus, ^, ma$culo-[emina vocabalur. AnonymusPyihagoricis duplex essei quaiernarius, alter ex priinis qualuor irnparibua, alier ex pritois qualuor in Tfuologumenit arithmelicis, ubi de nuniero separibus coippositua, illeque dexier ei faustus, hic nario : , , ,, \ , \ , eioisler et infauslue existiroarelur; uoh miruni si \ ^ . ei impan pri^ êcundoa eorum vesiigia relegens, Gnosiicorum io duos quaiernarioe secaret, dexlrom tnie, mare et femiua, poleniia ei tnultiplicatione ocionariuoa naacMicet el sinislrum. Pexter is erat qui ex priniis icitur : unde et matculo-femina dicitur,fexquibus omnibm lucem accipiunt, quae modo ex lrenaao refe- quaiuor imparibua iEonibus conflatus eral, primo videlieei, leruo, quinto el septimo.; sinister qui e i rebamus, primogeniiam oetonalionem quaiuor nomtprimis quatuor paribus, seeundo, quaito. sexlo el uibui apud Valentinianoi nuncupatatn fuisse, Byihon 61 Nun, el Logon el Anlbropon. Nempe cum Byihu&, ociavo. Primug lumen crat, qvia numeri imparea Nua Logoe ei Anihropoa, imparibus uumeris 1, 3, faujti 61 mares; socaodug tenebr, quia nutueri
DlSSERTATlO I, ART I, D VALENTINO

w
parea mlauglf ei feimae, haeque a nraribug, a qui- recondiii gunt omnes thetauti $apietHiat et scknti* bvs pendent. lumen accipiunt Dei , hinc Bylbios geo Profundtu, el Ifixis seu 42. Detrique ea vis est Pylbagorici quaternarii, Mutura: Profundos qnidem ob perfectionum iufiBl nameram gex ei trigiala conlineat; nempe qua- nitam profunditaiem; Mistura vero ob earumdem loor primoa pareg numerog, binarium, qualerna- ordinausaknam seriem. Da Chrisio ea pgalmi ci rium, genartum, octonariura el quaiuor priroos verba intelligil Aposlobis : Ipti (cceli) peribunt; tu impares, uniiatem, lernariam, quinariom et sepie- fiutem permantbi*, et omnti trt vtitimentum vtter*narium; qui coHeciieom immerom exbtoent; idto- icent; tu aulem idem ipu e#, et anni tui jto* defique Mundug appelkttur. Plutarchas, Dt hidt et eient * ; ul omittam. alia qnamplurima, qoa ChrUtf Otiride : , \ imroutabililatem nulli obnoxtam getiio, ejtigque pcr, , , feciioiies nnnquam caducag demonsiranL Inde , Ageratos, tenii expert, cui copulalur Enoeis, unio, , , - ob perfeclionara nunquamdefectnrarum, mimiendarum aut diagipandaram arciiggknum nexura. Sa$3 . Qui vero quaternariu* vocapientia in Scriptarig fuigee dicilur in initio viabalur, * $ex ei triginta conslant, maximum erat jurame*lum ul urmone omnium irUum est, el ap-rum Domini, anlequam quidquam facerel a principio, ab aelerno ordinala, ei ex anliquis antequam pellabatur Mundut : e primit quatuor paribm, ac terra fieret, apte abyssos concepia, etc, Deo fuisse primit quatuor imparibm contlilutus. El in lib. Be
1 1
%
, \ , , , \ .
animm procreatione : in deliciis. Verbum tn principio erai Egre$iu$ ejus ab initio, diebus (Bternitalis " , Filius Pairi maxiroe dilecUis eel , et fl, principtum et
4
finit
etc. Unde Autophyes, ex te natut, el He-
done, volupta*. Quod vero aeternum sil Dei Verbum, Equidem quaternariut ille Ptjthagoricis pradicattti, tcilieei $ex et triginla, Hlud habet admirandum, quod inilium excludat, succeesiooem, ac mulabililatem, ac finem ; quod in puncto ac momeoio conquod compotitui til e quatuor primit paribui, ti prt* mii quatuor imparibus. Eadem via fuil ulriusque sistens, mulalionem ac viciisitudinem neecial; qoalernarii, cum paris, lum imparis, seu octonarii quod denique infinilalem mobilis lemporis praBsonValentiniani. Mmidus et ipee erat, numerumque tem babeat, et io quo omnii OBtaluro et lemporum sex et triginta complectebntur. Exhibebat nempe varieias, fuiuram, pnesens ei pneteriiam perfeocio primos iEones, curo aliis viginli el duobus, C etiwimeet absqae ullofluxu coeunl; binc Acineios, Horoque, Chrislo et Spirilu sancto, et Salvalore ab immobUii, cujus proprielas est Syncrasis, tempoiis emissis, quibus Pleroma seu munchis intelligibi- rum, ut ila dicam, conlemperatio. Quia deniquo lia definitur; ei Achamotba ac Demiurgo, mundi Yerbum UnigenUua Dei Filius passim dicilur, queni hnjus aspectabilis ducibus ac condiioribus, quique cognoscere vila aeterna est, quocum in clit a supernis iEonibas orium docunl, ac mimerum regnare, suprema menlium noslrarum feliciias est, Monogenem, Unigenitum, et Macarian (euppl. 56 complent. 45. Ex primo illo iEonum octonario, denarium , vilam), bealam vilam dixerunl bserelici. 44. Qui autem ab Homine et Ecclesia erurssi diallerom, et duodenarium derivabant Yalenliniani, nempe decem a Yerbo el Yita, duodecim ab flo- cunlur iEones, el bi ex iis Spiriius sancii propriemine et Ecclesia emiseos; ut ex iis omnibus iieret lalibus et douis, quae leguntur in Scripiuris, slolide iricenarius JEonum mimerus. Posleriorum qui- a vesanis hominibus conflati sunt. Sic Paracletus dem islorum nomina et conjugaliones non occur- Spiriius sanclus esl, quem miesurum se loties sporonl in Platonicorum Pylhagoricorumque scripiig; pondil SaWalor, iit docerel nos omnem veriutem * \ uipoie qua; vel e Scrrpiuris corraserit, vel fabrica- iideoique proinde nobia iospirarei. Palricos, paveril ipso Yalentinus. Qua?cunque Scripturis vo- ^ ternu$] Spirilus adoplionia est, in quo clamaraus, ces diviiii Yerbi proprieiaias, ejusque in humanum Abba Paiet, lestimonium reddeng Spiritui nostro, genue effusse beoignitaiia effecius signiflcant, bas quod gumag fiJii Dei, basredeg proinde, exspectansiudiose colligens, ei arliOcio qaodam colHgaos ac teg revelaiionem filiorum Dî et abundantea in connectens, in toiidem iEones iransfbrmavii; vana spe et virtule Spiriiog gancii . Meirico, Maternu$ persoaaione seduclns, diversis illig oominibus reg Paraclelus eat, qui quomodo gi cui mater blandiveraaa desi^nari. Verbum bominem faciura Ec- diatur, iia consolatur nos , charitale dififusa io degiam fundagge, inspirataque ei vita in gpongam cordibug nogtrig . Ainos, Graece , metu gibi assumpsresc, in Scripluris paggim legimue. His (Bierna ac gamper cogiuns, Spiriiug esl qui gcruabugag nugator, a Yerbo et Viia Hominem et Ec- latur omnia, eiiam profuoda Dei, et quae Dei gunt elegiam effluxigge ftnxii. Quia vero in Chrislo tiiAa- cognogcil, per quem nobig revelavit [] Deug bita(omm$ plenitudo Divinitaiu corporaliter tl in gapieniiam eo ia mysterio, quae abgcondiia e e i ,
t 9 w 9 IB e o 1
9
* Coloss. i i , 9 et 2. Heb. , 41, 12. " Prov. vin, 22. Joan. i , 1. Mich. v, * Matth. ui, 17. Apoc. i , 8. Joan. xvi, 43. " Rom. vm, 45, 47, 49. Rt>m. xv, 45. ba. L X V I , 1 3 , ^ R o i n . v, 5. l C o r . n, 40;IlCor. vn, 2.
M
DISSERTATIONES PRiEYLB IN IRENiEI LIBROS.
64
el , intetligentia nobis daiur eorum quae siquidem temerarios Sopbia? el Eulhymoeoos couai Doo donala suni nobis. Ecclesiasiicos, Eccle tus repressit: Bythum ei Pleroma (nam duplicem siatiicui idem dicilur, quia Ecclesiam quaro ex va- Horun fingebal Valeniinus, unum inier Bylhum et rits genlibus adunavit, regil, tuelur el fovel, mul- jEones, alierum inter Pleroma ei Enlbymesin) tiplicique ., beaiitudine, per inspirata quasi vallo cingit et mnnit, propius accedeutibut dona locuplelal. Theietos denique, seu voluntariu$ adilura intercludii, exclamansque lao, id est, inefeel, quia ex amore et volunlate procedit, eique fabile Dei notnen pronunlians, impervia ease divina proinde cum datum sit profundissima quaeqoc Dei mysleria signiflcat. Uoroihelet seu lerminorum volunlalis consilia tcruiari, per hunc dalur nobif praeses ac conslitulor et ipse dicilur : deuiqne ceu fenno , sapitntuE, loquimurque Dei sapien- virtus qua conflrmal exlra inenarrabilem magnUw liam in myslerio, quac abscondila est, et quam dinem, tt custodit omnia, repraeseniatnr. Quia vero ex calholica doclrina perceperant, Filium Dei, nenio principum bujus saeculi cognovit "* 45 At quamvis posieriorum Êonum nomioa et qaem etiam Palrie sacrae littere appellani, proprietates ignoraverit Plalonica, Gbaldaica et \ nomioari, id est, o>/SPylbagorica tbeoiogia, iricenarium lamen oinnium nilionem et raliouem, seu Verbum Patrit; binc o o mimerum effingendi exeroplum ab ea peUere Va casio ab insanis bominibus caplaia \ leruiiiiani. Plularcbiis in libro De Iside et Onride ab unigeuito Palria Filio dislinguondi, sicque unam referl, eam fuisse Zoroastris Magi senteniiam, ei eapideua personam, eeo unius et cjusdem perduos esse deos, alteruro bonorum, alleruta inalo- onae varia nomina et raiiones in plures iEones rum opificem. llli nomen Oromaies, buic Arima- discerpendi. Ui enim a Nu. emissum conienniue. \ , debant, sic el Horon a Byibo per Nun in imagitie , , Palris prodiisse volebant. Quod fceda caibolict " , , & - dogmaiis deforiqaiio erai. Quippe umis el Jdem Dei , Filius a SS. Palribus \ , dicilur. Cujus quidem noiniuis inlerpreiaiionem %. Porro sex deo$ fecit Orowaxes, primum fuse edfoseril Gregorius Nazianzcnus orat. 56, b*tuvclemia> ucundum virilatU, teriium wquilatis, p. 590 : , reliquoi sapienliar, diviliarum ti voluptaiii, qua * honettM contequilur, opificei Alia vero mginti , xal , quatuor deo$ condidit, et in ovo pomit. Ubi iriginla ' , , \ )
t
~ ^
'
deos babes quorum eliain nomina quoedam cum , \ . Yalentinianorum iEonibug conveniuut. Zoroasirem , \, ( ecuiua Heeiodns iriginla ei ipse deos iinxit, quo- ), . \ , rom descripsit; adeo ul ab eo Pleroma- xal pq&ia . tie formam desumpsitee Valeulinianod aiiiumaverit . Verbum Epiphanius. Quod vero bi ALoues quindecim ina- pellalur quod $ic ad Patrem te habeat, ut sermo ad culos, cum toiidem feminis copularent, Pyibago- mentein : non modo propter generationem pat$ioni$ ricorum exeniplo fecisse demonsiravimas, qtii nu- omnls expertem, verum eliam propler conjunclionem merot impares cuui paribus conjugabanl, hosque iptius eum Patre, vimque enuntialricem. Forlatie itiam, quia eodem modo $e ad Patrem habet quo feminas, ilios mares appellabant. 46. Jbonibus iriginia, qualuor alios, sed exira definiiio ad definitum. Nam definitio quoque conjugaiionum et emissionum seriem, in Pleroraale dicttur. Qui enim FUium iniellexti, ait (lioc enim Uraen, ineuper adjungebani hseretici, Horon vide- tignificat iUud, qui vidii) etiam iniellexit Patrem. licet, Cliriatum ei Spiriium sanclum, ac Salvato- Ac brtvis et compendiota^ facilisque nalurw palernm rem. Piiorem ex jEgyptionim, ires alios e Scripiu- j> decluratio, Filiut e$t. Omne enim quod genitum eif, genitorem tuum tacila quadam voce deftnit. lgiitir raruin aacrarom fontibns bauseranl. iEgypiii flngebant Typbonis conatus fregissc. Ab iis, Kirkero definilio, , nalurae paiernae ac proprieiaiis ideo letle, pitigebaiur puer labra premens, ligiloque Filins dicitur, qtiouiarn expressa esi illius imago, auadena ileniium, ut ineffabilia esse mysteria in- eamque compleclitur, coniinel, explicalque; dicaret. Horon vero ipsum Apollir.em esse, con- quemadmodum delinitio rem deiinilam explical, et eentus onuiie et harmoniai auclorem, medendique efficil ut ea menle capiaiur ei intelligatur/ Qod ac divinandi periUssimum, pluribua oslendil Plu- quidem aliqua ex parle exprimere voluerunt baerelarcbas in* Itide ei Oiiride, unde et manaese vide* lici, aientes Horon in imagine Patris emitti, Plerotur Heruiionensium illo Apollo, id est, ter- matis Horotbelen esse, quod esi divinilalem ab eo minoruro praeses. qucm, lcsle Pausania. olini cole- definiri ac dcclarari, aliaque Filii Dei nomina buic bant. Terminum eliam a multis habilum fuisse aplanies, puta , Redempterti, deuiu, pacisq*je custodem, et justitiae leilcm di- vindiciii eic. Sed bis non conienli, fabulas iEgy* ctum liquel ex eodein PluUrcbo in Numa. Quae pliacas subsidium vocarunt, el qua3 catbolica ftdcs omnia ad Yaleniinianorum Horou quadrant. Uic deVerbi divini gencralionc docei, misere defoodaruoiv " 1 Gor. u ct xu.
9#
$ % f
65
DISSERTATIO I, AP
1, DE VALENTINO.
66
47. Eoderft sacrilegit genere Cbrislum ab Unige- , falerenlur; aiii vero dum duplicem Deum fateri nUo, Horo, Verbo, Salvaiore et Jesu diyidenies, meriio reformidabant, aliaro divinitali injuriam finxirunl allerum par jEonum, Gbrisium ei Spiri- inferre veriti non sunt: statuere aiquidero angelof lum sanctum a Monogene secundum providentiam ul mundi auctores, sic et malorum omnium opiflcea. Palris emissos ftiisse; illum, ul iEonas doceret Qitae vclerum omniurn Gnoslicorum, Simonis, MeUnigenili soHus menti pervium esse Patrem, nec uandri, Saiurnini, aliorumqite quornm blasphemiaa a quoquam percipi aut inlclligi, nisi Monogenis be- reciiat Irenaeus lib. , inipia fuii opinatio. Sed ncficio, posse; hunc vero, ut iEones omnee ad quia imporluna, nec van subiililatis arlibus xqualitatem redigerel, omnesque ejusdem formae 8<|uam eludenda, aul Bolvenda semper rediba ei aninii efficeret, ut universi pariler ei Mentes es- qusestio, unde angeli ipsi eo usqne cum malitia, sent, el Sermones, el Homines, el Cbrisli, clc. lum puieniia? devcnire poluerunl, ul inundum Dco Nempe quod in Evaugelio Cbrislns docei, neininem bouo tel invilo, vel non repugimnle et fabricarent, nosse Palrem, nisi Filium, elcui voluerit Filius re- ei malis conlaininaretii; hanc fabularuai commen\elare; et ]uod [XXXIJ flde novimus Spiriium lis, cerlissimas veriiaies obscurando , expedire sa sanclum esse chariialem et amorem, Yinculiimque posse putarunt Yaleminiani. Audieranl in Cbrisliasanclissimoe Trinilalis, ac nexum quo fidcles con- norum scholis, iniiium omnis perdiiionis snperbiam slringunlur, et unum fiunl, baec commimscendi exsiiiisse; angelos quippe quod ad Aliissimi solium ansain prxbuerunt. Salvalorem aulem, ex eo quud propiu, quam eorum conditio ferebai, accedera einguli Pleromaiis jEones in se prapsianlissimum voluissenl, quodque summam Dei scienliam ac maacflorenlissimumbaberent, scile composiio, alque jesiaiem leincre a?mu)ati, rebus omnibus crealit eleganter conlexio, ceu Pleromatis sidus, per- dominari ac providerc, aiTectu sahem ac voto, feciumque fructum, ac paternis iEonum omniura concupiissenl, e cielo dejcclos prsecipiti ruina nouiinibus insignilum, in lucemedilum efiuliebanl, periisse, eudemque, qtio primtim infecli fuerant quod apud Apostolum legissent, Cbristum noslruni superbia? veneno, humauum geuus iufecisse, ac iiiflnitis divitiae sapienliae et scienlhe thesauris di- perdidisse, el proinde malonun omnium, quibui tatum, et in eo pleniiudinem oinnem Oivinitalis jam labefuctalur orbis, iomilem niinislrasse. Au* habiiare eorporaliier . Quem dum angelis saiellidierant, ei apud Aposlolum legeranl, Deum sib! libug eodem tempore productis slipatiim descri- propesuisse inslaurare omnia in Chrisio, quce in bunt, parlim Evangelium, in quo legilur angelos calis, et qua in terra *uni inipso el quod per Cbrisli orium el resurrectioneni annuntia*se, eique Filium suum, qui est imago Dei invisibilit, complain omnibus ministrasse , pariim Plalonicos imilau- cueril reconciliure omnia in ipsum, pacificant per lur, qui, Jamblicho lesle, sect. 1 1 , cap. 2, 5 ei ganguinem cruch ejut, sive qucc in ierri$ sive qum
M
t t
aeq. diis aliquam angelorum lurbam, lanquam in saccelis tuni Gertissima b3c Ecclesiac calliolicae tellilcs, aaignant. ab aposiolis tradiia doginala depravamcs, iisque
9
48. Sopbioe, >Eonum novissimi, casus, insignior Valenlinianae fabula pars, in recensione Plcromaiis omiui non debel. Alierum senigraa caeleris ul insulsius, sic elobscuriue. Quid ea de rc senUam, paucis explicabo. Pervetus esl de mali origine dubilaiio, quae lum pbilosophorum Ghristiani dogmalis ignarorum, lum eliam eorum qui Ghrisiianura nomen proOiebautur, diutius lorsil ingeuia. Cum euim binc ea sil omnium animis ingcnila olio, Detim suinme bonum malorum auctorem esse non possc; illinc vero malis nwndnm bunc seatere doceat experieulia; nodum solvere non va lenlesplurimi, vel dcspcraiionc fracti sunt, vel in absordissimorum errorum baraibrura prxcipilcs acli, rniserrinie pcrierunt, Ut omiiiam eos e Platonicis, qui materiam anernam el a nullo prodaclam invcxerc malorum radiccm, quae divinis operibus admista, brec conlagione quadam inficcret; alii cum pbilosopbi, lum nomine lcnus Ghrisliani, quales Marcionitx, Manicboei et Priscillianisia?, duos aifirmare dcos inaluerunt, el unum eoruru mali principhnn, ne illum vcrum Deum, qui naiura bonus csi, fonicin et origiuem mali esse Co! n 9.
#
ludicra commenta pro more intermiscenies, novam bypotbcsim cuderunl, qna rernm genesin suo, Pla(onico pothis ac Pyibagorico , ino.lo, aeuigmata aenigmaiis intcxentes, explicarent. Fiiixemtil ilaque, summum Deum inAnitis temporuni saeculis in summa quieie ac Iranquilli ala persliiisse, uibil exlcrius operalum, aed sola sua seu cogiialione conlenluin el occupalum: quam ideo Silenlium vocabant, quia nullo sese acm exicriori prodebal; Graliam vero, quia beneficiorum omnium, qux orbi deinceps largiius est, fons el principium cxstiiil. Ex quo cniin Dcu9 in aninuim inditxit orbem condere, cogitalionem snam bactenus sleri* lcm sic fecundavii, ut in novum aciuin, quo exterius patescerei, erumpens, seu sensum prodiiccrei, rcrum omuium pairem ac prlncipium deinde fulurum, sive primaevam et arcbeiypam rerum omniiim condcnclarum forniam, el excmplar. Iluic copulala ouilur Vcriias, quia prhnum illud excmplar eupreioa verilas el rcgula est, ad quam omnium fabricaiio exigcnda sil. Quia vero aperlius, quam ut ab iis qui Cbristianum noroen utcunque prolitenlur, negari possit, iu Scripluria
" Ephcs. i 10.

9
Col. t, 15, 20.
7
w
DISBERTATlOiNES PILEYLE N lRENiKI LIBROS.
legilor , \n princlpio esse Yerbam, ei ia Yerbo nugag yendiundo, a Deo malornm caogam a?erlere Tiuoi; per Verbum, lolius molimeQli coram liuic ge pogge, et in solam ignoramiam refundere puladeinandanie Pa^re, facta esse omnia; a Yerbo cou- runt nagaioreg Uli. Et binc ?ariag, qaibug Jaclit* dituni booiinem; a Yerbo refeclum bumanum eai Embymegig, perlurbatiotieg oraneg cum ignogenug, ac fundaiam Ecclesiam; Deum fundasse ranlia conjcmciag iujggeaiuntlib. i , cap. 4, n. ! lerram gapieniia, ei subilWisse eoeloa pruden- et Irenaeo legte lib. , cap. 17, n. 10 : ignorantiam lia, elc., flngere necesse Tisuro est, a Nu, rerum malum, omnia autem mala ex eafloruitsedefinieomnium principio, plrocessisae Yarbnm cum Y i U ; banL Si<5 de rebug divinig aenigataiico, woraquo quod quidem Yerbum Paire inferius, hujugque poeiico, ac ibugiiaio loquendi more disgeruarunt uinister, priraog rerum omnium inferiorum aucior, gemi-Ghrisliani bomineg , etbnicig Chrigtiaua eondiior et archiiectos esset, a Palre proinde, altexenleg, aliaque aliig feede inlerpolaoiee. ejugque Nu pereona galiem digiinctag; a Yerbo au49. Sed aniequam ad alieram Yaleniiuiani sysleletn ei V i u , Horoinera el Ecclegiam. At cum Yer- matig partem iranseamus, alia nobig incumbit, bum ei Horoo, licel a gupremo Paire diglincii, eaque operugior quieetio solvenda, quid iiimirain bocque longe inferioreg JEoneg, ei lamcn adbuc lot JEonum jiomine gibi velienl baereilci isti ? Au propioreg essent, ul iis lanquam principiis proxi- lotidem deos intelligereni, eo fere modo quo vulmia ti immedialig rerum roateria congtanliuro gus eibnicorum Salurnuin, Jovem, Mercurium, etc, creatio iribuereiur. ne maieri* vitia to gummum deos, gingulog babenieg siogulas nalurag difinag Pairem refunderenlur : borum proinde longiug a exiglimabat 1 An tolidem in una et eadem DiviniPatre remofendorum causa, longa Yerbo et Homini late gubgigienleg pergonag, ad eum modumquo gubjecla fuil iEonum serieg, ul gradalim operis catbolici ires in iina naiura dlvina gubgislenteg, ignobilioris molimen et causa ad Sopbiani omniuin dislinciasque personas profiienlur et creduni ? A D poglremum deveuiret, cui iuious notus essei Pater, denique loiidem uniug ejusdem ut naiure singulaquia longiugab eo dissiine. E l inde contexta de ris, sic el personae proprietates, affeclioneg el Sophia? uliitni jEonis ignoratione, exiremoque , quemadniodum Sabelliug Yerbom et Spiriium sanclum duag duotaxat merasque efflpene discrimine fabula; ut ernla malorum gcalurigine, Dei sanctitali congulereiur. Dum enim cteniiag esse dicebat uoiug et ejusdero personae, Sophiani invidia flagrantem in gcenam agunt delira cui diverga egsenl pro difergig operationibus et illa caplia, quod Monogeni soli datum esset gum* proprielatibus noraina. Et quidem, ut certa ab inmuni Pairein penilius iniueri; dum roale concepio Q cerlig gecernamua, vocem non Gnogucig modo, Patrig magmiudinem coroprebendendi desiderio eed ei veleribug plerisque Deum denotasse constat. segiuanlem, abreptam, ac prse rei imposgibiliiaie \ pene diggolutam exblbent : quid aliud quam ne- . Divine namque nomen hoe pronuntiatum faria vola , tristemque casum adumbranl illius e$t veteribus, ait Aristolelcs, lib. De co?/o, [XXXII] angeli, qui sirailem ge Altissimo |futurum cap. 9. Hioc Epicleius, apud Arianum eadera, qua fiibi spoudens, perdidil tapienliam tuam in decore Yaleniinug vixil, aeiale florenlera, lib. i i , cap. 5^ guo, et in lerrsm, in poenam elevaii cordis projecius anie med., mortis necessiiaiem coosiderans, ail : e$t ? D u m vero Horon, quem ipsum Dei Ver , ' . Neque enitn bura esse guperiug dixiinug, quemque Crucem et Deut gum itd homo. Alludil scilicet ad etymolcRcdemptorem vocabanl, laboranti opem ferentem, giain vocis . enim, inquit Arisloteles loco ipsainque demum prigiinae conjugationi restiiuen- cit., 6 \ , teui fingunl; quid aliud quam inslauraiam per semper essendo appellationem sumpsit. Hoc eengu Gbristi crucem et sanguinem aogelorum ruioam, a Pseudo-Dionysio, lib. De div. nom., cap. 5, 4, citalis Apostoli verbie nixi, expriraere animug erai? Deug dicilur, xa\ , \ quidem Apostoli verba perperam interpreia- D , , Principium et meitbanlur, ei a genuhto sensu abdncebanl; ai non inra uvculorum, et lemporum e$$cnita, tt soli; posiea isiquidem Origeneg, ei ipse Plaionico- eorum quce txutlunl. Et Clemens Alexand., In rum placilis longiug quam par fuissei abduaus, io bymiio quem Ghrigio Servatori canil, ad calcem eumdem sensum accepi&se videiur, inglauraiosque lib. iu Paedag., eum vocal, , jEvum a Christo angelog exigtiroasse. Quorgum vero jam infinitum. Sed nullus bac Toce in eo sensu ltberius abeat fabula, quigque vidcl, ui gcilicet praceps ei frequenlius ulitur Synesio Hymnis. Qui, ut id illud temerariumque Sopbis degiderium, et, ut obiier dlcam, si in bocnon oranioo viiuperandus, vocabant, Enibymeain, in felum quemdam infor- vix excusandus quod Valeniiiiianorum geroionee mem iransformareut, ex quo demum rerum om- incauiius adbibeai, eeneu quidem calbolico ei al> nium condendarum maieriam eroerent* malorom baereiieorum aomniis procul dissito, ai Musa jugio otnniom ideo seminarium, quod caeco Sgnari iEonis soluliori ei plus aequo . Durum cerie dagiderio originem accepiam referrel. Sic anileg calbolicis auribus sonal, qnod idenlidem Palrein
y ee f
"ioan. j , 1. Eiecb. xxviiii 17.

anemum ,
70
Btjihnm paiernmnrocat, Cnrielum ac Spiritam eanctom, et SaWalorem.
t ifiitio hymiii secundi. Duriu quod eodem hymno legiiur
qoos el cum reliqwk JBonibm annumerandoe e*sa demonalrat; duo8 ex isue potuil Ambrosiaa aliia triginla acceneere. At ut de AEonam numero, qai Vafifyr, ci> , aliuade ex Irenaeo, Tertulliano aliieque 8ada , , . conaUt, dlsaenliat Ambroeiui, de iodiio Ipsie * , , deorum nomioe cura eupra laudatig Patribus con , $ . senlit. , , , 51. At Yalentfniaai iEonibu8 suis deorom nomen , . iribuerint, inde lamen efficaciter conclodi Pater, lu ea Maier, posae putem, cea loiidem aul nataraa divinas, aut Tac ma$, tu femina, iinuia natarae divinai personaa ab [XXXIII] Ipsis Tu vox, tu silentium, babitos fuiase. Si enira homiuibus juetie ac pHs, Naturas natura fecunda. Tu, rex, sweuti tveulum, principibos ac magistrat&boa ascripium in ScriptuQuantum id quidem fas e*t voce teitari* ria quandoque Dei nomen; potuere Yalenliniani Longum, tulv$, antrum rerum, aubsianliis quibaedam, Deo quidem inferioribae, unitas divinorum numerorum. Setnpiurnorum regum* eed cailerig quiboscanque rebas creaiie snperiori byrono m, de eodem Paira : bus, eodm ferme seneu ascribere. Gerie Synesiu8, hymoo i i ! jam dtaio, angeloe plus semel eo seosu , , deos voeat. Sic enim Deum Patrein affalur * ,
. Patrum omnium Pattr, PaUr lui iptbu, Primut omnium Pater, sine Pulre^ FUi tui ip$iu$. , . . ... " , , . Sceculorum paretu, Swculorum vita, Superan* deos, Superam menUs Origimm prcebtns diU Spiriluum opi(x, Etanimarum alitor.
E l posiea:
, ', xal , , &$, vdoc , &fifii\TOV . Semen omnium, Radixet tummus ramus, Natura in intelieclualibns, Femina m a i . Mytiica aulem men$. Hcec aiqne illa dicit, Profundiiatem ineffabiUm Cirea ducen$ chorcat.
Et po-iea :
, , , , . ol , . , , , elc, Te, pater mundorum, Paler tceculorum, Opifex deorum, Fat est laudare. Te quidem intelligenlim Canunl, rex, Te mundi reclores, Oculi fulgentet, Menies uderece Celebrant, beatf.
Ut omiiiam alia plurima a quibus Husa aeverior temperare debuissei. 50. Ulud eliam certum, e SS. Patribus noo paucos exisdmasse ValeoiiDum triginla deos invriisee. SiC Epiphanius, haer. 5!, 2, ubi iriginla jEones recenguisael, addil eos a Valetilino deos oominaios, . Sic pariier
Origenee hom. 1 ttt lib. Reg. cura Tenuil. lib.
t D
aavers. VatenL, cap. 8, Cyrillo Hieros. Catech. b',
el Pauiino, in Vtta 5. Ambrosii. A i vero Ambro-
sias ipst episL 40 nov. edil.,ad Tbeodosiuro imper. scrtpta, o. 10, de noniine consentil quideni, Quaj non nisi de angelis, quos non modo deoe, de nomero diseentire idetur. Licei, inqait, gensed et iEonas, sed saecula vocat, intelligi possuni, tites duodecim deoi apvellent, isti (Valeoiinianj) ul loius contextus apene declarai. Quin ei Platotriginla ti duo$ jona$ coluni, quo$ appellant deo$. nici, 'quorum vestigiis insisiebanl Gnostici omnea, Sic enim legenduni eese, non triginla JEones, ut deorum iriplcx genus distinguebanl, ut apud Pro* legeruni edilores Romani, demonslranl novao edi- clum, Jamblicbum, Damascium, aliosque legere cst, lionis auclorea ex unanimi velerum cum mss. lum alios nimirum supercoelestes, alios coelestes, alioe edill. cuasensu. Sed cum Irenajus, lib. n, cap. 12, gubcoelesies; primos superiores, secundos medioe, n. 7, ex Valeminianorum principiis probet, non lertios inferioree : quos omnes tota csbeiuia, lotoque Bolum iriginta emiisiones lecundum illos emi$sa$ genere discrepare coniendebanl, " esse, $ed quatuor cum i$ti$ xxx, lloron videlicet, , \ \ , inquit
v
7i
DISSERTATIONES PViMYlA tS IRENJ LIBROS.
72
jamblicbut, sect. i , cap. 4 a superioribosquippe poseepluresanisobstantiasautpersonaeditiDieeese. 52. Sed quod majus est, et causae jugulam peiere pendebint medii, ab his infimi. Omnibus lamen Del noroen Iribuebaat; quamvis mediis et iniimis videlur, tanluin abest ul Valenlinus Dei unitalero liiesse vorara ftei essenliam ei naluram exielimare negarel; quin potius, Irenaco leste, aperte proflto^ tion pofaerint; cura inaita omntum animis Deinolio relur* Omnes enim, inqiiit lib. i , cap. 22, n. i# omne eubjectionis genus procul ableget. Quin el fere quolquot tunt htereset Deum quidem unum dicu deos invisibiles seu supercoelesles, quamvis cum $ed per senientiam immutant. Non ait, multiplicant, vulgo loquentes efferrent nuraero plurali, revera sed immutanl; quaienus a Dei idea raiionem onum Douro, unius nalurae, essentiae el personae omnipotentie, el rerum oatnium opificis 86cese censebant. Sallustius philosopbus, lib. De parabant, aliura a supremo omnium Patre miindi dli$ $l mundo, cnp. 2, ail, deorum naiuras neque acondilorem consliluenles quem ei ipsum Dei prinia causa, neque a se iitvicera separari; quenH nomine vocabant; quamvis faclum, el ignoraniiaa adtnodum neqaea menie uoliones, neque ab animo obnoxium esse dicorent nec proiiide vere Deum, disciplinas. , nisi mcns eos omnino desliluisset, esse credereul. , , Et hoc ipsum explicatlrenaeus lib. iv, cap. 33, n. 3: , . Omnesque pbilosopbi, ^ Judicabit autem tl eo$ qui sunl Yalentxno omnes si Damasciofldes, , quia lingua quidem confilentur urxum Deum Pulnm , et ex hoc omnia; ipsum aulem qtti feceril omnia,
, Defs illot plures unius Deiwpersubdefectionis $ive labi$ fruclum esse dieunt* Auerl ttantiatis fulgoresetsedicebant, txon abtolulas acperu igilur profesftus esl Valentinus unum esse Deutn.
iubtittenUs e$$eniia$. Quae cum Jamblicbi senlentia El cerle abborrei a verosimili, aui priores Gtiosliapprinto consenliunt, qui deos invisibiles ipsaniel coe, qiionim plerique e Juda?orum propagine legem ideai esse patat, quae omnes unius csse ossentiae, ,. Mosaicam, Judaicosque rilus cnm Cbrisiiana piounumqiie inter se esse vult : quia una communis fessione conjungebani, quii>us nec venerandiim unitas dihuaiur in omnes, et per communem uni- SS. Triniialis myslerium, quod Dei unilatem viotatem, videiicet per primam meniem , cunclae cxei- lore liominibus icrrena duniaxat sapienlibus videstunt; ad quaro, utad unum objecUim, principiura reiur, persuaderi non poiuerat; aui Yalenlinum, 6t finem, omnes siinul, absqueulla lemporie diffc- eosque omnes, qui sprela geniilium sapersliiione renlia, in eodem momemo referuntur. Neque om- Cbristianam religionem amplexi fuerant, omnea nibus ipsis simul, quia ftinguke res diversas respi- Q aliquam saltem Evangelio ildem babere ee conciant, unitaleni compeiere negnndum eel. Nam fessos, profanum exsecrandumque Cbristianis oinearum essenlialis unilas rerum muliiludinem anie- nibus polyibeismuiii ab inleritu exckare, aut inicedit; neque possnnt res natura posieriores, uni- roensum personarum divinarum numerum profileri lalem ideis, nalura pnoribns,.auferre. Et binccum voluisse. Id scilicel exborruissent Clirieliani omnes Arisloleles, ut invidiam Plalonr faceret, liujus sen- veteraioribusque Jvanoe famui cl asseclarum cupidis tfnliam eic exposuissct, quasi ideas a menle divina male cessisset. Nec lanium nefas inullum abire si* eeparaiae exsisiere affirmassei; caluinniam propul- vissel Irenaeus, qui bomiiium flagiiia oronia et erroeaniee Plalonis discipuli, uno ore negarunl usquatn rum porienia detegenda, et pio mcrilo castiganda dixi&se Platonem, quod fmgil Arigloleles, ideas sibi susceperai. ls vero, licel saepc saepius arguai separaias exsislcrc a meme divina, eed lanium quod mundi condilorem a aupremo Palre dividerenf, separaias esse a subsianiia, quae eis inferior esset. unumque ei eumdem esse rerum opificem ac supreProclus primo in Parmenidem Commcnlario, ad- mum Pairem demonstrei; licet de Deo indigne senduciU variis ex Orpbeo et Oraculis lesiiinouiis pro sisse, hominumqua affeclus, imperfeciiones etviiia ideis, eoncludit longam dispulationem coutra Ariin eum male iranstulisse [XXXIVJ probei; nuneiotelicoe, his verbis: - ^ quam tamen ul , aut divinarum perso ' , nanim numerum supra modum augenies traducil, , ' . argumenlave conquiril quibus Palres Dei unitaiern \ , , persuadere aolebanl; a quibus ntbilominus, ut ab , \ imis radicibus malum staiim conyellerel, dispuia lionis inilia ducere debuisscl. Quod cura non prae. Parum aUendendum ad eorutn termonet, quot siiierit tir caeleroquin accuraiissimue, et cui probe meras e$$e camllalionet ex iptismet ostenditur, nec noia erant Gnosiicorum omnium dogmala; eos non quidquam docliim, aui $anum prce se fertnles. Aperte 86U8iss6 suos iEones lolidem veros deos, aul porenim dixerunt dii, Patri* noliona e$$e : manent eonasdivinas fuisse, pro cerlo afflrmare possuious quxpp* in Patrit cogilatxonibus, et sic prodeunt quamvis deos norainare solerent. Sed quae genuina Patre in mundiopificium. Has Umen eeu notiones seufuerit hxreiicorom illorum de iEonibus suis mena, idoas deoriun nomine nuncupabanl; ceriissimo argu- quidve lol ifionam ac conjugalionum nomine inteU piontOt iodUo pluribua Dei nomioo, concludi uon lexeriot, ex luiioribus lum Irena??, luoi velorum
v
78
DiSStfRTATIO 1, ART. , DE VALENtLNO.
74
aliorum princlpiis, quaolam in re obscurissinia fas uant, Hasc ergo Yaleniinlanorum senteniia erat. kctcque dieebantut ab ipsis, feminam Aonem cum ett, investigandutii. 53. Sic a Valenliniante jEones dividi, ut alil sint roasculo individue copulari, quia ertft veltit affectio maecoli, alii femlnae, masculique cum feminis con- ejus. Quod adeo certura, ui inde invicte conflciat jageQlur, jara diximus. Porro ferainas jEones Irenaens seeuro ipsis pugnare, martifettiuime duat meraa esse masculorum affecliones, virlutes el contrarias de eodem $en(entias cen$ente$; hinc scili- proprieiaiea, non substantias ant personas ab iis cei Sopbiam sine permiaiione conjugis Tbeleti diversas aul dislinclas, cerlum vldetur. Ei quidem pasaam esse passionem, ei aeparaiim aincf eo feroiita sensisse Plolemaei discipulos exira dubium nam generasse: illinc vero Sophiam cnin conjoge cat Duas enim quas Bylbo assignabant coiijuges, tam arcte conjanctam, ul esset affeclio ejus. Quad Tocabanl ipsi, Irenaeo tesle, lib. i , cap. 12, . 1, qtridem arguinenlum futile esaet, si aecus sensie-* Bylbi xa\ , affectionet et viriules. seiu h&relici, el feminas jfiones a maribua ro diHec secns sensisse caHeros Valentinianos ex eodem linxissent, Et hinc jam apparet, cur lib. i , cap. 1, Ireoaeo manifeste eolligilur. h qtiippe lib. n, cap. unumquemque jEuuem masculo-feminam esse dice rent, ct primigenam ogdoada quaiuor nominibus 12, ubi probandum sibiaumit, triacoiHadem liaere
'
r
'
t>
'
duniaxat nuncuparent, emissis feminarum appellaiionibus. Cum enira be maaculorum affeclionea essent, proprietates ac Yirtutesaciivae, non niirum lmpostibite ttt enim inquit, Ennceam alicujm, aut si in numerum, qui ex dislinclis nnilalibus coaSileniiutn separatim intelligi, et extra eum emitium lescit, proprie non venirent, et unusquiaque propriam haberefigurationem,id esl formam el masculo-feniina dicerelur qut virtute acltva gaunaleram. Sed quia, quod probe callebat, ea non debai, quae eiinetar feminaB essel. Curti itaque jam eral Valenlinianoruni sententia, Ennoeam a Byibo onstet iEones feminas a roaribus indi&iinclas esse^ aeparalim inlelligi, nec dicebant etse emissam illamjones, si proprie et ex rei veritate loqui veli^ cxira, ud polius adunatam e$$e Propatori; bac I D U S , esse non possunipluaquam qurndecim, aui sl eorum allaia msponsione slalim infert, EnnoBam )t8 adjungere libeat Horon Cbristura el Spirilum eum reliquit jEonibut, hit qui non sunt adunali, aneanclum, ac Salvaiorem, plus quam decem ci nnmerandam non esse, uipote quae a Byibo sii in- novem, ia qaorum duniaxai invesliganda nalura distincla. Tum, necettitatem etse omnem ab unita tolus verlilur difficuliatis cardo. conjugatione, et inseparabili, et unum exsistente, C Eamdem non fuisee Yaleniinianorum omnium 54. inditcrelam, et unilam eam quos ex ea est, cmissiode iEonibus sentenliam, ex Irenxo, Tcrtailiarw, nem /ieri, ut non ii< ditsimilis ab eo qui emisit. Ac Tbeodoreto et aliis exploratum est. In lanlum eniui proinde, unum et idemfieri,qucmadmodumBythum Tertulliani " alale abscesaeranl a magislro disci'
%
ikorum el deficere ei redundare : deficereex eo probat qood Ennoea cum Bylho indivulse conjuncia slt, nec proinde ab eo diversa aut re distincta.
ei Sigen, iie el Nun et AUlkian, umper adkcerentes puli, ut nusquam jam Yalentinus, nlusque ad hoinvicem : el quod non possil atlerum sine allerodiernum Anliochiae Axionicui memoriam Valentini lelligi, quemadmodum neque aqua sine humectatione, iniegra aulodia regularum ejus contolarelur. Imo tuque ignii $ine calore, neque lapis sine dnritia; nec uniia nugivendia islis omnibus salis perspectuir* fttnl enim invicem hwc el allerum ab allero separari fuisse quid sibi vellent, quove tenderent, nec invonon poten, scd temper coexsiitere ei. Quod ei ip9um luta? rei ideam definiendo usquam explicare p<v
t
dft Logo et Zoe, Homine el Ecclesia, et reliquia jEonum conjuRalionibus similiter concludit. Cfara sunl hasc aique perspicua. Sed ne videretur bacc graiis ei a seipso supposuisse sanciissimus martyr, ipaummet Yaleminianorum principium refert, ul
tuisse, testatiir IrenaBus lib. n, cap. 16, n. 9. Nahf proposita eibi qaa?slione, quam nuc versamus, allalisque variis explicandarumemissionum modis^
concludil: Pmler has autem emissionet ego quidem jam non intelligo alteram pos$e eo$ dicere; ted ne sobinde alierambypotbeseoseorumpartem fundilus ^ ipsi quidem alteram quamdam proprielatem emissmrt evertat, scilicet Sopbiam sine permisiione conjugis reddenles aliquando cogniti *unt nobi$ ticet valde Tbeleii passam esse passionem, et separatim sine mullam de hujutmodi speciebus quwstionem habue* eo frucium generasae. Feminam enim jEonem, ail, timui cum e\t: hoc autem $olum dicunt, quoniam $unt unuiquisque illornm, et illum tantum pariter esse oporlel eum masculo, tecundum eo$, emi$$i cum cognovitte qui u emisil, ignoran autem eum qtti iit ielul affectio ejus. Et cum h&c ita u habeanl, et ante illum est. Jam non autem cum otttMtone pri* cum keec dicanlur ab ipsis, rurtutimpudofaie audent quemadmodum em'mi auitl, aui quomodo docere, juniorem dnodecadis jBonem, quem el grediuntur, 5ocapil tale quid in spirUalibusfieri.E l cap. 14, o. 8: pkiam appellant, ine permislione co**jugi$ quem Hi paulatim a**uetis kis *uadente$ (sic lego) per Tkeletum vocant, pauam e$*e pas&ionem, $eparaiim pilhanelogiam auumere prmdiclam emmionem (scx sine eofruciuiH generatu, quem et feminam femina ABonuro), inferunt neque congruenlia nequ$ nominant; in tantum dcmenlice progressi, Ua ut priorum niaopinatas reliquarum emmionum ipecits, ex Logo juf6f<fiftut4 duas conlrarias de eodem unlentiat ceit9 9 #
L b. adv. Yalenl., c. 4.
PAIROL. C.R. V I I .
D I S S E R T A T I O N E S P R J E Y I J E 1N I R E N J E I L I B R O S .
76
quidem et loe decem dlceniet JEona* emi$$o$,de An- laxat, non plures deos admitteret, addil: Honeu
el liberalior Valeniinus , qui simul au$ut est duo$ lhropoaulemetEceletiaduodecim;ethorumneco$len~ concipere, Bythum el Sigen, eum usque ad iriginla sionem,neclC9timonia, nec veritimililudinem, nec in AEonum fetus, tanqnam JEonioe tcropha, exame totum aliquid talium habentes, frustra autem, et proul diviniiatit e/fudit. Ubi non modo iriginla evenity credi volunl, ex Logo et Zoe JEonis exshtendeos appellat, sed aeque ab invicem et subslanlia tibui emiitum esse Byikiumet Mixin, etc. Quibus vcr-
et persona distinetos asserere videlur atque duoe Marcionis deos; alias nullam inter utrosque comparalionem insiituere potuisset. Yix igitur quidquam certi hac in re in Tertulliani fide statuere possnmus. Irenaeus vero, cui poiior habenda fides, uipole a quo caueri bauserunl, Itb. i , cap. 4 et seqq., Plolemsei, et cap. 11 Valentini senleotiam describens, iri eo dunlaxat alterum ab allero discrepare docet quod bic duos, aUerum ioter Bytbum et iEonea, alterura inler Pleroma et Entbymesin; ille vero anum solum fingerei. Caetera, quod ad Pleromatis naluram et ordinem atiinet, concordes exbibet nec discriminis a Tertulliano memorati usquam meminit. Plura quidem olriusque bypotbesi addidisae discipulos, plura detraxisse non me latet; sed Epilib. I, cap. 12, n. 3) cogilavit aliquid emittere Propapbane et Colorbaso, de quibus superius egiroos Jer, hoc Paier voeatus est; al ubi quce emitii, vera alios de JEonum nalura secus ac illos fuerunl, hoc Alethia vocatum e$t. Cum ergo voluitexceptis, esensiese, nullibi legimus : ac proinde in ea reomnea melip$um otUndere, hoc Anlhropoi dicium est. Quot fere onmium sentenlias convenire, pro cerlo aiaauum pracogilaterat, posteaquamemiiit hoc EccUiic: luere possumus. Quid vero de iis genserini, jam vocata est.Loculu* esl Anlhropos Logon; hiceU prtaperio. mogenitui Filiu*. Subsequiiur autem Logon Zce, et $ic pnma octonaiio compteta eti. Ideni ergo supre- 56. Non eamdem fuisse, in Valentinianorum hymus Pater es;, qui diversa Pairis, Alethiae, An- polbesi, iEonum omniuro conditionem, ex iia quae thropi, etc, pro diversis el officiis sorii- C Irenaus primis libri capiiibus el alibi passim retur nomina; nec proinde censebai Colorbasus fert, liquido conslare videtur. Ininiensum eniin a iEones primae saliem ogdoadis subslaniias esse aut casieris JEonibus discrepasee Nun seu Monogonem persouas a Paure disiioclas. 3ec aliier sensisse cerlissimum esl. lluic soli cognilue supremus PaEpipbanem pulo, qui, ut superius vidinius, ter; reliqois veroomnibus invisibilis ei incom[XXXV] significat Valenlioianos quidem affirroasse jEones ab iEonibus eniilti; sed ubi ad emissionum expliealionem, et ad definiendam JSonuni naturam ventum erat, biesisse prorsus, nec salie perspicuam vel suis vcl aliorum aniwis earum rerura ideam informare poluisse. Si Colorbasum audiamus, prima saliem ogdoadis jEonee nihil aliud sunt quam plura variis unius et ejusdeoi rei affeclionibue, actibus et perfeciionibus indiia oomina; non secus ac theologi ^ caiholici vulgo dicunt jusliliam, bonitatem, sapien liam, elc, a Deo non re, sed cogtlaiione sola dislingui, esseque unum et cumdem Deum, qui pro diversa raiione modu justus, modo bonus, sapiens, etc, vocelur a nobis. Quando (inquitapud Irenaeum
t 9
t
magnitudinem * , perfectissimaeque agnitionis luce collusiratus; caeleri lam procol a Palre sUntes, ul iis prorsus incomprehen$ibili$ esset, et ., i. * ' " ium Monogenem; ' Monogenem; ignoranliae ~ proinde " teoebris suapte nalura obvoluii. Longe igilur alieriue semasset. Eam (viam), inquit, poslmodum Ptolemwus blimioris ac perfectioris nalune Nus, qoaro cftieri intravit, nominibus et numeris jEonum dittincln in iEones. Ei quamvis omnes in Aonum nomine conpersonabet $ubslanlia$ $ed extra Deum dcterminatas: venirent, naiura dissimiles fuisse liqueu Porro de qua$ Valenlinus in ipsa $umma divinilaiis, ut gentui utrisque, quantum ex lrenxo coijicere licel, sic aiael affectus et motus incluteral. At qtiam parum sibi luendum videlur. consiiieril Tertuliianus oslendil quod lib. adv. 57. Monogenis quidem naluram divinam faisse, Prax. cap. 8, scribit: Valentinug probolas $uas exira dnbium esi. Qui enim aimilis el aequalis sudiscernil et ttparat ab auetore, el ita longe ab eo poprerao Pairi sialuiiur, pcrfecieque capiens magnitirf, ut JEon palrem nesciat. E l lib. contra Marludinem ejus, naiura inferior esse non potest. | cion. cap. 5, adversarium urgens, cur duos dun- auidquid de Deo Palre senscrinl baerelici, nisi p
M D n o n t n e l n e q u v t d i n n e q u e a u i t r e m m 9 i p e r f 0
t 9
modo Uenoieta ei Monotela, id est Byibuin ei Sigen, unum cssc volebat, sed ei emisisse, emilientes, Monada et Hen : Id esl, toium prioruin saltem emiseionum mysierium meram emiaeniis csse, non motum generationis proprie dtclum; ctijus lerminus fueril quidplam ab einiiicnie, non re, sed nomine tenos distinctum. 55. Tertullianus id discriminis inler Piolemaeam el Yalenlinum consiituil, qtiod bic JEOIICS uon alias a diyinilate disiinxiasel, quam ul noiio- ^ ses, affeciiones ei motua a re ; ilLe vero iEones in personales subslaniias a Deo separatas iransfor-
prebensibiiis eral. Solut Nu$ '$ecundum eo$, delectabatur videm Putrem, el magnitudinemejus imnxenta considerans extullabal, etc. Reliqui Monu omne$ ta~ ciie quodamtnodo deiiderabant prolatorem teminit $ videre, tt eam quce sine initio ett radicem contemplar
y
Uno verbo Nus ,

iimilis et wqualis ei qui emiserat, et iolus capient
Lib. adv. Yalcnl., cap 4.
7 7
DISSERTATIO I, AllT. I, DE VALEISTINO.
78
nilas insanierint, huicNun seu Menlem ejusxqua* nimii, sive apud alioa prabcnl argumenla se de lerint necesse cst. Afi vero, qnod catholica fides Triniiaie personarum caiholice sensisse. Et eapro* de Det Filio docet, Nun exisiimaverint personam picr Albanasius in lib. De talutari Christi adtentn, subsisleotera, a Palre disiinctam, ejusdein lamen Valenlinum Palripassianoruin erroris reum facil: cura ipso substanliae, ipsiquc consubslanlialem ? non quod Patrem vere passwm fuisse affirinarit U I H Plura sunt quae conlrarium suadere, meramque quani, aut aflirmare petueril, qui nullam divinitaPalris affeciionem, aui proprielalern - lis cum buniana Chrisli nalura subslantialem uuioi.eoi agnovit; sed quod st Filium Dei aliquaTCOTWTOV, non subsistenlem esseprobare videaniur. 4 Quod buic nullani aclionem aut proprieialem lenus passum esse dix^ril, binc el Pairem, qui ea* tribuant, quae personam a Palre dislinciam arguat. dem tum eo persona crat, passum esse sequi videLogo quidem, Sopbiae, Iloro, Cbristo et Spiritui reiur. 3 Irenseus, lib. n, cap. 43, ut prlinum orsaucio,ac Salvalori, suas cuilibet actioneset affe- dinem emissionis, quem fingebant baTetiei, null.i clionesaecribunt, qiue personale quidpiain innuant; raiione dcfendi posse probct, ul quid ceilissiraum, atMonogeni nullam, quae merae proprieiati seu af- ei de qtio ambigebai IIUIIUB, suppouil, Nun esse ipsum quod est printipale el summum, et velut prinfectioni non subsistenti conveoire non po*sit,
2 Valenlinianos a prioribus Gnoslicis accepisse ^ cipium tl fons univeni sensug; principatemque tt priroam ogdoada superius oslendimus, At Simon primum ejus quce esl inlus, abiconditce ei htvi$ibili$ Magus, et Menander, Gnoslicoruin principes et co- affectionis locum continere, qua tensu$ gtneralur;
ryphsi, eorumque discipuli Salurninus ei Basilides, Jadxi cum fuerint, vel Judaeorum amicipaus adyersus sacruin Tnnilalis roysterium opinionibus iinbult, nusquam vere Gbrisliani, ii nuuquam fuerunt qui pluree in una Deiiate personas coufiierenlur: raii videlicct, cum Judseorutn vulgo, personarum divinarnm Dumero polyibeismum induci. Quid de Trinilate senliret [XXXVI ] Siinon, salis exploraium ex iis quae de eo referl Irenxus iib. i cip. 22. Aiebat nempe impiissimus ille, etse $e *9
ui inde inferal nomiisi absurde omnino dici, Nun emilli. Id enim compositum et corporalem Deum facere est: ut sil teparaum quidem qui emhit Deu$; teparalim aulem qui emistus est, tenws. Sed qui;v
probe sciebat, respondere lucrelicus, Nun nonemis-
lum extra Palrem, sed in ipso Palre; slalim inferi: primo quidem superfluum etseeiiam dicere tmistum esse eum. Quemadmodutn enim emitsus ett, $i inlw Patrem erat ? Emistio enim est ejus, quod emittUuTf extra emiUentem manifestatio. Po$t deinde hoe emitso, et i$ qui e$t ab eo Logos, erit intra Patrem, blitnistimam Virlutem, quas in Samaria quasi Paler
detcenderit, inler Judccos qua$i Filiut apparuerit, Q eic. Quae quidem Irensei argtimenlalio manifesle duo haec ab liacreiicis negata nen fuisse, Ntur inreliquit vero gentibus quati Spiritut sanctut probat, ad~ uuluverit. Quae demonslrant, Simonem non aliud principalem et primum eju$ qum e$t intus invisibitis de Trinitate sensisse, quam quod postea scnserunt effeclionis loeum conlinere; et Nun non enunum etse Noetue el Sabellias, unicam vidclicel in Deo esse exlra Patrem, ted in iptoPatre; ac proindeNun, ex
t
nilitur: Nu$ mera Palrit affeclio e$l> Nus intra Pa* tretn emiitiiur, id est sic a Paire emitiiiur, ul a et innominatum Patrem tnuisse primogenitum Nun SBKm, quem Virlulem incorpotalem et Nun innatiPalre non dislinguaiur, ne compositus dicatur Pairis vocat, ad ealutem geniium ; qui apparuerit Paier: Ergo vane emissus dicitur. Emissio enim io lerra boino, et vittuies perfeceril, quique e cru- etl ejus, quod emiltitur, extra emittentem manife-
personam, qua? prodiversis oCDciis djversa sorliretur nomina. Ut ergo censucril Nun seu Unigeoiium Patri similetn esse ei sequalem nalura; eerie uec eensuii, nec ceusere potuit persona disiincium esse. Elsi poslea dlxerit Basilides, Simonis discipulus, apud IrenaBum lib. i , cap. 24, n. 4, innatum
eorum bypoibesi, meram Palris affectioncro easo , non subsislentem. Nam ulrumque si gasaeni bseretici, si Nun a Patre persona distinxis- sent, vanum essetel fulile prorsus lrena:i argumentura; lotum enim quantum est, boc principi<r
cifignre volenlium maaibos elapsus, ascenderii ad ttaiio. Quod igitur inlra Palrem roanet, nec ab eo eum qui oiiseral eum , derideng eos , ciuii leneri distinguilur, fruslra emissem dicihir. Negato pro possei: eodem prorsw sensu dixil quo postea inde principio, totura quod boc Inniltlur d3diuciuur SabelUus asseruit emissum esse. Fiiium taoquam ruat necesse esl. cerle si eadem fuissel hsereradium diviniiaiis, qui omnia ilTa perfecil, qna3 ticis de Monogene suo sentenlta, qux calboHcia ad E?angelii procuraiionem ei humani generis re- esi de unigeniio Dei Filio; si illum a Patre sie dempiioneni aiiiiteni: quo inunere defuneius, fur- emilii docuissent, ut persona lantum non subslanws ad coelum assumpius esl; qneinadmodum ra- lia ab eo disiinguerelur, eam refellere nusquam dius emissuB a sofe, ilertiro recurril ad solem ; ac in animum sibi induxissel IrenaBirs, caiholicx fidel proinde in Xesum nieraio divinilalis eflicientiam, ac propugnator acerrimus. Nee enim, pulo, displicuiseet quod seu emissionis nomine, de aeierna veluti radiaiionem quamdaro , nec solidam nec mb6tanti?am, manasse. Eadem itaque fuit et Va- Filii Dei generaiione loquenles, usi fuissent: hoc Wntiniaoomm eententia, qtii de priina ogdoade quippe veteribus calholicis ingralunv ivotx fuisse, cum Simone consentiebani: nec ulla sive apud Ire- liqucl ex Terluiiiano, Rb. adv. Prax. cap. 8 imo ex nsum, sive apud Tertollianum, sive apud Epipba- ipso irnxo, lib. n, cap. 28, n. 6. Minus adbuc disr y r
79
DISSEKTATIONES P R J E V I A IN IRENJKI LIBROS
SO
credam, ui qnos iEones, personaa aot perfeeifonet divinas esse voluissel, ignoranliae el pertarbaiionibus obnoxios dixisset. Naturalis siqaidem alque insita in omnium animis Dei noiio unicuique suggeril id omne quod aut persona aut perfectio divina csi, inflnitum cum sit, divinura ac Deus ipse, omnem ignorantiae, perlurbalionis, aut imperfeclionis ombraro procul a se ablegare. Et lamen Logon alioeque ex eo prognaios jEones veras personag esee, non simplices dtinlaxat affectiones aul proprieutes, contendebant Valentiniani. Id invicie, ni fallor, concludilur ex actionibus el passionibtt$ quas eisatcriafTeetiones, ct pastiones, ei wtenlione$ mentit, bebant, dum cupidine videndi Patris, exquisidone Pacogital ac securo ipsa loquiiur, describerenl et tris ignoranlia et periurbationibus; quae nonniti dpplicarent omnium Patri. In hominibus siquidem personis convenire et de iis dici possunt. Eodemtompoiitis natura, et ex corpore et anima subsique modo judicandum videinr de Logo, Antbropo, ttentibus , eapit dicu * sensum generari, ei Eneic, atque de Horo, Cbrislo et Spiriiu sancto ae noian, et Entbymesin: quae quidem omnia, cum in Salvaiore. Hos aulem Viriuies esse per se subsicognilionem contcrminentur, et in verbum menlis stentes, Verasque personas , manifesle sequitur cx coemittantur a Nu secundum appellationem dun actionibus quas iis ascribunt baeretici, prioribua taxat, perseveratuiam, augmtnlum et successionem, libri primi capilibus. Cbri^lum a inatre adbuc sub non secunJom rem diiferunl: haec enim omnia pen- uinbra degenle geniium fuisse, et quidem eadcm dent a , qai ea gubernat, el semetip*o per ea umbra obscuratum, volebal Valentinus; slaiim vero qucc prmdicia tunt, vcui per radium, emitiil verbum. in Plcrorna eum recurrisse, sic tamen ui Jesum poAst Deo, qui totus simplex est, tolus sibi timilis el siea procreasse assereret. Quae ostcndunl el quam .Tqualis, tolus sensus, lolus spirilus, tolus cogita- caeleris iEonibus ignobilior essel Cbrislus, ex baetio el ralio, nibil simile affingi potesl, nist compo- resiarchaB isiius senlentia, ei quam ab eis dislinBilus ac muiationi obnoxius dicalur. 3 Denique, clue. Quidni pariler ex similibus aclionibus ei affeDeurn a Deo separari, et in eo aliud ei aliud sup- ctionibus idein de Logo ci aliis inferre liceat ? Dein* poni. Cuni enim Nus in ipsis bominibus sil quid < de Irenxus, lib. n, cap. 43, n. 6 , ui probet fruslra pririiam et principale, a qno caetera omnia pen- ab baerelicis Nun intra Patrcm eimssum dici, landenl et eroiUuntur; emUli non potesl, nisi aliud quain absurdnm quid in corum bypolbesi iiifert, quldpiam ei anterius cl superius supponatur, a quo boc semel posilo, et eum qui ett ab eo Logo$, fore emiltatur; quod quidem sine manifesia contra- intra Patrem, iimiliter aulem et reliquas Logiemwio dictione, nequidem in bominibus ipsis slalui poiest. nes. Quod quidem argumenti genus, ul valeai Quisquis ergoDet, cujus natura est, ul sil lotus manifesie supponit, Valenlinianorum principiis reNus seu Mens,Nun emilli Gngil,quidpiam Dei menle, pugnare, Logon caelerosque ab eo emissos iEonea at proinde Deo ipeo prius el superius, a quo emitesse inlra Palrem. Et revera cap. pcaecedenti n. 5 taiur, supponii; ac consequenter Deum a Deo seasserit endiaibeton, id est intus raente conceptun* paral, el quasi aliud ab alio emitti blaspbemat. nou esse eoruni Logon , sed exlernum ei a Paire 58. De reltquis jEonibus, Logo, Aiubropo, By- adco distinctum, ut propriam baberet subslantiara ihio el cxteris, non idem ferri posse judiciom a substantia Palris diversam. Nempe postquam [XXXVIIJ pulem. Omnes ejusdem condiiionis exsii- osiendisset, Sopbiam separaiim a conjuge Tbeleto nibil qnidquam palt aui generare potuisse, ei in ligse, omnibas ignotum ei invisibilera fuisse supremum Palrem, omnee cupidinem yidendi Palris in- uno el eodem Pleroniate slare sinjul non poase cessisse, omnes ignorantfae labe roaculatos, omnes, Sigen el Logon, Silentium ei Verbum, prxoccupana iioyissinrtum prsesertim, variis perturbalionum aesii- adversarioruin responsiones, subdil, nuni. 6 : Si bas obrioxios, passira leelalur lfeua?ug. Certc Lo- enim uniias eonjugatione* dixerint, id esl si iEone gon ipsum a communi caeterorun iramunem feininas a masculis non aliter dislinxerinl, qaam noo fuisse, et Paircm, perinde atque alios , igno- virtutes, proprieiales, el affccliones a re ciqus rasse, ui quid cerlura ex haereticorum senienlia sunt, solula fW eorum univena argumentaiio. Quosupponil S. doctor, lib. n, cap. 45 et 46, ut binc modo enim unitis ei$, Sophia $ine conjugt tabtm blaspbemias eorum retundal. Omnes proinde nalura generavit?Si aulem, pergii ille, sicut in emmion* Suferiores fuisse Palrc, el ab eo plusqnam hypostasi unumquemque ex jEonibus propriam tubttantiam aul ratione distinctos, quilibel confliealur necesse bere diceni; quemadmodum in eodem ostendi po est. Quemlibet enim sibi Deum Guxerit Valentinus, Sige et Logos ? Taro cerium igitur eral apud baereqoamlibet rudem, ef, ut ita dicam, concreiam ejus licos, Logon, et unumquemque ex masculis i<ioiinielligeniiam animo conceperit, non tamen adeo bus ab eo eniissis, propriam babere 8ubsiaDiiam plumbeuin extliiisse, et tam enormiter desipaisse ul vcreatur Irenxus ne biuc respondendi ansauj arplicere poiuil, quod non earadem Unigeniti et Palris personam esse Yoluerinl: haec enim calholica fldet esL Id igitur soluro offensionem apud Irensum babere poluit, quod Nun seu UnigeniiunV a Pairc nec natura nec persona distinguentes, emfs tamen Yellent: quod reyera absurdam est. Et bioe ex haerelicorum bypolbesi iria haec absurda necessario consequi demonstrai tolo cap. 43 Primo, quod nominibua abusi, emissum id dicerent, qood ne quidem in liominibus ipsis, licei composilis, erailti poleet. 2 Quod Nun abEnnoia Patris emissura dicentes et a Nu Logon; kominum ipsorum
9 t t
f
81
WSSERTATIO I, ART. I, DE VALENTINO.
8*
ripiant, et feminas propriam habere ubslamiam; lenlias refem ac complecli [XXXVilI| videiur; ac quod tamen eorom opinioni contrarium erat. Lo- proinde iunuere quorumdam opinionem fuiase, unigon itaque et alios ex eo natoe iEones sic cxira Pa- tos emiui iEonesei qiri eroiltit, queinadmodum soli trem emissos faiebantur, ut unicuique eorum pro- radios; qoorumdam vero, ejusdem subslanliae exsipriam subslautiam a subsianlia Palris disiinciam sterc bis qui se emiserunl; alioruin denique, 8imtrfboerent. Pracierea Ireivcus, eodem cap. 13, n. 9, plices et uniformes essc, et undiquc sibi aequale* et perstringens baereiiconim de Logi el Zoes cmis* similes, quemadmodum spiritus el luniina. Sed praeierquam quod non negaverim pancos quogdani aiooe sotunia, ait: Et non secundum deicensioneq* ex ipsis, ut Colorbasoos, existiraare poluisse, sic ta (sic lego, non ei) quce sunl talia acceperunt emicrniili $ione$; $ed earum virtulum quce $emper sunt cum jEones uniios emiilenti, ut soli radios; ex iis quas referl el coufutat Irenaeus, divereis Jfco, appellaliones tmf, quemadmodum possibilelamen ett explicandarum emissionmn rationibus concludi 4t dignum hominibus audire et dicere de Deo. Appellaposse Hone enim Dei coobaudientur $ensu$, et uerbum ei non crediderim, bis omnibus usos fuisee Va%nta et incomtpiela, et veritas, et sapienlia, et bo- lentinianos. Nempe id agil vir sanclus , quod in nitas, et omnia talia. Principium boc caibolicis confutandis obscurioribus senteniiis ftcri vulgo soomniboa certissimum opponil baerclicis; aliud igi- ^ let; ut invictc refellanlur, omniaque adversariia lorbi senliebant. Opinabantur proinde Logon, Ye- eflugia pr&cludanlur, oranes quas adbibcre possent ritatem, Yitam, Sapienliam, etc, non earum virlu- explicandi raiiones , responsionesqtie referuniur; iwn, quae semper sunt cum Deo, nppellaiiones esse, non quod revera omnes adhibeant; sed u( eiiainsi oec appellatione Dei coobaudiri; scd a Deo re et adbiberent, eorum sentenlia a sana ratione ablioroatura diaiingui, ita ui Deus sine iis nedum Inlel- rere dcinonsirelur. IIoc vcro Irenaei consiliua ligipossit, sed el reapse aliquando exsiiterit, ut fuisee non dubiiabit, quisquis atlenderit ad ea quas qoem fliigereni inflnitis sa?culorum intervaliis ami- stibjicil n. 9 : Prceter has autem emintonn ego quidem jam non intelligo aiieram poste eos dicere; sed quiorem Êonibus. 59. Nec a verosimili abborrens cuiquam videri ne ipsi quidem alteram quamdam proprietalem emitdebet, quod Verbum et Sapientiam a Menie Patris sam reddenies aliquando, cognili $unt nobis, licet et ab ipso Palre eepararint Yalenliniani. Tam enim talde muUam de huju$modi $peciebu$ quattionem fndWulse cobaeret cum , habuerimut cum eis. Non ail eas eese eniissioneg qnam ; cum cogilanle. Et lamen quas probanl, sed eas esse einissiones omnes posSophi sic ab ea sepaiabanl, ui ulriquo diversam C biles, quas dicere ponunt, et prasier eas non inprorsus sobelaniiara tribuerenl. Quidni simililer lelligere se alteram eos posse dicere; nec alium Logon et Sopbiam a Nu ei a Paire divellere po- quempiam emillendi modum audivisse se unquam toerinl? Absurdissima bxc si quis dicat, lubens faab ipsis. Sed tanlum abesl eas omnes emissiones tebor; imo adeo absurda dicam, ut nullus un- aibi asciscerent Valeniiniani, ul vix ulla certa byqoam, nisi emolae menlis bomo ba3C in aniraum in- pothesi stare possenl, cl quaeslionibug sibi ea de re ducere possii. Verum nou quid cum recla rationc propositis facere salis. Id perspicue Iradit Irenaeus coosenliai ptigneue, sed quae fuerint Valeniiniano- verbis sequentibus : Hoc autem dicunt, quoniam ruoi doginala, bic inquiriinus. A l , inquis, Irenacns emiiti sunt unusquitqueillorum* tt itlum tanium colib. , cap. 16, n. 6, expendens, quemadmodum gnoviae qui u emisit, ignoram autem eum qui anu
f %
emUsi $unl reliqui AZonet, id esl Logos, Anthropos, illum ett. Jamnonautem cum osiensioneprogndiunet casieri, varios explicandarum emissionum mo- tur, quemadmodnm emisti unl, aul quotnodo capit dos proponit. Utrom, ioquit, unili ei qui emiserit, tale quid in spirilalibutfieri*Et eapropter ad 8olquemadmodum $ole radii; an e/ficabiliier et partilivendas proposiias sibi difficullates, explicandamve
ier id est an a principio emiucnte soluii el sejunf
sciilenliam parum adco comparaii eranl, ul auctore

9 t
Cti, ut sit unusquitque eorum teparatim, el suam fi^ nostro leste, lib. iu, cap. 15, n. 2 : Si aliquis exhis gurationem habent, quemadmodum ab homine homo qui uudiebant eo$ qucereret toluiionet, vel conlrudi#l pecude pecu* ? Aul secundum germinationem, ceret fiunc qua$i non capientem verilaiem, et non quemadmodum ab arbore rami ? Et utrum ejusdem habentem de mperioribus matre sua semen affirinbttaniice exsiitebant liis qui $e emiserunt, an ex altera mantes, in totum nihil dicerent ei, mediarum partium quadam substanlia substanliam habenlet ? Et utrum dicenle* etse t//um, hoc est, Psychicorum. Quod boin eodem emmi itin/, ul ejutdem temporis euent $ibi; niines oslcndit lemere quidquidin buccam venirel tin tecundum ordinem quemdam , ita ul antiquiores proloquenies, id vero nec explicare, nec ceriis raauidam iptorum, alii vero juniorei essent ? El ulrum lionibus munire valenles. simplicet quidem et uniformes, tl undique sibi ccqua60. Quanium vero ex verbif? eoruni, et ex recele$ et $miles quemadmodum tpiritut et lumina plaapudomnesbypolbesi conjtcere Iicei(nam ex iia tmitia ; an compotiti et differenles , dissimiles solis, vclimus, nolimus, ferenda senteulia), Logon
9
mfmbris $ui$? Quibus diversas baerciicorum sen- CdClerosque posleriores iEones fuisse subslaniias " Lib. f, tap. 1.
85
DISSEKTATIONES P R A S Y I J E I N I R E N J E I L I B R O S .
84
quasdara per sc subsislentes, sed supreino Deo pompa enarrare instiiull. Nam Angelos paulo lonlonge inferiores, concludere possumus. Angelici gius a Nu et Ennoea removit, inlerposilis nimirum porro ordinis non immerito quis dixeril : bancque Logo, Phronesi, Sopbia, et Dynami : quos quidem baereiicorum istorum menlem esse haad difficile iEones non re, aed virtule duntaxat et ratione ab probaverit. Primo enim Marcosii, qui nibil fere a innalo Patre distinxifise videlur. Sed in boc cum caeleris Valentinianis dissidebani, nisi quod, ul pre- magistris consensit, quod primis illis ac summis lium nugis adderenl, aJ symbolicam lillerarum et iEonibus Angelos immediaie subjiceret. Dynami eiemenlorum farraginem, Pytbagorico more, omnia siquidem et Sophia Virtules, el Principet, el Angerevocabant, tradilaeub bis aenigmaiis iEonum ge- lo$, qvot et primos vocabai, genitos esse aseeruil. nesi concIudiuU : , Hoc ergo solum inler Yaleniinianos el Gnoslicos \ xa* inlerfuisse videlur, quod bi primi ordinfs Angelos e , , supremis iEonibus perturbate, nulloque cerio ordine ac numero educereni; illi vero ordinalim com ponerenl, ac sub certis quibusdam conjugationibus, Sonot autem eo$ e$te qui formant (expriinunl) in in decada ct dodecada, quasi in agmina divisos $ubstnn:ivum et ingenilum ASona, et esse kas formas collocarent. quas Dominus angelos dixit, qum sine iniermitiione vident faciem Pairit. Nihil clarius : soni, id esl J E O - 61. DixS primiordinis Angelos : mulliplex enim ncs, angeli sunt dequibus Gbrislus (Malth. xviu, apud illos fuit; neque exisdinandum Angelos illos. 10) dixil : Angeli eorum in coelis temper videntquos fa- a summis iEonibus emissos volebant, ejusdem ordinis ac dignitalis fuisse cum iis quibus ciem Patris mei qui in coelis e$t. Haec vero non de omnibus jEonibus, sed de posicrioribus duntaxat [ X X X I X ] mundi bujus fabricaiionem ascribebanl. intelligi, paiel cx lalissimo, quod inler primara El quanivis alii ab aliis gradalim descenderent, letrada c.t eliqtios iEoncs interesse volebanl, discri- maximum lamen inier priores el posteriores iniermine. IHius siqtiidem nomina sancla sanctorum jeclum erat inlcrvallum. ld ex Salurnini bypotbesi manifeslum esi, qui Iicet unitm Palrem esse diceintelligi,qu&' non potsunl enarrari, intelligunlur au9 t
rcl, qui fecit Angelos, Arcliangelos, Viriules, Potetem solo Filio, quce Paler tc'M quccnam $unt es&c dicebant lib. i , caq. 15, n. 1. Q1133 demonsirant states; oon taiuen ab his mundum faclum, et omnia qtianio inlervallo prima lelras superarel secun- quce in eo, sed septem quibutdam uliit Angelis a
dam, ac dccada et dodecada ; basque proinde solas angclici ondinis esse possc. 2 Yalcnlinianos a Si- Q mone Mago, Menandro, Saturnino, aliisque Gnoslicorum prir.cipibus, prima docirinrc suaa principia et rudimenla, et, ul ail lrenxus , initia ernits 0tium accepisse, jam non semel diximus. At ilios primis et summis >Conibns iiiimctliaie subjecisse Angelos, Arcbangelos, Viriuies Poiestates, e l c , di<erte docenl Irenacus, Epipbanius , Tbeodorelns ct alii. Angclos enim ab Ennoea Palri$(procuI dubio inlerposito Nu scu Monogene, qucm ab eo re non disiinguebanl) emissos esse volebanl Simon el Meuander. Nec alia fuii Satumini scnlculia , qui,
7 0 t T1 7 9
6erebau Clarius adhuc ex Basiiide, qui Virtutes, et Principes, el Angelos, quos a Sopbia el Dynami emissos essc conlendcbat, prxmot vocnbat, quibut
alteros et altero* Principes et Angelos [acto$ est diccbat: eos autem, qui potterius c&ntincnt caelum quod etiam nobis videtur, con$iilu'u$e ea quce in mundo omnia. Sic pariier et Carpocrates et qui ab co, mundum quidem, el ea quce in eo $unt> ab Angelit mnlto inferioribuh ingenito Patre [acium
referenle Irenaio, similiter ut Menander, unum Pairem incognitum omnibus oslcndit, qui fecil Angelos,
Archangelos, Virtules, Poiesiates, baud dubic quin lrr Emioeaiu et Ntin. Constai lamen, ei a nobis supcrius probatum est, velercs illos Gnosiicos, pcrinde aiqiieYalenliniaitos,e Nu eduxisse vel Anibropon, vel Logon; e prima lelradc secundam. Dmn igiiur ab Euitcea el Nu immediale emissos asserunl Angclos, dJucide saiis, ni fallor, inenioin exponunl, Qi^niiicanlque quid poslerioruin yEonuni noinine iimlligorenl, Angelos \idelicet, Archangfilos, Pofpstalos, etc. Solus Rasilides, uiallini aliquid et rezl&imiliui invcnissc vidcretur, in immensum exiendit
e$se dicebant. Nempe Angeli illi infcriores exlra Pleroma constiluli eranl; alii inir.i Pleroma degebanl; et hi in multos ordincs diiposili. Alii quippe digniiaie et ordine pra?8lantiorcs, vocabanlur ALones (qitoeiiam noniine Angclos idculideto donavit Synesius superius a nobis ciialusjin Hymnis), quasi dii secundarii, et ad <livinitaiem cseleria propiws accedenies; alii ordinis infcrioris, salellites Salvalori destinabantur. Aiigelorum eiiain qui exira Pleroma versabantur, non unus eral ordo, scd muliiplex, alius alio sublimior ei dignior ; alii euim Angcli, alii ArchangelL, quorum oninia varia oulcia ei veluii pracfeclura2 : ita tamen 111 Pleromnlis Angelis supcrioribus, quoruin minislri eraut, subesscnl. Mam in rebus crcatis coudendis in id poiissimum incubueral Salvator per Eulbymesin,
t
t
ut in JEonum Itonorem omnia fuceret el imaginem
tentenliam doclrincc sua\ vcl, ul loquilnr Epipbapius, aSatuinino et Simone Mngo erroru aryumeuia ::iuiualm etl qua' alia ralione traclare et mnjore cum
t
Plcromaiis invisibilis in omnibus exprimeret, ut )Hfcrt Itenreus lib. 1, cap. 5. Ul crgo Dcmiurgus Augeios sibi subieclos, sic INws sibi subdilos habo
t e
Lil. i , r. 23 ct i 4.
H.rr. x\i et scqq.
7S
L . J !:. Fali., lib. 1, c. 1 cl seqq.
85
86
bat. Logos proindc Angeltis eral, qut Det mentis irem Invisibilem semper nunsisse, nec usquaro hoveldti verbum ac inlerpree oracula divina catieris minibus manifeslalum per eeipsam fuiaso, sed pandebal, ac per eos, per 'Salvatorem moxinie, bo- per Yerbum suum, quod iisdem idenlidera.sub v i miaibtia manifesiari curabat : qtiiqne rerum om- sibili epecie conspiciendum ee praebebat, loquebaRiam raiiones et ideaa, quas divina mens comple- (urque, ui eo videndo el audiendo paulalim assuectitor, per Bylbium, Ageraton, e i c , certa quadara scerent : videranl in iisdem Scriplurie passim, proportione atque norma iu Sohaiorem veluti de- verbum Domini factum esse ad propbetas, el in iis rfvabat, ui bic aecundum boc exemplar cuncta per locutum fuisse; angelos lamen sapius in Dei noEnlbymesiQ et Demiurgum effingi smderet; et ea- mine el persona verba fecisse, et sub bumana 6propter Sakaiorem receptaculum Chrisii superiorig gura bominibus apparuisse , legem disposuisse ei univetsce Pleniludinis, et ex omnibut generalum ordinasse, Ecclesiae curam gessisse, Chrislum no$$u dicebant: quapropier Beneptacitum vocari, quoslrum angelum Novi Teslamenli vocari, el alia niam Mnivenum Pleroma bene tentit per eum glori* ejqsmodi. Quae omnia inepte contuentes, fabulam, ficere Patrem. Atii autemex $oli$decem jEonibu$ quam dixi, coniexuerunl; Logon et Anibropon qui tunt Logo et Zoe emit$i et propter hoe Logon angelos esse a Dei mente emissos, ul oracula diu t t
el.Zoen dici eum, parentum nomtna cusiodienum.
?ina fuoderent, conspiciendosque
bominibus so
prabcrenl, ac successione quadam aliorum A M umw Salvaiorem, Angelum Tesiamenii, gignerent, qui Jesum Ecclesia? conditorem Ultislraret, el in exempium $uperiori$ Ecclena insliluft ei informavii, bunc descenderet, in quo proiode Logos el Aiiibroseu, ut loquebatur Plolemaeus, \ - pos exprimerenlur. , lueem tdidit, generamiqne. Hinc eliara in- 63. A l si Cbrisiiana religlo el Scriptara forferioreni hanc Ecclesiam, eeu spiritalee taomines, main, Plaionica dogmala inaieriam loli fabula iii vocabaoi, imagioera superioris Ecclesia dice- praebuerunt. Platonici praetet iinam bant. Iltnc eiiam quidam eorum Salvatorcm exduo- , atuiquiorem ac superiorem cauiatn, ut loquldecim jEonibut, hi$ qui $unt ab Anlhropo et Eccle~ tur Jamblicbus qnae diis omnibus supereminet, tia facti, geueratum esse voiebanl : et propter hoc multiplex deorum genus dislinguebanl; alios qui Filium homirtii s* confiteri, velut pottgenitum (sunl in hoc mundo, alios qui in intelljgibiii . U l T*ov> nepotem) AnihropL Harcosii vero assere- de posierioribus dunlaxat bic agam, bos Proclus Homo etiam et Ecelesia Angelns fuit, qui epiriulibus bemiDibus, seu Ecclesiae in terris degeiiti prftfectus, liancper JEones sibi subditos ei per SaWalorem ad
T f v 7e
banl ab Anthropo ei Eccte$U, Logo ei Zoe Virtu- Q in , intelligibila, et , inUllectuales seu inlelligendi facuhate te$ emanatat genetaue eum, qui in terra tnanife$ta' " * " praedilos dividil. Similis tu$ eit Je$utn.Et Logi quidem locum adimplesse est an- illa ChaIda3ornm apud Dainasciuro deorum $eries, \, fontes, ol \, intellecluaUs. De gelum Gabriel, Zoes autem Spiritum ianctum, Anquibus licel, pro more, obscure omnino et allegotkropi autem Ailiuimi viriutem : Ecclesice avtem lotum Virginem oslenditse. Et i/c inquiebant, rice ille disserereat, bsec taroen, quanlum aseequor, ex eorum sermonibus erui posse videntar. Dii illi, qui e$l tecundum di$po$itionem (6 ' ),
9 4
gentratur apud eum (* , ex eo, Anlhropo,quos et vocant, ipsissimai suot ditinae menti idese, supremaqui rerum omnium exemni fcllor) homo, quem Pater omnium transeuniem plaria in intimo Dei ioiellectus sinu recoudita; per vuham tltgxi per Verbum ad agnilionem suam, id eel, u l per eum buminibos innotescerei . Qui- paulliplicia quidem, si lerminum specles, res videbos mire coDfirmantur quae roodo diximus, An- licel quas exprimunl et exbibent; unum quid vero gelos inicriores, cx baereiicoruro aenieniia, supe- et simplicissimum Ens, ei cum Deo conferas, a rtoribvaPleroroaiis ministrasse, ei Jesum a Yerbo qoo nec re dialinguuniur, [XL] nec separantur. unqoam divinae menlie iaterprele eleclum, ab Hancquc Plalonicorum genuinam esse doclrtnam, Aaibropo vero lanquam Ecclesiae duce et praefecto D superiue demon6(raimus. Si ciii vero ecrupulum In lucera editum, ut per Salvatorem oracula divina injiciat, quod ideae divinie appellenlur dii, hunc bominibus fanderct, inferioremque Ecclesiam fun- eximet Proclua scribenslib. Platonic. tluoi. cap. darel el instituerer. 24, inuliis in locis Plalonem ea, qu deos partici62. Quae yero bic de inferioribus iEonibus effu- paut, iisdem nominibus exornare, ei deos vocare ; tioDt nagatores isti, tolidem aegmina sunt, par- 61 6 \ tim ex Scripiaris et iradiiione roisere dieseclis, , *, \ parlim ex Platonicoram pbilosopbematibus buc . Ex quo coocludil, alium quidem esse simplicimale iranslatia, collecia, pessimeque einiul conu- ler Deum, aliam propler unionem, alium propier la. Nimirum in Scriplurrs legerant, por Yerbuin commuiiionem, alium propter connexionem, alium Dei facta esae omnia, Deum Patrem iir?isibilem vero propler simililudmeoi. eaaei Deminem unquam Deum vidisae; audierant , , * , a ploribat aaiiquis Ecclesiae Patribug, Deum Pa- " , ,. T4 % 7
lrcn., lib. ni, c. 46, n. 4, el lib. i c. 42, u. 4. " Yide Iron., lib. , c. 5, . 6; c. 6, n. 5; c. 42 e. 4; c. 45, n. 5. Sect. v, cap. 9. iainb. eect. i, c. 49. ' .
f 7 1 x e 7 6 9
1 9
DISSERTATIONES
PRiEVLE 1N
IRENJEI LIBROS.
83
, ' . Porro ideaB divinae - vabant, et quibus, ut vult Plalo in Timao, mandal Deus, ut ad iimtaiionem sui rerum ioferioram fa dicebantur, quod rerura omnium fontes el prin cipia sint, et veluti arcbeiypa, quae Deus agendo bricaiionem aggrediantur; quam baereticorum sejinilalar ; dii auiem , quod ulpoie spiriules cundi JEones, quos omnet in intellectum et dctideoivini inlellectua aftectiones, sola mentis inielligeu- rium exquisitionis $ui Patris adducere vult Nus, tia coroprehendi qucant. Dii vero \, inlcllec- quiqne ad divinae Meolie ideag altenti, volentes et lualet, auni angeli superiores ac Deo propiores, ipti de *uo ctarificare Patrem emiltunt emiwonts, inlelligendi faculiate pollenies, seu raenies ill coe- alios videlicet jEonee, quos in agendo auccessiono lesies, quibus divina illa exernplaria, pro inielli- quadam ac serie dirigunt, et quorum minielerio gentia3 viribus, coniemplari ei expriinere, et ad suprema rerum exemplaria in condendis rebus exeorum norniam opera dirigere daium. Et iia sen- piimi curant? Tanta inler ulramque hypoihesim sisse Platonicoe satis aperle significat Procltis, qui aflinitas esi, ui cum major esse non possil, eadero lib. i i i , cap. 21, post , YO\ prorsus esse videaiur. Hoc lanium inleresl, quod , prima et alliuima genera deorum,altera tota ad prolanam geoiilium theologiaro conw vidclicet, immediale collocat , parata sit; altera vero Scripiurararo ope Unlillum \ ., deorutn genera secunda, & ad Cbrisiiauara tbeologiam deflcxa sit, sed nugis istis iia defoedatam, ui quao cui preferenda sil, et angelicum habenlia ordinem. Itaque dii \, <|ui gecundas ia ordine deorum roundi inlelligibilis ambigas. Vereor, ne si laiius et por paries, quod icnebant, sunf ipsimet angeli superiores. Consen- facile ileri posect, expenderetur ulriusque sysiema-r Ut ei Jamblicbus, qui sect. 41, cap. 2, 3 ei seqq., lis affinii^s, longiug excurreret oratio : erudito leprimo loco deos consiiluiU His proxime ctori viam aperuisse gufficiat. Interea ex baclenue accedunt arcbangeli, quos sequiiniur angeli. Ar diclis, ni fallor, concludet, non modo posteriores changclos aulero secundum deorum graduni obti- Yalentinianoriiro ASones, ipsissimos Platonicorum nere, non obecure innuil cap. 7, ubi de deorum, arcbangelos fuisse; sed et invisibile el spirilalo arcbangelorum ei angelorura, dum eese videndos illud Pleroina a mundo intelligibili Plalopis, ut oflf-runt, speciebus disserii. Dit, inquit, circa te exempluin ab arcbelypo, manasse. Jam ad alteram syslemalis paricm, nimirum Acbamo- fleo$ vel angeloi aitantes habent, archangeti Valenliniani a%cU Ibae fabulam, seu ea qux exlra Pleroma coniigefcunt $ibi alio$ angelo$ elc. Haud dubium entin quin dii illi, quos dii aslanles babenl, arcbangeli sint, ront, sermonem converiamus, lempus est. quos immodiale posl deos staluil. Sed Q 64. Exlra Pleroma Sophiae Enlbymesin , cum rem lotam omnium clarissime demonsirai Ficimis appendice pa$$ione relegalam dicebanl Valentiniajam a nobis ciiatus, in Comment. in Conviv., c. 3,ni, in umbra et vacuo, formae, figuraB, ac luminis ubi triplicem, ex Plaicnis senienlia, mundum dis- experlem niisere jacentem, ul>i per nccessiiatem linguens : Primum omnium, inquil, est Deus tint- effervescebat. Posiea vero quamejus auxilio venit Versorvm auclor; quod ipsum bojium dicimuu superior Uie Cbrislus, ac odore quodara immorlaliiatia mentem prim creat Qtigclicatn; deinde mundi perfudit, hu Torma ei indila eeciindum subslanliam, jn$ animam, ut Piato vult; potiremo mundi corput. melior quidem cjus condhio fuit, ila ul rudem ioMens angelica primtu mundut ett Deo faclus, elc. digestamque rerum omnium creatamtn molem jam Adeo certum esi, Plalonicorum mundum inielligi- profundere, et aliquanlulum secernere coeperit; bilem aliud nibil conlinere, praier primam caur nondum lamen ab omni calamilate liberaia, donec iani, formarum oninium ei specierum feracem, et missus ad eam Salvalor sciemiie formam ei indtdenngelos. Hanc vero ipsissimam esse Valentiniano- rit, cl a perlurbalionum a?slu solveril. Lataniero fi;m el Gnosticorum onmium bypothesim manifeste sub bis senigmaiis Platonicam mundi animam depitet. Quid eniin aliud prima illa - prehendere haud arduum. Plalo, pro eo cui de in, superior et aniiquior causa, quaj diis oroni- dtisiria stndebai, allegorico ac symbolico pbiloao|)iis supercminet, quam Yalenlinianorum Proarche, pbandi more, toium hoc universum esse fingebai xa\ , animal quoddam vivens, Propalor et Byihus, in invitibilibus et inenarrabUiac inlelligens, ex corpore et anima concreium. bnt aUUndmibus prwexsistens, invisibilis, tempilerCorporis uuiversi nomine intelligit \ nus, ingeniins, in silentio, et in quiete mulia degens , materiam quae videri et langi potesl. Quoil in immentis swculorum inlervaltis, anlequam Monee emiltercl? Quid aliud dii \, intelligibiles, vero lum ipse, lum discipuli ejus lam magnidco palernx meniis ideac, formaB el exemplaria, ad verborum apparalu de anima mundi disscrebant, quoniiti cxemplum cuncla effinxit, qitam Fnuoia, ad illud referebaiur, el ex eo decerpium erat quod Nus el Ycrilas, radix Qmnium; Nus, inquam, Pa- Gen. 1,2, scriplum legilur : Spirilus &ei ferebatur tf.r et inilium omnium, in quo supremus Paler pra-super oqua$; id esl, super inforniem ac imiigcwiiit omnia teminaliler? Quid aliud dii Plaionico- stam lolius universi maieriam, ut ei fonnam, morum , inlellectuales, divinarum idearum con- tum, vilam ac fecundiiaiem inspirarel. Nenipe lcmplaiores, et imitatorcs, arcbangeli seu angeli Plalo per spirUum unMni, unhersalem spiritum, su|,oriores, quos gradalira alleruin cx alicro deri- animam wundi, sapieuliani, viriuletn seu efficieu% 9
69
DISSEETATIO I, ART. I, DE VALENTINO.
90
tiam beiinlelligil, qiue ctincta movel,dirigit,ordint perni exemplaris imaginem alque norroani prodie61 disponil. [XL4J Sic enim ipse describil lib. D* rinu Idipsum est quod exprimere voluii Plato ia Uf. pag. 896: , \ Timao scribeos, mundum ex intelleciu et necessi* \ , \ , laie, seu erraiica causa composilum esse, id esi , \ * ex ipso formarum ordine atque materia. Sic eniui \ - animam mundi, seu vim motricem, quam veluii semen quoddam iuaieriae impressit Deua, ei ipsam ( . Idem esse et animam et primatn materiaio vocat : illara quidem, quooiam inleliioriginem, motumque eorum qua sunt qum fuerunt, genlia? divinae simulacroin est : banc vero, quia et erunt, ommumque runus hU conirariorum : quannon propier seipsam, sed tanquam formU uhimis doquidem el mulaiionu et universi motu$ omnibui ctaua e$t. El panlo post vocal necessaria esl iniroducla, bas ?el illaa euccessive xa\ , sic exceptura, u( nullius lenax eil, sed ad omuea auapte nalura indifferens. Potiumus quin etiam, ammam regenlem, et in ommbu$ qum moventur, inkabitantem. Unde concludit, animam anle cor- inquil Ficinas in Tim. cap. 59, tub necetiitatis no* pns exstilisee, corpus vero secundura et posl mine intelligere non materiam golam ud animam animam naium esse, quandoquidero hoc ab ea quoque ejut in primo procestionis tuce signo vetut tnregalur et movealur : quod enim alteri causa roo- formem, materia inslar, consideratam. Ulraque enim lam anima, quam materia, in primo originit suce $igno tionta est, boc prius sit necesse est. 65 Porro illam mundi auimam non staiim per- informis quidem ett, ttd facile formabiHs ett per fectam, omnibusque nuroeris abeoluiam fuisse cen- intetligenlice munu$ : unde et ipti anim<B rationes aebant Plalonici. Nam, ut ait Plalo in Ttmeo, seminaquc formarum naluralium infunduntur et com tellet inandi arcbiieclus mundum intelleciuale maltrice qualilates, atque fornue. animal facere, neque posset inlelleclus absque 66. ln bis auiem Plalomcorum placitis lotam roedio adesse corpori, conjunxit iniellecium qni- Acbamolhae fabulam pltts quam adumbralam ncdem aDimae, animam vero corpori, atque adeo ut mo non deprebendil. Enlbymesi siquidem superiomedio infuderit mundo,et indf, per cuncla diffuderii. ris Sophiae, separaiae a superiori Pleromale cum Prius ergo condidit animam Deus, nondum proindc passione, in uttibra et vacuitatis locis effervescenli perfectam donec iniellecm ditaret. Sed rem lotam per necessitatcm, exlra lumen facue el exlra Ple* melios et ad proposilum nnslrum aplius edisserit roma, informi et sine specie, quia nibil apprebeuFicinue cap. 5, in Conviv. Plalonis, ubi Platonico- Cdit (sic describunl Valentiniaui), tania esl cum ruin sentenliam explical. Principio inquit, Deu* anima mundi, qualem modo cx Plalonlconim senrventis illiui creat $ub$lantiam, quam etiam esseniiam lenlia descripsimus, alTiuilae, ul major vix essc nominamut. Hcec in pritno illo crealionh $ua mopossit. Utraque a Dei sapientia et viriute emanau menlo informii esl et obtcura. Quoniam vero Deo Utraque primum in cbao, seu maleria obscura, nala e$t ad Deum sui principium ingenli quodam tenebrosa et incondita deliiescit, inforrais et sine appetitu convertitur. Converta in Deum, iptiu$ ra- velut fermeniescens, ac paulaiim vim suain specie, diU illustralur. Radii illiut fulgore ille suus appetieiserens: uiraque nibil apprchendit, utrique iudita tus accenditur. Accensut appetitiu Deo tolus inhmprimum forma secundum subslantiam lanlum, scd ret : inharendo formalur; nam Deut qui potest non secundum scicnliam ; quia, elsi iniiio motua omnia, tit mente *ibi inhcerente creandarum rerum quidam fuit; quia lamen incondilus, vagug, ul iia naluras effingit. In ea igitur spirhali quodam modo dicam, inordinalue et indelerrainalus; nullam cerpinguniur, ui ita loquar omnia qiue in corporibus tam speciem aut formam exhibebat: ntraque deipsis teniimus. lllis ccelorum elemeniorumque globi mum divini luminis radios cxcepit, quia vis mosidera, eaporum naturce, lapidum meiallorum, plan^ irix alque materiae impresaa a Deo extarum, animalium formce gignunlur. Hujusmodiciiari re- debuit, ui in aclum prorumperel. Quod adrutn omnium $pecm Dei fomenlo quodam in sudunt Valenliniani, Enthymesin jara aliquali immorpremailla mente cmcepta* idea$ este non dubitalalitalis odore perfusam, variis perlurbalionum aeslitnut, elc. Quod hic sub allegoriarum legumenii* bus, ex qutbus varia roundi elemenia prodieruut, traditur, his ambagibus missis clarius el simpli- agitalam fuisse, donec ad Cbrisluin conversa, ini*cius exponi potuisseu Nempe quaro vocanl animx eum Salvatorem exceperil, Palrie e( JEonura poieiabsiantiam nondum formatam, chaos esl, seu ma- siate decoralum, qui eam a perlurbauombus libeleria, quam informem et rudem, ceriariun figura- rarei, hasque ab ea secreias commiscerct condeiw rum ac moiionum expertero condidit Dcus; qua3 saret, atque ex incorporea affectione in incorpotamen, ex legibus ab eo slatuiis, cerlis quibusdam rcam materiain iromularet; inepiias sunt, eo verforrois, molrbus ac flguris inslrueretur, eiigebal. borum apparalu, qui moveat imperitos, veiidilalaj; Huic priinuro vim niotricem judidit, quae paulalim qnibus id duirtaxat innuiiur, diversis tum priinum se*exsren8,eos moius, Deo dirigente, civii, ex perlurbalisqutt niolibus agilatum cbaos, ad easdequibus maleriae paries sic iuvicem nptaise, com- muin moiionum species, caliones et modos, Dea posilae, alque ordioalae, ul cornorum formae ad su- ordinaqte, d icrminatuui fuisse, ex quibus pariei
9
t 9 9 t
92 iibi repugnanles ab rnvicem discedentes, cognaUe alterum malorum fabricalorem. Itfum bonum deum tecnfn coaleseenles, variis rerum formls in lucem el Oromazen, bunc da?mona et Arina?niam appellaodendit apta? fierenl. Cnr < s a maleria incofporea ba( Zoroaster; illum e purissima loce, bunc e leinm a Yalenlinianis, lutit a Plaionicis dlcaiur, et- nebris et ignorantia getiitum : a. primo bonos, a potoimus in nolie lib. i , cap. 4, n. 5. Sed quae secundo malos deos genitos esse volebai et inler Platonis sentenliam exponcns referl Laenius pag. hos aljum deum inieroiedium nomine Miibram 208, quia miro qaavhacienas diximus conGrmaiU, exsistere. Ilas impurisstmas repeiiere lacunas lain referrenon pigebil. Aiebal uimiram Piaio Marcioiii tam Gnostici veleres, ut inde duplex \ , rerum princfpium , alierara bonum, altertira ma . , lum, aUerum aheri perpetuo insidianlcm ei adver ; saniero exciurent. Valentiniani vero, ui porlenlosi . Esse materiam informem dogmaiis invidiam declinarent, nominibus quidotu t infinitam, ex qua concreiionet /Sanl. Ea cumhonestiui viebantur, ut loquilur Irenaeus; fteque aiiquando lernere el inordinate moveretur, Deo ait Deum malomm effectorera aperte protiioenim in unum iocum coactam^ quod ordinem temeritoti bauiur : at revera venenum crudius sorbebanl, nt prmtare cemuerit. Confer, si lubet, Platonem in ostendit idem Ircnams " , dum rerum conditorem Titnaro. Idipsufn aliis verborum iiivolucris tegere ex ea labt, qu<e extra Pliroma emissa e$t, lemorari* Opbilis et Selbianis airiraus eral, dum aiebanl, videlicet ei supra modum audaci Sopbiae facinore Sophiam descendenttm in aqaas, petulanter eas gcniium, ac jgnoramiae, caecarum nempe Acba* niovisse el assumpstsse ex [XLllj eis corpus : Au- motb periurbationttra fructum esse asserebanu meclationi enim luminit ejns omniu accurri$se et Deum malum auclorem mali, el Deam cascum Nam adhcetUse *, ei caeiera ejiismodi deliraniium ho- et ignoranlem inducere, ejusdam scelerie esee v l minum cwntnenta, quae a Yalenliniaiiis penes ine- detur; imo boc aliero graviue. Neque enim Deua pliae modatn, non penee ipsam rem differanl. In isie caecus a ee est, sed ab Adiainoiba condiias lioc T C I D uirrque Platonicis siolidiores exsiiierunt, esl, dirigenle Salvatore, quem vicissim reganl ei qnod bi animam mundi a Deo ipso lanquam prin- inspiraiu lum supremus Pater, turo caeleri iEonea; cipio, el mundo lanquain subjeclo, re dislmxitse ac proinde ignorantia, malorum omnium fomes e i iton videaniur; illi vero Entbymesiii suam ab ulro- radjx, et mala ipsa, quae inde pullulanl, in sumqnt sic distinxermt et eeparaverim, ul in substan- nrnm Deum refunduntur. Sicque rfecrudescil petlw liam quamdam per j eubsistentein, ac eecunda- c * Q corrupiis pbrtosopborum U cubus baustum emolllre conanlur Valentiniani. rium quoddam Deilalis genus iransformarint. 68. Eo usque desipuisso Platonicoa, ut duos 67. Acbamoibae fabulam excipH mundi liujus aspectabilis origo, constilutio ei urdinaiio, quam deos, alierum bonorum, aherum matorum auciorem rusius exponlt lren*us, el nos ex ipso compendio fingerent non legimus : imo qnamtlbei aham, miperiu descripsimus. Summa hnc redil, primnm praier Deum, malorum causain esse quaerendam omnium ab Aehamoia condilom Demiurgumex ani- consianter asseruerunt. Terunuamen esl quod mali substanlia, caetera omnia deinceps fabiicaioro dum rerum iriferiorura creandarum et adminifuissc, tum ccElcslia, tum lerrena, lum aniraalia, slrandarum provinciam angeMs demapdabant, aliis lunl sensu el vila desiiiula, Angelos, Archangelos, posimodom offensionie aneam pnebuerinl. Id inCosmouralorem seu diabolum, el dsemonia, septem naere videlur Ptalo, cum in Timceo Deum (llioa coelos, quos inlelligentia pracdil09, imo ei Angelos suos, id esl inferiores angelos adborUntem induesse volebanl, Hoiniuem demum ex Iriplici sub- cit, ul ad imilationem sui mistionem sub luna reKlanlia coDcreium. Caecug iamen et inscius quid ruin aggredianlur, bominique subjiciani omnia, ac ageret, tanla ba3c molitus esl Demiurgus : ai clam raiionalem ejus animam ab ipso atcepiam corpori lirigebat Mater Acbamoib, banc vero Salvator, ut caduco infundani. Quod uxpendens simul et refelcuiicta ad imaginem invisibilis Pleromaii effice- lens Augustinus lib. xu De chit. Def cap. 26, rentur. Sedes Ocmiurgo consliiuta gupra sepiiroum scribil, Platonem minoret, el summo Dto fado coriura; Mater superioreta locum, medium videli- dfos, effectom esse volume animalium ecelerorum rel, quod inter Pleroma cl nmnduin visibilom iiK- ut immorlalem partem ab tpso wmerent, tpti ver lereedit, spaiium occupabat. Iri qaibus ommibue morlalem attexerent. Proinde animarum nostrarum luce meridiana clarius itcrom reluceni Plalonico- $0$ creatorei este notuizse, sed corporum. Sta PH rnm alioruroque \eierunt pbilosophofafn dogmata. iotui prxcepioris mentera clarius expressit ProraolestissitnaeqtiflGsttoiiis, undo malum ? ambagi- dus )ib. t, cap. 29, ubi src disilnguii: imindoro bm expedire sese cum nequirenl plnree e vetoetio- indigere Ueo Patre, 2, ribas pbilosopbis, exislimarunl, Plutarcho teste , tanquam [undalore quo (uUiatur, ef in Is.et Otir., duosesse deos ^, genilore; , \ , \ qaasi contrariis artibus dedilos, alterum bonorum, , 1\ . lp$um tero f i v
PRJEYLE
B
t
Si
DISSERTATIONES
1N IRtNJEI UBROS.
e r u m
v i r u 8
IIOil e
" hon.,lib. , cap. 30. " Lib. m, cap. 12, n. 13.
D I S S E R T A T I O , . , D E V A L E N T I N O
9*
ntrare, tt producere et providere, deorum esse prose creavisse res conditas; sed id quod secttndo
prium, quatenvs tunt dii. Priinam quidem causampost illud loco conslitutum est, angelos videltcet. esse Deum Pairem, quaienu exemplaria rertim Hinc Nunienius apud Eusebium, lib. xi Prap. formas conlinenlia, quibus diriganlur dii, inini- evatigel., cap. 18, Plaioni lixc verba tribuit: hostral; at , \ , \ mmeSy quem vot arbitramini primum Deum, mundi , ipsam ge- opificem, non e$l primus, sed est adhnc eo superior.
Gui cffalo concinit oraculnm islud : nerandi wm, et iptam aliarum cantam fundatricem, el iptam providendi facultalem ad iptot deos maxi me pertinere, Consenlit Sallustius pbilosopbus , ' . lib. De dii$ el mundo% cap. 6 : Deonun, inquil, Omnia siquidem perfecit Pater el menti tradidii Secunda, quam primum Deum voeal omne hominum
%
alii mundani, alii supcrmuiidani. , ol \genut. , ol . , Quod exponens Pseilus ait, Menlem secundam ?o. , ol cari ab boininibus Deum primum, quod nesciant , ol , ol . Mundanosdico ?, quiPairem supremum. alii (J9. Ab bis foniibus eflluxil communi3 Gnosiicomundumcondunl,deot. Supermundanortim vero rtim omnium senUnlia, Angclis lum creandi, luin deorum tubitattiias, alii mentem, alii auhnas efficiunt. ldeoque, pergil, Irino ordine diuriminanlur. Mundaregendi mundi muntis iniposituin fuisse. Nec secus norum /ii condunt mundum, alii tumdem animanl sensere Valeniiniani. Quamvis enim Deniiurgum, e/ft ex variit ditenuque compactum adaplant, alii Deum ei Patrem interdum nominarcnl, rcvera laadaptaium custodiunl. Quod vero dii illi luni nmn~ nici) inlra naluraa angelicaB limites concludebanl. daui, lum supermundani prituo Deo longe infc- Demiurgum et ipsum angelum e$se dicunt, Deo timlriorcs sim, docet cap. proeced. ubi ail, - lem, inquil IrcnoMis lib. i , cap. 5, n. 2, el lib. ti, , primam cauxam nnam este. cap. 8, n. 3. Ncc miuus aperle scribil lib. , c. 4, , inquil, , n. 4, banc essc Valcntimanoruni niciiten), Demiur \ \ gum naturaliter neque Deum, neque Patrem esse, . Mullitudini namque uni-sed verbo lenus dici, eo quod dominelur conditioni. vtrsce prasen unitat, puleniia el bouitute omnia stc- el idem dc Enlbymesi seu Acbamolh dicendum, Quod perant; ideoque omnibus communicari necesse e$t. Et binc esi quod sanctus doclor baoc bxrclicorum Eademqiic Jamblicbi scnlentia csl, secl. v, cap. 9. Q deliria confulans libro n nullaienus inier ValenliTum cap. 44 deos sic parlimr, ul alii sinl mate- nianos ca^lerosque Gnosticos disliiiguit; sed proriales, alii immaleriales. Maleriales vocat eos, qui barc salis esse sibi censuil inundum non ab angelis, licel a maleria maxime scparabilcs sinl, eam im- aut arcbangelis, sed ab uno el eodem Deo el Palre maieriali sua polenlia coinprehenduiii el exornaul, conditum fuisse. Commune vero liun pbiloeophis, ciqne adsuut, ac dominantur, tel tina curo ea exis- tum hacrciicis islbxc asscrendi principium , lunl. lmmateriales appellat eos, qui omnino a ma- Peuin summum el Palrem igfioium ac invisibilem leria libcri sunl, eique longe pracccllunl. Omncm csse ac inansissc, nec per rerum creaiionem seautem rcrum buiuanaruro adminisiraiionem ad ipsmii inanifestando prodidisse : aliisexislimaiilibos deos materiatet perlincre vull, non ad immaleria-Dei majesiaiem baud decere, ut ad rerum inferiotes (nisi quaienus bi deos maleriales corumque rum curam per seipsum suscipiendam sese demitpoleniias in se, tanquam causa una el [XLill] pri- tcrel; aliis limemibus, ncmala quibus labefaclaiur iua, complectuulttr), quia, adminislralio liaec par- orbis, in ipsum refondcrentur, si bunc ipse regericularis esl, ct admisitim babei quoddam anxie- rct creavisseique. Uinc sponte fluebal, orbis regiUlis genus, neque omniiio a carporibus segregaia mcn el creaiiouem alierius cnjuspiam a Deo Puire cst, nec cappre polcsi liquidam ei imperlurbaiam D opus ei efleclum esse : cumque neulri ullam aliam gubernalionem. Qnarc scct. u, diversis deorum ulira bunc sive personam, sivc naitiram iulelligcninferiorum gcncribus ei ordinibus diversas in adlem nosscnl quam angclicam, in banc operis molem miiiistratione mundi, periude alquc Salluslius, sla- recumbere voltierunt. Quae prava indeenascantur lioncs, ofGcia cl Cunciiones assignal. Sic pariler el conseclaria, paalo posi referemus. 70. lnierim, qnod munduro bunc inferiopem aiV Ficitius in Critiam Platonis, dcos in supercoeleatee, coelesles et subcoeleste? ex Plaionicoruiu sen- superioris, seu Pleromatis imaginem effictum dicetemia partilur; priinis ainplissiaiani pruvidenliain, banl Valenliniani, atlerum doctrinae Plaionicae casecundis miuus amplam, poslcrioribus ad angn- pul es(, quod in suam bypotbesim transtuleruat stiora redaclam iribuil, uipote qui certis lerne Noiissimuin quippe, ncc semel a nobis jam diclutu, phgis remmque generibus divina dislributione invisibilem seu idealem Plalonis mundum, reruia praesini : quemadinodum el ccclestes alii aliis cceli omnium idcas el formas a Dci mente concepias parlibos, sphaeris el siellis pra;ponunlur. Ex qui- comincre; quas quidcm suprcmus Paler angelorum bns omnibus Hquido cerlnm est, Piaionem ejusquo opifjcum nieiuibus insculpil,ei quasi oculis objiciu discipulos non exislimasse primum principium pcr ui ad illius arrbclypi cxempluui inundum buuc u>
t
95
DISSERTATIONES PRVLfi 1N IREIiEI LIBROS.
96
ferlorem efforment: et eapropter scripsit Tertul- duplex dannonum genas, bonoram videlicel et malianas in Hb. De anima, cap. 47, ideis Platonicis lorum, esse staluendum. Secus aenliebaot Pyibagoras aliique veleree, quibus aliad dxmonum geulucen harelica $emina Cnotlicorum et Valentinianorum. Augeli eiiam et Archangeli, quos creat nue, quam , purorum et beneflconim, haad baereticorum Deniiurgus, angeli seu dii muodani agnitum fuisse probant ea carmina, qu* vulgo Pysunt, quo8 a superioribus progenilos esse, multi- tbagorae ascribunlur. A l cum Plato in Timceo ei plici ordine, serie el succeeoione, slatuebant Plato- alibi placiluni islud aui induxisset, aut recene nanici. Ul enira Arcbangelos diis, 8ic Angelos Ar- lum confirmasaet, in daemonum ordiaem referencliangelis, Angelis beroes, beroibus animas subji- dae esse aniroas beroam, id est eorum horainura, ciebant. Animatos Uem seplem planeiarum, alia- qui tum beneflcentia ac liberalitaie erga patriara, ritmque slellarum orbes, et intelleclu praditos, tum justilia ac pteiale prae caueris exceltaeraal; imo el Angelos esee, seque acValenliaiafii, susline- binc ad ampliflcandara dxmonom larbam aditiim bant; non quidem ratiooe formae iaformantis, *ed sibi cito patofeeere adulalio et timor. Quicuaque aasistentis, ul loquunlar io acbolis; vel, ut eipo- enim viri potenies popularibus 8uis formidolosi ncbanl Yalenliniani, non re, sed virtale; quaienus vixerant, vel qualibel alia ratione nomen sibi inunicuique coelo et sideri prsefeclus adesl Angelus, ter suos fecerant, licet impuram flagitiosamque qui rnotus luijoa regat ac moderclur, ut passim viiam duxissent, moriui facile invenerunt tt aduexplicant Plaionici. Hcsque sepiem planelartim lalores, qui eos in beroum ac dsemonuio numero orbibus prafeclos Angelos, seplem - collocarenj, alque sacra decernerent, et ignavos ac esse pula, de quibus Damascius: quanquam timidos bomines, qui eic collocalorum meraoriam ipse ordincm duplicem esse velil; divinis bonoribus celcbrarent. Sed cum ridicula alii siquidem mundum superiorem, seu coelestem, illa faciliorque apotbeosis, qua scelestis morlalibus alii iofcriortm moderantur: quodet ipsum Jambli- sacra interdum decernebantur, invicla adversus cbus secl. ii innuil, ubi Arcbonlas duplices dis- ethnicam religionem argumenla Cbristianis suppelinguit, alios superiores, alios iaferiores. Ex boruro diiaret; boruro vira atque pondus ul declinarent nurnero fuisse videiur il!e Valeminianorum Cos- philosopbi, duplex daunonum beroumque geous mocralor seu diabolus, omnisque malorum daemo- alaluere coacti euat, alterum beoeflcum, maleficuiu niun caierva, quam spiritalem malitiam Tocabant, alierum et malesuadum; illis quidem fieri sacia quamque a Demiurgo ex Acbamotbae iriglitia con- bonoris ac religionis causa, el ul opitulentur; islis ditam asserebpoi. Cur vero boc interesse velienl C cautionis ac provisionis gralia, ne noceant. Demiurgum inier ei Cosmocraiora, quod bic ea Sic fere rem explicant Jamblicbus " ei alii. Is vero quac sunt super eum inielligeret, aller ignoraret, licet neget daemones quosdam natura malos baud facile quisquam dixeril.Hanc qnidem raiionem esse el improbos, qui tamen a natura iia constiafferunl, quod Demiurgus animaiis sit, diabolus tuli sint diserte saiis non explicai; al quod ad vero gpirilalis nequiiia; sed rem implicat potius, alieram quaeslionis pariem allinet, dscmones sciliqaam explicat.Qui enim ex animali Demiurgo procet omnes corporeos esse et animales, fatetur id dire poiuerii Gosmocrator, qui, si naiura, sal- iia plerisque philosopborum videri, bancque comlem inielligeniia superior sit : el qui ex irisiilia muniorem essesenlenliain, eibi tamen non probari. Matris Acbainolh condi potuerit spiritalis Angelus, El revera muUorum pbilosopborura opinioncm ex ejuedem conversione aoimalis lantum, non vi- fuisse docei Plutarchus in libro De placit.philosoph. deo, nec quidquam, quo nodum bunc solvam, mi- Lilem dirimere nosiri non esl instiluti; sed obsernistrat Platonica pbilosophia. lllud dunlaxat ex vare sufQciat, quod consilium noatrum fuit, ab bac Porpbyrio iu Epist. ad Anebonem erui potesi, boc pbilosopborum opinione Valeniinianoruin Demiurdaemonee bonosa malis discrepare, quod illi anima? gum aniinalcm, et forte eliam catervam illam spirintspirilui adjuncla*, sed spirilum raiione supe
D
T e r o
ritalis nequitiae fluxisse
rantes, corpusque harmonica pioporlione composiiuoi cum habeani, in beneficia naiura sua proclives sint; bi vero animae sinl spirilui adjunctae, sed ci ralione cedentes, corpusque inconcinne composilum et iuale aflfectum sorHli, irae et cupidinuin impetu feruniur, quibus ad mala omnibus inferenda [XLIVJ insligantur. Nempe id discrimen essevolebat deos inlerei dttmones, sive bonos, sive malos, seu inter angelos superiores et iuferiores, quod primi impalibiles essenl el inlelligeniiaB pura3, alii vero meniis parlicipes ei animales. Jam eniro in Plaionicorum scholis obiinebat ea senienlia, " Scct i , cap. 15 el 16.
7|. Nec vero in eo solum bxrelici isiis veleribus pbilosophis asseniiebaniur, quod Demiurgam suutn, cselerosque infcriores angelos animales esse velleni, sed ei in eo quod illi sedem in roedieiale, ul loquebanlur, assignarenl. Idem quippe de dacmonibus sensisse Plaionem, exlra omnem dubitalionis aleam posilum. Cujus quidem assorlionia lianc afferl rationem in Convivio; quodcuro dii su periorcs el bomines natura maxime disient, daemoncs interjici debeanl, qui medium locuni i i n pleant, et dislantes conjunganl; idque non soluin naiura, sed niuncris funciione etiam prarslent, i n -
97
DISSERTATiO 1, ART I, DE VALENTINO.
98
terpreiando et trajiciendo bumana ad deos, et di- 1 eircuilu cmletiium mundorum, in quam anima Dei ina ad horoines; videlicet, deorum monila et prae- iptctdairix $e inurit, cepla ad nos, precee et sacrificia nostra ad illo. , Ex quo aequebatur eos vattciniorum omnium et . Anima quas nobis advenil mundis, mundopropbetiarum auclores esse, quas pro euo quisque rum quoque obtemperal motibu$; illa vero qvct *b roodo, affectu ei naiura inspirabau Huic Plalonis intelligibiii derivata adctl inttUigibililer, Genesiurgi, sentenliae omnes Academici eequeniibus gacculis , motioni tuperiminet. Vu\i Igilur, priosemper assensere, ui Pluiarchug in lib. De defeciu rem animara fato non servire, qoia, ut ait cap. erae. Apuleius in libro De deo SocratU, Jambli- seq., babei in se principium proprium, qao poschus, Proclus el alii. Sic pariier bomana cum divi- eit ad intelligibile restkuere soipsam, ei a renis consociabant Valenliniani. Hominibus ptr De^ bus factig refugere, ei cum eo quod esi, quodmiurgum animalera in mcdio constilulum, com- que divinum egt, connecti. Posteriorem [XLV] raercium imercedebai cum malre Acbamoih spiri- vero animam faio subjacere. lia Jaroblicbug, in lali, supra Deraiurgom collocala. Quia vero illa cujus verbis e l sensu perspicue elucet duplax media inier Demiurgum et Pleroma considebat, illa Yalentinianorum aniina. Ea enim, quamaprimo bujns inlerposilionis fibula Pleroma cum Demiurgo ' intelligibili esse dicit, ipsa est quam gpiriulom conjungebatur. Cujus etiara dogmaiig idem qood jactabant, e superiori Pleroroale per Salvatorem et Plaionici conseclarium erat, propbelias omnee vel ejug angelos.deciduam. Ea vero, quam indiiam easo BJairi, vel Demiurgo, vel Salvalori per Jesum, ac- asserii ex circuitu cceleslium mundorum, ipga est ceptas referendas esse. Nam Cbristum Jesum,Novi quam a Demiurgo animali, gupra geptimuro orbem Teglamenti aogelum et medialorem, qui illud,quod considonto, insufflalam volebant, et in quam supepeccaiis interniisgura fuerat, inter Deum et homi- rtor illa sese insinuabat. Hoc ianium inler se dififonea commercium inslauralurus venit, triplici sub- runi, quod Jamblichug posi Plaionem et cum ca?ieslanlia indoium effuiiebant haereiici, gpiritali a su- rig Plalonicis affirmaret superiorem illam animam periori Pleromaie devecla, auimali a Demiurgo, et corporibus dudura praeexsisieniem, jam perfeclam, corporea a roundi elemenlig accepta : ul sic nec et velut adullam iisdem infusam fuisse; .YalenliDeos (sic blasphemabanl illi), nec purug bomo, ged niani vero eam opinarentur velut seraeo quoddam inler uirumque medius, ei ceu Demiurgus alier, informe, et $in$ tpecie et imperfeclum animas animali ingeri, ut ibi perfeciionem et formaiionem perima sumroig connecteret. 72. Sed ad alteram mundi congtituiionis parlem cipiat . Quanquam tamen non ugque adeodisgensensim delabor, bominis nimirum fabricationero, tiunl, ul concordia rediniegrari non possit. Quamquam mirum essei si ad Platonica placita eliam vig enira animas jam adulias in corpora dejici velnon exegisscnt blateroneg Hli. Triplicem in uno lent Platonici, priug tamen oblivionig poculo liomine booiinem esse siatuebanl, malerialem gea epoialae corporaoi mole sic obruebantur, ot iis amcboicuin; psycbicum geu animalem, a Demiurgo bagibus non nisi paulaiim excusgis ilerum adoleinsufflalutn; el spirilalem, orlum videlicet e spiri- scereni, prislinarumque cogitalionum vesligia raiioU l i aemine, quod ex Angelorum conlemplatione nis ope gradatini refricareni. Quamobrem el ipgi prolulil Acbamolh, quem per Deiniurgum, ceu per banc animaro primum informem, successu temporig canalem, eo tamen inscio, una cum ejus insuffla- perfeclam evadere coniendebant. Hoc ctiam inter tione insperail oraniura maler. Etquidem quod bo- uirosque conveniebal, quod animam animalem fali minem cboicura ex limo primum, lum ex carne vinculii illigaiatn, spiriialem bis liberam esae eenf M
compacium assererent, njbil inusitalum sonat, lirent ; quod aliig lerminis, eodem eerle sensu, cominuuisque pbilogopborum orooium senleniia exprimenies Valenliniani, dicebant, anima$ qua$JuiL Limus prima velut corporis humani materia dam natura bonas, quasdam aulem naiura mala*. eat, quam Deus iia conformavit oi caro fieret, cui 1 El bonas quidem ha$ eist, qu<e capacei $eminis fiunt]; vitam infudil. Sic Moyses Gen. u, 7, hominis crea- aliat vero natura nequam, nunquam capere Ulud tionem describii, hancqae descriptionem, iniertex- $emen qnibog proinde aditug oranig in Pleroma, lis pro more fabulis, imilari siuduerunl. Quod au- golis [spiriulibug excipiendis destinalom, inlercbtem animam Ougerent in duasveluli partea seclam, deretur necesee erat. Sic Cbristianisoii (pecfem cojug aliera animalis [esset el inferior, altera spi- Platonicoruni commenliS inducebant Bequiggimi horilalis el longe dignior lum origtne, tum natura, mines. Nerope quod in apoatolorom scriplis legepost Plalonicos fecerunt. llomo, iuquit Jambtt- rant, animalem bominem oon pordpereea qQSgunl Spiritus D e i " ; quosdam bominei animales esse, cbus ",dua$ habel animai, quod ipsa Mercurii tacra Spirilum non babenies; gpirkalem omnia juditcripta oslendunt. Una est primo inlelligibili, quas eiiam de poleniia opi/icitparlicipat. care; veros Cbrislianos primilias Spirilug acce , \ pisse, el gpirilales esse, etc.,PIatonica deliria buc . AUera vero nobii indilur tx tranglerendi occasio fuil. Diversam uirioaque
w
Socl. vin, c. 6. Iren., lib. u, cap. 19, n. 1.
1 1
ld., lib. i , cap. 7, n. 4.
1 Cor. u , 14
99
DISSERTATIONES PR.EVLE 1N IRENiEI LlBROS
100
antmaj sorlem non moror : sponie fluit ex diversa eximerei, utpote qui nec vere Deus essei, scd meulriusque condilione ei origine. Unaquqae enim rus Angelus Deo longe inferior, nec Jesu Cbrialo princtpium guum ambit, el ad illud anbelat : ac hyposialice unilus. Neque enim ipsum Dei Filiam proinde cum aliera e Pleromale, altera e Medietate carnem sumpsisse volebanl; et si dixissent, haud defluxerit, una in Pleroma cura Angelis Salvatori$, alio quam Sabellii et Pauli Samosaieni sensu dicere aliera in Medletaiem cum Demiurgo recolligenda poluissent. At bylicum nibil seu maleriale asciscere reeorrat necesae esl. Nec bac Platonicis ignota. sibi potuil lesus Ghrislus; quia boc cum labis et Nam Jamblicbus, sect. i , cap. % putal, animas ignoraniiae fruclus sit, infausla perturbalae nec sui qoasdam per deornm benignitalero, et infusam ab compotis Enlhymeseos sobole*, et*ca?ci ac ignoranillis illuminationem, saepe aliiua ascendere, ei in lis Demitirgi opus, salntem capessere nullam poordinem majorem, angelicura videlicet evebi. Hoc tesl, eed in corruptelam, unde inilium sumpsii, qtioties flt, ait, non jam amplius animae linibus con- cedat necesse esl. Haec vero impiissimi dogmatia tinenlur, sed lotte angelica? anitnse evadunt, et in consectaria uecessaria fuere. 1 * Nihil a Maria Cliripurissimani Tilam perfecle perveniunl. Non moror slora accepisse, sed per eam, vebui aqiia pertueiiam bylici hominis, seumaterialig corporis sortein. buin, transiisse. Cuin enim bylicum nibiJ euscepeIn corrupielam abire, nusquara excilandum, cum rit, sed corpus ab bylico seu materiali, quod amSadducais aliisque iion paucis geniilibus philoso- nium bominum est, procul diversum geslaverit; a'b pbis, ex nccesearia consecutione putabant. Nec ea muluari nibil poluit, nec in ejus ulero formari, enim id excitari, via particeps futurirm decet, ex qua nullum nisi bylicnm ei illi siniile corpua gequod t labe ei jgnorantia, Eaihyraeseos per- ncrari poterat. 2 Nibil paii poiuisse Salvaiorem ; Uirbaiionibua, et Demiurgi inscilia orlum duclt. cum nec Cbrislo Jegu vere unitus esset, nec auapie 1$. DeCbrisio Jesu quid sentirent, quibus pocrus natura paiibilis ei visibilis. Sed cum Jesus coram blasphenîis sacrum Incarnationis mysieriuin sub- Pilato eisteretur, stalim in Pleroma revolasse drceverierent, |am diximug. lilud fundamenii loco sta- oant. 3* Ne id quidem quod a Malre erat semen lucbarii, quod verissimum esi, nec seroel a SS. Pa- passum esse, uipoie quod et ab anima animali, quaa tribua affirmalum, ea suscepissa Cbrislum quse fiola passionis capax, distincUim, et gpirilate, et serraturus erat. Sed hoc turpiier abusi conclude- inviaibile eiiam ipsi Demiurgo esset. Sic illi 4 Sobanl, ex quadruplici subslaniia compacluro ftrissa, lam passam fuiese animalem substantiam, et eam ut lypum priroi ac superni qualernarii eervaret; quam Chrisius oecouomiae causa suaceperat, [ILVk} tx spiritali, qu33 erat ab Acharaoib; ex aiiimaH Q solerli arliflcio corapacUm. Sic tolaro Verbi incarquae erat a Demiurgo; et ea quatn oeconomiae, seu naii mysteriorum oecoiiomiam labefactabaat, ei saluiis humanse procurandae causa assumpsit, cor- funditus everiebanl profani homines. parea quidem quaa sensus afflceret, sed ita a cras74. Mirum si dograalis vita non respondkset : aiori maleria defecata et pura, et lam solerti arie impiissima dogmata scelesiissimis moribus ada> parala, ui nibil cum ea commune baberet, ac spi- quari necesse erat. Vesaniam arguit, quod seipsos riulis quodamroodo prae ca esset: ac demum ex perfecios, spvritales, spiriuli eemine fecurvdaio*, superno Salvatorg qui in eum sub epecie columb aemina eleclionis, ac Guosiicos seu scientes impiidescendit, tuin cum ad bapiismuiu venil. Spirila^- denlius jaclarent; qui graliam proprio ac hxredi* lem quidem gubstaniiam ab Acbanioib acciperet lario jure a Maire accepiani iia possidereni, ut iiecessc erat, quoniam spiritali seniini, bacienus semper accresceret, decresceret nunquaro au4 repullulanlibus imdequaque vkiis, Ignoraniia pra> efflueret; ealholicos vero psytbicos ct aniroalea ertim, praefocaio perfcctionem ei incremenium conlemptira vocarervi, qui graiiam eommodalo e i alUturus erat, novamque lucem hactenus invisam, in ancipiti usu ste aceipiebanl, al ea illis adiim nimiraro euprem) Pairis agniuonem, in homines jure possel. Qoid sii ista spirilaMum gratia, sptri*diffusorua. Aoimalem etiam, el earo qtiavvideri et lalelllud semen, qtio superbins efferebaniur, dixilangi posset, assumere debuil; qula cura el anima- raus. Supremi Patris, usque ad Novi Tesiainenlrt libus bomioibus salutera imperlituru essei, iisque, lempora invisibiUs et ignoii, agnitio est, stiperno* uipoie spiriiali aemine seu agnitiooe degiiiuiis, rumque Plcromatis arcanorirm scientia per Cbriuuui adiius ad eaoi par ftdem et bona opera pan- sti adventom hominibus imiila, qua sola, cseleria datur; neceese erat its similis ac vitibilis fierei, onmibus spreiis ei omifesis, salulein corapapari puqoo duxeorom ec magister cvadereL Hisomnibus labani. Uanc suae dunlaxat secla? bemiDibus conce accedcre deboil de iitpernis Salvator, qni iesu debanl, aliig omnibvg denegabaHi, utpoie quorum Cbrisli menlem Pleroroaiis myateriis informarei; eapium superarei ea ; in quibus proindeloiaque buic untaidus eo unUiouis genere, quotl pro- cum habere crederent aoUro fldom, implieitam cul ab hypoaialico dissideai, nibilque nisi mere mirum, et sua3 disciplinae sectariis adbibemlam. caorale sonel; ac Jesum a comomni boinrnuni (si Hoc YUiorum omniuoi, scelerum et lurpissimoruna tauief bomo dicendus, cuicorpus aetbereum potius facinerum,quibus perdilorum bominum funegaia cl phaniasiicuai, quam bumanuni erai) sone non viia fnit, seminarium el origo cxsliiit. Hinc^ ut
f r fc
IM
i02
recie obserYal Irenaeus **, intimorate omnia quoj lie geniilium plilosopbemalig aimulalam Chrisiianetamur, illi operabantur, nihil vilioruiu omuiuin nismi apeciem induxerant; sed elhnicis ipsis pejocceno inquinari se posse pulanles. Si enim Deus res, ipsa moralia pnecepta, q u natura niorialium summus usque ad Teslamenti tempora ignoius cordibus inscripsit, eic peaaura dedisse, ul fractie fuit; si mundi bujus curam ipse non gessil, sed repagulis bomines in pecudum vivendi morem deejus administralionem angclis inferioribus com- jicerent. Religio Cbristiana in sacris eanctiseiina misit: ergo ab angelis, ut caetera, ila et propheliae Trinilaiii el liicarnalionis mysleriis, ceu duobus profeclae, et lex in monie Sinai laia iuii. Si Tero cardinibus, tola potissiraum vertitur, Deique verbo lex a Deiniurgo animali, aoimalis bominis condilum scriplo, tum iradilo niiilur. Haec aulem fuodatore data est: ergo ea non lenetur anima spirilalis, inenta ita succussere, ul funditus diruerint. De Irinecproinde legis jussa negligens peccal, quia al- nitaie personarum non in eo laiitum impie seniietiorie esl originis, nec Deoiiurgi imperio subdiia. bant, quod Menlem, VerUateui, Verbum, Yiiam, Si tola Dei hactenus ignoli, nuuc vero se revelau- Horon, Gbristum, Salvalorem, diversa nomina, lis, cognilio, iis quibus infusa fueril, saluiem af- quibus exprimuntur unius ti ejusdera Filii Dei per fert, geu, ut loquebaniur, in Pleroroa inducit; ergo ee eubsisleniis proprieiales, in lolidem JEooe* non opus erit operibus, in primis qoia ab illorum iransformassent; sed quod Mones illos vel cam neceseitaia, quam lex ab angelia lata injungebal, ipso Paire coufundcrent, uli fecere Noeius, Sabebanimas liberavit suo adfentu Salvalor. Si quibus- lius et Paulus Samoeatenus; vel sic a Paire aepadam necessaria sintopera; eos duoUiat juvare rarent, ul longe inferioris naturce esse veHent, nec queuiit, quibus spiritalie scieniia deeei, cseteris plus quam aogelos ease sentirent, qua? Arii deinpenitos inulHia. Si spiritale semien ad salulem efli- eeps blaspbemia fuit. Nec melius actum cum Spicat, ex quo semel babitum, perire nunquam poteal, rilu sanclo, qui et ipse gradu dejeclus ad angesed augeiur eemper, crescit et perflcitur : ergo lorain soriem relegaius esi. Sicque una ei eadem qoidqaid agant ii, quibus inspereum fuerit, quod- baeresie ea simul venena roiacere novil, qna deinconque sceleruoi genus perpetrent, a graiia et ea- cops divisira epoiarent Sabellius [et Arius. Quatn lute ounquain excident. Si denique ea duntaxal sa* niisere ab iis Tiolaia roysterii Incarnaiionis fidee, luiem percipiunt, quae suscepit Cbrislua, bylicum ex paulo anie diciie noanifealum esL Ibi nec Deue vero nihil assumpait : ergo nihil corporibus iraper- caroem suscepit, nec nalus, nec pasaus in carne Utiisest, iisque nulla speranda murrectio. Tam est, nec Verbum caro factum esi; nec Cbrisiue arcie cum euis principiis cobaerent eae consecotio- verus bomo fuit eed hominis simulacrum et ?ana D8, ut eas ipeimet Valenliniani guae palam fateri epecies, quaj eensus deluderel. E u i Scripiuraram libris et verbis pcpercit scelerata Valeniini manus, iroa erubeacereiit. 75. Jaro, puto, nullas deincepe, niii qui veterum eas iamen a summo omnium Parente inspiraias omniam aactoritalis jugum aadacius excusaerit, negasse, in fabulas foede detorquendo convenisae, Valenlinianos iis errorum partentis absolvere co- eacra aposiolorura iraditioni delirantium hominom gilabit, qoibos insimulantur ium ab Irenaeo, teste nugas subeliiuisse, Dei Verbum lurpiler abjeeiase omni exceplione majori, tum a caHeris Pairibus. fuit. De arbitrii ltbertaie, bonorumque operum neImo eiopebit cordatus qaisque, eo usque temerita- cessiuie nibil dicam : aliud, maxima saltem 61 tis prorupisse qaosdam recentiores, ut testium coa> parle, fatali necessitate coostrictum; alierum, ceo Uneorum oculatoruraque aucloritate elevaia, eos viles qui8quilia3 ad eoa amandalum, quos epirilali erfcaaare Yaaie arguiiolis nitantur, quos illi certis semiue baud kisperaisset mater Achanioth : ut eic rationibtu invictisque teslimoniis reos esse proin Scripturis nibil intemeraium manerei, aed lum bant; et ne desipiant perditi homines, immauiter dogmau, tutn prascepia peniiue tuereot. desipnisae eanctos Palres innuere non vereantur. AlteDdaot, qoaeao, benigni illi b#reiicorum inier- D 76. Haec de bacreai Valenliniana dicenda nobis pretes, qaot el quaota postremis bisce saeculis er- erant. Si in ea explicanda paulo longioree exstifornm mon8tra, stolidaque deliria pepererit in lcrirous, Irenaei exemplo feclmus, qui hanclongefoAnglia, Germania, Hollandia, imo paucis abhinc siori et accuratiori siylo quam caBleraa omne6[XLVH] annis io Gallia male sanum fanaticorum capui; perseculus est. Cum eniin in eam, ul plus semel quibas lamen sui non defuerunt assedae, neque asserit , lanquam lu seulinam quamdam connomero pauci, neque ordine ei scieotia infimi : et fluxerint omnium bserelicorum sordea et spurcitlae, jam fidem aupetare non videbitur, qaosdam prio- vel, nt verbis ejas uUr, , recapuurum aaeculorum bominee sic insaniisse, ut enarrant latio omniufn sil; ea senoel recie exposiu, vtunm Patres. Sed missis hisce concertationibus, quae nihil am parum negotii faceasere poierunU Quare bactenus diximae, perspicue deraonstram, Yalenti- etin boceliam Ireiixain iroiubimur, qaod eas.tomanos paros putosque etbnicw fuisse, qui ridicu- îus perstringemus, ea diinlaxat observanles qiiae
r 9 M
Lib. i , c. 5, .
19. Praf. lib. m, el Praf
lib. if.
105
D I S S E R T A T I O N E S LN I K E I I J E I L I B K O S .
494
unicuiqoe propria eninl, nec aliig commuuia. Post- commodo consulenles servabimus, qiifm lenravlt poailo temporuin ordine, eom tanlum, leciorum aucior noster.
\ R T I C U L U S II.
D E V A L E N T I N I DISCIPUUS.
fort* quia torpem et obscenam Yalentini doctrinam impudenuus pracdicabant, omnique deposita verecundia aclu perficiebanl. Neqae enim principiorum auctores erant, sed baec a Valenljno acceperant, qui gi discipulig melior exstilit, forte quia esU Discrepant, inquii HIe \ ab invieem ti doctrina paulo verecundior. Et ita seniil Damascenus acriet tradiiione; et qui receniiorti eorum agnotcunlur, beng in lib. D$ hceres, Secundianos consensisse affeclant per $ingulo$ die$ novum aliquid adinvenire, cum Yaleniino nigi quod eum in doccnda et cona# 1 fruetificare quod nunquam quitquam excogitavit. Et alibi : Ab hit auiem qui prcedicli sunt jam memoranda obscenitale longe roultumque superarinl. multat prepagints multarum haretum facim tunt, eo quod mutti ex ipsii imo omnet velint doctorei es$e 79. Secondo tribuunt Irenxus el Epbiphanim, t,abiced%re quidem ab hcereti in qua fueruni, oliud quod oclonarium primum dislinxerit in qualernaauttm dogma ob alia tententia, ti deinceps alleram rium dextrum et ginislrum, lumen et lenebraa. ab altera eomponenles, nove doeere intktunt; Nova $- quidera et aenigmaiica verba, sed non noTu melip$o$ adinventor.es tententia quamcunque compeerror. His enim signilicabat, ul supra ostendimos, gennt, enarranles. Nempe omnes novae inveniionis primum oclonariuraex duplici qualernarioeoniari; gloriam capiabant, ei, ul nomen gibi apud suos aliero ex imparibus numeris, quos ex Pyibagoreofacerent, veierem errorem bl novie erroribus cu- rum roente dexiros et faugiog , aliero ex pariboav mulare, illi novis gallem ac insolitis nominibug quog ainisiros et infausios vocabat. Idipsum est ornare studebant. Qua enim libertaie a guis raagt- quod PioJemalci quaiernionem inasculinura ei featris, veteribus] Gnosiicis, in pluribug discesserat wininum appellabanl. In eo vero ab bis el a Va* Valentinug, eadeni ab ipso muliig secessere dis- lewtino discessil ille, quod Virlotem, quae pne lecipuli ejus, Secundus , Epipbanes, Plotemaeua, Co- merilale defedl, non a Iriginta jEonibugderivarit, lorbasus, Marcug, etalii: adeoulTertulliani aeiaie ged a fructibug eorum. Scilicei angelum quemdam purus, el qualem excogitaverat ipse Yalentinus, inferioris ordinis esse floxil, ne qua labe aspergeYalenlinlaniginus jam nuUibi terrarum, prceier- reiur superius Pleroma. quara Aoliochi, gub Axionico vigeret. Caeleri Jl. De Epiphane omnea oova suscepta l a m , oblitterato eiiam magis80. Proximum Secundo eubneciit Epiphanem tri nomine, guum quisque bseresi propriae nomeo Irenaeus : de hoc enim, nec de aKo inlelligenda imposuerunl. qua; in veieri Jrenaei Lalina interpretatioiie legif M 9 9 9
77. Gongensum In anam fidem peculiarem eoliae ver ac caibolica? Gbrieti Eccleeise laudem esse; diacordes vero turpiierque secum pugnantes in Ode senieniias, in haereiicos omnes proprie quadrare passim nolat lrei<aeus. Id etei de haereticig omnibus verissimuui, nosquam laroen darius eiucel, quam ubi de Gnoguds ac Yalentinianis germo
v
^ -
. Addit AugustintJS, Secundianot hoe Valentinlanii disiare dici, quod addanl opera lurpitudinis;
,e
L De Secundo.
mus : Aliui vero quidam, qui et clarut eii magister
78. Primug quem poat Yaleniinuro proxime me- ipiorum, etc. Quorum quidem verborum Graeca morant Irenaeus, Epiphanius, Tbeodoretus, Terlul- licet apud Epipbanium desiderentur, merito lameu lianus, vel quisquig alius auctor esl Additamenti, sic babtiigse conjicil Pearsonius: " U , quod ad calcem libri De prcetcriptionibus legilur, , . Ubi imperilu Augusiinttg ei alii, Secundug est. Quig el qualis, inierpres misere lapsus, Tortulliano offendicolum quove in loco natus, veterum nemo gcripslt. ld prabuil; nam et ipse seripsit, in*igniori$ apuU duntaxat ei Epiphanio digcinius, quod Yalen- eo9 magistri. Quippe neuter adYerlens, Irenaeutu tioo coaevug, magislrum novo aliquo invento su- voce alludere ad bacreliei nomen, ex perare sic gesiierit, ut tamen quod intererat inter proprio appellaiivum fecerunl; definiu Irenaei utrumqne discrimen, loiora fere in verbis baeserit. verba in vagum et indefinilum sennonem, ex quo Nam eadem, quae Yaleniiaus, doeebal omnia, sed nulliug aucioris nomen colligi qaeat, perperam ampliore ftonitu furiogoruin aureg opptobai: converlentes. Quin tamen de Epipbane bic aa>l , - lrena3ug, dubiiare non siuil Epipbanius, qui Se9 1
* Ircn., lib. i , cap. * l , n. 5.
Id. cap. 27, 4r
Adv. Valenl., c. 4.
I T
Epiphan. fla:r. , \ i.
f05
DISSERTATIO 1, ART. II, DE VALENTINl DISCIPULIS.
40G
cundo proximum recenset Kpipbanem, in quem busvc sordidari criminibus debuerint suum Uiopreterea appritne quadranl qtiae claro illi seu inri- rum el canutn synaxes, quilibet inlelligit. (jnwrimagisiro iribiiunt Irenxus Laiinus, etTeriul- 81. Quae fuerit Epipbanis de uEonibus senteniia, lianus. Secundo fuit Epiphaues , eique superius exposuimus. ln eo dunlaxat a Valeniino, proinde successit, non lam lempore, quam doet Plolemaitis differebat, quod prirnum quaiernacirina . Carpocratis, infamis illius bairesiarcbffl riuin aliis nominibus exprimerel. Nempe quod illi de quo posiea disseremus, filius eral, et roatris Byibum el Sigen, Nun et Aleiheian dicebaot, liic cui nomen Alexaudria; ex palre quidem Alexan- Monoieia cl Hcnotela , Monada el Hen. Tolidem drinus, ex maire vcro Cepbalenius. Liberalihus roces Plalonicis, cum de Divinitate sermo erat, disciplinis a palre non segniter excnltus, lantos eo famiiiares, ut vidimus. E l eapropler a Clemenie duce in Plalouica pbilosopbia progrcssus fecit, ut Alexand. auctor diclus est, exquisilam hominis erudilionera suspicerenl om- scilicet a Monade iila vel Monotele , quam a Planes. Egregiae quidem doles, sed qnas cum in sul tonicorum schola in suaro invexerat. Caeiera de ipsius, tum in aliorum perniciem misere converlit: Valeniinianoruin bypolbesi dissercntes exposuiiis quippe abusus, nefaria patris dogmata amplia- mus 111. be Epiphanu discipuin. vit [XLVIU] , audaciusquc disseminavii; lum ad & S2. Siculi vero Epipbanes vetera magislrorum Secundum se alque ejus faulores applicavit, ac illius iii se virus, lioc est, imbulam venenala aenigmala novis obscurare voluil, sic discipuli ejiis qnadam pesfe loquacilatein expressil. OiniUo quod majores adliuc pra?ceptoris diclis lenebras offunEpipbaniusail , lsidorum quemdam (philosopbnm, dere geslierunt. li suni , awctore Epipbanio", an haerelicum Valentinianum, dubilat, alBrmat quoruin nugas lacito gerronam nomine refen Irevero Clemens Alexand., Rasilidis filium exsii- naeus cap. 11, n. 5. Primam leirada ex Proarcbc, tisse) scripiis Pareuesibus , Epipbani auciorem Aneunoelo, Arrbelo, et Aorato coagmenlabant. erroris fuisse, ac Secundum ei Epipbauem bas Ex Proarcbe vero emissuai esse primo et qtiinio Paneneses ad usum seclae aua? transtulisse. Quod loco Arcben, ex Anenuoeto secundo el sexto locc enim ex iis Parxnesibtis Fragmenluin recilat Acaialeplon, ex Arrbeio iertio et sepiimo loco Clemens Alexand. lib. 111 Strom., pag. 427, repu- Anonomasxon, ex Aoralo aulem quarlo el octavo gnare videlur cum i i s , quae de conjugio docet loco Agennelon effuliebanl. Quas quidem arobages Epipbanes apud eumdein Clemenlem. Quidquid sil, (si quis lamen bujusmodt deliriis sensus subcsse Epiphanes ne pluribtts exilio forel, diu vivore ^ possil) in aoiis ad huuc locum extricare coiiati pennissus non est. Nam cum ad xvu aetaiis an- sumus. Sic primam oguoada grandioribus, quam nuni pervenisset, immaiura morte praevemus e.si: cocieri solerent, nomioibus infuscare placuil ve anno, uon cotislat. At cum Tbeodorclus scri- leraloribus islis ; et ne aliorum Gnoslicorum vesligia relegere viderenlur, Byibum (quem alii conbat eum Adriano imperanie hseresim saam confirmasse, vix buic principj superfuisse poluiu jugis experiem, alii masculum et feminaro, a!u Quare vel sub ejus Oneui, vel inler initia Anlouini neque inasculum, neque ferainam esse dicebant) Pii obierit necesse est. Non lamen isiius morie et Sigeu de prislina sede deturbare, ut eo loco, compressum omnino nialum. Sic cnim vivens con- quem reliqui Bylbio et Mixi assignabant, collocalerraueos suos, ex maire, Cepbalenios tum prae- renl. Sed pugna in verbis erat, eadem semper rtigiis, tutu erudilioiie fascinaveral, ut morluo sianlc hypoihesi. IV. De Plolemao ejutque discipulis. dmnos honores demlerint, templum, allaria, Mu83. Epipbanem excipil apud Epiphanium Plolesacuin in Same urbe exslruxerim, sacriiicia et libationes lanquain Dco tingulis noviluuiis oblule- mxus, de cujus aeiale, palria el moribus nibil rinl, convivia egerim, ac bymnos ei ceciiierim. certi definlri poiest. Secundi el Epiphanis disciQuod adlinc Epiphanii teniporibus obtiuebal. Scri- ^ piilum, et ulrique coaevuin , magislris tameu psii inter alius librum De juililia, ex quo fra- longe docliorem fuisse significal idem Epiphagmetila quaedam, quae insanarn homiuis impiela- n i u s ; de cceteris aliissimum apudveleres silenlem ac libidineni prae se ferunt, descripsit Clemeos liuro. Plures quidem conjeciuras his de rebus Alcxandrinus. In eo justitiam Dei dicit esse proponii Dodwellus Disserl. iv io Iren., 28 et , quamdam cum atqualitate seqq., sed quse vix apud alios quam credulos leclores (tdein obfmeant. Illud dunlaxat ex Irenaeo commumionem: indeque inferl res cunclas, ipsas ciiam uxores, inier bomines esse debere commu- concludere possumus, Plolemsum, eisi forle Vant*: quod quidem erroris porientum a Plalone lcntinuin viderit, eo lamen juniorem fuisse. Isie accepii, qui ai non ita reapse senseril, iis saliem siquidem Tbeodadem quemdam aposiolorura diverbis osua est lib. De republica, quas eum iia scipuliim vidisse se jaclabat, ut <liximus : ai Irenaeuslib. u, cip. 32, 5, afiirmat Pioleiuaeam eusisse pluribus persuasere. Quse fuerint apud ceiesios bomrnes dogmalis hujus conseclaria.qul- aposlolos nuuquam vidisse, imo vesligium apoM 9 t 9t 1 # 1
Ep'ph.. IIa?r. xxxi, 1. " Id., Il.er. xxxu, 3. Lib. m Slrom., p. 418. " Wxr. xxxii, $ 7. . , g 1, el Jia:r. xxxiu, 1.
9 3
v o
Lib. Ilxr. fab.
PATBOL. GR. V J L
DISSERTATIONES PRiEVIiE IN 1REN1 LIBROS. 407 fOS fttoli ne in tomniis quidera as&ecutum fuisse ; id , \ est , aetate juniorem fuisae, quani ut ad apostolo- . Longe melius Irensti mentom accepil Terrum diecipulos perlingere potuerit. Tanuno sibi iuUianus, qui, quae boc cap. 42 narrat lrenoeus, in faioara apud Valenlinianos feceral ille, ui hujus emendatorei Ptolemai conrerl. Exuiterunt enim, ait achola numinis celebrilate caeteras omneg longe cap. 35, de tehola iptius, diuipuli super magitlrum, superaret. Hanc ?ocat Irenaeus qui duplex conjugium Bylho suo affingerenl, elc. Hoe * quasi diceret, leclissimos vcro duniaxat a magietro dtscrcpabant discipuli, quosque e Valenliniauis horlis decerptoe flores, quod ilie unam conjugem, Ennoeam nerape seu coquod epublilioribus quibasque Valentinianaescholae gilalionem; isli doplicem, cogiiaiionem ctvoluniadogmalis hypolbesim suam adornasset Plolemaeus. tcm, Bylho suo triboerenl : ita ul utrfowque tx Quamobrem cum islius Valenlinianae sec ae cory- scquo suffragante opera Nun et Alelbeian produiepha&i pJaciia pirae cateris exagiianda sibi suscepisset rilBythus, respondente volantaii, Aletbela coauctor noster (raius nimirum, iis semel subversis, gitaiioni: cum e contrario ?ellet Ptolemxus, Byaliorum ruinam brevi seculuram), caeteris eliam Ibum per ooam cogilaiionem emieiase Nun et accuralius el fusius expiicare suarum esse par- . Aleibeiao. Quae quidera discipulorum sententia ra> lium arbilratus est. li< hac proinde explicalione lioni magia coosentanea videbatur. Cum euim priora novem libri primi capila insumpsit. Quin qne in eo conseniirenl, quod iEonum conjugee meenira in iis capilibus Piolemsei senleiuiam referat, ras eornm affectiones esse assererent, ut superius vix dubiiero. Nam in Prafalione spondel se$enten- probavinjus; aBquius yidebaiur cogitaiionem simol et volunialem, affectiones a Byibo indislinctas, i n tiam eorum , qui sunt circa Piolemceum, \ , compend ose et manifeste ostensurum. productionem Nu et Aleiheiae influere, quam cogitaUbi Iicet Hellenismus, \ , pro liooem lantum omissa voluntate. Caelera nihil dislinguae GraecaB genio, sit, el de Plole- iidebant discipuli a magisiro. Hic vero paulo afiler maicis aeque ac de Ptolemaco ipso explicari pos- atque Vatenlious de Termino, Gbrislo et Spiritu sil; de posieriorl tamen pracipue intelligendum sancto, ac Jesu seniiebat. Sed ulriusque sententiaiii esse demonstrai, quod reseraia jaro bypoihesi, eupra de Yalentino agentes exposuiraus, ubi cum narrandi flnem faciens, addil apud veterem imer- explicanda enuclealius Ploleroaei hypolbesi preiem in flde capitis 8 : Et Piolemaeui quidem diutius incnbuerimus, nibil hic dicendum superest. ita. Quae quidem elsi in hodierno Epipbauii lextu Scripsit is epistolam ad mulierculam quamdam Graeco desiderenlur, credere satius esl ab boc Q nomine Floram, qnam descripeit Epiphanius, in [XLIX] omissa, quam ab interprete conlra Grseci qua Legeni Mosaicam, seu Penlaieuchum, a sucodicis, quem pras oculis babebal, fidem addila. Sic preino Beo et Paire sancilam negal, scd trifariam iniellexil Tertallianus, nec ad alium quam ad Pio- dislribuendam esse oenset. Quwdam enim, inquit, lcmaeum perlinere priora Irenî capila censuit. ad ipsum Deum (mundi condiloreni) ejwque tanctioExplicalis enim ex Irenaei menie, el iisdem pene nes pertinent: atia aulem Mo$i tribuenda $unt non verbis, triginia iEonibus, hos subinde vocal [ami- quidem quatenut aliquid Deo illius inlerventu dtliam Ptolemati. poslea cap. 42 Jesum ex iEonamcretum ett;sed quatenus per $e ac suaple $ponl* oninium symbolis concreuunappellat, Miscellaneam nonnulla consiituil: aliorum denique uniortt, qui Ptolemcei. cap. 49 cum spirilalem Achamoiha) in populo erant, auctoret exstiterunl, ac primi illi conceplum descripsisael: IIoc e$i, inquil, mulum privata qucedam pracepta inserere sunt ausi. Sic v ieralor ille, Valentini, aliorumque Gnosiicorom de a$ino pinycre, et Ptolemceutn deicribere de VaUntino. Sic lotum illud ValenliniaiHim sysieaia, priocipiis inbaerens, qui summum Oeum velul oiio quod inilio libri priioi exposuii Iren&us, ad Ptole- torpenlem slbi fingebant, qui deposila muodi regiina?um ilie sentper retulit. Unde inferendum, eoe miois solhciiudine, ejus curam omnem angelis crequorum senlenliam describit Irenaeus cap. 42 bis <] rei. Ex quo sequebalur veierem legem niliil ad qua? apud veierem inierprelcm leguniur verbis : eum pertinere. Sed de his supra.
1 n
t
'% vero qui snnl circa PlolemcBum tcienliores, duat V. De Colorbato. tonjuget habere eum Bython dicant, etc, Ploleinaei 84. Piolematcis illis apud Irenatum succedit, Mar-
diecipulos quosdam essc a magisiri docirina degeneres, non Plolemaeum ipsum, cujus placila, eaque diversa, jam reiulerat: minusquc recte fecisse Epipbanium, qui, quae plurali numero expresserat lrena?us, in singularcm converterit, el quae illc de discipulis tantum scripserat, ad bos et ad magisirum ex a?quo, imo ad islum praecipue delorsmi: , \ ol , , ; , " Prxf. lib. i .
coque praeil Golorbasus. Quamvis enim hujua nomen sileai, ad ipsum lamen periinere, qua? cap. 12, n. 3, referl placila eorum qui prudentioret illorum (Piolemaicorum scilicet) puianitir esse, paiei ex Epipbanio bxr.xxxv, unde coni ludere licei, Colorbasum Plolemaei discipulum fuisse; an vero e i Marci?paulo major diiBcullas. Id quidem asserii Epiphanius, scribens Golorbasum a Marci praesiigiis ineoiias suas corrogassc, Tuisseque ci priuium
110 DISSERTATIO I, ART. II, DE VALENTINI DISCIPULIS. com Marco eocletatem, ei dogmatum consensio- mam ogdoada explicabat Golorbaso. Illi enim pnnem; posiea velui capui a serpeniis corpore divul- nioi ocio ASones gradaiim alterum ab ahero eic soro, plurimis exitio fuisse. Idemque colligiHir ex emipsum volebani, ut posteriorcm tetrada a priort Augusiinoet Damasceno lib. De Atrre*., acTbeo* peniius eeparaiam ei iiiferioris naiuraa esse eentidoreto lib. i , cap. 12. Sed vereor ut Epiphanius rem. Hic vero priinam ogdoada non gradatim, fFeu primom deeeptus, alios demum in errorem eecura , sed simul et in unum, abduxeril. Nam Irensus, cui potiorfides,Colorba* , enjissam esse censebat : adeo ui non multi sum non Marci, sed Piolemaei auditorem facit, ui iEones, sed unus et idem esset, qui pro varris operoox fidebamus, ct Yalenlini discipulos ordine re- raiionibus el proprietatibus varia soriireiur nomina censens Colorbaso Marcum poslpouii. Inio cap. 14 et appellaiiones, Palris videlicel, cum aliquid emiu Marci hypotbesim exposiiurus, remque a capile re- tere cogilavil Yerilalis, ubi ea'quce emisit vera (uerunt, petens, satis perspicuis, ni fallor, verbis signiffcal, Hohiinis, cumvoluit temetipwm ostendere, etc. Horoihuic Colorbasum viae ducem fuisse. Ail enim, nem eliam ei Ecclesiam nou a Logo et Zoe, cum aliis Valcnlinianis, sed poiius Logon eiZoen ab Iloeum pulvam et iuueptorium Colorbasi Silentii temetmine ei Ecclesia produci cum veteribus Gnoslicis ipsumsolum fuisse, dixisse : \ (sic legendinn) asserebal. De Salvaiore autem non una eral, sed . Mar- muliiplex apud Golorbasa*oa senlcniia. Quidam ex cus aulem vulta el susceplorium Golorbasi Silen- iEonuio omnium symbolis corfflaium esse dicebant, lii dici non poiuissei, nisi a Colorbaso mysieria et ea raiione in Evangelio dici pulabant, Valenlinianoruin Siges edoclus fuUsel, qua3 in eo dum nimiruin Paler Filium coinpellans ail lanquain in vulva furmam el incrementum accipien- kctir 6 , , Hic lia, inde in lucero emitlerenlur. Nec omillenduni e$t Filiui meu$ dilecius in quo mihi bene complaquod idcm Irenseus recensila jam Colorbasi et di- cui" : quod videlicel universo Pleroinalt Patrie scipulorum ejus baeresi, ad Marcum sermonem con- gloriaro per eum illustrare placuerit. Alii eum ex veriens subdit : Aliu$ vero quidam ex iis, qui $unt solis decem iEonibas, quos Verbum ei Vila in luapud e08, magistri emendatorem $e etie gloriant, cem exiuleruni, producium ftiisse iradebani; ui sic Harcus esi auiem UU nomen, elc. Ad alio* cerie explicarenl, cur interdum in Evangelio Yerbum et speciare posse non videnlur ea verba, ex m qui Yita vocetur, quod scilicet aviia nomina relineal. iunt apud eo$, qtiam ad iilos, de quibiis mox dixe- Alii eum Cbrisli el Spiriius sancli, qui fulciend! rat, mutta autem pugna apud eoi eiiamde Satvatore, Q Pleromaiis causa producli suni, sobolem esse maColoibasaeos scilicel. Et quis ille magisier, cujus lebani; etêapfopler Chrislum palrio nomine apemendaiorem se esse gloriabaiur Marcus, nisi Go- pellari. Alii eum ex duodecim iUis jEonibus, qui ex Wbasus, de quo mox sermonem feceral? Ncque Houune el Ecclesia exslilerunl, orlum esse coiiienenim baec ad Plolemaeum refeni possunt, cujus hae- debanl: bincque fieri ul ipêmctscse Filium honii resira loiige aniea descripsit, ei inler quem ac nis cwifilealur, unquam honiinis nepotem. QuanMarcum plures alios scbolae Valeniintana? duces in- quani, ail Tertullianus cap. ult. adu. Valenl. post lerseriu Non aliler Ircnxuoi, quod ad Colorbasum Irc.oaeuni, sunt qui Filium hominh aliunde concepeaiiinet, inlellexil Tertullianus, Adv. YaUnl., cap. rint dicendum , quod nimirum stipremus Palcr 4. Ait enim, Valenlinum, cujutdam veteris opinioquandoque bominis vocabulo nuncuparetur, cuni ftis umen naclum, Colorbato viam delineasse; eam videlicci scipsum boniinibus nianifestum faciebai. pottmodum Plolemmim inlratse; deduxhse demum Prasier eos errores, quos Colorbasaeis iribuunt lreUeracleonem inde iramues quoidam, el Secundum, naeus, Tertullianus ei Epipbanius, addit Augustinus u magum Marcum. Yiam scilicct Colorbaso affir- lib. De hoere*., qiiod viiam omnium bominum et gemat delineasse Valenlinum, ut sciie observal Dod- neraiionem in sepieni sideribus, seplem scilicet wtllus ; viam eaindera inlrasse Plolemaium; ex D planeiis, consisiere ailirmaveril Golorbasus. Quod cadem illa via iramitem deduxisse Marcum; viae e Platonicorum lacunis bauserai. Nain ii aniinain scdicel allegoria ubique continuata. Ubi licci Co- animalcm ex circuilu coeleslium muudorum nobie lorbasum Ptolcmaeo ac Sccundo priorem facere vi- advcnire diccbanl, ei eorunidem molibus falali ncdeaiur; in quo lapsum eum puto, el ab lrenaeo cessiiate conslriclam obteniperare, uisuperiusex [I] recessisse; in eo lamen buic asseniilur, quod Jamblicbo probavimns. Marcum Colorbaso posieriorem innuat. Ncc moror VI. De Marco mago. qtiod in Hb. De prcescript. cap. 50, ille buic pras- 86. Colorbasi scbola prodiii Marcus, pro more poaaiur. Nam Gataloguin illuin ha?relicoi'um, qui teieraloruin illorum magistri deliria novis iue a < i calcern libri De prwscript. lcgiiur, genui- pliis cumulalurus. Basilidis Gnoslici siirpe deIIUID Terluliiani feluin non esse consenliunl erusceudisse scribit Hieronymus * ; quod si verum, diii. avitaB impi^talis non degener fuil soboles. FauioeU109
1 M t 7
85. Longe aliler atque caeleri Valentiniani priM
siiuusfuit apud Valeuliuianos, nulliquc illius scSiu ' Ep. 53, al. 29, l . IV nov. cdii.
Dies. IT in Iren., 19.
Matlb. xvn, 5.
411
DISSERTATIONES PRjEVIiE IN IRENJEI LIBROS.
112
laB ducum, ne quidem ipsi Plolemaeo, tum loquaci- num in Chrisii sanguincm, invisibili, vcra lamen laie, lum discipulorum numerosecundus, imo mille ratione convenere ee non posse probe sciebant, nocendi arlibus superior. eapropter ulrius- praesligiis utereniur, ul id operari se persuadereni. que haeresim vafriliem ac ecelera speciali cura Age, quaeso, fac Marcurn ei ejus asseclas in Euchaac fusiori stylo deseripsil Irenaeus. Qtii dum Marci rislia nibil aliud agnovisse quarn meratn Christi erroree ac vilia confutai ac prodil, supponere vide- corporiset sanguinisfiguram,eadem semper persetur adbuc in vifis superstiiem manere. Scribebal veranle substantia [Ll] panis el vini posl censecratioporro S. docior sub Eleuiberii poniifleaiu, anms nem; utquid laro operose studuisset vinum alburo plus minus posl Cbrisium naium 180. Cuin vero in rubmm colorero commutare, sanguinemque dejam longe laleque propagata esset Marcosiorum super slillanlem exhibere et pradicare, nisi Cbriaecta, in ipsumque eiiam Occidenlem Itivasissei, siiatiorum omnium ea lunc fuisset sentenlia, vinum nec id nisi plurium annorum spaliofieri potuisset, cousecralione facla non manere, sed in verumsannon male eonjeceril quisquis bujus iiiitia ad annum guinem converti? Facinus haclenns in coeiibus eceirciier 160, imo paulo ctiius ad axirema Yalentini clesiaslicis iuaudilum exborruissent quique, nec Vita tempora reiuleriu Magicarum praesligiarum fuissei qni eo liquore, qui sanguincm reiulisset, periiissinius cum esset-Marctts, pro more Gnosiico- queinque vermn esse sanguinem jaciassei imposior, rum oinnium, qui lelrum illud scientise genus a labia crueuiare non refugissel; cncn tamen ex IrePlalonicis magislri suis acceperant, quibus sub naeo conslei, nullum fuisse, qui ex eo gustare non specioso ibeurgiae oomine maxinie familiare ac gesiirei. Adeo infixa eral omnium Cbrisiianomm siiinmo in honore fuli, ul apud Porpbyrium, Jam- aniniis ea senteniia, Eucbarisliam verum Cbrisli blicbum el alios videre est; mirum quol viros et corpus el sanguinem esse. Alio prassiigiamm genere mulieres in fraudem induxerit, et ad se converie- fucum suis faciebai magus. Nam posl 6acrilcgam a rit, vehxi ad bominem singulari quadain scientia ac niulieribus allenlatam consecrationem, ipse aliud poieslaU praediluro. Parum esset si mulierum men- poculum louge niajus eo, qtiod a muliercula sedutibus duntaxat, non eiiam corporibus insidias siru- cta consecraluro fueral, proferens, atque ex minore xissel ille perdiius. Daemonem quenidam babuisse illo,a muliere consecralo, iu id quod a se allatura paredrum seu assessorera suspicaiur Ircnacus, cu- erat Iransfundens, praemissis ridiculis quibusdam jiis opera tuw ipse vaiicinia quaedam edere videre- \erbis, eiliciebai, ul magnum pocuium ex parvo lar, lum eliam efficerei, ut misere seduciae mtilie- usque adeo implereiur, ut eliam superflueret. res valicinarenlur. Polissimuraeniai circa mulieres Q 87. His ac eimilibus dolis Marcus ejusque discialudium el operam impendebal, eas praesertim quae puli, iisdem veieraioriis arlibus erudiii, orbem eleganlcrculue, opibus abundabant. Nefarias lio- circumeunles, foeda viliorum et errorum colluvie mtuis arles, prarsligias, borrendasque \erborum bunc infeceriiDl. Ab Asia malum coepisse videiur : /ormulas, quibus siinpliciores ad iiisaniaoi, eain- diaconus euim ille, cujus uxoreni, bospilalem bodemque secum bla&pbemiam adigebal, fuse de^criminis beneHcenliaiu remuneraiurus Marcue constubil Irenacus cap. 12 el seqq. Sed illud non omiiien- pravit, Asianus eral. lnde in occiduas partes difduin sceleris genus, quod nedi^m sacerdotium, fusum, Rbodanenses regiones SUDIII. ftlarci iKtlla accepta secuadum Ecclesiae leges manuiim discipulis, polius quam ab ipso magislro buc illaiinposiiionc, sibi arrogarel, sed et mulieribus in luiu fuisse, ex Ireoaei verbisconcludi posse videiur. prosihut* pudiciliae prelium per suminum nefas Mirum igilur Hieronymum, lum in cap. L X I Y commiuerei. Nempe cum probe couscii essemipsi lsaias, lum epUlola jam cilaia confldenter scrieliam perdiiisaimi quique eorum lemporum baerc- psisse, quasi ex Irenaeo : quod Marcus quidam dc tici, nullam sine vero sacrificio Cbrisiianam socie- Batilidit Gnonici *tlrpe detcendens, prmum ad Ga talem eese posse, id ulcunque aduaibrare studebal liat venerit : et eat partet per qua$ Rkodanu* e Marcus. Nam pocula vino (albo procul dubiu) misia Carumnafluunt,tua doctrina maculaverit cousecrare se iiiigcns, prolalts solemnibu* invoca- meque nobilet feminat, qucedam in occulto mtjil tionis verbis, eflieiebai ul rubjcunda el purpurea repromiilens, hoc errore teduxerit, magicii artibu apparerenl : ul MC eiislimarelur superna Graiia el secreta corporum volupiale amorem tui concilian sanguinem euum per ipsius invocalionein in pocu- Inde Pyrcnaum iramitm Hitpanias occuparit* et luin illud slillare Quod ei a midieribus facliuri hoc siudio habuerit, ut diviium domus, et in ipsU poitmodura jubebat. Ubi facile adverieril quisquis [eminat maxime appeierel, quas ducunlur varii* lantisper anticipatis Calvinianorum cl Lulberano- sidenii, semper ditcentes, el nunquam ad icieniiam riim opinionibus aniiuum cxuere voluorii, lam alie veriiaiii pervenieniet. Hoc ilte (Irenajus) scripsii iiinc lempotis eorum qui Chrislianum nomen, anle annos circiter trecentos; el tcriptii in * libr ciiain specie ieaus, proGlebamur, aniiuis illud inê- quos advertut omnes hwretes doclhtimo et eloqu disse, sacra dona consecratione facla iit verum tistimo sermone composuit. Quamvis, ut dixi , U Gbriftli corpus et sanguinem converli, eo conver- lrenseus Marci discipulis ascribal, quod in Goltia eionis genere, quae nunc iranssubstaniatio dicilur, venerinl, et eas partei per quas Rhodanu* et G a ui iiqui legitima auctorilaie acpotestate desiiiuil vi- rvmna puunt, sua doclrina macuiaverihl; uoliui lav
B D
113
D I S S E R T A T I O I, A R T . II,
UE VALENTlNI^DISGlPLLfS.
conferentibus el qualuor illis supremis VirluiibuH, Marco Iribuil, alterum cum non quidctn iiumediaie et per seipsas, sed per anMarcus Pyre- gelum Gabrielem, qui Verbi; Spirilum sanclum, tanlum abesl qui Yilac; Allissimi virlutem, (juae Hominis; Virginem denique, quae Ecclesiae locum supplerel. Sic Kripiiue Ireiucum in hi* libris quos advenus omue$ auiem a Maria in lucem edilum fuisse, ut per ulehftreset composuit, ut ne quidem cogiiare poluerit. Fuisse quideni Marcum quemdatn, qui Gnoslicorum ruin ejus, ceu aqua per lubum Iransiens, nibil ex errores in Hispaniis dissemiiiaveril, discrie scri- ea suinpseril. In euni vero, cuni ad aquam venissei, bunl Sulpiiius Severus lib. n Hist.sacr., c. GO, ei columbac insiar descendisse supernum Salvalorem, bidorus flispalensis lib. De scripl. eccles. Sed eum qui cuin iEonum omnium fetus essei, omnium in e Memphi io iEgypio oriundutn , secia Mauicbseum, se viituiem compleclebatur : buncque esse qui per ac saeculis duobus MarcoMago receutiorem fuisse, os Jesu verba fecerii, seque Filium hominis conex iisdem paiet. Addunl enhn, Marcum Memphi- fessus fueril, quod supirnum Hominem palrem halanum, cum in Hispanias advenisset, discipuios bcret. habuisse mulierem quamdam, Agapen nomine, el 90. Miilo quas de mundi hujus aspectabilis ortu Elpidium Rbelorem, a quibus insliinlus fuil Priscilnugas veudiiabam. Hunc ad imaginem supemoruin lianus, qui a concilio Caesarauguslano anno 380 sic conditum volebani, m in singulis fere pariibus cum Elpidio magislro damnalus fuit, et auno 385 Pleroma referret. Plalonicum id dogtna fuisse a Treviris jussu Maxiir.i tyranni capite iruncalus. nugatoribus islis recoctuin superius ostendimus. Yel ergo nieraoria lapsus Hieronymus, vel houto(Ji autetn confinnandis, si superis [L\i] placet, nymia deceplus Marcuin Mempbiianum cum Mago lot el lantis emoiae meiiiis delirainentis eacraruin cotifudit. Scripturarum aucloritas non deesset, slupendura 88. Ltuigum esset, inio sopervacaneum singu- quanias admoverent macbinas, ut eae lam irop;e las praesligialoris bujus inepiias recensere. Nihil quam ridicule discerpofcnt, consuereut, ei oblorlo quippe, aut paruin a caHeris Valentinianis disside- collo in alienos ineptosque sensus traherent. Paruin bai, nisi qnod ut nugis pretium adderel impervia fuissei, nisi iunumeras propeuiodum flnxissent apoquxdain obscuritas, qu alii planius et siinplicius crypbas spuriasque Scripluras, quibus fucuo) faceiradebant, bic Pylbagorica inelbodo usue, allego- rent tmperiiis. Quos libros supposuiesein Irenaeo rict eleinenloruiD, liUerarum, syllabarum, et nu- nosiro sigillaiim edisserere non placuit. Id lanlum merorum farragine, fictiiiis Pleromalis mysteriis constai, ridiculain illaro, quam de Gbrislo puero caliginem offundere salagebal. Nempe lolum Ple- fabellam enarranl cap. 20 occurrere in pseudoroma inslar norainis cujusdam; teiradas, decada Evangelio infanliae Chrisli, quod Arabice ciwn L a tt ogdoada, instar tolidera syllabaruro; jEones lina inlcrprelatione edidil Uenricus Sikius, et in vero singulos instar gingalarum IjUerarum, ex qui- aliis quibusdam ejusdem furfuris seriplis, qtiorum boa nsysiicum PleromaUs nomen cealescerel, exhi- memtnimus in noii* d bunc locuui. bebau Liileras vero vigtoti quatuor Gracorum, 91. Quibus sacrilegiis veoerandura EucharistiaB felu( , effluvia quaedam esse coniendebat, tres eas Viriules, quibus universus superorum myslerium, el Ordinalionis sacramenlum conlamielementorum numerus continetur, adumbranlia. nasseut, ac fuudiius evertisseui, jam vidimus. MiSic matas novera Uueras> Patrie ei Yeritalis ima- rum si aliis sacramentis pepercisset impietas. gioes esse dicebat : quod videlicet muii ipsi siut, Baplismo profanum quoddam el a Satana suggebocest, ejusmodi, qui nullis verbis exprimi pos∫ sium inilialionis genus, ad sacri illius lavacri, per semiTocales aulem, quae oclo auni, Verbi ei ViUe; quod ad Deuiu regetieraiuur, eversionem, toliusque quod inter vocales et eonsonanies velui mediae in- adeo fldei abjeciionem, subslitueraut. Redempliolerjeciae sim, alque ul a superioribus defluant, iia , nem vocabam illi, bancque iis, qui perfeclam vicissiro inferiora ad eas referanlur : \ocales consecuii fuerant, necessariani esse diceporro, quae ipsae quoque sepiein suni, Homiuis et bani, ui in Yiriulein, quce super omnia eniiuel, Ecclesix; quando quidem vox per Hoiuinem pro- regenerarcniur. Aliler enim iieri non posse, ut gresea, omnia inforniavit. Fuit iiaque baec Marci cuiquain aditus ad PJeroma paierel: quippe cum sententia, singulos JEones in Pleromate peculiares ea esset, qua?. u&que ad inlimum Bylbi sinuiu eoa woa habuisse cbaracieres el sonos, ad quorum eveherei. Eani porro redempiionem, vulgarem Cbrislianorum bapiismum inflnilo superare inieriioaginem liUerae Graecorum expressae sint. 89. De Jesu Gbrislo eadem pene, ac eaeieri Va- vallo non pudebat asserere. Hic siquideui animalie, feoliiiiani, effuiiebal: euin scilicet a reruin omnium illa spiritalis; bic a couspicuo Jesu ii8lituUis, illa parenle, Verbi opera elecium, ut ipsum hominibus ab eo qui in euin desc* udii, Salvatore; liic ad poaninotum faceret, ad superuafc Virluiis imaginemdis- lenliam annuntialus, nec eo, quem couferebal pematura fuisse : quamobrem ab iis Yirltilibus, Joannes viriulo superior; illa consequeudas perqns a Verbo et Viia, Homine et Ecclesfa profluxe- feclionis causa desuper allata. tlaec inier Marcosioa ram, produciura fuissc, ad id tamea operam suaro conveuiebanl. vero de Redcoipiiouis inodo disraen cum Hieronymo, qui illud ipsi proterre conieiuiere, ratus videlicet aliero facile conciliari posse. Al quod n;eum transiens Hispanias occtiparil,
r A
415
DISSERTATIONES PRiEYIiE IN IRENiEl LIBROS.
iiC
aeuiiebanl: Quoniam, inquillreiiaeue", unutquhque rioribue inferalur Heracleonem Yalcutini dograala illorum, qucmadmodum ip$i volunt, tradunt eam amplexum fuisse, ipsi lamen Valenlioo coaevura Quanti enim sunt hujusmodi tenHnliw mytticiexsiiiisse anconcludi posse non pulo. Quare malioi tinites, lot tunt et redempilona. ilUue setatem in incerto relinquere, quam quidqoara 92. Alii apparalo nupiiali cubiccrlo, myslicis qni- leaiere definire. Scripseral Heracleon Comraenubusdam ritibus, profanisque verborum formulig rios, saltein in Joannis Evangeliuro. Nara Origenes initiandos suos consecrabant, Rx spiriiales ipso- iii suU, plures illius diversorum tocorum expoairum Duplias, ad supernorum conjugiorum simililu- liooes refert et confuial. Quia eliain meriio redardinem. AIU bapiiami raremonias adumbrabant. giiil quod bis Joanitip verbis, Nam ad aquam docentes eoa inter bapiizandum l v iitie ipto faciutn est nihil, impudenier ad baec verba proferebant : In nomen incognili Patri$ dere ausus fuisset, , \ ,
r f
r
omnium; in VerUalem tnalrem omnium : in desceneorum quos in mundo $unt et creationt; ul nii binc cura caeteris Yalentinianis conficeret, dentem in Jesum ad unitionm el redempHonem ruro et
t t
non omnia per Yerbum condita fuisse : jEonum communionem virtutum. Alii ut lerrorem miseris incuierent, insulsam et sensu vacuam grandionim quidem infenorum, ac rouodi ipsius, interposilu

-r ' r
Hebraicarum vooura cdngestum efferebant. Tem Catbolicorum anctiortos SBinuIaii, initiatos suos ppobalsanio ungebanl. Quidam sprelo aqua* baptismo, oleum el aquam uwa pemiisccbant, ac io eoruin, quos iniiiabam, caput injiciebanl, verba quaedam ab lis quav diximus baud dissimilia proferenles. Alque ipsi quoque balsamum adhibebani. Alii haec omnia improbanies et repudianles, divina inysteria, quae nec sensibus, nec mente percfpi possuni, per res sensilee et corporeas peragenda esse negabanu Perfectamque redempiionem spiriialem esse, non corporaiem, et in ineffabilis magniuidiuis agnitione posiiam esse censebant. Ex bis specialem quamdam bacreticorum sectam feeil Tbeodoreius", quam AscodrMarum, seu Ascodrupitarum vocat; a Q quibus ei< apud quo nullum celebrari bapiismaiis mysterium asserii. iidem sinl cum Ascodrobis, qoibus Ancyram Galaliae suo tempore infestari, alibi vero terrarum ignorari ecribebat Hieronymns in EpUt. adGalat. afflrmare non ausim. 93. Alii deniquo redemplionem in vitae finem rejiciebant. Cum quis igiiur ex bac vita excessurus erat, hu|us capiti oleum el aqqam injjcienles, ridictilia ca?lerorum Marcosioruin adhibiiis invocationibue, insuperiubebant, at cum ad Principaius, ac Polesiales, ei Demiurgum venisset, certis quibusdam verbis, quac relerl Irena?u8 eos compellarer, quibus manus eorum effugerei. Nec illorum nomen expresaii lrena?us. Sed ex Epipbanio diecimus, Ileraeteonilae fuisse, ab Heracleone sic diclos. llunc Colorbaso successisse pulal; Terlnllianus vero Colorbastim inler ot Heracleonem inlerseril Piolemum. Ex Iren;eo colligi posse videlur Marci discipirinm fuisee : cum Ulius placila inler varia Marcosrortrm dograata referat. Augustinas, cui consentire videiur el Damascenua, mriusqae, Marci videlicet cl Colorbaai, disciptilum (uisse polat. Ex Origeue*, Valeniini diacipulus diclns esl; ex Clemenie Alexandrino * roaxima illius io Yalenlini ecbola fuil exislimatto. Sed baec omuia nullam oerlam tciiiporuiii noiam designanl : et ul ex posle9 f 1 r 99 f
Bemiurgi, auctorem eese; ai nou superiorum quatuor iEonum. lllos Heracieonis in Joann Evange* lium Commentarioi, si non prae ocuiis, saliein in mente babuisse videtur Pholiue, ut scite nolat c l . Grabias \t\Spiciieg. , quando epist. 134 ad Joaonero Prolospatbariuni (apud Grabinm male omnino Aspatharium; nempe litlera hic nuroeralis esl) scripsit: * \ , c " ' ' ^ . , \ oi .
k
enim in conlumetiam et criminationem Legit diclu illud ; t Gralia auiem et verdiai per Jesum Chritlum factaett,* evangeUicistancilit adaptabatur. HeracU
ita dicerel, el Heracleonuftlii.Quibus innuil Heracleoneni in suis Commentariis bxc Evangelii verba in conlumeliam legis delorsisse. Aliud eliam Heracleonis Fragmeninm de mariyrio refert Glemena Alexand. loco mox laudalo, qiiod ex aliquibus in Lucam Commeniariis exscriptum videlur. Ubi eiiiro pnemisit Clemens bunc Evangelii Luc xu, U , losubjungil : .... , elc. Hunc locum exponens Heracleon... hii verbis dicit, elc. lu Ec/o-
cum uCum avlem induxerint vo$ in gynagegas, e i c
gis propheiicn ad calcem ejusdein Clemenlis, occasione bonim Joannia Baptisiae verborum, Luc.
ui
t
16 : Ipte vos baplizabit in Spiriiu ianeto #1
igni, ciiaiur allera Ileracleonis seoleulia diceniis, quosdam igne signasse aurescorum, qui baplismalU sigillum acceperant, iia ijitelligenles illud aposiolicum. Tuitt proxime subneclilur f. 17 : Cujus ventilabrum in manui eju$, elc. Quibus firmari videlur eorum conjeciura, qui exiblimanl ab Heracleoneelu cubratos eiiam in Lucam Gommeuiarios. Gaeterum
cum Valentino paria sensisse, $ed novitale quada pronunlialioni* voluisse videri alia tenlire* Iradi
TertulUaous, vel atius quivis cap. 49 Bb. De pra?$cript. c\u conseniiuniEpipbanius ei alii omnea. Hoc dunlaxat a- Ptolemaicis differebal, quod supre mum omuiujn pareruem, quem ii Bytbum oomina9 1
CUJIII.
" Lib. i cap. 21, n. \. Lib. i , c. 9 et 10. Ha?r. xxxvi. * In Joan., p. 60, edil. HueU Alex., lib. Suom., p. 502. * Spieileg. Palt. el Hr. u saec, p. 117.
DISSERTATIO I, ART. III, DE VALENTINI MAGISTRIS.

1
418
batit, llle Hominem eppellaretr vt auetor est Epi- quidquid egissenl in bac vila, a judice nec prebendi, pbantus. Eidem insnper ascribil Origenes , quod nec conepici possent. Eapropler omnia sibi liccre animam nalura imroorialem esse non exislimaret, arbiirati, facinorum omnium ac libidinura coeno voeed corraptibilem. A l ea erat communis Yalenii- luiarinonerube8cebanl.;Haeceranlexiiio8i dogmaiis niaoonim omniutn de anima animali sentenlia, necessaria consectaria , ul jam exposuimus. Quod qnara tel perire vtd servari puiabani, prout me- verobarbaris quibusdani vocibus, peregrinisqueac insoKifs verboruin formulis baerelici euos inilianlee liora vel deleriora elegissel. 94. Sed ot ad id revertamur, unde digressi eu- ulerentur, Pylbagoricum eliam etPlaionleam erat. nus, qnilibet, eliam laeentibus nobis, perspicit, Qoid ei quantum ejusmodi vocabulia in genlilium eoperius exposilag baerelicorum rederoptiones nia- gacris adbibitis Iribuerent Pyihagorae ei Platonie naste ab impariseihnicoruiu iniliamentis, quaetanli discipuli, notum est ex Porpbyrii epislola ad Anefecere Platonici, teiris roagorum ariibus prae ca> bonem, ei Jaroblicho, aect. vu, cap. 4 el 5, ut alios leris mancipati. Ut enim ceriis qnibusdara rilibus taceam. Ea Hcetmorialibusignoia, sensuplerumque ae caeremoniis geniiliiiro mysiae secreliorum quo- vacua, et eignifleatione cassa, pra caneris laraen runiqne eacrorum participes effecti, perfectionis api- convenire difinis exisiimabanl: lum quod in Assyria cera aliigiase censebantur: sic el apud Marcosios * el iEgypto pridem tisurpata, ubi primum deorum qul redemptionis rttibtif semel defuncius arcanoruro culius effioruit, hisqiie majus ac frequentius cuin secue conscius faciue fuerai, ad perfeclionis culitien morialibus intercessit commercium, ea caeleris eveclus existimabatur. Hinc initialiones ethnicis di- omnibus anliquiora, diisque noliora ac familiariora <\, quia per/eclionem aflerre credebanlur; esse viderentur. Quibus iisdem raiionibus perrooti Marcoeiie vero , quod bominem ab Marcosii, Hebraica, Cbaldaica el Syriaca vocabula omni moruliialis fa?ce, ei imperfeciionum radice aliis omnibus anteponebant; quod iis omnium priignoranlia, liberarenl. Easdem suis frequenter in- mis el anliquieeimis, oracula saa fudiesei Deus, culcabant Platonici, ceu ad animae porgationem ap- eaque soni insolentia incuiiendo imperilorum peprime neceesarias: quaJenug religiosis rilibus, ut cloribus lerrori aptiora essenl. 95. Hactenus recensiiis quatn accuraie fleri poocabant, expurgala anima, apia evaderet ad deoe aoecipiendos faiidicaeque eorum potestatis pariiceps luit, iiequos Irenaeus Yalenlino Iribuil digcipulis, fleret. Legaiur Jambliclius, eect , et x. Sed sicad utrorumque magislros eermo cum eodem confe utf ex bxrelicis aliqui divina mysieria per res reodus. Nibil quippe efflcacius, et merilo quidem, ensiles et corporeae peragenda esse negabant; sic C * ** Valenlinianoruin insaniam reluneiiam ex Plalonicis quidara, ut Porpbyrius, exisii- dendam, quam ut infamem eorum originero prodemabant usam rerura materialium, in aacris, baud rel, seii, ui verbis illius utar, referretspurciasmiiifn eoagraum esse diis, qui a maieria omnino secreti fonlem et radieem eorum, uti intelligeretur arbor, de exsislunl.ld verosibi de sua redempiionespondebant gua defluxerant talet fructut *. Yeros siquidem slirMarcoaii, urt eura perfectiouis^gradum, perfeclwei- pis su auclores, Simonem ei Menandrum, erubemam videlieel el numeris amoibus absolutam, qua scebant Valentioiani, el tam probrosos magislros eola stal salus, cognitionem ineffabilis Yirtutis, quo omni, quo poieraut, conatu repudiabant. Hos tamen nequidemPeiroet Paulo, aul alii cuivis apostolo- germanos eoruni parentea exslitisse, velleni, nollent, rom |sic blaspberoabant) pervenirefas fuil, assecmi; invicle demonstrabat tum dogmaluro coneensio , nec binc, qoandia viverent, excidere, nec quavis ittm contintia nec inierrupta a Simone ad Yaleniimondana potestate poat moriem reiardari posseni, num scbotarum bxrelicarum euccessio, a quibus quin destinaias eibi in^Pleromate sedes statim ca- et in quibus bic quidquid poslmodum blateravil pessereol. Redemplionis enim benedcio eiltci, ul, muiuatus eei.
8 v , s u m {a d
ARTICULUS III.
D E V A L E N T I N I MAGISTRIS.
I. De Simone Mago. D eum pro^magoa Dei Virlute, id est eupremo omnium 96. Simon, pater omnium hcereticorum, a quo GnoPatre, baberent. vero simili non abhorret, eum slici omnes inilia $umenle$ impia el irreligio$a doin liberalibus diaciplinis, ae Platonica pra3sertim gmatainduxeruntinhanc vitam, GiUbisolimoppido, pbilosophia, quae lum apud Judos inoleverat,non
y
Epipbanii seiate vico Samariae.oriundus fuii . Tau* lum apud populares suosmagicis arlibns, quibns qualem nullum babebat, valuit,. ui dcmentanlea
pcDniiendam operam posuisse. Id suadent lum auciorilas ac dicendi fiducia, quibus ementitam potestatem vendilans plebis animos ad se pellexerai.
1
T. xviii, fn Joan., p. 255. Lib. i , c. 22, n. 2. Vide Iren., lib. m, Praef; Id., lib. n, Prf.; ntin. M . , ApoL i ^ Epipb., Ikw. xxi; Theodorei., lib. i,.c. 4.
119
DISSERTATIONES PRiEYLE IN IRENiEl LIBROS.
120
tum ea qnse vulgavii dogmala, Plalonicis bam! dig- sanguspromiscuediceretur. Quorum doclissimorum similia, lum deniqae magia ipsa quam exercebal, virorum rationes expetidil clarissimus Tillemonlius Plalonicis eo lemporefamiliaris, ei in laude posila: , ac pro ea qua valel exiinia erudilione Uaque Platonismum cum Samarilanorum ac Judxo- ei acrijudicio confulal, in suis in lom.II Commeth rum [LIV] religione miscuisse videiur. Cam vero lariorum in Hist. eccles. observalionibus, noia 2, in annoCbrisli 34, lux Evangelii in Samaria coruscare Simonem Magum,pag. 482, ubi probat vix ac ne vix ccepissei, veraque Philippi diaconi miraculaSimonis quidem fieri poluisse, ul anliqui Palresea in re prsesligias disctitere; errore deposiio SamariUe lapsi fuerint, quae oculis omnium pateret, quamque Chrisio nomen dedere. Stupens et ipse Simon de- Juslinus, dum Romae ageret, ei Apotogiam conscrL* dit, sed non ex animo. Quam enim in aposlolis sus- bcret, semel aui bis, sed quoiiescunque Tibepiciebai exiroiam pairaudi miracula viriulem, prae- rinos ponles trajecerat, propriis oculis explorare senii pecunia mercari volens a Pelropro merilo in- potueral. Ecquis enim sobrius sibi persuadeai, sancrepatus, ad vomitum rediit cauis impurus*, arteui- clissimtim martyrem lani incogitantem atque imque magicam siudiosius quam antea colere coepU. prudentem fuisse, ut iu ipsa urbe Roma gcribens Sic auiem Cbrisiianam fidem abjecit, ul reienta , ad impcralores, ea confidenlcr, nondutn salis cxnonnulla ejusdem umbra, baculendum sibi siaiuit, ' plorala veritate, bis iu eadem Apologia asseverare ut pro eo quo cxa?sluabat in apostolos odio ac l i - ausus fuerii, quorum faJsilatem vel ipsi pueri, scriTore, iis verbum Dei disseroinaniibus obices, quos- piorem lemerarium arguentes, deprebendere poluisscnt? Tam iimnanem ballucinalionem vix ferai quiscunque possel, objicerci. 97 Ascila igilur in socieialem prisiinse Ptatonicae, que in scriptore longa lerrarum intercapedine ab Judaicaeque mislur33 bac Cbrisliauilalis larva, reipsa slatua dissilo: quanlo minus in eo qui in ipsa licia Samaria bac illac circumcursare coepii: ui urbe Roma, el, ul ila dicam, ad ipsius siaiu.ne pedes gentes el provinciag, ad quas nondura pervenisset scripserii. Sed neaclum agamus, congule citaium Evangelium, praeocctiparel, erroribusque suis i i i i - erudilissimi Tillemotitii locum. Nec iis conientus ceret. Tyrum Pboeniciai cum devenisscl, ibi vile impurus bonio, seipsum sub Jovig, Heleuani vero ecortum, mulierem quaesluariam, nomine Helenam stiam ub Minervae babitu eflingi curavii; ei uirainemil, sibique eam adjunxit, iiinerum deioceps ac qne imaginem discipulis colendam tradidit. 98. Vulgaia apud veterea opinio est, apostoloscelerum gociara; ridicula plura palam de ea fabuJaitis, lurpiora cum ea clam palralurus. Peragralis rum Principeui Romam venisseanno Cbristi 42, u l Orienlis provinciis Romam venil sub Claudio Cae- C Magi fraudes ac inalag arles discuterel: cumque sare, circiter annam Chrisli 41. Ibi lanlum nomen bunc fama jam degerercl, colleclis viribus enixum sibi praestigiig ac imposluris fecit, ut staluam, eeu esse mirabilem Cbrisii asc/eiisum in coelos aemulari; xiuiniiii cuidam , ei positam in insula Tiberina , ged ci tam male cessisse volalum, ul divina virtule Snier duos ponlcs, ferant, cum Latina inscriplione: aposiolorum precibus solliciiala pneceps actus, Simoni Dto sancto. Primus enin omnium Juslinus fraciis cruribus iwisete poslca imerierit, eo aurio Marlyr in ea qu*e vere prior esl, secundum tamen qui Petri etPauli inariyrium proxiine anlecesseril, in editislocura lenel, Apologia ad Antotiinum Pium, id esl Cbrisli 65. Huic omnia slriclim allingo; obvia id memoraviu ln cujus fide idem, sed aliqiianiultim siquidem sunt el oinnibus noia. Plures edidissc ferdubius, asseruisse videiur Irenaeus: Statua hono- tur seu libros, seu serinones. Quasdam ex aliero ralus futise diciiur propler magicam, inquit. A l eorum fiblaspbemiag recilal Hieronymug in Mallh. denter asgeverdrnni Terlollianus, Apolog. cap. 13 ; cap. xxiv. Alios memoraiauclor libri De divin. nom., Euseb., lib. n J/., cap. 14; Cyril. llierosol., C'a- cap. 6, quorura lilulug, ^, Conlradiiech. 6, Tbeodorelus, Augusiinus, ei alii. Non de- ctorii. Si Conslituiionibui aposloiicisfideg,lib. vi, c. fuere lamen poslerioribus bisce sapculis doctissimi 8, Sijiion ejugqiie socius Cleobius plures Cbristo \ i r i , qui Jusiinnmseu Lalinae linguae imperiiia, seu ejusque discipulis libros supponere ausi fuerani. ominis similitudine deceplum puiarinl; ulpoie qui Ex discipulorum officina prodieral Evangelium , slaluam Semoni sanco, vel sanclo, qui deus eral quod librum De qualuor mundi angulh inscripseapud Sabinos , posiiam, Simoni Mago sacratam ranl (qiua in qualuor paries sectus crai), ul ei apofuigsc existimaverit. Centum circiier abbinc annis crypbug Uber, De prwdicationelanai Pauli. effossa esL in insula Tiberina staiua cum bac in99. Quod ad Simonjs erroreg speciai, siipcrius scriplione, quae ad Hlam Juslini proxiine accedit: de Valentino agcules cstendimug euin primje V a Semoni deo sanco (vel tango) Deo Fidio tacrum; leiujuianorum ogdoadis auclorem ei invenlorein adeo ut ea ipsa esse videalur, quam oliin in eadem fuisse. Nempe, Tbeodorelo teste, infinitaiu quanhtngula viderai Justinus; cujus eo proclivior lapstis dani staiuii poieslalcm, quani et radicem univereggepoluit, quo veleribus Latinis commulalione lit- surum appellavii; Bylliusesi, cui et copulalerarum e ei t frequenliug nibil exgliiit, ct Semo bai. lstam vcro duplicem csse Gngebat: aliera-tu Hle minoruin geutium deus, sanclus, saucus, am primain, quam Matrcm oninium appcllabai, quamt
Act. vm, 9 ci scqq.
Prov. xxvi, 11.
DISSERTATIO I, ART. 111, DE VALENTINI MAGISTRIS. m que in Helena sua conspicuam esse dicebai; alleram i quod Menander Simonis distipulus, qui verbis, IXMI quam cum |), Voce, conjugabat. Eam auiem inre a magisiro dissidebai, priiiiain se Virlutem non flnitam polesialem ignem esse dicebal, id esi Vir- nocninarel; ignotam enim eam aiebat essft; 8ed iDtein maxime acluosam, cujns duplex foret ope- ab illa se missuni jaclitans, Servaiorem seipsum ratio, altera conspicua, aliera latens. Ex illa quidem appcllarel. Quidquid ergo discriminis inter utriiingenilttm esse muudum; ex bac vero produclas pri- que fingi poiesi, eo redii, ul alier paulo inodesiior Dium csse Ires conjugationes, quas eliam radices seipsum Servatorcm dicerel, quod a prima Yirluie nominavii; qtiarutn priinam appellaviiNoijvxat - ud bomiiium salulcm niissus cssei; alier iinpudon, Minlem elfiotionem;scundam xa\ - ler seipsum priuiam esse Yiriuicin blalcrarei, qua, Yocem el Intelligeniiam; lerliain lemis isia per eum operareiur, eo operationis ge\ , Raiionem et Cogitationem. lu bac ncre quod exlernum ei conspicuuin essel; non co ogdoade Yalenlimanara quisque deprebendil. No- quod lalens, el per quod iEones produxcrat. Hinc mina quidem apud Theodoretutr., quein bic exscri- Jinla'is quidem, qtii Messiam exspeclabanl (quein biinns, aliquanlulum dissimilia: al apud Eliain Cre- Dei Filium esse ab apo&lolis didiceral), tanquam lensem elNiceiam snpra laudalos, cadcm prorsus: Filium apparuisse se jaclilabal; ad Sainarilanus adeo ul consiare videalur ftiissn, ac vero, quoruin obscurior de Messia fidcs eral, lanmodotais,raodoillis noniinibus a Simonisdiscipulis quaro Palrem descendisse; ad alias deniqne gentes, eigniOt alain. Sed rein eanulem iitrobique exsiitisse quas Spiritus sancii virluie coopiaudas iu Eccledemonslrai velerum consensus, ac hnprimis lrenaci, siam noverat, lanquam Spiriiuin sanclum adveul alibi diximus. De bis ergo Simoniaiiis MouWms nisse : ac denique, ut ail lrena*us, suslinere vocari idam senlienduin, quod de [LV] prioribus oclo Va- se quodeunque eum vocant homines: boc esl, pro lentiniauis. Uirique e Plalonicorum lacunis educii, diversis quas edidil primac Virauis operalionibus, Chrisiiano amiclu uicunque induii haereiicorum il- diversis eliam diversarutn genLium afleclibus, diloruni arle prodierunt. versa sibi itomina iribui sivisse, Patris, Filii el Spl100. Seipsuro porro Simon etie tublimissimam Dei ritus sancli, iino ciiam quandoque Jovis; naio et mlutem, hoc esl, eum quiiitsuper omnia Paur , sub boc scbeinaie staluas el imagines, quas adorablasphemabal. Summa bic fueril veteraloris de- reut, ei posueraul discipuli. Ex quibus cerlissime inenlia el itiipudenti, eo lamen usque insaniisse colligilur Palrem, FiUum ei Spirilum sanclutn non puiem, 111 semelipsuui re, esseniia ac naiura ires, ex ejus scnleulia, subsislentes personas'non supreiuuni esse Patrem crederel jaclaretve. Id de I fuisse, sed iria duntaxal unius personaj nomiua et seipso eensisse videlur, quod de Uelena sua, quam olRcia. primam menlis sunc conceptionem aiebal esse, per 101. Helenam suam (quam inlerdum eliam Spiqnam Angelos ei Arcbangelos fecissel. At, auctore rilum sanclum appellabal) dicebal me primam Tbeodoreio, bunc munduin, cujus prima el nobi- menlis *IHB conceplioncm, Mairem omnium, per quam lior pars angeli erant, condilmu asserebat per eam initio menle conceperit Angelos facere et Archangela: atiprema, Virtuiis operatiouem, quae conspicua es- hane vero Ennoiam, seu conceptionem, extilientem *el, vel, ut loquitur Irenaeus, per Ennoiam quae ex eo cognoscentem qua vult Pater ejus, digudi ad inferiora, el generare Angelot et Polestates, qui* exsilmut ex suiiimo Palre, ei ad inferiora gret$a [uistet, id esi, quae seipsam exierius prodi-bus lainen nulla Palris iadila itoiitia. Ab ielis.mundis&el. Quemadmodura igiiur Helenaro primam dum hunc factum dixii. ln Ennoia illa, omnium soinmi Pairis Ennoiam esse ccnsebat, non re et malre, per quam initio menie concepli Angelt et nalura, sed operaiione duntaxat; sic seipsum eu- Arcbangeli, Plaionis muiidus idealis scipsum mapreinum esse Palrem non aliier exisiimare poiuil, uifesle prodil; niundus scilicel idearum oinnium, quara el eflkienlia tenus, non aabslanlia, fonnarum et arcbeiyporum apoibeca, ad quomin aul unione personali (id enim uniiionis genus nun- ^ normam ei exeinplar condhi primum Angcli et Arqiiani agnovit): quatenus eum prae caeleris morla- cbangeli mundum bunc aspeclabilem, ex supernalibus elegisset Paler, in quo inbabilaret, in quem ruiu idearum praiscriplo, fecerunt. Prinius enim e difinhatis suae radiaiionem quaradam, non solidam, Cbristianis Siinon sunimum Deuin mundi bujus aol substaiuivam, sed transeuniem derivarel,ei per creatioiie, regimine el adininisiraiione abdicandum qocm velul pcr inslrumentum sibi moraliier con- raius, crealorem ab eo cuin Plaionicis disiinxit, ne junctum operareiur. Uuo verbo id de se opinatus mala quibus labefaclalur orbis in primum Dcum esi, quod diacipuli ejus de Cbrisio, quem eiiain se sumroe booum refunderenlur; qui cum insuper esse dicebai. Constat irero eos, Christum non alia ignotus semper roauseril, nec ullo visibili signo eeipsum usquam manifestaveril, nullas io uiuudi ratione Deum esse censuisse, quam, sicuti poslea dcliraruni Noetus, Sabellius et Paulus Samosale- fabricatione el adminislratione partes habere ponus, efiicieiilia duniaxat el operaiione, non sub- luil. Caclera qua? imposior addebai de Ennola per invidiam deienta ab Angelis, et inique babila, ne siaotia aui uniiione substanliva. Accedit denique
1
Mt
11
11
Mreii., loc. ciu
11
IJ., u. 3 ; Tbcod., c. 2; Epipb , Ilscr. , 1.
11
Ircn. 1.1.
121 NSSERTATiONES P R J UE IN IRENiEI LIBROS. nium qua3 in mundo sunl, auctopes Angeli, si inarecurrerel ad Patrem, ac in varia corpora lum buniana lum belluina revoluta, donec in fornice pu- teria; et corporibus ab iis condiiU lurpissima biice proslaniis rolsertus Simon, ovem banc perdi- epersa labes mamfestum est eum qui a bono Deo lam liberaiurus venisset, hominibus simul salulem missua ul mundi fabricatores debellel, orbtmpraesiiturns per agnilionem aiiam mundumque ab que malis purgel mundanumac verura corpus Angelorum,de priucipalu ambiliose conlendenlium, asciscere sibi non poiuisse : lum ue malis ipse Ijranaide viadicaiurus et emendalurus; baec, in- coniaminarelur, lum ne sub angelorum, qai maleqttam, omnia, Chrisiianismum oknl, ged fabulis riae dominaniur, tmperium concedeus, ab iis opprimisere deformalum. Angelorum et bominum lap- merelur. Necesse eral igilur phanlaslicum dunta* tuin stib bis syinbolis aduinbrare voluit. Priores xalel umbraiile corpus induerel, quo bominibue, euperbise lypbo excaecaii, Deoque auctori suo sub- quorum dux el docior fulurue eral, conspiciendum pr33berei, Angelisque lulius bellum inferrel. Ex esae renueiiies, quoniam nollent progenie$ allerius cujusdam putari e$$e ipsitis Ennoiam, ue recur- quo fluebat, nec vere nasci aut pati potuisse, et, rerei ad suum principium> deiinuere; dum videlU ui recte concludit marty-r lgnalius, Eucbarisliam cei quidquid splemloris, poieslaiis ac perfeciiotiis verum Cbrisii corpus non esse, coin veruro nunacceperunl, gibi ipsis inique arroganles, supremi 4fuam babuerU. Uiilorum beneficiorutn auctoris ideam, ne gloria 102. Addebal Magus, legem non a Deo (inf ieiadeum redirel, in seipsis primuro, lum in liomini bilis quippe et ignoius usque ad Novi Tealaoienti bus exslinguere conali suul. Hie quippe auciores lempora permansil), sed a einisira quadam inlellifueruul, ut Dei iniaginem roenlibus eorum inscul- genlia.laiam fuisse. Propbetas a inundi fabriealopiam, superbia sua foede deformarenl; ac paulalim ribus, islos ab bis, illos ab Ulis insplraios vaiicinia oblitterate veri numinis notione, coroparati jumen- fudisse. Ea ab illis coniemnenda esse^qui vero Deo lis ineipieniibue, et belluino vivendi niore similes semel agniio, iu Simonem et Helenam ejui legatoe illie facti, in lurpissiinorum quorumque vitiorum el interpreies spem collocant: iis quippe jam l i baralhruio sese io dies profundhis iinmergentes, berlate donatis, qu& per supremi Palris cognitioconlomeliis semper ovis afficerent. Haec sunt quae nem acquirilur liberum esse. quodcunque velint Ennoiae caplivilate, calamilatibus, miserisque casU peragere : salulem uni gratiae, vidclicel, bus suo modo significabai Simon. Nec dissimile nun operibus jusiis acceplam referendam esse : vero eei quod aii Teriullianus lib. De amm., c. 35: nalura siquidem nullas aciiones bonaseseeaot maPyihagoricam meiempsycbosin, Simoni hanc fabulas, sedex accidenli; ex arbilrio nimiruro Angelolam de Helena in alia atque alia corpora volulaia, rura, qui mundum condiderunt, et ejusmddi praeex parte saltem insiruxi$$e; cum utrumque disci- ceploruin vinculis in eerviiuiem bomines abduie* palie ejus cpnsiilerii; el animas divin meniis por- rmit. Quam poslremarn sentenliam ab Archelao tiones esse, et eas in varia successive corpora de- pbilosopho accepisse videlur, cujus bocfuil efiaium Irudi. Ejusdem generis sunt quae de soo in bunc Nihil natura juttum aut injustum eue ttd iege. mundum adveniu, ot perditam ovem liberaret, Nefaria cerie dogmala, uberrimaque scelerum omitomque ab Angelorum lyrannide vindicatum in- nium seminaria, quae lamen ex conslilulis princiglauraret, eflutiebai. In his inier ipaas coramenio- piis neceseario fiuebant. Si enim summus Deue rum nebulas relucei evangelica doctrina de veri ignolus mansit, nec ullo sensibili signo depreheuSemloris advenlu; qno vitiis obliiteralaDei imago dendum se praebere dignaius, mundi curam et adionovata, exciiata [LV2] i animis veri Dei noiitia, minislraiionem Angelis commisii : crgo legis et bomines excusso tenebricosarum Polestaium jugo propbetiarum, quae ad mundi regimen speciabant In liberialem asserli, omnia de.nique instaurata, ii soli auclores exslileruni; ergo qui booiioes sive quaj in coelis, sive qua? in lerra sunt. Nam adepta veri et suromi Dei nolilia ex eorum poleejue professione fundamenlum Cbrisiianae religio- siate eruii sunt, elin liberlatem asseni, legis praenie, cui consulium aliqualenus Tolebal, nili ani- cepiis non lenentur. Si ab uua Dei bactenus ignoti, niadveriit hseresiarcha. Sic lamen in hunc nuin* nnnc vero se revelaolis, cognilione pendet salus : dum descendisse se jactabal, ut alienam speciem ergo ad comparandam saluiem opera supervacanea induenstperquam eraenlila aimjlUudine Angeloset sunt. Si opera ideo duntaxat bona aut mala sunt, Poieslaies deciperet, ne ab eis tenereiur, inier ho- quia a lege quam urierunt Angeli, prsecepta ve4 mines bomo apparuerii, cum tamen non esset probibita : crgo naiura indiflerentia suni; excuaao bonio, et pali in Judaea visua fueril, cum noo sil proiode legis jugo, nec bona, nec mala. Jam quid passus. Ha?c prima Doceiarum seciae, cui deinceps mirum si homines bisce principiis imbuii, fraciis nomen dedere lot impuri bomines, iniiia : primu omnibus lum naiura*, lum pudoris repagulis, efTrebitjus aucior bominum oninium pcrdiiissimus. Ne- nem spurcissimamque vivendi raiionem inierini? ceoaria laroen maic suscepias bypoibeseoa conae- Eo siquidem, velut nalurali conseculione deducebat ctaria erant. Si enim, ul supponebat, malorum ora- exiiiosa docirina. Absil ul ea commeinorem iuiqu^ 125
y r
y
Iren. 1.1.
DISSERTAT10 I, ART. III, DE VALENTINI MAGISTRIS, * taiit mytleria, BacchanaUura inslar insikula, qnao mysterioriimfldeapestuni ibau Sialiquod btpiisml fn tcelealis coDfemibos ab iis palrata referl Epi< gentts reiinuerini, ludicrum certe, quod a Chripfcantas : nolim hie sceleruro porleniis lectorum atiano procul recederet Veius ancior qui contra ocolos defoedari. In cumulum acceesere magicae Gyprianumgcripgit, [LYII] ioier SS. manyris opera, artes, qaarum tetenrima quaeque genera, Simoni* referi quosdam haereticos e Simone prognatoa, dum ei PJatonicorum exemplo, exercere verili non bapiisnium conferrent; emicautem ex aquis ignem senl, hinc manavil vulgata genlilibus calumnia, inltienlium oculig exbibuisso, quo simulata Spiriius qiia duduoi Cbrislianam religionem vexaverunt, sancii praseniia iniiiando* guos ludificarentur. Gbrisiianos omnes magicie anibus dedilos esse, Ecquam de Eucharisiia fldcin babere poluissent, eorumque coetu, omni pudoris exetincto diecri- qui verum CbrUlo corpug denegabanit Sua quidem muie, aceedenle noclis liceniia corruptelarum ora- iis eratii mysleria, sed exsecranda proraus, qu aie generia officinam esae. Sic in Chrisiianaro re- vel conimemorare pudat. Caelera eacraroenta docci liglonem redundabat pseudo-Chrisiianorum i*io- fecisse bominet impuros, unique , caueria rum proftigaia vita, Reeurrectionem carois nega- omnibus spreli8,salutem aecribendo, bonorum opobanl : nou negaae qui potuiseent? Si enim carp rum neceseiialem, el evangelicarum legum obatrAttgelorum mandi condilorum opus fuil; a Cbrislo vaiionem ftindiius e?eriigge, qnisquis asseruerit, Senraiore, qui Angelo debellaiuras venerat, nec baud temere conjecerit. aoacipi, nee ealTari debuil. Ammarum dontaxat 104. Pluree reliquil Simon errorum et scelerom cora ipgi itiit. Gentilium idotis, quoiiescunque se sticcesaores, principe imputtimce \enlt*tim vocadaret occasro, ihus adolere non dubitabant, nec su- tot Simonianos. Ab his falsi nominii icientiam, premoia ciillum, ut poenas iiegantlbus illaiasdecli- Gnoslicoram videlicet liaeresim, accepiue initia, es narent, iis adbibere reaaebanl: baec enini inter ip$it Qisetlionibus eorum ade$t ditcere ** Rovera nuroerabant. Inio genliles in paries suas ces- enim eadem pene Gnosiicis omnibus fucre cum Sitoros putans Simon,gi iHis ingeneraret opinionem> mone dogmaia. Si quid discriminis inierfuerit, In te Jovem esae, qoem stimmtim Numen patremque eo positum fuit, quod eadem priiicipia, el Platonicat deorom venerabantur; Helenam vero ftuam Miner- pbiloeophiae capita ab bis paulo presaius, ab illis w n , quani x cerebro Jovis natam esse fabulanlur explicatiua ae fusiua tradita, et ad res fldei divorpoetae; saipsum wib Jovis, Helenam gub Miaervae simode pw> cujusque captu ei Uigenio accommodala babiiu pingi ei adorari a discipuli* voluerat : ut fuorint, sed inconcuseo maneirte Aindamento. Tria
u
1
sic geoiilismum cum ChristianaB religbnis profes- c
f u e r e
praecipua GootiicaB baereseos capila, I Sum-
slone consociaret. Sed mirum, eum qui lota doctrina serie Inimicitias Angelis denunliare videbalur, iis tainen divinos bonores iribui voluiase. Negabal enim ealuiem consequi ulliim bominem aJUer poase, quam si Universitaiis parenii abominanda sacridcia, qaae vel nominare pudet, per Principatus el Poleslaies obiulerit: noo quidem u( praesidium (arrent, sed ut placaii damnum nen iii/errenty neu boipinibus sive in viia, sive post uorieni obetsenl. Qua? eliam Plalonicorura doCirioa fuil siiperies a nobie exposita. 103. Haclenus dicia perspicuo demonsiranl Sionem ejusque diacipulos inier genlilea poiius, quam inier Ghrislianos receusendos esee. Nam cui Chriilianum nomen ore proiilerentur, vix iamen vel uirius Gbrisiiaui dogmalia fidem inlegram tervaveranl. Trium quidem gauciissinue TrinilalU personarqro nomen proferebanl, rem non lenebajit: una et eadem persona, pr-o diverws oiSciis, Palris, Filii et Spiriius sancti nomine gaudebat. Mysierium Incamalionis iis penilus igoolum : Ghrisius nec veras Deus^ cujus nulla faeril byposiaiica CUJD Deo unlo ; nec verus bomo, cujiis fuerit umbraiHie Untam et plianiaaiica hymanilas; sed quoddam feloti 8Hulaccan), qaod binc hunianaiii naturam oculie exhiberet, illinc Dif inilalis radios exciperet. Quibos oranis Cbrigli nalivilalis, viix et morlis * OHgen., in Cele., lib. YI. . 46, et de A n . c. 30.
k 1 1
roura Deum alterum esso a.mundi coodilore; 2 Opera nibil ad saluiem juvare, eed eam ab una supernarum rerum cogniiione pendere; 3*Gbriaium vemm bomiiiem non (uisse, aed vana boininis epecie oculos delusisse. Haec ab omnibua propogoau, quippe qui scirenl iis tolam nili bypollieaim; catiera vet ad majorefn oxpSicationeui addiu, jel consecuria quaedam fuere, qu* quisque, proui ifenio faIebai, ex principiis ducebai, ampliflcabalqoo. Id #a coiiferenii quae de Valentiiiiana baereai jara diximus, observare proclive fuii, nec diiBciliua obtorvabiiur in iis, quaa de veierlbus Qnoslicie dicenda supersunt.
II. De Menandro.
19
Iren.
105. Siroonia successor el diecipulus fuii Mooander, praeceptori moribus et docirina reapopdena. Genere Samariies ei ipee fuii, evico Gappareiaja, ut vocai Juetinus M. ,vel Gbabrai, ut Tbeodoreuit appellat, orLundus. Ubi ad suinmum pnesiigiarum fasiigium pervenii, ul facile non unlum cnkn magialro conienderot, sed etiam priioaa sibi findicaret, majoribua porteniis nomen silti lecit. Antio* chiam, Orientis capul, elegil^ ceu publicom tbeatrum in quo circulalorem ageret, et wnde vanenaias uierces facilius per Orieniem epargeret. lbt misere plurea fascinavil. Si Tertulliano *, yal auclori addiumeniiquodadeaicem Iibri Depra?icn>/.legiuir, Apoi. D Prxtc " Irtn., Kb. u c. i 3 , n. 5.
1T 1 11
i$7
DISSERTATIONES PRAiVLE IN IRENiEl LIBROS.
128
credimus, cadem dixil quae Simon ipse. Quidquid "1 passim apud Jamblicbum ei alios Tiderc est. Simon se esse dixcrat, hoc se Menander csse dice- Theurg:$ inquil ilie seci. m, cap. 31, omnis tpibat. Quod tamen sobrie iiueHuendum. Nam Simon riius malus fugit, pemtutque wbvertilur. Extcindise esse supremam Dei Virlutem impudenlius jacta- tur pronus omnis malilia el pmtio; bonorum vero bat; tantum sibi non iribuebat Menander, quoniam pura communicalio ad purot deferlur, ignitque dt9
primam Virlutem incoqnitam omnibui esse aiebal; vinus desuper eot veritate replet. Ilis mali spiritui te autem Ittm este,qui mi$su$ tii ab invisibilibui (boc impedimenli nihil afferre postunt, neque ad animce est, ul explirat Eusebius *, ab invisibilibus - bona avertenda obslaculi, elc. El secl. JX, cap. 4 : Sota divina diis conneclens, nos vere partibus), Salvalorcm pro tulule hotmnum.Sed discrimen in verbis bocrere, et tn eo positum esse quod alter cipet facit vxlce divince : cumque ipta pr(?$cientiam allero vesamor essei, superius osiendimus. Neque divinasque nolionet- in $e contineal, nns quoque vere enim Sinion supremam Dci Virlulero subslanlia et divinot facil. ticcc bonnm pure nobU exhibet; e*t nalura se essc couiendebat, sed missione dunlaxat enim beatistimudeorum cognitio bonls omnibus plena.
1
f
ei , in quo cum Menandro coiisenliebat. El cap. 3 ail bomineru olim visioni Dci conjunNec quod alter am Virlulem omnibus ignolam cium, postea aliam subingre-suiu an'mam,- eam esse diceret, alier ul cjus copiam facerel, venisse nimiruni quae ad bnman formae speeiem aplaia se jactaret, ulla inler cos pugna iniercedii. Si enim esl, proplerea venisse sub fali el necossilalis jucuin Tbeodoreio dupPcem sumniae Virtulisoperatio- gum; ab bis vero vinculis aliler solvi uon posse nem disiinguamus, occuliam et manifesiam, lis quam per deorum cognilionem; banc esse qnae facilc dirimiiur. Nam Simoii opcraiionem occuliam [LVIII]' veram vilam servat, quoniam ad Palreni respicii; Menander de nianifesia loqiiilur. Uic eiiam sua sorle contentum el $upere$$entialem rcducil : explicandus, ne secum vel cum Ireneeo pugnet, Epi- sacram hanc et Tbeurgicam feliciiatis donationem pbanius* scribens, Menandrum a Simouis dogmale appellari januam ad ipsumomntum opificem Deum, non dissedisse, nisi quod majorem ae anlecessore vel sedem ei aulam boni. Tum demum cap. seei praecepiore suo pradicabal. Nempe bic majorero quenli concludil Tbeurgiam opiGci universali anise praedicabat, non dignitale et missione; naui niam sisiere, et apud eum deponere, liberamquc uierque a summa Virluie missum se esse Servato- ab omni maleria cum solo celerno Verbo connorem ad bominum saltitem nugabatur; sed inagicae clere: ipsi Dei Virluii a se geniiae, seipsam movenarlis perilia, qua lnagistrum vincere se gloriabaiur. t i , omnia soslentanli, iulellecluali, omuia exori06. Mundum ab Angelis, quos produxit Ennoia, C inlelliglbilem revocanli, perfeconditum siiniliier ut Simon docebau Memoria igi- CUe e( perficieuti, caeterisque Dci Viriuiibus opifilur lapsus videtur Damascenos scribens lib. De cibusiia consociarc, ul in aciionibus earum, inldh(Br. boc diflerre Menandrianos a Simonianis, quod ligenliisque efticacibns aoima Tbeurgica perfecto hi mundi molilionein ab angelis factam assererent, confirmetur. Plura alia ejusmedi apud Jamblicbum iUi negarenl; nam eadcm eral ulrorumque ea de citalis sect. occurrunt. In hi*, pnlo, Simonis, Mere senteniia. Neminem vcro ex Angelorum illoruwi nandri Gnosticorumque omriiuin doctrioa? fundadominalu erui poese coutendebat Menander, nisi menla lector erudilus nullo negoliO deprehendil; per eam, quam docebai, magicain scientiam. Sa- adeo ut ex impurls hisce foniibus palam bausta luiein ilaque hominis Dosiiam esse volebal in re- videanlur luiu ipsa, lum operosnm illud demplione ab Angelorum servitate; medium aulem quod in colendam niagiam sludium conferebant, saluiis in magka scienlia. Quae omnia Simouiaca, tum deniqne quidquid ulrique tam procaciier ascriimoel Platonica. Qua3 enim baereiici magicx scien- bcbant. liaE ascribebanl; eadem eiPlatonici , divina107. Quoddam baptismi genus suis impertiebalioni et Tbeurgiae sua? Iribuebant. Nam duplicem lur Menander, quo qui dignali essent resurrecliomngiam dislinguebant, aliam quam Thetirgiain vo- ^ nem adipiscerentur, jamque deinceps iinniortalilacabanl, boc es(, anem divina operandi, bonain el tem conseciKi perseverarenl, nulli senio aul morli laudabilem, qua cerlis quibusdam bostiis et sacri- obnoxii. Tuin vero baplismum in nomine suo CODflciis, mundilia quadam animaB ei corporis, aliisque ferebal; quo quidem insaniae Simon devenisse noa sacris ciremoniis, bonos el beneficos daemones in- videlur. Quem vero iminorlalilaUs effecium bapiivocabanl, quorum afllatu el auxilio, el occulta ma- smali 6uo impudcnier asserebat, Tertullianus et nifesiabani, ei fulura prxnunliabanl, ct mira ede- Eusebius *' de corporis immorialiiaie eiiain in hae bant opera : alierano Goelicam, et Necromanliam, praesenti vila inlclligere videnliir. Mirum aulem artem videlicet praestigiosara et fallacem,qua? mor- homines, cseleroquin acutos, sic animum induxiaee tuos evocai ei consulit, el eoram ac malorum dae- suutn. Nam pr.iilerquain quod exira dubium ornne monum ope responsa de rebus occultis el futuris posituin Tideiur, Menandri menlem explicandani reddit. Ul posteriorera probro, sic priorem bonori esse ex pra?ceptoris senieniia, qui corpora docebai sibi eriebanl, laudibusque ad coelum exlollebant, inlcrire penitus, nec resurgere, solam autem ani0 n a i , t i a d v e r i l a l e m ,a 4
L. iii Hiet., c. 20.
10
L . i , c. 2 ei scqq.
1 1
Iter. xxxn. " De An., c. 50. L. ui HUt. c 2 C

r
429
DISSERTATIO 1, ART. III, DE YALENTIM MAGISTRIS.
430
matn immorhlcm esse : per^picue docet lrenaeus bic vero in iEgypio scbolas erromm Deo el pielaii lib. , cap. 31, n. 2, quid Gnostici omnes per re- repugnaulium insiiiuit. Ambos Adriano imperante surreclionem a morluis, quam inierdum pnedica- viiisse tradit Tbeodorelus; nec repugnat Eusebaui, inlelHgerent, nempe agnitionem ejus quce ab bius, qui eorum mcminil Adriani temporuin bisloeig dicitur, veritatis. Quod ipse Terlullianus ag. o- riam conscribens : quanquam lamen probabile cen^ scens, paulo enuclealius ciplical lib. De returrect. scat cl. Tiilemoniius, Saluruinum jam a Trajani cam., cap. 49, ubi Gnosiicorum fraudes relegens lemporibus, paulo anie Basilidem coepisse . Sed scribit: Nacli quidam solemmstimam eloquii pro- de bis posiea. Ille eadem fere cum Menandro dephetxi [ormam, allegorici ei figurali plerumque, non liramenia loquebatur. Unum esse summtim Pairero, iamen semper, returrcctionem quoque morluorum el innascibilem Virlutem, id est Deum, in summis manifeite aununtiatam, in imaginariam lignificatio- illis et iiitltiilis parlibus, ct in superioribus manennem diilorquent, asseverantet iptam eiium mortem tem, ac prorsus ignoium praedicabal, qui longe a ipirilaliter inlelligendam. Non enim hanc e$$e in se distaules Virluies, Principatus, Poiesiates et wro, quoe $it in medio, dhcidium corporis et anima, Angelos creaverit. Illis omuibiis a Palre desciscentibus, septeni ex iis mundum condiderunt, prater ted ignoranliam Oet, per quam homo morluut Deo non minut in errore jncuerit quatn tit sepulcro. Jta- ^ conscientiam Dei Patrh , ejusque suam quisque que et resurrcctionem eam vindicandam, qua quis partem sortili sunt. Unum ex iis mundi condiloriadiia ventate redanimatu$ et revivificatu$ Deo, igno- bus Angelis fuisse Judxonim Deum dicebat. Salarantice morle discussa, tetul de sepulero vetern ho- nam ipsitm angelum csse, repngnantem angelis mini$ eruperit: quia tt Dominut Scribai et Phari- mundi fabricaioribus,inaxime vero Judaôrum Deo; SCEOS tepulcris dealbalit adaquaverit. Exinde ergo qui perinde alque hic alque Mli prophetiarum aureturreclionem fide contecuto$ cum Domino ette, ctor fuerit. Omnia baec Simoniana et Gtiosttca, eum eum in baptitmafe indnerinl. Hoc denique in- parlim ex Plaionicoruin lacunis, partiin ex corrugenio eliam in colloquiit $/vpe notiros decipere con- plts ac depratalis Scriplurarum oraculis bausla, ut weveruni: quati et ipsi returrecitonem admiiiant. ex bactenus dictis consiat. Vtr, inquiunl, qui non in hac carne returrexuU; ne 409. Hominis eiiam originem Salurninus ascrlitatim illos perculiant, si remrrectionem $lalim bebat Angelis. Crealionis vero hxc occasio fuit. abnuerint* Tacite auiem secundum contcieniiam suam Cum desuper a summa Potestaie lucida imago emikoc tentiunt: vce, qui aon, dum in hac carne ett, cuisset, coeleeiis illius lucis amore capii, eummaqae cognoverii arcana hceretica, hoc est enim apud illo* cupidilaie ac voluptaie perfusi, hanc apud se tenere returrectio. Sed ei plerique ab exceau anim<e tewr-^ viribusomnibus contenderunt; non valentibas tero, reciionem vindicantei, de upulcro exire, de sceculo eo quod repente sarsum evolafit, et ex eorum evadere interpretanlur, quiaet laculum mortuorum $U oculis evanueril, id in animos incidii, ut evanidm habitaculum, id est ignorantium Deum; vel ttlam imaginis jacluram resarciendi desiderio, aliquam de ipso corpore, quia et corput vice tepulcri conclu* ejus eimiliiudinein exprimerent, houiineroqne, qui sam animam in svculam vilce morte deiinet. Quibus eam refcrret> conderent. Quare convenientes in palam iit, eam, quam Henander aliique siiniles, iinum, cominuni cousilio [LIX] dixerunl: Faciamus resurreclionem mortuorum mendaciler vendiiabant, hominem ad imaginem et timilitudinem. Sic, inquit inysiice ei allegorire tnlelligendam esse; nibilque Epipbanius, impostor particulam, no$tram, quam altud esse, pneler ignoli Dei, arcanorumque bacre- ti) Geuesi "Deus usurpai, ideo decurtavit, iiteprori ticorum noliiiam, qua quisquis flclilium illud, quod fldem aslruerei; quasi alii sint operis artiilces, cooferebant, baplisma conscculus fueril, nefariis- imago vero ipsa ad alhim referaiur. Ediius est igtqne eoruui mysieriis iuitialus, ignorantice morte lur io lucem bomo, ecd prae Angeiorum irnbecillitaie adinodum imperfectui. Jacebal nair.que in soto ditcu$$a, velnt de iepulcro veterh hominit erumpiu D replaniis iuslar vcrmiculi, neque erigere sc, neque ftleiiandrura proindein bis ne lalum quidem unguem a Simonia aliorumque Guoslicoruin seiitenlia re- aliud quidquam agere valens, donec ei miserla Vircessisse, nist quod a^nigmaiis involverit quod iili lus suprema, ob iinagineni suam aique efllgictn, sui sciniillam iminisil, qua cl iilum erexii, et viiam piauios efferebanl. imperlivit. Eam vero sciiilillain vocat anitnam bu111. De Saturnino. 108. Vencnala quxdam bcmia bilinguis el biceps, mauam, quam, ulpote decisam ab essenlia divina ail Eusebius*\e Menandro oi la, diios duarum sc- parliculam, dissolulo aniiuali scrvari aii, ci evolare claruin iiiler &e discrepanliuiD aiiclorqg ei duces sursuiu ad ea qux sunl ejusdcin gcncris; pcrcunie edidil, Saiurninum, vel Saiurnilum (ulrumque rcliquo humhic, rcsolulo in sua principia. Non laenim promiscue scribunt auclores ),genere Aniio- mcn homines omncs in scinlillae illius parlciii vocbetium, et Basilidein Alcxandrinum, ambosMe- cabal Saturuiims, scd cos solos, qui scciac suac oaadri dUcipuios, ac coxvos; quoruui ille in Syria, lioiucn dedisienl. Duos qnippo bomincs principio
tT 19 M
L . iv Hint., c. 7. " Ircn., lib. i . c. 21; Epiph., ||r ixxin. De |ra>fc. c. 46. Aug., Ifxr. ui. *' Gcti. i,2U.
M
Lib. i , c. 2 d 3.
eT
TcrlulU
451
DISSERTATIONES PRiEYLA 1 IRENiEl LIBROS.
432
facios atterebat, bonom unoro, gcinlill* pariici- qui vhs scinlillam accepiggeni, saTuiem aflerrel, pem, allerom malum, ejugdem experlem; a quibug malosvero com daemoniboi, qui ipsig opilulabanduplex Uem bominum genag, nalura ecilicel bonum, tur, profligarel. Hoc ipgum erat quod aliig vcrbis ac natura malum in mundo prosemioalum esse pri- exprimebai Simon, venigge Chrislura oi homiueg a mus boininum finxil. legig, quam lulerat Judaeorum Deus, vinculis exi* 440. Plalonica haec omnia sunt, sed varie inter- meret, goligque credentiura eou spirilahuro animapolaia, noviaqae fabulii aucla. Quod hic flngiiur de bas galatem imperiiretur. Servaiorem aotem modo imagine detuper emicante, ad cujus similiiudinem a supremo Patre genilum, modo ingenilum dicebat conditus homo, puram putumque Platonicorum do- Saturninug : ingenitum quidem, gi generationis groa eet de rerum omniuro ideii ac formis a gu- proprie dictae babealur ratio, cujus terminug fuerii premo rerum omniuin parenie efficlis : quas quidem persona a prir.cipio suo distincia; geniium vero, &i in Angelorum , qnibug creandi et adminisirandi generatio pro gimplici produclione, qvaligcnnque mundi provinciara demandavil, meitie recondidit, sit, lalius accipialur. Unde paiel bnic, gicut ei ui coelesiia archetypa prae oculi habentes, ea in Siraoni, aliigque multis Gnoslicis, Servatorem /abricandis rebus imilarentur. Gommunis ilidem ^ fuisse meram divinilalig , funclionem Plalenicoruin ooinium genientia, auperiorem animae leinporariam, et radium, non personam subgistenpartem, ejusdomqne veiul apicem, qnam mentem tem, et a Patre dislinclam. Eom vero corporis vocabant, esse velul issenliae divinaeparticulam, (terreui videlicel et malerialis) expertem, et sine , primo intelligibili, ut loquilur figura,- bominitf tamen simulacrum aiqne effigiem Jamblicbus, decisam, qnae homini desuper inspirata sensibus objeciftge, oinniaque ab eo specie lenus rationem impertitur, eumque a communi brulorura perfecia; cujusmodi fuUnasci, arabulare, videri, aniroantium eorle eximii; fabuJa de acinlilla re- paii. Uno verbo pbanlasma fuisse, quod divina planli homini eiin eolo jacenli, a superna Virtute, motum, geneibus humanis fucom faceret. Jam qaa erigeretur el ageret quaesunthominis, immissa, uxores ducere, liberosque gignere a Satana esse, fandamentum praebuit. Ui scintilla , dissolulo ani- primus oiunium circulaior idem pronuniiavit: non nali, ad principium suuin, ex Salurnino, revolabat; quod casliiatem coleret; ged ul solutus mairimonii aic et mens posi mortem, ex Platonicis, ad Deuin legibus, lurpissimis quibusque voluptalibus eflreejus auclorem reverlebaiur. Hactenug quadrant naiius indulgeret. Muili eliam ex jus* discipuli, eententiae ; dlscrepanl vero in explicatione seinlil- Pyihagoreos imitati, animatig omnibus abstinebanl, te, seu particulae divinse essenliae. Per eam , Pla- C uiaffeciato illo sanciioris vitx genere nonnullos tonici mentero qua rationalis lil homo; Salurniniani suum in errorem pellicerenl. vero , seu supremi Patris notiiiam, qua flt IY. De Batilide. gpiriialis, el ab aninulibug bouiinibus in ignoranlise 442. Bagilides Alexandrintig , Salurnini conlenebris agentibus, dislinotus, inlelligcbant. Idque discipnlus, a Hallbia apostolo doclrinam suam acipsum esl quod deinceps semen spiritale Yaleuli- cepisse se falso jaclilabat, alque Glauciam quemnianis vocitare plar.uit; quod quidem non omnibus, dam. quem Pelri interprelem fuisse ferebani, prav sed cerlis quibusdara hominibus concessum esse, cepiorem babuisse gloriabalur. Inanis forle , qnod ut Saturoinus scinlillam suam, jaclabant. Unde ad Glauciam, obgcuri uoininig bominem, altinet, quemadmodum bic duplicis genoris homines, na- vesani bominis glorialio, ut ex magislri persona autura bonos sciniillas pariicipes, ei naiura malos, cioritalem dogmalibus suis conciliarel. Ex ea taejusdem expertes distinguebai; sic ei illi quosdam men (ut et ex simili Yalentini glorialione supra homines nalura bonos, eos scilicet qui semine fe- concludebamug) inferre licel Basilidem , gi non cundali eranl; qtiosdain nalura malos, qui geminis apostolis ipsis oa?vug fuerii, ad eorum saliem exsories, staluebant. Adeo ul idem ulrobique conv aeiatera proxime accessisse, ipsorumque discipulis menlum eil, sub variarum nugarum involucrig pro- D nvixisge. Gerle Hieronymug dispuiaug contra Lu pogiium. Quod alter per bominem erecium et re- ciferianos, Basilidem inler hxreiicos aposlolicoruia pianlem; alii per bomincs spirilales el aniinales temporum nu:neral : Sed quid de potierioribu* , signiiicanl. Quod denique Saturninus propbeiarum inquit, adhuc loquor? Aposiolii adhuc in $wculo suoracula modo opificibus Angelis; uiodo Satanie ac- perstiiibus, apud iudceam, Chrisli $anguine recemi, cepta rcferrel, a Platonicig eliam niutualus fuerai, phamtasma Domini corpus asserebaiur. Galatas ad qui, ut gtipra ex Jamblicho vidimus , vaticiniorum obtervationem legis iraductot Apotloius iterum parcausam refundebant modo In bonos, modo in malos lurit. Corinlliiot re$urrectionem carnis non credenles, daimones. pluribus argumenlii ad verum iter irahere conatur. 414. Siraonis vestigia relegens Salurninus, Scr- Tunc Simon Magus, et Menander dhcipulut eju* , vatorem de communi supernarum Virtuium sen- Dei [LX] se asseruere Virlutet: lune Basilide* lumleniia missum aiebat, ui Angelos rebellc?, et ma- mum Deum Abraxas cum irecenti$ uxagmiaqninqu* xiinc Judxorum Dcuin in ordincm rediêrel, ei iis Alombus commentalus e$t. Nec dissenlil Epipbauius
30 CO

Clem. Alcx., Slrom. lib. , p. TOS.
ISS
DISSERTATIO 1, ART. IH,
VALENTINI MAGISTRIS.
454
qoi H*r. xxxi, 2 , ecribit Valentinum quidem

t
diderunt Ecclesiat. Hlrc siquidem necesM ad tempus Baulidi ae Salurtiilo, Ebiojie, Ceriniko ae Mtnn- referamus, quo Ecclesiaa apostoli coramisenint tho eorumque sociit, Umporeetse posteriorem; om- apostolicU viris, non ad illod quo vivere desierunt ne$ tamen uno tempore ad kumani generh exhium llli episcopi. Nam certum est tuin ex ipao Ireaato profuto* este; quanquofn, inquit, Cerinthut ae Me- lib. , c. 5, n. 4, lum ex aliis Teleribas, Polycarrinthtu et Ebion pautulum anlegrtm $unU Si non pum, ab aposlolie Smyrnae ordinatum epUtopum, miiltom lempoHs intercessil inler Cerinihum, hae- Basilidi, Yalentino, Marcioni aliisque baereiicis reiicum in Agla agnilom aniequam S. Joannes coaevum exetitiese. Yerius a foriiori quod proxtme Enngelium scripsisset, et Bagilidem; hic igiiur citato cap. R. 3, scribit auctor noster, episiolam Joannis atate vrxerfl necesse est. Deinde Yalemi- Clemenlis ad Gorinlhios vetugtiorem egae baerelicig
DOS el Basilides uno lemporead hutnani geneiris exi- qui nunc falto docent, et allerum Deum tuper Demmrgum tt faclorem korum omnium commentiuntur.
tiumprofnti #jtf, ila tamen ul liic prior, ille potlerior siU At euperiug de Yalenlini aelaie dissercntes ostendimug, eum ineunte circiier secundo saeculo dogmata sua spargere coepisse; ex quo sequiiur, Basilidem (a forliori Saturniiram qni buic aliquantulom preml) saltem ad Joannis aposioli lempora aitigisse. 415 NOD desunt lamen qui Basilidem juniorem faciaot, ejusque haeresim non niai Adriani lemporibos in lucem prodiisse conlendanl. Niluntur in priuais aucioritate Clementis Alcxandrini lib. vu
Sirom.f pag. 7 6 1 ; Eusebii, lib. iv Hist. cap. 7 , et in Chronico, ac Tbeodoreli, lib. Ucer. (ab. cap.
t f
Yerba ha?c qui wunc falto docent, aperle demonslrani eum intelligere, non Gnosiicos quoglibel a^d Valentinianos duntaxat, quos coofutabat.
t
414. Quoanno exceggeril e vivis Bagilides, non eatig congtat. In Catatogo Hieronymi, voce Ayrippa,
legilur : Morluu* e$t auttm Ba$ilide$ quo Gnog/tct\ iit Alexandria temporibui Adriani; qma ternpetlaUet CochebasduxJudaica factionii Chritlianoi
f
variii tupplicih enecavil. Quae si sincera gunt, dicendum erit obiisse Basilidem anno circiier 435, quo Judsa bcllo ardebat, quod excilaral Cocheba advergug Romanos rebellio. Scd uirum apud Hieronymum legendum sit moriuus est, an moratu$ e$t
9
2, qui Basilidis baeresim conferunl in Adriatd tempora. At ex Glcmenlis, Eusebii in Chronico, el Tbeodoreli verbis id lanlura inferri posse puto, Basilidem sub Adriani imperio fuisse, scholara babuigge, ei aodacius baeresim disseminasse; non vero haeresim incboasse, aut luin primum docuisse. Nec ex eoquod Eusebius in JJiiJorta circa Adriani tempora narralionem inslilual de Saturnini etBasilidis haeresi, magis concludi polesl, eos sub illius imperio coepisse, quam ex eo quod de IJbionaeis, Gerintbianig ei Mcolaitis disseral sub Trajano, inferri posset eorom originem anteriorem non esse. Neque expressiora sunl, ul Ogaiur Basilidiani erroris exordium, Firmiliani verba, apud Cyprian. epist. 75 : Sed et
necdum exira omne dubium posiium exislimo; gua enim utrique lectioni consianl argumenla. Pro mor*tu$ ett pugnat auctoritas velnstissimi omnium codicis noslri mg. San-Germanensis , Merovingicig cbaracteribus exarati, gaeculo circiier geptimo. Quaiii eamdem lectionem exhibeni mss. quinque, quosvidigge se tesiatur Yossius, et plures alii quos comulit doctissimus Marlianaeus noster. Facit et pro eadem lectione perfeciissima consensio Chronici Hieronym'raoi,cum ejus Catalogo. Nam in priori illo ad annum 454 habetur : Basilidet karetiarckei
in Alexandria commoralur, quo Gno$tici. Gockebat dux Judaica? factioniz nolentes sibi Ckmtiano$ adversum Romanum miliiem ferre subtidium omnimo9
Vtlenlini et Basilidis tempu$ manifatum ett, quod et ipu post apotioloi, et pott longam ailalem adver- dit cruciatibu$ necat. Eadem pene nlrobique verba sm Ecclesiam Dei sceleraiis mendaciis *ni$ rebella- sunt : et qnod in priori legitur, commor,Uur sua-
nrini. Nam baec longa tas, ut bene animadvertit Coielerius , dubio procul oratoria exaggeralio baberi debei; quia inter fitiem Joannis aposioli, et iniiium Adriani iinperatoris, non inlercedunt anni riginli. Deinde loquiiur Firiuilianus de aperla Basilidis adversas Ecclcsiam rebellione, non de baereseos ejus inilio. Cerlura est, viveniibus aposlolis, haerclicos velut serpenles in antjis delilcscentes, sanciissiraorum hominum metu repressos, nonnisi clam et limidius \enenum erroris evomuisse ; at audaciam addenie aposlolorum morte, jam caput aiiollere, liberius dogmata sua propagare, uniiateque palam violata, scbolas sibi consiiluere coepisse. Ex quo sequilur verissiinum esse quod scribit
a l
c t
dere videtur in posleriori legendum esse, moralut est. lUinc vero repugnanl huic leclioni edili omnes, cum mss. plcrigque codicibus, qui preferunl, mortvut e$t. Sed quod majus videlur, Gra?ca interprclaiio , qux Sopbronio tribuilur, quneque si vere Sopbronii esl, codicibus omnibus Laiinis, qui nunc exstant, sine dubio anliquior est, banc vulgaiam leclionem repraBgenlat : , ' ,
". Mortuo Basilide, Gnostici in Alexandria vocati $unt temporibus Adrtani. Deinde neqne usque
t
adeo cerlum esl legendum esse in Ckronico , commoratur. Quamvis enim Ponlacus in aliquibus mss. commoratur legi doceat, ul in uno Cantabrigiensi lrcnaeue lib. v, . 20, n. 4 : Omnes harelicos vatde codice scripium eliam reperisse ge dicil Pearsoidem lamen in pluri-btis commemoratur hayjttenorct es$e quam episcopos, quibu$ apostoii /ra- nius
, !
Pair. Ajtost., t. II, p. 470, cdil. P.tris. 1672.
, a
In addend. ad Vind. epist. Ignat.
156 DISSERTATIONES PILEVLE IN IRENÊI LIBROS. 135 beri innuil; qnae vox si obtfncat, siniilitudo locorum Buiiliperit. Sed quidquid sil de lectione, nibil repugnal det aulem qui defecit, Justitiam el ejut filiam, Pacem, Basilidem aul vitam liniisse sub Adriani finem, aut putat in ogdoade manere disposUas. Nec dubium prorogasse usque ad Anionini Pii exordia. Vixerit quin in prirna sua conjugalione seu quhiquennio auc sexennio plus aut niinus , parum babueril, masculosque cum feminis in ogdoade copulaveril, cuin id diseriis verbis asserant Greoiuni IIO refert. 113. Primus omnium Dasilidis errores, subtilesque gorius Naz., Nicetas, et Elias Cretensis alibi cilaii; prasligias el detexisse el confulasse, occultaque el magistrorum sententiam non conciderit, sed illius ei iiefamla manifeslo prodidisse mysteria, vi- poiius m immetuum extenderil, ut loquilur Irenaeus. dettir Agrippa Caslor, qui sub Adriano erudiiionis Virlutes, Principes el Angelos in 565 classes, juxia laude florebat. Valcnlissimam fuisse illius refutaiio- coelorum nuntenim, dislribuebal (coelos euim 565 iiem memorat Eusebius et ad sua usque tempora fingebal: sic nimirum appellare piacuerai orbes pervenisse : dudum esl quod lam luculentum opus quos molu diurno sol percurrere videtur). Priiiiam edax rerum tempus misere consumpsil, ne eo frue- classem a Sophia et Dynami produciatn dicebat, reniur. Aucior fuil, Eiuebio tesle, Basilidem qua- quae deinde primuin ccelum ct alios Angelos condiluor et viginli libros in Evangeliurn acripsisse derit; a quibus faclum secundum coeluin, et alioa Angelos: ab bia teriinm coelmn, ei alios ilidem Anvicesimi lertii meimnil Clemens Alex., lib. Strom., p. 506; Arcbdaus vero [LXI] decimi teriii. getos: ei sic gradalini alios ab aliis productos An~ Sed utrum in vera Cliristi Evangelia elucubrali gelos et coelos usque ad 565 el ullhnum, quod esseni, anin ipsius Basilidis, incerlum. Nam eam nobis proximum est, ccelum. Ab Angelis vero qui fuisse boininis iinpudetiliam, ui et ipse novum posleriori praesunt coelo (quorum princeps is qui Evangelium scribere ausus fuissel, docet Orige- Judseorum Beus dicilur), conditum inferiorem bunc mundum cujus regimen ei imperium inter se parlili ijes Vclus Tesiamentum cum caueris Gnosticie fiieriiil. Angelis porro illis omnibus barbara qoasrejiciebat. Novum autcm, Hieronymo lesle in dam noniina, quae lerrerenl imperilos, iinposueral. Epi$t. ad Tit. principio,foedemuiilabat, rescciis Principem auiem eoruoi ac supremum ducem non modo pluribus locis, sed iulcgris eiiamEpislo, vel, ul scribil Epipbanius, vocabal; lie, ad llcbraos, ad Titnm, et ulraque ad Timode quo nomine vide quid in nolis uosiris diximus. ibeum, quas Pauloabjudicabal; resecandi vero aut At nusquam, quod sciam, Angelos illos appellavil abjudicandi sola ratio fuit, quod bis configeremur iones unde inirari subii Uierunymum in supra jus errores. Al repudialis veris prophctis, novos, Q ciialo Dialogo conlra Luciferianos, scripsisse BaUl errori fidem conciliaret, supposnerat, eisque silidem, 365 jEones commeniaium etse: Angelos barbara nomina Barcabam el Barcopb imposueral, eniin ab iEonibus disiinguebant. quibus lerrorein simplccioribus iiijicerel. Forie fi117. Haec fere sunt in quibus a magistrorum seclilius ille Barcopli, is est Parcbor propbeta, in miiis declinaverat Basilides. Caelera perfecte consenquero exposiiionum libros scripserat Isidorus Basitiebanl. Eadein ulrisque de Chrisii adventu, ejusque lidis fiiius ec discipulus. Fragmentum quoddam ex causa, effectis, ac modo, senieniia. Addebat laqprimo desumpiuin exscripsit Clemene Alexandritum, non Gbrislum ipsum, cujus pliamasiicuro erat nus ex quo discimus familiarera fuisse Basilicorpus, sed Simonem Gyrenacum, comniuiaia cuin dianis Hbrum alterum, quem Chami propbeliam Gbrisio fonna ac specie, ei supposilum, in crucera
: u #
appellabanL
116. Simone, Menandro et Saturnino erroris argumenia mufualus esi Basilides; quae lamen, ut Aoinen sibi facerel, alia ralione traclare, etoiajore ni pompa enarrareinsliiuit, novis quibusdam ad- ^ dilis fabulannn porlenlis. Ea dimtaxat bic commemorare saiis eril, qux a inagislrorum doclrina diesidebam. Ab iaualo Patre Nun derivabat, tum ab bocLogon, deinde a Logo Pbronesin, scu Prudenliam, vel, ulapud Tertullianum legilur, Pro?idenliain; a Phroiiesi auiem Sopbiam ei Bynamin, boc esi Sapieniiam ei Potenliam. Ita Irenaeus , Epiphanius , Tbeodoretus , el Terlullianus . At fiasilidis gejiealogiam inlegram oon referunt. Nam ex Glememe Alex. lib. iv Strom., p. 539: (sic lego, non ), \ , 3T M 40 M k u M
sublatiim esse: quapropler eos solos ab Angeloruni muiidi condiioruiu poiesiaie liberandos, qui alterum ab altero apprime distinguenles, crucifixiun ncgaverint, illumque confessi fueiiiii, uon qui ciftxus sil, sed qui crucifigi visus sit; eos proinde insanos esse, qui pro cruciQxo mariyriura subierinl; utpoie quibus nulla morlis quaiu in boininig graliani obierint, inerces futura sil. Ad eam dislinctionem, iuipiitt Lslis familiarem, baud salis aiteudisse videtur Glemens Alex. dum scripsit lib. I T Sirom., quod Basilides hominem peccandi poteitaie
p.rwditum autus essel dicere Dominum: quod falsuin
videtur, si ad verum Gbrisium referaiur, qucin ne bominem quidem esse faicbaiur : ulcunque fcrri polesl si de emenlilo Gbrislo, neinpe Stiuone Cyrenaeo intelligaiur, qui sub Gbrisii specie ac figura cruci aflixus fuil. Eadem ciiam ulrisque effrenau L . iv Hiet., c. 7. Hom. in Luc. Euseb., loc. cit., fti Hieronym., in Caial. Lil>. vi Sirow., p. 641. " Lib. i, c. 24, n. 3 el seqq lb:r. xx*v. * Lib. i , c. 5. * Pryesc, c. 4b' %ugusi., de Haer., et alii.
, e e t
157
DISSERTATIO I, AHT. III. DE VALENTINl MAGISTRIS.
138
qaidvis agendi liceniia, morum corriiplio, inOagilia daewonia, quaB animam inoveut, ptrlurbant, ei ad
qoaelibel pra?ceps libido, el magicarum arliain sludia, imoei idololatriaescelera; namcertisquibusdam imaginibasnefarium cultum adhibebanl. Sed in neclendisdolis perilior caeieris, disairoelaudi ariem suis sedulo commendabat, neu seclae suae arcana ., nisi pauciastmis, iisque iidis ac cerlis usquara proderenl, frequenler inculcabat: non mullos siquidera ad haec excipieoda couiparalosesse, sed vix unuin e mille, et duoedecem millibus. Daieoperam, crebroingeminabai, u/ omnia cognotcatit nemovero vos cognotcat .
t 4 1
inalum impelhint. Andiendus Origenes , bom. 45

in Jesum Nave: Unde mihi videtur inquil, e$$e wfinittu qttidam numerus ccnirariarum virtutum, pro eo quod per singutot tiomines $unt tpiritus aliqui, diter$a w iit ptccalorum genera molxenle*. Verbicauta, esl atiqutt fornicaiionis tpiritus, ett irce spiritut aliut, e$t avaritia spiritut, alius vero iupirbia. Et iiinviniat essealiqmemhominem.quihiiomnibut mati* autetiam plunbuB agilatur; omnet hot, vel etiam pluret in se hubere inimicot pulandut ett $piritu$\ Unde et per singula pluret e$$e credendi tunt; quia non habent tingula singuli homines vitia, vel peccata commillunt; sed plura ab unoquoque videntur admitti. Et Uerum non est putandum, quod unus fornicationis spiritu*
9
Qiiare ut (acere lutius discerent, Pyibagoreorum oiore et insiiluto, bis qui se in ipsius discipliiiam tradebant, q u i n q u e D u i i silentium praecipiebat. Hinc negare fldera, qaotiescunque se dabat oocasio, rainime dubiubant. Iitterrogali vero, Jadaeos quidem seducat eum,qui v. g., in Bfnannm fornicatur et se esse negabanl, Cbrislianos vero nondum fuisse. iilum qui in lndia, et in aliis locit: neque unum este Sicui martyrium obire conlingeret, tanluni abest tpiritum ircs qui diversh in iocit diver$o$ homine* t id in siiiguUri beneficio deputarct Basilides, agitet; ted puto magis principem quidem fomicaqtiin poiius poenam esse conlenderet, quam lueret tionit unum ette; innumeros vero este, qui in hoe ei ejus aoima ob peccalum in alia vita patraturo : ho- officio pareant et per $ingulos quotque hominet dinorificealiorem quidem iis quas pendunt aliaB ani- versi tpiritus, tub eo prineipe militantet, ad hujuice* mae, domeslicis suppliciis paniendae; at poenam modi eot peccata iollicitent. Similiier et iracundias tamen Nam animas ideo in hauc vitam delrudi tpiritum principem unum este arbitror; innumerot censebal, quod in aliera peccassenl: imo bellua- vero ette $ub ip$o agente$ qui per singulot quotque ram aul avium corporibus prius interdum illigari, hominti hujmmodi vilii peccata tuccendant, SimUiter quam bamanis. Qua* Platouis seiilentiam de ani- et avaritias unum ette principem; sic et $uperbioe marum prseexsi&ientia, peccaio, el supplicio in cor- et caterorum malorutn, etc. Eadero babel ad Joanporibus luendo satis clare produnt, ul et - nera YIII, 49. Plura alia eam in rem veieriini Pa coimnenlum, cujus primus auclor foil Py- tnim testimonia referi Cotelerius in nolis ad flerIbagoras, si Laertio " fides. Primus enim until C mae Past. lib n, cap. 2. Jam, ni fallor, haud adeo animarn circulum neeettitalis immutantem, aliis aliat operosnm erii explicare, quid eibi vellent BasiliUtigarl animantibut. Al id ab iEgypliis acceperai. diani, cuin aniiuaB perlurbationes definiebanl, $piNam Herodolus, in Euterpe, iEgyplios primos banc ritu$ quoidam tecundnm $ubstanliam appensot animas seiileiuiam tradidisse ait. Conseiitiunique Jambli- ruiionali, habita ratinne perturbationit cujutdam cus, lib. De wla Pythagorct, cap. 5, el Pbotius, principalis : * in Biblioiheca, p. 1004. 1) , \ 118. [ LXll] Buas quoque in nobis aniinas sla- . Eamdein ipsis cum Origene sonteihtuisse Basilidem, sicm et Pyibagoreos, lesialum liam fuisse pulo: nempespiriius nialoseeu djeniouia, facit Cleinens , akerain belluinain, allerain ratio- quibus anima velui obsideiur, proposiiis inescannalem. Sed quia buicce dogmatt subsit sensus, libus ac fallacibus objcclis varias in ea periurbaapcruimus de Valculino disserentes, scilicet duaa tiones ciere; unum tamen esse in iinoquoque hoanimx nostne partes esse, sensum, quein nobiscum mine ut principem daemonem, cui caleri famiilentur, participant bellnre, et mentem, per qcam ab iis sic et affeclum dominanlem a quo reliqui pendifferimus. Quae Pythagoreorum senienlia etexpli- ^ deant ,et a quo referantur. Uancque Tuisse Basili calio erai, ui apud Laenium videre esi p. 512, 513. dianorum nientem conlirmat Ipsummel Valentioi Paolo obscurius quod ibidem icribit Clemens, Ba- teslimonium, quod eqaadam ejug epi^tola decerptum silidis secratoribus visum, periurbaliones aiiimi, ibidem referi Cleinens. llle enim Basilidiaiiorum qtias vocabanl, id esl appendices, appendices explicans, ait cor nostrum esse diverqoosdam ebse spiritus secundum subsianliam ap- sorio simile, in quo mulli habitaiiies spiritas, id pensos aniina raliouali, babita ratione perturbalio- niunduii! esse non sinanl; unumqueiuque aulein eor um nts cujusdam principalia; alias anlem adullerinas, propria eflkere opera, indecoris sape insullaniem ec diversi genaris, spiriluum naiuras iis adnasci, cupiditaiibus. Quia vero duplicis generis affectoe ut iupi, simix, leonis, ursi, quibus anima pro- dislingui possuut, alii magis ipirilales, et, ul ila prieiaies brulomm animaniiuin proprietatibus si- dicaoi, defaecatiores, quoruin objecta a maieria railes induit. Uis vero lucem affert irita vcieribue baud iia pendeaut; alii crassiores, qui caeco ac oon paucia Patribus senlentia , viiia tolidem esse prope belluino impeiu ferantur in ea qua? oiaieriaj
t f
$ t %
v i
" Agrippa Cast. apud Euseb., 1. Hist., c. 7. Clem. Alex., Slrom. iib bi Ruui. v. * In Pyibag., p. 499. ** Clem. Aicx., I. it Slroin., p. 408, 409.
PATROL. GR. VII.
iv, p. 506; Ongen.,
439
DISSERTATIONES PR.EVIJS IN IRENJEI LIBROS.
440
aliius imroem, bdluis raagis quam kominibus con- mom Pairem evolaret. Neque vero animam Jeso gruanl: idcirco Basiltdiaoi eentiebant, aifeciibus dunlaxat, ged ei aliam quaincunque, quae tanium bunianis alias spiriluum adnasci naturas; quibus valeal ut mundi fabricaiores Angelos conlemnere anhna eul ipsius velut oblita brutorum animantiutn possii, vires deguper accipere, ut per easdem actioproprieialei induil. nes progressione/facla , funciiouibusque omnibus obilis quas Jesus obierit, el ipsa guper opiflces AoV. De Carpocrate. gelos efferri possit,etab unWersis exp.edila, guraum 449. Carpocrates, sou Carpocras, genereAle- ad iDCognitura Pairem pervenire. Imo ea erat imxandrinos , uxorem duxit nomine Alexandriam , pudenlisgimorum horaiuum arrogantia , ut gloriagenle Gepbaleniam, ex qua filium suscepit Eprpba- reoiur quidam non modo aposlolis Petro et PauJo, nem, mali. corvi maluni ovum, no?ae sectse condi- ei reliquig, sed et ipsi Jesu praecellere ge, luro exlorem, dc quo jam disseruimus. Tradil Eusebius , cellenlia cognilionis, lum qaod progrcgsiones variat quasi ex lrenaeo, Garpocralem iisdera cum Dasilide ac decurgus cumulatius obiissenl. Animas quippe Tixisse temporibus. Quamvis apud Irenneum ne omneg ex eadem esse; et ideo eumdem, verbum quidem de Cnrpocralis aeiate occurral, non quem Jesus, contemplura Angelorum gu&cipienlef, ideo tamen male ab Eusebio conglilulam existimem. eadem vi ac viriuie inslrui qua per aclionum omCum boc enim apprim* consentitEpiphanius , nec nium genera iraducanlur. Quod si reperiri aliqoa repugaai Tbeodorelu* , sub Adriano vixisse scri- possil quae majorein quam Jesus conlemptuiD bens. llle vero affirmat Basilidis, Salurnini, Va- guscipiai, ea ipsi demuin antecellel. lenlini, Colorbasi, Ptolemaei, Secundi el Carpocra421. Iloc igilur, homiuum dicam an ferarura? tis secias eodem lempore prodiisse; lanlum Va- principium fuii, anirnag corporibus praeexsisienle* ieniinianani aliis paulo recenliorera esse. Alqui perfeciionis culmen auingere non posse, nisi diesoBasitiden Joanni saliem apostolo supparcm , nec lutiori vita, nefandis turpiludinibus, oraniqiie sceValenlinum multo juniorem fuissc probavimus. Si lerum ac facinorum genere mundi condiioreg A u igitur iisdem cura ulroque temporibus scholam in- gelos, audacius conculcalis omnibus eorum legibus, eliluerit Carpocrates, Adriani iniliis iecerit necesse pneceptis ei opertbus, spreverint : quo excusso est. Longe cilius proinde in Orientis, quam in Oc- jugo coeLesiem iiberiaiem obtineanl, et sursura aspicidenlis parlibue innoiuil ejus bxresis: eain quippe rare et evolare possinl. Nihit quippe naiura bonum buc deiulii Marceliina quaedam,quae Romam, Ire aut malum esse, sed sola bominum opinione, qui naio tesie , venil sub Aniceio poniiiice , anno ea esse bona aut mala censenl, qase legi vel repticirciier 400. gnent, vel consenliant: sublata proiude lege, ab 420. Platonica? disciplinaB scienlissimum fuisse Angelis inique lata, omnia suaple nalura proimscua Carpocratcm, vel ex eo liquel, quod filii Epiphanis habcri : golam vero Gdem el cbarilalein ad saluab illo instiluii magnuni nomen inler Plaiooicos \etn esse necessarias, reliqua omniauihil conTerre : fuerit. Sed si forie plures baeresiarchasscientiailaude, eaque esse qu& Jesus aposlolos suos el discipulos omnes cerle monum praviiaie saperavil. Suprcmum clam docuerit, mandavilque ut iis credereut, qui quidem uuum Principiurn, alque etiam Parentem digni essent. Ilinc conficla nova omnium el incognilum, nec ullo nomine gignifica- spccics, ut anima qux vel unicum fiagiiii gcnus iu luro, perinde ul caeieri, affirmabal: mundum vero, bac una praisenli vila pra3lerraiserit, in aliud corei qiuc mundo conlinenlur, ab Angelis esse facia, pus delrudatur; el si ne tonc quidem omnia perqui incognito illo parenle longe inferiorem digniia- iecerit, vicissim in aliud, donec oinni aclionuin Ijs gradum teneani, et ab eo defecerint. Jeeum porro genere perfuncla, nulliusque in boc mundo debito Doininum nosirum e Joseph et Mariae consoriio actionis obligata, jam libera abscedal. Animas s i geniium, similem quidero natura reliquis boinini- quideni binc inigrantes, siinul ac corporis vinculis bus exstilisae; viia? autem inslilulo, lemperanlia, 0 exsoluiaj fucrinl, apprehendit unug ex niundt f a virlute ac juslilia prseslilisse. Nempe cum iirnito- bncaloribus Angelis, cui id nmneris demandaludi rem vegeiioreinque quain alii lioinines animain sor- el ad judicem deducil; ubi si nondum omnia pra> tiius esset, lenacius ei adbsereuie prislina cum in- gliiisse convictui fuerint, ab Angelorum Principe genilo Deo, eircumlalione, ininiissa in eam traduntur alteri Angelo sibi iniuisiranli, qui eas in fuit ab eodein supremo Parente Yiilus, quae me- alia corpora relrudat. moiiam anie visorum refricaret, ut sic superno122. Qnid jam mirum si bomines abominandis rum recordaiione corroborala, condilores [LXIU J iis principtis iinbuli, pecudum more vivenies i4i orbis \41gclos effugerel, immisgseque Vtriuiis bene- inilniia sescflagiiiorumgenera pracipiles dederint ftcio aclionibus omnibug quae ab hominibus sus- ac quidquid in arte tnagica leterriinum eral, i m cipi possunl , lurpissimig eliam quibuscunque pudenter exorcuerini? Parum fnissei, nisi G b r i (borrendum!)acgceIeslissimi8 defuncta,jam libera, siiauum ibi noinen assumenles, scelesiissinifle suae golulis omnibug buiuanae nature debilis, ad supre- viise infamia Ecclesiam Dei rcspersisseut. Nam cx
99 4e 4T w 4 4f
*Hd , Strom.J. iu,p.428; Throd. i , 5. L. iv, Hist., c. 7. Ha?r. xxxi, $ 4 et 2. L i b . i . c . 5 . Lib. i , c. 25, n. 0. Epipb., ba?r. xxvii, 4 ; lbid., 2; fren., lib. i , c. 2o; Tbeod., 1. i , c. 5.
80
4 e
Ml
DISSERTATIO l , A41T. H),
TALENTIM HAGISTRlS.
U2
Timone, Epinomide, et alibi, doelrina eat, animaa nostrae diu antequam corpora ingrederentur, con* vivio deorom assediaae, divinasque dapea gustasse; videlicet veritatis coniemplatione nulritas ftriese, verorumqtie entium conspectu recreatas : tum coniractie binis alis, quibus ad enpera ferebanlur, fatiscenle nimirum iniellectus el voluntatis propeneiona in veritaiem et bonilatem divinam; illias ero, qui in corpora generanda et animanda inclinai, inatinttus pondere abrepias, in ea delabi : ubi ratiocinaiionis ope fraclaa recuperanl alas, patilalim scilicet recordaUe eorum qtiae olim videmnl Deo junclae; etlunc baec inferiora [-LX1V] despicientcs, reflecti ad vera entia quae aonl sursum. Qaie si jogi rerum cceleslium medilatione, laudabtltque rationie asu eopernorum olim sibi visorum memoriara redioiegraverint, eolulis demum corporis vincolis sursom evoiare, aetram aliqood recturas, bea* taroque vium acturas. Si vero corporibne alliaa immersa?, raiionem elaiiguescere, et pravorain affecioum nebulii obrai siverint, ad aoperna nusquam respicientea; baa in peccatorum poenam in maliebria corpora primum, tum in belkiina, si non resipiicant, detrudi : donoc exciUU raiione, pravisqoe affeclibus pargata>, coelesiiom meroores ad prlmum optimumque sui habitum jam redierint. Eamdero porro Carpocraiis senieniiam esse, cuilibet akeram < . a n j ahera conferenii perspicuum evadet. Eadem apparet atrobique aniroarum origo cttleslis; eadem praeexsistentia, reruroque sopemura coniemplaiio, corporum tagressa antiquior; oadem aniroarum purgalio, prisiinoroniqae memoriav recoperatio per rerum Inferiorum conioropium; eadem re?oluiio pcr diverea eorpora, ac Undem in prietinum etalum restiiutio. Taotum Garpocralessubnoroine Christiano longe deterior Plaiono dreniiiom codntium mundorum, quam anima Dei tpeculalrix u imerit; sic ei Garpocrates duas etbnico, rerum inferiorum contempiora eo modo oniascujasque, justi saltem, bominis velul anlmas interpretatur, quem erubuissot Plato; causamquo dislinguebat; alieram qu ex , circumla- iierate revolutionis animarum refundii in Uirpisslmi alicojae faciooris omissionem, quam ille IR tfon* iocogniti Dei, id est, nisiroefallii conjectura, ex eupremo orbe seu CCBIO, aui Pleromate in quo pravos affecius et perversum raiionis usum rejiciu 424. Pyibagoreum eitam erat quodfingebatCarftummos Deue inhabilat, deecenderit; alteram, qu* io hanc sese insinuaveril; aopernam videlicet pocrates, Angelo cuidam id inunerU demaodaium virtolem el immistam, ut corroborelur, et inco- fuisse, ut animas hinc migrantes ad Princjpem gnili Dei recerdari valeal. Ex Plaionicis, prior 1 deducal, ab eo, si quidpiam praelermi&erinL puboc ipaum officiom aoima mondoruro obiemperat moilbus, et faio sub- niendas. Nam, Laeriio lesie jacei; ex Carpocraiianis, Angelorum mundi opiflcum, erai quod Mercurio triboebal Pythagom : adeo uc cola sit, iroperium eubil: ex illis posterlor eamdem omnino fabalam, muiatis danlaxal nomi motiooi supcreminet, qaia habet in 86 nu)D6, recoxerii Carpocrates. Aiebai ille, Mercupriocipium proprium - riiim animarura , quaeslorera esse, atque , qoo poesit ad inielligibile convertere eeip- adeo duclorero dici, quod is ex corporibus anisan, et a rebue faclis eximere, ac ordinem raunda- mas, puras quidem ac porgalas in excebue ducat noni opergrodi. Ex bis, Aiigelorum mundi condi- impuras vero Furiis tradat, infractia nexibus vlnlomm jugum excatit, rebae omnibus faciis domi- ciendas. HincHoraiiuei,Od. 10: nalar, ac demum vinculis exsoluta ad supremum Tu pias lcetit ammnt reponh Patrera evobt. Haec tam apie sibi respondent, ut Sedibu$, virgaque ievem cocrees gulta gotlae simiiior DOO siu Plalonis in Phatdro. Aurea turbam. profligata eoruro vita similes osse Cbrietianoifim, orooiom mores judicanles* eibnici, ab omnibus niillo discrimioe babilo abhorrebant, et ne quidem nomen ferre polerant. Alii tamen ab aliis non flde donuxat el rooribae, eed et signis quibaadam externis discriminari facile potaissent. Solebant enim Garpocraliani Ms quos ad euam sectam fraudolenter pelkxissent, candente ferro, ?el novacula, acu notam quamdam ad fcnam auriculam imprimere. Ne vero a gentiliom guperstilionibue loogioa recederent, babebant iraagines quasdam piclas, tom cselaias, qaas Jesu effigies esse affinnabanl a Pilato effictas, quo tempore illo inter bomines agebat. His porro admiscebant celebriornm philoeopborum, Pyibagore, Platonis, Aritiolelis, et aliomm imagines; orones vero siroul, lervatis geniilium rilibus, adorabani. 423. Ex eo cuUu conflrmaiur qued jam mulloties dixiinus summo apud Gnosticos in loco fuisso Pyibagoram et Platonem, eoramque placita. Ea licet maximis impieialum monslris auxiseent et icterpolaesent Garpocraiiani, later nebolas lamen SdenUdem relacent. De mundi crcationis hypotbesi, de ignoto Deo, et abroganda lege per Angelos lata, oibil dicam : ipeissima siquidem Simonls doclrhia est, Pylbagore et Platonis insliluiis non male reapondenft. Quac vero de anlma humana comminisoebalor Garpocraies, PJalonicam scbolam per orania fere sapiunl. Quemadmodum Plaionici, auciore iamblicbo , doplicem uoicuique homini irfbuebani animain, alteram primo inteltigibill, quw participat de pounlia opifids, \ * alleram qose nobig advenit itx , ,
9 B1 { 11 t w
Seci.
VIII,
c.
0.
e t
l/kra, c. 7.
1 1
ln Pyihag., p. 5 U .
445
DISSERTATIONES PRYLE IN 1RENAI LIBROS.
144
VI. D* Cerintho. tem elGerintnum l&aith&i Evangelio (Vetos, ex ejus 425. Cerinlbu ai non naiione, saliem religione inhio, Christique genealogia probare nili, Chritlum Judams, apostolorura temporibug, imo ab ipsis Ec- ex Joaephi et Mariae semine procreatom fuiste. cjesiae incunabulis, si Epipbanio fldes, erupil. Ebionseos econtrario omni ilia genealogia ampuEum enira fuisse putat, qui fldcles adversus S. Pe- lata, ab aliis verbia Evangelit initium deduxisae. irum, quod Cornelium Ceniurionem bapiigmo di- Igitur MalthaRi Evaogelium genealogia non decurlagnaius fuisset, concilavil - eumdem illura, qui per- bant Cerinlbiani, e qua argumenla contra virginiperam commendaia veieri lege Ecclesiam Anlio- lalem Mariac petere se posse eibi persuadebant. Ac chenam turbavil. Gerinlhianos denique fuisse qui proinde authic aut illic memoria defecerit Epipra?postero legis gtudio, toiies apostolis, praesertim pbanium neceise est. Illicpolius quamhic defecisw D. Paulo, invidiara conflarunl, quos in Episiolis crediderim. Teslalum facit Dionysius Alexandrinug 8Q18 hic saepius perstringit. Verum Tepugnare vide- apud Eusebiura , quosdam ftiiase qui Cerinibum auctorem esse exislimarent Apocalypgis, quaro lur Ireoaeus scribens , muUo priut inteminaium fuisse Nicolailarum quam Geriulbianorum errorem: Joanuis esse cerliseime credit Ecclesia. Haud dubie nec ftibi ipsi gatis consemit Epiphanius, Cerimhum qnia ei ipse apostolum sese vendilang, spuriam Carpocrate posteriorem fuisge signiflcans, qui, ul Apocalypsin scribere ausus ruerai: id quippe dipaolo ante vidimus, non nisi Adriani imperii inUiis serlis Yerbis asseril Tbeodorelus ; buncque senprodiii. aniiquiorem esse Gerintlium, et sub sura facile admitlunl Caii presbyieri verba apud Doroitiano suara hxresim condidisee, vel illud de- eumdem Eusebinm . Ediderat eiiam, Tbeodoreto inonstrat, quod a Po/ycarpo iradilum accepisse se lesle, , quorumdam mitesialur Irenaeus ** etposteum Eusebius % Epi- narum doctrinas; qui liber an ab Apocalypsi diverphanius *\ Hieronymdg , Theodoretus * et alii, sus esset, non satis constal. lllud certius, CerinJoannein aDostolum Ephesi in balneum lavandi thum in sua Apocalypgi prima Chiliasiarum seu causa iagressum, cum cenior faclus esset Cerin- Millenariorum erroris fundamenla jecisse : quu ibum intus ssse, aciuium ex eo loco se prori- lingebat posl bumanae carnis resurrectionem, fupuisse: ne balneum, inquiebat, in quo Cerintbus turum lerrenum Chrisli regnuna, et Uierosolynaie veriiaiis bosiis commoratur, gubilo concidens, nos hominee carois cupidilalibus et voluptaium illecebris serviluros, milleque annos in nupliarum featia ei opprimat. 426. Eum in iEgypio primum diutius versaôm, celebrilate [EXVj consumpluros. Cui quidem errori pbiloaophi (Platonicae cerle, quae ibi tum tera-C occasionem praabuisae videniur (ut nibil de Joannls poris florebat) operam dedisse, deinde in Asiam Apocalypsi dicaro) propbelartinrr de Messiae regno venisse^ ibique longe lateque iinpietalera suain pro* vaticinia; qtiae cum ad lilleram inlelligenda, cam pagasse, auclor est Theodorelus , cui conseniil JudaBorum vulgo raundanum regnum exspoctante, el Epipbanius Nova ex eo secta prorupit, dicu sibi fingerei bomo pinguiori Minerva, et iia ROBGerinlbianorum, vel Merinlbianoram; siê quod dum impleia, in eam siiccessit opinionem, implenda Cerinihus partier ei Merinibos vocaretur ; sive Ula esse post resurreclionem. Forie etiaro matequod Merinibum quemdam adjulorem ei sociura riam subminielravit Plalonis commentum de magno babueril : quod dubium et soli Deo notum esse arino. Vult enim, post 56 annornro roillia iimovanfiteiur Epipbanius . Scripium fuisse a Joanne dum esse muodum; luncque fore saeculum aurenm. Evangelium, panim ut Cerinlbi errores refelleret, In eumdein errorem, sed corporearum voloptatum iradil Irenaeus. Hominum igitur insulsissimi, qui, faecibug expurgatura, cum imprudeug iacidisset Pbilaslrio teste, Evangelii hujus auclorem Cerin- Papiaa Joanoig auditor, aliis poslmodum e SS. P a Ibum ipsura fuisse aulumabanL Solum enim Mai- iribus non paucig lapgug occasionert minigiraTiu ibaei Evangelium, Idque Cbrisli genealogia dfcur- Sed de bis alias. 427. Eadem fere Cerinlbi, quae Simonig, Menanlalum, repudiatis iribus aliis, rejeciis eliam Actis aposioloruro, omnibnsqtie Pauli Epistolii, proba- dri ct aJiorum Gnogticorum somnia fuere. Deum summuma Crealore mundi iia distUiguiiet n a l u m banl, si Pbilasirio ei Epipbanio Gdes esl. Nonnibil lamea vereor, ul uterque Gerinlbiaiios et sede, ui bic Vinus sit inflnile ab ilto d i a l u s , cuni Ebionitis confuderil. Soli siquidcm ex veieri- ejusque prorsug ignara. Unde sequitar Deum n o l luis id illis ascribunl, quod bis conslanler iribuunt lara bujus raundi curam egisse, nec legem dedisse; alii; nec videlur id ab Ireiixo Cerinibi errores re- sed Angelum ut mundi conditorem, sic et legia ferciile omissum iri, quod Ebionila^runi dogmala auciorem, et Judaeorom DoQiiuum fuieae : quaa recensens adnolare non neglexit. Accedii quod Simonis, Menandri el Garpocralig deliria fuerunt, Epipbanius secum ipse pugnare videatur. Nam quaB Terlullianus , vel alius quivis, ei Epiphanius diserte Ceriulbo Iribuunt. E l tamen vult Epipha* ba?r. xxx, 44, conceplis verbis asserit, Carpocra1 4 r

I T
e t
1 4
70
" Hajr. xxvui, $ a. L. m, c. II, n. 4. L . m, c. 5, n. 4. Lib. m, c. 28. lu Cai.. c. 9. ** L. u. c. 5.. Id., ibid. 6. 8. * Lib. de liaer. { 5. c. 25. Lib. ii, c. 5. Lib. m, c. 28. De Praescr., c. 48. ' I.
61 eT
" 2, 4. Lib. vu,
145
f
DISSERTATIO I, ART. III, DE VALENTINI HAGISTRIS.
146
oiot Cerinthnro Um incenso veieris legis proroo- lefecerit, ac miracutorum, qnae patravit, auclor fueendae eludioflagragse.ulaposlolig paseim et ubiqne rii. Tempore autem pasgionig recesgisse Gbristum, resliieril, insusurrataque Christianorum auribus ei eo revola8ge unde venerat; Jesum vero soliim circamciaionis, adeoqve et Judaicorum riiuum ne- etobiisee mortara, et a mortuig excilatum fuiaae; ceggilaie, gentiliamEccIegiag conlurbarU.Haec certe Cbrisio, ulpole gpiritali, powne omnig experie. Carsecum aperlepugnant; ipsequeagnoscil Epiphanius. pocratiana baec omnia; a Siinoniania Tero in eo Qaare el bic yereor ul memoria lapsus, aul incoit- recedunt, qood Jeso terota corpug bumaiftum a i gideranlia offenderit, et Augugtino ipsi offendico- iribuatur; ged purae homo cum gtaluatqr, quero tranaiens duntaxat diviniUlig radiua illusiratil; lum prebueril; rea diasociabiles, Ebionilarttm delieei et Gcrifitbianorum baereges miscendo. Ire- olrobique meritum omne Cbristi pasaionis et mortia nams giquidem, Tertullianug el Tbeodoretug, accu- evanescit. Sed e l modo dictis facile deprehendea raiiseimi acriplores, Gerintbi errorum calalogura quo aensu Epipbanius ex Cerinlbi ipenfe gcripsetexeoieg, intempesiivi UHus in veterem legem gludii r i l passum ac cruciflxum esge Chrislum. Nlsl ne verbo quidem meminere; cujug tamen Ebiona&os mendum in textam Irrepserjt, ac pro argtiere non omiserunl. Faleor equidem, nibil mi- gendum *it , palam eal hic Chrini vocero nim ease ai basreiici impriulenles a.aeipsis disai- B non Gerinlbiaoorom eengu usurpari, qui Cbriglem deant, Vcriue caro una ei eadero git, sola sibi a Jeju diitingaebanl, ged Catholicorum qui proconstai; aed qaod lahr aperte secmn poguent ut migcae utramque Tocem accipiuni, quod uniis et stientes et volentes ana roaou djggipent, qoodahera idem sit, unaque et eadem pereoaa Chrisiug et Jesirtierlnt, illiusqud legis necessliatem urgeant, gug. Sed quod addit Epipbanius , (cui.cougentiunl cajiig Jttgtrm ab iniquis Angelis, 4t in Deum rebel- PbUaslriug et Augugiinug), nondam a moriuis excibbat coolra fag impogUam, excuiiendom esge pa- tatum esse Jestun, ged lum deraum, ûm moriui lam et obique docenl, vix ildem apud gobriog regurgeni omnes, exciundam; gure poiest obiinet. Eam autem esse deboiftie paiet Cerintbi cum iig qase modo ex Ireno imo ex ipgo Epiphabrpoinesim, ut ex congequenti yeterem legem nio rclulimug, mortoom esae Jeeum, ei a moriuie gprererii, iUiogqoe obsmantiam omnem procal a susciUlum. Nisi forle dicamus, hanc, non Cerlntbi erig Gnoaticis amandandam egse cengueril, ex quo ipeius, ged quoruradam e discipulis gententia Bimonig et Carpocratlg mtfgia relegeng cara ipsis fuisge; qui Millenariorum errore a magisiro imaggeiit banc ab inferioribug Angelis 8upremi Pa- buli, nulla pra caeterig gingulari prxrogaliva Jesum irig ignaris positam eeae, el ad unara fgnoii Dei Q donaiuca vellent; eed tum tantura a mortait excicogniiionem salatem rehilii. Nec oniitiendura, apud Undoin, com alii omnes gagcitandi egaenl. Idqiie Tertallianum hoc ipaam Ebiona?fg agcribi, qaod innuere Wdeiur Epipbanius, al et Gerialhiaiioe aliEpjphaniug Cerinlhianig tribait, gcilicel qaod bis quos morluorum resurreciiouem funditag negasse; Chrigli Terbig apud MaUhaeum : JVimo dUcipulus quos proiode de lerreuo Gbrigii regno secaa ac roaluper magitlrum, nec tervui super dominum : ta/JI- gigirum aengiaae consequeng vidctur. Quod Jodam eit tti$cipulo $t $it sicul magitter jtjtts; illi abute- proditorem boooraverk Cerintbug, sobis memorac reolar, ui circurocUioais ac vcleris legis necegsi- Plulaairiug, e veleribug nemo aliug. Ulem ex Jesa Chrisil exewplo comraendarent: VII. De Ebionmi*. qaippe^ qui ojtrique geipgum stibdlderit. Adeo ot 129 Santire videniur Origenes " el Eoaebiag binc gogpicio flrraetur, Epipbankim Inler CerinUkianosel Ebionaeog non satig accarate digtinxissa. Ebiona?oruiQ nomen, ab Ebione quodam secMs prfu118. SOUQI fui^ge Cerinlbo/ ticut et Nicolaitis, clpe derivalum esse ul plurimi agseruDi aed iaa* tliigque Gnosliclg Pleroma, supremt Palrie ac Si- rum cognoraeo egse iis baerelicie indiium, qui nie, aKirumque Yirtalum inthibiliunt et innomina- rura homiuera esse Chrislum arbiirati, bamlliier Hiium sadein aggeverant Irenaeus et Gregorius ^ adinodum aique abjecle de eo genliebanl, Cujus rei Kiaiaiizeiras \ Ab ilio Patre Monogeoem, ab boc eauia, iaquil Euiebius, Ebionmorum nomen tortiti Logoa derivabai: adeo ul dubiiare fas uon &it, $unl, quo inteUigenlito illorutn inopia talit indicatur. qaia primam ogdoada cutt csiefis Googlicis admi- Sic enim mendiet apud HebraoM vacantur. Eadem aerii . Jetum vero mundi condiiorf* Filium, eum- fere Origenig verba sunt. Alii umen [LXVI] vulgo, qaeparum hominem, ex Josephi et Mariae satu sed his recentiores, quoruin dux Epipbaniua, renatnm more caeierorum bdminonai^ dicebai; cuni pognant affirmantque tenebricoaum quemdam boc untuni digcrimine, quod jugtiiia, gapientia et Ebionem exstitiage qui cognominig gaclaa aoctor pradeotiaaliis borainibug precelloerjt. In bunc fuerit. Mirura lamen, Irenaeum nostruio, qui Teteuro, cnm baptismum sugcepit, delapgum a gumnio rum omniutn eeclarum Gnosticaram principeg, abi Deo csseCbrieium, sub columbx specie; qui ei inco- certi fuerunt el noti, nominare nusquam neglexil; goitwD Pairem, ei per eum reliquis bominibos pa- Ebionis illiug, ubi Ebionaeorum erroreg refert, ne
71 9 9 t T1 Tt v 9 9 T 1 1 Y u 9 9
Cap. x, U. b. n, c. 5, elc.
TI
7 8
" Lib. iii, c. 41. n. I. " Orat. 25. * Iren., lib. , c. 26, u. 4 ; Epiph. 4; Tbeod. 6. " Id., 4. " Origen., !ib. iv De princ. Euseb., lib. m, c. 27.
1 1
U7
D I S S E R T A T I O N E S P R A V I J E I N I R E N J E I LU5ROS.
148
ineminisse quidem. Quidquid gii, Teteri iama ad locig depravatum, recipiebant. Caetera Evangcba ae perlamm gcribit Epipbaniua , Ebioncm- posl non magni faciebant, excidium Hierosolyruitanum, cum Ghrisiiani traus , ait Eusebiug . Si Unien Mario Mercatori Jordanem in urbem PeUaro. vicinaeque regionee fides, Marci el (iiiea? auctoritate inierdum usi sunt; aese recepisgent, in vico Cocabe male concepia cum idelicet id e rc sua esge existimabant, ul dogmaia propagare coepieae; indeque in Asia,Ro- Calbolicos, si poasent, propriis armis debellarenU Non tantum Pauli Eplsiofas respuebant, sed varia m etiam et in insula Cypro digseminaase . Vulgata apad eieres senlenlia est Joannem scripeisse in ipsum convicia jaciebant. Yeleri Tesiatnento Evangelitim, ulbydram nascenlem suflocaret: quod qucecunque prophetica eran* caeleris curiotius expocnm anno circiier 97 scriplum fuerit, necesse esl nere niubaniur, inquil lrenccus; id esl, si bene conjiciam, in varias vanasque allegorias, pro hserelico* aniea erupigge e latebris Ebionem. rum more, trabebani. Plura aposiolis supponcre 150. Si Cerinthi audiior fuerit, a magistri sen- veriti non fuerant adulierina gcripia. Alia aposloteniia longius discessit. Error ejus praecipous fuit. lorum Acta circuroferebanl, et Peiri Circuitus, seu quod veleris legis sludiosus observalor, hanc, sed libroa Reeognitionum, quibus falso inscriptum Cle 9 t 0 y
9
if
>* Circum. cisionis, legaliuraque necessitatem sic urgebanl, ut sine illie cum sola fide Christiana satutem oblineri non posse conlenderenl; sed iegalia, ul dtxi, variis, iisque ridiculis superstitionibus miscebanl. l i eunt potiesimum quorum fervidtus, imo g*pe et furens sludium, passim persiringunl ac coercent aposloli, Paulus praesertim iu Epislolig. Baptismo suos iniiiabanl, qaem, Hieronymi sallem avo caibolica non improbat Ecclesia. Mygteria vero quotannis celebrabant,*in quibus panes azymos, el ad alieram myslerii partein aquam adbibebani. Significare lamen videtur Eusebius ea mygleria, non quolannis, sed singulis Dominicis diebus ab iis fuiese celebrata. Nam, inquil, Sabbalum reIrenaei verborum : Ea aulem qnce wnt erga Domi- ^ liquara Judaicam tnstituiionera similiter cum Jofium, non iimiliter ut Cerinthui et Carpocraies opidaeis observant; dies vero Doroinicos pari nobiscom nantur; si lamen genuina sit lectio, nec expuuralione in resurrectionis Salvaloris noslri meraogenda eit parUcula negaliva. Ut enim bic omittam riam recolunt. Plura alla de Ebionitaruro erroriquod in notis ad hunc locum observavi; quamvis bus, pravisque consuetudinibug ac moribus videre Cerinthus et Carpocraies Jesum ex Josepho ei Maest apud Epiphanium, quae cum nibil aul parum ria more aliorum hominum genitum esse velleni, ad scopura nostrum conferant, nullaque expositione non lamen opinabantur eum bonis operibus sanctiu- indigeant, consullo praetermillo. Observel taniuni lem, sancliiudinisque conferendaB vim acquieivisse studiosus leclor, Epiphanium non salis accoraie tibi; sed delapsam in eum supernam Yirtutem a dislinxisse ioter priorum el posierioruiu EbiouiiaDeo, sanclilatem ipsi ac per ipsum aliis imper- rum errores, eosque permisiim omnibus tribuisse, liisse, vimque patrandi miracula. Ebionaei vero qui tamen in priores non couveniant, sed iii postenihil siraile comroenli, nec ficlitium iirum Gbrislum riores duntaxal: ab bis siquidem Hlorum bypolbadesuper accersenles, simplicius slatuerunl Jesnm sim novorum dogmaium et superstilionum accesmerum bominem fuisse, cujus una fuerit prac can- B sione inierpolaiam fuisse pulo : et in eo fere solo teris baec prxrogaltTa, quod bonis operibus sludio- priores peccasse, quod Judaicis caeremoniis, riiibus *ius incumbens, majorem sibi eanciitalem coropa- ac superslilionibus ulira modum addicli esseni, et raveril. Sic inler otrosque non levestal discrimen, de Cbrisii persona bumilius senlirenl. Et ea ranl merito scribere potuerit lrenacits, non timiliter lione eos Gnosticorum oaialogo inseril Irenaaua; cpinari. non quod JEonura cbimaeris mcnlem pasti fuerint; sed quod in Cbrislo Jesu nibil nisi humanuiu, nihil 151. Ex Novi Foederis libris nirilum, prsier subslanlia divinum agnoscenles, Yerbi Incarnatio* EvangeMum Malihaei, illud videlicel quod Hebraice nem e medio lollerent, Christique pmionia meri ecripiiim, secundum Hebra?os dicebaiur, idque prilum omne fundilus everterenl. niia duobus capitibus niuiilatum, ac pluribui in bas inlermistam, cum Cbristiana (ide consociandam csse pertinaciler assereret. Mundum a Deo condiitim non negabai. De Xeau Chrisio autem non una erat Ebiomlarum opinio. Purum bommem fuisse, non Deum, consentiebant omnes. Alii quippe falebantur eum e Virgine natum eese; sed negabanl ante banc nativiiatera exsiiiisse Deam, ac Dei Verbura et Sapientiam. Alii cum Ebione dicebant, eurn ex Jotephi ei Mariae consoclio, more csierorum hominum, esse geniium, sanctitatemque bonis operibnt acquisivisse sibi. Et haec communior erat Ebiona?orum senlentia, quara ipsis tribuunl IrenaBus et Terlullianus *, Eusebius et Theodorelas . Indeqie eruendam esse puto explicalionem islorum
8 1 u 8 t f M t u
m e i U i s
R o r o a i , i
n o m e n
'
f f l e d e
Haer. xxx, J 2. ld., 18; Hieron., de Yir. tll. Pbilaslr, Iren., 1. i , c. 26, n. 2; Euseb., 1. nt, v. 27;Origen., in Cels., I. v; Euseb., loc. cil. " Epipb., 3; Iren., 1. in, cap. 21, . 1. Lib. le car. Gbr., . U . I/ih. vi. c. 17. Lib. n , c. i . Iren., lib. i , c. 26. n. 2. Lib. m 27. Tbeod., luc. cit.; Epiph. 5 5. io> 16. " iti Lucif., c. 9. Lib. iu, c. 27.
M 8 4 8 8 , T % e l 90
19
8 1
149
0ISSERTATIO I, ART. III, DE VALENTLM MAGIOTRIS.
xeloiypl* , palamqne faceret se ita affectum es*e, VIII. Dt Nicolaitis. 432. Nicolaitts a Nicolao, uno septem priori- nt, si fas esaet, abdicata axore, euivts eam dixbus diaeonis, qaorum meniio flt in Aetis aposlolo* cendi poiesialem largiri paralus esset. Quod qtilrum nomen traxisae, communie omnium sen- dero vel ex eo demonslralur, qnod a conjngali fide feniia est; si unus excipiatur Gassianoa , qni nunquam resiluerit, el ex ejns ttberis fllise consannlla veterum aucioritate freius existimat, eos ab nuerint virgines, filius autem caelebs vilam egeriu alioquodam Nicolao et nomen el originem accepiaee. Alio Nicidat apophtbegmate abuiebantur baeretici, An vero Nicolaus ille diaconus propudiosa? Nicolai- scilicet, Catne abutendum uit: quo lamen id nnum larura sectae fundamenta jecerit, jam in diversa signiflcare animas fuerat, carni baodquaquam ecindonlur opiniones. Alii eum culpa teneri, indulgenduiti esse , sed eam perdomandam , et alii vacare sentiunt. Et quidein Nicolauni pri- assidua virlulis exercilatione frangendaro. Sua mom erroris auciorem et magistrum exstiiisee, siat utrique parli auctoriias, graviaque ulrinqtta diterle as&runt Irenaeus , velus auclor Addita- mililant ralionum moinenla. Nicolaum damtial menti quod ad calcem Terlulliam libri De pratscript. Irenaeus vir aposlolieus, absolvit Clemens buie " legitur, Hippolytus apud Pholiuni Hila- coaevus; uierque ex iis qnae ab aposiolorum dirius , [LXVII] Gregorius Nyes. , Philasirius, scipulis audilu porcipere polucrat; adeo ul hic Hieronymus et Gregorius Magnus . Lapsus alterutriua fldes elevari non debeat. Tutius igiuir, ccasio fuit, si Epipbanium audiamus bominis ne lemere deflniaraus, rem in medio relinquere. Iniemperanlia , cotuinentiae propositi, quod sus- Illud vero certissimnra est, Dei ipsius ore damnaceperat, minime tenax. Cum enim uxorem habe- los fuisse Nicolailas. Sic enim in Apocalypsi * rel, eleganii specie mulierein, a qua aliquaadiu Gbrislus episcopum Epbesinum alloquitur : Sed sibi temperasset; conlinentiae longioris impatiens, hoc hubtif quia odisli faeta Nicolailarum , quos tt ad pristinos amplexus rediit. Ut auiem probro- egoodi. Ac proinde tum temporis Ecclesiam de8um facinos quaesilis coloribus obducercl, libidi- vaslabatea secla. Cilo exstinctam pulalEusebius . nem procacilale cumulans, docail: Niti quit iin- Probabilius, non ipsam seclam exsiinciam , sed g*li$ diebus luxurioj vacet, $empiternam salulem seciaB nomen duijtaxal exslinctum esse. Cum enim contequi non poste. Turo zelotypia incensus , et sceleslissimum quid, adeoque el exsecrandum, bide in nova scelera prolapsus, Micolaiiarum ac catholicis auribua aonaret; eo deposilo novus exGnoslicorum sect inilium dedit, quibus plures coghatus Gnoslicorum litulue, qui ementita scieualia?, quarum obscura vel proraus ignoia nomina, Q tiae laude fucuro faceret imperilis. aovis addiiis errorum ac spurcitiarum monslrig, icaturiere. Qui vero Nicolaum a culpa liberant, 433. Dogmala Nicolaitarura tbeorelica recensere ncc ipsi panci sunt, nec infimi in Ecclesia nominis. eupervacaneura duxil Irenaeus : eademquippe fuisse Agmen ducit Clemens Alexandrinus *, quem te- quaecaelerorumGnosticorum perspicue innuiliib. ut, quuntur Eusebius , Tbeodyelus , Augusiinus cap. 44, ut jam de Cerinibo agenles obsenravhnus. Viclorinus Pelavionensis et alii : inler quos re- Ea fusioristylo prosecutus esl Epipbanius , coincenseri possei Ignalius in epislolfs ad Trallianos pendio vero relulerunt Augusliuus ei Pseudoti Pbiladelpbienses, si ca quae in Nicolai graliara TerluIIianusSed quae ii Nicolailis ascribunl, adducunlur tesiimnnia, ex genuinis, non vero ex ipsa sunt quspaulo posl tribuil Irenaeus Gnosiicis inlerpolalis epistolis depromereniur. ltli omnes in genere. Gum atilem eo nomine prai c;elcri censenl, haerelicos Simonianos, ul aucioriialcm gloriarenlur NicoIaitaB, illudque fortcprimi omniura sibi ex magno nomine conciliareni , Nicolao ca- sibi vindicassenl, non dubitem quin in cos potissilumnialos, eo auctore gloriatos fuisse, arrepta mum conveniant quae in Gnoslicoe illic rcfert auperperam occasione ex factoquod Glemens Ale- cior nosier. Sed de his suo loco. Praclica vcro xand. Monge aliler aique Epipbanius narrat. Ait 0 dogmala paucissimis verbis, sed eificacissimis pcrnempe, audiisse se, Nicolaum, ut ab objecla sibi strinxil idem irenaeua : Inditcreie vivunl, inquit, ab apostolis zelofypia purgaret sese , uxore, quae id est promiscua eis sunt omnia : quod ad Carpoforniosa erat, in medium adducta, permisisse cui cralis principium redit : nihil suapte nalura bovellel ei nubere. Inde vero, qnasi uxorem publice num esse autmalum, sed indiflerenlia omnia. Nibil prosliiuissei, ejusque promiscuum usum quibus- mirum ilaque si idololhyiU vesci, et fornicarl cunque permisissel, occasionem caplasse haerelicos (quibus cbaracteribus designal eam seclam Cbrilaxandi frena libidini. Nicolai vero hunc unum stus , nulla eis religio esset. Uno verbo lam foisse scopum , ui a se araolirelur suspiciooem effrenis fuit in omni intemperamiae genere aoM , f ,T B w 9 8 4 4 l 0 11 1 3
Cap. , 3, 5. Coll. 48, c. 46. * Lib. i , c. 26, n. 3. C. 47. Cod. 232. t.25. L . , ep. 4. Eunorn. In episl. ad Heliod. ei Sabinian. Diac. Uom. 38 Hajr. xxv, 4. L. ui Slrom., p. 436. L . m, c. 29. L . m, c. 4. Hxr. v. ln Bibliolb.PP. ' L. n Strum., p . 4 I I . Cap. u, 6. Lib. m, c. 29. H;er. xxv. Dt prw., c. 47. Apoc. u, 44.
7 9 8 1 1 8 4 8 8 41 f l
9 k
t e
11
In Ifaith. in Evang. Apoc. in Hr. ?.
(5f dicere.
MSSERTATIONES PRJEYIJE
1N IRENifil LIBROS.
u
ruio libido, ui PeeoUorTeriulliaDO pudor fueril nius , freqnenlem de ee fafnam ercrebuisac, ex
ea Ponii parie.quae Hellesponlus dicituiv arbe 8inope oriunduro fyigge, ac parente nahim catbolicse f34 Cerdoe |farcioiii* praceptor e Syria communionig tyiecopo. Naulam voeat Rbodon apud uriuadus ftiisee vldelur. Nam e Syria Romam vc- Eusebhim , naucleruin lerlullianus : an quod msse, Hygino Romanam Ecelesiam regente, eodem ariem nauiicam priinUus exercuerit? an quod pene temporeqyo Yalejitinom, idealeirca annnm merque liideu in vote Pontu$ Marcionig patriai Chrisli .141 coostanter aCQrmanl omnes aniiqui. Bomine, quas ei Asiae regionein, etmare significal, Ibi dok ^rroribus miscena , modo calbolicam illuui nauiam anl nauclerum vocel, quasi marintim fijdem proiessus,. inodo abjiciena, modo potniiens, bomioeni in mari nalum ? Fone hattcfuisse Terinodo aposuia , eic PrQihei hislar moiaia saepius lulliaui, ejtttmodi arguliartmi amanlissimi, men/orma^ iwlliqs tenax,, Ecctesiam diu fatigavit; temdeprebendel quisquis libri primi contra tonec taodeni Ueraiorura lapguura pertaua impo cionem iniiia attente legerii . In virginitate pri atorera sacrisfideliunarcceiibas inj>erpeiuum ar- iwum, bomiuoin coMubernium fqgiena, cuft. Uic, Irdnaeo iesie, erroris materiam ab ijs (non monacherum iosliluia, quae nondum noia. qui gtmt erga Simonem, id est a Sicnone, Me-. & proJessue,ulminueaUenlus verlU PeUvius),laudabiJandro Satuniino, aliieqae Gnoglicorum cory- liter vixit. Sed cumposleaobsluprum virgiui illalum^ pliijeis. aceepii, cui tamen, ut novum qui<J proferre Eoclesia ab ipsopalre, episcopocumprimisreligSoso, videreiiir, paolo divfcwara formaro induxit* Duo ac vehtalis et sanclilalis arooreflagrantiseimopulraruntt priocipia , dposqqq deos etatuit; Bonum siw, venlam ei pacemeblandiri nuUispreciliusposset aUerbn , et ignoiqjn onmibue, quem ei Pairein (procul dwbio quia tipcerus ex delicio dolor Jesunomiatvil; aileram mundi Condilorem, justum, erai),Roqnani sepost Hygini papse obitum coniuliu immilejoa et cogniiom Mosaicae legis aocior$m, Cumque nihilo magis illic quod cupiebat oblinerei qui et propbelts apparoii, ac ee idendum ssepe- a presbytcris, vacante tuin, uli conjicio, sede, quod aomero pnebuil, Ilaecsi quid a Simoeis dogmajti- tnseio Palre facereisiud Ecclesise leges non einebas discrepanl, hi verbi lantum bawret pugna. rem; saperbia et invidia fraclu8 quod nec princi* Ham quamvis ille ab ajpgelra conditunl mandum, pehi iliic locum^ nec Ecclcsi qaidem aditum im~ veleremqo^ legem eancitam asseroerii; iameii palrasaei, ad Cerdonera ee adjitmit Quem prinejui soeceaaorea peôliarem creatorem ei legs eipein locuin, , in Ecclesia Romana am* aactorera introdaxerunt, qoem aJji Demiorguro, ^ biret Marcion, jncerium omnino. Niai iorle jatn aljf Jaldabaoih vocabaql; onuies Deum ease, auo inierxlericoe acrip(ur reumque se slupn preodi> jd^cebai>t, turo quod laeplqa eo aoniioa ve- fracie negane, ad piiintfm \nW qualea gradoin *UHl in- Yeieri Tqetamenlo, lain qood supreauim aaplrareu Aequa enim probabild est bominei? aibi in ree inferiorei vMicaaaî, iipperUim. At exterjiqm , vixque nolum, sttria omnibus hilcrdr* verum Deum nisi in aperiam insanjam prolapsi ctum, ac proinde gravi saUem perpeirali crimiMii inaiUQi norulibus omnibua drYiDitalie ideam exr uspiclone laboraniem, adep desipuiasa, ut ad epiaiinxiesent, faieri non poteraoi, x qoo creatuui, scopalum ipsutn aniroum adjicerel. Yull quidei asummo Deo debeHatqra, et itnperio, quod sibi OptalusMilevitanas Marelonem ex episcopo apomale uiorpayerat, exturbatum esse aiebant. Idem guUm iaciuni; sed qui episcopu* is esse potuil, jgitar re fuil Simoni el Cerdoni mundi fabricaior, qoi soliianam vium ueque ad lapsum egil Angelua ridelicet, i&que iaiquus ac tyrajinidem 136. GerlHin esl Marcionem, cum Romam venit, exercene^ idem eammus Deus ei Pater, qui asque catbolica flde nondutn excidisse. Id ex iis quae ad Ghrisii Doroiei lempora Ignolus maoserit. Ea- iqodo cx Epipbanio diximus iiquido patet; clarius den proinde ejuedem bypolbe&is eonsectaria, sci- adbuc ex TertuiUano% qui diserle asscrii, t caJicet rejecianearo [LXVIU] esse veicrem Iegera, ul D iholicam primo doctrinam crediditu apud Eccietiam a veroDao alieiiam; mortuorunv reiurreciioneui Romaneaiem. Non negabunt, ait alibi " , di*cipuli nuUani esae; GhrisUim Marias Filium non e&se, ejus, primqm illi fidtm nobiscum (ui$$e ip$iu$ liileaed emeDtiu carois specle vestUuqi e coelo de- riiteslibui : uthincjam desUnari pottil hoprelicu$ eceiidisse, al nwiatli opificis imperium ac tyraa- qui,de$erlo quod priu$ fuerat, id po$tea sibi etegerit nidem evertereU Quae dogmala uiriqoe ex aequo quod retro non erat. Deserlionem aulein banc acciIribuuui auciores. disse constat, lum cum a presbyteris Romanis X. De Marciotu. repulsam passue, ad Gerdonem, hinc Romae couh133. Quotquoi x antiquis Marcionis roerain^re, nioranleni, confugiu Neque enim ulla ralione deeiim et Gerdonia discipuhim ac suecessorem, el fendi posse puto quod dociissimus conjicil PetaPoolicum genere TuUse iradunt. Addil Epipba- vius duo dislinguenda esse Marcionis leinpora :
IX. De Cerdone.
14 l f 1T 9 r 18 f 9 y v f 9 t 19
9 9
%%
Epiph., h*r. X L ! , \ ; Philaslr., cap. 44; Iren., Kb. i , c. 47, . I ; lib. , c. 4, n. 3; Idem., lib. i c. tl . 1; Epipb. 1; Tenuil., De praiac, c. 51; Tbeodorei.Jlb. i,c.S4; Aug baer..SU ^Hasnxtn, S 1. L. v, c. 15. De praesc, c. 30. Epiph., 1. L. m, p. 79, edil. Paris. 1631. De praeac., c. 50. " Id., lib. " coiu. Marc, c* 1. Iti Aoimadv. ad baer. X L V I , . II Epiplun.
t 9 M , e M 18 1 8 M 8 1
153
DISSERTATIO I, ART. 111, DE VALENTim MAGISTRIS.
154
Rt ut sab Adriano primum In Ponlo et Asia dun- ctrinajam plae talis imbulus, inde dieceseisae videiur Uxat nefariura degmA praedicaveril : postea vero eedem anno 442, tel sequenli, ut provincias peraob Anloninomajores irahens epirilas, vehementias agrarct. Nam ecribit Hieronymus , Marcionem, in eotdem illos erroree coeperil incuinbere. Qal com iter Romam suscepturue esset, illuc pramisi$$ enin in Ponio et Asia nefarlum dogma prasdicare multerem> qum decipiendo* tibi ammoi preparani; poiaeril sub Adriano, quem e Ponio caibolicurt quod cum certe de prima ejuadem peregrinaliona profectam Anlonino imperante, Romae caibolicum inlelligi non possil, ad secundaro aliqnam rererendnm aliquandia vixisse asserunt Teriulllanue et Epi- esl, qiia Romam refereua eil, ulibilaiiui errorem -pbamus, video: niinus adbuc qua raiione [] disseminaret, qaem in prima satie pro Tertollianus Marcioiiem plus aemel Antonianam votis praedicare non potuerai. El in eecundum illum hsrelicam appellare, et aub Anlonini principaltt MarcioDis. In Urbem adventum, quo jaori aperlius emersisse tam confidenter aflirmare potuerit, qui ibidem prodire ccepit ejus error, ulcunqoe quadodum aniea sub Adriano prodiissel. Deinde qui- drare polest quod ail Tertullianus : Tiberio ennque feree teieribos Marcionis menlionem in- mque ad Anioninum anni fere CXT, et dimidium jeceroDt, biuic Cerdonis et diecipulum et succes anni cum dimidfo wentit: laniumdem temporh aorem exsliiiise asseverant; quod profecto siare ponunlinler Chnuum el Marcionem , qut iub noo potesi eum Peuvii bypolbesi; nam ,ex supe- Antonino primum proce$*it. Qui a Tiberio osque ad rios dictis cerium est, Gerdonero e latebris prius Anloninum annos tanlum 445 nomeraveril Seplicaptil non exiulisse, qaam Romam adventseel Hy- mias, haad facile' dirmabU qaisqaam, nisi forta giit& Ecclesiara, Anlonino Pio imperiqm regenie. Tiberii imperium pluribus annis decuriaverlL Si Ye4 ergo veienim omnium, nulla adigente neces- tamen ab anno decimo quinlo imperii ejua, quo ailale, elevanda Adea; vel dicendiim* Marcionem Cbristus palani docere coepit, namerare velimut, a catboiica fide prius non defecisse, quam commu- oon raullum decedet de surama 445, luncque Marftiontg tpe dejectus Gerdonero Ronue ei tidere et cionem Romam esse rerersum, et bellam aperle aodire potoerit. Nec queniptom raorari debei una cum Ecclesia Romana erere coepisae, nibil repoPhitaslrii aaclorilas, qui Marcionem a Josnne gnat. laAsia deticium, Epheso pulsutn esee scribit : 457. Ut ot sit, ex bacienus dtciie perspiconm lam immanilef lapsas est, ut bujus lenlentiae cal- eel falli auclorem Carminis conira Marcionem **, culuip adjicere voluisse Petavium non putem. Non dom aseeril huoc sub Aniceio poniiflce Romam morabor eliam Clcmentera Alexandrinum , cujus Q primum venisee et innotuisse. Oudum certe japa W b * Marcionem non modo Basilidi, eed etiam innoiuerat, qui, Irenaeo tesle , sub eo pootifice Simoni Mago aeiaie preirisse pra? ie ferunt. In invaluit, id est sammum nequiliae verlicem adehee qoidem explicanda desurfanterudiii, sed frn- plos est. Idque liquido probat id quod idem Ire4lra : ross. codicum ope sananda sunt, non expli- naeus referl , eanctiesiroom martyrem Polycarpum, canda Unus Justtnus mariyi* eniditissimum Pela- Roroae lum degenlem : Mareioni occurrenll iibi* ti finm in eag ambages conjecit: alios Pelatio mimie dicenti: Cognp$ci$ no$ respondhte : Cogno$co l# ptrilos conjicere potest. Ule enim in Apologia pritnogenitum Satatue; multoiqui MarciooUas con priori nedum Mandonis meminit, sed et ejus baere- venhu in Ecclisiam Dei. Ex ipao aaiem Irenseo timjam longe laleqtie propagatam esse aupponii. certum eii Polycarpum In Urbem non adTenlaae Ai non adeo premit, inio peniius evariescit ea nisi sub Ankelo. FalHlur proinde et TerUtHlaniif difficoliae, al dicamue, quod de Valenlino disse- acribens , Valentinuro et Marcionem, neque adecrentes probare cooaii sumui, scriplam banc Apo- oiim /titfft, Anionini fere principatu, el in catholicam logiamfoiesecirciter annum reparatae salulis 445, pritno doctrinam crcdidute apud Ecclaiam HomaAntonini vero Pii 8. Quinquennio lardius scriptam nentem; donee $ub epUcopatu Eleutherii b$n$dicti voionl ipse Peiavins et cl. Tillemonlius. Si jam, D ob inquielam semper eorum curioiUatem, quafrelret t ceruim est, Roroam venerit Marcion, rooriuo quoque vitiabant, $emel et ilerum ejecti, Marcion Hygiao, sedeque tara vacante, boc esi ex nostris ra- quidem cum duc*nli$ tetterliix iui$ qua* Eceienm rntionibas anno 442, breviqae postea animum do- luierat; noviuime tti perpeivum ditcidium relegati^ pondens Cerdonis baeresjm amplexas fuetil; exinde venena doctrinarum suarum diaeminaverunt. Po$t~ atqoe ad annum 445, quo scribebai Justinus, ealis modum Marcion pamUeniiam confessu*, cum condioperque spaiii fuerit nl per omne hominum genus, tioni $ibi datas occurrit, ila pacem receplurut, $i ca>
1 6 M
B
tk
i9
a t
detmonum ffetus auxilio , plurimit aucior
esse
terot quoque quot perditioni erudistet, Ectlesict re-
poluerit, mt blaipkema dicerent quemadmodum Joquiiar Jusiinus. Idque eo similius vero videlur, qoo Roais non oiu commoralus, Cerdonie dom n
$tilueret,morte prccventut e$t. Haec appriroe consentiunl ciitn iis quae de Gerdone referi lrenus , qui
a i
uspt tn Ecclesiam venient, et exhomologesin faM
De pnesc, c. 50, et 1. cont. Marc. c. 49. Ha^r. 45. L. vn Sirom., p. 764. Ep. 45, l . IV . edit. L . cont. Marc, c. 49. * L. !ii,infiiu>,ad calccftn Tertull. * L . m, c. 4, . 5. C. 5, n. 4. De praeec. c. 30. " Llb. , c. 4, u. 3.
%1 M M
155
WSSERTATIONES PRiEVIiE 1N I R E N J E I U B R O S
150
cietu, $it contummovit, modo quidem laienter do- a Cerdone traditora acceperat Marcion ; Hle tero, c$tu modo vero ethomologetin faeietn, modo vero ab uteiiperias observavimtis, ab aliis Gnoslicie, a quibus verbis lanlum, non rebut discrepabau Ec attquibu$ traduclus ffi hii quce docebat male et ab%hinc Gregorius Naxianienus , et post eum EHas tentut eil religiotorum hominum conveniu; al in Valenlinura el Marcioneni nequaquam conveniunt. Greien&is, Marctoni Iribuit Simtonis Magi, csetero Quae jam ea de re ad Valenlini haereaim diximus, rumque Gnosiicorum deliria, Bythum videlicet, hic repelere nibil juval; sed Blarcionem uaque ad Sigcn, uno ?erbo iriginta Valeniiui JSonee. Nee Eleutberii tempora iiam prorogasse non credide- immeriio : Irenaeus siquidem eum recenset inler rim; id enim non siluisset Irenaeus qui tunc librum illos, qui Dei Logo lerliam prolationem Patre do~ ftuum tertium scribebat. Cuin igitur illum inva- nabant, unde et ignorat magnUudinem eju$; quiluiue $ub Aniceto ibidem asserat, nec ipsius quasi que porro el longe Logon Deo ieperabant, et ex tum viventis meminerit, signiflcare videtur jam cogitatione el tensu, id e$t Ennoea et Nu emiui dicesub Anicelo vivendi finem fecisse. Deinde non ob- bant: qui garriebant, sumroum Dettm " txtra te scure innuit Terlullianus, Marcionem landiu tit habere tubjacent aliquid, quod vacuum et umbram
% 9
vocanty in quo fabricatum e$t hoc quod e$t Univer* m, infra tpmiale Pleroma : secundum quot erat dicti noviuime in perpetuum diuidium relegalut, w et aliud quid, quod quidem exlra Plerotna eue dicunt, nena doctrince $UCB diiteminaverit; et tamen hunc in quod el $uperiorem erraticam virtutem descendui* eajpe vocat baireiicura Antoniniani temporis, ctijus opinaniur : qui deniqoe nituntur docere $uper fabribaeresis Amonino hnperante prodierit; quae secura eatorem cxli et lerrm esse aliquod Pleroma autDeum. Romanentem, donee sub episcopatu EUulhmi beneB
catholicam docirinam
eredidme apud
Ecclesiam
aperte pugnaot : nam Anionini Pii mors annis sal- Quae omnia cum sint ipsissima Valenlini commenla, leinqiialuordecim praeverlit Eleutberii episcopaiui. manifesle demonsiranl Marcionem, qui Valeniino Et qui is caibolicus usque ad Eleulberium vixisse coaevus, paulo posterior taroen fuit, toiam Valentipoluit, qui jam post Hygini mortem a fide defece- niani syslcmatis fabulam ingeminasse. Quod eliam rat, invalescebai vero sub Aniceio? Deniqne loia ex iis palet quae alii auctores Marcioni ascrtbunl. summo seu bono haec Terlulliani narralio de ileratis lapsibus, repe- Sua erat, Tertuliiano tesie titaque Marcionis po&nilentia, conciliari nulla ra- Marcionis Deo condiiio, et tuut mundu$, et $uum co> lione potest cum iis quae alii omnes ecripserunt, lum; mundus noslro superior el super Crealoretn. illum spe communionis dejeclum staiim in Cerdonis Crealorem in loco fecit, utique eadem tonditione cencastra convolasse, ac deinceps mundum erroribus Q undo, el materiam ei $ub}ecit. Clarius Yabentini SnOcere non desiiiisse. Et absurda prorsus videiur Pleroma, ejusdemque Demiurgus designari non po* ea oblalae Maroioni pacis condilio, ti casietot quoque terai. Dionysius Alexandrinus apud Aibanasium *% quo$ perdiiionierudistet, Eccletias retliiueret. Neque ei post eum CyrilluHierosolyti)iianus** el Epipbaenim Marcioni iniegrum adbuc erat, tolo orbe jam nius asseverant, Marcionero iria principia eonerroribus imbulo, tantam bominum muliitudinem elituisse; [LXX] quorum unum sit supremum. ex orombus mundi parlibus colligere, et Ecclesiae quod neque nomine comprebendi, neque visu perrestiluere. Iiaqne Terlulltantis memoria lapsus cipi possii, quem ei bonum Deum appellai, a quo Marcionem pro Gerdone, discipulum pro magislro nibil sil eorura quae in mundo sunt, condilum; alterum vcro Deum dicit esse aspectabilcm ac creacripserit necesse est. 458. Marcionem Stoicae philosopbiae polissiraum torem; terlium denique diaboluni inter ambos amduisse, et lum ab ea, turo eiiam ab Epicurea illos, aspectabilem scilicei, ei eum qui aspici nequit, interjecium ; ex iis, qui crealor estet opifex, videerrorum argumenla peiiisse tradit TenalJianus rique potcsi, Juda?orum essc Dcum, eumdemque Clemens autem Alexandrinus censet Marcionem judicem : bonum Deum (addit auclor Dialogi contxlernorum alknorumque dogmatum occationet tngrate eiindocte accepisse Platone. Sed praecipuus I> ira Marcionilas, Ortgeni falso ascripli) imperare iilius error, caput ca?lerorum, de duplici Deo.allero Gbrislianis ; diabolum gentilibus. His addil Tbeobono ei Chrisii Paire, aliero veleris legis auclore doretus materiam qua? mala sit, el alii malosubsiu et malorum effeciore, fluxil lum adoctrina Plalonis qnaeque, Terlnlliano leste, aelerna sil el infecta. qui mundi conditorem a supremo Deo distinguii, Quamvis Justinus, Irenaeus, el Rbodon apud Euseut alibi ostendimus ; duasqae mundi animas com- bium, duorum tanlum Marcionts deorum sea prinminiscitur lib. De legib., beneficam scilicet, et cipiorum, lerlii ne verbo quiden, meminerint; eam quae potesi eflicere contraria ; lum raaxime a inio ab errore iriplicis Divinitatis Augustinus primum bujua Teiusliorum illorum philosophorum opinione, a no- Marcionem absolval; Rhodon bii Plularchi verbis expticala, duplicem Beum lin- auctorem fuisse Syoeron Marcionis discipulum genlium, alterum bonum etbonorum, alterum ma- scribat; nibil repugnat Marcionem Valeniini veslilum et malorum effeclorem. Hunc quidem errorem giisinsisleniem, prajler summiim Deum invisibilem,
4 1 34 4 t 4 3
" D praBsc, c. 7 et 30; el l . coni Marc, r. 49. L. m Slrom., p. 454. Oral. 23 et 44. E l . Cret. in orat. 23. * Lib. n, ap. 2S, n, 5, 6. Id., c. 4, ii. 3, 4, L. conl. Maic, c. 4S. D decret. Nic. Hxr. XLII 5 3. Ciaech.' 46. llaer. 2?. * Apud Eusbb., 1. v, c. 43.
e IT , # %0 41 4 1
>e
137 DJSSERTATIO I, ART. III, DE VALENTINI UAGISTEIS. 159 ei Demiargnm Uoiversi conditorem, dlabolum operat, neque mala bonat. Langxunt enim (quod $t ilaluisse Coemocratorem, id est inferiorie mundi nune mutti, et maxime fueretici) eirea mali quarnioPrincipem; et maieriain, trraticm virtutii, aeu nem;Unde malum? et obtnsit $en$ibn$ ip$a enormi Sophiae, Entbymeseos eiDanationem aelernam lalt cunositatis invenient Creatorem pronuntianiem: dixisse : quanqaam tamen non eonsiet, an Vaien- t Ego ium qui eondo mala ; > quanto tptum ptmlinusmateriam ternam esae credideril; imo longe $ump$erat mali auctorem, et ex aliii argumenli$ probubiUus videatur eum ia tempore conditam if- quce ila penuadent perveno cuique; tanto in Crealolam affirmaase. ea ratione facile consentient, rem interprelatut malatn arborem rnalot fruetus qoi inter ae pugnare videnlor aactores. Nihil ergo condentem tcllxeet mata, alium deunt prmvmpril Warcion a Talentino differebal : uterque doccbal ette debere in parlem bonm arborh bonos fructu$ duos ease deos, nempe Byibum caput Pleroraatis (supple condentem). El Ua in Chmto quati atiam spiritalis, et Demiurgum exlra Pleroma illudexsi- invenient ditpositionem toliui el purce benignitatii, siemem. Hoc tanlmn Marcioni proprium erat, quod ul diversxe a*Creatore, facile novam et hotpitam aripse primus Demiurgom, live mundi condilorem, gumenlalut ett divimtalem in Christoiuo revelatam: aperu petere blaspbemia ausus fuerit, diccndo g modieoque exinde fermento totamfideimastam h(*reipgum esse maluro, malique auclorem, Cerdon qui- lico acore decepit. Ex eo venenato fontefluuntomdem cum Deum legis et propbetaruni bonum esse nia pene errorum portenta quibus miser ille deludi negavit, justum lamen confessus est; at Marcion, se passus est. Tolum Velns Testamenitim repudiaut cnm Irenaeo Ioquar, magislri docirinam adam- b a t u t p o i e quod originem ducere existimarel a pliavit, malorum factorem, el bellorum concuphcen- roalo Deo, quem ideo incomtantem tententia el con~ l#m, et inconstantem quoque iententia, et contrarium trarium *ibi ipti blaspbemabat, quod plura esse ve$ibi iptum dicent. Valentiniani quidem nominibus leris legis lestimonia contenderet, quae secum boneslius utebanlur, ul observat idem Irenacus ; aperte pugnarent; quoe qnidem studiose colligene Denm enira malorum ffeclorem apcrte proQtcri librtim Antith$*eon seu coniradiciionum edidit religio erat. At cerle ejusdem sceleris erat Deum in quo senientias aententiis opponebat. Quamvis ignorantem, alque Deuin malam et malorum effe- autem bontim Deum Novi Testamenli auctorem sse clorem statuere : imo illud eo gravius, quo igno- crederet, non omnia tamen amplectebalur ejugdem rantia ipsa refunditur in ipsum supremum Deum, Testamenli scripta, qua3 catbolica recipil Ecclesia. Demiargi causam saltem remoiam, ut ad Valemini Nam ex quaiuor Evangeliis, repudiatis. tribus, sohaeresim probavimus. ElDenm ignoranlem, caeeo lum Lucae, iroo ejus partem duntaxat probabat ; impeiu agentem, et anlmalcm, id est oinnibus ani- snppresso tamen aucloris nomine, nullum enim hutc mi perlurbationibug, qtias ciel appctitus seniiens, inscribi voluit. Discipuli vero ejus sic ipsi Cbristo obnoxium indocere; quid aliud est, quam maiorum ascribebant, ut tamen pluribus auciam, ut bistoria omnium, quibue labefactalur orbis, culpam in pa6sionis,a D. Paulo fuisse garrirent. Qoin ei tanla Ipsum conferre? Unde, elsi prima fronte impuden- erat eorum aadacia, ut id quotidie interpolare, lio8 blaspbemare videalur Marcion, sua emollire pluribus addius, vel reseciis, prout a Catbolici* verba baudquaquam satagens : non minusexse- urgebanlur, non vererentur. Abscissie quaecunque cranda Valentini blasphemia erat, licet nominibu$ ex Veieri Testamento citanlur testimoniis, iisque konesiiuM uii videretur. Quid sit autem uirrque omnibus locis, in quibus Chrislus roundi tonditoDeus ille, ecu ignorans, seu malorum effeclor, jani rem Patrem suum esse conflletur; amputalo tolo non semel dixirous, ei paulo anie ad Cerdonis ha> inilio, quod ibi Salvatoris in utero generaiio, et resim iteravimus ; merus scilicet Angelus/ quem ejusdem advenius cum corpore perspicue commeDei titulo ac noinine coboneslare placuit; sed moretur; et nec ex iniito modo, sed et e medio qui revera a vero Deo immensura distaret, et ea- sublaiis pluribns senientiis, alrisque pro illts 8ubdem cooditione cum caeteris rebus creaiig censere- D siiuilis, non jam Evangelium, sed adulierinam Evangelii speciem suis oblrndebat Marcion. Quouslur, ut ait mox citatus Terlullianus. que processerit sacrilegum bominis facinus, sigil139. Porro Terlullianu* auclor eet, banc Marcioni fuiese occasionem duplicis rerum Principii lalim explicat Epipbanius Haer. XLII. Decem duntaxat Pauli Epislolas adinitlebai easque non intecomminiscendi. Pa$$u$ e$t inquit, in(elix huju$ gras sed alia ex illig capita detrabebal, alia comprmtumptionis instinctum, de simplici capituto Domi-nieas pronnnliationii, in hominet, non in deot dis- niuiabat; respuebat vero uiramque Epistolam ad ponetuii exempla illa bonae et malce arborit quod Timotbeum, eam quae 681 ad Titura ct ad Hebrasoe, tuqve bona malos neque mala bonos proferat /Vn- cum Apocaiypsi, caeterigque canoniciaEpisloJis. UO. Eadem erant Marciouie. quae caelerorum cltu ; id esl neque men$ vel fides bona malas edat
4 8 9 9 9
4 4
48
81
4 8
4T
Lib. i , c. 27, . 2. Lib. m, c. 12, n. 13. L. conl. Marc, c. 2. Luc. vi, 43, 44. Maai. XLV, 7. *Mreu., lib. i,cap.27, n.2. Tenoll., I. iv coiil. Marc.,c. I. Iren., loc. cil.: TerluU e. 2. Aitciur. Dial. cont. Marc; Terlull.. c. 5. Ircn , loc. cil., Epipb., Ixaer. X L H , | 9.
8 0 8 1 8 4
44
4 8
4 8
4T
160 DlSSERtATIONES PR-Vhfi IRENJEI LIBROS. 150 Gnoslicorum, deChrislo deliria ; missum scilicei a tioni caltimnrabantur, quod malam e$$e naturam. Palre fuisee ementita carnis specie induiura, ut ex maia maleria et futto Opifice ac Creatore (aimindi opiflcis opera ei leges dissolverel anima- ctam effutirent; qua quidemratione nolentet implere bueqne solis saluiem imporlirei; corporibus proinde mundum qui factus e$l Creaôre abstinebant nuptiii, re$i$tente$ tuo Creatori. Philosophi autem aclerno inleriiui obnoxiis nianentibus *. [LXXI] Duos tamen, ei Terlulliano credimus Cbrisios quorum mentionem fecimut aquibut cum malameste
9 9
finxisse videtur, alium qui Tiberianii lemporibut Deo quodam igneto revelatut $it in ialutem omnium gentium; atium, qui Deo creatore in retiUutionem Judaici ttalus sit destinatut, quandoque venlurui.
9
generationem impie didiciuent MarcionitcB, lanquam tuo dogmate gloriantur, non eam volunt etu natura
Quae Cerinlbi fabulae de terreno Cbrisii regno sa~ pere videniur, ansamque Gennadio dedisse Marcionitas inter Millenarios recensendi. Animae ab aliis in alia corpora migraluras ac transiluras staluebat : qtied ad eos quidem homines atlinct, qui in igno ralione Versantur. De quibug hanc fabulam commentas erat : Redire videlicet animam, ac 86 in unumquodque animanliura induere, donac purgationem adepta 8it, aique ila purgaia, dissolulaque in coslesiia ioca commigret. Marcionilarum vero animas " , sen eorum qui Marcionis doctrinamdu diciitent, adeo purgari et a corporea faece liborari, iit post nortem immediale seterna salule fruanlur. Qu* onmfa Platonica et Garpocratiana stint. iii id Marcionia dograa procul dubio digilum inlende- 60 fnit. bai Origenes ciim scribebal animas omnes, ex XI. De Taltano. Marcioriia senlenlia, non e886 uiuos 61 ejusdom generis, sed alias ab aliig nalura differre. Ex quo 442. Tatianus seipse naiione Assyrium ruieae eliam fluxit aliera imposloris blasphemia, Cain et testatur . Syrutn exslilisee scribunt Theodoreiue eo$ qui $imiU$ tunl ei et Sodomitat et omnet om- Q Epiphanius : quanquam hic alibi in Mesopolatuno genle$ qum in omni permi$lian$ malignitaiis mia na4am a8seral. Quae tamco facile conciliari ambulaverunt, tabatat eue Domino, cum descen- possunl; nam inierdum Assyria?, Syriae et Meaopodiitel dd inferot, et occurrittent ei. Quandiu eniin lami nomina promiscue usurpanlur. Sic Geo. damnaloram animse cognitlonis istius Marcioni- xxvni, 5, qui Jacob profeclut venit in Mesopotaticae axsortes fuerunt, poenas luere debucrunt; ex miam Syrioj } 7, ivisse in Syriam dlcilur. Sic quo vero ea illustralx fuerunt, Chrisio viso in in- 6liam Arrianus ecribit Euphrale et Tigri meferis, mundalae ab ipso fueruni, et assumptae ia diaiu Asgyriam conlineri: unde, inquil, et ab indiregnum ejus. lisdem priocipiis innixus addebat, genii Metopotamia vocaiur. GraBCorum artibusac Abelem, Enocb, Noe, et reliquos justos, Abraba siudiis non mediocriier excullus Romam venil; ipura cum omnibus propheti, el bis qui placue- ubi com in sacras Scripluras incidisset, iis quoa runt Deo, nou parttcipasse salulem; quoniam pra3 se ieruol divinitatis cbaracieribus permoius, euspicali se tentari a mundi conditore, ut so- Gbristi fldem amplexus est. Justini Mariyris prilebat, Jesum audire ac verbis ejus credere renue- mum auditor , quandiu cura eo vilain egit, illirunt. batain fideni servavil; a l illo pro iide C33so circa 441. Odium quod inCreatorera conceperat Mar- annum 167, cum jam solus scbolse a Juslino iosii cion, 60 usquo eroperai *, ut nuptias damnarel, lutae praeesset, raagislerio elaios, in exitium ruit. nemineraque ad baplisim graliam admiitendura Prius (amen quam a calbolica fide de8cisceret,post censeret, nisi virginem, vel conjuge orbum, aut Juslini moriem, suam advereus Graecos orationem, conlinenlem. Nam carnom, qu generaiione nasci- opus certe catholicum, edidiase cerlura esl. Sed lur, mali opiflcis opus e886 contendebat. Hunc er- non roullo post Roraa profectus Orienlem, in rorem, gi Clemenli Alexandrino fldes " , bau&erat absurdas Goosiicorum opiniones incidit, novamqae 6 Platonicorum Pythagoreorumque lacurtis, qui sectam coudidit circa annum M. Aurelii (non Antonini Ptt, ut perperam apud Epiphanium leginahin essegeaerationem existimabairt, qnanquam non eadem ratione aique Marcionitx . genera- lur),Chrisli vero 172, quae Tatianorum, Encratila81 B 9 $ 1 9 M 9 a i 9 9 e l
9 9
malam; sed quod ea, anima quae divina eel, detnidatur in corpus, lanquam in locum snpplicii. In ejusdem Cfeatoris odium moriem sibi interdum consciscebant Marcionilae , oblaiam non delreclabant :el binc sectam suam marlyribus non paucis decorari gloriabanlur. Sabbato jejnnabant, quod ea diemundi fabricetorrequievisset.Animalis vesci prohibebant, ac feos eise judicio, ait Epiphaniu*, pulabant illos qui carnes deguetarent, tanquam animas comederent. Fidem lamen facit TerUillianua, piscibus usos faisse, tmo $anctiorem cibum deputane. Addit Epipbanius, baptismura apud illot usque teriio repeli baptizandique . poiegtalem rtulierculis concedi: roysieria catechumenis cernentibus celebrari ; ad haec vertf aquam adblberi, eolam quidem, ut videtur ; qtii Aquarlorum
6 4
8 8
Terlull., c. 5, Iren., ioc. cit., Tertull., 1. i , c. 6. Epipb., 4; Tbeod., 1. i , c 24. Lib. IV, c. 6. Iren., loc. cil. ' Hoin. 2 in Ep. ad RODI.; Iren. . 3. Iren , cap. 28. L . Siro-.i. p. 431, 452. Terlull., in Marc, lib. i , c. 14; Epiph., 3. Clem. ., I . iv Slrom. p. 481; Euseb., I. v, c. 16; Epiph.. 3, 12; Tertull., 1.1 in Marc, c. 14; Epipb., 5. Ont. cont. Gr. in fi. Tbeodoret., lib. i , c. 20; Epipb., ha?r. X L V I , 5, 1 ;'Id. in lndice, lib. i . * Lib. vu Exped. Alexand. Talian., p. 165, 170, edil. 1636, ad calc. Jusi.; Iren., I. i , c. 28, . 1; F.pipb. 1; Talian.,
8 8 8 T 8 8 8 8 8 0 6 4 9 9 8 8 8 8 8 f 8 8
88
8 4
8 8
iCl
DISSERTATIO I, ART. III, DE TALEJHTINI MAGISTRIS,
16}
rum seti Coniineniium, et Hydroparagiaruin seu nedum aliog Cbristianoi despicereut, sed etlara Aquarioram dicta eet. apostolos ipsoa scienlia guperare se audaxter affir143. Dogmata eadem fuerequae Saturnini,\alen- mareot. itni el Marcionis. Ubique recantata ridicula ifionum 146. Quis primus superbum Goostici Domen sibt fabula, duplicisque principii, ac emenlilae Christi suaeveseclae indiderit, aon consiai. Si quidem de carnie commenia. Unum adjecit Tatianug, scilicet ipsjus baeregeos origioe quaegdo essei, facilo diriAdamum aaluiem consocutuni non fuUse, sed ob meretur ; nama Siraonianis falti nominii $cieniiam lapsum seterna damuaiione punilura. Caeterutn accepiue inilia diserte iradit Irenaeus". Aiibi lamen nuptias cum Marcione dainnabat: animaiiset vino vocari Gnosticot Menandro Simoni$ ducipulo ; et absiinenduro censebat, aqaamque aolam in myste- Garpocraiianos, Gno$tico$ u voearg pronunliat. riis offerebai. Ulvero legi veieri invidiam confla- Hieronymue vero Gnosiicog derivat a Basilide: Epiphanius, Pbilaairiua et Auguslinus a Nicolailia ret, Problemalum, seu QuBHionum librura edidit, ut o&scurissimam csse ac imperviaro probaret, ac deducunt. Quae omnia vera sunt; nam isti omnet proinde a malo Dco profeclam. Plures alios scri- harelici Gnoslicoruin noraen sibi vindicabanl. Sed psit, de quibus cum nibil speciale dicendum babea- <P ex iis illud primum sibi Iribuerinl, non adeo mus, consule eruditissimum Tillemontium, lom. certum. ld fecisse priores Simonis aut Menandrl discipulos facile crediderim, ui invidiara, quam Comment. in HUt. Eceles., in Encratitis. eibi fecerat probroeuro magislrorum nomen, a se XII. De aliis quibusdam hcereticis. 144.Tatiano subjungitalioshaereticos Irenaeue *; amolirentur : quam eniro HludexhorrescerentCbriquos a Basilide et Carpocrate occasiones accepisse stiani omnes, non eos latebat. Quare deposila S i dicit. Nomen suppressit, sed scire parum refert: moniaoorum aui Menandrianorum, indiia gibi gpenibil quippe a magislris differebant, nisi quod ciosa Gnoeticorum appellatione, sub ea larva et eorum spurcilias atque flagitia minus erubescerent, lutius latere eilatiue serpere 86 posee crediderunl. promiecuos videlicet el plus quam ferinos concubi- Quippe deinceps in resarcienda, amplianda aut tus polygamiam, indiffereotein idolothy torum esum, propaganda Simonis ^ r e s i operam posueruM, ei alia ejusmodi. Hisenim Deum minime langiblas- quanquara suis peculiaribus nominibus noti 688601, pbemabant, utpote quera olio lorpentera, inferio- Gnotiici iameo dicl inaluerunt. Corie Gnotiicot rumque rerum haudqaaquam sollicilum fingereot. noUre videtur Paulua \ ubi Timolbeom bortatyr
69 y T
XIII. De variit Gnosticorum teciU.
devilare ,
[LXXI1] 145. Postquam de Sinionianis.variisquo C Bimooianorum claesibus sigillaiim diseeruit Irenaeus, iwn d6 divereis baereiicis agit, quos nullo speciali, aed generali duntaxal Gnosiicoruro nomine designat. 0mn68 quidem tum Simonie, tum Vatentini aaaeclae, Gnosiicorum titolo 86 ingoleniioe eiferobant, scienliae excelleoliam jaclanlee. enim
icienllatn, ei scientetn vel icientia prot-
dUtm signilical. Eo noraine eximiam et singularem, qua pr ca?terie pollere sibi videbantur, rerum divinarom notitiam imperitis veodiUbant. Goin enim alii Gbrialiani stia? eorlis probe conscii divina mysterla a saecolo abscoodiia, de Triniuie, de Cbri&lo, de crealtone, 6lc., curiosiue perscruuri sibi non licere, sed ea slroplici et humili fide enerari sibi aaiisesae raerilo persuaderent: haereIkl econtrario .leraeraria curiosilalo ultra etangelic eiinpUcitatie mous longius abrepti illa ex Plaioalca pbilosophia eruere et demonsiraro, et cQot ea Oondliare tentarunt. Quod quidem Hcet ihfdicissiiDO conatu, et cum ipsius fldei naufragio fatlom sil, miserii laroen ?aria glorialionis anaam pmbuit; quasi iibi aolis, %i superis placct, Gbrisiianx reugionia poiieiralia, intimaqae viscera retorare daium eseel. Et binc eo iuaaai prolapsi, ut
4
* " nominii tcitntia. Src aallera Apostolum inlelligunl Cleraens Alexandfinus, 61 Cbryeo8tomu : qiioram sententia eo probabilior, quo IreIIXU8 lis oronino verbis, , Gnoslicorum bsre^sim paseim designat; imo et librissuis tUulurainscripsit, . 147. Gno&iicorum itaque nomen, peculiarie alicujus seciae aui haereseoe, sed communis omiiium, quolquot Simonis ac Menaodri deliriis illudi sibi eiverant, appellaiio fuit. Quamobrem noc Tbeodoreius, nec Pseudo-Terlullianus GnoslicaB haereseoe lanquam specialis alque a cajierie disiincUe meroinorunu Cur vero Irensus econtrario, Epipbaoiug, Angusiinus el alii, cerlara quamdam ac specialem, atque a Simonianis, Menandrianis, Baeflidianis, Talentiniaois, 6tc., distiociam aoctam consiiluagu, in prpmpiu hsec raiio 681. Duplicie êoeria Goootici erant. Alii non modoex peculiaribus eibi dogmatie^ sed etiain ex farooais quibusdain sectac 8ua3 coryphaeis ac ducibus noii eraot; alii vero lice| erroribus 8ibi propriis insignat, vel obscuri nomioU duces habebant, vel nullos corlos et eingularea agnogcebant. Priores non lantum communi Gnosticorum titulo noti, sed magielrorum, scctaeque coo-
p. 158; Epiph., $ 1; Euseb., Chron.; Iren., loc cit.; Epiph., 2 ; Clom. Alex., Strom., lib. m, p. 565, et Excerpt. p, 806; Tertull., de prasc, . 52; Hieron., in Gal. v; Tbeod., loc. cit. - Lib. i , c. 28, n.2. Lib. i , c. 23, n. 4; iib. m, c. 4, n. 3; llb. i , c. 25, n. 5. ln Cat. et En. ad Ctesipb.; Epiph., baer. xxv, xxvii; Philasl. et Augusi., De haer. 1 Tioi. vi, 20.
7 M 70
DISSERTATIONES PRiEYIAS LN I R E N J E I LIBROS.
4C4
dilorum eiitgulari nomino oOtiores foere, dictique rnm pluriraonim gentenlia fuiu Huic vero subjicieSimoniani, Bagilidianl, Valoaiinianl, ete., seu Gno- banl JEonem quemdam nunquam tehetcenUm im virtlici Simorriani, Gnoslici Valenliniani, elc* uieic ginati spiritu, qoom Barbelon, Ennoeam, omnitjm Taria? sob eodetn generali nomine echolarum spe- Malrem, 61 magnum JSona * nominaclee, a go iimcem dislingui et dieeerni possent. bant. Isii Logon copulabant. Hanc conjugalionem Poalerioribus autem, qnod nuHa peculiaris essel excipiebant tree aliae, Aphlharsiae, id eet iDCorroappellaiio, quae ex aucioribas derivata irfbui pos- ptelae, et Chrleli; Zoee et Tbelemaiig, hoc 681 TIaet, indita communis Gnostlcorem. Et ita Gnoeli- ta? 6t volunlalis; Prognoseo8 6t , faoe ostpro torum nomen vel commune est, quod omnibus Si- Tidentiae et mentls. Gbriatom atitem lumon 6880 monis discipulis convonit; tel epeciale, quod cer- dlcebant, quod Pater unxerat 8ua benignital6,'ut lig quibusdam dunlaxat Siraoniauorum claasibua perreclum fierel: mal6 ecilicoi allodenles lum ad usua proprium fecit. Et ;ii eunt quorum inepiias, nominis elymologiam, quod Graece unctum stgnifideacripiis jam celebrioruni Simonis aeeeclarum cat, lum ad ea Evangefii loca fn quibue Cbrieiue erroribu, sigillatini referl Irenaeus, lib. i , c. 29 et neipsura appellat iucem mundi, turo ad Illa Pairft eeqq., ei post eum Epipbanlue, basr. xxvi. Super f?\\\ compollantis verba : Hic t i i Ft/i meus dl
f um
rum ogdoag, quam fusius expHcare nihil juval, facile inteUigitur 6x iis qoae de Valeniiniana diximoa. Ab deni. Cum enim, ut capite praec6dei>tl monuit, EnnoiaelLogo Autogenem seu Monogenem.ideei.per multi ex itf qui Gnosticoruin lUulo suporbjebant, 86 geniuim, seu unigenitum derivabant. Aulogenem imo omne$ velUnl docioret ene, et abtcedere quidem el Monogencm appollabant, quia eura singulari praercab haresi in qua fuerant, aiiud outem dogma ab gaiiva genitum asserebant; uipote magni laminis, Enatia $tntertiia ei dtineept alteram ab altera compo- noiae scilicet, effigiera et imaginem, summis proinde tuntet noru docen insiitereul, temetipsos adlnven- bonoribug.omniumque rerum praiieclura decoraium. toret untemia, quamcunque compegiutnt, enarran- Hujus conjux Alethia sive verilas. lumioe, quod u$; innumerae properoodum, quasvtx ac no vix 6Sl Cbrisius, et incorruplela, quatuor emigga lumiquidem noininare easot, propaginet multarum hccre- naria, boc est quaiuor angelos lingebani, qui Auium factas fuerant. Omnes quidcm Eunoeam venera- logenem quasi salelliies siiparent, quorum noroina banlur ; aod qoa aliis Helena, afiig Sige aul Gba- erant Harmogenes, seu Soter vel Servator, Rarie; alits, quos nova dicendi mala prorigo exedei , Ravid ei Elelelh; quibus ilidem quaiuorconbat,Barbeiodic(a fuil . Indo dicli a quibusdam Bar* juges \ ue assignabant, Gharin, Tbelesin, Synesin 61 belioiae, a barbaro nomine quod ipsi conflnxeranl; Phronesin, hoc est Graliain, YoJuniatem, lntelliab aliig Borboriani, vel Coddiani. Borboriani qui- gentiam el Prudentiam. Aulogenes auiem produxit dem, hoc est coenosi, a sordidUsiroa aique flagi- allerum Monum par, vidlicet Uominem perfecium tiis omnibus lutulenla vivendi raiione: Goddiani et veruin, quoni Adamaniem, ob iimciam viriuvero a voce Codda, quar, aii Epipbanius, idcm est lem, appellabani, ei Gnosin seu agnilionem perfeSyriace quod paropsig, aut catinus : quod tanla ctara; unde illi.daium ut supremuni Palrem coesseleoruni gparcilia, ut nemo communi cum illis gnosceret. Sic manifeelaium summura Patrem, uti cibo vellet, scd separaiim conlamioatis illis ap- llatrem, el Filium dicebant nugatores isli. Ex Anpoui soleret. Iidem in jEgyplo Straliolici seu Mili- ibropo auiem el Gnosi naium lignuni dicebaot, lares, auis in locis Floriani, Phibionitx, et Zacbaei quod ei ipsum Gnosim appellabant, alludenles ad vocaii sunt. Quanqqam tamen, RI Epipbanium au- lignum acienlix boni el mali, de quo Genes. n, 9 diainug, Slratiotici 61 Pbibioniiaa, quibus adjungit Deinde ex primo Angcio Autogenis satellite, genilom Leviias, tres tanlum esaeni in unael eadem secla Spiriium gaoctum, quem el Sopbiam et Prunicum boroinum classos, quarum prima esset incipien- D appellabant; quiquidem cum vidoreicalerosiEonet tium, secunda proflcientium, lerlia denique con- coojugibug suis copulalos, 86 aulem conjuge destigommatorura in oranl nequili 61 abominandae foe- luttim, anxie quaesivii cui conjungi posget; lemeraditatis genere. Illos haereiicos a NicolaUie progna- rtoque impoiu, inconsullo Palre, laiua primum vertoa vuli idem Epiphanius; a Yalonliniaiiis Theo- 8us superiores paries, iunj versos inferiores , doretus " . Utrumque forlo Yerum; Jiatn ab his nullamque quae sibi couveitirei, invenicns; taedio iEonum deliria, ab illig ploe quara porciouro vivcu- affectue, ab incepio revocaius, desiiiil. Sed ex la> di morem mutuari poluerunl. dio ejus nalum opus, in qao erat ignoranlia ei au[LXXIII] 448. Dogoiau gpecalalWa eadem fera dacia. Uoc auiem opus, Proarcboiuem, inundi hueraot, quae YalentinianorQin ; sed Êouum appel- jus principcm, condilorem et fabricaiorem appellaJai.oues, series, alqueconjugatioaes paulo diveraa?. bant; qui virtuleni magnam a matre furaius, ad Patrem innotninabilem primo loco statuebaut, 6iim- inferiora digressus, condiderit hrmamenlum caeii, qnt ab omni conjueationo aoluUim; qu el alio- iti quo inbabitarel, Potestales, Angeloe, coeloeet
t
ho$ autem, inquil illo, ex hi$ qui pradieti $unt Simoniuni, multitudo GnmHcorum, Barbelo exsurrexit, ti velut terra fungi manlfettati $unt. Recle qui-
i iM
ec
in quo mihi bene comptacui . Haec prima isio 1810-
g u e U
Tt
7e
Tl
Epipb., 5 5,
Epioli., | 4; Thood., I. i . c. 45. " Iren., lib. c. 29.
Matlh. xvi, 5.
165
y
DISSERTATIO I, ART. UI, 1 > E VALEMTINI MAGISTRIS.

9
66
terrena omnia; omnlumqoe malorum, rixarum, Vienneneis in epislola sua apud Etisebiom lib. , eonientlonum etc, auclor fuerii. His conirisiaia cap. 2 disertls verbia aseerunt, am nescire se, aut mater Sophia ab eo seceesil, sedemque sibi gupra non credere flagitia bxc ab baereticia aai a quofinnamenlura aeu septimuiii coelum delegil : ul sic quam morlalium bsqaam esie patrala. Sed facilia infcrioris ogdoadii capot evaderet. ln bis tolam Va reaponsio. Ipste istae calumnia? qua Cbriaiianis lenlinianorum fabolam, paululum dunlaxat immu- struebanlur, oaiendunt gentiles aiiquid aalteni de latis nominibus, recoctam qufeque videt. Caelera de tarpiasima Gnosticorum vita inaudisse; quod cahimniarom occaaio fuit. Gum enim cos a cxteris Cbrisio Jesu, resurreclione, bonis operibus, etc. dogmata, eadem erairt quae Valeniinianorum. Gno- Cbrislianis non distiuguereni, omiibus indiscriraiiticosaaspe ineuisepisiolis perslriiigmu Joannesapo naiim tribuerunU qiôd larvatorunv duntaxal acehia siolos, Judas, Jacobus, Ignalins et Poiycarpus, rnaxi- fuit. Hinc de Garpocratianis agens Ireiia?iis conEccU$\an*me quod Iucarnaiionis mysterii veritaiem negarent queritur iptot ad detractiomm divini uti ucundum [LXXIV] 149. Gnosiicis quidam Veterl pariter et Novo minii Satana vrmmutoi: Teslamenio utebanlur, sed molilis . Qua? enim alium et alium modum, quce sunl illorum audientei sibi favere puubant, hsc amplectebantur, eaque a homines, et pvtantes omnet n*$ talet e$te, avertant Spirila veriiaus pronuutiala dicliiabant; quae vero * nuret $ua$ praiconio veritatit; aut ei tidente* qua Bibi adversa, rejiciebant, et a roundi hiijus Princlpa $unt illorum, omne$ no$ blasvJiemenL Et Euaebiua profecta pronuntiabant. Pauli Epistolas ad Timo- Hb. iy Riit.f cap. 7, similiter gcribit, miserorum Ibeum repudiabanl, quod in iis nominalim darona- illorum flagitia gentilibus ansam praebuisae sacroreniur. Sed alii oronea Gno*lici legem et prophetas eaocto Dei terbo petulanter impieque oblrpciandi : eo plaae consilio, ul fama de scelesta ipsorum vila sparnebanl : imo nec multos dieere pudebat, bervatorem nostrum priroum spurciiiaruni suarum ratione pasaim dissipata, turpem ignomiuiae noiam aique impietatum auctorem Tuisse. Quampluriml lniversae Cbrislianorura muhiiudini itiurereL Unde pcnee fllos apocrypbi, anilibusque fabulis, obsceni* certe accidit, ioquit, ut nefaria quaedam opiniode Utibos el blaspbemii referii libri erant, quorura nobis excitaia, eaque ab orani raiione alieiiisatma, caialogura reperies apud Epipbanium, br. xxn. per infidelium animos longe lateque penraderet: De perdiiissimis eorum moribus nibil dicam : porquod videiicet lum nefando concubitu inairee et eos l canes puiarea, nou homines; adao abhor- sorores vrolare, lum etiam scelerato quodain alirenl ab bumana nalura qtise de iie refert mox lau- menli genere tuti non vereremur. Undtj vero tam datos Epipbanius. Hxc vixfldemobtinere possenl, 2 immania acelerum portenta in Christianorum oinnisi aliunde conetarei necessaria principiorum ab nium caput inlorquendi ansam capiare poiuissent ii8 staiulorom conseclaria esse; ipseque Epipba- eibnici, nisi saliein eorum aliquid vel ex verorum BIUS " ea lum ex libris eoruin, tutn ex proprio ore Chrisii fidelium querelis, vel ex emeniitorum condoarnm mulierum liujus seclae , quae ju- fessione, vcl ex fama pcreepissenl ? Tam insolens venera adhuc lentateranl retibus suis illaquearc, criminaiio fidem nunquamapud infensissimos Clirididicisse se conteslaretur. Castiganda proinde re- stianorum hoslcs obtinuissel, nisi buic aliquam cenliorum quoruuidam audacia el temeritas, qui teri speciem obduxissetflagitiosaquorumdam vita. ul Gnosiicos,futilibus ducti conjecturis, ab iinma- Nec quemquam moverc debel laudaiorum Apologinibus, quibus accusanlur, sceleribus vindicent, Epi- starum silenlium, aul Juslini, et Eccbsiarum Luphanii, antiquorumque omniuin fidem elevare non gdunensis ei Viennensis ignoratio. Jd eos Jatere povereniur, quasi baec ab hominibus niate religiosis, luil, quod occulle, elclam, non cerie palaiu et ia odium ipbiua sectac couficia essent. Quasi polior publice perpcirabalur; nec niirum si credere rcfuuabenda iides esset vanis neolericorum illoruin ob- gerint, quod iinmane qiiantmn abborreiab bumana icuri noininia ratitinculis, qiiam Epipbanii, teslis natura, vixque porcinae congruit. Deinde > d agebant non lanlum aurili, sed eiiam oculali, alioruiuque ^ apologistae, ul Gbrisitanos, quorum causam luebanTeteruui Guosticis corcvorum leslitnoniis, qui baere- lur, purgarenl a criminibus quibus perperam inlicos ipsos viderunt, audieruni, eorumque libroe famabantur; quodel pra-siilerunt in Apologiis suis. evolveranl. A l , inquiunt, nemo apologislarum, ISibil auiem ailinebai bac occaeione Gnosticorum dura Ecclesiam Gbristianam a calumniis OEdipo- obsceniiates, aelerno siienlio sepeliendas, cominedeonim coiicitbituum ei Tbyesiearum epularuni, morare : cum verie Cbrisliariis nibil cum larvalie quibus eam agpergebant gentiles, purgat, tanla sce- isiis, nisi sulum noinen, commune esset, ul Ju*tiiera meminil a pseudo-Cbrislianis perpetrala : nus ob.erval; illique his, ut cilatus Irenaeus ait, in quod tameu e re eortira f^sset non omiuere, nullo communicarent, neque in doctrina, neque t* inaxiine cam emenlilorum u nim lbgilia calum- moribu$ neque in quolidiana cortberuMone. Satis niis, quibus veri Cbrisii fideles onerabanlur imme- erat si eorum , quorum vindicias susceperant mi, an&am praebuissent. lino Justinus Mariyr in innoceniia demoiisiraretur; alios accusare nou Apciogia sua priori, et Ecclcsiac Lugdunensis et decebat, elin capiiis periculum adducere.
9 n T l 1 9
9
Epiph. 6.
9
f e
Clem. A!ex., Strom., lib. n, p, 533; Epiph., 8.
T T
Epipb., 17.' Lib. i , c-i5,
DISSERTATIONES PRiEVliE IN IRENiEI UBROS.
168
borau, emersil landem, sursumquese extulit: ubl dilataio ac expanso corpore suo, produxit coeluni boc quod apparet, eub quo remansit; servans adhuc aqualilis corporis formam. Sed supertii lmniais desiderio semper siimulala, viribus omntbas coniendens, superstitibus corporis reliquiis demum expedivitsese. Gorpus autem quod exuil, ieminara a femiwa nominanl. Habuit et filium nomine Jaldabaoih, quem in ignoranlia peperit, tul taraeninfudit aspirationem qtiamdam incorruptelae; qtta vegelalus, incensuha matre, Angelos, Arcbangelo* et Viriutes, ioaiiper ei filium ex aquis produxh ; a quo geniius ei alier filius, ab boc leriius, et sic consequenler usque ad septimum, unoquoque coeluin sibi propriura condenie ac regente ; ul sic flerei hebdomas, ociavuni Malre lenenie locum. 152. flaec fabu.Ue primapara, in qua Platonismus non obscure se prodil. lbi primum apparet maieria prima sub nominibus dementorum, aquae, lenebraruro, abyssi, cbaoe, quibus designari solel a Plalonicis, ut alibi diximus ; eaque xlerna, ut * i quoddam primum lumen in virlute Bythi, bealum et deiur, Dcoque ipsi coaBva; quae sl noo Platonis ipincorruptibile, et interminalum, quod Pairem om* sius, saltem discipulorura ejus non paucorura opinium ti primum hotninem vocabant. Progressam ab nio fuit. Duo itaque principia coarterna stataunt boe Ennoeam, iilium emiuentis, Qliura hominis et bsreiici; allerum aciivum, Deum scilicet, sive secundum bominera dicebanl. Infra ulrumque posi- lumen primuin et incorruplibile; akerura passivum, tum Yolebant Spirilum sancium, quetn priraain fe- hoc esi materiam informem. Ab illo luoiiue seu Paminam et mairem vivemium vocabant; qui quidem ireprogres&aEunoia, |LXXV] mensest Pairis remm super segregaia elemenla, aquam, lenebras, abys- onuiium ideas efformana, ei in ee contioens, aeierauni, cbaoa lcrretur. Ex conjunciiona primi et se* C naque rerum exemplaria, ad quorum oorniam oracundi hominis Spiritus sanclus, radiis suprerai lu- nia conduntur. Spiritus sanclos, est spirilus Unimhiis impraegnatus, novum lumen incorruplibile versi, seu anima mundi. Primara feminain et profudit, tertium masculum, Chrislum, iilium primi matrem vivenliuin vocanl hxrelici, quia prima gecl aecundi hominis, el Spiritus aancli, priinae feini- nerationem omnium ac raotuum causa est. Hujus nae. Yerum cuin universa luminia Spiritui sando spirilus pars aursum effertur, pars ad ima descetiiufusi pleniludo capi ab eo non Jposset, magna dit, aquasque movet; quia materiae sublilioris, quae ejus copia superebulliens secundum sinislras par- spirilus Uuiversi esl, partes aliae aliis subliliores ; tes deorsnra decidit ; Cbrisio inierim secundum alia? aliis, pro variis subiilitalis gradibus, superiodextras sureum com matre sua conscendenie, et ree. Quae pars in aquas descendil, ea est qux main incorrupiibilem jEonem reeeplo. Hxc prima ieria3 priniae motum impressit, ac in ea ceu feriEooum letras, adunaiio videlicei Palris omnium mentum abdiia, peneque primum ejus mole obruu primt hominis, Filii secundi borainis, Spirilus san- paulaiim denium vires exseruit, fraclisque, quibus Cti primae feminaB, et Cbrisii Olii eorum, vera et deiinebatur, repagulii, ses extricans, ei varidgforgancia Ecdesia ab insanis illis, Scripluram pro mas, figuras ac niolus iodidit. Sic vulgala iria & Platonicae pbilosophlae priucipia, Deum, menleni et uiore depravaotibus, appetlabatur. 151. Vinus vero illa exsuperans quae in infcriora animam mundi, primamque rerum genesim sub delapsa est. quamque Sinisiram, Prunicum, So- mysiicis Patria, Filii el Spiriius saucii nominibua, pbiam etroasculo-feminamappcllant, cum in aquas non sine sacrilego religionis abusu, (radebant raale hactenue immobiles descendisset, movere coepit eas feriali bomines. Gxiera de iEonibus deliria non ab Sroo ad summum, assumpeitque ex eis corpus. inoror; facile inielligunlur ex iisquaide ValeniiGum auiem ad hujus lumen accurrisseni oninia, nianis diximus. eique adhaesiswnt, lanla raolegravala, et taraum 153 Longiora sunt quae de hominis origiue, nonabsorpia, frueira nilebaiur aquarum com- ejus casu, raalique ortu (qui scopulus fuit ad quem plexus excutere, el ad raatris sinum remeare. lu- allisi sunl omnes fere priorum sa?culorutn baerelcrim superui luminis reliquias abscondere pro vi* tici) texunt coinmenia. Suamia buc redit: Jaldaribus conabaiur; miseram eniin angebai limor ne baoih, sprela maire, principaium ambibal; reluab clemenlis lxdereiur. At novt luininia accessu ro- ciabaniur ab eo gmiti liberi: unde aiomachi ple
80
XIV, De Ophith et Selhianis. 150. Aliud Gnoslicoram genus memoral Irerceus *% JQOS alii, ut Tbeodoreius, Opbilas et Seihianos promiscue Tocant : quarovis alii, ul Epipbanitis, inler ulrosque dislinguant, diversasque ex eis hasreticorum eectas conslituani; sed praeter Irenaei menlom, qui alios ab aliie baudquaquam dislinguil, unique et eidein secta?, eadem quae alii parliunlur, dogmala atlribuit. Opaiiae seu Angainei dicebantur, ab angu* seu serpente, quem nuininis inslar venerabantur, qued bommibus scientife omnis anctorem exslitisse credereiU; Sethiani vero, quod Selh Adami filium virlutem quamdam divinain fuisse arbiirarenlur. Eorum baereeis ex male compacia placitorum Nrcolaiiarum et Yalenlinianorum farragine coivdiia esl: et eapropter a Pseudo-Terlnlliano cum illa Nicolaiiarum coniundilur; ab Irenaeo w o Epipbanio et Tbeodoreto a Valenliniana schola deriralur , quod Valentinianum quidpiam admistQin babeat. Natam proinde posl Valentinum necesse e&t. Primo loco statuebant
Lib. i , c. 30; Theodorel., lib. i , c. 14; Epipli., Uaer, xxxvu. . 1; Epipb., 3; Tbeod., loc. ciu
Terlull., De praes., c. 47. Ircn
170 DISSERTATIO 1, ART. III, DE VALENTINl MAGISTRIS. ad maierise faecem demisit ocnlos, el Yirlnlem Aerat, sopernum videlicet Iumen, salvam flereu quaradam, serpentis gpecie, quem ejug Filium et Hinc irato houiioibus Jaldabaolb quod w noncole NUQ Toeant} dehinc et gpiritum, et animam, et reni dilovioque humanum gonus perdere volente; omnia qtue in mundo eunt, genuit: indeque nata luminig qiiod infnderat sollicila, Noe servavit in oronU obliYio, malilia, xelua, invidia et roors. arca, a qao nata nova boroinuro progenieg munHine inswlg* glorialionis aneam caplang,Patrem sc dum gupplevit. Ex iis Abraharoum gibi dolegii Yocavit ei Deum, et supremom rerum omninm Jaldabaoth, cum quo foRdag iniit; per Moygen principium. Ur vero insaniam ejue cagtigarei Ma- Uraelitag edaxit ex Êgypio, leg^mque sanxil; ae ter ipei sexquo reliquis Yirtulibug, ut hominem Him ipge, tum fllii ejns e Juda3orum genle snog coiiderenl, raeniem injecit; ot gic ablata a Jalda- sibi quigqite prophetag asciverunl, per quog taiibaoib YI illa, quam eidem imperlierat, in homi- cinia sua funderent. nem trangfunderet. Formatus igitor ab illia homo, 454. In hig omnibas dogmau Platonica ad kmgitodine ei lailiadine iromeneug, et bumi re- Gbrigiianae religionig geninm, et commnnem Gnopeng, id est informis. Haic Jaldabaotb alflat spiri- siicorum hypotbegim, non sine insigni Scripioratiiro vila?, et cum eo lomen, 8en ut vocabant, Ati- rum cormpiione, utcunqne accommodata depre meelalionem luminit, Nun videlicet el Enthytnegin, hendere est. lbi gupema animarum origo, COM qnam a Matre acceperai; sed dum sibi demil, acinlillarom ab igne divino emicanlium, give porquod alieri tribuit, lanium proprias vires labefa- tionuro qnarumdam a divina gubstautia deciduacul;quod callidae Mairis inienturo erat. Homo rum, cum Platono flngiiur. Ea3 propter indiii loantem Wu et Enlbyme&i, hoc est menio, et coele- minig abusum, corportim carceri gqoalido el lestium desiderio locapletatos, quae aola, secondom nebricoso includunior, liberandae suo lempore, et Gnoaticoe, galatem porcipiunl, siatim prirao ho- prigiioa luce recreand : quod Plaionicifm commini, seu rapreroo Pairi, reliciis fabricatoribug, iiientum est de aniraabus ob amiggag, quibus gurgratias egit. At Jaldabaoib aegre ferens ea qu suni fefebantur, conlemplaiionig ponnas, in corgupra ge eranl, ad alicujus noiitlam perveniaee, pora praecipiteg; obi refricata paalatira supernofeminam condidit, vocaiam Evaro, cujus formam rom memoria prigtinam felicilaiem gradalim renrirati caeteri genuerunl ex ea Angelot. Sed ab ea eaperant. Ibi etiaro mundi fabricalio angelig, non ccelestis Maler virtntem a Jaldabaoth inspiratam ipgi Deo goramo agcribiiur; quod itidem Plaioniclam absiulil: nec bis conienia, iantum arlibus r.um egl. Illig quidem fabolig mullipiicem ornaeffecit, ot serpens ei primum, tura per eam Ada- Q lum suppedilat religio Cbristiana; sed fundamenmo rebeilioois auclor fieret, veiiluro fructum man- tum praebet Plalonica philosopbia, I U gigillatim ducare euadens; per quem ulerque supremae Vir- ostendere proclive forei, nisi aicendenlibog, ei qu lnlis, divinorumque mygteriorum gcienliam ade- jam muliolieg diximus recolenlibug reg facile papmg, a mundi opificibug abscesstt, Iratug Jilda- terei. Gactera qnae de rebellione ialdabaotb, de baotb, rebelleg divina Mibstatilia vacuos, et male- duplici anima, ahera quae gpiritug vila3 sil, geu dicios, e coeio et paradiso in hunc muriduro deje- animalis, inguiDala per Jaldabaotb; aliera quas cil : ubi corpora illorum levia, pellucida et spiri- gpiritalig sit, geu humectatio Juminis, quae clam toalia, in lardius, obscurius el crasgiug mulaia eo, ejus tameo inierpogito per Matreni aflQatur, guni, debilitala eliara et languore fracla anima. qoam solara curo emiaerii Mator, aolam servat ln Simili raiione serpens Nus, seduciionig ingiru- bominibug, golam aalule donandam, corpore proinenlum, in bunc munduui detrugug, angelos inde apternum perituro; de lege Mosaica gancila illiag sibi gubjecit. gexque fllios, dsemoneg mun- per Jaldabaoih, etc, garriant ha?reiici Gnoatica dauos, genuit, ad imitalionem supernae bebdoma- sui.t et Valenliniana. dis : bominibug seraper iofeglog, quoniaro paierno 455. Ejusdem generig gunt qua? de Jega Chrigii lapsot et infortunio occaaionem prabuerant. Ubi ^ orto, morte, ac beneficiis per eum praegtitis coniero Prunicos hominura calaroitale Jaldabaoibi miniscebanloi ; nisi qnod Jesum e Yirgjne uaarroganliam jaoi galig pro toiis tilta egl, ad mise- lum egge fatereotur, ct Cbristum non sotum, sed ralioaetn verga, amissi luminig gengum qaemdam simul cum Sophia sorore aua in eum descendisso eig conceseii* per quero pri&iini glatus memores, vellent. iesu quidem corpus a mortuig excitalum praesemiaque conscii, aniinum receperunt, iniel- [LXXYi] dicebaot; non illud terrenum quod caro lexerunique mortalia corporig raole se landem ali- el ganguig eat (baec enira, inquiebant, regnum qoaodo liberaodog : unde cibis jam refecii, gene- Dei ipossidere non pogsont : unde quidquid munraiiooi operam dederunt, ex qua natus primam danum acccperat, mundo dimisii); ged illud corpu* Caio, lum deinde Abel, quoe serpens cum filiis quod animale el gpirilale vocabant, partem videguift siailm evertil, el in omnem nequiliam praeci- llcet corporig gabtiliorem et aeream; geu polius piies egit. Nec mirum : iig clam adveraabatur Ma- ipsam animam inm animalcro, lom gpiriiualem, ler ad id unum attenta, ut quod gibi proprium quani utramque corpoream egge finxerinl, qoa169
t 9 9 9 9 1 1 9
Iron., . II, 42, 45,

PATROL. G R . V I I . 6
171
DlSSERTATiONES PRiEVLE 1N IRENiEl LIBROS,
171
rum timen allera purior ei sublilior dicta fuerii fueril Caintig, Abelua inferiorig : propterea secatn epirilalig, eomparalione alleritig crassioris. Quid- invicem rixaios, qui forliori a Virtute propagaiu* quid git, ludicruna est illud resurrectionis genus, fueral, infertoris imbecilliorisquc gobolem occiqnod hic adiniUebant, et ab eo qood calholica disse. Ad eaindem ciim Caino prosapiam perlinere tVts docct, procul diversum. Addebanl, per Jesu volebanl Esau, Corc, Sodomilas, cl oinnes qai in resurxeclionem gpollalum fuisse Jaldabaoih domi- Veleri Tcstameuto scclerum infaniia laboraiit *, nioquod sibi vindicaral in animag sanctas; jam- quog opinione sua laudandos, ac secum generis que deinccps penes ipsum non iorc, tit spirilales cognaiione conjuncios, uipote perfecla, cjeicrisqeo rursus demiliai in saeeulum purgandas, sed eae subliniiori gcienlia deeoratos, asserebnnl nequigUnium quas insuOlaverat, id est animales. Quae simi illi. Ideo mundi Opiflci invisos, coiuinuisqua ingidiig appeiilos, nibil lamen ab eo deirhnenti acriaionicam nietcmpsycboaeoa fabulam olent. cipere poioisse : quod semiiie suo iuipraeguaios lo156. Ex Opbiiig quidam, lrenao tesie , ipsam Sopbiam serpentem factam esse dicebant, nl Adae lala fueril inater Sopbia, et in guperittitu jEonem :ondiiorem debellaret, hominibusque ecientiam im- commuiaio* ad acse landein rapuerii. Jiidatn porlaret; et eapropter fctmn serpentem omnium quem eiiam aflluem suum esse jaciiiabam, cuique inimaniium gapienlissimum. Sed sive Sopbiam, pr caeteris morialibus verilatis noliiiam a l live Nun serpentera induisge teilent OpbiUe, huic tribuebaiu, accurate omnia baec perspecta hasuromos honoreg deferebant, ob eam quam ab illo buisse : qnaniobrem Yirtuie poteutiore divina inaccepisse se ftcientiam exielimabanl. Tesialum gligalug Cbrislum Jeanm prodidil, sive quod, ut Taciunt Epipbanhis, Tbeodorelue, et Auguglinug**, alii blas'pbeinabaut, malus eggel, veriialique bellum impuros iUos homines verum serpeniem in cista indicerel ; sive, ut, quemadmodiiin alii volebant, vel gpelanca nulrivisse, quem mysleriorum tem- galmi noslrae cougtileret, ei Jesu Gbriaii cruce ao pore evocabant. Is aperio foramine et latebrig morle cOBlesiium rerum cogniiionem nobis procuerumpeng, raensam congcendebat, et circum panea raret. Noverant enim mundi principcg, si ig in jroplicabattir. Id Eucharisliam, et absolutigsimum crocem toUere<ur, ipsorum exbaugium iri potenesse sacriGcium cengebant. Panes ?ero quibug 'iam omiiem; qnarc verilus Judas ne iiioriem ejus circumvolutus fuerat gerpeng, non modo fran- impedireni, uialiiravil, omnemque lapidem movii, gebanl, et diglribuebant; aed eiiam quilibet ad ut euin Judars traderel. Uauc eniin iuigge causam moto ore gerpenlem ipgum exosculabatur : give voliinl cur e COBIO delapsus gi:; ul foriig m ipgo gocanlionibug qttibasdam ad mansueludinem begtia Q IWiorque Yiriug perilceretur, osienderelurque, ae roolliretur, gite alio dflcmonig artificio imiocua de hiflrmiore iriuiupliuiii referre doceret. Exseredderetur. Ac demum eupremum Parenieui per cranduin cerie iriunipbum, in eo siium, ut unusilluni, ul aiebanl, cclebranies, mygleria gua perfi- qiiigque per nefauda omnia flagitiorum genera volitaret : neminem quippe perfcctatn cognitionem, ciebanu ipgamqne proinde galulein adipisci pogse, nisi tur* X V . De Caianit teu Cainittit. 157. Caiaois seu Cainiglis Gnosticorum cata- pissima quaeque experlug fueril. Quas Carpocraiia logum, ac librum guum priroum claadil lrenseug. blagpbemia fuit. Iloc unum addebatil, unicuique Eog e Vaienliniana schola, ceu novum lêrncae (l;rgiiiosa3 actioni praeesse Angelum aliquem, quem hydra capul, pulkilasse gcribit; Epipbaniug vdro buic operam dauleg invocabaiit. Pluies apocrycl Tbeodoretus ex impuro Gnoslicorum Nico- pbos librog cotifinxeranl , ut Evangelium Judae, laiiaroin, Valenlinianorum, et Carpocraiianorum Anabaticum Pauli, seu de aggiiinptiuiie Pauli in lerfonte impieiatein aoani aclionesque nefandag hau- tium coelum, et alios quosdam, naeniig et impieiagisse volunl. Dirumque gimul verum esse poiest; lum monslris referlog. Porro si quid a c s i e r i s nec repugnabil lrenanus, qui paulo post gobjicil Gnogiicig digcreparint bellucc ig(e dUcrlmen io eo Gaianos foedam Carpocralianorum vivendi ratio- & tanlum fuil, quod auperni geminis copiam reprobia uem imilaiog fuigge. Sic dicli fuerunt, quod Cai- quibusdam ac gcelestis hominibue iaccrent, quam num prxdicare, pareniemque suum appellare tos iigdein alii negabant. Sed idem omnibug fuudamcnnon puduerh. Doplicein quippe Virtntem linge- lum erroris exsiiiit, salutem videlicet uni divioo banl, aliam guperiorem, qaam Sopbiam, aliam gemini, eeu renim coelesiiuro scientia? acceplam inferiorem et posteriorem, quara , Bytlc- refercmlam esse, mundique condiiorem a gupremo ram Yocabant. Huic cceli et lerrae fabricationem Deo diversum esge; alterum bonum esee, alieruin aMribebanl. Adamum vero aique Evam ab iis Vir- roalum : hujus conculcanda opera, violandasque lulibug, sive Angelia, originem traxigse; quos leges ; illius coriiparandam noliliaro. aulem genuere liberos, iiem . Nam ambag 158. Ilaec sunt quae de boercsibus ab Irenaeo reViriuiee Ciim Eva congressas Gainum et Abelem ccnsilig diceuda erant. Eas pro niodulo noslro genuisse gic aiDriuabant, at superioris et forlrorig explicare, dengamquc iis offusam caligincm dispelH 9 B tT 9 84 el v t
Iren., n. 14. Epiph., 5; Theod., loc. cit.; Atig.,Hser.XTii. iren., Iib. i , c. 51; Epiph. Uwr. xxxvui; Tbeod., lib. i , c. 15. Epipb., 2. lrn. . 1; Epipb., 1; Tertull., De pr*scr., c. 47 ; Tbeod loc. cil. Epipb. J 5; Teriuil., luc. cit. * Iren., n. 1,2; Epipli., } 2.
t M f v e ; y
DISSERTATIO 11, ART. I, DE S. 1REN.E1 VITA ET GESTIS.
174
iere conati gumus, ipsas ad genuinos fonies Pla- tonica nimirum philosophemata revocando. Plerasque Gnosticorura fabulas, quae bactenus inextricabiles visac sunt, purum putumque Plalonigmum esse, laceris ac fcede mulilatis Scripttirarum legumeDtis Chrisiianaeque religionis dogmaiibus
pessime vestitum nobis constal; forle et aliie, i i ad bactenus dicta aiiendere dignati fuerinl, remqne peniiius adbuc investigare, consiabil. Neque enim lalius ul in eocampo exspalieraur ginunl prsgcriptl nobis limiles ; voluiggemus, si licuissel, paulo minua exspatiari.
DISSERTATIO SECUNDA.
Deaancti Irenei vita et rebus gestis; de ejus libris quinque adversus haereses et aliis scriptis deperditis.
ARTICULUS PRIMUS.
SANCTI IRENÊl V I T A E T RES G E S T A .
[LIIVII.J Q o a foerit Irenaei palria, quod ] genug, quove anno in lucem edilug, nuilibi apud veteres, quorum exalant opera, gcriptum legitur. Id uroen certum videlar, Graecara exslilisse; quod ipsam nomen plane Graecum, ti ejug institutio gaadet. Narrai eniro vir aanclug in epigiola ad Florinum, cojus fragmenlum reciiat Eugebiug ge putrum adhuc, , vel, ul loquitur in opere adversug Hsereses , in prima sua cetate { , Polycarpum Jam valde genera, *, audiisse, el ab eo primis Cbrislianae religionig prsceptia imbutum fuigge. Qoin Polycarpug tunc Smyrnae, cojus episcopug crat, ageret, dubitari non potest, innuereque videlur Irenaeua loco proxime citalo. Ex quo inferre licet, hunc non procul ab ea urbe, ac proinde $ , in inferiore , ul habet in epieiola laudala, orluin accepisse. Fidem quippe gupe* rat, lenene aUatis puerum e longinquis regionibug illoc roissum fuisse. Non lamen adeo lenerae aeialis puer fuii Irenaeus, quiu Polycarpum eiudiose, m ipge scribit, audierit, ei ea quae ab illo docebaniur alte in corde suo consignaverit, gemperque siudiosa raenle revolverit. Annog itaque plug roinus duodecim nalug tunc fuerit necease esl: vix eaim in duodenni, aot deceooi minorem mox dicla cadercnt. Sed absii a l cuni ci. Dodwello credam, vicesiinum annum Lun<; eum excessisge, ac iriceaimo proxiuauiu fuisse, cum Polycarpum audiret. Mooslro prorsus gimile, pu$rum et tn prima ostate tum dici, qui vicesimom quintum annura auigerit. Nec Dodwellom juvat, quod Irenaeus bominom *iales enumerans, infaniium, parvulorum, puerorum juveoum el seniorura merainerit, puerosque
% { M 9 1 9
proximoe juvenibug faciat, mediog inter hog ei parvulog : juventutia vero senectutigque limttea Ha definiai, ut a iricenario juventutem iircboei, exieodatque adquadragenarium; a quadragesimo aulem et quinqtiagesimo anuo declinare dicat bominem in geniorem aelaiem. Palam est enim ibi juvenlutem pro virili anate accipi, utpoie quam proxime aeiiecltig excipiat. Quod vero pueros juvenibug, omiggig adolescenlibua, immediate praepo* nat, niliil est. Irenseo animug non fuit ibi omnee bominum seiates gigillatim rccengere, et exacie definire: probare gatig pro ingiitulo fuit, Gbri* glum ganclitalera omnibug aeiatibus, gingulag decurrendo, contulisse, ut inde conficeret (qui scopua fuit) et ad genilem aelatem pervenisge, ac proinde ' quadragesimam annuro excesgisse. flinc mcmoratig infanlibug, parvulis, poeris, juvenibus ei senio*
ribug, gubdit : Ideo per omnem venit mtatem, et infantibut infans factut, tanctificam infantes ; in parvulii parvvlut, sanctifican* hanc iptam habentes lem.... in juvenibu$ juvenit, exempium juvenibut fieni, et sanctifican$ Domino. Sic el senior in $enio~
ribu$ elc. Ubi pueroa anle memoralos omiuit, quod a parvulig baudquaquaro distinguantur. At quamvis puerog bic pro aduleacenlibus accepiggat Irenaeug quod paradoxi genug nulli gobrio pereua* debil unquain Dodwellus, certe binc concludi non pueget, eum vieeaimo inajorem fuisRe, cum Polycarpum audiret : neque enim puerum taniuin se y tunc exslitisse dicit, sed in prima a>tatg | . Quis vero ferat priinam aeia^ tem usque ad anoum vicegimam quinlum extendi? Si Untum stale processisset irenaug, non est quod commenliiia Dodwello videantur omnia quae d
t 9 t e
Lib. v, c. 20. ** L . ni, c. , n. 4. In epist ad Fior." lib. ii, c. 22. n. 4
Diss. 3, in Iren., 6 et aeqq. ' Iren.,
175
DISSERTATIONES PRiEYliE ILN IRENAEI LIBROS.
179
Irenei presbyteralu, diaeonatu, aliitque Ecclesi ageng, gcribit, non antemultum iempom ti$am <***, officiis a Polycarpo acceptis, tradidii Halloixlug. ud pene sub $uo sttculo, \ Paeftimne, inqail ille, Polycarpug, et in prima , ad finem Domiiiani imperiu Quibus verbia aetaCe constilutara, ad preebyteratum usque fuerat non longe quideni a Joannis temporiiius vixigge sa evecturun? Non certe. Sed ei pu$r itle annum xxv agnoscii, ei vero co&vnm exstitisge se negal. seialig atligissel, ad diaconatura aaltera evebi po5. Sed eui Joannem ipsum non audierit vir luisset. aanclus, Joannii lamen lectiones excepigse dieen* 2. Gonsiat iiaque Irenasum lum cum Polycar- dus est, qui a discipulig ejue iusliiutas, tanturo pum audiret, duodenniroajoremegge non potuisse. eorum achola profecit, ut inier aposlolicos viroa, Cuin vero Polycarpns jaro lanc , apostolicae doctrinae tesleg, primosque canales, a vahle senex esset, ac proinde martyrio propior, veteribus oninibug merito recensealur. Cum enim diutiuft eub tanli magiglri disciplina versari non per Polycarpi rooriem sanciissimi genig ecbolam potuit: is quippe gloriosa morie vitam fiaiigge diu frequeniare non licuisset, Papiam atteraa crcdilur anno GhrUti 166. Non procul igitur a Joaonis discipulum adilt, ejusqua disciplin ae vero aberraverimug, si natum Irenaeum dicamus iradidit, ul auctor eet flieronymug . Seniorea annocirciter 140, sub Antotiini Pii impefif inilia. * alios, aposiolorum, apostolicoruinque virorum diToto vicenuio ciiius natum volunt alii, ac in pri- gcipulos, et intereos exiraium quemdara, audiisae mis doclissimus Tillemoniiug : sed vereor ut Po- ae non semel altirmat in tibrte adversug h&resea* lycarpns anno circiter 152, quo Irenaeum docere Quis eil autem ille senior tam frequemer ab eo debuisael, valde senex dici poiuerit; quem non oisi Jaudalus, an rpsePapias, an aker, bactenua incompost qualuor el triginia abhinc annog obiisse fale- pertum. talibus tantisque viris sanciioris dotiir ipse vir ciariggimue. Quod a forliori conlra clrinaj puriseimos latices, profundioremque sacraDodwell Jtn mililat, qui ortuui Irenaei sub Tra- rum litleraruro inleHigenliam, simul et vita? sanjano collocandura ceniet, et quidem illum a Trajani ciimoniam, ac inceneum luendae lidei, quam una iohio foriassa repetendum. Quod si verom sit, Po- cum Bulricis lacte suxisse verosimile est, siudium lycarpuro audierit Jreoaeus annoplug roinus 125, hausit meduililus, atque deinceps in scriptis suia quod ultro falelur vir cl. Sed futili, Snler alias ubertim effudit. Nec enim segnis et oliosus auacutpluriroas, nilitur conjectura : quod nerope Irenaeag talor, quae acceperat, e meinoria elabi sinebat: ad Florinum scribens, vidisse se eum asseveret in quin polius ab ipsa pueritla, cum vix aliis per teinferiore Asia apud Polycarpum, cum in iroperaio- Q neram aelatem seriis ailendere licet, Irenaeus qua> ria aula splendide ageret, cooque sancliesimorum illorum, primorumqueCbri . Ex quo coasequens Dodwello stianae religionis magisirorura ore promebantor, videtur, adfuiese eodem lempore, quo Polycarpum ceu pretiosas Evaogeiii margaritag gtudiose colliandivii Irenseus puer, in Asia proconsulari impc- gcns, sibique, gpretig omnibus aliis, comparans, in raiorem, in cujus aula versalus fuerit Florinus; intirao cordig siuu recondebat, suo lenipore proieiion alium certe quaro Adrianum, qui circa annum renda. lla se afTectum fuisse, cum sub Polycarpi 12 in Asiam profectus est. Sed qui ex lrenaei disciplina degerei, pro jure suo glorialur, Florinoverbis erui possil, imperaiorem tunc Asia com- que, suo quondain gub lanio praeceptore coudiscimoraium fuisse, solus videril Dodwellue ; alier pulo, sed deinde misere in bseresim prolapso, ob quivis liinc taolum intulerii, Florinam aulicura oculog ponit: ul colendi uirique magiairi memoria quempiam fuisse, qui lumma apud imperalorera deviuni ad prigiinam fidem revocareu Verba luni gratia valuerit, nec qaidquam ainplius. Sunt qui Gra^ce, lum Laline ad calcem operig retulimua Irenaeum Joaunis aposioli discipulum faciant, ut inter fragmenta. Et ut Polycarpi prasgeriiin meParadinus , el Severlius , una diplomaiis cujus- moria cordi alliug infixa baererel, sibi ipge exscridam auciorilate freii, cui gubacriptigge dicuntur psisge creditur Ecclegi bmyrnengig episiolam, IQ Gregorius papa V, Henricus rex BtiTgundiaj, ei qua raarlyrii ejug bistoria refertur; tii inferre llugo Lugduneagig arcbiepigcopus. Sed quidquid licei ex adnolaiione quam ad calcem illiug epiglolae sii de diplomate, repugnant veieres omnes, qui rcperil in mgg. codicibug Usserius. 4. Non adeo tamen ad sacras litterag animum Irenacum Polycarpi, [LXXYIll] non ioannig disciinlendit, ul bumanioreg negligcndag aibi putaret. pulum fuigge aggeruni; repugnat lrenaeug ipse qui quidem non gemel a senioribus, qtii apoglolos Probeno\erai vir perspicacigsimus, ejugmodi studta eoramque diecipulog videruni ei audierunt, plura non lanlum ad Ingeoium excolendum, firniandumHidicigge se glorialur, at nugquam ab aposiolig que judicium baud parum conducere; sed et iis ipgig ; quod nunquam, gi faclum fuisset, omisisse, apprimenecessaria egge, qui etbnicog, baereiicosque non leve argumenlig contra haireticoB allaiis pon- confulaturi, vanae tbeologiae, profanaequc gupersii* dug biuc addiiurus. Et de Joannis Apocalypsi lionU intelligemiam ex ip&is fonlibus, poelarum
n 96 ,T D
1 1 Hist, eccleg., p. 79. ' Digs. ui in lreo., 5,10 geqq. Lib. n Hist. Lugd., c. 50. D Lngd. archiep., part., c. 2. Lib. v, c. 50, n. 4. lu Gaial. ei ep. 55, al. 29, ad Tbeod
4 7 7
D I S S E R T A T I O I I , A R T . I, D E S . I R E N J E I V I T A E T G E S T I S .
t
478
praesertim acpbilogopborum librig,hauriredebeni : ei gradibus collocari ab ilio potuerit. Si quU Vl amuli persecuioretque Christiance veritatis de tamen contenderet Irenatum prius ab episcopo mo proprio inttrumento, et.errorit in *e, et iniqui- quopiam orieniali diaconuin fuisse ordiiiaiuii, taiU in Jtot revincantur. Hinc in evolvendos profa- quaro in Gallias milierelur, haud adeo repugnarem; nonim ancioruni libros indefessus incubuit: quod vix enim crediderim laicum eo destinalum fuisae, ex iis quaB passim ciiat poetarum ac philosophonira qui illas regioues Evangelii luce collustrarei. At veierom teaiimoniig luculenter palet: ut non im- inlra conjectune metas sislo, nihil sine bistoricomerilo eani Teiiullianus omnium doetrinarum cu- rum monuroenlorum tlde lemere afflrmandum ralus. riotitiimnm exploratorem vocaverit. Nec vero in- lllad certam, Irenaeum in Gallias profeclem, Lutempestive, e l , u i a plurimis fit, ui multiplicis lil- gdunum veoisge : quando vero, a quo, et qua occateraiiirae laudem aucnpetur, e veteribug decerptos gione niiggug fuerit, incertum proraut. S. Polyflores operibus ingpergtt, sed quoliescunque facit, carpo migsue fuitse scribii Gcegorius Turonensis : opportune et apposite ad argumeniura fatit; vel qood faetum putat Halloixiug circa annum 457, oi ridicula bscreticorum deliria fegtivis salibus per- tuin cum Roraae degeret Polycarpus, quo venerai fricel; vel ut inipurag, e qnibus acceperant, lacu- Aniceti temporibus. Sed junior tunc fuigse videiur B nasaperiat; tel ut Ecclesiae hosies propriis mu- Irenaeus, [LXXIX] at mtili potuerit. Tardiug igicronibds coufigal. Et eapropler Hieronyraus sludii tur miggum pulo, quamvie quo anno, tt a quo, de* pbilotophici vindicias agens, ulililaleraque demon- flnlre nec aagim, nec posgira. S. Polbino Lugdunenni episcopo ordinaslrang, argumentam ab Irenaei et aliorum quorumdam exemplo petit, qui originei hmteuon iingula- tum Iuigge pregbyierum, ex Hieronymi verbis iiv* rum et ex quibm philosophorum fonlibut emanarint, ferre licet; eum eniin PoiMni epitcopi, qui LugdumltU voluminibu* explicarunt. Minus ergo sibi nemem tit Gallia regebal Eccletiam, pretbyUrum aquus humillimus, modesiiseimusque Pater, dum vocat. Qme significare videoior, Pothinum, pro amico pereuadere conatur, se n$e verborum artifi- more qoi dudum in Ecdcaia Tiguil, per impogiciutu didiciste, nec in eomparanda vi conscriptorii tlonem manuum sibi et Ecciesia guae vindicasse ac mancipagee IrenaBura; quem eam ob rem EugeeUboraue; ae dictionum ornamenti, persuadendiaue
1 1 9
9
factdtalit experlem u ac ignarum ette. Minus eiiam
bius appellat pre$byterum Ecclesia
Lugdunentis.
Irenso * aqui, qui paulo huroiliorem siylum Quae Tanam egse oalendunt recentiorum quortrm cooqaeruniur. Secus senserefrquiggimireruro aesli- dam conjecturam, lrenaeum angelum illuin esge, matores Tertullianuspaulo anie laudatus, el Hiero- C * ' eplgcopum Ecclegias Tbyalirensis, in Apocanymog, qui ipgos libvot adtertm omnes hcerete* do lypgi Joannis designatum; ne repelam, quod suctinimo et eloqueniUsimo iermene compoiitot aggeperius probavi, euin nonnigi posl muliog a gcripia rere non dubiiat: quod facile animadvertit quis- Apocalypgi et ipsa morte Joannis annos nalum quigeoe allentug legii, probantque, qua3inter ipsaa egge. Quam praeclare eege In presbylcratug munere maleaani leitus Grseti, barbarasque versionis La- gesseril, gatis probant ea quibus pieiaiem ejus, iiiuB salebrag idenlidem emicat sublimis perspica- ardeotiggimumque Gbrisiianae legis luendae atque cisque ingenii acies, acerrimi judieii firmiiag, mira amplificandae stndium cornmendant mariyruni in excogilandia argumenlig ubertag, deligendis Lugdunengium verba, brevia quidem, ged efficadswlenia, in propoiiendig facilita?, in refellendis gima, in lis quat ad Eleulberam papam scribum adfersariig Yis ac dexierilag; qusque demum hir- epibioiig, quas perferendag Irenaeo iradideranl *. sulag molesiissimi argitmenii sptnag emolliunl, el Te per omnia ac perpetuo optamut in Domino valere, obscurioribug locis lucem afferunl eleganies ei e Pater Eleuthere. Has lilterat ut ad le perferret, frare uata peiilae simililudines, leclorisque animum irem et collegam nostrum Iretucum horlati tumut. jucnnde recreat condiu iuierduin sale et faceliig Quem quidem ul commendalutn habeas, rogamtu, oraiio. D ulpote cemulalorem tettamenli Cltrjsii. Quod si nubis 5. Quantum lemporis in Oriente versaius fuerit, tomperlum esse/, locum cuiquam conferre justitiam, poeiquam ex ephebia excessit Irenaaus, quidve ibi- eum tanquam preibyterum Ecclesicc (hunc emm dem gesserit, an gacras functionee obierit, vel do- gradum obiinet) tibi in primii commendaztenius. cendi mnnus susceperil, iacenlibug veteribug dici Sic illi. Has quidem epislolag a marlyribus ipsis non potest. Halloixiug quidem euui inler gacrog gcriptas fuisse negai Blondellug , sed poiius a aioisiros aUectnm, ei diaconi, imo at presbyleri clero Lugdunengi, quia, inquit, aniio 7 iinperii aiunere decoraiuin a Polycarpo fuisse aggeril; sed Marci, Chriali 467, quo martyriuni Potbini ac Lunollo antiquilalig tegthnonio frelng. Qui puer Poly- gdiiiiensium coniigii, SoterRoroanam Fcclegiam recarpum jam valde senem aodiil, diu satis cum eo gebal, nou Eleulberus. Sed ut id asscqualur, priue commorari non poiuisae videlur, ul in sacris Eccle* Eusebiifidemelevei necesse est, qui eas epi^lolaa
v e 1 l l
TerluU.,DeTest.an.c.4. MnVal.,c.5. * Ep. 85, al. 84,ad Ma-. * Pfief. lib. i . Vil. Ircn., c 3. . pr SCIII. Higt.Franc, lib. i,c. 29. Loc. cil. In Caial. L. llbi., . \ . ld., ibid. Hicron., c. 8.
1 T 9
1 0
n
179
DISSERTATIONES PRiEVliE IN I R E N J E I U B R O S .
180
a marlyribus adbuc in carcere positis scriptas, eos- pbelae, temperarei; quia Allalo Deus revelaverai,
non rette, neque ordine facere Alcibiadem, qui et que sub Eleulbero, anno 17 Marci Aurelii passos creaturis Dei minime uteretur, et aliis exemplum csse adirmau Hinc ergo polius concludere debebat icandali fieret. Quia vero in omnibus ecclesiaslicis Rlondelltis, eos sallern armo 170, quo pontificaium negoiiis primae sunl episcopi Romani parles, nibil Iniisse vull Eleullierum (tardiusego iniisse pulem), in re lanli momenli, ipso iticoiisuho, definienduni marlyriutn subiisse, quam id vanis conjccluris esse merilo censuerunt clerus el marlyrcs. Quare nixus ad an. 167 refcrre. Cerie post annum 167, itno ei 170, exaralas fuisse illas epistolas, de- pro pace Ecclesiarum qua$i legalione fungpntes, l i l leras ad Eleuiberum scripscrunt; roganlcs, ul pro monsirat scribendi occasio. aumma, qua valebat in Ecclesia auctoriiaie, in se7. Praler exlernas quibus Ecclesia, M . Aurelio dandos orlos in Asia motus, paccmque restiluenin Chrislianos sasvienie, jactabatur procellas, motidam, pro virili parie incumberei. bus inteslinis quassata Cbrisli sponsa gemebat, civiHbusque discordiis, quas pepereral animorum 8. Alia scribendi ad Eleutberum causa esse podissensio, flagrabal. Exorli circa aunum 170 luil. Forle inclinabat ad novos propheias deceplus Calapbryges, Monlano, Alcibiade ac Theodolo dueorum artibus ponlilicis animus, imo ei praepropecibus, aflttanle el instiganle daenione, novis qui- ras eis litleras pacis jam dederat. Si eniiu veruin busdam praesligiis, falsisque valiciniis incautos desit quod scribil Terlullianus inilio libri adver*u$ cipiebant plurimos. Eo proclivior eral in errorem Praxean, idem Praxeas, cum Romam vcnissei, lapsus, quo, Ircnxo tesie verorum iniraculoruro lunc episcopum Romanum agnoscenlem jam prophegloria coruscabal adbuc Ecclesia, coelestiuinque tias Montani, Priscai, Maximillcc, el ex ea agniiione gratiarum dona muliis in locis frequeuier emica- pacem Eccletiii Asia el Phrygice inferentem, jaUa d* banl. Hincanimorum dissensio; aliis, quibus fucum iptis el Ecclesiis eorum aaeverando (sic ille Monfaiiebat pseudo-propbelanim simulaia sanciiiatanislarum laqueis jam irrelilus), et pra>ce.t$orum lis species, et ausleruin vivendi genus ab omni ejus auclorilales defendendo, coegil et Hiteras pacis laitliiia el deliciis teinperans, Monlanuin et asse- revocare jam emissas, el proposilo recipiendorum clas prophelia? spirilu pra^fulgere opinanlibus, charismatum conce$$are. Euai qtiidein cpiscopuru 'osque ut propbeias suscipientibus alque miranli- Ronianum proprio nomine dcsignare Teriulliano bus; aliis, ui erat, a cacodaemone afilatos credeunon placuil; unde alii Anicetum, alii Yicioreni, libus, et ul prastigiatores ac diaboli organa damalii alium inlelligunl. At in Eleulhenim niagis quananiibus et proiliganiibus. Inlerea perseculionis drarc videnlur omnia; el qux bic narrantur ap ..., V;......~ : r - ^ n : : . ~ < r __ . _ . .,:., : aeslus Lugduni el Viewiae in Galliis effenrescebat, prime consenliunl cum ~ epistolarum Lugduncnsium plurimiquc e ftdelibus lum laicis, tum clericis, cum ei Yiennensium circumslanliis. Hxc coniigisse cerPotbino Lugdunensi coinprebensi, et in tetros carluin esl ipsismel Monlanislaruin iniliis, cum necceres conjecli, egregiuin mulliplexque Cbrisiianx dum in aperium scbisma cruperani, et Ecclesiai conslaniire in perfcrendis lorinetuis specimen edi- calbolicae episcopos, Romauuin in primis circumderanl. Consulii in boc lemporuni miserrimo siaiu venire nilebanlur, ul bujus aviciorilaie pseudo-proLugdunenscs el Y.enneoses ab Ecclcsiis Asiae et pbelias inuuirent, el luiius effnndereiit. Audierant Pbrygiae, quid de novis propbclis semireul, tpecuLugdunenses et Viennenses, [ L X X X J ab Asiauis liari epislola significarunl. Ipsi marlyres iu carcere forle moiiili, dcceptum Eleulbcrum inleinpesiivam consliluli, quos Ecclcsiarum Orieiilaliiim perlurpacem fanalicis dedisse; inde lurbari fideles, ac bitio inagts, quam propria calamilas angebal, senEcclesiarum disseusionea augeri. resua arbiirati tenliam rogaii privalis epislolis dixeruiil, quas cx animo pontiticis concepiam opinionem evellere, stiis adjecil clems, ul iuarlyrum auclorilale judiad eum scribuni, mariyrumque epistolas m i l l u n l ; cium snuin firn.arei. Religiosum in primi$ ei cum borlali ul ad iiiviclorum Cbrisli aible.larum senrecla fide comemiens fuisse, ac proinde pseudo- D tenliain, cujus laiilum in Ecclesia pondus, stiam propbctis, ui par erat, adversum, asserii isqni om- componerel; ac id quod pra?propere gesserai revoniiiiu episiolas legerai Eusebius . Ccne a 3Ioniacando, disseusiones orlas sedarel, pacemque in oislarum, qui peccatoribus Ecclesi forcs occluEccleia judicii sui aucioritalc restitueret. lnlcrca debanl, iuimaniiale probanda procul aberant i i , oommodum accidil ul Praxeas ab Orienle Roniain qui neque [astu el arrogantia intumesceutes adversusveuiens, Monlanislaruin fraudes sibi probc tiotas lapsos, neque dotorem ma/ri, aul fralribus ditcidium Elculliero aperucrit, ipsumqiie mouucril jaiu a tic bellum, sed gandium el pacem et concordiam, doctssoribus suis, Sotere videlicel, ropudialain cliarilalemque onmibus relinqnentes, gralificali sunt esse propbeliam. lla cuio Lugdunensium cpislolis iis qui fidem negaveranl, mortuaque jam Ecclcsiiv accedenie rerum nolilia, Eleutberus muiata scntnembra ad vitam revocaverant; quique uni e sociis, tentia liileras pacis revocal jam emistas, ortamquc S. Alcibiadi, persuaseran!, ut a duro illo ei squn- discordiam compescit. lh!o vivendi geuere, quod affeclabanl uovi pro9. Oinnia bnec aple simul cobxrenl, niuluamque
1 1 c

1 1
Euseb., lib, v, c. 5.
" L i b . n , c, 31, n. 2, et c. 52, n. 4, 5; 1. v, c. 5, 1.
" L . , c. 2 ei 3 .
494
DI9SERTATI0 II, ART. 1, DE S. IRE&ET VlTA ET CESTIS.
481
eibi lucetn inde afferunt Terluilianus el Eusebtus. serpentem sub bujus sacculi fiiiem agniiam fuisse, Itec conjectura omnium cerie probabilior. Earo ac landem evulsam, auciore recaniante, cuin Viclor dodum proposiierat Henricus Valesins in illam- Ecclesiam regerei, et uterque Tbeodotus emersiaque satis propendebat bonse mcmoriae Tillemon- sel; nihil, puio, aflirmaverimus quod repugnei vel Tertulliano, veJ cenis bisloria? ecclesiast-icae motius ; ne lamen tuerelur vir dociissimus untim oUtilit. Nimirum, inquit, Terlulliaiius quam narrat numenlis, YCI lemporum ratioitibus. Viderint u bistoriatn mulatae a summo poniifice, mouente men erudili, quorum judicio conjcclurag nosiraa Praxea, senientiae, lam arcte cum ejusdem Praxeac libenler permiitinius. Sed ad Lugdunensium el faa?resi colligat, ul utrumque eodem leinpore con- Viennensium episiolai redeamus. tigisse videatur. certum est Praxean non emer40. '* Cum clerus et martyres varias pariim in sisse, ixisi posi uirumque Tbeodolum, quorum an- Asiam et Pbrygiam ad fraires, partira Romain ad tiqnior sub Victore prtmum visus est. Alium igitur Eleuiberum papani littcras srripsUseiil; lrenaeun* quam Victorem episcopum Romantim monere uon rogaverunl, ut eas qtiae ad Eleuiberum dirigebanpotuit Praxeas. Ua vir clartssimns. Vennn qnidem tur, perferre non dedignaretur, et pacem inter esl illa conseqiienter a Teriulliano referri : non g Ecclesias pro virili sollicilaret. Provinciani cu*n iamen binc inferri posse putem eodem prorsus libens suscepissel sanctissimus presbyler, profelempore eoniigisse; imo conlrarium suadei toia clurum mariyres commandarunl pontiQci, ul superius vidimus. Qu vero causa* fuerit ul Irenxum narrationis Tertullianica? series . Gonstat siquidem Praxean, cum ex Asia Romam advenil, Roma- prae caeleris delegerint cutn clerus, lum marlyres, noque episcopo auclor fuit ut liileras pacis dalas qui lilteras eorum Romam perferrct, obscurum in Monianistis revocaret, caibolicaru fidein, si non primis. Prhna siquidem fronte inlempcstiva prorsus animo tenuisse, saltem adhuc simulasse, nec nisi ea legalio videlur. Eslo, permagni fuissel momenti poet aliquol annos depreher.sum fuisse haereiicum. de pace Ecclesiarum apud summum pontiOcem Neque enim lidem tam facile apud poiiiificeni obli- agere; at alieri demandari negolium poleral; salnuissel perQdus hacrcsiarcba, quem lurbis in Ec- lem non adeo urgcre videbalur, quin in aliud desia ciendis studere comperlum fuisset. Sed ne leinpus commodius differri poiuisset. Neque enim qoidpiam Iiic conjecinris indulgere videar, Terlul- in tam adversa tcmporum condilione, saeviente in lianum ipsum audiamus : Frulicaverant, inquil, Cbrisii gregem persecutione, clericis omnibus vel awena? Praxcatue, hie quoque tuperseminatw, dor- in vincula conjeciis, vel laiebras quxrere coaclis, mieniibus muliis in simpliciiate docirinx : iraducta C opportunum eral ul Irenaeus Ecdcsia? dccirs ac codehinc per quem Dtut voluit, etiam evulsce videban- lumen, cujus pracsentia suis laniopere necessaria tur. Denique caveral prislinum docior de emenda- eral, tam procul miiteretur. His rationibus permoiione *ua; et manet cliirograplmm apud Ptychicos, lus cl. Henricus Valesius falelur quidem lum a mpmd quot gesia res ett; exinde sitentium. nos Pothitio Lugdunensi episcopo, lum a clero, lum a quidem pottea agnilio Paracleti, nlque defentio, martyribus desigualum fuisse lrenaeum qui legadisjunxii Psychicis. llaque primum sieriles ave- lione apud summum Poniincem perfungeretur, ei nas, ut eum Virgilio loquitur Tenulliauus, seu a mariyribus commendaium fuisse; cxpleiam vero falsam doctrinam seminavit Praxcas, non palam legaiionem negai, sed super\ enienie Polbini raorta quidcm, sed clam, dormientibut multit in simpli- alteri fuisse demandatam, ne iu lanu rerum diieitale doclriria*, nec infelix lolium adverienlibus. Gculiaie suo praecipuo lumine privaretur viduaia Tain parum sibi ab eo cavebant fideles, ul jain fru- mox suo paslore Ecclesia. Franciscus FeuardentScarent avenae, id esl, prava dogmaia muhorum lius ei Halloixius pulant Irenacum, nedum ad animos occupareut inuccrenlque; donec landem Eleulberum, sed et ad Ecdesias Asiae cl Pbrygi* paiefaclum sil malum semeu, perquem Deu$ voluii, > legaiionem obiisse : cum boc lamen discriraine, nenipe, ui videiur, per TeriiiUianuin ipsnm, qui quod prior velit eum Polhiuo adbuc in vivis agente, nondiim a Calliolicis defecerai, ut ipse ait; et alier post ejus ac ca?lerorum niarlyrum nccem proPraxeas paiinodiam recantaveril. Ilaec oiunia simul fectum fuissc. Barouius denique censet Irenaeuni el eodem lempore contigisse nemo sibi persuaserit; missum esse ad Eleulberum papam, ei eam reipsa plures annos inter avenarum semiiialioneni, fruli- kgaiionem obiisse; de Asiana aulcm profeclione cationem, paicfaclionein, et Praxeae palinodiam silet prorsus. Islius senlentiam ampleclilur is qui inlercessiese necesse est. Jam ergo si dicamus novam ediiionero operum S. Leouis papaB procuIrenxuroque anie Polbini Ihraxean Eleulbero malae anes Monlanisianun ravii vir dociissimus martyrumque mortem profeclum esse probabiiiu apruiese anno 177, quo passi sunl manyres Lugditnenses; lum per viginli circiler annos calboli- existimal. Quid ipsi ea de re seoliamus, proferre eam fldem sitmitaniem, baBresin clanculum disse- liceai. 44. quidem Irenaeum in Asiam et Pbrygiaiu minasie, eamque jam maiureso.entem latiusque In Adnot. in lib. Enstfb., c. . . II Hist. eccl., not. 4, in Monian. Adv. Prax. cap. 4. * Eue^b., I. v c. . In Noi. ad . Hisl. Eus., c. 4. In Yic. S. Iren. operib. ejus praclixa. ln Vil. c. 7. T. 1 1 nov. edil. S. Leon. fraris. an. 4075; diu. , c. 13.
1 1 1T 19 1 9 9 1 9 9 1 9 I T 1 9 1 9 f 9 9 9 t
485
D I S S E R T A T I O N E S P R A E V L E 1N I R E N J E I L I B R O S .
434
a LttgdtiDengibtis et Viennensibus missum fuisse, quam de Montani vatictaiig Lugdonenses alque [LXXXI] veliii eas regionesusquaromigragge, graiis Viennenses talerant aententia Romam perfctenda, omnino, nullaque monainentorum bistoricorum quxstio duntaxai fuisset, ut gopponU Yalesius, nonfide asseritur. Affirmat quidem Euaebiue variaaa nibil ponderis forsllan baberet ejus ratio. Non marlyribus, cum adbuc tenereotur in vinculis, enira tanli momenti fuisse videlur, aot adeo urgebal de pace Ecclesiarum acriptag fuisse episiolas, tum negolium, qoin in aliud tempug commodiue differad fralree qui erant in Asia et Phrygia, lom ad ri, aut galtera alieri quaro frenaeo facile coromiui Eleuiberum papani; morluis tero mariyribus, qui potuisset. Unde quod in laro difficilibue Ecclesiaeupersiites erantfideles,eas longiori illi ac insigui rum Lugdonensis ei Yieunensis teniporibus rogaepislolae, quain ab ipso Irenxo Graco idiomace tus fuerlt lalrs et tanlus vir, ut Eleuiberam papam ecriptam Aiisee arbitrantur mulii (haudcerle indi- adiret, illud procul dubio deroonalrat, longe aliani gnus esi felus qui ianio viro iribuaiur), in qua mariy- atque majoris roomenti fiuisse caugam adeundi; rum ceriamina describebantur ei ad cujus calcein prtpsensque aliquod ab isiig Ecclesils propulgandara judicium de novig propbelis ferebant, adjecisse; discriroen maiarasse profeclionem. Qnidnara vero aed illas Irenaeo iradilas fuisse, vcl rogaluni _ eum rei fueril, band obscure, ni fallor, tum ex bisloria , . ' ugquam fuisee, ut in Orienlem perferret, nec Eu- mariyrum, lum ex Eusebio ipso et Hieronymo sebiug, nec alius quisquam e veieribus memorat. coWigilur. Ipgig persecutionis initiis comprebengus Longe aliud sentiendum de iia, quse ad Eleutbe- Poihintis episcopus Lugdunensis, atqoe a roililibns rum papam ecribebaniur, epistoJig. Has, ul Ro- immaDiler rapialua, innumerisque plagis affecius, luam ferrel, Irenaeiioi rogagao se dUeriia verbis pene exanimis conjectus in carcerem, biduo post teglanlur mariyrea in acriptig ad eomdera Eleuibe- ex vulneribus aceeplig nonagenario major animani rum in lreoaei graiiam commendalRiia litteris. Mo- exbalaveral. Si diutiua aiiitetile orba In iis temporem vero gessisse Irenaeam, Iilierasque Romam riim augusliis relicta fuisset Ecclesia, penculum periulisse expresse aeserit Hicronymus " : cui eo fuisset ne Christiaiiae res in Galliis, jam persecumajor bac in parte fides iribuenda quo Rom diu- torum furore non parum labefaciaiae, fundiius ruetissiiue cominoratug, ut probe noiat docussiraus reot. Quare communig lum cleri, lum martyrum Leonis edilor, scriniorumque apostolicorum pani- votis delectus Irensus Poibino sulBciiur. Quia veceps facius, boc panira ex Iradilione urbis, par- ro aut rarissimi, aul uullidum eranl in Galliis tim ex monumenlis adbuc superslilibus potuit edi- episcopi (nullum saltem iis temporibus memoral scere. Nec dissentil Eusebius : imo demandalam Q Eusebius", nequidem apud Vieunenses) qui elecio legalionem expleum fuisse saiis ailentio suo sigun manus possenl imponere neccsse fuil Romani flcat; si effeclura sortita non fuisset, id procul du- pootiQcis opcm implorare, tum propter vicinilabio nou omissurus. Nou comroiuenduro auiem putem, tum propter poiiorem, ut loquhur Irenaeus, tem, ut a laniae aucloritatis scriplorom aenteuiia principaliiatem; ut viduat suo pastore Ecclesi discedamue, nisi gravissirais momenlis ac raiioni- per ejusdem IrenaRi consecraiionem suppeiias ferbus, quae bic eerie desunt, abducli. A l , inquil Ya- ret. IIic ergo Romam railtendus fuit, et, ut ferelesius, credibiie non est Irena?um Ecclesiam Lugdu* banl Ecclesiae leges, ejus fides, pieias, meriia denensem persecutionis acerbitaie faiisceniem, suo- nique Eleutbero probanda. Hucque speclant epique viduatam paslore, deserere aut voluisse, aul siolae eominendaiitiae quas ad poniificern scripsere potuisse. Sed si credibile sil in iis lemporum cir- martyres, quibus Irena?! singulare pro Chriui leeumslaniiis lum a clero, lum a marlyribus jam in stamento sludium pradicant, bortanturque ut ipsum vincula conjectis, quibas propediem deuuntianda cmteris anteponat, ; esaet capiulis adversus eos lata senlentia, Potbi- ne roinus notum presbyierum ad dignhaietn epiIIO Yel comprebenso vel mortuo, caBlerisque cJeri scopaiem evebere dubilarel. Sic Eusebiuin cum cis aui capiis, aur fugatis, lrenaeum, melu perculsae ^ cl. Leonis edilore interpretor; a quo tamen in eo ei affliclae Ecclesis Uro necessarium, deleclum dissenlio, quod probabilius putet ante Poihini fuisse, qui Romam lilleras perferrel; cur revera mariyrumque morlem ad Eleutberum profecium penulisse fidem superabil? Quod impedimenlo esse Irenaeum. Neque enim obiinere a me possum fuisse supponitur quominus legatio explereiur; ul credam, marlyres suo adbuc in vivis agenie idem et esse debuil quominus decerneretur. Gum episcopo Romani misisse, qui necdum vacuam seigiiur banc in ipso persecutionis seslu decreverint dem capeggeret. Nam, prseierquara quod id Eccleclerus el manyres; quin ea perfunclug fucril Ire- sia3 legibus repugnabat, ipsa inariyrum Acia, quae naeug, pro summo quo inviclos Gbrisli aibletas co- r-efert Eusebius ad Ecclesias Asia3 el Pbrygiae lebat obsequio, saevienie licet perseculione, dubi- missa, testaniur Pothinum ineunle fere persctari non potesi. cutione comprebensuoi, marlyrio vilam iiniisse; 42. Si quidein de sollicilanda apud suinmum idqne tola Eusebianae narrulioiiis series saiis in ponliflcem Ecclesiarum Orienialium pacc, caque sinuat; adeo ut de miuendo Roiuam lrenaio consiv
1 8
ftT
Lib. v, c. 3. In Catal.
" Lib. v, c. i .
j e
Lib. v, c. ti.
ST
Ibid. c. 4,
1 9
Ib., cap. i .
185
DISSERTATIO II, ART. I, DE S. lRENiEI VITA ET GESTIS.
iSC
hm eepitse inariyres referantur, post memora- patroni, Ecclesiae Lugdunensis eiordia deberi Pilam jam epiacopi sui morlera, uttaaecIlli praeivisse tbino episcopo, qui primus in ea orbe Evangelii demonslrelur. Si vero Easebius post coramemora- fundaroenta jeell. Si auiem religio Cbrisliana longe lam, cap. 4, Irenaei legalionem, ilerum de Poihini laleque diffusa lunc fuUsel in Galliis, pbiresque morie, Irenaeique in ejos locum subsiUutione agat; jam a Peiri et Pnuli lemporibue constiiuta? m iis argumenlo non esi eam morte priorem fuie- regionibus episcopales sedes; qui fieri poiuii ut se; sed cum Eusebius cleri el martyrum epiftio- Lugdunum , unam primariis Galliae civiiailbus, lag, in quibua omnia haec eodem, quo dixi, ordine metropolitiea dignilaie conspicuara, mercatura, referuntur, exscribendas sibi proposuisset, quod populi frequentia, primorum magistratuum Roinaprimis quaiaor libri quinii eapitibus exsequilur; norum babilalione ac doniicilio celeberrimam, Ilaqos de Irenso jam suis terbis dicturus eral, de- liaeque vicinam, nullus tadieril Evaugelii mintster, buii, ne narrationis fllum abrnmperet, in cappl nullus ibi fundaril Ecclesiam, episcopumque inslitexiam rejicere. Ab Eusebio non discedil Hierony- luerit, qui aroplisslmae urbis conversioni operam i , qul in libro De $criploribu$ eeclesiasticis, de navarel? Non procul adeo disiant a Lugduno VieiiIreoaeo ila loquilur : lrtnmut Pothini epi$copi qui , Narbona, Arelate, Tolosa, eic. Si igiiur eae urLttgdunetutm in Gallia regebat Eeele$iam, pre$byter besjam ante Poihinuro cvangelica luce, suisque tuarttjrib*$ ejutdem loci ob quasdam Eccletiat quce- praesulibus gavisa fuissent; prima istorum cura Uienet legaius Romam mi$$us honorificat tuper esse debuis&et, gi quod ampHOcanda? religionis stunomne $ue (id esi, nomini ejus, quod pacificum dium peciora inceasisset, Lugdunum coloniam soaat, respondenles) ad Eleutherum epi$copum per- Cbrisiianam deducere, e qua tanta uiiliias in Ecferi lilteras. Postea jam Polhino prope nonagenario clesiara manassel; [nec uecesse fuisset Poibinum, ob Chrisium martyrio coronalo, in locum ejut sub- Irenaeum, aliosque Evangelii minisiros ex Orieute tiituitur. [LXXXll] Quibus verbis non obscure signi- miitere, qui eam urbem vicinasque regiones ad ficai duplicem fuisse legalionis Irenaei flnem: alle- Chrisium converterent. Certe si qu urbs Poihini ram, eumquc minus pracipuum, quem jam memo- actate proprium episeopum babere debuissei, maxiravimus, ut de quibusdam Ecclesiae quxsiionibus, iis me Vienna, in qua conslilatam fuisse Ecclesiam nimiruro quce ad novas propheiias epectabanl, apud ex citata martyrum epislola liquido patei. Miriiui ponlifieem ageret; alierum longe potiorem, ut in aulera in loia ea epislola, \iennensiuro pcriiide Poibini defuncti locum substiiueretur; et eam ob aique Lugdunensium nomine scripia, Lngduneusis rem bonorificas super noroine suo perlulisse lille* C episcopi bonoriflcam, Viennensis vero ne levissiras. Priori legationis officio perfunclus Irenxus, mam quidem fieri meniionem. Et lamen non omitpottea secundum obiit, in Pothini ob Chrislum litur unus e martyrum numeroSancius, Viennensfs mariyrio coronali locum subetitulus. quo? nisi diaconus. De episcopo aulem Viennensi aliissimuui ab Eleuthero, ad quem bonoriflcas laper nomine ubique silenlium. Scribunl Lugdunenses el Vieusoo pertulerat liiteras. lllud igiiur, po$(ea, non nenses, quod ex uiraque Eccletin pratslantiuimi longiorem aliquaro temporis morain, quasi Irenxus quique, ei quorum maxime labore et induslria ret liltens Romam porbiis, in Galiias redux in Potbini hic conuilulm fueranl, iimul omne$ tenerenlur. Si locom subslitutus fuisset; sed rerum eeriem signi- prcesiamissimi quique ex ulraque Eccleaia simul ficai, quarum aliae alias paucis diebus praecesse- omnes tenerentur, comprebeudi debuit cum Porinl : nimirum lrenaeum primum Ecclesiarum pa- Ihiuo et Viennensis episcopus , nec nomen ejus eem apud Eleutherum sollicitasse, tum demum pretermiui. Dum lamen praeslanlissimorum illoeonsecratum ab eo fuisse episcopum, in locum rum nomina recensent, Lugdunensein episcopura PoUiini defuncli. non silenl, Vienneoais ne verbo quidem memine13. Unum superest quod forte scrupulura cui runl. Hunc implicile sallem cunlineri vull doclVssi-. piarn injicere queal: id videlicet quod dixi, raris- mus Tillemonlius inter prsesianlissimos illos, quos simos lunc lemporis, aut forte oullosdum in Gal- ex utraque Ecclesia comprehensos narrai episloliis fuisse episcopos, a quibus manuum imposiiio- la. Al id roiror etiam alque eliam, lam accuratam em accipere potuissel Ireuaeas. Non quidera bic Lugdunensium et Yieunensium diligenliam fuisse cefaberriroam de primis Galliarum aposlolis quse- erga Lugdunenscm episcopum, ul implicila.inenlioiUonem ad novum examen revocare mihi in ani- ne baudquaquam coulenli, eum proprio nomine rao esi: illud (antum asserere liceat, quod ex cer- appellandura censuerinl; sic vero eos defecisse dilis indubitaiisque monumeniis exploraiuin videiur, ligenliam, ut diacoui Viennensis expliciia menlione II. Aurelii lemporibus Gbristianam religionem facla, episcopi impliciie ineminisse salis fuerit, tanondnm allas firinasques radices in Galliis egisse, cilo prorsus ejus nomine et gradu, quasi vel obpaucisstmasque ibi Poibini el Irenani aelale consii- scuri nominis boino luissei, ye\ res nullius momeuluias fuisse episcopales sedes. Gerlum est, nec ne- li. Gregorius Turonensis * pariier, el Ado Viengani acerrimi Mtstionum aposlolicaruoi in Galiiis nensis . qui cpisiolam imegraiu legeraiil, praicif n a
t 9
, e
* De Gl. Mirt., c. 49
ao
2Jun.
487
DISSERTATIONES PRAEVJiE !N lREiMEI LIBROS.
488
puomm quorumque mariyruni tiomina hand impigre reccnsent, uumerumque definiunt : de Yicnnensi epi&ropo ne ,veibum quidem. Quod auiem addil vir c l . post Yalrsium, Viennae tunc temporis contlitiiiain fiiisse Ecdesiam, eamque jam perfeclam ei forinatam non urgei. Si enim perieciae ci fortnalas Ecclesia? iio:niiie eam inielligal, qua: proprium babei episcopmn. Inlem fuisse V.cnnenscm negabiimis, aul sa!(em dubilabitnus. Si vero quemlil.et fideliinii coetum inlelligal, riibil oblinehil : CUIII in pluribus locis fueriut Ecclesix eo scnsu, qnae lamen episcopales non erant. Cerium quippe est ex Albanasio in Apologet. , in Maraemide regione plures fnisse Ecclesias ; et lamen nec ullut vnquam m ea fuit epiiccpus, ac ne chorcpitcoput quidem ; ted umcerice ejus rcgionis EccUtlcc, iriqttit, lubjectai suni episcopo Alexandrino. Singuli aulem presbyteri proprwt habenipagoi, eosque maximos, aut plurts. Quid si ergi, tam o.odicus apud Yiennam tum fucril iideliuin numerus, ut pusillo gregi regendo salis siiperque fueril tuiiis Lugdiincusis cpiscopus, illi urbi vicinus; CUITI maxime lanla esset adbuc vitoruni episcopalium pcnuria, ui singuli singulis iirbibus pra.Mlci non possenl? Eainque forte ob causam quj Viemue comprebensi sunl fideles, Lugduniim abducii, coram praeside Lugdunensi judicio sistuniiir, ab eo inlcrroganlur, exircmisquc suppliciis addicunlur. Cerlc Lugduiium et Yienna ad diversas provincias peninebanl, liaec ad Narbonetisem, illa ad Celiicam, cujns caputeral. Suus erat unicuique proviuciae pr&fecius, et quidem aller ab altero gcnere diversus. Celiicam, quae juris imporaioris eral, regebai propralor; Narbonensem, qtia? juns senaius, proconsul. Gnm iiaque Lugdunensia propra?lor nibii in Vieimam jurisdiciionis exercere posset, iidciiuin Viennensium causa* cognilio4icm pro jure sibi vindicare non polerat.
Ecdesiae curam gerens : et in eorum capite qui uiriusque Ecclesiae nomine, tum ad Eleuilieruni papam, tum ad Orienlales scribunt, pro nieriic dignilaiis appareret. Nullibi lamen bunc viJeas ubique desideraiur. Quu3 epistola ad fralrea in Ksxu et Pbrygia degenles mitUiur, bauc pn se ferl inscriplionem : Servi Clmtti qui apud Viennatn el Lugdunum Gailice degtinl, [ratribut per Atiam et Phrygiam consiitutU, etc, nulla Yicnnensis episcopt
y
menlione facta. An vero Yiennenses iticonsullo proprio episropo de martyruui suoruin rertaminibus scribere, judiciumque suum de novis Monunislarum propheiiis interponere voluissent? De L u gdunensibus nibil miruin si fccerinl; vacabal tuin Lugdunensis sedes. At quod adliuc in vivis super stite Yienncnsi episcopo, ejus ne verbo quidetn meminerint sui, in rebus lanti momemi, \ix credal qui ad totius Ecclcsicc consueludinem cl leges atlenderil. 45. Deinde notissimum est quod scribit Sulpicius Severus " , quod sub Aurelio Aitloiiiui filio perseculio quinla agiiata : ac linn primum intra Gallias mariyria visa, serius trans Alpes Dei roligione suscepia. Notissimuin iiem quod lcgilur in sinceris, opiiinscque nola? Aclis sancii Saiurniui martyris, primi Tolosalium aposloli, qua3 vitlil ciiavitqtie Gregorius Turoiiensis *,publici juris factis et einendalis a doctissiino Ruinariionoslro :Decioei Grata consulibus, id est anno Cbrisii 250, raras iit ali3 ,,#
quibus civitatibui (Galliae) Lccletiat paucorum Chritlianorum devolione consurgere, el crebra miserabili errore gentiliicm nidoribut feiidit in omnibus toei$ templa fumure. Si serius irans Alpes Dci religio
Qnid ergo cos coram proprio tribunali Lugdnot eisii jubei, cortinique causam disceplari ? Hoc miuin mibi in iHcniem venil, proprxlorem in mandatis babuisse, Lngduiieusem Ecciesiam siirpilus delere. E l quia audierai Vieiinenscs ad Lugdutiensem Ecclesiam pcriinerc, [LXXXIUJ el a Lugduucnsi cpiscopo regi; idcirto eos pro mandalU comprebendi jubel, el coiam se sisii. flituc nodum baclenus alilcr sccari posse puto. Nec enim amiiemlits videtur doctissiinu* Valesius, qui Lngdunum el Vieunam uni c l eidem Roniano praebidi ttinc paruisse censct; gralis quippe asserit, ncc probat. 44. Si vero conlendal qtiis Yicnnensem episcopum persequenlium furori sese subduxisse, nec iuier Ecclesicc suac praesianiissimo* comprebeiisum fuisse (inirum si subducere se poluerii; lanta erat eoruni iu perquirendis Cbrisliaitortuu ducibus diligenlia!) saliem exbibcrelur vel ab Eusebio, vel a mariyribus pro Gbrhtii grege sollicilus, afllictaeque
v
suscepta fuerit; si anno Cbrisli 250 rarac idbue ei in quibusdam duntaxat Galliic civiiaiibus Ecclesias consurgerent, eieque paucomm Clirisiianorum; si crebra in omnibus locis genlilium lempla nidoribus felidis fumarenl; tanlius iu Galliis fundaiaR fuisse episcopales sedes, rarissimasqiie anno 250 esse debuisse judicabil prudeus quivis rerum xstimator. Si auiem is esset tum lemporis trans Alpes Cbrislianar lei status, si paucissimi in Galliis episcopi; is multo delerior, ei siimil eiiam niullo ininor episcoporum numerus ibi esse debuil anno 477, quo passus estPolbinus Lugduncnsis episcopns. Si enira lunc et aniea floruisscl pluribus in Gallias locis religio, si jam ninltis in urbibus consliiuue Ecclesi;e, qua? a propriis regereninr epi&copis; tub Aurelio Anlonini filio lum primum inira Gatlias trlyria videri non debuissenl, sed dudum anlca ; nec
Lugduni modo, sed et Viennac, Arelala3, Narbonas, Luielia; Parisiorum, ctsi qua2 aliai civiutes Eeclesias ei proprios episcopos babuissenl, videri debuisscnl. Cur enim Eccleîis noslris plus pepercissenl Trajanus el Adrianus, quam OrietUalibua oi lialis; el cur in Lugduneusein dunlaxal sxYierii M. Aurelius, non in alias, non video; nec, puio,
, | 4
Lib. IIUl. sacr.
L. Hist., 28,O0v.ediU
Acl. mart. sinc. ei sel., p. 410.
189
DISSERTATIO II, A R T . I, D ES. IRENiEI VITA E T GESTIS.
190
xidebtl quisquis spreiis spuriis dubiisque monu- j L designare non soleant veteres, scd Gbrisiianam meniis, nftiil nisi certum exploralumque proferre plebem. Sed si cui anceps appareai isic Eusebii volueril. Huic nulla lulior, qua ab his sese difficul- locus, clariora forle videbunlor qna* antea pncmilaluro laqueis expediat, apparebii via, quam ut s i l . Nempe rccensens variat tynodot, episcoporumaiBrmel cum Sulpicio Severo, et aniiquo auciore que conventut, \ Actorum S. Saluriiiiii marlyris, viris omni exce- , qui adversus Asiaticos coacii sunl, Romanani, Palajstinam, Ponticam, [ L X X X I V J Osrboenam ei plione majoribtis, serius Irans Alpes, e l in Galliis, v i x aole Polbini adventum, Dei religionem stisce- Gorimbiam meinorai. IIJS onmes, una exccpta piam esse: et ideo subM. Aurelio lum primum intra Osrboena, diserie appellat synodos episcoponnn, et Gallias, nec alibi prius quam Lugdutii, marlyria quaj in iis definila sunt, decrela episcoporum; nec Tiaa essc : quia sensim et gradalim in omnem terram omiuit episcopos qui iis synodis praefuerini. Ubi sono Evangeliorum excunle, pnrique (vel u i alii le- vero decretum ab Ecclesiis Gallise de eadem controversia ediium refert, jam non synodos episcoguni, lardoque) processu in regionibut nostris apoponun coinmeniorat, sed decretum itolorum prccdkalione coruscanle, religio Cbrisiiana , , parochiw tiondum longe lalcque diffusa eral, Lugduno et rum GalHa;, quarum lrenceus ephcopu* erat, seu Yienna conclusa. Ex quibus aperle sequilur pauqua$ ut epiuopu* adminnlrabat. Quibus Irenxum cWsimus M . Aurclit anuo 17 episcopos in Galliis, uuicum Galliae cpiscopmn desiguat. Si eniui iilud vixque attbi quam Lugduni esse poluisse. 16. Nec mutio plures illic episcopos exslilisse, decrelum in concilio pluriuni GalJiae cpiscoporum lrenaeo ipso posl Pothiui morto.m Ecclcsiam L u - edilum fuisse censuissci Eusebius, id non miuus gdunensem regeule, ex Eusebio colligi posse vide- observaudum sibi puiassel, quain observandum pu* lavil, decreium Pal^siittorum ab iis episcopis emisl u r . Nam qiioliescunqiie de rebus in Gallia geslis, aive cum de Ecclcsiaruiu fundatione, sive cum de sum fuissequibtis prxeraiilTbeopbilus Gxsariensis el Karcissus Hierosolymiiamis; llalonim, ab iis vexalione geitlUium, sive cum dc controversiis in quibus pracfuil Viclor; Ponticoruin, ab iis quibus Ecclesia exorlis, ei in Gallia disccpialis serinonem babel, unius episcopi Lugdunensis, alierius nus- praefuil Paiiuas; Acbaicorum denique, ab iis quibus quam mcmiuil. Into dispuiationem enarrans, quae pracfuii Baccbybts. Cum igilur non eodem modo de Gallije Ecclesiis loquaitir, atqtie de aliis, sed de Pascbale celcbrando iuler Viclorem papam procul diverso; baud obscure iiinuit, lotige aliaiu el Asialicos effcrbuil, Irenxum bis exbibet quasi ftolum, qui Galliarum Ecclesias episcopali jure ttmc fuisse lunc Ecclcsiaruin noslrarmn condiiiouein, casqnc adbuc in cunat.ulis, uec lalius diifusas, vix regeret . Inter eos qui Viclorem objurganl, quod aliuni episcopuiu babuisse quam lren:cum. Niillmn Asiaticas Ecclesias a sua communione abscidisset, saltem alium proferri posse, aui ex iuilubiialis ,<:.: Irentvu$ expersona fralmm ccciesiasiic;e bisloriic nionuineutis erui, faicttir in Gallia commorantium, quibus praerat, ad eumdem ipse qui nobis bic advcrsalur periiissiams nodesiascriput, eic. Alio jure fratribus i Galtia degeulilms 6iica3 anliqiiiialis iiulagator Tillemoiilius . Nec eniiii Syuodicoii moror * , in quo duplex conclliuiii praeesse non poierai Irenxus, quam episcopali, non certe meiropolilico, longe mintis exardii< aut pa- sub lrena o celebraluni cxbibelur; aliorum duudeiriarcbico.Neque enim, u l erudile arguit c l . aucior cim, alleruiii Uetieciiu cpiscoporuia; illius quippo nova? edilionis operum S. Leonis papae, disserta- sublcbla adinodmn bdes iu rebus laniui atiiiqmlalione Iaudaia , secumlo Ecclesiue saeculo, quoCbri- tis. Sed de bis jam plus saiis pro msiiluto noslio. 17. Roma rcversus lienaius in resarciendaii) i n tlianaj ftdei fundameiila trans Alpes vix eranl posila. qno nascenli Ecclesia? ue inutire jjuidem lico- gcnlcm illain, quam geiililium furor Ecclcsix L u gduuensi mox iululcrai, vablitatein loius intubuit. bal in iis reîombus, quo dciitque ea Galiiie civiias quae prima iidem suscepisse videlur, vix allerum Quam felicilcr auiem id prucslilcril, docel Gn:goi ius Turoneiidis. Beaih&iaius Irenceu, inquil, hujus suc anlisiiiem a Poibino babebal, eam bierarr bia? formam jam in paucis qtiac illic exsurgebani Ecclesiis cetsor mariyri* (Poibiui) qui beato Polycarpo ad iniroduclam esse, quae et cpiscopos meiropolilanis, hutic urbem (Lugduuutu) directus esl, admirabili vir~ et melropolitanos ex ircbis subjicerel, a quoquani lute enuuil: qui in mvdici leiuporis spaiio, pradicadenionsirnri posse piiiem. Sane si ipso mcdio lerlio tione sua tnaxnne in iutegro civiiutem rcddidil Chrisxculo, quo Tolosam advcnil Saiurniitus, lam rarae tiicwam. Uiuic in alicra pcrscculionc quse sub adliuc esseul in uostris regionibus Ecclesue, cseque Severo coiuigil, qu;cquc lren.XMiiu ca-to liansmisil, paucoruin Gbrisiianoriim; qnis credal secutido asscril idein Gregortus laniam ciun Ircnuio muiliiudesinente STCIIIO laiu frequeiiies fuisic, ut pluribus dinem Cliristianorum ob coufestionem Dominici rpibcopis inelropoliuco aul cxaicbico jure prucessct nominis ctse jugululam, ul per plaicasflumlnaCMTIrenxMis? llts adde quod Fratrum aumine cpiscopos reretit de sauguine Cluhtianc, quorum, ait, nec
M , B e k H
Euseb., 1. v, c. 2*. * Diss. v, pro S. Hil. Arel., c. ; I. II nov. edit. S. Leon. eccl., 3, in Ireii. . I Coucil. Lab., p. 3^9-^01.
. III Uisi
401
numerum,
DISSERTATIONES P R J E Y L E IN IRETMEl LIBROS.
191
nee nomina colltgere poiuimui. Qnod et impelus frangere pro virili parte conaretur. Dudum confirmant Usuardus aliique Mariyrologioruin gcri- eraerserant in Oriente Yalentibiani, quos brevi post ploreg, dum narrant Irenaeum cum onxnl fere civi- exceperant Marcogii, Simonfs Magi aliommque taiii $uce populo coronaJum es$e glorioto marttjrio. Gnoeiicoruin mala progenies; qui sub noroine Eximia hc sunl argumenla illius, qno ardebat Ghrisliano anirnum plug quam eibnicum geremeg, $anciissimus eplscopug, Cbrisiianae religtonig apud incredibilibug errorum monstrig, borrendigque flaeuos promovendse sludii. Sed et majug fuit, quam giliig Chrigiianse religionia sanclitaii gummam inul angustioribus Lugdunensis urbig limilibus con- famiae labem agpergebant. Eo periculogiug gerpebat cludi potueril : in lotam Galliam, iino et lolam Tenenum, quo occullius : jamqne Lugdtinengem reEcclesiatn sese diffudii. Id enim ipsi cura fuii, ut gionem pervagerat, phiresqne, mulieree pragertiin; discipnlos Cbrislianae viiaeatque doclrinae prteceplis infecerat, quorura animos non a fide modo, ged et excoleret, qui deinceps de lola Ecclesia verbis, ab omni rationia gensu prope abduxerat. Irenaeus" gcriplig ei exemplis bene mererentur. Talie fuit, excubiag agene pro Christi grege, ubi malum sengit, Phoiio teste , S. Hippolyiug episcopus et marlyr, saiisque totam ejus gravilaiem ex baereticoram tnm qui inter lerlii gxculi Paires sanctiiatis et erudi- libris, tum germonibus exploraum habuil, ad scrilionis laude floruil. Talis etiam Gaiug presbyter, bendum se conlulil, ut sceleratag eorum ntigas, ejusdem gxculi scriplor band ignobilig, galtem gi dolot et mores in propaiulo poneret el funditut qua?fidisiis, quae in irss. codd. scripta leguniur ad everierel. Sed deS. episcopi libria et gcripiis pogiea calctra Aciorutn S. Polycarpi inariyris, quae a Caio, fusiug ec accuratiug dis&eremus. Yaleminianog, qui cum lrena?o contertatut ett, Marcionitas, aliogque Teteres h&reiicog dainnatos descripta dicunlur, ex tpsius Irenaei, Polycarpi disci- ab lrenao fuisse in synodo quam Lugduni babuit, puli, apographo. cuique duodecim adfuerinl epigcopi, tradit jam c i 48. Set cum in Galliis apostoli munere ftingere- latug Libellus gynodicus; sed in bujusmodi rebus tur, eainque vinea? Domini parlem sibi colendam nullaefidei esse posse bunc libellum, nono gaeculo guscepisset, ibi majora zeli gui specimina edere par editui, Jaai monuimag. 49. Quam tuendaa ac fovendae in Ecclesia pacis eral. Quare nihil antiquiug habuit, quam ut in eaa parteg quae novig culloribus indigerenl, operag mit- studiosus fueril Irenaeus, nusquam manifeslius leret neccssarias. Ex Aciis SS. inarlyrum Ferreoli fLXXXV] patuit, quam in ea quae inler Victorem presbyieri, el Feruiionig diaconi, Felicis presby- papam et Asiaticos efferbuil controvergia. Hacienus leri, ac Forlunati et Acbillei diaconorum, S. Irenad C non una ei eadem fueral Ecclesiarum omnium in cedigcipulorum, discimus priores duos Vesuntionem, lebrando Pagcbate disciplina. Asia3 Minoris Ecclesiae posteriores tres Valentiam ab eo misgos fuisse, ut agendum Paschaiis et resurrectioni? Domtnicae per ea loca divini cultus fundamenta jacerent. diem festura, jejuniisque Onem imponendum esse Quamvis autem non usque adeo sincera videantuY contendebanl, ipsa decima quaria luna post aequi* baec acta ul iis plenam el indubitatam fidem in nocilum vernom, in quamcunqnebebdomad feriain omnibus tribuere possimos, nihil latnen esl quod inclderet. Romana vero, ne Judaicog ritus imiiari dc missionc sanclomm illorum dubiialionem movere viderelur, celebrandum esse censebal die Dominica, qtieai.cum maxime consentiemem habeamusearum quaa decimam quartam lunam proxime sequeretur, Eccleshrum iraditionem. El eapropter a veleribug, ei eo usque proirabenda esse jejunia. Romana coo Galliarum apogtolug, lumen Gallorum Occidentalium, gentiebant praster Occideniales omneg, Alexaujure merito dictus fuit Irenaeus; ulpoie qui Cellicat drina, Pbceniciae, Ponti, Achaia3, el Osrhoenae E c gentes excoluit et illuminavil**. El binc non paruro clesiai. An etiam Syriae, Ciliciae et Mesopolamiae conflrmaiur quod paulo anie diximus, raras tum dubilandi locus esl, Hinc giquidem consiat ex fuisse in Gailiis Ecclesias Ciirisiianas, rarioreg epi- ^ Athanasio in libro De synodis, quod ante Nic<enum scopos : ciim Yalentia et Vesunlio, civitates haud concilium, , \ , ubscuri nominis et infimi gradus, nec a Lugduno \ , \ , \ procul adeo dissitac, Chrisli iidem nondum audiis- , Syri, Cilices et seiu, quarum eliani priores aposlolos episcopali Me$ppotamiani circa feslum claudicabant, et eum J u dignilate insignes fuisse non legimus. Ea vero dceis Pauha celebrabant. Tradit eliam epislola synomnia cum nuliis cbronologicis nolis signata lega- odica ipsius concilii, mus apud auclores, quo anno conligerinl deiinire , omnet Orienti* fratres, qui prius a Romanis, non possuiiiiis. At illud certum, Eleulhero adhuc Alexandrinis, el aliis naiionibus in feslo Pascbatis poniifice, scripios saliem ircs priores libros, ex dissenliebanl, jam cum illis consensisse " Porro quinqne, adversug Gnosticorum fabulas *. Neque Orientis ae Syriae caput Anliochia. Quin saliem in enim Irenaeo satis erat Gbrisli imperii fines quam ea urbe Asianarum Ecclesiarura de Paschate di longe lateque posset proferre, nisi pacem in eo sciplina olim obtineret, donec concilium Nicaenum tueri, bosiiumque domesiicorum malas artes, et Ecclesias omnes ad concordiam revocas6et, dubi* Cod. 421. Tbeodoret, dial. 4. Imront. Id., Coropend. Hr. fab. r " Lib. i , c. 45, 7. Apud Theodorcl., lib. Ilisi., c. 9.
,T
4
41
105
DISSERTATIO II, ART, I, DE S. IRENiEI 1 ET GESTIS.

4
404
Ure not non ainit S. Joannis Chrysosioroi , An- extimot parte$, etc. Distinguil et Procopins : tiocheiii civis ac presbyieri, expressa aaeloritas, Oppida, inqtiil in Alamundari oratione, in oralione quam adversua qnosdam e stiis habuit, \ * Metopoqoi veieris ritus memores, Pascha eiiam post Ni- lamicBy et regionit quas Osrhoene vocatur. In Nothiis caenam synodum luna 44 celebrare non deaiite- etiam imperii et Ecclesiae dislinguuiitur ab invicem rant. Fatetur bunc quidem fuisse ante yynodum Usrboene et Mesopoiamia proprie dicia, el Iiujus Atiiiocbenoram morem, deinceps aalem observa- capul Amida, iltius Edessa ilatuitur. Denique Anlioni temponim concordiam fuisse pralatam. lllinc tbemusia, quaefere Osflioena est, Sirabone auvero Eusebii moralar auciorilae. Nam disertis ver- clore, est , Metopoiamiat ipaiui bis a&aerit , praeier Asianas aliasqtie finUimas porlio, scilicel Mesopoiami* laiius accepue. Quaa Ecdosias, probanl Osrboenam apad auctores passim a Meso' , cwteris per reliquuin orbem terrarum di- potamia disiingui, vel ut partera a loio, vel ut $per$U Ecclesii$,de Paacha cam Romana conveniese. parlem ab ahera parte. Sed eiei quidam ulramque Quibus complecii videlur Ecclesiae Syria?, Ciliciae promiecue usurparinl, nullo lamen, ni fallor, arguet Mesopoiaroiae, perinde aique alias plures, quarum menlo demonslrari polest Eusebium ita accepisse.
M
'
-i
disertam mentionem noo facit. Noduro lianc scidil, Sive ergo Mesopotamiam accipiamus pro ingeoli lerrarum iraciu, qui plures provincias complectinon solvit, erudiiissimos TUIemonlius \ scribens ea* quidem Viotoris aetale Pascha, more Romano, tur, eive pro certa ejusdem iractus provincia, die Dominica celebrasso, postea vero a prislino longe probabilius videtur alios fuisse semper Osrila sic defeciese, ul Nicaeni concilii temporibus rhoenae, alios caelerarum Mesopotamiae EcclvsiaPascha com Judaeis agerent luna ipsa 44. Quod rum inores. Ilaque cum Eusebius Ashnis Ecclesiis quidem Ecclesiae quaedam quae Victori papae acrius ilnitimas quasdam in ditciplina Pascbatis consenresiilerant, saniori poslea susceplo consilio.a pri- sisse dical, verbis ejus viin illaliimm euiu esse non slinis riiibus deeciciceotee, ad communes aliarum crediderim, qui illis Cilicia, Seleucidis (rujus fere oronium Ecdesiarum redierinl, nihil adeo mi- capul Anliocbia) et Mesopolamiae saliem provinciae roro videbiiur. Et iia fectsse plures Asia? Eccle- Ecclesia* adjunxeril. De Cilicia vix ulia difllculiag, cum inter Asise Minoris provincias lum numerareaias salis probabile; cuin Constantinus imperaior inler eas quae Nicxni concilii lemporibus Pascba lur; nec major de Scleucide huic couiermina. inter eas cwn Romaoa agebant, dioecesim Asiae recenseai; et Giliciam lamen numerai Gonstantinus AnaioJiug,qai circiter an. 276 scribebat,ait"*,quod C q" Nica?iii concilii aclate, Pascba cuin Romana celebrabant. Sed ne cum Athanasio supra *d kane utque diem episcopi Agiae Paecha celebra iianl 44 luna post aequlnoctiuni; quibus Snuuere Jaudato aperie pugnel, neceseario explicandus est videtur, tunc ceAbrare deaiitisse. Sed qui et cur de Cilicia? parte aliqua. Ut utest. Ecclesiae, quse per ducentos ferme annos Pascba 20. Eo gravior inter liligantes exstiih contenlio, die Dorainica non laulum obstrvasaent, sed et sub quograviora qiiiqne pro & e inomeula profercbant. saeculi secuudi flnem, dum acrior erat ea de re Utrique enim iradiiione apostolica uitebaniur : diaputaiio iia observandura esse vebemenier c.on- quod, inquit Socrales * , apoeloloruin quisquam lendebanl; routata disciplina pro qua deceriave* legena ea de re lulissel; sed quod exemplifm eorum, rant, cenium circiter abbinc annis alterius, quam tanquam legein sibi positam vencrarentur disciimpugnaYeranl, quamque pene lotius orbis moribus puli . Aeiani afferebanl instituti sui auclores repognare non nesciebant, tenaces reperireniur, Joannem apostolum, Philippum unum e sepiem prioemo facile dixeril, nec causam tam inopioaUB mis diaconis, Polycarpum mariyiem, Meliioncm, n u u t i o o i s assignaverit. A l , inquit vir olarissimus, aliosque prapstantissimos viros, qui, cum apud eos baud dubiom quin Mesopoiamia qoarlo ineunte degerent, Pascba eorom inore celobrabaut die 44 ssecalo veterem riium deseruissei. Naro secundo iunsp. Romani e conlrario asserebant Petrum et desinenie Oirboena cum Romana Ecclesia consen- Panltim, Romse cum essent, Pascba ntuiquam nisi liebal. Otrboena autem io sermone quolidiano pro. die Dominica egisse. Et quideiu ame Viciorein paMeeopoiamia accipitur. Sed quod velut certum pam pax inler Ecclesias, quanivis sibi invicem ea aasemii vir doclissimus, Mesopotamiam et Osrboe- in re dissiniiles, semper constiierat : unaqua?que nam proraiscue usurpare solere ab aucioribus, suo more vivens, aliam suo more vivere fiinebat. aliis dubiom saltem videbilur. Certe aUerain ab )d lantuin [LXXXVI] curaverant alii ponlibces, ne aliera distioguil Ammianus Marcellinus : Et quia> aanam et sinceram Ecclesiae suae eonsuetudinem ioquit, Mesopotamice tracltti omnet crebro inquielan peregrinis Asianorum uioribus depravarenl inquieta iveti, praxenturii et stalionibus tervabanlur agra- Ingenia Cumque id agere prxsumpeisset BJaslue riis, Unortum flexo ilinere OsrhotncB subsederat quidam Romanae Ecclesbe presbyier, lemeritaiem
4 w w E c c l e e i a 8 4 D w
* . V. Hom. 55, p. 608 el seqq. Euseb., lib v, c. 25. Hisi. eccf., t. III, nol. 4, iri Vicl. pap. k ; ... H A V I Euseb., lib. m DeVit.Consl..c. 49 ** Apud Bucher., de Cycl. Vict., p. 444, ed. Aniuerp., , 4633. 4635. * L. L xiv. c. 5. *' Procop., lib. Bel. Pers., c. 47. Euseb , Hb. m De Vit. Consi., c. 49. L. v, c. 21. Euteb., I. , c. 24, 25. ld. 1. v, c. 20; Teriull., De praesc, c. 53
44 M 44 1f
4 1
93
DISSERTATIONES PRiEVLE IN IRENiEI LIBROS.

9
4*6
cjus coercuit Irenaeng, cui liaud minor erat luenda? ) pacis quam antiquitatis ac tradilionis Ecclesiarum . Consenlil Eusebius , addilque Viclorem cura, scripta adverstis eum eptstola, quam instri- non totius Asiae modo, sed el alias finiiimas Ecc'c* psil De idtismate. 111 i vero ponlifices, Anicelus vi- gias, Cilicia videlicet, Syriae, S^lcncidis ei Mesodelicet, Piug, llyginus, Telespliorus alque Sixlus, potamiae proprie diciae, vclut a calholica sentenih dissentienies, simul omnes a commuui unilaie Eceodem lrenaeo lesle , quamvis Pascha eadem cum Asianis die neque celebrarent, neqae celebrari a clcsiae ampulare conalum fulssc, iisque per litterat guig permiuereni, cnm iis tatnen paccm et com- nolatis, fraires omnes, qui eas regiones tncolebanl, munionein sludiose colebant, el sacram jEucbari- excommunicalos edixisse, , gliam pro more illorum lemporum iisdem mittebanl. , Imo cum Polycarpus Romam Aniceti lemporibus ,, , enigset, levis aliis de rebus, levior de Pascbate \ , inler utrumque dispulalio fuit. Anicetus quidera . Hinc dissensionem Ecclesiarum exaggePolycarpo persuadereconatus est ul Romanos riiug, Epipbaniug Polycarpus Aniceto ut Asianos ampleclerelur; eed rans, tantam ftiisse scribh, ul Orienlales ab Occinculro alieri cedenle, pax cilo coalait, adeo ut dentalibus divisi nullas a se invicern paciflcas accipontifex Roraanug Encbarisliae celebrandae munus perenl liueras. 22. Laudala qoidem Eusebii verba sic inierpreSmyrnonsi, revereniiae causa, conceg&eril. 21. Eoloco res *ranl, cum Vicior Ecclesiae re- talur Valesius, ui jactaias excommonicalionig roigimen tuscepii. Hic decessoribus suis paulo fer- nag, non aulem vibraiam excommunicationem vldioc, eam riluum diversUatem impaiienier ferens, fpsam ex iis erui posse puiet. Sed verentur alii u l ut oronem Eccleaiam ad unum et eumdem revoca- satig adverterii vir clarigsimus, minas quideni anle rcl, ariknliori giudio elaboravil. Id gub Scvero im- concilium Epbesinum intentasse pontificem, sed peralore coniigigse gcribil Hieronymus in Cata- lelum continuisse : accepio aulem concilii delogo ; in Cbronico vero aggignat annum 4 ejus creio exasperatum, illud emisisse. Nec obsiat, i n Imperil, Cbristi 196 *. Scripgii Ilaque Yiclor ad quiunt, qued ail idem Eugebiug, Victorem conalum praetipuog loliug Eccleaiae episcopos, ut provinciae fuisse Asiae Ecclesias a cominuni unilate ampuiare. guae synodog cogerent, et in iis quaeglioncm digce- Aliud enim erat eag Ecclesiag a propria ponliticis ptareni, ac pro Ecclesiae Romanae voiig atque digci- communione, aliud a commuiti totius Ecclesiae uniplina definirenl; Asiaticig, nisi congenlirent, ex- Q laie rescindi. Priug quidem fecil Viclor, idque comraunicaiionem denuntians. flabila Roma, in apertiggime ab Eugebio significalum contendunt; Pala;glina, in Ponlo, in Osrhoena, in Achaia, plu- posleriug auiem ut obtineret, scs^>tis litteris notartbugque aliis In locig concilia, ono consensu aique t i l Asianog, gacrigque interdiclos edixii, ut ab judicio ecclesiaslicam regulan) universig fidelibug eariim communione abstinerent caeteri. Sed in ea per epiglolag gynodicag tradiderunl; ne videlicet wntentia, gcribit Hieronymus hi qui diicrepaalia die quam Dotninica myslerium resurreclionig b*ni ab illit, Victori nondederunt manut; ejusque Domini a niortuig anquam ceiebraretur. Eadem severitag, Eusebio tesle " , fuil etiam aenlentia Ecclegiarum Galliae, qnas Ire- ; omnibus plaeuit epitcopis, naeug regebal epigcopug. At Polycraieg Epbegimig imopluribug displicuit. Quamvis enim Agiaiicorum epigcopug, coaclo Asianorum episcoporura conci- geiilenliaro el disciplinam mmime comprobarent, lio, iuinacibug Viclorig liuerig minime coinmotus, moleslius tamen (erebanl lot Ecclesias, ob qua?abantiqua Ecclesiae ga eongueiudiue disceden- slionem quae nibil ad fldem altineret, ab Ecclesiae dum gibi non putavit. Rcgcripsit igitur concilii corpore discindi; ex ardetttiori papa? zelo erupiugui nomine ad poniiflcem; iraditionem Ecclesiarum rum ipsa coiigueiudinum diversilate pejus scbisinaAsia? exposuil; ostendit a Joannig evangelisiae D iis malum prxvidenieg. Qnare plures episiolia eum lemporibus ad suam ugque aeiatem Pagcba non alia acerbiut persirinxerunt, gerioque monuerunt ut die quam 14 luna celebratum fuigge ab omnibus, fovendae pacie, cbarilalis et concordiae studiosug, qootquoi in Asia sancliiate et docirina floruerant; lemperaret ab immodica severiiaie, ex qua emolua quorum proinde moribug recedere nefas : big menli parum, detrimenti plurimum in lolam E c qoae gibi ad terrorero objiciebantur, minioie con- clesiam redundaret. Sed pra cabieris Irenaûg notorbari, cum a roajoribus didicisset, Deo magig minis gui appellalioni pulcbre respondeng (quam bomioibus obiemperandura egge. Accepta eniro Graece, Laiine sludiotum pacis signiflcai), bac epigiola Victor , ail Socra- oibil potius habuit, quarn ut sui agendi raiiooe ae let , supramodum iracundia inflammatut, ompacis auuclorem probaret. Scripto itaque Viciorero neg Asi?e Ecclesiag, quae Pascha decima quarta die convenit, ac nomioe fratrum, quibug praecral in mensig celebrabant, a communione reacidii, - Gallia fervidiorein ejus aeslum foriiter et graviler
M
M
Epist. ad Vict. pap. ad'calcem bujug Op. " G. 43, 45. " Engcb,, 1. v, c. 23, 24. llisl. c. 22. = L . v, c. 24. " Hr. L X X , 9. lu Caial. C. 24.
m t
L .
497
DISSERTATIO II, ART. I, DE S. IRENiEI YITA ET GESTIS.
498
vero ea die publica jcjunii religio fuissel, gi hor* lantuin leriia posl aieridieni jejuaium aliqui incbo agaenl, reliqua auteia diei pane epulig indulgere liberuui sibi putagseat? Nullos cerie reporias ex iit qui aQuarlodednianorum digdplina dis*cedebaat,qui jejuniain ea die golvere aale solis occaguai fas sibi meiiuntur. Verba baec doclissimog bomines se esse crcderenl. lino Dioaygius Alexandriatis, Concum iavicein commiseruat, nec de lcciione, nec stitmiones apostolictc, Epipbaniug ei alii, leglatiini faciuat, non modo Paragceveg, sed ei quiiiqae aliode sensu coasenltealea. H. Valesius , cum Grabio el pluribug aliis, deleia distinclionis nola posl vo- runi niajorig bebdoaiadas dierura jejaniuia lania cem , uno et eodcm (enore legendum religioae a Cbrisiianis obgervaluia fuisse, m non censet : \ nulli biduum, vcl (riduuai, velqnalriduiiai, aliieiiam . - loiaia bebdoinadam ad usque sequealig Douiiaica* gallidaium, pro suis quigque tiribug ac pietale, nulli vero quadraginta , diurnn ac noclurnis giae dbo iransaiilierent; omaes vero, sex illis dieompntaitt, diem tuum commetiuntur. Sed cum mniinadverterct Valesius, dtem qnadraginta horarum bus, aViis dbijs quara xeropbagiis, boc est pano absurdi quidpiam pr* geferre, id ui averteret, Ire- duntaxai, cum gale el aqua vesci, idque priuaquam naei verba commularo aggreggug egt, ac pro gub vegperam, nefas ducerenu obstituere , licet rcfragenlur codices omneg 24. Abgurda ba?c ul dediaarei d . Grabius, aliam ediii, lum mag., ut gil sengus, quosdam qua- a Valesio viam iniit, sed non feliciori succeasu. Jragesimale jejunimn sic cominellri, ut per qua- lreuxi qaidem verbis peperdl, sed gengui vim ia* dregiula boras eoaiiauag jejuncnt. Nempo, inquii, tuliu Neiape vocem , diem in fiae gecund antiquarii, vocabulu ex superiore linea buc trans- periodi reiiaei; sed noa bic taodo, veruai etiam in lato, locum corruperuni. Alii vero quibug nullam primo fragmenli versu, \ dialinciionis noiam inier el re- , etc, pcr tempu$ et quidem jejunii inpooere piacei, el retinenl, diem illum XL lerpreiatur: cujut iignificationit usum, addit, v/uboraruio iolerprelaniur de lempore quod effluxit a ribus exemplis probalum lege it placet in Ptochenii
. Neque enim de die solum contraver$ia e$t $ed etiam de forma ipta jejunii. Quidam enim unico die sibi jejunandum et$e exhlimanl alii duobtu, alii imsuper pluribut, alii vero quadroginta. Diuntis pariier ac noclurnis hori$ compuiatit diem suum com9 %
Increpavit . Plures alias de eodem argumento ecripsii epistolas ad varios episcopos, quibus eos ad iagiaurandam turbatam Ecdosiae pacem liortarelur, quae injuria temporum interiere; sed epistols ad Viclorem haud pcenilendum fragmeatum conservaYil Eusebius , quod ad calcem bujtis opertg excudt curavimus. Horialur in eo ponlificem, m more decessorum, quos enumeral, pacem CIMD Asiaiicis loeaiur, nec gravalc (erat eos anliquis congueludiaibiig Armiler adbxrere, quas a Joanne evattgelista , virisque aposiolicis ac sanrtissiniU liominibue acceperaat, quasqiie lanli luomeiiii ease non duxerant Anicetug, Piug, Hyginos, Tdespborus etSixiug, ut propter eas misccndas Ecclesia? etams videreiur. 25. Docet praeterea, eam esse qnaestionem, qtiae plures alias inducal, nec dlo, nec facile dirimendas, sicque aRius immergendaro lolam Eclesiam infiniurum propemodum rixarum baraihro, [LXXXVII] e quibus vix emersura sit. Nam t i ii ftollicilandi sunl, qus de feslo Pascbali ab Ecdesia Romana disgenliual, liiein etiam contequenter iis movendam qtil jejuimim, quod festo praemiliitur, 86cus atque Romaai observanl. Sed praeglat ipetjin audire, ac difficullaies necpaucas, nccleves, bie, cum .occasio opportune se offerat, eluddare. \ , \ . ! , , ol \ , . " - < \
f l
mone Gbrtsfi usque ad fjus resurreciionem (id est ab bora lenia posl meridietn Paragceves, ugque ad boram circiler gextam Domiuica: sequemis), quod diicebant plnres, nibil quidquaiu cibi aut poioa dcgusianieg. Sed alii lum leclioni, lum explicalionl merilo repugnaitl. Dies etitui LX borarum qnoquo modo explioettir, ponetilum cst in lota anliquitate ecclesiasiica inandiium, cujus nec vola , nec vealigium apud omnes retro aucioies occurrit, eos eiiara quibug familior fuit vel Eusebius, vec Ircnxus : biilliqiie hoiuiui, gi sanus fueril, in mcnteni ngqtiam venire poiuit diein guum ex XL boris couflcere. Sed fac lreiiapi aclate aliqui exsiiicrinl, qui privaiam sibi, et a communi oiniiiuin borninum el gentium ugu, alienain temporuio ralionem gibi congiiiuenies diem suum Ua commengi fuerinl, utquid addidil lrenxug eos diurnag pariier ac nocturnag boraa compuiasge? Puerile isiud et iugulgum prorgqg. Quasi vero dies aliqua XL borig conslare posgel, quia nocturn pariier ac diurnae coaipiiiaremur ? Deiadegt, ut qnidam voliuu, Chrisliaai aliqui fue* riat, qai aovissiiaag duaiaxai XL boras, qaa Cbrigli resurreclioaeio iiamediale praecesseruut, dxerinl, aecesse cst diei Parasceveg, qua crucifixusest Doaiiaog, jcjiiaiuin aon aate ipsuia crucifixioois lempug iacboaveiint. ld vero TeriuHiano repugnal, qui in fiae libri De oratione, queai adlwc Calholicas gcripsh, digerie asserit, die Patchm, quo aotaiae crudiixionia diem, falealibus omnibus, ialelligil, quasi publieam jejunii relighnem e$$*. An
C1
" Socrai., I. v, c. 49.
61
Lib.v.c.ii.
Not. in lib. y Hist. Eugcb., c. 24
199
DISSERTATIONES PRiEYIiE LN IRENjfil UBROS.
200
Dialriba de $tylo Novi Tettatnenti, num. 31, et Yor- runtque Chrislophorsonus et Saviliug. A l , fnqnit stii dmerl. 3, iUi opposita. Pgocbeoii Diatribam et Yalesius, refragantur riigg. codices, in quibug nulla Vorstii Dieeeruiionem bactenus non legi; sed pro inter ambag vocea iniergeriiiir digiinciiouig noia. comperlo babeo ea oronia quae proferunl oxempla, Sed maougcripiog codices diutiug ei accuratiug vereisi sexcenla esseni, ad rem praesentem nibil quid- gaverat vir dociiggimug, ut neeciret, nullain aut quain facere, nec iis siabiliri poete Grabii expost- parvam oinninoflduciamegge poaee in iis qnaa plelionem. Si enim valeat,.turpusimo laboret aequi- rumqoe vel exbibent, vel omiuunt, distinctionum yoco iiecesae eet Iren*i oratio. Voce quin- notig; ut pote quas librarii, vel pro goo quigque quieg uiitur duabu In periodis, iisque breviggimia, arbilrio, vel ex iroperitia, aut incogiiantia saepe adter videlicet expreeaa, et bis gubinlellecta. Ceriig- didere aut omiaere, repuguanie lum auciore, tum eimum esl autein in bis verbis : Oi seiieu. Si ad codd. mgg. provocare fag gii, ul eos * (giipple omillam quibug usi gunt GbrUlopborsonug et Sa), (supp. ), vocem viiiug ; telugliores iig omnibug, qui modo exgiant, de alio, quam de xxiv boranim spalio , inlel- fuero illi quog prae oculis habebat Ruflous , dura ligi. Oebuil igilor Irenaeus, nisi fucum Ifcioribut Lalinam Eugebii tersionein adornabat. In iis aufacere volueril, eamdem vocem, quae proxime prae- tem occurriase, quam diximug, distioctioolg noura cedit, subbequiiurque, eodem prorsus sensu acci- palam colligiiur ex ejugdera inierpretaliono , qua pere. Nae l scriptor insulgns sil, qui in una et eadem gfc babet: Quidam enim pulant uno lantum die obvoceludens, bancprimum a communi eigniQcalione, servari.debere jejunium, alii duobus, aiii vero pluri leciore haud praemonito, detorqueat; mox ad com- bu$; nonnulli etiam quadraginla : ita ut horas dimrmuncm gignificationem redeat, ab hacsiaiim trans- na$ noclurnaique computanles diem tlotuam. Equt~ ilnrus ad alienam. Eam fuisse Irenaei ecribendi dem 8cio boni inierprelis officio saepe defuisge Rurationem gi cuipiam persuaserit Grabius, nullicerte finum; ged accuraium bic fuisse probai perfecia eobrio. Quod addil vir erudiiug, ul XL horarum Graecaruro vocum cum Laiinis consensio. 26. Texlu vero ita disiincto, gibi pariier eteorum tioclurnarum unacum diurnig computatarum absurdum devilet, mirum quomodo in menlem veniro lemporum bhttoriae apiissime tobsereniomnia. Eani poluerit. Qui vero, inquil, quadraginta horarntn wh fuisge quaegiionem inier Agianos et Romanog dixiclurnarum una eum diurnis mentionem hic incom- iiius, an decima quarla luna primi mensis celemode faciam objiciunt; idem quoque contra Matih. iv, brandom egget Pagcba, geu jejuniis solemnibus 2, objiciant necesse e$l, ubi Servator quadraginta C imponendug flnis; an vero ea proroganda eaaenl in non modo die$, ted 41 noctei jijunaue dicilur. Chri- Dominicam proxinie eequeniem. Qui posienug aBius cum XL dieg, lolidemque noctet jejonug ege- serebat Yictor papa, in Agianoa neganies excomrit, faclaro refereng gacer gcripior nocteg oraillere municaiionis fulmen vibraverai, aut vibrare paratut non debuii, ex quibus lamopere coinmendatur erau Indignatug lrenaug sacris excludi et Untaa Cbrigti jejuuii asperitas. Aliud quippe est XL dieg Ecclegias, ob quxgtionem quae nibil ad fldei dodunlaxai jejunare, aliud noclea diebug addere ; al- gmata pertinerei, a prsecipiti sentenlia revocare lerum aliero longe durius ac molegtius, nec qul ponlificem nititur. Monet in primig gaiius #b*e iinum egigge dkilur, inlelligitur egigge el aliud, nisi quaesiionem prudenli silentio premere, quam lanio expregga flal cjugdem menlio. Tantuoi abei igitur cum luniullu agiiare, ne forie una controversia pluut nocturnarum borarum menliosithic [LXXXVIII] ribug aliis fooiileni gubminigtret. Neque eninx , inincommode facta; quin poiiug necesgario fieri de- quit, de die solum, quo jejuniig imponendus est baerit. Al quid boc exemplum affine babeal cum (inig, controversia ett, ud eiiam dt forma ipm jejnjejunio XL borarum, non cerie video, nec aliut nii. Obgerva, quseso, non de ipgo je|unio, neque quivig forie videbil. Gum quia quadraginla borag eiiam de ipgo jejuniornm numero conlrovergiam cibi experg iraduxigge dicilur, salii intelligilur al- fuissc. Gonstabat giquidem eo tempore inter Orjenlaleg ei Occideniales, adeoque inier oranea isiiut leram isliua leuiporia pariem, borag egge diurnag, alteram noctuniag. Horarum ergo noclurnarum sxculi Eccieaiag, plures gaiiem jejunii dies Pagcbali una cum d.urnig non tanium incommode, ged et feglo pnemiuendog egê : alioquin Unta de eorum ridicule oinnino ac pueriliier bicinjicereiar menlio. ffne conieniio inter Ecclesias esse non potuiesei, ei 25. Mirum in quantag ambages gege conjiciant unug vel alier jejunii dies guffecissel; nec adeo i n eruditi viri, quag devitare nullo negoiio poluiasenL decofum vigum fuiseet, ul iisdem diebus alii jejuniU Irenaei verba legendo ac dislinguendo eo modo quo vacarent, alii agilarenl convivia; ae pou dies Paoperius exscripaimug, jam nihil offengiooit babet schatis alii tit festit tt animorum remitsiont vertaejug oralio. Nempo interposita una distiuclionig no- reniur, alii prascriplit jejuniis se dtderemi ; ut tula inler , quadraginta, el , omiium, quod ex Dionysio Alexandrino, qui non Aoroi, ainovei offendiculum, quod ex duabug voci- plug gexaginta annis posl Irenajum florebat, et bus male Junctie exsurgit. Sic legeront, disiinxe- Consliluiionibusapogtolicig gupra laudatig liquei
t D
M
Ep. Const. Mag. apud Euscb., I. m De Yil.
*C. 18.
D1SSERTAT10 , ART. I, DE S. IREMEl VITA ET GESTIS.
202
lotos tex majoris hebdomad dies non modo jeju- simpliciler postlum, nunquam prasidere significat, aio, sed rigidiori c&teris absiinenii dicatos faisse: vel dominari, nisisaltem resilla adjicialur, cui quis ne dicam eliara Origenig Irenaeo fere sequalis dominari [LXXXIX] dicitur, ut , . Irenaeus vero boc in loco nonde auate, habitos jam Quadragetimm diesjejuniis conaecratos. Et quamvis de numero jejunloruro anle- praesideniibus vel praesulibu Ecclesiae (qui nunquam pascbalium nondum sub gaecull secundi finem apud vocantur), sed , omnes constaret, nec adeo eiiam Socratis " et de forma jejunii loquiiur, quam dicit nonnullos ex Soxomeni " vo congtitorit, quin apud quosdain $implicitate et ignorantia, rudiores proinde acoriimnor, apud alios roajor exslilerit; nullam lamen vatos bomines, , non certe , iie temporibag raoiam ea de re coniroversiatn , accurale observaise, vel legimns. Gerlum esl itaqueeam, de qua hic loquitur retinui$$e. Inde ergo controversia, seu muhorum lrenamg, controvergiam, ne minimum quidero spe- querela, quod mulli remissiorem jejunandi formain cusse vel ad ipguro jejunium, quaai gervanduro tenentes, quam nonnulloruin imperhia invexerat, aliqoi negaasent; vel ad jejuniorum numeruin (quae ab accurata recessigsenl. Qusnam vero accuraia lameo plurimorum falaissima t>enlenlia egt), quagi egset jejunandi forma, non quidein ab Irenaeo ipso aliqui unico die sibi simpliciler jejunandom esse discere possumus, sed ex jam citalis veieribue existimasseut, alii duobus duniaxat, alii pluribus, eruere licel. Dionysiua Alexandrinug in sua ad Baalii quadragiula. Haec in quaeslionera nunquam eo silidem epislola gcribil sex postremos jejuuioruni tempore vocaia. Longeroinugdisceplari poluil de ante-paschalium dica, quamvis non eodero modo ab jqunio quod vocanl , seu $uperpo$ilioni$ omnibus transigerenlur, a pluribus Umen sua aeiaie (ad quod Jrensei verba perperam delorquent Yale- sic transmissos fuigge, olalii tologgex impasii dutius et Grabius), quod qui gervareut, ne vespera cerent, alii qualuor, alii ires, alii duoa.Quae quidem quidem cibum capereni, sed peuiius absline- piorum bominum jejunandl forma, licei in legem reot, sive una, tive pluribus diebus, usqae ad omnibug communem trabi non poggit, ex ea tamen lerminam jejunii, Paschale scilicet mane, quoil a perspicue colligiiur, eam jam obtinuisse in Ecclcsia falli canlu incipit. Ea enim jejunii species, ut a coosueUidiuein, ut gex illorum dierum jejuiiium veieribus comuiendata, ei a piis pluribus servaia; rigidius caeteris servarelur. Epipbanius * eamdeni ttolla tamep ecclegiasiica lege, aul consuetudiue, EcclesUB consuetudinera paulo enuclealiug aperit, quae vim legig babefet, sanciia fuil; sed uniuscujus- simulque innuit sua aetate non receng invectam, ged qoe arbilrio ac pieiaii, ui par erat, perraigsa; adeo C pervetustam babilam fuisge, utpole quae aiiag in lota ut absardum gii, pace virorum docliasimorum diie- Ecclesia radices egisaet. , rim, comroversiain ea de re inter Eccleaias liu- gere. , * 27. Sed quid nodus in gcirpo quaeritur, cuin as- ' , {) sereret Irenaetig contrevergiam fuisse , \ . , de ip$a forma jejunii, id * , \ eai de gpecie, modoaique raiione jejunii; quo pacio, , . qaove rila servandam esget jejuniuoi? Quig, inqute, \ , \ :, \ bojusce controYersiae suiug? Paulo post aperii , Ireoaeiis ipse. Nempe, qaamvig fideles oranes plu- . rimis diebug ante Pascba jejunium observarenl, non Eam vero Quadragesimw partem, quos praectdxt aoa Umen apud omnes observandi raiio fuit. Ka\ teptem dies Patckalis, timiliter observare, in jejunut , ' perseverandOt eadem consueoit Eccletia. DominicU , \ autem nullis, ne quidem in ipta Quadragetima, }c* , , - D junare $olet. Prmlerea $ex Paschatis dies in xero, ' , \ phagiit trantmittunt populi omnet; hoc ett, pane . Qux quidein verba pau- duntaxat, cum $ale el aqua lunc sub ve$peram loluis iniricata, aie Lalioe reddenda puio. Atque vetcenies. Sed el pietatem siudiote colentet, ad bi~
e > 6
h*c qmdem inter eot, qui jejunia obitrvaht, varietas jtirt no$tra primum celate nata esl, tcd ionge aniea apud majoret nostrot ortum eepit; qui non accurate, mi verisimile etl, retinenies (jejumi fortnam) eam, qmm ex simplicitate el imperilia orlum habuit, co/tsmetudinem in posterum induxerunl. Vocero -
duum vel lriduum vel quairiduum usque jejunia prorogaVA; quidam etiam totam hebdomadam aJ usque sequenlis Dominuwgalliciniumsine cibo iraiu*
9 t
wn Musculus et H. Valesius male omoino reddidernoiper rerumhabenitpotuotêlprccsidenies. Nain, o i optiine adverlil Gl. Bevcregiug , verbum L. viii cenu CeU., et homil. in Levii. EccL prim., 1. iii, c. 7, 4. Exp. fid., { 22.
PATBOL. G B . V I I .
M
igunt. Triplicem bic jejuuii forraam ciaredistiiigiU Epipbanius : alleram illius Quadragesimae partig, quae sepiem dics Pascbatig, geu majoreni hebdoiua dam praacedil : hxc miiior erat, uipole a xeropbagiorum lege libera, allcram majoris bebdoiuadui, prima slriciiorem el xeropbagiis asiriclam; alte Hist., c. 2 i Lib. vii, c. 10. " God. Gau.
7
205
DISSERTATIONES PR^VIiE IN IRENJEI LIBROS.
104
ram denique ambabus severiorem, qua bujus hebdo- gesimam jejunare aridis cibi$ vetcentet. Ex quo pamadae pars, imo el tola sine cibo transmittebalur. lam iit quarumdam Ecclesiarum consuetudineoi Prima ei secunda toli Ecclesiae, populis omnibus in fuisse non tnodo per sex posiremos, sed et per lomore posila fuit; ac proinde vim legis babuii : losquadraginta dics aridis cibis vesci. Aliundevero poslrema iis duntaxat, qui pras caeteris pielaiem tcstaium facil Socrates , fideles anie-pascbalia siudiose culebani; meromque consilinm, non prae- jcjunia servantes, non in numero dierum duntaxat, verum eliam in ciborum abstinentia inter $e diurtreplum fuit. Hinc idem Epipbanius majorem bebdoinadam, , xerophagioe patse. Nam alii quidem> inquit, ab animatit penilu hebdomadam vocal. E l eapropler Aerianos merilo abstinent; alii ex animanlibut pi$ces solos comedunt. perstringil, quod diebus Paschalis, quo tempore, Nonnulli eum piscibus etiam avibus vescuntur; es eas quoque conditas etu inquil, calhoiici iHimi cubando, casiiinoniam ser- aquis, ul est apud Moyten vando, prccibus, vigiliis, jejuniis, aridorum cibo- affirmanlei. Quidam ab omni arborum fructu et ab rum usu, aliisque id genus affliciationibus corpus el ovi$ abslinent. Quidam tolo vescunlur pane; aiii ne animain vexare solebanl; ipsi carnibus vesci, agi- hoc quidem uluntur. Nonnulli utque ad horam otare convivia, ci effuse laeiari non erubcscerent. nam jejunantes, quovis posthae eiborum genere utunlur absque discrimine. Alit alia ratione jejunant eic Epipbanio consenliuni Coiistitulionesaposiolorum faJso quidem ila nuncupaUe, Epipbanio lamen Quibus maxime illustrantur lrenaei verba, et conanliquiores : firmantur qua* jam diximus, quosdam videlicel ab , accurala jejunii forma sic recessisse, ul alii uoico , \ , die, alii duobue duntaxai, elc, eo quo par eral , \ , \ , \ . modo, aridis cibis vescenies jejunarent. 29. Monet auiem Viciorem papam lrenaeus, istos \ orones pacem seinper inier se coluisse. Et noi, in, ' . ln diebus igitur Patchce
T t T0 7 l t
t
jejunate, incipientes [eria teeunda utque ad Para- quit, eam retinemus; ticque discrepans jejunii ratfo sceven et Sabbalum, per sex diet *olo uientet pane et concordiam fidei commendat. Unde coucludere in sale, et oleribut, et aqum potu. Abstinite aulem vino et [XC] promptu eral,quodsi iisquipraescriplamab Eccarne ittit diebus: Dies enim sunt luctU9 el non festi. clcsia Romana jejunandi forraara DOII lenebanl, lit
t
28. Haec igitur accurala fuil prioribus saeculis nulla movebalur; neque eliam moveri debebat i i t , apud maximam Ecclesiarum parlein jejunii forma, qui cum ea dc Paschalls die disseuliebant; quia ut prima Quadragesimse pars jejunio quidem, sed C ulrumque ad disciplinam, qu pro locis ei tempo* paulo remissiori, posierior longe asperiori conse- ribus varia esse potesl; neutrum ad fidero, qua*. crareiur. Si quae proinde Irenaei aeute de jejuoii eadem el inconcussa manebat io omnibus Ecclosiia, forma conlroversia fuii, si quae inier Ecclesias speclabai. Maximi ponderis case argomenta haec discrepanlia, iu eo fuisse videtur, quod quaedam omnia, Irenaeique pietaie, prudenlia et erudiuone poslreinis sex Quadragesiniae diebusmollius quam dignissima, nemo negaverii. Tanium apud Yictorem par esset, ac ferrei communior Ecciesiarum con- valuisse, ul bis viclus nimiuin prajcipilem gradum fcuetudo, jejunarent, nec xeropbagiis vescereniur. revocaverii, Ecclesiisque Orientalibus pacem resiiE l idipsum esi quod hic repraesenlal Irenaeus. Qui- tuerii, ex eo colligilur, quod Firmiliaiius sexa4am enim, inquil, unico die sibi jejunandum esse, ginia circiierpositaaecannisscripscrit, inier divervidclicei secundum accuraiam jejunii formaiii, sas Romanae Ecclesiae aliarumque regionum coo* suetudines, illa3sam semper coiisiilisbo caibolicai exittimanl; alii duobus, alii insuper pluribus; alii vtro quorum pieias major, longius progressi toios Ecclesta? pacem ct iiniiaiem. Sed diserlis verbia quadraginla dies in xeropbagiis agum. Oinnibus asseril Anatolius , qui annis plua minus xx posi aulem hoc commune fuit, ul horit diurnit pariter Finnilianum scribebat, Irenaao sequeslro pacie el ac noclurnis compululis, diem $uum meiireniur, id conciliaiore, sic compoBiias advcrsamiuui conlroe^l dies iIII quos jejuniodepulabant, non arliflcialee versias, ui unicuique aviios mores relinere luluin erani; sed naiurales, sive civiles, quibus noclurnae iueril elliberum. Elrevera, quainvis ab ea, quam pariler ac diurnx conlinenlur borae. Quod quidem a majoribus acceperani, celebrandi Pascbaiis ra frusira; scd prudcmer oiuuino addidil Irenseus, tione non discesserinl Orienlales, vcxalos tamen deinceps a Vicloris successoribus nonlegimus : done quis sibi fmgerel jejunamcs illos, dum quidem sol luceret, lenui cibo usos fuisse, noctu vero lau- nec concilii Nicanni decreio sancila Romanae Eccletioribus epulis, more Judseoruin, indulsisse. Porro siae consueludo, coinmuniomniuin aliarum genliun verissima baecomnia,cl cum veieribus monumenlis conscnsu recepla ei probata fucril. Ha?c proinde Ireapprime consentanea.Nam coticiiium Laodica3tium, naei laus fuil, quod dissidentes Ecclesias, moxque can. 50, slaluil, 2 fraclis fuedcribus sacris discindendas, reconciliave > Qporlcre totam Quadra- r i l ; inde apud ulrasque nuiiquaiii saiis pro tueriio
u % T>
il:er. xx 12, IM b*r. L \ V , j,3. L . v, c. 18. " L . Hist., c. 22. Cypiiau. cp. edh. Uxuit. '* \p. I5uub.r,,p. 44J.
L %
7 3
Gcn. i , 20, 21. A p i d
201
DISSERTATIO II, ART. I, D E S. I R E N J E I V I T A E T G E S T I S .
208
commendandus, quod schigroatig maluro uirisque a ge diu conquisita reperire non potuerii. Eorum fragmenlum ase repertum fuisse affirmal Baronius faneetum averterU. 30. Prseclaro huic facinori diu gupergieg non fuit in notis ad Martyrologiuin Romanum, ei in Au*nl. eccles. ad annum205, n. 28, idein forie quod e veIrenaeus. Vixdum iniestina quibus agiiabaniur Eedeshe, bella realinxerat, cum exieriiis acerbius tm codice Lugdunensi eroiuin dcscripsil Severiius agiatas ingemuii. S&YHMI illud ac iruculeiiluin dico laudatus ; quam enim Irenaci raorlis bistoriam narbellum, quod rei Gbristianae intulil Severus auno rat Baronius, ad Severtianam sali* accedit, Sed decinio imperii, Cbristi ?ero 202, niilii Ecclesia? in- Acta ipsa, quae eublaia una pagina toulila naclua fetlius qoani Lugdunensi. Quain immani fideliiim fuerat Em. cardinalis, iniegra invenil doctissimos airage eana vasiaverit, pastorigque cura grege nosler D. Tbeodericus Ruinart, in cod. ms. archiCbristo forliter dimicanlis sanguine resperserit, coBOobii Cislerciensis;verum cum adlrenaei aetaleni docel Gregorius Turonensis . Venienie, ail> perse- accedere non videanlur, ea proferre opera? pretium non duxit. Ut utesl de actis, qu& ex veteribug moentione lali* ibidem diabolut bella per tyrannum exercutt* et lanta ibi multitudo Chrittianorum ob Dumeniis testimonia deprompsimas, palatn faciunt jam galiem a quinlo saeculo eam in omnes gentea cunfeuionem Dominici nominit est jugulata, ut per inanasse sentenliam, Irenaeum mariyrio viiam pi4X$n$ flumina currerent de languine Christiano;
9 T t
31. Sed ecce, nuperus scriptor Dodwellus adversus recepiaui hactenus et iraditam a lot veteribus senieniiani insurgit, et ex lrenaei capite marGrcgorio coiisentitini Ado ei Notkerus, dum narrant lyrii lauream avellere nititar. Mirum si martyrum lreoaeum cum omni fere eivitatit tua popuio corona- niultiiudini a lenerig unguiculia infensissiiuus, Galtmm e$$e glorioso martyrio. Alias tam prctiosx mor- liarum sideri pepercissei. At, quibus argumenlis Lugdunensera episcopuip ex albo inartyrumexpunlis circumstanlias non novimus. Quas enim ex etustis quibusdam Ecclesiae Lugdunensia codicibus gil? lis videlicet, quibus plug aequo delectatur, vanis iuQnilisque conjecturis, ac negantibue argumenmss. eruisse se dicunt Severliug Halloixius ec Theopbilus Raynaldns , parom tutas es*e exi- tis; qu gi quid bic valeant, nibil iii lota antiquistimo. ln eo duniaxal antiquis bisce mouutuentis tate ecclcsiastica adeo cerium erii, quin audaculofcabendafides, quod Irenaeum inter Gbrisii marlyreg rum manibus facile concuiiaiur. Ac primo quidem recenseant. Nam in hoc sibi consentienies babenl Q eos coufutat, qui putant eo anno irucidalutu IrcHieronymum , et auctorem Quassiionum ad Orfiaeum, quo Albinum pnelio ad urbem Lugdunensem thodomoz , inler opera Justioi Martyris, qui Ire- oominisso superavit Severus; oapta niinirum eodem naeoiB disertia verbis martyretn appellanl, ac vetu- impeiu urbe, et in cives ejus, praesertim Cbristiasliasimos quosque Martyrologiorum codices cum iios, caede ediia immanissima. Anous is eral Gbrisli edltos, tum mgs.,Hieroaymianum vulgo diclum, a 197, Severi 5. Sed si excipias auctorein Actorum Florentinio edilum , Bedsc, Usuardi, etc., et ipso- S. Irenaei, quorum dubia omnino (ides, paucissimi fum Mena3orum Gracorum". Exstat in Biblioibeca sunt qui iia eeiuiant. Eo siqaidem anno, teslc Hienoeira * Sau-Germanensi membranaceus codex ronymo in Chronico, lum primum emergebat, aut *4, o. 264, plures coiiliuens Tracialus Isidori, galiem invaleacebai Paschalis inier \iciorem papant Joannis Ghrysoslomi, Gregorii Mag., etc., quem ei Asianos controversia, quae deinceps Iren330 conaouquissimum esse et annorum plus quani mille ciliaiore coniposita est. Ultro igiiur conccdunl eruprobat ipsa scriplurae forraa. Iu medio siquidem diti, episcopum Lugdunensem tajidiu vitam proro* doos quaterniones videre est, eadem si non manu, gasse, donec venicns persecutio, ul loquilur Gregosaltem anate descriptos, quorum pars vulgaribus, rius Turonensis, ea nimirum quam quinquennio pars Merovingicis characleribus exaraia est, ita ul Dposl suscilavit Severus , pagiorem cum niaxima in ono et eodem opusculo, imo ei folio utrosque gregis parie demessuerit. Quo anno marlyrii corocbaracleres legere sit : quod summam codicis annam adepli fuerinl.non liquet; nou nisi postannum tiquilatein demonslrat. Porro inilio premiltilur 202 adipiaci potuisse con&lat, nec [XGIJ improbabrevissimura Kalendarium, eadem manu aique reli- bilis Raynaldi conjectura, differendam esse usque quum opus descriplum, iu quo iia legitur : iv K A L . ad aiinutn 208, quo Severua Galliis perag;rattg in J O L . LUGDUNO GALLEA PA 3. S HEREUEI E P . Dolen- Majurem Brilauniam profeclus egl. Haec ne leviier dum quod passionis ejus Acta gincera et sana exci- quidem attingil Dodwellus; iioo nec auctoreg priniaa senieniisc valde premuni ea qujc proferl in eos arderim . Dudum est quod interiere : nam Gregorius Mag. ** couquerilur quod beati lrcnaei gesia et scripia guioenia.
v TS Tf M 81 M e # 8 g w
qmorumnec numerum, nec nomina coUigerepotuimns. Dominus tnim eoi in libro vUx comcriptiu Bealum iTenmum, divertis in sua carnifex prauenlio posnii affectum, Chritto Domkio per marlyrium dedicavit.
flniisse.
ST
Lin. fligt. Franc, $ 27. Oe Lugd. arcbiep., . i , nura. 3, 2. . in cap. 12 Viine Iren. . VHI, pag. 22, 23. In cap. LXIV Isa., lom. III nov. edit. Respons. ad Quaest. 115 ad Oribod. P . 629, 632. " 22 Ang. * Bibliolh. Cajs., p. 208, Lambec, tom. VIII. Act. MarL sinc. tt sel., p. 706. L. , ep. 56, ad iEtber. Lugd. episc. toiu. II uov. edit. Dissert. 5, in Iren., 31 et scqq, Tbeoph. Rayn., lom. Vlll, p. 37.
1 e 8 5 8 7
TT
107
t
DISSERTATIONES PRiEVlJl IN 1REN.E1 LIBROS.
108
51. A l inquil, tanta cum fueril mariyram apud phaniuro, Theodoretum, ei alios quos in causa? &uaa veteres aucloritas, ut marlyrum nunquam sine defensionem ciiat Dodwellus, pedem referamus; illi mariyrii encomio meniionem faciendam exislima- quidem Irenseum nusquam appellant inarlyrem; rent; quid e6l quod Irenaeum nemo e veieribus, sed nibil aliud ad sumraum ex eqrum sileuiio eoleliam ubi testis adducitur, eliam ubi cum aliie lesli- ligi poiesl, ni&i quod ad eorum ttoliliam Acia marbus mariyribus junclus legitur, marlyrem lamen lyrii non pervenerim, aul mariyrem fuisse nescieappellavit? > ldconfidentius asseril Dodwellus. An e rini. Ex eo vero quod ad Terlulliani, Eusebii, Epiveterum catalogo expunget Hieronyinum, auclorem pbanii el aliorum quorumdam Orienlalium scriploQucestionum et RespoMtonum ad Orthodoxos , 6t rum noliliam mariyris alicujtis Occidentalis Acta Gregorium Turouensero ? Aiqui iili disertis verbis pervenerinl, mariyrem fuigseconfidenler negare Ireusum manyrera appellant, ac priores quidem a raiione prorsug alienum videtur. Ul enira sic induo ubi lesiem adducunt. Eorum quidem vel fidem ferri jure possit, supponalur necesse est marlyres elevare, veJ teslimonium infirmare nilitur, sed vauis omnes Occidenlales iis apprime cognitoe fuisse nee cavillationibus, quas po&tea disculiemus. His adjun- ullam eos latere potuisse manyrii bisloriam; quod $endi veiusiissimi Iftariyrologiorum el Kalendario- quam absurdum ait, neino non videu si quidem rum scriplores , qui Irenaeuin in martyrum fastos iis in regionibus, vel noo procul ab iis passus fuisconslanlissime retulerunt; idque non propria au- set lrenaeug, in quibus vilaro egere scriptore* lauclorilale, non fulilibu* conjecluris, aal lemere divi- dati, quidpiam ponderis babere posset arguroennando, sed ex veieribus Ecclesiarum monuraenlis tom ab.eorum silentlo repetitum. Sed quod niarquae consulebani, et prae oculis babcb.mL llos si lyrcm fuisse nescierunt episcopum, qui in refabuiatores ilerum appellel Dodwellus, meminerit, oiotissimis Occidenlis parlibug, et in Eccleeia iis verbis ejusroodi criuiinaiiouee dudum excepisse nascenle, necdum magni norainis, aul longe laleque dociissinium Doslrurn ac pi memoriae D. Tbeode- diffusa, sanguinem fuderlt, non est quod adeo miricum Ruinart, ut ad incilas redactue desperatam remur. Cene martyres fuisge Saiurninum Tolosacausam lueri bactenus non potuerit. c Eisi enim, oum, Dionysium Parisinum episcopum, cum aociit inquil ille, ejusmodi libros ab omni penilas meodo Ruetico ei Eleiiiberio, Patroclum Tracensem, Fruimmunes esse affirmare nemo possit (hxc quippe est ciuosum Tarraconensem, et alios coinplures , qui singularis sacrorum codicum pnerogativa), non varias Occidenlis partes sanguine suo purpurarum, tamen hinc inferre licet, eos mala flde, aut lemere, adeo consial ul ne ii quidem inflcias ierini quos aut leviter conscriplos fuisse; imovero cerlum estc acrius exagiiat martyrum numerum conirabendi Mariyrologia a viris gravibus, ex antiquioribus mo- prurigo. lllorum aulem mentionera fruslra requiras numeniis, peculiarium Ecclesiarum Kalendariis apud Eusebiura, Epiphanium, Tbeodoreium et alios collecia fuisse: quae cum ab episcopis approbata rerum Orientalium scriplores. Sed ui causae jugulum fuigseni, publice in ecclesiasticis convenlibus lecia propius adbuc pelam, Eusebius , cujus silentium fuerunt; ui si omnium gaDCtorum festivitaies cele- adeo urgei Dodwellus, Hippulyli DOQ semel niemibrari non possenl, eoruro sallem aliqua comme- nit, calalogum ejus operum texit, episcopum fufsse moralio fieret, tum in lesseram communionis, quae dicit; roartyrem nuspiarn. Martyrio tamen vilam inter Ecclesias calholicas baberi debel; lum ul ea iiniisse certissimuni essedebei vel ipei Dodwelio; ratioufe aliquis sallem culius exleris mariyribus exbi- nam in iis ipsis quae proferl Tbeodoreti **, adversus berelur. Caeierum falso conflclas mariyram bisto- Irena3i marlyrium locis, marlyr appellalur. Appelrias igni tradi jubent Trullani concilii Paires latur et ab Hieronymo non gemel \ Quid jam re^can. 65, veiantque ne in Ecclesia leganlur; eos spondere possel Dodwellus, si quis mariyrem fuisae auiem qui eosadmiilerenl, anatbemati subjiciunt.i Hippolytura negans, verba ejus in ipsum retorqueiw Qixod osiendil quanta cautione ac religioue nomen diceret: non id procul dubio taciturum Eusebiuin, alicujus a.roajoribus noslris in aHjura manyrum ^ s i vere Dossel; nec ignoraturum, si qua rcperissei referrettir, uec cuivis ita referre pro libilo licuisse. illius manyrii monumenta, in eua marlyrum colleEdiius es! ea de re canon secundus concilii Car- ctione iufereitda? Nibil atiud, si saperet, re ponibaginensissub Gralo, tempore Julii papaa, Ncc lalel denduui occurreret, nisi istud: Eusebium quidcoi queinpiam, Lucillain faciiosain illam femipam, quae uosse Hippolylum manyrem fuisse, nec repe i bisinaii Donatisiarum iniiiuiu praebuil, quod bo- risse illius inarlyrii monumenta; ipsius tameo siniiiii cuidam IDOTIUO, ettimartyri, sed necdum vin* ienlium praeponderare nec posse, nec debere diser? dicaio * aliquos bonores exhibuissei, ab Ecclesiae tis alioruni veierum leslimoniis, qui martyreni iiiiiiisliis eorrepiam fuisse. Adeo certum est, ul alia fuisse asseveraaL Boni ergo coDsulai, si eadem inulla, quje proferri possent, arguinenla prsetermii- repoiieniesconiendamus,diseria Hieronyini, Eusebio laiii, sollicitos semper fuisse Ecclesiaruin reciores, supparis, Epipbanio coaevi, Theodoreio et Gyrillo Alexandrino anliquiorie; aucloris Quwnionum tt uequig letnere mariyrum nuinero ascribereiur. 55. Verum ut ad Terlullianuro, Euscbiura, Epi- Respontionum ad Orihodoxos, qui ad posieriorum
,l 9 i 9 M
Acl. Mart. sinc. et sei. Prf., 5 fin. Optat., lib. i . ' llier. Pro!. in Matth. el Ep. II, al. 125, lom. II nov cdit.
91
Lib. vi, cap. 20,22. Dial. 1, 2, 5.
S09
D : S S E R T A T ; O , . , D E S. I R E N A H Y I T A E T C E S T I S .
*IO
siaiem aecessii Gregot Turonensis, aliorumque repugnanl aatecedenlibug et consequenlibus, senrerum OccidentaUura ecriptorum lesliraooia, longc gum non pertnrbant, nec orationis geriem abrummajoria esaeponderis, Eusebii caelerorumque Orien- pnnt; certigaima texiag sinceri nec inlerpoiali artalium silenlio. Gerie st regula est oroniuro genlium gumenta. Vereior lamen Dodwellus ne verba bc, consensione flrcoala, in rebas htstoricis pairios Etmartyr, e roargine in lcxlum irrepserint: imo tegtet pras exleris audiendos esse; lum potisgimqm, parum abest quin excusgomelu fidenier pronuntiet, aot nugpiam valere debet, cum illi loquunlur, iaii adeo htec non tcripsiste Hieronymnm, ut ne quidem tacent. Ecquis enim sobriua sibi perspadeat, bislo- scribere potuerit. Cur iia? Quia * i martyrem Irerlca regionig alicujus monumenia, exierig noilora narum nonet Hieronymus, eur, qweso, nullam habeeese pogge, quam incolis ipsis? An ferret vir cla- mtu in Catalogo, ubi exspectanda erat, mariyrii vel rise. Italum qui lantam sibi rerum Bfiiannicarum leviuimam mentionem? Cur aliii quoiiei teilem adjdeniiam f XCIl ] anrogaret, quantam Angli ipsi; ducil, otnat encomiii, prcetermisso illo martyrii omel conlenderet hog aliig non inslructog esse monium digniuimo? IIoc Dodwelli arguraentam, quod nnmenlis, in iU qua? ad rerum AnvHcaram bisto- in ipgura auqtorig capm facile rriorserit aliug quigriaro aUioeat, qaam Ualog? piam Dodwelliano niore pavidug. Yereor, inquiel 54. Argumenii vim sensit Dodwellug; ne tamen ille, ut Irensl mariyrium e Caialogi lextu librario TICMIS raccuinberet, auctorig Qucestionum ad Ortho- rum negligentia, quod saepe evenire solebat excidoxo$ .Hieronymi el Gjegorii Turonengig lestimo- derit; sont enim alia quae mcrito faciant ul guspiniorum fldem infirniare nhiiur. Certum e$t, ait, cemur verba illa et martyr adeo noo omisisse Hieauctorem Quaiglionum ad Ortbodoxos, qnicunque ronyuiuin, ut ne qaklcm omiilere poiuerit. Ecqub tmndem Ufuerii, recepti in imperio Christianiimi gibi pergaadeai eum, eui mariyrem fuiase lrenaiura ttmpOribut etu juniorem; ut protnde in cauiis hicerligsirae constilisse patet ex Gommemariis in Uoricis, etiam quarti quinlive iatculi, non tit, niti lsaiam, nullam i Catalogo, ubi exgpecunda erai interpotito genuinorum auctorum U$timonio tuto an- niartyrii vel Ievigsimain fecisse meiilionem? el. dieudu$. Egregiam certe respongionein! quas id Parea uirinque limendi rationea cum gint vel roebabel coromodi, ul molestain yelerum quorunilibet, tum guuro inanero, vel alieriua gravem egge faieatur si de triam prioram gjecalorum rebug tesiimonium Dodwellus necesse esl. Certe Hippolytum mariyreui feram, aucloritatem ab imig fundaraentig faciie gut- fuigse, el ab Hieronymo marlyrem agnitum el apcutiat. Ergone ii duniaxat iuio aadiendi, qui re- peJIaium fuisse, negare nec potestt nec audet. Hie* cepti io imperio Cbriatianigmi temporibus aut an- C onymu8 taraen, qui in 8ua ad Damagum epiatola Marllaiiquioreg,auisaliemaiqualegexgtitere; etalii omneg gcripia ante aonum 584, ui probat eradilug " * quarll deslnentig, vel quinii gsecoli auctoreg reji- naeug noster in guig in lomuiu II Hieronymiaoseedicieodi ? Si ita sit, cur in caugie suae patrocinium lionig Prolegomenis, dudum aniequam Catalogug adducit Dodwellus Epiphaniuin, Tbeodoretum, Au- ederetur, Hippolylum mariyrem appellaverat, apgoaiioam ei Cyrilluro Alexandrinum? Omneaquippe pellavitet poeieacum io Matibaeiim pnefaretar; recepti i:nperio Gbrigiianigmi lemporibus ja- nullam in Gaialogo, ubi exspecunda erat, mariyrii niores fueruni. Quas aiiis imponere vult legeg, adeo vel levissimam injicil menlionera. An ergo hinc insensui Commuui adversantur, ut ne Ipge quidem ju- ferre liceat, id quod de Hippolyli martyrio legiiur gom ferre posgii. Si qoidein auctor gaeculi quinll, lam in citaia ad Daroasum epigiola, lum in Prologo criptoribusquarli neganiibus, quidpiam afflrmaret; In Matlba?om , e margine in texium irrepaigee, ille, (ateor, tuto audiendug non egsel; sed gi ille tuio baecque adeo nou 8crip8is8eHieronyinun,ulne quk audieodus non git, duin bis Ucentibugaliquid aiQr- dem gcribere polueriit Ineral Dodwellus, gi lubet, roat, quod alii anie el post eum affinnaront, el ji ged aliug nemo. Scripta quas ab illuslribug virig in qoidem quibua perapecu el explorata niagig egge lucem emigaa fuigsent, accuraie recensere Hiero* deboeranc rei roonuinenta, antiqnandae gunt com- D nymo animus erat, ged non eorimi gesta. Nibil proinde ex gilenlio Catalogi contra Irenaei roariymoneg higtoriae legeg. 35. Nec felicius Dodwello ceduni , quibus Hie- rium colligi polest, quod IIOD el contra HippolylL mariyrium meliori jure colligaiur. Sed eisi inartyrooymum concuiere molitur, conatug. Vereor, ait u* quod apud eum de martyrio Ireiiaci legitur, e rium Irensei, dum Gaialogum scriberet Ilieronywuxrgim (quod sape evenire $olebal) studioso ali- mus, prudens oniiserit, vel lunc nescieril; dispenqmo Tecentiore uctatum, in teitum irrepterit. Sic sa- dium resarcivii jam forle doclior faclus, cum leclia gaciggimi viri in aaiebra nunquam haerent. Si quid mariyrii monuuientis, Isaiae propbeliaui exposuii. apud auctoreg inoleglum occurrat, quod facile de- Quos enim in eain edidit commeniarios, viginii cirlorqaeri non poggil; in ca3lerig lidenliori, bic limi- eiler annis posl scriplum Calaloguni ediii sunl. Hic diori animo, terentur ne e margine in texlum ir- quippe scripius esi, si flieronynio ipsi credimug, repseriu Sed quis hic pertimescendi locus? Ecce anno Theodosii principit decimo quarto, Cbristi 502 etiim in omnibus cum editis, tum rnss. codd. Hiero- illi vero annis triginta poslquam Conslanlinopoli nymua in cap. L X I T Isaiae, Irenaeum diserie appellat apud virum eloquenihiimum Gregorium Naxiancpiscopum tl iuariyrem: baec ne lninimum quidera zenum, tunc ejusdm nrbi* epitiopum, iunctartur,
%
111
DISSERTATIONES P R A V L E IN IRENJEI LIBROS.
112
Scripturanm $tudv$ eruditut fnUul; ac proinde liberior sil Rufiniana inlerprelatio; alia lamen circiier annum Christi 410. Nam Gregorius Nazian- Lugdunensium mariyrum nomina, aliumve numeztnas ConstanlinoDolilanam regebal Ecclesiam anno rum non exbibet, quam Chrislopborsoniana, Vale580 et 58t. giana et aliae. Ex llla proinde, quascunque rationea 56. Postremug e tribus Irenaei martyrii lesiibua ducai Dodwellas, aut aliug quivis, geminaio eliam a Dodwello exagilatis snperest Gregorius Turo- nnmero, aut lemepe conjeciis in censum quaeconitensis; cui, quia caeierig eo molestior videtur, quo qneoccurrerint nominibus, X L V H I nunquam eruet. triia de verbis e marglne in lextum leroere con- Hallucinatus quidem Ruflnus Zacbariam, Joannis jeclig fabula decantari liic non potest, nt auctori- Bapiista? patrem, presbylenim Ghrisiiauum perpetaiem oninein ac ftdem derogct goam omnem con- ram arbitralus est; sed bunc martyrem fuisse ne jecturalem induslriam confert. Coniendit Gregorium verbo quidem dixit. Qui ergo designalo Zacharia* Turoneosem lla Irenaeum mariyrem credidisse, ul presbyieri supplicio securi perciissiim asserant, et non alia qaam Lugdunensium Viennensiumque per- XLVII Lugduiiensibug martyribus adjungunl, Gregecolione, qua corooatus est Pothinus , et illum goriug Turonengis, Ado, Notkerus, el alii; necesae quoqae coronaluai crediderit. Unde vero tam ira- est el Zacbariae illiue, quem presbyterum nuncumanem errorem bauserit Gregoriue, a Dodwello si panl, martyrium, ei XLVII gociorum nomina ac nuquaeras; respoodebit, ex eodem fonie hausisse, ex merum aliunde collegerint, quam ex Ruflniana quo iroperiie e Lalinis Eusebii Ruiiniani verbis nu- Lugdunensium et Viennensiuin episiolarum iniermerum XLVIII martyram, quog persecuiio Lugdu- preiaiione.iltade vero, nisi ex ipsig epistolis, qnantnsis coelo transmiserit, collegerunt receniio- rum rion Eusebiana modo fragmema, sed et inleres marlyrologi ; conjeclis lemere in censum gra exemplaria legerani? In iis quippe accurate qitaecunque occurrebant ki Viennensium Lugdu- recensita ftiisse ei martyrum nomina, et varia nensiumqne epislolis, nominibns. Qua quidem te- quibus inieriere guppliciorum genera certum est ex nferilaie faclum egt, ail, ui Zachariag presbyter in Eusebio. Quid opus est> inquil, expre$sum in tupra* mariyrum numeram relalus sit. nempe dicta epistola catalogum martyrum hie recensere, , pre$byterum Zachariam verterat Rufinus, quorum alii securi percuw, alii feris objecli alii in non animadvertens de Zacbaria Joannis Baplislx carcere exanimati sunl ? Aiqui laudalt auclores noo IXClll] patre, non de alto nescia quo, qui mariyr lanium martyrum caiaiogum recensent, sed eiiam fueril, Zacharia presbylero Joculos Yiennensee qui gecuri pcrcussi, quiferis objecli, qni in carcere alque Lugdunengeg.Similierrore, addil Dodwellug, exaniniati sunt, accurate distingnunt, et eodem Irenaeum marlyribug accensuil Gregorius, quod in prorsus modo et ordine, atque episiolas fecisse eadem persecuiionis historia Irenaci mentionem narrat Eusebius. Ut ve! ccecis ipsis binc appareai, reperisset tn epistola martyruni ad Eleuiheruni. ex eo solo fonte, non ex Rufino, apud quem ea Eranl epim prxterea ioeadem epistola, quaea leclo- fruslra requiras, manare potuisse qiux de marlyribiis, quales illi erant impostores, parum allcntis ruin nominibus el suppliciis referuul illi. possenl in eaui scntentiam intelligi. IrenxMim mar38. Gravitcr quidein in iis omnibus offenclit lyres appellant. Proclive erat Dodwellus; scd longe gravius in eo quod oonfideniil cam dc tolerandis, Chrisii rausa, pas- lcr asseverat, Gregorium Turonenscm non alia gionibug intelligerenl, qui novos eruendi inarlyres quam Lugdunensium illa Viennensiumque penecuquaslibet occasiones avidc captarent.Elquamvis saa- lione, qua coronatus est Pothinus, et nostrum quoqxie guinempro Cbristo non fuderitirenaBus, ea lamen coronatum credidisse Ireniuum. Si Gregorium us , panxonum comwunfo,suiTicere quam lcgeril, caligantibus oculis legeriu Is enim poiuil ad liiulum martyrii, quo sensu vocem illam cam pcrsecutionein quje Polbinum absumpsil, ab ca inlelligebanl illius xvi veieres. Sic oinnino Dod- qua coronatus cst Irenaeus, clarius sccernere nor\ wellus, semper sibi similis, ingentemque, quo ca- ^ polerat. In Galliis, ail * , mulii pro Chrisli nomin* iholica glorialur Ecclesia, mauyruui numerum sunt per martyrium gemmh cctlestibus coronati; arielare frivolis conjecluris sludens ; licel eam ob quorum pauionum historiaj apud tios fideliter usque rcm sic a Ruinarlio nostro dudum exceplus fueril, hodie rethienlur. Ex quibu$ et ille primus LugUumprimo congrcssu fraclus victusque cesserit. nensit Ecclesim Photinus (sic scribit) episcopu$ fuit, 37. llle vero plura bic supponit, qua3 cum recia qui plenus dierutn diverti* affectus tupplicii*, pro ralione e diameiro pugnant. Ac primo quidem Cliristi nomine pa$su$ e$t> Deaiissimus vero Irenarus inane commenlum cst, quod asserit, nunierum /IUJUI 8iicce$sor mar(yri$ qui beato Polycarpo ad XLVIII niariyrum e Laiinis Eusebii Rufiniani hanc urbem direelus ei/, admirabili viriute enilnii ; collectum a recentioribus, ul vooal, mariyrologia qui in modici lemporis spatio, prcedicalione sua mefuigse. Qui enim ii cx Ruflniana Eusebii imerpre- xime in inlegro chitnlem reddidil Chrislianam. Sed laiione eum numerum colligere potuerunl, cujus venienle perseculione talia ibidem diabclu* bclla nec vola, nec vesligium ibidem apparct ? Paulo per lyrannnm exercuil, el tanta ibi muilitvdo Cfcrit
Lib. Hist. Fr. c. 26, 27. cdit.

t
U4 DISSERTATIO II, ART. I, DE S. IRENiEl YITA ET GESTIS. reperissei in epislola mariyrum ad Eleiuberura ;.e( Uianorum ob confeuionem Dominici nominit est /uquidem eo magis, quo Irensum mariyres f B l o l B , ul per plateat flumina currerent dt tanguine et appellant. Iiane, qoaeso, plumbeus et Ckrisliano; quorum nee mmerum\nec nomina collihebes exstilerit Gregorius, ut in Lugdunensium ger$ poluimu*. Dominus enim eo$ t* libro vii<B el Viennensium marlyrom bistoriis, qnaa apud anucriptil. Beatum Irenawm divenis in sua carnisuam caelerasque Gallicanas Ecclesias fideliter fem prmtenlia panis affeclum, Chritto Domino per tuquehodie retineri dicil; et in iis lum clcri, tum mirtyrium dedieavit. J*ec eo loci duntaxat ila loquitur Gregorius, sed et alibi, semper sibi COB- Lugdunensium et Viennensium raarlyruro episiolis, Blaos, posl recensila XLVIU martyriim nomiua, et quas legisse cum falelur Dodwe.llus, ea distinguere sopplicia posiremumque oninium memoraitim Po- non polueril, qnae vel Londinensium bajulortim aHt thinmn, paucis imerjeclis do eorum reliquiis ei naoiarum glupidissimus quisque nunquam permiscerel? Ecce, mariyres in sua od Eleutlierum episepoliura, subjungil ** : lgitur martyrio contumma~ slola scribunt Irenseum Roinam se iniitere, qui $u$ giorioiu* Pholinui, qui Lugdunensi prasfuil urbi litleras eorum perferai; bunc profeciunim ponligacerdos, per ceriaminis nobilis meritum invectu$ est fici commendant, debilisque ornant encomiis; hunc cmlo. Cui et merilo et sanctUale condignus Irenwus ^fratretn laborumque consorlem vocant, qnem imcceuit epucoptu, per martyrium et ip$e finitui. Glarissima tiaec, nec Dodwelli conjecturarum nebu- Ghrisiianum ei presbyteram esse, Btariyregque in lit asquam obscuranda. In ea persecmione, qua carcere delemos consilio, monitis, eleemosynis, pro virili sna, non certe cilra capixis discrimcn, multi in GaUiis pro Christi nomiiie suut per marlysublevasse, consiabai; et Gregorius imprudens Hmm coronatiy Lugdunentis epheoput Photinus pathinc arrepU Uirpisaima? hallucinalionis occasione, $m$ e$l. Bcalissimum vero Irenceum hujut tuccettoetiro ipsamquem ilineri sese commitlcniem, flut rtm mariyrit factum fuisse tradit Gregorius. Qui mox coramiesnrum legebat, inter illos recensueril, igilur credere poiuil eadem persecutione, quae si Lugduni mtillos dies, non certe menses efferbuit, qui in ea perseculione, quae delegationi ansanx coronatum ulrumque fuisse? Nisi iorie Gngat Dod- praebuit, viiam pro Cbrieto profuderint? Quis wellug, eam fuisse Gregorii sententiam, Irensum credat? 113 pancis admodara diebus Lugdunensem Ecclesiam rexisse. A l ila semire non poluil Gregorius, qni Irenaeom asserit tam naviter pastorali funcluni 39. Sed, inquii Dodwellus, descripio lrenaBi marlyrio slaiim addil Gregorius : Post hunc el quadra-
ginta octo martyres pasti sunl, ex quibtu primum officio, ul inmodiei Umporit spaiio.prwdicaiione sua (uiue legimut Vttiium Epagatum. Gonstai auieiu inintegro civitaiem reddiderit Chmtianam? Tan- illos XLVIII marlyres, quorum primus fuerit Vct-
tam igilur lemporis spatium Poibino supergihein tius Epagaius, non in alia persecutione passos faisse lreoaeum exislimavit, quantum saltem ne- fuiase, quam illa Lugduuensium Viennen6iumque cessariam erat ul illata per primam persecuiionem qua coronatus est Poihinus. Si ergo posi Irenaeum Ecclesix Lugdunensi dispendia resarciret. Dum passos foisse credideril Gregorius , illniri in eadcm ero ha?c ageret Irenams, venient persecutio, addil persecuiiooe coronalum futsse existimaveril neGregorius, quae lot et tanlorum marlyrum san- cesse esi. Ita quidem scriptum legt in hodierno guine Lugduni plateas inundavil, ut nec nomina, Gregorii texiu non difBteor. Sed Gdeniior liic evancc ntimerug colligi poluerii, sanclissimum occu- sit Dodwelltts. Quin hic contigisse vereatur, quod supra Uieronymiano lexlui accidisse inanis suadepal episcopum, ae Christo Domino ptr martyrium dedicat. An clarius exprimi ei dcsignari poluisset bat limor; ne videlicei mox citata verba e margine nova perseculio, a priori et t^mpore et circum- (quod saBpe evenire solet) a sludioso aliquo rccenslantiis procul diversa? In priori tantam multilu- liore e libro De gloria marlyrum collecta, in lexdintm Chrittianorum ob on[e$$ionem Dominici no- Lum, sed incommodo loco irrepserint, vel ab impemhis Lugduni juguiatam este, ui per ptaleai flu- rito aliquo aul festinante scriba loco perperam mina currerent de tanguine Cliriiliano, nullibi legi- mota, in capitis finem male translata fuerint? Quin mus; sed nec scribere unquam potuii Gregorius,se addat, esse alioqui alia qu$ merito faciant ut suspicemur, verba illa adeo non scripsisse Gregonec numerum, nec nomina tnarlyrum, qui in priori passi sunt Lugduni, colligere poiuisse; qui alibi et rium, ut ne quidem scribere potuerit ? Fortasse non Mimeruni [XCIV] el nomina lam accuratc collegii, abs re verilus, suspicaiusve fuisset. Quomodo enini ut recenaeai, el quo quisque supplicii gencre affe- fieri poluit, ut is qui Lugdunensium ac Viennencios sit referre non omiliat. Hacc Dodwcllo legenda sium Marlyrum pauionum kistoriat in ipsis fontioranl, atu si quae fides, dissimulanda non fuerant. bus legeral, et apud Gallos fldeliter ad suam usquo Idtl fecisset, nunquani certe commisissei, ut scri- auatem retineri dirit; qui Irenaeuni Pothino, quem pslaset, proclive Gregorio Turonensi fuisse Ire- xLvui mariyribusaiibi annumerai, successisse scriaaeum inier niartyres Lugdunenses recensere, quod bil, diuquc posl enm, e( in alia longe diversa pcr eadem perseculionis IiUloHa Irena3i meiuioiiem secuiionc mariyrium subiisse disene asseril; sui Grcg. Tur., 1. De glor. mari., c. 49, 50, p. 770, 780.
215
DISSERTATIONES P R J E V L E 1N I R E N J E I LIBROS.
216
ipsius eo rjsque oblituro fuisee, ol ipsos XLVIII mar- ceeseril, Prsefationem notae Gregorii Torooeoslf tyres, e quoruro ntimero Poibinus irenaei decessor edjiioni pnefixam, art. 3, in qua bujafmodi scrnpu erat, posl bunc coronatos eese elit? Hoc reclae los facile, pro ea qua praeetabai eruditiona, exemh rationi tam immaDtler advertator, ut gravieslmo, nosier pi meroorlae Tbeodericus Ruinart Sed ut quaKs erat Gregorius, scriptori iriboi nullo roodo ut sit de proposita modo conjeclura, eato Gregopoiuit. Cerle male interpolaium fuisse texium legiti- rius ea acripserit quae de XLVIII manjribni pott ma, si qu&onqtiam, suspicioesl, dumea apud aucto- Irenaei martyriuin legunlar, raemorte lapsos erit, remaliqaero legunlur, qn& abejus senienlia aliunde et bic g m i s quidem. An ?ero qoia inenloria Iaptnsj noia abhorrent, clariaeimisque ac perspicuis ejus- esl in aliquo acriplor aliqois, boic affingenda alattm dem verbis aperle repugnant; quod btc occorrit. aliena eententia quam ipse diserle respail? An quia Quisqois enim awjuus rerum aesiimaior, sepositis in capitisflnejpaucula qoaedam et intrtcaia verba umtlsper omnibua praejudiclis, posleriora baec ca- 8obiex4iit Gregorius, alia qnae perspicua atnu el pilitf 27 (nov. edit.) verba, Patl hunc et quadraaperia, ex obscurie illit explicanda, * l ad ea, inghUM oclo martyret, etc, cum prioribns, et irs vilo ac reluctanle auclore, vkdenler delorqoeadat qtwe Hb. De gloria matl. cap. 49 ci 30, leguntur, Si ila sjt, novas critices regolas, velerrbua aniiqua" - 9" www^wmww ~ f " ~ -1 ~n w ~ conferre voluerit, nulla ralione conciliare poterit* lis siatual Dodwellug. Haud epernenda proinde eorum conjeclura, qui ea 40. Hacienus dicta demomtraBl, eam jam a eaequae de posterioribus istie rtiartyribus apud Grego- culo quinlo toto orbe iimluisse scatemiam, lrerium legunlar, perperam translocala esse censen- oaeum pro Cbrisiiana flde dimicantem Decatoro tes, jongeeda essa opinantur cum iis quae iniiio ca- fuisse, eamque batid parum lutis nili fundameolia pitis scrlbuntur de Potbino, Sn bunc modum : Ex qoae noa nisi fuUlibns argumentia, friToliaqQe quibus ef We primu$ Lugdunentu EtcUtim Photinus conjecturis peti poesli. Martyrii bujds memoria epiicopn* fuit, qui plenu$ durum, diver$i$ affectui diem 28 Junii solemnera consecrant Lalim omnes, npp/tctfi, pro Chriiti nomine pauu$ ett. Po$t hunc Gra?ci vero 23 Augtisli. COrpas eja9 Gregorii Taroei quadraginla octo martyre$ paui $unt, ex qulbu$ nensis aelate miraculis eeJeberrimom in etifptm
w
>v
prbMUm fuiue legimui Vettium Epagalum. Beatissim*$ vero Jrenaui huju$ succeuor mariyrit, etc.
Sic conjlcii is qui no?am Leonis Magui openim editionem adornavii vir clarissimus; al quod idem resecaitdaro vellet totam eapiiii flnem, ab bis Ter- G bie, BtatUumn$ vero Jrenwut, eic, eo quod lolom ipanm caput in mss. qurbasdam codicibus deeit; in ejus aeniientiam concedere non posgum. Ne tamen actam agaro, legat ie quem ea de re scrupulue in-
batiliccB Beati Joamis $ub altari tepullum quiesce bat; ab uno quidm laUre Epipodium, r atio vtro Alexandrnm martyrem tumuUtum haben*. Sed Cal
Yinistae anno 1362, capto Lugduno, amenti furore perciii S. martyrie eepolcrura foede violayenint; ossibusque diseipatis, capitis cranium, poslquam diulius ludibrio fuil, in media plalea lorpiier projeclum undiu jacuit, donec binc en$tum bodie Lugduni religiose aservatur.
ARTICULUS I I
D E IRENJEI LIBRIS QUINQDE ADVERSDS OSRESES
{ICY] 41. Hs, quo poluimus aludio, colleciis et explicatis quae ad irenaei nostri itaro ei gesia pertinent, opene pretium est de ejus scriptis, quaui accuraie fieri poteric, disserere. Plura reliquit vir
apOstolrcus ingcnii, pieUlis ac zeli, quo pro tuenda
caibolrca fide fervebat monimenla. Sed nullum antiquis omnibue majori in pretio, sxpiusque ab lis cilaiom fuil, quam eximium illud opus in quinque libros divisum, quod adversus Gnoslicorura hxrcses eiucubravit, quodque solum a (cmporum edacitate tutum bacienu mansil. Primum bunc Ir^nasi fetum esse vulgata opinio esl; nam ipse in Prxfatione libri primi lcstatur, se scribendi usu exercilalum non esse, nec dicendi ariem coluisse; quod bominfem arguil qui nibil, aul pauca in lucem Lib. De glor, mart., c. 50.
adbuc emiserit. Colligi tameu cum Cl. Grabio, in Prolegomenis, posse videtur ex lib. iu, cap. 7, n. 1, quidpiam aliud aniea scripsiese Irenaom. A H enim se ex multis et alibi ostendisse Pauli consuetudinem esse byperbalis uti. De eo autem frequenii Paulinorum byperbalomm usu ne rerbo quidem tractatin duobus pracedeniibus libris, imo nec in sequentibos. Queropiain igitor alium tractatiim prius edidisse videtur, in quo de bis ex pro* fcsso cgerit. 42. Scribendi vero dicii operis conira baeresee duplex causa fuit Altera ut inorem gereret aroico ouidam, qui precibus eum eo egeral, ut ab&trosa Yaleniini discipulorura mysieria, necdum a quoquaut satis explicaia, maiiifesla sibi faceret, ac
Iren., Prscf. lib. i .
!17
DISSERTAT10 , ART. II, DE I R E N J E I LIBRIS ADV. 1LBRESE9.
2IS
aiatal anna minislraret, qeibue hac errorum por- ul reiecia lupina iactea borrorem verit iiicuieret taaU eonfodereatar. Qoia fueril amicua ille, ta45. Arduum quidera opus ab Irenaeo eugcepUwn. ceole Ireo&o, dici non polest. Graecura laroen bo- quod lentaverani bacierius plures, sad panira felifulsse ax eo conjicio, qaod Grsece gcripgeril citer. Vel enira indiligenlius ei incumbenleg, *ol Ireaeiia, ui inferius probabo; aliaa Laiine scripiu- labore fracii, vel ingenii acie destitoli, poruntuo* rat, *\ in Lalini graliam acripaisseU Adde quod siuima el altiaima iniquilalis my$teria pervadere Gnaele regionibaa looge infeslior, qoam Latiois non pouieranl, haeseranl fere in ipao limine. Eum, gemper fuerit Valentini, caelerorumque Gnoslico- inquit ille \ </M velil baereticog convertere, oporlet mm loe*. Episcopum etiam fuisse sugpicor, aut diligenter scire regulas, siw argumtnUa ip$crmm. aliquein in clero conspicuuro, qai plebera cura? stue Nee enim pouibile e$t alicni eurare quo$d*m male coDcrediiam baberel. Hnc saliem trabi posae tlde- habenta, gui ignorat panionem eorum qui m*le tur quod all Iremeus ideo se morem amieo ges- Uni. QuapropUr hi qui anU no$ fuerunt, et quidm*
t4ase Qt et ipae quoqw portentuo$i$tima tl aliittima mytteria cognotccnt, ea omnibut hi$ qui eum eo ttant , manifetta faceret, et prm9 %
mullo nobi$ meiiorei, non tamen tati$ polu$mnt corttradieere hh qui tunt Valentino, quia ignorabant
regulam iptorum. Nec mirum: obecurissima erat, ciperetiii obiervare $e profundo insen$aiionit et & iiequesolis pervia, quibusea ingenii aciee, ul aa ejui qnm e$t in Deum blatphemalionh. Hinc potlea ciplll verborum corlice leriom errorem deprebeneaindem monet, ui pro ea qua valet erudiiione, dere possent. lrenaeus vero ad id operie aceesail qua ixtaiide relala $unt potenter aueral U$ qui s- ea diligenlia, sagaciiafe, dogmatum bxreliconim cum $unt; iubminutraiionemque tibi dutam efica- nolilia, caeierieque dolibus insimctu, quibus illud ciur reliqui$ minittret, ueundum gratiam qum ip$i ad eiiium feliciier perdaceret. Nam, perquiailia Va* Domino dal* e$t;ut jew non abttrahantur homi- lendni diacipulorura comroenUriis ac libris, eoc nu VaUntimanorum tuadela. E l in Prsefatione accurate evolvit, et cura nonnullit eorum pedem libri nr, gpondet se aniico undiqus minislralunini coninlit, lanlumqoe improbo labore et indefeeto ocea$ione$ ad confutando* omnu heer$tico$ ut eos studio effecil, ul, difteipalis tenebrit, quas artlfldo mmnmodo retu$o$ nonhngiut iinat in errori$ pro- simulaiiooie eruditl bomines, posliferce senientl^ rider$profundum neque ignorantia protfocari p$lago offuderaot, ut incaotoa deciperei, eam percejêrii, $sd conterlen* eo$ in vtritatii portum, faeiat suam perperceptamque demum in lucem proluloriL SatU ctpert saluiem. Qaa? in alium quam inepiacopam eral ad illam funditos evertendam. Nam, oi ipte conveDiont, qui scribendi procurationem, ut lib. Q ail , amicum alloquens, advertu* eo$ vicloria at n cap. 47, n. I loquitur anclor nosier, amico soo tenuniim eorum manife$tatw. Quapropier conali Irenm credideril. Sunt qui aroicum illum puteoi smKf nos unhenum male compaUm tulpeculm Afaitae Turibium Tolelanum episcopum, Palruini jw corputculum tit tnedium producere, et ptr U facojuftdam eoccessorem; auctorilale freli Pseodo- cere manife$tum. Jam enim non tnullii opu$ erit Dextri, ad an. Cbriail 185, isiud ass^veraniis; sed sermonibui ad everiendum doelrinam eorum, montnulla buic fabulatori fides. Altera scribendi caasa feilam omnibus factam. Quod egregia giniilitudine fnit, otliarcosiorom bsresi, Yalenlinianas gerroiai, illuglrai (). Quemadmodum be$tim alicujm$ in sf/aa q a Sn Cellicam, seu Rhodanenu$ regiones clam abicondita, et inde impetum facientii, $4 mull04 irraperat , occurreret, malunpque in ipso onu vaitantii, qui tegregal tt denudat iilvam, et ad rf* aoffocaret* Eo pericologiug crat, quo majoreg ma- $konm adduxil iptam ferant, jam non eiaboravit ai lierum praeaertim cupiditati ei curiogiiali illecebrag capicndam, videnle$ quoniam ea fera fera etf ; ipti$ objkiebat, difficiliusque iinperilie erai oveg a lupig enim adett videre el cavere impetu* eju$> el jacultri diacornero; cora iltarum tocem el pellem paggim 'undique, et vulnirare tl inlerficere vattatrictm
t 4
9 9 t 9
mvlarentur.
99
Maxime enim circa muliere$ vaca-
[XCVI| illam beuiam. Sie et nobxi, cum 1 mani-
poiiggimum, D f**lumredegerimu$eorummb$condita el apudutaciia quarain nqn paucag jam seduxeranl, yana propbe- my$Uria jam non erit neceuarium multU dairueft
t
battt Teleraloree illi, circa diiiaimat
eorum unttntiam. Hig lamen nonconlentus S. doclor eam fasiori giylo exagiiavit, penitasque subverliL Oppregsit vero arguroentis nndequaque conqaigitig, acpeiitigivea raiione ipea, give a divioa auctori* $ti$*pliciore$ quidam quati ove$ lupit; ignoranlei tale : eo gucceggu cui eaiig pro meriio plandereae ##, propter exteriu* ovili$ pellit $uperindumentum non posse pularunt veteres, puuoc et recanliorea qnibus eavere denuntiavit nobi$ Dominu$> timilia quicunque Irenaeum ea qua par eslanimi atlenllone, qmidem nobh loquente4 diwmilia vero unlientet; neatqoe aequiUle leganU Ubique enim gugpiciunl hocetxarium duxit lanraiD pergooatig ovibus detrahere, minem Ingenio praestanli, aique erudiiione porfecia. tiaa gubliroiorisque gcienliae gpe delugas. Veritug ergo gancliggimus vir, ne (orte et cum tuo delieto abriperetur aexus guapte nalura imbecillior, ac innaia eibi indole curioaior, et curo eo el per eura
9
Id., ibid. * Lib. i , c- 15, n. 5. Id., Ibid., n. 5. hb. ld., ibid., lib. . Id., Ub. i , cap. ull., n. 4.
4 1
9 9
Pnef. Hb. .
ld. ibid.
9
Id., Praef.,
() Tida qu Dotavimug In hunc locam.
WSSERTATIONES PRjEVhfi IN IRENiEI LIBROS. Scrtptwaram sacrarwn ecieniia, ac venerandae itadilionis nolitia niilli secundum, virum, ut ail Epipbaniue , omnino Spiritut saneii donit instrucli$$i* rnnm, ac calestibut ornamentit, ut Ua dixerim, ad certamen perunclum, qui sineera fidei ac ifientice pranidlh omnia hccreticorum prottravu, eterlitque
9
argtimento peregrinie videantnr. Quisqule frenmm assequi cupit, lrenaei yestigia premal, ejusqne libroi eo ordine quo conscripti sunt, legat neceese eti.
45. Ut enim in debellandis baereifcis, adfertut quos arma capessebat S. doclor, ordine procederei, necessarium sibi pota?it, et merito quidem* mendacia; uno verbo, virara apostolicum, aposto- senleniiam eornm accuralius quam aniea faerat, ftorum spirhtt, fide ei cbariiaie plenum, qui quos exponere. Yalenlinianis aulem exordium sumptit, ex ipsis pene fontibus hauseral puros sacne doclrinfe et in id polissimum iucubuit, ut eorum hypolbesim taliees, puros in criplis effudit; et quidem ea co- majori caeteris cura explicalam darel, tum qoia ea pia, ut mirum sit lot el lanla, tamque muliiplici erant amici sui vola, lum quia in eam hxresim, ernditione conspersa, non adco magno volumine velui in senlinam, confluxerant aliarum oioniom comprehendi poluisse* sordes; et ideo in hanc omnes fere vires converlit 44. Accidil lamen, faieor, ut, dum senienlias pre- ratua ca semel prohe nota et prostraia, caelerae mit lrena?us, ubscurus inlcrdum evadal. Sed sic a gtare non posse. Gum vero inier Yalenlinianot nalura comparata siiul ingenia fecunda : cum pa- omnes pritnas facile lenerent et asseclamm ourere feaiinant quod uberiim animo concepere, verba mero, et indigesla dogmalum omnigenum roale concepiibua sa*pe non respondent. Accedil ahera sibi cobxreniium iarragine, ei projecia propugnanobscurilalis causa, eaque fere praecipua, rerum lium audacia el temeriiale Plolemait et Marcosii videlicet , de quibus disserehat, didloullns et sublimi- bique Lugdunensem iraclum, cui praeerat Irenaeus, tas. Tolui est in rimandis Gnostlcorum arcanis, infeslare coepissent; in eorum explicanda byporecondiUoribusquc eorum sensibus eruendis; tolus tbesi diutius immoralus esl, utpoie in quam lota est in Jissipandis vanissiinis quibusque luxurian- belli raoles incumbere debebat. Sed quia Valenlilium ei capiiosisaimorum ingeniomm argutiis, niani omnes callide dissimulalis probrosis avorum rebusqae divinis explicandis; quo nihil abslrusius uominibus, illud Gnoslicorum sibi superblus arroel sublhnius cogilari polest. Vix aulem fieri poterat, gabani; ut eorom impudentiam castigaret trensua* ut qui versabalur in ejusmodi salebrosis argumen- ac siniiil baBresim a radicibus imis convellerei, lis, a nitllo hactenus nisi parum feliciler lentatis, ostendit communcm oinniura parentem esse Simoea sic peflraclarel, quin lecloribus instieiis labo- nem Magum,illud impietatis monslrum poiius quam rem crearet ipsa argumenli novitas, reique innaia homincm,acujus vel nomineabhorrebantCbristiani difficullas. Ut nibil bic dicam de barbara Latina omnes ; idque invicie demonslrat ex conlinua llagi inlerpretalione, quae perspicuis ex se senlemiis illius discipulorura ad Valenlinianos usque euccatdensissimas saepe sx-pius offundil lenebras, imperiti sione, omniumque in iisdem dogmaiibus corroptfssimisque moribus consefisione : cum hoc ianium ioierprelis, non auctoris ipsuis, vitio. Si quis tadiscrimine, quod ad cxplicanda velerum commenU nren libri primi spinis baudquaquam delcrrilus, secum pugnanles posieriores, alia aliis absurdiora e*jm accurate legerit, ibique exposita Gnosticorum Anxissenl. Cum sit igitur, inquil \ advertut omne$ dogmaia allente mediiaius fuerit (dillicultatem hceretico* deteclio alque convictio varia el muUifaria forle levabunl tum nostrae in bunc librum noia?, et nobis propotilum est omnibuz tts secundum iptolum ea qviam in lucem emittimus de Gnoslicomm rum charaetera contradicere; necestarium arbitrali bypothesi dissertaiio), is huic constabit laboris tumus prius referre foniem et radicem eorum, uti fructus, ui fere millum, aul longe minorem in sublimissimtim ipsorum Bythum cognoscens, inlelevolvendis ei inlelligendis caeteris experiaiur : imo ligas arborem, de qua defluxerunl (ales fruclus. ex scntentiarum gravitaie, argumentorum vi et Tum explicala Simonis bseresi concludil , Simoefficacia, lotque tamque prxclare dictorum sublimilate et pieiale voluptatem non modicam, operae nianh falti rtominis scienliam accepiste initia, ticut preiium tiabcat. ld enim plirrcs fallit, quod libri ex ipsit asseriionibus eorum adest discere. Et in flne primi leclione, quod laedium parial lot .absurdissi- libri primi, post recensita veierum Gnosticorum morum dogmaium exposiiio, facile abstinere posse dogmala, a d d i l : lalibut matnbtts, et patribut, et pulantes, alios hoc omisso legere prsefeslinenl: proavis eot qui Valentino sint, iieui ipuB teneicubi vero, quod sa?pe evenit, hnereant, culpam in Unlice et regulce ostendunt eo$> necessarium fuii auctorem conferunl, cum lola penes ipsos sit. manifette arguere, et in medium afferre dogmata Ecqui lihri polemici sensus planus ac facilis eva- ipsorum. dere possit ei, quem eorum, quos confutandos sibi 46. Eapropier cum per Yalentinianorum lalug suscepii auclor, sentenliam el bypolhesim delibare Gnosiicos orones iransbgere vellet, operi lilulum pigueril ? Gum enim ad eam perpetuo alludat, inscripsit, " \ jamque nolam supponat; non mirum si ipsa lace , Deleclio et evertio falso cognominatx agniclirtora vcrba toiidem aenigmaia lectoribus in hoc tionis. Id ipse conceplis verbis tesUlur in P r s U 9
Haer. xxxi, 55.
lren., lib. i , c. 22, n 2
Cap. 25.
Cap. 31, n. 5.
22!
DISSERTATIO II, ART. II, DE IRENiEI LIBRIS ADV. ILERESES
222
lione librl eecundi: Inprimo quidem libro, qui ante vtto, quem imliari galius e$se duximng, quod kunc eif, arguentet fd/ii nominit agnUionem, osten- uiramque inscriptionem paseim usitatam animaddhnus ftftf, dilectittime, omne ab his qui tunt Valen- verteret, utramque proposuil t-ftlinuitque. Pestelino, per mullot et contrariot modot adinventum ette riori occasionem eiiam dedisse videntur ea Irenaei faliiloquium; eliam sententias expotuimut eorum qui verba, quae mox retulimug: Cum tit igitur advertut
priore* exttiterunt, elc. In lioc autem libro inttrue- omnet hvrcticet delectio aique conwctio varia et mulM I I qutt nobit apta tunt, et quos permittU temput, et lifaria, el nobis propoiitum est iit omnibu* tecundum |XCV1I] evertemus per magna eapitula \omnem regu- ipsorum characlera contradicere, elc. E l ea quibus lam ip$orum. Quapropter quod ati deiectio ei ever- iibrum iv claudit: Et not fpioi, et te ad contrasto tententia; iptorum, optrit hujus contcripiionem dietionem omnium hmreticorum in quinque ttxsrccn
Ua titulavimut. E l in Praefalioite libri iv : Rune
tet librii. E l hinc in mgg. quibusdam codd.,ut Voa9
quartum librum, dilectitsime, Iransmittens libi ope* gii el Feiiardenlii, praeflxus Irenaei libris legilur bic ris quod est de detectione et evenione falw eognu Ihuliis: Conlra omnet h<eretico$ vel hareiet. Sed
tionUf elc. Et in ejuadem libri iine : Reliquet igilur

9 f
sermonet Dominiquot quidem non per parabola$ ted $implicUer iptii dictionibui doeuit de Patre et , gcrlexpo*iiionem Epittolarum beati Apotloli n allero li- psit: isque ad auclorig scopum longe melius quabro disponentet, integrum libi oput exprobrationi* et drai. Duo enim,ut ipse monet in librorum suorum evenionis falto cognominatae agnitionii, praestanle praefationibus, prasianda sibi proponebat: alierum
;
bunc lilulum, qui apud recentiores obiinuil, librig suis nunquam proftxii Irenaeus; illumduntaxal, -
Yalentinianorum Gnosticorumque omnium scntentiasbactenus abditas , detegere; allerum eae , everten. Prius quidem libro primo presiilil, in quo Yalentinianorum Gnosiicorumquod paulo ante exprobraiionem, alibi vero dele- que omuium dogmata accuraie recensei; posterius eiionem verlil, quia vox , qua usus est Ire- libris sequentibus. E l quidem libro gecundo ea ranaeat, iis omuibus significatis gaudcl; sed auctoris tionibug subvertit; lertro, Scripluras el Tradiiioacopo magis congrnit, Detectio, ul ex iis palet quae nem adhibuii; quarto ex Veleri Testamento prajam diximus.Quin igilur is sitgenuinus librorumlre- cipue dispuiavit; quinto ex reliquis doclrinis Donaei lilulus, quein modo diccbanms, qucmque inilio mini nosri, et ex aposlolicis epislolis, ul ipse in operis reslituimus, dubitari non poiest. Sub hoc Q Prafaiionibag faclurum se gpondet. tltulo libros Irenaei ciiai Eusebiug, lib. Hi$tori(e, 47. Quamvis quo tempore scripli sinl dicti quincap. 7, xal que libri, accurale dcfinire difficillimuin sil; a vero ; rjtant ei Andreas Gxgariensis in Apoca- tamen baud procul discesseril, qui sub fmem Eleulypsin serm. 6, cap. 18; Damagcenug in Parallelis Iberi pontificatug, vel parlim sub Elouibero, parmss. passim; Photius in Bibliotbeca cod. 120;OEcu- tim sub Yiclore ediios assonierii. Et qnidem l i menius, in II Episl. Petri m, el iit episiolam Juda?. bruin primuiri ante annum 172 scribi non poluisse Qnin et vetusiiorcs mss. codd. ul Claromon(.,velus manifeslum est; nam in co Taliani el Eiicralitarum ille Feuard.,Vossii, et Arundel., licet in fronie prae- fil ineniio ; qui, si Eusebii Gbronico Ades, anao fixaro ferant recenliorem inscriptioncm, Contra xii M. Aurelii, Christi vero 172 emerserunl : bcereiicos, vel hivreses ; veierem lainen retinenl, quamvis paulo citius erupis&e probabile sit. L i dum exhibenl argumenta capiium secimdi ctquar- brum tenium Eleuthero jani Ecclesiam rcgcnlc libri. Sic enim habent: H<vc insunt tu secundo li- prodiisse constat; in eo giquidem Irenxus Robro redargutvmit et eversionis fulso cognowinalce inanoruiu pontificum catalogum lexeus, bunc ad agniiionis. Hcecsunl in ivlibro exprobrathnii et ever- Eleulbeniin usque perducil, qucni lum Roinx sesionis falsai agnitionis. Ex quibus evidenler de- ^ disse pergpicue dicit, (:> monslralnr eara esse inscriplionein qua? legebalur , in ipsis autograpbig, vel iVi prioribus codicibus, cx , Nunc duodecimo loco episcopalum ab quibus degcripli sunt posieriores; sed a recenliori- apostolis habet Eleutherus. Ejusdem libri cap. 11, bus scribis breviiali siudentibus male omissam. n. 8, saiis aperle, tacilo licet nominc, Montaiiistas Omissioni vero occasionera dedisse videtur Euse- perslringit, qui Irenaeo vix ante auiium 177 noti' biug ipse, qui Irenaei iibros compendii causa inlcr- esse poluerunl. Sed quod eum Libruui non irisi sub dum vocat, Libros adversu* hcerescs; quem sic imi- Eleulbcri ponliiicalus finem scriplum esse (len)oatati sunlCyrillus Hierosolyniiianus, Hierouyaius, ei sirare videtur, illud est, quod in co memincrit Irealii plures cum veteres, lum recenliores, ut oniisgo naius Theodoiionis inlerpretalionis. Hic cnim, proraas genuino litulo (qui cerle neuliquaui omil- testibug Epiphanio et auclore Cbronici Alexanlt?ndus fuerat), compendiogum ismm solum relinue- drini, gacra Biblia verlit Commodo jam imperatore, rint, et aliis relinendi ansam piaebuerinl. Photius Marullo (sic enim legendum pnlo, Marcello),
librum hunc vocat librum quintum operis universi, quod ett De traductione et evenione falto cognominalce agnUionit. Hic Iraduclionem dixil inlerpres,
t 1 6 1 1 1 1
Deo* prabebimut. Denique in Prafalione libri quinli,
" Iren., lib. i . c. 28.
1 1
1 . m, c. 21, n. I.
" De Pond. cl Mcns., 17.
DISSERTATIONES PILEVIiE 1N IRENiEI LIBROS.
et j a b M - c s n . , W eel amio Chrisii 184. IgUar tas isloe leviier perstring t qnde ilios poei exiilaposl altqool anoog a publicata Tbeodotionis imer- (9 ab ris (urbas scripserii necesse est; neqae pretatiorte ecripserit Ireiweus necegse esl. nec pro- eniin longum inter priores et posleriores libros inindc procul ab anno 19x\quo viia cessil Eleuibertis, tercessU inlervallum. Sed lanium abesl baec Grabil qni anno cimter 477 Ecclesiae regiroen eusce- causam juvent, quin potius omnino evertant. Naro ai Catapbrygae lib. III et iv perstringat Irenseus, peraL 48. Nec hic moror Dodwelli coojecturag, qui, ut el ji inler priores et posteriores lreiisei libroe non chlue quam dixi, gcilicet circa annum Clirisii 177, lougiim intercesserit iDtervalluno ; scribi poslerlocnptos Irensi libns probet, cojitendil in Disser- res com non poluerinl anle anninn 177 vix et prioHltona tingularide ponliflcamRomaooruni guccea- res poluis8e, faleatur neceaseest Grabius. Qtiainvie 8tone,cap.l4, $17, ea qa? apud Irenaenm de Theor enim Jam ab anno 171 emergiesenC Catapbryges ; ddtioae legutitur, a priori ejue exemplari forte non lameo anie 177, quo mariyres jain in abfuisae, ac postea ab tp<o ineerla fuigse. Sic con- carcarem conjecli eraoi, eorum gectae faibaad LugjecUndo, motoiisaimoa quoscunqoe nodos facile dunengium aureg pervenil. Gerte gi priug pervenit* set, ciiiug quid de novis prophetig aentiebant, maretat Tir gubiiliggimug. Sed pueris (orte placeant ^ iasmodinugae; quas cerle adall! rideant. Aliam lyreg gcripgiggent; commodiori, quam omnluui difiiculimo, tempore id aduri. Qood ?ero Irenxus IIIneoisin Irenaeoin IHt*erUUionibus v\*m iniit. UUd quoconque tandero modo asaequatur, Tbeodotionia bro primo Caiapbrygura oieoiionem nullaro fecerll, inierprelationeiD Ge>rimodo imperaitor* aniiquiorem nihil qiirum. Huic animug erat Valentini discipuloease, at eub liarco Aurelio concinnatam fuisge, rum 86iit6nliam exponere, et ul rem a capiie repeChronici Alexandriiii aiiclorttalem elevarecooatur. teret, referre fontemet radtcem eorum; drguere Nempe, ait, Chronici illius auctor tempus Theodo- delic^t a Simone veleribusque Gnosticis, ceu pmritionU cllegit ex Epipbtnio De pouderibug ei men- butei proMuit, orturo accepiesa Yalaniiniaoos, tt in wrk cujits raiiocinla cbronologtca de Scriptura* wudium afferre dogmata iptorum ot guperiug vidirum inleFpreiibns el aibi gre consiant, et siut mpg.Quid aulem ad hoc henxi congilium conduce* Uroefi, obi conaianl, admodnm vitiosa. Breva quibai Cataphrygom mentio ? Nihil quldqaam a Goodem effatum, quod Dodwelli **sollu8aiicioriiale ui- siicis et Valeniinianig acceperanl; nullum lunc teralUur, |XC VIII] quae tamen oondara saiis apud eru- porigcatbolicum dogma oppugnabant, solam Eccle dilos oblinait, ul in lalis magigiri verba juremug. sm unilalem gcindebant. Iinraeritoproinde Irenaaus Mirum certe auciurem Chronici Alexandrinr cer- C iuter Gnoslicog et Yaleniinianog recensuissel homltam temporom epocbam ex Epiphanio collegisge, nea, qui nibil affine habebant cum ea falsi nominh qete nolla apud eiuo apparei. Neque enim, ipgo tcieniia, quam delegendara ei evertendam aibi profaleele Dodwello, cooaules designat Epipbanius, posuerat. Nec opporiuniora Grabii caos ea, quioli designat Cbronici auclor. llic ergoaliunde col- bua lrenaeug Prooemtum libri incipil, Terba :
y
legerit necesse esl. Ac, inquii Dodwellus, raliociniie collegil falsissimis. Falsissima qiiidem sunt raiiocinia quce auciori Gbronici afiingere placuit; ged ea fuiese hujus raiiocinia , aliis argumeiuii quain frigidie conjecluris, ab ipso lirnine probandum erau Donec id praeelileril Dodwellus, nobts, quibua non licel ease taro perepicacibus, per ejus kuroanitaiapi licebit cuta auclore Gbrooici sentire. 49 Alio arguraenlo, qtto fere persuasum se dicit, probare niiiiur cL Grabius In suis in Irena?um Prolegomenis, eum adbuc presbyteruin, anta annuni 177 quo Roinam a mariyribug Lugdunensibas missug est, harelicorum refatalionem inlcgram edidigse. Id deducilur ex ortu secta3 Galapbrygum, qua? Pbrygia?Agia2queEcclesia8 voxavil; quem Eu86bius inGbrenico anno xvti Marci,Chrigli 171,
agcripgiu Duo3 aane, inqoit, prioreg lrenasi libros praBcegsisae, inde colligilur, quod in bis nullam bujus geciae, ged bxreseog Tatiani tanquam novis-
Tu quidem, pottula$ti niamin
dilecli$$ime
praceperai
nobi$
eic., ; qnotx
nec non quae in Prooeraio libri axelaol: Quomam

nobi$ obedienlibut
$
luo practpto
adminitlralione
termonii
potiti tumu*:
quibug eruere 86 posge pulat, Irenaemn tunc presbyterum, necdum episcopum fuisse : neminera quippe epigcopo pnecepiurum, ut calamum in bareticos acuerel; vix eiiam lrenaeum 86 praecepio obedienleni profesgurum, etc. Ul eniin omittam, quod inler aroicog ipsa congilia 61 preces, praecepta habetilur; plus a?quo urgel vir doctissimua verbum prascipio, quo usus est lrenaei interpres. Ireuaeum qaippe Grseco verbo usum fnisea ex eo colligo, quod in Procemio libri primi amicum moneng, irt, cum Yalenlinianorum mysleria ex 86 didicerit, omnibugiig, qui secuni versanlur, patefaciat, addit, xa\ , quae verlil inlerpreg : el pratcipias ei$ obtervare u profundo insensationii. Ubi vertii, pracipias; cum lamen Latine, nou
proprie pracipio, eed hortor, $uadeo, contilium do,
eitTiaB fecerilroenlionera: itlani non omissurus, si Aaiam, in quam hos miUebal libros, jam lum lurbare coepissei. Conira Ubro ui 61 iv pseudoprophei V
elc, significei. Ex quo conjicerc licel, idera verbum locis cilatis usurpalum ablrenaeo, eodem modc
Diserl. 4, in Ireu., & 49.
225
DISSERTATIO II, ART. II, D E IRENiEI LIBRIS ADV. H J E R E S E S .
226
ab impento inierprete reddilum fuisse. Sed quo- in paucis dicta tunt. At vixdum labori iocuLuera^ cunque verbo, aui quacanque vocc usus fueril Ire- Gum laiiori, quam existimaverai, sese aperienie nsus; quo sensu praecepissel amicus, et quo eensu disputandi caropo, mutato proposilo, ad majorie obedireiipse, porspicuodeclarai in eodem Prooemio, moliminis opus se conlulit. Id in fifie llbri primi eigniflcai, cmn a i l : Cum igitur hac tk se habeant, curo ail, dUeclione $e adhortanle conalurum et amlco ei omnibus, qui cum eo sunl, Valenlimanorura quaienus promiii, tecundum nottram viriulem iw/doclriuam exponere. posiea : Qu<s tibi cum di-remus evenionem iptorum, omnibut eii contradicente$ in sequenti iibro; enarratio enim in longum perUctione icripla tunt, cum diUctione percipiet. Qui ideo se morem amico gerere dicil, qtiia dileciio git, ut videt, Speg enioi prima fuissc videlur everadhorialur et impellit, sola charitaiie lege conslri- sionem deieciioni in eodem libro subjiingere. Eactum 66 aperle significat. E l cerie ei guperiorcm propter in Procemio libri m, amico praeler exgpeagnovissel Irenaeua eura in cujug gratiaiu scribe- clalionero id evenlnrum esse dicit, 111 cregcenie liat, nunquam commissurus fuissel, ut illura dile- operis mole, majora ei ampliora quam gperaverai, ctittimi nomine compellaret, oti compellat semper, postuIaYeratque ad everiendos bxrelicos argumenU ac lam famillariter eo uterelur, atque usum fuisse sit accepturug. In hoc autem lertio (libro) ail, ex libronim praefaiiones demonstrant. Eo modo eim- Scripluri* inferemut o$ten$ione$ nt nihil tibi ex his plices presbyleroa cum episcopis egisee, nullis qucB prceceperai desit nobis; $ed et prasterquam exeroplis probabilur. Eccui, quaeso, poiiori ac me- opinabaris, ad arguendum et evertendum toi, qui liori jure, qiiam epiacopo, conveniunt ea verba quolibet modo mate doeent, occationet nobit aeci Praefalioitis libri v, quibue abutitur Grabius : quo- piat. Quos enm til tn Deo charitai, divet et sine niam in adminiitralione sermonit potiti tiitiuf .* At invidia ex$hten$, plura domdt, quam poitulel qui$ ab inquit vir dociissimus, in Ecclesiae po- ea. haque euscepio niajoris operis consilio, quo ilus quam in adminUtraiione urmonii, 86 posilum quinque libris plenius ei uberiu* confutarenlurTanaa dixisset Irenseug, si jam tum somraus Ecclesia omnes baBreiicorum argulia?, priores doos absolLugdunensis sacerdos fuisset. Irao in Ec- vere festinayit; utpote quibus ealie pro tempore et cleaiae posilum se inanifeste dicebat iig temporibus, pro amici volis, falsi nominig scionliam retegeret, qui in administraiione sermonig constilulum 86 s i - everlerelque. Abgoluiog confesiim ad amicum mislf, gnificabau Nullis eium aliig quaoi episcopis, qua- duin interea tres aliog, quog jam in animo babebat, luor prioribus saOiilis, credilam fuiaee adminiglra- ad umbilieum pordocerei; qtti giuguli, stalim atqua tionem sermonie in Occidente, invicte demonsira- Q unicuique gumma roanug impogiu, haud exgpeclato lur ex Gypriani epistola 56, ex Oputo tub finem gequenii, miagl euni. Omnia haec congtanl lam ex operia conira Donaiiatas, cx V i u D. Hilarii Arela- Prsefalionibug, tribus pogterioribug librig praeflxig, teneie a Cypriano ejus discipulo conscripta, ex Pos- lom ex uniugcojugque libri 6o6 lum 6x lib. n, cap. aldio in Yiia S. Augustini; moUisque aliis eorum 2, n. 6; cap. 8, n. 5; cap. H , n. 2, et cap. 28 lemporuro roonumentis facile probari poaset si n. 4,in quibug gequenlesJibrog expresge pollicotur. quod oporae pretium foret. Iig omnibug maxiroe probabila fit, quod jaro dixi, 50. Cenura igitur ac probalnm manore debei, toturo opus pariim gub Eleutbero pontifice, pariiin quidquid dicanl Dodwellus el Grabius, ab lreua?o sub Yictore scriptura fuisse. jam episcopo conscriptos fuiseo quinque libros De51 Graco idiomaie exaralam fuigeo adeo coria uctionii et evertionit fal$o cognominatm agnUtomu demonglranl arguraenia ui mjrum sil aliqaam ea An vero siinul el eodeni leinpore onines, an per de re dubiiaiionem Erasini el aliorum quorurodaiu intervalja prodierinl ? Alia difficuliae est, quam erudilorura menlem gubire potuisse. Eugebiug plura pancia sic explico. Primo qiiideui breve quoddam Irenaei fraginenia Higloriae suaB inserta Graeeo reopos ecribere, quo reieclis Valenlinianorum dogina- fcrt: nugquam tamen monei; uii TermHiamim et tiboa, argumetila quasdam ad ca evertenda oppor- D alios quosdam auctores Laiinos cilans ge feei>so tona subjungrel, animo sibi constitueral, rei diffi- dicit, ea e Lalino in Grapcura germonem a 86 concollale laborisque magniiudiue nondum satia ex- verga fuigge. E l quotquoi e gcripioribus Grascig Ireplorata, Irenahus. Quantum nobi$ [XCIXJ virtntis nseum citanl (frequenier vero ciunl), Grasce cerie *de$t inquit in Prafatione.libri primi, tenientiamlegorunt; nec alio sermone conacriptoa ejus libros ip$orum qui nune aliud docent, dico autem eorum, legiaae se gatig aperte eiguifical Pbotiug, qui vix qni $utu circa Ptolemwum, compendio$e tl manifette alios quam Graecos auctorog in Bibliolbeca gua rotslendem**, ei alii$ occationa dabimus, ucundum censeL Hieronymug eiiaro , licel Latinug, qui Iremontam medtocrilatem* ad evertendum eam. Hinc Dffii libros accurate legeral, 61 quo proinde serraoue poetea ainicam bortalur, uiqua timpliciter, ei vere, gcripti fuigseul probe ooveral, eum lamen Laiiti idiotice ad te tcripla tunt, ipse augeat penes $e uorum numero perspicue excJudil, ut inter Graeco* mt magis idaneut quasi semen el iniiia accipitm ; et aonumerei. Namaucloregcommemorans qui Cbilia tatiiudine sensu* tui in muUum (ruclificet ea qua siarum errori faverant: Latinorum inquil, Ter9 9 9 y 9 9 u 9 t t 9 1 9
lii Prologo lib. xvui in Isa., . III, nov. edit.
211
DISSERTATIONES PRVL IN IRENJEI LIBROS.
212
Scripturarum ttudvt eruditu* fui$$et; ac prolnde liberior sil Rufiniana interpretaiio; alia tamen circiier annum Cliristi 410. Nam Gregorius Nazian- Lugdunensium mariyrum nomina, aliumve numeznas ConstanlinoDolitanam regebat Ecclesiam anno rum non exhibet, quam Ghrislopliorsoniana, Vale5S0 et 3$t. siana el aliae. Ex illa proinde, quascunquerationet 36. Poslremus e tribus Irenaei martyrii lesiibus ducai Dodwellus, aul alius quivis, geminalo eltam a Dodwello extgtlatis super$st Gregorius Turo- numero, aut temepe conjeciis in censtim quaecontiensis; cui, quia caeterig eo molestior videiur, qno queoccurrerint nominibus, X L V J I I nunquam eruet. trita de verbis e marglne in leitum lemere con- Hallucinatus qtiidem Rufinus Zacbariam, Joannis jeclis fabula decantari btc iion potest, til auciori- Baptisla palrein, presbyiemm Glirisiiauum perpetaiem omnem ac fldem derogct suam omnem con- ram arbitralus est; sed hunc martyrem fuisse rte jeciuralem iiiduetriam conferi. Gonlendit Gregorium verbo quidem dixit. Qui ergo designalo Zacbarta? Turoneosem iia Irenaeum martyrem credidtsse, ut presbyleri supplicio securi percussiim asseront, et non alia qoam Lugdunensiuin Viennensiumqae per- X L V I I Lugdunensibiis manyribiis adjungunt, Greeecotione, qua coronaiue est Pothinus , et illum gorius Turouensis, Ado, Notkerus, el alii; necesee quoque coronatum crediderit. Unde vero taro im- ^ esl el Zacharise illiue quem presbyterum mincumanem errorem hauwrit Gregoriue, a Dodwello si pant, martyrium, ei X L V I I sociorum nomina ac nuquseras; respondebit, ex eodem fonie hausisse, ex merum aliunde collegerint, quam ex Rufiniana qtio imperiie e Latlnis Eusebfi Rufiniani verbis iro- Lugdunensium ei Viennenstum episiolartim iniernierum X L V I I I martyrum, qtios persecutio Lugdu- preiaiione.ltfhde vero, nisi ex tpsis pislolls, quanensis ccelo. transmiserit collegerunl recemioruro rion Eusebiana modo fragmenla, sed et inieres marlyrologt ; conjectis temere in censum gra exemplaria legerant? In iis quippe accurate quaecunque occurrebant in Viennensium Lugdu- recen9i(a fuisse ei martyrum nomina, et varia nensiuiaqtie epistolis, nominibus. Qaa quidem te- quibus imeriere euppliciorum genera certum est ex nierilato facium est, alt, ut Zacharias presbyler in Eusebio. Quid opus est> inquil, expremtm in tupra martyrum nuroerum relatus sit. nempe dicta epistola cataloguw marlyrum hie recensere, , prabqlerutn Zachariam verierat Ruflnus, quorum alii securi percuui, alii feris objecti, alii in non animadvertens de Zacharia Juannis Baptistae carcere exanmati zunt f Aiqui laudali auclores noo IXGIH] paire, uon de alio nescio quo, qui mariyr tanium mariyrum caialogum recensent, sed etiam fueiil, Zacbaria presbytero Jocutos Vicnnensee qui securi pcrcussi, qtiiferis objecti, qui in carcere atque Lugdunenses. Similierrore, addit Dodwellus, exanimali sunl, accuraie dislingnuni, et eodem Irenaeuro marlyribus accensuil Gregorius, quod in prorsus modo et ordine, alque epistolas fecisse eadem perseculionis hisioria Irensci meniionem narral Eusebius. Ut vel cxcis ipsis binc apparcai, reperisset in epistola martyrum ad Eleutberum. ex eo solo fonie, non ex Rufino, apud quem ea Eranl enim praeierea ineadem epistob, quaea leclo- fruslra requiras, manare poluisse qunc de marlyribns, quales illi erant impostores, parum ailenlis riiin nominibus et suppliciis referuul illi. possenl in eaui scntenliam inielligi. IreiKeum mar38. Gravitcr quidein in iis omnibus offendil tyres xal appellant. Proclive erat Dodwellus; scd longe gravius In eo quod confidenMt eam de tolerandis, Chrisli rausa, pas- icr asseverat, Gregorium Turonensem non alia sionibus intelligerenl, qui novos eruendi marlyres quam Lugdunemium illa Viennensiumque penecuquaslibet occasiones avidc captarent.Etquamvis sao- lione, qua coronatus est Pothinus, et nostrum quoqne guinempro Gbristo non fuderitlrenaeus , ea lamen coTonutum credidine Ircnccum. Si Gregorium U 9 , pa*$ionum communfo,suiTicere quam legeril, caligantibus oculis legeiit. Is onini poiuit ad lilulum niariyrii, quo scnsu vocem illam cam pcrsccutioncm qua? Polbinum absumpsit, ab ca inlelligebant illius a3vi veleres. Sic otnnino Dodqua coronatus cst Ircnaeus, clarius secemere wellus, semper sibi similis, ingenlemque, quo ca- ^ polerat. In Galliis, aii % multi pro Clnisti nomine lholica glorialar Ecclesia, mariyniui numerum sunt per mariyrium gemmis cctleslibus coronati; arielare frivolis conjecturis sludens ; licet eam ob quorum patiionum historiw apud nosfidelilerusque rem sic a Ruinarlio nosiro dudum exceplus fuerit, hodie retinenlur. Ex quibut et ille primus Lngdu* nensit Ecclesia Photims (sic scribil) episcopm fuit, utprimo congrcssu fractus viclusque cesserit. 37. llle vero plura bic supponil, quaB cum recla qui plenus dierum diversii affectm $upplicii*, pro Cliritti nomine patsus est. Bealissimus vero Irena?u$ raiione e diamelro pugnant. Ac primo quidem hujut succcssor martyrit qui beato Polycarpo ad inane commentum esl, quod asserit, numerum XLVIII mariyrum e Laiinis Eusebii Rufiniani hanc urbem directut est, admirabili virtute enilmt; collectum a recentioribus, ut vocal, marlyrologis qui in modici lemporh ipeiio, proedicalione sua mafuisse. Qui enim ii ex Ruflniana Euscbii inierpre- xime in integro civitalem reddidit Chrislianam. Sed veniente persecutiane talia ibidem diabclus bclla laiiooe eum numcrum colligere poluerunt, cujus per lyrannnm exercuil, et tonta ibi multUudo Chri* nec vo(a, nec vesiigium ibidem apparct ? Paulo
v c 9
y
* Lib. Hisu Fr., c. 26, 27. cdit.
tlS DISSERTATIO II, ART. I, D E S. I R E N J E I VITA ET GESTIS. *14 tlianorum ob confeuionem Domimci nominis eU ;u- reperisset in epistola mariyrum ad Eletilbernro ;.ei fulata, nt per plateaifluminacurrerent d* tangninequidem eo magis, Irenaeum mariyres & et appellant. Iiane, quaeso, plumbeus et Ckriitiano; quorum nee numerum.nec nomina coiligtre potuimut. Dominut enim eo$ in libro viim hebes exsiiierit Gregorius, ut in Lugdnnensiara el Yiennensium niarlyrinn bistoriis, quaa apod eontcripsil. Beatum Irencevm divenii in sua carnifem prxteniia panit a/fectum, Ckritto Domino persuam caeterasque Gallicanas Ecclesias fideliter martyrium dedicavit. JNec eo loci dunlaxat ita lo- mque hodie retineri dicit; el in iis tum clcri, tum qoitur Gregorius, sed et alibi, semper sibi COB- Lugdunensium el Viennensium raarlyrum epislolis, slans, posi reeensila xtviu mariyrum nomina, el quas legisse cum fatelur Dodwellus, ea distingoere supplicla posiremumque oniuium meinoraium Po- non potueril, qn vel Londineneium bajulorum aHt thinttm, paucis interjeclis da eorura reliquiis et nauiarum giitpidissimus quisque nnnquam permiaepullura, subjangit ** : Igitur martyrio con$umma-scerel? Ecce, martyrea in sua od Eleuilieruin epislola scribunt Irenoeum Romam se lniuere, qui imt glorioius Photinut, qui Lugdunensi prwfuit urbi eoruin perferat; buoc profeciurum ponlitacerdoi, per eertaminis nobilis meritum inveclu*lilleras ett fici commendanl, debilisque ornant encomits; hunc cmlo. Cui et merilo et sanclitate condignut Irenaut $uccet*it epi&copus, per martyrium et ipte finitus. fralrem laborumque consortem vocant, quem Clarissima baec, nec Dodweili conjecturarum nebu- Chrisiianum ei presbyierum esse, Bianyresque iu lis usquam obscurnnda. Iri ea persecaiione, qua carcere detentoe consilio, monitis, eleemosynis, multi in GaUiit pro Chriiti nomine tunt per marly-pro virili siia, non cerle citra capilis discrimcn, rtmn coronati Lugdunentis episcopui Photinut paseublevasse, constabai; et Gregorius imprudens $m$ e$t. Bealhsimum vero Irenceum hujut successobinc arrepla liirpissimse hallucinalionis ocoasione, rem martyru factum fuisse tradil Gregorius. Qui eiim ipsom quem ilineri sese commiueniem, flui igilur credere poiuil eadem perseculione, qua> si mox comroissnrum legebal, inter illos recensuerit, Lugduni mullos dies, non cerle menses eflerbuil, qui in ea persecuiione, quae delegalioni ansam coronatum utrumque fuisse? Nisi iorieflngatDod- praebuit, viiam prn Cbrislo profuderint? Quis wellus, eam fuisse Gregorit senteniiam, Irenaeum credal? paucis admodnra diebus Lugdunensem Ecclesiam 39. Sed, inquii Dodwellus, descripio Irenaei nârrexisse. At ila seniire non potuit Gregorius, qui tyrio slatim addit Gregorius : Po$t hunc el quadra* Irenaeum asserit tam naviter pastorali funclura ginla octo martyres pasti tunt, ex quibut primum
t
officio, ul in modici temporit *patio pradicatione

t
sua Q
lcgimut Vjnttium Epagalum.
Constat auieai
illos XLvin mariyree, quorum primus fuerit Vcttuoi igiiur temporis spatium Poibino supersiitem tius Epagaius, non in alia perseculione passos falsse Ireoaeum exisiimavit, quanlum sallem ne- fuisse, quam illa Lngdunensium Yiennensiumque, cessarium erat ul illala per primara persecutionem qua coronaius est Poihinus. Si ergo post Irenacum Ecclesi Lugdunensi dispendia resarciret. Dum passos ftiisse credideril Gregorius , illnm in eadcm ero ha?c ageret Irenanus, veniens pertecutio, addit perseculione coronalum fuisse exislimaverit neGregorius, quaa lot et tantorum marlyrnm san- cesse esi. Ita quidem scriplum legi in hodierno guine Lugduni plaicas imindavit, ul nec nomina, Gregorii texiu non diffiieor. Sedfldentiorbic evanec numerus colligi poluerii, sanciissimum occu- sil Dodwellus. Quin bic comigisse vereatur, quod pal episcopum, ac Chrizto Domino pcr martyrium supra Hieronymiano lexlui accidisse inanis suadededicat. An clarius exprimi et designari poluisset bat limor; ne videlicei mox cilala verba e margine nova perseculio, a priori el lcmpore et circum- (quod sa3pe evenire solet) a studioso aliquo rccen8lantii3 procul diversa? In priori lanlam multitu- liore e libro Degloria martyrum collecta, in lexdintm Christianorum ob confessionem Dominici noluni, sed incommodo loco irrepserini, vel ab impeminit Lugduni juguUitam este, ut per plateasflu-^ rilo aliquo aut feslinanie scriba loco perperam mina currerent de tanguine Christiano, nullibi legi- mola, in capitis finem male translata fuerint? Quin mus; scd nec schbere unqitam poluil Gregorius,se addat, esse alioqui alia quaa merilo faciant ul nee numerum, nec nomina martyrum, qui in priori suspicemur, verba illa adeo non scripsisse Gregopassi sunl Lugduni, colligere poiuisse; qui alibi et rium, ul ne quidem scribere potuerii ? Fortasse non numerum [XGIY] el nomina lam accurate collegit, abs re verilus, euspicaiusve fuisset. Quomodo enini ut recenseai, el quo quisque supplicii gencre afle- fieri potuit, ul is qui Lugdunensium ac Yiennenelos sil referre non omiilal. , Dodwcllo legenda sium Martyrum pasiionum kitloriat in ipsis fonlirant, aui si quae fides, dissimulanda non fuerant. bus legerat, et apud Gallos Odeliier ad suam usque Idsi fecisscl, nunquam certe commisissei, ui scri- aeialem relineri dioit; qui Irenxuni Potbino, quem psisset, proclive Gregorio Turonensi fuisse Ire- XLvm marlyribusalibi annumerat, successisse scrinaum inler marlyres Lugdunensesrccensere, quod bil, diuquo post enm, et in alia longe divcrsa perio eadem perseculionis bistoria Irenaai nicmiouein secuiionc marlyriuin subiisse disene asseril; sui
inintegro cmlaiem reddiderit Chmtianam ? TanH
Grcg. Tur., 1. De glor. marl., c. 49, 50, p. 779, 7g0.
215
DISSERTATIONES P R J E V L E 1N IRENjEI LIBROS.
Ipsius eo dgque oblltum fuigge, ut ipaos iLvni mar- ceeserlt, Praefationem tiova Gregorii TuroDeasta tyres, 6 quorum numero Poibions frenaei decessor edjiioni pnefixam, art. 3, in qoa bigasmodi scrupu erat, posl bunc coronatos ease Telit? Hoc reclae los facile, pro ea qoa praestabat ertiditione, exemil ralioni tam immamter advertatnr, ul gravisslmo, noster piae merooriae Tbeodericug Ruinart. Sed n l quaKs erat Gregoriug, scriptori trlbai nullo modo ui sit de proposita modo conjectura, eato Gregopotfit. Cerle male interpolatum fuiase (exlum legili- rius ea acripseril quae de X L V I I I martyribaf poat ma, si qu&onquam, sotpicio eei, dumea apud aucto- Irenaei martyrium legunlur, memoriai lapsos eril, remaliquerti leguntur, quae abejug sentenlia aliunde et bic gravig quidem. An vero quia tnenloria lapsue noia abhorrerrt, dariggimUque ac perspicuis ejus- eet in aliqoo sciiptor aliquia, lmic affingcnda siattaa dem verbig aperte repugnant; quod bic occarril. aliena eententia quam ipse diserie retpoU? An qala Quidqnis enim sqaus rerum aeglimalor, sepositit in capitis floe paucula quaedam et intricaia Yerba umllsper omnibus praejudiciis. posteriora baec ca- aabtexuit Gregoriug, alia qnae perspicua sofit e i pilitf 27 (nov. edit.) terba, PaH hunc et quadra- aperta, ex obacoria illis explicanda, el ad ea, i n ginia oeio martgret, e l c , cum prioribug, et irs ?ilo ac rekicUnie auctore, Ttolenter detorqoandaT qoae Ub. De gloria wunt., cap. 49 ct 50, leguntur, Si ita sit, criticea regolas, velenbus antiqaaconferre voluerU, nulla ratione conciliare poterit. tis sialual Dodwellug. Raod Ipernenda proinde oorom conjectura, qui ea 40. Ilacieoug dicta demong(raal eam jam a eav quse de posterioribue igiig marlyribug apud Grego- culo quinlo tolO orbe invaluigge gcoteOliam, Irerium leguntar, perperam traaslocala esse censen- naeum pro CbrigitaDa flde dimicaniem Decatoro les, jangenda esao opinantur cum iig quae inltio ca- fuisse, eamque baud parom tutig nitl faDdameiilia pitis acrlbuniur de Poibino, In buuc raodum : Ex qua oon nigi fuiilibag argumentig, friTolitqae quibu* el Ule ptimm Lugduneniit Etcletim Phclinus conjecturis peti poasit. Martyril hujdg memorias epiicopfu fuit qui plenut dierum, diverm affectu*diem 28 Junii goloronera conaecrant Lalini omoaa $upplicii$ pro Chriai nomine paaut etl. Po$t hune Gra?ci vero 25 Augoali. Gorpue ejus Gregorll Toroei quadraginta otio martyre$ paui tunt, ex qulbUi nensis * aelale miraculig ceJebenrimom in erypta primum fuit$e legimut Veltium Epagatum. Beatitiibatilicw Beati JoannU $ub altari sepultum qaioscemut veto Ireiktnt huju$ succeuor martyrii, etc. bat; ab nno quidm laUre Epipodium, 4 edio 9tro Sic conjicit is qui novam Leonis Magui operam Alexandrum marlyrem tumulalum habens. Sed Caleditionem adornavit vir clarissimos; al quod idem Tinigiae anno 1562, capto Lugduno, amentl forore regocaiidoro vdlet totum capiiig flnem, ab liis Ter- Q perciti S. martyria sepolcrum fosde Tiolayenint; big, Biaiisdmutwero lrenm%i eic., eo quod lotura oggibugqoe diggipatig, capiiig craniuro, poaiquam ipaum caput in mgg. quibugdaro eodiribus deeil; in diuiiug ludibrio foit, in media plaiea loipiter ejus aeniejDiiaoi concedero non poggum. Ne umen projectum tandiu jacnii, donec binc ereplum hodie aetom agam, legat ii quero ea de re scrupulug inLugduni religiose ssenraiur.
y 9 t 9 9
ARTICULUS II.
D E IRENJSI U B R I S QUINQUE ADVERSDS HJERESES
{ICV] 41. Kg, quo poluimog gtudio, colleciis et explicatie qoas ad lrenaei oogtri vicam ei gesia pertinent, operae pretium est de ejus scriptis, quaiii accurate fleri poterit, disserere. Plura reliquit vir ap0stolrcu8 ingcnii, pielalia ac zeli, quo pro tuenda catbolrca fide fervebat inoniroenla. Sed nullum antiquig omnibus roajori In pretio, sacpiusque ab iie citatum fuit, quam eximium illud opus in quinque librog divlsum, quod adversus Giiosticorum baereaeg elucubravii, quodque golum a lemporum edacitale tutum bactenug mangil. Prhnum bunc Ireoaei fetum esse vulgata opinio est; nam tpge in Praefatione libri primi lcstalur, se scribendi ueu exerciiaturo non esse, nec dicendi artem coluissc; quod homlnem arguit qui nibil, aul pauca in lucem
9 9
adbuc emiserit. Golligi tameu cum Cl. Grabio, in Prolegomenis, poase videlur ex lib. iu, cap. 7, n. 1, quidpiam aiiud anlea gcripgigse Irenxom. AR enira ge ex multis et alibi o$tendi$se Paull conguetudinem ease byperbatis uti. De eo aulem frequenlt Paulinoruro byperbaiorum uau ne Terbo quidem iraclat In duobug praecedeniibus libria, irao nec in gequenlibus. Quempiain igilur alium Iractatinn priug edidisse videtur, In quo de bie ex icsso cgeril. 4 2 . Scribendi vero dicti operis conira haere&ea duplex cauaa fuit AUera ut inorem gereret aroico ruidam, qul precibus eum eo egerat, ut abatraga Yalenlini discipulorum mygleria, necdum a quoqiiam saiis explicaia, luauifcsla gibi faceret, ac
99
Lib. De glor, mart., c. 50.
9 9
Iren., Prxf. lib. i .
1W
DISSERTAT10 , ART. II, DE IRENiKI LIBRIS ADV. UJERESE9.
2IS
aimal arma minielrarel, qeibue hac errorum p o r - ui retecta lupina faciea liorrorem veris hieuieret 43. Arduum quidem opus ab Ireoaeo* atiaceptiun. teata confoderentur. Qaia fueril amicua ille, laquod lentaverani bacierius plures, sod paruro feliceaje Ireoxo, dicl non poiest. Graecum tamen ho minem fuisee ex eo conjicio, qaod Grsece scripserit citer, Vel eniro indiligentius ei incuiobenief, *ol Ireftsua, ut inferiue probal)o; aliaa Laline acripta- labore fraoti, vel ingenii acie destituli, poruntuo* rat, * i in Laiini graliam scripsisseu Adde quod tittima ei altittima iniquiiatis myiteria penradere Gracls regiontbus longe infestior, qoam Latinis non poiueranl, bseteranl fere in ipao lhnine. Eum, semper fuerit Valentini, caeleroromque Gnoslico- inquit ille *, aM velii baereticos convertere, oportet rum Iue*. Epiacopum etiam fuisse suepicor, aut diligenter $are regulai, *he argumenta tpaomm. lUquera in clero conspicuum, qai plebera curae stue Nec enim potsibiU ett alicni curare quo$d*m maU coDcrediiam baberel. Hnc sattem trabi posee vide- habentet, qui ignorat pauionem eorum qui m*te M lur quod all Irenseus", ideo se morem amieoges- Unt. QuapropUr hi qui anU not fwrunt, et quidtm ai*se,M et ipsa quoqnt portentuotistima et altinima mullo nobis meliores, non tamen tati* potu$runl ontradicere hi$ qui tunt Valentino, quia ignorabani mytteria cognoscent, ea omnibus hi$ qui cum eo ereal, ic&at , manifetta faceret, et prm- regulam ip$orum. Nec mirum: obscuristima erat, ciptrtltu obUrvare $e profundo insentutionii, et & iisquesolis pervia, quibusea ingenii acies, ul aa ciplti verborum coriice leriom errorem deprebenejns qnce e$t in Deum blatphmaiiom$. Hinc postea cotndem monet, ui pro ea qua valet eruditione, dere possenl. Irenaeus vero ad id operie aceessil ea diligeolia, sagacitate, dogmaiura baereticonim qum htvalide reiaia $unt potenter atterat ii$ qui tenotilia, caeierieque doiibus instruclus, quibue illud eum $unt; iubministrationtmque $ibi daiam eficaciler reliquii minUtret, ueundum gratiam qum ipti ad exilum feliciier perdaceret. Nam, perqulailis Va Domino dala ett; ui jam non abttrahantur homi- lentinl discipulorura commenlariis ac iibrie, eoa nt$ Valentinianorum tuadeta. E l in Praefalione accurate evolvit, et cum nonnullis eonim pedem libri I T , spondet se amico undiqui mini&lralunim contulit, tantumque improbo labore ei indefeaao oc.casione$ ad confutando* omnet h&rtlicot, / eo$ siudio effecit, ul, dUaipaiis tenebris, quas arllfldo ammmodo retuiog non longius tinat in errori$ proaimulationis erudili bomines, postifera aenienlfp eHere profundum, neque ignorantim prctfocari ptlago, offuderant, ut incautoa deciperei, earo perceperil, $4d conterteni eot in vtritalii portum, faciai tuam perperceptamque demum in lucem protularit. SatU ciptrenUutem. Qtue vix in aliuro quam in epUcopam erat ad illam fundUus efertendam. Nam, oi ipae conveniant, qai acribendi procurationem, ut lib. Q ail , amicum alloquena, adversut eo* vietoria ett n , cap. 17, , I, loquiiur auctor noeier, amico suo iententim eorum mamfettaiio. Quapropter conati Irenm crediderit. Sant quS aroicum illum pulenl iumu$ tiof unfaertum male eompoiitas tulpecutw *fuisse Turibiom Tolelanum epiacopum, Palruini ju$ corpusculum in tiudium producere, et p%t U facojusdam luccessorem; auclorilate freii Pseodo- cere manifettum. Jam enim non multis opu$ erit Dextri, ad an. CbrisU 185, isiud assweraniis; eed urmonibu* ad everUndum doetrinam eorum, maninulla buic fabulatori fides. Altera ecribendi eauaa feilam omnibu* faciam. Quod egregia siiniliiudino fnit, utliarcosioruro baereai, Yalentinian gerroioi, illustral (). Qusmadmodum bettioe alicujui in BUM qose in Cellicam, seu Rhodanents* rtgionet claraabsconditw, et inde impetum facientii, et ma/ioa irraperal , oecarrerel, maluopqne in ipso orlu VQitanlii, qui ugregal el denudai $Uvam el ad *fstiffocaret. Eo pericolosius eral, quo roajores mu- Monm adduxU ipsam ferant, jam non elaboravit ad lierum prsaertim cupiditati el curiosilati illecebras capiendam, vidente$ quoniam ea fera fera e*t; ip$U objiciebat, difficiliusque hnperitis erai oves a lupia enim adt$t videre et cavere impetu* ejut, ti jaculari discernero; cora iltarum vocem el pellem passim 'undique, et vulnerare ei interficert vatlatricgm aemvlarenlur. Maxime enim eirea mulieret vaca[XGV!| Ulam beuiam. Sic el nofrii, cum i* m*ni4 f M 9 99
banl Teieratoree illi, circa diiistimat potissimum, D fetium redegerimut eorum *b$condUa et apudutaeita
qoarum non paucas jam aeduxerant, yana propbe- mytieria,jam non eril necesgarium multU dtitruttg eorum untentiam. His tarnen nonconlentus S. doclor liae sublimiorisque scientia3 spe delusas. Veriiua ergo aanciissiinus vir, ne [orte et cum suo delieto eam fasiori stylo exagiuvit, penitasque subvertit. abriperetur sexas suaple nalura inibecillior, ac in- OppressU vero arguraenlis undequaque conqaisitis, nau sibi indole curiosior, et cum eo et per eum acpelili&sivea ratione ipsa, sive a divioa auctori* Mimplieiorei quidam qua$i ove$ lupis; ignoranlet u i e : eo successu cui eaiis pro meriio plauderese 09, propter cxleriu* ovilit pelli$ tupenndumenlum, non posse puurunt veteres, puiant el recentiorea, qnibuz cavere denunliavit nobii Dominut similia quicunque Irenasura eaqua par esianirai atleniloae, qnidem nobis loquente9 ditiimilia vero tentientet; neatqoe aequiute leguoL Ubique enim euspiciont hoeeaarium duxit lanraiD pereooatis ovibus detrahere, minem logenio praestanti, aique erudiiione perfecia.
1 s 9
Id., Ibid. Lib. i , c. 15, n. 3. Id tbid., n. 3. lib. iv. ld. ibid., lib. t. Id., lib. i , cap. ulu, n. 4.
9 9 9 9 4 9
* Pnef. lib. .
Id., ibid.
Id. Pnrf.
f
(a> Vida quse Dotavimas (n hunc locam.
DiSSERTATIONES PRiEYhfi IN IRETfiEI LIBROS.
Scriptwarom sacranun gcteniia, ac venerandae ua- argiimenio peregrinis videanlor. Quiequie lreoa*om dilionig nolilia nulli secundum, virum, ul ail Epi- assequi cupit, lrenaei vesligia premat, ejugqne iibroa pbaniue , ommno Spiritu* $ancli donit xntiruclitti- eo ordine quo conscripti guni, legat necees6 est. mum, ac ccelestibu ornamenth, ui Ua dixerim, ad 45 Ul enim in debellandig bxreticig, adversqf certamen perunclum, qui sineera fidei ae icientia quos arma capeggebat S. doctor, ordine procedepratidUt omnia hccreticorum proHravh, etertilque ret, nccesgarium sibi pulavit, et merito quidom, mendada; uno verbo, virura apostolicum, aposto- senleiUiam eornm accuraliue quam antea faerat, foram gpirilti, fide et cbarilale plenum.qui qnos exponere. Valenlinianis aulem exordium gurapgft, ex ipsis pene fontibus hauseral puroft sacne doclriuse 61 in id poiisgimum iucubuit, ul eorum hypolhegim laiiees, puros in cripiis effudit; et quidera ea co- majori caeierig cura explicatam darel, tum quia ea pia, at mirum sit tot el lania, tamque muhiplici erant amici sui voea, tum quia in eam haemim, eruditione conspersa, non adco magno volumine velui in senlinam, confluxerant aliarum onmtara comprehendi poluisse. sordes; et ideo in hanc omneg fere vires convorlit, 44. Accidit lamen, faieor, ut, dum semenlias pre- ratug ca semel prohe nota et progtraia, caelera* mil Irenaeus, ubgciirua inierdum evadat. Sed sic a stare non posse. Gum vero inter Yalenlinianoa nalura comparala suni ingenia fecunda : cum pa- omnes primas facile tenerent et asseclarum nirrere fegtinaniquod uberlim animo concepere, verba mero, et indigesu dogmaium omnigenum raale conceplibus saepe uon respondent. Accedil aliera gibi cohaerenlium farragine, 61 projecia proptrgnanobscurilaiig causa, eaque fere praecipua, rerum tium audacia ei temeritaie Piolentaita3 el Marcogii videlicet, de quibug diggerebat, difficultas et subliml- bique Lugdunensera iractum, cui praeeral lrenaeus, tag. Toius est in rimandis Gnosticorum arcanis, infeslare coepissent; in eorum explicanda hyporecondilloribusque eorum sensibus eruendis; tolus tbesi diuliug imrooralua 68l atpote in quam loia esl in dlssipandis vanisshnis quibusque luxurian- belli moles incumbere debebai. Sed quia Valenlilium ei capliosissimorum ingeniornm arguliig, niani omnes callide diggimnlaiig probrosig avorum rebugqoe divinis explicandis; quo nihil abslrusius uominibus, illud Gnoslicorum sibl superblug arroel sublimius cogitari potesl. Vix auiem fieri poterat, gabanl; ut eomm impudentiam casligarel trenua ut qui versabalur in ejusmodi salebrosis argumen- ac giiiml baeresim a radicibus imig convellerei, osiendit communcm omnturo parentem ease Siiuolis, a nullo hactenus nisi parum felioiter tentaiis ea aic peflraclarel, quin lecloribus insueiis labo- nem Magum,illud impieiatis monstrum potius quam rem crearet ipsa argumenli novitas, reique innaia C bomincm, a cujus vel nomine abhorrebanlCbristiani dilficullas. Ul nibil bic dicam de barbara Latina omnes ; idque invicie demonslrat ex coniinua Ifagi interpretalione, quaa perspicuis ex se senteniiis illius discipulorum ad Valeniinianos usque gucoeadensissimas saepe saepius offundil lenebrag, imperiti sione, omniumque in iisdem dogmatibus corrupligioierprelis, non auctoris ipsuis, vitio. Si quis la- gimisque moribug consensione : cum hoc tanium ni6n libri primi spinis baudquaquam delcrritus, digcrimine, quod ad cxplicanda velerum commenla 6um accurate legerit, ibiquc exposiia Gnoslicornm gecuin pugnanleg posteriores, alia aliis absurdiora dogmala aliente mediialus fuerit (dillicultalem Anxissenl. Cum sil igitur, inquit \ advertut omne$ forle levabuni Inm nostrae in bunc librum nota?, hoereticos deteclio atque convictio varia et multifaria, lum ea qnam in lucem emittimus de Gnoslicorum et nobis propotitum e$t omnibus tis $ecundum ip$obypothesi disseriatio), is huic constabit laboris rum charactera conlradicere; neceuarium arbilrali fructns, ut fere millum, aul longe minorem in iumus prius referre fontem et radicem eorum, uti evolvendis ei inlelligeudis caeieris experiaiur : imo sublimistimum ipsorum Bythum cognoscen$, intel6x scntentiarum gravitate, argumentorum vi el ligas arborem, de qua defluxerunl tales [ructut. efficacia, totque tamque proeclare diclorum subli- Tum explicaia Simonis baeresi concludil , Simo9
preium fiabeat. Id enim plurcs fallit, quod libri primi leciione, quod (aedium parial tol-absurdissimorum dogmaiutn exposiiio, facile abstinere posse putanies, alios hoc omisso legere praefeslinenl: eicubi vero, quod sa?pe evenit, hnereant, culpam in auctorem conferunl, cum tola penes ipsos sit. Ecqui libri polemici sensus planus ac facilis evadere possil e(, quem eorum, quos confulandos sibi suscepii auclor, gentenliain el bypothesim delibare pigueril ? Gum enim ad eam perpetuo alludat, jamque nolam supponat; non mirum si ipsa lace clariora verba lotidem senigraala lecioribug in hoc Haer. X X X T , 55. Mron., lib. i , c. 22, n. 8.
milate el piciale voluplaiem non modicam, operai D nianis falii nominis scientiam accepiste initia, ticut ex ipsis a$seriionibu$ eorum adett discere. E l in flne
libri primi, post recensita veierum Gnosticorura

dogmala, a d d i l : talibut matribvs, et patribut, t% proavis eos qui Valenlino $int, ticut ipsce lentenlia: et regulm ottendunt eos necessarium fuit manifette arguere, el in medium afferre dogmala ipsorum.
f 9
46. Eapropler cum per Valentinianorum latug Gnoslicos omnes iransflgere vellei, operi lilulum inscripgit, " \
, Deteclio et eversio falso cognominata agni-
tionit. Id ipse conceptis verbis tesUtur in PrsCa9
Cap. 25.
Cap. 51, n. 5.
3*i
DISSERTATIO II, ART. II, DE IRENiEI LIBRIS ADV. ILERESES
SS*
liooe libri secondi: 7 primo quidem libro, quiante vero, quem imliari eatius eise duximtta, qnod mramque inscripiionem passim usitatam anlmadhunc eif, arguentet fat$i nominit agnitionem, ostenverteret, ulramque propoauil minuitqne. Pestedimut ItM, dilectistime, omne ab hi* qui sunt Valenriori occasionem eiiam dediase videntur ea Irenaei tino, per multot et contrarios modot adinvenium eue quae mox retulimua: Cum l i l igiiur adw*** falsiloquium; elinm tenlcntias expotuimut eorum verba, qui prioret exuiterunt, etc. In lioc atitem libro instrue- omnet haretices detectio atque convictio varia el multifaria, et nobh propositum e$l iit omnibu* secundum mut qum nobi$ apla itmf, et quoe permittil tempus, et iptorum eharaclera contradicere, elc. Et ea quitras |XCVH] evertemut per magna eapitula \omnem rcgulibrum iv claudit: Et nos iptot, et te ad conlralem iptorum. Quapropter quod itl deteclio et everdietionem omnium kcereticortm in quinque txerceniio sententiai iptorum, operis hujut conscriptionem tl tilulavimu$. E l in Praefaliorre libri iv : Runc te$ libriz. E l hinc in ms8. quibusdam codd,,nt Vo#sii et Feuardenlii, praeflxus Irenaei llbris legllur hic quartum tibrum, dilectissime, transmUtens tibi opetitulus: Contra omnez h<eretico$ vel haeretet. Sed ri$ quod e$t de deteclione et everiione faltcs eognU lionis, etc. Et in ejusdem libri fine : Reliques igiiur bunc liluliim, qui apud recenttores oblinuit, librig suis nunquam pracfixiilrenaeus; illumduniaxat, $ermone$ Dominiquo* quidem non per parabolas, ted iimplicitcr ip$i$ diclionibui doeuit de Palre, et \ , 8Criexpotitionem Epittolarum beati Aposloli n allero / psit; iisque ad aucloris scopum longe melius quabro dteponentet, integrum libi opus exprobralioni* et Duo enim, ut ipse monet in librorum suortim drai. evtrsionii falso cognominatce agnilionit, proetlanle praefaiionibus, prjeslanda sibi proponebat: allerum Deo* prcebebimus. Denique inPrafalione libri quinli, Yalentinianoruro Gnosticortimque omnium eenlibrum hunc vocat librum quintum operit unhersi, tenliasbactenus abdilas , detegere; alterum quod ett De traductione et evenione falso cognomieas , evertert. Prius quidem Hbro prjmo natce agnitiomt. Hic traductionem dixit inlerpres, praDSlilil, in quo Valenlinianorum Gnosiicorumquod paulo anle exprobrationem, alibi vero dele- que omnium dogmala accurate recenset; posierios eiionem verlit, quia vox ', qua usus est Ire- libris sequenlibns. E l quidem libro secundo ea raname, iis omnibus significalis gaudcl; sed auctoris lionibus subvertit; lertro, Scripluras el Tradiiioaeopo magis congruit, Detectio, ut ex Hs patet quce nem adhibuit; quarto ex Veleri Tcstamento prajam diximus.Quin igiiur is sitgenuinus librorumlre- cipue dispulavit; quinto ex reliquis doclrinis Donxi titulus, quem modo diccbamus, qiicmque inilio mini nostri, et ex aposlolicis epistolis,ulipse in operis restituimus, dubitari non poiest. Sub boc Q Prafaiionibas faciurum se spondet. lUulo libros Irenaei cital Eusebius, lib. Historios, 47. Quamvis quo tempore scripli sint dicli quincap. 7, \ que libri, accurate dcfinire diiTicillimtim sil; a vero ; atant ei Andrcas Gxaariensis in Apoca- lamen baud procul discesserit, qui sub finem Eleulypsin serm. 6, cap. 18; Damascenus in Parallelis Iberi pontificatus, vel partim sub Elcutbero, parmss. passim; Pholius in Bibliolbeca cod. 120;GEcu- tim sub Viclore edilos asscnierii. E l qnidem l i * menius, in 11 Episl. Pelri m , et irt epUiolam Juda?. bnim primunl anle annum 172 scribi non poluisse Quin et Tetusiiores mss. codd.,ul Glaroinon(.,velus manifeslum esl; namin co Taliani e( Eiicralitarum il!eFeuard.,Vossii, et Arundel., lioet in fronle prae- fit nientio ; qui, si Eusebii Gbronico fides, anoo fixam feratu recenliorem inscriptioncm, Contra xii M. Aurelii, Chrisii vero 172 emerserwu : hcereticos, vel hcerese* ; veterem lamen rtuinenl, quamvis paulo citius empisse probabile sit. L i dum exhibent argutnenta capiium secmidi etquar- brum terlium Eleuthero jam Ecclesiam rcgcnlc li libri. Sic enim habenl: Hwc insunt in secundo / i - prodiisse constal : in eo siquidem Ircnacus Robro redargutvmis el eversionis falso cognowinatce inanorutu ponlificum catalogum lcxens, bunc ad agniiionis. Hacsunt in ivlibro exprobralionit etever- Ekeulberiiin usquc perducil, qucni luin Roma? sesionis fal$<e agniiionis. Ex quibus evidenler de-^ disse perspicue dicil, monsiralitr eara esse iuscriplionein qusc legebatur inipsis autograpbis, vel iV) prioribus codicibus, cx , Nunc duodecimo loco episcopaluni ab quibus descripti sunt posleriores; sed a receniiori- apostolis habet Eleutlierus. Ejusdem libri cap. 11, bos scribis breviialt siudenlibiis male omissam. n. 8, saiis aperle, lacilo licet nominc, Montanistas Omissioni vero occasiouem dedisse videtur Euse- perslringit, qui Irenaeo vix ante amium 177 noti' bius ipse, qui Irenaei libros compendii causa interesse potueruut. Scd quod euni Libruin non nisi sub dum vocat, Lihros adversus hcereses; quem sic imi- Eleulbcri ponlificalus finem scriplum esse demonlaii sunl Cyrillus Hierosolyniilanus, Hierouycnus, et sirare videlur, iliud est, quod in co memincrit Irealii plures cum veieres, tum receniiores, ut omisso naius Theodoiionis interprelationis. Hic coim, proreus gemiino liiulo (qui certe neuiiquam omil- testibus Epipbanio * et auclore Chronici Alexan* tendus fuerat), coinpendiosum isium solum reiinue- drini, sacra Biblia verlit Commodo jam imporalore, rit, el aliis relinendi ansam piuebuerint. Photius Manillo (sic enim icgendum pnlo, non Marcello),
t ; 1 6 11 l
Iren., lib. i . c. 28.
11
L. m, c. 21, n. I.
" De Pond. cl Mcns., 17.
225
M
D I S S E R T A T I O N E S P R J ; VliE 1N I R E N J E I L I B R O S .
et cos8 td esl ajuio Chrieii 184. Igitor las isloe leviier perstringt; unde illos port exdlaposl aJiqaol anoos a publicau Tbeodoiioois inter- las ab Ks lurbas scripserii necesse est; neqne preialione scripserii Ireusus neceese est, nec pro- enho longum inier prlores el posleriores libroe Ininde procul ab anno 192,quo vita cessit Eleuiberus, lercesslt inlervallum. Sed lanlum abesl baec Grabil qiii anno clrciler 177 Ecclesiae reglmen suace- causam juvent, quin polius omnino everlanl. Nam fri Catapbrygas lib. III et perslringai lrenattt, perau 48. Nec bic moror Dodwelli coojeclurag, qui, til el si inter priores et posleriores Irensei libroe non cRlaa quam dixi, scilicel circa annum Christi 177, loiignm interceeserit iotervalluno ; scribi posterlo* ciiptos Irenei l i b n r probet, conlendil in Disser- res com non poluerint ante annuin 177, vlx et priolationo stngularide ponlificumRomaooruni guccee- res polaisse, faleaiur necesseest Grabiitg. Qtiainvis ione,cap.!4, $17, ea q apud Irenaenm de Theor enim jam ab anno 171 emereissenl Caiapbryges ; ddtiooe leguutur, a priori ejus exemplari forte non lamen ante aimum, 177, quo mariyres jain in abfuisse, ac postea ab ipto ineerla fuiase. Sie eon- carcerem conjecti erant, eoruni gect fafaa ad Lngjectando,motoiiggimae quogcunque nodos facite duneoeium aurea pervenit. Certe si prius pervcnissecal vir gubliliggiroug. Sed pueris foru placeanl eet, ctiius quid de novis propbeiis sentiebant, marejesraodi nugae; quas cerle adolli rideant. Aliam tyres ecripsiwent; commodiori, quam omniuui difineoisinlpenaiuin Dmertaliombusylim iniit. Ul id ficHlimo, tempore id aciuri. Qeod vero Irenxus II qooconqne landero modo ateequatur, Tbeodoiionia bro prlmo Caiaphrygura ipenlionem nullaro fecerlt, inferprclationero Geidmodo imperaHOT* aotiquiorem nibil ipirum. Huic aniraus erat Valentini discipuloae, ac gub Marco Aurelio coiicinnaiam fuisw, rum seiiteuiiam exponere, et ul rem a capiie repeCbronici Alex.andriiii aucioriialem elevareconatur. teret, referre [ontem el radicem eorum; drguereMNempov ail, Cbronici illius auetor tempus Theodo- delicei a Simooe veteribusque Gndsiicis, ceu paitilionis cnllegit ex Epipbanio De ponderibm ei men- butei proaots, orluro accepisse Yalentinianos, et in Mfif cujitt raiiocinia chroftologfca de Scriplura- medium afferre dogmata ipiorum, ut superios idirum inierpreiibus et sibi aegre conslanl, et giiit mus.Quid aulem ad boc Irenaei consilium couduceUinen, ubi consiani, admodiim vitiata. Bre?e qtii- bat Calaphrygum meniio ? Nihil quidquam a Goodem effalum. quod Dodwelli gQllugaucloniate ni- aticisel Valentinianis acceperant; nulbim lunc temtUur, [XCVUI] quae tamen nondum saiis apud eru- poriscalbolicum dogma oppognabant, solam Ecde dilot obliouit, iu iu lalis magiairi verba juremus eia3 unilatem ecindebant. Iinmeritoproinde Irenasus Micum cerle auctorem Cbronici Alexandrinr cer- C ' Gnosiicos et Yaleniinianog recensuisset homitam lemporum epocbam ex Epiphanio collegieee nes, qui nibil afllne habebant ciim ea falii nominis q w nolla apad eum apparet. Neque enim, ipgo tcienlia, quam detegendara ei everlendain gibi profaienlt Dodwello, coosules designat Epipbanius, posueral. Nec opportuniora Grabii caoss ea, quiuli designat Chronici auclor. Hic ergoaliunde col- bug lrenaeug Prooemtum libri III incipit, verba : legerii necesse esi. At, inquit DodweJlus, ralioci- Tu quldem, dileciiuime, prceceperat nobi$ eic., niis collegit falsissimis. Falsissima quidem sunt nec non quae in Prooemio libri xgiaol: Quomam raiioclnia quaa auctori Cbronici afiingere placuit; pottulatli nobii, obeditnlxbut tuo prcectpto ; quoaed ea fuisse hujus raliocinia , aliis argumenlif niami* adminiuralione $ermoni$ positi tumu$: tx quam frigidis conjecluris, ab ipso liinine proban- quibus eruere se posge pulal, lrenaemn tunc presbydum erat. Donec Id pragiiterit Dodwellus, nobis, lerum, necdum episcopum fuisse : neminem quippe quibug non licet etse Um perspicacibus, per ejug epigcopo pnecepiurum, ut calamum in hasreticos knroanitateni Ucebit Cum auclore Gbrooici &en- acuerel; vix etiam lrenaeum se prxcepio obedienlire. teoi professurum, etc. Ul enim ooiUtam, quod inler 49. Alio argnmeolo, quo fere persuagum se di- arofcog ipsa congilia el preces, praecepla habentur; cil, probare nliiiur cl. Grabiug in sujg iu lrena?um plug a?quo urget vir dociiggimug verbum pracipio, Prol^gomenis, ewm adbue presbyierum, anie" an- quo usus est Irenaei inlerpreg. Ireuaeum quippe nuni 177 quo Roinam a martyribug Lugdunensi- Graeco verbo ugura fuigge ex eo colligo, bog missug egl baerelkorum refutalionem inte- quod in Prooemio libri primi amicum moneng, irt, grana edidigge. ld deduciturexortu geciaj Gatapbry- cum Yalenlinianorum mysteria ex ae didicerit, omgum, qua? Pbrygia? AsiaequeEcclesias vcxavii; quera nibusiis, qui secum versantur, palefaciat, addit, xa\ Eusebiug in Gbronico anno X V I I Marci,Chrisii 171, aacripgii. Duog sane, inquii, priores lrenasi librog , quae vertit inlerpres : ei pracipiat eit obterpraecegsigge, inde colJigiiur, quod in big nullam vore u profundo insentationts, Ubi bujas gects, eed bareaeog Taiiaut tanquam novig. vertit, pracipias; cum lamen Laiine, non &inre feceriiraenlionem: iliam non omissurus, gi proprle prcccipio, ged hortor, tuadeo, contilium do, Agiam, in quain bos miuebal librog, jam lum lur- eic, significel. Ex quo eonjiccrc licet, idera verbare coepissei. Gonira libro ui cl iv pseudoprophe- buni locis citatis usurpaium ab Irenaeo, eodem modc
B 9 , l l e r t D f
" Disierl. 4. in Ireu., i 49.
25
226 DISSERTATIO II, ART. II, DE I mXA LIBRIS ADY. HiERESES. ab imperito iiilerprete reddilum fuisse. Sed qno- tft paucit dicta tunl. A l vixdum labori ioeuboort^ conque vorbo, aul quacunque vocc usus fueril lre- cum latiori, quam existimaveral, sese aperienie naeue ; qoo sensu praecepisset amicus, et quo sensu disputandi carapo, muialo proposlio, ad majoria obedireiipse, pergptcuodeclaral in eodem Prooemio, moliminis opus se conlulil. Id in iitie Hbri primi eigniflcat, cum ait: Cum igitur hmc %\c u kabeant, eoin ail, dilectione te adhoriante conalurum et amico el omnibus, qui cum eo sunt, Valentinianorum quatenug promui, tecundum noslram virtutem infe* doclriuam exponere. El posiea : Qua tibi eum di- remus evertionem ip$orum, omnibus eit conlradictnte$ in sequenti libro; enarralio enim in longum perlectione scripla tunl, cum dilectione pcrcipies. Qui ideo se morem amico gerere dicil, qtiia dileciio git ut vide$, Spes enioi prima fuisec videtur everadhorlatur el irapellit, sola chariiaiie lege constri- sionem deieciioni in eodem libro eubjnngere. Eacium se aperle gtgnifical. E l cerie ai superiorctn propter in Procemio libri iu amico praeler exepeagnovisset Irenaeug eum in cujus gratiam scribe- clationem id eveiiiurum esse dicit, ul rrescetue tiat, nunquam commissurus fuisset, ut illam diU- operis mule, majora ei ampliora quam gperaverau ctistimi nomlne compellaret, uli compellat semper, postulaveratque ad evertendos bxrelicos argumenU ac lam familiariier eo uterelur, atque usum fuisse sit acceplurus. In hoc auiem tertio (libro) ail, ex librorum prefaiiones demonstranl. Eo modosim- Scripturii inferemui o$tentione$ ui nihil libi ex his plicee presbyieroa cum episcopis egisse, nullis quat praceperat de$it nobis; $ed et prxterqutm exemplis probabiiur. Eccui, quaeso, poiiori ac me- opinabarit, ad arguendum tt evertendum eot qui liori jure, qnam episcopo, conveniunt ea verba quolibel modo male doeent occationet nobii aeci Pr&falionis libri v, quibue abulilur Crabiue : quo- pia$. Qaw enm e$t in bto charitat, divet el tine invidia exsisteni, plura dondt, quam pottulel quit ab niam tit admmmralione termonis potiti itcmifs? At, iuquil vir dociigsimus, in Ecclesiae po- ea. Itaque euscepio majoris operis consilio, quo Uas quam tit adminitlralione urmonit, 86 posilum quinque libris plenius et uberiu* confutarenlurvana) dixisaei Irenaeus, si jam lum gumraug Eccleata omnes baBreiicoruin arguliae, priores duos absolLngdunensis sacerdos fuissel. Irao in Ec- ?ere fesliiiarii; uipote qtiibus salis pro temporo el clesiae positnm se nianifeste dicebat iig teroporibus, pro amici volis, falsi nominis soieniiam retegeret qui in administratione gormoni* conslitulura ge gi- eterlereique. Absolutos confeslim ad amicuro misif, gnifteabau Nullis eniro aliis quaai episcopis, qua- duin inlerea ires alios, quoa jam in animo babebat, luor prioribus 8a*ctilig, credilam fuisse adminielra- ad umbilieum perdoceret; qui giuguli, staiim itquo lionem sermonis iu Occidenle, invicte demonslra- unicoique eumma manus impogiu, baud exspecuto lur 6x Cypriani eptsiola 56, ex Optato aub Anem gequenii, missi sunt. Omnia bax conalant lam ex operU contra Donaiietas, ex V i u D. Hilarii Arela- Praefationibos, tribue posterioribus Iibris pra36xis, tensit a Cypriano ejus discipulo conscripla, ex Pos- lom ex uniuscujusque libri flne, tum ex lib. n, cap. sidio in Viia S. Augustini; mollisque aliig eorum 2, D. 6; cap. 8, n. 3; cap. I I , n. 2, et cap. 28, lemporum monomeniie facite probari poaset, si n. 4,in quibtig aequeiiieslibros expresse poilicetur. quod operae preiium foret. lis omnibus maxime probabile fit, quod jaro dixi, 50. Cerlura igiiur ac probamm manere debei, toinra opus partim sub Eleutbero pootifice, pariiin quidquid dicanl Dodwellus el Grabius, ab lrenano sub Victore scripium fnisse. 51 Gneco idiomaie exaralum fuisee adeo coria jam cpiscopo conacriptos fufsw qtiiiique libros Oedemonstrant argumenia ui mjrum sil aliqoam ea t$elioni$ el evertionit falto cognominatm agnhionh. An vero siuiul ei eodeni leinpore omnes, an per de re dubiutionem Eraami el aliorum quorumdam intervalla prodierint ? Alia difficuliae est, quam erudiiorum meniem gubire potuisae. Eueebiug plura paucie sic explico. Prinio quidem brcve quoddam Irenaei fragmenta Historiae sus inserta Graece reoput ecribere, quo releclis Valenlinianorum dogma- fert: nugquara tamen monei; uii TeriuHianum et libue, argumenla quaedam ad ca evertenda oppor- alios quosdam auctores Lalinos cilang ge feciw itina subjangerel, animo aibi constilueral, rei difB- dicit, ea e Lalino in Grapcura germonem a se concullate laborisque magniludiue nondum eatie ex- veraa fuigge. E i quotquol e tcripioribug Graecig Ireplorala, lrenaius. Quantum nobi$ [XCIXJ virtulit nseiim eitanl (frequenier vero ciianl), Grasce cerl *de$t inquit in Prafatione libri primi, tenientiamlegerunt; nec alio sermone conacriptos ejug libros ipsorum, qui nune aliud docent, dico autem eorum, legigge ge gaiig aperte gignifical Pboiiug, qui vix qui tunl circa Ptoltmwum, compendtou et manifeUe aliog quam Grascog auctoreg in Bibliotbeca aua re$4lendemK$ ei aiiis occa$ione$ dabimus, tecundum cengeu Hieronymug etiam , licei Latinug, qui Irenoitram medtocrilatem ad evertendum eam. Hiuc Dffii libros accurate legeral, ei quo proinde gerroouo poatea atnicam borialur, utquaj iimpliciter, ei vere, ecripli fuiggeut probe noyerat, eum tamen e Laiiet idiotice ad te icripla tunt, ip$e augeat penet se, norum nomero perspicue excludii, ut interGrrcco* ut magis idoneut quasi semen et iniiia aecipiens ; et aooiimeret. Namauctoregcommeniorana qui Cbiliam laiiludine sensus $ui in multum [ructificet ea, quoe giarum errorl faverant : Latinornm inquil, Ter9 y 9 t t % 9 u t t t f 11
Ui Prologo lib. xvui inlfta., t. III, . ediu
227
D I S S E R T A T I O N E S PRJEXIM Kf I R E N J E I L I B R O S .
228
tulliani, Vielortni, Lactantii; Gracofum, ut ccclero$ maie, eo scriplurum, quod male adco calltilsset. ui hoc animi sensa eloqui uon valerei; illiuc vero praHermUlam, lrenm tanlum Lugdunensis episcopi faciam mentionem. El alibi ejusdem errorig fauloresGracum interpretem leciis barbare omuino et obrecenseng, nominalis Tertulliano, Lactanlio, V i - gcuriggime scripiig Laiinig librig, auclorig senaum ciorino Peiavionenai el Severo : Et ut Groeco* no- facilius ac felicius asseculuruni quam auctor verbia explicare poluerii? Sed, inquies, Irenaeus ipse iu minem, addit, et primum extremumque conjungam, lrtnccut et Apollinarius. A l , inqtiit Eragmug, in PraBfatione libri priroi stylura giinplicem ac vulgasua epUtola nunctipatoria, quain lrenael a se ador- rem, oroni verboruin ariificio, ac diclionum oroanala* edilioni pramisil, dubitare licet, utrumne na-menlo deslilulura , hac exciigatione deprecatur, lione Gracum dixtril Hieronymug, an icriptorem quod apud Cellai commoratus, in barbarum urmoGrafcum. Imo dubilandi locus nullus esl, quin Hie- nem plerumque vacaret. Iia esl; sed lanlum abesl ronynius eodem sengu alque eadem prorsus ra- [C] biac intlrroentur argumenia nogtra, quin polione Graecum dixerit Irensum, atque Graecum di- lius iis novum robur accedal. Si enim Laline gcrixil Apollinarium, ei Laiinog TerluHianum, Viclo- pgigget Irenseus, baud magis fereoda Tideretur rinum, Lactantium, ad qoorum certe nationem Celiici germonig excusatio, quani si Gallus quivis baudqnaquam, sed ad gcripta dnniaxal atiende- apud Balavog vel Anglog Laiine scribens, ineleganbal. Ecqoid hic natiooes ad Hieronyrai scopum fa- lem et impolitam oraiionein bac excusaiione depreciebant? Animug non erat naiionesa natiooibug caretur; quod apud Balaoos vel Anglot commoragecernere, ged gcriplores a scriptoribus, et eog re- /m, inperegrinum sermonem plerumque vacaret. V censere ac distinguere qui tum ex iis qui Laline leretquidem Galli hujus excusatio, ei patria lingcripserant, tum ex iis qui Graece, in Cbiliasiarum gua gcribeng desuetudinem causaretur : al iacpia sentenliam abieraiii. Deinde vel ipse litulug Irenaei prorgus, si de Lalioa sermo gii, quae Balavig c i librig praeflxus Grxce scriptogftiiggeprobat. Ge- Anglig seque familiaris esl, ac Gallis. Sic Itcei lrenaeug apud GeUag degeret, et Celiica lingua internuinum hunc egge : De delectione et eversioite falto cognominaito agnitionis, gupra ostendimus. Qui Juro loquerelur; baud laroen excusandus foret, quidem ol Graece, qualem repraesemam Eusebius quod Laiine scribens, inculie et indiserle id fael Photius, non iuelegane; aic Laiiue quidpiam cerei; quia lingua Lalina luoc temporis Lugdoadeo barbaruio et obscurum gonal, ut honc nus- nengibug familiarig erat, et mullo familior quam quam, ged alium quemvig et commodiorem, ei cla- nobis. I Quigquig vel mediocriter Graece peritus riorem, et magis Latinuro operi guo facile praafl- Q in lexlum lrena?i Laiinum oculos injecerii, facile xigsel quisquis Laline scribeng prima Lalinae lin- deprebendet, revera Gracum germonem esse in gox rudimenU delibasget. Sed et e Graeco in La- quo identidem aliqua Lalini gpecies animadvertiuuin convergum egge deroongtrat ipsa gcribendi litur. Nam oralionigroodug,dictio, verborum coudiversitae; iulerdum enitn gcribilur, de detectione, siructio, pbrasis, gynlaxig, etc, bominem arguunt iaterdum de redargutione, de exprobratione, vel qui Graeca pr oculig babeng, in Latinum converleril; sed ila imperile et serviliter, ul verbum pro duetione faUo cognominata? agnitionit, aut faUa verbo reddiderit, servato Graecoruin ordine, genere agnitionii^ fal$o dictce jcientioe, etc, qua3 gcribandi varielas procul dubio orta esl ex diversa interpre- et regimine. Graecug fuerit Irenanjs, Lalini sertatione vocum, et . monis rudis; an umen adeo hebes, Laiinarumque Nullam autem ejusraodi varietaiem apud Graecog VOGUIII inops, ul ignoralis iie qus pagsim obvita reperies. Titulum prorsus eodeni modo gcribunt sunt, faciles, omnibus notae el vel ptieris ipsis Eugcbiug, Pboiius el Damascenus, IHpt xa\ triiae, iis Hellenismog longa petiios, obacurog et 7; . Gerlo argu- difticiles, Latinis auribug asperriuios, menlibusqne mento Graece scriplum fuisse, non Laline. 3 Hie- fere impervios substiiueret! An ditCciliorig erat ronymus, optimus slyli aeslimator, lcslalur in sua D operae scribere, Ntts vel 2Vtt geniti Valeniinus* ad Tbeodoram viduaiu episiola, lrenxi libros ad- Plolemwus, vel Valentini, aut Pioiemm ditcipuli; quam qui sunt eirca vel erga Nun, Ptolenueum, VnTcrsus ba3reses doctitsimo et eloquentistimo sermone composilot esse. Al nisi in lingna Lalina rudis om-lentinum; ottendere posse, quam habere ostendere; nitio fuerit Hieroiiymus id de Latinis Irenaei libris crealio vel creaiura, quam condiiio; principium nec cogiiare, ncc asserere poluit. Siylus siquidem quani initium; ablaiivos absolutog, quam geniiibarbarus est, inconipius, asper ei salebrosus, so- vo5, et sexcenia ejusmodi qux propriis locis noloocismis scaiens, auclorisque meiilem multis in lo- lare non oniisimus? Graecus erat Aimiiianus Marcis, aut non saiig, aul male omnino exprimeng. cellinus, Graece longe magis quam Lalioe doctus Econirario vero Giaecus textus, qui superest, ele- et ideo in iis quae Laliue scripsii inlerdum obscugang egt, nilidus el gravis, verbisque conslat pro- rus; durioribus lamcn ejusmodi llellenisniis absiU priis, signiiicaniibus, ac luiu ad res ipsas, tuin ad nuii. Quid, quod Lalinis vocibug ea gignificaia i r i Irenspi meiuem ei scopuni accommodaiissiinis. Quis buuntur, qux quidein Graece iis respondeiiles facilc aulem credat binc Irenaetiru Grauie doctissimum, admiuuni,ips3C veroLalitia; proisus respuunl? Pertrausiem alicubi scribilur pro leyendo percunens. acernuiique judicii viruin, patrio aeglecto idiot v t f t
229
D I S S E R T A T I O 11, A R T . II, D E I R E N J E I L I B R I S A D V . H J E R E S E S .
%
230
p*T$xwimu$ pro enarrainmu* incipio hoc facere pas- se gessit Ircnau interpres. Si plnres occnrreriiit aim pro Aoc facturus sum, principalit prp aaitqum, verMis, Laiine lanlum; si unus aut alter, Gracte a/t^vtd pro pariim, elc. Quis in bis et aliii ejus- el Laline, idquc duobus in locis duniaxat, scri-
oiodi vocibus uon paucis Laimura auctorem depre- pait. Qtiod ailiiiel ad interpretis nomen, haud ad* hendal? Quis potius hic non agnoscai Lalinum in- veriil Erasmus, objecliouem eos cx a?quo petere, lerpreiem, sed imperilum el nallius judicii, qui qui censeni Graeeum textum meram inlerpreiaiiopra oculis habens texiuin Graecum, et in eo voces nem esse; ueque enim iis facilius csl indicare , , , Graeci inlerprelis nomcn, quani aliis Latini. Sod , (, e i c , lexicaque puerili modo consulens, cum paolo majoris diflicullalis specie ab eruditiee variis cuicunque voci subjunciis signiOcationibus simis quibusdam virie objectum audivi, vix credieam, quae prius obvia fueril, imprudenler accepe- bile esse Irenaeuin qui Lugduni degebal, ubi nullus rit? Quid demuro, quod Laiini texius ancior lre- linguae Graecx uaus erat, quique in graiiam Lunaei sensum haud assecutus, alienos saepe affingit? gdunensium euorum scribebat, quoruni iines jam An de propria niente ipsi Irenaeo non conslabat? subierai Marcosia lues, eo sermone scriplurum Cerle erroris alia causa esse poiuit, quam quera nullus iniellexissel. A i Hli supponunl quod quod interpree aut vitioso codice Graco usus, aut ^ ab ipso limine probaodum incutnbit, videlicel posimiliiudine vocum deceptus inale legerit, vel a lissimtim boc Ireuaeo conilium fuissc, ul in graGraccorum sensu aberrans alienum supposuerit. liam Lugdunensium scriberet. Scripsisse ut amici Sexcenta ejusmodi exempla observavimus in noiis cujusdani precibus obsequerctur, singuloe cuique uoetris. Sic inlerdum pro legil , libro praefixa? prafationes demonsiraoU Porro amipro , pro , pro , eum illum Graectim exslitisse, non Lugduuensem, pro , fj pro , pro , 888 pro , longe probabilius videiur. Neque euira bic ab Ireqoasi singulae hujus vocis liliera toiidem. nolae naeo quaerebai quaenara esset Marcosiorum,qui soli aritbmeticae essent, et alia ejusmodi muHa. Sed Gallias infesiabaut, sed Ptolemaiiarum sentenlia, Lalini illius ballucinalio in nomine hic ulex libri primi Praefalione constal. Cerium etl omilli non debet. Arbilratue appellativum esse, auiem Piolemaharum,VaIeiiiinianorum, imo elipaoverlit claru$; cum certum sit haerelici nomen pro- rum Marcosiorum, csciejroruuique Gnoeticorum ba> prium esse, cujus aenlentiam refert Irenacus lib i , resi, quam explanandam ei confutandaui sibi susc II, n. 3. Tam iromanis error iri lrenaeum ipeum ceperat Irenxus, longe acerbius vexatas fuitao conferri non poiest, cui cerle de noroine illius Q Orieniales, [CI] quam Occidentales proviucias quem perstringebal, probe constabat, cum maxime adeo ui bis scripii reniedio consulere voluerit IreGraece et Laiine idem siu In imperkum igiiur in- na?us, poiius quam illis, quibus ipae corara et terpreiem refundalur neceese est. 5 Si Latine et viva voce facile mederi poierat. Sed eslo, aniieue in graiiam Latinorum scripsisset Irenaeus, Lalinos ilie apud Laiinos egerit, uon id tanien adversariopoiius quam Graecos aucioree cilasset; nuilos larum causaB profulurum puto. Quid eniin si ille, l i luen sive eacros, sive profanos ab eo iaodaloa re- cct apud Latinos degene, Grecus aliquis exsliterii periae, nisi Graecos. Sic, ut multa sileam, lib. i , ex eorum nuniero, qui cum Poibino vel Irena?o in cap. 9, cenionem ex Hoiueri versibus contexit. Occidenieio veuerain? Jam ruil omnis, qnae UIICerie quisquis Laline scripsissel, Virgilium potius, gitur, necessilas scribeudi Laiine. Quippe id unum aut aliqnera alium poelam Laliuis familiorein ele- aibi primo proposuerai Ireuxus, ut ipse declaral gisset, ul ex eo cenionein conflcerel. Denique lib. v, in Prxfatiooe libri primi, ui breves ad euin com* cap. 30, de Anlicbrisii nominibus dispuians, qui- mentarios el veluti niemorialem quemdam libellum hus continebitur nuinerus 666, ea duntaxai exem- millerel, tn quo paucis explicala Valenlinianorum pli causa profert qua3 adeo Grasca sunt, ui nisi senlentia, argumenia quaodam ad batic everteiidam Graece scribaulur, sumraa non occurral. Talia sunt D opporiiina suggererel: ut et ille cognoscens porten, , 1, quae Latine tuosissima et allistima baercticoruin my*Uria ea scribas, jaro numerus ad nonien non quadrabiu omnibus, qui cum eo erant, mani[eua faccret, et Quis puiei Laiine scribentem Grscca nomina longe projciperet eis oburvare $e profundo intensaiionis, quaesUuruni, cum Laiina plura lam facile lingi tl ejui, quce eit in Deum biatphemationn. Hinc poiuieseni, ex quibus idein numcrus colligi po- poslea boriaiur euni, ui pro ea, qua prasiabat, erudilione accepta semina ci inilia amplilicarct, luissel? 52. Duas Erasmi objectiunculas non moror, et quse paucis cl invalide dicta erant, uberiue exquod nimirum versus aliquol Graecos admisios plicaret, elpateulius assererel iisqui cumeo eranl. videamus lrensei libris, et quod nullus indicaverit El in fine libri piimi, de cadem bx resi agens : inlerprelis nomen. Libcntm siquidem esl inler- Conaii sumus nos, inquit, utiiversum muU compopretibus, si quos oflendaul poelarum versus Grx- sitw vulpeculw /tujus corpusculum in medium procos, eos vel Latine donlaxat, vel majoris ducere, et per (e facere mamfesium. Jam non multu causa Graece ei Laline referre, prasserlim si pauci opu* eril sermonibns ad everleudum doctrinam eoAdcst cnim el biut ei clegames. Exenipla obvia sunt. Eodcui niodo rum mauifeslum omnibus factam
9 y
25!
%
D15SERTATI0NES PRiBVLE IN IREN.EI LIBROS.

f
252
ttbi et omnibut qui tecum $unt ad hcec qua prce- quispiam polius exslilerit, Latini sermoois plane diria tnnt exerceri, et tverltre nequam ipiorum o*o- rudie nec admodum acri judicio, qui e Grascis boctrinas incondila$ et apta veritati oitendere dogmata. nis Lalina roala fecerit, alienosque sensue auctori Ex quibus colligere licet quod dixi, Iioc primum euo non semel aflinxerit. At quiaquis ille fuerii, Irenaeo con&iliuin fuisse, non lam tcriplia publicis anliquissimaio esse versionem Laiinam, et Irenaw Valeminianam haereshn confinare, quam cominen- ipso ?el adbuc in vivis &uperstiie, ?el nuper erepto, tariis privalim ad anticuui missis , ul ediiam consiat. Quin enim Tertulliauus qui paolo ipsc ail, , tubmini- post scripsit, eam prae oculis babuerit, dum suum itrailonem, vcl, ut alibi loquitur, occationes seu adversus Valenlinianos librain elucubravit, negari argumenta snppedilare ad [alsiiatem ipsiui com- non potest, nisi a eolo Dodwello . Quisquis aliue monilrandam ; ul el iile efficaciter reliquis minislra- lrenaeum Laiinum cum Tertulliano contulerit, slaret teeundum gratiam qum ei Domino dala erat. tim deprehendet adeo hunc vestigia illius premere, Quo supposiio, jam uiliil necease fuerii lrenaeum, adeo verbis ipsis, verborumque iiguris et ordini licei in Galliis scribentem, et in graliam atnici adhaerere, ut id unum gibi proposuisse videalur, paucioribus conlrahere, iisdera saepe servalis apud Latinos degentis, Laune Laline acripsisse. scripsisse. balis Salis erai eral lur, apu<j Launos aegenns, paucioriDus coniranere, usaem sxpe aervau
t
bunc ea qua sibi inslar memorialts cujusdam libri
desiinabanlur, intelligere; eadem deinceps uberiori tertnone, pro daia occasione, aliis explicalurum. Propositutn quiden, ul saperius diclum eal, poslea mutavit Irenaius, et pro brevibus commenlariis, ad majoris opus molis animum appulit; sed quod Grece scribere coeperat, non propierea Grcece acribere desiiiil: cuniinuavil poiius, ratus amicum Laline explicaiurum, aui eliain conversuruin quae sibi Graeca miUebantur. Erit forle qui me diutius in his, quam par sit, iiumoraium esse conqueralur, cnra jam coinmunior sil iuter erudilos senlentia, lrenxura Graece scripsisse. Sed cum pluresoffenderim viroi Graece ei Laline dociissimos, qai id adboc in dubiom vocent, operae preiium visum est c quetiioiieni paulo accuralius perlractare; nl vel eximerentur, qui superesse Tidebantur, scrupuli; vcl sahem leclor peiisiiatis %qua lance utriusque partis rationibas, iis calculum adjicere tuius possit, quae ponderosiores esse perspexerii. 55. Dolendum sane quod lexius Irenxi Grsecus qui anliquta Pairibus taiilo in prelio fuil, nullaqiie vemslale consuraendus videbatur, integer taroen sic exciderit, ui ea duniaxat lemponim edacilati subducipolueriut fragmenta, quae scriptis suis inaeruere aucloref Grxci. Sed eadem fuit alioruai plurimorum exiroiorum operum pessima sors. Conslal Hermae PaHorem, ut alios stiniles libros laceam, Graice scriplum fuisse, tanltimque apud Gra>
fusioribus exsecutus est. Sic Irenaeus lib. l , rap. 1! n. 5, Epiphanis aentenliam referens acribil: Eti
9
terbis, immislis lamen pro more dicleriis, quae ille
quidem anle omnei Proarche, proanennoetoi, et iit* enarrdbilii, et innominabilii, quam ego monotetem voco. Cum hac monoieie eit virtut, quam et iptam voco henoletem. Hcec henotet tl monotet, cum $int unum, emiurunt, cum nihil emiierint, principium omninm noeton, et agennelon, et aoruton, quam arehem $ermo monada vocat. Cum kcec monade ett vtr1*4 ejuidem mbslantioj ei, quam et eam voeo hen. 03 autem virtule$, id e$t monotet et henoiet, et monas, et hen, emiserunt retiquai eminiones JEo-
tium. Tenullianus vero cap. 57. E$t inquit, anu

9
omnia Proarche, inexcogilobile et inenarrabile, quod ego nomino monoteta. Cum hae erat alia rir/aj, quam el iptam appello henouia. Monolet tl henote$ id e$t iolitat et unitat, cum unum e$$enl protulerunt, non proferentei iniiium omnium intellccluale, tnnatcibilc, invisibite quod $ermo monada vocavit. Huic adesl contubilantiva virtu$ quam appellal unio. Hic igitur viriute$ $olita singularitai uniia$ unio caterat prolaiionei ASonum propagaruni. Ubi eadem verba
9 9 t 9 9 f 9 9 f
(nisi quod Graca quaedam Laline verluniur),eadeiu slyli barbaries, atque apud Irenaei interpretem occurrunt. Hic n. 5: Alii rursm ip$orum primam et archegonon octonalionem hi$ nominibus nominavt' runl: primum Proarchen, deinde Anennoeton iertiamautem Arrfteton, el quartam Aoralon. Et de
9
cos auctorilaie valuisse, ut apud quosdam, imo el ^ primaquidem Proarche emittum ette primo$t quinio apud Irenaeum , canonicis libris concederet. loco Archen, ex Anennoelo ieeundo el iexto loco Acallujus lainen, ui et IrenaBi, Graeca gic interierunt, talepton, et de Arrheto lertio et sepiimo loco Anoui ola supersint fragmenla quae proferunl aniiqni, nomanon, de Aoraio autem quarto el octavo loco
cam inlegra inlerpreiatione Laiiua. Irenaei quidem liiierprnlaiionis aui lor quis fueril, baclenus incoinpertiim. Sunl qui pulant Ireua?um ipsum Gra?ce primuin scripsisee, tuui eadcni Laiine convcrtisse. Sed parum S. docloris houori consulunt illi. Irenaeu8 eniin Irenasi sensum saliem assecuius fuisset, uec perpcram accepissei exprcssisselque, uti s;> pbaime accepit cxpressiiqne imerpres. Grxculus
w
Agenneton. Terlullianus cap. 25, lotidem terbis.

Primo enim contiiluunt Proarchsn, tecundo Anom noeton, tertio Arrheton quarto Aoraion, Ex Proarche itaque procenitse primo et quinto [Gll] ioco Archen: ex Anennoeto, secundo et texto ioco Acatalepion; ex Arreiho lertio et seplimo ioco Anonomaiton; ex htvisibili, quarlo ei oclavo loco Agenne9
tou. Ccrle si e Grajco iuuncdiale exscripsisscl oni*
Disa. 5, in Iren., G.
933
DISSEUTATIO 11, ART. 11, DE MENiEI LIBHIS ADV. IlyERESES.
231
oia litfcc Terttilliantis, tol iioinina Grxca Laliue " ertissel; nec fortuilo el caau fieri potuil ut boc \ . Qua? sic reddidil inilli cum Irenxi interprete conveneril. Hic cap. 12, terpres: Separata enim intentione ab ea, eum apn. 3 , Colorbaseorum hypolhesim sic exponil: ptndice pamone, iptam quidem infra Pleroma ptrQuando cogitavil aliquid emittere Propator, hoc Patervocatus e$l; at ubi quaz emitit, vera fuerunt, hoc Aletkia vocaium e$t. Cum etgo voluU umelip$um osiendere, hoc Anthropot diciut eu. Quos antem pracogUaverat potleaquam emitit, hoc Ecclesia vocata ett. Loculut e$t Anthropos Logon, hic e$t primogemlut Filiut. Subtequilur autem Logon Zoe et $ic prima octonatio completa ett. Ille cap. 36: Cnm, inquiunt, cogitavit proferre, hoe Pater dictu$ e*t. Cum proiulit, quia vera protulit, hic Verilai appellaia est. Cum semetipsum voluil proburi, hoc Bomopro nuntialus en. Quos autem prcccogilamt, cumprotulit, tunc Eccletia nuneupata ett. Sonuit Bomo Sermonem, ei Idc est primogeniiut Filius, et Sermoni acceuit Vita; et ogdoat prhna conclma e$t. Plura
9
teverasse; concupiicentiam vero ejus eum panione ab Boro separatam, et emeifixam , et extra emm
faciam e$te, etc, ubi duo peccal, primum quod, , verlit, eum appendice
pattione; vertendun erat, cum pattione qum tuper-
venerat. Secundum, quod verlit,

crucifixam; hic signiOcat, qnasi vallo cinctam ef
diijuKctam a Pleromaie. Eadem omnino peccat et

Tertullianus, scribens: Enthyme$in eju$ et illam appendicem passionem ab Horo relegalam et cr\ict-
fixam. Haec et plura alia, qua? identidem in notis

B
obeervavi, invicte, ni fallor, probanl, Terlullianum,
ituiiiuit. Quae iisdem pcne verbis liabeniur lib. i . c. 27,n. 1 et 2 , nisi quod niendoso codice usus dem contriilatam propter inconsummationem gene- Gyprianug, tionui legerit pro octavui. Gypriauum rationis, potl deinde, \ autem Graece doctum fuisse, nullo argumento con. Sic sallem legit interpres; verlitenim, timuhu slat: adeo ui probabilius sil Latinum ioierpretem ne hoc ipsum finem habeat; tibi perfectionem, legiese, uii ei legerat magisier ejus Terlulliamis. HOD finem vcrlendum eral, ut in notis ad bunc lo- Legii et Augoslinus : ex eo quippe leelimonia duo cum diximus. Nec melitis Tertullianus cap. 10 : deprompsic,ciiaviique contra Juliannm Pelagianum, lib. i , c. 3el 7, quse eliamnum tolideiii fere verbift primo quidem contristuri propter inconsummalionem exetant apud Irenaenm Latinum lib. iv, cap. 2, n. 7, generationis, et metuere poslremo, ne finit quoque iiuitteret. Ubi similiier 6 et lib. v, c. 19, n. 1. Paucos deinceps e Laiinis reverlit incomummationem generationis; et reliclo perias, ex iis eliaro qni veteruro Patrum tesiimolrenxo Graeco, Laiinum inlerpreiera secutus, niis ftiudiose colleciis, veluii centones ac catenas, scripsit, ne quoque finis insisteret. Eodem cap. n. 4, ui vocani, conlexuerunl, qni IrenaBum allegaveriiM. referl Irenxus, quod Paier per Monogenem erai- Faciebat exemplarium Latinomm penuria, tania seril Horou in imagine sua, , , jam ab ipso sepltmo aul sexio desinente weculo, ubi inlerpres perperam legens , , ut cumjEtherius Lugdunensisepiscopus nulla apud vd, ul alii volunt, ^, perperam et vertit, D Lngdunenses ipsos nancisci possel, litlerts Gregotine eonjuge maiculo-femina. Eadem culpa tenetur rium Magnum adierit, nt getla vel tcripta B. Ireel TertulIianuscap.cit.:P<i/fr per Monogenem iVtcn, na-i ab eoacciperet. Gui respondet Gregoriiis :
t 1 1 1
alia similia passira occiirrunt apud TertuUianum. Sed quod deroam oslendil biinc non e Graeco, sed ex interprete Irenaei sumpsisse quae refert, illud est, quod obi lapsus esl iuierpres Graca perperam reddens, lapsus esi el Terlullianus. llle, ut jara dixi, noraen appellalivum esse potans, male omnino vertit clarus. Terlullianus simililer errantem secntas scripsit, insignior. Irenaeus cap. 2, n, 3, Sophiae porlurbationem enarrans, scribit eam, felum informem cum peperisset, pnmo qvi-
ut Graecum Irenxum legeril (quod non nego), ab eo tamen a?pe defecisse, ul Lalini inlerprelis', et quidem Inlerdum errantis vesttgia eectaretur. 34. Eamdem Laiinam inierpfetationero, sed jam vitiosara, pne oculis habuiese videtur Cyprianus, dum epist. 74 (edil. Oxon.), ad Pompeium, de Cerdone et Marcioiie scribit; Cujus (Marcionis) magitter Cerdon $ub Bggino tunc epitcopo, qui in Urbe nonnt fuit, Romam venii; qvem Marcion $ecutu$, additit adcrimen augmenlis, impudemius cmteris et abruplius in Deum Palrem crealorem bla$phemare
quem supra diximus Horon in hccc promil in ima-
gine sua femina-mare* Nerape utcrque id ad imaginem refert, quod Horo soli convenire posse recta ralio demonslral. Gnlpani hanc non susiineret Tertullianug, si lexlumGi-accumbic poliusquam inierpretetn consuluisset. Paulo posl, Sopbian ab Horo mundatam el confirmatam, ac suae resliluiain confugalioni cuni dixissel lren:eus,addil: ' ,
Genta vel scripla B. Irenmjam diu esl quod tollicite qumshimus ; %td hactenm ex eis inveniri aliquid non
valuit. Ea vero lanla? penuritt fuisse vidclur cauta, quod exstinctis jam bacresibus ab Ircna?o confutalis, aliisque in dies emergenlibns, qua3 nibil cum veteribus illis afline baberent; ac tum et)li barbarie, luin argumenti difficultate deterriiis et lectorn bus et librariis, his ne exscriberenl, illis ne legercnt, exiimi operisusus pene exsoleveril. Hujus lamcn superfuere sempcr eicmplaria aliqua; sed qux
" Lib. n, cp. 50, ad AEtber. Lngdun. cpisc, lom. II nov. cdit.
PATROL GR. VII.
*35
DISSERTATIONES PRJEVLE 1N IRENJEl LIBROS.

9
*3*
Gregorii M. siate in forulis bibliolhecarum deli- dere: etab eodem Paulo, exquo nobh quaationeiinlescebant, intle deniiim novissimts bisce sacnlis, ferunt, mamfeitare illot quidem mendace$ Apo$iolum Dei beoeflcio, exiracta novam lucein aspexerunt. wero pradicatoremeite veritaii$ $t omnia contonanlia docuh$e unumDeumPalnm eum Sed fecii ea, quaiu dixi, siyli barbaries et argu- veritalii prceconio qui locutus $U od Abraham , 9111 leghdationem feceBienli difficulias ut librariisscribendorum eensum soepe niinus aesequenlibus, noa admoduro sana ad rii, qui propketas prcemiurii, qui nociuimis temnoe pervenerini. Ea eliam fuii audaculoruin quo- ponbtu Filium $uum mitil, el saluiem $uo plarumdam temieritas, ul reseciis posireinis libri tmali domat quod en carnis subuantia. ld ergo
7 9 9
quinti capilibus, quibua Millenarioruui error asse- priinum sibi propouebat Irenaeus , pravat, quas rilur, muiilum edideriui: adco ut paucissiinos co- Apoetoli verbis haereiici subjiciebanl, explicalioiies dlcee mte. reperire sii in quibue imeger appareai, confulare: oec hoc lauluiu. sed ei oslendere Apoui \n Prafatione dixi. lino exislimal clariss. Gra- aiolucudocui&ae, non quidera, ut perperam exielimatil Grabiui, unuin e*se Deum Patreui qui locubiot io suii in lremeom Prolegomenis, secl. u 103 sit ad Abrabam , e i c , id enim abunde praesii{ 6 librum adbuc in One roagna parie imiiilum eaae. ld autem ex eo probare se posse puiai, lerai libro leriio, ubi, ui ipse aii in Prefaiioue quod lreucua Uim in ftne libri iy tum iu Pras- libri , apo$tolorum doctrina explanata fueial;sed faiiooe Ubri polliceiur se ex reiiquii doctrinas uuum ei euiudem Deuiu Patrem, eum queni ad Domini, ei ix upotoliei$ epinoii* conaturum Abrabam locuiuin fui&sa et legiedaUonem fecisse 4>$Un$ioHe$ faeire , ?idelicet unum et eumdemjaiu denionstratum fuerat, novistimis temporibus
9 9 9 D
9
Ftlium iuum mi$i$u ut talulem $uo plaimati do|CIH] m* Palrtm, [uciorem mundi huju$ eum qui locutM aff *rf Abraham qui legudationem (ecerit, qui narel, quod e$t carnti $ub$lantia. Hoc eiiiio argti* propketat prmmi$erit qui Filium suum miserit, salu- meuluin, cum nonduui salis hacleniu edieseruisset, um $90 pUuMatidonani quod est carnii iubaantia. uberiua libro perlraclandum resenraTerai. Fue vero pertracuvit ab initio usque ad caput 17 Atqui iitquil Grabius, ut carni$ re$urreetionem muUU t\rgutmenlii probaverit lrenamt ui etiam pro- AHeruin erat quod lrenaHi agenduiu restabal, miamm tx vtrbit Chri$li eitra parabolarum invoiu- ^rilicel retiquo$ iermonet Domini, quo$ quidem non crum protatit dewuiiulraliontm de uno Deo mutidi per parabola$ ad$impliciter iptis diclionibus docuu crealore, eodmqut Palrt Servatoris noitri cap 21 de Patre duponere. Quod praeslilit a cap. 17 usdemum aggrestu$ fuent; to tamen confettim longius que ad 15, a quo de Aulicbristo, tuin de millenaind$ digreiio, retiquaj $s verbi Chritti et apoUoli , rio Cbritti regno uique ad libri linem dissercrt incipil. Scopum igiiur cumauigeril Irenaeus, iideinPamli $cripti$ ptlitm dmonstraUones uniut et ejtud$m im V*i$ri $i Piovo Tesiamento Dei periernnt; que liberaveril, frustralibruinquintuin uiagiiaparle muiilum esse contendit Grabitia. quod librwii sxotam $equiori mttie mllenarii regni doclrinnm ulUriut deunbtre nolieni ideoqut fiium 55. Oe Lalinis qui supersunl Irenaei codicibus
9 9 9 9 9 9 9 t 9 9
abrnperint. Sic ille. Sed mirari eulît, quod posl mss. in Praefalione disserui. De Graecis nibil est deacripum eioeam UUm millenarii regni dociri- quod dicam; nulli enim , qui sailein noii sint, nam prolixainque ea de re Irensi argumenUtio* bodie superaunl. Testanlur, ail Feuardeniius in iiem, qu jam absoluta videbalur, praeposlorus Comroonilione ad lectores suas edilioni praefixa, librarioi omnes iuceasere coeperii scrupalue, id- nonnullipii tl docii nri, $e Gracum exemplar in que ulierios describere noluednt quod ad eam Veneliana bibiiotheea legiae; otii quoqtu in Va/idoctrioam nibil aul parum spectare videbalur. catta vi$um ferunl; qua> tamen, addil, ibi potiem llaudcerte aliendil vir doeliesimus, Irenaei sco- frusira quajiiia $unt. ln biblioibeca quidein Vaiiparo io boc libro nec fuisse, nec e&se potaiste caua nullum exstare nis. Ireiiaei codiceni Graecum ex verbis Christi et apostoli Pauli scriplis gene~ iinonecjam Lalinum, constat. In Veneia vero ai ratira demonelrare, uuum esse Deum mundi creaio- D quieforailan es8et quod non puio, auo pulvere rem eumdemque Palrem Ser?atoris noetri, ne ac- scpuhus aelernuin jacerel. Neque enim isiius bilum auperioribuslibrisagerel. ld ipaedeclaraiin ftue ldiotbecaB codicibus lucem aspiccre peruiiuilur. Sic libri IT : Quoniam inquil, mulii quidem Domini ter- factum esi, ul arcbetypus ille Graecue lexius, tnonei unum auiem eteumdem annunliant Patrem, lunge elegantior et majori in pretio apud veieres quain Laiinus, longe saepius diutius, et a pluribut faclorem mundi hvjui ; oporltbateinot propter eot qui Ift mullii erroribu contiitentur, per mulla con- GiajcU iraoscripius, iriius el citalus, quam usfutare, ti quo tnodo posnent per mulla confutati ad quam fueril a Lalinis interprelalio Lalina, qua veritalim converti, tl $ahari. Quae tgilur agenda Gregorii H. aetate adeo rara eral, ut nutli ejusdem codices reperiri poluerint, bac lainen eaWa e i upererani ? Duo baec : 1 poti Domini termones supersiiie perierit. Rlius enim non tamum Greôtnbjungere quoque Pauli doctrinam, ei examinare unUMiam eju$ et ApoMolum exponere, et quacunque rii aevo, sed diu posi, fi-cquenles exstilere codice*, ul palci ex Germano Coiislanlinopolitauo, Pbotio abhmreticii in totum non inlelligenlibu* quce Pauto dieta * N N J , aliai acreperunt tnterpretationes, Joanne Damasceno et aliis pluribus, qui hunc uilegurunl : quanquam lauien 11011 cxisliuiem ca omtxplanare, ei dementium innniationis torum osten9 9 9 9
9 9 9
*37
DISSERTATIO I!, . II, DE
lENil LIBRIS ADY. HiERESES.
1^8
nia Grsca Irenaei fragmenta qu in Joantiis , quae coniinna esse debebant. et saepissimc ab iie Damasceni ms. cod. Claromonlano inserla le- verbis novum caput inccperinl, quae vix colo disgunlur, ab ipso Joanne Damasceno exscripla fuisse. tinguenda eranl a praecedeniibus. Uno verbo tcx Grarco recenliori cottecia fuisse videninr. Sed tum misere lacerarunl, potius quara divisemhl. de hoc fusius disseril is qui novam edilionem Hajus rei experimenlum (ieri potesl in omnibus upertim S. Joannis Damaeceni adorna?it, vir eru- quae bactenus prodierunl Irenaei editionibtis. Ea^ diltone singulari, nec minori btimanilaie confpi- dem judicii maturitate atque soleriia concimiau, cuus, R. P. Micbael Lequieii,ordinisPredicatOrum, qfia? singulis qualuor prioruni librorum capitibne 1.1! ejuadem editionia. Siint qui putant, nec im- pra^Qxa legiinmr argomenta. Ex Yeieris quidem probabiliter, prater Latinam quinqne Irensi l i - iucerpreiis verbis plerumquO condita sunt, novis broraro inlerpretaiionein, alteram Syriacam ex- lamen non raro fabricatis , qOasi de barbalrie set-atfcisse. Nam Ephrem diacouus Edessenus, qui inonis conieniio Tuieaet; sod adeo insdlse alque Graece nesciebai, integrum ex lib. i , c. 8, n . i , inepte dlsposita, ut saepissime vel nihil minosquam locum exscripsit, inseruilque capiiulo 8 Tractattts siibjecti capitie scopuin atque consilium , vel id De virtute; qut qufdem Tractalus ei vulgo ascri- perperam, vel levissiroam dmitaxal ejnsdem parti^ bilur, nec, quin ascribatur, quidquain repugnat. culam, eamque mluus prxcipuam, lecloHbus exbi56. ld vero iiirique lextui, lum Graeco, mm beam. Aniiquiseima quldein ea eaae non negaveLalino commune fuil, ut divisus quidem in libros rim, Olpote quae hi velu8iioribU8 quibusqoe maa. qainqiie, nullis vero capilibus, anl capittnn argto- codicibus, quanquam alia aique alia ratfone ollomenlis dislincOis prodierii. Divisionem in Hbros cata,occufranl. Sed ûamlumtie anliqua sint qoinque indicat ipse lrenaeua in ftne ei inilio cu- ex quo ceriuin esi Irenardm ipsum SKictorera non sqne libri, ubrinsuper summalim repeiitis iis quafe babere, Iectoribugque incoiniuodo poiiue qiiam praccedenli libro pertracu?6rat aequenU8argamen- leTamento esse, haud aliter apectapda qoam ut inn tani dttucide ac breviier aperit. Sed deinceps con- poriti cujuspiatoopuaHli Ireiwei porperam addKum. littitum procedit oraiionie fllum, sicqae coniAxlam, 57. Uirique malo, inepUe tidelicei Irenaai texlua Jt wulla parlitionis cujuscunque ee prodant Vesti- divisiont, et iooplioribos adbac aifumentia con- gia, nulbe iransiliOne*, aut aliud quidpiarn quod sulendura eaae dudum censont ornditi. Posieriori eapilia anius fliiem ei iuitium, aut aiylura inler- jam eonsuluerat Joannes Jacobos Grynaiua in aua ruptQm probet. Hioc qui e veieribus Irenxuro Irenaei edilione; nam yeleribus maxima ex parte allegattiiit, Eosebiua, Epiphanius , Tbeodorelus, sublatis, ftom, easqae f ptiores capiloro ^ AaguaUnua et alii librum aaepe designant capot adjecit. Displicuil consiliuro Feuardentfo, nam vevero aul quodvis aliug divisionis genua, nusquam. lcres siimmolas reslfiait; eo nomiue, m puto, fljoc eiiam io oninibux mss. Codicibus Laiinis liber qnod anliqna? essenl: quaai tobus abfturdis aucioquUitua cooiintto nec interruplo styln ab iniiio ad riuiem el prelium adderet abiiquilas. Displiciiit finem uaqUe procedit, nullaque appareni capila, et Grabio , qai malo a Gryiia&o factum palam pro* captUlmqae argameota. (ClVj Primi omnium hiinc nuniial. An vero meliaa a Grablo Ipso? Judicium ia eapita eecuerunt Galtasius et feuardentiue, penea lectoree eaio. Sic eniin tetera argiimenia qaaDquam nec eodem modo, praefixo unicuique reaiituit, ut sprela codicaoi auctoHiale, qua u eapilfi aoo argumento. Nam aniea Erasmus ei Gry- men sola freius reiineuda ea eaae cenaait, proprio nttti* librum hunc edideraot, qualem niss. codices arbitratu dieposuerii, tranaposoeritqoe, iiiierdunt exbibebant. Hinc deoique nec in aliis libris, iu uho ei eodem in plura diaeoclo, iutardum pluribui swcondopraeaerliin, secum inviceni coneeniiunt $8. io unum congeeiis. Ex quo facidm, ut pluribua cedieea, in quibus alia atque alia divisio occurrii; capilibus aliquando Idem, aliquando eitam nutluiu inhialongioracapila, in iilis breviora; in istis major omnino , aliquando quod nibil aut paruui conVeeapiltim ntnnerus, in illis ibinof. Quam eiiam in : , i a i , argumentum praeflgaiur. Tuliue forte ab 8008 codicea invexere dmsionem receniiore Gra> omnibus iis incomraodls aeee expedirel, qui rem ci, a Laiina procul discedebat; minuiiora quippe ad Irenasi insliiutam revocana, laxium ejus nullia iUios qoam bujus capila, ui solerier colligil doc- capiiibiis et arguniemis dieiincium oderei* Ha3cUtaiinus Grabius ex Procopii Gawi Cutnment. in que fuit doctorurti aliquol hoininam , qoo8 consu* cap. iii GentseoM, tibi ea quat Irenanis lib. ni, luimtis, sed paucortim, sententia. Alii vero iiquo cap. 23 (aliag 38), n. 5, de pelliceo Adami vesti- mulio plores, secus sensere; oorunique judiciutii meato docet, unqnam ex cap. 59 et 65 allegat. prapvaluit, bac poiiesiuium ratione nixum, quod Quibua oninibus id conficiiur, Irenasum de texiu lector divisioni el argumetiiis jam aesueiae nou in caria capiia dividendo ne cogiiasse quidem, imo modicani ex iis si modo recte flani, uliliiatem uec veierein interpreiem. Divisionishujue auclores, colligere possil. Quare nnva et conitnodiofi capireeeatioresqurpiam , scu librarii, eeu alii quivis; luro insiituta diviaione, nova singulis argumeuia aedadeo imperiti,judicioque desliluti, ut oronia susprefixiinus, qiiibus uniuscujusqtie scopua et conqne deque noisccntes, oralionisque Gluin tcmere ac siliuiii lectoris oculis suintnalim exhibelur, ut jam prperani abrunipenics, ca plcrumque secuerint, ib Prxfaliono diximux.
y 9 9 9
239
M S S E R T A T I O N E S PKMWM I N I R E N J E I L1BR0S.
ARTICULUS III.
DE ALIIS IRE5WEI SCRIPTIS.
38. Pluribue aliis, iisque egregiisopcrihus Chriiianam e! calholicam fideni illustravil Irenxns; sed quae lemporum injuria eic excidere, ut ea duntaxat eiipersint fragmenta, quse suis in scriplis senraverant antiqui Paires. Scripsil adversos Florintiin epistolam, cujtis insigne fragmenlum iranscripeil Eusebiue * , et nos ex ipso ad calcera hujus operis edidimus.Florinus vero, Irensco tesie,
in imperatom aulu gplendidt agem, munus aliquod
gesseraltntn/erior* , cum ibi sanclilalis et doctrinae laudeflorereiPolycarpus. Tanti viri fama permotus, se in ejus disciplinam tradidil, nibilquenon egil uteese ipsi probarei. ".Facius pustea Roroanas Ecclesiaepresbyier, tum io errorem lap&us, aliorumque fidem solliciuns ul ejusdem crrorisreos facerel, gradu dejecius est. Condtscipuli, quera apud Polycarpum vidurat noveraique, casuin dolens Irenaeus *, eiimqae ab errore revocare cupiens, scripsit adversus eum epislolam Hep\ , , De monarchia, sive qnod Deus non $U condilor malorum.
, addil Eusebius, , eam enini opinionem htc defendere videbatur. Quae quidcm eic explicat II. Yalcsius, quasi Florinns, Marcionis et Cerdonis dogmatibiis adh&rens, duo principia fnvexitset, alieruin bonoruro, alterum malorum auclorem. Sed repugnal Irenaeue acribeng, Florini dogmata
ne quidem hatreticot extra Eccletiam poiiloi proferre unquam autot fuisse. Gravior igitur quam
e*se dicit. Gennadius ' vero Florianum, seo FIorinom culpal, quod carnero mali caosam esse credideriu Quae quidem, si ulerque Florinum noslrain inlellexerit, non omnino curo Eusebio et Irenaco, quibus pplior fldee, congenliunt. Quidquid sil, Florinus lrenaei ralionibas el argumenlis vicius, iion tamen convictus, ne binc Deum ipsum auclorem mali faceret, illinc vero a , quam bactenus propugnaverat, deflciens, cum Gerdone et Marcione duplicem Deum inducerel; mediam, ot gibi videbaiur, inler uirumqiie exlremuin Valentini sententiam amplexus, cnm eo insanire maloil quam cum Catbolicis sapere. Quare Iren&os illtus galulis semper solliciius, eumque e novo illo, in quod pracepg sese dederat, baraibro extrabere studcns, scripsil librum , l)e ogdoade, vel, ut habel Hieronymug in Calalogo, De octava, cujus clausulam dtinlaxat referl Eusebius . Uiinam galiem opugculi, seu, ul vocat, & illius arguinentum exhibuissel. Id fuiese videiur, ul famosam Yalentinianorum ogdoada seu priinigenuin illum iEonum octonarium, caelerorum omnium radiccm, brevi scripto selcclisqoe rationibus convellerei; quem fusiori eiylo vel jam exagiiavcrat, vel lum exagitabat iu longiori illo De
fl
deteclione ei eversione faUo cognominatce agnitionis~
Cerdonie ac Marcionis erat Florini error : ac proinde in eo posilusiirisse videlur, quod non,M illi, duplicem Dcum, alterum boni, alterumroaliauclorem fingerel; sed in onum el eumdem Deum, tanquam in causam, mala omnia ac peccala refunderel: quod revera nullus bactenus baereticug proferre ausos fueral. Unde liccl pro , seu principii unilaie contra Marcionilas cuniCalbolicis decerlaret, banc tameii pejus illis violabat, duin malis omniJnisconlaniinabaL Irensugveroreiineiidam esse , nec lamen nialorum labe aspergendara essc, taiu vere quam pie conteiidebat. Quam vero apeslifera Fiorini docirina alienus exsiilissei, quamque nefariuin [CVJ dogrna exborruisset Polycarpug, quem duduui prseceplorem audierat, ei ob oculos ponil : ut tauti prwceplorig raemoria devium in catbolica verilaiis viaui efficaciug reduceret. Pbilasiritis Florianorum quorumdam baerelicorum iiietiiiiiit; sed quos Carpocraiianorum surculum
1 1
Nec enim mihi qonstat, an jam ad umbilicum perductuin esset hoc opus. Scribit quidem Theodorelus non alBrmat lamen (ferunt, inquit), Irenaeum Florini morbum deplorantem, ecripsisse adversus Valentinum. Sed incertum an quinque Detectionii el evertioni* libros, an breve iJlud opuscnlum inlellexerit. Uirumqae eniai adversus Yaleniinum scriptum luisse videtur. 59. " Scripsii Irensus alleram epislolam adversus Blastum, quam inscripsil , D* schismate. IIic quoque presbyter Romanae Ecclesi () , non simili errore cum Florino implicalua Iucrai, ui perperam veriii Yalesius, sed fiimilem cum illo deposiiionis sententiam exceperat. Utrique quidem boc commune fuii, quod multos ab Ecclesiic gremio absirabei^les, in suain senlentiaro perducerent, el , sinceram EcciesiaB legein adulierarent; sed praeterea , aller, Florinus videlicet, non uterque, u l bic eiiam niale reddidil Yalesius, seorsim oovam doctrinam adversus fidei veritatem invebere laborabat. Ulrumque Iu Yalenlini baeresiic iocidisse
f l
Lib. v, c. 20. Ibid., c. 15. 23. "Euseb.,c. I5ei20.
1 1
Ibid. c. 20. " Cap. 57. Dogm., c. "6.

f
C. 20.
L . i c.
t
241
DISSERTATIO II, ART. III, DE ALllS IREN&l SCRIPTIS.
gigntficat Tbeodoretoa ciiatug, posiea vero Bla- ceutibusfeteribus, dici nonpoleM:soli wgacistiino flunarinlerMarcioniscliscipuloeaimumerat; sedprae- Dodwello dicere licet, qui plura de lls pro more ter Eusebii etlrenaei mentem: una scbismatis culpa disputau nec verbia el conjecluris parcit; sed Dodtenebatur Blastas; unde el inscripla adversus ema wellianae conjeciurs eunt, quag qui legerit, miraepigtola, De tchitmaU. Quae vero scbisinatis bujus tur el dissertalorem mulia dixisse ut nibil diceret eausa fuerit, docet anliquus auctor Addiiatneitlt lectorero vero malta legisse ul nihil diaceret. PoIIIquod ad calcera Hbri De pratcripiionibuM exsiat cilus esl Irenaeus , nec gemel, Marcionem apeciatim se confulaturum, hujugque promissi meminit apod Tertullianum : quod nimirum Blatlut latenter Judaiimum vellet introducere: Patcha enim Eusebius". A i llberalam ab lrenaeo fldem salis dieebat non aliter euitodiendum i##e, ni$i tecundum aigniflcat Idem Eusebius , CUIII eum recensei iniei legem Moy$i xiv menm. Qua3 etiam Florini culpa illos qui Marcionem egregiis operibus confutaruni. fuit: Idque signiiicat Eusebius, dum ail ginceram Citat Maximus abbas et confessor * qooedara IroEeclesiae (non dicit, fidem, sed) tegem adulleraiam naei episcopi Lugdunensis Sermon$$ d$ Fide, ad aboiroque fuisse. Gum enim alier Polycarpi dig- Demetrium Viennengem diaconum, quorum eliam cipaluf fuisset, alter, Paciano tesle Gracus es- ioiiium et gententiag aliquag Graece referl. Aliud wt, Asianum Pascbaiis celebrandi morem Romam fragmenlum ex germone ad Demetrium edidilFeuarindaeere satagebant: sicqac Pascba praeier hujus dentiug, ged Latine duntaxal: quod quidem a N . Ecclesiaa consuetudinem celebrantes, eain scinde- Fabro accepigge se dicit; sed uude bic acceperii, banl lurbabanlque. Meriio proinde Pacianus Bla- diccre omisit. Si Grceca adesgent, emreiidaiiiis forte slom Montanistis adbaesisse gcribii; nonquod novis prodire poggeu A l cum ejusmodi germones Eusebio propheiis fidem adbiberet, ned quod et ipsi M O I I - el IHeronymo iguoti fuerint, dubiura esi an genuini lanisla? Pascba luna primi mensis celebran- gint Irenaei fetus. Paulo aliter gentiendum puto de dom esee vellenu Porro utraque lrenaei tum ad- iig quae Irenajo iribuil [CVl] verbis CEcuraeniug in versus Florinum, lum adversug Blaslum episiola Commtnl. ad 1 Pelri EpUl. eap. m. Uaud dubilem eodem tempore gcripia videiur. Quo vero anno, quin deprompta sinl ex celebri Lvgdunengiiim el ineertuni. Gum tamen Eusebius utramque ad Gom- Viennensium de raartyribus suis epislola, quam ab roodi imperium et Eleulberi pontiflcatura referat, IrenaM ipso gcriplam fuisse valde probabile egge sub utriusque fioein scriptam fuisse probabiling diximug, conttrroatque is CEcuineuii locus. Hic enim ea desumpgisse ge dicii ex iis quae scripail videiur. 60. Oe aliig, quas tum ad Viclorem papam, liun C Irenaeug JZepi * De Sanclo 1 Blandina; non quidem verbo ad verbum, ed ad alios scripsit Ireosevs, epislolis de festo Paacba- # lig, digseruiinua in ejus Vita. Ex aliqua istaruni compendium verboruni facieus: 11 epislolarum depromplum videtur, qnod ex lrenaeo . El revcra quae ibi de Bancto cital auctor Qucestionum el Resp. ad Orlhod. inter ei Blandina reciiai OEcom^nius, ad ea quse iu c i opera Justiui, quaesl. 115, DOII fleclendum esse tala Lugdunensium epiaiola refeninlur, saiig quagenu, neque Dominico die, neque 50 illis qux se- drant: adeo ui aliuude accipi poluisse non viquunlur Pascba. Edilum ab codem Irena3o deantur. ^ \ 61 Explicatam ab Irenxo Joannis Apocalypgin , , brevissi- tradil Hierouymus in Catalogo* : quam, iiiquit, roum et in primis necessarium librum, seu potius interpretaniur Justinu$ Marlyr el Irenceut. Hinc taSermonem, vel Oraiionem adversus Graecos, vel, men colligi pogge non puto integros ab Irensco ediiog ul vertunt alii, adversus gentes, qui De scientia fuisse Commeniariot in Apocalypsin; tiec ea Hieroinacribebatur, roemorat Eusebius * : cujug men- nyini mens fuisse videtur. Respiciebat Hieronyiiiiis tero perperam accepil, aliisque perperain accipiendi ad varia Apocalypseog loca, qtise in auie quinquc aneam dedit Hierouymus , dum ait in Catalogo, D librie explicat Ireiiaeug, et prxseriim in quinlo, gub acriptum ab Irenaeo contra gentes volumen breve, ef cujus Onem de millenario Cbrisii regno, etde Anti4e discipiina aliud: quasi opugculuin contra gentes chiislo disserens, plura sacri bujiisce libri lestimoab illo de disciplina geu scienlia divergum fuisset. nia inlerprelalur, et ad insliuilum accomtnodai. Ireiwpo ascribebanl libmni Metninil uierque alterius Irenaei Sermouis Marciauo Quidam, Pbjiio tesle fralri uuncupali, qui demongirationem cominebat cui titulus, De Univeno seu De substanlia mundi. aposioliciB pra3dicalionis , el libelli Sed Gaii presbyieri Romani, ei Irenaei discipuli, , Variarum dhpulationum, vel, ut verlit opus esge verisimilius esl. De aliis quue ad caleem Hieronymug, Variorumiractaluum/\n quo Epigtolas edidimug Irensei fragmenlig, proprio loco diximns. ad Hebraeos et SapiemiaB Salomonig mentioneni Haec sunt qua? de tanti viri scriplis dicenda nobis faciebat, et quasdam sentemiasex istis libris addu- erani. Jam de variis doclrioae ejus capilibus gerino cebat. Quis vero esset aucloris iu bis omnibus instiiuendus esl. opusculis geu libris scopns, quodve consilium, la* Be pr.iscr., c. 55. Ep. I. Lib. v, c. 26. " Lib. i , cap. 27, n. 4, et lib. iii, c. 12, n. 13. C. 19. Cod. 48. Lib, v, c. 8. Lib. iv, cap. 25. . II, p. 152.
tT f i sv
t
31
3 J
245
DISSERTATIONES PR 45VLE IN 1REN/E1 LIBROK
244
DISSERTATIO TERTIA,
DE l R E N i E I DOCTRINA.
t. Solius supremi numinis esi nec falli, nec fjii- infirmiora sjni. Deinde ut de rationum quarmitere posse: mortalitim omnium, nisi singulari Dei cunqiie pondere ei efficacia jadicium feraimig, bcncncio, solis scriptoribus sacris concesso, exi- aequilalis rauo postulat, nt ad id atlendamus in manlur, ea est eors ei condiiio, ut eos a vero dequod polissimum iulendebal aiicior. Si qurdem vios error inierdum decipiat. Nulliim igitur opus plures Irenaei raiiocinationes in seipsia ei a scopo adeo casligalum, nuroerisque omnibus absoluium, auctoris prxcisae speclenlur, infirmae videbnnttir; quin na?vis quibasdam inspergalur, pluribus aut eecus vcro si consilii cjus babeatiir ratio. Quia in paucioribus, inajoribiisque vel minoribug, pro ma apertis Scripiurarum verbis nulla erant vanisshnie jori aui minori scripiorig diligentia et eruditione. baereiicorum dogmalibus prasidia, alia sibi in paNeutra quidem Irenaco defujt; ila tamen sibi gem- rabolis et allegoriis, quas pio libilo interpreiabanper non cavit, ul aliquamlo non oflcnderil, sed iur, comparare sibi studebani. Cassa et fuitlia esae plerumque levius; siciibi vero paulo gravius, eo incriio conleudit lrenaeus. iVam, inquil parabotte oiagis error eondonandus, qup non lim satis ad debent non ambigun adaptari. Absurdigsinwm liquidum exploralis ceriis qutbusdaui doclrins qnippe est ea quar non aperte dicta *unt neque Christiana? capjtibus, vix iieri polerat ut atteniio- ^ ante oculos poiita, copulare abtolutionibu$ parabo ribns eiiam animis nebulas non odunderenl prae- Iqrum, qtuu unuiquisque prout vult adinvemt. Ne conceplae qunedam ac communes priorum saeculo- lamen boc, infirmo licel, praesidio gloriarentur baBruyi opiniones. Ut vero excusandus non est Ire- relici, fucumque facerent inipcritis, id eibi Ilbro U.TUS, ubi bipsus esl; sic nec lemere culpandus, quano pr^serlim probandum suscipit, desperalain ubi culpa vacat, oec aliena ei affingenda dogmaia eoruin causam parabolis nibi! juvari, et si qnitl qnae respuit. Sunt enim horoines, quibus omnia valcat id argumenli genus lolmn iu pravorum aucionim dicta excusanda vidcniur; gunt et alit dogmaium ruinatn cedere. Quisquis ergo qiieriiur, qui iufeslo dente carpunt quidqutd minus intelli- ca interdum a paraboiis et altegoriis ad probandas gniiC; sunt alii denique qui apud veteres Ecclesiae fidei verilales argiunenia ab Irenaeo duci, qus papalres videre se pulani quod videre ctipiunt, ut rum roboris babere videniur, meminerit el S. erroris congortcs babeanl. Ne ad eosdcm scopulos dociorem non nescium fuiuse quid quantnuique appellamug, vismn est praecipua quaeque dociriua?. valereni ejusmodi arguinenla secundum se speIrenaei capiia, quain brevilcr fieri polerit, percur- clala; ab eo tamen pro jure suo usurpari, quia rere; el gj quid lapgns esl, idadnotare; si quid vero usurpandi exempJum primi dederant ii quos rcQ fellebal. Unde argutnenia eratit velul ad bominein. alienum affirtgiitirjd ab eo depellere. 2. Obeervat Pholius, in atiquibut Ireasei scriplis el ex adversariorum principiis el confesso p e i i d , eccletia$ticqrum dogmatum certamveritatem $purii$ qnae cfficaciam ab iis ipsis sorliebanlor. Ex quc> enim parabolis ei allegoriis ulebantiir advers^s rationibus fucari. Sic galiem Graca Iiaec inlerprelojr: \ Iv . ( \ Calboiicos, eo minus arguinentorum inde pcliHimi^ ) pondus declinare poterant, quo iis ad dirimenda^ . qnae lilein sibi ulendiim e&se priini censuerant. Id s l Ireoaei scripia scriplorumque loca digiium inLen- advertissei Gallasius, ab iusulsa el inepta ceusiira. dfiXil Pboliu3 incerlmn. Sed si h ii Pbotii ver- lempecasset , qua Irenasum vexat, quod liac boruio seusus, mfirma inlerduui arguuieiiia, ad Cbrisli parabola : PropUrea omni* icriba dociut probajidae certas fldei Teriiates, ab Irenxo adhj- tft regno catlorum $imili$ esl homini patrifnmilias, beri levissimuio vilii genus esl, oiunibus fare [GVIi] qui profert de thetauratuo naoa et vtlera ", srripioribua commune, quodque eo difBcilius cavere tilalur ul probet, iiaiiui el eumdem Deutn utriusquia polosl, quo adversarios sludiosius iuaocialur, que Teslamenli auciorem esse. Nam praeierquam ae omnigeuis argunienlis obruere niliiur. Quie quod (renaai " exposiiionem socuii aiini.Ghrysoaioeniin anclor lanium valeal, ui ea omnia, qttibus nms, Tbeopliylaclus, Hilariu$, Hieronyinus el alii ad?ersarios reieUit, argnmcnla, loudcm deroonstra- plares, ul tecte adnoUt Feuardenlius; ul forte liones siul ? Vix fteri poiesi quin, si pw&erlim de adversus alios btrelicos non valuissctejusmodi aruna ei eadeiu mulia siui, alia aliis effiaciora vel gnmenluin, maxime vulebal adversus Yalentiuiano*,
%
'Ircn.Jib. n. r. 27, n. 1.
t%
Mauh. xm, 52.
" Lib. iv, c. 9, n. .
145
D1.SSERTATI0 , DE lRjENJM DOCTRINA.
1*6
qui e parabolis efficatia peti posse ceasebant : rum ipeoram caput relorquaai. Quara quid et ad qiioe proimfo relbndendos sufficiebai parabolam qnaniam valeani ejutmodi raliooea* ut qua lance eo sentv explicari, qui cum Cbristi verbis et msil- peesiletur, proponentie auaa, gcopug, adverearU, toio DOB pttgttarei. AKa eese clartora Chrigd dicta ae litigaotium bypoibfcsig pr oculit teoiper haben e qtribns argiimenta duci poterant, proba aciebat debet: ad quee qui&qnja eqiiug alienderit, fateri Ireiueos; sed ha?c libro qaittto reeervabal, ut ipse non dubitabit Id egitse SS. Patra qnod in iis proflteiur iuitio hojos libri ei in flne quaiii. temporuro digpulaiionunqne circomsUnliie rectt Idem dici veliro de Yariie numerorum copulationi- ralio ab iig exigebat. Sed qoam parum tribueret taa, quibos mierdutri plus aequo deleclari videtur Irenaeus ejusmodi numerortiin raiionihu* ei copuaoclor nosler. Ejusmodi quidera argmiat fasiidivit laiionibus, luculenter paiet ex iis quae lib. H potterior aetas; non ila vero ea, qna ecripgit Ire- cap. 25 et 26, diggerit. Ibi enim ex profeaao profueaa et hujug rooreg nostris meliri taoa raiio bat, Dei opera, res divinaa, ralionem, ao veritatU poo linit. Allegoricum hoc pbilosopbandi genus, a argumenu ad numerog exigi non debere; sed poryibagoricU et PIaio;iicig acceptum, maximo tiug nomeros ad res divinag, rationera el veritatU apud etbnicos* imo el JudaM* ipsoe, ta preiio eral: argnmenta exigendos egge; curiogamqae ilJana nu ad qood conformare sese antiquos Patree neoesse ^ roeroruin inquigiiiooem, et ex iis ducia argumenu fuii, lura ut superbos animos sibi facilius conci- infirma esee ac plerwnqu* vana et periculoaa. liareot, aemel pergiiasog Cbrisiianam religionem a Non tamen bacienug diciis negaverira, quin aputt racla pbilosopbandi ralione non abhorrere; lum ut Irenaeum gptiria? qunedara occurrani ratioues, qutbus eot propriis mucronfbus, ubi eese occasio darei, revera ecclesiasiicorum dogmalam verilag fucetur conOgerenl. E l id quidem ab Irenaeo, eo poiiori potiug quam illugtreiur; quales guni es quag a jure ugurpatam, quo Gnoslici, ot alibi osiendi, Chrigti a^lale, el millenario regno peiit; gftd iis et Pyihagnreorum Plalonicorumquc principiia imbuli, altig quibugdam paucis excepiig, caeterig oranibug, plarimum numeris tribaerenl, el in variis eorum si aequiiaiis pouderibiig exaniinentnr, ei ad auctoeopulaiionibus baud exiguum causae gua prxgi- ris gcopuro aique coiisilium exigaiilur, pretium diuni conalUuerenl. Ad quorum proinde pbiloso- constabU et robur. Sed quid ei quantum ex * pbeiData eo te consilio componit, ul ea in aucio- doctrina juvari posgit calbolicafldes,jam videamu*.
9 9 9
ARTICULUS PRIMUS.
De Scripturarum sacraram diyinitale, canone et versionibus.
5. Scrlptam aaeraa Deom ipsum auctorem ba- C haberi, plora ex iia unquain ex iibrig diviaa bere* ejuaque Spiritu aiflanie exaraias e8e Um aocioriiaiia, ailegari: Pentawuchum Moyglg, loaoe, Mftrfs iamque freqoenter profiteior Irenasat ot Judiceg; iibros quatuar Regum; Pgalmog, Pro obaerrare operaiu iere ludere siu Scripiurm, ia- erbia Salomonig; propbeiiu Igaia, Jeremua EiecbieTig, Danielb, OaegB, Jodig, Amos, Jan * f$rfutm $unt quippt V$rbo Dei et Spiriiu *jm$ diam. Et ne diutius qoam par ait immorvr mMicbaea?, Habacuc, Zacbariae et Maiacbiaa. Qve e i re um mnileau, toiua eat Irenxus libro tanio el iia iibrig le&iiniQfiia proferai, demonelrat lndtx lof M i t o i i probet anum et eumdeiu Deum Pa- coruoi ScripiiiraB aacr a itobis coacianatof, ad tregs, oiriosqae TesUroenti, Movi videlicei ei Veio- calcem bujva operit. floc semel lanqoam t% Uafe, rig^ aneiorefli egie; ipgoque, nec alio, per Verbum nnliotiaa tero lanquam ex Jererolas prdpbeUa da ^ saum gcriptoribus sacrie, tum pro- prompuini allagai: Et eomaumormm eti Ehmhm pbeibt tum apoaiolig ct evangelislis afltanie, ea **!! hruil mormoruM luomm, pdtornliHmt %n in Canonem retuJit Ecclesla, exarau t$rr* iepultionU : et deicendit gm\ *^1\ *4U*Um quce e$i $ , mt i/i*r#J $04* Idae alieA* Sedqiam latelrenmpaiertiaaear bicCamm, gavil et Jtifuoug mariyr io IHmtogt $utn Tffpkon^ fMBte llkroa conpleeurauir iiavd iut facile dicla ^ tekti ex Jeremia, conqtteatug ifigeper, ludasoa, odk) tsl, Ctrttua qiidem ast seqeeaica Vciaris Teeta- CbrisiiaDorum, aeuUiitiam bane ei plures alfas a mnu 1Am vdm aacm et cattonicoe a S. Doclore aacria Bibliis erasisse. Ex ot'.boa colligiiur ean
9 9 M 9 9 9 9 9
,.18
. 2
248 DISSERTATIONES P R J E Y L E IN IRENiEl LIBROS. 247 iime iu quibusdam Bibliorum Ghrislianorum c6- Eccleslaram, earumque insigniorum paito, dicibus exslitisse, sed pauclssimis; vix enim alios, lanqaara canonica habila aeinper fuiase? Iiivictinn praeter Jueiimim et Irenacum reperias, a quibus qnidem caeleris est argtimenluiii, sed Grabio prorciietur. Jam nullibi Hbronira sacrorum occurril. sus inflrmiim el iutiiiJe. Nam slatim occurret Quin Jeremta Tknntn seu Lameniatiomi inter ea- pius, bacque unica Grabiana responsione, epotrynonicas Scripturas recensuerit Irenaus, dubilari pha icripta iubinde Patribu* allegari, lolam vim noa potest. U l enim e i iisdem ScrjpRirts probet', argumenti facile infringel, Grabiumque ipsum ad Chrietuiii FiHum Bei, et $aluiem ei Salvatorem, ei incitas redigeU Non igilurex eo quod quidam Pa*alutare vere et dici tl eae, verba haecThreiu I Y , 20: ires apocrypha inlerdum ecripia allegaTeriat, Spiritui faeiei noitra Ckrisiug Ehminui inter alia e eorura illico eletanda fldea est, cum librum alilibris eacris petila profert, non noiuiaaio tamcn quem velut canonicum cilant. Si quidera tot ei libro e quo peiunlur, sed geoeradni duotaxat indi- tanti, U I D diu, laiuqiie continuata aerie apocryeaia, ut saepe eolet, Scripiura, boc terbo, inquit. pbum quoddam scriptum cilarent, qtianti, quamque Spiritui enim, inquit, faeiei noslrat Ckristu$ Dominuu diu librutp canoiiicum allegant, premerei foru* ldem dieendum de Baracbi libro, quem ut propbe- Grabiana difficulias. At mullura abesl ul paria aini licera ei aacrum laodai, non laroen sub Barucbi, utrinque momenta. Qni librum apocryphuro teltii aed vel aob generall propbeta?, ve! sub Jereir.i no- aacrum citarunt, pauci sunt, nec oblinuil eornm mioe. Libro , eap 29, n. 4, probans, unum esse sententia; iino polius, majori Ecclesiarum parte Dtnm, qtil Verbo et Sapieulia fecil et apiavil praevalenle, successu temporis proreus obsolefit. omnia, qtii secuRdum magniludinoDi quidera igno- contrario vero dum liber aliquis, quem sacrum los eat amniboa qui ab eo facii sunt, eecundum dcinceps agnovit Ecclesia, a Patribus ailegalus esi dileclroaem aatem cognoscilur semper per euui quamvis inilio dubilarent raulti, quia paulo obscu~ per qut.ni consliiuit ouiuia; cilicei perVerbura rior erat ea de re iraditio apostolica; ea Unoen, ejua, Domtnuat nostram Jesum Chrielum, qui no- successu lemporis, accuratiori rei examine, conYis&irois temporibug bomo in horoinibus factus est, sultisque iis Ecclesiis, iu quibus notigsiina erat el ut ftneni conjungeret principio, id esl bomineni conlinuala episcoporuin sucpessio ab aposlolis, paDeo; ait: El propierea prophel<t ab eodem Yitbo lefacla, demum ad liquiduni explorala veriiaie, propketicum accipientet charisma, precdicaverunt calculum veteribus adjecit universa Ecclesia. Tam ejut teeundum carnem adventum, per quem [GVlll] immensuiu tamque apertum discriinen facile committio et communio Dei et hominit secundum g animadvertere potuisset Grabius, nisi auUcipaiae plaeitum Patris (acla e*l ab initio prcenuntiante Galviniatiorum Lutberanorumque opiuiones fucum Verbe Dei, quoniam videbitur Deu$ ab hominibu*, fecissent. Sed de vana ejus objectiuncula, tolies a et cottvirsabitur c*m eh $uper terram, etc. Quibue Catbolicis conlriia, jain salis. Id tanlum, ut ad Irepotliemrs rcrbis manifesie alludit ad ea Barucb n i , na3um reverlar, addiderim : si Barucbi propbelian 38 : Poti karc m terrii mu$ e$t, et cum komihibu$ sub Jeremiae nomine laudaveril, non soluin ka laticonversaiMi e$t. Sed libro y, cap. 35, . 1, fioem davisse. Eodeoi quippe inodo allegavere Gleuieiis capitis quarti ei tolum caput quiulum ejusdem Ba- Alexandriuus lib. Pcedag. c. 2, el lib. u, c. 5 ; rucb clare et ipsis terbis refert, velut ex Jereinia Gyprianus, lib. n Talimon.ad Quirin. et in lib. D*
, e m 9
9 P
evang^ Basilius, lib. cont. Eunom., et alii iuiu vidt lanitiam, etc. Ex qua fretisei aliorumque Pa- Graeci, tuni Laiini. Ratio omuibus uota est, quia> irum ciiatlone Iibri Barucb, canonicani ejus aucio nimiruni Barticb Jeremiae discipulus fuil, iUiusque rilaiem rei:le omnino colligit Feuardenlius in noiis propbeiia magislri librojuncia erat. ad buuc Irenaei lbcum. Ecce tamen, io Feuarden5. Librorum Tobix, Judilb, Estber, Parali um iusurgit cl. Grabius in notis suis, eumque D menou, Ecclesiaslae, Cantici canticorum, Eccteballucinari graviier pronuntiat. Quis enim netcit, siaslici, Job, Abdix, Nabum, Sopboniae, Aggsei, el inquil, apocrypka scripia iubinde Patribus alle- Machabaeorum, nuspiam, nisi rne fatlit memoria, iu gari? Hocque apophtbegmate contenius adversa- iis qui exsianl Ircnjei libris, occurrit mentio. Torium proslratum iri couQdit. Ergone quia apocrypha biam lamen jam luin in pluribus Ecclesiis ioter acripta subinde a Patribus alleganlur, sialim pio- propbeias eodem jure locum habuisse, quo Moysen, nuniiaodam, euin halluciiiari, qui ex eordin ciiatione Jesuin Mave,Amos, Habacuc, Joel, Zacbariain, eolliget librura aliquem canonieuin esse? Si ila aii, Isaiain, Ezechielem, Jereiniani, Danielem, Aggxum, jam adversus Grabium prodeal impius aliquis, qtii Micbaeam, Nabum, Esdrani et bophoniam, ex eo aliquod e qualuor Evangeliis, vel aliquas ex Epis- colligi posse videlur, quod Irenseus, libro i, cap. 30, lolis Pauli, aliorumve apostoloruio, ex albo Scripiu- Seibiauorum et Ophilarum deliria describens, ait rarum expungal; quo argtimeolo buoc confutabit n. 10, sic eos ioler seplem Angelos muudi reciores, ir clarissiitiiis? An ex conlinua Patrum el Gonci- prophetas partitos fuisse, qui iilorum nomine ei liorum citalioue probare se pos.se putabil, sacra afllalu valiciuia fimderenl, ut suo Eloei Tobiam lucc fcripia ab omuibus Erciesiis, aut niaxima salet Aygojum ascriberenl. SusannK et Belis bistorias.
propbeta : Signiftcavit, inquR, Jeremiat propheta, Circumtpice, dicem, ad orienlem Hierusalem, et
oratione Domin.; Eusebius, in libris De demonst.
249
DISSERTATIO 111, DE I R E N J E I DOCTRINA.
250
quales Danielis cap. xiu el X I Y referuntvr, non lan- Qoaj tamen verba non iia urgenda sunt, qtiati sic lum (n sui Biblioram codicibtis descripUs legtt necesse fuerii qualuor esse Evangelia, tit bnie nuIrenaas, sed et ut cerlas ei tadnbitalas, sacras et mero Deus nihi! adde e anl delrahere poiuerif. canonicas, ac a Daoiele propbeia scriptas agnoscit, Non is est S. doctoris eensus; id laiiium vuh, aaet citat lib. , c. 5 , n, 2, et cap. 26, n. 5. Obsenrat pieolissima Dei profideniia ronsthulum, ut quaEasebius Irenaeum in eoqaem scripserat libolto luor f8sent Evangelia, nec plura, nec pauciora. , Episiola? ad Hebraeos et Sapien- Cojua quidem provideniia mtihas affert rationes, lias SalomonU mentioiiem fecisse. E i anteade libris pelilas a quatuor roundi regiooibits et cardinibus, Contra hmrtui agens, a i l : \ 0 qualoor ventis principalibus, quatuor praecipuis, , quibus adificium quodque fulcilur, coluninis, qua * luor Eiechielis aniroalibus, elc, myslicae cene . Utitur itiam tenteniiit ex raiiones, non demonstraliones, quibus probare conSalomonisSapienlia depromplis, itefere dicens: Vitio lendat rero iia fleri debuisse, itec aliier potuiase Deiparit incorrupiionem, incorruplio autem proximos (laui absurda cogiiaiio mentem Irenaei subire Deo facit. Qua quideia Sapieoliae senlentia, prout nusquam potuil), sed quibus rem jam faclatn exliic allegatur ab Eusebio, utilur Irenaeus libro , plicet, osiendalque sapiemissimo Det consilio orcap. 38, n. 3, iia lamen, ut neqne Kbrum noraina- dinatam fuisse. Eo aulem xergebat tota lrenaci tim cftet, nec verboieuus indicet e Scripiura peti- oraiio, ut insanam Gno(icorum audaciam casiilatn esse : iiuo Sapienlia? verba sic propria sibi garel, qi Evangeliorum numerum, nulla babiia faciat, ul pariiio sensum, parlim ipsa verba refe- ralione Dei consiliorunt, quornin sapieniiam lam rat. Nam Sap. vi, 48 19, quem locuin prae oculi* mulla probant, arbiirio suo augebanl vel niinuebabebai Ireiueus, non legitur: bant. Uii igilur tic $e kabtniibu*, tnqtiti \ vani , elc, sed, , omneu, et indoeti, et insuper audace$ qui fria/r6 * lur tpeciem Evangetii, el vel plure$ quam dicim $unt
r w
k y
. Cu$lodiiio autem legum, eomummalw Incor- vel rurtus pauciorti inferunt personas Evangtlii; rnptionit est; incorruptio autem facit esse proximutn quidam, ui plus videantur, quam eU vertlatis adinDeo. Quaiuor Esdrse libro agnovisse videtur venine; quidam vero, ut reprobent ditpo$Uione$ Dei.
S. doclor; nec eniui alio ex fonle, quam ex libri iv Vanoseiiam ei indocios dicere liceat eos qui, ut cap. 14, bauala videnlur qu de corruptis tempore Gallasiu* ei Sculietus, lreni mentem ne miMtmuiii caplivitatis Babylonica? sacris codicibus, el postea ^ quidem assecuti, quas do numero Evangoliorum ab Esdra,Deo aipirante, instauralis, ecribit lib.m, mysticas prolerl lationes, ceu fuiilee et iuftrmas c. 21, n. 2. H*c de Veleris Testamenti libris ab aspernaniur. Nac! Taaiidii delicaiissimi Itomines, lrena?o memoraiis ei ciiatis. quos ejus rei salielas cepit, qux Anasiasio Si6. Quod allinei ad sacros Novi Testameuli codi- naiiae , Germano Constantinopolilano , Hiero* ces, qiitd de qualuor Evangetiis sentiat, ab iniiio nyino , a'iisque pluribus adeo probala fuit, ut libri lerlii * sialim aperit. Poslquam ostendit evan- primi lotum bunc frena?i locmn exscripeerint, cseleri raliones amplcxt fuerint. Pncslat, ul Irenai gelislas jam indutos $upertenienli$ Spiriiu$ tancti rirtutem ex allo, ac de omnibut adtmplelos, ei ha- verbis ular, cuiu bujueinodi idiotit religiotit desibentes perfeetam agmlionem, ad scribendum Evan- pere, quam cuin blasphemU et impudenlibus *ogelium menteni appultsse, addil: Ita Mallhceu$ in phitiii sapere. 7. De aliis Novi Teslamemi pariibtis bac lanluin llebrant ipiorum lingua Scripluram edidit Evangelii, cum Petru$ et Paulus tlomte evangelizareiit, et observanda ventunl, in omnibus, qnae exslanl, fundarenl Eccletiam. Post vero horuni excessum, Ircnxi scripiis tiullam Epislola D. Pauli ad PbilcMarcut dhcipului et interpre$ Petri, et ip$e quce moneni inentiunein occurrere; quod adeo miPelro annumiaia erant, per icripta nobit iradidit. j) rum, quia lolum litijas Epislola? argunieiilum oibil Et Lucat [CIX] autem $ectator Pauli, quod ab illo ad lreuaei acopuiu faciebat. Ad Epislolam vero ad prcrdicabatur Evangelium, in libro condidit. Postea Hebraos interduin alludit, ncc ipsa tainen, nec ei Joannet discipulus Domini, qni et supra peciut auctoreejus uominalitn ctialis . Siclib. u,cap. 50, eju$ recumbebut, el ipse edidit Evangelium, Epheti n. 9, aii, soluni Deum Pairem omnia fecissc Verbo A$ice commoran*. Plures in bis verbis occtirruiit viriulis ium; quibus alludit ad illud Hebr. i , 3 diiBcullates, quas cum expenderiinus in nolis ad porian* omnia Verbo virlutit sua. E l lib. iv, c. 11 bunc lottint, Uluc leclorem reniittere satius est, 4, dicil mundilia* exteriore$ Legis tit figuram quam bic diulius deliuere. Adeo vero de numeto fuiurorum tradilat fuit&e, velul umbrcB cujmdam qitaluor Evangeliorum conslabai Ireuaeo , ut, sc- deuiiplionem faciente Lege : quae desumpta videnKt u u 41 %0
cuuduni ipsum, neque plura numero quam hoec tur ex illo llebr. x, i: Umbram haben$ Lex futuitiitt, neque runus pauciora capial es$e Evangelia. roTum bonorum, non ipsam imaginem rcrum. Nee
Lib. v, c. 2, 6. >Mbid., c. 8. " C. 1, . 1. TUcur. rertim Et<;les., tom. II Auciar.Biblioi. PP
Ibid., c. 11, n. 7. Ibid., n. 8. Prol. iu Matlb. * Cap. vn, 14.

4
41
> Q. 114.
DISSERTATIONES PeLEVIJS LN IRENl LiBROS.
252
aliter cital Epislolag Calbolicae Jacobi el Judse, et ea deimim soluta, Judaeigque in patriam reducibu*, aecundam Peiri, niei verba quaedam suis ingerendo, temporibui Artaxtrxis Penarum regh, ittspiraus lacendo loeum ei auciorem unde deprompia guul, Esdrm sacerdoii tribus Levi veteruin propbeiaruro < rettiluere populo ol ei oonstabit qiii loca in Iodice designaia conau- termones omnet itiglatirare, * lere dignabiiur. Secus dicendum de Episiola se- eam Ugem, qucs dala e$t per Mogun. Ex quibtia canda JoannU, quam ut Fpigtolam Joannis dis- omuibus concludit (qui scopua erai), tere impudocipnli Domini agnoscit et allegai lib. i , c. 16, n. 3, raios et audace$ esse bxrelicos, qni, ut ba?reslm et Hb. , c. 16, n. 8. Apocaiypsim etiam Joanni suam Scriplurarura aucloriiaie mtiniant, alias, diecipulo Domini norainatim ascribit, et gub ejns prater antiquissimam illam, quae mirie adeo inodia noinine citat lib. iv, c. 20, . 11; lib. v, c. 35, facla est, Scripttirs interpreiationes proferre ati0. 2, ei alibi. Illud eiiam non omiuendum, quod dent: apostolos enim, baereticis omnibtis velustioUerm Paslorem velul Gationicam Scripluram lau- res, con$ouare praduiee ialerpreiaiioni, et interpredei lrenaeus lib. iv, c. 20,n. 2. Dene ergo, inquil, laiionem cotuonare [CX] apoitolorum tradiifoni;
pronuHliatil uriptura, quat dicit: Primo omnium cr$de, quoniam unu$ e$l Deut, e l c , quae verba decum hlprophilica omnia Ua annuntiaverinl, quemadmodum Seniorum inierpretalio continet. Sic argumei*-
aumuiilur ex lib. u Paitorit, Mand. i . Sed eodem ^ tabatur Irenttug, ul probaret hc Isaia? verba modo citavere pluras alii Palres Grasci, quorum Ecce virgo concipiei ei pariet filivm, a Theodotione feaiimonia collegit dociissimus Gotelmug, librigque elAquila coriupia esse, dum Tocein ncbj, \'trgo Pattorii a so edilis praemisit. Lalinig vero tanti verterunt vcSvic, adoleicentula; ne scilicet ex eo non fuit i*le Herma? Paitor : unde posiea ab oni- l&aiae loco inferreiur Cbrisluiu ex Virpine baluui nibus Ecclesiig e numero librorum sacroruio cx- esse. puncitg esi. 9 Vulgatam versionis LXX Inlerpretum liiaio* 8. lnter omne8, qaibus usa est Ecclegia, sacrae riam bic exaniinare noairi non esi Insiiltiii : cum Scriplurx versioneg, nulla IreuaM venerabilior visa maximc id actum sil a pluribus, iisque doctiesimia eai ea quue diciiur Sepiuaginia loierpretum. Hanc hominibus. Pauca duntaxalcirca Irenaei nostri naripgi fonti Hebraeo auctorilale pene parem exislima- raiionem observare sufliciat. Primo non lrena?uni vil, ulpote quam per aspirationem Dei faciam cre- solum tanti fecisse versiouem LXX Inlerpreluin: didit. In eam vero senieniiam abiii, quod Sepiua- eodem in bonore fuit apud omnes quatuor priorum ginla, qui dicuntur, Interpretes, quasi propbetag Sieculoram Paires, apud quos obiinueral ea aenhabuerit, qni afflanle alque dirigeme Spiriiu san- tentia, Inlerpreles propheiarum vic;s ei oiDcia clo versionem guam concinnaveriDt. Censet igiiur peregisse. Fons amem ex quo profluxil coaimunis Irenaeug, Piolemctum Logi /Uium cam eam, quam ea veterum existimaiio, fuil Arista?ae hisloria, give Alexandria coiistnixerat, bibliotbecam oronigcnis vera, sive falsa; leslis, ut ipse oredi amat, oculaii, codicibua ornare in voiis babtret misisse legatos quam Josephus lib. xu AniiquUatutn, cap. 2, c l qui a Hierosolymitis lum Scripturai eorvm, tum Pbilo lib. De vita Motit, compendio retuleruni, Hebraici el Grci germonie peritos exposcerent, quamque omnestum veieres Judaei, lum prlorea qoi easdem cx llebraeo in Grxcum convertereot. Gbrisliani unaniml consensu recepernnt; lum perHierosolymitaB, qui lum Macedonibus parebanl, vagata opinio, Septuaginla Interpretes in totidem regi morem gerenles, delecios sepluaginu seniores, cellulis a PiolemaBO incbisos, sic a Deo inspiratoa Scripturarum ei ulriusque linguae periliores, miu fuisse, ul collatis inlereo versionibus singulis, omiunt. Veriius Pioleinxus ne inierpretes ex com- nes in iisdem senieniiis, verbis el noininibus conpaclo Scripluraruin arcana prodere nolenles, fn- veniase reperti fuerint. Hujus quidein circumstaiH cum epuria et adulteriiia inlerpretalione facereni, tiae non meminit Arislaeas : primos anle Ireoaeum itparatu eos ab inmctm jiusit omne$ eamdem inter- meminit Juslinus Martyr in ExhorUtione ad gentet; preiari Scripiuram; et hoc in omnibu$ librit fecit; D ulerque vero Iraditam accepit pariim a Pbilone, id est, jussil ut omnes simul eumdem Scripiune pariira a caHeris iudaeis, quibus Arlsiaeae bistoriam oovis miraculis ornare placuit. 2 Piolematuar Hlibrum iiilerprelarenlur. Convenietuibui aulem iptit lum, quo regnante aique jubente, ex Hebraeo in Graaiit unum apud Ptolenmum, et comparanlibui tuat cum sermonem conversaB gnnt ScripturaB, fuigae intiTpreiationes, Deut glorificalus e$t Scriplura vtre diviua cudiio? $unt, omnibut eadem, et eitdem ex Irenaei eentenlia, non Philadelphuro, ut aendunt Arislaeas, Josepbus, Pbilo, Terlullianue * verbis, et ehdem notninibui, recilantibu$ ab initio usqu* ad finem : uti et prmuntex gentti cognoicc- gelico, el alii plerique e Patribug, ged Lagi filiam; r**f, quoniam per atpirationem Dei inierpretatto qua? el eadem genlentia fuii Glemenile Alexandrini $umi Scriptuta. U l autein res habeat fidcm, addit lib. Sirom., pag. 341 ei seqq. Gravibus quidera treojeos nibil iiiirum esne, si idem Deus qui olim bxcpremiiur difficullalibus, vixqiie ac ne vix quiEa<ira3 Scripiuras sacrag insiauranli aspiravit, aspi- dem cum bisioria Arisia-a?, nbi buie gemel aua rateril et LXX Inlcrpreiibus casdem in Grarcuni conslitcril auctoritag, conciliari poierit. Gonciliart aorinonem convcrlemibus. Gorrtipiis siquidcm Ba- tainen ulcunque sludeut, qui Aualolio episcopo bylouicae capliviuiis tciupore Scripluris , Deun, Laodjcacoo duce, cujus fragmeiiHiin rerilat Euae% ( ;
t y 9
ta
9
D I S S E R T A T I O 111 D E I R E N J E I D O C T R I N A .
54
bins lib. vn Bi*t. c, 32, putant, versionem LXX nibusornare eupiisu , credere consequenlcr debflii. Iolerpretam, si non factaro, saliem decreiaro fuisge, neglecia ab eo non fuisae propbeuruni oracula; legalionemque ad Judacos, comparaiidorura gacro- digna$ certe contcriplu>net quae ei ipsae bibltoibe rom codicuin causa, missam eo lempore, quo Pto- cam regiam ornarent. Denique at, Irenaeo leate lemaeas filiits Lagi Philadelplu*m filium In regni prophetica omnia ita annuntiaverunt apottoli quemaocietaiem asciverat; adeo ut otrique ascribi po- admodum Seniorum inlerprHatio continet : ergo iuerit. Sed vereor ul banc conciliandi ralionetn prophetica omnia non goluin Penialeuchum, toleradmittal Arisiaas. Nodum, meo qaidem judicio prelaii snnt Seniores, ex auctoris nosuri aentenlia* gecanl, qui excussa auctorilate Arislae illias, ceu- q35 et eadem fuit Jugdni Mariyrig, Glementla sent, iii certum sit Scripioras Plolemaeo slve Logi, Alexandriui Terlulliani, Origenis, el aliarnm. sive Pbiladelpbov forte etiam utroque regoante al- 3 Demnm, quod cum plaribus ex moi laudatis qae jubente, in Graecum eonversas fuisse a seleciig Palribug ceneet Iren&itg, corrnplag fniaae, tempore qnibusdain perilfoque Judseis, caeiera oninia ab capiivitatis Babylonicae, Scripturas sacras, et ab Arisfcea, Judaeo Hellenisla, aliisque receniioribus Esdra pogtmodum aspirante Spiriiu anclo inaiauratas, baugtum videlnr, ul jam dixi, ex apocrypbo Juda?is, pro geniis genio, ut res adiniralionem ha beret, cotiGcia fuisse. Sed baecad crilicos remitii- & libro iv Eadrae, cap. 14, obi narrat aucior, qninque iiiiis : satis esl nobis si vanae credulitatis argui non virog, Eedra, quae sibi revelaia erant, dielanie, possil Irenajiis; uipote qui sententiam amplexus plures scripsisse Jibrog. Ul ul sil, ex verbts ftreasi fueril, quam suo lempore, re nondum ad crilrcae inferri posse non puiem, Scripiuraetempnrecapiilcges exacia, Cbrisliani omnes eo fid^nlius tueban- vitaiis prorsus inleriisse. Non eniin ait deperditas lur, quo Judaeis lunc temporis versioni LXX In- fuisse Scripturas, sed corruptat; nec eaedero, Deo terpretum, quae Ecclesia? Chrislianie arma conlra Esdra afflanie, de integro suscitalas in lucem Reeos fuinislrabal, maligne delraheiilibus, sanclis rtiro prodiiwe; sed Deum tnspiraese Esdra* gacerPalribus in suspicionem venire non poteral A i i - doii, libruni a Judaeo fuisse conficlum. 3* Non mo- , dicam apud Gbrislianos aucioriiatcm versioni , t<if rum prophetarum sermones (f conciliavit ea persuasio, Cbrislum Doiuiuum in omrn* in ordinem digerere, et restituere populo eam ciiandis Veteris lnsiriimetili lestimoniis, neglecto legtm qum daia e$t per Moynn. Id igiltir vull duullebraico lexm, goliua diciae versionis rationem ba- laxal IrenaBua, corrupiaa lum ignoraulia, luin neboisse. Sic quidem sensere plurese Palribus : non Q gligcntia Judxorum Scripturas; ab Esdra, Dco UfDeo IrenaLMis. Saliem id e verbis ejus erui posse ingpiranie, rece^siias, [GXIJ atque recognilag, a AOU puiem, ui in nolis ad hunc locum oslendi. Ex. meiidig qua: irrepgerant, purgalag fuisse; confugoseo taninm aucloriiaiem buic versioni conciliare que ei perturbaio ordine jacentca propbelarum videtor (quod genuinmn auctorilalis ejus funda- librog, in prisiinum ordinem digesioa fuissc, ac roenluin es(), quod in onmibus, quae prolulerunt denique legem looga oblivione veluti gepuiiam, de apostoli. Veteris Insirtimenli leslimoniis, nibil oc- novo proinuigatana et propogilam popuio fuisse, Sic rurrat quod versiQiii 0' repugnel: imo conso- lrenaBus a communi caeterorom Palrum atqueinlerHtnl nposloiica omnia prasdiclto interpretatiom, et prelum genienlia non recedit. interpretqtio consonel apo*tolica> prcedicalioni; pro40. Duanmi aliaruni Veteris Teslamenli vergiopketicaque omnia Ua aununliavtrint apo$loli quemuum meminileodetn loco Irenasus, Tbeodotioni vindmodum Semorup* interpretatio continet. Quod delicet Epbegii, et Aquila? Poniici, utriusque Jndaei quidera argumentuni ul valeat, necesse non esi ea proselyti; sed obiler laotum, cl occagione illias oronia, qua ab aposlolis prolala suul, tealimpnia Isai33 teglimoaii: Ecce virgo concipiet, quem ab illis Graecie 0* respondere; sed honim satis probaia corruptum prava inlerprelalione merito conquern niauel sincerilag ei Gdeg, si cum apogiolicis quoad Q Ei biirc accepla occasione, vergionig LXX lniensum conveniant 4 Senlire videiur Irenacug, lerpreium Odem ei auclorilaiem coramendat, eo rioa Peiitaleucbum dnntaxai, sed at canonicas oin- ITIOJIO quo diximus, eomqiie caeteris oinnibua longc nes Judaeorum Scripiuras in Graectim sermonem, pncferi. Hanc in ciiandis Veierig Testameuti locts PioIema?i regis jngsu, conversag fuigge. IJtilur enim plerumque gequilur. Si vero inlerdum ab ea discewroper voce iiidefuiila, Scriptura$ nec quidqnam dere videaiur, iriplexbujus rei caugaafferri poiesl: addil quod eam ad Pentateiichum coerceat. Imo 4 Quod aliquando non ex codice, ged ex memoria qocxl acribit, luin Plolema?um petiiae llieroto- Citet; idque ex eo palei quod eadcm lestimonia diInmhh it%terpretata$ liabere Scriptura* eorum; tum versis in locis gappc proierens, non tamen eodem eomdem $eparati$ ab invicem inlerpreiibus jutsiite, inodo gemper gcribal, sed bic verbis quibusdatu v l omnet eamdem interprgtarenlur Scripturam; hoe- aucia, illic decurlala, proul memoria stiggerebal et que ifi omnibus Ubri$ feciste ; gatig iudicat libros ^ccasio furebat. 2 Quod uon oiunes ' codiceg oinneg, qui Judaaig sacri egseni, conversos fuissc. bcctim invicein in uuuiibus cuiiseuiireiit. Quanta Gnm enim exigiimare( Irenaius, Pioleinaeuin bib|io- iiiicr eus codiccs, Origeuis wlale, diversitas inteitbecaui suam timnium hominum diqnU comcriplio- csbct, quamquc deaidaudum igeni fuerii, ul co*
% 9
9
t u r
255
DISSERTATIONES P R J E V L E IN IKENJLI LLBROS.
25*
secttm invicera concitiaret, vel iis teseclis quaa ne- ltalicam versionem ad verbum non raro sequaiur. gligentia vel audacia librariontni perperam addtia ut plnribus in locis observavL Niliil vero necesse fuerant, vel iis addiits qtuo male omigsa fuerant, est moneam, tantam nusquam exstilisee varietaiem docei ipae I. xv Commentar. in Mutikaum. Cuin inter omnes sive Veleris, aive Novi Tesiainenti coigitur non iidem essenl ubique versionis < y dices, quibus usa cet Ecctoia, quosque legit Irerodices, non mtrum si ea, quae ex ea proferi Ire- nseus, ui quidpiam dispendu perlulerit sensua: res iisene non semper cum noslris exacie conveniant. ipsa per se loquitur, et ei qui loca umnia sive ab QHI enlin supersunl nobis, pauciores numtro snnt; auciore noslro, sive a veieribus Palrrbus allegaia tonge plares Irense* aelale circurnferebanlur; qtii si cum hodiernis noslris sacra? Scriptura? exemplarindboc exsiarent, ceriius de iis, quibus osus esl, bus conferre voluerit, palam illico fiet lotum d i judicare possemus. 5* Quod Lalinus lrenaei inler- scrimen in verbis quibusdara, ilkeso semper raapres ea quae S. doctor Scripiurae lestimonia alle- nenie sensu, hxrere. ld tanlum ex bacieuus diclis gat, inlerdum vel minus accurate verteril, vel non colligi velim, vix quidqiiam cerli staiui posse dc ex ipso Graeco verterii, aed latori parcens, prout iis,qiiibus ususest Ireu&us, No?i praesertim Teslaea in vulgads Latinorum versionibus legebaniur menli codicibus: adeo ut ex iis qux allegat Scrilrenaei textui ioserceril. Ea?deinque raiiones va- plurse locis, ul quid cenuro el indubilatum conclu lenl, non pro Veterfs duntaxal, sed et pro Novi di non possil, sic vel sic omniuo babuisse lrenaei Testameoli locie quae ciiavil Irenxus Nec enim ea codices; sed ejusmodi argumenia sobric proponensemper ex codice protulit, sed inlerdum ex memo* da eii, et intra conjecturarum limiles niauere deria; nec minor fuil inier Novi quam inler Veieris beant. Ad ba?c si attendisset cl. Grabtus, non i u Tesiatnentt codices diversilas, ur saepe conquesius fidenler pronuntiasset, baec vel illa exsliiisse in vecsl HiotOnymus, et saiis patei ex iis omuibus Gra> teribus Ecclcsiae codicibus, vel ab iis abfuisae. cit, qui etiamnuro supersuni: nec mioor fuil in iis Quisquis prudens esi, et in leclione Patrum lanlilverteadis Irenaei inierpreiis incuria. H*c ex eo polum versaius, ai>8linet ab ejusmodi judiciis, ne letissimam deorebenditur, quod veterem vulgalam meritaiis notam iucurrat.
f
ARTICULUS II.
De Scripturarum perspicuitate et obscuritate.
i l . Clarasct perspicuas esse Scripluras sacras, earumque sensum cuilibcl aitento ei siudioso leclori facilem ct obvium esse, vulgalus Prolesianliiim error est, quem mirum, si Irenaeo lanla3 aucloriiaiis Pairi non affinxissent. Hunc quamvis in iiolis suis paulo parcius insinuet cl. Grabius, in Iudice general ad vocem Scriptura sollicilius inculcal. Scriptura tncra, iitquil, omnia qucc tcire debemut, aperte el cilra parabolarum involucrum proponil. Judceii eum legitur, obtcura et fabulcs $imilii, Chmlianis vero penpicua. Sed si ea qua? ibi
hh attenderit, ignorare potiit. Recle oranino. Sub-
jungit vero Grabius : Attamen pracedenti pagina aperte el sine anibigoo, ipsis dieiionibus io Scripturis posila dicit universe, quae quidcm dedil in borainum potestalem Deus, et subdidii nosirae
scienliae, prout ibidem loquilur : id est qum Deu$ nobis $ciri vel credi voluil. Verum quidem est
$ f
Irenaenm inilio capiiis asserere, quxdam e$$e aperie

et sine ambiguo, ipsU diriionibut potita tn Scriptu-
ris; sed banc lreuan proposilionem universaleiu esse, hacque S. doclorein coinplecii voluisse ea
oinnia quce Deut nobis $ciri vel credi voluit, Grabii
$
iiidicantiir loca conferas, miraberis nibil minus, quam quod spondcl Index, orcnrrere. Nec accuralior, nc dicam sinccrior, fuit vir cl. in nolula, quam lib. \i cap. 46, sua? ediiionis pag. 172 (noslraevero cap. 27, n. 2,p. 155), sublexnil. Nimirum occasione islorum Ircuaci verborum : Cum itaque universas
f
commenlaria suul cum ipso lcxtu e diameiro pugnanlia. ISImirum posiquam Irenceus capile praccedenli insanam Gnosiuoruin curiosilatem redarguit, qui Scripluras temere scruiali, insulsisque de Deo rebusque divinis qiixslionibiis alque commenlaiionilms deleclati, vano ecieniia; nomine superbius Scripturx, ei Prophetia*, et Evangelia, in aperto, el tine ambiguitate, et similiter ab omnibut audiri poi- efferebantur : lum initio capilis scquenlis (in quo ifiil, elc, tam sciie quam vere sic monuerat Feuar- demonsirandum sibi proponii, ex parabolis, quibus dentius: Non vull, ail, omne$ Scripturas adeo uper- mulliplex subesse poiest sensus, obscura explicanda la$ et cuivit obvia* este, ut nulla $it \n eit obscuri- esse, sed ex iis qux clare el aperle posita smil in [GXIIj Scripluris) subjungit, ae/tsum tanum, el ta$;cum hoc alibi frequenler affirmel, etc. Sed eai
9
adco perspicue et cotutanter unum el solum Deum qui tine periculo e$l et religiosum, el amantem vtmundi creatorcm et rectorem pradicare, ut nemo, qui rurn, quivquUlem dedit in hominum poteslalem Deus,
%
217
DISSERTATIO III, Dl IRENAEI DOCTRINA.

t
238
ei iubdidit ncitrw scienticc, hwc prompie meditari, el inipm profictre, diulurno sludio facilem scientiam eorum effkitntem. Qna?nam vero ea sinl, quce dedit tn hominum potestalem Deu$ et subdidk notfrce scientio?, slalim indicai: Sunt aulem kac addit, qum anie oculot no$tro$ occurrunt, ei qucecunque mperle et sine ambiguo, ip$it diclionibvs potita sunt
t x t
i Scriplnris. respondebit: non unher$e ut perperam
Mngii Grabius, sed feiiiguUriler, ei qoatilom ad argumentHm pneseus pcninebal, unum esse ct solum Deum, mundi condiiorem el reciorem. Gum
ilaqtie, inquit, nniteruc Scriptnro?, el Prophelia?, et Evangelia in aperto, et sine ambiguitate et simililer ab omnibus audiri posiint, etii non ommt credun:, unum et tolum Dcum, ad excludendos alios, prctdicent omnia fecisse per Verbum tuuni, $ive vhibilia, tiv* invUibUia, etc, ei ipsa autem creatura, in qua tvmus, per $a qum in atpecium veniunt hoc ipsum teslante, unum e$$e, qui eam fecerii et tegal : valde hebete$ apparebunt, qui ad lam lucidam adar t
itc Scriplurit. An vero, quisqtiis iia loqtiilur aperte ei sine ambiguo, ipsis diciiwitbus in Scripiuris posiia dicil universe, quae dedit in boniinum poleslaiem. Deus, el subdidil nosine scienlix; id est, qua- Deus a nobie sciri vcl credi voluit? Lippie oculis Ireiueum legerit, qui sic concludat. Id vult 8. docior, quaedam esse, quorum inveatigationera permieit nobis Deus, quaique subdidil noslra&scien9
pertionem emcutiunt oculot, eic. Qtiain niulla autem
tise; ea vcroessel* Qua ante oculoi noitroi occur-
ntMf, ree naiurales videlicet; non cerie ea omnia, qua in Scripluris babemur, uipoie quae anle oculos noMros oceurrere, nemo sanae meniis dixerii. 2 Quarcunque aperle el sine ambiguo, ipsis diclionibus posila sont in Scripiuria. Ut ergo quaecunque aperte el sine ambiguo posila sunt in Seripluris, acientiae noslrse alque investigaiioni perraiseril Deus; non hiuc lamen, nisi puerili topbismate, concludi potcsl, ea omnia, quae Deus a nobis Rciri vel credi voluii, aperie et sine anibigiio posita esse in Scripturis. Alias eodem jure condudi posset, ea omuia quae Deus a nobis sciri, vel
credl voluil, atUe oculot nottrot oceurrere, id esl
sub conspeclum nostrum cadcre; alierum enim ab altero non separat Irenxus; qua? lamen conclnsio abaordissiina forel. Longe quippe diverae suni bae
propositioues : QucEcunque ante oculot nottrot ot~ eurrunl tl aperte el $ine ambiguo iit Scripturis posiia sunl, ea omnia dedil in hominum potettatem Deus, et tubdidit nottra scienike; et : Ea omnia quce Deus nobit tciri vel credi voluit, aptrie et sine ambiguo, ip$i$ dictionibus posita $unt in Scripturii.
%
sinl in Scripluris obscurissima, qtix explicari a nobis non possunl, fusius docel cap. sequenli, ubi probat plures in iis occurrere difflcuhaies, qua solvi a nobis non possint, eed quarum solutio Deo soli. bumili fide commiui debeat : Scripluras quidem perfeclas esse, utpoie a Verbo Dei el Spiriui ejus inspiraias; ked laniis mysieriis abandare, ut ad ea inlelligenda revelalione opus eit: adeo siquidem angiisios esse menlia noatrae limites, ut in ipsit rebus naturalibus, quarum aasiduus nobis est usus, quasque quoiidie videtnus et conlreclamus, caBcuiiat. Legt verba apud auctorem possnnl n. 2 et 3, longiora siqtiidem loca sunl. quarn ui bic exscribantur. E l lib. iv, cnp. 26, . \ (quo eiiain loco abuiiiur Grabius), docet, Cbrisium esse iheeaHrum in Scripturis abscondiiuoi, ejusdein Gbristi adventu el cruce revelaium. Propbetias ooiiies,
priusquam kabeant eficaciam, ceuigmata et ambiguitates esse hominibus : cum autem venerit temput, ei evenerit quod prophetalum ftf, tunc prophetia* habere liquidam et certam expoziiionem. Et propter koe quidem Judwis, cum legitur Lex in koc nunc /<rmpore, fabuloe similem ene; non enim kabent exposilionem omnium rerum pcrtinentem ad advtHium Filii Dei, qni eit tecundum kominem; Ckritiianis vero cum legitur, tkesaurum ette abtcon$um in agrc, crute vtro CkrUti revelatum este et explanatum.
vero babent ? ** Ab eit qui tit Eccletia sunl pretby teris, quibus proiude obaudire oportet, ki$ nimirum slultum esse et abeurdum, qua* non aperte dicta qui iuccetsionem kabenl ab apostolis; qui cum cphcoiuni in S.ripluris, neque anle ocuios posila, copu- patus succenione charisma veritatis certum, ucunlare abiolulionibus parabolarum, qua$ unusquUque, dum placilum Palrit acceperunt. " Nam ubi.ckaprwi vuii, adinvenit. Igilur praeter parabolas, qui- rismala Domini tunt, ibi discert oporiet veritatem , bus mulliplex subesse polesl sensus, alia in Scri- apud quo* est ea, qum eit ab apotlollt EccUuct pluris occurrunl, quce noa pptxlt dicta sunt; obscura $uccessio et id quod est tanum et irreprobabile tonproinde, nec unicuique facile pervia, eed qux ex- mtaliomt, el inadulieralum et incorruptibile $trm*~ plicatione et interprete indigeant. Ea vero licet nts conttat. Hi enim el eam, quoe eil in unum Denm, olwcora, si noo a nobis sciri, certe credi Deus qui omnia [ecit, fidem nostram euitodiunt; el tam, voluii. Si aulera ab Irenaeo quxras, qua?nam ea quos e$t in Filium Dei ditectionem adaugenU. $i aiul quae aperte et sine ambiguo posiia siut in Scripturce $ine pericttio nobh exponunt ** Rtliqui
9 9
Prima proposilio lrenaei esl; secunda Grabii sohus, certe S. doctorte. 12. Taiuuiu abesl bic dicat, ea omnia, qua in Scripturis habeuiur, aperie ei eine ambiguo, ipsis dictioyibus posila esse; quiu polius, posiquam ostendit ex parabolis obscuris clara et perspicua Scripiura Ycrba explicanda noo esse, subjungii,
Ralio esi, quia Cbrisiiani habenl exposiiionem omnium rerum perdtienlem ad advenlum Filii. quo
Lib. iv, n. 2.
lbid., n. 5.
" Ibid., n. 2.
1.39
DISSERTATIONES
PRiEVLE
I N IRENJCI
LIBROS.
260
vero quiabthlunt principati iuccettione, ti quo- ctrinam cMttodiunt; et cum pretbyterii ordine s nemtanumel conter$ationem $ine offensa praMant cunqne loco coitigunl, $u$peeti habendi, vet quasi ad ti confinnaiionem el correpiionem reliquorvm, elc. lnerelici tl malct lentenliat; vel quasi $cindente$ Edal tlatif et tibi placenles; aut rurtus ul liypocriHe, quas- ul cuin Tertulliano loqtiar, origine$ EccU$>arum atuirttiit; [CXIll] evotvat ordinem epi$copo stHt gtalia et tance ylorice hoc operantet. Omnes rum tuorum, ita per succeuionei ab inilio decurrtn* autem hi dtciderunl teritaie. 13. Videal jam cl. Grabius utrtim baec Irenaei lem, ut primus ille episcopus aliquem ex apotiolis, vel apo$tolicit ttm, qui tamen eum apottolit peruw b a ad quae ipse remiitit, causae suae faveanl. Videal tUruni ex S. doctoris senienlia, Scripiurae veraverit, habuerit auciorem el antecetiorem. Confi
9
aden perspicus sini et aperla? , ui iiuerpreie non gai quidquid libiierit; si candide ei sincere agere indigeanl. Yideat utnira earum inierprelalio cu- voluerit, cum devenerit ad Matthaeam Parkennn jusvis privali hominis judicio permiliaiur. Videat iu Auglia, Lulberum in Germatiia, Calvinum in demuni, elserio perpendai, uirum ea sociela?, vel Gallia, aliosque ejusmodi recenliores eeciarum in qua natus esl, vel cui se adjunxil, tuie$ pretby-duces ei condilores; deprebendct eos successioteroi nutriat, qualos hic describil Irenaeus, qui *KC- nein aposiolicam ?el ludicra et sacrilega ordinaceuionem habeni abapotlolit; qui cum epizcopalus ^ tione inveriisse, tel spreta omni ordiuaiioue fun
$ucu$tion$ charitma verilatit certum secundum dilus evcrlisse. Bed de his po piackum Palrii acctperunt; qui ei apostolorum do9
ARTICDLUS III.
De Traditionis auctoritate et fundamenlo.
14. Scriptvras quidora aacras Dei sermones iis dieiingui, utpoie quas earaoi eit interpres; quod 68, el regulain verilatis certam et immutabilem, et haec Ireiiiri conclusiodemonatrai : EvenU iiaqu* cui nibU addere vel deirabere liceai, rectissime neque Scripturii jam, nequi tradilioni con$entireeo lloeel lrensus . l i * lamen omnia Dei verba ex- Et postquam de iraditione aposlolica fusius disse^ pretae noQCondueri, sed apostolos, ui Ghriaii lega- ruiu jam nrguinenio flnem imponens, et ad illud, lot alque praecones, plura docuisse, quaa scripiis quod e Scripturis peliuiro coeperai, reversuru^ liaudquaquam conaignarant non mhius aporte sic capul 5 ordilur : Tradilione igiluf, quce e$t ab pnpdicat ' . Tradiiionis eiquidem auctoritate impu* apottoiis , tic u habtnit in Eccltsia, ei permaHent* gtiaturus bxrelicos. jam ab inilio libri terlii " apud woi, reneriamur ad eam, qua eU ex Scripturis oalendit, eam esse iinpiorum hominuni proierviam ottensionem, eorum qui Evangeiinm evnuripurum ut CMM exScripturit arguuntur, in accusationem apctiolorum etc. Ubi iradilionem apostoloruin ab comvertahlur ip$arum Scriplurarum, quasi non recie eorum icriptis perspicue dialingnil. Sed uon poaAataml, neque sint ex euctorilalt, et quia varie *inl suiii quin bic obiier nialam Gallasii fidem castigeni, dictv, ti quia non pouii ex hi$ invtnirl virita* ab qui cum clara baec Irenaei verba adulierare iu lextu Mi qni n$tciant tradUionem ; non enim per titierat poiui8sel ea in sumroulis suis corrumpere autraditamillam, sed pervivam vocent... Cum autem 8us esl, Trodiiio, iiiquii apoHolorum convenil cum ad am Uerum traditionem* quct est ab aposlolis, qum eorum uriptit, ad quos iempereil nob\$ redeuqdum ptr $ucce$9ione* pre$byierorum in Eccle$ia cuttodiAn 18 bii Irenaii verborum 8ensus judicel quisquia tur, protocamus eos; adurtantur troditioni, dicenoculos babet, nec deincepe ejusmodi nofarum edite* $e non $oium preibytem, std e'iam aposiolit lionmn exauctoribus fldat. Illud igilur Irenaei ajvo hiiienu* iapieniiora, unuram invenme veritatem cerlum .. erat, non satis esse ad calbolicam lidein, ui Eitnii iluque neque Scripturii jam, neque traditioni quis Scripiuris consenlirel, nisi insuper consenliconuntire eo$>fcxquibus hoec liquido eequunlur,rel ei Iradilioni, ei quee per vivam vocem, uon per 1 ipsos omnium b&relicoruin pessimos agnovisê litieras iradita fuit ab aposioli^, quaeque per $ucce9* et eoofetsoe fuiaae, Scrlptura$ varie dictas t%%e, id pre$byterorum, id esiepiscoporum in Eccluia sionet ett Inierduin obscuras e*se, variosque iis subesse cunoditur. El binc eliam in coufesso eral apud sensus. 2 dbscuroruni locoruin sensum a iradi- onines, non Scripiuras lanluin, sed tradilioneiu tione pelendtiut esso, non ea, quae per Uuera$ tra- rtiam, regtilaui csse iidei nosine; neque enim a<! dita *it $td pervivam vocem. llaec non reprebendilScripluras doiilaxat provocabantur baerelici, iiti IrenaBOf, iino in sequenlibus probal, ui niux videbi- provocari vellent recenliores beierodoxi, scd e.l ad lur. 3 Tradilioucm laiius palere Scripluris, ct ab iradiiiouem, lanquam ad ccrtissiiuaia Gbmliauas
$
9
Do prascrip.
Lib. iv, c. 33 n. 4.
f
e l
Lib. v, cap. 30, n. 2.
1 1
C 2.
2C2 DISSERTATIO 11!, DE IREN2EI DOCTRINA. 26! et calbolica? verilaiis regnlam : bacqnefowfiiiiiiefrfln- ris proiade auciorilaiis est, quam ipsa apostolica tur, ul ait auclor noster capite sequcaii, omnei it, scripla, cum utraque Dei el Christi ipsius sermo* nes sint. Nam sive viva voce, sive scriplo docuequi qnoquo modo vel per ibi placentia, vel vanatn rint npostoli quidpiaro, quod ad fidem aul niona gloriam, tel per ccecitaiem et malam sententiam, necessario perlineal, Cbrisli doclrina est, ci a preierqvam oporlet colligebant. Si qtii aulem IradiCbrisio revelala et accepta, quam afllanie alque tioni non consenlirenl, advertut eo$ ceriamen eral, dirigenle Spirilu sancto tradiderimt : Dei proin. ii undique retittendum e$u illii ceasebanl Ecclesiae verbum est, Deo ipsi acceptum refereudum. EaPalres* propier tradilionem primis libri terlii capilibas 15. Cur vero tanta esse rn iradiiioae, ad caihoet alibi saepe, lam sollicile oppouit baerelicit auclor ftcamfldemtuendam.momenia vellent SS. docioree, nosier, meritoque tanluin illius pondus esa* vull, ralio, ex lrea&o, in proinplu esl: quia tradido ett ui boc obruaniur quicunque mate aeniiant. Eaproab apOstoli*. Nimirum, non omnia qu docuerunt pter hierelicis tradilionem aut contemnentibus' ant aposioli, bxcscriplismandaruiil, sed plura vivae vocis violaritibus nndique reeistenduro, eosque ut fures et oracolo iradideruni, iiaroaxiinequibus Eeclesias conilatrones devilandos esse monet. Oportet, inquit, ulueb.nt; q per .ucceuiones eptscoporum per^ ,\
0 B e u | i m E e c U t i a m
Teoer.nl usquc 1 nos. TradUtonem Uaque apotolo tum, inquitcap. ,. 4, in tolo mundo manifeitatradiiionem. Eapropier dcHiqne tanluin tradilioni tam in ocmi Eccletia aiest retpieere omnibu* qui Iribuil, ul neque apotloli quidem Scriplurat reliwerm uliia widere; et habemui annunurare eoi, qni qjtment nobit, oporteret taroen ordinem ttqui tradiab apo$toii$ ifutiiuti $unt epucopiin Eccbtii*, et tionit, quam tradiderunl iit quibut eommittebanl iucceitoru eornm u$que ad noi, qui nihil tale docueEcclesiai. Quod adeo verum est, addit * \ iii huic ffejfl ntqm cognoO4TUHt quale ab hii deliralur. ordinationi astentianl multct gentti barbarorim, Elitdm $4 neondUa myileria uiuent aposloli, quas eorum qui in Chritlum credunl) sine ehana et atruuortim ei totenttr reliqui* perfecloi docebanl, hit mcnio (id e*t sine scripluris) uriptam habentet per rti tnaxime iradtrent ta quibus etiam iptas EccteSpiritum in cordibm suit $alutem et veterem tradi$iat eontmittebant. Valde enim perfectos el irreprelionem ditigenler cuttodienles, in unum Deum crekem$ibile$ iit omnibut eo$ volebant ettt, qva et $ucdente*, fabricaiorem cadi et terra, etc. Hanc fidevi uuotu reiinquebant, $uum ipsorum locum magisierii qui nne liltem crediderunt, quanium ad urmonem iratUnUt, quibus emendale agenlibuifieretmagna , notirum, barbari sunt; quuntum autem ad uaten utilita*, lap*i$ autetn summa calamiias. Firhiissi' iiam ei con%uttudinem et convcriationem, propter
M m m a m g e n i i a rf<( h M 9 9 9 % 9
at. En quae ei quanta priscie Ecclesia Pairlbus apostolicisque viris, iraditionis auctorilas eral. 16. Medium auiein, ac veluli canalis, quo tradiaceesserunt i valde enim perfectoi et irreprehentitio aposiolica ad nos usque fluxii inlemerata, eucbtUi in omnibut eo* volebant e$$e apostoli, quo$ et jy cessio episcoporum esl legitime in Ecclesia caiboucceuores relinquebatit, buum iptorum loeumHca maordinatorutn. Neque euiin quemquam Eccleeiis fisiern tradentes. li vero aposlotoram successores praefeceruai prxficique peraiiseruut aposioli. uisi qoae ab apostolis acceperunt, suie vicissim succes- prius ea orania, qux ad lidcin ei mores necessario aoribus iradiderunl et credidenint, hi aliie, donec periinent, appriaie callerei, eoromque omniiim pcr $ucce*siones epitcoporum pervenienitm u$que quaead credeada et agenda Ecclesioe propofruerant, mo$ tradltionem et doctrinam aposlolicam ipsi acnoiitia solener imbuius fuiseei : ul nimirum eaiaceperimns. Ex quibus evidenter paiet, eam quam dem notiliam posteris transiniileret. E i biac eaiu lrenaeus, aliique SS. Patres tradilionem aposiolo- episcoporum successioneni lam acriier lamqHe jmm dicunt, ipsissimam esse apostolorum doclri- frequeaier urget adversus luereticos lreaa3iif; ra* napn, qnain viva voce lum Ecclesirs a se fundalis, lus tidelicel, nibil fficacius essc ad relundendaia [CXIV] lom iis quos insiitueruni episcopis, tradi- omaein hxrelicam pervicaciam. Nou enm inderant et rredidcruni; banc enim, ut jam dixi, quil opotlel qucerere apud alio$ ccritatem, quam /a* Iretiaeus a Scripluris aperle disiinguil. ISou luino- ale e$t ab Ecciesia tumere : cum apo$toli quati in
%
9
mum ilaque et ineluctabile illud argunienium eat. Cam dogma quidpiaro in Ecclesia proponilur, quod Scripturis aul fulciri aut impagnari eatis non poteat, illud ad Eccleeiarum tradilionem exigendum esl; si cuni ea consenliat, id apostolis ipsie accepuioi referendum est; ei disseniiat, illico rejiciendom el damnandum. Cum cnimEcclesia; oinnes tel ab aposlolis ipsis, vel ab eorum diecipalis aui saccessoribus fundatse sint; qui prirai ad eas Ecclesias rtgeudas ordinaii suul cpiscopi, eorum oiiinium quas a Cbrisio iradita et accepta docuerant, d explicueraut aposloli, notiiia probe insirucii
pdem perquam sapieniUtimi *unl et placent Det, convertanti$ in omni junitia, et caititate, et $apien*
9
iia. Ad banc unairi iradiiionie normam barbari 1 1 1 1 exigenles qiixcunqne nova ab lixreiicis propoue*
reniur, tlalim concludenlet auret $uat longe lon giut fngerent, hec audire quidem $uitinent*$ bla$phimum colloquium. Sic per illam teterem apottolornni Iraditionem, tte in conceptionem quidem mtnlh ad miltunt quodcunque hwreticorum porlettlilcquSutn
t
C . 3.n.2;c.2,a.3;c. 4, . I.
N. 2.
l.
263
DISSERTATIONES P R J E V L E IN IRENJEI LIBROS.

9
264
dipoiitorium divet, plenittime in eam contulerinl *io unam el eamdem vhificatricem fidem eu in Ecclena ab apenolis usque nune $it conurval* omnia, qute tunt veritath; ui omn\$ qutcunque velil 9umat ex ea poium titx. Porro depotitorii illiug et tradita in vtritate. Iradioitii, tit quod ptemstime eontulerunt apostoli om-48. Roiitanas Ecclesise tradilioni subjungil dilionem A&ianarum Ecclesiannp, Smyrneusis innia qute $unl veriiali$ cuslodcs sunt i i , quos Deus ipge in Eccleeia sua consliiuii mlnisiroz Cltristl, et primis ei Ephesina?, quam pariier probat ex succcssionc episcoporum. In ea siquidem, qum e$l di*pen$atore$ myUeriorum Dei; epiicopi fidclicet, Smyrniz, Eccletia Polycarput, ab apottolh edoctus, qni per legiiimam imposilionem manuiim ab apoet conver*aiut cnm multiiex eii qui Dominum noaiolig eorumque successoribus hi Ecclesia calbolica slrum viderunt, ab apottoti in Asia cottslitutus epu ordinati et consecraii sunl. Propierea, ait aucior icopus hoec docnit lemper qna ab apottolis didic noster. ti de aliqua modica quatitione disceplatio eirol, quce et Eccletim tradidit, et $ola tunt vera. $ei, nonne oporleret in anliquiuimat ucurrere EccleTenimonium hit perhibent, qua tunt iit Atta, EccU*ia* tit quibut apostoli convenati tunt, el ab ei* de ti(B omnes, el qui utque adhuc iucceuerunt Polypratenti quaWione mmere quod certum, el re liqnidum ett t Ralio esl quia non tanlum in antiquissi- carpo... Sed et qua est Ephe$i Ecclesia, Paulo
9 9 9 9 9 9 9 9 B 9
niis illis Ecclesiis conversaii .gunt apogloli, el p/equidem fundata Joanne auum permanenle ap*d e u*que ad Trcjani tempora, tettiz etl verut apotlol niiiime in eat conlulerunt omnia qxuetunt verilalii**; rum tradiiionii. Et binc reclissiinc concludil . ecd et iisdem pratiecerunt episcopos, qui sibi in earuin regimine succederenl; quos cum valde eti, qni in Ecclesia snnt, presbyleriz obaudire opor tere, hj$ qui tuccet$ionem liabent ab apotlolu; qu perfectoe, ct irrepreliensibilea in omnibus vellenl esse; gi recondiia mygieria scisseni. liis vel maxiroe CUM episcopatus luccettione charisma verilal* cerlam, iecundum plucilum Patris [C&V"| accepernnt; retraderenl ea, quibus etiara ipsas Ecciesias commitliquos vero, qui abmtunt principali iucce$tione e tebant. quoeunque toco colligunt, itupeciot habere txl qu 47. lfterilo igiliir ad episcoporom gucceggionem provocat baerelicog Irenaeug, qnia illa succetslo hareiicoz et malce sentenlice; vel quasi tcindenie*, ceriissimurD esl, indubitaium, omuibusque mani- elaloi, et tibi placenta; aui rursut ul hypocrUa$ feelum aposiolicae traditionis alque docirioae argu- qiHBSlus gralia et glorice hoe optranUu Et " apud eos diicere oporlere veritaiem, apud quo$ mentum; baec per ilbim dignosciiur, vera a falsa ea qum ett ab aposlolit Eccletice $ucce$$io, et \d secernitur, sinceraque ei iotemerala ad nos usque
M 9 % 9 %
transmiltiliir. Tradilionem Uaque apoztolorum, in- Q quod e*t sanum et irreprobnbile convertation inadulteratum tl incorruplibile termows constal. H quit, tn loto mundo manifettalam, in omni Eccletia adest retpicere omnibus, qui vera velinl videre.euim Cur ei eam qum ett in unum Deum, qui omnia fecit, fidem nostram custodiunt; et eam quce est i * ilaTQuia, addil, habemu* annumerare eos, qui ab apoitolis itutiluti suni epUcopi tn Ecclesm. tradi- Filium Dei dileclionem adaugent; qui lanlat dispotioiiia illius cusiode* atque dispeneaiores, ettuccei- iitionei propter no$ (ecit: et Scripiuras sine periculo nobii exponunt. Hiuc denique mcrito inferl sore$ eornm utque ad nos, qui nihil tale docuerunl, per successione$ episcoporum, quibut apostoli eam neque cognoverunt, quale ab hcereticit deliratur. Quia quce in unoquoque loco eti Ecclesiam tradiderun vero longum eitet, ut ipse ait omnium Ecclesiarumenumerare tucccstionet; galis esse, idquejureperveniue u$que ad not cuilodilione tine fictione Scripturarum tractalionem pUninimam, neque addi nierito, putat, gi praecipuarum ac celebriorum, ac tamcnlum, neque ablalionem recipientem; el lecti in priniis maximw, et antiquiuima, et omnibus conem et zine faltalione; el secundum Scripturas expos gn'M<r et gloriositsimis duobut apoitoli* Petro legilimam el diligentem, et $ine periculo Paulo Ronue (undaUB et conttllutct Eccletiw, tionem ea ei tine blaiphtmia ; et prascipuum dilectionit tim quam habetab apostolis, iradUio, et annuniiala /IOmti, ^ elc. minibu*fidcs,per tuccceuione* episcoporum perve9 9 9 9 y f 9
nienz nsque ad no% indicelur, ui confundanlur om- 49. Ex iis omnibus gequilur, legitimam episcoporum successionem certissimum esse argumenK M , qui quoquo modo prwlerquam oporlet colligunt, lum, quo demonsiratur tradiiionem aposlolicam id el, praeler jue fasque convenlus aguul, ln ea puram ei illibaiam gemper in Ecclena conservatam quippe Ecclegia temper conservala est ea quas e*t ab apo$loti$ iruditio. Quod gubinde probal ex con-fuisse; eamque iiueiueratain, per opiscopog, qui tinua Roniaiioruui episcoporun a Pelro ad Eleulbe- sibi iiivicem ab aposloloruin lemporibus ad noglra ugque successerunt, ad nos pervcnigg<!; gi modo rum nsque. qui suo lempore Romanam Ecclcgiam regebat, guccessione ; qua enumcraia, concludii": episcopi legitime et secundum Ecclegia* leges orHac ordinatione et wcctuione ea qum ett ab dinali sint, et ab iitiitaie Ecclesiae non defecerinl. Nam, ut ait auclor iwster * \ vera aposlolorum tpostolis, in Ecclezia traditio, et veritatit praconaiw iradiiio alque doetrina. Dei munus ett Ecclesiae pertenii usque ad no$. eu pleniuima hac oiten% 9 % 9
33, n. 8.
L i b . m, cap. 3 , . I. " N . 2. " Lib. m. c. , . 1.
N . 3,
-4.
Iren., lib. iv, c. 26, n. 2.
N. 5.
Cap.
2CG DISSERTATIO III, DE IRENiEl DOCTRINA ipgig per succegsores inlcrmediog, acceptain referre credium, quemadmodum impiratio platmationi, ad posginl. Fruglra igiluT exlra Romanain Ecclesiatu koc ui omnia membra percipientia vivificeniur, E l jam ex eodem Irenaeo dixiwus : Non oportet quffsierig eam qua? eal ab appgtolh iradiiionem, frusira veritatem, exposilionemque Scripturarum quarere apud alioi verUatem quam[adle ctt ab Eclegiiinjain, diligentem, gine periculo et sine blaclaia tumere : eum apottoli, quasi in deposilorium gphemia, eic. Hujua poudere obruere ae posse ha> dites, plenistime in eam conlulerint omnia, qua iunt verUaii*. Quicunque proiude ab imilale Eccle-reticos oaines ac scbismalicog sui lemporig merilo sis desciverum, a divile illo depositorio Spirilus confidebat Irenxua : eodem posteriores haereticos Dei et veriiaiis alieui, in ejus pariem venium". oppreggere, qui secuii sunt SS. Paires, TerlulliaRau'oesl,quia ex quo episcopug aliquis, licet se- nus, Cyprianus, Oplatus, Epiphanius, Augusiinus, cundum Eccleaiae catboiicie riluin ordinalus., et aliiquc passiin. 21. Quod aulem SS. Palribus efficaciggimum et successionig ordinem lenens, ab unilale recessit; gi in errorem labatur, jam media omnia, quibus iiieluclabile visum esl ad confundendos oinneg sui abeodem revoceiur, gibi ip&eademil. Polissimum temporig haBrelicog ei Kchiamaticog, non minus eflicax esse debet ad prosternendog nosirt tem esl ad aliaruui Ecclesiarum Roinanx inprimig, quae cetiirum est unilaiis, iradiliones privalam ^ porig ba?retico5, Lulberanos, Cahiniauog, alioasentenliam exigere, et ab eig leghiinum Scripiura- que qnoiquot ab Ecclesia Romana secessionein ferum seneuin peiere. Si ergo eas audire reniieril, cerunt. Hi quippe cum non minus quam veteres, omnem sibi dnbio procul ad veritalem adiium in- principali iucci?iJtonf abstiterint, boc ipso uon roinug quzm \\\\ decidisseverilaU convincuntur. Quorum lerclusil. 20. Sequiiur deiude, in ea sola Eccleeia conter- proindegecia3arcliiteclig,ducibusetaiilesignanig Luihero, Calvino, Zuinglio, aliisque, eodern juredicere wlam ttu eam qua etl ab aposlolu, traditionem, posgumug, quo TertuUianus * veieribug illis : Qui feu ab iis eolispresbyleris discendam ttseverhatem, 1C5
9
eslis? Quando el unde venittisf Quid tn meo agitis. ab iis solisfidemnottram eustodiri, ei Seripturat non mei? Quo denique, Zuingli, jure lilvam meam tiue perieulo nobis exponi; per eos solos pervenine cwdi$? Qua licenlia, Calvine, fontes meot transverutque ad no$ cuitodilione iinefictioneScripturarum tis? Qua potestate, Lulbere, limiiei meot commovet? tractationem pUnissimam, neque additamenlum, Mea neque ablalionem recipienlem, ei leciionem sine fa/- tit possettio: olim pouideo, pnor possideo, habeo originet firmas, ab iptis aucloribu* quorum Mfton#, et tecundum Scripturai expositionem legitifuit res. Ego sum hxrtt apottolorum. Cupio igitur mam, el ditigenlem et sine periculo, et tine blaspheottendant mih. Lulberus, Calvinus, e l c , ex qua mta, apud quot est ea, quce e$l ab apoitolit Eccietice ^ auctoritate prodierunl.... Si eorum baereseg audent $ncceuio ; uipoie qui cum episcopatu* tucccstione se aHali apostolica.: postumus dicere : charisma veritaiit certvm, tecundum placitum inlenerere PaEdanl ergo origines Ecclesiarum suarum : evotvant tri$, acccperunt, Reliqnog vero omneg, qui absiordinem ephcoporum suorum, Ua per succettiones stunt principali succe$*ione el quocunque loco exlca eani Ecclesiam, in qua gervaiur principalis ab iniiiu decurrentem. ut primut ille episcopus aliea successio, colligunt, geu conventue agunl, quem ex Mpotloli*, vel aposlolicis viris qui lamen cum apo$lolit perzeveraverint, hubuerit auctorem el wtpeciot habendot eue; quippe qui omnet deciderini veriiale, quae in ea gola Eccicsia reperiri aniecesAorcm. Hoc enim modo Ecclethe apostolicai poiesl, in qua successlonis aposlolicae ordo repe- eentut tuo$ deferunl; ticut Smyrnceorum Eccitita rilnr. Porro in sola Ecclesia Romana (quo nomine habens Polycarpum Joanne collocalum referl; sicui eag oraner, Ecclesiag bic inlelligo, qn& curn Roma- Romanorum Clemenlem Pelro ordinatum edit: na,onmitim, lrenaeo leste, maxima, et antiquhtima proinde ulique el cceterm exhibent, quo$ ab apo$tolU ei omnibvt cognita, unitatisque ceniro, comniunio- in epncopatum corutilutoi, aposlolici teminis traduces DIS nexo colligatai sunt) occurrii legiiimus ordo D habeanL Confinganl aliquid tale hwreiici bodierni.
f t t
soccessionis aposiolicae; in eo posilus, ut primus eujnsque Ecclesia? episcopue ab apostolis, eororove discipulis aut guccessoribus vocaius, ordioatds ei congtiiutug episcopus, raissronem ac potestatem acceperil eam Ecclesiam fundandi, regendi, verbi Dei comoiisso sibi gregi pra> dicandi, sacramenia adjnimsirandi, aliosque ministrog lam goperioreg, tum inferiores ordinandi, qui minislerium ecelesiaslicum in Ecclesia perpeloenU Exira Roraanam Ecclesiam nullam assignare eat ejugmodi legUimam episcoporum successionem, qui miggioDfoi ac aaclorilaiem suam apostolis * N. 2. * De pra?tc. Ibid.
P4TEOL. G R . VII.
Confingere certe non possunt, qui oiuni apoeiolica* Buccessionig ordine gugque deque verao, [CXYIJ eversa ab iniis fundamenlis ecclesiastica hierarchia, violala per summum nefas legiiima, anilqua ei apostolica ordinandi niinistros sacros lege, nullaque accepta niissione et aucloriiaie ab iis, qui
suam ab apostolig ipsis per legiiimam guccessio
nem derivabant, agsumenies sibi ipsis honorem, nec vocali a Deo lanquam Aaron, minislerium ecclesiasticum usurparuni. Ad quos, aeque ad ve.eref baereiicos, spectant ea ejusdem Teriulliani verba :
w
Ordinationei eorum temeraricB, lcva, inconstanles,
2G7
MSSERTATIONES PRADVLE IN lRENiEl LIBROS.
2r>8
uunc neophytos collocant, nune tmculo obstrictot; ejusmodi effugiorum, qn lolies, tamque invicle nnnc apostalat nottros, ul gloria eot obligtnt, quia prxclusere calbolici, quibusque Gbrigliana Qdesln verilate non potiunt. Nutquam (actliu$ proficitur apertum adducta discrimen perditissimonira auoquam in ca$m rebellinm, ubi ipmm e$$e Ulic, pro- lumque bxreiicorum iiienltaiionibus facile paterel. mereri e*t. llaqne aliut hodie tpucoptu, era$ alius; 23. Roroani papx, ait ille. iradilioni ab apottolis hodie diaconui, qui cra$ lector: hodie pretbyler, qui acceplx alios ariiculos. incerlog partiin, pariiin crai laicui. Nam el laich iacerdotalia munera tn- falsos aasueranl. Cilo diclum : sed quam cilo et jungunl. Laici tiqaidem fuere, aul gimplices pre- facile ageeriiur, tam cito ei facile negaiur. Sed si ebyteri, iique apoglalx, ab Ecclesia Romana excom- Grabium urgeas ,ut diclig fldem astrual, qooa niunicaii, legilimaque ei canonica aiiclorilaie ac quxgo, articulos a&tignabil? vel falsag ralholica poteslaie degliiuii, qui prima novae religionis fun- doctrinx expositionea, a minislrig graiis et per damenta jeceruat, docendique, gacramenla admi- calummam conflcias, a caibolicis vero damnaias ; nisirandi, aliosque ministros ordinandi munus sibi. vel quasdam imperiix plebeculx superslilionet, a feede conculcaHg antiquis omnibue canonibug, arro- gobriis ac piis quibusque pastoribus improbataa tt garnui: qatque, eiiamsi episcopi faisseiit in Eccle rejecias; vel privatag iheologornni quorumdaro opisia caiholica cauoniee ordinali; ex quo lamen ab ea & niones, quibus alii coniradicunt; vel ariicuios qui per aposiasiam, bjereeiin ei schisraa defecissent, ad disctplinam, nibil ad fidem aitinent; vel si quoe. legUima, quam accepissent, auctoriiate, excidisseni; proferei arliculos, quorum diserta profeasio ab omnec proinde aliog, quam sibi eimiles. apostatas vi- fiibus giricle requiritur; eos ei continua nec interdelkei et perditiouis filios, non cerie veros Eccle- rupta gaculorum omuium flde ab apogtolia ipsie gix ministrog, gignere poluiggenl. iradilos fuigsc illico convincetur. Gerle miruin 21. Holesiissimum boc Proiesianiibus omnibus eggel et portento gimile, Romanog ponlificeg alio argiimenium, peliium a coniinua episcoporum, articulos lum falsos, lum incertos apoatolica? traprxgertim Ronianorum successione, quod fusius diiioni admigcuigge, eorumque diseriam professioprosequi noslri non esi in&lituli, infirmare non ur.o nem ab oninibug gtricie requigivigge; aliag vero loeo niiilur c). Grabiue : Nunc inquli in nolis ad Ectlesiag, quae el ipg iradilionem apoalolicani cap. 5 libri i u , id argumenii genu$ minus valet, per conlinuam episcoporum gucceggionem, illibaum piHtquam Romani papa tradilioni ab apouolit ac- apud 86 conserravcranl; ei ioterdura Romanis portceptB alios articulot, incerlot partim, parlim (alsoi tificibug iu iig qux ad digciplinam gpecUbani. acriMitneruni; quorum diurtam profeaionem qunndiu ^ i rcslilerunt, suaque jura peregrinig moribns mb emnibui Hricte requtrunt, fruitra argumentum violari conquegtae fuerunt, fidem tamen et iradiiio9 f e r
illud aliis communione tua dimit opponunt. Sd
6ID apoglolicam ab iisdem adulteratam conquesUt
ai id argumenti genug minus nunc valeal, conclu- fuigge, uoYaeqae et hactenue inaudiUe profeadenduin ex ipsa Grabii respoasione, nunquam va- gionis jugum gibi impogitum subire aperienon re* luisge, operamque lusisse vetereg Paires, dum nuisge. Vix Liberius papa Formulae Sirroiengi gubillod lam fidenter bxrelicis ac gcbismaticig sui ecripeit, y\i Honoriiig pravis Sergii Gonslaiitinopoli lemporia opponunt. Nani ai qoo jure conlendat ariibus delusus, fucum gibi a veieraiore illo fieri Grabiue, posieriores pontiQces Roraanos traditioni incaatug psrnrisit, cum adfereus ulrunique uniab apostolig accepta3 alioa arliculog, incerloe veraa staiim insurrexit Ecclesia, otrumque impropariim. pariim hteos agguigse; eodem certe con- bavit ei damnavil: nec miiiug cam iig* egere, qui tendere poiuemni veterea baereiici, adulteraiam geculi sant, Romani pontiHceg. Qui ergo fieri posimililer a prioribus poniificibus Romanis fuisae luit ul bi deincepg ab avha praedecegsorum auorum iradilionem ab aposiolis acceptam. Age, prodeal Ode ei tradiiione gic dciecerint, m reclamanl ad?ereue Irenxum quispiam e Guosticorum grege, nullo, nullo obsisiente, totam Ecclegiatn secum i n Grabianaque regpongioi)6 ad infringendam illiugar- D ejugdem erroris consensionem et profeggioDem abgumenii vim ulatur : vires jam experiatur Grabius; duxerini? An, inimico homine Beminanle in agro cerius sura Gnosticum vanos horoinis conalug irri- Chrisii zizania, sic dormiebant omneg palresfamidenlem, ab oronibug ejus telis lulum mangurum liag. ut nullug omniuo perciperet. nullus etellere esse; parum easet nisi iigdem lelig adversarium zizania niterelor? Ubi igiHir Gbrigii promigsionca, ipsum facile confoderei. Sed quid et quanlum conse nugquam Ecclesia gux defuturum, defectaraiQ ira Gnosiicum taleai, gi minus experiri Grabio nunquam Ecclesiam, nec fore ut adtersug eain placel, roeminerit quara infeJiciler hactenus adver- prxvaleani inferni porlx? sug domeslicos bxreticos, Sociiiianos, dimicaverint 24. Sed esto (absit ut concedam),Romana E c gui. Vix, ubi deScriplurarura gensu quxguoegt. ira- clesia iradiiionem apogioiicam adulieravcnt, ejus ditionem prorerunt, curo hanc solitis Pairom argu- doclrina ab aposiolica defecerit, ti Protestaoiet ineaiig a continua eplscoporum guccessione peiiiig negam veritatem eju$ debtnt probare illam aaoât munire nec Yahmes, nec audenleg, ticli pedem hceretim tiu eadem forma reviciam, qua ipsi revi*refcrre tlalim cuguntur. Pndeal igitur cl. Grabium euntur, ex traditione et cooseosu teterum ei apovinim aUoqui candiduin el erudilum vanorum tlolicarum Ecclegiarum, ii o$tendere itm*,' ubinam
y
DlSSERTATlO 111, DE MENiEl DOCTRINA. 270 509 querenda $ii verhat, et ubi vera Gbrisit Ecclesia". siiam coniiuua successione apostolis ipsis acceptam referunl, non esl ea quae cst ab aposiolis Ecclesix Si Romana deeerenda fuit, ad aliquam aliam con fugiendum fuit, quaj cnm apostolica successione successio. Fruslra apud ipsam bodiernam Anglica* tradiiionem iniemeratam cooservassei; buic adlue- nam Ecclesiam,cui jam se adjungere Grabio phcuil, rendum, coram ea daronandus, ac rejiciendus quaesieris. Haecquidein episcopaJi ordine ct succes[CXVIIJ error bactenus propugnatns, emiuendaque sione gloriamr : sed ineram ejusdera umbram et caihoUcaefidei professio: hoc enim modo resipiscen- larvam, qua*. hnperitis fucum faciat, retn cerle non les baerelici omni acvo reconcilialisuut, nec aliter re- tenel. Gerlum siqnidem esi, bodiemoruin episcopo* conciliari vera usquam permisit Ecclesia. Jam vero mm Anglorum ordinalioneni et successionem a probel Grabius, si possit, Romanae Ecclesiae b;e- Maiibaeo Parkero, in arcbicpiscopalem Gantuarienresim, ul vocant sui, eadem fbrma esse revicianv, scm sedem inlruso, tauquam a capite et foiitn qoa ipsi revincuniur : dical ubioam verilalem et fltixisse. Tanluin igiliir valet, quanlum valuit ParEcclesiam quaesierint 110V33 religionis architecii, et keri ordinalio. At ludicram bujus ordiuaiionem ad quam Ecclesiam, a Romana desciscenles, con- fuisse, ab emeniiio episcopo Joanue Scory () (quein fugerint. Non cerie ad Occidentales alias, utpoie Eduardi VI lemporibug Zwingliani el Puriiani qna? cum Romana seiiiirent ei communicaretil : episcopum, secuudum novi Ritualis Anglicani for ad Orienlales, quibiiscum niillo communionis mam, ordinaverantj.violalis onmibus Ecclesia: canexu juncli usquam fuerunt. Quid crgo? Novam notiibus, spretisque bacienus recepta materia et sibi Gdem, novara religionem, novam Ecclesiam forma faciam, invicte adeo demoiistrarunl Caihoipsi a fundamentis exstruxerunt. Immane facinus! l i c i ; uteoruro arguinemis nibil, nisi vanas cavilcujos alrocilalem prodit ipsa hesternarum pene lationes bacienus opponere poiuerini heterodoxi. Ecclesiarum norilas. , inquit cl. Grabiue, in nolis Viderit igilur cl. Grabius, ac serio perpendat, an apud hodicraos Anglicanae Ecclesiae ministros sit ea ad cap. 26 lib. iv, ab improbit, ae in convcrtalione quae est ab aposlolis Ecclesia? successio, ceriissiina Ckristiana haud recte $e gerentibtti recedendum docet vera Ecclesiae nola, ac proinde utrum ea Ecclesia Iremeu*, atque iis adharendum, qui cum pretbfterii aposloloram doclrinain cusiodire poiucrit , sermoordinesermonem sanum, et conoersationemsine offenta &. Yeruro id quidem; sed dissimulandum nemque sanum etconversaiionem sine offensa cxbinon erat improbos illos, ac in conversatione berc. quae a principali successionc lam procul Chrisiiana baud rccie se gcrentes, eos esse qui abslilil. Viderit demum ipse vjr doctissiinus quid abtiileranl 'principali tucce*zione ei quocpnque Q qtiaestioni a se proposilae iu Oue nolai superius
%
toco colligebani; hcereticot videlicel et malce tentencitatae reapondenduin sil. Quid vero lunc agendum, lia, scindentet, seu schismalicos, et elalot, $ibi plaquando erroribiu schismaiibut vitiis plena tunt anie$ et hypocrilat, quce$tu$ gratia, et gloomnia f Id dicere, inquit, nec fucile, nec hujut loci rim hoc operantet, qul omne$ vewaie deciderant. eti. Imodicere facillimum erat, cbimxram esse e
t y t
Proteslantium cerebro nalam; impossibile siquidem esse, erroribus, scbismalibus el vitiis plcua qni crediti quidem tunt mullii esse presbyteri, csseomnia, urquandiu, exGhrisli proraissis, fumra esi tiunt autem sui$ voluptalibus, el non praiponunt in tiorbe vera Ecclesia, depo$iiorii illius divitis, ut morem Dei in cordibut suti, ud contumeliis agunt cum Irenxo loquar, cuslos, in quod aposioli plereliquo$ et principatisconceisionis tumoreelati sunt, nissirae conlulerunt omnia, quae sunt veriiaiis. ti m abiconsi agunt mala; concludii, ab omnibus Tandiu auiem fuiura esl ea Ecclesia, quandiu fut
De quibus omnibus postqnain sigillatim disseruit Irenxns. ac nominatim de falsis illis pasioribus,
talibui absistere oportere ; adhcerere vero his qui et sunt presbyteri, qui succeuionem habenl ab turi mpo$ôlorum doctrinam euttodiunt, et cum presbylerii apostoUs, qui cum ephcopalut tuccessione charisma crdine termonem sanum, et conversaiionem $ine ofveritatis certum, secundum plactlum Palrit accepefensa praxiant, ad confirmalionem et correptionem * Tales cerle presbyleros nulrii Ecclesia Romarunt. rtliquorum. Vbi vero tales inveniat allquii, staiim na, in qua per succes$ione$ episcoporum temper ab
x aposlolo Paulo indicat, in Ecclesia videlicet :

Tale* ait,
f
hisqui $unt undique, contervata est ea quce est ab prubyieros nutril Eccletia. Quaenam tpottolit iradilio, et perveml u$que ad nos vera
f
Ecclesia? Ea nimiruin in qua esl ea quw est ab Cbriblidoctrlna.Tales veroexbibere nonpoiesi ulla
upostolit EccUiicc successio. Fruslra igilur in alia Prolestanlium eocielas; apud quos cum non sil ea
quavis socielale presbyteros, quales descripsit Ireoaeus, quaBras. Fruslra proiude apud onmes recentiores seciarios quaesieris; apud quos cum nulli oceurraot episcopi ab iis ordinali, qui ordinationcm Ibid.
quasest abaposlolis EzcLesia successio, verumque ministerium, quale Ghrislus insiiiuil, deesse eiiam,
id quod esl tanum et irreprobubile conversationis, el inadulteralum, el incorruptibite termoni$ constat.
liek [aiili and heresy, etc, by . N., 1657. Nuility () V. Trealiu of the vocation o( bithop*, and
pdur eecUsiasticalminiiters, by Aniony Cbampney, ofthe prelalick cleryy andCliurch of England (urlker
ditcovered,MQ. by N. N . 1659. eic. Douay, 1616. Tr$ati$e of the nature of Catho9 t
71
DISSERTATIONES PRJEVIAS IN IRENiEl LIBROS.
272
25. Seqoilur denique ex bactenus expiicala Ire- et caialogus iu unaquaque Ecclosia servtretur 7 iijei doctrina, descripiieque ejusdem lestiinoniis, Utquid unius alieri succedenlis memoria scriptis aposlolos in iis, quas fundaverunl, Ecclesiis, singu- tam studiose niandala est; ei presbyteri omnet los, qui iis praeesscni, episcopos instituisse ac aquales erant,ut appellatione, ita el dignilate, nulsuccessores suos; presbyleris proinde jure divino lusque aliis jure divino superior fuii? Quamobrem ac ex ipsa Chrlsli institulione superioree . Habe- bic polius quam isle, cum omnes sint aequaleg, mt<s, inquil, annumerare 0 qui ab aponolit tn- catalogo inscribilur? Ubi illud esl quod scribt ttituti sunt ephcopi et tuccestoret eorum usque ad Salmasius, aposiolos nullos unquam praefecisse einno*. Harum proinde successionum episcoporum , gulares episcopos iis Ecclesiis quas fundarunt; cum unius post alierum, calalogus, lrenaei aetate, exsia- Irenxus sigillatim recensere se posse contesletur bat in archivis omnium Ecclesiarum. Sed quia eingulariiirii illorum episcoporum, ab apostolie inlongius fuissei, ui ipse dicit, eas omnes successio- siitutorum, successiones? Nodus est, quem nullus nes recensere, illarum speciuieu in una prabbet unquam dissolveril, secuerilve Blondellue, Dalkeus Romana Ecclesia, quaecaueris aniecellit; aliis sum- aul Salmasius. Sed cum boc argumentura solide pertractaverint doctissimi viri, tum calholici, tum roalim tantum memovatjs : Fundanlet igitur, aii el itutrucntcs beati apostoli Peirus et Paulus Eccle* Anglicani episcopales, et a Puritanorum iricis routiam Romanam, Lino epitcopalum adminhtranda nierint, pluribus dicendis supersedeo. Unum dunEccUiios tradiderunl. Succedit autem ei Anacleius; taxat bic observabo, Irenaeum dndum occupasse po$l eum tertio loco ab apostolis epitcopatum $orii- argumentuin illud quod Puriiani pelunl ab iis Actotur Clemen*. CaUeros deinceps enumeral usque ad rum xx, 17, verbis : Mileto Paulus mUtens Ephe~
Eleulbemm, gut, ait, nune duodecimo ioco tpncopa- iicm, vocavil majoret natu Eccluia,
tnm ab aposlolis habet. Romanae igiiur Ecclesiae, ex . Qui cum venissent ad cum, et apostoiica institutlorie, praefuerunl singuli modera- timul estent, dixit .... Attendiievobis et untverso tores et paslores, episcopi nomlne ac.iilulo. Quod gregi, in quo vot Spiritus sanclus potuit episcopo* lam cerlum est apud Irenaeum, qnam ipsa tradilio, regere Eccletiam Dei. Quasi Paulus bic vocet epieujus eo loci auctoritaiem adversus baerclicos scopos, quos immediaie antea vocaveral ntajorea aslruebaU Imo manifesiior ac notior esee debuit naiu, seu presbyteros Ecclesiae Epbesinae. Eos siuccessio, quaro tradhio, seu poiius, traditio suc- quidem presbyteros, quos Paulus Mileluoi advocacessionis. quam dogroatis et doclrinae : cum doctri- veral, fuisse tum simplices presbyteros, lum epinm traditio per alieram successionem approbetur : Q scopos, et utrosque non abEpheso lantum, sed ei a quod si verum esi, ac non Romse laiilum, sed in proximis AsiaB civitalibus convocalos, diserte asreliquis etiam urbibus, aucloribus aposlolis, eadem scrit lreuacus . In Mileto, inquit, convocatit epiconstituta forma est gubernandarum Ecclesiarum, scopis el presbyterit, qui erant ab Epheto, el reliquu profecto falsum est Puritanorum commentum, proximh civitalibui, quoniam ipte festinaret Biero< [CXVUl] non.nisi post aposlolorum obituro, ac se- iolymam Pentecosten agere, tnulla testificans et, * cuudo medio saeculo , suum unicuique Ecclesiae dicens quce oporterel ei Hierosalymit evenire, adjecit: praepositum episcopum fuisse; cum bacienus a plu- Scio quoniam jam non tidebitis faciem meam, etc. ribus, boc esi loio presbyierio sive presbyterorum Glara suut baec, nec uliis Puritanorum nebulis obtcollegio, parl iure et polestate regerentur. Uiquid curanda. Quos proinde Apostolus episcopos dicil eniro scriberet Irenxus, vir aposiolicorum lempo- Spirilu sancto poito$ regere Ecclesiam Dei uon rum, singulos iti singulis Ecclesiis conslitulos ab erant presbyleri Epbesini, sed ejusdeni urbis epiapostolis episcopos fuisse; quibus moriuis alii 6in- ecopus, ei reliquarum proximarum civitatum guli sic sufficerentur, ui earuro euccessionum series episcopi.
69
%
ARTICULUS IV.
De Ecclesia, ejus notis ac characteribus, et Romanae primatu atque aucloritate.
26. Cum extra veram Cbristi Ecclesiam salus D rant, bsreiicisque ac scbismaticis objiciunt tum oblineri non possii, divinac bonitali consenlaneum SS. Palres, tum tbeologi catholici. Sed omnes ad erat, ut ea, solis inslar, clarissimos undique radios qnaluor islas iacile revocanlur, quas Syrobolo auo diffunderel, quibus facillime cognosci posset; seu inseruil coocilium Constaniinopolilanum : Et certis quibusdam ac perspicuis nolis ei cbaracleri- unam , sanctam, caibolicam el aposlolicam Ecclebus iusiguiretur, quibus ab omoi ialsa religione, siam. > Quaecunque igiiur vera Cbiisii Ecclesia est, aliisque sporiis aduUerinisque societalibus discer- his notis dignoscatur necesse est, quod nimirum neretur. Mohas aulem verae Ecclesia3 noias enume- una sit, sancta, catbolica et apcsftlica. Talis erat * Iren., 1. m, c. 5, n. 1.
M
N. 5.
L. iu, c. 14, n. 2.
73
D I S S E R T A T I O III, D I I R E N J E I
DOCTRINA.
274
ea, cujus membram eral lrenseus, cujns Adem atque , L Terso mundo oslendilnr. Hoic tnim creditam esi docirinam luebaiur, et a qua perperam secessUse lumen Dei, elc. eoa, qoos impugnabat, baerelicos, invicie demon28. Etec aposlolicorum bominum fides, haec in atrabat. Hisce cbaracteribus eam ipse oon semel de- eoruro ammis tuslta, et ab aposiolia accepia et aignavit, et a qualibet alia societate baeretica tel quasi consignata verx Ecclesia ooiio. Apage ergo acbismaitca distingai folniL epuriam illam porlenlosamque, quam comuien27. Uniutis notam soli Eccleaise catholicae ein- ti sunt recentiorea Protestanlium ministri, Ecelegularem esse ac prnpriam, qua ab baerelicis omni- siae nolionera, qua secias oranes, tum baeretibos ae icbismaticis diacernilur, adeo Irenxocon- cas, [CXIX] luoi echismalicas coroplectatur, qu in siabat, ut in hac arce iuiiisimum defeusionis AJei iis fidei aniculis quos quidehi fundamenlales vopraesidiuro consiituat, indeque disputandi initiuai care, nusquam vero clare el aperte designare pladucal. c Hanc pnedicationem, inquil", cum accepe- cuil, convenianl, licet in caeleris omnibiis dissirit, et hanc fidem, quemadmodum praediximus, deant, et quasi civili bello pugnantes, muiais anaEcclesia, ei quidein (Gnece, , quamvit) in Ibematum vulneribus aese misere conscindanl aiqua uniTertum mundum disseminala, diligenter custo- lacerent. Nibil ab ea animae, cordis el oris unitate, dit, quasi unam domura inbabitans : et similiier ' quam verae Ecclesixcharacterem esse dicit Ireoxus, tredil iis, videlicet quasi unaro aoimam habens, et alienius fingi poluil. lmo lantum abesl ul quaslibel unum cor: et consonanier baec pnedicat, etdocet, ei secus hxreticas sinu soo complectatur Ecclesla, tradii, qoasi unum possidena os. > Quasi diceret: qualem describebal Irenaeus, quin polius in boc ab Haec terae Ecclesiae oola, bic cbaracier. Quamvis baereiicis di&tinclam esse conlendat, ûod t ejus per loium orbem longe lateque propagata sit, per- praedicaiio undique constans et sequaliler perseveiude est lamen ad fidei unitaiein, ac si unam do- rans secum ubique terrarura consentiat; illi vero iiiuui habilaret. Quam enim fldem alque doctrinam * nunquam conslantes, semper et ubique secum puab apostolis sibi crcdiiam accepit, eodem ubique gnanies, omni venlo docirina? moveanlur, ac velstudio et eadem cura conservat; et quasi anam ul aliernantibus, sibique succedenlibus variarum animam, unum cor et.unum os baberet, eodem sentenliarum fluclibus jactentur. t Nos, inquit ubique modo credil, prxdicai, docei et accepta unum eisolum venim Deum doclorera sequentes, et tradil. Nam, addit, etsi dispares inter ee mundi regulam veritaiis babenies ejus sermones, de iisdent linguse sunt, una laraen ei eadem est ubique vis semper eadem dicimus omnes. Rli vero uon iradilionis; neceae quae in Germania, Hispaniis, bene sentientes, inlerim laroen semetipsos arguunt, Galliis, Orienie, JSgypio, aul alibi geuliuin con- de iisdem verbis non conseniienles. E l alibi " : slilutae sunt Ecclesiae, aliter credunl aut aliier ira- Bene babere putavimus, osteodere primo, in quidunt; sed sicuii sol a Deo condiius, in universo bus ipsi paires bujus Tabuls discrepant ad?ersus se inondo unu atque idem est, ila eliam veriuiis invicem, quasi qui sinl ex variis spirilibus erroris. prapdicaiio eadero ubique lucet, oronesqoe homi- Et ex hoc enim diligenter cognoscere est, et e x > nes, qui ad veritatis agnilionem venire cupiunt, U- oslensione (Graece, xa\ ,<oullis lustral. El quamvis ion eaedem otnnium Ecclesias diiMi eiiam allalis argumeniis,' ut melius reriit anlistittim doles, aliique aliis periliores el diser- Billius) eaai firmam, quaa ab Ecclesia pradicatur, tiores sinl; eadem tamen omnittm doctrina esl. verilatem, et ab iis quod tingitur falsiloquium. < Cum enim una el eadem fldes sit, neque is qoi Tuni exposila niira Ecclesiarum omnium in una miiltum de ea poiest dicere, ampliai; neque is qui fide alque doctrina consensione; subjicit : t Vitninus, deraiuorat. > c Eorum,inquitaIibi ,qm ab deamns nunc et horuin inconstantem genienliam Ecclesia sunt, semila, circumiene miindum univer- cuui bint duo, vcl Ires, ouemadmodum de iisdem 4wn, quippe iirmam habens ab aposiolis tradiiio- non eadewi dicunt. sed et nominibus, etrebua connem, el videre nobis donans oinnium imam et Iraria respondeut. > Descriplis vero pnBcipuorum eamdem essefidem,omnibus unuin et eunidem Pa- Valenlioi discipulorum secum pugnaniibus senientrm prxcipientibus, el eamdem dieposiiioncjii in- tiis, concludil : c Gum autem discrepent ab incarnaiionis Filii Dei credenlibtis, et eamdem dona- vicem, et doctrina, el iradiiione, ei qui recentiores l onem Spiritus scieniibits, et eadem medilanlibus eorum agnoscuuiur, aifeciant per singulos dies nopraecepla, et eamdero iiguram ejus, quae esl erga vuni aliquid adinvenire , et frucliflcare quod nunKccJesiam, ordinaiionis (id esteamdem regimiuis quain quisqnam excogiiavit, dururo esl omnium ecclesUslici formam) cusiodieniibus, el enmdein describere senleniias. > Si auleiu quxras, quaa eispectanlibtis adventum Doraiui, ct eamdein salu- cau&a iam effusse apud haBreticoe sentiendi licentcui loiius hominis, id est aniina? et corporis, eusii- liae; banc assignabit Irena3us " : quod nimtnenlibus. Et Ecclesia? qnidem praedicaiio vera el rum c non fundau super unam pelram, sed super firma, apud quam una et eadeut balutis via iu uni- areuam babenlem in se lapides inuhos; multi ex
u n 9 T <
Iren., lib. i , cap. 10, n. 2. Lib. c. 20, n. 4. ' Lib. iv, cap. 33 n. 4. Lib. i, c. 9, n. 5, C;.p.4J, n. 1. " G. 21, u. 5. " Cap. 28, n. 4, ei iib. m, c. 24, . 2.
T t
7 1
575
DISSERTATIONES
P R ; V I J E ! N IRENJEI
LIBROS.
270
Ipsis, imo omnes vellnt dociores esse, et abscedere Ulud dives, in qnod plenissime eontuleront omquidem ab baeresi, in qua fuerunt, aliud autem nia, quae sunt \eritaiis; impossibile esl, quandogma ab alia sentenlia, el deinceps alieram ab diu rera stabil Ecclesia, Cbristusqtie promissis suis aliera componentes, nove docere insisiunt, semet- non deerll (defuturuni unquam quis Clirisiianue ipsos adinvenlores aeiuenliae, quamcunque oompe- suspicari queal?),episcopos omiies, singulasque ab gertnt, glorianles. Nempe excusso semel Ecclesiae iis administraias Ecclesias, in errorem conspirare. auctorilaiis jugo, repudiataque verilaiis regula; Quapropler ut quid cerlitm ei indubilalum, et a quo nullo jam freno coerceri valenies, in obvias quas- religaia pendet Ecclesiae uniias, proponil, ac frelibei opiniones facile c o n c e d u n t c Arguuniur > quenler inculcai lrena?us \ eis, qui in Ecclesia proinde non quidero apostolorum, sed suae malae sunt, presbyleris obaudire oponere , ab iis c disenteniix esse discipuli. Propter boc autem el va- scere oporiere > verilateitt, germanamqtie Scripluriae sententhe suni uniuscujusque eorum, recipien- rarura exposiiionem esse qusnrendam. Raiio esl, tis errorem, quemadmodum capiebat. > Eapropler quia c cuni episcopatus successione cbariatna verireciissime monei , < non oportere adhuc quaerere lalis cenum , seciindum placilum Pairis, accepeapud alios, videlitet apud bsereticos, veriiaiem, runt. El quamvis interdum orianlur crediii quara facile est ab Ecclesia sumere; cm apo- q"ldem a muhis presbyieri, > sed qui servinnt sloli, quasi in deposilorium dives, plenissiine. hi suis voluplalibus , et non praponunt limorem Dei eam conlulerint omiiia, quac sint verilalis : nli om- in cordibus suis; > cerlom esl tamea, lales nie, quicunque velil, sumal ex ea polum viiae. Ilaec semper c presbyteros nutrire Ecclesiam, qui et esienim viue introilus; orones autem reliqui fures aposiolorum docirinam cuslodiunt, ei cum presbyauni ei latrones. Propler quod oporiet devitare qui- terii ordine sermonem panum, ei ronversationem dem illos; quae autem sunt Ecclesiae, cum gumma sine oflensa prasianl, ad coufirniaiionem et corrediligenlia diligere ei apprebendere verilalis tradi- piionem reliquorum; > quibus proindc adbxrer* tionem. lgitur apud solam Ecclesiam quaerenda oporlet. 30. Ui vero unitas inier lot episcopos toiqiie verilas: huic soli credita est ab apostolis, buic soli credilum lumen Dei " , huic soli < credituin Pei siiigufares Ecclesias lam longe a se invicem distartinuuus, > fides, queroadmodum inspiratfo plasma- les foveri, omniuinque consensus facilius explorari tioni, ad boc ut omnia membra percipienlia vivi- possei, nec omnes emergeniibus quibuscunque flcenlur; > ab hac sola sumendus vilae polus; liaec controversiis maximo cunt singularum gravamine sola viiae iniroitus. Et quae Ecclesia? Ea nimiruui C e e cogerentur; nequam jam descripsii Irenxus, quae per totum orbcni ccsse eral primam aliquam inler omnes Ecclesiam propagaia babet unam animam, unum cor, unum constiiui, quae cacteris omnibus praeessel, cseteris o$, unam et eaindem regiminis ecclesiaslici for- pro jure invigilarel, ac veluli quoddam unilalie mam, per conlinuam epistoporum ab aposiolis centrum esset, in quod omnes confluenles, ejusdem successionem, cujus una iides, doclrina alque do- (idei ei comniunionis nexu colligaientur. Cognita cendi ratio. Tanlum abest ad banc Ecclesiam per- igiliir hujus primae Ecclesia? senlenlia, cxierarum tinere bxTeiicos arbitreiur, m polius diserte ab ea omniuin salis ul pluriinum cognila fuerit; una enim excludat, ul furcset lalrones, apudquos nulla viia, omniuin cum ea Ecclesia fides atque doctriua ; [C. X] ba?c cxterarum caput, cui arciissime adnulla quxrenda verilas sil. 29. Sed, inquiunl, inler Hlius ipsius Ecclesix, bxrere lcncniur omnes. Porro boc esse unius Roquae unilale tanlopere gloriatur, membra, gravissi- inauae Ecclesiae privilegium, ui primiim inler caeieinx itilerdum oriunlur conleuliones acerrimxque ras einnes honoris, dignitalis aique auciorilatis conlroversiae. \ertim id quidem : at omissis con- gradiiin oblineal, aliasque omnes sibi inferiores sulto pluribus, qua? responderi possent (nec eniin bnbeai, tam clare et apcrie docei Irenaeus, ut luconlroversiarum campo plus quam lrenaus nosler bens in meridiana luce caeculi^l, quisquis negare sinat, inferre me velim), id unum duntaxal obser- aitdeai. Argunienta contra baeieiicos duclurus ab vabo; eo scilicei veram Cbiisli Ecclesiam a caele- aucioriiate iradiiionis aposiolica. ei consensu ris quibuscunque socieiaiibus discrimiiiari, quod omnium Eeclesiarum; id principti loco staluit, train bis nulla sit fuiiendarun) conlroversinruin re- diiionem aposlolicaro unam el eamde, puram ei ula ; in illa vero cerlus sil quaruincunque conlen- iliibalam in omnibus Ecclesiis conservatam fuisse, lionum componendarum niodus, aiictoriias videli- eainque verilalis siudiosis omnibus palerc Traeet ejusdem Ecclesiae pcr episcopos suos, vel in ditionem ilaque apuslolorum in omni /Hindo maconcitiis generalibus loqocnlis, judicaulis, ac dofi- uifeslalani, in omni Ecclesia adesi respicere omninienlis, vel uiiammi consensioue quidpiam ant pro- bus, qui vera velinl viderc. > Haoc vero proposibamis aut respueulis. Cum eniin episcopis coinmi- lioneui ex eo probai, quod cum in singulis ecclesiis serint Ecclesias aposloli, ui loties asserii Irenaeus, aposlolicis, a piimo, qui ab aposiolis inslituJus esl, iisque cusiodieiiduiu crediderini deposilorium episcopo conlinua semper fueril, nec usîuam FJb. iii, c. 2, n. 7. Ibid., c. 4, i . IbR, c. 21, n. i Lib. ir, cap. 24, . 2 ci sqq Lib. , c. 3, . I.
8 B s i m u l i n u n u n i , o c u m c o n v n i r V D 4 ei n 71 M
278 m DISSERTATIO III, D 1 IRENiEI DOCTRINA. i siam propier potiorem principaliialem necesse est terrupta series episcoporum sibi succedentium, qui tibi invicem ac cura $ux commissis populis veluli omnem convenire Eccle&iam, boc est eos, qui snnt per manos tradideruni, quod ab apostolis tradilum undique.fldeles in qua semper ab bis, qui eunt fuerai; ei in aliquo dogmate conseiitienies omnes undique, conservata esi ea, quse esi ab apostoHs Ecclesice infeniantor, inviclum est argunientum iradilio. > 31. lu iis verbis phira obsenranda sunt: 4 ROT iltud ab apostolis ipsis manasse. < Habemus annuwerare eoe, qui abaposlolis instiiuti suni episcopi manam Ecclesiaro jam Irenaei s*culo oroniom maxiin Ecclesiis, et successores eorura usque ad nos, maro exislimatam fuisse, longe minus fidelium nuqoi nibil tale docuerunl, neque cognoverunt, quale niero, de quo tunc temporie cum ea contendere ab bis deliratur. Eienim si recondiia mysieria scis- potuissenl aliae qnaBdam EccIeeiaB, quam auctorilasent apostoli, quae seorsira et latenier a reliquis tis ampliludine. 2 Omnium antiquissimam; quod perfectos dooebanl, bis vel maxime traderenl ea, si ad fundationis tcmpus referalur, falsissimum quibtis eiiam ipsas Ecclesias commitlebant, etc. > cril; dudum enim aniea Uierosolymitanam, AnitoTola vis hujus argumeuii pendel a duplici proposi- cbeuam el alias. fundaveranl aposioli. Ad dignilaifone; prima, in singulis Ecclesiis aposiolicif con- lein igilur necessario referendum eet, ni ideo omliuuaui setnper perseverasse episcoporuin ab aposto- nium antiquittsima dicaiur Romaua Ecclesia , quia lis soccessionem; secunda, omnes itlas Ecclesias in omnium priticeps et prxcipua. Qtiare vix dubito eamdem senieniiam conspirare. Uiramque simul ut qiiin Grjece scripserit Irenaeus, , quol probarel Irenaeus, necesse sibi esse non duxit adire male verlerit inierpres, aniiquissimce; cum venenstngulas Ecclesias, 01 successionis catalogos in ar- dum bic fuisset, t prxcipus ac principis. > 3 Otnchmsearum asservatos evolverel, et singularum nibns cognham asserit lrenaeus , ntpote. quam ca?senlentiam explorarei : longius id fuissei muliig- leris sublimiorem ac excellentioren, aliae omnes ui qae difficulialibue obnoxiuiti; expediliori ac bre- caput el priniam suspicereni, ac venerarenlur. 4* viori via procedit. Unius Ecclesiae Romanx iradi- gloriosissimis duobus aposlotis Petro ei Paulo fuiilionora per coiHHiuara episcoporuni successionem dalam el conslilulam dtcit; quo ruil absurdum i l in ea couaervaiam constilere saiis babuii, ul hasre- lud recentiorum quonuodam haereiicorum comlicos omnes confunderet; ratus jure nierito, ea iiienluiii, qui loia reclamante anliquilave, negare semel cognita, iHico aliarura ooinium Ecclesiarum ausi tunt Pcirum Romaia usquam venisse. 5* Ad Iradidoneto, eenieiiLiam aique docirinam cognosci. banc Ecclesiam necesse essc omnem Ecclesiam Ciim enim Ecdesia Romana omnium princept, ca- seu oiiuies omnino Gdele^ per toiura orbem disperpot et prima sit, omnium maxima, aniiquiesima, et so convenire : non quod iliuc proQcisci lenereninaxime cognila, ab apoelolorum principe Peiro, l u r l i , qui eranl undique fideles; id vel cogitare ejusque socio Paulo fundaia, quaecaeleris oninibiia absurdissimuin fuisset; sed quod, ut fateri coaclus neccsse esset convenire ei pro jure suo praesil ei dominetur, et cum qua om- e?t ipse Salmaaius nee omnino fideles unius et ejusdcm tidei, et com- concordare in rebus Odei cum Ecclesia Romana. mnnioais vinculis colligari necesse sii; indeliquido Grsece qutppe, inquil, locutue fueral Irenaeus, patet, aiiam esse nou posse aliarum Ecclesiarora ' porro traditionein el fldera, a fide et iraditioiie Romanx , \\ utdialuin GraBcis, ac Ecdesia. Praetermissis Uaque loiius orbis Eccle- ; illud vero bic non nisi ad couênsiarum episcoporum caialogis, illius uuius conti- 6iun et concordiam referri, ad quamcunque perenoam episcoporum euccessionem recensere, ac, quae grinatioiiem deiorqueri, tonnisi insulsissime poper bunc vehiii caualem nianavit usqne ad nos, leai. Raiio aulem cur cum Romana Eccleaia neaposlolorum tradiiionetn declarare saiis esl; utex cesse sil omnem consenlire Ecclcsiam, baac ab communi omntum Ecclesiarum, quse cum Romana Irenaeo afferlur, ob poiiorem illius principaconsentire debent, aententia et iradiiione devin- litalem. > Sic scripsisse Lalinum iiuerpreteiu nocanlur omnes baerelici. c Sed quoiiiam, inquil " , biscum merho censet idem Salmasius : Griece vero valde longtitn e a l , in hoc lali volumiite oituiium scripttun ab Irenaeo putat, * Ecclesiaruiii enumerare successioues; maximac et ; nos probabilius, aMiqui*iii>a?, et Otnnibus coguila? a gloriosissimis . Sed alierulruin scripscrii auclor nosler, siJuobus aposlolis Petro el Paulo Romac fundaUc ct gniAcare voluit, ideoomnes Ecclesias cum Romaiia conetiluue Ecclesias, eam quam habet ab aposlolis, conscmire leneri; quia licel caelerac iu suisquaeque tradilionem, e i anitunliaiaiii bominibus fldem, per flnibus priucipalus in sibi subdiios fideles Juregauuccetsione episcoporum pervenientem usque ad deant, louge tamen poliorestin quero oblinet RoDO# iudicanies, confundimus oranes eos, q;ii quo- inaua; olpote qux principalus ac primatus juro quo roodo, vel per sibi placentia vel vanain glo- oiunibus domineuir, omnibus praesil, omaesque sibi riam,?el per caecitatem, et malam semenliam, subdiias babeat. 6 Denique, in ea Ecclesia semper pneierquara oporiet colligunl. Ad hanc euim Eccle- ab bis, qui suni undique, consecvatani c^sceam,
1 v
* N 2.
De primal. pap., cap. 5, p. 65 cdii. Lwgd. R.t. 16i5.
279
DISSERTATIONES PRJET i IN IRENiEl LIRROS.
280
qna? est ab apostolis, traditionem. Cum enim hujus senienliae alque doctrinae adha?rere teneantur omnes, qui suul undique, fldeles, longe lutius ac facilius conservari in ea potuil aposioiica iraditio, tot episcopis, presby leris ei clericis, toique fideliuoi myriadibus credila, [CXXI] imisque pecioribus recondita, quam in aliis Ecclesiis divisim specialis, quarum jurisdiciionisflneenon tam longe lateque patebant. 32. Locos bic Irenaei male babet eos omnes, qui c per caecitaiem ei malam sententiam, praterquam oporlel, collegerntil, id est qui caiholicaefldelsimul el obcdieiiiine, quam exliibere Romana? lenebaniurEcctesiaeJugum excusserunt, ui sibi ad arbiirium convciiiiciila cousiiiaerenl. Quare, ne lurpissimam scbisroalisacbxreseos labem iucurranl Proteslantes, nullum lapidein non movent, ui importunissimi loci pondusdeclinenl. Sed lam parum sibi inboc explicando, quam in fidei dogmalibus coiisenliunt. Salmasiusad clarissimaj lucis fulgorem oculos claudere non valens, faleri, utdixi, coaclus est, Irenaei verborum sensnm e$se t necesse esse omnem Eoclesiain convenire eiconcordare in rebus fidei, ac dortrina cum Romana Ecclesia. > Idipsum est quod ex eolrenan loco inferunlCatholici omnes. Fatealur igitur necesse est Salmasitts, eam orunem Ecclesiatn, quae a Romana discrepabil ac disseniiet in rebus iidei ac doctrina, eo ipso scbismaiis ac haereseos culpa tcncri. Videant proinde Salmasii assecbe, Calviuiani ornnes, et quicunque a Romana Ecclesia in rebus fidei dissenliunt, quo paclo culpam banca se amolianiur. Neque enim qtiod secando Ecclesia sseculo, Satmasio faiente, necessc eral, pusterioribus his saeculis minus necesse esl. Quod Itic addil, < velle lretiaMim, Ecelesiam Romanain, ut principalem , id esi primam et oinnium maxime puram, typum elexemplum caHeris debere esse doctrinse siucerilalis ei apostolicae iradilionis custodiendx, iit eo verum esl quod falclur, Irenacum velle, Ecclesiam Romanam principalem ei primam omniumesse. Yelit igiiur, nolit, scquiiur, eam principalus ac primaius jnre caeieris omnibns prxesse ac dumiuari; ac proinde eos oinnes qui imporiuin illius delreclant, objVciuui sibi aperla? rebellionis crimen dissolvere non possc. Si vero eo duntaxai sensu Romanam Ecclesiam primam ac principalem cssevelil Salmasius, quod nniiium tnaxime ptira, typus el exempluin caeieris esse dcbeai dortrinac sinceriiaiis, el apostolicsc iradilionis cuslodienda?, nugatur, et ntigari secuin vuli Irenaniin. Ut eitim taceam bic plura, quae modo Grabii seiileuliaiii ext
pendens diclurus siun ; si ca solum ralione principalis
ac pritua silRomana Ecclesin, de priinatu ac niincipalujure nieriiocum ea conlendere poluisseni Smyrnensis ei Epbesina Ecclesia, quassubinde nieiuoTal Ireiiaius. Eiipsse enim lunc leiuporis nec mintis purae erant, quam Rnmaiia, nec niinori jure ul typus et
exemplum doctrina sinceritatis et tradilionis apostolicae cuslodienda* cseteris proponi poluissent. Frustra ergo ei ridicule uni Roinanae Ecclesia? potiorem principalitatem asseruiseet Irena>as, quam aliae eodem jure, ipsae et ab apoatolis pariier futidaia, ei a sanclissimiseoruinsuccessoribus gubernaia?, vindicare sibi potuissent. Fruslra conieodisset, neeesse esse omnera Ecclesiara convenire ei coucordare in rebus fidei ac docirina cum Romana, ob poiiorem ejusdem principalitaiem. Nisi enim bujus senieniia in rebus fidei ca3iera3 Ecclesiae parere teneamur, nulla poiior necessitas cum ilia Ecelesia consenlsre, quam cum Aniiocbena, Epbesina, Smyrnenei et aliis. 33. Qnam male hac sua explicaiione Proteslantium causara egerii Salmasius, oplinie sensit cl. Grabius. Quare ea rejecia, aliier sibi sentiendum esse pulavit, inclinalamqne causam aliis cormnenlariis erigere teniavic non novis quidem, sed quos ad obscurandum hunc Irena?i locum dudam scripseral Chamierus . Ea qua? lrenaeo Grxca supponir, ac, prout lubel, fabricalur, uon morabor: inanes luxurianlis ingenii cotijeciurx sunl, quae lam facile negantur, qiiam gratis proponiiulur. eiiam non morabor, quod apud Irenaeum Lalinum legenduin pulal, potentiorem principalitatem, ut bactenus ferunt omnes ediii codices, et plerique mss., non p^ tioretn, ul ex ms. Claromontano, otnnium amiquissinio, resliluimus; quamvis enim poslerior baec leclio ad Irenaei menlem el verba nielius quadrel; bene lamen quadrai el ahera; quare alleruira relineaiur, perinde esee ad sensuro exislimo. Sed ad rem venio. Gontendit iiaque Grabius, c per conventum oninis Ecolcsiae, id esteorum, qui sunt undique, fidelium, ad Ecclesiam Romanam, propler potentiorem principaliiatem, inlelligendum esse confluxum eorum, qui ab omni Ecclesia Romam miltebaiiliir, ul causaui Gbristianorum agerenl apud imperalores, quorum polenlior crat principalilas, id esi suprema poleslas. Ob poienliorem ilaque principalilatem Romanorum, ail, contingebal, ut adRomanam urbein, ei proinde Ecclesiam, ab omnibus undique Ecclesiis convenirenl fideles, defensionem su fidei el Ecclesiae suscepluri. De boc vero convenlu ad locum urbis alque Ecclesiai Romana*, non de communione fidei ac cbarilalis ciiro ea muilo minus de subjenionc obcdienliaB Venacum hoc loco scripsisse. > Sic Grabins. 5i. Sed ncc ea expltcalio ad Irenxi verba, nisi prorsus delirasse supponaiur, quadrareulla ralione poicst. 1 Si de confluxu eorum, qui ab onini Ecclesia Romam millebanlur, ul causam Gbrislianorum agereni apud imperatores, intelligendus s i l ;
u t
seosus crit, necesse fuisse omneni Ecclcsiam, boc el eos qui siml undique fideles, Roinam venire, ul causam Cbrislianoriun agereni apud imperaiores.
Alqui tanlum abcsl id necesse fucril, ul anle Irc-
** . II Pansirat. Calhol. lib. xiu. Dc oscum. Pcnt., cap. 22, n. 12seqq.
DISSERTATIO III, DE IRENiEI DOGTRINA. 282 na?i statem factum aliqiiando fuiase ne uno quidem aecesse sit orooem Ecclesiam convenire. Si ergo excmplo probare possit Grabius. Plares quidem Grabianam explicationem admiilamus.ea supposila, Chrisiianorum Apologiae oblatas tmperaioribus, a sic argumentatamfoisselrenaetim dicendum erit: IIQoadraio, Aristide, Meliloue, Apollioari, Atbetia- laruro Ecclesiarum eadem esl cutn Romana fidee et gora et Jnsiino legiinus; sed coe ab Ecclesiis Ro- iraditio, quarum fldeles necesse esl Romam vcnire, mam missos fuisse, ut causam Chrisiianorum age- ui Cbristianorum causam agant apud imperalores, rent apud iinperatores, falsUsimum: imo plerosque, qiiorum poientior est principalitas seu poteatas su ipawn etiam Athenagoram, cujus Apologiac titulo, prema. Alqui nccesse esi Odeles ex omiilbus Ecclequod inacribalur, Legatio, abniitur Grabius, e pa- siis Romam Tenire, tit causam Cbristianoram agant tria pedem exlulisse, ul Apologias suas oflfrrrent, apud imperatores, quorum poiemior est priucipanullibi legimus ; si qui vero, ut Justinus, Romae litas. Igilur oinniuin Ecclesiarum eadem esi cum ebtulerint, dudum anlea ibi degebant, nec buc eo Roiuana fides eitradilio. Grabium ipsum jndicem fine venerant. El, quaeso, quae uecessilas Christianis vole, quis, nisi delirus, ila argumenietur ? Suppoadeundi imperalores elhoicos, a quibus uibil, uisi namus econtrario, Irenaeura argumeiitari eo raodo, jiis omne fa*qtie violatum sperare poterant? 2 Ire- quo argumenlari superius demonsiravi; sie procedel naBus scribii neecsse esse,fidelescouvenire adRo- argumentura. Earuin Ecclesiaruin una et eadem est manam, itrbem, sed Ecclesiam. Uiquid igilur cum Romana Odes et traditio, quas necesse est cuiu verhisejus vim aperiam iufcrendo, per c Ecciesiain capite, duce et principe Romana, caeteris regendis Grabius itilelligi vulliurbein? Ad Romanam iirbem, a Deo prjcfecia, consenlire in rebus fidei atque doet proinde Ecclesiam, ait, c ab omnibus undique clrina. Aiqni necesee est omnes Ecclesias, seu quod Ecclesiiscouveniebant fldele?. > Quasi vero Romana idein est, (ideles omnes, ex quocuiiqiie loco, regione urbs ei Romana Ecclesia, idem prorsus sic sonetit, aul gente sint, cum Roinaua Ecclesia omnium caot quisquis urbem adibai, illico ad Ecclesiani con- pile, duce ac principe, regendis omnibus a Deo venire dicendus esset ? Ecee, Romanx urbis, atibe, pra3fecla,consenlire. Oinniuin igitur Ecclesiarum imperatorum, ne verbo quidem hactenus ineminit eadetn esl cum Roinana fides et iraditio; ac pn>* lren?ii$, sed solius Eeclesiae Romanae; et tameo inde cum ex tradilioue liujus Ecclesia? cunfundaulur erba haec, [CXXilJ ob polentiorem principalitatem, bxrelici omnes, etscbisiuatici, cx consensu ouiniuui si Grabio fides, non ad Ecclesiam, de qua ex pro- Ecclesiaruin coniundi necessario consequitur. Jufesso eermonem insliluil, sed ad urbern, aulara, dicei quisquis a?quus rerum a3stimaior, et posterius imperatores, quoriim nulla facta esl memio, refe- ^ boc argumeiiium, quod Ireaaei esse meriio coiilea* renda sunl? Ecquis slomacbus absurda baecônco- dunt Caibolici, cumeo conferal, quod sanclissimu quere valeai? Quis non videal polenliorem illam mariyri Grabius aflingii: nisi sponle caKtilire velil, principalitatem, ul legere amat vir clariss., ad eam fateaiur necesse est, quanliim boc Irenaeo repugnat. Ecclesiam pertitiere, ad quam ftdeles omnes sic lanlum iu tllo secum omuia consentire, el ad Irenati convenire debenl, ut lou conveniendi ralio sii ipsa scopum, doclrinain el aniccedentia mire quadrare 35. Sed, iiiquit Grabius, Ecclcsix Roinatiae taiipoieniior ejusdem Ecclesiae principalitas? 3" Denituni abest, ul Irenxus semeiipsum, aliosque fidcle* qne (e.l bic causae cardo esi) negare nec poiesi, adeo obstrictos existimaverii, ul pnblico facio coniiec audel Grabius, quin lrenaei lolo hoe capile scopus sit probare, uuam el eamdem in omni Ecclesia Irariuin exisiimaverii. Gum enim Asianas Eccleaias tradiiionein apostolicam, ei (idem esse, qua con- Yicior papa a communione reseouissei, quod Pascba fundanlur omnes baerelici; eam vero puram el i l - Ecclesi* Romanae inorc celcbrarc renuertnt; non libalam per coiuiiiuam episcoporum successiouein ob id Asianos prsesulea redarguil lrenasvis quod ad suant usque <etaieiu inanas&e. Quia vero longius morem poulifici gercre deireciarenl, iiec borinur ei moleslius fuisset omniumel singularum Ecclesia- ul ab Ecclesiae Rouiana? commiinioiie se nulla raiione raiu successiones episcopales enumerare, sufficere D divelli patiaiilur; sed potius Viclorem ipsum incresi tiuius Ecclesix Uomanae successio, per quam apo- pavh, quod inlegras Ecclesias, luorem sibi a majostolica iradilio pervenil usque ad illud aevuin, re- ribus iradiium cuslodienles, a coramuniune abceosealur; quia eadem esl aliarum omnium Eccle- scidissel, ut ipsi supcriusex Eusebio el aliis relusiarum cum Romaua UjJes el tradiiio. Qiiatnobrem liinus. Dolendum sane quod Grabius fuiilibus ejus* recensiu episcoponun Roinanorum successioue, modi argumenlalionibus delndi se paliatur. Qu;t concludil: Hac ordiualione el successione, ca quat coinparaiio iasiiiiii potesi inier res, quae ad lideiu est ab aposlolis, in Ecclesia iradilio, et veritatis periiuenl, ei inier eas, quas ad Ecclesia? disciplinam praeconaiio perveuii usque ad nos. El est plenissioia speciani? Quis nesciai loiam eam de celebrando bacc osiensio, unain el eaoidein vivjficalricem fidetn Pabcbale qua3Slionem, ad disciplinam dunlaxal, ad esse, quae in Ecclesia ab aposiolis usque iiunc sit fidem nullaieniis periinuissc, ei eadem setnper inconservala, el iradita in verilate. > Eanidem aulem ler dispulantes, ac illa?sa manenie iide agilari poaliarum Ecclesiarum cum Romana Odem el iradi- itiisse? Suaoi quideiu uiraque pais senlealiam tralionem esse ex eo probai lreiia?us, quod ad Roina- dilioue aposlolica fulciebal; sed vel lirones non naiti Ecclesiam proplcr poiiorcm piinripaliiaiem fugii, alias ebse iradiiiones apoblolicas, quje ad
9
270
DISSERTATIONES PRJE^ IN IRENiEl LIBROS.
280
qnae eal ab aposiolis, tradkionem. Cum enim bujus eenienliae alque doctrina? adhaerere teneantur oin69 qui suiit undique, fldeles, longe luiitis ac facilias conservari in ea poluil apostolica iradiiio, tol epiacopia, presby leris ei clericis, loique fideliuoi niyriadibus credila, [CXXi] imisque pectoribus recoudila, quain in aJiis Ecclesiis divisim speclalis, quaruni jurisdiciionis fines non tam longe lateque palebant, 32 Locus bic Irenaei male babet eos omnes, qui f per caeciiaiem ei malam senlentiain, praterquam oporlel, collegerunl, id est qui calbolicae fidel simul ei obcdieiitiaa, quam exbibcre Romana* lenebantur Ecclesise, jugum excusserunl, ul sibi ad arbitriuni couvciuioula cousliiuerenl. Quare, ne lurpissimain schisraaiisachaereseos labein inciirrani Proieslantes, nullum lapidem tion movent, ui imporlunissimi loci pondusdeclinent. Sed lain pariim sibi inhoc explicando, quam in fidei dogmalibtts cousentiunt. Salmasiusad clarissimae lucis fulgorem oculos claudere non valeus, faleri, uldixi, coactus esl, Irenaei verborum seiisum esse, necesse esse omnem Ecclesiain convenire elconcordare in rebus fidei, ac dorlrina cum Romana Ecclesia. Idipsum est quod ex eolrenan loco inferantCathoIici omnes. Faiealur igiiur necesse est Salmasitis, eam omnem Ecclesiam, qnae a Romana discrepabit ac disseniiet iti rebus lidei ac doctrina, eo ipso schisinaiis ac haereseos culpa lcneri. Videant proindc Salmasii asaecfce, Calviniani omnes, et quicunque a Romana Ecdesia in rebns fidei dissenliunt, quo paclo culpam hancase amolianiur. Nequeeniin quod sccundo Ecclesia sseciiio, Salmasio faienle, necessc erat, posierioribus his saeculis minus necesse esl. Quod hic addit, f velle lrenaMim, Ecclesiam Romanam, ut principalem , id esl primam et oinnium maxime puram, lyptim elexemplum caoterisdebere esse docirinai siuceritalis ei aposlolicae iradilionis cnstodienda?, iu eo verum esl qtiod fatclnr, Irenacum velle, Ecclesiam Romanam principalem et primam otuniumesse. Velil igiuir, nolit, scquilur, eam principalus ac priiuains jnre caBleris omnibus prxesse ac dominari; ac proinde eos oiunes qui inipcrium illius delreclaut, objVcium sibi aperlx rebellionis crimen dissolvere non possc. Si vero eo duutaxai sensu Rouiauam Ecclesiain primam ac principalein esse velil Salmasius, quod oinnium niaxime pura, lypus el exempluin eaMeris esse dcbeai dortrinsc sinceriiaiis, ct aposiolicsc iradiiionis cuslodienda?, nugalur, ei imgari secuin vuii Irenaniin. Ul enim taceam bic plnra, qtia? inodo Grabii senleiiliam c\pendens diclurussum ; si ca solum ralione principalis ac prima silRomana Ecclesia, de priniaiu ac "riiicipalujure merilocutn ea conlendere poluissenl Smyrnensisel Epbesina Ecclesia, quassubindc niemoral Ireuseus. Eiipscc cnim lunc tcinporis nec minus purae eranl, quam Rnniaiia, nec ininori jure ul lypus et
9
exemplum doclrin sincaritaiis et tradilionis aposiolicae cuslodienda* caeleris proponi potuissetil. Frusira ergo ei ridicule uni Romanae Ecclesiac poliorem principalilatem asseruisset Irenxus, quam alise eodem jure, ipsa? et ab aposlolis pariler fundaia?,el a sanclissimis eorum successoribus gabernaiae, dicare sibi poluissenl. Fruslra conteodissoi, neeeasa esse omnera Ecclesiaro convenire 61 concordare \n rebus fidei ac docirina cum Romana, ob poiiorein ejusdero principalitaiein. Nisi enim hujus senlenli in rebus fidei cjeierae Ecclesiae parere teneaiiiiir, nulla polior riecessitas cum illa Ecclesia coneeolire, quain cum Antiocbena, Epbesina, Smyrnengi et aliis. 35. Quam male hac sua explicaiione Proteslaotium causam egeril Salmasius, opiime sensit cl. Grabius. Quare ea rejecla, aliier sibi sentiendum eese putavit, inclinalamqne causam aliis commenlariis erigere lentavii: non novis quidem, sed quos ad obscurauduni hunc Irenaei lociiro dudam scripserat Chamierns \ Ea qua? Irenso Grxca supponil, ac, prout lubet, fabricalur, non morabor: inan6S luxuriantis ingenii coujeclura? sunt, quae tam facile negantur, quam graiis proponunlur. eliain non morabor, quod apud Ireiiaeum Lalinum legendum putal, polentiorem principalilatem, ui bactenus ferunt omnes ediii codtces, et pierique mss,, non p*>liorem, ul ex ms. Claromontano, otnnium anliquissimo, resliluimus; qtiainvisenim posterior baec lectio ad Irenaei mentem el verba melius quadret; bene tamen quadrai et ahera; quare alleruira retineaiur, perinde esse ad sensum exislimo. Sed ad rem venio. Gontcndit ilaque Grabius, per convenlum omnia Ecclesiae, id esleorum, qui sunl undique, fidelium, ad Ecclesiam Romanam, propler poienliorem principaliiatem, inlelligendum esse coufluxum eorun), qui ab omni Ecclesia Romam miliebanlur, nl causam Gbrisiianoritm agerenl apud imperalores, quorum poienlior erat principalilas, id esl suprema poleslas. Ob poiemiorem ilaque principaliiaiem Romanorum, ail, contingebal, ut ad Romanaro urbein, el pruinde Ecclesiam, ab omnibus undiqoe Ecclesiis conveuirent Odeles, dcfensionem sux fidei ei Ecclesioe suscepturi. De boc vero convenlu ad locum urbis alque Ecclesiae Romana*, non de communiono fidei ac cbaritatis curo ea, mullo niinns de subjenionc obcdientiaB Venacuni hoc loco scripsisse. > Sic Grabius. 5i. Sed nec ea explicatio ad Irenxi verba, nisi prorsus delirasse supponalur, quadrare ulla ralione poicst. i Si de confluxu eorum qui ab omni Ecclosia Romam miliebanlur, ul causam Gbristtanorum agereni apud imperatores, intelligendus sit; sensus crit, necesse fuisse omnem Ecclcsiam, boc esl eos qui suiit undique fideles, Rumam venire, ui causam Cbristianonim agerenl apud imperaiores. Aiqui Lanluui abesl id necesse fueril, ul ante Ircs t
* . II Pansiral. Calhol. lib. xiu. Dc oecuin. Pcnt., cap. 22, n. 12seqq.
DISSERTATIO III, DE IRENiEI DOCTRINA. 282 oa?l stalem ftctom aliqiiando fuis&e ue uno quidem aecesse sit omoem Ecclesiam convenire. Si ergo exemplo probare possil Grabius. Plores qoidem Grabianaro explicaiionem admtilamtis ea eupposila, Chrisiianorum Apologias oblatas imperaioribns, a sic argnmenialamfaisselrenaeOm dicendumerit: 11 Qoadralo, Aristide, Melitoue, Apollinari, Aihetia- larum Ecclesiarum eadem est cutn Romana fidee et gora et Jnstino legimus; eed eoe ab Ecclesiis Ro- iraditio, quarum fldeles necesse est Romani vcnire, mam missos fuisse, ut causara Christianorum age- ui Ghristtauorum causam aganlapud imperalores, rent apud iinperaiores, falsissimum: imo plerosque, quorum poienlior est principalilas seu poteatas su ipaum eliam Alhenagoram, cujtis Apologiac litulo, prema. Alqui nccesse esl Bdeles ex omnibus Eccle* quod inscribalur, Legath, abntilur Grabius, e pa- siis Roroam venire, ut caueam Cbrislianoram agant tria pedem eilulisse, ut Apologias suas oftVrrent, apud imperatores, quorum poieniior est principanullibi legimus ; si qui vero, 111 Justinus, Romx litas. lgitur oinnium Ecclesiarum eadem est cum oblulerinl, dudum anlea ibi degebant, nec buc eo Roinana Qdes ei iradilio. Grabium ipsum jndicem flne veneranl. El, qua?so,qiiae uccessilas Ghristiauis volo, quis, nisi delirus, ila argumenteiur ? Suppoadeundi imperalores eihnicos, a quibus nibil, uisi namus econtrario, Irenaeura argiimenlari eo modo, jtts ome fasque violatum sperare poierant? 2 Ire- quoargumeniari superius demonsiravi; sieprocedet nseus scribii necesse esse,fidelesconvenire adRo- argumenlurn. Earuin Ecclesiannn una ei eadem eat manam, urbem, sed Ecclesiam. Ulquid igiiur cum Romana Odes et iradilio, quas necesse esi cutn verbisejns vim aperiam infcrendo, per c Ecclesiam > capite, duce el principe Romana, cseleris regendis Grabius iulelligi vull lurbein? Ad Romanam urbem, a Deo prjcfecla, consenlire in rebus fidei atque doei proinde Ecclesiam, > atl, c ab omnibus undique clrina. Alqtii necesse est omnes Ecclesias, seu quod Eeclesiiscouveniebant fidele?.> Quasi vero Romana idem es( (ideles omnes, ex quocunque loco, regione urbs et Romana Ecclesia, idem prorsus sic sonent, aut geiue sint, cum Romana Ecclesia omniuro caot quisquis urbem adibat, illico ad Ecclesiam con- piie, duce ac principe, regendis omnibus a Deo venire dicendus esset? Ecce, Romanae urbis, aula?, praefecia,conseoiire. Omnium igitur Ecclesiarum imperatorum, ne verbo quidem hactenus meminit eadeni esl cnin Romana fides et iraditio; ac proIrenTus sed solius Ecclesiae Romanae; el tamen inde cum ex tradilioue liujus Ecclesix confundaulur erba haec, [CXXilJ ob poientiorem principalitatem, baereiici oinnes, elscliisiuatici, ex consensu omniuiu si Grabio fides, non ad Ecclesiam, de qua ex pro- Ecclesiarum confuudi necessario consequitur. Jufeaso serraouem insdiuii, sed ad urbern, aulara, dicet quisquis a?quus rerum aestimalor, et posterius iniperatores, quorum nulla facta esl meiuiu, refe- ^ boc argtitueiitum, quod Irenaei esse iueriio contenreoda sunt? Ecqwis siomacbus absurda bacuonco- dunl Calbolici, cumeo conferat, quod sanclissimo quere vaieal? Quis non Yideat poientiorem itlam mariyri Grabius aflingil: nisi sponle caKutire velil, principalitatem, ul legere amal vir clariss., ad eam faleaiur necesse esi, qtiantum hoc lrenaco repugnat. Ecclesiam pertinere, ad quam fideles omnes sic tanlum in illo secum omnia conseniire, et ad lrena:! convenire debent, ul lou conveniendi ralio sii ipsa scopuni, dorlrinain ei amccedenlia mire quadrare 35 Setl, iuquil Grabius, Ecclesix Romaiix iau* poieniior ejusdem Ecclesiae principalitas? 3" Deirituro abest, ut lrenxus seuielipsum, aliosque bdclei que (el bic causae cardo esi) negare nec potesi, adeo obslrictos exislimaverii ut pnblico facio connec audei Grabius, quin Irenaei loto boe capite scopus sit probare, unam et eamdem in omni Ecclesia Irarium exisiimaverii. Guin eniin Asianas Eccleaia tradiiioneiu aposiolicam, ei iideui esse, qua con- Yictor papaa coinmunioneresecuissei, quod Pascba fundaiilur omnes h&relici; eam vero puram el il- Ecclesise Romause morc celcbrare renuertnt; non ob id Asianos prasulee redarguit Irenfeiis, quod libataiu per conliuuam episcoporuiu succegsionetn morem ponlifici gerere detrectareui, neu borinur ad buaiu usque <etaieiu manas&e. Quia vero longius ul ab Ecclesiae Romaiia? commtiuioue se nulla raiione ei moleblius fnisset omuiumel singularum Ecclesiadivelli patianlur; sed potius Victorem ipsum incrertim successiones episcopales enumerare, sufficere D pavii, quod inlegras Ecclesias, luorem sibi a majosi unius Eeclesiae Romanx successio, per quara aporibus tradiium cuslodientes, a coraraunione abslolira iradiiio pervenil usque ad illud aevum, rescidissel, ut ipsi snpcrius ex Eusebio el aliis retuceosealur; qtiia eadem esl aliarum oninium Eccleliinus. Doleudum sane quod Grabius fulilibus ejussiarum cum Romaua fi^les ei iradiiio. Quamobreui niodi argumenlalionibus deludi se paliatur. Qu;e recensila episcopormn Roinanorum successione, comparaiio iasiiuii polesi inier res, qua3 ad lidein condudil: t Hac ordiuatione ei successione, ca quat penineni, ei inler eas, quas ad Ecclesi! disciplinani est ab aposlolis, in Ecclesia iradilio, el veritalis specianl? Quis uesciai loiam eam de celebrando praeconalio perveuil usque ad nos. Et esi plenissitna Pabcbale quscsiionem, ad disciplinam dunlaxat, aJ bacc osiensio, unam et eamdein vivificalricem fidem fidem nultaienus perliuuissc, ei eadem semper inesse, quae in Ecclesia ab aposlolis usque nunc sit ler dispulanles, ac illa?sa matienie Gde agilari poconservala, el Iradija in verilaie. * Eamdem auleni Liiisse? Suam quidem uiraque pars benleiiliam traaliarum Ecclcsiarum cum Roiuana fldem et iradidilione aposlolica fnlcicbal; scd vet lirones non lioiiem esse ex eo probat Irenxus, quod ad Rotna- fugil, alias esse liadilioneb apoblolicas, quje ad nauj Ecclesiam proptcr poiiorcin piincipaliiaiem
y D f t
281
283
DISSERTATIONES PILEVLE 1N 1RENJE1 LIBROS.
28 i
fideinaulmores perlineni, aliasquae ad disciptinam; poriuil, dispersasque per orbem singulares Ecclepriores, easdero semper et ubique, nulli unquam sias secum invicetn unius el ejusdem cominunioiDiitationi obnoiias esse; posleriores vero, pro di- riis vinculis colligari; quod fleri .non poluit, uisi ersiute locorum et (emporum, varias eese posse. inlerventu unius Ecclesiae, qua? instar cenlri uniPosterioris hujus generis fuii de celebrando Paschate lalis caneras omnes el sibi el aecum invicem coliradilioapostolica. Potuil enim alia eeso in Oriente, ligarcl. Quisquis vere spirilalis est, huic unt Ecclealia vero in Occidenle apostoloram agendi rallo, siac immobiliier adhacrebit, nec ab uniiatis cenlro ubique pradens, atque cbariiate nixa; ex uiraque divelli ee ulla unquam raiione paiietur : irao, Ireautem nata hic et illtc varia disciplina, quam sequi naeo lesle , < judicabit, > damnabilque t eoe qui tandiu liberuin fuit, quandiu contrariam in conciliis ecbismata operantur, qtii sunt iuanes, non basuis nou invexit universalis Ecclesia. Porro cuni benles Dei dileciionem, suamque utiliiatem potius dicirous, neceste esse oinnem Ecclesiam cum coneideranles, qnain unitaiem Ecclesiae : el proRomana consenlire, de rebus fidei loquimur; non pter modicas ei quaslibet causas, magnuro et glocontendimus vero, nec coniendunt ipsi ponlifices riosum corptis Cbritti eonscindunt, ei dividunl, et Romani, earodem esse debere omnium Ecclesiamm quanliiro in ipsis est, interflciunl : pacem loquencum Romana disciplinam. in boc peccasse Viclo- les, et bellum operantes : vere liquaqles culirem papam contendebam mulli, quod a prudenti decem, ei camelum iransglulientes. Nulla enim ab cessorum suorum oeeonomia desciscens, Asiaiicas eis laula polest fieri correclio, quanta est scbiEcclesias ad Romaiue morem el disciplinam obslrin- sinaiis pernicies. > Maxime ponderauda sunt pogere voluissel: conlfa aique senecraul feceraalque sirema baec verba : Nulla a scbisniaticis, iisve priores pontifices Romani, aliique lolius Occidenlis omnibus, qui ab una caihedra secesserunt, lanta praesules, qui nullain ea de re lilem Asiaiicis moven- fieri polesl correclio, quaota esl schismatis peroidam esie haclenus censuerant. Unde decenter ab cies. Quamcunque ergo correctionem fecisse se lrenaeo monitus, ui loquiiur Eusebius, ab inceplo glorientur inanet homines, baec tchismatii pernu staliro desliiil,pacein Asianis restiluil, nec deinceps cUm adaBqnare, et eam, quam fecere, rlmrilaiis sollicitandos esse exisiimavil. Sed quam infeliciler jaciuram compensare nunquam polest. Qui e.nim ab ea hisloria argumenium peliil Grabiits, taro feli- ab unilate desciscit, a charilate excidil, amiuiique citer idem adversus ipsum retorqueri posset. Nisi precipuum illud dileclionis munus, qnod esl preenim Victori papac jurisdiclio in orientalee Eccle- liosius quam agnitio.gloriosius auiem quam propho^ sias fuisset, nunquam certe commisissel, ut iis im- Q tia, omnibus anlem reliquis cbariematibus super* peraret, ac Ecclesiae sna? morero sequi juberel. enrinenlius. > Porro pretiosum illud munus uniue Cur eniin Romanus episcopus Epbesinum, ei nou corporii Chritii, illius fidelicel Eccleeiae, in qua est Epbesinus Romaritmi hic sibi subdilum ac obse- una calhedra, unitatisque cenlrum, character eni. queniem haberevtill? Cur Romanus episcopus Ephe- t Quapropler, addil Irenaeus \ Ecclesia omni aiuuroel non Ephesinus Roioanuin a cotnmunione in loco ob eam, quam babel erga Deuin, dilectioabscindere prasiunil? Sed ciir ille, si nulla buic nem, multiludiiieia inarlyrum in oinni lempore auctorilas erat, insanirm boininis arrogaitlianiac su- praemiliil ad Patrem; reliquis omnibus non habenperbiam non deridei? Negatquideiti Ephesinus epi- Ubus banc rem ostendereapudie...opprobrium eiiim scopus, negani ei Asiaiici caeieri, eo usque paiere eoruin, qui perseculionem paliuntur proplcr jusliRomani poniittciR auciorilatem, ul caHeros ad pri- tiam. el oinues poenas susiinent, et mortificaniur valam Kcclesiae sua* disciplinani obelringere possil; propter eam quse esi erga Deum, dileciionem et sed lantum abest aucloriiaiem [CXXIll] ipsam ne- confessionem Filii ejus sula Ecclesia pure suslinet. gcnl, quin poitu* jubeiili ul per loltim Oriente:a 37. Ab eayeraeEcclesias nola, unitaie,fluii aUera synodos babeaul episcopi, bi siatim morem geriinl, Sancia eniin nonessenon r potest, " ' r\ sancliias " videlicel. ' * pontificemqueeonim, qua? in conciliis suis definie- quaa in chariiale radicata ei fuiidata esi, quas prerant, ea, qua par erat, revereutia cerriorem faciunt. liosuro illtid Dei inunus, oinnibus reliquis cbari Irenaeus ipse, licei paulo fervidiorem Victoris smalibua supereminenlius, proprio jure possidel. lelum non probarei; non rcdarguil lamen quod Sancla sit necesse est, cujus ipsum Dei Verbuui aliquam sibi in Orientales aucioriiaiem arrogaret : capul est. Nam, ut ail auclor noster , guper eed monet duniaial, idque decenter ac revereuter, oinnia quidem Paier, et ipse esl capulClirisli; pcr ne ea auetorilale in praesenli occasione abusiis, inle- omnia autein Verbum, et ipse eel caput Eccleaiac; gras Eccleeias iir.merilas a communione abtcinderel. siquidem < Verburn hoino universa in semeiipsuiu Adeo cerium esi, ne ipsos quidem, quibuscum Ec- recapilulans esi: uii sicul in supercoelestibus, ei clesia Romana gratissimae inlercedebant CODI spiritalibus el invisibilibus princeps eel Yerbuiu rsiae, priinauiro illius, auctoritaiem el jurisdiclio- Dei; sic et io visibilibus ei corporalibus principanem negare ausos ftiisse. tum babeal, iu semelipsum pridcipatura assumen, 36. Nimirutn, ut dixi, unam Ecclesiam esse o- ei apponens semeiipsutn capui Ecclesiae, uoiversa
M 9 8e % t v
w
Lib. iv, c. 53, n. 7.
N. 8.
17
N. 9.
Lib. v, cap. 8, n. 2; lib. m, c. 16, n. 6.
286 2X3 DISSERTATIO 111, DElRENiEl DOCTRINA. atirabal ad semetipsum apio tempore. > Ecclegia a SimonaetGarpocrale, eUi qui alii virlutegoperari igilar c esl synagoga Dci, quam Deus, hoc est, F i - dicuntur: non in virtuie Dei, neque in verjlate, lius ipse per semelipsum collegil", quamque pcr neque ut beneflci bominibus facienieg ea, qu faSpiritum gancltiiD sibi univit; cui credilum egl ciunt; sed in perniciem et errorem, per magicaa lumen Dei; qua? uhique praedicat verilaieiii: > elusiones ei univerga fraadc; plug fcdenlea, quam c lucerna, Chrisli bajnlans lumen . ulilitatem prxslanteg bis, qui credunt eig, in eo Quidquid igiiur docet Ecclesia, quidquid credendum quud seducant, nec enim caecig possunt donare viproponit, quidquid facienduni jubei, sanctum est; gum, neque gurdis audilum, neque omnes daemoulpote iestimonium habem prophetis, et ab ape$lo- nes effugare, praeter eos qui ab ipsis immitlunlur , /it, et ab omnibui di$cipuli$; in ea siquidem manet si tamen el boc faciunt, elc. > Tum probat adhuc Spiriius sancuis , lumitiis, vilae el ganclilatig fons, sotaie gda, < in fraiernitatc gspiggime, propter aliqui huic lucem , vitam ei ganclilalem omnein in- quid necessarium ea, quae eat in quoquo loco, Eciundil. Qiiare c fides, quam perceplam ab Eccle- clegia universa poslulame pt*r jejunium et guppligia cuslodimus, seinper a Spirilu Dei, quasi in vase caiionem muliam, revergum esse spiritum moriui, bono exiniium quoddam deposiluro juvenescii, et el [CXXIV]donalum esse bominein oralionibug eaujuvenescere facii ipsum vas, in quo eat. Uoc enim ctorum; > pluresqtie monuos sic resurrexisse, ut Ecciesi* crediturn esl Dei munns, queinadmodum pergeveraveriiunobiscuni, inquii , annignvultig; inspiraiio plagmalioni , ad boc ut omnia inembra daemoties pagsiinex obsessorum corporibusexpelli, percipientia vivificenlur; et in eo disposiia est infirmos per manuum imposilionem curari, ganoscomrounicatio Christi , id esl Spiriius sanclus, que resiiiui, ac inullos in Eoclesia- videri, qui pra> arrha incorrupiehe, et confirmatio fi.fei nostne, et gcienlia futurorum, vigionibus, diclionibus propheficala ascensionis ad Deiiin. > ln Kcclesia enirn, in- licis elcbarismaiibus, donoliiigiiarum,elc.,conspicui essenL c E i quid auiem? Non est nucnerum quit, po$uil Deus apotlolos, prophetas, docloret et uni?ersam reliquam operationem Spiritus; dicere gratiarum quag per nnivereum munduni cujus non sunl parlicipcs omnes, qui non currniit Ecclesia a Deo accipiens, in nomine Christi Jesu, ad Ecclesiam, sed semeiipsos fraudant a vita, per crucifixi gub Pontio Pilaio, per gicgnlos dies in opisenlentiani malam, et operalionem pessimam. Ubi tulationem gentium perficil; neqtie seduccas alif% 9 1
enim Ecclesia, ibi el Spirims Dei; elubi Spirilus Dei, illic Ecclesia, ei omnis graiia : Spiriius auiem veriias. 38. Hinc concludil Irenaeus 1 millam exlra verani Cbristi Ecclesiam . qualem haclenus ex ipso descripsiinus, verain docirinae morumque sanclitalem esee qua?rendam ; cos quippe, qui non curriint ad Ecclesiam , ubi Spirilus Dei, semelipsos fraudare vila el omni graiia, per gemenliain malam, el operaiionem pessimaro; c nec parlicipare Spiritum sanclum; neqtie a mamillis malris nutriri in vitam, neque percipere de corpore Cbrisii proeedeutem riitiJissintum fontem: sed effodere sibi lacas delritosde fnssis terrenis, el decceno pmidatn bibere aqiiam, effigienies fidera Eccleeiae, ne traducantiir; rejicicnles vero Spiritum , ut non erudiaulur. Alienali vero a veritate , digne in omui oluiaiuur errore, fliicluaii ab eo, aliler atqne aliter per lempora de eisdem gentientes, et nunqtiam senlentiam giabilitain babenles, sopbisloe verborum magig volenles esse, quam digcipuli verilalis. Non enim sunt fundali snper unam petram, sed super arenain babenfem in seipsa lapides mullog " . 39. Concludil 2 in sola vera Ecclesia, vera miracuia esse posse: exlra Ecclesia? sinuro nulla, ad eorum, qiwereprobat,doginalum confirmaiionem, nisi falsa rt emeulita miracula, tncrasque praestigias, et magicagoperaliones lieii pogse. < " Arguenlurqui sunt
9 9 9 1
quein, nec pecuniam ei aufereng sed munde et manifesie orationeg dirigens ad Dominum , qui omnia fecit, el nomen Doroiui Jesu Cbrisli invocans. > Ex quibiig omnibus meriio inferl , ibi > dumaxat discere oporlere veriiaiem , ubi charisniata Domini posila sunl, > nempe apud quos esi ea, qti33 est ab aposlolis Ecclesine succesgio. > 40. Quam certum est autem eam, quam agnuvit Iren.xus, Ecclesiam, unam et sanciam esse, tam cerluin esi eamdem el catbolicam ei aposlolicam esse. Id evidenter demonstrant ea omnia, qusc hactenus proiulimus ex ipso ioca. Niliil enim eflQcacius, ui jam diximus, esse arbilralug est ad relundendam bxrelicorum, Tarias in seclas, gecumquc puguanieg divisorum , pervicaciam, quam ul iis opponerel unanimem lolius Ecclesiae per lotum mundum longe laieque propagaiae consensum iu rejiciendis, profltgandisque nefariis eorum doginatibug. Hinc perpeluo urget, ut vidimug , c Eoclesiam per universum orbem usque ad fines terrae seminatain, in universum mundum disseminalam;: per Germaniam, Hispanias, Gallias, Orienleiu, iEgyplunv, Libyam et Judxam dispersam ; apud t innllas gentes barbaroniiu et c per univergum mundum conslhutam, circtimeunlem mundum uuivergum; ac denique vineam non jam circumvallalam,eed expangam in universum mundum cujus taroen eggel una fides, docirina et tradilio,
M 9T 98 9 9 9 9
* Cap. 6, . 1. Lib. in, c. 24, . 1. 1 Cor. xn. 28. Iren., lib. m, c. 2 i , . 2. Lib. n, rap. 31, u. 2 et 5, ei cap. geq. . ei 4. * Lib. v, c. 6, n. 1. Lib. , cap. 23, n. 4. Lib. , e. 26, R . 5. Lib. i , c. , . 1, 2. L i b . m, c. 4, n. 2, ei c. 12, n. 8. Ltb. , cap. 36, n. %
9 9 9 9 6 M 9 1
287
D I S S E R T A T I O N E S P R J E V L E IN IRENJEI LIBROS.
2*
tma anima, UDUID cor, onum os, una eieadem prae- ipoaioli, semper cusvodire asserit auctor nosier. dtcatio, ac regiminie ecclegUslicl forma. Rideat Hinc demum jure merito infert, seclis quibugcurique proinde, ?el etii compog non eit oecesse esl, quie- b&relicig aut scbismaiicis anliquiorero esse verarn quis Ecclesiam lam longe laleqoe propagaiam, v i - Ecclesiam, utpote quae originem apostolig, imo ipsi sibilem ac congpicnam esse negel, et ad ttciiliuni Christo capiii suo acceptam referat *: f Omnes vew quemdam et invisibilem electorum coetum coerceat. haereticoa valde posleriores esse, quara episcopos, Ecqni lalere possil, c cujng lumen, praedicaiio ve- quibus aposloli iradiderunl Ecclesias.. Apud barrilalis, ubique lucet, ei illuminal omnes bomines, baros siquidein jam oblinebal ea quam pradicabat qui voluui ad cognilionein veriialis veiiire ? Eccleaia, fides; quibus lamen, ne quidem nomine Quomodo ignola esse possit, qu < ubiqne prsedi- lenug, nolae erant haereiicolrum seciae; longe tninuft cat veriiatcm, apud quain una et eadem salulig ?ia eorum scnienliae: < nequedum enim congregalio in universo mundo osieudilur, > qua c planlaia est baerelicorum fuii apud eos, neque docirina in* paradisus in bbc mtuido, quaeque c ubiqiie pra?- glilula . Deinde unitiscujusque ba^reseos itiilia, clara eeV *? Qui denique invisibilis esse queal, priinosque parentes ei arcbiiecio* facile agsignari qua c est lucerna, Christi bajulans posse; receolioris quippe memoriae esse: Ecclesiae lumen;cuicredilum esl luinenDei; ei propter boc ^ vero calbolicai exordia in Chrislum golum, ejusque gapieutia c Dei, per qiiam salval oinnes bomineg, in aposlolos refundi posse. < Ante Valenilnum enim exilu canilur, ki plateis aulem flducialiler agil , non fuerunl, qui sunt a Valeniino, neque atiie in summis muris pr&dicatur, in poriis autem civi- Marciouem erant, qui sunt a Marcione; neque omnino eranl reliqui sensus maligni, quos supra latig conslanler loquilur *? > 41. Nibil etiam validiug ad confundendos eog enumeravimus, aniequam iniliaiores* et inventorcs omnee, qui vel male sentiunt, vel prsterquani opor- perversiiaiis eortim fierent. Valeniinus enirn veuil lei, colligunC, esse exisiimavii aucior nosier, quam Romam sub Hygino; increvit vero sub Pio, el proiig Ecdesiam aposlolicam objicere. Hinc tam saepe, rogavil lempus usque ad Aniceium. Gerdon aiiiein lanique conglamer incuicat, ut oslendimus, eam* qui anle Marcionein , ei bic aub Hygino vixiu. . . dem Ecclesiam ab aposiolis ipsis suam accepisse Marcion aulem tlli succedens invaluit sub Auicelo... fideifi, doctrinam el traditionem, ab iis ftmdalam Reliqui vero, qut vocanlur Gnosiici, a Menandro esse, et ordinaiam, ab iis constituios fuisse epigco- Simotiis discipulo, quemadmodum ostendimusaccipog, penes quos in unaquaque Ecclesia gutnma re- pienies iniiia unusquisque eoriim, cujus priiiciparum esset, a quibus sibi invicem succedentibus per- Q Ris osi semenliae, ejus et paier, et antisies appa peiuoregcreturel adininisiraretiir; hacque coniinua ruil. Omnes aulem bi mullo posterius, medianlibits episcoporum succeesione, nunquam desitura, unarn jam Ecclesiae lemporibug, kigurrexeninl-in suam et eanidetn, aposiolicam , puram et iiiiemeratam aposlasiam. > ad nos usque manare fldcm et tradiiionem. Ilinc 42. Cerlissiinis hisce characleribus, haclenus in ea successione certissimum corporis Ghrigli, explicaiis, eam Ecclesiam, cujus Pidem el iradiiioseu Ecclegias cbaraclerein positum esse vuli, quo uem conlra baereticog propugnabat lrenxus, deGnit, ab infldeliuin, baereiicorum el scbismaiicorum con- et a qualibet alia gocietale discriminat ac discrivenliciilis secernalur. c Character, inquit, cor- minari T U I I . Quacnam vero ea fucrii Ecclesia poris Christi gecundum successiones episcoporum, baud ambigat quisquis Irenaeum dicenlem audieril^ qutbus illi eam, qiia in unoquoque loco est, Ec- ad Romanam Ecclesiam necesse esse omuetu Ecclesiam tradiderunt. Ubi perperam conlendit, clesiaui, si verx Ecclesiae membrum el pars esse nullo cerle argumeuto probat, clariss. Grabius, bic velit, convenire, id est ul guperiug demousiravieharacterem non lam signum, siVe nolam, quam mus, in una cum ea fide, Iradilione atque doctriua formam, sive flgurani Ecclesia? denoiare. Quod consenlire, ejiigque communioni adbxrere: et eiiamsi obiineret, male tamen adbuc causae sua3 quisquis memineril sanciissiinum aposlolicorum consuleret. Id euiin, velii, nolii, ex Irenato consia- [CXX.Y] .viroruin discipulum cuin ea gcmper Ecclesia bil, eam secundum luccessione* episcoporum forindividua communionis socielaie vinclumad morlem niam in corpore Cbrisli sive Ecclesia, ab aposlolis usque perseverasse. Porro si Roniana Ecclesia ideo ipsis constilutam esse; ac proinde ea semper nota fuerit secundo saeculo vera Cbrisii Ecclesia , quia discrirainatum iri veram GbrL(i Ecclesiam.ab apo- sola praediciis verx EcclesiaB cbaracleribus ac uoits elolis fundalam, a quacunque alia socieiaie; quod insiguiebalur, necesseesleamdem elsolam, i>osircin illa forma sil secundum legilimam episcoporum migeltambigcegsecutig.YeraiiiesgeGbrigli Ecclesiam, guccessionem, quae in bac desit. * Hinc c eos qui cumin eani solam convenianl illi cbaracleres. Qnisab Ecclesia gunl, eamdem figuram ejus , quai est quis enim scposilis tantisper pra?judiciis, scctaa erga Ecclesiam, ordinaliouis, tid egleamdeui regi- omnes, quaejam corptis Gbrisii misere laceraut, minis ecclesiasiici formam, quam constiluerunl percurrere volucrit, evesiigiodeprebeiidel Ecclegiani
9 1 T f v t
*Lib. , c. 10, n.2. ' Lib. c. 20, n. 1 2. ' Prov. , 20, 21. c. i<K . 1. ' Ibid. Lib. m, c. 4, n. 2, 5.
V T
* Lib. iv, cap. 3C, n. 2.
Lib.
1*9
DISSERTATIO III, OE IRENiEI DOGTRINA.
290
flonrairara sftlam esse qu* sil unius Adei, unius do- cu vero seiiiieiiduui de seqniori ac uliima prope clrina?,unius oris,ac labii,.quaeque aecum ubiquecon- ninndi xiaie, deque tempore illo (toties a mtnigtri* senlial in rebtis fldei ac morum, comrouni pastorum Calvinianis et Lulheranis dccanlaio) nieretricis seuieniia definilis; aliis omntbus sectis in tot fere magnx, cujus mentio Apocal. capp. , xvm et seiiteDlias, quot capila divisis, aUernanlibusque va- xix. Qu, inquit, uon de S. Joannis soluin , sed riorum dogmatum fluclibits in haec, ?el ilfa jactatis, et uhiraa mundi slale ab ipsis poniificiis, et quipro ralione lemporum,afleciuuni, commodi aut in- dem Soctelaua Jesu Ibeologis plcrisque, in gacram coramodi; solam Romanam Eccleeiam sanctam esse, Apooalypsin Commentariis, ingenue explicau sunt, quod orouia ejus nierobra a peccaio immiiDia nec aliam exposiliooem admillunt. Tunc aane, adsini, in agro quippe Domiuico palex cum frumento dit, qui inducius universiuie et amplitudine istius permistx sunt; sed quod, cum sola nihil nisi sanctum corruptae Ecclesiae, exvirgine in meretricera ?ersx doceat, prxcipialque, in ea eola tesideai Spirilus eain aiuplexus iuerit, nas is niisere senieiipsuin fanclus graiiaram omnium ei cbarisraalum fons, deceperit. Sic cl. Grabius. Cui ego : Na3 potius is qui plures, etiam nostris diebue, ad eximium gan- miserrime eemetipsum, aliosque decipial, qui frictiialis gradra perdnxit, veroruinque miraculorum volis ejutmodi raliunculis inducius, aperlissimis gloria illustravit; dom alix omneggectx, cum a Tera sanclorum Pairom tesliraoniis vim inferal, efficaaanctilaiig laude procul desciverint nullos peccanii- ciseimaque eorum argumenta sic inflrmet, ul ea bua frenos injicere aleam, eaque doceant absurdi- el levissirao spiritu difflare hxreiici omnes ac U t U plena dogmata, quibug fidei, morumque gan- scbismatici eemper poiuerim. Nibil cerlius, Irectilag fundituseveruiur; quale tst illud, peccatorcs naeum, Oplaium, Augusiinum, aliosque SS. Palres aola flde Teraro justiliam con&equi poage, neminem- Ecclesix ampliludioem el universilalem objecisse. que jngium a vera quam semel cousecutug esi, Al nisi amplitudo haac et unitersitas, eeseulialis ac jualilia excidcre unquam posse; qux fueruiii ipsie- perpetuus sil Ecclesix character, nihil iiifiriuius sinia Gooslicorum exiliosissima principia, quibus argumenlo ab ea ampliludine petilo. Quo enim jure laliasioium ad gcelera oronia adiium paudi alibi buic r*poudere se posse putai Grabius , valuisê oatendimus; solam Ecclesiam Romanain aposlolicam quidem prioribut saeculis, lum cum virgo adbuc ease, ac contiuua episcoporum paslorumque suorura essel Ecclesia, non valere vero postrenia niundi auccessione ab aposlolis derivatam, fldemque ei aelaie, qua virgo illa in merelriccm versa est : traclilionem, quam ab iisaccepit, illibatam cuglo- eodem prorsus reponere poiuissei Gnoslicus quivis diisse; cum alix omnes gecix lemere abrupla euc- Q Sabellanius, Arianus, Nestorianus, Donaiisla, ctc. cessiotie aposlolica , novas sibi Eccle&ias coiidide- Ecclesiam jam a prislina eanciilaie et fide sic derint, quarum novi sunt auctoreg ac fundalores; feciss, utquisqaie inducius aniversilale et amplisolam denique Roiuanam Ecclesiara catbolicara esge ludine istius corrupix Ectlesix, ex virgine in meei universalem, per loium inundum propagatara, rtitriccm versx, eam amplecierelur, is misere semclubique perspicuam etinsignera, miraque fecundilale ipsum deciperet; ac proiude si bac responsione a gaiidenieiDynovos sibi el Cbristo sponso suo in dies Catliolicorum telis lulum se esse, ac verx Gbrisli filioa, per eos, quos ad remoiissiinas gentes mitiit Ecclesix ad angusiiores redacix limiles rDeiiibrm patlores ei doctores, parere; aliis omnibus seclis in putel vir doclUsimus; falealur necesse esi eodem angulo orbis, el inira certaruin regionuio fines se clypeo niunire ineruo potuisse perdilissinios conclusis, longeque minus sollicttis de novis Cbri- quosvis ba*reiicos,cum veleres, luin rccentiorea, ac slo gigneodis fitiis, quam de veteribus perverien- verx Ecclesiae raembrorum lilulo gloriari. Infelix cirie Grabius, qui respousis suie anua minislrel dis. 43. Hxc, ac potissimum Romanx Ecclesix ainpli- bxTelicis qutbnscunque, quorum icium nulla arie iodinem, cum posl Irenaeum frequenler in nmis declinare ipse valeat. suis tam vere quam pie inculcaveril, aliisque Pa- D 44. Sed ue quod loiies a Calbolicis feliciter aclum tnun seiilentiiscouflrinaverii dociissiraUs, bonxqiie est, bic iterum agere cogar, id unmn a Grabio meioorix Feuardemius, moleni&sima ejug argu- quaerani; an poslrema bac mundi aelaie sociclas nteulaeludere, propiliosque sibi, s! posset, Irenxuui quxdain in orbe supersit, qux vera Gbristi Eccleet Aiigusiiniim, cujus eiiam auclurilatem objiciebal sia jure dici possil? Supersiiiem esse non negabil, Feuardeiitius, facere pro virili sua conatus estGra- pulo, 6i propbeiaruro oraculis, Gbrisiique ipsius el bius in nolig auisad lrenxi lib. iv, c. al. L X X , nunc Evangelii diclis, quibus periluram nuuquanl Ecclosiam prainuntialur, fidem babeai. Porro H\ vera X X X Y J . liaque feieiur Augusiinum in ceriamine cum Donalistis muliuro iu eo fuisse, ul universilaiem, aliqua Ecclesia nunc in orbe supersit, lalero eaaa ipsuinqiie noinen calbolicum, tanquam proprium necesse esl, iisdemque characieribus insiguitam, verae Ecileaix cbaraclerem asscreret, quo a falsis qualem et quibus nolis conspicuam esse voluit bxrelicorum et scbismaticorum cociibus, in parie Gbrislus. At ex Scripturis propheiicis et evanmundi bxremibus, et ab ea, vel ab auctoribus suis gelicis ceriissimum eet, universitalem etampliludidcnomiiiaiionem indepiig distinguerelur. Aique ita nem proprium csse, esseniialem, ac proinde perpJerumqtte rem ejus avo et auie se babuigse. Se- peiuum IUius, qualciu coosdtuit Christus, Ecclesiie
9 6
201
DISSERTATIONES PRiEYI UE IN IRENiEI LIBROS.
292
ebaracterem. Id adeo perspicae, efficactierel invicie , , nima mondi parte coerceretur. Hinc Auguslinu* demonstral Auguglinus in libro De unitate Ecclc$'ue, { 72, 75, cujus verba sibi dicla putet Grabios , et ne alios proferam, quos scripsit conira Donaiisrag, quisquig cnm ipso misere deceplus latn immaniier ut prorsus obslrualur os loquenlium iniqna. Allatig errat. c Audielis, inquit, paslorig vocem manifesliget expensis Scripluramm ulriusque Teslamenti eimam, non golum per legem ejue', ei propbetat vocibug concludil S. doclor | 52. c Evangelizala et psalmoa, ged etiam per os propritim commeneit uobis Ecclesia per tolum orliein lerrarum danlis Ecclesiam gnam fuiuram. Et ea qux praefutnra, [CXXVI] Hoc in lege, el proplietis, el psal- dixii, quemadmodum ex ordine consecnta sint, in mis esse praenuniiaium ipse Dominus tesiificaius AcdbugelLilterig aposlolorum,quae dlviuarumScriest, qui eam coeplnram a Jerusalem, et per omnes piurarum canonem complenl, legendo perspicilis geuies permanaiuram esse praedixil; testes sibi fu- Nou est obscura qua?8tio in qua vos iallani, quos turos in Jerugalem, et in tota Judxa, ei Samaria, ipgeDominus pradixit futuros alqite dicluros : Ecce ei osque in lotain lerram , cum jam in coelum hic etl Chrittus, ecce Ulic eece in deserto, quasi ubi ascenderet, prxnuniiavit. Hasc terba facla secuta non esi frequenlia niiiltiludinis; ecce in cubiculi$* suiil. Quomodo coepium sit a Jerusalem, ei deinde quasi tn secrelis tradilionibus atque doclrinis. Haprocessum in Judaeam, el Samariam, et inde in to- ^ betis Ecclesiam ubique diffundi, (nec taalum, sad) tam lerrani, ubi adhuc crescit Ecclegra, donec et cregcere usque ad meggern, id esl usque ad exireusque in flnem etiapi reliqaas genies, ubi adbuc mum judicii diem. Habeds civiiatem de qua ipse, non est, obiineat, Soripturis sanctig lesiibus consequi eam condidil, a i l : xVon pote$t civitas abscondi quenier oslendilur : quisquis aliad evangelizat, super monUm po$Ua . Ipsa est ergo, qux non alianatbema sil. Aliud auteui evangelizat, qui periisse qua parie lerrarum, god nbique notissioia est.... dicil de cacteroroundoEeclestam, el in parie Donati Vos auiem innilenles tol evidenlissimis teglimoniis in sola Africa remansisae (jara dicendum egt, in Legis, Prophetarom Psalinorum, ipsius Domini, et parie Gafviui ei Lulberi in sola Anglia, Belgio et Apogtolorum de gancta Ecclegia loto lerrarum orbe Germauia remansisse) dicil. Ergo anaibema sit. diffusa, exigile ab iglia, ut osteiidani de Africa Aui legat mihi boc in Scripturis aaoctig, et non sit (jam deAnglia, etc.) qnod altinet ad partem Doanaiberoa. naii (jam Gafrtnt el Lutberi), aliqua manifesta de 45. Respondebunt forte recentiores Donatielse, canonicis librig tegiimonia. Neque enira, gicut jam qood Teteres illi apud Auguslinum 55. c Et igla, dixi, ullo modo fieri poggei, ul Ecclesia, sicut diinquiunt, credimus, ei compleU eese condiemur; , cunt, et qood absit, tam cilo ex tot gentibug peraed postea orbis lerrarum apogiaiavit, ei sola re- ' iltira, tol leslimoniig tam gublimiter el lam indubimansil Donaii (Galvint et Lulberi) coinmunio. tanter prxdicarelur; ei de ista, quam vobint, eiia, Sed slalim com Auguslino reponeoius : c IIoc no- qtix usque in finem, sictit conlendnm, permansura bis legant el nibil resisiimus. Si autem non ea de fuerai, laeeretur. > Proiude Grabius et asgecla? Scripturis ganclis leguut, eed euie conientionibue pergcrulenlur Scripiurag (el hic iierum Augupersuadere conaniur ; credo illa , qua3 in Scri- siini verba gunl 42),et conlra lam mulla leslipiuris ganciig leguntur, non credo isla, quae ab bae- monia, quibus osieudilur Ecclesia Clirtsti lolo lerreticig vaids dicuuiur. > iEquissima cerie condiiio rarum orbe diffundi, vel unum proferant tain ab Augusiino proposiia. Gum enim apenissima cerlum el tam manifestum, quam illa sunt, quo gint, et, ut Augustini verbis, 56, utar, c nullo iu- demonslreni Ecclegiam Cbristi periisse de ûpter^ lerpreie indigeanl canonicarum Scripturarum le- genlibusetin sola c Anglia > remansigse... Sad quam limonia, quae commendant Ecclesiain in lotius non perniiltanlur sallem quxrere aliqiiid, quo proorbie conununione congigiere; quisquis asserit bent esse praHiictum, deficieiKibug a fide Cbristiaampliludinein banc et universitalein non fore per na caelerig genlibus, in sola cAnglia > Ec( lesiam repeiuam vene Ecclesiac noiam, necesse eat lani clara 1 inansuram: attendant illud quod ga?pe commemoraTi
%
9
et aperla Scripluraram lestiinonia proferai quibus assertionem euam probel. Nisi enim Deua faliere iios voluerii, quod absil ul vel cogiteraus, commeadaia ubique et designala Ecclesia sua, velut socielale quadam, quae prae eaeterig oninibug ampliiadine el universiiale iusiguis foret; debuit pro bonitate sua, alicubi saliem tam diserlis verbis monere amplimdinem bauc, lemporalem duniaxat Ecclesiae uolamjore, postrema niundi xlate desiiuram; ac Undem aliquando futurum esse, ut Ecclesia , qux prioribus gxculig orbein tolutn obtineret, pbslrema mw di xtaie aogustioribus sepla liinitibus, in iui Matih. xxiv, 25.
9
ulraque cmccre u$que ad metsem , et agrum ess*
non nobis, sed ipsc Doroino inlerpreiante parabolam suam... Desinant ergo qtuerere quod invenire non poterunl, non quia occullum esl, ged quia non est. Sunl enim adtnic nonnullx gentes, in quibus noiidum esl Evaugeliuiu prxdicaluin; necesse est auieiu impteri omoia, quae de Christo el Ecclesia praedicia sunl : operiei ergo at in eig prxdicari.
mundum, messemfinems(Bcuii
i9 9
46. A l , inquit Grabius, legimus in Apocalypsi fuliirain esse mereiricem magnam, cum qua foruicabuniur reges lerrae, el ioebriabuniur qui babiiani
Natlh. v, 14.
19
Matib. xm, 30.
DISSERTATIO 111, DE I R E N J E I DOGTRINA. 294 quaro lamen si sacrac hujus propbeliae mytleria lerram, detino prostilutionis ejus, e i c , qnac de ullima muodi aiate ab ipsjs poiuiflciit explicantur. ecruiari liceat, longe facilins quaecunque de mereSedi rareus cnm Augustino 9 respondebo, c illa trice illa magnapraenuntiantur,pos8umua inProieaeponenda esse, quae obtcure posiu , ei flgurarum aianies ipsos comrerlore, et ei quam fldei et mori Telaniinibus involula (qualia gunt ea fere omnia, bos inlulerant, corrupteiae accommodare , quam quae in Apocalypsi legunlur), et secuodum nos ei possinl tn Ecclesiam Romanam transferre. Sed eeeunduro illos possunl interprelari. Esi quidem missis hisce c rerura ftgtiris, in quibus, ut rursui aeutorum bominum dijudicare aique diecernere, ait Augusiinua | 10 quia vel inlerpreiem quaBrunt, qtiia ea probabilius inierpreieiur; sed nolumue in nolo nosira ingeoia comparenlur, > concludamus : bae iogenioruin contenliones, in ea causa, qua po- cum ia Scripturie hac universitalis, anjpliludinispulos lenet, nostram dispulaiionem commiitere.k.. que noia designetur ea, quam constiluil CbrisOs, Aperu verius claraet, luceat, in obiurataa aures Ecclesia, necaliquandodesituram eamnotain tillibi irrumpat, dissimulantium oculos feriat, nemo tn eis appareal; si quae bodiein orbe verasupersit Ecclelatebris quaerai falsae suae senteniiae locum, omnem sia, eam golani esse quae cateris socieuiibus loneoDalam conlradicendl confundal, oronem frontem giu9 latiusque paieal; ac proinde tolam Romanam impodeniia elidat. Si quae ejusmodi Scripturae loca ^ esse. c Illae quippe eingulae in muliit geoiibus, babeal Grabius, proferai; sed Apocalypseos inier- ubi isla est, non inveniuniur; haec autem, quae ublpreuiionem Deu soli coromittat, memlneritque qne est, eiiam ubl ills suot, iovenilur. qoam infeliciler quibusdam suis cesseriL Quan9 1 1
*)3
ARTICULUS V .
De myslerio sanctissim Trinitalis.
[CXXVU] 47. Tolara, qnam de sacro Trinitalis myalerio tenet Ecclesia catholica, fldem paucissi~ inla comprebensam verbis iradidil Augutiinus lib. xi De Ctvit. Dei c. 24: c Credknus, inquit, et lenemue, ei fideliier praedicamus, quod Paier geuuerit Verbum, boc ett Sapienliam per quam facla tunt omnia, unigeiiitum Filium, unus unura, anerous costemum, sumuie bonus aequaliler boniim : et quod Spiritus eanclus siinul el Palris ei Filii sil Spiritus, et ips* coneubstanlialis ei coaaiernus atubobus : alqoe ho totum etTrioitas eit propter Triniialem personarum, el unus Deus propier iuseparabilem diviintatem, sicui onus oiunipolens propter iuseparabilem oranipolentiam. Iia ol etiam, cum de iiogulis quaerilur, unusquisqoe eorum ei Deua omnipotens esse rqspondeaiur; com vero de omnibtts simul, non tres dii, vel tres omnipolenies, i>ed unus Deus omnipoiens : taoia ibi cst in tribus inseparabilis unilas, qu 8ic 8 olait prsedicari. Haec, inquam, catholicae fldei aumma, a qua late recessieao Irenaeuin calomnianUir Sociniani, quorum maxiine inlerfuit tantae acicloriuiis viruin in paries suas vel invilunrt perirabere. De ea minus recie sensisse, iraprudeniius qoam malignius couqueeti eant e Calholicis quioam. Hunc ab utrorumque crimiualionibiis aireuue Tindicarunt cl. Georgius Bullus presbyter Anglicauus in sua Deferuione fidei Nicamo? et doclissif
liiua nosier doinnus NicoJaus Le Nourry, in Apparatu

ud Biblioihecam xnaximam veterum Patrum t. 1 1
t
prloris edit., an. 4697, disaert , cap. 6, | 2 et eeqq., quorum locobraiioiiibus sl nihil addere potuerim, saltero aliquid Iucia foraitan Inspenurua 8im. 48. Ut Irensei mene ceriios exploreiur, tuiior omnlum via eet penitus iiiapicere qvis fuerit ejoa ecopua, quae adverearioruni, quos impugnabai, hypoibeais, qutd deroum adversus eos probandum ftibi sascepcril? Animo liaque recolat quitquis priuiani noslram dissertaiionem, ac poiissimum art. i , { 5 et eeqq.,Iegere gravaius non fuerit, Guosiicos omnes, el Yalentinianos, quos refellebal lrena3us, fldem oinnem myslerii SS. TrinUatia profanis, Plaionicisque suis commeniis fundiius evertisse : adeo ul ex impurissimis bisce fonlibtie fluxerit, quae deinceps Gbristianam religionem iufecU, SabelJiana et Ariana haeresis. Ad Trinhatem usque divinarum peraonaruin, quarum una eademque essel naiura ac subslaotia divina, aniinum erigere non valentes, sutaebaul Deam, quero inum ac supremora Palrem appellabani, iramensia sa3culorum intervallis solilariuna, unuroque ut na tura, sic ei persona fuisse, laciie secum cogitanlem, unaqtie sua cogitatione conienlum ei occupatum. Gum vero exierius sese prodere, orbem condendo, animo consiiluiasel, in aciura erupic, qui rerum omuium seminarium, principium, forma ei archeiypus essel : huocque vocaoant Nun, Mentem 8eu seusum, el Filitim unigenilura Palria, parein tique suo perfecie gimilem et aequalem ea8e dice-
lAugust. f 6.
t
95
DISSERTATIONES P R \M 1N IRENiEl LlBROS.

t
fta
S96
bant, atque ita comparatnm, ui *oIus magniiudinem Patris eaperel; ulpole qui a Paire haudqnaquam efre re, eive persona disiinctus esset: nibilque aliitd esset quam Paier ipse seniiena, ae exterius tetot effundere sese incipiens. Nu producium aiebanl Verburo, quod rerum spiritalium, angelorum idelicet superiorujn prjnctpium, auctor et farnialor esset, Angelus ipse a Patre, ejusque Nu, eubslinlia et persona looge divereus : nec enim huic, ut Mnigcniio, datam capere magniiudioem Palris. Verbo emissi sunl alii iEones, een angeli, a quibua vicissim alii geniii; ab omoibus vero sintul ronspiranlibus productus SaWator, qui inferiorem angelum roundi bujus aepeclabilis conditorem dirigeret. Cum auiem novis&imus JSon supremi Pairis luagnitudinem lemere scruiaius pene periissel; ne idem cague alios eubiret, emissum ab Unigeniio allerum par ASonum, seu angelorum, Cbrislus et Sptritus eancius, a quibus fulcirelur munireturque Pleroma. Suroma proinde, quoa ad rem pnesentem auinel, buc redii: Pairem Verbo el Spirilui sancto longis eaeculorum myriadibus praeexeliliese; Uni. genitum illum, quem dicebant, Filium, meram Patris , efficiemiam, actum, aut proprieialem , non personam ab eo dislinciam fuiese : Verbam autem, Spirilum sanctum, Chri atum el Salvaiorem loiidem spiriiales naluras et personaa, angelrci ordinie, a eeinticem distinclas, 61 ia tempore condilae, atqoe divina seu paterna longe inferiores exelitisse : Demiurgum denique, seti inundi opiflcern, angclum 6t ipsum fuisse, eed prxcedeolibu? ignobiliorem ; qui nec in Pleromate, alioruro eede, locum bab^ret, et dcnsioribus ign>ranlrae tenebris obvolulus nalus esset. Haec suut b&reticorum coinmenia, quas confulanda aibi sus~ cepH lrenaeus, ac loio opere passim confutal. 49. primo quidera quia haerelici v?riis, quae patsim in Scripluris occurrunl, Chrisli el Verbi notninibus abusi, niale dislinguebant inler unigenitum Filium, Verbum, Christum, Jeeura, Salvatoreni 61 Demiurgum; qua prava distinclione nilebalur Valcntiniani sysiemaits maxima pars : vanam eam esse probal lrenaeus, primuin auciorilate Evangelii Joannis ; quo exposilo concludit lib. i , cap. 9, n. 3 ; c Unutn ei eumdem ostendi Logon, et Monogenem, ei Zoen, et Pbos, et Solerem, 61 Gbrislum Filium Dci, qni incarnalus esl pro nobis. Et lib. u, cap. 13, eara, quam inicr Patrem, Nun 61 Verbum disiiuciiqnem interponebant baereUci, cum 60 quem fingebam emissiomim ordine, cum recla raiione pugnare mullis demonslral. In primis cura Nue, sau inens sil c ipsum quod esi principale, et summtim, et velut principium, el foos univerbi sensus, ei oogitaiionis, uno verbo mens ipsa essealialis et substanlialis Pairie, ei ip e Paier; emissum dtci oon nisi absurdissime posse, ne Deus Ipse et Paier c a semetipso sepa9
retur, 61 qaasi ab alio aliud eroiltalor . Deinde si ea emissionum eeries, qualem comminiscebaniur haeretici, in Deo admiuitur, iia ut longe prius exsiiieril Paler, quam Yerbum' snum emiserit, bocque ab illo tain procul disiet; bominum composUorum natura 61 ex corpore el anima subsisteniium, affectiones, et inlcniiones menlis, dum cogitant, in Deum ipsum iransferri necessario coneequiiur. Ea est enini bominum conditio, ut verbum abeorum mente non emiuatur, nisi posi aliquam actuum eeriem et successionem. c In eo aulem, qui git tuper omnes DQIIS, cum simplex c l non composilus, et simitimetnbrius, et toiua ipse eibi eimilis, et aequalis sil, toius Nus, et lotua Logos cum [CXXVIII] sit, totus sensus, el loiua ennoea, 61 tolus ralio; et nec aliud aoliquios, r.ec posterius, aut aliquid alierius babente in se, eed toioaquali, et eimili, et uno perseverante, jam (alis bujus ordinaiionis sequelur emissio. Et<ap. 17, n. 7: c Non enim ul composiium aniinal quid dam esi omnium Paier, prseier Nun, quemadmodam praeosiendimtis; eed Nue Paier, ei Pater Nus. Necesê esl ilaque, et eum, qui est ex eo Logos, imo tuagis aulem ipsum Nun, cum sit Logos, periectoin et iihpassibilem esse; ei eas, qtia? ex eo sunt emiseiones, ejusdem substaniiae cum 8ini, cujus ei ipse, perfectas ei impassibiles et semper sinnle^ curo eo perseverare, qui eas emisii. > 50. Ilaec sunl argumenta, quibus Valeminianoa Itnpugnabal Irenaeus. 1 Velut certissimum quid, ex catbolica fide et Evangelio supponebai, Uingenilum, VerbQm, Salvaiorem el Gbrjsiuro Filium Dei, qui incarnalus esl pro nobis, unum el eumdem seu niiain et eamdein esse personam, cujus diverea duntaxat csseni noinina. Deinde in hoc assenliebaiur baereticis (quod 61 calbolica fides probabai) non quod Unigetdlus mera essel Patris ut iili volebanl; sed quod Unigenitua, per quetu facia eese omnia cum Joanne asserebal, fipsi Pairi consubslantialis esset, ei-perfecie siniilis, el f)erfecle comprebendens magniiudinem Palris. Ex quo concludebat, el Verbum ipsum Patri consubstantiale esse, buic perfecte siinile, el comprebendens 6ju8 magniiudinem. 5 Qura haeretici Verbum procul a Patre, ei uaiura ei ordine generationis dissitum, ignoranliae et passioni obnoxium 6sae slaluebant; eodem fuitdamento nixus blaspbemiam banc refellil. Nimirum, Logos esi ipse Nus, 61 Nus est Logos : eadem proinde ulriusque ei aubslanfia, el natura, et perfeciio. Praeierea necesse esl eas, quae ex Nu sunt emissiones, ejusdem eubsiantiae esse, cujus ei ipse Nus, perfeclas ei impassibilea 6t semper similes cum eo perseverare, qui eaa emisit. Aiqui Nus Patrie, ipsis falemibus haerelicta Verbura eir.isit. Necesse esi itaque Verbum ejusdem 6SS6 aubsianiiae cum Nu Pairis, perfectum 68 iuipassibile e swnper siraile cum eo. 4 t Multum
u t 1
" Ireii., Ub. ii, c. 13, o. 4.
1 1
N. 3 el 8.
?97
WSSERTATIO III, R E IKENiEI DOCTRJNA.
2<JN
9
disiat omnium Pater ab his, quae proveniuui bo- conditor, bic faetor, qui fccii ea pcr seinclipsuiii minibus, aflecltonibus el passionibtis. Eae vero boc esl pcr Verbtmi el Sapienliam suam, coeium, sunt bominum affecliones' et paseiones, ul verbum et lerrani, el maria, el omuia qux in eis .sunt : eorum prolationis initium babeal, ei mente cogi- bicjuslus, bic bonus, cic. bic Deus Abrabam, ct tanie posterius genesim babeai in tempore. Cum Reus Isaao, e c , bic Paler Doinini noslri Jesu ergo Verbum Dei verbum humanum inOnilo supe- Gbrisii per Verbum suum, qui est Filius cjug, pcr ret intervallo, nec prolationis iniiium babere po- eum revclalur el inanifcslatur omnibus, elc. Ilac luil, nec genesim in lempore. Denique quidqtiid in igilur apud Irenaeuni ceria ei demonslrata, unuin Deo esi, Deus ipse est: oec eniin aiiud amiquins, I)eum onmia prorsus, lam visibilia quam iimsibioec poslerius, aut aliud aJleriu, seu a se diversum lia condidisse, eumqne esse, qui sil supcr oninein babei in se ; sed totus simplex esl, et non compo- Principalilalem, Polesiaiem, Dominaiionem, uno eitus, lolus aequalis, el similfc. ct unus perseve- verbo supra omues angclos, el oronium Paler; cou~ rans. Alqui Verbum el Spiritus sanctus in Deo sunl, didisse, inquaro, uon per organa el inslrumenta a ei Dci Yerbum et Spiritus sanctus sunt; nain ipse se diversa, el aherius a se nalure, sed per semeiDeus Yerbum, lotus Spiriius, lotus Logos, lolus ipsum, boc $sl per Verbiun, Filium sutim, ei SaNue, elc. Igitur Verbum et Spirilus sanctus siml pieuliam snam, id esl Spirilum sanctuni, m ipsc ejiisdem cum Deo subsiaiuiae et nalura, ejusdem explical lib. iv, c. 20, n. 4 : Nec enim, ait, bocuin eo anliquitalis el fttcrnilalis, buic coxvi el rum (angelorum) indigebai Dous ad facieudum qux consubsianliales; uno verbo, Deus ipse. Quin baec ipse apud se pra?de(inierat fieri, quasi ipso suas ipsissima siul Irenaei arguinenla nullus inficias nou baberel maiius. Adesl enini ei scmpor Verbuni ieril, qui ad mox cilala lesiimonia, loiumqueejus- et Sapienlia, Filius el Spirilus, per quos, ei in dem scopuui ailenderil : eadem cene argitinettla, quibus onuiia libere et sponie fecii, ad quos et loquibus deinceps usi sunt SS. Patres conlra Aria- quilur dicens : Faciamus hominem ad imagineui ct noi el Macedoniatios, ei utunlur eliamnum ibea- similiiudinem noslram ; ipse a semciipso sul>logi ad Soctnianorum impieiatem refellendam. sianliam crealurarum, el exempium factornm, vi Eadem proinde in ulrisque de niyslerio sanciissimae Aguram iti mundo ornatnciiloriiui accipions. E\Trinitalis fides. Nec lamen iis coiiteiuus inariyr propler Verbiim el Spiriluin saudum vocai Dex aauciiasimus, vel eadem lalius explicat, vel alia manu, bic modo, sed el in cjusdcin libri Pra subuide profert, quibus, quam recle et caibolice falione, ei lib. m, o. 21, n. 10. Eas vero maiuis senseril, magis ac magis demonstretur. ^ cum opponat aliit organis, el Vxrluli inferiorx, binc 51. Quia,.ul dixi, negabanl bserelici Verbi Dei manifesie sequiiur, Verbum et Spiriiutn sanctuia a\teriiUatem, flngebanlque nec ab ipso Palre, nec a Patre quidem dislingui, ulpoie quibuscum co;ia Verbo ejus immediale condilum esse aspcciabi- silium liabcat, dum ail : Faciamus homxnem ad lem bunc mundum, sed c a Virtute aliqua valde imagitxem el similitudinem nostram ; non lanteu iuinferiori ab illo, et ignoranle Patrero ; boc com- ferioris, el alierius ab eo naluraj esse : sicuii ineulum coitfulans Irenxus iib. u, cap. 2, ostendit proporlione servala, mnnus bomiuis a corporr, ii. 4 el 5 bomines quidem c inopes > cum sint, cujus sunl maiius, natura el ubstaniia non diffcc nec possinl slalira aliquid ex paraio fabricare, runt. Imo manifeste se ipsc explical Irenaeus, cum indigere mullis organis ad > rei alicujits c fabrica- aii, uiiuiii Deum omnia fecisse per temeiipsum, \wi: tionem. Propriutn > aulcm esse hoc Dei supere- cst, addil, per Verbutn et Sapienliam $uam. VcriniueiUiae, non indigere aliis organis ad condiiiqiiem bum igUur et Spirilus sanclus suul uiius ei idem coruin (ud condeuda ea) c qu:e fiuut; neque an- cmn Palrc Deus, uua el eadcm cum eo substaniia gelis iudigcre adjuloribus ad ea, qua? fiunt, ueque ei natura. virlute aliqua valde inferiori ab illo, ei ignoranle [GXXIX]52. Fx iis conrludil Irenaius, Verbuin seu Palreni; sed idoneum esse el sufficiens ad formu- D Filium, el Spirilum sanclmn, nediiin rebus umtiibtis tionem omuium proprium ejus Verbum, queinad- creaiis praeexsliiisse, sed el ipsi Pairi sempercoexsiinioduin et Joanncs Doniini discipulus ait de co : lisse, ac coaelernos fuisse. Deus siquidein c suasscmOmnia per ipsum facla zunl, el sine ipso faclum est perhabuil manus : adest enim eisemper Verbum et uihil . In oninibus auleni esi ei bic qui esi sc- Sapienlia, Filius ci Spirilus. E l lib. n, cap. 30, cuiidiiin nos, mmidus. Et bic ergo a Verbo facius n. 9. Sempcr autein coexsistens Filins Pairi, esl, elc. Eadem suiniualini repcieus rap. 50, olini el ab initio semper revelat Palreiu, el an ii. 9 : Deura ipsuin a semelipso fecisse libere ei gelis, el arcbangelis, el Poleslalibus, el Virtulibiis, ex sua poieslale, el digposuisse, et perfecisse - el omnibus, quibus vull revelare Detis. cap 2.. nia, et esse subslanliaiii oinnium voluiilalem ejus : n. 8, raliotiein afferens cur plurima siui, qu;u Solus, addil, unus Deua fabricator, bic qui esl su- nienlis buuiaiiai caplum stiperant, quaeque proiinlo ler oninem Principaliiatein, et Poiesialem, ei Do- curiosius el solticilius a nobis invostiganda nou niiiiationem, et Virlulem : bic Paier, bic Dcus, bic sinl; doccl Dci solius, a quo facla tunl oiiinia,
t 9 1 5 i 1% M
Joan. i , 5.
18
Gon. i , "-C.
VII.
1'ATROL. G R .
10
bOO DiSSEUTATIONES P R J : YliE IN IIlENiEI LIBROS. i 53. Ncc vero Irenaeo satis luii probasse dmni proprium esse omnia nosse; boroinem vero cesc iti infinitum minorem Deo; et < in quanlnm mioor Verbi el Spiritus sancli aeternilatem, sed causae juest ab eo qui factus uon esi, et qui semper idem guluro peiens passim asserit el demonslrat ulruntcst, in lanlum secundura ecienliam, et ad investi- qne Patri consubstaniialem esee, ejusdem cum eo gandum causas oinnium, minorero esse eo qui naturae el substanliae : quamvis id saiis aperle C O I H fw.it. Non enim, a i l , c infecius es, bomo, ne- eequalur ex baclenu diciis. Nam ex S. docloris que seroper coexsistebas Deo, sicut proprium ejue principiis, qtiodcunque infecium est, ei sine ioitio, Verbum; eed propier emineniem boiiiiaiem ejus, vere ei snbslamialiter Deus esl. Quo ceriiseimo nunc inilium faclura* accipiens, sensim diseis a principio probat lib. u i , cap. 8, n. 2 ei 3, c nibtl Verbo dispositionfs Dei, qui le fecit. > Ideo ergo quidquam ex bie qua3 constiluta, ei in subjectione liniia est, angusiisque coarclaia liinitibns bominis sunt, > nec proinde Angelos, Arcbangelos, e l c , a scienlia, quia c iniiium faciurae acceptt, et c in Deo consUtutos ei facios per Yerbum ejug, et per iDflniluin* minor esi Oeo; > ideo vero Yerbi Dei Spiritum oris ejus, per quem coeli flrtnati sunt, et scientia infiniia , quia infeclum est, Deoque sem- omnis virlus eorum, auctori suo coroparari posse. per cocxslilil. Eadem ratio eal, quaro afferl lib. IY, Infiniie enim dislanl c quse conslilula sont ab eo c. 43, n. 4, ul probct, Verbum divinum, qaod bo- qui constituit, ei qiiac facta sunt ab eo qui fecii. minuro saluli semper consulueril, et Abratoeami- Ipse enim infeclus, et sine inilio, etsine Qne,et ciliani conciliare sibi veluli sluduerii, non indigen- nulliua indigens, ipse sibi suflQcieus, et adhuc reliiia fecisae. c Sed noque Abrabae amicitiam propler quis omnibus, ul sinl, prastans; qua; veroab co indigentiam assumpsit Dei Verbum, exsisiens ab suul facla, iniiium sampeerunl. Quaecunque auleni iniiium sumpserunt, et dissolulionem possunl perinilio perfectus : Antequam Abraham esset, ego xum, cipere, el subjecia sant, ei indigeril ejus qui se inquit ; sed ut ipsi Abrabae donaret aelernam fecit: necesse est omniroodo, uii differeus yocabuvilara, exsistens ab inttio bunus, quoniam amiciiia Dei immortalilatis est condonalrix bis qui aggre- ium babeant, apud eoe eiiam, qui vel modicum diuniur eam. > Nullius igitur rei indiguin Dei Ver- eensum in discernendo ialia babeut : iia ui isquibum, quia exsisiil ab inilio perfecium, el bonum, dero qui omnia fecerit, cum Verbo auo juste dicaac fons omniuro bonorum; Deusque natura ciun lur Deus et Oominus solus; quae autem facta sunt, sil, amicis suis donai aeiernam vitam et immorla- non jam ejusdem vocabuli pariicipabilia esse neJilatem. Et hinc inferl Ireiueus principio capiiis que juste id vocabulum eumere debere, quod eai eequentis, ioilio nou quasi indigcnlem Deuin ho- Creatoris. Haec igilur apud lrenaeum certissima : ininis, plasmavisse Adam, sed ui baberet in quem Qui infectus est, ei sine iniiio, el sine flne, nullius collocarei beneilcia eua. Non enim solum anie indigens, ei ipse sibi sufficiens, vere, proprie ac Adam, sed ei anle omuem coudilionem glorificabai jusle diciiur Deus et Dominus solus : qni rerum Verbum Patrcm suum, manens in eo; et ipse a omnium aucior, conditor ei fabricaior est, infecius Palre clarificabalur, quemadmodum ipse ait : esl et sine inilio. Aiqui nec nduus certum apud Irenaeum, Yerbum ei Spirituin sancluro iniliuin Pater, clarifica ffie claritale quam habui apud te, non habuisse, Pairi eemper a-dfuisse, eiqae cocxstipriusquam mundus fieret . Denique cap. 2 0 , n. 3, lisse; Verbura el Spirilum sancluin cum Paire probans quod . 1 dixeral, Adesse Pairi sempcr omnia condidisse; unde necesaario concludendum, Verbum ei Sapienliam, Filium et Spiriium, pcr Yerbuin et Spiritum sanclum, ex Ireuxo, cum Paquos, et in quibus omiiia libere et sponle fecil; ire jusie dici et esse unum Deum ac Dominum, baec babei: c E i quoniam Verbum, id est Filius, unamque irium esse naturam el subslanliam. Sed gemper cum Palre erai, per mulia demonslraviad inslilulum redco. inus. Quoniam aulem ei Sapieuiia, quae esi Spirim
{ 16
f 11
54. Haereiici, uti dixi, comminiscebaniur, aliiiin esse supremum Palrcin, alium Demiurgum, aeu rerum omnium inferioruiri, et aspectabilium condilorem : bunc veieris legis auciorem fuisse, sorum in opera sua elc. Unus igilur Deus, qui luin in ea celebratum , et solum a Judaeis agnilum Verbo ei Sapienlia fecit, ei apiavii omnia, > elc. el adoralum; illum ?cro incognilum mansisse eeioFilius igilurel Spiriius eancius sic apud Deuin Pa- per, donec Evangelio lucescente, Jesnque (afflante, trera fuerunl anle omuem, nou visibilium modo, qui in eum descendil, Christo) revclanle, notue sed et invisibilium, ei JDonum, quain fingebani fieret, novam legem conderei ei promulgaret. E x i baereiici, consiilutionem, ut Pairi seniper adfue- liosissimum dogina, malorum omniuni scaluriginem, riul, ipsi coaelerdi, ac coaevi, Verbum, Sapienlia, eversurus Irenaeus loio libio ni probal, unum esso ei manus Patris, quibus carere nunquam poiuii, Dcuin factorem coeli c i lerra, et uiriusque legir quamvis Angelis aul Yirlulibus iiiferioribus qui- auctorem, huncque csse ipsum suminuin Patrem, et Yerbum ejus, ac Spirilum sancluin, nec alium busvis facile scmper carere poiiieril. lus, erai apud eum aute omnem consiituiionem,
1
pcr Salomoiiem a i l : Deus sapientia fundatit lerram, paravit autem cozlum prudentia , elc. E l rursus : Dominus creaml me principium viarum sua-
i c
Joan. VIII,
1 7
Joan. xvn, 5.
IH
Prov. m, 1 0 ,
20.
Prov. vm, 2 2 .
501
DISSERTATIO II), DE IRENiEl DOCTRINA.
502
aoquain a lcge et propbelis annouliatum fuisse, aai ab ipso Gbristo, ejusque aposlolis et discipulis agniium et celebratum. Qnla vero respondebant Gooedci, eum, quem rauodi conditorem idenlidem confiieiur Jesas, qaeroqae lum ipse, tum apostoli ei discipuli qus Deam Patrem ac Dominom, rernin omnium fabricaiorem paasim appellant, ipsum Demiorgum esae; qui quidem licel Deus naiura non sit, quod Umen reruro omnium inferioruin rex, donHous et condilor constltutus &it, Dei appellalionem soriilur, el eam ob rem lum ab iis, lum a propheus ei teieri lege Deps vocatur; id confutalerus Irenxus, probat cap. 6, . 1, quod, c Neque Dominus, (veriias [CXXX] cum sil, nec menliaiur, ot cap. praecedenii dixii) t neque Spiritui sanctus, neque apostoli eum qui non eesei Deiis, deflnitive t absolute Deum nominaesenl aliqoaiido, nisi essel vere Deus; neqae Dominum appellassenl aliquera ex sua persoua, nisi qui dominaiur oiniitum : si quando vero Scriptura eot, qui Doa sunt dii, nominai, non io toiuro osiendere iHoadeoe; sed cum aliquo addilamento et signtflcaiione, per quara ostendunlur non esse dii. Hoc igitur Irenaei principium, verigsimum atque cerlissimom. Quem Dominus, Spirilus sanctut aut apoetoli in Scripturis deflnitive et absolule Deom nominant, is esi vere Deus; quem Dorainum appellanl ex soa perwma, is eal qui dorainalur omniuni. A l , inquil idem Irenaeut *, Dominus, Spiriius sane<us, ei aposioli deflnitive et ab&olute Deum norainant, Domintiraque appellant ex sua pereona c Oeum Pairem, el Filium ejus, qui dominium accepit a Patre suo omnis condiiionis, > id est rerum omnium condilarum; et t nemo aliue in Scripluris t Deos ooniinaiur, aut Dorainus appelialur, nisi qui est omnium Deus et Dominus, qui ei Moysi
dixit : Ego sum qui sum. Et sic dicet filiis I$rael: Qui est misit mead vo$; et hujus Filius Jet 1 1
i tis fuerunt prxdicatorcs, cl aposloli lilicrtalis, nisi solum verum Denm Pairem cl Verbum ejus, qiti in omoibos principatum babei; manifeste est oslensum, faclorem cocli el lerraB, qui loculus sil cum Moyse, et Legis dispositioncm ei dederil, qui convocaveril Palres, Dominum Deuro conOieri eos, et alierum neminem nosse. Quid clarius? Pater ei Verbom, Pater el bujus Filius, sunt unus ei idem Deus a prophelis praedicalus, et ab Evangelio annunliatus; solus verus Deus ac Dominus, factor coeli et terraa, qui foculus ait cum Moyse et legis dispositionem ei dederit, etc. 55. Idero argumenhim instaurans lrenxus toio fere libro iv, el propius adbuc ad causam accedens, probat ex Scripturis, ei ipsis praBserlim Do^ niini nostri sermonibus, unuin ei eumdem esse Deum utrinsqiie legis auctorero, qui ree omnes condiderit, qui lcgem velerero dederit, cum Moysc, canerisque Palribus ac propbeiis loculus fuerii, quique per Verburn suum, non iiclilium illud bajrelicorum, sed Filium suum unigeniium, unumqiv ac verum cum eo Deuoi, perfectissimum ei omi.iacium, nolum seeo fecerit in uiroque Tcsiamenio. Eam in rem proferl cap. 5, n. 2, ea Cbristi verba Matlb. xxii, 29 seqq. ad Sadducxos : Erratis,
nescientes Scripturus, neque virtutem Dei. De te> ittrrectione enim mortuorum non legitlis quod rfictum est Deo dicente : Ego sum Deus Abraham, et Deus haac et Deu$ Jacob ? el adjecit: Son
%
*t Dcu* mortuorum, sed viventium: omnes enim ei
vivunt. Tum subdil Irenaeus: Per haec ulique manifestum fecit, quoniaiH is, qui de rubo loeuius est Moysi, et manifestavii se esse Deuro Palruut, bic est viveniium Deus. Quis enioi esi vivorum Deue, nisi qui esi Deus, super quem alius non esi Deus?Quem.et Daniel prophela CUIII dixissel ei Gyrus rex Persarum : Quare non adoras Bel ?
annuntiavil dicens : Quoniam non colo idota ma>f
sus Gbriatus Dominus nosler, qoi filios Dei facit nufacla, sed vhum Deum qui cousiituii coelum et credemes in nomen suuro ; > quod subinde pluri- terram, et habet omnis carnit dominalionem llomis Scripturartim ulriusque Teslamenli le&tirooitiis rum dixil: Dominum Deum meum adorabo, quodeioousiral. Ex quibus evidenier concludere esl, ex niam hic est Deus vivut '* Qui igilor a proplielis Irenaei senteniia, solum Patrem, et Filium ejus adorabalur Dcus vivus, bic esl Tivoruui Deus, et Je*um Cbristura Dotniuum nosirum vere Deuin esse, Yerburo ejus, qui ei locuius estMoysi, qui etSadet iis qui inlerduni ,in Scripturis nominanlur dii, i ducaeos redarguil, qui el rcsurreclionem donavit : nec sunt umen , infmile praecellere; ac proinde ulraque bis, qui caiculiunl, oslendeus, id esi reveram esse, unam et eaindcm in ulroque nalurani surreciionem el Dcinn. Quo demonslralo coudivinam el essentiam. Hinc ex iis, quae ubcrlim cludil : c Ipse igitur Gbrislus, cum Patre, vivoriiiu profert, Scripluraruni locis passim infert : Unus esl Deus, qui locutus est Moysi, qui el pairibug ijiiur et idem Deus, qui a Propbetis pnedicalus esi, inanifeslalus esl. > Sic uno ei eodeni lelo dupliel ab Evangelio annuiiiiatus, et bujtts Filius, qui cem siniol Gnoslicorum errorem configii IrenaMis, ex fruciu venlris David, id eet ex David Viigiue, tum quod comminiscebaniiir, Verbtmi Palre inel Emmanuel. > Tum isliusmodi argiimemis e ferius esse, nec ipsi perviuin esse Pairein ; tiiui Seripltirarum auclorilate peiilis coronidem impo- quod fingebanl, euin qui prophelis loqtiebalur, Denens cap. 15, n. 5, coucludil : c Cum declaralum miurguro ipsura esse, a stipremo Palre longe alium K nanifeste, quoniam neminem aliuin Deum vo- atque diversum. Nempc, is qui de rubo loctuus est careruul, vel Doininum nominavenmt, qui vcrila- Moysi, el nianifeslavii scessc Deum palrum, qucrn
> s
X 3. " IN. 2. " Exod. iu U . " Cap. 9, n. 2.
t%
Cap. 14.
" Ibid. 4.
" Ibid. 2 i .
303
DISSERTAT10NES L 1N IRENAH LIBROS.
504
Patris, Filius, id eel, quod in Patre divhinm esi, quaj natura divina -et invieibilis Palris, eadem esi el Filii; per quod aulem vidtlur et cagnoscilur Filius, per idem cognosciiur et Paier, quia Filius iraago Patris est, ?l figura seu cbaracier subsianlise ejus: Verbum caro factum, ul vere homo, sic et vere Deus: denique in oranibuft, el per omnia onus Deus Paier, unum Verburo, et unus Spiriius; unius in tribus, una in tribus nalura. Quid clarius? Quod aalem dicil Irenseus, agnilioneiu Palris, Filium esse, et agniiionem Filit in Patre ease, ei per F i lium revelatam esse, idipsum est quod dixerat ltb. in, c. 6, n. 2 : Filium esse in Paire, et babere in sc Patrero. Idipsum esl eiiam, quud dixeral lib. IV, c. 4, n. 2. Nempe respondcns vanis Gnoslicorum cavillationibus, qui ex cversa Hierosolyma civitate regis magni, ei abrogala veleri lege inferecribebant: Nemo cognovit Palrem, niti Filius, nec banl alium esse Veieris, alium Novi Tesiametiii Filium, nisi Panr, et cui voluerit Filius revelare; auctorfem et Deum; osiendit el Hierosolyma?, et sic vero c inlerprelabantur, inquil Irenacus veieri legi suum tempus a Deo mensuin ac definicap. 6, n. 4, c quasi a nullo cognitus sii verus Deus tum fuibse; utramque, advenienle nova lege, desianle Domini noslri adventuiu : ei eum Deum, qui nere debuisse; idque sapienlissimo et ordinalissimo a,propheris sit annunliatus, dicebant non esse Pa- Dei consilio facium fuisse. c Omnia eniro, inquit, trem Cbristi; > demonsirat sanclus mariyr loio mensura et ordine Deus facil, et nibil non mensuin illo capile, el adulierinam esse verborum lectio- apud eum, qnoniam nec incompositum. Quod nem, et falsissimam eoruiudem eiplicationem. poslremum, scilicei, nibil non meosom apud Deum Cum enim ail Dominus : Nento cognotcii Fi- esse, ui probet, laudal velerero aliquero aui coaevum /iurn, nisi Paler; neque Patrcm, nisi Filius, et scriplorem ecclesiasticum, cujus uomen lacet, setl quibuscunque Filiut revelaverit; quae genuina ver- verba probat: < bcne ail qui dixil ipsum iinborum leciio est : c Revelaverit, non solum in mensum Patrero in Filio inensuralum; mensora fuiurum diclura esl, quasi tunc inceperit Ver- enim Palris, Filius, quoniaiu el capit euui. > Quibum inanifeslare Pairem, cuin de Maria natus; sed bus ostendil, Deum adeo ordinis, proporlionis ei communiter per toium lempue posilum est. Ab meneurae amaniem esse, ul neque suam ipse eib. initio enim assisiens Filius suo plasmali, revelat mensuram deesse volueril; Filius enim esi nienomnibus Palrem, quibus vull, el quando vult, et sura Palris, qui tolam Pairis imnien&iiatem, iniiquemadmodum vuliPaler. Nam bouuiu placiium nilatera el subslanliam in se capil, conlinel, ae Palris-Filius perficU : niiuil euim Paler, miuUur veluli circumscribit. Ea divinarum personaruiu auiem ei venii Filins. Hinc omni aevo et seroper, , circumineetsio esl, ex qua lam fremullisque modis Verbum revelavit seipsum, ut quenier, tamque feliciler argumenia deprompseruni simul revelarel el Palrein. Ralio esl, quia c " in- adversus Arianos sancii Patres, ul Filium Pairi visibile Filii, Paler; visibile autein Palris, F i - esse probarent. Neinpe in se invicem siiut lius. licet * c Paler invisibilis sil, el indeier- Paler et Filius, nec niimis in Filio, quam in se ip*o minabilis.quanluin ad nos esl; agniiio > tainen c Pa- esl Paier, ncc niinus in Patre est Filius, quam iu iris [CXXXl] esl Filii manifestaiio : omnia euim se ipso; adeo ul niutuo exeislanl in se, el, ul iia per Verbum manifcslanlur. Agnilio Palris, Filius; loquar, iinnieenl iuvicem, atque pcneireni, ac agniiio auiem Filii in Patre, ei perFiliuin revelaia. proinde el a se invicem disiinguanlur, ei lamen in Ex iis omnibus sic concludit Irenxus". c Non ergo una el eadem natura ei substanlia sine ullo discrialius eral qui cognoscebalur, el alius qui dicebal: mine conveuianl. JVimo cognoscil Patrem; sed unus el idero, oninia 57. Sed ex modo diciis babos, cnr el quo sensu eubjicienie ei Paire, el ab omnibus accipiens lesiitam saepe et sollicile inculcel Irenaeus lolo libro iv, monium, quoniam vere bonio, el quoniam vere el alibi (quod el aliis anie el posl eum Patribus Deus, a Paire, a Spiriiu, ab angelis, etc. E l proinfrequens non fuil), Patrem invisibilem seinper pler boc irtiomnibus, et per omnia anus Deus Pamansisse, neque a quoquam, ne specie quidem exler, elnnum Verbum Filius, ct unus Spirilus; et lerna ac sensibili forma dissiinulalum visutn esse; una satus omnibus credeniibus in eum. Paier neque videri omnino posse; sed ex divinis peraonis igitur el Verburo, Irenajo tesie, non sunt aiius ei solum in Veteri Teslamenlo divinum Verbtnu vcaliits Deus : hivisibiJe Filii, Paier; visibile autem leribus palriarcbis ac propbetis apparuissc, ui bopropbelae Deum vivum appellant, el Deum vivum adorabant, hic est viventitim Deus, Peus super quem alius Deus non est, uno verbo bummus Deus. Aiqui Paler et Verbum ejus, Chrislns cum Palre is esl qui locutus est Moysi, qui ei palribus manifestatus eat, e l a propheiis adoraius, et appellatus Deus vivus. Igiiur Chrislus cam Palre esi Deus Yivorum, Deus super quem alius non est Deus, ei supremus Deus. Quid, quaeso, manifestius afferri potesi ad vindicandam Irenaei fidem, stabiliendamque Verbi cum Patre consubstamialiiatem ? Ne quidem apud Aibanasium ipsum aperlius quidquam ei expressius occurret. Alia consimilia leslimonia el argumenta occurrent toio libro et alibi passim. 56. Quia vero Valenliniani abulebantur Cbristi verbis Matih. xi, 27, ei Luc. x, 22, eaque sic des17 M
" N. 7.
>i.
N. C.
N. 3.
31
N. 7.
506 DISSERTATIO III, DE IRENiEI DOCTRINA. 305 roinilms Dei ac Patris noliiiam imporlarel, qua refelliL t El Patrcm quidem iovisibilem el indeiervilam tllorum luerelur, qtiae sine Dei cognilione minabilem, quanlum ad nos 681, cognoscit suum 86 non potest; Filium esse qni Adamo, Noe, ipsiug Verbqiii; et cum sil inenarrabilia, ipse enarAbrahae, aliisque videndum ee pnebuerit, qui cum rat nobis; rursum autem Yerbum snum solus eoMoyse locutus sit, qui denique, ut loquilivr Tre- gnoscit Paier. > Non minns ergo iirvisibile, ei indeiisus", c et viiioD6S propbelicas, et divisiones cha- lerminabile, et inenarrabile esl, c quantum ad nos ritmatui, et ininisleria sua, et Palria glorificalio- esi, > ipsuui Verbum quani Pater, cum a solo Patre nem coosequenter et coinposiie oslenderit humano quantum esl, cognoscalur : invisibile etenim, > generi, apto lempore ad uiilitalem bominum, prout paulo posl ail, c Filii Paler; > nam quae naiura pler quos feciC tanias disposiliones; invisibilitaiem Pairis esl, eadein et Filii; ulriusque secunduro se qoidem Palris cusiodiens, ne quando bomo fteret invisibilis est. Et cap. 24, n. 2, aperte docet, c esse conieoapior Dei, et gemper haberet ad quod profi- unura Deum, qui esl super oinnem principalum, el ceret; vieibilera autero rursus bomiuibus per mul- domiuationem el poteeuiem, [CXXXII] et orane las digposiliones oslendens Deum ne in touiiii deli- nomen quod noiuinaiur: et hujus Verbum, naluraciens homo a Deo cessaret eese *. Uno verbo, liler quidein invisibilem, palpabilem et visibilem in cipse eal qui dicit Moysi: Vident vidi vexaiionem bominibus, et usque ad inoriera descendisse, mor populi mei, qui ett in ASgypto, eL detcendi ttt eruam t6in auiem crucis. Si igitur videndum se praebuil tn * ; ab initio assuetus Verbum Dei ascendere et divinum Verbuin, non cerie in ipsa nalura sua didescendere, propter salutem eorum, qui male babe- vina et invisibili, sed tanlum iu alienie el aewiinplis rent. De bis fuee disseril Irenaeus fere a cap. 5 fonnis 61 speciebus. Id fuse probat cap. 20, n. 9 et ueqne ad 20, eed boc praeserlim. H;ec omnia eodem seqq., ubi 6xp6ndena ea divini Verbi ad Moysen, eollimant. Nempe cum probanduro sibi suscepisset euin quo loquebalur, verba : Sta in loco alto petrc, laacius doclor, unum et eumdem esse utriusque Te- el manu mea coniegam super te. Quando vero tran$Sttmeoli auclorem,oslendil unuin eicumdeiu Deuin ierit claritat mea, tunc videbis quw iunt potteriora bominum semper saluli cousuluisse ac providisse: mea; facie* autem mea non videbitur tibi; non enim oiiuin et eumdem Deuin a veleribus ei nobis ado- videt homo faciem meam et vivet; ait, olraque bis ratom fuisse, eaindem fuisse velerum fiilem et aigniiicari, < quoniam 61 impossibilis est homo ?iooeiram; omnes Veieris Teslamenii propbelias et dere Deum, et quoniam pcr Sapientiam Dei in Agnraa in unum 61 eumdem Cbrislum Novi Testa- novissimis lemporibua videbil eum homo in allitumeiiii roedialorem conepirasse, ac proinde unum Q dine pelrx, boc est in eo qui est secundum homiei eumdem 6886 Deum ei Paireni, quero ipse an- iiem 6J08 adventu. ~ ~ Tunc ergo duniazal difinum nuoliavii, et Doium boimuibus fecit nec alieram Verbum facie ad faciem visum 6886 putat, cam el diversam ab eo quem annuniiabant propbelae, buroanam sibi natnrani assunipsit, propriamque qni adveniam ejus praBcinebanl: hiuc quidera Pa- stbi fecil. tlinc concludit, c non niamfeste ipsam ireui invisibilem eemper fuisse, nec cuiquam mor- faciera Dei yidisse propbetas, sed dispoeitiones et taliam daiam. onquam fuiaee vidre magnitudinem mysieria, p6r quae inciperet boino viderc Deum, cjus et mirabilein gloriam ; c incapabilie enim, m U8 paulatim assueaceret boroo ad videnduin eum <et incomprehensibilie, el inviibilis ; >atraale carnem facium. E i postea: c Igilur 84 nequeMoysea iitde ab bairclicis inferri, ignolum semper fuisse vidii Deum, nec Elias, iiec Eiecbiel, qui roulia de donec advenirel Chrisius. c Qponian qui omnia ccelesiibus videruni; qua3 aulem ab bia videbantur, in omnibus operalur, Deus est, qualis et quantus 681, erant eimililudines clarilatis Domini, et propbeliaj infisibilis et ioeuarrabilia est ouinibus, qiwe ab eo fuiurorum : maniCesium 6st, quoniam Pater quiiacta sunt; incoguitus nequaquam^ Raiioesl, quia dem iuvisibilis est, de quo ei Dominus dixil: Deum omnia per Verbum ejus discuul, quia 681 unus nemo vidii unquam : Verbum auiero ejus, quemadDeua Paler, qui conlinet omnia, et omnibus esse D modum volebat ipee, et ad utililalcra credentium, prasut, queinadraodura in Evangelio scripium 681: claritatem moiistrabat Patrts, ei dlspositiooea exnon in una figura, nec in uno cbaraBtum nemo vidit unquatm, nUi uxigeniltu Filius, ponebal qui est in sinu Patri* : ipu enarravil**. c Enarral ciere videbaiur videntibus eum, sed secundum disergo ab iiiiiio Filius Palris, quippe qui ab inilio pensaiionum ejus causas 61 efficaciam. Quasi die^cuuiPatre . > Cur aulem uni Vorbo provinciam cerei: Si neque Moyses, neque Elias, neque Eielaocdemandallrenxus, ul et Pairem suura no- cbiei, neque propbeia?, quibuscuni familiariier lura facerei? Cur unum Verbum videodum se prae- agebat, divinum Verbum, non lamen ipsam Dei twiiwe, Paire semper invisibili manenle, taro con- essenliaiu viderunt, sed simililudines dunlaxat clasiamer affirmal? An quod vel inferiorero Paire ritaiis Domini; manifestum esl, quoniam nec Pater credideril Filiuro, ?6l nalura si>a bunc aspeclabilem, secundun naluram suam visibilisesi in bac moriali poiiasquam illuui, arbitralus sil? Atqui id diserie viia; nec Verbum ejus in esscnlia sua con&picienB
t
40
Lib. iv c. 20, n.7. Cap. 2, n. 4. * Exod. m, 7, 8. 8. N . 7. Exo. xxxiii. 19, 20. * J n . i , 18.
f 4 u
31
3 i
Cap. 20, ii. 5
N. 6.
ioan. ,
307
DISSERTATIONES PRJEVIJE 1N IRENiEI LIBROS.
308
iluiii se prasbuil, sed in varia figura, oec in uno i sancium in rebus condendis Patri mimslrassc; hocliaraclere, secundum dispensalionum cjus causas minem faclum esse, Patre qnidem bene senltente el jubente, Filio vero minislrante et jubente; Spiet eflicaciam. 58. Id ergo vult Irenaeus êi hic ejus, alioiumque ritu aulem mitrienle, el augente, et alia ejnsmodi. Patrum eadem cum ipso asserentium, et senlien- Nempe PaterFilioelSpiriltii eanclojobelacpracipii, lium scopus), Palrem cum eit origo et fons toiius non tanqjiam superior ac Dominus inferioribus ac sanclissimae Trinitatis, a quo manant el mitlunlur . subditis, sed lanquam ax|ualtsa?quaIibus,consub8t*naliae persona?, ipsum a nemine missum, minus de- lialis consubstanlialibtis, coaeternus coaelernis, sine cuisse frequenles illas, quae olim fact sunt, Dei quibusfacerenibilpolest; imo Filio eiSpirituisancto . Dei quidem bonilatem semper decuit imperai Paier, lanquam sibi ipsi. Neqae eoim alias noiuro se ipsum bominibus facere, ac, quantum ipsi Filium et Spiriium sanclum a Palre dislinguit, capere queunt, conspiciendaro prabere; quia c vita quam persona et subsisiemia, non certe naiura ci Iiominis visio Dei". At id muneris in se susci- substanlia, quam unam ei eamdem in tribus agnopere Filium polius quam Palrem congruebai. scit et confitelur. Id clare ei absque ambagibus Ea enira hominum animis inspergenda Dei noii- demonslrat Iib. n, c. 50, n. 9, aliisque locie jam a tia, frequentesque illae Dei visiones ad olxovo- nobis ciiatis. Rlud vefo minislerium quod Pairi spectabant, el ad ultlitatem bominum Iapso- praestitere Filios et Spirilus sanclus, quam imroenrtim fiebant , toiidemque futurae inearnationis sum ab eo distei, quod vel minimam eubjectionia veluti praeludia eranl. Porro sicuti Filium, quod a ac semlutis umbram adjunclaiu habeat, demonPairenecessariam etaeternam originem habeat, quod strat S. doctor lib. iv, c. 7, n. 4, ubi illud vocal a Palre nalus sit, a Palre mittatur, ejusque imago, c copiosura el inenarrabile minislerium. Ministrat figura subslanti ejue, el, ul loquilur Irenseus, enim ei, addit, c progenies et figuratio sua, id est agmiio tit carnem suscipere decuit potius quam Filius ei Spirilus sanctus, Verbum et Sapientia, Patrem,qui, cum prima persona sit, a nulla alia quibus gerviunt, el subjecti sunl omnes angeli. ve) oritur, vel mitiilur; sic Filium magis quam Pa- Sic ergo minislrant Palri Filius et Spiritus sanctus, trem decuit frequentibus illisapparitionibus fulura? ui minisierium iltud incnarrabile sit, et infinito a incarnationi sua? praludere, bominumque, qtios se removeal inlervallo idcas omnes, quas in budeinceps sanguine suo redeinplurus erat, salulis ab manis adjunclas secum habei. Sic ministranl, ut iuiiio curam gerere. Neqne enim hanc tuoi primutn aher sit ipsa progenies Palris, alter figoraiioet suscepil, cum in carne morialj advenil, ul non se- < imago Filii (banc enim vacem, pguratio itia, ad mel Irenaeura dicenlein audmmus, sed ab inilio et Filiuro refero, ut in noiis in hunc locumexplicui); ab bominis lapsu. Ideu vero ab inilio de homimim non ergo tanquam servi hero* sed lanquam progesalulc sollicilus fuil Filius, ac lolies in publicum niee principio a quo procedit, et ejusdem cnm eo manifestandi lum Pairis, lum sui ipsias causa, vel- dignilalie. Sic denique ministranl, ui iis servianl uli prodiil, quia ea erat voluntas Palris. c Omnia et subdili sinl angeli. Alqui eo noiniue Filio el autem Filius administrans Palri perficit ab initio Spiriiui sanclo serviunt angcli, quod bi ab iis conusque ad finem, et sine illo nemo polest cognoscere diii sinl, ul explical aucior lib. ui, c. 8, n. 3, iia Deum; iet< bonumplacilum Palris Filius perficil". proinde infinile minores. Si autem ab lrenaeo quaeras, cur omnia adminis[CXXXIII] 60. Sed his et similibus loquendi motransPalri, bonumque placilum Patris Filius per- dis Gnosiicorum vesaniain rclundil Ircnaeus. Ui ficial, ralionem hanc cum Gatholicis omnibus affe- enim mundum hunc aspeclabilem ab infarioribus r e i : Miltil enim Patcr, mitlilur aulem et venit angelis, vel a Yirtule aliqua longe absistenle a Filius. > Filium vero mitiil Pater, quia Filrt prin- Palre universorum, ipso Patre vel inscio, vel incipium cst, eumque gignil; miitilur autem Filius, viio, condilum esse blaspbeinabant, ul ex loio quia a Palre (anquam a principio procedit, el ab lib. i , el inilio libri n consial. Hinc ad profliganeo gignilur. Porro sicut honorificum est Pairi F i - dum illud impietalis monsirum lam sxpe urget, liarn gignerc et mittere; sic nec miiins honorificuni omnia, praecipiente ac jubcnle Paire, per Filium et Filio niiili e( gigni; nullamque in ulroque subslan- Spirilum sanclum condila esse: ul nimirum iude II;C disparhatem arguil haec missio. c Non enim ge- coniicial, nectnscio, ncc invito Patre condila esse. niiorem (aii Auguslinus lib. ni cont. Maxitn, c. 14 ) llinc lam frcquemer inculcal, Verbum ct Spiriium ab eo quero genuii, sed geniium a genilore niitti sanclura Patri minislrasse, ut inde concludat, nec oporlebal; yerum haec non esl inaequalitas subsian- Angelis, nec Virlulibus inferioribus ab cjus naiura sed ordo nalura; non quod alier prior essei et senle.nlia alienis cl rcmoiis indiguisse : uipottf iltero, sed quodalter essel ex altero. > qui habeal ex sese copiosdm et inenarrabile mi59. Ex diclis eliam facile colliges quo sensa plns nisierium, progeniem et figuralionem suam; ba.semel dixeril Iretiaeus* , Palrem Verbo SIIO pr;e- bueril semper suas manus, Yerbuin el Sapientiain, ccpissc ul iuunduiu croaicl, Filium el Spirilum Filium cl Spirilum ^sancluin, pcr quos sibi coex! 9 1 k!
Ircn , c. i0, n. 7
fc| %
Cap. 0, n. 7 ct 3.
i i b . ui, c. 8, n. 3; iib. iv, c. 7, n. 4; Ibid,, c 58, n. 3.
509
DISSERTATIU , : IREN/CI DOCTRINA.
310
sfcteales, eaMenioa et coriaubsianiiales, ei in qui- L posilae, scienliain nosiram plerumque fugiant. Uinc bos, non in*Uu&, nulla neceseitate coactus, sed concludit insanos esae ba3relico, qui aelemam discfcns et volens, omnia libere et sponle fecit; non vini Yerbi generalionem, aliaque ejusmodi profuntliunde, non exira semetipsum, sed ipse a semet- diesima mysieria rnvesligare et expiicare moliejpto, in volaotaie sua, in Yerbo ei Sapientia sua, baniur: in eoque tam graviter labi, quod superbias Mibsianiiam creaiurarum, et exemplum faciorum, lypho elati, nibil Deo reêrvarent, sed omnia teet flgurain in mundo omamertlofum accipiens, ul mere gcruiari vellent. Tum ut haerelicorum veealoqaitur lib. i t c. 20, . I Ea oronia salis pa- oiam magis ac magis tonfundai, ab ipsius Cbriati leni ex bactenus allegaiig Irenad testimoniis, adeo Filii Oei exempk) argumenium a majori ad minus pelit. Si, inquit Dominos Ipse Filius Dei judicii ot eadem bic repetere nihil neceese sit. 61. Unoin superest expendendum, an Irenaeus diem el boram concesait scire solum Palrem, ecienexltemi judicii ignoratioiiem Filio Del tribuerit. tiamque diei iHius Filiua non erubait referre ad Et id euim saucUssimo mariyri ascribilur; sed per- Patrem : eur no3, Dei Filio inflnite rainorea, eruperam oninino. Gnosticos quidero pcrstringens bescamus, quae suntin qusestionibns majora secon scribit lib. , c. 28, n. 6. Irrationabiliter autem dum nos, reservare Deo ? Nemo eoim snper inaiuflali, aadaciter Dei mysleria scire ?os dicitis: gistrum est. Qua quidem argumentandi ratione id qoandoquidem el Dominus, ipse Filius Dei, Ipeum tifium conQcere vult sanclus docior, Cbristum, judicii diem el horam concessit acire solum Patrem, oeconomiae causa, judicii diem ei boram concessisse maaifeate dicens : De die autem ilta, el hora nemo scire. solnm Pairem: non qnod ipse nescirei, sed cif, neque Filiu$, niti Pater $otu$ Si igttur quod ejnsmodi scieniiam ad Patrem, a quo ipse ftcieniiam diei illius Fiiius non erubuit referre ad eam cum ipsa divinitate acceperat, referendain Patrem, sed dixit quod verum esl; neque nos eru- esse vellet, ab eoque dantaxat exspeclandam esse bescamus, qua sunt in quaeglionibus majora secun- diei illius notiliam. Quamvis enim eam ipse badum nos, reaervare Deo. Neuio enim super ma- berei, cum aliis tamen coinmuiiicare nolebat, idve explicare, quod Pater (a quo loquebalur, et a quo gisirum esi . Ubi ipsi Dei Filio ignoraniiam aecribere prima fronie videlur aucior: adeo ut niandatum acceperal, quid diceret, et quid loqueana sit Georgii Biilli * solutio, qua contendit retur, ul ait Joan. xn, 49 ) taceri voluerat: ut niCbristo homiiii tanium ignoranliam tribuiese Ire- mtrum exemplo suo doceret quaedam esse Deo buuaeuin: bic enim de FiKo Dei diserte agit. Quan- militer reservanda, nec ea temere a nobis expliquam et dum Chrisio homioi ignoralionem ascribi, canda esse, quce Deug abdila esse voluit. Sic inenposse cum Proleetamibus muliia tutlur Bullus, in lem paulo posi, nempe u. 8, explicai auclor uosier: eumque sensum Ijreiueum explicare saiagit, aliam Si quis, ait, exquirat causam, propler quam iu ei labem aspergil. Sed misga bacce conlroversia, omnibus Pater communicans Filio, solus scire hoqos exira inslilutum est, illud fidemer assevero, rani et diem a Doioino manifesiatus est; neque apquod quisquis prsesens, quod nunc versamus, capui labilem niagis, neque deceniiorcm, oec sine periea, qua par est, aoimi attentione legeril, toiiusque culo alieram, quain hanc, invenial in praseiui Irenaei argumentationis seriem *t scopuin adverie- (quoniam enim solus verax niagisier estDominus): ril, e vestigio deprehendet, nullaro prorsus igno- ul discamus per ipsum, super omnia esse Palrem. Etenim Pater, ait, major me etl . E l secuudum rantiam bic afflngj Cbrislo Domlno. 62. Scilicel Irenaeus, ut dixi, Gnosticorum im- agnilionem ilaque prxpositus esse Paler annunpodeniiam casiigat, qui vanae scienliae laudem cap- tiaius est a Domino noslro ad boc, ul el nos, in Unles, insanam eibi de rebus omnibus, ipsis eiiam quatilum in flgiwa bujus mundi sumus, perfcclam profuadioribus Gbri&liauae religionis mysteriis, scieuliam, el lales quaeslionee concedamus Deo : quale esi divini Yerbi generalio, disserendi, noet ne forie quxrentes altiludinem Patris invcsiivaqne reram tum divinarum, tum buinanaruiu gare, in tanlum periculum incidamus, uli quaerasysteroata pro arbitrio condendi licentiam sume- IIIUS, an super Deum alter sil Deus. > Obscrva 4 bauk Ubi vero probavit ceriam esse in Scripluris nusquani Irenaeum shnpKciler asserere, solum PadiYiois veritalis regulam.ad quam sicexigi debeanl irem scire diem el borani, sed solum scire dietn et
t v ; M 47
qusstionest quas de rebus divinis agiiare sinit reliyo. m ab illa nusquam deileciere liceal; ostendii plura camen esse in Scripturis, licet ex sese perfcciig, quae anguslos menlis noslrae limjtes longisime superanl, quxque proinde, cum sciri a nobis BOD posaint, Deo bumdiier committeoda sunt, nec temere scraianda. Nec mirum esse, si in spirilalibns, et coelesiibus, qua? sola fide percipi possunt, cxcuiiarous : cum ipsae res naiuralcs, ob oculos * Marc. xiii, 52.
w
horam Domino mamfeslatum este; Dominum ju-
dicii diem et boram concessisse scire solum Pairem, etc. 2 S. doclorem palam profileri, in ommbu* /rem communieare Filh. Qui in omnibu*
commumcare dick, niliiI prorsus excipit,ne quidein scientiam diei et hor exlremi judicii. 3 Auclori noslroproposilum non fuisse quabslionem banc ex professo perlraclare, an revera solus Paier scirul diem ol boram cxiremi judicii, Filius vcro
47
Mallli. x 2 i .
f
4 9
Def. iid. N i c , sccl. n, c v, S 8.
Joan. xiv, 28.
311
DrSSERTATIONES PRA
liE I N I R E N J E I L I B R O S .
312
absobne nescirct: sedde ea agere duntaxai, quanluni suflicerel in prasenli seu quanlum ad argumenlum praesens conduceret. Alqui argumentum praesens eral, exqulrere causam , [CXXXIV| prop(cr quam in omnibus, el in ipsa rerum omniuui, ac diei judicii scicnlia, Paler communicans Filio, solus lamen scire boram el diem a Domino manifeslatus esl. Quomodo eniin c verax magister Doininos, verum dicens, * id referre potuii ad solum Patrem, quod lamen commune habeat cum Palre ? Gtii quaesiioni respondel, meliorem nullam in prascnti ralionem afferri posse, qnam id ceconomiae et exempli causa facium esse a Cbrislo, < ut discamug per ipsum, super omnia csse Patrem, perfeclamque scif;Otiam, el tales qua?sliones euncedendae esse Deo, ne forle quoerenies altiludinemPalris invesiigare, in periculum incidamus. > Eteiiim Pater, ait ipse Gbrislus, major me est; et secundum agtiiiionein prarposilus eese Paler a Domino annunttaius est: non quod Pater major natura sit, aui rainor sil agnitio Filii; Spiritus giquidem Salvatoris, qui in eo esl, scrutatur omnia, el
6 3 . Jam, pulo, nullug, nisi quie periricla? froniis Socinianug, negabit, quin Irenaei de Vcrbi etSpiritus pancti divinitate el cum Patre consubsianlialitaie ildes cum Nioena el Gongtaitfinopoliiana ad apicem consontiat. Nemo eliam doinceps sine stomacbo legcl apnd Cenluriatores Magdeburgenses* , f iia obscure et perplexe non raro vocabiilo Verbi, seu ^ uii Irenaeum : ul videa* tur non perspicne inler Yerbum subsianliale, 61 \erbum vocale, sen oris distiriguere. Profecto qui baRC scribebant, Irencei libros ?el nunquam, vel lippis oculis legeranl. Huic refiitanda3 calumniae ircnaeique fidei vindicanda plus quam sufllciunt ea onmia quae haclenus diximus. Paulo laiius adbuc exspaiiari potuissemus, el argimienla mulla ab iis peiere, quaa fuse dissertt auclor nosler !ib. m, c. 16, et seqq. In iis enim toius est ui probet conlra Gnosticos, unum et enmdem esse Jesnm Gbrisium, unigenitum Dei Filitim, verum Deuin ac veruro liominem, ubl cum primis ad id coiiiicieiiduro ulitur eo Apostoli lesiimonio, Rom. ix, 5 : Quorum patre$
4
aliiludines Oei ; semperque coexsistens Deo proprium ejus Verbum, omntum experiemiam et cogitaiionero, inflnitamque scicntiam babet, ut Deus 'pse, ac Palrem guum perfecte cognoscil, ejusque mensura est, quoniam et capit, ut Irenaeum supra diceniein audmmtis; sed quod Paier ordin* et origine prior sil, priraum omnium, ipsiusque Filii principium ; cui omnia, ut naiuram, sic ei scienliam, accepta referl Filius ; cui denique omnia, ut auclori suo concedil, niliil quidquarn sive agere, sive toqui et revelare praeier ejus voluntalem vokns : ad boc ui et nos, Deo ii\ inflniium minores, Cbrisii exemplo discamus perfeclam gcienliam, absirusasque quaestiones Deo concedere, nec ea temere scrutari quae lalcre nos voluit. Uno verbo loiiug Irenaei argiimentationis summa buc redit: Si ipse Dominus, Dei Filius, Verbum Palris, cui in oninibus communicat Paler, cujus Spiritu qui in eo est id esl, divinus iniellectus, urulatur omnia, ipsas eiiam aliitudines Dei, quein proinde latere uon polcsi quod de die el hora exireiui jndicii elaluit Paier; Mliug tamcn diei scientiam reiulil ad Pairem, eique concessit, nec id explicare ei reserare voluii, quod reserare non sinebat voluntas Pairis: a forliori nos qui tuper terrnm degiraug, quibus (livitiones duulaxal gratiajum guul, el divisiones
t
4 8
et ex quibut Cliristut secundum carnem, qui e$i Deus tuper emne* benedictu* in tceeula. Sed forle cum
lcctorum fasiidio facium fuis&ci: quaremalitimue lrenaeum ipsum legi. Aliud esl quod conquerunlur cilali Genluriaioros, de Spirilu sanclo rarius Joqui > Irenacum. Panlo quidem rarius de Spiritu sancio, quam de Verbo loquitur: ralus videlicei salis 6SS6, ul ipso profitetur Hb. i , c. 9 , si ftinditus eversa prava dislinctione, quam iuler Unigenitiiin, Verbuin, Salvalorem, Cbrislum, elc, iniecponebanl Valentiniani, prima eorum ogdoas, a qua vcluii religata pendebat iota Pleromalia Valenliiiiant molos, diruerelur; bac enim eversa ruere loiam bypoibesim necessum esse. Unde ia banc conculiendara distinclioneiii, staluendamque Yerbi cuiu Unigenilo , eamdemque illius cuui Palre naluram 61 divinilaiem, salva dislinclione personarum, lota fere argumenlorum moles incuinbii. Non tamen adeo raro de Spiritu saucto Ioquiltir, quin ex iis, quai ideiitidem disseril, liquido paieai, verum Deum, Patri ei Filio coaequalem, coxlerniim el consubslantialem ab eo censeri. Id perspicue demonstranl ea, quae supra retulimus, sanciissimi marlyris Joca et argumenia. Hinc eum Dei manum appellat, Indeque concludil Palri semper coexsiiiisse, 61 anie res omnes coudiias fuisse; quod et ex libro Proverbiorum probal. Hinc eum ia opere crealionis cum Palre el Filio cooeocial. minitteriorum et divisiones operationum, quique ex Grealionis aulem opus iia divinum esse, Deique parte cogno*cimu$ tl ex parte prophetamu* ; de unisolius proprium jure merito credil, ul ex eo quod rersi$ quaslionibus concedere oporicl ei qui ex pnrle pcr Verbuin constiluU sinl oinuia, inferal, non nobis prccttat gratiam, ul paulo aule dixil *, nec id lanlum a Verbo infmite disiare angelos, arcbancxplicare atu investigare uiti, quod in sapientiac gclos, aljasqoe res crealas; sed el Hlud iiifeciuni suaB tbesauris deliiescere voluil Deus. Quod qnidem Obse, gine iuilio, sine ftne, solumque cum Palrc aigumenti genus quam catholicuni, 61 ab Ariana jnste dici Doum ac Domiiium : caucra onmia, ex inipiclate reinotum, quisquis xquus rerum aisliina- co quod tTcata int, inilium babuissc. dissolvi inr facilc vidci.
f
* 1 O.IIMI, 10-
Vf
1 Cor , .
Goniur. n, cap
10, iu fm.
313
D1SSERTATI0 1. D IRENiEI DOCTRINA.
314
posse, subjecla eese, neque Jiiste Dei vocaDiiluui , in novissimis lcniponbus efftidit per adopiioatimere posse, quod esl Crealoris. Quod argumen- nem filiorum in genus bumanum: alllaluni [CXXXV | inm Tel niliil oinnino probat, ?el invicie probat aulem communiter in condilioitein, el facluram Spirttum sanclum, ez Irenaei senientia, non niinus ostendens illuxn. Aliud autem esl quod faclom esl, Teruin Deum esse, infeclum, sine inilio, sine fine, ab eo qui <ecit. Afflaius igitur lemporalis; Sptrilus nulli eubjectum, e i c , quam ipsum Verbuni: utpoie autem sempiternus, > elc. Hic ex Isaiae verbir proqui non minus" inanus Pairis fueril, nec minus ad bat Irenaeus, lalissimum discrimen Spirilum inler res creandag operam contuleril, quam ipsnm Ver- elafflatum inierponendum esee : Spiritum quibum. Sed cui pra?dtcta omnia suflkere non vide- dem ab Isaia c proprie in Detim depnlari, hunlur, legai quod Irenaeus lib. v, c. 42, n. 2, scri- \ , ; bil. Hoc omne exceplionie genus praeclusum hi , id enl in eodeiu ordine, grad, dignilaie et naroniido. Ibi distinguil lrenaeus inier c afflalum ?ila\ tura consiilui, ciijus est is, qui cffutlil eum, Deus : qui et auiinalem efficil bominfcm, el Spirilum vivi- c afflalum aulem communiler in condilionem ab iicaniem, qni et epiritalem efficii hominem. c Et eo depnlari, < et facluram oslendi; laoiiimqgc propterhoc, iitquil, Isaia " ait: Sieatcit Do* differre afflalum a Spirilu, quanliim differt quod faciumest, abeo qui fecit; ac proiride afflalum ntinug, qui fecii cmlum, et fixit illud, qui firmavit terram, et quce in ea sun(; el dedit afflaium populo, Umporalem esse, inilium babuisse, creatumque qni super eam e$t et spirilum his qui calcant illam. fuisse; Spiritum vero sempiiernum esse, sine iniAiflituia quideai commiiniter onini, qui super lio coiAilorem ac veriim Deum. Eril fortequi miterrani esl, populo dicens dalum : Spirilum auiein nus feliciier Isaiaj loca ab Irenaeo ezplicala esae proprie bia, qui inculcant (id est conculcant) ler- obtendal; sedhic de genuino isaix aeiiau non diarenae concupiscenlias. Propier quod rursus ipse pulamus; id tantum jure roerito conlcndimue, sic Ixaias" distinguens quae pradicta sunt, ait : Spi ab auciore nosiro eiposiium esse prophetam, ul e* rilus emm me exiei, et afflalum omnem ego feci. Terbis ejue inlulerii, Spiriium sancium verum Spiritum quidem proprie iu Deo ( , esae Deiim, ei consubslantialem a quo in bumanum bic verli debuisacl, in Deum) depulans qiiem genus effusus est.
$
ARTICULUS V I .
De mysterio Incarnationis, Christi notivitate, baplismo, et descensuad inferos, ac B, Mariffi Virginis dignitaleet intercessione.
04. Operam, mea quidem sententia, luderet, qui C eanam esse et orthodoxam lrenaei de mysterio ln carnalionis doclrinam longa disserlalione dcmonsirandum sibi putaret. Scripla siquidem pcr se loqininiur, el quisquis ea legerit, quaa aucior libro praesertim lerlio a cap. 16 usque ad 24 disputal, uon minus aceurate scripsisse faiebilur, quani si posl Pauli Samoeaieni, Pbolini, Neslorii ei Eulycbelis tempora vixisset. Hxretici quibuscum confliclabalur, Jesum Chrislum Dominum uoslrum rerum Deom et verum bomiuem essenegabant; sed Jeaum a Chrisio iropie dWtdenies, alii ilium meram hominis larvam exstilisse,qua3per Mariam, veliu per canalem iransierai; alii, more cacteronun liomiiium, ex Josephi ei Mariae salu genilum esse : bunc vero in eum, tum cum baplisrao tingendus ^ easel, devolasse, mox revolalurum, cum cruciflpendus esset, blasphemabanl. H;ec errorum monsira ciialie capilibus ul profliget Irenasus, lotus esl, ul probei unum et eunidcm esse Jesuin Clirielum, Verbum Rci.Deum super oninia, (Jnigenilum iV*i Filiuin, veruiii Oeuni ac verum bominem : vc
rum Deum.qui in principio Verbum exsistens apud Deum, per quem otnnia facta sunt, qui el semper aderal generi humano, > quique c in notissimis lemporibus, secundura pneflnilam cempus a Patre, unilus suo plasmali, passibilis bomo factus fueril : adeo ut c exclusa sil omnie contradictio dicenliuro : Si ergo tunc nalns eet non erat ergo anle Cbrielus; non > enini c tunc coepit Filius Dei exaislens semper apud Palrem; aed quando incarnatus esi et homo faclus, longaro boininuro exposilionem in ee ipso recapilulavii, in compendio nobis salulem praesians, ui quod perdideramus iu Adam, id eai secundiim imaginem et similimdineirt esse Dei, boc in Christo JOSH recipererous. Yeruni Deum c Christum Filiom Dei vivi eumdera esso < et filium bominis. Qtioniam enim nemo iii toiun*. ex niiis Ada?, Deus appellaiur fecundum eum, aui Dominus nominaiur, ex Scripiuris demonstravimus. Quoniam autem ipse proprie praeier onines, qui fuerunt tunc bomines, Deus, et Dominus, el Rex aeteriitift, cl unigenitus, et Verbum incarnaiuiu prxdicalur el a propbeiis, et aposlolis, cl ab ipso
9 9 9 4 9
1 1
Cap. 42, 5.
9 9
Cay. 57, 16.
Cap. 18, . 1.
9 4
Cap. 19,
D.
2.
515
DISSERTATIONES PRiEVLE 1N 1RENAE1 LIBROS.
316
Spirjtu, adest tidere omnibus, qui velroodicuonde Aper angeli eermonera geducta est, ol effugeret veriiate altigerini. Haee auiem non teaiiflcai-eniur Deura, prsvaricaia verbum ejug: i u baec (Maria) Scrlpturaade ee, ti, simlliter ut omnes, homo lan- per angelicuro eermonem evangelixala esi, ut porlura fuiaset. Sed quoniam praeclaram praeter om- larei Deum, obediens ejus Verbo. Et si ea inobenea baboit in ee eam, quae esl ab ahissimo Palre, dieral Deo; sad haec snasa csl obedire Deo, uli genituram, praeclara auiem funclus esl ei ea, quas virginia Eva3 virgo Maria fleret advocaia. Et quemeat ex Virgine, generaiione, utraque Scriplune admoduro aelriclura morii genus humanuro per dmoae de eo lestiGcanlur; et quoniam bomo inde- irginem, salvalnr per virginem : aequa lanoe corua, et paseibilis, et super pullum asinae sedens, [CXXXVl] dispoeiia, virginalis inobedientia per aeeio et felle poiaiur, et spernebaiur in populo, ei virginalem obedientiam. Adbuc enim proloplasil osque ad mortero descendit: ei quoniam Dominus peccatum per correpiionein primogeniti emendaeancui, et mirabilis consiliariug, ei decorus specie, tionem accipiens, et serpenlis prudentia devicta elBeus fortie, guper rfubeg veniens universorum io columbae simplicilate, vinculis autem illis rejudex, omnia de eo Scrfpiure propbeubant... Hic 8olutis, per q u alligaii eramas morti. Quai igilur Filius Dei Domiaug noaler, exsisiens Verbuni poaleriora verba, c et quemadmodum astriclum est Patris, et filius bominls : quoniam ex Maria, quae * morti, ele., descHpsit Augusiinas lib. cont. Juex hominibue babebat genus, qtia? et ipsa erat /tan. cap. 3. bomo, babuit secuadum horoinem generalionem, 66. Haec roale babent hagiomachos omoes. Infaciug egl fllius boninis. > Clara sunl hac* nullie- commode dicla putam Magdeburgenses His peque vante haerelicoruni suffiigiia eludenda. Cbrislug tulantior Gallasias, in sais ad postremum Irenaei el verue Dei Filius, et verus hominis iiJius : verus locum adnoiationibus, in Irenxum ipsum et caeieDeus, propter aeiernain c ab alliesimo Patre geni- ros Patres toiamque Ecclesiam calbolicam furit. turam, > venis bomo, propter lemporalem, sed Moderaiior cl. Grabius IrenaBi quidein personae par praeclaram ex Virgine gentiuram ; i inquoproinde cil, verbis duniaxai viro inferre nilitur. c Licel, duplex natura ftieril, duplici geniturm regpondeng, inquit, advocata bic palronam, c qua3 pro alunica vero persona utramque naluram sic afficiens lera iniercedat, significarel, nibU lainen de B. et copulane, ui unus et idem sit Filius Dei et fllius Maria jain defmicla eam accipere cogeret. bominig, uoum Yerbum incarnatum. Hinc aatura- Quidni? Si Maria in lerris degens, pro ea qua in rum onionem adeo urgei conira baerelicos, ui in- homanum genus charitate flagrabat, mediairicts lerdum asfterat , Verbum, qui eemper humano ac patronae munere functa esi, ac pro bomiuibus generi adest, unilum fuisse et conepareum suo iniercessit; an mortuam, sed Deo viveniem, cum plagraati, ei carnem facium; hominem vero com- Deo regnaniem, Deo ipsi cbariiatis fonti aliius roisium Verbo Dei. Quae tamen catholice, et velut immersam, charitas, qtiae, Aposlolo leste, Falva temper naturarum distinctione, dicta eese nunquam excidit, sic defecil, tit eorHm, quorum propriig locis osiendimus. anlea miserebaiur, prorsus obliia, nullas pro ipsi* 65. E i hiivc etiam Mariae dignilatem commendat preces fundere digneiur Cerie secus longe senIrenseus , quod virgo permanens, verum Emma- sisse veteres omnes Patres, et Ecclesias, probat, tit ouel, qui subsianlia Deug est,peperoril, et ut verum alia taceam, Liiurgiarum oinnium aniiquissimarum bomiiiein, sic et verum Deum genueril; vanosque Graecaruni, Lalinarumque, quas ipse Grabius veneTbeodolionis, Aquilae, aliorumque impiorum cona- ratione dignas exisliraal, consensus; hi quibus B. tus diseipat, qui pratis Scripiurarum imerpreia- Mariae auxilium exposcit, ejusque meriiis ac precitionibus Maria3 virginitaiera oppugnabant. Hinc a bus veniam peccatorum, et beneficia caeiera impepracipuo illo Mariae decore et illud accersU, quod irare sludet Ecclesia. Quare bujusce ratiunculae vaHaler Dei facta, noslrae salulis prima po&t Filiiim nitaiem senliens vir claries. addii : c Elsi concedamediatrix evagerit: ac per ejus fldem ei obedien- lur, Hlam nunc pro fldelibus vivis universe coneitiam, saluiem ac rederaplionem adeplos nos esse deralis intercedere, id quod inodoratiorcs Protestanlium doclores merito admiitunt, ne inde quiaseerit; quae mediairicis cootiliairir.isque cum dein ejus invoeaiioa singulis facta probari posset; Deo parles sunl. < Queinadmodum illa (Eva) quod incerium, ne dicam falsum sit, audiat, vel virum quidem babens Adam, virgo lamen adbuc possiloe audire simul lot mille bominum compelexsistens inobediens facta, el gibi, ei universo laliones. Sed si moderatiores Prolesiantium dogeoeri bumano causa facta esi mortis : sic ei Maclores lesle Grabio, meriio admiiiuol, Mariam, ria praedeslioatum babent virmn, et lamen virgo, caBierosque sanclos nunc pro fldclibus vivis uniobedieng, et sibi, et universo generi humano causa \erse consideraiis intercedere; admiilant proinde facta esi salutis. > Ei postea : < Quod alligavit virgo neccsse esi, nulla uni Dei el hominum mediatori Êva per increduliialem, boc solvit virgo Maria per facia injuria, alios praeler Cbrislum seeundarios/ lidero. > E l lib.v, c. 19: iQuemadmodum illa (Eva)
7
"Cap. 16, . 6: cp. 19, n. 2. Gap. 21, n. 4, cl idibi pasbim. cap. 4.

n
87
Cap. 22, n. 4.
Ccni. u
317
DISSERTATIO III, DE IRENASl DOGTRINA.
318
ipeiqee eubjectos mediatores esse posse, quonim sbyteroruro arguunt; non tontemplantes, qoamo proinda de salute noetra sollicUorum praeidium plurig sit idiota religioeus a blaapbemo et iropudente implorare liceat, at per eos ad principalem Media- sopbista. Tales sunt autem omnes harelici, et qui 86 ptae aliquid prsler veriiatem mvenire pulanl.. lorem pateat accessus. 67. Sed, ait Grabiue, beata Virgo aodire non 8erop6rquaerntes, et nunqaam verum irivenientes. poteat eimul lot mille hominam compellationes. Tutiue igitur cum religioeis illis idiotis imperitum Sagacem virum, cujua ea eil menlis aciea, ut bea- 6886, nec coriosiue inquirere, quemadmodtim fiat, torum intimos animi seneue aliiesime pervadens, uti precee nostras audiam sancti; quaip cum vacertoe limites eorum audiendi ac cognoscendi fa- ni8 aophistis eeroper quaerentibos, 61 nonquam vecullati praeftnire valeat! Tanla non fuit Ecclesiae rum Invenientibus aapere. Sufficiat rem cerJani per lotum orbem, perque oronia tempora diffus e886, 61 in Ecclesia semper contlitUee; cxplicandi eagacilas, qoae sanclos ei orare pro nobis, et a no- modue Deo coramiuendus: quanquam tamen conbie invocari posse duxii; rata videlicet preces suli ea de re poseit Auguatinus lib. De curq pro oostraa ab iis audiri et percipi. Tantum ingeriii moriuii gerenda, cap. 15 at 16, ciijus modestiam in acnmine non valuerunt veleres Palres, qui plurima solvendie ejusmodi quaestionibua laudabit et iroilaqua? hic gerunuir, beatis exptorata eese confiden- bitur probag et prndensquisque. 68. Quara parum luta sint ea, quae mox pnecltiUsr asseruerunt. Gerte recens non est Grabii, imo Galvini el PelH Molinaci objeciio. Hanc dudum sibt simus effugia, probe sentiene cl. Grabius, aliud %\bV parare siudoit, caeteria lamen nec meling, nec luproposuit, solvitque Severianus Gabalitanue, in serm. 6 De mundi opificio, lom. VI Opertim Chry- lius. Advtcata, aic, ex GrstCQ , cotoosost., p. 659. Nempe cum dixissel, verisgime id de landi, non intercedendi signiiicalionem boc loco se affirmasse S. Mariam, Beatam me dicent omnes manifesle habel; quod ex quibuedam, Irenaei generationes, subinde boc opponil sibi : E l quid ipgius, 86d Tertulliani leetimoniie probare nitilur. illam jovai iatud, inquies, cum non audiat ? Gui Unde concludit, advocatam id eat coDSolatHcem 8H5 respondet : Imo vero maxiroe audit, eo qnod Evae et totius bumani generi ab Irenaeo dici D. in loco eet splendido Maier saluiis, fons sensibilis Virginem, quia baec Deo obediens, sectindam lacis. Basilius lib. De vera virginit. tirginem Adaro, Saivatorem mundo peperit; sicul dla diaDeo consecratam admonet, ut oon tantum angeloe bolo aures pnebena, pnmum Adamum seduxii, iuvareatur, sed eliam bominum sanctorura, ac Pa- deque posterie exitii causa (uiL Sed quid tam fltruin spiritus. Et quid singula commemoro. in- G denter snpponit Grabius, lrena3am Grsfcce ecripqoU angelorum innumerabiles multitudinos, sisee, ? , inquil, consoiahdi, cnmqae iis sancioe Potrum epirims? Nullus enim non intercedendi sigoificalionem boc loco raanieororo est. qui non ubiqtie prospiciat : cum ipse fesle hab6L Diceree, horainem Graeca Irenaei pnc quidem corporis oculis non conspeclus, incorporeo 06uli8 babuisse. Quid si contendana, aliod quidvie tamen visu ad noiitiam cuncla complectaiur. > scripsiese Irenxam, quod deprecatricem, mediatriAugasliniie eerm. 516, al. 94, De divertit, loquens cem ae uquestrem significel? Quo argumenio coit* de Paulo et Stepbano : c Ambo, ait, ibi vos vi- jecluram hauc [GXXXVII] confutabit Grabiue? detie, ambo modo sermonem r.ostrum auditis, scripseril Irenaeue, , houd repugnabo. ambo pro nobis oraie. Tbeodorelus lib. V I I I , De Sed cur voois hojus significaiionem a Tertulliane, cnrandU Grcecorum affectionibu*, ubi de martyri- el non potius ab Irenaeo ipso petit t Si quidera sebus agit, coruin refellil errorem, qui mariyres cre- mel duniaxat ea voce usus esset martyr sanctisai* dtbant, t nullum sensum eorum habere, qua3 in mue, ferri utcunque posset. At cum eamdem aliis lerris geruntur; quod ex eo refuiai, c quod dn in locis usurpaverit, cur 6a non conferebal ejus vina quadam et bealissima in eorle constituti sinl. ^ editor, ul genuinum vocis seosum ab Irenaeo ipso peleret, Irenaiumque ex Irenaeo explicaret ? Lib. Denique, ol oitandis Palribas finem faciam, eum dem errorem refellens Gregorius Magn. lib. xn JVO- i i i , c. 18, n. 7, scribil Gnoslicos exiglimaDtesGbriral. cap. 19> eodem argnmeiito probal, animas di> siiim specie I C D M S bominera exsiilisse, adhuc esae vinaB lucis ac feliciiatis coinpoies, reruro bumana- sul) veieri damnatione, advocationem prajbemee mm, quas scire ipsarum interest, scienliam non peccalo, id est tutelam, palrocinium, derensiofugere; quia qu;e imus omnipotenlis Dei clariia- ncra. Eodem sensu ait lib. iv, c. 34, n. 4 : Si lem vident, nullo modo credendum est, quia foris aliquis Judaeis advocaiionem prastans, ereclienein (empli, quae posieaquam in Babylonem tranemigrasil aliquid quod ignorent. Sic senliebant boni iili idioiae, Gbrisliana simpliciiaie et bumilitaie verint, iacta esl sub Zorobabel, et dieceseionem rudes, sic credebanl, sic aliis persuadere nileban- popull, quje facta est poet sepiuaginta annos, dical lur. Si vero imperiliam eorum arguat Grabius, boc esse novum Tslamentom, cognoacat, cic. niemineritab Irenaô dicluip : Qui relioquunl Sic ei lib. , c. 23, n. 8 : Qul contradicunt saprxconium Ecclesiae, imperiiiam sanclorum prc- luii Ads... advocaioa se serpeniis 61 monis o$icu% t 1
Ircn., lib. v, c. 20, n. 2.
319
DISSERTATIONES PRiEVLE IN IRENiEI LIBROS.

f t
329
dunU Igilur advocallonem altcoi pra>$tare geu, i 70. Sed gi hactenug probandug sit Iren&o*, quod idemest, aficujug adocaim es$e Irenaeo egt baud cene excusandus videtur in eo quod scribil alicujus non lanlum consolatorem esse, ul perpe- lib , c. 22, Chrigtum jara geniorem, id egl ut ipse ram inlerprelalur Grabius, sed ejus patrociniurn explicat, quadragenario majorem, imo prope quioac defensionem suscipere, bunc In clientelam acci- qoagenarium paggum ac mortuum fuisse. Idque oo pere, buic praxidio esse atqne opitnlari. Quaj magia mirerig, quod e veteribog plerique Salfato^ proinde B. Virgo Evae ac loiiug bumani generis rem longe juniorem, quam revera fuerlt, et exhiadvocata apud Deum ab eodero dicitur; non alias beat Evangelium, exsliiigge veiinl, cum paggug egt. eo munere fungilur, qaaro Deumfideel obedientia Plurimi enim ad bapligmum venisee gtatuunt anno placando, humanuro genus in graiiam cum Deo aetaiis circiler 29, tum anno gequenti mortem reducendo, bunc precibug sollicitando, pro suscep- obiigee : adeo ut inter baptigmum et mortem Vix lig in tulelam clieoiihus inierpellando, deprerando, plug quara anni uniug spaliuro interponant: cum preces fundendo, ut Dei accersat opem, ac bene- tamen ex Evangelio tria gaUem a baptigino Pagchala Ocentiam eliciat. Hae illius, qui apud Deum pro alds celebragae Cbrislum, eaque gessisse coropertum adYOcalum agil, paries, boc munug; quod pluribug sil, qua3 Irium galtem annorum inierYallum proconfirmari posset, gi necesse viderelur; sed dicta benl. Sed mullos bac in occagione miniig, quam sufficiunt ad Grabiajiae adnotadonia vanitalem de- par esget, atieniog Evangeliig fecerant ea Isaia; verba : Annum acceptum Domino prardicare miiil uiODgtrandam. 69. Antequam tamen a B. Virgine digcedam, me, etc, de Ghrigio recto quidero iniellecia, sed operae pretium esi et bic iniquam Grabii criinina- minug feliciter explicaia, quasi inde congequereior tionem confulem,qua ei Mariae ganciiiati, ei Ireuaei fore ut Cbrislug ono dunlaxai anno pradicareu doclrinae iabem adspergere moliiur. Iste lib. m , Unug Cbrysoslomug homil. 34, in cap. ix S. Joannis, c. 16, n. 7 oalendeng, Gbristom omnia guo lem- propiog ad lrenaei sentenfiam accessisse videlar. pore, ot a Paire praefinila enml, peregiese, sobdit: Nempe in iis Juda&ortim ad Cbrislum terbis, qu c Propler hoc properante Maria ad admirabile vini eiiain ad conftrmandam opinionem suam irabere oilitur Irena?us : Quinquaginla annos nonduiu gignum (tn nuptiU Cana GalilcecB) et anie tempug babg ietc., iquadraginia pro c quinquaginta, volente participare compendii poculoj Dominus legendam esge pulang, concludit, prope jainGlirirepelleng cjua intempegiivam festinationem, dixit : slum quadraginla annorum fuigge.
M t
Quid mihi et tibi e$t, muiier? nondum tenit hora
mea; exgpeclana eam horam, quae a Palre erat prae71. Quod vero veleres non paucog in transvercognita. Hinc avidiaeirae capiata occasione conclu- gum egit perperam explicaium Isaioe lestimoniuni, tlil Grabiug, imperfeclionem bumanst naturoe, idem ei Gnosticis errandi seu potiue praeconcepeceaiorum venialium mairein, in B. Virgine Maria ptuin errorem conflrmandi ajisam pnebuit. U i agnovisue Irenxum. lniqua ox omni parie obser- enim JBonum suoruoi commenta quoquo modo vatio. Quigquie aeqoug renim aeslimator eg|, id fulcirent, fingebant , c ob boc SaWatorem triginta iinum ex Irensei verbig exgculpserit, B. Virginein aiinoruro exgislenlem venisse ad baptismum, ut borae a Paire praacogniise el pnedegtinaue qua oalenderet taciios iEoneg eorum triginta DuoCbrislus miracuia paiam ei publice pairaturug erat, decimo aolem menge dicebaut eum passum, ut ignaram, unum a Filio ante tempu$ oblinere vo- fuerit anno uno post baptigmum praedicaus : et ex fuisae. Sciebat quidem Filiuio tandem aliqtiando Propheta lenUbanl boc ipsum conflrmare; acrlpalam prodeuolem, vitae ganctilalc, doctrina el mi- ptum esl eniro : Vocare annum Domini acceptum, raculis orbem illustraiuruin : jam publico munere et diem retribuiioms. Hunc errorem confulalurus fungi, digcipologque colligere coepigge viderat; auclor nosler recle qiiidero probat, eum non esge qaare ei publicoramrairaculoruintempug ei horam \erborum haiae sensum. Tum ataluit, Christum advenisge putane, do viiii penuria monet, ut labo- c triginia annorum exsislentem venigse ad baplisrantibus divinilus consulal. E l boc est quod Ire- nium ; ac deroum ler'< secundum lempus Pagnawig iniempeslivam fcttinaiionem vocat; non quod cbae Doininum pogt baplisma ascendisee iu HieruMariae aniinug praecepg, aut inani gloria slimula- galem, et illie diem fegium Pasolia? celebragse . lus fuerii: ged quod ipgam horam a Paire prafuii- Quilibet ex iis conflceret, Gbriglum anno aetaiis 33* tam nesciens, advenisge lamen exislimang, paupe- aut 34 paggum esse. Nibil taoien minus infert Irerom egeglate coinmola, miraculuin eo loco el naeus; sed plurtbus argumentis, qua3 apud ipsum iegi teinpore fieri cupierit, quibug publica ei omnibug poggunt, probare nitUur Salvalorem jam in geniam denianiresia omnipoteniiae guae signa edere Cbrisium clinantera morluum fuisse, et ukra quadragesimum ginebat Palrig volunias. Quaro iniraculum absolute annum ac quinquagesimo proximum docuisse. Q u uon deireciat Gbrigiug, sed veluii ciam ei occulie quidera argumenla inflrma esse, legenti statim palepalral.Dmnorum igilurdecrelorum ignarasi fuerit bit, Nec illud caBteris validiug, quod ab aucloritate sellaria, non certe ulliua impcrfectioois moralis rea. niorum, qui aposlolos viderant, repetit. Nam pnc1 r Al f
61
( t
6%
Gap. 61, 2. " Iren., 1. n, c. 22, . 1. Lwc. iv, 19. . 4. " . 3.
5W
DISSEflTATlO , DE IRENiEI DOGTRINA.
522
lerqoam quod de nomine et auctoriiale seiiiorimi gisse probat ex Evangcliis, non ab ipso bapliamo ilforuni oon conslal, el ab uno forte Papia, homine, iiiuiierat irenxue, eed ab eo duntaxal tempore, ail Eusebius, pcrtenuie ingenii, [CXXXVIIIJ ncc quo roagistri rounere fungi coepiL Quid vero ireaoniic ûae ab aposiolie audierat, sensum setnper iixuiu in lam insolilam, el cum Evangeliis e diaafsecuii, cujus famen fidei plua ajquo tribuebal meiro pugnaiiiein opinionem adduxerit, ut Chrisii Irenaeus, id accipere poluit, quod narrat; illud praedicalionis tempue a bapiismo lanto aniiorum tantum a senloribus illis, quicunque tandem sint, spalio dirimeret, irou video, nec quidquam occuraudierat, noo Cbrislum anuo aelalis fere quinqua- rit, quo senteiilia tam procul aberrans a vero gesimo pasaum esse, sed decKuaiiietn jam iti senio- emolliri posait. Nodum hunc scindere, non solvere Ttm a3iatera mortuam esse; quam senilem aeiaiem lenlavil doctissimus Antonius Pagius, 1.1 Cnlica ex arbitrio, et dispuialionis aeslti paulo longius, Ritiorico-Chronologic<8 in Annalea Baronii, p. 24, qoam par fuisset, ab baereticorum seutenlia diece- edit. Anliierp. 1705, aed infeliciler. Exislimat euim, ea omnia quae apud Irenaeum de seniori dens, postmodum iriierpretatas est. 72. Id ergo veiissimum, quod observal Augusli- Cbrisli arlate leguntur, corrupta esse et in$Uitia nus lib. n De doa. Christ. cap. 28, forte in Ire- Sed id aliis argumenlis, quam ineria conjecturi-, nafuro noslrum digitum intendeus, ignoraiitiain iisque admodum inflrmis probandiim essei. Mam consulaius quo naius est Dominus, et quo paseus pralerquam quod lota oralio adeo sibi cobarel, ul esi, nonnullos coegisse errare, ut putarent qua- nulla pars avelli possil, quin loia dissolvalur; 1 draginia sex annorum aeiate passum esse Domi- stylue, qui certe Irenaei esi, el verba quae ex eo num. Mirari latnen subit, qui Irenaeus, cui con- referi Eusebins lib. iu Hist. cap. 25 (ea iiirairuiu, siiiii Cbrisluin amio setaiis 30 baplisrtium susce- quibus senlenliam uaia a Joannia discipulie acccpisse, etex Evaogeliia conipenum fuit tria duntaxat piese se. profiteiur lrenajus) omnem inlerpolaiionis a baplismo Pascbala celebrala ab eodem fuisse, id auspicionem eximunt. 75 Laudem vero meretur qupd scribil aucior sibi iu aniroum inducere potuit, eum tuin passuui fuisse, cum jam aunutn qnadragesimuin excessis- nosler, lib. v, c. 31, . 1, Cbristuin post morieui ael el quinquagesimiini prope atlingerel. Illud suam iribus diebus convereatum esse ubi eram enim si verum, necesse esl exisiiniaverit Cbristum morltii, quemadinodura, inquit, Prupbeta a i l de iion tcr lantum, aed plus quam duodecies a baeo : Coaioiemoralu8 esl Dominus sancloruin mor* piismo Pascha peregisse. Id uuum responderi posse luoriiin euorum, eorum qui anUs dormieruni in videlur, Irenxum credidisse, hrisluui slatiin terra sepelilionis, el descendit ad eos, exlrabcre a bapiismo dccendi munus suscepisse, aed landiu ^ eos ei salyare eos. Nec minus clare 1. iv, c. 27, cleliiescere, privalauaque vitaiu degere perseve- n. 2 : Dominum in ea, quae sunt sub terra, rassa, donec magislri aMatein perfectain asseculus descendisse, evangelizancem ei illis (veleribus, essel; lum vero palain prodire ac niagislrum agere qui jam e vivis excesserani) advenium auum; ccepisse, cum amiuin aetaiis quadragesimum ler- remissione peccatorum exsisiente bi qui credum lium aul quartuiu aaigissel. Is esse videlur verbo- in eum, id esl qui advenium ejus pra?nui)tiaverunt rum islorum sensus : c Triginta quidem annorum el dispositiouibua ejus servierunl, jusli et pro-, exsisiens, cuiu venirel ad bapiismum, deinde ma- pbela:, et palriarcba? : quibus siiniiUer ul nobi* gislri aelatem perfeclain babens venit Hierusalem, remish peccala, quae nou oporlel nos iropuiare bis, iia ul ab onuiibus jusie audiret magister. > Ibi si quoininus coulemnimus gratiam Dei. > Denique qutppe inier baptiaini ei do< endi icmpue dislmguere ejusdeiu libri c. 22, . 1: c passioneui Cbrisii videtur, aherumque ab altero non paucorum an- cxpergefaclioneiu esse dormientium discipulorum, noruni spalio dirimere. Veuil quidein Jesus ad prupier quos et desceudii in inferiora terra, id bapiismuin iriginla anuorum exsisiens, id esl, quod eral iiioperalum conditionis visurum oculis, Irenaei scnsu, adbuc juvenis; naiu c Iriginla anuo- D de quibue el dicebai discipulis : Multi propbelai el ruma?las, > ut ipse ait, c prima indolis esl juve- jusii cupierunl videre et audire, quae voe videlis el nis : prius auiem non veoii Hierusalem, ibi audilis. Ubi diserle docet Cbrislum ad iiiferna Pascba primum, non ex quo bapiisnium susceperai, descendi&se, ul sanclorum ac juslorum aiiimabus *ed ex quo palam docere coeperat, celebralurus, agenlibus in subierraoeis locis, donec per Salvaquam uiagisiri aetalem perfectain baberet, et iu loris morlein reseraretur ccelum, annuiiiiarel adseniuro jani declinarel, id esl, ul postea explicat, venlum auum, el soluluin a se redemplionis noslra: auuuin a:taiis quadragesiinmn excedecftl. Tiia prelium, easque illinc cxlraberet, ac geiupilerna proiude, quae Cbrislum baplizaium Pascbata pere- feliciiaie donaret
9
ARTICULUS V I I .
De PoenilenliiD et Eucharisli sacramenlis 74. Aiiliquissiir.uin rsse in Ecclosia confossbinie illius usuiw, qua quis omnia el singula baplis-
523
DISSERTATIONES P R J E V L E 1N IRENiEI L I B R O S .
324
mum admissa peccala letbalia disiincte ei sigtllalim dum corpug exlerminalag se ab eo, velui cupidii;r, corain eis, qui Eccleaiae praesunt, enuniiai, faleri ei inflamroalas valde illum se dilexisse; ut et dia~ coguotur ipsi Proiestantea, faietar et cl. Grabiug conusquidam eorum, qui sunt in Asia noslri, sasctin 8ui8 in cap. 43, al. 9, lib. i , Irenaei obeenralio- pieog euin in domum guam, inciderit in bujusnodi nibua. Et si quig negaret, errorem illico revinceret calamitalem. Nam cum uxor ejug esset epeciosa, Irenawis, suisque verbig demonsiraret, et confes- et senteniia ei corpore corrupu essel a mago isto, sionem sacrainentalem, el piacularea poenas, pro et secuta eom esset inuUo tempore, post deinde deliclerum graviiaie majores aut minor$s, publicum magno labore fratres eam conterlissenl, omne cas aul privalag, a delinquenlibug repetitag, jam ab tempug in exbomologesi consnmmavit, plangens et tpso aevo apogtolico, ex Chrisli proiode lege atque lamemans ob banc, qtiaia passa est ab hoc mago, insiiiuto, taiiquam necessaria ad eluenda peccaia corruptelam. > Mulieres illae non lanlum abdiium remfedia usilari coepisse. Lib. i , c. 6, n. 5 refert, criinen confllentur, sed et occuRissimag ejusdem quosdam e Valeniinianis clam eas muliereg, qaae criminis circumslantias aperiunt, scilicet quod discuni ab eis doctrinam banc, corruropere : Marcum deperiissenl, illudque pcenitenlia publica quemadmodtim, ait, multae gaepe ab eis guaea?, post sibi a sacerdotibus imposiu eluere galagunt, Hoc couveraae mulieres ad Eccleeiam Dei, cum reliquo ipsum confirmatur ex iis, quaa addit Irenaeus n. 7 errore el boc confe&e gunt, > Ecce, mulieres ab Marci diacipulos muhas iu regione Lugdunensi baereticis, non palam, sed clam, nollieque morlali- c geduxisee mulieres, quse cauterizalas congcientias bus, nisi reis solie, testibus et consciis, corruptas, babentes, quadam quidem in roanifesto exomoloquarum proinde crimen, si quod aliud, occullum gegin faciunl, quaedam vero revereniee hoc ipgum, erat: hoc lamen ad Ecclesiam converss, cum reK- gileniio gensim semetipga relrabunt, degpequo errore coniitenlur. Cur ita ? Nisi quia ex Ec- ranteg a viia Dei; qusedam quidein in toiom abcesclesias fide atqoe doctrina intelligebant, ejusmodi gerunt; quaedam auiem inier ulrumque dubilant, e i confesaloneni sibi necessariam esse ad eluetidarn quod egt proverbii pasgae gunl, neque intus, neque peccatorum maculara ? Id. quidem ex Irenaei verbis forie exsisienles, bunc fructum babenles semiuis colligi posse negai Grabius, sed perperam et grati* filiorum agnilionig. > Ex boc loco poenitentiam puomnino negat. Quid enim aliud mulieres, quag prae blicam in prisca Ecclesia usilalam fuisse, meriio caeterie afficit verecundia, ad retegeada occulla coftgunt doclissimi ac bonaeroemoria?viri Billius e i crimina [CXXXIX] lanto cum faniae et bonorig Feuardeniius. Ego vero, ait cl. Grabiue, et confesdigpendio, impuliggel ? An gola confessionigutililag? Q sionem publicam quandoque factam exinde demonAi cerle leviug incilamentuin e$l, quam ut eo strari puto. Putaverant et alii, et recte quidem; rumpi posgint illi, quos opponit insitug a natura baec enim ad illam referebaiur, ut norunt omnes; pudor, obices; gi maxime aliqua alia minusque geduirique prseibai conressio privala, qua qtiiscoinolesla ratioiie elui crimina.lulo poggint. Teslem ram legilirao pastore vel sacerdoie huic muneri Spgum appello Grabium, iis in regionibug degen- praefeclo, peccatorum lum occuhorum, lum publilem, in quibus excusso gravi, ut vocant, confes- corum, si quae erant, enunieratione facta, ea aionis jugo, illiug dunlaxat utilitag commendalur, pogimodum publice confitebaiur, quae palam evulnecegaiug vero negaiur : an unquam audivic, ali- gari posse ac debere, nullo cum coniiteiiiis discriquas su* geciae mulieres clanculum corruptas, mine, gervausque prudeuliae ac charilalis legibas adiigge ininistros, ul coram eig occuhum illud gce- censuerat sacerdog. Ulraque vero confeggio, aeu lag uullique noium, relegereni ac confliereniur ? Ne privala, seu publica, sacranienlalis eral: ulramque unuin quidem, si quod res esl candide fateri vclit, excipiebal imposita delinquenlibbs canonica poeDiexeniplum prorerre poterit. Breviorem forle el tenlia, banc absolulio a peccaiis, ei corporisCbristi cxpediliorem viam banc dicanl minislri ad obtinen- snscipiendi lacuhas. lla?c leviter perslringo, quia dam noxarum veniam ; ex quo gemel aliam ape- tiiia el oninibus perspecta. Sed adeo lrberum non liunt, qua quis famae giniul et saluti tulo consulat, eratpeccatoribug seu privatim,seu publiceconQieri, bac, ui suni bomines, incedenl quique, priori ul, IrenaBO lesie, e mulieribus illis c cauierizatas nullh babenlibus conscientias quasdam, cum puderei 75. Quod auiem forsitan ne semel quidem apud lalens ulcus retegere, terrereique poeinientiae seu Proiegianieg facium est, Irenaei teinporibus passim exhomologegeoa renicdiuin, aniiuum misere desponin Ecclesia ficbal. lnviclum cerle argumenlum, denics ab Erdesia deficerent, vel inler spem e l aliam fuisse caugain, qua3 bomineg ad occulio meiuni animo peudentes, uequc inlug, neque foris ruin criminuin confessionein impelleret, quam go- exsisierent. Gerie si quo alio sibi ipsae opilulari posse lani illius uilliiaiein. Narrai siquidem eodem lib. remedioexislimassenleaemulieres; si uni Deofacia c. 45, n. 5, gaucius docior, Marcum praesiigiatorem confessio, privalaque sponte susccpla poenilemia pbillris, aliisque veicraioriis artibus, mulieribus sceleribus expiaudis galis fuisset, quid ambigebami? insidiag siruxisse, pluriumque demuni c corporibug quid ab Ecclesia deliciebanl, vel aninio dnbiae inter conluiueliaiu irrogasse. Ha; vero saepissime con- delectioncin el reconcilialioneni lucrebanl? Quin vcrga3 ad Ecclcgiam Dei, conlcssai sunt, et secuu- polius lain lacili remcdio sibi ipsic consulebant?
1
535
DISSERTATIO III, DE IRENAH DOCTRINA.
56
Modum bunc solvat, ei possii, Grabius, videatque novae legi, vcreque sanciitati, quam per sa ipsa nuni apud suos ejuemodi pudor, aut anxieias, pec- preslare non poieral; tum dercura cap, 07 et !8 catoram mente* usquam lorseriL Ne ejueinodi ain- oslendit, Deum êtera eacriiicia offerri aibi a Judaeie bagibus unquam iroplicarenlur, absciasa peiii- praecepigse, non quod iis iudigerej, sed quod eorum lusque reeecia moiesdarum cauaa, sallieiteca- infirmitaii baec indulgenda esse censuissei, ne io verunl. Sed lam expeditam salutis iler necdum idololatriam declinarenl; quod per ea veram Irena?i aetaie noluni erau jusliiiam offerentibus imperliri, sed quod Novum 76. De Euchariaiiae eacramenlo quid eenserit f eetamentum, vcrumque ac puruni ejusdtm TesiaIrenaeus, pluribua in locis mox memorandis dilu- menii eacriiicium et oblationem significari vellei. cide aperil. Ac priuio quidem illad recolendum, Sic igitur abroganda fuisee veiera sacriflcia, ul quod in dissert. 1 de Marci prsestigiis agentes genue integrum servaretur, species dunlaxat immuoelendimos, lam alie eorain omnium qui Gbristiano taretur. Sua siquidem ulrique Tesiamento sacriftcia nomioe mcunque gleriarenUir, pectoribus inQxum esse debnerunt, eed alia umbrse eiflgurae,alia ipsa fais&e, Eucharisliam verum esae corpus et sangui- veritas; alia servorum, aiia liberorum propria; alia nem Chrisli, et panem ac vinum per invocatiooero craesa, et vera sanctiiate vacua, alia niunda et SpiriUis sancli, ei sacra verba vere converti, eo pura, quibue in spiriiu et verilaie coliiur Dcus eouversionis genere,quod tranuubstantialio dicitur, veramque juelitiam consequitur homo. Guui iiaque ia ipsum ChrisU corpus et sanguinem, ut profliga- jani Deusper llalacbiae propbeiiam, cap. i , 10,11 liasimt omnium baerellcorum Marcosii banc oculis c manifeelissime significassel, quoniam prior qui* ipsia exbibere presiigiis suis conarentur. Cum dem populus cessabit oflerre Deo, oinni auiem lot-o enim probe conscius eeset Marcus, nuliam sibi offe- gacriiicium offeretur ei, et hoc purum *; implen* rendi sacrificii Eocharistici potestatem esse, banc prophetiam Ghristus, Novi Tesiamenli novai* baocque ad eos duniaxat pertinere, qui per legiti- docuil oblalionem, quam Ecclesia ab aposlolis mam manuum impositionem consecrali sunt eacer- accipiens, in universo mundo offerl Deo. Niroiruni dotes; ul tamen ea ae divinilus ab Acbamolh, se- suis discipulis dans consilium, primitias Deo mifium eJeclionis matre, donaturo esse suis persua- offerre ex suis crealuris, non quasi indigeiili, sed derei, id efficere se magicis artibus, ac viaibili ut ipsi nec iufructuosi, nec ingraii einf, eum qui ex ralione lam impie quaui ridicule siimilabat, quod creaiura panis esl, accepil, et graiias egii, dicena : re et vere, invisibili lamen modo peragebant veri Hoc ett eorpvs meum. El calicem siir.iliter, qui e>t Christi aacerdotos. Mam pocula albo vino misla ^ ex ea creaiura, qua3 eki secundum nos, suum sanfosta precibus consecrare se fingens, in purpureum guinem confessus est. E l bsec Ecclesiae oblaiio et rubicundum colorem sic iransrauiabal, ulsaugui- est quam Dominus docuit offerri in uuiverso oem oculis exbiberet, quem supremae virtuiis ean- mundo ;> boc purum sacrificiiun, quod ccum gainem esse jactabat; quenique ideo degusiare simpliciiale Ecclesia offert. Oportet enim nos oblaastantes a veieratore delusi gesliebani. Marcus ab lionera Deo facere, et in omnibus gralos iiivcniri aposlolica Euchariaiiam conftciendi forniula longe fabricaiori Deo, i a senienlia pura, et fide siim abierit, et propria proluleril deliria, ut vull Gra- bypocrisi, in spe flrma, in dileclione ferventi, pr biue, quid iude colligi possit prxsentiens, nou mitias earum, qua? sunl ejus, creaiurarum offeabuuo; id lamen ceriissimum esse faiebilur, renies. > Ipsum ergo quod pridie quam paierciur qniaquis seposiiis lantisper prsejudiciis omnia cir- Gbristue Deo Pairi sacriOcium oblulit, panem t i cumspexerit, nullum boininem id sibi in animum viiium consecrando, alierum suum esse eanguinem iuducere unquam potuisse, ut lam Iiisolenli por- conlilendo; illud idem Ecclesia in universo DUind <, tenio aliis fucum facerei, uisi cx praeccuicepia prae- Gbristi magislri sui exeniplo, fabricatori D.o senliae realis el transubsiantialionis docirina, ut offerl. Hoc ejus sacrificium, liaec oblatio, sacrificiuui loco citalo probavimue, D puruui, oblalio niunda et illibata. Sic Irensei a;late 77. Nec Marcosiorum duntaxat, sed elGnoslico- aentiebal Ecclesia, sic agebai, sic crcdebai: paneui rum omniuin eam fuisae senteutiam, omnesque et vinum, veluii primiiias earum, quac suni Dei, cum Caibolicis bac in parte consensisse, Euchari- creaturarum offerebal, beuedicebat ei consecrasiiaui verum esse corpus et eaiigiiinem Cbristi, nisi bat; consecrauoiie vero facia, jaro non comiiiiineiu [CXL] quod ea quse hxrelici ore astruebam, exilio- esse panetn et communc vinuin existimabat, ut aia aliie, quaB staiuebanl, principiis imprudentes mox explicabil IrenaBus, sed ipsuni Gbrisli corpus everiereal, perspicue ex Irenaoo liquet. ilic enim el sanguiiiem esse confiiebalur. Uxc, inquam, Eccuin lib. iv, c. 9 ei seqq., laiissime probasset unum clesiae caibolicae secuudi sajculi toto orbe Cdes. el eumdeiii Deum uiriusque legis, Mosaicae et 78. QuaB vero bosiium ejus lunc temporis senerangelicae, auciorem fuisse, nec yeterem ideo tentia? Au ejus de sacrificio Eucbaristia:fidemim abrogalain fuisse, quod niala essei, sed quod ad pugnabanl, vel eo conlineri ei oflerri veruni Gbristi leqipus dunlaxat daia fuissel, ut viam siernerel corpus el sanguiuem negabanl? Judxi quideni, au
V B 9 9 6 6<
1
IPMI.
, lib. iv, c. 17, n. 5.
Cap. 18, . 1 et A.
527
DI5SERTAT10NES PRA HiE IN lRENiEI LIDROS.
5*8
Irenseas", Eucbarisline sacrificium gperiiunt, nec i tuin lib. v, cil. Irenaeus, el ctim Eticharistix fi<l, puram oblalionem offerunt: Manus enim eoruin quam profilebanlur, pugnare osiendit. . divini Verbi carne induli, quod cnicifixeninl, 80. Ac primo quidem id principii loco statuil, in sanguine plenac sttot. > Cuin ergo c non receperinl sola Ecclesia calholica eucharislicam t oblaiioVerbum > incarnalum, cquod offeritir Deoi Palri nem puram offerri fabricalori; > qnia soia c in seniii eacriiicio Encharislise; qnid ea repudiata vera lemia pura, ei Ode sine bypocrisi oflferl ci curo gianovae legig boslia miseris jam superesse polesl, liarum aciione ex crealura ejus; id esl sola Deum prceter vanam euitnpuram sacrilicii unibram? Hae- Pairem mundi hujus opiOcem esse crcdeng, murelici vero oflerebanl quidem Eucharisiiain; sed iiera quae veresunlejus et ad euro jure crealionis perqtiia non c in sentenlia pura, el flde sine hypo- linent,paDera videlicetetvinura,exrebus creacis decrisi, eorum oblalio pura esse non poteral: t Nec sunapta, eicum gratiarum actione, et acceptorum ab cniin ipsi c receperunl Verbum quod offeriur eo beneiiciorum memor offert et consecrat. Tum inDeo. E l quainvis Eucharisiiain c corpus esse Do- fert, nullam a Judaiis puram oblalionem oflerri; lum mini eui, ei calicein sanguinis ejus, ore praedi- quod maauseorumsanguineplenaBsinl; tumquoJ carent, id tamen eis consiare non polerat. c Quo- non receperint VerbumiDcarnalum, cquod oflermedo, ail Irenxus, c conslabil eis, eum panem In tur Deoin Chrislianorum sacrificiis, quodqueabro quo graiiae aciae suni, corpus esse Domini sui, et ca- gaiis [CXLI] veleris legis aacrificiis, solajam ei unica licera sanguinis ejus?... Ergo aut semeniiam mu- novaelegis hostia est. Addit, c nequeomnes haereiicolenl, aiH abslineant offerendo quae prcedicta rum synagogas puram obialionem offerre. Quamvis suiii. Offerebaul igitur baerelici panem el vinum, enim Eucharistiam ex pane et vino cooliciani, impura utrumque coiw.crabam, et corpua esse Domini *ui, umen eorum oblalio est, Deumque probro magis, ct calicem sanguinis ejus falebantor. Nec in boc quam bonore aflicii. QuoddupliciprobatarguiHemo, inale sealiebaul. Sed in Iioc duutaxal peccabam, pro duplici baBielicorum errore, quem confuiat. P r i quod secum ipsi pugnaniee, id de Verbo Dei sen- nium ex eo desumitur, quod baerelici Deum Palrcni tirenl, quod Eiubarisliae iidem iuudilus evcrlebau mundi bujus opilicem esse negantes, ea quae secunEx quo fiebal, ul quamvis c euro paneni in quo dum nos creala sunt, offerenles ei, vel c cupidum gratiae aclae sunt, corpus esse Domini sui palam alieni ostendunl eum, el aliena concupiscenlem; vel asserere.t, id tainen eis consiare> nulla raliotrt t iguoraiilia?, passiotiiseldefectiouisfruclusoffereiipoteral. tes, peccanl in eum, ac proindecontunrelian) ei in.79. Id ut facilius percipiat leclor, adveriat, ; ferunt. Quisquis enim lingit, Deum Patrem, ea qu# quxso, Marcionitas ei Yalenlinianos bic, et posiea ipse non condidil, nec ad eum crcaUonis jure perlifusius lib. v, cap. II, argunienlie ab Eucbarisiia3 ncnt, offerri sibi velle, is Palrem alicui cupidum esse inyslerio peiilis ab Irenan) confutari. Porro ulro- oelendit : el qu sqnis Deo Pairi labis ei ignoraniiae luuique is error eral, ul explicuimus disseri. J, de frucius offerre audel, is polluiis el impuris bis< e eoruni baeresi agenles, mundum bunc aspeciabilem muneribiis c coniuineliain facii ei magts, qnaiu a supremu Deo ei Palre condilum non esse; scd gralias agh. AUeruin argtunenium ex eo repetivel ab allera quadaui polcsiaie, ul blaspbemabal tur, quod hsereiicis negantibus Dominum noslrum Marcion; vel labis ei ignoranli passi iEonis Jesiim Cbristuin esse ipsius mundi fabricaioris Jrucluni esse, ul delirabanl Yalentinlani. llttic du- filium , id esl Yerbum cjus uiiigeniium, consiaie plex aller manabal error, 1 caruem, vel inali non polerai, c eum panem in quo gratixaclae sutii, principii opus, vel ignoraniiai frucluiii, inlertlui sic corpus esse Domini sui, el calicem esse caliceiu obiiuxiam esse, ut semel dissoluta nunquam resur- sanguinis ejus. Qui enim bxrelici negabant Dtigal; 2 Chrislum Jesum verani carnem a Maria niiiium nostrum esse niuiidi fabricatoris Glium, et accepisse; ea euiin duuiaxal sibi sunipsit, quas Yerbum Palris unigeniluin. ii coneequeiiter uegaservaiurus erat : carui aulem saluiem iinperttre baul Yerbtun incaniaiumac verum boniinem faclum non poterat. Ut ergo maleriale quoddaiu eorpus fuisse, el Dominum uo*lrum verani caniem el vegestaverit, non bumanum certe ac carneum, sed rum corpus assumpsisse. Al ei qui negal Yerbum iia ab omni crassiori maieria defxcaluin el purum, aasumpsisse veruin corpus, jam consiare non poac lain solerii arte coiicimialuni, ul nibil cum illa lcst Eucharistiam esse corpus Doniini noslri. Quia coinmune haberel, sed spirilale quodaminodo pne qui negai Donmiuiii noslrum babuisse veruin corea esset. El hinc eiiam fluxil aliera eorum blaspbe- pus buinanum, noslro cunsubslantiaie, ei ex maieuiia, Verbum divinuni uec nimidi opifieis liliuin ria a mundi opiiice condiia conflaium; is proinde fuisse, nec vere bominein factum fuisse, sed Clirislo negei necesse esl, Dominuni nostriMn in Eucbaristia Jcsu ad tempus dunlaxal uuiluin fuisse, idque olli- vcrum babereel couficere sibi corpus. Is siquidem cienlia lenus, el eo uiiiltonis gcnere, quod ab panein el vinum, res a mundi opiuce condilas , in bypostaiico el subslan ivo procul abessel. Ilaec vcrain ac propriam corporis sui subslaiuiam consunt vesauoruui boimnuin deliria, qua? lum bic, Terlere non poiest, qui nullum ex maleriali sub5 1
N. 4.
329
D I S S E R T A T I O III, D E I R E N J E I D O C T R I N A .
330
Untia, a mendi fabricalore creaia, cerpug aggn- ex inferiori materia conflaiiim rorpua ftgeumpgUge; 2 Gbrigtam lamen panem et vinom, corpug et sanmere gibi potuit, ne matariam vel naiura saa ma Um, vel a malo opifice crealam gibi asciscerei. guiuem euum esse dixisse; iiadem illieo vetali quid Qnomodo enim, ait inferius auclor noster, c. 33, dam ex ambobus necessark) conseqnent conslUisset, n. 2, c jusle Dominug, si alleriug Patria exsistit, panem ei Tinum non alia raiionc Christi corpoe ei btijns conditionis, quas est secondom nos, accipicne ganguinem esse poese, quam quia Gbristi corporis panem, sunm corpus ease confltebatur, ei tempera- et ganguinia aut Agnra gunt, am viriulem continenU menium calicie sunm sanguinem conOrmavil? Frusiraque id negagset Irenaeus; nom sialim repnlis igiiur, qui negant Dominum nostrtfm esee mundi suigs<ml adverearii, nibil repoguare, eom qui nolfabricaiorig Filium, et Verburo Palris unigeniium, lum sibi ex rebus inferioribug creatig corpus ascivit, conslare non potesl, Encbaristiara esse corpug ei in iisdem spiritalioris iRios, quod gegtavit, corporis ganguiuem Domini nostri. Ecqui id eis coogtarei, figuram et virlulem repraegeitiare. Unde tanlum qai Domino noslro verum corpus et eangutnem adi- abest uthocargumentoabEocbaristiapetito calbolicamcaugam juvaseet S. docior, qain poiiug arma mont? 81. Sic adveratis haereiicog, velini nolint recan- baerelicig rornistrasset, quibus catbolicos ipsos contiores haeretici, arguraeniaiur Irenxus, ! cerle fodissenl. ArgumeMum enim invicie relorquenlea nihil prorsus efficit. Iiaque tum barelicis impogna- dixissent: Si quod corpug humanum et niateriale lis, tum Irenaeo impugnanli, utrinque certom erai, ex rebus inferioribug creaiig assumere sibi poiuisin Eucharistia contineri verum ac stibslantiale cor- aet Dei Filius, ex iis maxinie sibi confecigeet, qu pus et sanguioem Domini nostri, et panem ac vinum ipse corpus ei sanguinem suum esse dixii: aiqul io ea vere convcrli et transmuiari. Nisi eoim id tamen, ipgig fatentibus caibolicis, ea ipsa quaccoocertum ei exploratum uirique parli fuieset, frnsira secrando corpug et sanguinem suiim esse dixil, paet ridicule argumentum ab Eucharistia petiisset nis videlicei et vinuni, non Aiint verum ejusdem Irensue, eoque argumentandi genere insulsius nihil corpus verusque sanguis, aed meram corporig el fnisget. Nam si tom Irenaeus, lum Marcionitte et sanguinis flguram et virlulem exhibenl et coniiYaleniiniani nihil aliud in Eucharistia agnoverint, nent: ergo Christns verum corpus bomanum non praHer meram corporiset ganguinig Christi flguram, aseuropsit, sed meram corporis humaoi flguram et aul effieacem illam, quam commeiui suni recentio- virtuiem, qua in bominum sensus agerei, idque res minisiri, viriuicm e corpore ei sanguine Chriali efficeret, quod verum corpus humanom eilicere pomananiem; sic procedat necease esi lrenaei argu- Q cuisaet. Econtrario vero si guppouamug, quod v o mentum: Negantibus baerelicis Dominum nostruni rissimum est, et Irenaeo et adveraariig ejus certum etse mondi Lbricatoris Filiura, id est Verbum ejus ei indubilalum fuigge, panem t\ vioum in Eucbarionigenilum, conslare non poiesl Eucharistiam esse gtia converti in verum Domini nostri corpug el ganfiguram, aui virtuieru corporis ejus el sanguinis. guiuem; argumento ab Eucbariglia pelilo nibil ad Si enim Dei Filiua veram carnem, erumque hu- opprimendog baereticog validius eril. Qui enifn , inanuDi corpus ex maieria a mundi opifire condita dixeril Irenaeus, panem et vinuro res materialea coiiflalum non suecepit, nec hylicum quidquam sibi crealas, in veram proprii corporig et saiiguinis a&cWit sed c a disposilione circumdedil > eibi gubsiaiitiam convertit, et verum corpog et gangtiic corpus > quoddam paralum inenarrabili arie, nem gnum esse palam aggeruii; i8, gi verax egt, el ut aaserebaul Valentioiani ; nullam sui corporis vera loquiiur, veruin corpug bumanam, ex ioferiori figoram aut virtutem in Eucharielia exhibere po- [GXLII] materia, perinde atque nogtrum, compoteau Haerciicie igilur Gbrisio maleriale corpus adi- giium haboeril necesse est; c ganguig enim, ut meolibas consiare non poieal, Eucbarisliam esse recte advertit iib. v, c.JCC n.2, noo est nisi a flguram aut tirtuieiu corporis ejus. Sic argumen- venig et carnibus, et a reliqua, quae esl gecundum utum fuigge Irenaeum Onganl necesse est Proie- bominem, substantia. > Alqui, ut ipsiinet fatentur glantes. Atqui ejuumodi argumeoium delirantig adveraarii, Dominug noster, ipga yerilag, panem et bominie egse, nec proinde Irenaeo, sine gravi inju- vinum, reg materiales creatag, in veram proprii rla, trtbui posee, sobrias quigque fatebiiuf. Quasi corporig et ganguinis subglanttam convertii, ac Tero, quod Gbrigius bylicum nibil susceperii, et convertigge ge dixit: crgo terum corpus humanum materiaie corpug noii aggumpsePlt, inde consequalur ex inferiori materia compositum , nostroqoe connullam spirilaliorig illiug corporig, < parati inenar- gubslaniialebabuit: ergo mundi crealorigFilius aat rabili arle, > quodsibi circuradedil,figuramaulvir- et Yerbum ejus. l a i e n in EucharigUa? mygterio exbibere posse? Imo 82. Eril Torte eCalvinianig qutgpiam, qui regponpouug bsreiicis binc maxime constiligset, Eucha- deal, Irenaeo satis fuisse probare Eucharigliam eaae ristiam essefiguramaai virtutem corporis Dominl corporis et eanguinig Chrigti figuram, ut inde consai. Ex qao eoim ambo baec hasreticig constUigsenl, ficerei Dominumftoglmmverum corpug etganguiIH conaUre glbi contendebant: 1 GhrisluDo, nullum nem agsumpgigge; nam, ui ail Tertullianug, lib. nr
v D t
ken,, lib. i . c. 6, . 1
P I T R O L , Ga. V J i ,
li
551
DISSERTATIONES
P R J E Y L E LN
IRENdSl LIBROS.
532
cont. Marcion. c. 4, vaeua ree, quod est pban- percipit vilam, quae corpore ei eangnine Domini lasma, flguram capere non posset. Se<i vanissi- alitur. Nam addila aliera proposilione: Alqui caro mam responsionero jam occupavimus. Nec eniui noslra corpore et sanguine Domini alilur, fluii binc lrenseo probandum dunlaxat eral, Ghristum verum ex se conclusio ; ergo caro nosira in corrupiionem babuisse corpue; id quippe non absolnle negabant devenire non poiesl. Priores proposiiiones probare i i , quos bicrefellil, baeretici; sed i d praBsertim desupervacaneum fuissei; pateni quippe ex ipsis Cbrimonslrandum erat, Domimira noslrum corpus sibi sli verbis Joan. vi, 54, 55: Nisi manducaveriiUcar* ex hiferiori materia a nuiitdi fabricatore condiia nem Filii hominis, et biberilii ejus tauguinem, non sumpsisse, notro consubsianiiale. Aiqui id certe habebilit vitam in vobis. Qui manducat meam rarboc argumenlo non demonstrasset. Siatim euim nem ei bibit meum tanguinem, habet vilam wternam, regessissel Yalenlinianufc, ideo Cbrislum assum- ei ego resmcUabo eum in novistimo die. Assampliopsisse panem el vinum, ul iis corporis el sanguinis, nem vero, quamvis et ipsa salis aperle ex iis Domini qua: morialium seusibus objecerai, figuram consii- verbis : Caro mea vere est cibu*, ei $angui$ meus luerei; ac proinde siculi eo corpore quod, in ler- vere est potut, demonstraretur, expl cat, probat el ris agens, bominuin ger.sus affecerat, meram cor- conllnnai Irenaeus. Ac primo quidem obsemt, baporisbumani speciera, non veruin corpus buinanum reiicoruin senienliam cum ipsa sacriOcii eucbariobjeccrat; sic pane el vino non verum corpus, sed slici fide, quam tamen eamdcm cum caibolicis procorporis materialis pbanlasma signiQcare voluisse : fitebantur, sic repugnare, ul ab offerendo sacriiicio Imo eo demonsirare voluisse, nullam stbi veram abslinendum eis esset, aut mulanda senieniia : caôrporis buraani maieriam ei substamiam, sed spe- ibolicoiîm vero senlentiara cum Eucbarislia mire ciem dumaxai inesse. Quod autem addidisset Ire- adeo consentire, ut binc novum ei robur accederet. iiaeus, omnifiguraeveritatem aliquam respondere Offerimus enim, inquil, Deo quae suni ejus, propria \debere, Ulico dissolvissei Valentiuianus, reponens, ipsius bona, ab eo condita et creaia, panem videliirique iigurae, naturali scilicel el Eucbarisiica?, cei et vinuin, quse consecratione ac benedictione respondere verum illud corpus paratum inenarra- mtuisirorum EcclesiaB fiunC Christi Domini, Filii Del bili arte, quod a disposilione sibi circunidedii Gbri- uuigenili ac Verbi corpus el sanguis, slus, sed quod ex inferiori materia concretum \ , concinne praedi eil. Sicque cilo ruissel lola Irenaei argumeu- cames communionem ei unioneui; quarum rerum, nisi earum, de quibus paulo anie sermonem fecii, latio. 85 Idem arguinenlum ab Eucharislia petilum C Verbi scilicet divini cum bumano Cbristi corpore conflrmat ei inelaurat Irenseus, ut allerum haereii- et sanguine, lum naiurali, tuin sacramenlali ? xa\ corum, carnis resurrectionem negantium, errorein xa\ , el conficoniigat. Verba Laune reciiabo , iis duntaxai ex lemes resurreclionem carnis et spiritus. Tum demum ad causara propius accedeus addil: Queinra?co addilie quae in inlerpreiaiione Laiina omissa suul . Quomodo aiitem rursus dicunt admodum enim qui a*l a lerra panis, percipiens âriiem in corruptionem devenire, el non percipcre invocalionem Dei, elc., quibus manifesle alludii ?itam, quae corpore Domini ei sanguine alilur? (nec diffitelur Grabius) ad solemnera illam verboErgo aut sententiam mulent, aut absiineant offc- rum formulam, quae in antiquis omnibus liturgiis rendo quae pradicla sunl. Nostra autem consonans Orienialibus occurrit, quamque Graeci cum Irenaco esl scntenlia Eucbaiisliae et Eucbarislia rorsus ' vocant , invocalionem. Ea esl cooflrraal sententiain nostrnm. Offerimus enita ei qua Deus oraiur ui miitat Spiritum sancium qui quae sunt cjus, congruenlcr communicationem et suo in dona proposita illapsu, efBcacissimaque opeuniiatem (Gracce . communio- raiioue faciat ea corpus et sanguincm Cbrieti; s i iiem et uuioaem) pnedicanies (suppl. Verbi divini mulque lidelibus ea euscipientibus ita per graiiam cuin corpore ei sanguine Domini ; lum adde , suani superteniai, ei illabatur eorum cordibus, ut juxla Gnecom, \ 6 \ eadem mysteria prositil illis ad remissionem pecc a , cl conlitenies resurreciionem carnis torum, gratiae augnienlum , et vilam aternain. Ad et spiritus).Quemadiuodum enim qui esl a lerra pa- eamdem , invocalionem, ipso fatente G r a ids, percipieos invocalionem Dei, jam non cominu- bio , pariter respiciebal Cyrillus Hierosolymilanis panis est sed Eucbaristia, ex duabus rebiis nus, ul plures alios omiltam GraBCOs Patres, scricooslans, terrena et coelesli : sic et corpora nostra bens Gatecb. i , iuvocaporcipieiiua Eucbarisiiam , jam nou suiil corrupii- lione facla, panem fieri corpus Ghristi. E i Ca~ bilia, spem resurrectionis habenlia. > Hic carnis lccb. 5 : c Rogamus, inquit, Deuro misericordem, nostrae resurrcclioiiem ex duplici proposiiione in- ui sanctum Spiriluin miltat super proposila , ei feri Irenxus, nimirum :Ea caro in corruptionem faciat panein quidem corpus Cbrisli, viuum auicin devenire non poiesi, qux percipil vilain; ea caro sauguinem Gbrisli. > Sic autem ad cam allusitse
9 f 9 D 9 f
Ireu., !ib. JV. c. 18, u. 5.
19
Noi. in lib. v, cap. 2.
DOCTRINA. 334 ipsum esl quod paulo cnucleatius explicare vult, Cyrillum, ul proposita dona Spiritus sancti illapsu, ei efficacissima operaiione iransmulari vellei, noo cum statim addii, c Eucbarisliam ex duabus rebus nioraliler lanlum, sed vere, realiter ct subsiantia- consiare, terrena et coelesii. Perspicua quideui liter in ipsum Cbrieti corpus ei sanguinem, aperte verba, nisi Iricis suis caligineio iis olTundere sluconGlelur Grabius , ut poslea dicema*; confltebi- duissenl Galviniani. 84. Hanc tamen facile discoliei qui tum ad baeretur el alius quisquis ex aeqoo et bono agere volueriu Eodera proinde spectare Irenaei allusionem ticorum, qui bic refelluntur, bypolhesim, lum ad faleatur necesse est. Et cerle ea invocalio litur- lotius argunieriiaiionis Irenaei seriem aliendere vogica, quam lura Irenaus , tum Gyrillus, tum alii luerit. Pauloante dixit S. doclor,' alium esse, ex Palres lam sxpe memorani, cujuscunque aherius baerelicorum senteniia, a supremo Palre fabricasacrorum donorum Iransmulationis, quam realis torcm niandi ; Doininum vero noslrum uon esse [GlLlll] ei substanlialis in ipsum Cbrisii corpus et Filium, nec Yerbum ejus , quia verum corpus huanguinero, sensum procul excludit. Rogatur quip- manum ex lerrena substantia a mundi opifice creape Spirilus eauctus ut doscendat, non lautum in ta conflatum non assumpsic, nec sibi univii Yerbum fiftelium corda, ea sancliflcalurus; sed et in ipsa divinum. Eumdera vero errorem bic suoiraatim sacra dona, divina sua et eiBcacissima operatione perslringens, ac elmul resurreciionem camis proin ea iminediale acturas, et insigne aliquod rairacu- bans, oslendit lerrenum panem ideo, post invocaloin edilurue. Quid vero aliud miraculi plenum in tionem Dei, communem panem esse desinere, quia ipsa sacra dona agere poiesl Sptriius saucius, nisi fit < Eucharislia, ex duabus rebus constans, icrrpvera iransmulaiione efficere eo aliquid esse quod na et coelesti. > Quae autem res illa terrena, ex qua prios erant, corpus videlicel et sanguinem conslai Eucbarisiia, nisi corpuset sanguis Domini, Cbrisli, uc in omnibus Liturgiis legitur, quibus aii carnem nosiram mox dixerat Irenaeus? , ul babenl Basilii ei Cbry- Ea vcro rem lerrenam vocat, ui binc baereticos coniostomi Liiurgi? Tropos, figuraset virlulem, ne- fulet, neganles Cbristura quidquam sibi lcrroni scio qoam, hic comminiscautur Proleslanles : per- corporis ascivisse : terrenam, inquam, quia ex spicuam verborum sententiam falsis inlerpretaiio- terreno pane et vjno, in Chrisii corporiset sanguinibus circamvenire nunqoam poterunt. Duplex nis eubsiaoliam vere conversis et transtnutaiis lit enim aperte disiinguiiur Spirilus sancti illapsus, verum Domini corpus, verusque sanguis. Ex q u < > doplexque utriusque linis, alter ab aliero diversus: eequitur, Gbrislum sibi corpus ex lerrona materia altor in ipsam maioriam, id esl in sacra dona, ut concretum et factum, veramque carnem ac verum fiant aliquid, quod prius non erant, nimirora cor- sanguinem aesumpsisse ; quod iniiciabanlur hser6 et sanguis Cbrisli; alter iu corda fidelium, ut lici. Quae vero res illa coeleslis, ex qua eliam conomnes qai sacramenium percepiuri stmt, fructum etare Eucbaristia dicitur, nisi ea, cujus paolo anie reinissionis peccaorora, graiisque augnietitum facta mentio est, Yerbum scilicet divtnum, Filius consequanlur.Cuin igiturnegant Protesianles aliam Pairis unigeoitus, quem crealye Jesu Domini nosiri transmuialionom invocalione postulari, quatn mo- naturaB vere ac subsianlialiier uniiuic fuisse noleralem : hoc esi, ut in ipsa sacraraenti perceptione bani bajrelici? Recleigilur asserit Irenaeus, Eucbafidelibus sacra dona cum iide percipienlibus fiant risiiam ex duabus rebus conslare terreua et coecorpus et sanguis Gbrisii, negent consequenter lesti ; his enim caiholicam sententiam adversus alium longe anie commonionem posluJari Spiriius haBreticorum blaspbemias egregiemunii; probaique sancti illapsum in ipsa sacra dona, ut ea efficiat ex Eucharistia, quaui corpus et sanguinem esse corpua et sanguinem Cbristi, sicque duplicem eum Doinini falebaulur illi, Gbrisium Dominum ul veruni iliapsum confundaiu, perspicuis verbis vira aperlam hominem, sic el verum Deom, Filium Dei el Verioferenies, necesse esi. Et, quaeso, si is sii invoca- bum Patrisunigenituin exsiilisse ; Yerbumque butionis sensus; cur Eccleaia Spirituni sanctum pre- D manam Ghrisii naluram, corpus et sanguineni vere caia quidem, ut euo iu aquam bapiismalem, vel ac substanlialiter univisse sibi. Perinde est ac si cbrisroa illapsu, virlutem suam, vimque sauclifl- dixissel: Qood corpus, qui sanguis carni nosira) vicandi iis imperliat, Cbristi sartgoinis virloie ea laiu iiuperliuniur, eamque acorruplione vindicant, rapleat ac lecundet, e i c , nunquam lameo eum rooi sint lerrenum corpue, lerrenosqoe sanguis, ex gavil, ul efficacissima sua operaiione ea efficeret terrenis rebos concreta et facia, esse lameo ipsum Ghrisii sanguinem, aut Spiritum sancium ? possum merum lerrenum corpus, uierus lerreNodum bunc sotvere, quidquid rbeloricealur Pro- nits sanguis, seu meri hominis corpus ei santesianles, nunquaiu poieruni. Ex ea ergo iuvoca- guis; naiD raerom corpus bumanum suapie oatura iion6 quae fii super tcrrenum panem, recte conclu- uiortale, et corropiioni obnoxium, vitam aliis praedii Irensus carnem noslram corporo Domini et siare non polest. Atqui Domini nostri corpus el sanguino a l i : qoia qui est a lerra panis, ex quo sanguis in Eucbarisiia, ex terrenis rebus, pane ct S6ID61 percepil invocaiionem Dei, desiuii esse panis vioo, pcr veram eorumdem cooversionem facta, oomninnis, sed flt EocharUlia, id esl ipsius Verbi carni noslrx viiam imperliiinlur. Igilur non aunt locaroall veruua corpus, verusque sauguis. Hoc mera res terreua, merique bominis corpus ei sau533 DISSERTATIO III, DE
IRENJEI
c
555
D I S S E R T A T I O N E S P R J E V L E IN I R E N A I L I B R O &
k
530
guis, sed his unita sit necesse est res coelcstis, sempiterna 61 immortalii, ipsa viia, uno verbo Filius Dei unigeuitas et Verbura Patris. Siraili prorsus arguroento Neslorianos non serael iinpugnavere luin Gyrillus Alexandrinus, uiin alii Palreaqui adversuseos scripseruni, probaverunlque Gbrieti corpus, qtio pascimur in EucharieUa, non puri bominis corpus es~e, sed ipsius Yerbi incarnati; qtiod pori hominis caro viiam impertire non possil. Hoc vero eo felicius adversus Gnoslioos ulitur Ireiueus, qoo simul et uiiionem byposialicam Verbi divini cum tera Chrisii humana nalura, et carnis nosirae reeurrectionera aetruil. Pascimur, inquit, in Euchartsiia, corpore 6t sanguinc Domini; et binc fium percipit caro noslra. Neque enira is, qui nobis in Eucbarisiia porrigitur, sacer cibus, spectandus est tit panis comraunis; erat quidcra anle invocalionem Dci; sed semel prolalis super eum consecratioriis rerbis, desinil ess6 panis ceoimunis, ol fll Eucbarislia. Porro Eucharislia conslat e i duabus rebus, terreiia el coelesti, corpore videlicet el sauguine Domini. 6 terrena maieria concretis; nec its solis, sed ei ex ipso Verbo divino buic corpori 61 sangtii* ni byposlatice uniio. Ex quo sequilur c corpora nostra percipieniia Eucharistiam, eaque pasla ci nutrita, non nuda meri bomiois carne lerrena, sed ipsius Verbi divini incarnati, ipsius proinde Tilae, corpore et sanguine, jam non esse corruptibilia, gpem resurreciionis babentia ; nec aclerum perire [CXLIV] posse, quse tam coelesti cibo recreaiitur. Sic fit, ait Irenaeus, u( seolenlia noslra uiire consonel Eucbarisliae, et Eucbarislia vicissto couflrniei senteiitiam nosiram. Offerirous siquidem Deo Patri, non aliena, non res ab alio crealas, eed qux suni ejus, quaeque ipse condidit, panem videItcei et vinum, quae percipteniia invocaiionem Dei fiuiii verum ac proprium ipsius Filii Dei corpus et sauguis; congruenier communionem el unionom Verbi divini cam carne pradicantes, et coiifuoiiies nostrae carnis resurreciionem. 85. Uic Irenaeo nibil alicnum afflngimus, sed Irenaum ex Irenaeo, el ipsius lreuxi verbis, suopo, consilio ct argumento expHcamus. Fru&ira vero hic solilam Cbrisli corporis flguram ac virlulem opponenl Prolestauies: uisi prius Irenaeum penitus insaniisse probent, nulli sobrio persuadebunl, eum mera corpori* Gbristi figura, vel virluta, Gnosiicorum crrores bic confutare atit poiuisse aut voluisse. Na, praeclarum argumenluiii, quud a figura aui virlule duxissei! Ea caro, dixissci, percipit vitam, nec proinde in corrupiionem devenhe potesl, qua? Doiuini tiosiri corporis el sanguinis flgura aui viriuie aliiur. Eccui, nisi deliranli, in mentem vcnire unquam poiuit, carnem nostram ali et iiulriri, vel, u C alibi loquilur Irenaeus, membra uoslra atigerifigura,.simititudine, iraagine aui virtu(e? Quid, quaeso, Gbristi corporis figura, nisi mera relojie, ut loquuutur in Scholis, panis ad GlinsCi corpus ? Quid ea virlus, nisi, ut explicat cl.
Grabius, Spiritus sancti gratia? Ergone alltar 6t nutritur caro noslra, angemurque niembra noatra relationibui, aut Spirilus sancti graiia ? Quin similiter lum Irenajus, tom alii Palres, qui carnis 6surrectionem probanies, argumenla petierunt ab Eucharislia ; ea ducenles a manna,a patra desorli, ab agno pascbali, etc, quas et ipsa Cbrisli corporisfiguraeeranl, bioc confecerint, tam efQcacia fuisse veteri poptilo remedia corrupttonig, qoam novo? Nullos lamen reperias qui sic arguroenlati fuerint. Quiu potius, et forte etiara consullius dixissent carnem nosiram aBlerntnn perire non poese, quse sabitari baptismalis lavacro abluta et regeneraia, ac sacro chrismate uncia 61 roborala fueril ? llaec enim (nec niinus pane ct vitio in E o > cbaristia, si vera sit Galvinianomm senientia) Spiritiis sancii gralia ei virluie, imo Cbrisli ipsiua aanguina fecundaia el replela esse sx p6 asserueruni. Nullus tameri occurril, qui ejusmodi argumenlocarnis resurrectionem astruxerii. Quod quidem vel solum demonstrat, Palres aliud quidpiam in Eucharisiia? mysterio aguovisse, pncier nudam Gbrlsli corports eisanguinis figurain, aui virtulem. Sed caeteras argumemi Irenaei proposiiiones expendamus. Igiiur, si Galvinianos andiamus, ex eo conlenderit lrena;us caruein noslram peroipere vilani nec proinde in corruptionem abirc posse, quod Ghrisli corporis et sanguinis Ogura aui viriuie alalur. Hanc vero propositionem ex co probaverit, ^ quod is, qui esl a terra, panis percipiens invocationem Dei, jam non communis panis sit. Quid ergo, si quidein in Gbristi corpus non converlilur, necsubstanliannnulai ? Euelianslia cst ex duabua rebus coirslans, terrena cl coelesli. Si vero quacras a Galviuiauis quu3 sini res illae, lerrena et cceleetia; consenliunl quidem omnes, lerrena? rei nomiuepanem inteJHgi: de re vero coelesii dissentiunt. A l i i quippe inlelligunt virtulem, nescio quam, a corpore Cbristi mananiem, ab eo tamen separaum, et pani indilam. Alii licliliam ejusmodi virlulem merilo deridentes, rem per panera significalara inu 1ligunt, Diinirum Gbrisii corpus, absens uiique. Sed ulraque explicatio tot absurdis scalet, ul mirum s i i ab aliquo proponi poluisse* Non omnia bic prose) qui animus esl: id abunde pra?*tilere eruditissimi
k
auctores Iibri De perpetuilate fidei Eccletice calhoixciz circa Euchariniam, Kur. 111, lib. i , c. % et
lom.ll, lib. v, c. 10, 11 et seqq. Pauca dunlaxal ubservare pro ineihuto suflicial. Ac ut a posterieri exordiar, pari jure dici poterit agnom pascbalein duabus rebusconstare, animaliqiiodam et transitu seu si mavis, Cbristi corpore ; pelram deserli, l a pide constare el Cbrisio; mannoream Ca?saris imagineru constare niariiiore el Caisare, etc. Nempe i o sulsus sit quisquis asseruerii totum illud, quod connotativum vocaui, rem videlicet in se aiiaoi, quai tamen ad aliaro rcferiur, eamque significai, duabus consiare pariibus, quarum una sil res i gniiicaDS, alicra rcs hignificala. Nulla res, quas l o t
33S tom colleciivum uon sii, quod certe Eucbarielia quamvis corporis Gbristr virtulem per commuuicaesi, aliera re ianquam parle constare dicitur, quae tum sibi eacrum panem accipianl, ea tairien ab inabsens, ei exlra ipsam sii. sita sibi corruplela exiini noo possunt, nec mintis 86. Nec rainus absurda. ahera eiplicatio, qoam proiude peritara.Sic vanis eflugiis euis arma miniaaciscere sibi cl. Grabio placuii. Praeterquara quod slrant Galviniani baereiicis omnittm profligalisslenim commenliiia illa virius, a recenlioribus exco- rois, et Ecclesiae Paires insanorum bominam moro gitala mioielris, toli retro anliquitaii ignoia eera- cum iis dimicanies carapo inferunt. per fuii, ac ne tel levissimum quidero babet fun87. Quam vero eflicax illtid argumenti genus, ei damentum in Scriptura et Patribus; pnelerquam meriio quidem, existimarel Irenaeus, demonsirat quod absordum est asserere corpora nostra ali, no- quod eo saepioa adveraus Gnoslicoe uiatur, illosiriri et aiigeri virtute quadain a Ghrisii corpore que ad Eucbarisiiam non semel provocet, eorum aeparata ; ea stare nulla ratione poleet cum Irenaei arroree boc lelo confixurus. Eodem lib. iv, c. 33, acopo ei argumenlo, superius exposilis ; nec hinc n. 2, jam cit.t Marciouilas reiellens, qui duoe Soferre unquam poluit S. doctor luro ooionem by- deos fingebant, alierutn bonum, Patrera Domrni potialicam Verbi divini cum humaoa Cbrisii natu- nostri, alieriim malum, mundi opificem, probat ra, tam corporum nosirorum resurrectionem. ^ quod nisi Doroinus ipsius mundi conditoris Filiue c Nostra, inquit, senlenlia consonans esl Euchari- sii,. 1 injusle hujus coiidilionis, quas esl aecundum atiae, et Enchamiia rursua confirraal sfcnlenliam nos, accipiens panem, suuin corpus esse coiifiienosiram. Oflerirous enim Deo qua? snnl ejus, res batiir, el teroperameiitura calicis stiuro sanguinem videlicet ab eo condilas, c congruenter cotninu- confirmavit. > Quo quidem argumento vel nihil nionero 61 onionem praedicantes; quarum rcrum, prorsus efllcit, vel illud cerdssime demonstrai, qussoTAn spiritus, eeu aniraae buinanac cum car- Ghrislum ila panem suum esse corpus, el viniim ne? Sed barum rerum uuionem el coinmumonem suum esse sanguinem confessum esse ei oouiirnon negabanl Gnosiici. An virtulis Gbrisii corporis inas&e, ut ex allero sibi verum corpus, ex altcro cam pane ? Sed quid baec ad lrenaei scopum, ex verum aanguinem, vera ulriusque conversione ei Eoebarisliae fide conflrraanlis, quod antea proba- iransmulatione fecerit; et inde injusium fore, terat, Chrislum esse ipsius mundi fabricaioris - quod res ab alio condilas, et sub allerius diiione lium, id eet Verbum ejus? Ergone quia virius posilas, suas esse dicat et efficiat. Si enim eo dun~ Gbristi corporis unitur cum pane, binc confici po- taxal sensu Cliristus panem corpus suujn esse dilett Yerbum cum corporea Cbrisli natura aubstan- Q xerii, quod ei corporis sui virtutem impertire volialiter uniloin fuisse ? Imo potius conlrariuro in- luerit; non magis panero ab aiio creatum sibi triluleril Gnosticus, el dixeril : quemadmodum Chri- buit, snumque facit, quam princeps alterius prinsti corpos iu Eticbaristia cum pane unilur efBcacia cipis lypo signala roonelae, in graiiain subdilorum teoas, non re, sic Yerbum divinum cum Domino ea menlium^ pretium slatuens, imo majus esse jonoelro onitum Tuisse efficienlia (enue et viriuie, bens, quam eii ln ea regione in qua cusa sit, ilnon sabstantia ; qua? ipsa erat impiorum bominnm lam sibi vindirat ustirpalque. Quasi vero, qood senlenlia, quam beiie cum Eucbarislts flde con- quis signum quoddam pro arbilrio insliluat, quo renlire merito coniendissent. Igitur nisi ha3C fuis- exciiatus quidpiam conferat utentibus, hinc inferrt et IrenaBi et oalholicorum omniumfidee,Verbum possil eum rein illam, quam in signum instituit, divinnm iti Eucbarislia subslamialiier uniri cum sibi vindtcare? Sed illud praeterea observalu diliaquxa Deo condita guni, pane scilicet el vino, gnissimum esl, Irenaeum, quoticscunque EucliariDon qnidem in propria sobsianiia panis el vini re- siia2 meminit, non simpliciler affirmare Cbrislurn, maoentibus, sed vere transmutaiis inCbrisii corpus panem suum corpus, vinum suum sanguinem esse et sanguinem, pessime calbolieorum causamegieset dixisse; seJ iis vocibus studio el semper uii, c paIreoaras. Sic, addii vir sanclus, offerimus Deo quaj fy nem suum corpus esse, vinum suum ganguinem sunt ejus, ui eiiam resurreclionem carnis et spiri- esse confessus est, conflrmavit, et, ui Graice lolas confiieamur, baecque nosirasententia exEiiclia- quiturlib. v, c. H,xb , ritlia [CXLV] confirroetur. Curila? An quod Chri- , \ 6 stos corporie sui virlulem pani, qui nobis in Eu- , , em calic^m, qui esl a crealnra > ( suum duuiaxat, m veriit cbarislia porrigilur, imperlial ? Sed tantum abcsl ui hinc probeiur carnis noslrse resurreclio, ul po- interpres, sed ) proprium sanguinem conlius eam aorios impugnare potuerii ba?reiicus. fessus esl, et eum panem, qui esl a creatura, proQnemadmodum entm, dixeril, Christus in Eucba- prium corpus confirmavit, asseveravit, cerliores rislia sut corporis virlotem communicans pani, nos fecit. Qua quidem loquendi raiioue pcrspicue bunc tamen propria sibi panissubstantia non exuit; indicat Irenaeus rem crediln diiTuillimam, qnaeque el qu*madinodum,licet suum essc corpus confitea- fiJem non obiinerel, nisi Gbrislus, ipsa veriias, Hir, Sn proprium tamen corpus iransmutare non omnem dubiiaiionis ansam riare el aperle loquenpoiett, quod uihil sibi ex viiiala el corruptioni ob- do prxciderei; ipse vero sanctusdocior dubiiaiioueiii uoxia roateria asciscere possii; sic corpora nosira, iMam, quad cx ipsa rei, meiitiuro humanariim cap;
337
DISSERTATIO III, DE lRENiEl DOGTRINA.
339
DISSERTATIONES VRA
WJE
IN IRENJEI D B R O S .
340
tum tam longe superanlis, difficultatc nascitur, iicrum alque iterum inculcando Christi verba tollere nititur. Quasi dixisset, quod postea dixit Cyrillus Hierosolymilanus Caiech. iv, Mystag.:i Cum igitur Christus ipse sic affirmel, alque dicat de pane: Boc etl corpus meum; quis deinceps audeat dubiiare? Ac eodem quoque conGrmanle, , Bie e$t tanguis meus; quis, inquam, dubilet, el dicat non esse illius sanguinem? > E l Chrysoslomus, hom. 83 tit Mallh.: Credamus itaque ubique Deo, nec repuguemus ei, etiamsi sensui et cogiiaiioni noalrae absurdnm esse videatur quod dicil... Nam verbis ejus defraudari non possumus, sensus vero noster decepiu facillimus est : illa falsa esse non possur i , hic saepius atque saepius fallitur. Quoniam ergo ille dixit : Hoc est corput meum, tiulla teneamur ambiguilate, sed credamus, ei oculis intellecius id perspiciamus. Porro nisi Christi verba ad (iiferam intelligenda esse censuisset lrenaeus, ei ita intellexissenifidelesomnes, ridicule omnino dubiis omnibus opposuissei ea verba ex quibus orta fuissent : insulsius adhuc dixisscl, Cbrislum aeseverasse, confessum esse, ronQrmasse, cerliores nos fecisse, panem esse proprium corpus, et vinum propritim sanguinem. Explicaiida fuissent Cbrisli verba, sifigurateet meiapborice accipi dehuissent non ileruin aique iterum inculcaoiia. Quis eiiim feral eum qui dicat, Spirilum sanclum confessum esse, et confirmasse, peiram desertt csse Chrisium, nec proinde dubitandum esse quin peira sit ipse Christus, vere ac proprie Christus? Quis unquam asseruil bibcre nos in bapiismaie ipsummet ac proprium Clirisli sanguinem; baplisma esse proprium Cbrisli corpus, ipsummet ejus sanguinem; baplisma cum recipimus. ali nos proprio Gbristi corpore, el ipso ejus sanguine polari, quod illius virtns applicelur calecbumenis, cum baplizanti^r? 88. Cavillalur quidem hic pro more Grabius, eaque urgei Patrnm loca, qnce alii dudum objecerant Calviniani, quibus niinirum asserunt sancli doctores, Ecclcsiam esse propriuni Christi corpus nosque meinbra proprii corporis. P!ura alia similia acciinmlare facile poiuissel; sed omnia a proposiio esse aliena cum invioie probaverinl erudilissimi auclores Perpetuilaiis fidei, t. II, Ub. iv, c. 8 ad bos et Grabiuin et leciores reniiUo. Grahio, si aequum bonumque diccre velil, qurcrenda eunl cxempla , non propositionum meiapboricarum, qualis csl iâ : Ecclcsia esl vcrum ac proprium Chrisii corpus, * in quibus iropus aflicit propositionis auribulum; sed propositionum iiguraiaruni, qualein cse cain proposilionem : Boc esi c*rpu$ meum, vuluni mini>tri; in quibus iropus nflkial verbuin, Est. Probet igiiw exemplis, si posf #
pus, etc; petram deserli, esse tpsnm Cbristum, proprium Clirisii corpus, etc. Quod quandiu non prasiileril, quaeslionis elalum-ne leviler quidemattigerit. 89. Sed ul ad Irenaei argumeniaiionem nosira redeat oralio, vir sanctuslib. v, c . L , Gnoslicoruro erroribus Eucbaristiam iterum oppouens, duo haec sibi simul denionstraoda suscipit: 1. Deom incarnalum in propria venisae, vereque hominem factum esse; alias c non justutn > tore c adventum ejus, qui secundum eos, venil in aliena, neque vere redemisse nos sanguine suo, si non vere homo faclus est . >2. Carnem c capacem esse jncorruplibililatis, nec proinde aeternuin perilaram esse. (Jirumque vero hoc argumento [CXLVl] * conficit: c Si, inquit, non salvelur > caro, c nec Dominus sanguine suo redemil nos, quia verum sanguinem oon habuerit, non vere homo faclus; sequiiur c neque calicem Eucbaristix comniunicationent sanguinis ejos esse, neque panem, quein frangimus, communicalionem corporis.ejus esse. At, niox 6obsumiC, calix EucharisiiaB communicatio sanguinis Gbrisli esl, et panis, quem frangimus, communicalio corporis ejus est. Unde meriio concfudil, carnein servari, et Dominum sanguine suo redemisse nos. Hoc Irenaci argumenlum duplici propositione niilur: 1, eaque biperliia, quod si nec serveuir caro, nec Dominus sanguine suo rcdcinit nos, sequilur neque calicem Eucbarislicc coiumu; nicationem sanguinis ejus esse, neque panem, quem frangimos, commumcationein corporis ejus esse. Altera, calicem Eucbarislis coniinuiricalionem sanguinis Domiui esse, eipanem, quem fraugimus, communicaiionem corporis ejus esae. Prioris proposiiionis secundam pariem sic demonslrat S. doclor, alierain mox probaiurus : Qui sanguine suo non redemit nos, quod vcrum sanguiiiem non babueril, non vere facius bomo; is ccne verum sanguinem, verumqne corpus sistere praesentia in Eucharislia non poluil. Yerus enim < sanguis non esi, nisi a venis el carnibus, el a reiiqua, quae est secundum bomioem, subsianiia. Qui igiiur sanguinem nobis in calice Eucbarisliae communical, is sanguinem prxbere debel, qui sil c a venis et carnibus, el a reliqua, quse esi secundum bominem, substanlia; is enim solus verus sanguis cst: ergo si verum sanguinem nobis pra> siei in Eucbaristia Cliristus, habuit venas et carncs, ei reliquam, qua? est secundum boroiiiem, substatitiam. Vera igiiur bumana subslanlia vere faclum est Verbum Dei; > ac proinde sanguine suo redemil nos, quetuadmodum ei Aposlolus ejus
t i Tl
ait: In quo habemus redemptionem, per sanguinem ejus, remissionem peccatorum''*. Hactenus argti-
^K, rccle dici possc, i.iM-ucm Ca3saris esse vere
Osarem, ipsuin Ga?sa.cm, propriuui Osaris cor. 1. ' M. 2. ^Gol. i, 14
inenium, quod certissime Irenaei esl, male babet Galvinianos*omnes. Iloc cnim fundamenlo positum nililur, quod Cbrislus in Eucbaristia vcrum sau-
34!
DISSERTATIO III, DE IRENiEI DOGTRfXA.
guinem nobis prabeat, qui proinde sit a venis el Gbrisli * (sic ferl lexlus Graecus), ex quibus aucamibus, ei a reliqua humana subsiantia : unde gelur et consislii carnig nostrae substantia; quoinfertur, venas ei carnes, et reliquam bumanam modo carnein negant capacem esse donationis substanliam babuisse. vereque bominem faclum Dei, quae est vita anerna, quoe sanguine et corfuisse Yerbum Dei, ac sanguine suo redemisse nos. pore Cbrisli ntitriitir, el membrum ejus esl? Si enim meram sanguinis figuram, efficacem licet, 91. Ad lolius argumenli confLrmationem aliud praestilisset nobis in calice eucbarisiico Christus, addit Irenaeus, et quidem roaxime ponderosum. idque sensisset Irenams, aranearuin telis citiusdis- Quemadmodum, ait, lignum vitls deposilum eolvendum proposuisset adversariis argumentum. in lerram, suo fruclifical lempore; et granum iriNam statim excepissei Marcionila quivis, Cbrislum tici decidens in terram, ei dissolutum, mulliplet ideo Toluisse vinum sanguinis sui flgurain esse, surgit per Spirilum Dei, qui conlinet omnia, quae quod cum verum sanguinem haberet, quem deinde per sapientiam Uei (sic in Grsco) in usuro porrigeret, imaginarium duntaxat, ei ejus similetn hominis veniunt, el percipienlia verbum Dei Euquem bominum oculis objiciebat, prasliteril. Sic- charistia flunt, quod est corpus et sanguis Clirisli; que vel levisstuio flatu concussum iilico ruiaset to- sic et nostra corpora ex ea nulrila, ei reposila lom aedificium. & in terraro, el resoluta in ea, resurgenl in suo lem90. Alteram partem prioris propositionis, nlmi- pore, Verbo Dei resurreciionem cis donante, in Tum quod si non serveiur caro, neque callx Eu- gloriam Dei Pairis, elc. Hic coraparatio insiiluilu* charistiae communicalio Cbristi sanguinis , ne- Hiior eas qu tritico (idem dic proportione serque panis, quem frangimus, communicaiio corporis vaia, de vite), ut Eucbarisiia fial, el eas, quae carejus est; bis rationibus perguadet Irenseus: Si Eu- ni, ut resurgat, mutationes accidunC. Mandaiur charistia ait verura ac proprium Cbrisli corpus, iritici granum terras, ibi dissolvitur, deinde pcr veras et proprius ejos sanguis, iinpossibile est car- Spirilum Dei, quo fecundalur nalura, muUipiex nem quae iis nutritur et augeiur, bacque raiione iurgii; postea, ul in usum hominis venial, mulalur arciius cum Cbrisio cohaerei, c et membrum ejus in panem; lum denique panis per verbum Dei muesl, > sic dissolvi ul nunquam reviviscat. Qui enim talur in corpus Gbriali. Sic etiam caro in tcrram i e r i posset nt caro, ipsius vitse corpore et sanguine defossa, in lerram resolvitur, ac poslea vivificante pasta, et nutrila, capax non sit donaiiooia Dei, Yerbo Dei, lerrena forma deposita, pristinam ao quae estvita aelerna? Quod vero t carnis nostrae cipit. Quemadmodum igilurea mutalio, quae rcsiiretibstaniia > ipso ac proprio Gbrisii sauguine n u - C geuii carni accidii, siibsianiialis esl; sfc et ea, quat iriatur ei augealur, quae eecunda loiius argumenti pani, ut fiat corpus Cbrisli, coniingit, subslanliapropositio est, sic planum facil S. doclor: Capiiis Jis est, veraque iranssubslanlialio, non minus quam est ea rnembris suis alimenta prabere, quae lum ea, quse fil in iritico, ut in panem converialur. Hjec ad eorum naturam, lum ad finem, ad quem desti- enini secum conferl Irenaaus, imo sic confert, nanlar, accommodaia ainl.iQuoniam > igilurcmem- ul ex subslanliali conversioae, qux Qt luai in tribra Gbristi sumus, et quemadmodum bealus Apo- lico, ul panis evadat, tum in pane, ul in corpus siolus ait, in ea, quae est ad Ephesios, Epislola : Gbrisii iranseat, alleiam substantialem iransmuQuoniam membra sumut corporis ejus, de carne taiionem, qua terra, in qu?m rcsoluta fuit caro, in ejus, et de otsibus eju$ ; el ila a nalura comparati carnem iierum iransitura cst, aliquando fuiurain sumus, ul rebus creatis vescamur, necesse fuil ot esso probel. Si, inquit, dissohitum jam triticum, f creaiurain ipse nobis praBStaret, soiein suum oriri fecundaute Dci Spirilu, qui cominel omnia, niulfaciens, et plueus, quemadmodum v u l l . Quia liplex surgere possil; si diviua dirigenie sapieniia vero res creala corporea ex se corruptioni obnoxia bomines irilicmn, ut in eorum usum veuiret, in esl, nec proinde Christi membra ad aelernam vi- pauem converiere poluerunl; si denique panis, id tam destinaia a corruptela eximere poiuisset; de- [CXLVIl] eificienie verbo Dei, dcposiia panis na eebal eam rero creaiam ab insilo sibi corrupiionrs 4 u r a , poiuerit in Gbristi corpus Iransmniari: an stato,in aliura Iransferri, quo ipsa viia et vivificans fidcin superabit, corpora nosira, Gbrisli corpore facia, viiam vesoeniibus iropcnirelur. Uaque Cliri- niiUiia, tum iu lerram rosoluia, Verlio Dei resurstos, pro divina bonitale, eum caliceni, qui esl reciionem eis donante, eam, quam corrupia induea crealura, proprium sanguinem confeûs esi runt, lerra* naiuram exuere, ut in prislinam car(sic enim Gra3ca sonant), c ex quo augel nosirum nis naluram Iransmulantur, iterumque redcanl? eangoinem; et eum panem, qui est a creatura, Qui enim poiesl corruplum jam (riiicuui exciiare proprium corpos coniirraavit, ex quo noslra augcl ei muUipltcare, trilicuin in panem convenere, et, corpora. Tum demum concludit S. doctor : quod majus esl, panein in Cbristi corpus Iransmu Quando ergo et mislus calix et faclus panis per- lare; is cerle poieet corrupium jain corpus sic excipit verburo Dei, id est per verbum Dei consc- citare, ut lerram, in cujus naiuram Iransierai, iiecralur, t et fit Eucbaristia aanguis et corpus rum in carnis naluram converiai; alterum siquiu
71
?%
Ephes.
30. " .Viaich. v, 45.
345
DISSERTATIONES PRJEVIA: IN LIBROS.

i
5U
dem altero Dei omnipoltnliae difficiliue non est. Ex quiboe perspicaooi est Ireoaeum ez cerlissimia transmutationibus et transsutatantiationibue qua* tum rallo, lum fides, omnes tunc temporis Cbriatianos docebant, gradaiim procedere, at alteram ioferat, qua? a Gnosiicia in controversiam vocabator. Naturalia quippe conversio iriiici dissoluli in triticem muhiplex, et ejusdem pnesertim in panem ad alteram, qaaro eola fldes docet, pauis videlicetin Chrieti corpus, ascensum parat: ulraque vero flt gradus ad terrae, io quam corpora nostra resolula sant, conversionem in pristinam rarnis natoram : ut nimirum hisce gradibus viam baereticis siernat Irenfeus ad resurrectioiws Qdem, faieri* que cogat non magis Deo impossibile esse corpus in terram jam con?erium in carnem iterua conYertere,quam panem inChriftieorpas iransmutare; et quidero illud co roagii possibile esee, quo caro Chrisii corpore nulrila immortaliutis semen iu eipsa gerat: c utacfamas,1 concludilvir tancim, c et quid Deue potest, et quid bomo beneficii accipit. Ubi certe, si Irenaeus nullum in pane eucbarisiico conversioois aubsiantialis gen.us agnovissei, sed Christi corporis figuram effici, aut ejusdem eorporia viriute imboi, roanenle seir.per eadem panis substaotia, voluissel absurdius nihil ejus arguroento flngi posset. Hoc enim esset: Qui poiuii panem Christi corporisflguramefllcere, aul pani Cbrfeti corporis virtutem inopertiri roanente semper eadem panis substanlia, is poteat corpora jain in terram conversa iierum in carnem convertere. Prius potuii Deus; potesl igieur et poslerius. Absurdissimum, ai quod sit arguroenlandi genus. Iino vero, slatim excepisset haereticus, qui panem eui corporis figuram efliciens, buicve corporis sui virtuiera impertiens, suumque corpus esse palam asserens, eum taiuen non potuit in proprium el subsianiiale corpus converiere; nec certe poierit corpora nostra jam io lerram conversa iierum in carnem converiere, quauilibei iis viventibus corporis eui viriulem per consecratum panem imperlierit; nee enim Chrisii corporis virtue efticacior S8e polest ad transmutanda corrupta jam corpora, quam ad convertendum panem fuerit. , fateotibus caibolicis, lanium non potuii Verbum Dei, m prius efficeret, quamvis id efflcere primafronie Ghrislus signiGcare videalur : nec igilur poslerius efflcere potesi. Sic facili negotio toiuin Irenaei molimen infrtngeret haereticus.
9 9 9 9 9 9 9
92. Longissimis non pepercit adnoiationibtis cl. Grabius, ui omnia hc irenaii lum Joca, lum arguinenla deiorquerel infirmaretque. Sed verba perdii. Eo quippe redeunt omnia, panem ei vinum baud alia raiione, ex Irenaei senlenlia, fieri Cbrisli corpus et sanguinem, quam quia Chrisli corporis el sanguinis virtule imbuuniur. Quod quidem eflugium cum baclenus praecluserimus, demonsiraverimusque absurdiiig nibil ftngi poluisse, et quod cum Irenxi scopo, consilio, verbis ei arguuienio
magis pngnaret; nihil neceste esl Grnbium incoromunia controvergiarum loca excorrentem, eaque veterom Patrum loca, dissimulatig catholicorum regponsionibne, aeqne fldenler objicieniem, ac ai tum primum objicerentur,ca3lcrasque ministrorum argutiolas, a caibolicis millies, et non ita pridem a doclissimis aucloribus PerpetuitatU fidei penilat dissoluias, replicauiem, cnm leclorum laedio inae* qui. Satius Grabio fuissel in id nnum probandum incumbere, AJbertinum aliquem exsthisse lrenaeo veiustiorem, e cujus cerebro nata jam prodiissel coramentilia illa Ghristi corporis virias, in cujus arce, licetlacera, omnia fum causa, tum saltiiis sure praesidia coosiituere se posse misere deceptus putai. Quod quandtu non praesliterit, imperilisquidem fucum, intricalie ac longis erborum ambagibus, facere poterii: ei vero, cujos menteoi non prorsue infugcaverint pra3judicia portemo simile vidcbiiur, Irenaeam, qui tam saepe, ei lam clare ac perspicue dixit, panem et vinum per invocationem ac verbum Dei fieri el esse proprium corpus e l sanguinem Cbaisti, ipsum Salvalorem asseyerasse, confessum esse, confirmasse, rem ita esse; iisque argumemis utitur, qoa3 ex sese eo inclinare fatebitur cordatus quisque, ut suadeant Cbrisii verba ad liueram inlelligenda esse; nullibi tamen vel levissimamftgurae,aut virtulis Ghristi corporis mentionem injecisse, qua duriora ex - sese verba eiuol* lirel, omnemque errandi ansam rodioribus adimerei. An adeo imperiius, aui improvidus erat lre naeus, ut cum plures alia? sese ultro oflerrent vocea, quibus catbolicauifldemclarius, simplicius, mejius et facilius exponerel; iis lamcn ulcrecur, quaeoinnium ineptiores, obscuriores ei iniricaiiores esseni, rudioribusque errorem ex sese objicerent ? queualibei e miutsiria eodem prorsus modo disputantcm alque ioquenlem ferrenl Calviniaoi ? Periculum faciat quisquis e pulpiio turpiter dejectum se velit, et ab irala multiludiue cilo discerplum. 95. (Juuni umen aut alieruin est, quod a Grahio confldenlius longe quam par stt proposiium, paucis a nobis expendenduin est, ui vel binc paieal quam irrilis iclibus calbolicam fidem pctanl ejus adversarii. Gontendit igilur vir cl., posila seniel transsubstanliatione, omnia Ircna?i arguroenla iit nibilum abire;imoiii argumenianlis capui recidere. Marcionila? elenim et Yalentiniani, inqiiii. quo8 cx Eucbaristiae mysierio refellil Irenxns respondere puluissetit: illi quidem, idco sacramenlalia panis el vini symbola irai.ssubsianliari, quod Deus Novi Teslamenli ista, lauquam ab allerius legis Deo creata, acceplare nolii; iili vero, panem et vinutn esse quidero igooraniise, et passionis, el defecliouis frucius, nec tamen se in iis oflerendis in Pairem suuin peccare, eique conlumeliani facere , uli lreU33US objeclal; quod eorum substantia, illico, mcdiante consecialioue, intereal, ul alia ineliur substtluiitur, (JUO sacrinciuni puruin ac Deo accepium
9 f
3.
DISSERTATIO III, DE IRENAH DOCTBINA.
316
flau Sed pneterquam quod exceptiones isis pweci- W. Ea vero quae pro resurreciione carnie argupoum Irenarf argumenium, ex eo ducium quod bae- menta Irenaeo gratis affingere Grabio placel, DOQ reticfe neganiibug Domioum nostram esse muiidi morabor. Quam vanagint, S. doctoro iadigna, ConditorisFilium congtare non poseil Eucbaristiam ejusque scopo, congilio et terbis repognantia, salis asae corpug ei aangoinem Domini nostri, ne quidem palet ex antediciis, et me etiam lacenie facila delevfler atlingunt, has iisdera hsreticis affingere prehendet quisquis rem quis ponderibug exami* non poteti [CXLVIll] Grabiug, nisi prorsus inaa- nare volueril. Sed mirari gatig non poastim quod oiiase eupponat. Quam beile pbilosopbareior Mar- tam fldenler preponit vir cl. ut probet, Irenaeam a cionita respondens, c ideo gacramentalia panis et iransgubstantiationig doctrina penhug alieoum exv4ni symbola iraagsubglantiari, quod Deug Novi giiiigge. iiam, inquit, c ilerum iterumque repeiit, Taatamentl ista acceptare nolit! > Ubi enim vera carnem nostram corpore et ganguine Domini ali, tranasubsUndado ett, ibi fit transitag ab ona eob- 6 nnlriri, inioex iisaugeri accongigierecamig itaDtla ln aliam, ejusdem proraus generis et raale- noglrae subslantiam. Alqui boc nudis accidentibos ria, atque ea aet, qoa desiit. Sic Iignum transmu- panis tribuere, absordum egl; coBlesti auiein ct UUir io ignem, clbi io carnem et ganguinem, terne glarioso Cbrisli corpori, iropium. t Bona verba. gucci in plantas, arborea, fraclug, elc., oronia ejue- <**> ^ primo quidem quod bic et alibi supponii dem omnioo generig et maleria?, alque ea corpora, Grabiug, accidenlia, quae vocant absoluia, id egi a ex qaibug facta sunt. Itaqae gi dicat MarcionUa, gubjecto re geparata, a catbolicis omnibus ui quid paoem et vinum in Ghristi corpug trangmutari; fide cerlum et intfubilatum admitli; gratia omnino fateaiur necease egt, corpusChrigti ex pane et ?ino gupponit, el paulo fidenlius quam virum candidum per teram utriagque coDvergiooem factaoi, ejtigdem decebat. Quaesiio esl in Scbolis duntaxal ulirocigeaerig esse et materiae, atque ipgum panem et vi- troque agiiata, nosquam vero ab Ecclesia deflniia. Dom ; ac proinde ex ea maleria concretum esse, Id tantom catboPca fides docet, consecraiione perqoam condidit mundi opifex. Et binc Deos acia remanere p. r> et vini specieg : quid gint Teslaroenti alieni cupidug prodetur, qui sibi panem vero eae gpecies, liiigani inier ee lum pbilosopbi, el tinura ab alio creaU offerri velil, ut ex iis in lum theologi: judicium vero suum nuudum tnierCbriaii corpog irangmutaiig fiat no? legis sacriG- pogait Ecclesia. Sed si quae sit absurdita*, aul imciuro. Aliam ergo reepongionem Marcioniue sug- pielas asserere carnem nostrara corpore ei sangeral Grabiug, qna inclinatae guae ei illiug causae guine Domini ali, sive nuiriri, e i c , quanla quania totiug congulat. Nec meliug Yalentinianum ab Ire- esi in Irenaeum igitur conferenda. Nec enim situoaei lelig taetur. Ille, ait,regerere poiuit,panisetvini ^ pliciier asseruit carnem noslram ali ei augen coraubglaotiam illico, mediame consecralione, interire, pore ei sanguine Domiui, sed proprio corpore et ut alia melior gabstitoatur. Ita quidem, si delira- ganguine Doniini: quae non nisi ridicule et incple menta loqoi voluerit; gin minus, baec nunquam re- ad Cbrisli corporis el sanguinis figuram aui virgetaerit. Ecquod novum el hactenus inaudituin luiem geparalaro deiorqueri posse osleridiiaug. Sed philosopbandi genus buc invehit vir doclissimus ? viderii ipse, qui liaec objecial, ne majoris ge ab* Uoa gubstaolia inlerit, alia melior, alierius proinde surditaiis reum prodat, figuram aul virlulem Gbrigeneris, nec ignoraniias aui labis fruclus substilui- sli corporig bic obtrudeng. An enim raiioni ?alda tur; ei boc trangsubslantiationem vocat ? Ea fuil consenlaneum putat, carnig noglne substanliam ali, bacienug omnium geu pbilogophorum, sea ibeolo- nulriri, et augeri figura, el virlule spiriiali ? Quia gorutn animis insita trangsubslamiaiionis nolio, esse baec feral ? Nondum, pulo, plane et aperte faleri conversionem geu Iransitum unius substantiaB in glaiueral Grabius, Cyrillum Hierosolymilanuin, Grcaliam ; desinenle quidem priori, qux iransmuia- gorium Nyssenum, Joannem Damascenum, alioslar, gubslantia, qualenug lalis gubstanlia est, l i - que forlasse plureg, ul mox rcfereniu*, persuaguum v. g., panis, etc, sed non in nibiluin abeun- sos fuisse, ipgam panis substanliain in veram ac te; noTa vero, quae huic guccedit, non de novo propriam Christi carnem iransformari. Nec enim creala, sed ex mulatione prioris exsurgenle. Si bi Irena30 minus asseruere, nos sumplo Cbrisli quid ergo sana? pbilosopbiai, imo ei rationis reliqui corpore ei ganguine fieri unum cum Cbrisio corpug fuerit Valcntiuianis, banc sibi lrangsubslanliaironi3 el ganguinem, ac, ut ila dicani, Gbristo concorpoideam cogiiatione informare debucruni, ac proinde reos ei consanguineos, dieri gic panem ei vinum in corpus et ganguinem , ut loquilur Gyrillus Hieros. Catecb. IY Cbrisii irangmutari, ul ba3C ex illis fiant. Quo se- Mysl.;Cbristi corpus el sanguinem per esum el pomel admisso, uli non admiltere non poterant de lionein admitii intra viscera boininis, et per illa lranssubstaniiaiione cum calholicis conseniientes, dislribui in universum corpug, commisccri et coujam Irenaii argumentorum viin declinare nullaie- lemperari corporibus credeniium, e i c , ut uniono nus possum. Sequilur enim, Ghristi corpus ex ma- cum eo quod est immorlale, fiat bomo pariicepg teria, ignoraniiae ei defeciionis fruciu, concretum incorrupiionig, queiuadmoduin ail Gregorius Nygg. Deo oflerri in Eucbarislia; impuram proindeoblalio- orat. Calecb. c. 57; corpus ac sanguiuem Cbrisii, uein.qiiaeeiroiihimeliainfaciaL, non honorciu aiTerat. ad aniniae el corporis nostri incoluinitaicm. ad n < > *
B
DISSERTATJONES PRJEVKA 1N IREN.EI LIBROS.
318
slram substantiam et conservalionem tcmlere , ac videas solum, verum eiiam ui langas, ti in (e per ea nos corpori Domiui-, ipsiusque spirilui uni- habeas. E l posiea : c Mullae malres post parlum r i et Chrisli corpus acChristo concorporeos eflfici, aliis nutricibus infanles dederunt; quod ipsefacere ol asserit Joannes Damascenus lib. iv, De fide or- noluit, sed proprio corpore ITOS alit, el sibi conthod. c. 44. Quae quid ab Irena?! verbis differant, jnngU atque conglulinat. Atii vero Patres, ne quidem Grabius ipse dixerit. Et lamen sanciis- auendentes ad eum carnalem manducandi raodum, simis Patrjbus, acerrimis, ipso fatenle viro cl., quem sibi Capharnailacfingebant,quo caro dentitranssubetanliatioiiis propugnaioribus, haec neque bus secatur, guslalur, el in stomachum trajecla digerilur, interdum negarunt Chrisli corpus a noabsnrda, neque impia videbantur. bis ore manducari; el merito quidem, ut abjecias 95. Si qua? sit caibolica de transsubstanlialione fldes ealis exploratum Grabio fuissel, a puerilibus vilesque Capharnailamm ideas e fldelium anirois ejusmodi objectationibus lemperasset. GorpusGbri- evellerent. Imo iidem Patres modo asserunl, modo ati ore raanducari, hoc carnem nosiram ali, nu- negaDt, Gbrisli corpus comedi; nec lamen vel triri, augeri, elc, lam vere, quani pie affirmarc secum, vel cum aliis pugnant, nisi apud Protepotuerunt sancti Patres, poluerunt ei negare, pro stanies, qui monslra sibi confingere gestium, diversis quas praediclis vocibus subjiciebant, no- quibus terreant imperilos. 96. Duo suol tamen quae cl. Gratrio graiulari lionibus. Gum Ghristi corpus vere quidem et substanlialiter prscsens in Eucharistia nobis exbi- debeamus. Alierum est, quod ingeuue confessus beatur, non taroen sub ea sensibili carnis bumanx sit in nolis ad lib. lrenaei cap. 17 el 48, al. 52 forma, quam gestavii in terris degens, sed alienis el 54, certum esse, Irenaeum, ac omnes, quoruni speciebus conlectutn ; boc a nobis inanducari, boc scripta habemus, Patres, aposlolis sive coaevos, caro noslra ali el nulriri recte diciiur, qoalenns sive proxime succedontes, sacram Eucbarisiiam sub speciebus islis latens ore corporis excipUur, in pro vero ac proprie dicto novae legis sacrificio ba[GXLIXJ stomachum trajicttur, alque in ipsa sym- buisse; nec eorum verba, Irenaei praeserlim, ad bola el species, quibus Ghrisli corpus tegilur, cor- sacriOcia spirilualia cordis conlrili, orationis, poreaa actiones, quae manducationis inielleclu con- laudis , graiiarum aqlionis , et beneficenliae, quae lineiitur, hancque consequunlur, vim suam ex- omni aelaii el legi communia fuerunt, delorquert erunt. Ex quo enim id tanquam lide certum, uli posse; sed de nova Novi Tesiamenli, eaque exierna revera est, supponitur, panem sic in Cbrisli corpus oblalione, quam legalibus exiernis opponii Ireconverli, ui lamen maneant semper ecedem panis Q n*us, inielligenda esse, quod verissimum. E l binc species, eodemque prorsus modosensus afficianiur Luiberi ei Galviui errorem insectatur, qui adverac si panis reipsa adessel; necesse est, qucmad- sus publicam, ut rccte probat, universalis Ecclemodum oculis exhibeiur idem color, qui prius erat siae docirinam aique praxim, quam illa ab apopanis, sic et os, deuies , linguam, palalum el sto- stolis, apostoli ab ipso Cbristo edocli acceperuni, roachum eadem ratione affici, ac affecisset panis, insurgenlcs, perspicuasque ac nullis sopliistarum i mansisset; ac proinde eas omnes aciiones, quae artibus eludendas Patrum, et lrenaei inprimis senmanducaliouem comilanlur aut consequuntur, in tenlias, aul insoleniius contemnenles, aut misere species ipsas exerceri, perinde ac in panem ipsum obscurantes, verum ac unicum novae legis sacrifiexercereniur si supereseet. Hoc siqutdem stupendi cium concuiere nitunlur. Inlegras cl. viri noias illius divinae poientiae simul alque bonilalis mira- ad calcem operis reperies. Sed uiinaua et hoc vericuli pars magna est. Quia vero Ghrisii corpus tali lestimonium ingenue dare voluisset, easdem speciebus iilis conjunctum est; quod non fit nisi Paires, qui tam diserle aibnnant Eucbarisliani in species et sacra symboln, in ipsum lamen Chri- esse verum ac proprie diclum novae legis sacrifisii corpus sub iis latens fleri dicitur : quamvis in cium, non minus expresse asserere earadem viciiboc alia raiione non exercealur, quain quia in D mam, quae in ara crucis mactata e s l , pronobis symbola exercetur , quibus legilur. Sicqui bomi- iierum in hoc mysierio sacrac oblationis iuinionis vestimcnla leligil, bominem tetigisse dicilur, lari. Ejus quippe ibi corpus sumitur, ejus caro quamvis ipsam homiuis carnem veslibus conte- in populi salulem parlitur, ejus sanguis, non jain Giam immediale non tetigerit. Eo sensu Joannes in manus infidelium, sed in ora fidelium funditur. Chrysost., quem cuin bona Grabii venia nosiris Hoc esse illud corpus clavis conGxum, ei flagris eliam adjungemus, scribil homil. 85 in Matlb. ca3sum, boc corpus in crucem aclum, boc esse Gbristum ipsum in Eucbaristia tangi, videri, ei illud corpus , quod fuil cruenlalum, quod lancea manducari. Quot modo dicunt, inquii, vellein percussum ei salutares emisit fontes universo formam el speciem ejus, vellem vestimenla ipsa, orbi lerrarum, unum quidera sanguinis, alteruro tellem calceamenla videre? Ipsum videg, ipsum vero aquae: id quod esl in caiice, esse id quod langis , ipsura comedis. Vesiiraenu ejus desideras fluxit elatere. Etsexcenla aiia ejusmodi, qoibus videre? ipse vero se ipsuro tibi iradil, ut non sibi facile persuadeat quotusquisque verilati ain9 9 B 7 fc
Greg. Nag.. l. IY Diah cap. 58. Cbrysost., Ilom. 24 in 1 Cor.

t 9
DISSERTATIO III, DE IRENiEl DOCTRINA. 350 cere stiiileat, quam certum esl aniiquis oninibus pum: c Hoc dileciioni tuae tigniftcamue, duo Pairibus Eucbaristiam esse verum sacriticium, c Cbrisii corpora nos dicere non posse; sed unum lam iisdem liquidum et exploratum esse, idem esl ipsius corpus. Et sicut infans ex muliere naiHud corpus quod cruci affixum eet, vere ae sob- c tus, perfecius est; cdens autero el bibens augesUDtialiter sub speciebus panis et vini prxsens, in c scil nalurali facullate, et licet augescat, non 0 sacrificio offerri ac incroenta ralione immolari. c lamen duo efflciunlur corpora, sed unom est: 97. Alterum quod Grabio gralutari debeaums, c roullo magis superventu Spiritus saneii panis et esi quod Alberlino Claudio aliisque GaWinianis c vinuro in superaugmentaiionero, , candidior , plane et aperle fateatur, calbolicara de c corporis Gbrtsli unumftl corpus, et non duo. > A l praesenlia reali et transsubslantiatione docirinam que ita el in capiiulo diclae epislolse euffixo bac de longe anliquiorem esse, acmajoris ei vetustioris au- re loquilur. lstam igitur sentenliam Irenaei fuissa cloriiatis patrociniis gloriari, quam fingerent illi. baud existimo, quod quaedam transsubstanlialioni Cl. viri verba observalione singulari dignissima cum panis in totum personale el gloriflcalum Gbrtiti sint, iniegra referam, prouiedila leguntur in Adno- corpus, ccelilus in altare descendens, qualem RoUlionibus in Irenaei lib. v, cap. 2, edit. Oxon., ^ mana Ecclesia credil, supra p. 327, seq. oppopag. 399 : c Quaenam igiiur lrenaei, nec non haere- siia , el alieram substantialem muiationem, licet licorum ejus aevi sententia fuerit, ex iis, quae hic apriori mullum diversam, excludere videaniur, et praecedenlibus adnolationibus edisserui, satis quodque in nullius Irenaeo coaBvi, aut Nkaeoa conclare palet, ac cerlissime conslat, illum baud cilio anliquioris Pairis inonumentis aperte iradiia niious, quam diclum est, de tremendo Eucbari- legalur : siculi nec postea universaliter in Ecaliae mysterio credidisse, > scilicetpanem consecra- clesia fuil recepta; sed ab aliis Palribus, praelum, vtrtute caruis Chrisii pradiiuni csse, sicque sertim Africanis, conlrarium asserium paiel, proul reapse carnem Cbrisli esse. c Ulterius vero pro- Ibeologi Prolfcstanlium abunde probarunt. Hacf ressum lrenacum, ac eidem, quam Cyrillus Hiero- tenus Grabius, ex cujus verbts cerlissime contolymitanui, Gregoriut Nytsenu$, Joannes Dama- slrat, prxsentiae realis el iranssubstanliationis do*cenu$, aliique forlasse plure$ lenuere, senleniia cirinam poslerioris aevi fetura non esse, sed jam addiclum fuisse, non pulo. lli quippe pirtuasi saliem concilii Nicaeni teraporibus naiam ei agera*/, Spirilumsanctum coelitusdescendeniem, pani niiam, non ab uno deinceps aul allero, sed a Cyrillo non modo virtutem corporis Chmti communicare, Hierosolyiniuao, Gregorio Nysseno, Joanne Damaaicque eumdein ratione qualilatum mutare; sed ei G sceno caliisque forlasse pluribus Pairibus propudivina polenlia ip$am ejti $ubslahtiam in carnem gnatam fuisse. An tam aperia cl. Grabii lestificalio trantmutare, qum Christi caro sil, et cuin illa, caeieris Prolesunlibus probetur,baud scio. ld unum quae ex B. Virginis uiero prodiit, ac cruci suflixa, scio, hac semel adroissa supposilione, ab imis funiodeque in coelura sublata sit , eadcm (iat per daraentis succussam funditus ruere eam hypolbesim, , quodque eumdem spirilum vitae in se quam (ot machinalionibus, arlibus et laboribus exbabeal; sicuti panis, quem Servalor fn tcrris co- siruclam erigere conali fuerant Alberlinus, Glaudius, medil, vi naturalis caloris in carnem ejus verte- aliique recenliores ministri: dogma de corporali batur , et noster panis quolidianus in subslanliam Ghristi prxseniia in Eucbarisliac sacramento, et corporis nostri Iransil: quod corpus a nobis hodie transsubstantialione , aptid Lalinos primum el a gestaluro idem dicitur cum illo , in quo anie plu- Pascbasio Radberto excogilaium noito saeculo, sub res annos versali sumus, quoniara eadem aninia ejusdem sxculi finem animos fidelium pervadere cgeiaiur , licet particutoe ejus prorsus sint diver- coepisse, ac tandera decimo saeculo ubique in E o sae, ei nulla forie ex prioribus supersles exsislat. elesia Laiina oblinuisse; Gra3ca iiiterim in vcleri Lefce post Gyrilli Gatechesim Mysiagogicam, et avita Calvinistica iide perseveraule. Si eniin Grcgorii Nysseni Oralionem Catecheiicam ma- Grabium audiamus, vel ipsis concilii Nicxni lemgnam, cap. 57, el Damasceni lib. de Ortho- poribus, vel paulo post, lucem aspcxit doclrhia doxa fide cap. 14, ejusque epislolam ad Zachariam presentiae realis et transsubstantiationis, priusque Doarorum episcopum. Joannis Damasceni verba, Graecis noia, quara Lalinis, ab ilHs ad bos niaeaqnc Laiine versa solum, brevilalis causa, dabo : nasse videtur. Jam igitur cismarini Calviuislae [CL] Quemadmodum naturaliler panis per cibum, novam esse eam, quam tuemur, senlentiam ob* et vinum et aqua per potum in comedentis ac bi- jeclenl, totam Ecclesiam per priora oclo saecula bentis corpus et sanguinem imrnulanlur , ncc i n Galviniana fide concordem jacliient, socieiales c corpus alterum Gunt, atque a priore ipsius cor- omnes Orientales nulla eliamnum hac in parie no~ c pore diversum : sic propositionispanis, ac vinum vitatis labe conlaminalas aiidacier afilrment; vai e i aqua pcr sancli Spirilus invocalionem et ad- nissimuin commenlum pro nobis ct nobiscum c venlum , mirabili roodo in Christi corpus et san- Cyrilli Hierosolymitani, Gregorii Nysseni, Damai guinem verluniur, neo sunt duo, sed tinum ct sceni, (qnalium, quanlorumque virorum!) aiiof itfcm. Rursus in episl. ad. Zacbaiiam episco- rumqne fortattc plurium cerla et inconcussa au349
551
DISSERTATIONES PRJUVLE 1N WESMi LIBROS.
552
ciorliale distlpabti receniior Catviuiani dogma- fierl corpue Gbristi vinum autom sanguincm Cbrisii " : Dei yerbo sanciiflcaium panem in Uiassecla Grabias. 98. Sed vereor nevir c). pedem paulo longius Dei Verbi corpue iransmutiri' : > sic bi afflrmanl, forte quam voluisset protulisse te dolens, un- 1 eam, in qua per orationem verbi a Ghrislo prodem aliquando referre Telil. Hsec euim unica sa- fecli grali smil aclae, atimoniam , incarnali illius lutis anernae spes, hoc solum Grabii fidei columen, Jesu et camem et sanguineni esse * : niistura c quod in nullius Irenaeo cwevi, aut Nicaeno con- calicem, ei faclum panem percipienlia verbuio cilio anliquioris Palris monumenlie aperte iradiia Dei, fieri Eucbaristiam, sanguinem ei corpui legatur Romana de praeseulia reali, ei transsub- Christi **. Queinadmodum illi pronunliant, panei etaniiatione doctrina , sicul nec posiea universa- et vinum consecralione peracta, c epeclanda nou liter fn Ecclesia fuii recepla , sed ab aliis Patri esse laoquam panero nudum , et tinunv nuduro; bus, pretferlim Africanis, contrarium asseruim corpus enira esse et sanguinera Cbrisli, secunduin pateal. 1 Sed quid si falsa sit ea supposilio ? Nec ipsius Dominl verba ; panem sancliflcalum per enim adeo fidenlcr proponere videtur Grabiue , ul verburo Dei et oralionem, slaiiin Yerbi in curpus Iransmutari, sicul dictuni est a Verbo: Doe eil extra pu~ - omnem dubitationis aleam posilam r ~ esse ~ r- * > ' tel; quod salis indicant ea, quibus utilur, verba : corpu$ meum" : sic el bi palam eiiuniiant, eum, ulieriue progressam Irenaeuni non puto : islara in quo graliaeacla? suiit, panem, vinum, el aqnatn, eiUentiaro Ireatti fuisse baud exislimo; > quae non ul communem panem , neque coramunem poliominera privatas opiniones, sed paulo liniidius tum eumi, sed ul iucarnali Jesu carnem et sanprofereniem nonnihil olere videntur. Quid si Ire- guinem ; > euin, c qui a terra est panis, pernaeus, quid si Juslinus Marlyr, aliique concilio cipienleni invocalionem Dei , jam non commuNicaeno antiquiores, idem cum Cyiillo Hierosoly- nem panem esse, ged Eucharisiiam, ex duabue milano, Gregorio Nysseoo, el aliis senserinl? De [GLl] rebus conslantein, terrena ei coelesli \ 1 lrenaeo rera ceriissimara esse cordaio cuivie per- corpore videlicel Gbrisii e lerrena maleria coneuadebunt ea, qua euperius adduximus, argu- crelo, el Verbo Dei buic bypostalice uaito. Sicut menia. Et quidquid cavilletur Grabius, lanta sal- illi docenl, Ghrisio ipso sic aiBrmaute, aique ditem , ut puio, non erit illius flducia, ut asserere cente de pane : Hoc ul corpu$ meum, neininem audeat ea, qua ipse in conlrarium profert, illum detnceps audere dubitare : eodem quoque coiifirceriiiudinis gradum attigisse, qui omnein prorsus manie el dicenle: Uic ett sanguis meu$ nulluin dubiiationero eximat. Ut igitur demus (absit ut Q fore qui dubilet, el dicalnoo esse illius sanguiiieni concedamus) euam Grabianis argumentis conslare qui aquam aiiquando mulavii in vinum, in Gana probabilitatem, an una probabilitate nili potest Galilaea?, dignum esse eui credatuus, quod vioum in bomo satatis suas amans,ulin re ii.axiiui ad sanguinem transmutavil; qui ad uuplias corporeas saluiem aeiernam roonei\li a eommuni lolius invitatus stupendum miraculuin operaius esl, mulio orbis docirina desciscat, quam ipse amiqutssi- magis corpus ei sanguinem suum iiliis sponsi demorum , non unius, aul allerius, sed plurium, disse confitendum esse : quare cum onini cerlitueorumque non infimi nominis,Palrum aucioriiate dine corpus ei sanguinero Gbrisii guniendnm ease; fuliam agnoscit; aliis saltem Patribus, aul non nam sub specie, , pauis daiur corpus, et aperte contradicenlibus, aul ea affirmantibus, quae sub specie vini datur sanguis : quamvis scnsiis connon ila difficili negolio ab iis, qui uni sludent ve- trarium suggerat, fldera tamen conflrniare debere, rilati explicari queanl? Ccrtum est enim nulla ex guslu rein judicandam non esse, quin polius Palrura lesiiinonia adeo aperta , clara ei perspicua cerlissima fide, et cilra dubilationem credenduin afferri posse a Prolesiantibus , alque nos afferimus. esse, Gbrisli corpus el sanguinem nobis dari **; 1 Auctoriuie quideni Airicanorura Pairum, id eal quemadmodum t corpus Chrisli, Dei Verbi iuhabiTerlulliaoi ,Augu8tinl, ei Facundi lienniaiiensis D lalione ad divinam iransmulalura esl digniiateui ; gloriatur Grabius; sed si legere 011 pigeai to- recle nunc quoque Dei verbo sanciiiicalum panem nium IU Perpetuitatn fidei, Gallice scnptuin (Gal- credere nos in Dei Verbi corpus iransinulari, ei in Jlce quippe scit vir doclus), si quis animi candur illud transelemeiilari eorum, quae apparcnl, nalii i l vanam esse gloriaiionem cito aniniadverlet. ram . > Sicet bi praedicanl, < qtiemadmodiim pcr 99. Inleriin veru Cyrillum Hierosolymitanum el verbum Dei caro factus Je&us Cbrislus Servaior Gregorlum Nyssenum cum Juslino et Irenxo con- nosier etcarnem et sanguinem saluiis nostra) feral, ei quo alii ab illis diiTerant dicai ipse, si causa babuil; ita quoque eam, in qua per oraiiopossii. Quemadmodum enim asseruul ilii, panem nein verbi ab ipso profecti graiise sunl acUE alimoel vinum Eucbaristiae, anle sao.ram invocalio- niam, incarnali illius Jesu el carnem et sanguinem uein adorandae Triniuiis , panem egse ei vinum csseedoclos nos esse ; 1 Cbrisium, t calicem, merum; peracta ?ero invocaiione, panem quidem qui est cx ea creaiura, quae esi sccundum nos.
1 T n 0 M t t 8e t t 1 7
Cyrill. Hierosol., Catecb. 1 Mystag. Greg.N., Orat.cath.,cap.57. Juslin. M. Apol. i . Ireu., I. c. 2, n. 3. Gyrill. Hierosol., Caiech. iv Myst. * Greg. N . cU. Jusiin., ciu " lier. , 1. iv, c. 18, if. 5. * Cyrill. Cat. iv. Greg. N. cit. JuBlin. cil.
f 81 f 17
f1
T t
D18SERTATK) 111, I IRENifil DOCTRINA.
554
suum ganguinem confeesum egg* : constare eam { Cbrigtianom invexerint, id lam pauci? verbia, stylopanem, in quo gratbe acta gini, corpug esse Do- que sirapltci ac sedalo, eipoguerint; nollosqne eo mini nosiri, et calicero sangainis ejas * esse cain saxulo, qoo tom sanctilalis et erudltionig laude licem : c Domiuum, qni se Filium boininit conflie- florebat Eccleaia, ea io rt experli fue.rinl advergabaior, panem suum corpus esse confeseum ease, et riog, ne quidem Arianos ipgoa, infengiagimos eolemperamenluro calicig gunm sanguinem confir- ram hoeteg; nullos demom qni ponenlosam errorem roaase : eum calicem, qui est creatura, proprium quo trium priorum gaculorum fldeg , plurimit anguinera confessum esse, ei eura panem, qui est qaarli saeculi Patribug probo nota, tam foBde labefaa crealura, propriam corpus asseveragge : quemad- ciabalur, data opera conroiarinl, atiiseque fidei modum graiium iritici decidens in terram, et disso- degertoreg simul et etersores in conciliit tum tenilulum, maltiplex surgU* per spirilom Dei; deinde porig frequeniiggimig damnari curaverinl ? Sed per sapieniiam Dei > converlilur in panem, ut c in vereor ne extra praegcriplog limileg excurrerei disognm hominis veniaU ac demum t percipiens ver- gertalio. 100. Si quid aniem cl. Grabio graiolali gomag, bum Dei Eucbaristia fli, quod est corpus ei sangois Christi; sic et corpora noslra ex ea nulrita, et re- quod guis sequior ingenue conlessug fuerii Euchariposiia in lerram, et resoluia in ea, > ileram trans- gtiaro ease yerom uova: legig sacrificium, ac GyriU rontala in carnem resurrectura in suo lempore, lum Hierogolymiianam, Gregorium Nyggenum; Verbo Dei regorreciionem eis donante; ul sciamus pluresque Paireg credidigge Chrisli corpug et sanet qnid Deus poiesi, et quid bomo benefisii acci- guinem in eadem Eucharigtia per veram ei realem pit *. Deniqne Cyrillus et Gregorius aiunl, panig el vini traiigmutationem sisli corporaliler et f Chrisli corpug ei sanguinem in membra nostra gubgianlialiter praesentia; unum est quod jusiiasidUlribui, \ mam apud onines reprehensionem merealur, qnod ,inogque ea ratione nimirum praier jug et fag Irenaeo intolerandum er< fieri unum cum Chrislo corpus et sangtfinero, rorera affingat. Occasione giquidem eorum S. Doac f Christophoroe : Chrisli (orptig immor- ctorls verborum, quse leguniur lib. iv, c. 8, n. 5, tale per esum el polionem misceri vigceribus no- al. cap. 20 : c Omnes jusii gacerdoialem habent orstris, per carnem inseri omnlbus credenlibus, coro- dinem, scribilin notig, Irenaium in eadem fere misium el contemperaiuiu corporibug credentiura cum Terlullianogenieniia fuisse videri, quod oitmes . > Justinus ei Jrenaeus dicunt ex ea in qua gra- fideles gini gacerdotali ordine ac poiestale praediki, lia? sunt aclae, alimonia, incarnali Jesu carne et ejusque cxercitium, ubi neccssitas requirii, obire sanguine, sanguinem el carnes nostras per muta- queant; licet ordinaria functio nonnigi ordinalis lionem ali * : caruem > noslram corpore Dominl ad gacra munia ministris competat. > Tum decanel sanguine ali : eocalice, quem proprium sangui- laium illum Tertulliani locum ex lib. De exhortat. *em confessue est, augeri nostrum sanguinem, et castit., c. 7, allegat, pluraque addit nec admodunr. eo pane, quem proprium corpus conflrroavit, no- consuila, nec ad reni facientia. Sic forle gcripsisstraaugeri corpora, consislere carnig nogtra sub- gei Puriianug quigpiam, obvia qua?que Patrum loca sianiiam nuiriri, etc. . Oinnia bacc adeo similia lemere corradeng, ui desperatam cauiaro fulciai; snnt, adeoeadem, eaedem omnino sententiae, et tan- sed quod is, qui Anglorum eplgeopalium doclrinaro tura non eadeip verba, ul quisquis unaquaeque ex profiteiur, ecclesiaslicamque hierarcbiara gartain squiialis nonna aestimare, nec iniquis momenlig lectam esse vult, Irenaeum ejusdem hostibug gratig
w J M 9
ponderare voluerit, oppido faleatur ovum ovo si- oinnino, eloblorlo collo Iradat; id mirum, et Anmilius esae non pogse. Si igitur Cyrilli el Gregoril glis ipsig iniquum forgitan videbitur. lrenaeug eo dicds flctiiia illa solulioflguraeefficacis, et viriulig loco probat, veterein legem a Chrislo abrogaiam Cbrisii corporis aplari, ipsomet uliro concedente fnigge, non quod mala esse.1, el a malo Deo lata, draolo, non poiesi; qui Justint et Irenaei verbis, > ged quod jam impleta ab illo fuisset. Si vero idem illieeia rectae raiionis legibus, poierh ? Poiuisset ei Christug Sabbaiig curaverit, t nibil exlra legem eadem comparaiio insiiiui inier Gyrillum Hieroso- feciase; non enim probibuigse /egem curari bomihrinitanum, Gregorium Nyssenum et alios oinneg nes Sabbatig, quae el circnmcidebat eos in bac die, Paires, invicieque demonsirari, bos, ipsos eiiam et pro populo jubebal minisieria sacerdotibus perAfricanog, nibil minus illis dixisse ac gengigge: (icere . ldeo vero gacerdotalia ministeria lege posselei Grabius ea molesiissima quaeglione ur- liciia eraut, quia gpiritalia pera eranl el bona : g e r i : cur GyriUus llierosolymilanus et Gregoriug legem aulem a servilibus quidem operibug abglinere Nysaenug, quog primos omntura fuisse supponere juggigse, non aulera a gpiriiualibug el bonig, quae vldetur, qui insolens illud de corporali Cbrisli in ut gaoerdoiibua, sic e( caateris omnibtig licita cranl. Eocbarislia praseniiaet Iranssubslaniialioiie, prio- Et binc concludit Irensug, Ghrigtum [CLil] aegroiia ribus tribus gaeculls inaudilum dogroa, in orbem opem fereniein, oon solvigsc, eed adimplevisee
M
Iren., 1. iv, c. 17, n. 5. Ibid. cap. 18, n. 4. Ibid. cap. 55, n. 2. Ihid. I. v, cap. 2, n. 2 ei 5. Cyrill. cil. '* Greg. cil. * Justiu., d l . lren., locis cil. Iren., lib. iv, c. 8 n. 2.
1 1 M %
5oti DISSERTATIONES PRJiVLE IN IRENiEI LIBROS. 355 legero; quii c summi gacerdotis operam peril- violatae legis argui possunl : Dominica quippe , ciebat, propilians pro hominibus Deum, emundans non saecularia, perficiebant minisleria. 101. Hoc lrenxi arguineuiuni esl, quod lotum eo leprosos et hiGrroos curans. Hanc autem suroim sacerdotis operam, non uiique servilera, sed spiri- principio nititur, quod cuilibet homini die Sabtalem et bonam, si caeteris bominibus, hicis eiiam, bali, et in aliis quibuedani occasionibus ceria quaperflcerefas fuil;a foniori,Cbrislo Domino. Tum dain raiione licueril, quod gacerdoiibus ipsis, peroccurrens alteri objectioni, ex eo pelila3 quod Sal- mittente lege, licebat; bos verosi ideo lege non vatorig discipuli, ipso probanle, spicas vellerent die tenerenlur, quia Domiuica minisleria perficiebanl, Sabbati ; respondei \ c nieiere quidem c et quae bona erant opera, pia, bonesia el spiritalia, colligere in borreuin legem veiuisse; > non au- non saecularia ei servitia; nec alios bomine& eadem lero esuriemes accipere Sabbaiis escara ex his lege conslricloe fuisse, cum bona opera perficiequa? adjacebanl. Ec ideo, iuquit, Dominus his, banl, pia el splrilalia ; quia Domiuica minisieria qui iucusabant discipulos ejus, quoniain vellentes sunt, nec lege veriia, respectu quorum quilibel spicas manducabant, dixit : Xec hoc legistii, bomo eacerdos est. E i hinc Cbrisluin Dominom quod fecit David cum etnriiitet, quemadmodum in- Sabbaiis curanlem 11011 violasse legem, quia sunimi troivit domum Dei et panet propotiiionis maitdu- sacerdolis operam perficiebat. tiinc Davidem panieavit, el dedit eis qui cum eo erant, quoi non lice- bus propositionis urgenie fame pa&lum, contra lebat manducare, nisi tolis tacerdotibus ? per legis gem non commisisse; quia gacerdog scitus fuerat Terba discipulos suos excusans, et significans Hcere apud Deuua, cui libere agere licebat. Hinc denique acerdotibus libere agere. Saoerdos autem sciius discipulos vellentes gpicas die Sabbaii, legem non fueratDavid apud Deum, quainvis Saul persecuiio- perfregisse; quia sacerdotes erant, in boc levilicis nem facerel ei. Omnes enim jusli sacerdotalem ha- similiores, quod Leviticam dunlaxat subgtantiara bent ordinem. Sacerdoteg autem sunt omnes Do baberent. Omnes enim justi justa et bona opera mini apostoli, qui neque agros, neque domos perflcienlee, sacerdolalem babeut ordinem; quia bsreditant hic, sed seniper akari et Deo deser- ad sacerdotalem ordinem perlinet Dominica mioiviunl. Quibut probat Irenaeus, Cbristum verbis sieria libere perficere; ai opera in gebona, bonesta luis signiflcasse eacerdoies lege iolerdura soluios el licita, Doiuinica ministeria sunt. Quaienus vafuiase, Ubereque agere poiuisse; quia, ul posiea leai isiud lrenaei argumenlum, nuocnon inquirimus: addit, Dominiea ministeriaperficiebant; ac proinde sed quid S. docior senserit. Viderit jam cl. GratxhU quiadjacebanl p^nibusproposiiloins, esurien- ^ biusquid haec PuriUnorum, quibus pairocinalur, les escam accipere poluigse. Aiqui, ait, $acerda causam juvenl; viderit, el ipse judicet, qua a?quifuerat David, non siirpe, non munere, non apud late insanum illud dogma lrenjeo affingere potuerit, boroineg, sed tcitu$ apud Dettrn, qui spirilum legis fideleg omnes sacerdoiali ordine et potesiaie ab ejusdcm Jiitera probe secfcrnens, ea sibi iicere, praeditos esse, ejusque exerciiium, ubi necessilag urgente necessUate, jure exisiimabal, quae lex sa- requirit, obire possc. Si enim id ex Ireaasi tercerdotibus peririiliebat; quia el ipse fuga sibi salu- bis inferri posse puiat, eoJeua certe eliam aiquo lera peteos, Dominica ministeria perflciebai. Om- jure alius quivis imulerit, Gbriglum Dominom ne$ enim justi sacerdotalem habent ordinem : fuigse summum veleris legig sacerdotem; DaviDominica quippe ministeria perQciuni, ac proiude dem, apostolos, discipulos Doraini, omnesquc antilibere agere possunt, et ca, premenle sakem nequi Teslamenli justos, fuisse veros ejusdem Tegiaceesitate, operari, qua3 epiritui legis consentanea meolisacerdotes, ac proinde, necessitale urgenle, aunl. Qaod si vero sacerdos fueril scilus apud Deum potuisse viclimas et sacriflcia in tcmplo oflferre, David, si omnee jusii eadem ralione sacerdoialein aliaque obire ministeria, quae solis Aaronicig sacerbabent ordinem ; quis negabti tacerdolet esse omdotibus licebant; nam de veieri lege hic agimr ne$ Domini apotlolot, qui periiide ac Aaronici ne- f) omnino; de novae auiera legig aacerdotio ne ' que agro$ neque domot hitreditant kic, $ed umper quidem cogitavil Irenaeus. Quod eiiam aperaltari el Deo tervium; et proinde discipulis levilttisgime liquet ex lib. v, c. 24, n. 3, ubi ea respicam subsianliam babeniibus licuisse esurienlibu?, ciens qua3 libro ivcitalo scripsit, ait : < Ostendiquod veteribus Ievilis et aacerdoiibus licebal, videmus in guperiori libro, quoniara levilae el sacerdolicei c a semiuibua accip^re escam, dignus est enim operarius esca sua? > Si sacerdoies, ad- tes sunl discipuli omnes Domini; qui el Sabbataro dil lreuaBiis, in lemplo Sabbaium profanabaui, in teniplo profanabant ei sine culpa sunt. > Tam et rei non erant; qui cum esscnl in templo, DOII facile posseul a Grabii criminationibug vindicari ssecularia, sed Dominica perficiebanl minisleria, Tertullianus, et Ambrosiasier in Comment. ad Kegem adiroplenies, nonautempraeiereunteglegem; E\het. iv, 2, quos in Puriianae causai defeogionem nec discipuli Domini, el ipsi ejtiftdein cou4i(ionis allegat, njgi diuiius in rebus Eucbarigticig immorari cum iacrdolibug vellentes gpicas die Sabbati, lasderet. Legi possuoi liber singularis eruditisaimi
t
t
N. 3. Luc. vi, 5,4.
557
DISSERTATIO 1U DE 1REN;1 DOCTRINA.

%
38
Alba*pinaei De Eucharistne iacrificio, Gallice scri- ^ eodem argumenlo, cum ejusdem lib. 111 De eccles. ptus, iu quo Terlullianum a Puritanorum calumniis hierarch. Ad eas ab Ainbrosiaslro depcllendaseuiBegregie tuewr, ct doctissiuii PeUvii Diairiba dc cial ipsuui iocum ciiatum legcre.
ARTICULUS V I I I .
De angelorum natura, ordinibus, peccato et pcenis.
102. Patica de angelornm naiura habet Irenaeus. dislinxisse reperiiur Irenaeus : imo diabolum $Ic Quaedam duniaxat aliquibus in locis inseruil, ex apostasiae principem vocat, ul rebelles c angelos qaibus quid genserii utcunque colligi poiesl. Scri- apostalas facios esse cura eo ; diabolum sibi et bit lib. ui cap. 20, num. 4, sine carne angelos reliquis faclum esse abscessionis causam ; > deniesse; quo quidem angelos eximit a carnis, cras- que unum ease ex angelis his, qui super spiriium siorisque corporis mole; non autem ab aethereo ac aeris praposili \ > a Deo defecerunt, diserle assesubliliori, quod nihil, quominus spiritus appellen- rit. Quibus signiQcare videlor, unura omniumpecmr, prohibere posset. Hoc enim posierius fCLIII] caium fuisse. Porro prinium diaboli peccatum ineorporis genus angelis tribuerunt ex aniiquis Pa- vidiam, qua flagrabat in bumanum genus, fuisae iribut non paaci. In eamdem vero sententiam con- docet. Extunc, inquit, aposiaia factus est ancessisae Irenaeum ex eo erui posse videtur, quod ? inimicus, ex quo xelavii plasraa Dei . > acribit lam lib. , c. i6, n. 2, et c. 30, n. 4; tum Et alibi : Diabolus, cum sit unus cx angclis his, lib. , c. 29, ii. 2, Angelos transgressos decidisse qwi sper epirilum aeris praposili sunt inviin .lerram in judicium, id esl in peccati pcenaui dens bomini, apostaia a divina factus est lcge ; inpraecipites e coelo in terram acios, ibique hominibua ^dia ^ alfena esl a Deo \ Quae vero fuerii iscoaimislo*, boc eet, mulierum capios specie cum t' iwrtdi. causa, non explicat auctor noster: *i iis stupri consuetudinera habuisse, e quorum salu quid tamen conjecturis indulgere liceat, crcdidonalam pessimura hominum genas, quos ullricibua rim veleum cum Gregorio Nysseno eiGypriano* dilavii aquis delevit Deus : proplerea Enocbuni ad sensisse, diabolum $uper spiritum aeri$ et lerrena* atupratores illos angelos, et ad boroines ab iis in rerum adminislraiioni prfppîrum, cegre lulisse idoloiairiam, foedamque viliorom colluviem deiner- Q d homo, tam prae se conlempium opiflcium, soa, lanquam Dei legatum atque prophetatn accee- suoque praeserlim imperio subjectum, ad itiiagitieiti aisse, divinum judicium denuniiaturum. Eadem D e * > facius ei expressos essel : vel cum Anastasio fere sentenlia full Jusiini Marlyris, Aihenagora, Q Sinaiu exisiimasse, diabolum ferre non podemenlis Alexandrini, Tertulliani, Laciantii, alio- lu * q"od bomini collaius esset a Deo lerremmquenon paucorum ; quibus omnibus, ui in noomniuro rerum dominaius, quem ipse amlia ad cilata Irenaei loca exposuiinus, erroris occa- biebal. eio fait, tum quod Gen. yi de filiorum Dei con404. Quamvis auiem Irenaeus angelos, quod et greasu cum filiabm hominum legilur, lum apocry- idem de animabus humanis dicendum, ut postea pbus Enochi liber. eo laroen ab horum opinione explicabilur, corpore pra3ditos constituerit; uiramdiscedisse videturlrena3as, quod ex isiis plcrique que lamen substaniiam naiura sua inmiortalein Teliot, mulierum epeciem ac consueludinem ange- esse perspicue docuii. Lib. n, c. 35, asserlam a lis, iis sahem qui diabolo ioferioressunt, ruina3 cau- Gnoslicis raetempsychosin refellens, scribit n. 5, aam fuisso : caoi econtrario supponere videaiur adimpleto numero, quem Deus apud se ante deIrenaeus, eos nonnisi jam coelo in peccati poenam finiit, omnee, quicunque stinl scripti in vitam, repuIso8, mulieres stupraase. Falsissima quidem haic surrecluros, sua corpora ei suas animas babenles, tlrenapiel aliorum opinio esl; osieudit tamen et suos spiriius, in -quibus placuerunt Deo; qui torporeos ab illo coostituios esse angelos; absur- autem pcena sunt digni, abiluros in eam, et ipsos dum quippe esi naturam corports experiem, aul D suas habentes animas, et sua corpora, in quibua corporum illecebris tentari, aut com corporibus absiiieruni a Det boniiate. > cap. seq. allata niiacerl. divitis epulonis et Lazari parabola, concludit: 4 9 3 . Dixi non eam fuisse Irenaei senlenliara, anper haec manifestissime declaraium esse, el per* geliediabolo inferioribus raulieres ruinae occasio- eeverare animas, el nonde corpore in corpus traiieoem fuisee. Quamtis eniin quidam e veleribas dia- ire. > Sed clarius lib. v, c. 4, eosdem Gnosticos boliy rebelliam aagelorum principis, causam a re- confuians, qui corporum rcsurrectionciu negabant, hQpls aejungant, illumque invidia, bos libidine aic argumenlatur n. 4 : < Gum dicanl ea quae omexelimuiante excidisse velint; nuspiam tamen iia nibussunl nianifesla, quoniam perseverant immor9 9 f e l u s l m iu& 9 m u T 88 n a r u m
Iren., !ib. iu, c. 23, n. o. Lib. iv, c. 41, n. 2. * Lib. v, cap. 24, n. 4 . ' Lib.iv, c. 40, n. 3 . Lib. v cap. 24, n. 4. Orat. Caiecb., c. 0. LiJ>. de Zel. ei Liv. lu ', c. 4.
7 f
359
DISSERTATIONES PELEVLE IN 1$ LIBROS.
560
Ulia, ut pula spirltus et anima, et quae gunt talia, beneflcio, quae Spirituro sanctum in baptismo aeqnoniam tiviQcantur a Patre; aliud autein, quod ceperint; caetcras omnee, quae etangelicie legis non aliae wificatur, nisi illi Deug prestel, viia gacrameolo caruerint, aliquando dissolvendae, ei in derdinqui; aut impoienlem el inflrmum ostendii nihilum abiluras. fCLIV] Quod tamen ex Irenro Palrem ipgorum, aul intidum et lividum. De- exiundere non potest, nisi verba ejus ei adulterina miurgo enfm et hic YmAcattte morlaiia corpora versione, et contorta explicatione foede corrumnoslra, et resurreclionem eis per prophetas promit- pendo. Irenaeug Latine loquene, perspicuig verbls tenie, quemadroodum osieDdimus ; quig poteniior, asserit, c ea omnibos esse manifesta, quoniaro et forlior, el vere bonus ostendilnr? Utrum De- pergeverant immortalia, ulputa spiritus et aniina ; miurgug, qui lotum viviflcal hominem, an falgo et quae sunt tatia, quoniam vivilicanlur a Palre, coguominalus ipgorum Pater; qut ea quidem qnse ea, spiritum videlicel, animam el gimilia, esse sunl natura immortalia, quibus a soa naiora adasl naiora immortalia, iis a eua nalura adesso t i >ivere, fingit se tivificare; quibus autem opusest vere, etc. Irenaeus vero Anglice a Dodwello redab eo adjutorium, ut mant, non vWiflcang illa be- ditus simpliciter scribil(fl), c ea vlvificari a Patre nigne, sed relinquens iila negligenter in mortem? qux fatentur orones pereeverare in sua exgisleuiia Hic Irenaeus diserte affirmat, omnibut tztt mantfe- posl mortem, qaalia gunt spiritus, anima et gimittuw tpirilum et animam, et qum $unt talia, id est lia; ea, nempe gpiritum, animam ei similia, spiriluales omnes fubslanllas, quales sunt angeli, c nalura sua superesse gnae a corporibus digsoluet anim humanae, peneverare immortalti, eae lioni, et a nalnra sua comparata esse, ui geparanatura sua immorlalet, iitque natura $ua adeue lim yivanl; non uiique seroper el in perpeluum, tivere indeque Gnoftiicorum Pairem aut impoien- ut explicat Dodwellus, aed quandiu Crealori selitt, ani invidenliae arguit : quod ea, quae nalura cundum consueias et ordinarias Providcnlia? wose sna sunt immortalia, /wiflcare se flngat; quibug leges agenii placuerit. Quasi auimam esse natura atitem adjutorio opus est ut vitant, vilam negei. Et sua immorialem, ei a nalura sua adesse vivere, cap. 7, . 1, eamdem corporum resurreclionem nibil aliud significet, quam eam post corporis morbis Apostoli verbis Rom. vin, 11, a&truens : Si tem aliquandiu superstiiem manere, et separalim aulem Spiritus ejus, qui iutcitavit Jesum mortuit, ab eo were posse. E i tamen fidi interpreiis oOBcio nabitat in vobii; qui iuiciiavil Christum mortuii, funcium se e?se gloriatur Dodwellus , depravatique vitifteabit el mortalia corpora ve$tra ;osiendit, mor- Irenaei iuique postulatura se conqoeritur; qua de re Ulia ilia corpora esse plasma, id cslcaroem; leclores appeliat judices. Exspeciabimus quale funon certe animas, qu quod flaius viue sinl insuf- ^ turum sil Angticanse, ut vocant, Ecclesia?, cujas flatus a Deo in faciein bominis, t incorporales res agitur, de abnormi illa tbeologia judicium. unt, quautum ad comparalionem corporum, nec Eam qui solidis rationibus impugnarel, tereor ne proinde c roorlales possunl dici > Et propler hoc, slatim illi Tereniianum illud impingeretur: Niiiiquii, David ail : E l anima mea Uli vivet; lan- bilo plua agas, quain si des operam, ut cum raquam imrooriali subsiantia ejus exsistente. De- lione iosanias. > Unum observasse suflBciat, scilicet iiique cap. 15, num. 5, scribit carnem, curo sit duplex immonalilalis genus, quod Dodwellus nusmortalis el corruptibilis, immorlalem fieri ei inquam distinxil, sed pouus ita confudii, ut alterum corruplibilem; non secundum propriam subsian- pro altero babuerit, fonlem errorum oninium illius tiam, sed secundum Doiuini operalionem : ani- esse. Immorlalilas quippe animarum, alia naluramaui vero morulem nou esse, nempe secunduiu lis, alia supernaluralis. Prior substanliis natura propriam subsunliam, ei in boc differre a carne. soa ftimplicibus, et ab oroni materia segregaiie Omnia baec lrenaei a3VO, el Irenaco ipsi, et omnibus propria est; qua nullius omnino creaix rei t i et aliis manifcsta erant: at Dodwello obscura visa efiicientia dissolvi et exstingiii possunt. Poslerior sunt. Eo enim ipso loco, quem modo adduximus ^ animabus bealis pecuiiaris eel; qua Deo et cum ex lib. , cap. 4, . 1, abuiitur, ul receus illud Deo aeternum vivenles, felicilate nunqaam deeiiara ac impiura commenlum conflrmel; animae scilicet fruunlur in coelis. Uiramque quidem Dei graiiam bumanas spiritales non esse, nec proinde natura esse dici poiest, sed diversa prorsus raiione; possua aliier immorlales, nisi quatenus a corporibus leriorem, Dei ol aucioris graliae ac bonorum suaeparaue aliquandiu supersiiles manent, quandiu pernaluralium, promissisque suis, quta summe ntniirum Deus supersiites manere voluerii: easque verax est, inYiolateelantis; priorem, Dei oi auclosolaa perpetua immorialitaie donari, Dei gratia et rig naturae, qui ul res creatas libere condidit, tic
9
f
An Epittolary dUcoung, etc.,in-8, 1706. Jd., preliminary defeneeof ihe Epistolary ditcovne,elc, 1707. ld., The ScripturJt aceount ofihe elernal rewards or puniihmenu, e l c , in-8,1708. Ibid., pag.
18* et seqq. (a) For vfhen tbey gay, Tbat ihose thingg are quickened by ibe Fatber, wbicb all agree lo con* tinue in ibeir exisience after dealb, guch as ibe gpiril, and ihe goul, and ibe like tliings, elc. Who (ihe Makcr of ihe World) preiendg to enliven Ibose
ihingg, which by iheir own nature gunriye tbeir dissolulion from theirbodies, and are capable, by iheir own oaiure, of livinff geparaiely, etc. TA#
ScripturSi account, pag. 186.
3 6 1
DISSERTATIO III, IRENAI DOCTRINA.
5'J2
tapioMissimig legibus a se consiiluiis imnutlabi vult : tino verbo reruiu creataruin immorlaliialem precariam esse, a Deo acceptam , ei uni Dei Ijter affixus, libere lamen, conservat, co modo quo conservari poglulai ea, qnam singulis indidit na- volunlati acceptam referendam, in nihilnnv reditutura. Poslerior nulli niagis debila est, quain ipea rarum, iindc iniiio orium acceperunt, nisi Dei ope, gralia supernaturalis per quaro acquirilur: prior eo, quo supra explicuhuue, modo conservarenlur : tlsi absoluie loquendo non magis debita sii, quaiu quanquam eaedem ipsae natura immorialeg, incoripsa creaiio; hac tamen semel supposila, sic ani- rtipixque gint, si leguin ab auctore naiura consiimabus legiun a Deo conslitutarum debiia est, ut tuiarum ralio babealur, et cum efficiente re coiniisdcm legibus immorialUate donenlur, quibus coa- parentur, quae nulla esl, a qua possint exslingui. dontor; adeo ul ea fruslrari nunquam possint, c Discant, ait, quoniam gine inilio et sine ilne nisi Deos legibus suis naturalibus deegge, et impe- vere l sernper idero et eodera modo se babens, riius ariifex, sibique parum conslans esse suppo- solus cst Deus, qui esl omnium Dominus. Quae aunaior. Eo sensu ralio animabus indita el naluralis tem suni ab illo orania, qusecunque facia gunt, et esl, et Dei gralia : gralia quidem, quia Deus ani- iiunt, inilium quidem suum accipiunt generationig, mas facultaie cognoscendi praeditas sponte ac li- et per hoc inferiora sanl ab eo, qui ea fccit, quobere, nullaque oecessilaie adacius creare voluit; niam non siral ingenita; perseveranl autem ct exnaiaralis vcro, quia ea est animarum natura, ut tenduotur in- longitudinem sscculorum, secnndunt nulla esse possit, quae raiione praedila non sit. Sic volunialera factoris Dei: ita ut sic iniiio fierent,et facile explicanlur varia ganclorum Painim lesii- postea, ui sint, eis donat. Deo iiaque vitatn el permonia, quorum alia animag gratia, alia natura tm- petuam peraeveraniiam donante, capit et animae mortales esse statuuut. Ui enira omiuam, plura (idem de tpintibut paulo anie dixit) primam non DOO dealia, quara de beala immortalliaie iuiel- exsietenlea dobinc perseverare, cum eas Deos et iigi posse; utrumque verum est, sensu mox expli- esse et subsistere voluerh. Principari enim debet in cato : perinde atque verum esl animas naiura omnibus et dominari yoluntas Dei; reliqua autem ftimul et gratia facullate cognoscendi praeditas omnia huic cedere et subdUa esse, et in servitium asse. Queroadmodum auiem ex eo quod Deus ut dedila. Eadem omnino repetit lib. , c. 58, n. 5* aiiclor nalura cognosrendi facullalem libere et be[CLV] 106. Nec negoiium cuiquam facessere deneficii loco animabus indiderit, inferri poiesl, bei, quod lib, u cit., cap. 54, n. 5, innuere videeam aniniabus bumanis naturalein non esse; quia lur, a Patre omnium donari in sajculam saeculi animara aliquam esse repugnal, qu cogiiare noa perscveranliam bis qui salvi fiunt, quasi in nibi ~ possit; sic pariler licei Deus ut auctor nalura3 iuin abiluri essent spiritus ci aniraae peccalorum. animas nostras knmortalUaie liberc donel, ex co c Non enim ex nobis, a i l , neque ex nostra natura concludi non potest, eam non esse animarum iialu- vita esi; sed secunduiu graliam Dei datur. Et ideo ram ut immorlales sint, quia prorsus repuguat qui servaverii daium viiae, ei graiias egerit ei, qui aniinam *aliquain facultate cognosceudi pracdiiam prasliiit, accipiet et in sceculum saeculi longitudi esse, quae spirilalis non sit, eimplex alque immor- nem dienun. Qui auiem abjecerit cam, el ingratus exstiierit factori, ob boc quod factus est, el no;i ulis. 105. Quod igitur lrenasns lib. n, c. 54, n. 2, 5 cognoverit eum qui praestoi, psese privat in sxcu ei 4, slaluii, aniraas ei spiritus c perseverarc ei liini sa?culi perseveraniia. > His enim eignificat exleodi in longhudinem sxculorum secunduiu vo- Irenxus, m ex lolo conlexlu sermonis liquet, imluniaieui factoris Dei, perseverare quoadusque ea pios, qut in modica leinporali viia ingraii exstiDeus ei esse el perseverare volueril, > iisque tiiaiu terunl Deo, qtii eam praesiitil, jusle non recepiuros dari, non ex nalura, sed secuncMm Dei graliam, > ab eo in sacculum saeculi longiludinem dierum, quaB sopra diciis uon rcpugiiat. Eteniin occupans ob- sucuiidiim graliam Dei datur, quaeque sola vera jeclionem, quae sibi a Gnoslicis proponi potuissei, D nuiuorulilas esi; sed relernam sibi murlein, seint posse animas eas, quae paulo anlo esse CUU- piternam videlicet a Deo, beataque viia scparatiopcrim, in multum lemporis perseverare, sed opor- licm accersiiuros. Dbi eniua disseruii lrena?us do lere eas aul innascibiles esse, ut sini immorlales; nalurali angeloruro el aniinarum immorlalilate, ad tel si generalioois initium acceperinl, cum ipso alleram immorialitalis spcciem, quac per supernacorpore mori; respondet id discriininis ioter Dci luralein Dei graliam acquiritur, iisque duntaxal a et animarum ac spirituum immorialilaiem inier- Palre omnium douaiur, qui salvi fluot, transil, ad esse, qood Deus eolus immorlaliiatera babeai a prioreni ileruiu num. sequenii mox rediturue. se ipso, uec eara cuiquam alteri debeat, qui banc autem ease ufrique commune merilo slalujj, quod ei, ai veiii, auferre possil; solus immonalitaiera uiraque Dei voluntaii accepla referenda sit; prior habeat immulabilem, nullique vicissitudini ob- quidem, Dei ut auctoris nalura3, poslerior Dei ut aoxiain; caetera vero quajcunque creata sunl, si aucloris gratiae : cum hoc tamcn discrimiue, quod bumorlalia sinl, immorlalilateui Dei beneficio sor- prior iramortalhas, si senipiiernae felicitalis sit liu ss, eaque, licei perseforcnt iu aciernum, non exsors, mors polius quam viia sit censeuda. Naui, laioeii ila |erseverare, nist quia Deus pcrsevcrare ul ooiime ait lib. , c. 20, u. 5: c Quoniam vivcrc PATROL. G K . V I I . 12
f
DlSSERTATiONES PRiEYLE IN I R E N J E I L I B R O S . 304 563 sina vila impoesibile est, sabsislentia autem viiae buerii, nidi i qui aut Irenaeum nunquam legerii, tie Dei participatione evenil, parlicipalio auteni aut aperiissima quacque Patrum dicla, invttis licet Dei esl vldera Deum et frui benignilate ejus; ho- ac reluctanlibus aucioribus, obscurare gestil, ut iia mines igitur videbunt Deum ei vivenl, per visio- invidiam facial. Legesis quae eo de argumenio uem immorlales facli. Nec tamen seniire pro- scripsit erudilissimus D. Matlhxus Pelildidier. t. pterea potuit, penitus inlcriiuros 6eu angelos seu II Adnoiaiionum in Bibliothccam auctorum eccle bomines malos, qui lib. 11, cap. 35, n. 5, lam di- *ia$ticorum pag. 403, et seqq., edit. Parit. 1602. 407. Quod aulem Irenxus loco proxime cilalo erie scripsit, c adimplclo numero, quem Deus apud *e ante deOniii, omnes,quicunque sunl scripii dixit, < beatos semper percipere regnum Dei, ei in vliam, resurrecturos, sua corpora el suas ba- proficere, > iu memoriani revocal quod lib. n, bentes animas, el suos spiritus, iu quibus placue- c. 28, n. 5, scribii, obscura quxdam exsiare in runt Deo. Qui autem, > addil, poena sunt digni, Scripluris, quae Deo cominendanda sint, non soabibunl in eam, et ipsi suas babenles animas, ci lum in boc saeculo, sed ei in futuro; ut semper sua corpora in quibus absiiieruiU a Dei boniiaie. quidem Deus doceal, bonio aatem semper discat Won igitur ia nibilum nbiluri snul angeli inali, et quse suni a Deo. Sicut et Aposioius d i x i l r e l i q u i a aiiimiiropiorunuquiindiejudiciicedentinpoenam partibua desiruciis, baec (unc perseverare, quaj sempilernam. Sempitertia quippe esse daronatorum sunl ftdet, spei, ei charitas. Quam sentenliaiu eupplicia lain clare quam freqnenler pronunliat. reprebendit Sculteius, cui consemii et Ga)lasius Quoniam, ail eodein lib., c. 28, n. 7, transgres- quasi iude sequalur, in viia aelerna DOS aliquid soribus igiiis sciernus praeparaius est, et Dominus edocendos; in qua sola vigebit cbaritas, uon Odes, manifesie dixit.et reliquae deraonsiranl Scripiurae. spes, nou in docirina qiioudiana accessio. Ei lib. iii, c. 25 : Dominus in Evangelio bis, qui Sed iniqua est censura. Quod enim S. docior beaa sinistris inveniuntur, aii : Abiie, maledicti, in loruin scientiam novis augeri posse velil incremenignem telernum, quem prwparavitPater meus diabolo tis, a comniuni tbeologorum doctrina, cui etiam tt angeli* eju$ ; signiUcans quoniam non bomini suflragaiur ratio, non recedil; quibus ut cousiai principaliier pracparalus esl anernus ignis, sed cl, sancloa, aclern* felicitalia compotea, divinain ea> qui seduxil, eloffendere fecit homineai,ei, inquam, seiiiiam, et ea omnia, qua3 cum ea necessario con* qui princeps aposlasiae cst, et bis angelis qui apo- jutiela sunt, clare contueri; sic pariler cerlum est, siala? facii sunt curn eo; quem quidem jusle per- non perfeclo aliquo nolilitt geuere videre, quo cipient eliam bi, qui similiter ut illi sine poeniien- , quidquid in Deo, ejusque vi ac poteulia conlinetur, tia, ei sine regressu in maiiiiae perseverant operU eave omnia, qua? ex sola et libera Dei volunlate bus. Sed nibil clarius iisquaehabel lib. iv, c. 28, pendeiu, omnino percipiant. Cum igitur cum infin. 2, ulri probans majorem Novi Teslamenii gra- niia omnipotentiae illius amplitudiue intelligenliam tiam, majorem eiiam a nobis perfeciionem exigere: ac scicnliam non ad^queni suam; quid vetal ex Poena, inquil, eoruin qui non credunl Verbo Dei, iis quae Deus exlra se libere aul facil, aui facere el conleinnunl cjus. advenluin , et convertunitir potesl, novam subinde bealorum scientise accea* relrorsum, adampliala esi; non solum temporalis, sioncm, cum Deus apcrire voluerii, fieri posse? sed ei aeterna facta. Quibuscunque enira diierit Sic Daniel. fuluri perinde, ac divinae voluutatis Dominus : Discedite ame, maledicli, inignem (vter- incerli altercanlur invicem angeli; quibus eiiam num; isti erunt semper damnati; et quibuscunque exlremi judicii diem ignolum esse Cbrislits aflirdixcrit : Venite, benedicti Patris mei, percipile hce- mai; quem proinde, cum aliquando Deo revelaiite reditatem regni, quod prceparalum ett vobis in *im- noverini, seiemia eorum novuin capiel incremen* pilernum**'; hi semper percipient regnum,et profi- lum. Quod aulem addil lrenaeus, fidein el spcm in cicni. > Hic dauinatorum poenam opponit Irenaeus altera viia mansuras, non inoror; palara emm eat bealorum felicilati; et quemadmodum bxc sempi- D cordalo cuique, fldero ei spein hic accipi, oon quaterna esi, sic et alterara sempiternam esse slaluiu lenus altera obscuriiatem, aliera abseniiam objecti Ubi qui bas voces, eeiernut ignis, ceterna poena, babet adjunclam; sed quatenus dtintaxal altera semper damnati, detorseril ad longissima dunlaxal flrmus ^st rebus cogniiis assensus, allera ceria in supplicia, sed daronatomm interitu landem ali- Deum Aducia. Sed ba?c obiier dicta sinl, ad depelquando desiiura; advertal, nec Ireiiaeum, caeleros- lendas malevolorum bominum crimiDalionee. que Paires, imo nec ipsam Scripluram aliis voci[CLVI] 408. Ad malorum angeloruni pcenas ut bus designare sempilernam beaiorum feUcitatem ; redeam, sentit Irenseus eos sic ad xleruum ignetu quas proinde inipii, arrepla hinc occasione, simi- damnaios justa Dei seitieniia fuisse, ui eo tameu liler delorquere possenl ad longam duoiaxat feli- nnle exlremum judicii diem excruciandi non sioU cilatem, aliquando tamcnfiniendara.Sed uii posle- Eapropler lib. , cap. 40, n. 3, Deutn commendat, riorem banc scnlentiam nullus, si sanus sit, lre- quod magnaniinus exstileril in iransgressorum aiK Uato ascripseril; sic ncc posteriorem unquam lri gclorum apostasia. Quod taniew sic cxplicat Feuar*
t 9 , e 1
ilatib. xxv, 41.
* Ibid., 34.
1 1
I Cor. xin,
865
DISSEKTATIO 111, DE iRENiEl DOCTRINA.
566
denliue, quasi ex S. antistilia inenie malis ange- quidem essenliaies vocantur, ibeobgi feresentioat; lis post peccataro concessa iuerit ad resipiecendum, non est lamen erroris, nedum hxreais accusandtit, si voluissent, aliquanta temporis mora Ilanc qui- qoi asserat diabolum, el ejus angelos, nonduin exdem senleniiara veieruin aliqaot fuisse ecribil tremo ac sumino supplicio cruciari, sive ignis effiNemesius pbilosophus Ghrisiianus, lib. iDe homi- cieniiam experiri, in qua damnatiouis illorani, quod ad sensum, et perpessionem ailinet, sumnia ftii opific, cap. 1. ln eamdem abire videntur Damascenus lib. n, c. 4, et Ruperlns Tuitlensie lib. consislit.i Hine S.Thomas p., q. 64, arU 4, ad4 Devictoria Verbi Des, cap. 21, el lib. m De glorific. cnm eam commemorastet opiiiionem, nooprobat Trinit. cap. 9 et 10. Nec alia Cassiani fuii opinio, quidem; sed ei nullam iroponit errorie notain. qui Collat. 8, c. 10, duplex in damouibus pecca- Probai \ero Cajeianus, et ampleciitur, io Coroinm exslilisse volt, auperbiam ecilicct ei invidiam, mentariis ad cap. n secundae Epislolas S. Petrl ae aonniei post eecundum esse dejccios. Sed tam c Quam Cajeiani sentenlram, > addit Petavius, improbabilero eensum, quem caeleri Palres reji- Catbolicae fldei contrariam non esae, certuro e*L riant, nec admitlil raiio, solus in Irenaei mox alle- Nam neqtie Scripiura, neque concilitim ullum bacgatit verbis animadveriit Feuardeuiius : nullus tenns docoii, dxmones extrema illa tupplicia perabus, nisi vim iisdem inferai, perspiciel. Longe peii, qu33 paraia iis esse judex ipse dicit. Vidarit ceriias, lrenxum existimasse, in hoc eluxisse Dei ergo cl. Grabiug, an vel erudilum, vel ainceri catn patieoliam, quod daemonas anle noviKsitnuro judi- dori* hominem deceret, in suis ad Hb. Irenasi cap. cii diem vindice illo igne cremari noluerit. Quin 10, al. 4, Adtioiationibue, Romanam Ecclesiam reenim hac sil auctoris noslri sentenlia, negari non prebendere, quod, Inquit, c ul aliis, Iu et polest: eam siquidem conceptis verbia in Juslino boc, a SS. Pairuni, ipsorumque eui fuadalorum, probat Iib. v, c 26, n. 2, imo cum eodem asserit Peiri et Pauli senlcntia discesserit. Crederet Saianam, anie Cbristi advenlum, de sempiterna quivis ha3c legens, mox expoeilas Yeterum aeolaiftdamnalione $oa non adeo certum fuisse,quin adhuc liae, aperte suffragatos esse Petrom et PtuluiD, spes aliqua obiinendae per illum ealulU affulgeret, eamque a Romana Ecclesia aperle damnaiara fuitse, aiqve idcirco nondom immanitali suae, et in Deum vel solemnibus conciliorum ejus decrelia comprobaproierviae frena laxaste. c Bene, inquit, Justinus taro hodiernara pleroramque ibeologoram senlendixil, qaoniam ante Domini adventum nanquam tiam : qood quam abhorreal a vero, evidentar demonetrani qu.-e modo diximus; vidit et ipse Graaosus esi Satanas blaspberoare Deum, qulppe non
v
dum sciens damnationem suam; quoniam el in pa- C bius, qui parum sibi constans, ad cap. 26, lib. . rabolis, et allegoriis, a propbetis de eo eic dicium adnoutionem Feuardentii asserenlis, eam veleraro c*t. Posl autem advenlum Doroini, ex sernionibus senienliam a nullo concilio haclenus proscripiam Cbrisli et aposlolorum ejus discens manifeste quo- fuisse, referl et silentio suo probat. uiaro ignis acternos ei pneparaius eet, ex sua vo110. Ejusdem iniqui animi aliud in eo ipso, quod laniale abscedenlia Deo, et omnibus qul sine poe- nunc periractamue, argumento de angelis, epeciniceniia perseverant in aposusia; per hujusmodi inen edit Grabius. Scribit Irenaeus lib. u , c 52, bomines (Gnosticos) blasphemai eum Deum, qui n. 5 Ecclesiam t nec invocaiionibos angeucie fa jodiciura importal, quasi jam condemnalus, et cere aliquid, nec incantaiionibus, nec reliqua prava fwccalum suae aposlasiae condilori suo imputal, et curiosiiaie; sed munde, et pure, el manifeeie orauon sua? voluntati et senteutiae, elc. Ciiala qui- liones dirigenlem ad Dominum, qui omnia fecit, et dem ab Irenaeo Justini verba, in iis quae supersunt nomen Domini nostri Jesu Ghrisii invocantem, v<rbojus opcribus, non exsiant: ai dxroonae ignis tuies ad ulilitates hominum, ed non ad seducliopoenas nonduiu experiri iradit in ulraque Apologia. nem perficere. > Quisquis loium hoc caput, ac praeNec ea senieniia Irenaei duniaxai et Justini pro- ^ cedens ailenie legerit, advertei bic Ecclesiae roirapria fuit, sed inter SS. Palres, quorum leslimonia cula bajreticorum pra?stigiit opponi: aliaque purie referi Peuvius lib. i n De angelis cap. 4, maxime ei mundisoraiionibus, et invocalioni nominl Dominl fomrounis exstilit. Nimirum bis verbis, a Gbrislo noslri Jesu Gbriaii iribui; alia vero daemonuni injudice in noyissiino die proferendis, innixi: Disce- vocalionibus, incanlalionibus et magicis artibus. dite me, maledtcli, in ignem (Eternum, qui paratui Hoc ipsum est quod cap. praecedenti fusiue expoetidiabolo et angeiii ejus ; senliunt seterna qui- suerai, a Simonianis et Carpocralianis, < ct si qul dem jam paraia ease daemonibus incendia, iis la- alii Yirluies operari dicuntur, non in virtule Dei, tnea illos nondum excruciari, sed in exspectatione neque in verilale, sed in perniciero et errorem, per magicas elusiones, et universa fraude apud eus adbac esse, dum jadicii dies advenial. 109. HaBcauiem c veierum , ait doctissi- errorem, et seduciionem, et magicam phantasiam nm PeUvius eodem libro et capiie, 19, 20 el 21, in speculalu bominum impie fieri: eos fraude uni c ctai boc tempore recepia non esi; quia daemo- verea, ei adinspiralione aposiatica, et operalioae acs damnationis su poenas omnes expcndere, quae dajmoniaca, el phaniasraate idololatriae por omuia
1 1
"Matlb. XXT, 41.
568 DISSERTATIOHES P R J L E IN I R E N J E I L I B R O S . regimini praepositos arbilrabanlur Gnoslicr, quoe, reptolo*es&e; t qu omnla saiis superque conftrinaniur ex iis qua lum ipse scripsii libro prinio ne nocerent, impense colebant, ei quoe ad euns de Marcosiift, Simonianis, Carpocralianis, aliisque praesligias exercendas [CLYU] iu opem frequenler ejusmodi 'pestibus, tum Epiphanius, alirque de iis- evocabant. Quodigilur, Irenaeo tesle,ejusmodi spiridem edisseruerunl : in Ecclesia auiem miseraiio- tuum invocalionibus nibil facial Ecclesia, hiuc innem, el misericordiam, et firmilatem, ei veritatein tulerit Grabius bonorutn angelorura invocaliones ad opilulationem boiuinum perfici, elc. Ecce tt- in Ecclesia inusitatas fuisse? Praeclarum argumenmen Grabius bis voculis, c invocaiionibus angeli- landi genus : Magicis arttbus non ttudel Eccleaia, cis, > In transversum actus, obsemt, < bonos an- dxmones ad exercendas praestigias nonevocai: ergo gelos abEcclesia ad virtuiera miraculorum edendam bonos angelos non invocat. Al ii sonl Proiestantos in auxiliom vocaloa nuapiam legi:<imo, inquil, id plerique, ut arma eis ministrent obvia quxque SS. factuin esse ex boc ipso Ireiuei loco baud inepie Palrum dicla. Angelicie invocationibus Ecclesiam iolligilur. > Imo inepte colligitur, et inepie ecri- nibit facere scribit Irenseus; saiis esl: bonos an biiur in lndice generali, bunc ipsum lrensei iocum inalos angelos inlelligai, nihil interesl : illico, indigiiaodo, c angelorum iovocaiiones in Ecdesia velul opportuoara occasioneni nacius, roonebil ediiuusitatas luisse. Ifalignos spiriius bic inlelligi lor, angelorum invocaiionea in veieri Ecclesia cerlo ceriius est, eos nimirQin quos uiundi hujus inusiuias fuisae.
567
ARTICULUS I X .
Debominis perfectione ac libero arbitrio, ejusque ad imaginem et similitudinem Dei creatione. De peccato originali, et grati diviR necessitate.
111. Inler varios, quibus Irenxi doctrinam infu- qua iia ad unum delerminarelar, ut allerius scari patant, navos, Geolariaiores Magdebnrgen- lendi poteslas adimeretur, ac proinde necessilateni ses ei Sculletus buoc notant: quod non sine eiiam q ^ u a c simplex dicitur. Eam enim in bomiue errore dixerit, Hominem non esse conditum a Deo liberiatcm esse meritoconiendit Irena?as qiue poperfeclum, et aniiicem Deum in \eieri plasmaie ^ lesialem electionis incltidat, ha ut cum in unum quidpiam pralermisisse, quod postea Verbum im- spotiie propendel volunias, possit, si velii, eo repupteverii. Sed insontem vexai malevolorum boininum diato, in opposilum ferri. c Posuit, inquit, Deus in censura* quibus, ut cl Gallasio, displicuit, ul aperle bomine poleslalein clectionis, quemadmodum el iu profllantur, quod Irenaeos bominem iiberi arbitrii augelis (elenim angeli ralionabiles): uli hi quidem facultate praeditum esse tam diserie pronuutiet, qui obediesenl, jusle bonum sint possidentes, datum et tam iuvide probet, ui nullus effogiis locus ûidem a Deo, servaliim vero ab ipsis. Qui autero sit. Haec enim calumniae cauea; quod explicao- non obedierunt, jusie non invenientur cumbono, el dum. ineriiam poenam percipicnt; quoniam Deus quidem 112. Gnosiicorum boc erat effalum, ut alibi dedit benigne bonuiO, ipsi vero nou custodierunt dixiinus, homines quosdain nalura bouos, quogdam diligenier illud, nequepretiosura arbilrati sunt, sed uaiura malos.a Deo conditos fuisse : quo flatigiuso supereminenliam bonilatis contempserunt. Abjiprincipio ab Imo ruebai omnis prorsus eligendi cienles igiiur bonum, ei quasi respuenles, nierilo potestas, falalique necessiiaie sic conslringcbalur omnes justuui judicium incident Dei, etc. Toni bumana volunlas, ul uno duntaxal, sive bono, sive posica clarius adbuc cxplicans poteslaiero illam malo circumscriptaacdefimla, oppositum velle non D eleclionis, quam homini Uibuil, et in indifferentia po&set. Exitiogam docirinam identidein toto opere ad uirumlibel sitam esse deiuonslrans, addit: t Derefellit Irenaeus. Sed eain demum libri quarli cpp. 37 dii ergo Deus bonum, qtiemadmodum et Aposiolus et 59, ab ipsis radicibus convellcre aggredilur, ubi testificatur; elqui operantur quidem illud, gloriaiu principio probandum sibi suscipit, quod c libenun el bonorein percipient, quoiiiam operall suni bobominem Deus fecil ab iniiio, babentem suam po- nuin, cuin possint non operari Ulud; bi auiem qui leslatem, sicutet suam aniinam, ad uiendum sen- illud non operanlur, judiciuin justum excipienl Dei, lenlia Dei voluiilarie, et coactum a Deo. Vis quouiam non sunl operali bonum, cuoi possini opeenim, ioquit, a Deo non fit, sed bona senteniia rari illud. Hauc vero voluntatis indiffereniiam, adesi Uli gemper. Neque poies bic lanium elidi ctiamnuin in homine perseveraotem, subinde pro* vim exleroam, quae extrinsecus adbibelur; omnem bai omnibus .argumenlis, qnibus uii soleol, ad prorsus a voluutaie necessitaiem procul excludit, baereiicos refelieodos, Catbolici doctores; puUquod
1 1 t
* Cent. ii, c. 4.
560
DISSERTATIO III, I S IRENJEi DOCTRINA.
3*20
si ineliiciabili necessitaie ferrentor horaines ia bonum aul malum, nec laudi nec viiio trihui posset, quod alii boni, alii mall essent. quod fmsira man (Uta, con&iKa, monita bominibus daretDeus : quod nolla essent bonoram operum merita, eo quod nallum amplius cerlamen et corona certaininU taperesset: quod iucassum bonum a malo discernendi faculiaiem accepi*set a Deo homo, nisi facta olriusquecomparatione allenim alteri sua volaniate etefectiooe praeferre posset; et alia ejusmodi, quae naiim apud aoclorem nostrum legi. 113. Sed inierim vulgalae buic impioruro quereLe saiisfaeit, Quid angelos aut homines condiderii omnipolens Deus tales, qai stalim ab eo deflcereni; etim satius lon6 fuieset, ut peccare nullo modo poesentf c Sed oportebat eum neque angelos tales fecisse, ut posscnl transgredi, neque nooiines, qui etadm ingrali exsislerenl in eom. > Respondet lrena?.ue , quod si bomines, belluarum more, t inflexibiles, et sine judicio, cum necessiiate ei vi irahercalur ad bonum, sic nec suave esset eis quod esibonum, ncque preiiosa communicaiiaDei, neque magnopere appetendum bonum, quod stne suo proprio moui, el cura, el sludio provenisset, sed ulira ei otiose insitum; ila ut essent nulJius mornenii boni, eo quod naiara magis, quam vuluniaie lales exsiaterent, et uhroneum baberent bonum, sed iecundum eleciionem; et propter hocnec boc ipsum inlel!'gentes, quoniam pulcbrum sit quod bonam, neqoe fruentes eo; > satius ergo fuisse, Deique< proTidenliam roagis decuisae, ut tales crcarentur bofninee, qui bonum libera eleclione proseqaerentar.etad Hlud cum labore et exerciiatione conlendereal, ne c eseet videlicef nosirum insensatum bonom, qood essel inexerciiatum, ut ei prctfosam arbilremur coronaro, quae per agonem nobis acquirilur, sed non uhro coaliiam; et quanto per agonem nobia advenit, lantosil preiiosior; quanloau*ero preiiosior, tanto eam semper diliganius;inde qaidem evenire, ut nobie ipsis noslroque electioni pennissi iolerdum labamur, ei a Deo deficiaoius : ai malum illud ex eo compensari, quod propriie lapeibus enidiamar, factaque c comparalione lucie et lenebranrm, viix el morlis , per oronia erudia* mur; at in omnibus in fulurum simus cauli, ei * perseveremus in otnnl Dei dileciione, raiionabiliter edodi diligere Deum: Deo quidera magnarimitaleui pnesiante in aposlasia hominis; bomine autem erodito per eam, > elc. 1U. Exea autem responsione oriiur altera qtiaettio, quam sUlim sibi proponit lrensus *, quaque Centurialoruroet Scoltelicriminationi ansam dedit: t Si, ait,boc dicat aliquis: Quid enim? Non poierat ab inilio Deas perfeclum fecisse bominero ? Qoisquis ad ea quae praeceiserunt, quatque modo compendio [CLVlil] reiulimus, aitenderit, e vesligio deprchendet, non de ea perfeclione sermonem bic
u 14 r
i esse, quae naluralis sii, et in ordine naturat hav reai; sed de ea duniaxat quas superioris ordiuia, ct a Deo, quatenus auclor graiiae est, exepecunda sit. Uno verbo totiue orationis contexlua demoneiral, eo spcciare quxsiionero : Ecquid ab inilio Deiia lalem condiderit bominem, qui coronara aibi lanio cum labore et ancrpili ac operoso agone comparatam adipiscerelur; el non poiius qni ad videndum et eapiendum Deum sUlim maiuru$ buic eo perfecuus adbxreret, quo justiiiae immulabirucr affixus, ab omni versaiilie indifferenii pervereo usu peccandique periculo lutus esset ? Kd eiiam ex subjecia responsione manifeste colligilur. Regerif enim lrenscus, t Deo quidem, cum seroper sil idem, et innaius, quantum ad ipeam est, omnia ^ possibilia eese. c Qua3 autem facia sant ab eo, secundura quod postea faclurae inilium babueranl, aecuudum boc ei minora esse oporluisse eo qui ae fecerii; nec enim poterant iofecla es*e, qua napar faclasunt. Propler quod autem non suni infecta, propter boc et deflciunl a perfeclo. Unde coocludit, Deum ipsam quidem poientem fuitpe bomiui praestare perfectioneni ab inilk), bominem auiem > habila raiione sapienliesimarum a divina providenlia statutarum legum, c impotenietn fuisse perclpere illam : iniane enim fuil. > Debuil igilar bomo certis quibuedam gradibus, certa qaadam c ordinalione > ei convenienlia perrenire ad vieionem Dei, qua ilat immorlalis, et ea ralione perfecioa ae , Deo proxiuaus. 1 Oportueral hominem primofleri, ei factura augeri,et aucmm corroborari, etcorroboraium multiplkari et muliiplicatam convaleacere, convalesceniera vero gloriflcari, et glorificatum videre suura Dominum. Oeus enim et, qni babet videri ; visio auiem Del eflScax esl incorruptela : incorrupiela vero proximum facit esse Deo.t Qu omnia persuadent, qaod dixi, de ea lanium perXeciione bic agi, quaui consequilar bomo io altera vila, Deum iniuttm videndo; quamque legitimo versatil ad ulrumlibet indiffereoiia^ usu eum sibt mereri decebat: adeo ut ea non eseet nator suae praerogativa sed iaboria ei exercilalionis praroium ac yirlutig merces. Quod eiiam roagis ac magis conflrmalur ex iis quaa addit cap. sequeiiti, ubi n. 2 ait: c Queraadmodum igilur erit Dcus qui nondora facius esl bomo 1 quomodo autem perfectus, ouper effectus, qui iu nalura mortali non obedivR faclori? > Tum addil bonc a beo constilulum ordinem esse, ul priut c praebeamus el cor Dostrum molle el traclabile, ac tradarooa ei quod est nosirum, id eet iidero in eum euubjectionem; tum vero c asccnsuros nos ad perfeclum, et fore perfeclum opns Oei. Si aulem, ait, ooo credideris ei, cl fugeris mauos ejus> erit causa imperfeclionis in te, qi>i non obedisti, sed non in illo, qui vocaviti Ai illud meriti genos, ei ea, quae buic necessario pra3su|ipooi(ur indiOcrenlia fibertalis, Magdeburt 9 f 16 t t f f
Lib. i v cap. 57, D . 6. C. 38, . I. Ibid., n. 3.
S7I
DISSERTATIONES PR,EVIAS 1N IRENiEl LIBROS.
57
gensibus cum displicerent, siruendsc Irenaeo calaroniae occagio fueranl. 115. Nec tamen meriia bononim operiitn Ha Kbero arbilrio vindicat S. doctor, ut graiiae divinae necessitalem excludal. lmo lanlam esse natura bumanae peccaiooriginali vitialae corrupiionem jure roerito conlendtt, ut nullum boni operis fructum ngquam edituragit, nisi Chriuti graiia saneior et ad agendum roboreiur. Lib. 111, c. 22, n. 4, scribil, t Evam iiiobedientem faclam,ei sibi, ei oniverso generi bumano causam faciam esse mortis, non lemporalis modo,ged etaeiernae, ut ex aliero comparatlonig membro perspicue patei : Mariam t aulem c obedieniem, et pibi, et universo generi homano causam faciam ease salutis. Addii postea, quod t primogenitug moriuorum naius Dominiis, el in giniim guuni recipiers pristinos palres, regeneravit eos in vitam Dei, ipse iniiium viveniium facius, quooiam Adam iniliora morienlium factus est. Tum lib. v, c. 1, n. 5, docet, c Pairem omnium operatum esse incarnaiionem Filii gui, ei novam oslendisse generationem : mi quemadmodum per priorem generaiionem mortein baerediiavimus, sic per generaiionem hanc baereditaremus viiam. > Quod el io fine capiiis repelii. Et cap. 14, . 1, 2 ei 3, Cbrislum Dominum t galvasee in semeiipso in Doe illad quod perieral in principio in Adam. Juatam carnem reconciliavigge eam caraem, quae in peccato deiinebaiur, el in amiciliam adduxigge Deo. Per Cbrtgtum c reconciliatum fuisse Deo, , quod pertranggregsionem facluni fuerat inimicum.i Quibug omnibue gemina gunt qua? gcribit* tum lib. iv, c. 2, n. 7 : Non aliier galvari bomines ab antiqoa gerpenlig plaga, nisi credani in euro, qui gecondam similicudinem carnit peccaii in ligno anariyrii exahatur a lerra, ei omnia trahii ad ge, et rviviOcat morluos: tuni qu lib. v, c. 46, n. 2, ait, f Deom in priroo quidem Adam nos offendisse, non facienles ejug praceptum; in gecundo auiem Adam reconciliaiog nos fufgge, obedienies usque ad moriem facios. Neqoe enim alieri cuidam eramiie debitoreg, ged illi cujug et praecepium transgresst fueramug ab initio; t tum cap. 54, n. 2 c percusaoro egge bominero iniiio in Adam inobedientem; > tum denique, ne longior gim, cap. 49, n. 4: Quemadmoduni aslrictum esl moni genus bumanum per virginera, salvatur per virgioem : a?qua iance digpogila, virginalig inobedienlia pur virginaleio obedienliam. Adbac enim proloplasti peccalum per correpiionem primogeoili emendaiionem accipiens, et serpentis prudentia devicta in columba? gimplici* tale, vinculis autem illig resoluiis, per quae aliigaii eramug morti. > Quera pogieriorem locum, ut et eum quem ex lib. iv, c. 44, modo adduximus, allegavit Augiutinue lib. coni. Julian, c. 5, ut ex congtanti Patrum tradiiione probaret coutra Pelagianog, nagci omneg Ada? posierog pfccalf origina*
t
lig labe maculaios. Yiderintergo qni lam diaartie Irenaei teslimoniis vim aperlam inferentas, ea gic cludere glodent, ul Irenaum aliogque iriuro priorum sa?cuIorum Patreg meminisse qnidein peccaii origtnalig poBnarum, sed non ejtigdem reatus et culpae, lemere contendanl; viderint an clariug vel ab ipso Augugtino agseri potuisset peccali originalis reaiug ei macula. Quid quod idem Irenaeus binc cum Auguslino concludat, baplismum omnibug bomioibug, ei ipsig parvulis et infantibue necessariam esse, oi per eum regeniti pristin gneraliouis aordes abluanl? Omnes, ail lib. n, c. 22, venit per gomeiipgani salvare Cbrislug : omnes, |nquam, qui per eum renascuntur in Deum, infanieg, et parvulos, et pueros, et juvenes, et seniores. > Et lib. v, c. 45, n. 5: Et quoniam in illa plasmatione, qu* secundum Adam fuit, in Iransgressione faclus bomo, indigebai lavacro regenerationis; postqaam linivit (Chritlus) lulum super oculos ejns (CTCI nati) dixil e i : Vade in Siloam, et lavare *,siinul el plagmationem, et eam, quae est per lavacrum, regenerationem restilueng ei. El propter boc loiug venil videng, ul et guuoi cognoscerel plagmatorein, el disceret bomo euin, qui donavit ei vilam. > Digerta esl ea ralio : Iudigei lavacro rcgeneraiionis boroo, quia in transgrcssione factus seu geniloa egt. Ad id ergo necegsariura egse baptismum exigtimavit lrenaBug, ut per eam Hberetur bomo a transgressionis reaiu, quem in Adam contraxit. [CLIX] 416. Gongequeng erat, ut qui hominem iu Adamo morluum, miseraeaddiclura genrituu,vincQlia constriclum, ac letbali vulnere gaucialum agnoverat, graliae divinx, quara per Cbrisli redemptorig, ac liberatorig nosiri merita nobig inipertilur Deug, qua ingiaureoiur, ganeoiar, et ad obtineadaiu per bona opera vitani aeternam vireg ca* piamug, necessilalem senlirel, pnedicareique. Eapropier lolies asserit necessariam fuisse Verbi divini incarnaiionem, t ut horoinig anliquatn plasnialionem in se recapilularet, occiderel peccaium, iivacuaret niortem, et vjvificaret bominem. ld giquidem lex, licet bona ei gpiriluaiis, praesiare potaerat; utpoie quae mantfegtaverii tantummodo peccalum, non iniereinerii. Hinc nionel boniinem , ut c cognoscat gemetipaum quoniam mortalis et infirmus esl; el quod c gloria hominig, Deus; operationit^ (sic lego) vero Dei, ei omnis gapieniiae ejug, et virtutig recepuculum, homo. Quemadmodum, addit, raedicus in his, qui aegrotant, probaiur; gic et Deus in bominibtis maliifestalur. Quapropler el Paulug ait : Conclutit
ie 1T 1 19
autem Deu$ omnia in incredulitate emnium mit
$ereatur, non de spiritualibus iEonibas dicens boc, sedde bomine, qui fuil inobediens Deo, et projectuft de immorlalilate, dehinc misericordiam congecuius eet, per Filium Dei eam, quae est ad ipenm, percipieng adoptionem. Hinc inflrmiialis buaiajue Ibid., cap. 20, n. 2.
19
Joan ix, 44.
,T
Jren., lib. m, c. 18, ii. 7.
Rom. , 52.
S73
DISSERTATIO III, DE IRENAEl DOCTRINA.
374
rongciug docet, Domloum essc c qui galvat nos. bomo liat PairL.lii pnelerilig enim lemporibus, diEt propterboc;inqtiil*, Pautus infirmitatem bomi- cebatur quidem sectindum imaginem Dei faclum nw annunfians, a i t : Miser egohomo qui$ me libe- esse hoiiuneni, non autem osteodebatur : quia rabit decorpore mortit hujus f Deinde infert libera- videlieet oculis non exhibebalur ipeum arcbetypura loreni : Cratia Jesu Christi Domini noitri.... Hoc, el exemplar, nempe Verbum div4num iraago Paquoniaro non a nobis, sed a Dei adjumento habui- iris, et characier gubslanliae ejiw, ad ciijue, ac ning saWari. Hinc denique docel misgum a Cbristo proinde ad ipsius Palris, imilalionera conditus Spmtum ganctum c qui nos apiarel Deo. Sicut fuerat bomo, ul mox exponit Irenaeus. c Adhuc enim de arido tritico massa nna fleri oon polest eniin. gubdil, invisibile erat Verbuoi, cujug gecunstne buinore, neqtie nnus panis: iia nec nos multi dum imaginera factug fueraL Propier boc auiem el similitudinem facile amisit. Quando autem caro unom fleri in Cbristo iesu poteramus, sine aqua quse de eoelo esi. Et gicul arida lerra, si non percl- Verbum Dei factuni est, uiraque coiiOriuaTil; et pial bumorem, non fracliOcai; sic et nos, lignum imaginem enira osiendit veram, ipse boc fiens ariduro exsisienles primura, nunquam fruciifica- quod eral imago ejus, ei siimliiudiiiera formana resliluil, coosimilem faciens boniineni invisibili remug vitam, sinesuperna votuntaria plavia. Cor
11 t
pora eoim ncgira per lavacrum illam, quae est ad Patri per visibile Verbum. Giijut loci sengum bicorraptionem unitalem acceperum; animae aulem haudquaquam asseculi Magdeburgensee misero per Spirilum. Unde et utraque necessaria, cum implicant. Ut enim Irenaei calumuiandi ansam bairaque proficinnt in filam Dci, miseranle Domino beant, fingunt ipsum dixisse, 1 c Homioem non nostpo, > eic. Et poslea : c Quapropter necessaesse conditura ad imaginem Dei; sed oporiuitse rius nobis est ros Dei, ul non coinburamur, neque fleri secundum imaginem Dei, accepia cognilione Infrucioogi efficiamur, ei ubi accusaiorem babemus, boni ct mali. Cujus quidera crlminalionis absurillic babeamug ei paracletura : commcndame Do- dilas simul el faUiias vel ex eo ipeo, quera ad marniioo Spirttui eanclosuum bominem, qui inciderat ginem cilanl loco, cap. yidelicet 58, aliag 76, n. 4, in latrones, cai ipse miserlus eet, ei ligavii vulncra pcrspicue demonglraiur, ubi diserle aggerilur, cjas, dansduo denaria regalia, ol per Spiritiim Deum c aimiles sibi sua? potesiaiia homines fecisse,* taogtnem et inscriplionem Patrisel Filii accipien- ci, t oporiuiste flerl bominem aecundam iinagites, fructificemus credllum nobis denarium, mulii- nem et similitudinero Del, agnitione accepu bonl plicalum Domino annumeranles. el mali; id est, ut ipse eadcm periodo, et tou 417. Qood hicdicii IrenaBus, per Spiriiura ima- eo tapiie explicat, priusquam inlhna Dei visione, ginem et inscripiionem Pairis et Filii accepisse Immorialis et impeccabilis fieret boino, oportuisso 008, ex ils lucem accipit, quae babei iniuo capiiis ut in eo ad imaginera ei similiuidinem Dei conaequenlig, c Filium Dei bominem factuin, longam dereiur, quod agnilione accepia boni et mali, liber borainum exposilionem in se ipso recapiuilasae; ut ac suae poleslalis essel. c Deinde > fingtint ei de qaod perdidemrous in Adam, id est, secundum ima- imagine admodum periculose Ireuaeum loqui^ com gineua et similitudinem esse Dei, bocin Gbristo afllrmal illud dictum, Faciamus Itominem ad imaJesu reciporemus. > Id niroirum consliluit Irena3us, ginem et iimilitudinem notiram " , periinuigse ad qaod ab aliis Palribus deinceps affirniaium non Cbrislum, qui cerlo tempore bomo Oeri, illainque femel legimus, imaginem et sinulitudinem Dci, bo- imagineni repracsentare dcbueril. Anie lapgum igimioi primuni insculpiam, deinde vero peccatt labe (nr, bominem quidem dictum esse imaginem Dei, deformaiam et corruptam, a Filio Dei instauraiam ged non ostensum; quia Filius Dei nuiidutn homo et refeclam fuisse; et ideo eum, qui est iinago Pa- factus iueril. > Tom lucum proferunt, quem paulo tris, et cbaracier substaniiae illias, carnem susce- ante addnximug. Alqui nec eo loci, nec uspiam pisse, ut ad inslaurandam Doi efligiem ipsum adbi- alibi gcribit IrenaiUg, illud diclum : Faciamut /IOberetor archeiypum et exeroplar, cujus imilatione minem ad imaginem et timilitudinem nostram , per prislinnro in guium per eadem lineamenla reduce- linuisse ad Christum; nec eo loci, nec uspiain alibi ^p(ur. Hoc planiggime e.xplicat auclor noster lib. , dixit, auie lap?um, bominem quidero dicium esso . 46, . 4 et 2, ubi dicil, eamdem Dei manum,. imaginero Dei, sed non ostensum. 418. Verum quidem est, Irenaum, cura veterum Yerbum ecilicet divinum, per quani ad iraaginem et imililadinem Dei conditi sumus, t ab iniiio ugque non paucig, inler imaginem Dei in bomine, ac siin Anem formare nos, ei coaptare in viiam, et militudinem distinxisse; quasi alia git imaginis> adesgo plasmati guo, el perficere iilud secundum alia simililudinig raiio. lmaginem autetn collocat Imaginem et giroililudinem Dei. Tunc autem boc in carne, geu, ut loqui amat, In plaamato. c aro,> Yerbom ostensum cst, id est visibiliter apparuii, luquU lib. v, c. 6, . 1, e*t plasmata gccundum quando bomo Yerbum Dei factum est, gemelipguin Imaginem Dei. > Et postea : Si defueril aniinai bonuoi, ei bominem gibimeiipsi assimilans : ut per Spiritug, animalig esl vere, qui est talis; ei carnalig tatn, qua? eat ad Filiura gimilHudiuem, pretiosua derelicui8,imperfectu8 erit, imaginem quidem ba^
u D
Iren., lib. m, cap. 48, n. 5. * Conu n, cap. 4. Gon. i , 26.

M
11
Rom. vu, 24, 25,
11
Ircn., lib. ui, cap. 17, iw2.
1 1
ld. ibid., n. 3
575
DISSERTATIONES P R J E V I I E IN IRENiEl LIBROS,
576
bens in plasmale, gimililudinem \ero non assn- ne, quam ab imagine dislinguit lreiucus, illam wicns per Spirittim, > etc. Qnod vero hic carnem, iiiiquo in anima repooil, vel, ui verius, accuraiiusaeu carnalem ei animalein borninem sectimlum ima- que loquar, in bomine ipso, qttatenus lali foroi ginem Dei condilutn [CLX] dicil, id cap. 16 paulo illius naliira consiiiuiliir; sed non.eadem ubique anie cRaloc!ariusexplican8,hominem faclum vocai ralione. Cum enim dupfex bominis stalus spectari eecundum imaginem Verbi, non qualenus carncui possit, naluralis videiicei ei supernaiuralis ; pro diversa utriusque ralione, diversam eliam siudliassumpsit, et Christus eat, sed quatenus Verbinn isi, el Filius Dei, ut ex snpra relaiis verbis liquel. tudinis raiionemassignavit aueior noster. Donee Quod posterius haudquaqiiam repugnat prioribus. boininis slalum Daiuralcm respexit, ejus cuiu Deo Cum enim Yerbum sit substantialis imago Palris, similitudinem in cognoscendi vi, et ttbere quidvis hominem ad imaginem Yerbi conditom esse, est eligendi facultate siiam esse docutl, ui lib. , c. 4, bominem secundum imaginem Dei factum esse, ut ii. 2, el cap. 57, n. 4. Cum vero hominem in slaiu jam dtximtie. Porro in iis omnibus locis imaginem snpernaturali coosideravil, bujus cum Deo similiDei slc carne definii Irenaeus, ul tamen animam ludinem posuit in ea perfeciione, qtiam accipil a Spiriiu sanclo in se inbabHanu*, perquam fit spixinon excludat, sed nimf , ut ex ipsa , leclione rpatet; , ^ roro id vult, quamvis bomini propler animam po- lualis ttomo, mundiis, Deo vivens, et a cupidiute tissimum convenial csse imaginem Dei, esse tainen carnis, lerrenarumque rerum affeclu, quantum buct in corpore proprium quiddam, cujtis gratia dica- mana fragililas sinit, liber et purus. De ea bominis ad imaginem Dei esse flcium. Quid auiem illud pcrfeclione fuse disseril lib. v, c. 6, ci seqq., ubi sit, fuse explicat loio libro v, ubi demonslrat, cor- ostendit tria ad superualuralem hominis perfecliopus a Yerbo inslauratum, seu, ul passim loqoilur, neni ita reqtiiri, ut si unum desit, perfeclus bomo in Yerbum recapitulaiiim, a morte et corruptione, esse non possil: carnem videlicet, animam el Spicni, primi bominis peccato, obnoxium erat, sic ritum sanclum. t Per manus Palris, inquit . 1, vindicalum iri, ut perenni viia, incomiptela et id est, c per Filiuin et Spiritum fil hotno secundura gloria in resurrectione donalum, Dei inunortaliialem simililadinem Dei, sed non pars Iioroinis. Anima qaodammodo refcrat. Si, ait c. 7, . 1, nunc aiitem et Spiriius pars bominis esse posfttinl, hoino pigntu babeotes elamamui, Abba, Pater ; quid autem nequaquara : perfecuis autem horoo, comflei quando resargentea facie ad faciem videbimus mistio et adunalio est animae assumeniis Spiritum euro; quando oinnia membra affluenter exaullalio- Patris, ct admista ei carni, quae eei plasmaU enis byranum protulerint, glorificanlia eura, qui sae- Q condum imaginem Dei..Propter quod et Aposlolus cilaverit ea ex morluis, et aeiernara viiam dona- ait Sapiintiam loquitnufinttT ptfccto$ **j pcrfeccos Teril? Si enim pignus compleclens hominem in dicens eos, qui perceperunt Spiritum Dei, elomniftemelipsum, jara facit dicere : Abba Pater; quid bus linguis loquuntur per Spiritum Dei, queinadfacrel universa Spiritus graiia, quae bominibus da- rooduro el rpse loquebalur. > postea : < Si subbilur a Deo ? Similes nos ei efllciet, ei perficiet vo- slanliam tollai aliquis carnis, id est plasmatis, et lunlate Patris; efficiel enim bominem iecundum nude ipsum solutn spiriluin iulelligal, jam non spiimaginem et similitudinem Dei. > Similia alia loca riiualis bomo es(, quod est tale, sed spirilus bomi* passim occurrunt. E i bis Uluslrantur ea qqae scri- nis, aul Spiriius Dei. Cum autem Spiriius bic corabit, cap. 16, n. % ame Yerbi divini incarnaiionem, misius animaB iinitur plasmati, propier effusioiiem boroinem quidein secundum Imaginem Dei condi- Spiriius, spiriiualis et perfeclus bomo facius csi; ttiro dici, non (amen oslendi, donec t Verbum caro el bic est, qui secundum imaginem el simililudifactum ' fiens quod erat iroago ejus, imaginemos- nem faciusesi Dei. Si autem defuerii animai Spi* tenderet veram. Quamvis enim bonio ab iniiio se- ritus, animalis est vere, qui esl laiis, el carnalis cundum iniaginem Dei facius fueril, ea lamen ima- derclicius imperfeclus erit : Unaginem quidem baginis ralio post hicarnaiionem ionge cbirius efluN D bcns in plasmate, similiiudinem veronon assumene eit, quam ante : Yerbo quippe carnem assumenie, per Spirilum, > elc. Ubiquod Spirilum sanctumpar aliquando resurrectura eral, ncc in corrupdo- tem bominis vocat, difficullaiem liabere non poiesa neui cessura, eo verilas imaginis manifcslius com- Neque enim, ut oralioois coniextus aperte demonprobata est, quo certitsima jam apes fuit nostram slrat, de homine in staln naiurali, seu de iis quicarnem, illius carni qui primogeniius fuii in muliis bus esseniia bominis, quatenus bomo est, consiituitur, bic disseril auclor noster, sed de iis dunfratribus, t primiiiae dormienlium alque resnrgen.iiuui facius est, consubsiamialero, et ipsam ali- laxat, quae necessaria sunt ut spiriialis ac perfequaqdo per eom a corruptione vindicandam esse, ctus in genere supernaturali fiat. Neque in id absurac imniortalitaiem consecuturam : < til cum appa- diiatis genus delapsus est, ut exislimaret bomineni ruerii, siiniles ei simus, ut loquitiir Joamies ietum ex ipsa Spirilus sancii subslanlia tanqnam apoiuolus . ex parte proprie dicla coniponi, pcrinde atque e* 119. Quod allincl ad siinililudincm Dci iu iiomi- corpore el anima componitur, qui Spiritus sancli
_
R
9 t
, e
ffi
Roro. VIII, 15. " Joan. i , 14.
8 1
1 Joan. , 2.
1 Cor. n, 6.
577
DISSERTATIO III, DE IRENiEI DOCTRINA.
578
graiiam et dona inlelligere se manifeslc gigniflcai; querela sertavcrint; Dei, id est illam qim est ad Deum, fidem servanles, et eain quaj est ad * proxiqoae qnidem si partem bominis apiritalis appellet non alia raiioue pariem csse vuli, quam qua cha- mum jtiglitiam cuelodientes. > Et adbuc clariiu riiag, jusliiia, e l c , justi hominis partes esse di- cap. 9, . 1 : c Simt iria, , exquibus, quemcunlur; partes scilicel improprie dicts, quia liis admodum oglendimtis, perfcclus bomo congiai, qualilalibus eomplelur homo ac perficilur. llinc carne, anima, et Spiriiu : et altero qoide.tn salvante lrenaeus quod initio capitis proposuerat, paulo enu- et iiguranie, qui esi Spirilue; altero q<iod unilur ei eleaiius deinde explicans, carnem quidem el ani- iormatur, quodest caro : id vero qiiod inier[CLXl] mam paries hominis vocal; non aulem Spiritum bxc est duo, quod est anima : qu aliquando quisanclum. c Si quis, ait, lollat imaginem, et spernat dem subsequens Spirilum, elevaiurab eo; aliquando plagma, jam non liominera intelligere potest, sed auiem conseniiens carni, decidit in terrenag conaut parlem aliquam hominis, vel aliud aliquid cnpiscentias. Qootquot ergo id quod galvat 64 forprseter homineni. Neque enim plasmaiio carnis mat, et umlaiein non babent, bi coascquenter ipsa secundum se bomo pcrfectus esi; sed corpus erunt et vocabunlur caro el sangnis, qnippe qui hominis, ei pars bominis. Neque er.im et anima non habent Spirilum Dei in se... Quotqnot aniesn ipsa secundum sehomo; sed anima bominis, el liment Deum, et credunt in advenium Filii ejus, pars bominis. Ncque Spirilushomo; Spiritus ontm el per fidem constiluant in cordibus suis Spiriium et bomo vocatur. IJbi Spiriium jam non bo~ Dei; hi lalesjusie bomineg dicenlur, et mundi, et * mlnig parlem appellat, sed aliud aliquid praHer gpiriiualeg; qaia babenl Spiritum Patris, qui erounbominem, Spirilum scilicel. Tum quid per Spiri- dal bominem el sublevat in vitam Dei. > Qu niai luni inielligal, clarius adhuc exponene, addil : de Spirilus sancli graiia et donis inlelligi noa Perfecli Igilur, qui et Spiritum iti se perseve- possuiit. raolem habuerint Dei, et animas ei corpora sine
ARTICULUS X .
De animaram natura et atatu post mortem.
190. Cum angeli ei animae haraaoai eadem fere ail raiio, de ulriusque natura idem sensit Irenaeus. Quemadmodum enim angelos ex maleria gublilisaima concretos esse existimavii; sic et animag bumanas ex eadem maleria composilas esse voluii. uas quidero ipirilus et incorporale$ non gemel vocat, lib. praegeriim v, c. 6 el 7, sed quo sensu, staIhu fpse explicat: Incorporalee animae, ail c. 7, rw i . quatitum ad coroparalionem morialium corporara; > qoibus raanifeste significat, animaa, si quidem cum corporibus conferaulur, incorporales esse, quia illorum maieria crassior, barum subtilioresl; re tamen ei absolute incorporeas non esse. Quod et eequenlia confirmant, quibus probal ex iis amnibus quibus aui constiluilur, aut parflcilur bomo, carnem solam iriorlalem esse, aniniam: < flatas est enim viue, ac pruinde immorlalis; neque ctiara Spiriium sancium, quo complelur bomo, otspirilalis fiat; c incomposilos esl cniui el simplex spirilus, qui resolvi non potesi, el ipse f i u esleorum, qui percipiunt illum. Ubi latissiDiom discrimen inler Spirilum et animam ponil: illum iinmortalem esse pôbal, quod incomposilus sit tt simplex, nec resolvi possit : bujus vero imroorulilatem non ea raiione fulcil, qpae tamen gcnuina spirimum, in genere speclaloram, incorruplibilitatis raiio esl, sed aliunde pecii; ex eo iittuiram quod flaius vilx sit. Et hinc forle esl quod lib. u c. 19, n. 7, etcap. 34, . 1, scribat,
9
animas, corpori in qno sont, gic aptari, ut ejosdem babeant figuram; imo et posl mortem c characierem corporis, in qno eiiam adaplaniur, cuslodiaot cumdem, habeantqtie bominis figuram, ut eiiam cognoscantiir. >. Qaanquam lamen, ut in notis ad posleriorem bunc locum diximus, nibil absoluie cogal b3Bc de certa quadain figura, corporeisque notis animabas iinpressis inlcrprelari. Tenuee quidem maieriales 8ublantias, quales animas esse crediditlrenseus, ad eorum, quibns insunt, corporum figuram eese componere, qnemadmodura aqua yasis, in quod infunditur, iigiiram induil (qusa S. doctorig comparaiio est) facile inielligltur: at easdem substanlias, nullius ex sesefiguraBtenaces, cerlam lamen flguram,cerlumquo corporeum cbaractercm, post suam a corpore separaiiouem, conslanter relinero posse, qui sibi in animum inducere potuerit Irenasug, vir acris judicii, baud facilo percipiet quisquam. Mallera ergo eum animaruiu characterem et figuram explicare de cerio quodam ordine ei babilu ad corpus, quem poat morleui gervant, et quo a subsianliis angelicig, ad informandum corpug baudquaquam deslinalis, distinguaniur. Cougule noias in bunc locum. 121. Qtiin Irenacus in iis qua3 lum de angeloruin, tum de animarum bumanarum nalura scnsit, a sanae ei pbilosophiae ct llieologi legibug aberraveril, negari non polest. Sed error est, ut pluribus aniiquis Palribus communia, sic omnibus eo faci-
DISSERTATIONES PRiEVLE IN IRENiEl LIBROS. 380 579 lius condonaadus, quo qusetlione non adeo accu- Primum est, Irenseum gic ad Millenarlorum senraie priori, alque pogieriori vo discussa, judicium teniiam accessisse, ut a Cerinlbi impielale proenum nondum interposuerai Ecclegta. ldem ferc cul receggerii. Hic quippe Millenariorum cory* dieendum de aliero, quo cum veieribug non paucis phaeug effulicbat, Eusebio tegte, bb. III Hht. c. 28, decplus eai, errore de alatu animarum gaiu-larum, post bumatue carnig resurrectionem futurum terrecorporig vinculig golularum, quas gtatim divino num Cbrisii regnum, et Hierogolymig bomioeg carcoiupecm fruiiurag in coelum recipi negavil. Euin nig cupidilatibug, ac voluptalum illecebris servienquidem ab hoc errore purgare nixug esl Beliartiii- les, mille annos in nupliarum feslis et celebriute nus, lib. De $anct. beaiitud. c. 4 , sed prorsus in- consumpturos. Quam impielatera exhorruere semfeliciler : lan aperia siquidera Ircnaei opiuio egt, per Ecolesiae Pairee; non ita vero dogma alteriua poalerioribug sex libri quinii capitibus, ui eam ad Millenariorura aulegignani Papiae, Joannig, ut receptam bodie in lola Ecclesia caiboJica genlen* gcribil Irensug, t audiloris, Polycarpi aulem contiam revoiare velle, laierem crudura lavare gil. tubernalis, quiCerinlbi deliria sic recoxit, recuEapropter Hieronymus, qui Irenaei gcripta scdula diique, ut lempus Hlud mille annorum trangigen* manu versaverat, cuique pergpecu eral S. doclo- dum esset in dcliciis spiiilalibus, qualibug albci r!a meng, eam inter Chiliastas lum in Prolego in jusios ac puros homines deceu Quamvis bic Papiag lib. XVIII iu haiain, lum alibi recensere non dubi- vir esset.ul ail Eusebius lib. m fli$t. c. 59, tal. Et revera iogenue faieri debemug, Irenaeiwn, , mediocri admodum ingenio, dom acriug insectatur Gnosticos,fingenlesspirila- ul ex gcriplis iltiiig conjicere licct, > qui male inlium guoruin animag, slatim ul a corpore discesse- lellectis aposlolorum narrationibug, uec iig, quas rint ire ad malrem, vel ad eum, quem comminisce- arcano quodain gensu el exeinpli cauga ab illis dibantut Pairem, carne inierim aeiernum diggolveuda, cebanlur, gaiig auimadversts, plura fabulig proin alleram ipsum exlremam sentenliam abire. Ne- piora libris suis insiruil, terrenumque illud Cbrigti gat quippo juslorum animas sialim post guum regnum commenlug esl; quod tamen a Joanne corpore discessura divino conspeclu frui; ged Apoftiolo instiltitus esset, pluribog post ipsum ec4 abire > vull in invisibilem locum dclinilum eis clesiasticis gcriptoribus, hominig audoriuiem plug a Deo, ei ibi ugque ad resurreciionem commorari, a?qno reveriiis, ac Irenseo in primis, ejiigdeni errosugiineoies resurrectionem; pogl recipientes cor- ris occasiooem praebuii. Alios quosdam pregbyiepora, ei perfecte regurgenles, boc egt, corporaliter, ros, Joannig discipulog, ejugdem opinionii proquemadmoduin et Domiiuig regurrexii, gic vcnturae , pugnatoreg, sed ejugdem ponderis bomineg, mein conapeclaiu Dei. Imo; quod paalo magig &lu- ' morat Irenaeus. 2 Horura genlenli calculum gic peudam, eos etiam e catbolicia, qui gecujs sentie- adjecit S. doclor, ut terreni illiua Cbrigii regoi banl, erroris arguere non dubiiat, quasi qui c su- tempus nugpiam definierit, nec mille, aut cerlo pergrederentur ordinem promotionis jugiorum, et aliquo amioruin numero circumgcripseril; imo ne rooiug medilalionig (id et exercilaiionis) c ad semel quidem proluleril vulgalum illum Apocaincorruplelam ignorareut, baerelicos gensus in ge lypseos locum : c Erunl sacerdoies Dei ei Cbrisii, babenleg. Quos ox eo refellii, quod ininiuie de- et regnabunl cuin iilo mitte annis; quo laioeo ceat Cbrisli discipulos prius in coelum congccndere ceu fundameulo, potissimum nilebator Millenarioquam magisler ipge agtenderit. c Quo modo ergo rum genlenlia, 5 Id discriminis consiiluere videmagigler noster non giaiim evolang abiii, ged gtigti- lur inler martyrum, aliorumque justorum animas, neng defiuilum a Palre resurrectionis suae lempus, ui illac singulari praerogativa slaiim agcendaot ad pogt iriduum resurgens assumplns esl; sic ei nos Palrcin, ac proinde iia coelum recipianlur; ali euglinere debemus deiiniiuin a Dco rcsurreclionis vero oinnes ad invisibilia loca abeant, corporum ooslra iempug, st sic resurgenles aggmni, quoi- resurrectionem exspecianies. c Ecclesia, inqtiit quot Dominub ad boc dignos babueril. Tres ]) lrb.iv, c. 55, n. 9, omni<in loco, ob eam quambapruiqde animarum sanctarum veluii slaiiones dis- bet erga Deumdilectionem,multiludinem m a r l y m i D lin^nil lrenaeug : primam in loco quodam invisi- in omni leinpore pra3miltil adPairem. Si martybili, in quo deiineri eas comendit ad resurrectio- reg pramiuuniur ad Patrem, caeleris ergo jueii* nig usque lempug; alteram in lerrena Hierusalem praseunt, qui priug illuc non p^rveniunl, quam in ingiaurata el renovata, vel in paradiso lerrcslri; lerrenoCbrisli regno c ex vigioneDomini, peripgum in quibus aab imperio ei gubernalione Christi, in paulaum c assueverini capere gloriam PatrU. aunina quiete, ac gecundarum rerum afflueniia 4 Demum caeterig omnibus gravius est, quod sigoidegenieg c crescenlegque ex visione Doinini, per iicare videtur Irenaeus, non omnes beaiog in cotlo ipgora aggiiegceni capere gloriam Dei Patris; fuiurog, ged aliquos in coelo, aliquog in paradiso, alios lertiam deoium in regno coelomm, in quo ipsius in civitaie nova Hierugaleni; omnes lamen, ubl* Pairig congpectu lernum frueniur. Ea vero omnia cunque fuerini, Dei congpeclu fruiiurog. c PrxterIrwweug congeglig undiquc Scriptune sacrae lesli- eunie, ail, figura bac, ei renovalo bomioe, ei vigenie ad incorruplelam, ui non poggit jam veiemoniig, pro virili gua probare niiilur. (CLXir) 122. Qualaor Unien bic observari velim. rascere, erit coeluin novuin, el lerra nova, iu qoi
9 ( f
881
F R . W A L C H I I D E A U T H E N T I A L I B R O R U M 1RENI A D Y . E R E S .
SS2
bos novus perseverabil taomo, semper nova confa- Irenaei errores probando, eam, quam S. martyri bulaoe Deo. Et quoniam haec gemper perseverabunt intulil injuriam, lot flcfiltos in adnolalionibus auie %\ne flne, Isaias aii sie, e(c. Et quemadmodum impingendo compensare* Quam aequa compensatio! presbyieri dicunt, tunc qtii digni fuerint Cttlonioi dignissima, qua? Grabianis noiU coronidem irapocooversaiione, jlluc transibunt, id est, in coelos; neret. Operam lusisse me puiarem ai has terio alii tuie paradisi deliciis uientur; alii aulem spe- refellendas susciperem, Gbiliasiarum ratiuncula ciosiiaiem civiiatis posaidebunt : ubique auiem sunl quas alii lum veieres, tum receniiores jara Deus Yidebitur, ei quemadmodum digni erunt peniiui conlriverunt; ei si id ab eis praestitum vldenles eum. Eese auiem distanliam banc babita- neget Grabius, ideo negat, qaia vel legere "piguil, lionis eoruai qoi cenlum frucuflcaverunt, et eorum vel aoimo Jam iovisibili illo GbiliasUrum loco qui sexaginla, et eorum qui iriginia; quorum qui- oberranie legit. Id umen a d . viro dissimulandum dam in coelura asaumenlur, alii in paradiso conver- non erat, eic in eam abiisse eeiiieiuiam eaeculi seeabanlur, alii Sn civiiaic inhabiubunt; ei proplor cundi Patres, qui de stalu animarum post moriem faoc dixisse Dominum, mukaa esse apud Patrera quidquam scriplis adbuc superslilibus reliqticront, raansionee. > Mira haec el fosoliia parabolae semi- ulcandide monueriol Juslinus in Dialogo cum Try~ nanlia, et variarum in altera viia maniionum ex- g phone pag. 306, edil. Morellian Paris. 1636, et plicatio; hxc erim referri ad alleram viiain, seu ad lrenaeus capp. 31 el 32, huic repugnasse resurreclionem secundam, posiquam innovaiis jam xal \ coelo el terra Deus manifesle videbitur a bealis, , c multos eliani e Gbrisiianis, qui puras oraiionis contextus perspicue deroonsirat. Sed piaeque sunl sententia?; vel, ul loquitur Irenaeus, iiia, ut et alia quae retuii, navi sunt, quos con- quosdam ex bie qui pulanlur recte credidisse. traxil Irenaeus ex nimia iu aeriores illos, quos pluribus deinceps aperie impbgnala cum fuerit, idenlidem citat, veneratione, ei acriori baereiicos licela quibusdam, nec ignobilibus Ecclesiae Patriimpugnandi siudio. bus propugnala, praevaluil emper id quod jam in 123. Dudum exsolevit ea lerreui Cbrisli fabula, Ecclesia calbolica oblinel dogma. ut vocal HieronymuM. Hanc lamen suis e ruderibus 124. Sed tandem buic diftserlalioni fit.Ii iiupoexcitaiam instaurare nititur cl. Grabius; di- nendus. Rreviorem esse voluissem, ai licuisset. At recte quidem, nulla iiquidem argumenta eam in longiorem fecerunt luin iniricaUc loconun mullorem profert: ecqur proferre posset, nisi slraminea, rura difficultales, quai paucioribus verbis elucidari tit ipse loquitur ? Sed piaa et eruditas dociissimi commode non poterant; lum importun ProteFeuardenlii nolas exscribens, eas ubique maligno C slantiutu, ac primii ouperi Irenaei ediioris cavildenle corrodh, insinuaique passim a nullo aolide lationes, quas, ne noslris auribua obstrepere per* confutatam bactenus fuisse eam Millenariorum sen- gerenl, dissolvere opera prelium fuiu Cum eotm lenliaoi, facileque difHari ea omoia, quibus impu- ejusraodi borainlbus anliquius nihil fueril, quam eaaiur, argumenla; imo parum abeei quin eam at laniaB aucloritalis anliquilalisque scriplorom ipsi Gbristo et apostolis ejus acceplam referal. ini&ere discerptam ad partes suae traberent, u l yorle necessaria Grabio videiur ea fabula, qua ful- lama S. dociori fierel injuria, sinendum non fuit. cialur novum illud Calvini et asseclarum ejus Si quid aliud in lrenxi doctnna observaudum ocdogma, sanclos invocari nec posse, nec debere, curral, vel id in noiis lextui aubjectis adnolavimus, vtpole qui in coelo nondum degenies preces noslras el ubi opus fuit iiluslravimus, ?el ex iis qua? bacaodire nequeanl. Dignum cene Tabula) fulcruin teaus diximus facile explicabiiur. aliera fabula est. An cl. viro animus erai veros
9
GHR. GUIL- F R . W A L G H I I
COMMENTATIO W
D E L I B R O R U M I R E N J E I A D Y E R S U S I L E R E S E S .
Goosiliam, qaod cepi, de flde auctoritaleque lre- D Quo major enim esi rerum praestantissimarum conjei paulo accoraiius coram vobis dispotandi, na- pia, quas ex Irenaei librii se didicisse orani fere lum eese lobeni Taleor ex vener. Joann. Salom. teinpore gravissimi viri teaiati sanl, quasve noa Semleri iofringendi eaoi labefactandique sludiis. ipsi ex eodem fonte baurire pergimus; eo sancliua () Ilsde comroenlaiio a doctissimo Walchio in Socieute R^fia ecieniiaram Gotlingeasi recilau d. Ti Aog. MDCCLXXIV, lypis expressa est iu Nof
Tis commeniariis Socielatis Recia? scienliarum Go4ling., tom. V, Golting. 1775. EDIT.
883
FR. WALCHII
584
mihi esse videlur virl boot officiom in eo jnstam omnia, sed in aliorum scriptorum Grecorum mo~ eollocandi coram, ut nnm recte viro et quibos no- nimenlis eemue suni insigr.es Graeci lextua partes, mep ejos inscribi toleat monimentis credamus, au roodo brevioree roodo longiore*, qua> salutari confraudalomm fortasso impudeniia decipi noe patia- silio a Grabio et Massiielo diligentieaime colleclag mur, el nobis et aliis consiet arguraeniis ceriis ei el Latinis appositas vidcmus. Uiimtir ergo opporexpedilis. Fieri posse nemo inficiabitur, ut per lon- lunitate de lrenaei Jibris non ex sola eoram vergum tempue veierie scriploris opera nonnulla ha- eiooe, qtiod perperam nonnulli suspicantur, aed ex beantor germana et vera , qtts ui falsa esse et cni fonlibug ipsis judicandi. TotSas vero operis versio illa integra ad noetfam ascribanlur, atictoris aul ingenio ei doclrma, aut anaie indigna judicent, posleri cominoveanlur. Fas pervenit aeiatem el In manibus omniam versaiur. Igiiur eai, andiri eo3, qui licet anleeos nemo de Quonaro tempore eadem confecla sil, magnam hahujus generis librorum veiustale aut scriplore du- bet dubiuiionem. Mnlli eam aetati Irenaei, boc esl bfiaverit, primi nunc dubiiare audent, eiquas pro- sseculi secundi fini, vel terlii iniiiis, patant ease feroni dubilandi causas expendi consideraiius ba- acqualem, quod legiste eam Tertallianus illis videmmqoe preiium animo candido, neqae ullis nisi lur. Sed bis conlradixit Dodwelius (6), inaluilque verum exquirendi studiis ducio , aesiimari. Omnii eam referri ad exiium eaeculi quarii, qno Priscilliani enim bisioriae dignitas ulilitasque nititur, (anquam ecta orta esl el in Hispania Galliaque priscos siio fundamenlo, aucloritate et fide leslium, rerum- Gnoslicorum errores rniovavil, in Irenxi libria que gestarum memoriae perlnde perniciosum est et operose enarratosei convulsos; nec male monuil, pesliferum, falsos el subornaios producere lestes, Aiiguslinum eodem (empore clarum illa esse usum. ac bonos religiososqne sine caosa repudiare et ad Nosira actate monacbi Parisienses (c) ulterius proSUorttm gregem abjicere. Ul vero candide et cor- gressi 6onl rejeceruniquc eam ad barbarum eaedale aganius, omjiia sedufo conquirenda, et, ui ab culi vi xvum, ob squalidam et vere barbaram L a aliia rite intelligantur, perspicue proponenda eunt, tiniialem, qua quisqais ille fueril inlerpres Crxca qiue teatis in suspicionem vocati existimaiionem donaverit. A l nec hia assenlior. Barbariem oraiioaut conflrmant, aut mlnuunl el convcllunl. Hoc nc- nis non nego, sed lalero esse nunquaro crediderim gotium licet arduum saepe sil et diflicile, eo magis quali exculo sexio genteg, quae Homanas provincias tamen necessariom esl, quo negligenliorea obser- in suam redegerunt polesplem, Laiinaui linguam vamus viros doctos ftiisse in explicandis cooipro* corniperunl el depravarunl. Onuies eniin senlire bandisque, cur veiori scriptori oi ipsi credant ct oporlci, graculaiu fuisie bominem, qtii pueroruta alioi Telint credere, caosia, cujus aucloriiatem ne- more non sermonem illam, aed verba siogola iranaaciebant unquam conlemni aul adduci in controvcr- ferrel, ei oum io coraposilU maxime baprcrel, ova alam. Similis cerie fuil lrenaei sors. Omnes enim, et inaudita flngerel, quaB, nisi in aliis inedii * quamvia de religione ditsidiis aliarumque de rcbui monimeutis deprebendantur, inler barbara UHua anliquioris aevi Ghristianis aenienliarum varietaio LatinUatis specimina numerari nequeunt. a se invicem sint disjuncd, in admiiienda IaudiMibi quidem placel eorum pradcnlia, qui cum busquo exlollenda ejusflderoiriflcevidebis coneen- 8iD6 lestie auctoriiato nibit bistorici argumenii lire, quemlibei intelliges bonoris quid aut orua- recie dici intelligant de origine versionis ejuaque menti suis opinionibus suxque faciioni ex tanlo stato quianam enim unqoam vidit aut produxil nomine conciliandi esso studiosum; nemineni lamen de ulraque tesiem? nibil deflniunt, suaoique novi dc colligendis declarandisqae causis cogitare, ignoranliam illis certe non propriain sed cum omcur teatimoniis Irenaei sit credeudum. nibus communem falcri maluni. Snfficit nobis, eaiu Quscunque bac de re dici possunl, pcrlinenl ad non rccenliore a3laie, eed velere OSHO factam ei coqninquc conlra ba?reses libros, quos noslis Irenaci, dices ejus satis aniiqnos inveniri. Ha3C ipsa inierLiigdunengium eacrorom prawulw STCUIO a Cbristo ^ preialio licel abomni elegarrtia sil aliena, barbara nato secundo clari, [nomine] ornari. De liis pauca, et qtiibusvis fere dicliouis LalinaB viliis inquinala, qua3 buic disputationi luccm sponderii, pra3monere nec negari possil, librariorum non modo negligenlibel. Gra&ce eos scriptos essa, neroo nosira aeiaie tia sed inscitia eiiain eamdem sirpenumero videri negabit, nec dubilabit quideui, tnodo si oculis novis corruptelis auctam; fldelilalem tanien inler* aufis iflos uuquam Uburpaveril, et alia rei argu- prelis in aucloris verbis exprimendis nullam esse menia babueril cogniia , quae docli viri luculenter causam desiderandi aul vocandi in suepicionem, exposuerunl () denuoex toi parlicularum, quac Gncce a oobia lePerierunl quidem Graeca, ita ut, quantum novi- gunlur, curo lalinisconiparatione luculenler coguoDIOS, nullus in Europs bibliotbecis supersit codex, scitur. Snbinde transiulit inepie : sed nunqaam qui eadem exbibeal inlegra; noc lamen periorunl inaliliose; nunquam pervertendi acriptoris monieiD,
9 f
Uuruacr.
(fl^ Gf. Henr. Dodwellum, diss. in Iren., 1, 59'; llenat. Massueiuni diss. n prwv. inlien., ] 51, . 226; Hemig. Ceillerium in Hiitoire de$ unei cccUfatt., \. II, p. 107, el itenedicii-
nos Maurianos inBiitoireliUirairedela
Franct, L
pari. i , p. 554. {b) L\K c. p. 597 seqq. (c) U c . c i l . , p. 555.
586 D E A U T H E N T I A LIBRORUM lRENiEI A D Y . H J E R E S . 585 aut qiwe hic scripseril corrigendi, augendi, oroit- hmeucot, etc, denique quinti (f): Traduciis, dilclendi consUio. Ex quo conseqoens id eai, quod hoc ctit$ime omaibus hcerelicii in quaiuor Rbris... oporUloeo studiose cupio observari, ut quae de fldc Ire- bil et le el omne$ leciuroi hunc uripluram impensius iut\ dispulaniur aequabilia sint ei paria inter omnia, legere ta quce nobis pradiela tuttt, ut et argumenla quae nunc legimus iu his Hbris, eive iti sola versione idat, adversut quw eontradiclionet (acimut. Sic Laiina supersinl, sive lanqoam tabulae e naufragio enim et legiiime eit contradicet et de prccparaio acctpiei advenut eos ccnlradicliones. Qux si considea Gnecis fuerint servaia. Ai vero noeter non modo Graece suos commenta- raverimus, jure inde colligeiuus : prioium, scriplorios scripsit, sed eiiam Graecis eosque ad Graecos rem eo lempore vixisse inier Gallos, et cum ipee niieil. Quicunque eos consulueriut, eos baud fugiei, esset homo peregriuus, ad comparandan. sibi linauscepi&se ei perfecisso auctorero opus ab amico guae barbaras, sive baec Gellica fuerit,. sive, quod expeiiluni. Operae pretium est colligere et secum probabilius multis videtur, Lalina (g), eam conlucouiendere luculenla rei teslinionia. ln prefaiione lisse diligeniiam, ul Gractt exercilalione fert oroni libri priini, quaoi Epiphanius Graece retiiavil oc- careret; deinde rogatum eum fuisse ab amico, qiiem , dilectiuimum, compellat, euinque ûrrOnl biua; quoruin prius ita expressum esl ()
9 %
doctrina se praslare lesialur; neque obecure * i -
, , , 6* \ \ , , , , , , , & \ \ alteruin vero (b): , ** \ \ , , \ , , \ , - Q , \ \ ' , \ \ * ' , ' * \ , , , \ * \ ^ . Siinili modo sub fineni ejus<lem
1
gnificai, tenuisse iuier doctores locum ei officlo fuisse obstriftum, cavendi, ne qui eum illo euent, boc est ejus audilores, gravi&simis caperenturerroribus; tum rogasse bunc aiuicum, ut abscondiiati* Valeuikianoruai maxime disciplinam eruerel e tenebris, sicque convelleodi eos Viam pararet el coiumuuiret; denique nostrum hfs precibus eo consilio aatisfecisse, ul et amicus arcana Ula dogroata inlelligeret et in aliorum usus felkiier convertereu Nuiu amicus ille episcopi honore fuerit coiispicuus, egoquidem definire non audeo, licei nec causa adsil contradiceudi illis, qui ila scnliunt (); boc U men lutius aiDrmare licel, vixisse ainicum in rcgione, qux a Valeniini seclatoribns eorumque arlibus, alios ad suas parles deducendi, iuaxiino m*> lucbal. Valeniini familiam vero, licel alibi quoquo sedes suas collocare lenlaverit, maxinie in JEgjpit Oriente floruisse, nemo ignorai. In Êgypto el Marcosiani fueruul; nec ullo modo ex lrena;i com meutariis probatur, quod manifesto Ilieronymi crrorc seducti nonnulli contenduni, Marcum eadem cum Irenaeo aeiaie in Gailia sua sparsisse commctkla (i), licet nonnullos ex ejus discipulis in eani pelibri (c): Quapropter conali sumut no$, inquil, utti- neirasse scripscrit. Siinili modo iatelur noster, vertum male compositoe vulpecula? hujut corpuscu- usum se esse nonnullis Valenlini asseclis fatniliarilum in medium producere et per te facere mant\e- ter el ex illis perinde ac ex libris Yaleiuinianoruni tftim,... adett enim et tibi et omnibui, qui tecum sunt, borum senienlias didicissc; sed in Gallia idem couad hac, quee pradicta sunt, exerceri et everiere ne- ligisse uunquam dixil. Haec quldem aperte docenl, quam ipiorum docirinau Tertii deinde libri boc esl D insigniier falli, qui opus boe pulanl Gallorum aui iniliuro (d): Tu quidem, dilectissime, praceperas aliorum Laiinorum usibtts fuisse desiinatum, alion Hobis, ut eat, quct Valentino tunt, tentenliat abs- vero sine causa mirari, longe^frequenlios illud in condita$t ut ipsi putant, in mamfetlum prod*- Graeeorum manibus versari consuevisse, quam Larem, elc.; porro quarti {e) :Hunc quartum tibrum, tinorum.Quainvis eniiu in GalHa fueril compoiituoi^ inissum tamen fuit in iCgyplum aul Asiam ininorem, dileclisiitne, transmitlent libi, operi quod est de deunde in alias Orionlis provincias facile penclrare, iemioneel eveuione falswcognitionit, quemadmodum iti occidenlalibus veio quasi ignorari potuit, donec promitimui, per Domini iermones ea, quce pradixu Latiniiaie donalum in pairiani quasi redireL Post Mttu, confirmabimut, uli et /tt, iicut postulasti, unditpu nobii accipia* occatiomt ad confulandos omtus baec aevo medio, id cst litteris iufesio , accidil, ut () N . 2, p. 5, edil. Massueti. (b) N . 5, p. 4. (c) Cp. 54, ii. 4, p. 115. (4) P . 175. (e) P. 227. (f) P. 291. (g) Gouf. Dodwellum, p. 595.
(//) V. Hnioire litlir. delaFrance,lXp. 550.
(i) Conf. Uaretiologias a uie cdiiai . 1, p. 580, 591 seqq.
887
FR. WALCHII
inter Graecos libri Gra?ce scftpli inlerirent, Laiina ulriusque scriploris monimenlfe et qnae in bt* vero eorum inlerpretaiio librariorum opera et dili- sibi eimilia sunt, locis congerendia neminem nov gentia ad nostrani selalem perveniret. Idera nosiis majorem collocare diligenliam ven. Seinlero (d): amiquisslmo Hcrtna? libro, Paitom thulo ornato, idem tainen nonnulla non tvsiium auctoriiate, sed accidisse, ut tola supcrsit versio Latina, Graecum raliocinaiione munita adjecil, quas nUi diluanlur, , vero eiemplum periisse censeatur (). Qui vero in excilati a me lcslitnouii vim et prelium imininui memoriam revocaveril, isla lempestale arcliori oporlel. Non sine injuria TerluUtauum insimulavil amiciliae el litierarum commercii vinculo cohaesis&e criminis quod plagii Jillerarii nomen fert. PoetChrislianos Asiara eolenlcs cum Gallis (6), is cerle quam enim sub iniiio sui libelli ingenue confetsus ne Aibilabit quidein, potuisse ab liomine iEgypiio esi, ee sua ex quaiuor anteuaorpm, quoruin noaut orienlaii rogari amicmn cum Gallis viventein, ul roina recital singulorumque laudes predicat, comenarrandis boereticorum oplnionibus, quae noverat mentariia didicisse, cur opus fueril ubivis repebuic perepecias esse, darei operam; aul, bunc quod lere Irenaei noinen, ego quidera lanlum abest ut ullam inlelligam causam, nl verear, ne, si fecisab eo cxspeclabatur illi tribuere officium. Hos igtlnr libros si vare ab Irenaeo Lugdunensi 861, inlempeslivae sedulilatie contraieril eibi eutepiscopo scriptos esse, idoneis argumenlie potesl & picionem. Accedit, poetquam ocolis manibnsqae confici; lum cerie de eoruni aocloritate 61 hislo- noslris erepu sunt, qaibus praeler Irenteum otus rica fide reclum ferlur judicium. Crilicae arlis 16- esl magtslris, Juslini, Milliadis el Proculi monigibui exp6diiuin est, ad hujus generis dispulalio- menta, admodum difficilem 61 arduaro nunc ew6 nem apte insliliiendam hoc requiri, ui sedulo dia- conjeciuram, ex quibue fonlibus aingulat narratioquiramui primum, num Irenaeus composuerit pes bisloricas, el qui in bis omnino reponi debenl, adversus hscreses libros; deinde, num &i quos Valentinisnorum eomnia in suos rivulo* deduxerit conscripeeril, iidem fere sinl cum bie, quibua nunc Afer. Probe enim tenendum est, Teriulliani libello raanifesla impressa esse vesiigia disaensus ab lr6ulimur. Quod primo loco positum est, cum in rerum, qu uao. Quaesiiones binae, quas proponil veuerandui faciae sunt ei longo abbinc (empore contigerunt, Semlerus, facile expediunlur. Priorem enim, quonumero ail, de eo quidem recte cognoscendi nulla modo ialo jam tempore Teriullianu* Ireoaei libros cogilari possunl principia, nulli fonles, nisi lesiium oculis ei manibus suis usurpaverii, car proiuierii, etfaia. Gommemoraruni vcleres, Irenaeum comra nec probaverit, rein vere esse , aequeiuieoa qui sua aetaie doctrinam Cbrisiianam erroribus Q ror, accur non recordatus sit, qua3 ante faeculi n cornimpere atuduerunt, sedulo ei eleganier pu- exiium ab lrenaeo ediia fuerint, poiuisse posl inlgnasae cdiiisque ecriplis eos confuiasse. Primura tiura lerlii (e) Cartbagine legi. Ad posleriorem, ex aBlatis ralione locum tenet Tertullianus, cujus quo jure sic fecerit Terlollianus, ul ex Graeco subsalis celebre esl boc effalum (c) : nec undique di- legerei sua, et Latinc repeterei, quae ille creditur cemur ipsi nobis finxiae materia$ quas iot jam tiri scripsisse Graece, quid recte rcspondeaiur, id quisanctitale et prcenanlia insigtm, nec tolum noslri dem ipsa interrogatione videtur mihi luculcnler anttcetsoret ted iptorum kajresiarcharum contempo- esse expressum. Gum enim qualuor illi rerura V a ra/ei, instructisMtnis voluminibu* el prodiderunl et loniinianorum scripiores ad unum omnes Graece reluderunt, ut Justinut philotophut et martyr, ut easdem reiulissent, Latina autem Irenaei versiovel MiUiade$,Eccletlarum sophiila, ut Irenmus omnium nondiim coufecla vel a Tcrlulliano nonduin visa doelrinarum curioiitsimut explorator, ul Procuhu fuisaet, bic vero illas nollel a civibus suis igtionoiter, vtrginis seneclce el Chrmianos eloqueniice di- rari, sapienler idem fecit, quod, ul ex innumeris gnilat : quos in omni opere fidei, quemadmodum in iinum exemplis adjiciam, Gicero fecit, qui in libris ii(o, optaverim assequi. Dicla baec esse de noslro philosopbicis Laiine repeiiii, quae ex Gnecis S6leopere, non soluni ex ipso hujus censilio colligiiur, gerat. Hactenus de Tertulliano. vereenim oppositum fuil Yateiuiurscholae, conira Posi hunc prodeai Eusebius Ca-sareensis, diligen* quam Teriullianus scripsii libellum, unde baec d6eumpla sunt; sed maxime eliam miriltco eorum, tissimus el sincerus rerum in Cbristiana civiuto quae Irenaeus et Tertullianus de Yalentinianorum geslarum pronunliator. Ie vero cum saepissim^ de disciplina prodiderunt, consensu confirmalur, ila Irenaeo nosiro locutus est eumqtie niagnis ornavit ul hunc, quae ille ecripserai, anle suos oculos ba- laudibus, suflicial ea nunc colligere, quae de opere buisse neque exiguani eoruin parteni iranscri- adversus baerciicos ab Hlo scripto reliquil, loca. I. psisse, jusia sit slaiuendi causa. In comparandis Posiqnam dc Simonis Magi erroribus ex Justiuo
r 9
9 t
(a) Eleganter id monuil Dodwellus. p. 408. (b) Couf. The<d. Rainarti Acl. marltjr. p. 54,
edii. Veuei.; Hiitoire HiUr. de la France, U I, p.
228, 290, ei Paulini de Liimiua HUtoire de gli$e de Lyon, . I, p. 59. (c) Adurt. Valent. cnn. 5, t. III Oper. p
143, edii. Halens. (d) Diss. in Tertullian. adjecta vol. Y, ( 12, p. 500. (e) Conf. ven. Jo. Aug. Noesselt De cclaU cc
doctrina tcript. Teriulliani, p. 89.
589
DE AUTHENTIA LIBRORUM IRENiEI ADV. ILERES.
594
mariyre nonnalla recitaverat, ita pergit {) : - inscriptum (j); Hl. in iisdem Irenanim non mod.) Ui * \ 6 conira purioris docirinue hoslcs pugnassc, aed , adjicitque, se nolle Irenxi repelere nar- eiiam in enarrandis eoruin opinionibus iiiuliam raliones, qnod quicunque velini, facili negolio ipsi posuisse curam; IV. Ensebio videri eos compositos iospicere queant ejus librum, quo bxresium origi- eo lempore, quo Etcutherus Romanis sacris prasnes, dogmala, mores, inslituta el his similia slu- fnii, quod in boc deginai episcoporum Urbis scries diose sit persecutus. II. Alibi (b) ubi Joannem apo- ab Irenaeo proposila; V. Eusebii denique aeiate bos slolum Domitiani aelalem atiigisse lesles produxii lrensei libros frequenies in aliorum manibus fuisse, fide dignoi ob insiguia, qtiibus etiilebanl, ccclesia- ita ul quicunque voluerinl, facile copiain eos leSticam doctrinam luendi el conservandi puram slu- gendi nancisci possent, dia, allerum Irenseum, akerum Clemetilein AlexanBasiliuscum vclerum de Spirilu sanclo sentendriuum, sequnnlur haec verba : itas recensere instiluisset, bonoriflcam Irenad fe<it nteiilioucm, eutnqiie ab apostolie prope abfuissc , el paucis interposilis : \ scripsil, el noitnullas particiilas ) posilas recilavil (fc). . . Quae breviter de Mejiandro prodidit, ea- Pari modo Cyrillus Hierosolymilanus ha?rclicos dem, monet, 0 (c). comoiemorat de Spiritti sanclo nefarios proiullsee IV. Similiter de Cerinlho (d): (&errores, idque ex Ireuaeo fusius disci mouuil (/). \, Epipbanium magnam corum, quae de hseretici* \ ... . V. Ubi de Cerdoue exscripsii Irenaei effaiam, addit (): saxuli *ecundi in suos comnientarios relulil pariein, . V L exlrensei libris bausie&e, nullam babeldubilaiionem. ex Irenaeo tesuiur se accepisse, quae de congressu Nomen quidem ejus expressit rarius, expressii Polycarpi cuin Anicelo ad paechalem controver- tamen iia, ut eum non modo nosiros libros legi&s*, siam componendam narravit, bxcque adjicit (f) : sed eosdem eiiam ab Irenaeo profeclos credidisê Ka\ \ quisque sentiaU Sic ubt de Basilide agil (m): ,.... , Itiquil, . 6 . VII. Cum Irenaeum posl Potbiuum sacris , , \ ^. Alibi Logdunensibus gubernandis admoium fuisse nar wsset, subjecil hrc (): ' putaUonta de Valenlinianis, de co.i sensu sanciissimi lrenaei (n) gloriatiir, longainqiie , .... ' afferl oralionem, suinpiam , - , , cuin additamenlo : . VIII. lulerposilis lrenaci verbis per- (o);eadem vero finila, invidendis git (): ... , laudibus prosequiiur Irenseuin, euiuque , \ ^ \ confulasse , , prx-dical (). Cum Epipbanio aelate conjunclus fuil Hierony. . . IX. Cum, quae Irenaeus de libris NoviFoederis reliqtiii, leslhnonia diligenter percensuii, cx< mus, qui ei diligentiae, quam in conquirendis enupressis verbis dixit (t) : merandisque scripiorum Cbrisiianorum iiiouiineii* . tis primus collocavii, et cx his vera a falsis dis \ .... cernendi sludii laude non sine causa cclcbralur. . Golligamus nunc ex Eusebii effaiis, Reliquil vero pluro, qua3 ad buuc locum perliueut qnae de lrenaci libris ei fuerunl cognita. Quae qui- D leslimonia. 1. De lrenaeo cuni daia opera exponil, eum dem bxc sunt: 1. scripsisse Irenasum Lugdunenscm libros adversus baereses quinque, ex quibiie Pvthiniy qui Lugdunemem in Gallia regebut Eccleeingulatim primum bis, secundum tolidem, tertium siam, pretbyterum; boc vero prope novagenaric ob sexws, quinlum semel noiavit; II. tiiulum Chriitum martyno coronato, in locum ejus subnltu iis fuisse tum fuisse, narral el addil .Scripsit quinque adverf C s u b l n U i e
() Hist. eccles. Hb. u, cap. 15, p. 57, edil. Taunn.
Lib. , cap. 25, p. 98. Lib. i i i , cap. 26, p. 106. Lib. iii, cap. 27, p. 108. Lib. iv, cap. 11, p. 155. {[) Lib. , cap. 14, p. 157. (y) Lib. v, cap. 5, p. 187. (A) Lib. Y, oep. 7,p. 187. (i) Lib. v, cap. 8, p. 189. Conveaienler barc el Irensei pncfaiioiiibus,
(b) (c) (d) (e)
quatuor libris posterioribus pramissis et alioriiiu teslimoniis el codicibus adeo Laliuis, scripei&su Eusebium, docei Massuclus diss. n, $ 46. {k) De Spiritu sanclo cap. 29, l . III Uper. p. 61, edii. Benedicl. (/) Calecb. xvi ad iilum.,num. 6, p. 246, ediU Touta3t. (wi) Haeres. xxiv, 8 . (/i) ILcrcs xxxi, 5 . {) 9.
0') S 33.
591
F R . WALCHH
592
tu$ karetei libro$ (). II. Alibi: De baerclicis eo- Cliristi m iis proposiue conflrmenlur. borum ruinque commenlis, iuquil, ditigeutiuime vir apo- iimnero omnino reposiium videbis lrenaeum, epi8copum Logduneiieem, recitataque ejus effala qtianvttolictu tcribil lrenwut, epitcoput Lugdunetuii el plurima el inagoam pariein longiora martyr, multarum origines explican$ huereseon (b). III. Humaui quid passus est Hieronymus, cum (), lioc loco,quae lrenaeus de Marci disciptilis dixcrat, (/), ei de Marco hiltlligeret, repeiiit lainen errorem, bis (k). Sic el Tbeodoretus usus
usus verbis : Refert Irenceus, vir apostolicorum est libris adveutit hccreses, eoruinque aoclorem
habtiil Irenaeuin ; neque ignoravit cerle quis quaneiu liac clausula : hoc ille scripsit ante annos cir* lisve is fueiit. lol igitur tamqtte gravium lesiium effatis inciter trecentos (Ittc Hieronymum aut fefcllit menwria, aul voctda circiter abusus esl, alibi enim niiiiur opinio , Irenaeuiu Lugduoensera exarasse setaiem Irenaei salis r^cte significavil),et scriptit in adversus haerelicos commeniarios. Quisquis crillcae iis /t'6m, quo* adversut omne hceresei doctusimo et arlis leges, quibus rerum gesiarum veriias dijudiceiur aut leslium iides aoslimetur, babuerit periloquentistinio termone cmpoiuit (c). IV. Denique cum lilterarum pbilosophicarum stndia laudarelet speclas, it> cerle non-inficiabitur, sive teslium, quoa exeniplis illuslriam Cbristianae disciplinac magi- produxi, mimerum et praeaianliam, nemo enim strorum commendarel, Ireoaeum, Polbini marlyris eorum fraudis, aut perjocuin pelulanliamque falsuccegsoreiu, cum alii9 oomioavU, qui origines - lendi alios libidinis boc loco sine injuria insimulareteon tingutarum et ex quibu* philosophorum fon- bilur, neque ullus eorum sua ex aliero sumpsisse tibu$ emanaverint.muUh woluminibui explicarunt(d). arguelur,sive lestioiooiorum, quae edideruni, iaConsuho ouoc pneiermitio alia llieronymi effata, legritatem et perspicuilalem consideraverit, aal fia quibus Ireoari fecil oieoiioaeoi, neque obscure se csse, ati dixi, aul nihil veri ioesse veierum temopus illud adversus basreaes iu mcule babuisse porum memoriae. Accedit, quod sine hsesitalione aigoiGcavil. Suiliciunl cerle baec, ul iolelligamus, affirmo, cx scriplorum vctcrum, quos sui ingenii Uieronymum noa solum libros iltos quinque beae moiiimenta reliquisse scimus, sive baec sopersiol, cognovisse, eed etiaia aperle esse lesiaium, edilos sive inlerierint, tam Graccorum, quam Roraanoeosdem fuisse ab Irenaeo, Lugdunensium sacrorum rum, tam profanorum, quam Chrisiianoruin mul* posl Poihiouzo presule. tiludinc, si ab Homero, Herodoio, Plaione, CiceIIis denique unicum addere liceal Tbeodoretum, Q rone, Auguslioo, Gbrysosloaio bisque similibus inagnac el variae erudiiionis virum, qui quse de ve- discesseris, qui tot tainque anliquos operum ab luslissiniis baeresibus eoarravcrii, accepissc se, ut illis conditorum laudalores nacii esseat, adnioduni decel boouoi brsloricuin, coufessus esl (e) paucos esse. Neque id negligi a nobis debel, exi , guutn cene esee monimenlorura Chrislianorum , \ (/"), \ quaB ad sxculum terlium referunlur, numeruin; \ , . maximam eorum parteni esso perdilam; praeler . . Cura sonuiia el flagitia, quae de Carpocrate Terlulliani libellos nibil eoruro superesse, qui ad cjusque asseclis tradi soleni, siriciim alligissel, ne bistoriam baeresium enarrandam perlinebanl; raullingi bujusmodi criminationes quis suspicelur, te- torum ex scriptoribus ecclesiaelicis memoriam a siem cxcilavit lrena?um, qui Occidenlem Cbri- solo Eusebio, imo a solo Uieronymo posteris fuisse lianae religionis luce colluslraverit, virum aposio- coamiendatam, quibus omoes asseniimur. Quid licum, ejusque excilalis verbis baec prxmisit (g) : quxso est causa?, cur iisdem totque aliis credeodi oQicium denegeaius tesiantibug, Ircaaeum auclo ^. Eumdem Tbeodorelum rcm esse contra baereses librorum? scripsisse qui supersunl dialogos ires, Progredimur ad alieram deoionstralionis bujus uomine iosignilos, licet nonnulli dubi- argumenti pariem explicandam. Hac vero inquitaverinl; ul lameu ipse firniiler credam, quibus rendi imposita nobis est necessitas, num iideni causU commoveri me paliar, alibi declaravi (). sinl Irenaei adversus baareses libri, quos viderunt, Quisquis Tero itlos; legerii, nosse eum oporlei, legeruoi, laudaverunt scriplorcs saeculi m iv, v, singulis dialogis subjecta fuisse aniiquiorum doclo- cum bis, quos in manibus noslris habemus. Recie ruuiloca, quoruuiauctorilaie 8eulenliae di persona id staiui ei afllrmari, multis variique geueris coutemporum epi$coput Lugdunemis, et finivit oralio} B v
() Catal. viror. ilhatr.
cap. 35, t. II Oper.,
p. 875, edit. Vallarsii.

(b) Jn ha. LXIV, . IV Oper., p. 761.
(f) Justinum reliquisse contra omnes haereses l i bros uunc deperdiios, norunl oraaes. Hinc quale lreim opus Cyrensis laudei, tuto concludilur.
(g) Hcerelic. fabul., lib. l , cap. 5, p. 294.
(c) Episl. ad Tbeodor. Marlian. L . 111, Val(ars. LXXV, n. 5, . 1 Oper., p. 447.
(d) Episi. ad Maga. Martian. LXXXIV , Vallars.

LXX, p. 4xG.
(e) Pr*r. Haret. fabul., . IV Oper., p. 280, edil. Scbulzii.
(/<) Hi$t. kr<i., vol. VI, p. 521. (t) Dial.i, p. 51, dial. u, p. 128; dial. m, p 231, laudaii operuin Tbcodoreii loiui. (j) Djal. l i , p. 129. ) Dial. iii, p. 232.
394 DE LIBROKUM , Al)V. ILERES. 393 slat sirgumenlis, quae in suas classes disiribui, universe dicla rem*coinprobant; sedsingula etian capita, qux ex Ireuxi libris vcleres allcganl. 11eperx esl pretium. I. Quxcunque veicres de fornia el specie librorum duplex esl genus. Allcrnm eniin loca conlinet, mm Irenxi referunt, eadem sirie discrimine iu ubi ipsa Irenxi vcrba recilanlur, de qtio poslca opere illo, quo nuiic , expressa observamus. nonnulla dicam; alterum vero coriim est, ubi Ulraque ejus inscriplio, allera : Adversus hcreset, lesiis modo laudalur lienxus corum, qitx qnisqne aUera : Deteclio et eversio falsi nominh agnitionis, scripiorum stiis verbis ustis tradidcral. Horum uti Lalinus Grxca vertil, a priscis scripioribus, pauca afferam exeinpla. Tertulliaiium audivimus quonun effaia jain proluli, commemoralur; posie- leslari, Ircnxum copiose rcs Valenlinianonnn essc ricr quidem ab Eusebio, prior ab eodem Eusebio, perseculuni (c); Eusebiuiii, euimJem exposuisse dis Gyrillo, Hieronymo, Tbcodoreto. In quinque libros SimoncMngo (d), de Menadro(i),de Ccrinlbo (f)et universum opus cst divisum. Eamdem partilionem siinilibus; Epipbanium, dc Basilide (g); Cyrillum, coniirmant Eusebius et tlicrouyinus. Prxlcr bxc deiis, qui doclrinatn dc Spiritu sanclo depravasingulaiim vidimtis cnumerari ab Eusebio librum rtinl (). j.rimum, secundum, terlium, quinlum; abEpipba- y 111. Quxciittqtie in Ireuxi libris vetercs itivenisse nio secunduni; a Tbeodorclo, terliura, quartura ei gibi \isi fiunl ornanietria, diligenlix maxinie iu qttiutum. colligendis alioruni setitenliis et locliouis varix, II. Quxcunque veteres libris ab Irenxo scriplis neque bxc iti noslrts Ironxi commentariis desidecomineri leslali sunt, eadem ad unum oninia in raveris modo a?qtius sis et oinnia ex x v i , qtio noslris codicibus inveniunlur. Nolo jam repelere, scripli sunl, ralioinbus et auctotis ipsius sorlc qux cx diclis ab Euscbio, Epipbanio, llieronymo, xslimari debere cogilaveris. Tei tnllianus, uti ai:Tbeodoreto per se palcnl, eos omncs el narraiiones divimus, bonorifice de Irenxo judicavii fiiusque de originibus, opinionibus, moribus et inslitulis, insigni elogio omnium doctrinarum curiosissimi c&+ maxime successionibus hrerelicorum, inde a Si- ploratoris condccoravii. Quod quam vere sildictu*), mone Mago deduceudis, el errormn, quos illi dis- omnes sentire oportet, quibus modo Ireuxi libros seminarunl, confutaliones legisse ab Irenxo Iradi- oculis suis inspicere libuerii. Nou solum enitu ias boc est, oninia et singula rerum genera, qux magnam diligenliam in invcsligandis tol bxreliuoslri codices suo ambilu coniprcbcndunt. Fieri cartiin comincntis (t) arcanisque doclrinis et invero nequii, ui boc loco sileniio prxieream insi siituiis collocavit; sed eiiam vclerum pbilosopbognem Pbolii diligenliain, qua accuratam librorura C rum prxccpla cum b:s coululil. Quare eiiaiu Irenxi, qualcs sua xlatc, boc cst sxculo nono fuc- llicronynius Iicnxum hoc nomiae laudavit, quod r i n l , Grxcorum cerie descriptioncm consignavit, ex quibus philosophorum fontibut bxrcses mananostris licel Lalinis miriiicc convenieniem (). Au- verint explicaverii; nec negare quis ausus est, sictorem eorum esse narral lrenxum Lugduni, tirbis mili modo eum puriora Cbrislianx religionis do~ in Gallia siix, episcopum, eodem esse numero gmala babuissc cognua, qux ab oblreclalionibus quinque, el prx se Terrebanc inscriplionem : - el calumniis vindicandi causa opus iiJud susccpe , rat. Quare non possum , quin Natban. Lardnero sive conira hccritet. Pergit, prinio libro inilium assentiar, qui Tertulliani voceni omnium doclrinafteri orationis a Valenlino, dcinde caindem quasi rum iia est imerprelalus, ut eadeni iriplex quod regredi ei a Simone Mago bxreses repetere et commemoravi doclrinaruni gcnus, philotophica usq;e ad Tatianum procedere, addiiis Gnoslicis et ram, harelicarum et Clmuianarum puriorum si Cainiiis; secuudo convclli impia bxreticorum do- gnificari, conjecluram far,erel (j). Num satis rccto gmala; lerlio opponi iisdcin Scripturx sacrx tetot lamque diversa senliemiuro opiniones conccbtiinonia; quarto fieri responsa ad ea, qux illi peril animo vcrbisque expresserit, num semper objicere consucveriiil; quinto denique ex senno- rccluin lulerit judicium de origine bxrcsium, cx nibus Ghrisli el aposiolorum epistolis colligi conlra pbilosopboruin, Plaionis maxime alionimqua Gr.veos argumcnia apla (k). A l vero non modo bxc corum scbolis deducenda, noslra quidem no in9 v v
(a) Bibliolk.
cod.
cxx.
(fr)Si quisnolil lreaxi libros comparare cum Pbotii descriplione, eum rogamus ul rereniionim congulat de rebus in illis Iradilis narraliunes, aut sallem prxfaliones singulis prxinissas inspieial. Ex illis vero priiicipatum tenere arbiiror ccleberrimum vinim, Joann. Malibiam Sclirocckliiuin,
Ckrislliche Kircheugesclticlile, parl. m , p. l % s c q q .
(/) V. c. de Valenlinianis, lib. t, cap. 2, n. 5. (i) Legalur Rctiali Massueii disserlalio priiiia (upra),qua bxreiicorum, quorum dogmala Ireiixwj enarravii, exbibel censuni siudiose facium ci illuslraluin. (j) In Credibility o[ the G. H. part. n, vol. I, pag. 54(5, ubi reciiaio Teriulliani eflato bxr adscripsii: He means ii is likely, iliat irenccus hud
%
(c) Vide Itenxuin, lib. I, cap. 121. (d) Lib. i , cap. 23. (e) Lib. i , c^p. 25. (f) Lib. i , cap. 26. l) Lib. i , cap. 24.
PATROL. G H . V I I .
well ttudied ihe tentiment* of the heathen philosophers , and o[ hereucs, as*well as the prmciples of the Chiistian religion Adde vener. Jo, fVtd, Colia Vertuch einer Kirciienhisiorie, l . 11, p. 798.
13
395
FR. WALCHII
tra spaiium ixculorum ab Irenxo irium conlinebo. Primum igitur ponam loca Irenxi, a priscis scrft ploribus ita recilaia, nt se cadem ex lrcnxi conira bxreses commentariis referre apenis verbis proderenl, quae in nostris libris Laiinis vere lcgunlur. 1-2. Loca ap. Eusebui, 25, ap. Iren. n,22; ni, 5, . ; 5. ap. Euseb. m, 59, Ircn. m, 55, n. 4; 4. ap. Euseb. iv, 11, Iren. i , 27, . 1; 5. ap. Euseb. , 29, Iren. ,28, . 1 6 . ap. Euseb. v, 6, Iren. m, 5, n. 5; 7-8. ap. Euseb. , 7, Ireo. , 52, n. 4, et v, 6, . 1; 9-12. ap. Euteb. v 8, Ircn. m, 1, . 1; v, 50, . 1 el 4; , 20, n. 2; 15. ap. Euseb. v, 14, lren. m, 5, n. 4. Locus unicus apud Basiliura De ipirilu S., cip. 29, exsiat apud lrena?um iibr. v, cap. 8, nuro. 2. Locus ab Epiplnnio descriplus baeree. xxxi, | compo$uis$e eum boc doctissimo et eloquenlissimo 9-52, legilur in Irenxi Lalinis libris, lib. i , pnetermone. Doclrinx quidein copiam nemo desidera- fal., elcap. 1, cap. 11, num. 1. verit, al tloquentiam oralionisque eleganliam rcque Bina loca apud Auguslinum Conlra Julian. lib. i , nemo in bls coinmeniariis inveiierit; ncc inodo cap. 5, apud noslrum lrenxum sunl lib. iv, cap. 2, Latina inlerpretalio, sed ipsieiiam Grxci fonles, iiuin. 7, et lib. v, cap. 19, nuiu. 1. quanlum eos novimus, nihil continenl, quod ob Aptid Tbeodoreium 1. Harei. fabular. lib. i , facundiam et diclionis uberiatcin aul venuslalem cap. 5; 28. dial. ; 914. dial. u ; 1517. dial. admireris, licel bos illam egregie anlecellere omiii, apud nostrum sunt 1. lib. i , cap. 24; 28. lib. nes conseniiant. Propler banc causam uonnulli :U cap. 11, 27, 31, 32, 20, 21, 19; 914. lib. m , quidem Hicronymi senteuliam contra ipsius auclo- cap. 20, 18, lib. iv, cap. 7, 59, 66; lib. v, cap. ris nobijpm illam modesliam tuendam sibi sum- 1; 1517. Jib. m, cap. 20, 21; lib. v, cap. 1. pserunt (c), qua arlis beiie eleganierque dicendi Triginta qualuor igitur supersunt in monimenlla cxpertem se esse confessu9 esi seque boc nomine abiiquissimx aelaiis loca Irenaei, et in bis satis looga, \oloit ab amico baberi excusalum (d). At banc ex- itnomagna pars primi libri apud Epipbanium;qua?, cusaliunem cum Epipbanius recilaverii, adeoque si a varietaie leciionis discesseris aut a tiliis inleraperte non de Laiinia, sed de Grxcis capiendam, prciis, cum codicibus Latinis miriflce consenliunt, nialo Hieronymura imprudenlix et in Iaudando ita ui crilicx anis leges prorsus ignorare eum ju&to gloriosiuslrenxo intemperanlix argui. Neque oporieai, qui bos cum illis, quos veleres usurpaid nobis recleobjici posse videlur, quod bocloco non verinl, eosdem esse negaveril. veierum laudationes aol cujuscunque sim generig Allerum genus minoris esse pretii, lubens faleor. de Jrenu judicia, ged narrationeg hisloricas scire Eienim praeter bxc, alia in doctorum Chrislianoupimus. Quamvis illa fallanl, hx tamen verilali rum libris effala deprebenduniur, qux eos ex lreapprime possunl esse consenianex. nxi commenlariis iranscripsisse, non sua confesIV. Quxcunque denique veleres, Grxci ei La- sione, sed conjeciura lanium, non certa scd protini, ex Irenxi conlra bxreses libris se descri- babili conslai. Sic sapra monui, Tertullianum in pîsse leslanlur loca modo longiora modo breviora, Bouin contra VaUniinianoi opusculum multa ex oimiino in nostris codicibus Latinie inveniunlur. irenaei libris tanqnam ex fonte in rivulos deduxisse, Ilorum vero unta est muliiludo, ut necesse sii laudavique diligeniiam ven. Semleri in colligendis non mqdo eadem in certas dislribui classes , sed ulriusque scripioris narralionibus sibi similibus poni eiiam fines el lerminos mex diligenlix. Con- posiiam. Idem alii observarunt in Epiphanil et EUIIO igiiur omilto monimenta recenlioris, x v i , v. Tbeodoreli de hseresibus operibos conligisse, ut c. libros Anaslasii Sinatlae, Joannis Damasceni, insignes Irensi parliculas ab bis repelitag invevarias tatenas, ex quibus posl Pelr. Halloixium nias, licel expressis Terbis sui ducis, sui magisiri decerpendi Grxcas Irenxi parliculas studia Grabii nullam fecerini mentionera (e). Nefaa umea foret Massueii jam prxdicare me memtni, meque inboc nomine bonos viros insimulari furli, uli dicunt, tertst, hocloco uberiue inquirere (). Satis enim <si, ex libris adversus bxreses luculenler cognosci, lalem eorum cerle fuisie auciorem, qualem sua .'ciate Irenxum contra bxrelicos scriplorem fuisse veleres jiidicarunt, hoc est, variarum inter philosophos el Cbristianos faclionum de rebus divinis et ad roores perlineniibus seiuentias explorandi studiosum. Hinc in iisdem commemorari celeberriliiorum apud Grxcos pbilosopborum nomina vidcbis, aut excitari, modo laudari,roodoreprcbendi dicta, v. c. Anaxagorx, Anaximandri , Arislolelis, Dernocriti, Epicuri, Plalonis, Pyibagorx, Thaletis, et pari ratione poelarum, Hesiodi, Homeri, Pindari, Menandri, Sophoclis, Slesicbori, iiem JEsopi (b). Al vcro ne quid veri non dicere videar, nosiri libri indigni ornnium fcre judicio eunl laude il!a,qua Irenxi opis Hieroiiyraus cobonesiavit,
v
(a) Legaa tamen Jac. Bruckeri Hi$L criiic. phil.
biblioih. grcec.y vol. V, p. 70 sq.
rol.III.p. 408. (6) irenaei loca, ubi hxc aliorumque nomina oocurruol, raore suo noiavil Jo. Alb. Fabricius , (c) Conf. Dodwellum diss. v, 3, p. 594 ; Mas*ueium, diss. u, 5, p. 74, ei Histoire /t//lr. de L runce, loni. 1, p. 537.
(d) Procf. lib. i , num. 5. {e) Ne Odes a me diclis desit, paoca bujvs ge^neris loca ex uiroque scriplore noiabo. Quae Epipbanius habet de Epiphaue bxres. , $ 5 , sumpta esse videntur ex lrenxi lib.i,cap.H, u. 5; de aiiis Yalenliniauoriim familiis bxres. xxx , 7,ex eod. cap. n. 5; de Plolomxi sectaloribus baeres. x w n i , 1, ex lib. i , cap. 12, . 1; dc CoUrba-
507
DE
A!;T11ENT!A
L I B R O R U M IRENJEI
ADV.
ILERES.
KRierarii, posiquam sc legisse Ircnxum ct rx cjns versionem Syriacam integram cxsliiisse, ncc Parilibris sua didicisse luculcnler bigiiilicaroiii. Prxter siensibus nionacbis (f) ad. illam confulandam mohos alicruin Palrum effala passim nolaiilur, qnx neniibus, potuisse Epbrxmum aliorum opcra ad Irenxi dictis simiJIima snni; at cx illo fraude intolligendos Grxcos auclorcs uli. Ncscio prxierea exscripta esse ea, nemo dicere ausus eal (a). Prx- cur Epbrxmum lingux Grxcx prorsus ign:>runi cipuo jure adderc libel Ephrcemum Syrvm de cujiis fuisse crcdamus, quem conslat Grxcorum, v. c. loco digna bxc snnt nostra observatione. Diligen- Basilii amiciliam coluisse. Nobiiissima itla Sozolix Jo. Ern. Grabii acceplum id ferimus, quod roeni cl Tbeodoreti teslimonia, carnisse eum insignem et sntis longam lrenxi (6) parliculam, de nsu Ciir ad lingux etiam haereticorum Scriplura sacra abulendi arlibus, ab Grxcx ignoranliam significaridam conlorquenda Epbrxmo (q recilari non modo monuil, sed eam- sint, cgo quidem non video. Scd bxc dem eiiam Grxcam ex codice Bodlciano sumpiam . primus cum Grxco lrenxi lexlu apud Epipbauium Kafeci, quod facere rccepi,el collegi quxcnnque conlulit lectionisque varieialem guxlrenxi cdiiioni snpersunt vetcrism scriplorurn loca, cx quibus tuio ascripsit. Eo enim tempore Grxca Epbrxmi op:i- conclndilur, vere Irenxi libros, quos lcgerunt 1 1 1 & scoli versio nondum in lucem pablicam eral pro- t dcscripserunt, cum bis qtiibus nos uiimtir eosducla. Quod quidein opera Eduardi Twailsii conli- dein cssc. Nisi btijus generis argnmenla ad comgit, qui quxeunqtie nancisci potuit, Grxca Epbrxmi probandam velerum monimenlorum apta opuscola collegil el eleganiissime descripia Oxonii ginl el idonca, nisi his, quorum auctoritas tam prodire jussit; ignoravil lamcn Massuciua, imo ccrtis tnmque expeditis documcniig nililur, crcvix poluit fieri quin ignorarcdidcoque Grabii ob- dendi sil offlcimn boni viri vcrique siudiosi, vcreor servationes repetiil suasque adjecit, quibus Jibrmn sane, ne nulla sit vcteris bisiorix omnis tides, scripium Colberiinx biblioibeca? comparavii. Post nulluni preliutn. Fateaimir igilur necesse cst i i Oxoniengcm edilinnem acccssil Assemanni Romana, dem ai;cloriiaiemque, quam Irenxo, giveGrxco sive qoi ctiam novem enumcravit codices Grxcos in Lniino. reclc iribui omni icmpore erudilissimi viri %ariis bibliolbecig dispersos, qnibus Epbrxmi ille crediderunt, fmnnm esse neque ambiguam, sed scrmo conlinelur (d). Irenxi nomen ibi non est ralionibns Ailciri, quibug gummtim inest pondns, exprcssum; sed galis babuil Syrus, verbis ejus nosque tii iia esse nobispersuadeamuscoir.niovendi haec prxinittcre : vis maxima. , Nibilomniniis in alia omnia discessil ven. SemNolla quidem esi dubilandi causa, nomine hoc or- C | ^ i ig diligeniiam in eo collocav.it, nari Irenxum; nemo enim dubilabil, recilari lre- ut libros illos adverstis bxreses non ab Ircnxo tktl verba, raodo si ulriusque scriptoris dicla se- Lugdunensi profcctos esse, sed ab antiquistima # ciim invicem conlnlerii; nolim tamen buic iesli- cuiate, qux fraudulenter libros scripserit ei ilnmcnio nimiam iribui auciorilalem. Nostis enim diosisttme eos variit et diversis scriptoribut diviseEpbrxmum non Grxca sed Syriaca lingua esse usum, rit (/i). Ex hac ergo o/pcina imposiorum prodiisse ei qux Grxce iranslata lcgimus, ejus opugoulis Sy- pulat Irenxi commeninrios, qui ex veieribus novas riacis nos carere. Arduum crgo eslde Grxcis eoruin compilarc constievisscnl scripliones. De hac ipsa inlcrprctalionibug judicium, num perfecle consen- societaie antiquissima nolo boc looo dispulare; ignoliant cum sois fonlibus, nec Grxculi foriasse sibi rare enim me faieor lesles, qiiorum eflaiia, quando nonnolla additamenla ex aliis scriploribus adjun- eiubi atitquo consilio coiveritdolosorumbominum gere permiserinl. Sogpicandi id boc loco causoni godalitium, constel; ea vero cst animi mei conniihi afferl nimia Grxcorum Ircnxi apud Epipba- sianiia, quam alii forlasse pcrlinaciam, aul obslinium et Eplirxmum couvenienlia ; nisi malis crc- nalioncm vocare malint, ul in cxplicanda rerum dere, interpreiem cognovisse, quisnam sii ille geslaruin memoria nullis aliorum, licel ingeniosisunut ex tartctii, nec banc parliculam ex Syriacis siiui sinl, conjecluris, scd golis leslimoinis, quibus Epbrxmi, converlisee, ged ex Irenxi codice Grxco jtisla inesl auctoritas, credam el abaliig crcdi cupiam. Placel vero venerandi viri ingenuilas el prodegcripsigse. Quare nec assentior Scb. Nan. Tillemontii (e) conjeclarx, Epbrxmi xlale operis noswi bilas, qux gux socielali adeoque Ircnxi libris
c c r u s e l n s n e m 1
nianis bicros. xxxv, 4 , ex eod. cap. n. 5; de Marcosiis, hxres. xxxiv, ex libr. i , cop. 15 sqq. Simili modo Tbeodoreii loca de Selbianis H&rel. fabul. Hb. i, cap. 1, cum lrenxi lib. i , cap. 50; de llnianig lib. i , cap. 15, ctim lib. i , cap. 51, iia couveniunl, ul illum sua ex hoc banssisse jusla sii sugpicand; canga. () Sic Cyrilli Hicrosolymitani nommlla effata cum Irenxi lesiimoniis recie cornparari jussit Attl. AugusLtu. Toutlxus, Obtervat. in Cyrill. p. 87. 91 ccl. [v) Lib. i, cap. 8, n. 1.
(c) Cap. 8, De viriute, p. 155, cdit. Oxon., ct lom. I oper. Grxco-Laiio., p. 244 edit. Romanx. (d) Vid. Aggenianui prolegom. kudali loini, p. 107.
(e) Mamoir. pour $ervir /.
t. III, . 77
sqq.
(f) Histoir. littir. de France, lom. I, p. 556.
(g) Licet in aliis ingenii stii monimenlis suspiciouem prodideril vir celeberrimus, diligenlius tamen nullibi eam explicavit, quaro in disseriat. I in Teriultianum supra laudata. () P. 262.
400 uosiris noiuit auferrl tumma antiqniiaiit gloriam fessws est. Quod si enim admiltalur communis opitniicam illam ei invidendam, quae ubi illis rclicla nio, Irenxum sub Severo circa annum saeculi tertii fuerit, nescio sane, quidnam emolumenti ex hac secuudiim gloriosam moriem obiisse, Clemeniem suspicione exspcctari queat. At de causis dispicere vero paulo anie Caracallas obitum, qui anno ccxvn libet, cur opus illud ab Irenseo, Lugdnnensi epi- ascribilur, viia decessisse, Clemens Irenaeo ul suscopo, conditum fuisse aul neget aut saltem dubi- persles fuerii, necesseessc aperle scripsit. Fateor let. Tria quippe notavit loca Irenaei (), quae ex tamen, nimis suspectam mibi esse omnem de IreClemeniis Alexandrini libris dcsumpta esse autu- nxi martyrio narralionem magisque placere eorum mat, atque ita comparaia, ul desiinato furlo / sentenliam, qui Ii-eitacum ante iniiia sacculi terlii que impoitura vix abeste potsit Ule $cr:ptor, qui itta vilam finivisse putanl, licel (utius sit, confiieri, nos ignorare, nutn altigerit eadem, necne (e). ' 'tuam rem corrascrit, licet non commodinima, anl consilio maxime apta (b). Ita ergo suas raliones IV. At haec nimU a proposiio sunt remola. Procelcberrimus vir subduxil :Si in libris, quac Irenxo pius accedimus ad id investigandum, quod exqeiiribuere consuevii vulg.is, loca occurrunt, quae rimus, si ad celalem librorum utriusque scriploris apud Clemenlem Alexandrinum simili modo ba- animum adverlimus. De Irenaeo quidein coitslai bentur, sequitur, ui illos Irenaeus scribere non po- ^ scripsisse eum libros suos adversus baereses per tuerit. Videamus de IIJC ipsa raliocinalione, num inlervalla : ex memione Eleutberi, Roinani epiinsit ea vis de Irer.aei fide tantum deirabendi, scopi, et inierpreialionis Godicis sacri Graccae, quantum delrabi cupiide illa Semlerus. Quem qni- qiiam Theodolion condidit, libro terlio faclacollidem in linem hasc observari cupio. gunl viri docii, intra ann. CLXXVII, quo credilur I. In ulroque scriplore mulla inesse sibi similia, lrenaeus sacris Lugdunensibus gubcrnandis adinoius nulla est rairandi causa. Uterque enim versaiur cssc, el ann. CLXXXV, quo Eleulberus diem obiil, sxpissiine in uno eodenique argumento explicando, aui si nonnullos addere libuerit, cxcu eosdem mcrque Gnosiicorum soronia persequilur. Nibilo- fuisse ediios (/"). Nulla ccrle subcsl causa, ultra ftrinus tolies a se differunt, uii alias a se discre- boc spaiium progrediendi. Clemcns vcro Stromata pare solenl bislorici oplimrc nolaj, qui easdem rcs scribere coepit post Commodi obiium, boc esl posi gcsias enarranl, v. c. Tacilus a Suelonio. Sic no- ann. cxcn^). Ilisigilur ralionibusduclus, lubcns asbilissima est el pervagala doclorum bominum con- sentior ven. Semlero negauli, GlemetilisStrornata al) Irovcrsia. num Irenaei an Clemenlis sil major ati- Irenaeo Iccta el visa esse, licet buic seiilenli* coracloritas iu iis, quae de Basilide Iradideruul, varia Q probandse baud suflkere inibi vidcantur illse diflicene el discrepanlia. culiaies, quibus implicatam esse arbilratur conlraII. Non sotum in narrationibus bisloricia dc hie- riam opinionem, denuo non ex htstoricis argutuenrcsibus, sed eiiam aliis argumenlis iraclandis vel lis, scd ex raliocinalionibus nnlae. leviter atlingendis sibt similes esse IrcnaBuin et V. Addo, quod miror, celebcrrimi viri solertiam Cleineniein, vidit jam sua aataie Eusebius. Joan- effugisse, licet Irenasus Clemenlis opera ignoravcnem apostolum usque ad Trajani aetatem pcrve- rit, legere lamen poluisse Glemeniem lrensei coranissc, duos produxil lestes, Irenrcum el Glcmentcm meniarios. Id vcro ex Eusebio (h) disco, qui per(c) scrvatoque lemporis ordine bunc secundo, illo dilum nunc Alexandriiii opus de Pascbate comme[illum?] prtmo ioco posuit, nec cogilavil quidem, moral, bis additis verbis : Bk qua? apud Ircnacum leguniur, eadem furto deslinalo , ei doloso Clemenli ablafa fuisse. . quibusnam Irenaei librii III. Quod si a binis scripioribus easdcm senlen- sunipseril illa, qux relulil, fere nescimus; cum tias proferri iUdcmque formulis expriini intclligi- vero ad pascbaiem conlroversiam pertinuil [perlimus, tum cerle facilis esi furii suspicio, sed nequii nueril?] libeJlus Clemenlis, facilis esi conjcctura, radere nisi in eum, qui posterior esl xtaie. A i D dicta baec esse de epieiolis illis, ab lrenseo cura ad Glementem poliuft IrenaiO, quam Injnaeum Clemenle Victorem lum ad altos episcopos missis, quas alibi jnlate fuisse minorem, ipse ven. Semlerus (d) con- Eusebius (i) laudavil, perinde ac de Melilonis
v
599
FR
WALCIlll
(a) P. 543-565 (b) P. 357. (c) II. E. lib. , cap. 23. (d) P. 365. (e) Poslquam omnia circumspecte legi cl considcraiius expendi, quae ad defeiiiiendain illain uarraliouein, mariyris bonorem couseciilum esse Ireiineiim, diligeiilisFsiiue dispularunl Dan. Papebrocbius in Act. sanct., lom. V Juu., p. 355; Rcuai. Massuclus diss. l , pra3v., p. 208 sqq. buj. cdit.; Domin. de Golonia, llist. '. de Lyon, p. 52, S4; Patil. de Lumina, Hhl. ecclts. de Lyon, p. 41 sijq., aliiqitc; possuitj a mc inip;lr.ue, ul veram i!la;n, boc esi, i.urtis lidoqne dignis lestiinoiuib cuinprubaiaui csae biatuaiu. At, iicel pouamus,
%
ntariyrem factum esse lrenaeuin, lamen sub Severo id comigisse el ad ann. ccn referendum nullis ralionibus, Ttiroiieiisi enim Gregorio quis boc loco sOli credai? sed raliocinaliombus ei conjecluris probari solci, qua3 bisloricuoi vera seclantem prorsus iledeccnl. (/*) Cuni. Massuetiim diss. , prxv., | 47 conlra DiMiwellum dispiUaiiieni et Lardneruni, loc. ., p. 2^3 bnj. e!il. s<|q. (y) Vid. Micol. Nourriuin, Apparat. ad biblioih.
max. ;/., l . 1, p. 058, ei Jo. Alu. Fabriciuui .
t r vol. V, p. 106. (h\ / / . JE., lib. vi, cap. 13. ) Lib. v, cap. 1i p. ^15, 217.
t
401
DE AUTHENTLY LIBRORUM 1RENAI ADV. HAERES.
402
btnis de pascbate libris, itidena ab Eusebio lau- ouimilatut ett jumentis. > (Pia/. x u x , 21.) ttoc daiis (<?). Cum Irenaci epistolae paschales scripuc quia tecundum tuam cautam auimilatur jttmcniis, fuerinl eo lempore, quo Victor non modo Romanie irrationabUem csmutant vilam. Sed et nox in contuesacris prxluit, sed diulius eiiam cum Quarlodeci- tndine huju$modi homines c jnmenta et peeora tr manis Asiae pugnaveral, consequens esi, utcsedem raiionabilia dicimu$. llxc cum poeuit [posucrit ?], exaratae fucrini posl libros adversus hacresea. Eo- quid quaeso bls diclia magis aplum, consilioque dem ergo modo, quo illas usurpavii Clemens, auctoris magisaccommodatom adjici poluissel,quam potocruni bi in manus ejus pervenire, maxime ubi quae sequuntur: Pmdixit autem figuraliter omnia eos in usus Orienlalium aut jEgypiiorum scriptos hcec lex de animalibus, delineans hominem, qucr.eun* fuisse cogitaveris. que> inquit, duplicem ungulam hubent, eic. Post VI. Quae qnidem non eo animo a me proposila verba illa, quse communia babere vidciui* cum CIcsnni ut Clemenlem furti accusem, sed ut exemplis mente, pergii: Sed, quemadmodum praedixitnus, eonstei, quania caulione opus sil, ne in ferendis de porcorum ei canum asswnpscruiU v'uam immundiveiuslatis monimenlis eorumque aucloriiate judi- li(B gulce et reliqua* incuricc semetipsot tradenle*. ciis nirois suspiciosi simtis, sed omnia circumspi- Juste igilur tales omnes.. Apostolus quidem carualcs eiamus, qu noslra observalione sinl digna, ncc ct animales vocavit; prophetx autem jumenta et praccipiii qiiadam ccleritate cx bis deducamus con- fcras dixerunt; consueiudo autem pecora et irralioclusioncs raiionis in iraclanda bistoria nunquaro uabilia interpretata est; lex autcm imnuuidos enunlam ccrtas, 111 id quod conlrarium sil iiiter tiavit. Ex bis omnibus, qtias alluli, ne verbulum quidem apud Clcmcniem legitur. Num vero bocc rcferaiur. Nunc officii meraores convertamus 'oralionem non sufficianl ad ncxum illum paniculac cum anicad loca ipsa, qtiae furlo Clcmenti subrcpla ct cedemibus cl subscquentibus inlelligeadum ei omiii in lrenxi libros iranslala fuissc, ven. Scmlcrus dubilaiioni cximendum, quisque facile judicabit. III. Dissiinillimum csi Irenoei consiliom, lcges d<i pulal; Primmn cxcitat (b) qux Ircnacus dc impiis cum nnimalibus immundis allegorice iutcrprctamli , a animalibus ex Mosaica dtsciplina immundis com- proposiio Clcmeniis. Hic isia animalia Jud<eorum parandisscripsii(c); bscque puiai cx Clcmcniis (d) vulgnrium el lio?rel%corum illc bomiuum impionnu simili oraiione desunipia, Iioc maxiine usns argu- viiiisque dcdiloruni imaginem esse voluil; bac laincn Icgc, ul ncc lrcnxus dc iudîs ct bxreticis, mcnlo, quod omnia apml Iniuc bene sccum cob;creanl, in illo vero parum coiniuode aut opporlune C ^ l vivcutibus taccant; ITCMUMIS rcro ct elhnicoruni faciat roenlioiicm, ab itlo prorassuta sinl. I)e boc loco sic babc: I. Anie Seiulcram, Icclorcs, consensuni Clemcn- sus omissam. IV. Dcniquc Ircnai libri cum rcfcrti sinl Iuicrtis ct Ircnaei nolavii Pollerus (e) et inlegram bujiis wationcm illius loco ascribcndam curavii; baud preiaiionibns liujus gcneris mysticis el allcgoridubiianicr tamen judicavil Clomcnlem sua Irenao cis (/), quid causac sil, ctir nec comparalio animalium immuudoriini cum variis vitiosorum liominuiM ferre acccpia. II. Sine causa banc particulam nullis vinculis gencribus ab illo cxcogilari poluerii, cgo quidom cuin aiiteccdentibus copulatain babcri, quisquis non capio. Qnod si vcro neccssc quis judicavcrii, videal nccessc est. Cum cnim de donis Spirims ut alicr ex allcro rcin sumpscrit, lum ccrlc Vuisancii, quibus adfuturam gloriam pii prseparcnlur, tcri suspicionem vcri csse similiorem qttnin Seniveiba facere iiisiiiuisset, transil ad describendos leri crcdcrcm. Ego lamcii ncutrum vclim in ; iiupiorum morcs, et: Eot autcm, inquil, qui abji- criuieu vocari. Ipsa [eniin allcgorica lcgis Mosaica' du niiimalibus immundis cxposilio, si pra:riptia ojus ciuiil quidcm spirilus consiltum, carnis autem vocapila considcraveris, ex Judxorum scbolis proluptalibut seniunt et irrationabiliter vivunt cl ineffrenaii dejiciunlur in sua desiderin, quippe millam D ditl, lcgilur Ui Aristoci libcllo, quo Josepbus ustis
t Y
%
1 1 0 0
, e , u c u s
d e
liabentes aspiralioncm el
divini
Spirilus,
sed porcorum camales H.vc scntiunt.
canuni
nwre vivunt, hos junlc Aposiotn* niltil quam carnaliu
vocat, quoniam
cxcipiunt vcrba : El prophekc autem propier luinc eamdem camam (irralionabilibus animalibus a&simiiant eo$, propter xrrationakm conversationem ipso-
mm, dicentet:
unusquhque
t Equi furentes ad fcmiuas facti hhimeus ad uxorem
wni,
csul,
ipsorum
pro.xitm
{Jer. v, 8); # et rursus : llomo cum in honore
csl, placuit buic ct Pltiloui, o c c u n i l iu cpislola liai nabai, quac ccrle Clcmente iioslro esi nnliquior. rrpclitiir passim ab Origcno, Eusebio, aliisqtic ; cnr ncc mriqiic, Clcmcnli ct lrenxo, innolcsciTc ci iia commcudari poluil, ut iilcrquc cam dilaiaiam i i : genio suo in suam rcm coivirterel? Allcr locus perlinel ad nobiiissimam dc origino G w c t t L x x liilerprcliim versionis bisloiian, quam omucs norunl ei IieiKCum (g) c l ClennciitciM (e) Nni. ad. !. I.
() Lib. . cap. 20, p. 101. (6) P. :ri. (T/ Lib. v, <ap. 8, p. 501.
*) Siromnt., lib. \\, i::p. 18, p. 900, cdii.
p. 117; I:b. , ;tp. ^0, p. 2;i", c:ip. '21, p.

k
\f) V. . lib. ii, cap. 2 i , p. I*>0; lib. , ca;>. ig) /!, m, r.-p. 2l. (; Lib. &:romat rap 2 2, (., sq.
k
l 4
405
FR. VALCHII DE
AUTllENTIA
LIBRORUM IRENÎ
ADY.
HJERES.
404
post Arislseum, Josephum, Pbiloncm, Jusiinum 5) Ncc verba Graeca ubivis eadem sunl. Panca Mariyrem enarrasse. Num vera narraveriui, boc afferam exempla. Clemens : Ireloco scire nostra non inieresi, sed de boc est ia- nxus: quireadum, nuat quae in lrenaei libris tradila sunl, * Gemens : . ex Clcmenle derivaia sint. Nullam suspicionem Irenaeus : ; . Clemens : viris erudiiis de ea re subnatam fuisse, recie ino- , lrenajus: . Ubivis net Seinlerus (), nec [silenlio praeterousit, Irenaei eleganliorem Ircnxo observabis Clemenlem. IV. Quod si vera faleri licel, lum cerle Clemens iocum ab Eusebto(6) fuisse repetitum. Primus ergo suspicari esi ausus, btmc ex Clemenie per furliun videiurea in brevem summam conlraxisse, qura et ioiposlaram esse corrasum, parlim quod denuo IrenaMis copiosius iradideral, bac tanien lege, ut jion commodissime aut consilio ei posiius csse aliorum quoque narruiioncs cousuleret. Oplimc dcniqne coavcimial, quae Irenaeus Iradit, videtur, pariim quod qui semel furalws sit, facilias iierum furari credalur. Secus nic senlire lubcus cum arguineuli ia qno versatur rationibtis. Cuni etiim Tbcodotionem ct Aquilaiu ex stia senlenlia faleor. I. Quac Irenoeo ex Clemenie adjecla foissc credil dio rui Cbrisiiaoae et Judaicae amore, in loco emlerus,eadeiadeni;o Polierus pulavitGlemeniem T ; ooo sed verci Irenaco didicisse ; undedcnuo coacludimus, bene lisse, suspicatus essel, oppoait illis imerprelaiiovidisse alios viros doclos convenienliam uiriusquc nemLXX viroratn, eamque el aatiqailalrs nomine scriptoris. Temperavii vero sibi Poilcnis, quomiiius eommeadal, el quod a Juda?is condita sil, pradical. omtiia ex Irenaeo sumpta esse conlenderct, sed ac- Num quxso inajorem opporluailalem repctendt ciirate singtilas particulas notavit, qux Irenxo vi- iNain de origine Hlius fabulam poluisset aancisei ? Ncque Ireiixuin scaicl furatum esse, coaiprobavit derenlur esse proprise. Sciulcrus, acc fas csl ubivis fariuai suspicari. II. Euscbii, (fui cerlissime Clemeniis Stromata Tcrlius denique superest Irenxi loctis, queni 6 legit, qui Irenaii Graeca recilavit, excinplo palct, Glenienle petttuin fuissc vir cel.coalendil. Verisveieres d<i llde libromm Irena?i in suspicionem vocanda ne quidem cogitasse, lieei noverinl, qua? ibi simum est ulrumque cadeai reciiarc verba Platoais (c) :lrena:um (d), u( pbilosopbum magis saleganiur, eiiam aptid Clemeniem babcri. puisse iis osleodcrel, qui beaigailaleai Dei a justiiia III. Loca utriusquc scriotoris adoiodum a sc in- divelli velleal; Gleuienlem (e) ul Plalonis de fellvicem discrepaat. C cilale doclrinam explicaret. A l furli suspicioaa 1) Ircaaeus Graecam ilbun inlerprctalioneai scri- utrumque ul libercm, bis argumemis coaimoveor. bil conditani esse siib Ploloairco Lagi ; Glemens, I. Ireaaeus alibi eiiaai exciiavii Piatonis dogmaia sub Ptolemxo Lagi, aut, quod alii malinl, sub ei dicta (f) quae ex Clcmenle aoa accepil. Ieaia?o Pbiladelpbo. II. Quid ? quod mireris, Plaionis cffato, quod 2) Ircnsai oralio longe est copiosior et ubcrior Clcaiens simili aiodo allulil, auilis iMterpostlis verquam Clementis. Diviiio coasilio eaai vcrsioacm bis sialim subjunxit alium Plaioais locunt ex \ stisceplam esse, narrat ulerque; sed consilii ra- mcvo; Glemens vero subjecit alias pariiculaa, qu lionessolus lrenaetis. Gollatos secam fuisse siogu- apad Plaloaeni De legibm, scqmuitur. Uudeuam loruin ialerprctuai labores, tradil uterquo ; eosdcai iuraias csi ille lalro Plaloais te*iiuiuaiuai ex T i vero apad Ploleimtuim eo consilio coagressos esse, nuvo ; aut cur abslinuil se a subripiendis caiieris solus Irenaeus; consensisse res et verba, nlerque Plaionis vcrbis, qua? Clenicns posuil? tradil; sed ab initio ad fincm couseasuai observaUl. Plalouis vcro isle Iocns a lol aliis scriploriiuni el divinum opus a gentilibus pneseniibus fuisse bus ab Arisiotele, a Plularcbo, a Justino moacate agnitum, solus lrenreus. Sub exsilio Dabyloaico Pollero laudalur ; imaiae a solo Irenaso ignorari corruplos fuissc sacros Judxorum libros el veieres dcbuit, ut ne ia ejas libris lcgi possel, nisi ex bos ab Esdra per iaspiratioaem renovalos, Cle- Glemcate coinpilaius ? mens ait; Ircnaeus vcro per iaspiralioneai Esdram Wxc quidcai cuai ila sunl [sinl ?] comparata, duclum fuisse, ut ia stium ordiaem rcdigcrel oai- ntiilas credo supercsse causas ju,ias, lidem et iiiiim propbclaruai valicinia et rcddercl populo auclorilalem libroruin lrcaaci vocaadi ia dubitaMosaicas lcges. lioaeia.
B v o c e m 9 9 t v D
() . 557.
(b) Lib. v, cap. 8.
(c) Lib. IU lcgibus. (d) Lib. iu, cap. 2o, p.
(e) Lib. ii Stromat., cap. 22, p. 409.
221.
([) Lib. n, cap. 14, nuai. 5, p. 155 ; nuai. 2, p. 107.
cap.
405
PROLEGOMENA EDIT. LIPSIENSIS.
406
EXCERPTA EX PROLEGOMENIS
ADOLPHl STIEREN Theologi et pnilosophi doctoris, in Oniversitate Litterarura lenensi antehac tbeol. prof. E . 0 . , nunc antislitis dioBceseos Isenacensis, Societatis historic Lipsiensia sodalis ordinarii. (Edit. Opp. S. Irenai, Lipshe, T. 0. Weigel, 1855. 2 vol. in-8.) CAPUT I. De codicibus, quibus Irenm opus adversus hotreses continetur. I. De tribus codicibus Erasmiawi. noiae excerptce sint. Sed nec docto monacbo nec Codicea Erasmianos eos dico, quibus Desiderius mibi conligit, ul codicem ipsuro reperiremus , Erasmua, qui opus Irenaei Adv. hxr. e bibliolheca- cujus non omnes lecliooes adnoiatas ease dolemus. V. De codice Claromontano. rum latebrie in fucem protracium prelo priinus In prajfalione editionis ipsius Massuetns ila scristibdidit, in adomanda ediiione principe adjuius esL Ipse enim in epistola nuncupatoria prodil, se bit : < Primum codicet, bibliotheca Claromontribus inanuscripfis usum esse. Uuum codiceni Ro- lani collegii Soc. Jesu acceptum, utendur.i mibt ma? asservatum Joannes Pabcr egregius studio- praebuit vir doclissimus, CIIJUS bumaniiatem nnnrum patronus describendum curavil iu usum do- qnam non experli sumus, R. P, Joaunes HarduiclUsimi ediloris; alleri autem e biblioibecis mo- nus, eidem biblioiheca? prafecius. Is optimae noia* nasleriorum, nescio quorum. sunt prabili. Dole- codex, cum anie annos ut minfmum 800 scripius mus, Erasmum de codicum iilorum aelaie, indole eic, lesie erudilisslmo pte memoria? D. Joanne Maac dJgnitaie nibil commemorasse. fd lamen nobis billonio, periio, siquis unquam, talium rerum aestipersuasissimum esl, diclos codices non adeo bo- malore, onuiiuin, ad quos priores editiones facuc nae fuisse nola. Etenim ediiiones Erasmianx innu- sunt, videiur anitquissimus. uiilus tamen est; meris mendis, lacunis, muiilis ac depravaiis pe- avulsin eniin posiremis foliis pluribus, extremls riodis scatent. Neque vero senteniiam nonnullorum fere decem capittbus decurlatus manei liber quinamplecti possumu.s, manuscripia illa eadem fuisse, tus. An casu, an iinprovido scioli cujusptam (cui quae a Josua Mercero nomen habeni. Quamvis enim forle displicuerit tnillenarioruin error ab lrenaeo codd. Mercerianos el Erasmianos inier se differre propugnaius) xelo id accideril, obscuruni esl. Cerconcessurus sit, a . quicunquc lectionum varielaiem . jniegrum olim fuisse codicem, cum para nobis adnoiatam paulo accuratius periustraverit, vicesimi sexii oopilis adbuc supersil. Gaetera deiueos tamen ad eamdein fainiliam peninere negare ceps ad libri iinem inlerierunl. Hiiic Glarotnonta~ non ausiin. irtira codicem diversum esse a Feuardemiano maII. De vctere codice, quo mut ett Francitcus nifeslum videtur : bic enim intecer fuit, ille vero F euardenlius. mulio emendalior. Haclenus Massueius. QuieIn Commonilione ad leclores edilioni ipsius prae- renli milii, ubinaui nunc anliquissimus iste codex inissa Feuardentius haec scripsit: c Aocessit quo- aervelur, in roanus venerunl notissimus caialogus que editiooi cum Yaiicano manuscriplo codice bibliotbecae Meermani ei Gatalogi libroruin manunova coflalio, cujus, praBserltm vecoper illusirem scriploruin, quos Gust. Ilsenel edidit. Quibus libria ac erudilum D. Joannum Saut-Andreaiiuin Eccle- pcrspeclis de fatis codicis Glaromoniani edoclus siae Parisiensis canonicum, nobis pridem coniino- sum. Guin Jesuitis e Gallia expulsis bibliolbeca coU daii codicis veieris allenliore leclione et inediia- legti Glaromonlani public \ venderciur, amiquus tione adbuc supra sexcenios locos cmendatiores lrenaei codex in maiius ermani Iransiit a. 1764 reddidimus. Qui inier optimos buc usque nobis aul!765;post mortein vero Mecrmani a. 4824 ta coguiios Irensei codices nuinerandus est. Angliam inigravil. lbi enira in bibliolheca iliustri, Fuere, qni dicerem, velerem bufic codicem post- quain exceUcQtissinius Tboraas Phillips in villa tn fuisse Isaaco Yossio. De ea senientia vide, qua3 Middlebiil prope urbem Broadway siu instihiit, infra dispulavi de cod. Vossiano. Miruin saue vi- Q codicem Glaromontanum nunc asservari cilaius lla> delur Yaiicauum codicein Massueti (vide ejus "^lii liber me docuil. D. Scbwarzius, Uneusis, coliega amea mecum prxfaUonem) ei uosiro lempore Routx frusira conjunciissiuius, eliain nuuc amicus dileciissimus, qiueri. cuiu anle nonuullos anuos visilarei Angiiain, a me III. De codice Oltoboniano. Codex Ouobonianus Massueio diceme Romae as- rogaius esl, ul adirel illuslrissiiiium Tbomam Pbilaervalus esl in bibliulbeca eminenlissimi cardina- lips ei perauiiquum lrenxi codicem inspicieudi velis Ouoboni; cbarlaceus futtr sxculo XIII, ni fal uiain ab eo peterei. Qua venia a tiobdi^simo tualilur Massuetus, scripius. Posteriora libri quin(i nuscripii possessore comiier data, 1). Scbwarziua capiia in boc ms. deeraut. Variae leciiones, e dicio nonnulla de cudicis iudole litierit uiandava, quu* cod. descripiai, Roma ad Massuelum iransmissas redux in patriaui mecum coininuiiicavit. Godex est aitui. Ubi iiuuc deliiescalcodex, nescio.Ejus leclio- nieiubraiiaceus, e caialogo Mcerinanuiano sxc. xi iie^ ferc easdem esse Massuelus dixil, quas Gra- (sed ex seuiemia perillusliis Thouiae Pbillips sa?c. bius ex duobus Merceri codicibus allegat. Sed lides x) scnptus, fulia babei 246 neque vero 252, ul iu Galaiogo Jegitur; in line uiuitlua ac iribus prio* et auciorius codicis exigua nobis visa esU ribus foliis sordidus forniam babei niediam. LxceIV. De eodice Paneratiano. Ma*auelus prodit se usum esse variis lectioni- plis uonnullis paginis codex purus intaminalusqtie bus, qiias Pasaeraiii manus per toluui libruiu pri- esl. Luculeuier ei paucis aigba exaraiua esse vide* muin el oclo libri secundi capita ad oram exeiu- lura pluribua librariis. Rubro atraiuenlo bia verplarU Eraamianx edilionis scnpsit. Non dubilau- bis iuscriplua est: llireneus Lugduoeuais epistojum cnm Masaueto ceoseo, t quin Tarisc illai le- pua cunira oinnes haeresee; aique deainil in baec; dioucs c ms. codice, eoque parantiquo ac buna* siguificavil Joanneb Domiui diicipulus in
? l u m e g l 9 9
407
PROLECOMENA EDIT. LIPSIENSIS.
ralypsl, edisscrem qnrc fuerinl deccm cornua, qnse nim 87 babre ; eumdem dtiabus, qnas dionnt. colunanis, qiiamni iuraque 36 verstis coniineac, opiime a Danielc visa RIIIU, dicens sic dicttim eese : Ei ffecem cornua qucc vidhti,* quae lib. , 26, 1 le- erripttim esse exctilo xiv. Prologtim, quem Goeulingius prima codicis pagina anlmadveriil, eomdem giintiir. Illiislrisstmus Thomas Pliillips qnanqtiam pro- esse stiuptcalus sum, qnem Mngnus Gnisttts inemomtscral, $ese codicis apecimen ad me iransmisRu- ral epislola, qtta in nova Irenxi odilione, iuain rum essc, id inmon ad hunc tisque diem non accepl. niolims erai, el prolognm rodicis Arnndcliani lypig exprimendiim esse scribil. Prologus, queai Londini VI. De codicibns Merceri, Ullimo Prolcgomonorum fetiorum paragrapbo exscribendnm ntravi, bic est: Hyreneus, episcopns Lugdiinenîs,etc. flunc J'roCrabius gcrinil, sibi a coleberrimo Dodwello apograpbum vnriantiuin lecliouum, quns a Josua Mer- loqum prtvmitnmus librit contra Itcereses. Vide infra. rero olim e dtiobus mss. codicibus eruias Isaacus EDIT. PATR. Vossius Dodwcllo dcscribendas dedisset, libcntisVII. De codice Vonnam *eu Rnrelli/wn. eiine communicatinn esse. Me quidcm non fugil, Ulii de codicibus Iron.ci agii, Grabius DodwÛ quod llarlcsius in Fabrictl Bibl. Graec., I. YII, Inm, qni jainpridetn novam oponim Irennci pdiiion. 71 adnotat: c ln bibl. Leidensi est edit. Erasmi nem mcdiialus sit, isto consilio ait oplimum Isaaci Paris. collaia cum ntssiis. Inde suspicio milii orla Vossii codicem acctiraiissime cum Fcuardenlii ost, bauc Erasmi ediiioncm lecliones vamnies a exemplari conhilisse indeque collecias varias leJosua Mercero adnotatas coniinerc. D. Kislio, Tbeo- ctioues omncs cum Grabio libentissime communilogo Ltigduno-Balavo, accnratiorpm notiiiam de B rnsso. Massuctiis bnnc rodicem uli alios quibua libro illo debui, quem D. Geelius, y\r clarissimus, Grnbius tisus est, non inspcxil. ad me misit. Quod Mispicaius eram, id mibi libro Joannes Alberhis Fabricius inemorinc prodidit(/i), icrFpecio ccrtimi fuil: cnmdem librum fuisse, cuin Btbliolbeca Lugduno-Baiava asscrvari Irena?i iis in margine Jo>uas Mercerus ascripserai salis codircm ins., qui olim ex libris Isaaci Yossiicanoinulias leciiones, procul dubioex duobus codicibus nici Windesoriensis fueril. Gum mc non fiiaerit, crulas. Singnlis enim varianiibus numerus vel 4 quod nolaveral Fabricius, itilcr codices Vossianos vel 2 addiciis est, qut numcri inierprclandi Laiinos Irenseum bis- cunimemorari: per litleras a suiil c cod. primus et sccundtts, > iia ul accuraie Kistio, Ibeologo Lugduno-Balavo inler noslraies dislinguatur inlcr duos codiccs. Sed numero 4 id apsliinaiissimo, ca qua par csl obscrvantia pelii, rxprin ilnr, ununi ex diiobus rodicibus, atque nunt d< indole illitis codicis ceriiorem mc faccret. mero2 iilrnnique codicem leclionem aliqiiam of- Vir vcn. liucris niecnin commuuicavii ba*c : coferre. l)bi cnim scriplor in ulroque mamiscriplo dicem Vossianum essc oumd in, qucm olim Henrinovam leclionem rcperiil, ibi non scripsil 4 e l i , cus Dodwcllus ciim loxtti cdito roniulcrit. Leciioccd ha 4 ei 4. Ex bis lcclor boncvolus signa codi- iics varias ex illo codice colb?cias Grabian.T, cdicuni in mca ediiione ita explicci : Mcrc. 1 = iiiuis lioni inserlas csse constal. Qtiid igitur novi inde ex codicibus Mercerianis (sed incertum esi, uier); sperarc licuit ? Dodwello codiccm nccuralissime Merc. II = duo cndd. Merceriani. perlracUlum et a Grabio lecltonis varietatem diliQninam sini codices, cx quibus vir crilictis tran- geuiissime nolaiam esse nemini dubium esse poiesrripseril leclioncs, ipse nou prodidil. Qui quainvis ' rai, cui solcnia ci pcrilia mriusque viri nola el :i iiiss. Erasmianis lougc diversi sitit, ad eamdcm perspccia crat. lamen cum bis perlinere videnlur familiam, nti Sed Kisiius, rui mnximas gratias in prafolioRe Pitpra jain montiimus. Apograpbum cum Grabio jam lcsiaitis siim, lilteris suis addidil scbedulns, cotnimmicalitm nou accuraie scripliini eral. tfovo qnibiis notavcrai varias lecliones ab ipso obsorvaliujus libri nsu faclum csl, ut lecliones codd. Mor- tas nonniillis codicia capitibus cum edilionc Mascnri inlegras adnolare innunierosque crrores Gra- sneiiana dcnuo collalis. Inde cognovi, baud pauca, bu, eiiam in Massueii edilioiieiii irrcpios emendare in quibiis a Jcciione rccopia rodcx dissemii, aul posscmus. podwelliim fngisse aul a Grabio sive coiisullo sive VII. De codice Arundeliano. inconstilio esse prxierinissa. Ilaque spcciiiiinis il Godicem Arundeliniiiim, ait Grabius, io biblio- lius a Kislio mocum coiniiiunicaii raiione babiia, Checa regia? sociclaii Londini jam asservaium , operaeproliumexislimavi codiccniYossianiim ilerum qncm qitadringcnlormn amioruin esse arbiiror, ip- cuin lexlu vulgaio religiosissime conferre. pcmet quidcm ame iriemiium cum Fciiardcniii Qua? cum ila csscnt, qtiam maxiiiie niihi in volis cdilionc diligenler contidi; utpote cnjns iisum vir erat, ni niibi codicis inspicicndi faciillas dareinr. Fiipra modtim bumantis Dn. D. Woodward , diciaj Admodtim laelalus sum, qnod Geelius, vir nmplisfiocietatis sodalis, mibi bcnigiiissime inipeiraveral. fiimus. codiccm curis nieis commcndaluiii lcnam Allamen cum rcverendiis 1). Baltely, caiioiiiciis Iransmitlcrcl. Egregii viri, cujus iioincn clarissiGantuaricnsis, postca siiuiii Iren:ei exemplar, in muin eliain in terris uostris celcbralur, bumamiaquo magnam varianiium dicti codicis lcclioimm > tem et bencvolcntiain splendide inibi csse comproropiam adiiolavcral.sponlc mibi iransmiscril, banc balani npcrlc proiitcor ti(jue utpiiblicas peraolvam cjus bciicvolentiiiiii taccre nolui, prasserlim quod gralias gralus impellii animus. uua atque allra ad oraiu asrcripla ejus obscrvaEx <|iio codice quos fruclus pcrccpcrim paucis lione 8118 fneiim. llacioiius Grabius. (Jucm code ejus itidolc prainissis,indicare ct (|<i;v inicr ctiiii dicem cum pcr I). Spikerum, viriim clarissjimiui, et Feuardcnlianiiiii codiccm vclercm imcrcedal Londitii iu Musco Brilaimo agservari comperisscm, raiio invcsiigaro in aniino c*t. 1). G(BlUitigium quem olini collegam ob siiiceruiu Godex Vossiamis duplici nutncro vcl 35 vel c ox animum dili-o maximiqiie asiinio, iu Angliani pro- Bibliolbeca viri illtislriH Isaaci Vossii 63 > uolnttis f.ciuruin rogavi, ui niamiscripluiu Aiuiideliamnn niembraiiacciis esi in folio nitiiori cxaratus. Ciiui porluslralurus cssiH. Is iiieiutiratiaccuiii buiic <:o- is, qui singulis foliis numeros ascripsil, crrure iliceiu dixit intcr iiiatiijscnpla Aruiidciiana uuiuu- lajibus ilii iolio, quod foliuui iiunieiO 76 notaium
f
(n) Bibiiotheca Grcrc, I. VII, p. 78. Mcmoranlur itotanle Fabricio inier codd. Yossii duolrcnad L a nni codil. insii. caialoguui, ad qucin provocai F.diriritis, non vidi. Scd ^Caiaiogi u b m n i m tnsloriini 'Angliie c\ HibernhL', qni pnidiii Ovtmiie liiDT I'oL,
p, ('J ctuiticiiiorali:r sub it. iOOO c Irrnari codex

:
UIIIICI II. receiibeulur <:odtl. msli Is. \u>sii
ibique
amiquis imiis, Prxterca f Galalngtis libromm lain iinpressorum qtiam manuscriplnrum IMilioIbccx pnblica* mtiversilaiis Jiti^diuio-B.iiav;r, ttira cl opora Wolfredl Scngiicrdii, Jabobi GIOIHVU Joaimis Hcymami (Liigduni apud Bat. 1716 fol.) noimnaliir p. 517 c Ircitxi op. Ltt ^l. libb. coutia
V
oiitnet har. cmi.
PROLEGOMENA EDIT. LIPSIENSIS.
410
cxcipit, niiwrum 79 dederil, accidit, ut codex arriicr perslringit, legunlur litlerae Graeca?, qnas non, mi Colium uliimum prodil, 115, sed tnnlum- eliam in codicibas versionis LatiaaR Grxce scribere modolll foiia fompieclaltir, qnanqaam in ora- constieveriinl librapii. Al vero is, qai codirem Vosfioifis rouiexiu nibil desideralur. Uaaqnxqae pa- gianam exaravil. liagua* Grxcx ignnrus, illas Gra> gina in dnas quas dicuni rolumnas divisa c s l , cag liiiiTas ia Lnliaas comaialavil ila, ai Grxcaquaruni alraqim 49 consial versicnlis. Singuli rum liUeraruia foriaani macis, qimm eariim sigaiverstis Kingulis lineis gablilioribag atraaiealopiclig fualmn secinus esse videalar. h.i enitii liliera prxgignali winl. Toitis vero codcx liiculcaier cl mriiigqae lingnac sibi iavicein respoadent ia codice pulclire srriplus esl litleris miaugculi*. 1.Ud litterae nostro : iniiinles scribcndae fuisgoal, ibi a codicis auctorc spalium vacutim rclictum esl poslea picmra e\T = Y = c plcndiun. Sed gola lillene iniiiales pr.xfaiionis cl == = aul f libri smil pictiirig ornatae ; cxterx oninee eiiam77 = i= a num piclorem desideraal. Quamvig inlerdum atra= a r = ntpnlum paululum pallueril iia, nl nliquol voces = h diflicaller cxplicari possinl; imllos lanien me invenisse memiai locos, dc quorum iaierprelaiioae Ex qua gcribcndi ralione patet. in ^xemplari maprorgus desperaitdum fuisset. nagcriplo, qaod ante nculos codicis Vossiani libraGum is qtii codiccm exaravtl plerumqiic insoli- ri( fiVit. liiieras Grxcag forma uaciali scriplag mm gcribeadi meibodum seculus esse vidciur : iaisse. Quod ci dabiam c n l qui, qaomodo liaud alienum ab re esse ceiisni, sigla qux dicunl dacs locos, quog ex llomero ol Hesiodo cilavit Irefiive scribeutfi compeadia, quibug codicis auctorcm nxus, gcrip<erit librarius, accurale comparaverit couslaaier iisuin esse cbgnovi, in coinmeniaiionc cum icxlu Grseco. tnea Dt Codice Vossiano scripia (Lips. 1847) reQnod si vcro cerhim oM Grxcog locos in arrhecensere. lypo codicig Yoggiaai litiens majusculis scripiog Quaiuor priore* libri in capiia accarate sunt esse : inde apparel codiccm illum , quem sccnlug divisi; cuique capili el numerus el lilulus aira- esl Yossiani codicis libratiag, peraatiquaia fnisse. menlo rubro prae&criplas esl. Libros u, ui et iv Conslat eaim velustissnnos taniiim rodices Graepraecedunt labalx, quibus argameala scu inscri- cos liiterig majoribns esse oxnraios. Qua de caasa ptiones capilmn recensenlnr. Librum is, qui co- cgregia codicis Yossiani indoles niiitar nnfiquisgidicem scripsil, in capiia noti divisii; quo fil, ut mo, ex quo exsoriplus esl, codice,el moliorcg illa.% lexlus sine Intervallo ei disiinctioae iude ab iaitio qaas exbibet lecliones, maaaverant ex libro neqae :id finem usque procedat. Sed in inargine libri scribarum ignoramia neque gciolorum teiacriiaie capilum nuineri noiaii stinl nescio a quo, tcrie pegsuadalo. Yili.n cnim quai iasaat codici gcribae non ab eo, cujus maiiag codiccm cxaravit nu- oalpa esseoria cuiqae cerium erit, qni quanta cjua nteris Arabicis, cuni pcr priorcs iv libros iunncro- igaorantia ftierit codicis inspcclione intellexerit. mni nolis Lalinis capita a librario sinl indicaia. Jam vero nobis qaxrendam est, ntim Grabins Sed ea, qiiam poslerior manus libro dcdil, capi- codice noslro accarale nsus sit accne. Grabio ipsi divisio lccloribus noa saiisfecil. Tcriins eniin Q rodiccm sanpe diclam naaquani ob ocalos fuissc - nescio quis in spatio imcr duas coluniiias iade paiel, quod colfalioacai a Dodwelio accuralisinlcrmisso alieram divisiuncm gecuadum capila giine faciani esse dicil. Eicaim si Grabius iinani proposuit a priori longe diversam* laalnmiaodo codicis plagnlaai coaiparasgel cnm Deprehendiiniur in codice haiid raro lacana, collaiione sibi a Dodwcllo coimnodala, lam negligcribae negligcniia plerunique orta?. Quag animad- geater el leviier rollatam essc rodicem pcrspexisveriimus majorcs lacunas inde exoiius esse non gei, ut nc Dodwollnni quidom, viram intcr pbilolodubiiamtis, qtiod is, qut codiccm gcripsil, vnccs gos cliainnam laadalum, leoiionis varielaleia r.olconiiiiulavil ob siiailimdiaeia gyllabaraia (ina)inm, logigse opinnri poiaissei. Suspicor eniai llcnricani quod dicunl . Quae quideni majnres Dodwelluia codirem ilhna viro noi>adeo perilo troalacunae pleruiiique non sunt cxpletx. lalcrdaia foreadaia Iradidisge acque vero curasse, ul accufacluin esl, ulscriba tpscvel secuudn inanus, quan- raic poriraclarelur. lum ex ecribendi ralione el alramealo pallidiori Grabiug cniin $\\x cdilioai cas lecliones inscrero palct, ia iuargiae voculag malc pracicnnissas ad- noluil, qasc oiaaiao aidluin geasum prxbcrealatqiio derel. librariorum crrori aal iganramiaB dcbcrealar. Quu Qiiaectiiique prscterca in niargine legnnlur aul ad de re profeclo non osl xiiuperaudas. Sed oiaisii nrgiimciiluni eorum, quac lexiu coniiucniiir, inultas lecliones, qwa; comamdo coaiuieadnaiiir clanl, nnl cxplicaliouig causa addita guiil. Quse scnsu. lluc accedit, quod Grabing baud raro lecuni haiid magui prciii r.iibi viderentur, ea omnino rjiones taaqaaia ia codicc Vossiano obvias aliulii. iiegligeuda pulavi. qux ibi oaiaiao noa iiivcaiiiiihir. E;r. vero, quas Prx-ierea incsse vidimus codici vitia baud pauca, D fal.issime iadc bausias, eiiata a Massnelo fere omqua lioinini docio, qut Irenyni nieiUem ubicunque ncs cdilioai sua^ insertas, aoaio bacusquc concxit, .'tssequcbatur, vilatida crant. Scd quoquo modo iila ia cdilioae nostra sum cmendaix. vilia irrcpscrint iu rodirem, auctorilas illius iiculiDeniqae Grabins aal polins is, qai ms. Yossi:iquam csl diiuinuia. Grabius ci Massuelus ciim ob nuai CIIIII cxenqiiari Fcnardeaiiaao coniiilil, opliiiiullag quas idlcri cgregiag leciiones mngiii sesiima- mas quas offerl codcx lcclioacs band raro vcrunt. PluriMiique eiihu consentil Vossiamig codcx misif. Qao racluai esl, ui Grabii iagcaiiua aoiiniia< in totbl. opiimx u u l a 2 ; iiiciitorabilcm ejus ciim quaia qaid lcgeadma sil sagaciier diviuarcl. Iiaqiie vclere Fonarileiilii consensum, de quo infra plura iiiciiorcs codicig Vossiani lecliones coajccluraruai <:U|Hilahmis sirm, boc loco lanliiiiitnodo altiugaiu. locitni ia Grabiaaa cdiiior.e inodesle oblincul. EvcItn.t w\o <oncliiderc licel, illud lreiiivi cxeiuplar nil laaicn iaierdma Massucio, ul lectioiies ab illa, ttr.iini&cripluiii, qiiod scriba coiiois Vossiani secn- qai perlraclavil codicc;ia Yossiaatna, prorsus IHV cbi, bun;u fuissc. Conlitcor equidem nos gle<:las,in codicc Claroatoidaao qno ipsc tisus e.si, oiimiiio nrscirc, ubi ei quale ftierit codicis Yos- roperircl. Idcoque aiiruia vblcitir, a celobcrriiaiii arcbeiypiim, ncqtie acruiaie staiui pose, n:o munacbo codiccia ia bibliolbecn Jesniiariiui #jttaudo illnd bcripluiii lncril. Licoal luaieii bac dc Glaroinoalaaa sorvauun laudibiig extolli, quip|tc le coiijeciiiraia prupoaorc. qai opiimas leciionos sxpenumcro solus suppriiit b i lrcnxus Marcosionna sygtcai? dcscribil co- larc videatur. Pcrpaucas ejusmodi lecliuacs pruporuu:qac iiioicui cx litieiis ci atiaicng coinpciaadi nam.
v
411 Eclilio Grabii.
PROLEGOMENA EDIT. LIPSIENSIS. r.od. Voss,
412
canonici Windesoriensis in Anglia fulssa sclmiif. p. 40, 1. 30, quati eral qualU erat unigeniti (a) Qua occasione Vossius codicem sibi comparavit, unigeniti aut qois eum anlea habuerii plane neecimus. Sed p. 83, propttr quaterna- propter quaternationem dc primo codicis possessore certi aliquid prodi potionem dicunt ipsorutn dieunt (b) lest. Etcnim ad calcem ejus scripta sunl baecce :
p. 93, I. 4. cum aulein cum auiem ditcrepent diurtpant (c) p. 103,1.9, Cerdon autem Cerdon auiem quidam (d) qnidem p. 110, 1.34. tlultitiam in stultitiam et ndaei audaciam ciam (e) c Ho* quinque libroi quot eontra hare$e$ crlpsit hyreneus lugdunipontifex tt marlir apostolis eontemporaneu$ dono dedit in tuorum pcccutorum remiisionem frater laurenliut Burelli </ivione [bodie ; Dijon ] paris. doctor tluologus provincialii narbone sacri ordinis mairis dei d$ tnonte carmeli librane conventus paruienm 4 anno quo ipse vicariut gtneralit angliam et convictum parmentem viitiavil qui fuil milletimm* CCC nonagetimusquarlus teste *uo cyrogretpho hic appo$ito pridie Kalendas novembres. Itaque Burclli.
p. 124,(cap. iv),l. 23, pr<e- prautiit (/)

ter\i p. 140, 1.11, aquam dixitti p. 237, 1. 4, 5, pluritna evangelia aquam dlxit tiu (g)
plurima evangelii ().
At vero sufllclant hsecce, qoibus, si opus fuisset, mulla alia adjicere poteraro. Apparei igilur, codi- margtne primae codicis paginae bellae conspiciuocem Vossianum hucasque ita esse pervesliga- 3 tur piciurs textum a- iribus lateribus cingenies. tum, ul milti digntis quidem viderelur, cai uovas Intcr frondium et iroaginum inierlexta ornamenla curas adhiberem. Neque vero inficiabor, iUa, quae pictur insigne genliliiium pwixit, quo , ni fallor ex ms. Vossiano bausla dedit Grabius, ex scbedis tria fulmina deorsum missa ei ires Qaminai eurmejs muliimodis aui correcluro aut euppletum, sum flagrantes adumbrata sont. Circa quod ineigne gentililiura scripla leguntur baec: c fraler pratlerea nova quoque saepissime additum iri. Cum id in priraia spectandum videretur, ut quae- laurenlius doctor provincialis narbone convenlus eunque de codice saepe diclo quaeri possunt, de iis divionis ordinis carmeli. > Hacc verba ab eadem accurale dispularetur : non negligenda erai qnae- nianu, quae codicem ipsum scripsit, exarala esse siio explicaiu difficillima. Fuerunt enim qui dice- dubilari nequii. lnde concludendum videlur Lanrent, codice Vossiano anie Grabiuni usuin esse rentiuro Burellium prinium codicie poesessorem Feuardeniium. Inier Vossianum, aiunt, et codicem fuiese ejusquc iropensis codicem scriplum esse eo veterem a Feuardeniio saepissime laudaium tantam consilio, ul splendidissimus liber Bibliolbecae COII* intercederc similitudinem, ut pro uno eodemqtie veulus Parisiensis Carmeliiarum dono dareiur. Nehabendi sint. Cujus senteniiae niemor est Massue- que vero est, quod de teinpore, quo codex scripim (us praefalione (pag. vn) iia disserens : t El qui- sit, dubilemas. Palet euun libruoj exaraium esJe dem velerem illum codicem, quo Feuardenlius usus exeunle saeculo xv. Dici quidem neqait, nam codex Yossianus eo est, frusira quxsmmus, neque ulrum perieril, an in alicujtis bibliolbecoe forulis deliiescat, soire po- lempore, quosuam editionem paravit Feuardeniius, Itiiinus. Sunt qui extslimaitl eiim in Vossii inanus id est sub Qnem sseculi xvi, in Ribliolbeca Yalidevcnisso, sed uiriusque leclioncs coitferenli diver- ^ cana asservatus fuerit, ao non. Allamen valde raitog esse staliin apparebit. Scd veliin, rein aecu- rtiin fuiseet, si Feuardenlius bunc codicem, qui raiiori examine saiis dignani a Massuelo esse vix quiudecim lusiris anie scriplus fuit, velerem negleclain. Eienim negari nequit duos illos codi- seu velusiLSsimum nominasset (i). Nonne vtrdoclisces persaepe easdem lecliones suppediiare, sajpis- siimis, cum veracodicis aetas dubia non esse possel* sime etiaiu easdem incotilexlu iacunas babere. Hnc is essc videretur, qui fraude fefellissei leclores ? Sed accedit summum inter leciiones codicum accedit, quod libri quinqtic posieriora capila a Feuardenlio ex vciere codice primuin evulgaia, discrimen, quod non negandum esse etiam Massu^* quae, quod equideui scio, tn cxieris Irenaii codici- tus censel. Grabius quoqiie, niulias lectionos ad bu* debidcraiitur, adeo in codicc Aruiidcliaiio el in jiolavit, quibus duos codices louge dilTerre intai*velusiissimo Glaromonlaiio, iu codice Yussiaiio le- ligilur, ninllabqtie ex Yossiano excerplas proposuii, qua3 in vetere Feuardenlii codice non coiiiparue* guulur. Quid igilur dicendum? Profecto non essel, qnod rinil. Quibus largam iio?anim leclioiium copiam conqucreremur dc diflicullaic judiciiiin bac de re mea edilione addidi. Ditferi praîeiea capiiuoi d i ferendi, si, quod Feuardealiiis el Grabiiis oinise- visio, qualetn Feuardeulius iu velere codice cogniruul, ediiionibus suis accuratam codicum mss. qui- tain noiavil, ab ea, quam codicis Vossiani librariam bus usi sunl descriplionem praiinisissenl. Sed Feu- secutum esse cognovi. Qu;e eum iia him, equideui ardeulii velus codex Romae inbiblioiheca Yaticaiia Feuardeiilianuin codiceiti prorûs diversum esbe aaservalus est, dmn Vossii codicem in Gallia scri- censeo a Yussiano iuanuscripto. ptum exeunle .sarculo xvu iuter libroi lsaaci Yossii D Gerliun iudubitaiuniquc est Yossianum codicem
9 r
() Massuelus, qui pag. 42 banc leciionem liabel, not. d ita auiuuial : c Sic recle Glaroiiioiil. Cod. juxla Graeca , (b) Massuetus pag. 88 bauc lectiouein exbibei et nol. d : c Sic, ait, ex Greco el Frontoiiis Duc. judicio restiluimus i ; sed nuilam secuiusesi codicis aucloritatem. (c) Habent Erasinui, Feuardeniius omnesque ad Maftsueiianain usque ediliunes discrepant. Massuctus vero inulavii iectionem iu di$erepent nec laiueu dicit, cujut codicis auctoriuie boc fecerii. (d) Uanc leciiouem eiiatn Feuardeuiiua babet, ed, uii videiur, ex Graco contcxiu. Quapropler Grabius earo omisil. Mateuelut p. 105 nou k iia diipuial : c quidani] Ua Eratin. Gall. CUrom. ci Pats. joxU Gnecum. At in Feuard. (?) Oxou, et Yalesiaua Euaebii Tertione perperaiu quidm : quod
f
erralum cuni aiiiinadvcrleril Grabius, miruin cur ex Erasm. sallcm ei Gallas. correxertL Corrigere poiuit Grabius ex cod. Yoss. (*) INihil uoiavil Grabius ad bunc locam, nisi hoc: c iu Erasm. el Gallas. viiiose exsiare stultiiia et audaciu. % Alque Maft&uelus p. 111, not.b, in aolia quibus ipse usus sil codicibus, veram lecvioneui rcperiri gloriaiur. (() lluec lectio a neinine noiatur. (g) Massueius p. l l o , iiut. g : gcnuinaro, inqaif, hanc lcciionem solua buppedilat cod. G(aroihonl. iu aliis oinuibus cuio editt. tuin uisa. corrupie:
9
aquam dixiae. t
() f lia solus i , autunat Massoetus, c Claromout. cod. (i) l u appellat codicem in adnotationlbus aiqua in liiulu, quo inscripsil odilioueui suaiu.
PROLEGOMENA EDIT. LIPSIENSIS. 414 scrmo De pde quo Epipbaaltis a Palladio Suedrorum Pampbiliae tirbis prxsulc et presbyieris ejutdem,quorainetiatn episiolae prxmilliiulur, rogauig, dociriaam de SS. Trinttale , in primis de Spirilti IX. Codex Vratislaviensii. Pnstquam de indole ac fatis Latinortim Iren&i sanelo conira hxresin Macedonianaiu asseruit et OOdicum saiis disputaluin esl: Graecata Epiphanii explicavil. > l>. Haasius Vraliglavieagig vir elarigiiiannscripmai, qtto usus siim ad corrigendum lex- sinius, qui, qu Epipbaiiius ex opere Ireaaei extum Irenaei libri i , sileauo praelermiuere non pos- scripserat, accurate cuui diclo manuscriplo confesuai. Qni codex ia bibliotheca Rbedigeriana, quae renda ctiravil, in caialogo biblioibecne RbedigeYraiislaviae esl, reperiiur. D. Menzelius vir claris- riaaae baec adnoiala esse scripsil: God. ineuib. 326 folior. in fol. unius bominis nianu non iaelesimus de eodeia baec ad me scripsil: c Godex no* eier meaibraaacous csl forma maxima et exbibet ganier saec. xv scripins est. Involucruiii Gracorutu ab iniiio Acacii et Pauli presbylerorum el arcbi- more facium el cronulis in exireiniiaiibus oraaium raandrilarum epislolam, qua eiimdem (Epipliaaiaui) a Graeco ilidein arlifice claboralum videlur. ad scribeadum cunira ba?reses horlantur, adjaacm Quamvis codex nonuulla nobis gappedilaviril, quiresponsoria Epipbanii prolixiori; laai ipsum Pa- bus lexlus Ireaxi emeadaretar, criiica lainea aaciorilas ejns non adeo ravis nobis visa esl, ul euiu *rium sive opus adversus octogmta baerebes iaubiqac sequi possemus. ifgruiu, eique iu fiae subneclitur Ancoratus seu
413
opliims mss. aanumeraadani esse et cum codd. vetere Feuardeiuii ct Claroinontano ad eamdeiu fainiliatn periinere.
CAPUT I I .
De edilionibut Irenc i operis adv. hcereses.
3 ParitischenEdition von 1534. velche Grabiut bei Dn Pin yefunden , aber selbst uichl gesehen, keine Mil dung\ weil Du Pin selbst der andernEdilion teiOpus eruditinimum dhi Iretuei epitcopi Lugduner Bibliothecoj ecdeiiatiicw $elbige weggelauen , nensis in qninque librot digettum, in quibu* mirereund also dicstfalls ainen Feliler erkannt *u kaben tegit el confutat velerum hwre&eon implu* ac portenscheiut. totas opimones, ex velustissimorUm codicum coilaErroreai Dapiaii eaiendare aobis Iicel.Prodiit 1554 tione qnautum lkuit emendalum opera Des. Erasmi eatai Ba&ile:e ex otliciaa Fiobeaiaaa aova Erasmi Uoterodtinti, ac ntutc primum in iucem editum opera ediiio; eaindeai forauna eaaideaique lilulam ac Jo. Frobenii . Additus eii index rerum scilu dignaprioiis ediu. babot, uisi quod in tiiulo legilar: ac rum. Apud inclyiam Batileutn anno M. D. XX VI. nunc ejusdem opera denuo recognitum correclit tii, Cum gtatia el privilegio Coetareo. Fol. quo! prius tuffugerant. lade liqael Erasiaaai ipsuoi 1. De edilionibut Eratmianis.
1526.
Cotilra k<ere$e$ divi Ircncei ephcopi Lugdunensii tn quinque libros dige$ium in quibus mire retegit et ium opera Des. Era&mi Holerodam'i,k^\i\\[nv ha;c : confulut veterum hatre&eon impias el portenlosas ttc uuuc tjusdem opera recognilum, corntctis i i i , (}ua> opiniones, ac veluilitsimurum codicum collalionc prius suffugeranl. Ipsius trasaii laaaas qusedaai quanttim licuii emewtuium opera Des. Erutmi liv* mentla saslal'1. Argumentum ia libruia sciipluia lerodumi ac nunc ejusdem denuo recoynitum , ei paalo auctius ia aova edil. legitur, aii ia Appar. qtt(V quam antehac longe cattiguiiores in lucem daniioslro p. 8 iieraai exprcssam esl. Caalerum paaca lur. Quibus accetiil rcrum et honunum insignium sunl 9 quibus baic edil. differi ab edil. priaeipe. index locttpletissimus. Parhiis apud Mathurnivm 1 bibliotbecis acadeaiica leaensi el triordieasi Dnpuyt, sub tigno kominit sitveslrit, ad D. Jacobum 1545, 8. bsec cdit. reperilur.
y %
Jlxc <si ciliiio priaccps, quatn Des. Erasmus Reniardo \\\\ Gla<$ lunc lemporis episcopo Triilenliiio. prajihi.ssa t->islola nuncopatoria dedicavil. L i l lernsexcipil S. Ircnaii Obiesiaiioadscribas qux\nler Ireuai fiagineiila priinum locuiii oblinet. Singulis libris pixtitisil Erasnms lilulos quibus capilula sunt inscripia. Tum lcxius Ireuxi sequilur. In margine editor ex codicibus Iribus, quibtis usus esl, aduo- ; tavit noiiiiullas varias Jeclioncs el conjcciuras el voccm iiiusitaiiorum interprelaliones. Argumenla, uti vocat, lib. u pncmissa v. in Appar. nostro p. 6 seqq. Caelennn edit. princeps, caque quac duobus amiis post in luceiu prodiil, mullo eiuendatiores hutit iis qux* inde ab anno 1534 typis cxpressa; sub uoaiiue Des. Erasini publicc veudebamur. Edtiioacai priacipcm reperi ia bibliolbecis Universiutis Lipbioasis ei Ziueasi. 1528. Bteaaio post alia ex ulliciaa Frobeniana prodiit editio ia-fol., ia cujus titulo post verba: emendat
novis caris heiuci lextuai recogaavisse. Sed caai vjro dociisshao aieliores codices ad aiaaas non fuisscat, ex vaiiis leciioaibas aal conjecinris in margiue prioraai ediiioaaai adaolalis plures iu contexiuai Irenxi recepil. Quo facluia esi, ai lexia aiagisconuuiperetur,quaia emeadareiur; quodcuiquc coacedendum esl qui leclioauai varieiaiein a iae adaoialaai accuralias pcrspexcril. la bibliolbeca Uaiversiiaiis GoUiagensis hma edilio asservalur.
f
Ocsidcrias Erasauis m. Jal. a. 1556 liasileae niorloiu obiit. Quoaiaia igilur edil. 1534 jliima l u i i , quaai ediior ipse novis caris adoraaverai Cietera?
9
oaines ediiioaes , qaa? Erabmi celeberriaiam aomea ieraal, ad ralioacai illius lypis cxpressa; videulur. 1545.
1551. Dnpiuiiis in Ribliotbeca nova ecclesiaslioorutn aoclorum memorat editioaeai Erasuitaaaai , qa; a. 1554 Parisiis in lucero prodieril. Grabius eaai Tidere sibi noa coatigisse scribit. Massuelus prxier priinaiii Erasmi tditioaeai aullaai coaaaeaiorai. Dupiaius ipse posiea dubiiasse videiur , oum b*c cdilio revera aaquam exsiilissei. Doclus eaim ceu$ar edil. Ma&sueii ia DeuUclte Acta eruditorum a. 1712 iia scribil: IVir ihun kier mii FUiu der
Editio porrara, Grabio prorsus ignota, elegaatibus lypis expressa. De cjus auclorilale critica ail addeadaai esl iis, qaa> de proxiino aalecedenle libro dispuiavimus; ei eaiai siaiillitaa esl. Edilio rariasiuia aieai bibl.oilieca: oraaioealo esl. 1545. Doctas censor Massuctiana edil. ia Deuucn* Acta eruditurHm iiiemorai edilioiiom , quam 1545 Basikae ia furma aiaxinia in luceai prodiisae dicil. bcd eaai neqac Giabiug neqne ego vidiuiu.
15
PltOLEGOMENA EDIT. LIPSIENSIS.
occarrunt ordine alphabeli; de ViLn el scripiis Irenael ex.Eusebio ct Hieronymo; velus iiiterpre- tatio collaiis exemplaribus accurale emendala ; Gra^ca ejusdem Irenaei quai bacienus roperiri poluerant, tili Epipbanius scriptis suis iusmieral, inde cxcerpia cl couversa in lingtiam Laliiiain , tit cum velere inierprelatione conferri possini; suminas singulis capiiibus 33 , quibus plenissiine dcclaratur quidquid in iis praciputim csl; loci Scriwbis Lipsiensis ad me Iraiisraissus esl. Y. quas di- piune, quoruin In iis mcntio lit ad inargiueiii nospntavi de edit. 1554. tali; additae sunl in flne adnoiationes quibus 1554. obscura pleraque declaranlur: explicanlur ctiam Quam sub boc anno Fabricius in Bibliotlfcea nonnulli Scripiune loci, ac rcspondeiur iis, qui Grwca el censor ediiiouis Massueti memoranl edi- adversus piam doclrinam, bujus sancli vjri auctotionein Erasmi Basileensem, in biblioibecis repe- ritate abusi sunt. rire inibi non conligit. Eliam Grabius eamdem IruQuod si comparaveris boc Gallasii opus cum s&ra qtiajsivit. Erasmi editt., concedes id esse nudto praslanliits 1560. illis. Scd tcxius Laiinus non ex codicibus esl Oput erudWmimnm (lilulus idero eet cmcndaius, ei Grxcus sivpissitue cornipius. Expliatque cdiiiouis 1548) Bn$ile<B 1560. Fol. \\ caiioncs salis qtiidcm prolixoc res obscuras saGrabius de boc libro iia agil: c In nullo (ediiio lis illuslranl,pluriina:qie baud inagni suui momeiili baec) prxcedenlibtis praslaulior, nisi quod loco nibitqiic ad lexiuin enicndanduin cunrerunl. Qtiinnuda adjuralionis lrenxi, qua scrtbas oblcsiaius liim libruni, a uemine anlca in sccliones divisum esl, integra babeal liieiOuyuii in Calalogo scripio- cdilor iu capila distiuxil. rum ecclesiasiicorum de Ire.uxo verba , qtiodque 1571. Jndex rerum sil locupleiior, ui vel cx prinia lillera III. Editio Joannii Jacobi Grynasi. paiet. Indiccm locupleliorcut jaiu iu edil. a. Uno taiiiuii) auno postquam Gallasius iibros Ire1548 rcpcriimis; nil igiiur liber a. 1560 babet, n;ri in publicnm cdiderai, Joannes Jacobus Grynisi IOCIIM) IIiero::yini de Irenajo. Vide Uispuuta a IIX US, pastor Basilcensis, Opus adv. hccreset, quod ine de edit, a. 1534. vocal eruditinimum, nova libri primi conversione, Ad oram ejus editionis c biblioiheca acadcmias shigulorum capiium argumenti$ el variw lectionis Goliingensis inecum coinmuni( alai I). Ileiiiiiaiuii obscrvuiione Uluslraium et rtcognhum furas dedil. conjeuuras scripUe sunt, dc qtiibus iufra vidc qua3 Pio Iraiihlatiouc veicris iulcrprelib uovam, ct, u l scripsinius. tticil iit prxfaiione, mulio mciiorem subsiilinl; quod male ab co lactum cssc, alii amc tne jam jiidicantni. 1565. Quod ihxil, opus variis leclionis observalionc illuOpu$ eruditmimnm divi Ircncci episcopi Lugduslratum ei recognitum isse, apcrtc faluiu csl; miluentit, in quinque libros digesium in qiiibnt mire laj ciiini in inaigiiic vaviaj leclioues repcriuntur. rctegit cl confutal veterum hccreteon impias ac porlemosns opiniones, ex velnsiistimorum cotticum col- , j Qua de causa Gryi?ei libruin miiius uiileui ceusciiius, qiiam Erasiuiatias cdilioncs. lalione qnanlum ticuit Des. Eratmi lioterodami IV. Editiones Francisci Feuardentii. opera emendatum. Addiius esl Indcx rernm obser1575 <:l 1576. valu digiiaiiiiu. Parisiis, apud Audoenum Parvtim, Massuotus praifaiioiie prodil, primam a Franc. sub mieriignio lilii aurei, viu ud divum JucoUum. Fviiaidculio adurnalam cdilionem l)pis ISivclti a. 1565, 8. Haic edilio, qua eadcm continenuir nlque anlc- 1575 cl 1576 cxpressait), caiuque a pnoruin cdiliocedenle, majonbns lypis qtiani Pahsina 1545 ele- iitiiii viiiis IMIIUIIIIII saiis rxj:mâiam esse. Idem cx ganlcr cxprcssa esl; lcxius idcm ei aiq.ic in Dttpinii nova ecctesiasticorum auclorum Biblwlhcci: tdilt. 1545 el 1565. liepcris liimc libuiiu iu uiblio- didiciiuus. Sed ucc Grabio noc mibi couiigil, ui Iiatic ciiilioueiu in bibliolbecU iiivciiircuius. Uuud tbeea llamburgica. paruiii rcferi, cuin mciiurca Fcuaideulii cdilionua 1567. Opu$ eruditisiimnm (liiulus idcm atqtie in nubi dciiieiiitt. 1596. Cdil. proxiiue anleccdcule) Purisiis. Apud Aunoenum
Oput erudUmmum divi* Irencci epitcopi Lugdutien*i* in quinqne libros digestum , in quibui mire retegit el confulai veterum hwrr$eon impias et porienioai npinioim^ ex vetuiliuimorum codicum collatione qnaiitum licuit De$. Erasmi Rolerodami opera emendatum. Addiius e$t index rerum obtervatu digimrum. Froben. Basilece. 1548. Fol. Neque IIIIIIC libriiin Grahitis viilit. Ex bibliolbcca
t 9 t t
I 9 9
Purvum, uobum.
sub inler&ujnio lilii attrei, viu ad divum 1507.
Ja-
llic bber eadciu codcui iuodo cotitinci aique cdil. a. 1563. Ejus cxcniplar ad mc iuUsum cst c bildioibcca Liigdmio-Balava , quo scriplum cral : t ex blioib. viri illuslris Isaaci Vosaii l!)l. t Li inaigiiie inaiuis Jo&ua: Mcrccn vanas lccuones e duubus codd. cruias ascnpait. 1570.
II. Edilio Nicolai Gallasii. Dici Irenivi Grwci scnpiorit eruditistimi, episcopi Lugdunen&iSj libri quinque advertus porieiUvsns luvreses Valeniini el atiorum, accuratius quam uniehnc emendali, udditis Grwcis qmv reperiri potueruut; opera cl diligenlia Ntcolai Gallam , S. Iheologicc prvjetsoris unu cum ejusdem adnolationibu*. Addiiu\ esl eiwm indtx tocupleiusimus. Apuil Jvamtem it Preux el Joannem Parvum. (Gcneva:} MDtCLXX.
9
f lu boc opcrc cuiilineuiur : cpistola ad D. Edlnuiiduin Griiidailuiu , episcopiiin Loiidiiieii.scin, qua bujus cdiltonis alquu miasiunis raiio rcUdiiur; pru:lalio ad lcciorem ilc iiisliluio loiius opcris , cl de uuhiaie culligcnda cx lcclionc veien:ni docioruin; Gncca* Uklu::e# , qiia* p^>iiu ;tpud iici,;vuiu
Dtvi Jrena.'!, Litgdnucn&is episcopi et martyris ndierxus \ ulcn:'nii et nmiiitim GnoMicorum Imretcs libn v, jain sccundo dilujenii editorum coiiicum colIniiotu, velittn&suni utnyiiiuqne ftdei mauuscripti codicn aKfue ultr.nus Yuttcuni ub iitunmcm mandit repurgau ei aiiijnol aipilibut aucti; pralerea ' />*, qua* apud vcicres exsiuni, iraymenlis Gtwcis nc Lulims, ueni qiubusdam S. Poiycar/ii cptbcopt Smyntensis ei muriyns, criplis, uunquum anma r d i dcnique vnivcms uliomm cjusdem D. Ircmii operum qu(e reperire licuil purnbus lovupletati. Addiuu sunt ua singulu cupita varuv aiiHuiaiwne*, qutOut emendtuionum raiw redduur, obscura tntitm UiuMruntur, el quidquid ad antiqutlatem ecclmusii* c(im uc lam tciernm quam recemium luvreseoncunlutalwiiem pertmei, quod ex lus littris erui potuil, iopiose traduur. Acce&sil quoque Artwbii cutholtci u Seritpioms jEgyptii conflktus de Deo triuo el uno ci (ttntbut in Ghrtato naturis, nunquam lypi* excusus. i.luslrits, principem ct reteremiimmum cardinakm Carotum Lothurinyum, Mettmi ei Argeniinemi epucopoy eic. Unutni tlnaiu ei opcru F. truhcitc tcnardenhit ordinis F. Aluiorum, iu 5. (acnluic Puiisicnsi doctorts thcolvgi. Acceml tndex scriptunnuiu et rcntm ntugii mcuwrabiliuw* Hcliqnt iu:c
9 9 y 9 f 9
417
PROLEGOMENA EDIT. LIPSKENSIS.
418
Dupinius Fenardeniii ediltontm tla collaudat, ut lecior, magin tpeciatlm pagina tequente. Colonia* Agrippina, in o/ficina Birckmannica sumptibus Ar- nova Irenaei ediiione opna esse ncgei, nisi forie, notdi Mylii. Anno 159C. Cum graiia H privilegio Sae. qtiod vix eperari qtieat, Gracus operis Adv. har. Cvt. Majestatis. lexlus diu el graviler desideralus aliquando invenAlleram hanc Feuardenlii ediilonem, dtiomm eodicum () ope adornaiam, alteriits Vaiicnni, alterius inter libros Joannis San-Atidreani Ecclesto Parisiensis canonici asservati, priori Feiiardciiliaua multo esse nteliorem Dupiniua jam observavii; praUer alia eliam Gnecos Irenaei locos ex variis scriptoribus insenos babet. Sed cunt Feuardeiuius ipse in Commonuione ad lecioret exposueril, qtiid iu edilione ipsius praestituin csset : lectorcs rogalos velim, utAppar. nottrum p. 22adeaoi mibiqire de raiione edilionis lacere Jiceai. Allamen ne Feuardenlio quldem conligit, ul lextum saiis beue resliiuerel, et nolis docirina conspiniis, scd prolixilatc hboraniibus rcs obscnras colluslraret. Reperilur bxc edilio in biblioibccis Vimaricnsi el leneusi. 1625. Tesie Joan. Alberlo Fabricio (Bibl. Graec., pag. "<9), Feuardenlii editio 1625 rccusa est, quam nec Grabius aui Massuetus memoranl nec ego quideui reperi. 1639. In ilitilo, quo nova edilio inscripla esi, post
f
tus fneril. Sed Grabius Kren.xum mulia ciira atqne incrcdibili industria a se emaculaium dentio in lucem emisil. Texlum Gneciim ac LaLiaum ad exemplar Feuardcmii ediiiouis reciistiiii emend:vii; Lalinam iiiierprcialionein e codicibus duobus Merccri, Arundidiano ci Vossiano recognovil; iiiullaque fragmenla Grxca el cx scriplis alioruni cxrusts ciex ms3. bausta adjecit; lcclionis varieiatem smnma diligeniia adnoiavii nec inftdici sucoessii .idmiranda(|ue doclrina nuillos locos obscmos oxplauavil. Qui quid editor in boc libro praj >iil'rit accuratius \eltt disccre, is adeal ipsius Grabii Prolcgoiucna in Appar. nost., pag. 45 stqq., el censuram ediliouis ui Aciit erudiiorum a. 1702 publicatis,pag. 309. 1712. \ . S.Irtncei epn
tcoyi Lugdunsnsis, ulc. ().
1734. Anno 1734 edilio Massueliana Veneliis ilerum in lucem prodiil. Prxler fragmenia Grceca a Pfaflio \crba : ParU. Doctoris thaotogi legunlur ba;c: in biblioiheca Taurinensi reperta ct plura scripta Adjecta tunl ad hanc novam editionem alia quatdam polemica de fragnieiilis istis nil uovi babel ; fragmenla Irenwi ex emmentisiimi caxdmaiib Rupi- sed inulia iusunt uuvx edtiioui crraia lypograpbica. fncaldi biblioiheca deprompia Grcece et Laiine edita. 1829.
Luteiias Parisiorum. 1659. Cum privilegio Ghrislianissimi regis.
Praeier id in tilulo nominaliim edilioni nil novi addiium eaqtic priorcnon est emendalior. Ex bibliollieca wrbis Leipsietisis bic liber ad nie transuiissus tist. 1675.
Post voces : quce reperiii licuit, partibut tocuple-
Collectio teleda SS. Ecclesice Patrum, complectent exquisUissiina opera luni dogmalica el mora lia, tum apologctica et oraioria, accuranlibut D. . B. Cuillau una cum I). . N. S. Guillon. . II, Pnrisiis el Bruxellis npud Miqmqnon-llavard, editorem. (Lipsia apud F. FUUcker.) 1829. boc li*
tati, ba?e in liiulo sunt addila : Cum scholii* et

9
bro reperiuulur loca excerpia ex Ircnxi libris Ad\>. Iiccr. iterum recusa ex rccciisiaiic Mausueii.
adnotaiionibui Juc. Biilii, Front. Ducai et Franc. Tcste Juau. Dnisio Gcuiuria Miscell., cap. 44 Feuardentii, qutbus emendationum ratio rcddilur, Mallbias Lannoius, senator olim Aiituerpieusi.s. obscura illuttrantur, el quidquiU ud antiquilatem emendatioreiii lreua?i ediiioneiu molilus est. Sed ecclesiaslicam periinel, copwte explicatur. Luieiim nobis conligil, ul dc constlio cjus accuratius
ttolica ad eminentisiimum atque rev. dn. Chrislianutn Wormium, dxxcesn Suilundicce in Dauia epi1702. scopum, de tcriptis quibusdam iulegrix (ragmen* lisque kaclenus inediih , qum in ilinere Gallico, \ Anglico atque Germanico reperire conliyil, et mtuc . S. lrentei episcopi Lugdunen- in lucein publicam edenda parui, viro&que erwtitos *is contra omnes luvreses libri quinque. Texius Grwci inshnul ad conferendas symbolas liuvuiuiîtme invi* pariem haud exiguam retiituii; Laiirtam veuionem lat Magnu* Crusim, Sletvicensis, v. d. m. Liptias anliquissimam e quaiuor mss. codicibus emendavit; 1728 c conalum, ail, recudeudi lreua:i opera, (ragmenia aliorum Irucluiuuiti deperdilorum $ub- omnibus hisloriain Ecciesiae Ghrislinuu: primilivai junxu; omnia notis variorum et tui* illusiravit Joan- ainanlibus maxinie necessaria, audacem quidoiu nes ErneUus Grabe. Quid ultra m huc editioue esse; sed suaderi boc instiiutuni niagna lariiato prcestiium $il osieudunt Prolegomena. Oxonice e el defeclu exemplarium ulrius iue eJiiionis, tiiiu theatro Sheldoniano, impentn Thoma: Bennet, ad Anglicauae Jo. Ern.Grabii, lum Gallicaua: Renaii itaigne luiue falcatasjn ccemeierio S. PaulhLondini Massueli, quae cbaro niinis prclio cliaiu in ipsis anno Dom. 1702. lerris, ubi imprcssui siul, veudilenlur ei frustra U V. Editio Joanne Eme&to Grabio adomata.
f
Cttieruiti litulus eade:n habel, quae in edill. 1596 et 1639 legiiQiur. Ediiio lucc lyp.s minus eleganLibus expressa, quani priores, ca;ieris alioquiu siluilliiua, reperitur in bibliolbeca Vimarieusi. 1077. Feuardeniii edilio omissis quidcm omnibus adnulaiionibus ei texlu Graeco recusa esi in BibliolliecaePalrum Lugduuensis lomo sccundo 1766.
cdocerciuur. Novam lrcnxi edilionem, auciiorem novis fiaginentisc codicibus dcproinpiis et notis inedilis proiniscrat Magnus Crusius. Quaiiquam consiliimi litijus libri aliorunique, quos promiseral, guccosti caittii felici, ipsius Grusti verba de uova heufti ediiiotie bic repetere li< cal. Is cnim libello, qui iusrribitur : Dissertalio epi-
() ln Commonuione sua ad lectorei Feuardenlius
de codicibus, quoruiu usus ipsi concessus eral, aoluiu nimis brevuer, sed eliam obscure scripbii. Gerunn csi Feuardeuliuin codicc Yaticauo silioquc, uii viilclur, Paribiis asservato usum esse. Valicaiium iiiaiiuscripium , quod pcrraio altcgal, forUbse ideni fitil, quud Erasmus clposioa Laiiuiis Laliuius cuiidulueie. Uuauivis veiub Fcuarue.aii
codex exeunte soec. xvi Parisiis seivatus, Vossii vero excmiie sacc. xv in Gallia scriplus cssc videalur: niibi lamcn cuin Maysuelo ex dicloniin codicum variis leciiouibus i-ensciidiiiii osi, coiiices illos divcrsos esse, ncquc Fcuarduiiiiuiu Vuîi uiaiiuscripiutn iuspexissu. {b) Rcci:iibii>ueni editionis D. Massinil, qua3 itt
nosira icviViacil, i n h i U i m u s . i : . 1\\.
PROLEGOMENA EDIT. UPSIENSIS. 420 410 men saepius dcsidercnlur. Stiadent id (instilutum) eonlra Benatum Massuelum, quas Gasimirns Oudiplnriinae accessiones, quibus nova quxdam edilio IIIIS in Commeniario de scripioribus ccclesiastins lnsignem in modiim locupletari poierii : quippe memorai, inter manuscripia Grabiana neuliquam lol ac lanla siipersunt fragmenta Grxci lexius ex reperiaiitur. Suadenl denique cnidiiissimae obser* codicibus Valicanis (quorum copia Laurenlio valiones inedilac Thoma? Aisleri, Ediiardi Bernardi, Alexaudro Zacagnio prcefeclo olim Bibliolbeeae Va- Francisci Jonii, Danielis tleinsii aliorifmque, quas licanae dignissimo debelur), Gallicanis el Anglica- propria ipsorum manu adnolalas inveni ci, ne slcnis dcscripla, ut plurima inde ioca vel supplcri rili labore aniplius delitescerenl, in nsum publicutn ve\ emendari queanl. Suadet indusirius labor sa> selegi. Prologum eliam manuscriplo codici Arun* pius iaudali Grabii, qui paulo anlc morlem lre- deliano Opcrum S. lrenaei praefixum et in Grabii naeum suum curis secundis recogniium, a plurimis alque Massueii edilionibus omisstim ex Bibliolbeca mendis vindicalum novisque adnolationibus aucium regiae societatis Londinensis. ubi isie codcx asscrluci publicae desiinavcrat; licet Vindicioe ipsius vatur, descripsi.
CAPUT III. De apparalibus crilicis aliorum in ediliones receptis. litulo libri de islis adnotationibtis manu exaralis bxc scripsil: c Leclionum variriatcs e vlere codice, sitpplemenla ciiam el fragmenla Gra?ca a j valionibus I, 33 sqq. et II, 5. Paris. 1585 ad calcem epistolarum Jsidori Pelus. ediiis) scbolia plura htijtis libri marginein ascripsil propria sua man^ ad Irenaeuin ediderant, quibus aul lextum Laiinum Franciscus Juuius, IbcoL prof. Lugdtini Batavocum Graeco collalum etuendarunt, aui plerumqite ruiii. > Scd csl quod Gudium errorc decepiuin esse ieliciter obscuros locos colluslraruni. Praeserlim censeam. Qui veieris lulerprclis scribendi r^ttoBillius nobis laudandiis vidciur ob summani dociri- mm callci, mecuin jdubilare nequit, emendaliones nani, crilicum ingcnii acuim-n , eleganlem scri- Junii non e codice, sed c sngacibsimo jndicio pro* bendi ralionem, observatiunibus ipsius conspicua. fluxisse. Noununquain enim faclum esl, ul Junius Quorum duumvirorum scbolia Feuardenuus prinms eleganle erudilione adjuius inierpretein barbare In ediliouem Irenxi recepil; neque a Grabio, Mas- ecribentem corrigcrcl e ratione scribeudi , qua sueto ei nobis neglecta sunl; eorum plurima in Ap- scriplores classici, quos dicunt, usi sunl. Mnlia, quai conjecit Junius el cbaria per aquam gluli* paratu lypis expressa reperis. nosain non densala piiltberriinc el nilidissimc scriII. De oburvaiionibu* Heumanni et Franciui Junii psit, lam ingeniosuui Ijmque crudituin el sagacem in hanc novam editioncm receptis. bibliolbeca Academiae Gollingeusis ad me per- virum produnl, ul cjus ôiiêciuras in uolaa nieas lala esl ediiio Erasmi Basileensis a. 1500, qnaeolim recipicndi opporluuitas juciinili^siina mibi fuaril. fuit e libris Casp. A. Heuniamii, professons tbeol. Doleo, aduoiaiiones Franc. Junii linem iibri Gotlingensis. Vir dociUsiinus pcrmullaa emeitda- Q supergredi. Fragmenla Grseca a Junio ex anliquig* liones in margine diclae ediiionis ascripsii, imer 6iu.a Epipbauii ediiioue cxscripla sunl. quas eas repen, qtias in Hambury. vermisvhte Bibl. i . I, p. 144 sqq. publici juris lecii. Alia? conjeclurje In Tbeopb. Gbrist. flarlesii Supplemenli* ad tn* ingenium sagacissiinura produnl;sed provido edi- troductionem in hislorium IntgucB Greeca>, t. II, p. lorl, cui lides el auclorilas codicum omnimodo 205 legi ba?c : Varm lecliones sunl margini (edilinluenda et servanda est, plerumque respuendae fue- nis GryiKEi) atcripiw, el Reinesiut exempiari suo, runl; aliaj veroomnino niliil valere poluerunt ei, quod servalur in biblwtheca Ziliensi, mullas manti qui mentem lrenaei assecuius erai ei scribendi ejus adjccit emendaliona. Sperabam fore tit ex adno~ ralionein penilius cogaoverai. lalionibus Reincsii, alioquiii viri sagacisshni, nliDenique uobis coiitmemorandas est crilicus ap- quol fruclus percipere possem. Sed spes me fefelaralus Francisci Junii, professoris olim ibeol. bt. Etenim piurima, quai Reiuesius ad margineia ugduno-Balavi. Reperi eiiim in bibliolbeca magni- eoripsii, perimentad capiliiui inscriplioncs. Gxlera ducali Vtmarietisi edilioneiu Gallasii, in cujus mar- iremeiae, uli videlur, tnanu latu pessime sunt gine lum magna copia emendalionum, lum inulia sciipia, tuvixlegi queant. Qux inioniis oculis exGneca fragmenia scripta suni. Ha?c ediiio iransiit pli<:are polui, ea non salis digua visa suol, qua? iti quondain iu bibliotbetam Marquardi Gudii, qui suu ineam ediiioiieut recipcrem.
I. De scholiis Frovtonit Ducai et Jac.
Fronio Ducaeus et Jacobus Billius (in Sacris
Billii. Obser-
SELECTA VETERUM TESTIMONIA

D E I R E N J E O E J U S Q U E S C R I P T I S .
Martgres
Lugaunentes
et Yiennenses tub M. Aurelio, in Episiola ad Eleutlierum lib. \ llist. eccles., cap. i .
papam, apud
Eusebium
Xalpeiv at :5 \ \, Te per omnia ac perpefuo opiamus In Deo valorc, Daxtp . - Paler Eleuibere. Has litleras ut ad le perfcrrei, \ fralrem ei collegam noslruin Irena?nm,boriali M H oiaxof { \ - - mus. unm quidem ul commendalum ha>eas, riv. , . Et gainus , uipoie aimulalorem tcstainenti Gbrisli.
431
SELECTA YETERUM TESTIMONIA.
412
\ , Quod si vero nobis compertum esset, locum cui , ' , quam justitiam conferre, eum tanquam presbyierum '. Ecclesi* (hunc enim gradutn oblinel), libi imer priiiios commendassemus.
Tertullianus lib. eontra Yalenliniano$ cap. 5.
9
Nec undiqoe dicemur ipsi nobis finxisse maierias, quas lot jam viri, snncliiate et praestantia insigncs, uecsolum nostri antecessores, sed ipsorum hacresiarcbaruin contemporales, inslructissimis voluminibtis ei prodiderunt, ei reiuderunt: utJusiinus philosophus et martyr, uiMiltiades Ecclesianim sophista, tit Irenxus omnium doctrinarum curiosissimus eiploralor, ut Proculus noslre virginis seiiecue et Gbrisiiaua eloquenliae digoitas : quoe in omni opere fidei, quemadmoduro in isio, oplaveritn assequi.
Eusebius lib. Hist. eccles., eap. 13.
, \ ' ( ) , , \ , , -cfj .
Non ipsius modo Simonis, sed et reliquorum bav reiicae praviiatis auclorum initia, Tilaiu, falsorum dogmaium causas ac rationes, eludia denique ei inslituia singulorum, ex supradiciis Irenaci librie, a quo haec accurale Ijradila sunl, licet voleniibuf cognoscere.
Idem lib. m, cap. 25
" (), 3 Quod autem Joannes ad haic usque lempora(Tra jani) pervenerit, duorum tesiium aticlorhate pro , - bare sufliciei. Sunl porro bi tesles (ide digriissimi, , \ quippe qui reclae sempcr calholicaeque dochina? ' - propugnaiorea exsiilerint: lrenxum dico, et Gle) , meiiiem Alexandiinum. Quorum prior secundo
* Kal , eic. Idem lib. Advenus hcereies libro iia scribii: Et omnes, etc. Vid. lib. n, cap. 22. cap. 5.
' ( , Ei , , . , , .
Cum Poihinus anno aHatis nonagesimo ona ctim Gallicanis niarlyribus caesus esset, episcopatum Lugdunensis Ecclcaiae posl illum suscepil Irenatas. Quem quidem in adolescenlia Polycarpi auditorcm luisse comperimus.
Eodem lib. . cap. 20.
- C Adversus illos, qul sinceram Ecclesiae legem , - aduherabanl, Irenaeus variae conscripsil episloTat: alleram ad Blastum, quam inscripeit Dt tchhmale; , alteram ad Florinum De monarchta, seu quod Deu$
,
tii condilor malorum. Eam eniro opinioneru bic
aoirpi\v . ' , \ ' - \ ] ^ *

, etc.
defendere videbalur. Qui cum posiea in errorem Valentini abreplue fuisset, ilerum Irengus ejus graiia librum Deoctonario composuit. In quo etiam libro primam se aposlolorum succeeeionem contigisse signiOcat.Porro in ea ad Florinum cpistola, de qua jain prius dixi, idem Irenaeus se cum Polycarpo familiariler esse versatum prodit bis verbia: Hasc dogmata, elc. Vide Fragmenla deperdilorum
Irencei Tractatuum in calce hujnt operis, fragm. II Eodem lib. v, cap. 24.
\ Irenaeui in Epislola, quani scripsil (ad Victorem , de dit$en$ione ob celebrutionem Patchaiu) nomiue fratrum, quibus praeerat in Gallia, illud quidem * - defendit, 80 die Dominico resurreclionis Borniiii , - niysierium essecelebrandom; Victorem lamen inler , , plura alia deoenler admonet, ne iniegras Dei Eccle , \ ^ D eias, morem sibi a majoribus lradilum cuslodientes, , elc. \ - a communione abscindat, et hie insuper utilur ver *r|J , bis: Neque enim tolum, etc. (Vide fragm. 111.) Ac
, . . ' , , ' , mp\ .

(
lrenaeus quidem nomini suo respondeus, ac proposilo pacilicus, pro Ecclesiarom pace ha?c luonuit ei allegavit. Neque vero ad Viclorem solum, sed ad inulios alios Ecclesiarum antisliies de agitaia quasbtione litu:ras id eamdem senleniiam raiail. Caelerum praeter supradicla Irenaei opera ei Epistolas, exsiat eliam brevi&slmus el in pritnis neccssarius ejusdem liber Adpersu* gentes, qui De scientia inscribilur. Alius pra?terea Marciano fralri nuncupalus, qui deinonslraiionera continel aposlolicac praedicaiiouis. Denique libellus Varia.uin di$~ putalionum, in quo Episiolae ad Hebracos, et Sa-
Denique cap. 26.
' \ , \ , , \ , voua, * ,
423
SELEGT.V YETERUM TESTIMONIA.
424
pientiae Salomonis mentioncm facil, cl quasdam \ 2senleiilias ex isiis libris adducit. Alqne hasc suiit , lrcnaji scriplis ad noslram noiiliaiu pcrvc. \ ueruiil. .
Eplpltanius ll<vre$. xxtv, 8.
ftoalus ille aposlol<mm succcssorlremcus sublilius ca de rc dispulans, Basilidis sluililiaui cum pari imbccilliiaie coiijunclam admirabiltier convicil. Haec alque bis similia opiimus ille sencx Ircna?us totidein verbis de vauissimis illoruin opinioiribns disscruil, vir omnino Spirilus sar.cti donis Jnslruciissiimis, ac ccelcsiibus ornamctilis, ul iia dixerim, ad ccrlamou pcrnnctus : qui shiccras ildci ac seieniiae pracsidiis omnia illoriim proslravit evertilque meudacia. Qur.d in secimdo libro ac sequciuibus aliis polissiuitim perfecit, ubi illos uberiore siylo conlulavil : cum velul humi abjecluni, ac superalum advcrsarium trabere, ac quodainniodo triutupbare visus esl vellc, et profligaii nugaloris impiidenlem inagis qitam forleni ad provocaudum audaciain palam omnibus deiegere.
, , :, ( ) . 9; * , . , &., , " ~ ~ ~
r % l
Jdem luvrcs. , 33.
* . ^"" e-** * *
c 1
. . . ^ \ .
lllumwatorum.
Ctjritlus Ilierosol. Caleches.xw
hnpiissimi omnium bsereiici etiam contra Spiritum sanclum acuerunl linguam, el ausi suut dicere Fiefanda : queiiiadinodum Irenaue ioierpres slilutioiribus conira liaerescs scnpsit.
Basilius
- > ^ \ , , ^ .
o i
lib. De Spirilu
sanclo, cap.
)
29.
Irmireus ille, qu! vicinus fuit aposlolormti icmporibus, quoinodo meiilioneiu Spiriius lacial, disputaus advetstis baereses, audiamus : Eos aulem qui
iuefrmnati; ctc. Eplirom Stjrus traclatu
, ~ , . '^
eic.
' 8.
De virtule, cap.
Pulcbreelmaguificeqiiidamsaiictoniiinlreiiaiiii) c \ , emmiiavil, dum btiuc in modum docens aiL : Cnm , , cic.

sit igitur lale, elc. Contra luvreses. iib. v, cap. Socrales Corinlliim 28. de martyrio S. Polycarpi. ad calcem liistorite
Atque bc ex codice lreni, discipuli Polycarpi, descripsil Gaius, qni etiam cuni Irenaeo versaius est. Erfo vero Socrates Coriutbius ex Gaii exemplari Iranscripsi. Gralia sil cum onmibus.
Hieronymus
, , , * iv . * .
ccclesiasticorum.
in Catalogo scriplorum
Irenarus Poibini episcopi, qui Ltigduuetisoiu in Gallia regebat Ecclesiam, presbytor, a marlyribus ejnsdem loci ob quasdam Ecclesia? quajsliuiies legaius Romam missus, bonoriJicas ûper non.ine suo ai Eleuiberiuiii episcopum perferi litleras. Poslea jain Poibino prope nonageuario, ob Gbristuin martyrh cuionaio, iu locum ejus subsliluilur. Conslat auiem Polycarpi, cnjus supra (er.imus memionein, sacerdolis el iuariyiis. hunc (uisse discipultun. Scripsit quintiuc Adversu$ hccreses libros, ct Contra gentes volumeii breve, ct De disciplina aliud, et ad Marciaiium fralrem De apostolica prtvdiealione, el libruni Variorum iractatuum, el ad Blaslum De schitmatc, ei ad Florinum De Monarchia, sive, Quod Deus non sit condiior malorum, et De Ociava egregiuiu couimeniarium, in cujus line sigiiificans se aposiolicoruiu leuiporuin viciuuiii fuisse, sic subscripsii:
Adjuro u qui tramcribis librum istum, per Dominum Jesrm Christum, cl per gloriosum ejus advenium, quo judicaiurus est vivos et mortuos, ul conferas pastquam Iranscripseris, et emendet illum ad exemplar, unde tcripsisti, diHgenlissime: hanc quoque oblettutioneni timililer iransfera*, ut invenini in exemplari. Ferunlur ejus et alia* ad Viciorem episcopum Komai dc quajdlioiiu Pascb;e episiofa^, iu
uibus coinmonet euni, uon lacile debere unilalcm colhegii scinderc : siquidcm Yiclor multos Asia? et rienlis episcopus, qui decinia quaria luna cuin Judaejs Pastba celebrabaui, tlauiiiandos crediderat: iu S qua senteulia bt qui discrepabaul ab illis, Viclori nou dederuut iiianus. Floruil iiiaximc sub Coioinodo principe, qui Marco AQtoninu Yero in iuiperiuin successerai.
Eadem omnino Hieronymi verba descripsit Freculphus Lexoviensis, haicc. Chronic. tom. ll,lxb. n, c. 22. ldem in cap. LXIV
De quibus (variis prhcorum hwreikorum porientis) diligentissime vir aposlolicus scribil Ircimis, epiecopus Liigdmiuiisis ei uiartyr, mullaruui origines explicaiis bxrc^con, ei iuaxime GiiosLiconnn, qui per Marctim iEgypniuu, Galliannn primuiu ciroa Rbodaiuuti, deinde Hispaniannu uobilcs iumiuus dcccporunl, niibccntes fabulis volupialeiu, el iniperiiiaj suaj iiomca scicnliue viiKiiaiMlos.
El %n Ephtola
/
55, nL 29, ad Theodorum viduam,
/ . IV
nuvcu edit.
Ucftrl lreuxus vi uposiolicorum lcmporuni, ct Papia?, audiloris evangclisiaj Jtiaimis, discipu)us,cpi-
425
SELEGTA VETERUM TESTIMONIA.
*2:>
srnpus Ecclesiae Lugriuneiisis, qnoil Mamis quidam, <lc Bnsilidis Gnostici slirpe descendens, priuiiirii ad Gatlias veneril, cl eas parles, per quas Rbodanus et Gantmna fluunt, sna doclrina maculaverii, maxim<*que nobiles feminas, quantam in occullo mysieria repromiltens, hoc errore scdnxeril, magicis anibus et secreta corporum voluplaie amorem 9ui concilians : inde Pyronaeum iransieiis, Ilispanias occupari;: ei hocsludii babuoril, ul diviluin domos, ei in ipsis feininas inaxime appeiercl, qu.e dticimliir variis desideriis, semper discenles, et minqiiam ad scieutiam veriiatis pervenienies. Iloc ille scripsil anle annos circiier lr*centos; el scripsit in iis Hbris, quos adversus oinnes hxreses doclissimo et eloqueniissimo eermoiie composuii.
Augustinut lib. contra Julianum Pelagianum cap. 5 et 7.
Tu qui lam crebro nobis Mnnicliaeorum nomen opponis, quos el quales viros, et quanlos Qdei calbolica? dcfensores lam exsecrabili criininalioiie appelere audeas. si evigilas, inluere. Iretittus Lugdunensis epiecopus non longe a lemportbus apostoloruin ftiit. Isie aii, non aliter talvari ab antiqua serpentisplaga, elc. (lib. iv, eap. 2).Videsne anliquuin bomincm Dei quid dc anliqua scrpeulis plaga senliat? Si asserlorea eos flagilas, quortim aliqiiid eiiam litlerarum inveniri poiest, illitslrisque doctrina est, en adesl assertortim cjus metnorabilis el venerabilis co:isessus aique cousensus. Saucius Irenaeus dir.il, anliquain serpenlis plagam flde Gbrisii ct cruce sanaii, et quod proioplasli peccalo fuinius lauquam vinculis alligaii, elc.
f
Jutlinus in responsione ad Quceslionem 115 ad Orlhodoxot.
\
, etc.
Bealns lrenaMis niartyr el Lngduncnsis episco-
pus tn libro De Pascha, cic. Vide fragmenta deperditonm tractaluum S. ireiiiui, (ragin. \\\. Theodorelus Dialogo i , pag. 33 B.
. , \ , \ \ \ . , , , . , ..., .
Ircuxiis Polycarpi aiidilor ct discipulus fuii, luttietiqtie occidentaliuju Galloruni. * Anliquarum porro haereseon fabulas ex anliq us Ecclesia: docioribus collegi, Jusliuo pbilosopbo ot mariyre, et Irenaeo qui Gellicas genles excoluil cl illunitnavil, eic. liensei, viri aposiolici, qui Occidcnlcm illusimvit, proferam lestinionitim. Sic amcm scribil, elc. Ilxc ergo de his dixil admiraiidus lie:uens.
t
Jdem in Prwfalione Hareticarum fabularum.
Jdem lib. Hoeret. Fabularum, cap. 5.
Cregortus luronensis lib. Bistorioe Francorum cap. 29.
Bealissimns Irenoeu, bujus successor tnariyris (Polbini) qui a bealo Polycarpo ad banc urbem (Lugduuum) direcius est , admirabili virlnle .eniluil; qui iu modici lemporis spatio, praedioalipne sua, niaxime in integro civilaiem reddidii Christianain. Sed venienlo pcreeculione, talia ibidem diabolus bella per lyrannum exercuil, ei lanta ibi mulliiudo Cbrislianorum ob coiifcssiouem divini itominis esi jugulaia, ui per plaleas flumina currerenl de sangnine Gbrisliano; quomm uec nunierum , pec noiniua colligeie potuimus. Dominus enim eos in Hbro vitx conscripsil. Bcalum Ireuxuiii, diversis in sua carnifex prsseulia posnis affeclum, Gbrisio Doiuiuo per niariyrium dedicavii.
Idem lib. De gloria martyrum cap. 5.
%
ilarlyrio consummalus gloriosus Polbinus episcopus, qui Lugdunensi prafuit urbi sacerdos, per cerlauiinis nobilis ineriium invecius esi ccelo. Gui et iueriio, el sanclilaie condignus lrciia*iis successil ipi^copus, per marlyriuin el ipse linilus. Hic in crypia Basilicai B. Joannis sub aliari esi sepulius; ei ab uno quidem laiere Epipodius, ab alio vero Alexander mariyr esl Uuiiulaliis.
Gregorius J papa lib. regiitri eptit. 56 (nov. edil.) ad jEilierium Lugdun. episcopnm.
Gesiavel scripla B. Irenaei jam diu esl quod solliciie qua^sivimus; sed hacienus ex eis iuveiiiri aliquid non vaiuil.
Ana*tatiu$ Sinaita t. vn Anagogicarum coniemiilaiionnm in llexaemeron, lom, IX Bibliothccai PP. Lugdun., 1077, p. 892. Ex cod. Colberlino 2255. tdii.
' ' , Audis quod ex quo ingressa esi (tanquain diviua ', qurtidaiii natura) divina itisulllalio in lerra natuai , corpus Adami, sialim Scripmra non simplici im' . \ inine appellavit, sed (titpoie quod Cli.islus uon so- - \ - luin essel Dcus) Beuiu el Doniiuuin eum coniposiiu , \ , nominavii, quomodo in sinceris et non aduheraiis, , - anliquisque exemplaribus diJigenli^sicne scrulaii 5, \ , , \ veiiiinus; iis, inquain, qua? nolaia lueranl a Clev,0 zk <? . meiiie, ei lrenaeo, ei Philone pbilosopbo, ct ab eo qui Uexapla composoU.
Et paulo pott, p. 895.
Oi . \ , \ , crou , , , \ , (leg. ) ', y.a\

PATROL . tin. VII
e i
n u s
Veleres ergo Ecclesiarum interprctes, Philo, in quam, pbilosopbns et lempore ajqualis aposiolis, celebris Papias Hierapolitanus, Joannis evanguu cliscipidiis , ei Irenaeus Lugdiiiiensis, et Jusiimanyr ei pbilosopbus, el Pariuenus Alcxandrinus, ei Glenieua Suomateus, et eoruui asseclai,
s l a e
427
SELECTA YETEMJM TESTIMONIA.
428
piritualtter eunt contemplalixleCbrisli Eccleaia, ea ^ , ot * quae scripla sunl de paradiso. . Lib. , . 910. Hanc (senlenllam, Et dixii urp$n$ wnditri) 'qui Hv , hUlorice polius quam spiritaliler, verbis inba> , , renles accipiunt, neseio qua ratione Irenaei argumenta solvere valeant. Nam dicil, adveraug impu- . . ' rortim Opbiiarui baeresiarchiara decertans : Qui * , . . .
-
fitri potett, elc Maxtmus, Schol. in tap. 9 Dienysii De divin. nomin. Ego vuiontt multiplicati, et in manibus prophe , xa\ -
tarum auimilotus fui. Id est, idem ego inihi ipsi, ul Irenaeus dicil in libris contra baeresee.
. , , ' .
Jdem, Schol. in cap. 7 De ecde$. Merarck.
Papias lib. Dominitarum suarum explanaiio- iv num scripsil, fore in resttrreciione volupiaies, quae , percipiuniur ex cibis, etc. Quin ei Ireiueus Lagdu- , . . . \ nensia episcopus lib. Advertut hmrem idem ira- , , dil, ubi prediciuui Paplam diclis suis leaiein ad- ' , bibeL , .
1
Btda in Martyrologio, Ealend. Junii.
Logdano Gallise, sancii Jrenaei episcopl (tubinttllige, memoria celebralur), qui cum omni fere cWitalis euac popnlo, glorioso coronaiu* csi roariyrio sub Severo principe, sepultueque a Zacbaria presbylero io crypia Baailic B. JoanniaBapiisla?sob aliarl.
Phoiiu$ IM BMiotheca, cod. 120.
Legimtis volumen Irensci episcopi Lugdanensis fesl aulem Galliae Gellicse urbs Lugdunuiii), sie
iiiscriptuin : LiM quvique elenchi atque confulationii falto dietce cogmiionit \de&i conira hasreut.
9 y
Aou ( ),<*/ ,
, * , , .
T
Quorum primus de Valentino agens , atque ab im- Qv \ , uio ejui errore duceus iniliuni, rursum quasi re- ' , Iaio pde, alliusque origiue repetita, narrai perro a Sinione Mago usque ad Taiianum; qui Jueiiiti G , * Mariyris prinium discipulus, in errorero landem , basrfcsie pranceps Jruil. Disseril pra?terea de iis, qui . \ proprie GnoUici appeUanlur, itemqae de Gaimt, , \ , ecsecranda illorun dogmata exponfns. Et hc * \ quideui libro prirao. Aal secundo ea rcfellit quae ab . baerelicia impie aaseruotur. Terlhis varia advereus . iHos aiTert S. Scripiane tesiiiDonia. Qaarlus aulem * ab baereiicis oJQjectas quaealioues diluil. Qutolus . lanrieni, quvcunque per parabolas a Chrielo dicU . \ 4 faciave fuerutil, tx reliqua ejuadem aalulifera \ doclrina, nec non ex aposloloruin Epislolis, hsere- iicorum iroposluris refelkendis apiiwima esse de- , \ , monstral. Plura vcro ejusdein S. irenaei ac varia ; scripla, el epislois circumierunlur, elsi in aliqui- . , Dus ecclesiaaiicoruin dogmatum cerla veriias hpu- , , \ riift ralionibus fucari vid^lur, q u observasse cou- , veiiU. Aiunl bunc Polycarpi ejus, qui S. Martyr el . Smyrnc epicopusfuii, discipulutn iuiase ; presby- , . leruin vero Poibiui, cui el in Lugdunensi episco- palu euccessit. Cseieruin Viclor ea lempealaie Ho- , inae ponliAcalum leuuil, quem crebris lilieris hor- , \ laiua esi lreiweus, ne ob Pascbalis diasensianeui . ab Ecclteia aliquos abdicarel. , \ , .
l ) 1
Ado Viennenui tnChrouico, cciate texta, ad anuutn 481 4i 195.
irenaeus episcopus Lugdunensis babelur. Severua Periinax quinia borlauie (horreuda) perseculiune GbrUliauos excruciatil, plurimique aancloApud Lagdunura GalliaB, sancii Irensi episeopi eiiuariyris; quem eonslal B. PoJycarpi sacerdoiis el uiaiiyritt fuisae discipuluin, m scribil HierouyEadem die, tMtnon* saacli Mariyris Irenaii, piscopi Ltigduucnsie. Amut Jrenoeut eme lerrit digredi; loluM haurit amore calot igneo*
rum per diversas .provincias mariyrio coronath Tunc lemporis el Irenajus Lugduneneis cum maxima mulliludiue marlyrium auuni periecil. mas, ei aposiolorum lemporibus vicinum. Poaiea vero perseculioue Severi, cum omni fere civiuiis sux populo, glorioso coronalus esi marlyrio. , El&qvaiov, . ^ .
Vtuardut tn Mariyrologio, iy Kalend. JuniL
Menaum Grwcorum, ad d. 25 Auguui.
439
SELECTA VETERUM TESTIMONIA.
430
- Fuil hic lemporibus Marci Anloniui imperaloris, , , homo priscus, bcaiortim apostolorum succeesor, , Lugdunensium in Gallia creains episcopus. Qui l i . " * ^bros plurimos Ecclesis reliauk, nosiram conflr , * * maiie fldem; e quibus posten iiiltrpretationis divi nanim Scripitirarum occasiones desumpseruoi. Is post Polliinura diclae urbis episcopnm, <jui pro . Cbristo decerUvil, cum suscepisset Ecclesiae gu, , - bernacalum, muhisque libris ei oralionibue cobor, \ , \ , laloriis ab idolorum errore plurimos eripuisset, ac , \ Cbrislo martyres oblulUset, landem ei ipse a per , \ sequenlibus gladio peremptus, coronaiur. , .
Anonymut auctor Martyrii S. Ferreoli presbyteH, et Ferruccioni* diaconi, ac tociorum ejus apud Sunum iom.VHI, ad diem 16 Junii.
9
Eodeni tempore qno summus sacerdos et mariyr Eccleeiae Lugdunensis, S. Irenaeus episcopui Christi, Inroen aeiermim ei splendor justitiae publice auam praedicalionera in Galliis dederat, et assidue verbum Domini nosiri Je*u Ghrisli gentibus declararat, sanctum Ferreolum presbyterum, ei Ferruccionem diacoonm ad Vesunsensem civiiaiem vere ut fundamenium foriissimum ad fuudandam supra pelram Cbristi Ecclesiam misil: el sicut angularie lapis sponsi coeleslis, ei ut margariis resplendenles fulgebani, per quos nomen aelernum et splendor glori gentibus, qu in tencbm jacebant, coruscarei; ul eoruai prodicatione ad bapiismaiis graiiara convolarenl in quibus eral mira virtus Christi. In verbo.enini et oapientia etrenui, vullum angelicum el Domini eervilulibus apluin manifesle populis demonsirabant. Augebaiur caibolica fidee, ketabantiir de confuso ei vicio diabolo quoiidie Gbrieliani; qui, derelinquentes Wola, sequebanUir Cbrisii vestigia. Similiier saocius Irenaeus Felicem preebylerum, Foriunaium et Acbilleuui diaconos, ex suo latere ante gioriosum roarlyrinm suum Valeniiain dirigit in urbem. Quibue legressis, talem Dominus athletis suis coniulit graiiam, ut illa paganoruin mulliludo, quae in lenebris jacebat, eos plenissimo affeciu diligeret.
Excerptum ex Refuiatione Confessionit Cyrilii Lucarh, Pairiatchct. Comtantinopolilani, auctore Meletio Syrigo liieromonacho, Dociore Magnm Ecclezia, qui oput iliud absolvil anno MOCXL ().
9
6 " - Irenseus vero in lib. Contra hwre$e$, cap. 34, . * dispuians adversus eosqui negabanl Ghristnin esaê , \ Filium Gondiloris rerum omnium , mundique bujus , opificem, eic ail : Quomodo aulem conttabii ei$
9
^ elrai , , & , ' , * 5 , * , , ; -
eum panem in quo gralias actm *int corpus etse Dominiipiiut; el calicem, tanguincw ejut, si non tp$um Fabricatom mundi FUium dkanl, id e$t Verbum eju$, per quod ligna fructificant, el fonles i t i turiunl; quod dat Orimum quidem (enmn, po$l deind* $picam, deinde plenum trittcum in tpicu? per baec
9
% qua? pcr Eucbarisliaro a corniptioiie eximunlur, , JIOVTJ^ ideui omniito corpus in Eucharisiia exsislens par , licipam, quod ab eo quod in coelis esl, secundum \ , - moduin duntaxal discrepai. Si vero posi consecra~ , , \ tioiism jain non simplex panis esl, sod Eucharisiia, - cousians ex re lerrena el coelesii; habel igiiur iu . \ , se coelesle illud corpus, 6x quo ei consiai. fii si , ' , vcrum esl quod dtcil, <)uod eicul commnnie pauis % per divinam invocaiionem iransii iu Eucbarisiiam, , ' . \ sicetcorpora nosira eamdein percipiemia transmu6 , laniur in incorruplionem; corpora vero itosira , , \ propne ac vere flunl iiicorrupliidlia : profecto pro - prie eiiam ac vere cominunis panis per bcnedi, . - clionem iransmulalur in corpus Cbri&u. ' , 4 . () Godex Gonslanlinopoli iranscripius ex aulograpbo, jussu Panagiotas Nicusu , piiinarii aulae Othomaiiica* inlcrpretis, qui eum ilhislrissimo Carolo Francisco Olerio iNumtelio dedii. Esl jain in llusco clarissimi ei erudiusîmi abbalis Eusebh Renaudoiii. Ejusdem operis versionem iingna Gricca vnlgari Syrigus ipse elaboraverai, quae exctisa esl Bucbaresli in Valacbia an. 1090, in-loho. Obiii Mtileiius Syrigtis Consianiinopuli an. I00i, annos nalus sepluagima oclo.
dicunt earnem nostram corrumpi el vitam non recipere quce corpore Domini et sanguine nutrilur ?El paulo . ' post; Quemadmodum enim qui est lerra panu, perci*1 , , piens mvocationem Dei jam non communis panit ; ' * rap est, $ed Euchuriaia,ex duabus rebu$ conslans, Ur , * *> ^ ^.'.\ ;. rena et ccelesti, $ic el mmAm corpora nnttm nostra percipientia Eucharitliam, jam non sunt corrupubilia, spem re , , surreclionis habeniia. Sifergocorpora noslra ipsa , Eucliarisiiae percepiione [fluni incorrupiibilia ; uon , , igiiur anima sola Ghrisli corporis, quod esl in . coelo, per fidem fu particeps; sed ei ipsa corpora,
9 r nn 0 t M V M
, , , : .
inferensex omnipotenlis Jesu virluie, qux in reruui condiiarum creaiioneelucel,iransmuiaiionern panis in corpus ejus. Et in eodem capite: Quomodo TUUUM
43!
PROLOGUS AD LIBROS CONTRA ILERESES.
43*
AD LIBROS CONTRA ILERESES

PROLOGUS
AUCTORE, DT V I D E T U R , FLORO LUGDUNENSI DIACONO.
ISptcilegium Solesmente, complectent mxctorum Patrum vriplorumque ecclestasticorum anecdo pubhcijuns (acta curante Domno J. B. P m u , 0. S. B. monaclio e congregalione Gallica. Parisiis, ap. Fir jratres, MDCCCLII. Tom. I, p. 8. Prefatiuncula haec, inquit doctissimus cditor Spicilegii Solesmensis (Ppoleg. p. ix), in codice ArundeliaiK) (Mus. Britan., n. 87, pluL CLXIV, F, foi. 1) uullo auctons nomine inscribitur : quomi nus autem Floro Lugduneasi resliluenda sit, v\x dubilare sinil exigua notula Sirmondi ad Avili fragmentum, quam t rescribere noo piget: In alio> inqult, codice eiusdem biblioUiecw (Carlhusiae Majoris) operibus Iretiwi prw Flori Praifatio cum epistola Agobardi. Sane Frologus noster Flori dictionem sapit iiec illius v o abludit; salis aperte sub Onein totuelQr acerrimas Flori cum Joanoe Scoto disceplaliones. >)
ARGUMEIITCII. Inquiriur primum quis $U Irermtt, aut qua mente tcripseril; I I . deinde qtue contineanlu ejm libris; I / I . ttun ex qumluplici deducitur causa cur denu* lii libri edantur. I. Hyrena?us, episcopus civitatis Lugduneosis, instructus a Polycarpo discipulo Johannis apostoli, scripsit quiDque l i bros cuidam eptscopo (), rogalus ab eo, Conlra liccrelicot, valde necessarios; in quibus, ul sapieos archilectus el providusraedicus,perfecie nos inslruit de ba?resibus el haeresiarchis; priraum delegeus eorum prava dogmala et perersa opera, ue quis incidat io idipsam increduliUtis exemplum. Nam, sicul medicus grum curare non potest, nisi caosam morbi prios agnoscat, sic necesse fuit eum haerclicas pestes, cum suis causis, prius agnoscere, ut postmodu.n competenti medicina posset eis eflfcacius contraire. II. Io primis ergo, ipsas ba?rese? explicat, singulis assignans suas originales causas, scilicet a quibus acceperunt maleriam existcndi. lnter quod agendum, ponit et ignota nomina Gctarum rerum, quas ipsi Virtules appellabaat, et quasi deos venerati sunt. Dc quoram scilicet namlnum multitudine lalum tibi, lector, taedium patienler sustine, tandem pbilosophicarum ratioQum etdivinarum auctoritatum copiosa dulcedine compcnsaudura. Postea ipsos haeresiarchas noralnatim conimemorat, et quid vel quantum, unde cujusque discipult suorum magislrorum adinventionibus addiderint, conseqaeoter anneclit. Dein, singulas hsercses singillatim aggrediens, el, probatissimi more pbilosopbi, assomptis de renim naturis peremptoriis raiionibus, verum a falso disceroit; sanclilatis amictura, pravilaii superdu* ctuiD, violenter abstrabit; ubi in raelle venenuni, ubi in eolumbae specie vulpes latoai, curiosa discussiooe perquirit. Hoc modo sordtdissimis phanlasiis hsereiicae dolositatis soleriissime deprehensis, et iidelium oculis pateoter exposilis, ad ultimom venenosos surculos, tdulterina plantatiooe insertos, raultiplici f[alce dijvinarum auctorilalurn exstirpat, abjiat et conculcat. Ejusdera quoque ioteoiionis occasionc, non solum q u ab baereiicis corrupla sunt corrigit, sed insuper multa de novo Teslamento, ad munimentum verae fidei, Odeliier et luculcntci expoidt. III. Sunt aotem quinque caus, quesumlam etlaborem bujus libri (6) transcribendi non sinunt, ut pulamus, stimari soperflaura. Prima, quod pefrarus est, ha?resiura silentio.quod nunc solilo vehementius inlerruptura esl(c), neraiDem impellenle. Secuada.quod auclor ejus antiquus, et apostolicis temporibus vicinus exsiilit, elideo Gde dignus. Terlia, quod qoae de baareticis scribit, non omnia per famara didicit, sed plorima dc his pransenter ab eis audivil deceri, et vidit exerceri, ulpote eorum ^ (d), idcsl, contemporaneus et comprovincialis. Quarta, quod de hsresibus illius temporis nemo plenlus, sive planius noscitur dispuUsse. Quinla, quod arma militanlis Ecclesiaa, aliquanta paeis occasione neglecla, resarciri plus soliio necesse e$t, quia, dcfensorc tam raro, lyrannis hajrelica in eam Unto crudclius quanto impnoios incipil eiTerari. (o) Conslanter id asserilor, quod vix conjccerat D. Massuetus, ncc nisi subdubitans innueral: i Qtds fueril amieus Hie, lucente lrenaioMc'% non poiesl... Episcopum fuisse suspicor, aui aliquem in clero conspicuutn qui coiicreditam haberel. Diss. prcev. p. xcv. (b) Tibi cod. (f) Hinc Flori, n! fallor, indoles ct a?lai maxime innotcscit. (d)Codcx babel swwronon. Absre non sit ?dvertrrc scriploribus a?vi Carolini VT/^*CK id mori ftiisse vocabula graca suis passim fiispcrgere commenlariis, noc Floruin abstinuiss se omaioo ab hujuscemodi gra?cauica consueUidine.
$
433
434
SANCTI
DETECT10NIS EVERSIONIS
IRENM
COGNOMINATAS AGNIT10NIS
EPISCOPI LLGDUNENSIS ARTYBIS FALSO

8EU
CONTRA
HiERESES
LlBRl QUINQUE.
ANALYSIS LIBRI PRIMI.
Qua> Valentini seclatorumque ejus hcsrem, qnrc fnUae eorum opinionet, qutc vana detirantium honm hominum somnia fuerint, ea Irenaus in primo hujusce Operh /tftro, qua potuil, majori diligeniia aperit, et perquam accuratissime explicat. At qnoniam Ule eotdem Valenlinianos ex aliorum, qui hactenut fidem Chrtitianam labefnclare tenlavermit, hcvreticorum erroribus suam condidisse haresim cerlum omnino habebat: idcirco uiia eademque opera falsas ommum, qui Valentinum prwcctserunt, hcerelicorum opiniones, pravnque el perverta dogmaia sigillatim recensel ac refetlit. Eapropler quod Operi* tui sit argumentum, quo hortanie alque etlnm imperanle, et quam ob causam ad illud tcribendum fuerit impufsus, brevi prwfatur exordio Tum deinde rem iptam nggressus, Valenliniauorum erroret, ac poihtimum as$ertnm ab ii$ triginia jEonnm, teu deorum fabulam, eorumiiemque conjugia, ordinem ac divisionem, genealoyia$ el quomodo cceleras rcs creaias ab illis prodiisie traderenl, anie omnium ponit oculos. Po$t lurc aulem quce vera &itEccle$i(B calholicw doclrina, editterit \ doceique eam in omnibut Eccletiis, per universum orbeni dhpcrm, unam e$$e,et eamdem illius fidem atque doclrinam; variat aulem et st invicem di-crepantts, infiniiaxqup. prope.tnodum Valentinianorum opiniones ei senlenlins. Quod quidem ex ipsorum asseclii faHtoribusque prubnt \ nimirum Secundo, Epiphane, Piolemaio, Colorbaso aliisque , qui eornm ac Valentini sectam iwre&esque profilebaniur. Porro autem ut hanc Vaientimanam hwreshn ex corruptis wperiorum h<rreticorum fonlibu* profluxiae pfannm faiiitt, explicaia pnmum Regula verilalis \ clare paucisque exponii quas fuerint Sinionis Magi *, 9 Menandr\ Saiurnini , Batilidis, Garpocralh \ Gerinthi , Ebion(Corum, Nicolaitarum, Ccrdonit , cionis, Tatiani , varhrumque Gnostirovum , Bnrbeliotarum, Seihianorum , Ophiiarum, ac tavdem Caianorum Itwreses impin cominajc propudiosaque dogmata. Ex hac nulem immaitium errantii humani ingenii portentornm euumeratiotte concludii , Valeniinianam hteresim, quct ex iis conflata compactaque fuerai, facillime ab omnibu* posse agnosci et rcviiici.
f e 8 % ,0 l l ! t I V
t p r a f a l . , cap. 1, % 3, 4, 5, 6, 7, 8 ct 9. C:p. 10 Cap. i l et . * Cap. 2 i . Cap. 23. C i p . *4. C i p . 25. C:p. il>. Cap. 27. Cap. -28. Ca>. 29. " Cap. 50. Cap. 3t. I b i J - t . 3. 4.
7 9 9 1 0 1 1 1 1
435
436 PROSPECTUS SYSTEMATIS VALENTINIANORUM.
S. 1REXEI GONTRA HiERESES UBER PRIMUS.
LIBER PRIMUS.
. 11 .(1) \(2) , \ , 5}} ,
, tfyr tr ,
PKJDFATIO. 1. Quatcnue (4) veriiaiem refuiantes (5)quidam Inilucunt verba falsa, et g*nealogia$ infinita (6), qucs
qumlionei magh prmttaut, quemadroodum Apo*tohis ait *, quam cedtficalionem Dei qum eti in fide;
9
\ , \ , (5) , \ * \ , , \ -
2 et per eam, qu est subdole exercilata (7) verisimiliiodo, tranedaennt senaum eoram, qui sant inexpertioree, et in captmiatem ductmt eos , fal* saittes verba Dominf, inierpreialores mali eoruro, qtne banedictaaunt, effecti: ei mullos everlunl(8), ailrabenles (9) eoe sub oecatione agnilionis (10) ab eo, qtii banc uuivertUaiem consliluit et ordi-
BILLII INTERPRETATIO. 1. Qnoniam nonnnlli, repndiata verilale, sermofms et genealogias vanae Induennt, qum qn\dtm quccnionei potius, ut Apogiolus ail, prwnant, quam cedificationem Dei, quas in fide e$t, ac per probabilitalem subdole romparatam eednmnl mcniem imperiliortim, eosque depravandis oraculis divinig, iisque qiiae recle dicia siint, niale exponendis, caplivos traliunl, scienliatque pretexlii multos everitint, alque ab eo qui univmiialem hanc condidit el exornavii, abducunl; perinde videlicel ac subliraius aliquid, et praestaniius ottendere possini, quam Deum, qui coeluin et terram, etomnia quae eorum complexu coniiiieulur, effecil; 1 Timolb. i , 4. (1) Graeca baec Ironaei ab inilioad medinm usque yrnii. Ilaoc vocem eo sensti non semel usnrpnt eapilis 11 bujns libri debemus Epipbanio haer, IrenaBiin. Infra cap. 3, num. 6, ^ i x x i , a 9 ad 32 inclusive , nbi cuin Valentinia- , adullerantei expo$itione$. Et cap. 20, n. norum commenia compendio remlissel, eadempaulo 1, ^, adulteraiionem , vel, ul verttl infnsitis, ipsamet sanclissimi mariyris verba, ui ipse terpres. taUationem. a i l mutualus, explicat. <?, inqnil, dico . (4). Qmtenm. Hic accipiuir pro quandoquidem , , , sive quoniam. Exempla apud auctores Laiinos ob . , via euiit. etc. (5) Rtfuiatttes. Id est, ipernenles, rejicunle*, (2) . Veierem interpretem legisse , non repudiantei. Eo aenau accipit Cicero Orat. pro , paiel ex voce qualenu* ab eo adbtbita. lliinc- Rabir. Pottum. 16, el n TtucuLdS. (6) tnfinilai. In Graeco , vana, inanei. qtie recie lcgisse, ac proinde corruplum esse botiernum lextum Gracuni, meriio contendunt Bil- Sed com Aposlolus, 1 Timolb. i , 4, habeai lius, Fronio Ducaeus el Feuardeniiu. conlrario , infinita$ id in lexlu Laiino servare inaluit ero pugnat Gallasius pro , vulique GraBce dici inierpres. Hinc Teriulliantis iisdem Aposioli verpotnisse, , bis persiringena Valenlinianoruin deliria de iriginta f|iio<1 ita veriit: nonnulli in veritaiem praner ju$ el iEonibus, eorumque genealogia, babet, genealogias fms emissi. Tum exempla congerit ui probel verbum indeterminalas. bic de iia accipjendum esse, qui (7) Exercitata. In editl. Eras. el GaUas. el codd. lalso praelcxlu in verilaiem ipsam emissi sont; Q Arundel. et Ouobon. cxercila. Sed melius in qnales stinl falei dociores, qui, missione aul voca- Feuard. edii., conseniiente veteri cod. qiiem ciiat, B . .* ^-m ^ . . S ... mm f l ^ V A A /! #1 A A M . O M . M . A .S A ^ A .A mm ^. ~. ? ^ - J ^ ^ _ . _ tione legiiima desliluli, praeier raiionem eiordineni Claromoni. el Pass. exercitaia* Suspicalur cla S:Uana emissi suni; quomodo, inquit, el a De- riss. Grab. ab inlerprele scriptum exciia sive moatbeiie , fal$a legaiio appellatur. excitala, ex quo lanquani coniracle scriplo imperili A t ut ea signiiicatio alibi oblineret, bic lamen ia- gcribac fecere exerciia seu exercilala;.quia, inquil, commoda vidrtreliir : niliilque cogii a vulgala et verbum Graecum vix uepiam mexerccndi. commnni significalioiie verbi reccdere, aliquoiies aulem iu exciendi sive conoitandi signibqaain vel ipsa Lexica docenl, qiiaBque fldei corru- catione usurpalur. A l , quidquid sil luin de conjcptoribiif, ei Scripuiraruin adulteraloribus oplime ciura ipsa, iiim de raiione qua nililur, rainus incronvenil. enim, ul recie observai pie, meo quidem sensu, dicitur, u/>do/e exercitata
1 ( f 9
M A L M
F r o n l o Duc. idein esl ac spernere, rejicere rtpudiare. Sic E<uber. xm, 3 : dtiqrer t
verisiinUitudo, qjiam wbdoletxcUala seu excita. Sed
x&C . Clem. Alex., lib. Pffdag. c. 9 : - adornata \e\ cum Billio comparaia. , eic. Adverie aulem bic, ctim Billio el (8) Evenunt. Iu Claromoni. cod. el Pass. wrFcuardenlio, longissimani esse banc periodum, ul- tunt. pole in quam lrenaeus nuilta inculcaveril : quod (9\ Attraheniet. Sic ooines tum edilt. tum mss. liuic auciori faniiliare csl, libroruin prasserliiu iai- codd. Libenlius lainen legerem abitrahenles, juxla Uie. D Graecum . (5) '. ' (10)Su6 Occatione agniiionis. Gra?c. , eat, inquil Billius, oracula divina mala fide , quod mallem ab inierprete redditum. sub exponere, seu sensum eornm detorquere el adulte- tpecU agniiionitj seu scientice ciijus sciliccl spciu rare; quod ii, de qnibus bic agiiur, - injiciebaiu Valeiiliniani. ( , ouuiiiio con9 9
t
longe meluJS Graecam voceui reddidissei inierpres, si vorliesei, compo$ita connructu
43*
S. IRENiEI EPISCOPI LUGDINENSIS ET MARTYRIS
449
iiav i: quasi allius aliquid et majus babemes osleu- (8) , \ dere (1), quam eum qui coelum ei tcrram, et omnia , qtise in eis stinl, fecit; suadenlcr (2) quidem illiciunl per verborum ariem simpliciores ad re- , qiriremfi ir.odiim, niale auiem perdunl eos in eo (9) , \ quod blaspbemain (3) el impiam ipsorum senien- , tiam faciaut in Fabricalorem , non jjisceriierc va- (10) leruiiim fulsum a vero. . 2. Error enim secunduin semeiipsum non oslen* 2. * * dilur, ne dcnudalus fiat comprcbensibilis; suasorio , * anilem cooperimenlo subdole adorualus, ei ipsa vc- , riiale (ridculum cst el dicere) veriorem semelt- psum prxfert (4), ul decipial exieriori phanla- () , emale rudiores; quemadmoduin a meliore nobis (12) * diclum csl de btijiismodi : Quoniain (5) lapidem ^ . preliosum smaragdum, n agni pretii apud quosdam, \ , vitreom in ejus co.ilumeliam () per ariem assi- , || inilaluin, qtioadusqic non adesiqui poiesiprobare, , \ /vrj . ei arliflcium 3 arguere, quod subdoiV. sit fa- " , clum (7). Gum eiiim comrmslum fueril aramen- (13)
BILLU 1NTERPRETAT10. sciio quidein illi, alqtie ad persuadendnm apposiio verbortim arliflcio eoe, qitormn simplcx ingenium est, ad qua>rendt nioduin iHicienles, cxlcrtim inscilc ac prxposiere pernicietn eift afferetitei; Iioc niniiruni nomine, quod conitimeliosam el iinpiam eorum seiiieiuiam in sommuin ilhim rerum omnium Gondiioretn efliciunl, ul qui falsum a vero disccrnere nequcanl. 2. Neque euim Trausei impostura seorsim osler.Jilur, oe alioqui velnt detraclis vesiibus persptcue se prodal; verurn illecebroso amiclu callide adornala id acsequilur, ut per exiemam speciem apud in peritiores verior quoqtie veritaie ipsa cssc videatnr : quemadmodiini dc liujusmodi homiuibas a quodnin me praslantiore dictum esl, quod smaragdo, praeclaro alioqui lapidi, iitgetilisque apud qtiosdaiu prelii, vilruiii arlis iudustria ad ejus siinilitudiuem elaboraiuni, dedecus inferi, ciim liatidquaqnain prasio esl, qui explorare, alque arlis solerlia, id quod vcrsuie facium esi, depreiiendere queat. Cnm auieni ata
(1) nabenln otlendere. Id eat, pottini nslendere. C (8)
Non enim abs re erii hic inonere sa?pius in irenaeo banc loqtiendi forinam, quae planeGraca esi, occurrere, habere pro poae. ld seinel observasse sufficiai. (2) Suadenter. Glaromonl. suadentes ; quod quidem licei magis Laiine, minue laiuen apposile lum ad Graccum, luin ad sermouis scriein scripluui. 1 eo quod blasphemam , elc. Totus bic locns, ill. Eras. et Gallas. el codd. Arund. Ouobon. ei Merc. 2 miscre dcfoedalus, a Feuardenlio ex vcleri cod. ct lexlu Gracco reslilulus esl. Veleri cod. coiisenliiinl Pass. el Vossii codd. ^nisi quod bi perperam babeant blatphemeni pro blnsphemam; sed rectius ei magis exacle ad GraBca, falsum vcro, pro vernm falto, ui in edilis lngimr.
7, eic.,eiun scilicel quem deliranles coinminiscebantwr , geu , aut , quein Palre el rcriiiu omuiuiii principio aupenorem esse cffniiebanl.
(Q) ...
. Elegaiileut banc amilbeaim, quaiu niinus felieiier cxpressil inlerpres, sic ego reddeodain esse censerem: Oratione quidem ad pmnaden*
dum accommodata simplicioret ad inquirendummttignnl; ab$urdis auiem ac prortitm incredibilibu* fabulif mi$eroi verum-n falto diicernen non vulentet perdunt quos in Fabricatonm impia et blatphema sentire docenl. (10) . E\p\\\\%\ vull Billius,
t
. Grabius conjicil lrena?um eriipsissse :
(4) . Veriorem temeiipmm prcefert, elc. Ila Fenard. . Legerem ego, leviori mulalione
iu marg. Pass. el Vosg. cseieri pmuat. Sed baic facia, , nullatenu$ duGraecis non saiis accurate respondeni. Si cum Bil- cernere valentium. . Vel lege, )io legas pro , sic veric : Ipsa D eliam veruate veriorem scmetipsum exlerna qnadam , vel . Addil Laliuus iuterspecie exhiberc videtur imperitioribiu. \e\ si, reii- pres per pareiilbesiiu : ridicutum est ei dicere . neus , legere malis , mi bgi posse quibus verbis nibil in Graeco respondei. Nisi ba:c dc inoitfel Pefavius, veriemlmu esi: Ip-ui eiiam veritwe sno addiderii, omiserual oscilanies scribaj: veriorem semetipsnm externa qtiadam spccie compi .
ciendum exhibci imperitioribui. (42j \& .' Vtnim
(5) Quoniam. Ila recle Arund. Voss. Glanmi. :t Fcuaru. in maig. Iti Feuard. vero lexlu, perinde aiquc in Eras. ei Gall. uiale, quomodo.
hunc, eorurn qui aposlolos videranl discipuluui, stfpius laudal Irenxus; ut libri bujus cap. 15, lib. , c. 17 el 23, ei lib. iv, c. 27, ci ab eo niulia didicisse sc coniiiclur. Ejusdem meminii Eusebius (0) Vitreum in ejus contumetiaiu. Accuraiior bic Billii versio : Smaragdo, eir., viintm dedccus infert. lib. Uiit. cap. 8. Nomcu aulem ejus ulerque reVitreum bic ciim Teriiilliauu lib. ad Marl. c.4, scii- liccl. 05) . Lcgendum puto , adj<*bu iulerpies pro vilrum. ciive, quetiiadiiiodiuii legil Lalinus utierpres. ld (7) Artificium arguere, quod tubdole sit factum. legil iuierpres, nos : quare ila Laiine eiiim exigtinl serinonis series ei aucloris scupus, lHddiUil Billitis : artit toltrtia id quud vertnte faclum ul aliendeiiii palebil; auiem bic coiiuitodutn baberc scusum vix poiesi. c*l depreliendere qneul.
4 CONTRA HiERESES LIBER PRIMUS. 442 " (1) - lum argenlo, quis facife poterit, rudis cum sil (5), ^ , , boc probare ? Igimr ne forie el cum noslro dcliclo , - abripianlur quidam quasi oves a lupis, ignorames (2), , eos propier cxterius ovilis pellis (G) supcrindumen , - lom, a quibus cavere denuniiavil nobis Domintis', , , similia quidem nobis loquenles, dissimilia vero \ , , seulienies; necessarium duxi, ctim legerim com \ , \ memarios ipsorum , quemadmodum ipsi dicunr, , , , - Valentini discipuloruin, quibnsdam aulem ipsomin , , \ el congressus, el apprebendenssetilenliamipsoriuu, (3), \ manifesiare libi, dileclissime , porientnosissima , , el allissima mysteria, quae non omnes capntnl, \ quia non omnes cerebrum babenl (7); ut ei lu co, . \, gnoscens ea, omnibue bis, qui sunl lecum, maiti , fesla facias, el prsecipias eis observare se a pro, \ , fundo insensationis, et ejus, quae esl in Deum, , Waspbemalionis. El quanlum nobis virlulig adesl , \ ,. acmenliam ipsoruni, qui nunc aliud doceul (8), , * dico auiem corum, qui sunt circa Piolemxiim (9), , \ xfj - Qiiac esi(IO) velut flosculum Valcniini scbolae, cotn ' , - pendiose et manifesie ostendemua, et aliis occasio (4), - nes dabtmns ( l i ) , secundom noslram raediocriuBILLH INTERPRETATIO. argcnto immielnni fueril, quis tandem eril. qui facile alque ineorrupie id explorare possil? Qtiocirca ne onipa nostra nonaulli, tanquam oves a lupis, abrtpianlur, eos nimirum ob exlerniim ovilla pellis iniegnmcnluni handquaquam agnoseentes(qtios,nobis vilandos essc Dominus prxcepil), ul qui eadem quidcm loqiianlur, ecd non eadem senlianl; necessarium duxi, cum ir. Valenliui disciputoruin, ul ipsi aiuni, commenlarios incidiseem, alqne eiiam cum nontmllU ipsorum pedein coniulissein, quidque senlirent percepissein, prodigiosa ci proftinda eorum mysleria, quae non omnes capiunl, qnia nou omnes cerebnun exspnenmt, tibi, vir mibi cbarissiine, iudicare : ul a lu quoque, cum ex me dtdiceris, oinnibtis Hs, qui tecum rersaniur, palefacias, eosque moneas, ul ab ameulitt, blaspbemia?que in Cbriaiiim voragiue aibi caveanl. El vero pro virili noslra, lum eortnn qui ntinc perperam doceni, hoc esl Piolemasi, Feiileutiam, quoe Yalentini scbulaj velutflosculusesl, brcviter ac dilucide referemu*, lum pro facultaiisnosira medio Mailh. 15. () . Prxposilionem C (5) Rudi$ cum fi/. ID Grsco non adje, t edil. oniiiibus perperam omissam, ex cod. clive, sed , quod si rerera legooduin ioret, scnsns esi : Qui$ facile poterit hoc vere proReg. reslhnimti* (2) ExtovX^v. Irgit Laiiims inler- bare> seu potius explorare. Vide quae observaviiuui pres; veilit enim, iuperindumemum. Vocem la- ad lexlum Gnecum. (6) Ovilii pellis. Sic vetns Feuard. cod. cum Annten relineri nibil velai, qua posita accoinmodale ad auctoris insliluiuin cum Corna- glicanis el Glarom. Silicei, ovilis adjeciive, pro ovilln seu ovina ; quod quidem adjeclivi genus rio verleris : Propier exiernQt ovillce pellis in$iLaiinis inueiialum, ai barbaro iuierpreii condodia$. (3) . nandum. (7) Habent. Gr. , exspuerunt. InierSic eod. Rcg. el edili. oinncs. Imerpres vero res vero legil, . Vide notau ad lexium legtase videlnr vel , ni forie (qnod a vero simili noii abhorret), Gr%cae phraseos sen(8) Aliud docent. Gr. , perperam fiim baud asseculiis, bauc verlendo immularit. Animum lorqtienl Gallasius, Billius, Fronlo Buc. doceniy seu falia docent. (9) Plolemamm. Glarom. ubiqiie habel, P/o/oel Grabius, m obscura? biijus seniemi* seusmn expisceniur. Non meminerant, pulo, Plaulum iu ma>u$, Plolomwum, eic. Sic eiiani passiui TertulMnstetlaria dixisse cercbrum mungere, pro cai- lianus. (10) 0 ^ %. Ila recle cod. Arund. et Merc. 2. lidiorem, seu a$tuliorem evadere, vel efficere : D ln ediu. vero male, quieit. ld enim ad Piolenia;i Jmo eliam cerebrum quoque omnem e capiie mitnel asseclaruin senieniiam, nori ad Piolem;?um ipsiim \xitti meum : referri demonslral lexius Gracus, iu quo legimr, Nam omnia malefacta vettra repperi radicuu$. Eodem prorsus sensu diclum ab Irenaeo , scilicel, , cerebrum ex$puere, quo aPIaulo cerebrum . Perperam igilur Fetiard. ad lib. , cap. 4, muhgert. Nempe ralionem afferl ille cur omnes el alii ex boc loco collcgeruni, PlolemaMim ab portenlosa et abslrusa Valenlinianorum mysieria Irenxo vocari/Ioscif/um tcholcc Valeniini, deecpii viftseqiii uon valoanl; quia, inquit, delicet baud saiis aocurala inlerpreiaiioue vocis ^ , non omnes cerebrum extpue- . Hxc enim proprie nonflosculum,sed tunt; idesl, nonotmies cerebruni salis emiiiicliini, delibationem, seu, ul alius quispiain mediae vel inaeti defxeattim babenl, non ea ingeuii subiililaie fimai Laliuitalis iulcrpres verlissel, defloraiionem pollenl, ut perdiiBcilia ei obscurissima dogmaia bic siguificai. Id nempc \till Irciixus, PiolcmaMim quod sublilius eral e Vulenliiii doginalibus deliptirvadere possinl. basse ac exccrpsisse, ui bypoibesim huam binc cou/4) . Non improbabiliier binc concludit Feuardeiiiius, bos. quin- ficerc.l. (41) Occationes dabimu$. Gr. que libros prjmum esse lreiuci feluin, Sed.de bis , quod njallem cum Petavio verusgei inleralibi dlximus.
%
445
S. IRENJLf EPISCOPI LUGDUNEMSIS ET MARTTRIS
444
lem, ad efertendum earo, DOD slantia (1), neque \ * pla verilaii ottendenlet ea, qua ab iis dicuntnr : , neque conscrrbere consueti neqna qni eermomim , arti ttudoerinra: dHeciione aulem nos adbortante, * b et tibi et omiribns, qui sunt tecam, manifeelare, 1 * , qum usque & adlrac erant abseons (2), Jam au- \. " tero secunduin graiiaro Dei in manifeslum venerunt doctrina ipsorunu Nihil enim nt coopertun, quod , \ \ non manife$tobHnr ; et nihH abicontum, quod non , , , , , cogno$eelur . 5. autem exqaires a nobis, qui apad GeUas , , <commoramuT, el in barbarum Mrnionem plerum- - , \ , \ (8) quevacamus (3), oratioois arieni, quanvnen didl- , cimus, êqoe vim cenaeriploris, quam noo affecta- ) \ , imus, neque ornaifaeiuum verborum, neque sua- , delain, quara neicimna; sed simpliciter et vere ei , \ idioiiceea, quae libi cam diteciione seripu sunl, \ eom dilecirone percipies, et ipse augei (4) ea pe- ' , \ nes te, ul magis UJoneus quam nee, quasi temen et * ' . initia accipiens a nobit: et in lalitudine sensug , { tui (5) in inulium fructificabis ea,qua3 itv paucia a , nobia,dicta sunl, et potenier asseres (6) iia, qni te- , \ {9) cum fcanl, ea quae invalide a nobis relala sunt. Et \ quemkdinodum uoe elaboravimus, olim quasrenti , libi (7) discere genieniiam eorum, non solum facere , BILLII INTERPRETAT10. criiate ansam tibi ad eam everlendairi porrigemus, absurda, aique a veritate absona eese demonstratttcs ea, qua3 ab illis affenintur. Non quod scribeudi usu exercili eimus, aut dicendi arlem colueriinus : sed quod nos charitas hortelur, ul libi, omnibusque qni tecum sunt, doclrinas eas indicemus, quat cum baclenue in abslruso deliluerint, nunc Dei beneficio fn lucem veiieruiil. Nihil enim opertum e$t quod n#n
1
reveletur, neque abscondiium qnod non tcivtur.
3. Nec vero facies, ut a nobis, qui inier Gallos degimuB, alque in barbara lingiia ul plurimum operam ponimus, verborum arliflcium, quod noii<tidicimue, expoecas ; nec vim conscriptorie, inqua coniparauda non elabonvimus : nec diclionum ornamenlum, nec persuadendi facultaiem cujus expenes el iguari fturous. Venim ea q\m sioipliciter, et vere, ac vulgari sermone, benevolo lamen animo, ad le ecripia tuni, tu quoque pari aninli benevolentia accipies, eaqite ipse, mpote nobia eradilior, qnasi seinioa quaeJam ei iniiia a uobie accepia, apud le ampUficabis, atque in mentis tuai laiifundio. quae breviter a * Mallh. x, 26.
prea, argumenta iuggeremus, vel tub$idia miuislra- C Sglva Hriduni, Yirg. n Jbn. 84. Vide Voss. 111. De arte grammat. c. 3, ei Ctovam melhodum adbimus.
(1) Non stantia. ln Eras. Gall. et Feuard., non cohitantia. In Graec. vero, el fortasse meliua,
, mon$tro$a seu absurda. (2) Abicomof. Scil. doctrinm ipsorum. Sicex cod.
9
discendi linguam Lat.Gallice tcripiaiii, pag. 335. edil. -3696. (5) In lathudine senuu tut, e!c. Ha?c, lillera ni mium addiclue, inlerpres obecaravit; clarius red-
Claromoiit. el Pass. resiiiuimus. lia cauerls, ei in didil Peiavius : Jn spaliotum mentis tua $inumre~ edilione ipsa Oxoniensi, viiiose abtcon$a.. eondita, quce paueit me perstrida $unt, uberiorm (3) Vncamus. Sic reponere non dubilavimus, fruclu compen$abi$. (6) Et poleni$T astere$. Ut polenler asteras ha* codd. Voss. el Clarom. auclorilaie moli, in quibus legilnr quideni vacamur, sed manifesto scribarum benl Voss. Pass. et Feuard. in marg.; sed prior lapsti, pro vacamus. Gum euim in mss. anliquiori- leciio magis cum Gnecu convenil. (7) Qumrtnli libi. Pro quairente le id est flegi~ bus non exigua sit aflinilas inter $ et r, proclive fuii festinaniibus scribis posieriorem pro priori tante U jam pridem, so.hplum vuh Grabius. Ego scribere; quorumcodicesalii exscribenies, nec bar- vero quwrenli libi referreui ad non solum facert baram vocem vacamur inlelligenies, scripseriiiil, tibi manifestam, posleriusque tibi ulpotesupcrQuum alii vocamur (ul prius iu cod. Glarom. scriplum expungerein. fueral, sed posiea emeiidatum), alii avocamur; () . Id ad tibi referri niavuli Feaarquod posterius in ediu. omn. legilur. Legeudum denlius : ui sensua sil, privotim, libi tvli. Malim vero vucamui , demonslral vox Graeca - D ego adprsecedenlia referri, ut sil idein ,ae , quain Laline reddidil Billius, operam po- ru<H et simplii i, seu vulgari stylo, et abaque mmut; Gornariua vero et Pelavius , occupaii . (9; . Idipswm est quod snperins (4) Auaet. In Eras. Gallas. el Feuard. male, dixil, , subiidia ministrabimnB. augea$. Ilic enim auget scribitur pro augebis Scilicei proprie vialictnn, auxiliumque vi<c juxla Graicum . Piura siquidem verba ler- iil loquiiur Virgilitis ASneid. I, 36 ; hic vero opkuttiiualionein babeni uiriusqiie, secunda? acilicel el laiiontm, auxilium, $ub*idiuiu argumentum sigiiii leriias conjugaiionift. Sic Fulgeo Fulgo, Ferreo, (icaU
y
Ftrco. Fervere litiora flammit, Yirg. iv / E M .
*b7.
443
GONTRA HiERESES LIBER PRIMUS.
446
, - libi roanifeslam, sed el submini*trt'roncin dara, . uii osienderemus eam fakam; ic et tu efllcaciter ivliqnis minigtrabia gectmdum graliam, quse libi a Domioo dala esl; ul jam non abslrabantur bomiaes ab illorum guadela, quae est latit. 5CAPUT PRIMUM.
Quid de jEonum $uorum genuli nomim, ordine, fetibn conjngalibts e/futirenl ValmlM Scriptnra loca commentH $ui$ adaplarent. dUcipuli: et qum
1. \ i . Dicanl e*se quemdam in invisibilibos, el ine () - narrabilibug alliiadinibug. perfeclinn jEonem, qui xal(2) \ - aniefuit : bqnc aniem et Proarcben, ei Propaiora, * (3) \ el Bytbon vocanl: esse auiem illum invitibilem, et , otot&v , iv quem nulla res capere possii. Cum auiem a nullo ^ (4) caperetur, el eeset invigfbiltg, gempilernug, et in ' \ , \ - genilug, in gilentio el in quteie mulia ftiigge in im , \ (5) * \ inensis iEonibug (8). Cum ipso aatem fuisse et En' ncean, qtiam etiam Cbarin el Sigen vocant : et ali, qaindo voluigte a semeUpso emhtere huneBylbum, ( (6)), (7), lnillam omniom, (eLielut gemen pmlationem banc , . pnemiui voluil [9,)el eam depoeuisse quasi in , - volva ejae, qn cam eo erat, Sige. Hanc autem , , - euscepisse semen hoc, el prasgnantem factam ge6, \ - nerassc Nnn, gimilem ei sequalem et, qui emigerat, . \ , ei solum capieniein roagniludincm Palrii. Nun BILLH 1NTERPRETATIO. nobig dicta gunt, nberius effereg, quseque nos hnbecille narraviinirs, ea tu iis, quibiismro tibi contneimlo ett, non tine robore declarabis. E l quemadmodum nog, Anffiiame re jampridem, qnaenam ipgomm gentenlia etael inielligere, sluduiraos gedulo non modaeam tibi perspicoam reddere, sed ad ipsiiis falgilaitm conimonslrandam facullaiea suppediiare; eodem modo lu quoque pro ea gralia, qtiam a Domino consecutus es, proinpte aique obnho siudio caeterii inservies : ui bomines non jam amplinf eorum oratione ad pereuadendum oomparau diairabaniur. Eat auCem ea hujnsmodi. CAPUT PRIMUM. 1. Ainnt enim esse qiremdam in snblimitatibue Rlif, qiisa nec octiiis cerni, nee mjmioari potsnnt, perfectum iEonem praaexaistentem, quem et Proarcben, ei Propalorem, et Bylbom vocanl. Eum aulem, cura fncomprehensibilis et inviaibilis, sempiternus Uera ei ingenltos essei, iufinilis lempomm aaculit In anmtna quieie ac iranquilliiale fuieee. IJna etiam cum eo Ennoeam exsiitisse, quam el Charin, et Sigen nuncupanl. Hunc porro Bylbum in animiim aliquando induxisse reruin omnium initinm proferre, aique hanc, quam in animufn indoxeral, prodociionero, in Sigen, quae una CIMH eo erat, non secm alqoe in vulvam demisiase. Hanc vero susceplo hoc semine praegnantem effeciam peperisse Nito, parenii euo parem (1) xpoorra. Sic Tbeodorei. C lib. Hatr. Fab. cap. 7: et Terlnll. cap.T: Snbnantialiier quidtm appellant, pergonaliler vero , et , et nm Bmhon. (i) Tovror ok xal. Adde, ante illaro enim vocem legil veiua inlerpreg, et legendam dcmonstram Terluliianus el Theodorti. locis cit.
9
Billiug, Grabiaa et f ronto 1>ac. Prior omillil, , qood tamen babei Tcnuliiaiiug. Grabius delelum vult artioulum , ulpoie redundanlem : Fronlo Duc. conjunrlionem anle xa. Ego vero, nulla deleta voce, verbmii dunlaxal, per ellipsin omissum, giibinlellecluin velim ante vel posi , ista, , iulra ârenibeeim includendo; et sic platius evatlil mibi gensng : Hunc porro
Bythum aliquando in animum induxiae ex $e$e re-
(5)
" .
Anle hnec verba le-
giitge videuir Lalinns inierpree * rum omnivm imtiumproferre; atquehane qnamemii \ , ulprobe monet FroiUoDiic, tere statuerat produclionem, velut semeu in Sigen, qum ideo fone oniisil scriba, quod eadem fere mox qua una cum eo erat, demitiere etiam voluiue. Ejugrerurranl. niodi ellips^n, imo et durioruui, non rara gunl curo (4i . Hanc vocem addidii, puio, aciolus apml Graecoa, tuin apud Laiinos exetitpla. Nec reqaig explicalionig caaga, veriiua scMicet ne preliendol quisquam quod anle inierliic gubsianilaliier aecipereiur, pro priino Valenti- preier ctiam, cum ea signillcatio paggim obvia sil. iiiaiioruiii iEoae; cuin avum aut saculuni signi(7) . cod. Reg. . fi;el. Eam enim non affiiogcniti neque Laiinug (8) jEonibus. Addil lexiug Grxcus, , leminlerpreg, neque Tcrtulliaiius, ueque Theodo- D porum; quaw vocem non reddidh interpreg. A l ut re:us. in hocexcugandug, in eo cerie reprebeiidendugquod (5) Vr Sf\ xai , , eic. Hinc verleril <eonibu$; eniin bic non inuiittlo Tbeodoreii lexiuni emendeg, in quo, vilioae legi- ValeDiioianorum, sed vulgari aengu accipiiur, pro lur: \ . Pro , wvo aul twculo. Vide Dntain 4.
ri?|H>ue . Etueiidebeliam lndiculuiii hxregMoti (9) Et velut semen prolationem hanc praemilti vo
Pcndo*Hironymt, ei pro, ea graiia appellutum &, lcge, Graiium ap,;ellanl ei . (b) , i\r sro)\Cs\. Li bajus toci loclionc coiisciitiuut
/vti. Quod alienderil iuterpreg adellipgin verbi , loli periodo, diini verlil, nebulas offmidii. Clarius, ni fallor, b*c a uobis reddila. Vida nolaui 0.
S. IRENiEI EPISCOPI L l GDUNENSIS ET MARTYRIS 448 auiem liunc. el UiHgeniltim vocani (I), ei Palrem, , \ . et initium omnium, Una nulem cum eo emissain \ Veriialem, ci hanc esse primam et primogettilaiii \ (4), f,v Pyihagoricam qnalernalionem, quam el radiccin \ . oinniuin diciinL Esl cnim Q Byilius el Sigfl, deinde , \ . Nus el Alelhia. Senlietttem auleiu Unigenilum (2) ' , lumc in qua prolalus esi, cmisisse ei ipsum Logon \ (5), \ , cl Zocn, pairem Qinnium eorum, qui posl se fultiri ' , , \ essent, el iiiiiiutn et forrnalionem univcrsi Plero- (6). \ maiis. De Logo auieitt et Zoe emissum secundum " \ conjngalioncm (3) Uominem el Ecclesiam, el esse \ , lianc primogemiam Octonalioncm, radicem el \ , subManliam omnium, qualuor nomiiiibus apud eos ' (7),. , >, \ mincupalam, Bylbon, el Nun, ct Logon, el Anlbro- , \ . pon. Essc eniui illorum unnmqueiuque inasculo- ^, femiiiani, sic . Inilio Propatorem illuin coisse secundum conjugaliouem 8U02 Emioea?, id esl cogita- , , ' BILLII INTERPRETATIO. el aeqoalem, aique iia compnratiun, ut solus paiernae magniludhiis capax essel. Alquc tntne Nun, ei Monogctiein, el Palrem, et Principiiim omnium rerum appellant. Gum eo aulem Veriialern quoque in orlum prodiiciam esse aiuiii. Alque banc e s s < 5 primain ac primigenam Pylhagoricaui quatendiatem, quam eliam reruin omniom tiirpem ac radiccm vocanl. Esl eniin Byihug el Sige, ac dcinde is ei Vcrilas. Guinque Alonogeiies bic persensissei quaiu ob causam producius luissei, edidisse quoque ip*um Sermonemei Yitain, pairem omtitiiin qtii posl se fnluri essenl, ac principiimi el formaiioiiem loiius Pleromaiis. h\m vero ex Scruioiie ei Viia per conjugalioncsii orlos esse Hominem el Ecclesiain. Aique hanc esse primigenam Ogdoadein, ex qua, lanquaiii ex radice ac parenie, oimies exslileruni, qtiaiuor noininibus apud ipsoa appidlaiam, Byttiuin iiiiniruni, el Nun, ei Sermonem, ei Homiiiciii. Essc quippe eorum qucmlibel tua&(1) Unigenilum vocanl. Atqui non proprie, inquil cout. Vat. c. 7, siquidem non tolus panotcitur ; r.utn cum illo processit et femina, cui Veritas nomes tl. Quanto congruentius Protogenes vocaretur! (2) Senlientem aulem untgenitum, eic. Clarius indir.uliift a Golelcrio resiilulus : JnteUigetis aulem semu$ (Nus)ad quid esset emitsui. El Terlull. c. 7 : Nus simul accepil (id csi percepil, sive inlellexit) protalionii *uce officium. (3) Emitium secundum conjugationem. Ila Claro-
447
Tcrlull. lib.
Eadem babei Indiculus supra citalas, a Golelerio euicndalus, ad calcem loin. I Monum. Eccles. Cr. p. 767. Memoriac iiaque lapsus esl, infert ofilimc Grabius, iu Cyrilli Galecb. b, ubi êiieraiio ascribiiur. Esi quoqtie ibidem prava lectio , disiinclio, versio lexlus. Lege, pcrgil vir doclus, ex ms. 25 Roe. in Biblioiheca BodL eiueiidalum, recleqne distincltiiti : \ . ' " , * Bytlms genuil Sigen, et
t
luoitl. cum lexm Gr%c. Pass. Ouobon. cl pariiin Aruud. Merc. 2 el Voss. Iu ediii. vero Eras. GalJas. el Feuard. inale, emissnm secundam conjnga~
tionem. (4) . cum
i propenderetn iu conjecturam erudilissimi Poarsonii
ex Siqe filium sutcepii Logon. late pejor e*l Jove entiiium, qui sorori commhtu* est; quippe Sige \yihi protes esse ferebatur. Magis l.nncn, faieor, Vindic. Epist. S. Ignal., pari. u, cap. v, edil. Ganlabrig. 1672, pag. 48, scilicei, neque , iteque legendum esse, scd ulramqiie voêiu expungeiidaui, uipote inininae neccssariam, sive priora, sive posieriora vcrba respicias. Neulra posierioribus compeui; Gyrillus enirn non Logon sed Bylbum Jovi comparat. Prioribus neque convenii, neque iiecessaritunest;naiu , liberot procreare, quicunque lamiein illi siui, saiis ad hujus loci sensum exprimendun\ valet. Bocet eniin Gyrillus Jovein sorori misium fui.&e, lly Llimn vero cx lilia sua procreasse libcros : qnod lurpiiis esl. Qiiaiiqnam baud cxcusari posse vidcalur qitod , gcnitatii esse asscril Cyrillus. Sigcn cuiiii ipsain ingenilain, Bythoque ab b^reiicis dici, saiis expre&se iraduul lren.eus ei Tlieodoreuis. (6) ) . Einendandus crgo Terlullianus loco jam saBpe cil. el pio
v
PeUvio ti rbcodoreio scribo, nou , ui perperam lcgiuir iii BasiLcnsi Epipbanii edit. quant seculi sunl Feuard. ei Grabius ipse; eniin dicebani Pylbagonci, non . Teiradem vero et Quadrigam vocai Terlull. Pylbagorica ab Irenaeo dicilur; iiemo eiiim uescil quanliuu qiiaiernario numero IribuereiU Pyibagorici. Perfecium, hno oinnem csse nuincruiii asserebaiil; quia, inquil Plularcb. lib. De pluciti* pUilosoph., c. 3, iu se iiumertiin vi coinpleclilur denarium, ullra queni proprie non est numerus; nain reliqui ulira, qui dicuuiur, nuuieri, priorum 8uni repclitiones. Goiilinel aulem denaiium, quia babet qualuai, iria, duo, unuin, qua2 siinul colleda denaiiiini efliciuiit.Proplcrcaadeo sacra illis lelraseral,ul, Plutarcboloco cil. cl Purpliyrio levltbtis, indesancliuris jurisjuraiidi religioueui sibi fecissent:
tor , ' . Per eum, qui umma! nottrm iradidu quaternarium, fontem perennh uuiurce rudiccs liabenietn. (5) 6 . C. R. -
formnti Pleromalis lionem Pleromatis,
tolius emissa, legenduin
farma-
clc., ul recie aiue me noiavii
. jaucruin Iretiaeo coiisenlil Tcriutliantis cap. 7.

LmiUU el ipic (Nus) ex semciipso Sermonem, otc.
Glal). (7) . Legendum esse iiiouei Frouio Duc. cl videt quisque. Ua legii veius> iulerprcs.
449 , \ .
CONTRA HyERESES LIBER PRIMUS. " - tioni (4), quam Gialiam ct Silenlium
Yocam
450
(5);
Utiigenilum auieni,lioc esl Nun, Aleibia;, id esi Ve* cum Ecclesia. 2 . Hos antcm Êonas in gloriam Palris eniissos, rolenlcs ci ipsos de suo clarificnre Patrem, emisisse emissiones in conjtigatione (6); Logon quidem et Zoen, posicaquam emissus esl ei Ecclesia, alleros dccem -lEonas, qnoruin nomiua dicunt haec : Bilbiusel Mixis, Ag4ralos et Henosis, Auiopbycs et Hedonc, AclneWnptfl Syncrasis, Monogenes ctMacaria. Hi decem jEones, quos dicuiil cx Logo et Zoe emissos. Antbropon auicm c l ipsum einisisse cum Ecclcsia Êouas duodecim, quibus uomina li.nec donanl : Paracleltis 7 elPistis, Patricosei Elpis, Melricos el Agnpc, Mi\os (7) el Synesis, Ecclesiasticos ei Macariotcs, Thclelos (8) el Sophia. 3. Hi sunt iriginta erroris eornm iEoncs, qui l a cenlur, einon agnoscuntnr. Iloc tnvi-ihilc et spiritale secundum eos Pleroma, iriparliie divisum in oeionationem, ct decada, el duodecada : el propler hoc Salvalorem dictint (nec eniin Domiiuim etim nominare volunt) Iriginla annis (9) in manifcsto nihil fecisse, ostendenlem niyslerium borum iEonum. Sed et in parabota eorum operariorum, qui in
r i i a l i ; Logon aulem Z o a \ id esl Yitse; c l Antbropon 2. , \ , * \ " \ , , (\) , \ , \ , \ , \ . , \ \ . " \ , - ^ \ , \ \, \ , \ (2), \ , \ . 3. , (3) * , , \ , \ . \ ( ) , . \
1
BILLU INTERPRETATIO. ctilo-reniinam, ad hunc niodum : Primum enim Propalorem conjtigii nexu cum sua Ennoea, quam et Cbarin, ci S gnt vocant, copnlalum fuissc : Monogenem deinde, hoc est Nun, cum Verilale; Sennoiiein cum Y i i a , ac deninue Homincm ciim Ecclesia. 2 . Hos atuem jEonas ad paremis sui gloriam produclos, qnod ipsi de suo quoque paturnam gloriam illuslrare vellenl, felus conjugales edidisse ; Sermonein nempe el Vilam, posteaquam llotuinem ei Ecclesiani produxissenl, alios instiper decem yEonas in orlmn proltilisse, quorum nomina ba?c osse dicuut : Byibius ei Mixis, Ageraius ei Henosis, Amopbyes el lleilone, Acineins el Syncrasi&, Monogenes c i Mac a r i a . l l i sunt deceni iEones, qtiostx Semioiie et Yiia orlos esse as*erunl llmninem auiciii liam ipsitin una cum Ec< lesia dccem jfionas prodtixisse, quibus bxc ab ipsis iioiuina liibuiuittir : Parat-Jeius et Pisiis, P a i r cus el Elpis, Metrirus et Agape, Ainus el Pbronesis, Ecclesiaslicus ei Macarioles, Tbeleius ct Sopbia. 3. Hi suiil erraniinm hominum iEones Iriginla , qui silenlio vclut obvoluti suril, nec a qunquam cognoscunuir : bnc iuvisibile ac spiritale eoruui Plcroma, trifnriani divisum, in Ogloadeiu, Decaduin, ei Duode( i ) . Sic ei Terlullianus cap. 8. Byihins Q (7) &no$. Ainot scribeiidum vuli Fronlo Duc. el adjeciivc. ad discrinien primi pareiuis Bythi ila ila quoque scripsil Feuard. inlra lili. u, cap. 14, dicius, aiunl Pameliws el Fronio [)uc. Male ergo in n. 8. Scribi vellem cgo cmn Tcrlull. c. 8, Ainus. Throdoreli lcxiu leîiur \ . (jueinadiiiodum enini a dixcnuil interpreies (2) . Sic el Tertull. loco Lalini Nus; sic ab dimiduui vhietur Aimox oii. Aintu el Synem. Perperain itaqiie apud WUJ, el ila sci ipsisse Billiuin video, rccie quidem ; Tbeidoreluiii Jiabelur . enim s d minus rccic, qiiod pro Syuesi* scriphil P/uo , ab * einisbus esl. nesis. ln Gra?co siquidem lcgilur , non (5) . Alludere videlur Iren.Tus ad , qux aliunde una Êunum Basili.is, nou iEoitum malrem. Sed alia ralione Yaleiilini eral. \ dicit, quia, ul observai ()Thcleios. Non Teletos, inquilFronloDuc.jnam Tiieuduretus, ' sa?pe , memiuil inbia , mysleriis bacreticorum Irpiiajus, ul cap. 0 (ntinc Uo$ triginla jEoues dicunt aliis quidem 12) liiijus libri, elsi aliter Painelio videuir. Bdlius otnniVui ignoto* esse, ipsis vero tolis cognUo*. certe semper Theleli scripsil; neque mibi uiiqnani (4) Id est cogitaiioni. Ha?c, uli c i sequeulia, id occurril , perfecius. nutcin babcs est Veriiati, id est Viia> explicuiionis gralia addila 1 Reg. xv, 2 2 : . llaque incliiis smil. voluntate expetiium rcddidissera imerpreies, quaui, ul Gornarius in versione Epipbaiiii, volunintem (5) Quam Graliam ei SileiUium vocant. Yerba ha?c iii Graico delicimil, nec Irciiaii esse videnlur. > alius voluntarium. Ilacienus ^ronio Duc. Qnein V e r o prorsus similis Grubii conjectura, priinuin a aiilem Tbcleion appellal lrenxus, hunc euindeni ut qnopiain ad inargtiieiu asmipla, lexium irrc- Pluletum vocal Terliilliaiius cap. 9. Suspicaiilr.r pisive : neque euim lrena!um quod paulo anic quidem iioiiiiuili pro Philetum lcgiMidum Thelclon, d i x e r a l , iiiuuliler mox rcpeliiuruin. suspicarcr el ego, nisi cap. 50 ei 52 idem Phileii (0) In conyigalxone. lla legendum ex lextu noincn occiirrcret. Credere ilaque malini, duo lujbbe Gra-co conjecerai Froulo Duc. Sed ila revera ba- unius ei ejusdem iEonis iioinina. IICIIL Arund. Yoss. Merc. 2 et Giarom. Edili vcro (9) Triginla anmis. Alias, yer iriginta annos. perperaui : in conjuqalionem.
t %
451
S. I R E N J E I E P I S C O P I L U G D U N E N S I S E T M A R T I R I S
452
vineam millunlur, dicunt manifeslisslme irigin- (6) ta hoe AEonas declaratos. Miliuniur enim alii quidem eirca primam boram, alii circa teriiam, alii . eirca gtxiam, alii circa nonain, alii circa undeci- \ , , ot mam. Compogitae igtiur praedici hor in aeinet- , , . ipaag, iriginta numeruni adimplent. Una eninr., et , Irfeg, et s e i , et novein, et undecim, trigima . , fiunt (1). Per borae autem jflonas manifeglari (2) \ , \ , \ , \ , volunl: et baec eese ma 1 admirabilia etabecon- . diia mysleria, quae ipsi iruciiiicant; 61 sicubi quid * \ 60ram, qua? dicuntnr in Scripturis (3), poieruot ^ , & , \ advpiare et asaiinilarefigmentotoo. , \ . CAPUT II.
Soli Unigetiito coguiiu$ primut Fater. Sophice (emulatio, pertvrbalio, ptriculum, et partm infurmii. Ab Horo renHuitur. Horos quit ? Chritiut et Spiritut sandut ad jEonum comummationtm emittunlur. Ex ASonum coUtlione Je$ut producilur.
I . Et Propatorein quidera eoruro rognosci 1. aoli (4) dicunl ei, qul ex eonalug esl, g Monogeni, , boc egi : reliquig vero omnibug invisibilem et * (7) \ Incoraprehensibilem esse. Solug aulem N113, secun- . * dum eos deleciabalur videns Patrem, ei magnitudi- , \ 6 nein immengam ejus considerang exguhabal, el , \ excogitabat reliquig quoque iEonibug parlici- (8) pare (5; magniiudinem Patrig; quantug et quam , , \ BILLll 1NTERPRETATIO. cadem. Aiqne ob eam caugam Salvatorem (ueqne enim eum Doininum appellare ipgig placei) xxx annls palam, aique in lioniinuiu Iuce uihil /ecisse, ui videlicel jonum bomm roygterium oslenderet. Quin in ta quoque parabola, quae esl de operariig ad vineam missis hog 30 JSonas apcrtissime indicaioe esse eoniendunt. Miliuniur euim parthn circa horam primam, parlim circa tertiam, parlim circa sexlan, pariim circa nonam, pariim circa undecimam. Omnes porro baa hora iu unum conflaiae iricenariuin numeriini expleni. Una enim, et ires, el gex, ei novem, el undecim iricenarium efficiunt. Per horas auiein AEooag gignificari volunl : atque baec esge ingentia Ma et admiranda, aique in vulgus 11011 elTerenda mygtcria, quae ipsi proferunt: el si quld ugquatn gl ii> lilterig sacris, quod eoruiu commeino accoromodari aique comparari poggit. CAPUT II. I. Ac Propaiorem quidem guum Monogeni soli ex se orto, boc est, No cogniium esse dicunt, a caneris omnibug neo cerni, nec tompreliendi posse. haqne Nug solus, de eorum senieniia, Patrem coiiiemplans in magua volupiale versabaiur, atque umuetigaiu ipsius magniiudinem consideraus exsuliabat, ac rtiliqnis eiiam ôuibug ampliiudinein Pairig expouere cogiiabal, nempe quanlus, quamque ingeng ig easei.
(4) Fiunt. AI. tunt. C communicare, tatiug visum esi ita regtituere. (2) Manifetiari. Clarom. manifettare. (6) . C. R. ei Feuard. Golon. editio an. 1596, (3) Quid eorum, qucs dicuntur in Scnplurii. Graece, . . (7) ... Veiug imerpreg, Billius ei Cornarius omiseruni ... , eic. Gum bac excep , in mutiitudine. Gatlasiug : Eorum quas lione inlelligendug Tbeodorelus, dum generalius ex multa dicuniur in Scriptunt. Meliug Petavius : ac si Valenlini senlenlia dicil, q%id aliud e$t, auod im Scripturh certo numero com- , Byihum ab iit qui ex ip$o naii $mit jEonibu$ percipi non poue. Eademexcepiio sequenprehemum. Vide cap. 18 el lib. 11, cap. 24. libus verbis adbibeoda : (4) Cognotci toli. Cognouihtbent Claror.Arnnd.
et Vogg. ex Graeco, : edifa vero tognitum. A l 10/0 toli legilur inGlaroui. Arund. et Morc. 2. quaro leclioncm ex veteri cod. et Grasco lexiu
imtiHJtagge ee all Feuard. subslilueudo : reliquii qnoque Monibu* communicare. quidein ms.
t
.
(8) . Reliquis eiiam jEonibut tnagnuudinem
(5) Reliquis quoque AEonibtu participare. Ediil. Palris exponere cogiiabai. Memoria iiaque lapsug Eraa. ei GaJlag. reliquos quoque ASonas participare; egi Tbeodoreius, dutn jEonibus omidbus indisch-
Eeuardcniii exeinplar babuigge, uliqun quoque JEonibtu DOU dubiieui; ari auiem el babueril, D nato* jEonai, ne ipsum videreni cognoscerentve, et communicare, paulo inceriiug. Quare cum cunctig aiiis manifeaarent, coercuit Sige. ûi eniiu reliqux m*g. Arund. Vogg. Merc. 2, Glarom. I Pass. ega- iEoneg iguoium sibi Bytbum atiis maiiiieslare polur, reliquU quoqu* jEonibus participare, el aliunde luisseiU'/ E i quibus aliis declaiassenl, cuui boli pariiciOurt nou gemel ab inierprcê ugurpeiur pro IUDC exsiarent 1
niinatim ascribil, quod Monogeni soli ex Irenseo et Terluiliano cap. 9 compelere cerlnm esl. , inquil Tbeodoretug, (), \ , * Byiko
CONTRA HAERESES UBER PRJMXJS.
454
magntis exaisleret, el quemadmoduin erat aine iniiio, el incapabilis (4) et incomprehensibilis d videnduni. Continuii autem eurt Sige voluoUte Pairit, quoniam veHel omnes hos in iiaelleeiom et desiderium exquisiiionis Palrit sui (5) adducere. El reliqui qoidem jEonet omnes lacite qnodammodo detiderabant prolaiorcm teminis soi videre, el eam, qua? sine iniiio est, radicem eontemplari. . . Prasiliit aulem valde uliimoe, el jonior, da , \ - dtiodecade ea, qoae ab Anibropo ei Ecclosta emisia (4) , , fuerai, JSon, boc est Sophia; ei pasea csl patsio \ (2) nem gine complexu conjugis Tbeleii; quas exor * sa (8) quidem fuerat in iis, qui sunl erga Nun (7) \ , - t Alelhiam; derivavii auiein in bune ASonem, id , (3) , , 81 Sophiam (8), dematatam (9) sub occasiooe (10) \ , quideni dilectionis (11); lemerilaiis auiem.quoniam 4 . * non commuokaverat Palri perfecio, quemadmo , , dum et Nus. Passionem autem eeee exqtiisiiiohem , Patris; volurl enim, ut dicttol, magniludinein eju , \ , comprebendere. Debinc cuiu noo posset, qaoniain , Jmpossibilem rera aggrederetur, in magna agotiia , , contlituium propier 9 magniludinem alliiudlnis, et \ \ , - propterquod invesiigabile Pairis esi, et propier , \ cam, quae erai erga ura dileclionem , cuin exleu , , deretur seroper in priora, a dulcedine ejus novissi ^ - me forte absorptum tumti (12), ei resoluttiiu (n uni
\ , . , fwoiov \ . \ * . * , \ .
BILLII INTERPRETATIO. quodqve t priticipfo careret, ei omnem mentis comprebensionem, aique oculorum oblutnm fugeret. Yenim Sige de Pairie consilio eum inbibuit, quod omnes ipsos ad cogiiationem, et desideriuni inveeligiHidi praedicit eui Prouatoris adducere cuperet. Quocirca oeteri quidem omneg JSones tactii quodamraode seroinis eui produclorem inlueri gesliebant, ac radicem illaro principii experiem conlemplari. 2 . A l uliimus ille AEon, minimusque nato, ex ea duodecade, qoaeab Hoinine et Ecclesia orta ruerat, bocesi, SopWa, kinge praesiKit, paasioneraque complexu conjugia sui Thelfli coniraxii . qua* quidem cum iniiium cepissel in iis q1 circa Nun el Verilalem eraut, undem in bunc depravatum iEonem decobuii, prcelciiu quideni amoria, aed reveratemeritaie inipulaum, quiid videiicel perfecto Pairi miiiime commtttitcaeftei, queinadmodum Nus. Hac aulem paesio nihil aliud erat, quam Palris invesligalio. Percepuoi euiin, ul dieant, ipeiui fnagnitudinem babere cupiebau Quod caiuconiequi nequivissî, propterea (1) . Mallem cum inlerprete et C liciiii, idem etnobis licere arbilrati siimua, depraTertulliano cil. legi , 8cil. - vaiam scilicel leclionem ex Graeco lexiu et Terlul6. Hic enim : Ex duodecim jEonibus, liano resliluere. llle siquidem : quot Uome et Ecdetia idideranl, novluima natu ,- ubi non neuiraliter accipi, ged ad iEoaas a Nu et Aletbia producto referri liquei. Ter* JSon. (uilianus vero :qui circa , quod lotidem verbte (2) Arev . Legendum eaae merito coniendit Fronto Duc.; vertii Gra?co respondel. Pessime auieui el nullo prorsot enim hrterpres, t%*e complexu conjugh Theleti. sensu, pro erga iVtin, babei Gallasius viierga, Qood et idem repeiiiur lib. , cap. 12, n. 3, tine lypograpbi forsan culpa. (8) JSonem, id est Sophiam. Haec cum a Gra?co permisiione conjugii, guem Theletum vocant. Tertolliaiiug simiiilr cap. 9, im# conjugi$ Phileti $o- absiul, explicalionis ergoaddiia videnlur. (9) Dcmulatam. Mallem cum Billio verlissfl ineitiate. Quem posiremum locum L . Latinius dum emendare eatagil, depravat scribeos, sine conjugit lerpres depravalam, vel CUIII Peiavio, abcrranw
Phileti satictate.
(3) . Legisee videiur inlerpres el,qui^lem ,. (4) Incapabilit. Id est, qui capi auimo non possit. 1D OUobon. invwbilii. (5) Pairii ui. Sic in omnibtts editl. mss. cum TertulL Juxia Graecum vero : D
, pradicli primi Patrit, seu, ul
tem. (10) Sub oecasione. Melius Terlullianus, iub prmtexto : enim bic uon accMionem sed pror9
textum significai. (11) Dilectionis. Feuard. in marg. el Pass. delectaiionii. Perperam; ul eiiim ca?ieros cnm ediu ttim IIISS. omiuam, Gra?cus lexius el Terlull. Iiabem. dilectionit.
(12) Forte absorpium fuiue. Male cod.Voss. Pass. ei Feuard. iu niarg., vero pro forie. Nec ineliua i<iem Voss. cod. Eras. ei Gal!.,|'uuw/. Recliugcod. Glarom. Feuardenifiis in lexiu, ei Grabius, forti abtorfftum fuisse; quam leclionem sccuii sumus, sonal Teriullranui c. 9: Genut conirahit vitii,qvod licet cum Pamelio in cap. 9 Teriull. fen pro forte txortum quidem fnerat, elc. Qui tuni erga Nun. Eras. Feuard. el inss. legi mailemus, si suflragarentur uiss. codd. Scribil ,qu<B tunt erga iVtin, inanifesia librariorum enim Teriull. modico abfuit devoruri, id est, f^ro oaciiantia. Quare quod Feuardeolio nola superiuri devoraius iuil. cxpressius hb. de Prcctcripi. Yertere amal iuierpres, Propaloris eorum. (6) Exorta. Mss. codd. cum Eras. el Galla8. perperam, exton; qaam pravam lecliunem ex Graeco lextu Feuardemius emeudavii. GraBcis omnmo con-
455
S. IRENÊI EPISCOPI LUGDUiNENSIS ET M A R T Y R I S

1
456
versam subsianliam, nisi ei, qu:e confirmal, ei . XJ.\ " (7) , , \ , exira (I) inenarrabilem magnitudinem cuslodil , , omnia, occurrisset vinuii. Ilancautem viriuiem el , Horon vocanl^ a qua abslenlum (2), el confirma, l u u i , vix reversum in semelipsum, et credenlctn jam quoniam incomprebensibilis est Paier (3), de- . posuisae prislinam inleiuionem, cutn ea, quae accideral, passione ex illa stuporis admiratione. 3. Quidaui aulein ipsorum luijusmodi passio3. (8) , nem, el reversionem Sopbiae, velut fabulam nar- \ " \ ranl(4) : impossibilem et incomprebensibilein rem , eam aggressam, peperisse subslanliain inforroem, (9), , (10) qualem naluram babebal feniina parere (5) : in \ , qmun cum inlendissel, priino quidem contrisla , lam, propler inconsitnimalionein generalionis : (14) post deinde liinuisse, ne boc ipsum finein ha\ , , \ beai (0 ; deliinc expavisse, ei aporiatam, id esl, B I L U I 1NTERPRETATIO. quod rem imposaibilem nggresstis erat, cumquein exirema qHadam anxielate versareliir, ac tum ob profuwdilaiis magiiiiudincm, iinpervosiigabileiuque Palris iiaiuraiii, iiiiu ob singiilurem suam erga eiim ucvoleiiliaii), ad ulieriora seiuper pnuipsius dnlcedine sese exienderet, ad exlrcmum absorplus, aiqitc tu iiilegram cssenliam redaclns luissei, nisi in eam ei f.tculiaiem, <|iiae oinnia fulcii, alqueexira ineflabilem maguiiiidinem cuslodil, incidissel. Ilanc aiilcm viin lloriim appellanl, a qno repressum etim el suffiiliun esse dicunl:ac laudcni aliquando ad sesc redeuiiieiii, sibique Palrcm incoinprebensibilein esse persiiadeuiein, prioiem cugilaliotictn siimil cum ea pas.iuue, quae ex siupcndo illo iniraculo orla erat, abjecisse. 3. Nonnulli aulcni ipsorum banc Sopbiai passionem , el conversionem ila quodainiuodo fabulanlur.
cap. 49, pene dissolutnm esse; c i atictor Jndieuli , quidem, si venisscl: nehoc ipsum ( vidcliccl,
nene perhsse. Qtiin ei litMiaiusipse iiifra, pene per'. Q;iai omnia pene pcrsuadenl scnpsisse i n Nerprciein fere, quod siribanun impciil.a inuialum sii in forte. {\)Qu(e confirmat, et exira, etc. Parlicnlam <?/,
incoiisummnliis fchis) perfectionem (sibi debilain) non habeui. luierprelera setulus Terlullianusscripsil :
meluere po$iremo
y
ne finis quoque inihlerel.
lu eo
iu edtiis onitiibus perperam in scqucus coniiua irajeciam , bcue suo luco resiituii edilor Anglus, diicm* aucioriiale cod. Voss. eiGraeci lextus, , , e t c , quibus cuiisonaiii et codd. Glarum. el Pass. (2) Abslentum. Hac voce ulilur inierprcs infra lib. i i i , cap. 4, n. 5 ; uiunlur el aucloies Ecclesiaslici ac Cuucilia passiin, sed aliu sciisti. llic
Yero signiiicai, repreotum, cohibiium, revocalum. (4) Velui fabnlam narrani. Gr. ab incepto
lapsus esi ulcrqiie, quod finem v e r i e r i l , cuni liic -signiiicet perfectionem, confummalionem, eic. Billius vero, eiPeiavius leirendiim voliml in G H E C O ; \ . Grabitis auiem v u l gaiam ieciionein Gnecam r e l i u e l . Alparlicula rejicieuda videlur, el comniulanda in - de ca:iero paruin inleresl, uiruiii legaiur , au * idem quippe scn.sus erii. Nempe modo dixeral lrenacus feiuiii tnformem, iiicoiisuuiinaliiiii ct invaliduin, verbo leiuiiieum (quein prae masculo sexu impcrfecluin judicanl pliysici) a Sopbia iu luceui emissuiu. Id ubi conspexii i l l a ,
conirkiala esi; deinde l i i r . i d l , ne iptum eliaui
(5) Paier. Deesl in Eras. Gall. ei cod. Oliobori.

,
sibi quud niale ab inierprcie rcddiiuui. b abulam qui- nalura debiiam, seuneiptum etiam esse non plene dem iiarrabam itli, sod velul iabiiiam babe- C uc perfecte haberet imperfeciior ille sexus; ue s c i l i banl. Yenere igimr dcbuissel inlerpics, commicei iuvaiidi bujns sexus uaiura iu deformi isla mscnnlur, vel cum Teriull. iomniaverunt. prole non cssei iniegra.
{5)Quntem naturam Itabcbat (emina parere. (7) "Opor. fiuem, lerminum: quia singulos i E o -
esse, quod pej>crerat, perfectionem nonhaberei
, Irgii inierprcs, el cutii eo B i l )ns el C u n i . m n s ; huncque seitsuin treiKui vorbis

.'itliiigiinl : inlormeni *ut>Hanliam , quulem scilicei iiaturam femina sine complexu mariti parere y<oler a l , Sophia procreatam (uitte. At uoduni iu scirpo
nasjnlra Pleroiuaiis Oncs coercebat. ($). Haiicparliculatn ui intei rogalionis nolam bic accipii Poiavius ; vertil euiin : Sed iiiorum
qitidam iltum sapiemice penurbaiionem ac rettttulionem quibus nugis invohuut? nimirum , elc. C r o -
quaerutii illi. Planus esl Graeconuu sensus, cinii Froiiioue Duc. dibliuguas : ,
. Qualem nuiuram ipm habebat, \tmtneam tcilicet, peperisse ; vcl ui Pelavms probe ruddidii : ejuidemque , quum habebut, nalurw /V-
diderim ego aui ornalus causa dmitaxal addilam, aiil siguilicare hocmodo, itu, e l c , hujusmodt, ul vertiuiilerpres.
(9) . Bene animadvt-riit
minam peperiae. lNoc necessc ebl verbuiu quasi 6iiper0uum expuugerc, ul vull Eroulo, cuiiii incuiniuoiluin esl. Ceriuut esi aulein ctiui tx Terlull. cap. 1U, lum ex lienaio ipso iufra cap. 5,
ei lib. i i , cap. 20. infuunem
boc loco Grabins, Teriulliaiiuiu pcrpcram parlui, sed parienti mairi pcr appoMiiuiiem adscripsisse. Scribil eniiti : Po$t irritos
conalus, et $pei dejeclionem, dejormalam loie credo, el macie, ei incuna [orina!. eampaiGottlru
illuiu, ei invalidum Irenauis lam bic quatn lib. n, cap. 20, n. 3 : / / / o feopbix Iructunitfemineum, scii lemm.un cxsiilisse : rum /Eon subsianiiam informem peperit. aueo tit diibium bil, quiii Uoc (10) \. SicomnesediU. cum cod. Reg. B i l M:ripsuril sanciissimus uiariyr liib veio cum vetcii inlerpiele legil . bed Ue (lij Timuisi>e ne hocipswn finem lutbeal. Legisse bissiipra ad icxium Laliuuiii, . 5. Jeiurinlerpres : > '/ , ucc uialc viUei (11) \6' . Lcgeudum
t
CONTRA HiCRESES L BER PRIMliS. 457 458 * (1). confiisain (4), quarontem causam, queniadnutafc , , \ dum absconderei 1 id, qnod eral nalnni. In iisan , \ - letn passionibtis faclaoi, accepUse rcgressioneu), , , . el ifi Putreni regredi couari : et aliqunnditi atisam, , lameu defecisse, cr gtipplicem lalris (5) faclam. . Una auleni ctim ea rogasge el reliquos Aonas, (2) , \ inaxhne aulem Ntm (6). Ilinc dicimt priimitn ini, \ , \ . lium liabuissc siibsianliam malrrix, di ignoranlia, et laidio, et limore, et siuporc. 4. " kn\ 4. Pater anlem prxdictum Iloron super haec (7) , per Monogenem pnemitlil (8) iu iiitagine sua, , (5). sinc conjngojnasculo-femina (9). Patrem eniui ali , 5tp, quando qiiidem cum coujuge Sige (10), modo veroet BILLII INTERPRETATIO. fiam enim impassibilem , alque incmnprobensibilem rcm aggressain, informem essenliam, qnaletnqite nauiram femina poieral, peperisse. Qnam eiiam posteaquam conspexissel, primo quidein ob tiichoaumi feium inoestilia aflectam fuisse, deimlc atitent exiiimiisse, ue ipstim eiiam csse oon plene ac. pcrfcclo baberet : ac posiea velut de poiesiaie cviissc aique in summaperplexilaie ba?sissn. caiisam hujusce rei indagantem, el qnonain modoid, quod acciderat, orcullarel. In iis auieni affeclionibus diu inultiiinque versatain, undem meliorcm uictiiem imltiisse, atque ad Patrem agcendere lenusse. Sed ciuii aliqitanlisper conaia essel, elanguisse, Pairique supplicem exsiiitose; ac cum ea quoqnc reliquos ASoees obsecrasse, ac Nun praserliui. Aique biuc deinum itialeria? essenliam ortuiit traxisse narraul, aempeex ignoranlia, el mreiore, ei meiti, ac stupoie. 4. Al vero Pater llorum euni , de quo superiiis verba fecimus, per Monogcnem posiea in imagine sua
v
ttiam hic vuh Billius : jugemnsculo-femina. Itapariler Tertnllianuscap. 10 Inimagine[emina-marc.Q\\ossecuuis\V\\\\i\$: inimu. Vide noiaia ad lexiuin Latinum (1) . Sic ex codiceRegio restiluimns, gine $ua cotijugis experte.ac mnsculo-femina. Sed eu<u pro ;, qnod in edili. omnibus ium Epipbami, racla ralioiiepugnal,id imagini iribui.quod personi* liiin Irenoei legiiur. El quidem dudmn ma- duintaxal convenil. Quis cuim feral imagiiiem dici lebal Billiits, ratus veierem inierpretem ila le- conjugis experlem,' el mascnlo-feminam ? Malim igitnr cum editore Angto diligenliam intcrpreiuui, gisae, necnon Terlulliauum, qui cap. 10, easum non genus dixil. De Teriulliano facile consenlit quaiu Grned lexius Siiicerilaietu incusare. Prointtu Gmbius; do velcri inierprete repugnat. A l liiem lego, , . S.itl liatid cm:t oirimere debel codex Regius, qutiii neuier vide- Grabio verterim, maiculo-feminain , seu lemiuamarem; neque eniin ea esivocis hujus sigtiiticarat. (2) . Legendiim, ut probe moncl Bil- tio. Non femineum. non effeminalum siguilicare, fius, , quemadmodunt legit vel ipsa Lcxica vulgaln docent. Quid eil auicm, teuis imcrpres ; siquidem bic osciianli lioroit non [emincum, non effeminnium essc, do< scribarutn omissum, paulo iuferius addilur: bil Theodorelus : " , Tenninum, uiquil, producit snte . ) , . Vid. Not. 9 infra. femina coujnge, id e^l, nulla cum lemina conjugii (4) Id esi cotifusam. Uasc explicaiionis gratia viuculo copulaiiini. Excopiio erat, , nam alwrum /Eonum addidil quispiaia. (5) Polrii. ln ediu. Eras, Gall. ei Feuard. lcgi- Q unusqnisque cum \'em\>ia ca mnclus etf; seu, m tur Pa(ri, scd coulra oiiiuiuiii iuss. ei Graici lex- loquiiur Irenasus, ^, erai: id esl, siitguli eoruiii bini el ldni, inasculus cum femiiia coujiiîi lus lidem. (6) Maxime auiem Nun. God. Clarom., maiinie ncxu copulali eranl. Uaqtie Ilorou apud lren;cmn , esse, niliit alitid est, qnam euinauiem ei JSun. Voceiu auicm fttin in cdiu. Eias. cl Gall. male oinUsam apposuil Fcuard. ex Grxco, deui apud Tlieodoreiinn esse Kigaltiuu eiiaiu addeuduui iuoiiuerai in cap. 10 , uullo conjugii uexu cum \emina , ul caHeros iEones, culiigatum: adeo ul vox sil prioTcriiill. (7) Super . , ut rccle nolal Grab. ris paulo dislinciior dnniaxal expjitasiinpticiier significai post luvc, sive postea, uii I- lio, bicque sonel , [emimv non illigulum. El id lius in eua vcrhioiio posun. Teriuiliaiiiis cap. 10 scqueiilibus Irenxi verbis pcrfecie lespondcl. rciidil, in li(i'C. 1'elavius auleni prperain sub Dixerai lloron ad ipsam Pairis imaîncu:, nutio iuiellcxii iEoues, ei apud Epipbaniuin verlii: conjugii nexu cum femina copulalum, clliclinn csse. Quod quiilein siaihu cxplical : Quia inqinl, Patrem posl illo$ omnti produxii, cic. (8) Pramitiu. Gr. , quod vertendum aliquando quidem cum conjuge Sige copuiunl, modo vero supra maris, ac iupra femimv condiiiunem xiuisMii, emitiu , non prcomif.ii. (9) Sine conjuge musculofemina. h\ cdilt. Eras. lullunt Valcnliiiiaiii. iu boc sintiloiu sibi liuton ei Gall. corrupie legiiur sive pro tine. Id ememla- elTccil, quod bic a conjngii legibus, qtiibus tajicri vilFeuard. coiiseuiieiiiibiis u>hs. Ciarom. Pass. lencnlur iEones, libcrsil, queiiiadiuodum ei ip^c Arund. el Merc. 1. lacilius dcbujuscc roimita- ^ Palcr a.b iis liber iulerdum exbiboltir. lis leciioiie, quam de sensu couvenii inier cdilu(10) Cum conjnge Sige. Verieiiduin fuissel, cum re&. Billius el Fronlo l)uc. conieiiduiii, in Gr#co uon conjugio, seu conjugatione Siges, juxia Graicun, , . iu Accusalivo lcgeudum esse, . El iufra, ted ,0 ( ^)) inAblali- , retlUi debuissei cuni Terluil. cap. 10, : ul&ciluc , ^, reftTaliirnonad reslilutam conjugio, non conjugx; vel queniadino* , sedad , quabi " ad imagineiii dum panlo posi eadem omnino verba reddidil ip, ^ eliicm essc. Eisic quidem legisge scmct iuierprcs, redintegratum tua: conjugnlio*i. Videtur nilcrpre?; verui eiiim: iu inuigmctua wiecon
9
PATOOL. G B . V I I .
io
489
5. IRENiEI EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
pro magculo, et pro (1) femina este volunl. Horon xal . vero lmhc ei Stauron, et Lyiroten et Carpislen, , (7), (8), \ >t\ lloroibeien, et Meiagogea voeani. Per Horon , (9) . 41 H auiem bunc dicunl iuuiidatam et coiiflrmaiain " \ Sopbiam, el restilutam tonjugi. Separaia eniin ', \ . *intenlione (2) abea, cum appendice paseione (3), ' , ipsain quidera infra Pleroma peraeverasseii) :con- , ciipiscemiam vero ejug, cuiu paggione ab Horo (10) * , , gcparaiani, ei crucifixam (5), et exira eum (6) fac- " , (11),
9
BILLII INTERPRETATIO. con]tigig experle, ae masculo-femina prodaciu Patrem etenim Interdum conjugii vinculo cnm Sige maiicipaiiiiii esse volunt, inierdum gupra mareiu ac feininam etse. Porro Horum, el Grucetn, et Lviroteii, et Garpigien, el Horotbeien,ei Metagogea vocanL Aique bujug Horl opera purgatatn ac suffuham, coitjugioque rettitutain fuigse Sophiam asseranu Submoia enim abea, ei sublaia Embyinesi, una cooi (1) Muiculo, et pro. Tres igta* foceg in ediu. , a wndfo7i,Carpieten dici. Vindieim Erat. el Gall. necnon in mgg. Arund. el Merc. 2 vero correpia manu, seu (biuc desiinl. Priorea duag resiiluiiFeuard. ex ?ei. rod.; elyroon) iu re aique loco prwtenii apud prutlortm^ tertiam Grabius ex cod. \oss. el Graeco, ubi ex xii Tabulh,fiebat,inquil Aulus Goll. lib. xx, bis legilnr. Grabio favei el cod. Glarom. babens, cap. 9 Tf 110. Inde et $tntettti<e $eu as$erihne$ et pro maiculo, et pro femina. A l vero cura in adjndicaiione$ rei coniroverssc poiiorem probanti Grco praepoaUio Accasatifum regal, verli auciorilalem a Jtidice decrets, diciae vindicta, testa debuitaei non pro ed $uper; $uptr maiculum, et Asccmib in cil. A.Gellii caput. Quidni etPneior +uper feminam e$$e volunt, ut scilicet vlriosque een judex lindicitu doceruens appellari potueril vindtx; et illinc judicibut quibusvig, arbilrit, sea coiidiiioni longe praecellat Propator. (2) Inteniione. Gr. , qaam voccm in- nioderaloribuaaplari viiidicis.MuKaptciatounuttieii, ferius concupi$centiam alibi passiin Enlhynu$in quod mndtciu* inierdutu decernanl? igiliir bic paulo laiiut accipitur, idemqne sonai verlii interpres. (3) Cnm appendia pauione. Sic loiidem verbie aique judix, arbitir, seu moderalor. Eam in reiu I Tertullianus. Malleiii laineu Grseca - opiiine faciunt ea Arnobii lib. adv. Gent. verba, pag. 158 edit. Lugd. Baia?. 1651 : Quis ulerqtie reddiditsel, cnmeapauion$
t t
quce iupnvenirat, aut in quam incideral. (4) Infta Pleroma ptrutttatu. Infra hic pro IMBOII
fra, quod medi;e el hifiuiae LaiiniCalig auctoribug C Jftut vcro bancKapKioroO accepiiouem iu Valentiiiuigiiaium. (5) Crucifixam. bic potiug red- iiiaiiorum Iloron exacie quadrare, satit patet. Hodendum fuisset, inquit opinne Grabiug, qnaai val- roe eniin velul poliiicam universi Pleromaioa di* tctinclam, el Pleromali dUinnclam eite. Sic aciplinara luebatur , omnia fulciebat, aique extra apud Tbucydidem lib. iv,c. 69, Scho- inenarrabilem magniludinem cuHodiebat omma liasiee explical, . In buocsen- proprii niuneris eblitos coercebal, a Pleroniaie gum gequentia Glemenus Alexand. verba lib. u, digressoe revocabal, hnicque vindicabat, asaereStrom. p. 407, A/tnlefpretor: baique, uouniqueinque iEonein iuira propriot flnes coniinebat, syzygiatnque deeerenies restituebat. , \ , Uno verbo , id esl, redempior 3, unaquaque toluptas, vel mxuilia eorpori clavo eive , iinilor, conslilulor juris, et arbiier velut affigit animamcjut, qui ab animi commotio* coiidiiioiiufn: quae judicis, arbiiri, et moderaloris wbiateunon $eparat,nec quasi interpotito vallo paries sunl. (9) . Circnmductorem dixil Tcrtullia disjungit. fleque enim alibi apud Ireuseum legiiur mis, el Peiavius in veraione Lpiphanii, Traductorem Eiilbyniesin cruci aflixain fuiese. (6) Exira eum. Eum bic iteulraliier pro id; qnod Gornarius. Ego poiius cum Grabio redderem Deductorem. Sed omissa isuus conjeclura, ex qua barharis scriploribus baud insueium. (7) . In Gr*co corrupie le- Reductorem , nou vero Deductorem dicenduni esse consequens essei, vocie bujiie eigniflcaiionem, ut ' , pro quo reponendum ex vel nuerp. . Porro , id r > ei , a jurisconsuliis repeiercm. Nempe rem frcqueug apud e*l redempior vel liberalor, dicebalur Horo$, qui tn judicium *"*'" deducere, " " ' eos lt>Sopbije in uiiiversam substaniiain prope resolven- queiidi iuodiig. Inier penouas auiem qu& rem in d;u ruiiiam slilil, ejusque iwolibus inleinpeslivis l i - judicium deducere solent, I. iv ff. De txcept. rei jud. mliea constiluil. vero, id esl, vullum, nou recensemur 1. u, 57. God.,procura<or cui manda~ crux quia Sophiae Enibymesiu cum passioiie sepa- Uim ett, lutor, curator furiosi vel pupilli, actor raiaui, el quasi tallo cinctam a Pleiomate digjuu- muuicipum . . . . defentor. lili ergo Deduciores a deducendo recle dici pogsuni. boc sensu llorcii xil. (8) . Idesl, iuquit Grabius, vindicem, Dtduciorem a Yaleniinianig cognouittialuio luisso sive aueriQrem lilcrtaiis. lia reddimr in veteii coujicio ; uipoie lulorem juniorig iEonig , x u i e Glossario Gra?co-Lai. Exemplum affert vir docius ex noiidum conlirniaia, suiipsiiis inconlinentii, u l Arrianolib. De Epicleti dhputalionibus,czp. 26, loquilur Terlulliauus; aul, gi velis, procuraiureui, p. 369, edil Caniabrig,, quod quidem probal eam seu defensorcm, qui paries ipsms tuebaiur, cauesac inlerdum vocis bujus signilicaiiouem, sed non saui agebal, iinpeliiiii cocrcebal , cOiiservalioui genipei',ei in boc prageriim Ireuxi loco.Ui enim apnd ejus ac saluli invigilabal. (10) Elrcu. Lcgendum polius, inquil Grabius, Jurispeiiios vinatculurliberias, sio el apud eosueiu vindicaiur tervilui, 1.1, ff. be remiit.,). 14, fl. De op. , qiiiainlerprcs habel peistverutte, el i c r l u l L uo.fiu/K.Ymdex ergoscr\iiuiis pcruqueac liberfaiis reniantisse. (lt) AaccTfi]Oiiyai. Legenduni vull Billiug dici poiesl.Sednuulia dignificalio iuValeiiiiuianoruin cadil^Quid oaini buic cum .liberlate, vel . iui Mquideiii legeruiil vcins interfcuiiiuie cuu>emai, uou vidco. Gcnseaiu puiios ki$ pieb, ei TeriMlliauub, crucijixam verlciileg uuu
9
quttiitor, quis atbiur emicibui tartit erti, qui tnier periona$ hujutmodi aui vindiciai j**ta$ dare, aul tacramtnta conelur pronuntiare non iusla f
A m A
CONTRA HAERESES LIBER PRIMTJS.
1|
, clvai lam , e**e quidem (f) tpirilalem fubftanliam, m , , naturalem qneimlam () jonis impelnm, Informem . vro, et ine epecie, quoniam nihil apprehendiiseu \ \ Et propier tinc frnctiHn ejus iiivaiiduiii (4) el femi. nciim dicuul. 5. 5. Postea tero quam aeparata eit ha?c extra Pfe* , roma .ointm, d mater ejut redintegrau suse C O I I , jagaiioni, llonogenem iteram aiieram emisitse con , jngationem, secundum provideiittani Patris, Chri , ttnm et Sphriitim tanclum (5), a quibtis consumniaioa , \ , \ essedfoint jEonas, Ghrislam enim doeoisie eos con , ' jitgationis tiaiiiram , imtali comprebensionem co . () gnoaceniea, iiifficienteeeive tdwieea tM>sc(C): decla , - raste qnoqtie in eis Patria agiritienem, quoniam in , , capabilia 1 2 est ti iircomprcbentibilie, etnon ett , neqne videre, neqiio audfcre eum, niei per tolum BILLIIINTERPRETATIO. ea passione, in qnam inciderat, fptaro quidem inira Pleroma eate : celerum ipsiut Enlbymttim, ana ciim ea paasione, ab Horo aecrelain, cniclque alDxam A i i f M , afque extra PJeroma siiam , esse qtiidein eaiu piriiualem etsentiam , ac nainralem queindara JEonh J m p e i i i i i i , ? e r u m fonna ac flganu expertem ; quod viddicet nibil eomprebenderit. Eaque raiioiie fhicCum ipsiug irabecfllam, <a femiueum ettd
9
tradont.
5. Posieaqifam autem4pta exlra jEonum Plerema relegaiaJuigget,roaierane ipsiasad conjnginm gunm, qnati poeiliininio rediigei, Monogenera rurtue de Palris consitio ac preYidetitia (id videlicel ageniia, ne qoisqntm ASonam in tamdeut, qiiam ipea, calamitaiem Inciderel), muuieiidi ftilciendique Plcroniali taa*a,par aUiniiu produxiige, bocegl, Cbristum ti Spiritmn ganeium, a quibus jfioiieg ointiibug itouieprivalam. Quidqnid sit de tertione TOCIS , d e q u a in not. Lal., Inc legi thil veiat. Sentits erit, Entbym8in Pleromaia p r i v a U m , el iiilerclneam fuisse ab Horo:quodad r^ni facit. Q (1) , tAt. Obscvms omnino locus queun ebitidare dum pferique stndenl inierpretea, nebulas offundont. A l densiores yullus,
9
ingenltu$Pattr in HincomprehentibiH$,comprekeHdi queat. Ingeniosa quidem excogilatum, ted vero

f
paalo minut bimile. Filiuro enim dkip<ifa baud abnuo ; sed quidpiani vel pnecedal, vel addatur, quod vocem td ex aese batid siguiflcaiiieui eo I r a l i a i , nrce>tfe et. llicauieni nihil videaa.ln boc lamenerudili iri conJ^ciiira adnosirain accedit,quo I inpriori periodi parquam Tertulliantit: hri$H erat indueere (vel, ui le, Filiuiu iateiligi velil ab iEonibut comprebendi. PanieUtis Ugendum conjicii, doare) Jio*a$ el- on Palrem.Quare illi enbgcribatt>cior,nosirani dornm co*JKgii*ruM, et innali conjeclalionem, fdo- aeral, *i mintii probanda videatur, per me licet: ncQ* effii ert aenerandi in u agnuionem Patrh ; qmodo n a ad Filiuiu aeque cum Graeio, neque cuni Latino veieris inier- quoquo uiodo referal. prelis texluomseiiliunl.Billitis legil : (S) Quidemr lia recie eilit. Angl. ex Arnnd. co . Sed dice, el Graeco . Aalipnlaiur ei cod. Claroiu. el dicuin uid? lumpii; ncc pleniusex GaHasn, Gornarli uiale cxt. ediil. babent quamdam. l Petavii vertiombiia eruilur. Prope esi l credam, (Z) (Jt xaturalem quemdam, eic. Sicad verbnni menduni buc irrcpsrtse(umiquum quidem, quo de- Tertull. tt cdil. Angl. ex codd. Aruud. elMerc.t. eeplusfuerii Lalinus ipseinei inlerpres)ei pro Reliqui ininus bene, ilnaturaltm. , lcgeudum esse , ciiicet . (i) Eju$ invaiidum. Eju$ acilicet Sopkia* seo Ifcec enini npponere vidclur lrcnstift, liiuc , iHinc A2oni$ proxime nieinorali. Meliua forle dixisset ( , - interprei, <um, juxta Graecuro , scil. . Priori coiilenlo ease debere reliquos iEouae : ai maluil pronomen ad jEonem, quani ad docuii Cbiisius, uipole sal erudiloe, oi Filii, seu frucium referre ; quod salis indiffcrens est. (5) Chriuum, et Spiritum $anctum. Hic mutila llottogeiiis coniprebenaionem noverinl; eam euim esae eonjugaiiotili naiaram, ut Fdiue aolus ab iis D L ^n- Neque enim ea reddidu inierprea, compreheiidi valeat; al vero Palris coinprebentio- qu:e pracedunl Chriilum et Spiriium tanctum, nein menlit eorum capluin superare; Irusiraque liaec scilicel, ab iit exquiri, ulpoie cujiis ea dunlaxai baberi * nec qua? inunediaie sequunlur, possil noiiua, nempe qnod nec percipi, nec intelli- \ . Uxc omnia uon si, nec deuique cenii, aui audiri, itisi Monogeuis male sic expreesii Teriullianus cap. i l : Nus d beuelicio, poasii. Qua? poeleriora lreniti verba.quod Patri* cura atque prospectu, toiidandis rebut, et K i l i c e l guapie nalura cuui sii Paicr, Pleromali muniendo jamqu* figendo ( , \ ), nequa eju$moi.i , firiuare videniur nosiraui rurtus concuuio incurreret, vel, nt alii legere macnnjecluram, scilicel , Imit, incuteret ( * tidaiii bi aUemperaUni, saiig esse ), nocam exvludit copulaiiotum, Chrutum nibu; ac proiude legeiidmu . Si eaim ei Spiritum tanctum. Exaoius ad Gneca verli pos legat, quis sensus ? JSonas coinpreheusio- sel : Ne cui /Eonum id acciderel, quod Sophne, ae nem Pairis edocios, *ai eruditos esse? alqui Paier Pairu contilio* atque provideniia, novuot par, iii prorsus dicilur, nec cliam videre, quo fixut ac fundalut deiucept maueret PieromalU am aiidiro fasesi, nisi per M(nogencm.Qui ergo i i f l / M i , rursus tmiitit konogenet. ejtis edoccri |H)ltiemiil ? Vuii Grabiut bic per (6) She idoneos es$e. Ila recie Giaroiu. Voss '. Filium ipbiuu uitclligi , utpole in guo el Grab.; caeieii viliosc, $ive illot iduneot t#.
v
9
v e r i l
465
S . IRENJEI EPISCOPI LUGDUNEXSIS E T M A R T Y R I S
464
Monogenem. El eausara quidem selernae persevera- xal , \ , liouis (1) iisomnibus incomprebensibile Palris esse; , generaliouis antcm, el formalionis, comprebeu- (5). \ sibile cjus, quod quidcm Filius csi. haec quidem, (4). qui nunc euiissus eral, Christtis in eis operaltis esi , , \ , , . . 6. fepiritns voro sancius (2) adxqualos eos om6. Sv nes, gralias agere docuit, et veram rcquicni - , \ duxil. Elsic forma, ci scnlentia similes faclos jEo- . \ nas dicunt, univcrsos factos Noas, el Logos, et , omnes Anlbropos, el omnes Cbrislos : et feminas , , \ , \ , \ similiter omnes Alclbias, et Zoas, et Spirilus, et Ecclesias. Confirmaia quoque in boc omuia, el ro- , \ , quicscenlia ad perfeclum, cura magno gaudio dicunl , \ . (5) \ bymnizare Propalorem, magnac exsullalionis parli- , , cipanlem. propier hoc bencOcium, una volunia- , INTERPRETATIO. ris absoluli sint. Ghrisium enim conjugii naturam eos edocuisse, qnodque ii, quibus ingenill comprebcnsionoia essel, sibi ipsis&uflicerenl: pncdicasse quoque apud eos Pairis agnitionem, nempe quod nec ptjrcipi, nec inlelligi, nec deniquecerui auiaudiri, nisi Monogenis beneflcio, qtieai. Ac causain quidem, cur ii omnes perpetui aique soierni sinl, in eo quod ic Paire compreliendi neqnil, coitsistere; oriim autem eortim ac formaiiouis, in eo qtioddeeo comprebendi potesl, hoc estin Filio, eilain esse. Alque bsec quidem ille rccens editus Clirislus in ipsis (abricatus eet. 6. Sancluft autem Spiriius eos omnes inier ae exaeqtiatos, gralias agere docuit, ac veram reqwiem induxii. Ad bnnc scilicctmodum, jEuuas lum forma, lum Yoluiuate, ac seiitciilia pares consliiulos fuis>e cotiuneiiiorani, onuiea nimirum Noas, omnes Sermones, onmes IKominee, omnes denique Gbristos eflecios: feuiinasque ilem ouines Veriiaies,onines\uas, omucs Spirilus, ei Ecclesias. Aique binc lonlirmaia, (l) El causam quidem ceierncc perteverationis Filius etl. Ex ea versione liquel inierpretcm legisse, , ci , pro , ci , quae bodicrnus babcl lextus Graecus. Oinillit eiiam , et prius ntuiare vidclur in . Vcieii inlerpreli pro more consenlil Terlulliauus : Voce iaclis, sponle fluilsenstis, si praemissorora memineris. Paulo tuperius dixerai Ircnxus, incompreliensam Propatoris naluram lemere scruiaiuui iEonem p;nue periisse. Addit, ne cui alioriim iEonum id accideret, quod iniprudenii illi, GUrisium a Palre productum, qai doceiei eos Unigeniii solius menli pervium esse Pairem, caeleris penitua incomprebensum. Tum (qtiod liujus couseclarium bantttr, iuquit, iuconiprehemibile quidem l'atri$ cautam es$e perpeluiiatts ipsorum ; comprehensibilg videlur)ftougemeliorem esse Unigentli, qnam alioxtro ejut, generuiionis illorumw [ormutiomsillorum, rum ^ O I I U I U conditionein ; et caierit quidem JSo-
e*se rulionem... FUium autem constiluuni apprehensi-nibus protcipuam wletn(cperuverationis cauiam, qti*
bilem Patris. Gonseiiliunl el rccenliores,BiUius,Fron- sciiicet dissolulionem, quaj incaulo Aoui punie toDuc.ellîaviiis.Gornariusvero.eiGallasius expar- conligit, a se amolianlur, esse Patris incompreheulcdiiniaxai; relincnl cnim . Sedeor,um sibile,-6i uimirum pereuasuin habenlcs, iiicoiupreoinnium uullus scopum alliugil. El pro modo suo bensurn csse Pairem, ipstuu lemere scruiari nuu dum quisqae verlil, scnigma proponii polius, quam nilanlur ; prolis aulem ejm, ac formx^ Mouogeuis solvil. Nec frlicior Grabius (pncc ipsins dixenm), videlicct, perscveralionii anernw cautam esse comne iinaiii quiiicm, ul aii, liueram in Grseco texlu prehensibile illius, cui ulique (cqualit ett; iiempe inuiandani ccnscl; scd ( , Pairisno- qnod Palrem, cui a?qualis est, comprebendal. Sic miiie bic Propalura iiigcnitum, sed Unigeniium unius dunlaxal addiiione difticilem noduin facile, poiius iulclligi vull, lextui vim iuferl. Uiiigeuiluin C id fallor, el apposile cum adsennonis seriein, tuiu qnidcm a Valenlitiianis vocari Pairem, el Princi- ad Vateniiiiiaiioruiii bypoibesim, solvimus. linm omnium, notiim est; sed voce ", (2j Spiriius vero sanctus. Addil lexius Gra?cus, qu:c proxime prsecedcnii periodo, et in sequcn- !v, unus, quod oinisii iulerpres. Id eiiam nequo libus dc solo Propaiore intelJigi polcsl, bic Luige- Tci lulliauus, neque Tbeodorelus Jegunt. Adjectuui niliiiTi veaire, uulla alia p r a M i u s s a , aul addiia vocc, suspicamr Grabius, ut innuereiur ratio, quare Spiqn:e prioris illius signilicaiu coerceat ad Fdiuiii, ritus sancius iEoncs omnes aequales reddiderii, ac abborrei a verosinidi. llaqucidbi Graeco lcxtui me- uniiaiein Pleroiuaii inJuxerii, quod neuipe et ipee dicaiu manum admoveas, iucassum dcscasu laboras; c&sa unut; vel ul insintiareiur, Chrislos quident icctus occurrei nullus. Lfgc ergu cum veleri iuter- duos esse, superioreiii alium, aliuin inferiorciu, de pretc, ei Tertulliano, ), quo mox ; Spiriium vero sanctum, unum. , id cnim exigil cuiii t > t rmonis coutexlus, (5) . Hoc verbuui expuugi vull Bililu % linu ipsa Valeiiliniaiioruiii bypoibesis, ad quoe noti Salis quidein iuutde: seivari lauien poe^l E\ saiis ailenderum iniciprcies; ei inde prima mali tiiiic verlendiiai erii : Neque videri, neque a*diri lal)Ca. Aliora q u o d , ^ ; , \ - potest, ni$i quantum Monogenii beneficio, tcu pgr ; vocibus, (Jiiigeniliiui tieuiguari liaud auver- Alonoyenem cognouitur. (4) , eic, ILTUIII, qui dicaiur , \ . qnidcin, qnod gcniluni e$(, producito, . L)e 1> disseiuiiuus in nol. i supra. Caue nou legunl modo, bed ei tcntoUole*, proles ; quo sensu dicilur Prov. xxx, 11: Ceneraiio, quiv patri suo maledicit; et matri suw D buul GaUastus ei Feuard. uon codtcis alicujiu, non beneUuut, id esl, prolex,qu(c pulri suo mateittcit, sed suliti, m puio, veicris inicrprelii auctohuie eu:.; -^ vero, id esi, /ormri, spe^cs. yuibus dur.li. >5:>, cu-tcns lcxlusGnci vocibus utaneiiiiLUi m(5) -. Yid. Torlull., cap. l i .
466 CONTltA H J E R E S E S L I B E R P R I M U S . 465 . \ te, el seniPiilia, iiniverwim Plenuna jEonuro, con~"" seuliente Chritlo et Spiriln (8), miuniqtieitiqti* $ \ ^ , iEortum, qnod babebai in te optiirnim, ct flortttlis, - eimnm conferentes, collationem fecisse : elbaec apte , , - compliigeutes, el diligeiiter iii unuin adaplanies , emisisse problema, 13 et > bonorero ei gloriatn xaV ,. \ , Bytbi (9) perfeclissimum decorem quenidam, el sU \ , (1) dus Pleromalis, perfccwm ftucitim Jestiiti, quem { , \ , et Salvaiorem vocari, ei Cbrisitim, et Logou, pa \ , tronymicc, ac Otntria, quoniam ab oaniibus cssel. atelUlesquoquee),4it bouorem ipsorum (10), ejus , \ (2)> \ , \ , \ [] dem generis angelos cum eo prolatos. (4) (5) (5), . CAPUT III.
n c
Quibut ScripturcB $acrce locis ulerentur hosretici ad assennda contnwita $ua?
1. ' , \ , \ (6) , , , , (7), , -
* Ha?cigilur esi, quaj inira Pleroiua ipsorum(ll) dicilur, negoiialio, el passi iEoids, et pa*ne perdili. [et| quasi (12) in muUa maieria, pijopter inquisilioitem Patris, calaniilas : cl ilori, elCrucis ipsonnn, el Redcmploris, etCarpisiaj, el Horoibete, et Mc-
BILLII INTERPRETATIO. r l ad summam qtiielem addnCa uaiverftilaie, cos noft sine niagna laeiitia Propatorom laudibus exiulissa iicuol. inagna quoqne ipsutn voltiptaie perfriifttitem : ac beneiteri bujusce nomine, coelum oinnem yEonuin comniuni consilio ac senieiitia, conseuiientibus eliam Cbrisio et Spiriiu sauclo, alque eorum quoque Paire calculum suura adjirienle,qiiidquid ptdcberrimiJtii, ac praesianlissiinum quisque in se babebai, i mediiini conlulisse, aique bc apie conjungenlee, ae concinnc copulanles, ad booorem ei gloriam Byibi, perfectissimam quamdam pulcbnludinem, ei sidus Pleromalis, ac perfeotum fnicluiii produxisse, hoc esl Jesum, quem eiiam Salvatorem appellatnin eeae, et Cbrislum, el patrio noniine Serraoneni, acdenique Oronia, eo quod ex omnitois orlus esset: ad corumque bonorem salollites ipsi augelos, quo rutn idem cum eo geuus esset, una ediios fuisse. GAPUT IH. I . Alqoo hxc eslilla, (]tia?ab iis coramemoraliir, itura Pleroma negoiiaiio, at aDTecii JEonis, acpceue, ui mulla maleria, exsiincii, propler iMvesligaiioueni Pairis , aala calamitas : et Hori, el Crucis, (1) tfpo&ti^ra. Legendamesee CHm veteri in- *C terpreie < immerilo ceiisel Billius. Neque eniiu bic agiiur uUi de Jesu. Confer, si lubet, Teriullianum cap. cii., ubi bfcc Valenliuianoruiu figmnta salse deridet. (2) . \ocaiur etiam inferiu Paraclelng. (5) xarta. Detendum esse recle monet Billius; senstiin enitn lurbal. iSeque eam pnpposiiioneai logere velus inierpree, el TcrlulliaIIUS. QUIII ireusus ipse paulo post, Jesuro, ex Vab*ntiiiiaiiorum mente, vocal , omne. El lib
1 1 , cap. 20 deeodem :quem \tu\\\'n et Omnia w/<wt r
ntis, quoe erii eminentia eju* inter $atellites f Conge* niio$ ergo, seu potius coansoi, ejusdem generix,
veriere debuisset inlerprea. Irenaiiis enim inferiu* vocal eosdem angelos, Soteris , comvo*. Quo eodem nomine appellai tb* Aihanasins iu Itrima ad Serapiouein epislol. p. 659, lom. 1, nov. cdil. (6) . Existimai Billius legendum , vel , . 0). Lege , venil cnim iuterprea
crur.it, iltt/i, aul columncc. Et crucem jam vo-
Del Pa6s.;vflus codex, quem seculus csl Feuard. Iiabclquidem m, sed atile gloriam non anle hoiwrem* (5) . kjutdem generii ange- cseierts cutn mss. lum ediit.,ipsa eliain edl. Anlos : ambigut posiium, ioquii TeriuUiainis : vix scias gbcana,omnino delicii lucc partictila euiiit an cjusdem ii.ter se, a cum Salvalore gene(10) Saielliles quoqueei in lionorem ipsorum. Codd. ris easenl. Albanasius orai. 2 cont. Arian. lom. I, Pass. el Glarom. Saiellitet quoqne et in honorem uuv. ediL, p. 461, scriLii Valeniinum dixisse sorum; nec iia mule. . qnidoin (11) Ipsorum. Verlere debuissel inlerpres, ab iptis angeios faciie ConcesseriiM, sed uon cjusdem jusla GRUCIIIII ' . cuiu Cbrieio generis. Saielliiet ejus eranl, non (12) Ei quasi. Expunge el; dceat enioi io Grcco, proinde ejusdeui geiieris cum illo PleromaiU kidere. ei seusum iniercidit. Si fiiiui Soieri coiuubstanthiy ail opltmc Teiluliiif
cupani. Ubique eamdem appellaiionis rauoncm aiivrt, eo quod sit ex ommbus. Quau raiio vei sola probai expungenduin esse . (4) . Legenduin esse , ,jure ceuseot Billiut, elFroulo Duc.;sic ctiitu legeruiii Telus inlerpree, el Terlulliaims : uierque habei, *aiellitet_ ei DOII eis. Theodorelua quoque scripail.
eavit Eoron illum; iiusquam vero columnam appcllat. (8) Et Spiritu. Omisit inlerpres, quae scqunnlur, verba Grxca, ^, atqueeorum Patre calculum $uum adjicieme,
uli beue reddidU Billius; qu ouiisil ei Tertullianus.

(9) ' Ki IM honorem ei gloriam. Sic cod. Claroui.
%
#7
8. I R E N J E I EPiSCOPI L U C D U N K N S I S ET H A R T Y R I S
tagoget, taxaonia compago (4): et priml ChritU, , \ , cwn Spirilu gancio, de panitentia a Patre ipaorum (5), \ , poslrema ASoiwm genesia (2) : ei aecuodi Chritli, quom Soterom dicual, 1 4 es collatione coroposlla , \ \ fabricalio. tfcc airtem roamfeale qnidem nen etae , \ * * dicta, quoniaio non ontne* capiunt (5) agnUionem . , iptorum; mytieriallter aulem a Salvaiore per pa wbolaa oaieiit* ils, qui posetrat inieHigere. Sic (4) , trigiitla iEonat 8'gnificari per irtgmta annoa, aicui pradiximiia\ ln quibu* nibil in mantfcsto dicunl , , leeiese Salvaiorein, et per parabotam operariorem , vinea? \ E i Paulum matiifasiissrtne, dieiint. Jfonag . nonrinafe ejepissime, adboc etlara el ordinem ipsorum tervare, tic diceoiem : /a nniurta genera- , \ ,
9
Hone$ ueculi iarculornm. Sed el noe ipsoe denique
in gratiamm attkmibua diceoiea oconum, il-
(). ' -
BILUI1NTERPRETAT10. Lytrote, el Carpreta?, et Horolbtti, el Metagogeos, ei iEonuro coagmemmio : f e primi Cbrietl, ac SpiriIii8 eancii, x Palris vldeticet pcBiiiientta , JConum ortu posterior naimlas : ei aecundi Cbristi, qoe eiiam Salvaiorem appellani, velol ex are cellaiiiio etructura. Haec auiem noi quidem peraptctte decliraia esse, propterea quod htijunmodi rerum cogniiio non in oiuniuin capiam caderet; veruin tecie ae mysiice a Salvaiore iis osiensa eeee, qui iiiielligeiidi facultate praediii sini, idque boc modo. Triginia cnim iEoiras per eot triginla annos subindican, cje qiiibus euperhis loculi tumiig; in ooibua nibil a Salvalore palam ac publice aclum este dicunt: aiqve item per operarionim vineas parabolam. Qitm Pairium quoque asepeiiumero bo8 Jionaa aperiissime nominare asgeruni, aiqne insuper eoruui ordineni servasse, cuiii Itit verbis uierelur: In omnes gentraiione* $<tculorum sceculu Alque adeo IIOB quoque cam iograltft
4
Sup. cap. ! .
Mallh. xx, 2. ' Eplu m, 2L dilltteret. Sod praelerqnam quod " , sigttilio.arel , Horuin ipsum posl agoniam congfdidaioin iuisse, quam Sophiam ab eo cousolidaiam, scribeudiiinqiie fuissel, " , id vero miniis siinde videiur, bic Horo respeciu Sopbiae ftgendi, seu coiiaolidandi viriulein ascribi, qujc solift Gbrigio, el Spiriiui sanclo, respec lu Pleromaiis paiilo suptirius iribuitur. Horo quidem attribuilur , aeil inii&qiiaiii. Mea tero baec esl upitiio, imo baud dubitem quin legendutn ail, in Grjeco quidem , in Latino vero, htxaonia eompago; quod poeteriiia excudi feci. flauc leciionem saiig aperle exprimuiii plerique codd. Lalini, quoruin alii babeiil lex JSonum, alii U*
t
(t) Hexatonia compago. Ita fere Merc. alter, nisi C qtiod uua vox in duas dividaiur, omissa liUera h ex ASonia. Nec procnl dislat Claromonl. in quo lex jEona, baud dubie qnin pro liexaona vel ux&ona. Yoss. lex JEonum , pro $ex ASonum. In ca?teiis corniple, ex jEone, ul in Aruiid. et Merc. i ; et jEonum, iit in Otlobon. P.-.gs. el edilt. Erat. Galh*. Feuard.; vel ex agom* ahis pejus babel cdii: Oxon. Vide noiaia ad lexlum Grapcnm.
9 y
(2) Potirema jEonum gene$is. Melius aBillio,
quain a veieri inlerprete reddimr, jEonum ortu poterior nativiiat. ipae interpres infra lib. , cap. 19, n. 9, eadem repetens, habei: quemet potleriorem reliquis Aonibu$ faclum eue dicunt.
(3) Capiunt. Sic Glar. coJ. et Oitob. In casterig Jona alii ex JSona, alii exjtionia compago, prominus bene, capiant* (4) Sic. Hasc particula iu Graeco praecedent eolon cid dubio pro tex tconum, icxotona, textvowa, vel claudil. Sed periude esl ad senaum, modo comma hexcBona, vel kexmoniu compage; quod cum ininue pra-ponas paniculas : addtlur enim explica- iiiielligereiil scribu, depravarunl; aic lamen ut lioius, conq>arationie graiia. D verae lecliotiis vesligia reiiuuerinU Porro Hori F5) . Difficilis locus, in Crucit, Redempioris Carpitlce, Horolhctcc, et * cnjifs obscura siiam quisque coofert operam , sed tagogei hexceonia tompago ab Irenani dicitur quia inanem, ni fallor. Ne<: enim hic (qaod alibi tolel) ciim unus et idcin Aon eex nominibus gaudeat, ibi IDIIIUO snppeiias ffenini lexius Graecus ei Laii- quibus lotidem.proprielalea reapoiideni, scx iolius, nec quidquain juvanl codicee cuui cdili, lum IIUIII peraonaiii SHaiiuel. Dnde sex illoruoi nomi**. Quot enim codices, variae leeiionea. Alii nmii coagmcnlalio ingeniose ab lrciiaeo vocaUir una voce ecribunl , ui PeUyiua, Gallasius hexwonia compago, quasi sex iEouuui ia uuuiu i ei Fenard.; alii divisis, , ut Grabius. euiudem iEoiiein couquxus.Sic nulla iere iuuialioiM codicibus Lalinis, edili. Gallas. Erae. e( Feuard. facia lexluni uirumque resliiuo. babeui jEonum compago; ediu Aoglic. ex agonia (6) . Ordo verbomm percompage; Vo88. Itx JEonum corupago; GlaromonU peraui iuverstis esi. Lege ex , cnjus iiasc iex Aona compago; Arund. ei Merc. i , ex JEone verba sunl Epbes., , 21, oJoiccmpago; Mtrc. 2, ex JEonia compago; quod poste- . Sic enim legit imerpres. el sic legeiidum eese riu dubio procol scripiuui puui Grabius pro ex satia mouei ipsa Valeiiiiuianoruin bypoibeîs, qui agonia compago, id esl, pott agoniam compago ; ut non lanluni jEonas ab Aposiolo ncuiinalos, std axcudi curavit in versione Laiina: unde ei iu etiamet ordinem ip$orum primi sril. ioui singo* Grsco consequeBter legi vuli , divisim; Jariicr ei ' dicii , el eequetiliuu! iufeno* ui sil sensas, Sopbiatu posl agoni im ab Uoro von- ruii), hcrvauiiu eêe cffuliebaiit. a iidaiam luisse, ue scilicci iu aniversuoj regoluu
9
t
CONTRA HiERESES LIBER PRIMU& (I) , ^C , lo ASonag signiflcire: el ubirnnqtte awm, aul; - \ (2) nes iioininaniiir, in illot id referri , , . 2. Duodccadig auiem jEonum emissionem signl* 2. ficatam per id, qnod duodecim aiinorum exsistena &8 , \ Dominug digptilaverii cum legig docloribug , et \ per aposlolorum eleciionem : duodecim eniin apo , gtolog elegii . Et rcliquog ociodeciro JSonag inaid , (5) fesiari per id, qnod pogt rettirreclioiiem a niorluit . octodecim meiigtbug dicanl ronvergalum enm cam discipulig. Sed ei per practidenteg noininis ejus (4) , \ , duag IRieras, loia ei Eia, ociodectm iEonas gigni (5) . \ flcanter manifcslari (8). doceni auiem iEonag , simUiter per lola litleram, quod pnecedit (9) iti , ( - noraine ejus, gignificari dicuol. E l propter hoc (6). * dixisse Salvatorem : Iota unum, aut unu* apex non
T
V, , .
ar
praHeribit (10), quoadutqne omma fianl .
5. \ (7) 1 5 5.HancaiHempa98ionem(il),qcircadnodeBILLll 1NTERPRETATIO. rom actione dicimns, In tacula tctculorum, jEonas illoe signiflcare. Denique ubi sxculi, vel saeculorum vecabuliim usurpaiur, id ad illosreferrt voluni. 2. Jam vero duodecadig iEonum produciionem ex eo indicari, quod Dominus, ciim diiodeciimim rlaiig aiinum agerei, cum legig docloribus diseeruil : alque ileui per apoglolormn elecliuoem : duodecim eniiii aposiolos ease. Pogiremo reliquos duodevigimi Atonag hmc declarari, quod eum , pogiquain a morte a<l vilani rediisset, deccin cl oclo mer.geg cum discipulig versalum egge dicunt. Ad baec per duas prinias n<: minis ipsiug litlerag, hoc egi, , ociodecini iEonag gigniflcanler indicari : eodemqtie modo doccm JSonag per Utieram t, quae in ipgiug nondne principcm locum lenel, eigniiicari asseruni. Alque buc spectagge Salvatorem, cum dicerei: Jota unum, aut apex unn$ non prarteribU, donec omnia fiant. 5. A i vero calamiiaiein eam, quae duodecimo iEoni accidii, per Judae, qui apogiuloiuiH duodechmig
Lnc. n, 42geqq. Luc. , 43. Matlb. v, 18(1) . - C eranl Scripiur Novi Teglamenti, quam gpiirium gil inlerprea; ged niinug bene. Hic enim germo egl, illnd gcriplum, quod veritatis Eoangelium dicebanl non de quibttgcunque gratiarum actiouibug, ged de Yalentiniaui, Irenaeo legie lib. ui, cap. 11, u. 8, ex ipsa sacra Eucbarigiia, seu de golemni illa gralia- quo commenia gua hauriebant. (4) . gcilicet, cujua mm actione, qaa* in divinoram mysteriorum celebralione flebai; ubi ex veterum Lilurgiaruin pra?- prima liliera, Graecis esl t, x;gecunda , . (5) . God. R. . acripio frequens audiebaitir ea cuiii , (tt) . Lege tnm clausula: . quibug obiier concludeg, anliquigsimos esse plu- . Evidens enim scribae gpbalma.^ (7) , elc. Hic riuios, qui in iis, qtiae sub quoruindam apotlolorum nomine circumferuniur, Lilurgiig, rilus exslant, cum Graaca, luiu Lalina corrupia suni. Sic ulraque ei Yaleiiiinianorum a?vo veiusiiores, ac proinde expritnunlur ul passio et canera , quaB Salvalorig aposiolis ipsig coaevos. In ea, qu.c Jacobi nomen propria sunl, de Juda eiiuiiiieniiir; quod qiiain abrae ge ferl, quamque Basitiug, ei Cbrygosloinug, gi surdum s i l , nemo non vuJel. Quidpiam igiiur in roclo Gdeg, in compendium redegeruni, forinula ex uirisque deesl; aed ei in Grxco quidpiani superegl. qua argumeiilnm ducebanl Valeminiani, nonsemd uierque lextus facile emendari potegi ex iig ccurrit. Ei bene ge res babei, quod Grabius siiis quae babei lrena?ug lib. u, c.20, n. 1. Ibi eniiu ex candidior faieahir, illot, qui in omnibus istis Litur- inicgro ei iigdem omiiino verbis repctil quse cap. 5 fltg (Aposiolicis) cxprimuntur, quique jam olim ubi- lib. 1, dixcral. Sic auieui illic babel: lllam euim,
que tnter tacra mytteria usitati fuere, riiut, ex apo- D
quam ergu (8) Per pr<ecedcnte$.... manifettari. Sic ex cod.
giolica traditione fluxitse. Ecclesias eniiu ab apoelo Ih insiiiulag furinam aliquam, el riluin offereudi aachflcium, cui laui arcu gil el pracipua cum religione conuexio, non accjepissc, quis saims gibi persuadeai? Non quod lau>en Liturgias oiuues apoaiolicai iia, quoruin nomiiie higigiiiunlur, adjmlicare velim. Sufliciai Lilurgiarum atiiiûioniui, g| non gvnpiores , gaheiu piiuiog auciores e&ge apostolog. (2) " ar. Particulam , quam habenl cod. H . ci otniieg ediii, ncacio cur oiuigeruui Peiaviug ei Gr.ibius. (5) . Idem antea commenti fueranl Gnostici, ul paiei ex cap. 30 bujug libri, ei ab iift acceperaiil Valenliuiaiii. Uirosque confulal Lucas Acl. l , aggereiig Gbriglum per dies quadraginta ttpparui$e discipulis, quibug elapgig incoelum C O I H jceudil. Sd uiinorig apud eog baireilco pondcrig
Pagg. el Glaroni. leponimug. Prior quidem babei er posterior vero, manife$turi cx quibug geiiuiiia eclio Gra?co lexiui, et amecedenlibug conseulanoa eruiiur. caeierig deesi per, ei legilur manifenare*
% %
(9) Lilteram, quod prwcedii. Lege, liUeram qr.cc
pracedit. Ad noininls Gneci, ,, niagi^ quam ad Lalini genus aileudil imerpreg. (10) Prmeribit. Siccodd. Voss. Pagg. el Feuard. in inarg. cuin Yulgaia aogira, ci veieri lialica. Gajiert cuin editl. lum mbs., prmieriet. (11) Hancauiempatsionem, eic. Depravatam hant periodum in nolis ad lcxttim Gi:aecuin resiUuiiuu. Vide ibi observala. lameii Laiina bax absoiufe reliuere velig, lege salteii, viunda: ampbiboloâ
causa : Eiquomatnduodectmo menie pa$$u$ ett bul, vaior*
471
S. lRENifil EPISCOW LUGDUNENSfS ET MARTYRIS
471
9
ciONim Aonem faela csl, gignificari drcunt per apo- ( ) gtagfam Juda?, qui duodecknug-eral aposlolortim,et , : / , quoniam diiodecimo menge passus esi; uno enim , \ anno voluul eum posi baptisma predicaste. Adhuc \ * . \ eliam in ea, quae profluvium sangninU patiebalur, (4) . manifestissinie hoc significari; duodocim euiin annis " (5) ^ paggara eam, pcr Domini adveutum esse ganaiani, cum leligtseei fimbriam Y c s i i m e n t i ejus; ei pro- ^, pter boc dixisse Salvaiorem: Quit m$ tetigil ? do- , centem discipulos qttod faeium essei inlcr (1) jEonas ; myslerium el curalionem passi jEonis. Per illam , 1 enim, qua* passa esl duodecim annis, illa vjrlus . significaitir, eo quod exienderelur, etin immengiiin , (6), floeret ejut suhstantia, quemadmodum dicnnt. Et (7), \ , nisi tetigisset vestimeium, boc est,illius Filii Ve- , (8) (9), , rilalis prinue lelrgdis (2), qtiae per flmbriam mani fegiaia esl, advenigge (5) in oinnem siibstamiam ,
10
BILLH INTERPRETATIO. erat, defectionem innui drcnnt: aiqne binc eiiam, qnod Cbrisius dnodecimo mense passus sil. Eum efllm timiin duutaxaia bapiiemo annum pradicaiiojiis muniis obiisse volunl. Insiiper eliaro hoc in inuHereilla, quae sauguinia profluvio laborabai, aperlissime dcclarari. llanc enim, cuin duodeciui aunia aegroiagget, " M a r c v , 5K rcspecln prmte letradtg, quml fimbria reepecl quam jrga duodeeimvm JEonem dicunt accidhti gtiineuli, inlima pars gcilicel. Yide qua? ad Graeca pastionem, conantur oslendere, quod Salvaloris bujus Joci observavimus. sto aduodetxmo apoitelorum facta sfl, ei in duodecmo inente. Uno enim anno votunl eum post bapiitmuiu (3) Adveniite*. Suppl. dicunt, quod giiperiag preyradieane. Sed in illa quai profluvium $anguim$ pamiuitur. titbaiur, munife$ie dicuni otleiuum; duodecim enim (4) " * tinnit pa$$a e$t muiier, etc. Quae eadem terba sunl C , elc. In lioc errore vergaloe fuigse )ib. , c. 3. Sic crgn ex relaiis verbis Grseca resliluenda censcrem : \ ( , ul in Galias. el Feuard. Irctiad ediiionibiis, vel pejus a<lbiic , ul in rod. R. el Basileenst Epipbauii edilione exsial) , , fjv , , \ . Ilnnc aulem pasiionem, quascirca /erga) duodecimum Yaleiuiuiaiios Scripiuraitim corruptoreg, el riiiu Evaiigeliorum fabricalores, uon adeo niirum; sed in emndent impcgisse jlarissimos Palreg, salteiu Clemeni. Alexand. lib. Strom., p. 340; Origen. lib. iv Periarcb. c. i.elTerlull. lib. adv. Jud. c. 48, qui Evangelia debila cutu veneratione ei lcgebani, el suscipiebant, nullug non loirelur. Uua esi islorum senientia, Gbrigiuin , anno imperii Tibehi, quo baplizaiiini fuisse gcribil Lucas, passum esse, anuo auaiis 30, ac proinde anno uuo Atonetn facta ett, significari dicuni in eo quod Saldunlaxai posl bapiigmum, el anie moriem euam, rutorit pastio per Judce, qui duodeeimu$ erat apopnblicas apud Judaeos habuisse concionog : cnni ttolorum, proditiontm [actu ovendilur, el quoniam lamen Evangeliorum leclionc vel leviggima Imbaduodecimo men$e pnttut ett. Hoc inodo corruplus lus qnigque facile deprebendal, iria ut miniroum locus ex sano ac oiimino eodem rcsliiuilur; ei nisi a bapiismo ad moriein Cbrisii iuierceggigge Pagita resuiuas, frHstra iu explicaiioue depravalaB pe- cbaia. riodi laboravcris. (5) " . Cod. R. . (6) * Sopbia gcilicel, ges pas(1) Quod facium ettet inter. Ita Yoss. Pass. et gus iF.on, qui ab eodetu Iretiaeo iib. i i , cap. 48 ei 23 Feuard. in margine. Claromonl.,(/uod (actum etset ex Yaleniiuianorum senlemia, vocaiur vtrtut exienel inier, elc. Cxleri, quod (uclum ett. m, duodecima virtus pa$ta id et, inqoit, duodeci( 2 ) Uoc e$t iltins Filii, Veritath primcE tetradii. ha codd. Otlobon. ei Merc. 2 . IJI posierioribus vins JZon. llinc Billius , de seiigu sollicilior qnam Fcnard. edill: Hocest, illius Filii, qui esi Verilas; D dc vocibus, bic reddidil JSonem, quoJ,licct in Oxou.: Illius Fi//t, hoc esi, Veriiatis; sed ulruiu- iniiius acciiraium, re lamen idem ost. (7) . . Ciir , non que conlra codd. oinnium fidem. Nam pr:tler jam allegalos, Eras. Gall. el prior Feuard. edil. una , bic legi vtln Bdlius, non nevi. Gcuilivura eiiii:i cutu Glarum. Pass. Arund. ei Voss. babcnl : Uoc casuin poslulal consifuctionisordo. eil Ulius Fi/ii, qui ett Veritaiis. Al expiiuctis au(8) Ei . Anie pariidilam copulalivani ciorilaie Ottobou. el Merc. 2 codd. vocibus, qui \, ex veieri itiierprele poiieudam vull idem Btlett, quae sensum conuirbanl, aic explicandim vide- lius. Sed non adveriit vir docius, vcterem imerpretur lrena?us : Nisi tetigistet tesitmenium, hoc est i / lein, addiio verbo signi/icatur, periodum Groecani iu hut - Filn veslimenluui, Vcritalem scilicel prima duas secuisse, quarum uuain cum conchisissel ad teiradu, elc. Yertere siquidem debuisscl inlcrpres quemadmodum dicunt, alicrain iuciperel el cuiu Veriintem* non Veritatis; cum verbuin lango accupriori connecierei, necesse videbainr addere par* saiivum regal apud Laiinos, nou genilivuin , ui liculain, et; in Graico vero cuin apud Graecos. Lege ergo Veritaitm, bancque vocem per apposilionem accipiamr, suspensii&qiif* tnaper appositionein accipe, quasi explicalionem vocis neal sengus ad ea ugquc vei ba, , wuUmeruum. Neque euim passns ALon vestiineiuuin bunc perpcram imeriurbarel copula . Yerilalis teiigisee didlur, sed YeriUtem ipgani (9) . Si sana sini insa. LaUna, (quse vegUineuiQBi Filii dicebainr a Valeniinianls), legendum cum m . imerprele, , ' pcr fimbriani myiUce sigDiflcalam : quod id ebci , :, M.xmtntum* hoc fff,pfia
t t 9
415
C05TRA ILERESES LIBER P1UMU&
474
4;\ \ eiiam. Sed sictit.ct 16<PievU apaesionc per egres ( sam virluteiu Filii. Esse auiem hunc Honim voluut, (1) " ) qui curavii eam, el passionem separavii ab ea. , \ (2) ' . 4; Qnod antem Salvaiorem (9) ex omnibus ei8i4. (3), , , JIoV dfipsr - Btentem Onfne esse, per boc responetim, Omne e , .^ , iculinum aperient t>/ram manifeslari dicunt. Qul (4) - cnm oinnia si(, aperuit Yiilvam Excogilaiionii paaii , iEonis, ei separata ea (10) exlra Pleroma, quam , \ , \ etiain gectindam Ogdoadem vocanl, de qna (ll)pauk> (5). \ post dtaeiuus. a Paulo airlem inanifesie propter (6) boc diclum dicunl: Et rptc e$t omnia El rursu*:
\ () \ * (8)
9
Omnia in ipinm, et ex ipto omnia " . El iltrmii: In ipso habitat omnis plenitudo divinilaiu . E l illud : Recapiiutaia e$te omnia in Chritto per Deum *. Sic
u
BILLII 1NTERPRETATIO. Salvaloris advenin ac presenlia curatam esse* conlacta nimirum ipatiis fimbria. Alque ob cam caosam dtxisse Salvaioreju: Quitme leligit? hia scllicei verbis myeierhim ilhid, qmid iiiier jEoiias comigerat, adeciique iEonis curaiionem apostolis tradeniem. HanC enirn, quae duodecim aniiis adver*a valeiudine laboraverai, ASonie illius flguram exsiiiisee, cujiia easetuia, queinadmodum ipsi aium, seee exiendebai, alque ininiluilucu fluebal; ac nisi veslem Ipsius coirtigissei, hoceM, priaiae quaiernhatis VerHalem, quae ftmbnaiiTsiguiticauir, in loiam ipsins essenliam reaulula foisset. Verum sleiit, ac morbo confliclari ifesiiL Eictiiin egressa a Filio virius(baac atiiem lloruiuesse volum) medicinain ei fecil, morbumque ab ea depnlit. 4. u"odaulem Salvaior, qni ex omnibns ortus est, Oronia sit, perbscc Scripiurae verba ostendi aaaeruiu: Omne matculinum aduperien$ vulvam. Ipsum eniin, cum Omnc sil, aperuisse vulvam Enibyuiesi* Exod. xiii, 2, ct Luc. n, 23. " Coloss. m, 11. " Rom. . 56. Golotf. n, 9. Ephee.1,10. Filii ventimentum, vel saltem , et veltit Jnterpres), quae sensura lurbat, perperauiqu* paulo posl pro legendunn snspetidil, ul niiuirura rtferatur ad . Neque enim baec ad ulla raiione , quae revera exira PLeroma uparaia referri possuni, qut nec primse telradis ion erat, foerai. Quod additidem Billitia, feisum $** VaUn* iiec cum Veritate, cjusdem lelradit iEone, utlam limanot Enlhyittesin tecundatu Ogdoadem appeUare aQiniUitem babebai; de Monogene vero , (ejuvqae paulo longius abesl a vero, ut recle osieiidil ciarise. conjuge Alnhia, priinx leiradis iEonibos, inielligi Grab. Exciderai eaneviro docto, inatrem Achtmotbi necessc e&i. Apermsque sensus est, si aupradicio- qiiic Enihymesii esl, bis, ex ValeiMinianrtrum byjio* rtim mendneris. Scilicei, cum jam exlendetetur pas- Ibesi infra cap. 5, Ogdoada uuucupart. E l expr<5>sus iEou, el in immemum flueret eju$ tnbttantia, in sius adbuc Ub. u, cap. 14: Eam, guaen extra Pleomnem iubstoniiam suem re$olutut (uittel, niti FilH roma, malrU ipsorum ennrranl dnpotitioueui -(*cti seu Monogenis, vestimentum tetightet, id est, nisl afection$m vel Enthymtun) tecundam Ogdoadem errorem agnoscens, YerHaum primos tetradit (sic pocaniet eam. Becuiidaai antem Ogdoedein vucaeniin verteudum, non Verilalit, ul superiusdixi), banl, quia, ut aiuiil cap. 5 cit., wolsnt in honorem Monogenis coiijugein (per fimbriam vestimeuii my- JZonum omnia facere, imagine$ feeerai iptorum, slice signiftcaiain, quia Veriiai ulliraa es4 in prima M$rvan$ numertun pnmogtniUB $1 onmaria Pteroma icirade Pleromaiis),(i<f0f**ef, eeu apprebendissel, *f* Ogdoudii. cujus luce colluslraius, in temelipsnm rever$ut cre(6) ' . Scillcet Coloes. , 2, ubl didit jam, quoniam incomprekentibiCtt e$l Paler, ul Apostolus scribii, supra dicilur. Tunc miserlus ejus Filius, ei proeo r cidc deprecalorem apud Pairetn agens, a se virtutem (7) a^r^,ic. Aliquanlulum Mnmulaia etnisit, Horon icilicel, qui laborantem curavit, ei Apoaloli verba. 8ic enim babei Rom. , 36 : "
11 u 1 5
4 % % %
pauionem teparavit ab eo. Sicque itetit et qvie- , . vit patsiene iufelix JEon per egre$$am virlutem (8) . Vocein , qux exsial FM.
t
(1) . Legecnm \elen interp et Billio . ld enim exigii sensus. (2) . Sic Petavius el Grabias. At in co.i. R. Basdeensi Epipbanii, el caeleris lreni edtnonibus, , rcpugnanle veieri inlerpreie,
qui vertil, $eparav%t, non abscenit.
(5) . Cj>d. Reg. .

(4) .
quod cx ea progiiaius sii, sft<l quia eam fecundavil, ei per ipaam vanam peperil proleiu, ul iuferius explicat Irenasus.
(5) ... . Jlaec la-
in noslns codicibus, quainque legeniui Paires oiu nee Graeci, el e Laliuis pleriqiie, ideo furie oiuiu lunt Valeniiniaii,quia miuus ad insliluluut laciebau Ea eiiim dumaxat e Scripinris corradere bic ineiia eral, in quibus occurrewjnl voces, omni* omne omnia. FoM eiiain in Ireuaai codice deeral, ul *-\ dcfuisse vidulur in Cypriani, el. Arcbelai codd.; uierq.ue enitn, uiobservaiGrab.,uic m. Di$put cuw Manete, $ 25, ille inil. lib. De bono pmient. tiiaU I). Pauit verba iegil , oiuisso adferbio * .
9 t 9
(9) Quod auiem Salvatorem* Td bie perperam

% f
ineui in veieri iiiierpreialioite ex&leui, deleoda U - verul iulerpres quod. Lege , iutid ouievn, Saiwtionien vull Billius. ISec enim, inquil, quidquam ad Q nm etc., vel posiquod aalem, subiatellige utii
retn (aciunl, iiec seuientiam abtoluiam faciunt. Imo M.
ud reui iaciuni quain maxime. Brevitersiquideiu bic cotligii lrena'U8, qnae iusiue paulo posi eiiarralurum se proiuiuit. Senlealiam vero absoluum babtbuui, i expimgaa copulaai (hanc iicet legerii
(10) El leparata ea. Cod. Paaa. et uparat ta, tm* tens otuuibua reclamamibiw Um editL lum maa. iu quibui (II) De qua. God. Pass, de au<>.
471
S. IRENJn EPISCOPl LUGDCNENSIS ET MARTYRIS.

f
47C
laiarpreuntor dicti (!) ei queconque alia rattt \, (7), (8) t;.U. , \ . 5. " \ "* , \ 8. Adbuc etiam de Horo suo (qnero ellam pluriitiis nomfitibug (2) TOcani),diiag operaiiones habere , em osiendunl, conflrmativam el separativam: et , \ aettindura id quidem, quod flrmat ei constabilit, \ (9) , , Crucen esse; aecuiidum id vero, quod dividil (3), , \ -, "*. Horon. Salvatorem auiero sic manifeslasseoperatfo* (10) Bt ejus: ei primo quidcm conArmaiivam, in eo 1 7 * \ qiiod dicil: Qui non toltil erucem $uam, #f nequiiur * * (11)> ni4,di$cipulut meut *$te non poinl E l ileruin ( 4 ) : , , Toilent crucem, $equere me . Separatiyam aatem, * " iu eo quod dicil: Non veni mittere pacem, ud y/a, (12). , dium . E l Joannem dictint boc ipaum maoife- , aiasae, diceniem: Ventilabrum in manuejxs, tmm*- . \ * dare (5) aream, el colliget frumtntum in horreum , , $uum, paleat auum comburn igni inesitinguibUi ) ; 1 per boe (C) operationem llori giguificasge. Ven- . , lilabrum enitn illud, crucem imerpreianlitr egge, \ qtf acilicel conguimt materialia oinuia, qitemad- . nodum paleas ignig; emundat autein eog, qui sal- (13) , BILLII 1NTERPRETATIO. JEonis illiug affecli, alque extra Pleroma cjecii, qiiam ciiam gecundam Ogdoadem appellant de qa paulo post verba faciemni. Atque eani ob caiuam diserie quoqiie Paulo dictiim esee amui: ip4 *g| omnia^ El lleruni: Omnia ineum, et ex ipto omnia. Ac rursus: )H ip$o habilat omnit plenitudo divin li$. liemque iltud: Instaurare omnia SN Chri$to per D*um. Ad hunc iiiodumtaaec,elsi qua? alia biijugmodi auni, interprelantur. 5. Poatea de Uoro tuo qucm eiiam pluribus nominibus appellanl, verba facienles duplici eum faniliate pnediium etse sUiuunt, aliera fulcienie, allera dividenie; ei qualemis cousubilil, ac iirmal,Criicem esse; qua auiera raiione dividil, ac diilinguil, lloruui. Salvaiorem porro ipsiiw facuRates iia iudi* casse. Ac primo quidem eam, qua fulcil ei conflrmat, in bis verbis: Qui non lollit erucem $uamet teguitur we Nonpottit meus es$e diuipulus. E l rursue: Tollent crucem, tequere me. Deinde auiein eam, qua necor il, ac diriuiit, cura bis verbii uleretur: Pion veni miltere parfm, $ed gtadium. Joannem etiam boc ipsuiti igriiflcatse, cum dicerel; Ventilabrum in manuejus, tt purgabii artam et colliget trUicumin horreum tuu Oaleam autem comburet igni inexttingutbiti. Uis enim verbi Hori vim, ac facuhaleiu deciarasse. Veiili labruui enim boc, cracem este inlerprelanlur, qujc quideui ea oiiiaia, quac maUsria consUnl, absuiual, " Luc. xiv, 27. " Marc. x, 21. " Mallb. x, 34. LHC. HI, 17. quibus legiiur, el teparata ea. El 6ic scripeisse ve- C . Tcsl. codicibu GraBcis, nec in Vulgala tereui interpreiem perauaeuin babeo. Sed bunc iu (8) , Prxinillenda pariicula oO/qnam in auoexemplarilegebal inlerprcsLalhitis. errorem conjecli copula , quae in lexlum Gme cum perperam irrepsil. Hiuc exislimavii (9) . Sic cod. R. Edili malc , Daui ae casum absoluluni esse, reddendum per Lali- quilur . uorum ablaiiTiim, qnem vocant abaolulum ; cuui (10) . Pro , lege cum veteri i i i lameii evidens sil, ab di- terpreie, , ld enim exigit gensus. velli non debuisê, ne Kenleniia inale su^peiisa h(11) , etc. Yerba suul Loc. X I T , reai, omninoque perveriaiur. Expunge ergo in 27, exceplo quod pro , cudices nosirl Graeco paniculam , sic etin Laiiiio paniculam babeaut, ^ . Exslilisse lamen in ri, cuui voce M.Tumlege, $epnratct exira Pleroma,lrenaei codicibus , inde conjfcio, quod cilicd Excogitaliouig. in veliiiiia quibusdatn mis. in Grsca Novi Tesum. (1) Sic inltrpretamur dicta. ha cod. Vose. et edii. Oxon. an. 1675 ciialis eiiamnum legaiur, Clarom. In ediiu aiiiein Eras. Gall. et Fetiard. per- , quod prope accedil ad Irenaci leperam ei posl tie addiiuni. Diclum autem, non dicia clroncin. legeiiduiu vuli Grabit; eed uilii! necesse esi,modo (12) " , . dicta releraa ad pratcedenlia otnnia c i u u lesiiuio- Tran posiius ordo verborutn: nam Marci , 21, le iiia, uon Unluin ad illud. giiur, , . Qua?, ac(2) Plurimis nominibut. EdU.Anglic. pturibu$. isentu loco inoio decepti inlerpreles Epiphauii, male (3) Secuxdum id wro, quod divtdit. Ila recieGlaD verlerunl: Tollent crucem tuam itquttur m$ : cum roDi. Arund. el Merc. 2 , M d perterso ordioe in imperalivum goaent ea verba, ei cuiu Irensei interediii. Eraa. Gail. el Feuard. ucundum id quod oero reie reddenda fuissent, Tollens crncem, tequere nte. ditidit. >ieruin vox abest a codicibus nosiris, nec eaiu (4) Et Uerum. Feuard. et Uem. Sed in Graeco iii* legisse videiur Irenaei interpres. Forie in Epipliauii bileii quod huic parliculae rexpondeal. lexium irrepsil, pro , basc euini exttlai iu nisx. (5) Emundare. Sic omnes codd. Feuard. vero qiiibusdain Novi teaiam. exemplaribus. lllud eltam, Fromoiiis Duc. nionilia nioreai gorens tcripsil , desideralur in Vulgala noslra, emundabit, quia in GraKO babelur, , in et io veteribus qaibusdain codicibut uon exsUro fuiuro. Sed fawur ipse Fromo, emundare - testaiur Erasnius. accepium, euiiidem babere sensum. (15) '. legii vetos Interpres; eiaic (tf) Per hoc. Edha, per hcec. legere praestai, quain referre ad . (7) tocv Jlaec iton leguntur iu noslrif
IT u 19 9 %
#77
COOTRA HJSRESES UBER PRIMU&
478
, * - tntor, sicvl ventilabrttm irillaHH. Paotai utem / , . apotloium elipsuiu reminisci IMIJQS crucis dtemH, 81 ite : Verbum tnim crucit , xt pertmif, Uultiiia , * * tl; tft *** / talvarttur (7), rirfxi *. E l rov iterum: JftAi nutem non epemat in ullo hri*ri tdd iorl . in CktUti cruci, ptr qutm miki mundui cruttys** * (4) e$t tl ego iftxado", , ] (2), ot , -. 6. \ , \ g. Talia igilur de Pleromale (8) iptoram, et pfer , (5) universorum dicont, adapUre etiptentes ea, , - qu bene dicla sunl, iis quc roale adioventa gtmt . \ *, gb iptis. non solnm auiem ex evangeBcU ei apo\ - tolicis, tentant osiensionw facere, con?ciieBiea , , \ (*6- iuierprelatiofiet el adulieraotet expiiaUioBes; aed , - etiam ex lege ei prophetis, cinn mulUe paraboto , \ l allegoritt eint diciae, ei in muUa trahi posail (4) ambiguuin (9), per expoKitionetn propentius fxt . (5) - flgmeiUum suurn, el doloie adaptanleg, 18 iu ca , \ , - piivilatein ductint a veriiale eoe, qoi ooo flrmaift ildetn ln unum Beem Patrem omnipotentem, 01 in ,\ unutn Jetum Cbrislum Filium Dci conservanL (6)
9 P 9 m M % s
GAPUT . Qxa rtuione formatam Mairem Achamoih vellemt haretici. Ex eju$dem pcrturbationibui ortum aiptctabilem hune mundxm fingtbanu 4. ' I. Eavero, qus exirt Pleroma dicunlurab iii, BILLIIINTERPRETATIO. nonsecoiacpaleat ignis: ptnr*at aolemeos, qui salotem coneeqounier, pcrinde ac ventilabro iritictin porgaiiir. Qoin ipsuin quoque Panhiio crncis hujuaca menlionein facere dicunt, cura in ba^c verba kiquUnr: Ytrbum erucii pereuntibu* quidem ttvltUia e$l; iii oxtem, qui /td Aunt, hoc e$i nobis, virtus Dii. Ac rurus .* Miki autem abtit gloriari nUi in eruce Je$u Chri$ii ptr quem mihi mundu$ crucifixu* tf, et igo mmndc! 6. Ac lalia quidem de Pteromate suo, ei comineiao cuncii dicun^ deiorquentes videlicel ea, qum recie dicia tuni, ad ea, qua improbe ac scelerate ipsi confiuxerum. Nec vero ex evangelicis Uuluiu c l aposlolicia libris, quot perteree inlerpreiantiir, ac mala tide expoimnt, baec probare conanlur, verotn etiam ex leje ac prophelia. Nam cum mulue in iis parabolai, ei atlegoriae emi, quae in varios tenaua trabi queunt, ipsi genlenlia ambiguitalem caliida, el versuta iuiorpreialioa coramenlo suo accoinniodautee, a veriuie atmracios eoa in capiivHaiem abducunt, qui paruui finnain in Deuut Pairein oiuuiptfleuU(tii ct io unum Domiauoi Jesum Cbrislum Filium Dei, iidem tnenlur. CAPUT IV.
9 9
1. A l vero qu exlraPleroma ab iis dicuntur, suni bujusmodi. Eulhyroesio tuperioria illius Sopbiat, i O i r . i , 4 8 . G a l . v i , 44. (4) Er . HaBC in noslris Novi Teslamenii C *" accommodantes, elc. Qaod vero 7> verltt exemplaribub, cum Grascis, lum vulgalis Laliuit, uoo ialerpres, propemiiii, ex Latini seruiouis iuiperiiia exftiaoi. factum eal. Cum enim aliquando Grascig go(2) . Sic cod. Reg. cum veterl in- nel tthemenier, fortiler, id ille ad aiiiuium iraduUrereie; cseieri . cena perperam reddidil prop$n$ius; veriere debuig(3j ... . Legocum veuriinler- set loleruu prele, ... . (6) Tbr Xlor . Sic cod. Reg. In aiiig (4) xoXXa . Aactorltaie deesi . ood. Regii deleo , quod praeposilioni (7) lnautcm, qui talvantur. Antiquam Ilalioam lebaior. Tum kgendmn cengao, - vereiouem gecutng esi inierprea, quam eodem modo ov,pro . In oinmbvg giquidem cuiu babuisee, ex Gypriani Ub. Teglnnoiiiorum adediu. IUIII msg. legiiur traki; ei io cod. Glaroui. versue Jodftios, uum. 69, el Ambrosiaeiri Gotiiiueut. cujag leciionein Laiiuara aeqtior, babeiur pouit, in in bunc locum deiuongtrai Grabing. Gnecus auieui oingQlari. Pauli el ImiaH lexlug babet: Nobis axnm, q*\ (5) " . Voces , dekndas $Ivamur. Nec protnl abegl Yulgau: / M aulem yiri censet Biliiug, utpoie reduudameg, el a veieri in- talti /rxal, id eil nobit. terp. baudquaquam agniiag. A l non fruslra reii() Tatiu jgltur de Pleromai*. M*. Arund. Vo&s. neag, gi ino<lo punciuiii praecedeiig, in edilia oimii- Merc. 2 ei Qaroin., talia igiiur tam d$ Vletomau. L > u g perperaui uuerposiium deleag, batcque conli- Mgg. gequi roaluii Grabiue, nog editl. Erag Gali. el nenier ei absque divisione legag : n Feuard. cum (exlu Giaeco, in quibug parucula lam [leg. ] bic omnino wiperflua non legilur. (9) El in multa trahi ponit ambiguum. Ra Cla, \ ,. eic. SenUMtics ontroiu. cod. ctijug leciiotiem, uipoie clariorcin, gequi biqui atem (cui inuliiplex gubeese poieai aensug) per maluiinug. aliis legilur: Etinmulla trahi po$$im S90iiiion$m $uam alii ioUmr $t doloufigmenloambiguum.
% ( M fl
S. H I E N J E I
EPfSCOPl L U G D U N E N M S ET HARTYR
180
amtl taNt: Eittbynreeln Hlios gnperiorig 8ophi*e, quaro ^ el Acbamoib vocani, geparatam a superiore Plerbnia- (5) , le com pasaiona dicuni, in arabne vactriiaiis loch de- (6) , fenisae (1) per necessluteni; exira enimtacerafacta (7) . eat, eiextra Pleroma, informia el ginegpecie, quasi , \ , aberliMjdeo quia nibil apprebendil. Mteerium aiitem \ , , ejog superiorem Cbrigium, et perChicem exiensuto, . (8), \ sna viriuie formasse fonnam, qus esael secundmn (9; , gubstanliam taiiium, sed non secondum agniiio- ' " , * nem; ei bxc operatora recurrere (2), gubtrahen- * \ , lera *ttam viriuiem, ei reliquisse illam : uii sen- , \ (10)* tiens patsionem qnae erga illaiD esset (3) per sepa- \ , raiionem Pleromalig, concupiscal eoruiu, quaa nie- ., , liora eggenl, babeng aliquajn odorationem immor- , taliiaiig rolictani in seoietipta a Cbriato el Spiriin (11), \ . \ sanclo. Quapropier ot ipsam duobus nomifiibos vo- , cnri, Sopbiam paiernaliter (paler enm cjus So- ( ^) pbia voeaiur) et Spiriluui sauciom, ab eo, qui esi , . crga Cbrisium (4) Spiritue. 19 Formalain au- , \ , lein eam , ei seusatam faclam * siaiim aulein ? (12) evacuaiaiu ab co, qui iimsibiliter cotn ea erai* , , \ * Verbo, boc esi Gbrblo, iu oxquisiiiooem egreg- , \ SILLIl INTERPRETATIO. qnamr el Acbamoib nuncupant, una cum passione a Pteromate subiuolam, io nmhrag, el vacnilatig loca nccessario, velutsosiu qnodain, abreplam esse aiuttL Eam enim exira lucem, ei Pleroma exstitisse, foriu:e ac flgura expertem, non gecug ac feium aliqucm aboriu egeslum; eo quod nibil coniprebendwsel. Snpcriorem aiitein Gbrisiuin, ipgiug calamiiaie commolum, ac per Crticeni exiensum, vi sua formain quidemei indidisse; sed eeseniiaB duniaxat, nOn ilem scieniiae. Eoque negotio perfuncium, contracla \ irlute sua, ad supera sese recepiase, camque deseruisse : quo videficet ea, calamitaiem suam persenliscens, uiqux a Pleromate submoia eseel, praestaivtioruid desidetio ihftamroareiur, babens inlerim nonmillum incurrupiibilrlaiie odoreiu a Gbrislo el SjKriiu sanclo in se relictum. Qua eiiam de causa duoIms eam iiomiiiibiig appellanl, Sophiaiu uempe paierno nomine (paier enitn ipsiug Sopbianuncupalur), et Spiriiuiu smciuin, ub eo gcilicei Spiriiu, quo Chrislus esi prahlilus. Formaiam auiem eam, ac mehtU couipoiem effetlam, uioxque seruioue eo, qui invisibiJiier C U B J ipsa cral, boc egi Ghnslo, gpoliataui et familiarls. ld est, pauionem prvpriam (1) ln umbrce vacuUaii* locit difervitte. 8ic mgg. inlerpreti C oumes, nisi qucxl Ouoboa. Pagg. Arund. Vogg. el &cu quat illi accidiuet. Merc. % viiio scribarum babeanl d4t*fuii$4,vei (4) Qui cil erga Chrhtum. Id esl, q*i #g| eum deservisse, pro deferviue. Feiiardeniiug ex veleri Chritlo. tOdicu, Grxca liucra, ei R, P. Frotiloiiia judicio (5) . Nomen Teriulliano ininterpretabm. rcslituissc se dicil: in umbrce ei vncuiialis locis de- Fetiardentiug vero recle de<lucil a mocn Hhechma^ ferbuiue : sed incerluiu quid ex Graeco el Froulo- iapientia, cujus radix CDTI Hhacham, tapient (mii. uis Dncaî conjeciura, quid vero ex veteri cod. Iiwie Sapiemiae Eulbyiuesis, site cogilalia,Acbarfgiilneril. 1N edill. Eras. et Gallas. viiioae omwi- moib dicia. uo : in umbraicc vimUarit locis deterui$$e; nec inoUo (6) . legigge inclius in edit. Oxon. in umbrcc el vamtaiis locit Ue- Tideiur inierpres. servisse. Nulli ciiim mss. cudd. babenl vanilaini (7) . Lege cum oniites eiiaui omlliuiit particiilam et. Nogirain iuierpreie, , el cum eodem, ao Tfteodoreio, vero leciiouem geiiuiuam m e , demoiiglraiur ex ci Teiiuiiiano, pro , repone ipso Ireua30, qui iufra lib. n, cap. 8, u. 5 gcribil : . Scribil eniiu Tbeudoreiug iib. Ittrrei. fub., Falius autem apparHil, ei qui eii de umbra cenoma- tap. 7, pag. 199:Bktrem Acbaniolb ,
t T
tit, idest, vacuii iptorum termo. Umbrum cenoma- , m umbra qnadam, ti inuni iU seu vacui dictt, umbram ti cenoma, geti va- degere; Tertuliiaaiig, explosum tit vacuHm, atqne cuum; miiius adliuc umbram et vanilalem. Quod inane illud Epieuri. Quin et lreiia*ug ipsa p;mlo
>ero speclal ad verbimi ferniste^ non dubiial ipse Dpogl, , \ Grabius quin ila verleril iuierpres, . Viile el iib. 11, cap. 8 el 14. qtiamvig bunc sequi Uulueril. Defervisse auteni ac(8) . Lege tuni inierp. epil ille iu Laiiua liugua baud gaib versalus iiii- . lerpres, nou pro ferveicere detiisse,- ui accipiuiu \9) . Tbeodoreiiig liabet, opiimi quique auclores Lalini; sed pro efferbuine : TerluUiauug vero, eductiur ptr geu attuasie. Cum eniin ncbciiel simplex - lloron; el Ireuaiug lib. JIF, cap. 18 : mpcrix siguificare fervi$te exiîmavil Loniposiium teusttt Horo, id **/, /fxi. Qno eoncludn^, verli posge defervitst; perperaiu raius bk UOJI Crucem gigQilicarc, ged Uuri cpiibeivu Ittrtitutum , ui in aliis bene muliis Cuiikposiiig csse. vifrbis, iia el bic veriendaui ease de, el deferwtt (10) KataXiXBir. Adde cnm veier. fnterp* ^lein amid Lalinog valerc ac fervii**. (1 \) . 1-ege ex vclcri intof t\ Hecurrtre. Yertere debuiggei niierpree, wer- prcie, . . ' < * > # . (12) . Lcgtjcmu iuterprete, .
t 1
io\ Pnssionem qvv erga itlam ettet. Hellp.immug
481
CONTRA HJCRESE6 LIBEH PRIMGS.
483
^, . ejas loailatg, qwod se tereliqtiigset; ei uon "Opov - potuigg* apprebenrfere illud, quoniam eoercebawr 8 7 (1) - ab lloro. eic (4) Horon coercentem eam, ne ait . , terius irruerei, dixigse lao (5) : tiiide et Iao no , - mcn factuin dicnnt. Gum non posset (8) pcrtrang , ire Uoron, quoniam complexa fueral paggionem, , \ , et eola fuiseet derelicla foris, oroni parii passiouts , guccQbuigge, niullifartae cl varfoe exsislcniis : et , \ Cfjv , passam eam iristltiam qttidet, qtwntam non appro \ . (2) hendil; limorem autem, ne quemadmodum eaio lu \ , ron, eic et vita reliaquerei; conslernaiionem an , . - letu, MfKir bwe (7) : ignorantia auiem omnia. Et 4 * *, non (8), qneiuadrooduinraalerejus priroa Sopliia c i \ ^. wEon, deraulaiionem in passiooibus babuil, sed eonirarieiatem. Super ba*c aulem evenisse ei ei alieram affectionero converaionis ad eum qui viviflcavit (9). 2. \ 2. Eam eollecuonem (10) el subsiantiam fuitse , . rpateria dicunt; qna bic mundus cooslat. Do convcriione enim louodi, et DemiurgS omnem ani (3) , mam (ii)genesio accepisse; de tfnM>reauieraettrieBILLU INTERPRETATIO. *rbatani, ad invesiigandqm illud lumen, qtiod eam deaernerai, eege conlulisse : Terom obstilisse Honim, quomitiea id couaequi posset. Atque bic eiiatn Horuin coercenlem eam, ne Vriieriug progrederelur, lao inelamatse : bincque vocem Itanc, -, originem duxisse traduni. Com ergo <b eam, cui impliciia crai, paggionem, Horum pmiergredi nequivisset, tolaque forig relicla ceset, otnni perlurbaiionis gcneri succubnisae (mulliplex eniro bxc passio eral, ac cotuplnribus parlibas conslabai). Nam el mcerore affeclaiu fuisie, quod mininie comprebendisset; el melu, nequemadmodum eam liu, ila eliam vila deficerel, ac deniqoe aniroi anxieiate. Aiqoe in omni rerum ignoratioiie versatilcm, non mairis ipstua primae Sophiae el jEoois instar, varielalem in lnrbidi illie animi moiibus. sed repugtiantiain babuiase. Accidisse eliam ei alterum pagsioittg genus, niroiruiu conversionena ad eum, qui buic coagmeniaiioiii viiam impeniterat. 2. Inde maieris esseniiam, ex qoa hic mundus conflatus egt, orUm esae Iradanl. Ex coovertioue tl) . Ipgam Dei nomen ineffabile teiragraro- C dem, , non . oiatun esl, quod Graeco* legisse , res no(5) lao. Veius Fcuard. codcx, Yoss. et Paes. tior esi quani m argunientis indigcai. Jouth; Arund. et Glarom. Inoth; ediu. Eras. ct Gall. laioth : sed vera lccho est, lao quam babei (2) . , etc. Sic lego, nec legendum censeo curoBillio, Gnecns Irenaei lexlus, qnamqtie secuii sunl Teriul , , elc: quasi ita legerit liaiius ei Theodorei., et posi cos Feuard. el Grab. (6) Cum non potsei. Et ab Erastno ( quem secuii vetua inlerpres. Viruui erudilum decepenmt, ut sciie observat Grabius, viiiosae Erasmi ci Gallasii siinl reiiqui ediiorcs) solius coniiexionis gralia pra> diliones. quas ei imprudeiis seculus esl Feuarden- fixum pariicuhe cum expunxhnus, quia deesl in titis, contra mss. codicum fideiu. Habenl enim, ommbug uias. ei iu Grarco lexlu, cl ab bis vcrbis, ignoram auttm omnia, non quemadmodum mater cum non pouet, novain periodum incepimug. Yeiejus, elc. Verum baec, , ad lem tameu pariiculam advergalivam inseruissel inprsecedenlia referenda suni, niiniruiu, lerprcs, cum autem non potsei, eic. (7) Super h<tc. A l . tnper hoc. ei , sil sensus, varias illas, quartim aestu (3) Ignorantia auiem omnia. El non. lla Glarom. jaclaia esl Enlbymesis, paseiones, omnes in iguoranlia, seu cum ignoranlia conjunctac fuissc. ip- Ollob. Arund. Voss. el Murc. 2. Legeiiduui lamcn seinei Irenaeus paulo inferius eic explicai : Kal pulo, In (vel cum) ignorautia aulem omnia, jnxia \ - Graicutn : . Vide ibi observaia. Caeteruiu in edill. Lras. Gall. t i Feuard. uiale, , et ignorantiam tribus patsionibut (supra diciis) inabtcomam docent. Quare novam periodum D ignorans autem omnia, nvn, clc. ab bis verbis incipias, Aai , eic. (9) VivificaviL Snbinlellige ipsam, nempe Entby( 3 ) . Ka\ legi volunl Biilius el Pe- mesiii, sive nialrcm Acbaniotb. Tenull. c. 14, tuvius, quasi velus imerpres iia legeril. A l nulla quo vmfieatQ fueral. (10) Eam collectionem. Ea collectio, de qua bic edilio, uullus eliam ms. codex bic parliculatii et aute omnem usquam exhibuil; sed nec exhibere lreua?us, pat$ionum, quibuscuui coniliclabalur f.nUcboit; siquiitem bic ad munduin el Ihyuiesis, colleclio esl, triiiuicc gcilicel, limorit, IHiuiurgum referlur, scnsu&qiic esl, conversione consiernationis, convertionh demum ad eum qui vtomnem mundi, et Demiurgi animam genetin aece- vificavit ipgam, quaa omnes $ubtlanliam (uiue mapitee. Sicque Terlullianua cap. 15, iniellexit, ex- terice, seu a quibus nialeriae gu1>giaiitiatn origineiu preastlque : Ex hac (cotivereioiie} omni* unimn aumpsisse dicebaiu Valentiiiiani, exnlica/iMJtti iHxndi dicitur cotutilitte, eham ipsiut De- liir. , inquilTbeodoretus, mwgi. Gaeierum qo hic paulo obscirius, quia . hit affeciiotubut munduai lirevius, de niundi consliiuuooe, ex Valeminiapo- hunc condttum dicxM. [{{) Mundi et Demiurgi omnem animam. Grseca ad ruio bypolb6>i, iradii Ireiiaeut, fueiori stylo proscverbuiu gecutug inlerpres, obgcuiior e\ail. Ha*e quelur inrerius. (4; tt tic. Legendam pulo, tt hic; Grace siqui- lu sic logag et iitlelligag ; omnem mundi et Demiur%
4*3
8. IRENiCI EPISCOPI LUGDUNENSIS ARTYRIS
titia, reliqna iniiitim baboitM. lacrymie enim fce \ ejut faclam univergam bumidam tubatamiain, a . ' risti autem lucidam; a triglitla auieni el pavore, 2 0 oorporalia mondi elementa. Aliquando enim plora- * bat et tristis erat, qoomodo dicunt, quod derelicia . ola 6M61 lo lenebris ei in vacuo : allquaodo autem \ , , cogiiationem venfeng rjtw, qood dereliquerat , , eam lumen, diffbndebatar et ridebat; aliqoando , antem rurgng timebat; aliquaodo conglernabatur, \ * * * el exsuein patiebaiur. , . 5. qnidero enim (t) tragoedia maha est jam 5. ; , bk, el pbantaaia oniuscajusque itlorom, aliier et \ , \ aliier graviter (2) exponentis, ex quali paggione ei , , x quali elemento tubsUmtia generationem acce- * & \ pil. Qo eliam coiw.nienler videuiur niibi non *^ * "* ....... * omnea vellc in manifeslo (5) docere, sed solos illot, , * (8) qui eiiam grandea mereedes pro lalibus mygteriig praeslare possunt. Non enimjaro dicuni (4)gimilia . , \ illit, de qaibua Dominui nosler d i x i l : Gratii acct- , pinit, grath dote ; sed tcparala (5) ei porten- * , \ , \ 0tosa, el aha mysleria com magno labore exqut- sila falbcibug. Quia enim non erogel omnia, qu . & ant sua, uti digcat, quomam a lacrymfg Enlby- , tva , meaeot, qiun eet ex passione ASonig (6), raaria, et , fontes, ei fluiuiiia, el oniversa humida materit , \, \ , \ generationem acceparuni; de risn auiem ejug IIH , inen; de pavore aulein,et iiiconglabililaie (7), cor- , \ , ; |ioralia mundi elemenlaf 4. * 5 4. Yolo auleni aliquid ei ego conff rre fruciinVallooi eorum. Quoniain eiiim *ideo dulcee qiiidem C BILLIIINTERPRETAT10. cnim, et mundi, et Demiurgi, el deniqne omnem aliam anipiain orlum accepisse; ex metn autem, ac mco rore reliqua initium babuigge. Etenim ex ipsiug lacrymis liqutdam omuem essenliain exttitisse, ex risit auiem lucem, ex moeroie deuique ei stupore corporea mundi elemenia. Noniitinqiiam enim flebai, ei itt mcerore versabalur, ul ipti aiuni, ob id neinpe qitod sola in tenebria, ei vacuo relicu eseei : noiinunquam anlem lutneu illud, qnod eam deserueral, secum ipia conaiderans, laeiitia diffundebatur, ac ridebai. Inierdiim rursua nietuebal, inlerduui item perplexo et aoxio animo erai, aique eiiain meniit errore afficiebaiur. 3. Alqae bic jam non levis iragwdia, et imaginalio exsislil, singidi* niminnn eorirm alio atque alio modo quonam ex affeclu et ex cujusinodi elenieiiio orla ai(, non siue faslu el arrogantia exponeniibiis. Qua eiiam ipsi abt re mibi videntiir nolle omnibus palani iradere, veruin ii$ solis, qui ingeiuein pro talibus mysleriis mercetkm pendere queant. Nec enim jam ba3C ad ea acrodunt, de quibue Dominus no!er dixil :Grati$ accepitfis, gratis dait; sed semoia sunl, ac prodigiosa, el profunda niysieria, quxque non eiue inagno labore ab bointuibiia nienueiidi siudiosis comparentur. Ecqiiis eniin facultatee omnes euas nou expendai, ui discai queniadiiiodum cx lacrymis Enibymeaia, calamiiOHi illiut iEouis, maria eiflumina, aiquc oimiit aquarum subsiauiia oriuui acceperii; ex ipgius auiem rigu lux, ex slupore i anxieiate corporca muudi eleiuenta? 4. Euiiiivero gesiii aniraus ad eorum fruiicaiionera aliquid etiam cooferre. Quoniam enim aquas parNaiib. x, 8. gi onimam; nam el Deniturgnm ipgnm amma* 0 Snidam dicunlur esse \ o;n{N)ieiii egge volebaui Valetiliniani. Vide uot. 3, . col. 481. (G) Quas e$t ex pauione Monit. Verbom ttl io (1) kt guidem enim. Non abg re piilat Grabiug cdiu. oinnibug oiiiiggum addidimug ex cod. ClaTeicreni hiierpreUm ex Graco scripsissc, Et quid rom. Jam aperlug csi sensus, Enlhymeteot, qum ett enim t juxu illud, ; ex pa$sione jEonit, id esl quae ex paggione ônig, (2) Graviler. Gra;c. , arroganler cum Sophia gcilicet, nata egi. Grnpca tamen, , gimplicius verii (7 In manifetlo. A l . mamfe$lo; quidam, moni- poliiissiil, Enlhgmeteo* pa$$i jEonit. Sed idein egt uirobique gengua. lluiic vero fundilus everiil Gal(etie. (4) Dknnl. Hoc verbnm de gno addidit inler- lasiug dum veriil, pres; neque euiii) in Gia*co legilnr. Vertendum , luaymit jEonit roT:I, hwc tunt. Non emm jam hcec sunt timilia giiaiione periurbaii; quae a Graecis ei Irenaui iueDie procui aliena guui. ilti$. (7) luconstabilitate. Gr. , anxielaU [5) Separata. Vooem melius cum
f
w 9
GALLASIU vvrtisftei itilcrpros, ab$liusa, vel abdita, ab kom.num votiiia temoia. Hiiuc cniin siisuin iuier-
animi contlernalione*
daui liabel ea \ ; bic cerie liabcre dcbel. Apud
(8) , .
in cod. Reg. deesl
1 8 9
C O N T R A H J K R E S E S L I B E R PRIMUS.
, , xx\ , xa\ , qaasdam aqnag, itt fontcs (8), et flumint, ei iroxa\ , 81 \ * bres, et talia (6); qu* antem luni in marl, gatoa : - adiiiTenk) non omnia a lacrymig ^jus eniissa, quo , niatti lacrjma sslta guni qnalilaie. Manireelam eet , , igitur, quoniam ealia aqua h a > sunt a lacryuii*. . , Opinor auiem, eam Inaguaia ei in iDConglantia (7) \ \ . grandi conttitntam et gudasge. tindo eiiam so , , coodain argQmentaiionem 2 1 iporo aaspicarl , , \ oporlel, fonlof el flumina, ei si que tunl alia , aqua? duloet, generaiionem tiabuiggo a gudoribu (). , ejus. Mon etC eoim guadibile, cum gint iiniot qoa , , liiaiit lacryraa, alleras qiiidem galtag, alteraa dul , ces aquaa ex iii exisse. Hoc ontem uiagiggoaJibile, , alierae quidetu egge a lacrymis, alleraa vero a so. (2) doribus. Quoniam autein el calida, et aualena , ', , quadam sonl aqus in niundo, inleJUgero debe*(8)* . ' qoid fadenf, ei ex quo inembro erolsii hag. Apli . guni enim hnjusinodi frociug argaroento ip&orum. 5. , \ , \ , , , , (5), (4), , 8. Cam Igilur peragrassei omnen paggionem mater IpsoruiD, ei vix com elau etset (9), ad obsecralionem cooversa e*t ejua luminle, quod dereliquerai eam, hoc etl Cbritli, dicuni: qui regretsua in Pleroma, ipae quidera, ui datur inielligi, pigriiaius eat secondo deacendere : Paraclclum auiem migftt ad eam, hoe est Salvatorem, pnetlaole ei virtuiem
BILUI INTERPRETATIO. tim dulces, xrt fontet, etfluviog,et inbres, caneraque id generlt, partim salsat, oi in mari, egte penpicio; ita mecam repalo, noo omneg eas ex ipsius lacryuiig promanaste : quandoquidem lacryma qualiiai* aaa talsa egt. Perepianmi eti iiaque galgg aqoas eas egg*, qae ex lacrymit ona suiii. At vero credibile esi eam in magna anxieuie, alqua coiieilii inopia eonslilutam, gudoreiu eliam emisieie. Atque biuc juxia ipgorumflgmeiiliNuexigtiraare par est fonteg, et amoes, et i quse alise aqua? dulcet taiil, ab ipfius udoribua originem babnigge. Neque onim probabile ett, cum una eademque qualiiaie lacrjnue praediiai sint, ex ipgig Umtn partim dulceg, partlm salgag aqnaa prodiigge. Hlud aoiem ad s.mililudinem teri propius accedit, eas pariim e lacrymU, partim ex gudoribngflaxigee.Quoniam auiem in mundo, el caibho <|uaedam, el acreg aquae guni, luum i*sl cogiiare qoonam modo et quaoan ex pane eag emigerii. Talet euim fruclug eorum comirienlig conveniont. 5 . Cnm ergo mater eorum per omne perturbaiionam genugffraggaiaegeet, ac tandem aliquando ex iii mergiggel, aiunl am ad lumen HJud, a quo deaeru lueral, boc esl, ad Chrigluro rogandom el obte* crauduui, gege couveriigge. Ikinc porro, cum ad Plerotua jam revcraug eggei, aique uii probabile egt,
(1] fkrtear / C tnxf. Haec momenla pergnadent cum Billio legen. fiagileengiEpipbanii edil. el Gall. ac duiu eage, Fenard. Ireoad ediu. ui ei io cod. Reg deegi . Greca quidem, ui tiuuc gunt, perfccimu fundunt gengum, ged pnegeoii argutiienio non aeque . LregUur duiUaxat, . vero addidil Petaviug, ul puio, ex cod. VaU; ged conveniena, iiec pnccedeolrbng adeo cohaerens. Gneca boc loco nieudoga egge monet Billiog, legen(2) xal. Lege cuin Billio, ex veieri imerp. dunique ceusei, . . E l quideiu gtc legigge veiereni iiiterpreiem () . Hinc recle colligit Billiug emencenuin egl. Sic eliain legisse videiur Nilug Agceia daudum ease Tbeoiloretuiii, Kb. //<rr*<. Fab. c. 7, epigi. 124 ad Carpioiieiii Valentiiiianum, lib. edil. apud qtieui in ouin. edili. Icgitur pro Allal. Cum enim caibolicorum qdiapiaui a Garpiono . qiuEgiiggel aii aquae omneg, laiu dulceg quaio sabue, (4) . Lege cum Billio, , vel a lacrymig Acbamotbae originem babereul, ti bic . regpougtoiiein cuneiarelur; iisdem galibug, el lao(5) Ut fontes. Sic recie edii. Oxon. ex mts. luni non iigdeiu veibig, quibus Vaieiilinianog IreArund. Vobg. el Merc. 2, concinunlClarom. el Pagg.; nacug, veganum hoiuiiiem perfricat Nilus: ged male caelerae edill. et fontet. , (0) Et talia. A L el atiti. . , (7) In inconilantia. Qtiod bic vertil iiilerpreg, 4 * inconttantia, guperiug reddidit, iucontlabililale, , D GraK*. . \ , &\ , , (8) Debt*. Sic codd. Clarom. Pass. Vogg. ae . -. textug Gnecug cum edil. Oxon. ei Feuardemio iu Uipondendum iibi eral, amarat Ackamoihm, quoe marg. baud dubie ex veieri cod. Sed hic in lexlu, revera nulla e*t, lacrymat talta maria progeneratse, periude ut Eras. et Gall. debemu*. Vcrba ba?c ad uipoie quas t% dolore et magna acerbiiaie tffma* e$- eum dirigi, in cujus graiiam libros suos gcripail tenl; sed ei $udore mUellai illiut multerit (ontti, et Irciitfiis, neir.o videl. fluviot, et pnteo$, et iacu$, et reliqua$ dulces aquat (9) Vix cum elutn eaei. Gr. ; :, frorupisu. Hmc ad tuat ineptiat non tine ruu dicipgre tandcm en.ena, ui niel.u^ \erlil Peiaviug.
M
S. IRSNJEI EPISGOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
otnnem Palre (1), et omnia sub poieslale tra<lente: , \ ' , \ ônibos aiitem similiter, uli in eo omnia cvndc- (8), rentur, vitibilia el iimtibitia, Throni, Diviititates, , , , (9), , Dominotiones . Militlnr aulem at) eam cum coa?ia- . neia suie angelis. Uanc aalcm Acbaraolh reverium . 'eum, dtcutit primo quidem cooperlionem;(2) impo- , , auisse (5) propier reverenliam; deinde auiem ctim * , vidiisei eum cum universa 2 2 iruclificaiione sua, , accnnrisse ei, viriute accepta de viw ejue. Et illinn , . forntasae eam, fonnaiionem, qiue est gccundum agiiiiionem, el curalionem passkinuro fecisse q s , , teparaniem eas ah ea, el non eum negleiisse (4). * , . Nec cnim erat posjibilc eas exiermiiiari, quemad- , (10), iitodum prioris (5), co quod jam habilia ei possibi- , \ * * lia esienl (6); eed segregantem scparatim comrois- (11) \ , \
u
-, ,
"*-
'
'"
"
cutese et coagulasfte, l de incerporaK passione in (12) tucorporalem (7) maieriam iranstulisseeae; cl eic - ' , \ apubililatem el naturam fectgee in eit, ul in con- , BILLR 1NTERPRETATI0. niraot deicendere pigeret, Paracfctnm, boc esi Salvatorem, ad earo emisisse, Patre ei potentram omnena eoneedente, omniaque ipsius imperio subjicienie, alque ilem jEonibus : ut in ipso omnia condcreniur, lam qo in aspecium caduul, quam quae ocutorum oblutum fugiunt, hoc esiTbroni, Deitates, Dominaliones. Comites eiiam ei adjuncii suni angell, ipsius cosianet. At vero Acbamoib, quemadmoduni ipsi narrar.l. eum reveriia, pritno quidem veltmi prse pudore sibi obduxii, posteaquain aiileiu ipsum cum ontntbiis siiis dolibus conspicata esl, viribns ex ipsius praesentia colleclis, ad eum accurrii; ac lum ille erieiiti formam ei indidil, eamque perturbalionibus liberavii. Nec laroen has ab ea ila secrevii ac depnlil, ul curam omnem earum abjicerel (nec eniro deleri polerant, quemadmoduin prioris Sopbiae affenioues, qaod radices jam egisHeni, ac robur contraxisaenl^vertim secrelas eas confudil, el coiulensavii, aique ex incorporea alfecliutic, iu corporearo loaieriam iuimuiavii; ac deinde eam illis apiiiudinem et
M
Coloss. i , 16.
(1) Paire. Ha cod. Ctaroin. el ediil. Feuard. ac Q codd. Anind. Glaroro. et lexium Gnecum eecnt. In Oxon. ln Eras. aulcm, Gall. el Otiobon. vitiose, caeterit editia perperam babelur ta corporalem. Vid. tatrn. Godices Angliumos bic mendoso* esse uio- uot. 12 tufra. (8) . L^ge cum uel Grabius. (2) Reveritam evm ... coopertioncnt. Ex Gra?ra et Peiavio, xaX , sic enim veleciione ei R. P. Frontoiits judicio revehlam enm lus interpres : jEonibu* aulem timUtier* scihcet pro eam el coopenionem pro cooperaiionem subfcii- virtuieui oinnem Jesu iradenlibue. Hiec autem verliiii Fcuardenliue. Priorem eiiiendalioneiu conlir- ba, inquit opiime Grabius, minus recle Tenullianus mai cod. Pass,poslerioreiu Hiid.,uiraiuqae YobS. ila accepil, quasi Jesu Paracleio buprema polesiast oinniiun, ciiam JSonum, nou auieui ab JEonibu* ei Glarom. (3) Jmpotuine. Edill. Eras. Gall. el Fcuard. ad- daia fuerii; unde cap. 16 reddidii: Largllo ei Patre diiul ei. Sod banc vocem deleaius, qnia deesl in univirsorum JEonum summam potettaiem, tubjicienGlaronioni. Voas. el Mcrc. 2 , necnon in Gncco di ei$ omnibui, nl in ipto, elc. Ubi lamen legi niallexhi, ei ValeDUtiianoritm sensui repugual. Schpsil lem, tubjiciendit ei omnibus, elc. Teriull. c. 16, Velumen tibi obduxit, inolius quidein, (9) , llunc vocem Apostoli verbit addistftuffragarenlurmss. Nequc einui Jcsus Acliamo- dere Vaieuliniaiii. Id saiis siguilical Tbeodoreius, tbx, sed ipsa eibi Acbauiulba velameii imposuil. subjungens, ' , ut ipsi dicunt: quibahem igimr tibi posl imposuitse subiuielligas. bus ostendil a solis islis baerelici sic lecta fuiste (4) Eum nrgteutte. bic oiin:es mss. C H H I editl. Pauli verba. Porro nomine inlelligebanl, Era:>. ciGall. Ai Giajcan leclioucni aeculus Feuar- lum Demiurgum ipsuin, luin angelos eUrcbangclo* driuiua pro eum biibslimil eas. Sed frusira : quidvis inferioris ogdoadis; quo cuiu ad imaginein supetjuiin legeril iiucrpres, sive , sive , eas rioruai iEoumn facios esse vellent, ul inira ex^ltsatttt sntdiiielliguur. beusus igiiur Cbt: el non eum cai Irenaeus, ei veluti secundarios quosdam iEouas, tieglexuse eas, biilicei passiones. illis eldeilaiem aftlngebanl. (5) Priori. bic inss. Glarom. Arund. el Merc. 2 (<0) . scilicet matrit e)its. riim edili. Eras. Gall. Oxun. ei lexlu Graeco; uii- Terlull. cap. 16 : Ab ommbut injuriit pattionisextuiii aulem quud scribil Feuard. luco priorii repo- pumicat, non eadem negltgeniia tn exlenninium dtaauisse se pnore$ ex veieri cod. el Gr&ca leclione. creiit, quw accideral tu ca>ibut matrit. Yeicrem qiiidem codicem babuisse priores, noti ue(11) . Recle monet Billius, averiin; nain ila babel cod. Pass. in Gratto CIIIII veieri imerp. legeuuuni esse, , istincie legilur , non . scparaliin comruiscuisse. Sic cerie niiellexil Terlutl. cap. 16;Maualiter solidala de/ixit uorsum. Vide iiotaiu 10 iulra. (12) . Legenduin vull Bil(6) Eo qnod jam ImbUia et postibilia eaenL Si Grascia iuintis bacsissei iulerprea, ei ad vocis Lati- iius , ex veleri, iiiquil, iuierp. el Terhx pauiOHit genus aHeiidihbd, scrips.sscl salleni, lutliauo. llunc quideni iia legisse facilo concegbekubilet ei potnbUct. Scd nec sic Gracoruin seiisitiu rim; scnbil eniin, tu maieriw corporaiem paraturam. asieculuft luisscl. \ericitduut ciai, eo in lmb\- i u veiub iuiei pres. Bitliuiu decepertiui edila, in quibus babclur, iit corporalem maurium. S^d ium jam cestiuent, acrobur coniraxistent. resiiiuuuduui cx uieliona uolx codd. mw. tMitci** (7) In incorporutem. Sic cum Grab.o icstiluiniU5,
t
n u
489
CONTRA ILERESES LIBER PRIMUS.
, , gregationes (4) ei corpora venirent, uii flercnt du:e (I), substauiiai, una quidetit malaex passionibus, aUcra \ - auteni conversioitis, passibius {">): cl propicr boc (2) . ' () virtulc Salvalorcm fabricassc (6) dicunt. Ilanc au, \ tem Acbamoib exira passionem factam concepisse , > ' de gralulaiione(7) eoruni, 23 cum eo suni (8), , \ , - lumiuuin visionein (9), id esl angelorum, qut erant , - cum eo, et deleclaum inconspcciu eorum (10; peBILUI INTERPRETATIO.
J
mtnram alhilit, ut irt concretiones et corpora venirent, efficerenturque duae es&eniiae, allera roala, qua ex passionibue exsliiissei, allera auiem passionibus obnoxia, auae ex conversione oria essci. Quae ciiani Ipsa causa est, cur Salvaiorem poteniia fabricasse dicant. Acbamolh autem afledu suo liberaiam, prac lanitia coeiemplauoneiu luinioum eoruin, quae cum ipsK> erani, boc esi angeloruni, quos ipse coruiics poralem materiam, ut in nolisad text. Lat. diximus. (4) Congregalionet. Graece , qu&BiU Grarcam lectionem ronfirmani Excerpla Gtemeulis lius meliug verlil, concretiones, C X . Or. Did. p. 796. (5) Paaibilii. Sic ex Gneca leciionc Fcuard^n \ (delenda omnino tius edidit, monila secutus Fronl. Ducaei. Mss. vcro ba?c prarposilio) \ omnes, cum edilt. Eras. el Gall. habent passibile. . Primum iiaque ex incorporali et acci- Feuardenlit leclionem confirmat Tcrlull. scribens denti pattione in incorporalem materiam ea trans- c. 47,de convertione passionali, id esl passionibus fudit, atque commutavit. Gonfirmal ipse Irenaius obnoxia. scribens paulo posi, Deniiurgum, cuni separasset (6) Virtute Salvatorem fabricatte. Sic itcmm ox duas sub&tantias confnsas, cx inoorporalibus, Gra3co resliluit Feuardenlitis a Froniouc moiiilus, , corporalia fecisse. Nec inirum niaieriam pro virtntem, quod perperam exsial in edill. Eras. Valentiniatiis diciam fuisse incorporalem : id a ei Gall. el in omnibus mss. noslris. Neque cnim Plalonicis acceperam, qtiortim frequens bajc erat virtutem Salvator, sed virmie, seu poleulia sua faasserlio. Ploiinus Enuead. m, lib. vi, c. 7, de bricnsse omnia dicebalur a Yalenlintanis. agens, ail, , etl igiiur incor(7) Concepme dt gratulatione. Sic recte Grabius porta; ei mox, edidii ex ediit. Kras.oi Gall. necnonex mss. Arund. , liane iptam appellaiionem secun- Voss. el Merc. 2, concinitet Claroin. Jn edil. vero dmm ineorporeum genut toriita e$t. Ralionem banc Feuard. male inseria pariicula etaniede, quaasenafierl, \ , snm omnino lurbat. Caelerum Graica haud fcliciier ( ) ' , quoniam cor- Q reddidil iuterpres, nec inirum, cuui Rillius ipse, pu* maieria potteriut eti, atque eompotiium, et ipsa vir Gixce docius, faieaiur se diulius bic lixsissc. una cumalio corput efficit. Mimirum cum maieriam Gum enim id priinum exisliuiarel, boc prtorem naiura, ei simpliciorem vellem esse, quatn loco ideni essc quod concipere, non videbat quaenam ipsunt corpus, ncc corpus fieri nisi per adveuien- essei iiaec coniemplalionis angelorum conceptio; tem formaui, qua compleaiur; eam a corpore dis- cum maxime Acbainoib aliquaiilo iufciius coniinguebani, ut paneiii a toio, incorporeamque di- templaiionem peperitse, sed cebani. Uno verbo incorporea esi materia, secun- fcium edidisse scribalur. Arcedcbai qnod dwu Plalonicoft, quia suapie nalura ei seounduni si bic idem esset quod concipere, concepiio se spectaia, , qualitatum corporearum congressum aiilocedcrel; id quod vel c<giiare abexpers es/, ul vocai idem Ploiimis Ennead. , . , surduiu est. Se<l demuin deprebemlu vir eruditns, eap. 8. Uiide concludil, , boc loco , nibil aliud siguib , , quod it materia qualiiaiis ex- care, quam , videre, contemplari, vi$u a$$eper$ esi, corput non estepatet. Corpusenim iu cerla qui seii percipere; quod verissimum esl. Quare quadatn qualiialum congerie consistil, ac proinde terpreli verlendum eral: Hanc aulein Achamoth () compotiium est; maleria vero perturbatione iiberam, prw gaudio (el nou barbare, v * , ite graiulutione) lumina ea, qute cum >$ erant, hoc
timpiex est ei unum quid suapte naiura ; sic enint
omnium vacua , quamvis lauien omnium capax. seu visu apprehendentem, eic. HiiicPlalo iu Tinneo maicriain vocal ' (8) Qute cum eo tunt. Sic paiiim ex Graico, par, , tirn ex codd. Glarom. ei Aiund. resiiiuiuuis, pro , ab omni (orma et figura per se immunem et omnibus aliis cum IIISS. luiu ediiis. Gracco siqmdem legendum esse , ex Billio dixiiuu.s. Ju codd. vero Clarom. el Aruud. babctur, quw cum materiam iraiiblaias, aptabitiiaiem et naturam soru$unl, voce eo procul dubio per incnriain bcriba; U8 fuisse, ut ift concrelionet et corpora venirent. Ex otnibsa. Quare banc ex Graeco supplere dubiUquo eiiim supponilur ea iualcria et viinus, id cxigenle sensu. , eo ipso osleudilur foruiaruaioiuuiuui corpo(9) Luminum vmonem. Mss. Glaroin. ei Pass. rearum capax. sooi eei quod ex Valenliuianoruin bypoiliesi scribit Irena&us, Eulhymeseos passioues tn incorporalem etc. Lego , ul legiase videiur ioierprei, el eaindem particulain meuibro sequcnii addo, , quamvis legeril in . Sed sallein subiuielligere debuil. (2) . Kubiniellige , TeJ siniileiu vocem, inquil Grabius. () ", clc. Rillio lege, ', ei Uuca seq. pro iv . P4TmoL. G R . V I I .
{{) Tr\r , liberam, quaslibei lamen formas recipientem. ldip-
esi angelos, qnos xp$e connles habebat, coniemptalum,
qucccunque sunl luminum, ul perperam cxsial in
luminum vitione. (10) Delcctulum in contpectu eorum. Godd. Glarom.
Pass. el Voss. pro conspectu babenl conceptu. Sed prior leciio prajlereiida videlur. Id enim sibi vuli Irenaius, Acbaiiioibaii),libidinose aspiciefiiem angelos,concepissc: , quod verlit
interpreb, deleciuiam in conspectu eorum; ntodeble
quidcin, qiiamvisnoii balis , iiam paulo major vis vcrui . Terluliuuus cap. 17 : Pnr
gaudio emm lanti cx in(eiicitaic iuccenus conctili*
16
491
S. IRENiCI EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
491
perisse fruetus secundom illius imagtnem (1) do- * , (8) ccnl, partum gpiritoalem gecundum gimililodiiiem . iaclom saieUtlum Salvalorig. CAPUT V.
Fomatur Demiurgn. Quis el qualU ilie ? Bic caterorum omnixm, qu<c $unt extra PUroma
9
conditor.
1. Tria igitur haeccnm gubgislaol, gecundam eog, 1. * unam qaidem ex paggione, quod erai maleria ; al- , , , lerum vero do coDvergtone, quod erat animale; al- , , , teram vero quod enixa egt, quod eai gpiritoale, gfc , conversa est in formationera ipgoruni. Sed gpiritale . quidem non potuigge eam formare, quoniam ejua- (9) , dem gubglanliae ei erat (2). Conversam autem in for- * \ malionem ejae, quae facla erat de converione ejug, , animalig gubstantiae, emisiese qaoque Safratare (10), doctrioag. E i primo q-iidem formagge eara de ani- \ mali subelantia dicunt Deam Palrem el Salvato- , , rem (), et regem omnium ejusdem gubglanlia ei, , , id esl animalium, otiag dextrag vocanl; et eorum , \ , \ quae ex passione el ex materia, quag sinisiras (4) , & (41). dicunt. Ea enim quae post eum gont (5), eum * (12) (15), dicunt formasse 2 4 laieiuer mottim a matre gua. * \ Unde et Meiropatorem, ei Apaiorem (6), et De- (14), \ , \ , roiurgum eum, el Patrem (7) vocaot; dexirornm \ * BILLH INTERPRETATIO. habcbat, arripuisse : cumque ipsis congressam, fmciiis gecundum imaginem peperlgge docent, parlom xidelicel spinlualero, ad siiniliiudinem effeolum gaicîuro SaWaloris. CAPUT V . 1 Tribug igilur bis, de eorum gentonlia, in ortum produotis , uno niminim ex passiono , qnod erat maleria; allero ex convergione, quod erai animale; lerlio, quod ipsa in lucein ediderai, boc egt gpirituali; ad formam ipsis afferendam posiea se converlisse. Verum id, quod gpirituale erai, baudquaquam ab ipga informari poluisse, quoniam ejosdem cum ea essenti* eral. Uaque ad animalis essentiav quae de ipsius converaione orlum babuerai, fonnaiionem se contulisge, ac disciplinas eag, quse a Salvatore proleclae gont, in lucem edidisse. Ac primum ex animali subslantia parenlero, et regem omnium, tam quae
(acta, tmulque conlemplatione ip$a angelicorum iuminum, ut Ua dixerim, tubfermcntata, pudet, $ed aiiler exprimere non E*F, quodqmmodo tubavit intra u ipsa in iltoi. Et conaptu ttalim inlumuit 'tali Peperil denique. (1) Secundum illiut imaginem. Vel delevocem C (10)
. gciJicet, ait Grabiug, ba3C formaiio non esset lanlam * , sed ei , ut gupra formalio matris Acbamotb dislinguebatur.
(11) ... . Haec a
Pytbagoreig accepta, qui Plutarcho lesle in bb. D* f//iu#, cui nibil prorsus in Groco respondel; vel iit et Ot* duplex rerum naluralium principium digejus loco scribe, illorum* Ad imaginem iptam dixit linguebaut; alierum bonank', quod dexlrurtt et lucidum, alterum malum, quod einigtrum el tenebroTcrtullianus. (2) Quoniam eju$detn subttantia ei erat* Fere gumvocabani.Gum enimanimalissubstantia tx conenim paria et comubttanliva, m alterulrum valere versionii molu ortum duxigset, banc bonara et dexiram puiabanl Valenliniani, utpote quae ex booo iocieia$ naturm negavit, aii Terlull. c. 18. (3) Et Salvatorem. Expunge bae voceg quae non motu iniiium ducerei; cum vero njaieria ex gioneîdegiex anxietate, trisliiia ei meiu oria egget, exgunl in Graeco. (4) Quas dextrat qua$ sinittrai. Ila edilt. hanc malam el ainigtram exislimabani, quod conEras. Galt. elOxon. ctim mss. Glarom. Arund. Voss. turbaii, nec gui compotis animi moiibus origioem el Merc. 2. Subinlellige auiem tubttantias, vel ret; accepiam referret. Dexira giquidem pars felix et seu meliug ex Gracco lege , quce dextra . . . . qua bene oininata, sinistra infelix e( infausta a veteritinittra; el non ciim Feuardenlio vitiose ooinino, bus dicebalur. Quid iam dextro pede concipit, ut
j) te conatus non pceniteat ? Juvenal., gal. x. qua$ dextra.... quat tinittra. (5) Ea enim quoe pott eum $unt. Ex Graeco et Ter- (12) " . * legi volunt Biilius et Peiavius; , Grabius. Quin lull. omnia enim qure po$t eum tunt.
(6) Et Apatorem. ttx voces desunt in Glarom. cod. Idcm Apaiorii cognoinen non memorat Terlull. cap. 18. (7) Patrem. lta recie ex Vogs. (cui conscntit Glarom.) el Graeco posuil Grabiug pro fratrem. (8) . Sic cod. Reg. ei Basileensis Epipbanii ediiio, aum Gall. ei Feuard. Irenaei edat. Unde mirum a Peiavio el Grabio scriptum , quod longe pejus esl quani . Neutrum quidem bonum est, sed legendum essel cum vel. inierp. * at donec guffragenlnr mss. codd.ilegere praestal . (9) . Millem cum Peiavio, .
veins inlerpres et Terlullianus legcrinl, ' , dubiiari uon potcsi; scribil emm ulerque, po&l
illum.
15) Uinc mendum irrepsisse patai Bitiiug iu ea Tbeodoreii verba edit. Sirmond. p. 200, , ac pro iegenduin esse . At non repugnal vox Yalenlitiianorujn bypotbesi, qui paulo posl apud Irenasum dicunt, Demiurgum exisiimantem omnia gea semetipgo in totum (abricatse, gibifinxissege solum omnia eue; quod est , omnia sibi vindicagge, aeu omnium creatioiiem sibi tribuigse.
(14) '. '
493
CONTRA H J E R E S E S L I B E R PRIMUS.
494
, - , quidem Palrcm dicenles eiim, id esl psycbieorom; , , sinisirorum vero, id esi byliconim, Itemiurgom: . oimnium auicm regem. Hanc enim Entbymesin vo* , lentem in ADonum honorem omnia facere, imagi , * . nes (6) dicunt fecisse ipsoram, magis auiem Sal\ (4) - valorem per ipsam. Et ipgam quidem in imagine , invisibilis Palris conservasse incognitam a De , minrgo: bunc antem unigeniti Filii (7); rcliquo (2) \ rnm vero iEonuni eos, qui ab hoc facii sunl angeli ei archangcli. . 2. Pairem itaque (8) el Deum dicont faclum 2. \ , eorum quse snni cxtra Pleroma (9), fabricatorem \ . csse (40) omnium psycbicorum et hylicorum. Sepa, , rantem enim duag gubstantias confugag , ei de in , \ , \ corporalibus corporalia facientem, fabricasse qua; \ , sunl coeleslia el terrena, el faclum hylicorum et , , \ - psychicorum, dextrorum ct sinisironim fabricalo. , rem, levium et gravium , sursum advolantium et * \ dcorsum devergenliitm; sepiem quoque coelos fe , '- cispe, super quos Beimurgum esse dicunt. El pro, , pler hoc Hebdomadam vocanleum, malrem aulem (3), \ (4) - Achamoih, Ogdoada, scrvanlem numerum primo. , (5) genitx ei prhnarix Pleromaiig Ogdoadis. Septeoi BILLII INTERPRETATIO. eamdem cum ipso essenliam babent, boc esi psycbiconim, qiiae eiiam dexira appellant, quam qeae ex passione el maleria procreala sunt, quae qnidem sinislra vocanl, informasse. Hunc enim omnia , quae posi eum exsLiiertint, iia formasse asserunt, ui occulte, ac nihil ejusmodi seniiens, a maire iinpellerelur. Quocirea ei Meiropatorem, el Apatorem, et Demiurgiim, acPairein eum mincupant; dexirorum quidein, hoc est psychicorum Pairem eum dictitantes; sinigtrorum aulem, boc esl bylicomm opiflcem, omnium vero regem. Haucenim Enlbymegin, ad AEIonum honorem cuncla eflicere cupienlem, imagines eorum effecisse Iradunt, vel polius Salvaiorem opera ipsius. Ab eo enim ipsam quidem in invisibilis Palris imagine ila conservatam esse, iil Demiurgo prorsus ignola esset; bunc auiein in Monogenis fllii iinagine, iu reliquorum vero iEonuin, archangelos et angelos ex ipso procreatus. 2. Itaqne Pairem eum, ac Deiini eorum, quae exira Pleroma sunl, exgtiligge dicunt, utpole omnium tam psycbicorum, quam hyliconim effeciorem. Disiinctis eriim duabus illis esseniiis ame confusis, atqueex incorporeis in corporeas immulaiis, lam cadestia, quam lerrcstria condidisse, et bylicorum
gic rernm omnium opificem vocabant Chaldaei apnd C Orpbeum, ciialum a Clemenle Alex., I. S/rom., p. 608 : " , * " , eic. lncorrupie Alairipay
intellectuales (noninlelligibilet)
etse dicunt. E l qui-
dem vocem , quaa Btllio pra jure mcrilo arridet, a Teriuliiatto leclam fuisse perspi-
cuum csl: Ccelos autem, inquii cap. 20, noeroi deUr qui cuncla volvis animo: Qui ventos move$. Porro pulant, et interdum angelos eot faciunt. Hancque
Graecis avus niaternus esi, seu malris leciionem cum apud lrenaBum , tum apud Terlulpater; el ila dictus Demiurgus, quod naturae om- lianum exigil ipsa Yalentinranorum bypoihasis. nium mairis parens esset. Idem a Yalen- Volebant enim coelos intelleciuales e$te non eo sensu linianis diclus fuit quod a maire Achanioih sine quod inlelligenlia lanlum comprehendereiitiir, sed patre produclus essel; iii boc Vulcano poelarum quod sensu ei inlelligentia praediii essent, utpoiequi similis, qui abiisdem cliam dicebalur,quod angeliessent,idesiabangelis regerenlur.Hincparadia Junone sola produclus essei. sum $upra lerlium coetumexittentem, virtule archange(4) , eic. Hic , et consequenler ium quarlum ette statuebaiu. Id commenium ilerum in texlu Lalino imaginem pro in imagine^ legi vult acceperant a Plaloaicis, quicoelos anima iniellecluali Painciiusadc. 49 Tert. adv. Val.; sed fruslra. Modo praediios esse seniiebanl. Legantur Plotiuus Enin priori boc commaie subinlelligae , , in nead. n, lib. u, et ea quaa in prima Disscrtalione Latino seipsam , in sequenlibus vero, - noelra de hseresi Valcntiniana diximus. , in imagine eomenaite, apertus esl sen(6) lmaginet. Ua Feuard. ex Graeco et Terlulliano. 8 0 8 : scilicet , Eulbymesin in imagine invisibilis Male auiem editl. Eras. et Gall. nec non niss. wnPatris conservasse seipsam incogniiam a Demiurgo; D nes babenl imagmem. Demiurgum auloni conservasgein imagine itnigenili (7) Uunc autem unigeniti Filii. Scil. in imagine. F i l t i , angetos vero et arcbaitgelos couservasse in Sicresiiluii Feuard. ex cod. vei. et lectione Giaeca; imagine reliquorum iEonum. delevil vero, hunc autem unigenUum. Codd. oiunes (fc) . legii Billius ex veteri inier- mss. reeie babent, Itune auiem umgeniti; sed male preie, ei Teriulltano. Filium pro Filii. () . Lege cum inierprete, (%) Pulrem itaque , etc. Lege ex Greeco, itaque . Palrem eum et Deum dicunt (actum esseeorum, eic. ^4) . Sic cod. Reg. cum editt. Gall. et (9) Pleroma. ln mss. oumibus ac cdiil. tias. ef Feuard., ei sic eliam legit inierpreg. h\ caeieris CUIII Gall. male, Pleromata. Pleroma reposuit Feuar* Epipbauii, lum Irenaei edilt., viliose . denlius ex Graeco. (5) ' . Lege, , (10) Fabricatorem este, etc. Delelo etse, lege, uf oic enim legisse videtur ioierpres; iiam veriii, quos pole (abricaiorem omnium psychicorum, cic.
t
495
S.
IRENJEI EPISCOPI
MJGDUNENSIS MARTYRIS
496
autem coeloe, quoft intelleciuales esse dicunf, an- , , geloa auiem eos iradunt, et Demitirgum el ipsom , \ angehim , Deo autem similem (i), quemadroodum , 25 paradisum supra terliuin coelura exsislen- , \ lem virluie arehangelum quartum (2) dicunt ctse, ' . e( ab hoc aiiqmd accepisse Adain converealuni in eo. 3. Hc aotem Demiargum dicnnt a eeroetipso . ' quldem pulasse in lolum (3) fabricaste; fecisse , * autem ea Achamoth (4). Goelnm enim fecisse ne- * , gcieniem coelum, et hominem plasmasae ignoran- tlbfra - , lem boroinem, terram autem oslendiase noo ecien- * , iem terram, ei in omnibug ic dicuni ignorasae * \ \ * eum Ggurageorum,qtia? faciebat, ei ipgam matrem, (7) , \ semelipsum aoiem puttsse (5) omnia esee. Gausam * . autem ei fuiese mairem ejus lalig opinationis (6) ( * dlcunl, qnae slc voluoril producere enm : capul , ? quidem el initiutn snae stibgtanUae, domintim au- , \ , lem univmae operalionig. Hanc aolem malrem ei . Ogdoadem vocant, ei Sopbiam, el Terram, ei Hie- \ , , \ , rusalem, ei Spirilum sanclum, ei Dominum inas- , \ , \ culiniter. Habere aulem medielatig locum eam, el . ,
l
BILLIIINTERPRETATIO. ei pgycbkoram, et dextrontm tt ainlsirorum, ei levium et gravium et sursum tendentiiim ae deorgtim vergentitim archUectum exatiiisee. Septem eirim ceelos abeo eondhos fuisse, supra qnos eutn esse ainnl. Ob idque Hebdomadem eum appellam; niairem auiera illam Achamoih, Ogdoadem, servantem vdtli$et ttiimerum primigens, ac principie illias, qus in Pleromaie est, Ogdoadis. Sepiem porro bos coelog sj.i-riiuales esse aiunt, angelogque ipsos glaiuuni, alque ilein Deimurgiiiii ipguoi angelum Oeo similem, qiiemadinoduro ei paradisuin, qui gupra teriium coelum eitns est, poientia quarlum angeluiu eeae aaiiuuni: Adamomque ab eo aliqutd sumpsisse, cum in eo versaretur. 3. Aique iia qiridem Demiurgum in ea opinione versalum fuisse, ni ee hace omnia ex se ipso construxigge exisiimarei; cxierum ea fecigge producenie Acbamoib. Goeluni enim condidisse, cum coeleni iijnoraret; el bominem effinxisse, cum boininem nesciret; etierrani palefecisse, cuin terram haadqaa(juam noaset, aique eodem modo onanibus rebus aiunt eum rerum earmn, quas efflciebal, Tonnas, aique adeo ipsam quoque mairem, i^norasse; aique opinionis errore hocsibi fiuxisse, ge solum omnia esse. Cansam auiein bujusce ppimoms ipei mairem exsliiisse ferunl, quod eum iia producere voluisbei, caput quidem et principiuin esaenliae suae, dominum aulero, el arbiirnui toiius negoiii. Hanc porro matiem, et Ogdoadem, ei Sopbiain, ei Terram, ei Hierusalem, et sanctum Spiriium, ei masculino genere liomiuum vocant. Yereari auiem in roedietaie, ac eupra Deraiurgum quidem esse , infra aoteiu, aui cxtra Plerouia, usque ad consuinuialionem.
(1) Deoflttffmiimi/em.ExpungftparlicnIaroettfem, C arckangelumquartum,quoniam ethunctnpra cmlrnm bic fepngnante Graco inaerlam , ac cum Billio urirum pangunt, ex cujut virtute $ump$crii Adam verle, atque item Demiurgum ipium angelum Deo divtrsaius i//ic, etc.
iimilem. (2) Virtnti archangtlum quartum. Sic ex Gneco reeiitui, id nimirum licere uiihi arbilratut, quod non semel in prsrced. pagina , improbanie nemine, ?ibi sumpsit Feuardeulius : cuin maxime codicea omnes cum edili, lura tiise. depravali sinl, nec secum invicein coiiseiiliaiii. Oiimee quideni babenl viriutem, sed mauifealo scribaruni erralo, quoruni irinii oacUantes cuiii apice perperam ooiassenl e
f quod spbalmaiis genus non raro occurril inmss.),
(3) In toium. Yel has voceg de tuo addidit inter* pres, vei quidpiaui iie reipoudens in lexla Gneco omissum esi. (4) Achamoth. Hic mnlila versio. Lege ex Gneco, , Achamoth producente. (5) Semeiipmm auiem putatte* Ita ex Aroad. et Yoss. (cojiseuiienlibus Glaroro. ei Pass.) ]uxuGra> cum reposuil Grabius, pro et semeiipmm putaue, ul in aliis ediiis legilur. Sed addeex Graeco, $emei-
secuti alieri scripscruni virtuum, repugnanie licei sensu, el lextu Graco, iuquo babelur , non . In caeieris dissentitim codd. In Feuard. edii. et in IDS. Pass. iegilur, viriuiem archangetum \ua+tum; in Eras. verp pejus, virtuiem archangei iViin,iorle quia in cod. nis.quaiisus esl Erasmus, scripium erat , quod perperain legii iVuit. In Gallas. mtmem arckanqeli . codd. Glarom. Yosi. Aruud. ei Merc. t babeiur duniaxat, viriutem QTchangelum, deesl stro quartum.Cxierum baec longealiter legisaevideiur Teriullianus, apud quem Iranaposila virtnte , clariorem efficii sensum. Inlerdum, inqoil cap. 20, angeloi eot (coelos) /aD
cMin/, iicut et ip$um vmiurgum,
iptum auiem unum putaue. (6) Opinaiioni$. Sic restitao, Jqxta Gnecnm . JNeque eoim, quodaii , pergna* dere luibi posauin, inierpreiein legiase , quod verleril, optrationis. Grediderioi politro retie fegeniem eutii scripsisse, opinationis; quod oecitauies ecrib luuiaverunl iu operaiionis, loro ob utrtusque vocis albniialem, lum etiam qood aialim aequaiur operaiwnis. Gerte legendum esse opinationis, oon dubilaverit quisquis aiienderitad ea qiue prjecedtint, temetipsum aulem puiaste omnia . (7) . cum veiori imerpreie legendum osse moiieul Fronio Duc. ei Pelavius. Sed , vel legu , pa$icui ei paradnuin, ruiu intereese puio, cuiu idem $il uirobiaue aeaau*.
497
CONTRA HRESES UBER PRIMUS.
49S
, , . 4. \ , \ , \ , piv , * , , * , , \ . , , \
, . (1)
esse quidcm super Demlargnm, subtus aulem, iive extra Pleroma usqoe ad finem (5). 4. Quoniam quidem (6) matcrialem substanviain ex iribus* passionibus cunstare dicunt, limorc, el irisiiiia, ei aporia; de limore quidem, et de conwsione aniroalia (7) subsisieniiaro accepisse; de conversioDO quidem Demhirgum volunt gcneain babulsse ; de limore auiem reliquam omncm animalero subsianilam muiorum aiitmalium, ei hominuip (8). Et propier 2 6 hoc superiorem eum ex&iaieniem prascire (9) qtue sunt spirilalia, et se puiasse solura Deuni, et per propheias dixisse :
Ego Deu$, et prwier me nemo De irielilia aiiiem
mk
* sptritalia raaliliae doceni iacla : unde et diabolum , - geuesin babuisse (quem et Cosmocratorem vocaot), , , \ - el daemonia (1), el omueffl spirilalem malitiae sub, \ slaniJam.SedDemiurgura quidem psycbicum ftliura . (2) matris siue dicunt, Gosmocraiorem vero creaturam , Demiurgi (11): el Cosniocratorero quidem inldligere . \ ea quae suni supra eum, quoniam sit spiriialis roa , litia (12); Demiurgum vero ignorare, cum sii ani , (3). - malis. Habilare roairem quidem ipsorum ii> oo qui ait coelestis locus(13), hoc esi, in mediciate; De, miurgom vero in eo, quieii in coelo locus, hocest, (4), - bebdomade; Gosmooralorem vero in eo, qui sit seBILLH INTERPRETATIO. 4. Quoniam autera materialem esseniiaoi ex tribus affeciibu conflaiatn esee dicunt, nempe ex metn, tt mcRrore, ei anxieiaie, banc rationem ineuol, ul ex meiu quidem el conversioneeaomnia, qiue aoima prxdila suut, coagmeuiaia esse velinl: Demiargum uempe ex conversione; ex melu auiera qtndquid reliqnura esi animalis sabslanliae, uianimx bruiorum anhuahtiuni, et ferarana, et boroinum. Ac propierea etun, quia imbecillior sti. quam ut que spiritnalia niui coguo*cere<iueai, se aoluin esse Deum exislimasse, acper propbeias dixisse : Ego Deut, acprceterme non e$i u/txi. Ex ino&elilia aulem spirtiualeg nequiiias exsliiisee docenl. Hinc eiiim et diabolum, quein et Cosmocralorem , id eat, muodi principeiu vocant, el daemonas, el angelo, ac spirilualem omnem nequiliae substantiaro orluin duxisse. At vero Deroiurgum quidem psycbicum matris suae fllium esse dicuni; Cosraocralorem aoteui Demiurgi opus. Et quidem Cosroocraiorem, quae supra IMUID sunt, percpecla habere, quia neqailiae gpiritus esl; Deroiurguin auteio igoorare, quia psycbicug git. Porro inaireui eorum In stipercoolesti loco, boc esi in medieiaie, Ixai. X L V , 5, 6; et X L V I , 9. (1) . Sic recte ia edilt. Gall, C ^ accurala, nec inlegra vcrsio esl. Graeca 8c Feuard. el Oxon. Hale vero in Epiphanii ediiiono reddeqda eranl: $ub$lantiam, ut anima* brulorutn Parisiensi et Basileensi legilur , uode ei viliosa animantium, et ferarum, et hominum. vereio ibi nata. (9) Superiorem eum exiitentem pratcire. Gftrca (2) Ylor. legil inlerpres. male legil interpree: non minim si male reddideJ3)"Are . Sic reclecod. Reg. rii. Legii enim, ul observanl Billius eiFrouio Duc, ol i u legerum vetus inierpres eiTeriulI. omuibus >, cuin ladilU male . ineo Epipbanii lecuo sensui et bypoibesi Valenii(4) . Posireroam - nianoruiu magis conveniat. Nain paulo post scribit cem, quam legit inlerpres, ex cod. Reg. addidi. Ireuarus, Deniturgum ignorare quas $unl $upra eum Sod qood speelai, censel Billitis legen- cum $U unimalii. Sic ergo Graeca Epipbanii cuiti duiu esse , ul oppoiiaiur , Billio reddenda sunl: Ac propterea eum quia tmin quo maler Acbaiuoib sedeiu babel. Asi recie becillior $il. quam ut quce $pirilalia sunt cogno$cer<t observal Fronlo Duc. repugnare tura queat, se solum es$$ Deum existimasse. Sic accepit verbis iunnediale sequeulibus, Terlulliaiius cap. 21: Adeo rerum non erat compos, , hoc est in hebdomade, qua voce septem de animuli scilicet sensu, invalidus spiritalia accecceli designanlur : luii\ superius diclis, $ $ep- dere, ut $e tolum ralus concionaretur : Ego Deus et tem cwlo*$$$4 Demiurgum.Nou slat ergo cum Va- abtque me non est. kiuiuiaooruio bvpubesi, Demiurgum, quem in (10) dcemonia. Adde ex Graco : el angelos, eepiefu coelit, vef super septeiu coelosbabitare fin- troalosKcilicei. gebant (11) CreaiuramDemiurgi.llA legendum esse recte censuil Feuardenlius , quia Gr<c. , et Tcr(5) Usque ad finem. In consuraroalione enim di- lulliaiius, opus Demiurgi, babeni. Iu veteri vcro cebaot, ipsorum malreni, relicio medieialis loco, cod. Feuard. ,in Glaroin., Pass. el Ouobon., cuiu Pleroina aubituram, ul ail lrenacus infra cap. 7, ediil. Eras. el Gall. perperani exsial, creatorent. ei lib. I I , cap. 29. (12) SpiritaUs-malUia. Verienduni cral, *$ (6) Quomamquidem. Vertendam erat, quoniamergo. nequilim. (7) Animaiia. Adjcclife iuleilige, juxta Grjecuiu (13) Coelestis locus. Leg. ex Grxco, upercoelestis . locus; id t-gii Valenlinianoruui bypolhesis
t v
f
;8) SubstanliammvlotuiH animalium ct hominum.

t
S. I R E N J E I E P I S C O P I L U G D U N E N S I S E T M A R T Y R I S 500 condara nog, raondo. De expavegcenti* vero et * (5) * aporia, quasi deveftaniori (1), corporalia, quem- . ' \ admodam praediximag, mandi elementa facta esee; (6) , , , terrara vero gecandum expavescentiae siatura, , aquam ero secundum limorig motum, acrem vero (7) , secondumroopslitiaeflxionem(2); ignein vero om- ( ) (8) , itdbug iis ineai e 2 7 corruptelam, quemadmodum el ignoranliam iribus paggionibug inabgcon- (9) \ , iam docent. . 5. Cuin labricasset Igitur mundum, fecii et ho. , minem choicura, non aoiem ab bac arida lerra, ged ab invigibili gubgiantia, et ab effusibili ei fluida , * , maleria accipienlem: et in hunc insufllasse psy- (10) * * cbicum (5) deflniunU Et bunc eese tecundum ima- (11) ginem (4) ti limilitudinem fac(um:secandum ima- . \ * ginem quidein bylicum ease proximam quidein, ' ) eed non ejusdem substantiae eaae Deo; gecundum , * , * 499
m 0 r l c r a
B I L L I I 1NTERPRETATIO.
domicilium habere ; Demiiirgom amem in sobcoelesti, hoc est in Hebdomade; Cogmocratorem rcro in nogtrohoc mundo. Poslremo ex alupore el anxietate, velul ex ignobiliori slirpe, corporea, uii anle diximus, mundi elcmenla prodiigee : terram nimirum secunduro siuporis statum, aquam sociindum ineuis moliouem, aerem aecuiidinn moerorig concreiionem, ignem denique omnibus iis insilum esse mortiieniro, ei exhiosum ; queuiadmodura eiiaui igiiorauiiam bisce iribus perlurbaiionibus abdiiam el occuluiam ease iraduiiL 5. Condko atilcm mundo bylicum eiiain bominem effecigge, non illum quidera ex bac arida terra, ted ab invisibiii csscnlia, cl fusili, ac fluida malcria sumplitm, atque in eum poatea pgycblcum iiigtiffiagge glatuum. Huucque eum csse, qui ad imagincm et shniliiudinein faclus siu Hylicuui enim Juxia iiuagigebant, dici : alias confunderetur cuni Q Cosmocralore, qui in to qui $U secundum no$ mundo, ac proinde gub coelis degebal. Sed uec etiam , quidquid dicai Grabitis, as&eri potest : nam proprius est matris Acbamotb, nec ei convenire poiesl, qui in setero ccelig babitabal, vel sepiimo ipsi coelo incumcbal. Quare legcndum puio, . Sic scripsitse Irenaeum nullus dnbilo; ged fesitnans gcriba praecedenlium vocum similitndine deceplu*, male lcgens scripsil . Gerle legit inierpres, verlit enim, in eo qui iti in catlo locus. Consenlil ei Terlullianus scribens condidcral Demiurgng; alleram animalcm, quam ingufllaveral. Ilinc Terliillian. cap. 24 : Figulat Ua
hominem Demiurgui et de afflatu $uo animat. (4) hunc e$$e tecundum imaginem, elc. ei huuc este eum qui ad imaqinem et Non
atiendil inlerpreg ad arlicnlum , qui in Graeco legilur aote * . Verlendum igilur erat:
%
timilitudinem
faciu$
Tum viiandae ambiguiUlig cauga legeu-
duni: hylicum quidem tecundum imaginem e m . . . . . p$ychicum vtro ucundum similitudinem.
(5) . Lege cum velerfi inierprete et Terlull. : Diabolum eoim iutelligil Irenseug. cap. 25, tubeil enim Demiurgu$ in hebdomade $ua. (6) . legil interpres. Et cap. 31 : El Demiurgui tunc de hebdomade cue (7) . Lege cum veieri inlcrp. et lesti in suoeriora mutobit. Ubi duni lcxluni emen- Terlull. Similiiudine lilierarum et deceptug dare sludel Pamelius, corrumpil. Auclorilaie si- imperilus scriba, posleriorem scripsil pro priori. quidem Btllii abduclus, niillis vero codd. mss. (8) . defreiug , scribit , de hebdomade subcctiesti; cuin leri volunl Billius ei Petaviug. Exislimai vero Gralamen ediiionee omneg pra$ccdenieg habereut, CCB- bius delenduui potitig , qiioniain, inquit, U$ti, ct sic revera legendum sit. ex rnelu, uon buinida, ged aiiimalis snbslanlia or(1) Ve$aniori. Grjuce , quam vocem luin Iraxisse modo dicebalur; ex lacryniis aulem meliug reddidisset inlerpree, ignobiliori, passione Acbamoiboe oimria buiuida proiluxUge dictiim esl gcilieel, non glirpe, ul niinag bene scripsit Billius. c. 4. Al bic de melu serino esl, quaienua paaUinc Fronto Duc. moncl emendandum esse Tertul- gioesl a triglilia, aporia, et conversione disiincia; liauum cap. 23, et pro, ex Sophite utili$$itni$ cati- ged qualenus ipgiug , eomternationii affeclio esl. Duae euim bic inemobu$, legendom vilistimis casibus. (2) Mctttiii<B fixtonem. Sic ex Graeco el Terlul- raiuur passionig biijug affeciiones, sciliccl ct lianu reslituo, pro, maierics fixioneni, quod perpe- , quibuscuui nibil coinmuiie babenl ram habenicum cdiit. oinnes, tum mss. Terlullia- . Quarc cum Billio et Pelavio, imoel cum vet. iius giquidem,cap. 23, recte scribil, i non et iiium inlerp. omillo , el cum iigdeui lego (aerctn) SopHias mautitia colauet. Exigliinai BiU . (9) . Lege cum inlerp. . liug pro perperam icgigse inierpreiein. Ego vero censeo inlrprciem recie et legigge et Hinc Teriullianug cap. 23 : ut* omntfrns elenuHti* scripsi&se; ged imperitos vel osciianles gcribag atque corporibut ignis inflabellalut H. maic legenles, mauiilim, propter gimiliiudineni lil(10) . Legil imerpres, \ lerarum, pcrperam conmiulasse in materia. Quare . RecUim lainen abgtjue conauclorilale cum lexlus Graci, lum Tertulliaui mo- junciione babere possuni Graeca sensuin, si lus. evideiig gphalma eracndarc non dubiiavi. ba*c, , eic., per apposiliouetu ac(3) Ptychicum. Id esl, animaiem hominem. Duas cipianlur. enhu bominig parlcs liic sialuutii Valeniiniani, al(11) E*c TCVTCV . Addil leiam (errtuain, quajn tx cffufibiii et jluida muieiia Gleinvn? ex OrieiiUli Yaleuliuuiiuruiu Didabc
N v
W1 CONTRA UiERESES LIBER PRIMUS. slmiliuidlnem vero psycbicum.; unde ei spirituin \ (1) (*>- vita? sobfUnlUra ejas dicum, cam it ex tpiriuU 0 . deOaitione (7). Post deinde circamdaiam dicuot ei * 6 - dermalinam lunicam (8): banc atiUsm sensibilem carnem esse volunt. . 501 6. Parlum vero matrU ipsoram, quae eat Acha6. (2) , \ raoih, qoem aecundani inspectionem (9) eorura angeloram, qai sunt erga Salvatorem, geaeravii, ex (3) \, , \ aistentem ejusdem wbtlanliae roatri auae, spiri * \ , lalem (10),et ipsum (enim) ignorasse Demiurgum , , ' ' dlcont: et htenler deposiium esse in eum, ne , , scieale eo, uti per eara tn eam, quae ab eo essei \ , animam aeniiiiaium, et ln maieriale boc corpus, (4). , , ;- gestainm quoque velol io oiero in iit, el ampliQca 4 \ tutn, paralum flat ad susceptionem porfeclx ratio ^ nls (H). Laloit igilur, qoemadmodum dicunt, De (5). * , miorgam eonseminaltis insofflaiioni ejus (12) a So . \ pbia spiriulis homo, inenarrabili viriote el providentia. Quemadmodum eoimroairemsuam ignora , . \ (6), vii, sic et semen ejus. Quod etiam 2 8 - P , clesiam esae dicani, exeuoplam wiperioris Eccle , \ , ic (13): el bunc esse ia semotipsis bomiacm
v 8 u m
BELLUINTERPBETATIO. Mtn ette, Deo quidem persimilem, veram noo ejusdero cnm co essenti; psycbicum aoiem juxta similiiudiiiem ; unde eiiam viue spiriimn, etseniiam qjns dicum esse, ut qu ex spiriult delluvio exsisut. Posiea atneu ioiextam ipsi pelliceam lonicam fuisae aiuni, boc est, corptu boc qitod in sensum cadil. 6. At vero partoro matrli ipsius Acbamotb, qnero ex angelonim eorom, quiba* Salvataris latus cindum erat, eonlemplalioo* proiulit, qood cjatdem cam matre eesentiae, ac spiriloalis essel, nc ipsum quidem Deniiurgum cogniiam habuisse dicunt; sed furtim in eora nescienlem deposilum fuisse, ut per eom animam tb eo eonditam fusue, ei in boc maieria consunii corpore, velut ulero, gesUtus ei ampliflcaiua, ad perfecli sorraoiiU sutcepiionem aplus redderetur. Ergo ineffabili, ui ipsi aiunt, vinuie ac trovidenlia facium e&t, ut apiriiaalii boroo, inacienie Deiniurgo, una cum ipgius insuffiaiione a Sopbia naperstis tli. Ut enim ilie mairem suaro, ita ipsius quoque aemen ignoravit: qaod eiiaro ipsum Ecclesiam eaae dicuot, auperos illiiu Eccleaia imagiuem. Alque booiinem euoi, quem Ooguni, bujutinodi eeae
t
p. 797, col. 1, animalem iHam bominem a De- C iniurao insuolaUiiii, animam fuisse , \ , terrenam, it matenalem, rationu experttm, ct anima [erarum con9*b$tanii*UM. Qux consona suiit mox diceodis ab Irenaso. (\) . Legieso videlur loierpres, . (2) . legit velus inlerpres. (3) *0 , eic. Noiat Grab. quod ex Clemeiile io Exctrptii p&g. 789 ci 797, parlu* ille spiriialis A< liaoioibx essel ^ , umen matcu HHHM , .^^ ^ , utpce
clancuium ituitum, , , mxima raiioxalis aique cmluiu nou tuet vacua, ua tpiritualiM medullx plena. Goufer loca si lubei. D tuni riias. (4) . Adde ex vet. inlerp. ei (12) Iniufflationieju$.\t* Glarom. Pass. et Arund. Teriull. juxla Gnecum , llerc. 2, in(5) . iubflationi eju$. edilt. Eras. Gall. el Feuard. veiori iiilarpr. lege, ^- minus bene iubflations eju$; Gra?corum aensuiu 0 . obsairius bic reddidil inlerpreg ; ciarius Biliins : () . Sic Ero ituffabiti, ut ipsi aiunt, tirtute ac providentiu posiveterem iolerpreieiu cuin Billio lege: \ factuin esl, ut ipmtualig homo, imcienU Demixryo, ? . um eum ipsiu* itu*fflatiox* Sophia impenus ail. (7) Dtfiuiiione. Ita Grab. ex codd. Arund. cl (13) Eccletiiv. Su addit Vos*.,st/c Pass., foru* pra ilerc. 2. GontenUl Glarom. lo Erae. ci GaU. malc, %'uoc aul $u(c. Scd uibil cjusuiodi babcl Graecum.
*. Ui Feuardeniio autem ex vet. cod. saiis bene, defluxione; licet prior vox iolerprelii esse videaiur. (8) DBrmatinam tunicam. l u ex Graeco reposuil Feuardeiilius, pro adamantinam, quod perperaui legitiir non modo in editt. Eras. ei Gall., sed ei in oiunibus mss. Recie vero Teriull. c. 21, reddidil, pelliceam tunicam. ) Intpeciiotiem. Sic codd. Glarom. Pass. Arund. erc. 2, edill. inspectatiqnem. (10) Matri $uai ipiritalem. Ua rcposnil Fcuard. a Fronione Duc. moniius. ediu. autem Eras. et Gall. ei in inss. codd. Claroin. elPass. perperam legilur , mairii guce ipirltaiis. Godd. Aruitd. Voss. el Merc. 2 bic accuralcs non esse nionel Grabius. (11) PerfecHB rationis. Mefc. 1, perfeetiouii, TerSiill. pro ratione dixil strmonem; hunc seculus esi Billiut. Sed prafeieoda videlur vet. interpretis ledio, quam babeol codioea omne* cuui ediii.
305
S. IRENiEi EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
504
volunt, uti habeant(l) aniroam qoidero a Demiurgo, - oorpus auteni a limo, et carneum (2) a maleria, sp iriialera vero hominem a malre Achamotb. CAPUT VI.
Triplex hwrelicorum homo. Bona opera $ibi inutilia, toli$ Catkolicis neeexsaria dkebant. Nullii flagiliii ' pollui $e pott* puiabanl. Perditi eorum mores.
1. Cum sint igilur iria (3), allerum materiale (quod eiiam sinisirum vocant) ex neceseitate perire dicunt, quippe cum nullam spiralionem (4) incorruptelae recipere possit: animale vero, (quod eliam dexlrum appellanl) cura sii medium spiritalis et maierialis, illtic redigi, quocunque (5) declinaverii; spirilale vero emissum esse, uii hic aiumali conjunclum formetur, coerudilum ei in conversatione. Et hoc esse dicunt sal (6), et lumen mundi *\Opus eral eiiim animali sensibilibos disciplinis. Ob quam causara el mundum fabricalum dicunt, ei Salvalorem ad hoc venisse animale (7), quia sua potesiaiis est, ut id salvet. Quce enim saJvatnrus erat, eorum primilias (8) eutn suscepisse dirunt: ab Acbamolh quidem spirilale, a Demiurgo auiem indulum psycbicum (id esl, animalem) Cbristum, a disposiiione (9) autem circumdalum corpus, aoimalein babens substanliam,
1. , , \ , , & (10) , \ , \ , , \ * , , . \ * . *\ . " (11) \ . ' (12) S , , , . , , , , : ,
BILLll 1XTERPRETATIO. voliint, ut animnm a Demiurgo babeai, corpus a lerra, carnem a materia, ac deniqae spiritualero boimnem a malre Acbainoib. CAPUT Y l . 1. Tria igitur cnm sinl, bylicum quidem, quod eiiam sinistrum rocanl, ea esse condilione, ni necessario ipsi pereundum sit, quippe quod nullum incornipiibilitalis afflatum recipere queat; psycbicum aotem, qtiod iiem dexirum appellant, velut inter spiriiuale el bylicunt iiiterjeclum, eo abire, quocunque sesc inflexeril: spiriluale denique ob eam causam emissum esse, ul bic psychico conjunclum forinetur, una ridclicet cum eo erudiium in conversai one. Aiqne boc salem esse dicunl, et niundi lucem. Psychicum etenim sensilibus disciplinis opus babuisse. Ob eamquc causam ei mundum fabricaluro esse aiunt, cl Salvatorem ipsum ad boc psycbicum, mpote arbitrii libertate praediium, venisse, ut ipsi salulem aiTorrci. Quibus enim salulein allalurus eral, eorum primiiias ipsum assumpsisse iradunt; nimirum ab Acliamoih id quod sptriltiale est accepisse, a Deminrgo auiem psycbico Gbrisio conveetitum fuisse, a dispensalionc vero iniposilum ci corpus fuisse, aniiuali essentia praedilum, alque ineffabili arte ila
n
Mallb. v, 13, 14. C conslruxit:

in hoc etveterem animaiem in mundo repmsenlatum, in satutem scilicei animalU. Quai
(1) Et huncessein $emei\p$i$... ulihabeant.Vame"* *" lius in cap. 25 Termll. legi v u l l : et nunc esae ex $emetip$it... uii habeat; sed frusira, repugnai enim
paulo obscurioruin veleris inlerpr. verborum sensum aperiunt, scilicei, Salvatorem ad hoe animaU.
utpote arbiirii libertate praditum venme, xl ip$i salutem afferrel* (S) Primitias. Apud Terlul). c. 20, pro primilias lcgitur prospicientias. Sed moiiel Laiinius, aul Petrus Ciacoiiiiis, legendum esse prosicias. Prosicia
lextus Gra?cus. |2) Cameum. Ila recle Grabius cx Yoss. Merc.2, ct Gra^co reposuil. Gonsenttl Glarom. Cxi, ed.il.
inale carnem.
(3) Cum sint igiiur tria. Sic resliluii Feuard. ex
veteri codice, ii conjicio, et textu Graii.o; consoniii Otiobon. In editl. Eras. ciGali. necnon mss. Clarom. Pass. Aruud. ei Merc. 2 , male cum sim
igitur tres.
(4) Spirationem. Sic edii. Oxon. cx codd. Arund. el Merc. 2 , consoniicnie Glarom.; cxieri cnin cdili tum mss. inspirationcm. Prior leclio prajiorenda VMICLIII*. (5) lliuc redigi qnocunque, etc. In Fcuard. cdit.
porperam exstat, illud:

eo nbire, quocnnquc se
in caitcris rccie illuc. Sel

inflexerit.
niallem luec cum Billio clarius verlissel interpres : (0) Sul. In Feuard. cdil. salem; in Eras. ei Gaii.
U nis. Arund. sclcrn.
aniem cx Glossario, ut obscrval Fronlo Duc. idcin quod . Prosilice, al , qu sigiiificalioncs iulerprelis noslri primili& respondcnt. (0) disposiiinne. Sic Groecam \oc^m reddere aniai inlerprcs, ul passim videre csi. Maliem lanicn cum cacleris Laiin"s'enissei,i/fp<?f2saiio. Hic enim sermo esl dc iis U G D Servator iu lorrrs %es\l ad procurandatn niiiaui generis saluiem , quorum capul ac principium est lnD carnaiio ; quas Graecis una voce dicuulur oixo
f
(7) Animale.
Animalem,
Jn Eras. Gali. el Feuard. ediit.
u\ csl Salvaiorcm. Sed priorem leciio-
, LaLinis dhncnsalio (!U) 'Extf'acOar. Lege cum vcl. interp. -, . i l l ) / r . Lcgit interpres .
neai coiirirmai quod immcdiale scquiuir, .\

, quia $uw potestutis ett, id esi ar-
Sic oliaui lcgil Terlull. cap. 26, indiguisse

unimalem etian; sensibiiium disciplinarum.
emm
biirii libenate pra*diluiii; noquc enim boc ad alind qti;im 1. / y.ov rolerri polesl. TerUiKianiis quidr-ui cap. ^M, HMpsn, anhnalem. sed phrabin pauio a. ?ur
!
12) /' \ . kgi volunl Bitlins el Pcuvius. Fed nim 6.' eaindeiu babeal significatioiiein, retnien itilul \ \ !.
506 CONTRA HRESES UBER PRIMUS. 505 ^ , \ - paratum tero inenarrabili arte, ol et vfsibile. 2 9 , , \ () - et palpabile, et passibile flerei. Et hyliooro auietn . \ nibil omnino soscepii: non enim osae bylicura ca* * . pacem salutis. Consommationem vero fulurani, euro * , \ - formalam et perfoeium fuerit scienlia omne eplri , lale, boc est horoioes (7) qui perfeeiam agnitio- , nem babent de Deo, ei bi qoi ab AcbanoUi fniiiali \ , \ (2). - sunt mysteria ; esse aniero hot eemeliptoi (8) dieuut. . 2. Erudiunlor aolem psychica (id eat animalia), 2. , \ , psycbici (id etl aniroales) bomines, qui per opera, . tiooem, elfldemnudaro firmanlur, ei non perfeciam . \ agniiionem babeoi. Eese aulem boa nos, qoi suroue (3) ab Ecclesia, diconU Quapropter et nobie quidem * , recesaariam esse bonam conversalionem reapon* , dcnl; aliier enim impossibile esse salvari. Serael, (4) - ipsoa auiem non pcr operaiionem, sed eo quod . ' - eitit nalnraliter spiritales, omnimodo sahrari dicunl. ( \ ), Quemadmodun^ enim cboicum impossibile esl sa ( \ ) (5), lutem percipere (non enim esse illum capacem , (6) - saluiis dicunt), sic iicrum quod spirilale (quod e e *
1 1
BILLII 1NTERPRETATIO. coastroclom, at ei oculis cerni, l (ractari ac deiiique pali posset. Neqne enim hylicum quldqnam, boc eet materiale, ab eo asiuinpitim fuisse aiunt: quandoquidem maieria saluiis netiuguam capax sit. GonMmmaltoiiem porro turo demum fure, cum scienlia inrormamm, aique perfeclum ruerit qtiidquid piriloale est, boc eel spiriluatesbomines, qui perfecum d i Deo cognitioneiii babent, el ab Aebamotb mysteria didicerwii. Hoe autem se eese sutuuui. 2. Aoimalibus auiem dieciplinie iuilxiti sont animales boroitifs, qoi per opera, el nodam fidem coofirmantur, nec perfecla cognilione praditi sunt. Quales nos, qui Ecclesis fidero profliemur, eee* aitinL Ex quo elimm nobis hoc necesse eeee pronuuilanl, ui probas aclioues adhibeauius; nec euim alioqui fleri
(1) . Q inlerpres.
juidem recte reposuii Peiavius ex cod. Keg. et Epipbauil edil. Basileensi, pro , quod perperam exstat in lrenaei editl. Gatl. et Feiiard. bed leffendum etiam cum vel. inierp. ut aciie observanl Billius el Pelav. \ . Sic euini iuierius eadein repeleus scnbil Irenaros cap. 9, n. 3, . Sic legit ei Terlullianus cap. 26, corpus Salvaloris ila construclum dicens, quo conqre$aatt, t conspectui, et coniaciui et dtfunclui (iu est lib. uosrtt. fabul., c. 7 % ubi Valenlinianorum de
(3j .
Deeat in cod. Reg.

. Ulpole qui spiriialem hoininem. corroplioiiis expriem, a maire Achamoih procrealum in seipsis habcretit, m siiperios dictum est et roox subjkilur. Hinc, Augusiiiio leeie lib. De kcere**, cap. 6, Gnosiicoruin omnium boc crai perversieei* iniim dosma, animarnm gubUantiam, Dei $$ naturam. Confer CleiueiUem Alex. lib. u Strom.
9
el morti, vel fuiictioiii cuibbet, quain exercet homo) ingroiii $ubjaceret. Sic pariler Theodoreius preie, \ .
(6)
p. 363, ei iii Excerptis, p. 798, col. 1. (5) oi . Lege cum inlcr,
. Porleiilosuui dogma, quod sceleribus omnibus viam sternebai. Ex eo principio spome fluebal, ut recle observal Qein. AIexand.,i. i i i Strom^ salulein non.operibus ascribereui, 427,, quOd . . . ai$pen$alione autem circumposilum ei corpu$ ecd soli operibua deslituiae, seu $emini$ etecti ammaUm habens $ub$taniiam, et ineffabili sapientii privilegio, quae sibi innala esse jartabanl; undo parafrm, utet paratuM, ut et tangi tangi et et cerni eerni et pati po$*et po$*et. s^quebaiar, eoe quidvis agereol, a saluie nuiiquam (2) , elc. Sic Graca bc ex vet. excidere posse, inlerp. eroendanda esse censel Billius : utpoie qui natura $alvi futuri essenl. Aiiimas enini namra bonas, aliae natura nialas siatuebant, ul Grabius e conlrario Lalina ad ferius scribit Irenseus; et immutabilem el irreformanormam Grjeci iextfis corrigenda pulal. Sed prxfe- bilem naturw naiuram pronuniiavervnl, iuquil Terrenda Billii emendalio, ulpoie quae Valeulinianoruni tull., c. 29. Adde quoa priucipium illud quodGarhxresi inagis accommodata sil. Isli enim spiriiales pocraiiauis speciaiini iribuii Epipbanius baer. 27, sese jaclabanl, perfeao$ et semina eiectionis, ul post Irenasum iufra c. 25, el Simoniaois Ircnaeug paulo inferius ecribit Irenxus, ui qui a malre cap. 24. Giiosiicorum oinnium fuorit comiuune, Acbamolb epirilale semen participassenl, xa\ aciioues bumanas ex se, naiuraque sua bonas aui ^ malas non essc, sed ex bomiuuin opinione doniaxai. ^ , seque Ex quoduplici principio caelera qux bic ei capp. 25 graliam ab tneffubtli el omm nomine prcesiantiori ei seqq. reterilrenseus, opiiiionuui mousira maoanL conjugalione culitu* directam proprie pos$idere Sed vide Diasert. noslraai 1. qua cdicet a uiatre sua accepia, mysieriis ejua (7) IIoc esi komiuei. Adde $pirituale$ ex Graeco inaliali Tuerant. Hinc subdiiur : . \ (8) Ene autcrn ho$ semetip. Glarera. et Pasg. ent
9
Chmio aenieniiam iisdem fere cum Irenaeo verbig describens aii : , ^ \ -
n D
: quapropter ex omni modo oporttre eoi aitiem hoc umctip. itmpet syzygite meduari myiienum, ul vcrtil T C I U ^
507
S. IRENiEI EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
508
wltiQl) impottibile 6886 corruplelam . " mdipsos percipere, licel ia qoibatcunqoe foerint faclis. QoerBadmodum eoim aorom in coeno depositum , , * BOB amitUl deeorem fuam, ted suan naluram \ , & ctttiodit, tom eoaoam nibil nocere auro postil: sic et semetipaot dieunt, licet io qaibaacnQqoe mate- , , rialibw operibm 9 0 ibil semetipsoe noceri, .
inl
leqoe tniltere spiritalem subslanliam. 5. \ ot 5. Qoapropter el intimorate oiunta, qoa veianlur, bi qui suoC Ipsorum perfecii operanlur, de , \ \qaibut Scriplur conflnnant, quoniain qui faciunt , N regnum Dei nom htertditabunt". Elenim idolo- (<.\ (5)(4) ibyu indiflEerenler manducant, nibil inquinari ab , ' * iis pttlanies, et in omnem diem festura etbnico- \ , ruro, pro volupuia io honore idolorum (1) factnm, , , primi convenioat; io nibilo qaidem abttineaot, \ quod t&t apud Deum et apud homioes odiotum, \ noneris hooiicidiale speciactjlum. Qaidam aotem . 01 \ ei carnia volupuJbas ioiatiabiliter inscrvientef, ^5) earnalia earnalibas, spirilalia apiriulibui reddi dicunt. Et quidam qoidem ex ipsis clam eas nrn- . \ lieres, qtue discont ab eis doctrinam hanc, cor- ' rumpnnl; qaemadmodum multe eaepe ab iis , * *oa* (2), pott conversai molierea ad Eecleaiam , , } \ Dei, cuui reliquo errore et hoc confesas suni. Alii vero et inanifeste, nO qoidem erubetcentes, quaa- * \ conqoe adamaverioi uialierea, bts a virie suia abslra- , , * benlea, tuat mipias focerunt. Alii vero valde mo- , . " deste inilio, quaii cam tororibuafiogenleshabiure, ' ,
f 4
BILLIIIMTERPRETAT10. potee, nt lalulem coniequamar. Al ee non per actionem, sed qaod natura spirilualet ftint, omoino ac sinc ulJa dubiutione salvos fore affirmani. Ut eniio hylicum nullo modo galutis particeps ease posae dicunt, quod ejus capax minime sit: $ic rarsasapiriloale (quod ipsi 86 6*86 volunl) ea conditione esse, ui nullo roraiie modo inlerilam alque corrupUonem recipcre qoeal, quibascuiique landem in flagiliis sceleriuaque verseiur. Quemadmodum enira aurnm io coeno posiluro, pulcbriludinem 8uam baud proinde aniiilit, veruro naturam auara incolumera aervat, nec deiriinenii quidquam ei a coeno aflerri polest: eodem modo aese qooqpe, quibuslibet taodem iu materialibus acuonibue fersentur, nibil binc bedi, nec apirilualis eaaenlix jacturaio facere. Quo etiara , ul eorum perfeciiasimi quiqne omnia ea, qux legis inierdicio prohibentar, et de qui Gal. 21. (1) Pro volnptote in honore idolorum, etc. Sic C ôcei, . Ut itaque leclor rcclnm pleaucloriuie Graeci lextus et clariseimi Cotelerii in nanique verboruin lrenxi seneum percipiai, aesolis ad lib. u Connit* apoiloL, cap. 61, judicio qaerilem eorum dai versionein vir erudiius : ad reslilui, pro eo quod iu.omnibus codd. vitioae leî- omnia fetliva geniilium obleciatnenta, qua? in hcno lur : pro voluntaie, eic. Haud diibiiem enim, quin rem idotomm imtiiuuntur, priini confluunt : adeo liilerpres scripseril voiuptate; sed cura veierei noo ut nonnulli eorum ne quidem abitineanl ab co quo infrequenler scriberenl volumptat, volumplate, eic, Deo hominibutque maxime invitum est, spectacul adeo ul interdain dubiiee utruiu volunta$, voluntate, eorum qui cum bettiit pugnant, vel cum /wminibnt an voluptas volupiale, legendum sil; qui secuii belto congre&ni eos cwdunt. sunt hanc voccm wlumptaie in lrenaei codd. (2) Ab iis mas(u. Gr. ' nacii, iniprudonier coiiiuiularuiit in voluntate. In , quibmdam iptorum circumveiita\ codd. Glaroiu. ei Oliob. pro tn honore idolorum, () , eic. ld a Nicolailis lcgilur, itt konore eorum, fortaaae pro in honore Gnoslicoruiu omniuui pareutibus acceperaul Valendeorum; quae posirema leclio Fronloni Ducaeo ma- tiniaiii. lili siquidem, Augusl. lesie iib. De tor., gia arrideret. Monei vero laudaius Cotelerius post cap. 5, nec ab iis qu<v idotis immolantur, ciboi $uo verbuin, abuineant, addendum ease ab *o. Quod ieparabant; ci alios rilus gentilium super$(uioHum autem Graecas vocee duag non aver$abaniur. Jaoi pridem S. Joaimes Apocal. , bntiariorum et gladiatorum, unica voce muii, 14, 20, id crimen in iis baereiicis repreboudil, neri$ reddiderii inlerpres, Laiinoe auclores secu- ul observat Irenieus infra cap. 27. tue eai, quibus munus non raro signiOcal spectaculum (4) . Legendum cum inlerp. . gladiatorium, aui bettiarum qtiibuacum homines de- (5) 01 xai raiif , elc. Tur* pugoarenl. Sic Sueion. rn Caaare : Be$tia$ quoque piasiina Gnosticoruui flagiiia fusius deacribil pi ad munus popuii comparaia* trucidaverant. Elihid.: pban., haer. 26. Si quis mirclur io loi faciooruai Ediditspeciacula varii genen$ munu* gladiatorium, puiido coeno alliu immersos boralnee menie pra> iudo$ tiiam regionatim urbe lota. Hioc munerarii ditos volutari poluisse, illius meiuineril qood scridicebanlur, qui ejnsniodi speclacula cxhibebanl. bil llieronymus in cap. ix 0$ea: dijiciU httreiitum Addit denique Grabius iulorpretem viiioao codicc intiniri qui diligai catiitalem. uauitt npii legiaae duaa tuliinaj bujus periodi
509
CONTRA HiERESES LIBER PRIMUS.
510
, - procedenie teinpore mauifeslali 8tint, gravida ao, rore a fratre facta. . 4. \ , 4. E l alia multa odiosa et inreligiosa fatfentes , \ nos quidera, qoi pcr limorem Dei limemus (5) etiam \ , , uiquein menlibusnoslris el wnnonibuspeccare, ar , \ gnuiilquaei 31 idiolas,ei niliilscienles; senieiipso* , , \ exiolluiU, perfeelos vocantcs, el semina eleclionis. . (1) - Moa cnim in usu graliaui accipere dicunl, qua6 , \ * - propler el auferri a nobis : lemelipsos auiem pro prie possidere (6), deaursuin ab inenarrabili el iiinoniinabili syzygia descendenlem babere gra* \ (2). liaro, et propterca adjici eis. Quapropter ex omni \ \ modo oportere eos semper syxygiae medilari (7) . \ - myslerium. Et boc euadetit inscnsibilibus (8), iis , * ^ sermonibtie dicentee sic : Quicanque in sttculo esl, (3) , el uxorem non amal, ut ei conjungalur (9), nou , , \ esl de verilaie, et non iransiet in veriUiem. Qui . , auiem de saeculo est inislus mulieri, noo iranail in \, , ^ vcrilatem; quoiilam in concupiscentia iniatua e$t (4) . intilieri. Quapropter uobis quidetn, quos psychicos BILLU INTERPRETATIO. bo* tffitmai Scriplura, quod qui htec (aciunl regni Dei hcerediiatem minime conieqnenlur, eioe ullo melo perpelreut. Nam ct ea quae idolis immolala tunt, libere, ac eine uJlo discriwine edunt," nec iis inquinari se arbitrantar : atque ad omnia geniilinro fesia et obleclamenia, quas ad idolorum bonorem, eoltanique cclebraniur, primi coiifluunt: adeo ut noniiulli eorum, ne a sanguinario quidem 1 funeslo, Deoque el boniinibus inviso speclaculo, in quo cum ferie dimicalur, vel gladiatores inler se pngnant, abstinenduiti sibi esse patenl. Snnl etiam qui carnie voluplatibus ad saiielaiein usque obsequeniee, carnalia carnalibus, el tpirilualia epiritualibue persolvi aiunt. Quineiiam ipei pariim occulie cuin mulierculis l i i , quas in docirina sua erudiuni, gtupri commercium habent, quemadmodum ipsae saepe a qulbasdara ipsoruro circumventae, atque in Craudcm impulsx, ac posiea ad Dei Ecclesiaui reversse, cum reliquo suo errore boc quoque couiessae sunl; parltm aperte, perfriclaque fronte quascunque adamarint mulieres, eae a viris avulsa* mairimonio sibi copulant. Alii rureus cuin hoiiesie priniuin, velul com sororibus, habiure se finxiaaent, progredienie leiupore deprebensa fraus eal, gravida uiinirum a fralre facu sorore. 4.Ac pleraqae aliaimpia elexsecranda flagilia designanies, nos qiiidem, qui Dei melu cavemus, ne vel cogiiaiione tenus, ei sermone peccemus, ut hidoctoa ac prorsus ignaroa insectanlur; seiptoa autem niirifice exlollunt, ac perfecios appellant, ei semina eleclionis. Nos euiin in u*u laiiluininoilo graiiam accipere dicimt, ob idque fore, ut ea nobis adiinatur; se auiem eam ab ineffabili et orani iiomiiie pnestantiori conjugalione coaliius deveclam proprie possidere, ob camque causam fore, tit ipsis accrescat: proindeque ibi quof is uiodo facienduin esse, ui coujugii myaierium exerceaoi. Aique oi boc stotidif boainiibua pcr(1) . Opponilur, inquii Biilius, Q rem baberent, vicloe, ac velul coiisiriclot sic te. neri, ut ad veritaiem pcrveuire posseiii : (2) ... . his proinde necessaiiuui esse coiiliiieiiliaj ac bonaHia verbis, inquil idem virdoctua, alludit ad illud nnn aclionuui Sludium, sibi aulemmiiiime, ut mox
LIIC. xix, 26: Omni habenli dabitur, et abundnbit; eubjicitur. ab auiem qui non habet, el quod habei auferetur 45) Timemus. Gra3C. , catemui. ab . (6) Semelipso aulem proprie potsidere, elc. Hxc,
(3) ,
. Ha:c
el poslea,
ni fallor, meliue verli sic poluissent : semetiptos

aulem velui suum habcre proprium, ccelilus ab ituf-
verba, in mundo et
muudo, iuquii idcin, a Valeiilinianis petiia esse videntur cx cap. xvu Joannis, ubi Cbrislus discipulos suos, in mundo, sed nou de mundo esse aiuQux qnidem vcrba impurissiiui bomiiies falso de 80 usurpabant.
(4) -
fabiti et omni nomine praManliori deveclam ^ralium. (7) hlcdtlari. Graec. , bic accipilur pro exercere; qu;t* signilicatio Laiinis baud iiifrequens csl. Sic apud Plauliiin in Slicho, iv, 34 : Simulqu*
ad cursuram meditabor me ad ludos Olympice. E l
, elc. Sic rccle Gallas. el Feuard. edide- Cicero n, Dedmnai.: Hulli naiurx vitium ronl. Cileri, repugnanle lum vel. inicrp. uiiii medilatione alqne cxercitalione luitulerunl. Plinius ip*o aeneu, ^ ... - denique lib. , c. 19, de ramo oleae loqueu ait, , bis addendo pariiculam negau- omni edomari mediiaiione curvandi. Yam , quae tilrobiqoe delcnda eral. Niinirum D (8)/meMiiiri/i6Mi.Supp./iomiiii6xi. Sed verlcnduni eensus eat, nl probe observal Billius, Valenliniaiios, eral, $tolidi$ vel rudioribus hominibus. licel libidinibue parcrenl, concupiscentia lainen (9) Vi conjungatur. Tum, ntistu mulieri, cl miiiime viuci, nec qtiidquam ex veuereo congrosou inox in concupncentia mitiut e*t mulieri. Vidctur spurciliei conlrahcre, quo ipais adilus ad verita- inierp. legisse, , el , ilcteiu inlercludereiur; quod spirilales essenl, et se- rumquc , , el mlna eledionis, nec de mundo, quaiuvis muiido . Scd utruinvie legerii, seiisuin tuale rcddegerenl; reliquoa aiteui, ulpole animales, et api- didil. Graeca laiuen aic verli posseni: ita ui ea poritali aemine destittilog, ac de uiundo, inquinari, ttalur; c\. tpnlierii amore viclns; ac deoiquc, quof
ac pcr coucupbceuUaiw, a uiulicribus, quibuKum
nium in cviKuyUcemiu mulieri tuccubwi.
511
S. IRENiEI EPiSCOPI LUGDUNENSiS ET MARTYRIS
51*
vocant, eC de sseculo 6886 dicont, neeeaaariam con- (), , linenliam, el bonaro operalionem, ull per eara ve- , \ niaraus in medielaiis locoro; sibi anlem, spirila- , ha * Iibue el perfeciia vocalis, nullo raodo. Non enim \ * operalio in Pleroroa toducil, sed semon, quod est . inde positlum quidem efnissoiD,. hic aulem per- , ieelum facturo. , (6) . 32 CAPUT VII.
Perfecto universo $emine mairem Ackamoth, cnm ipiriialibus homirdbus, in PUroma trwisiiuram; Dtmiurgtim, cum animalibut, in m$dUtatl$ locnm; hominem tnro choicum tn corruptetam abiturum. Materia tgne consnmtnda. Blasphemia in Chruti veram ex B. Virgine Incnrnaiionim. Divhio propkttiormm, et d* earum origine. Supina Demiurgi ignotaiio.
i . Cum auiem universnm semen perrectom fue* 1. " , rit, Acharoolb quidtra raairera fpsoruro transire (7) de medletatis loco dicunt, et intra Pleroroa in- , \ troire, et recipere apoitaum suom Salvalorem, qui , \ 681 6 oronibus factas, uli tyxygia fiat Salvaloris , , 61 Sopbia, quae 681 Acbamolb. Et boc 6886 spon- g * \ sum 61 sponsam () * . Nympbonem () w o , - \ , 6801 Pleroma. Spiritalea vero, axepoliatos ant~ * roas (5), 61 spiritue iiuelieclualee faclos, inappre- , \ , hensibililer {i) et invisibiliier ioira Plerouia in- \ ,(8) greasoe, sponsas reddi iis, qoi circa Salvatorem \ . aunl angelia. Demiargum vero Iransire el ipeum in \ * matrte euas Sopbix locum, boc eat in medieuiem. (9) , * BILLII 1NTERPRETATIO. enadeant, bls ipsis verble otontnr: QuisquU in mundo exsisteos mulierem non amavit, ita ul ea potiatnr, non esiex verilale, nec ad veriialem perveidfl; qnisquis auiem da mundo oxsistone eum rmiliere retu babuil, non perveniel ad verilatem, qooniam in concupisceniia mulieri socciibuii.Propiereanobia quideiii, quos psycbicos vocanl, ac de mundo 6886 alaitiunt, neceesaritira 6886 coQliitenlia? ac bonanim acltonnni eludium, ui per eae ad nudietalis Iocura perveaiamus; sibi autein, hoo eel nt ipsl 86 voeanl, epiritualibus 6t perfectis, haudqnaquam. Neque enim aclionein adituni ad Pleroaia uiuuire; eed semen, qitod puailluut quidem iUiac erailiiiur, hic auiem adoleacit ac perflciiur. CAPUX VU. 1. Curo autem anivereum seraen perfccttim fuerit, laro deroam Acbamotb, naatrem fpsorirm, ex medielalia loco migrataram, alque Pieroina ingreasuram , ac spouemn suum , boc esi Salvatorein ex OMinibus orlum, accepturam 688e, ut conjugiuro eêisiat Salvaloria et Acbamolb. Et boc esae, quod per eponaum el sponsam significelur, queroadmodom et Ploroma per cnbiculunt nopliaie. At vero apiriluales, animis exuloi, ac spirilus inlelligenies effecioe, incomprebensibili el invisibili modo in Pleroma ingressoe, in sponsas aeaignaium iri angelis ils, qui Salvalorem circumslant. Demiurgiim porro ilNietn ipsum ad matris Sopbi locam, boc esi, ad medielalis locum iransilurum 6886, aique in eadem quoquo regiooe animas eorura, qui justiiiam colueriut, in quieie fuluras csse. Neque enim psycbici quidquaia (1) E l hoc e*$e spontum el tponsam. 1)6 quibusin Scriploris, el spociaiim Mailh. xxv, Êxite obviam $pon*o. Quoliescunque enim in Scripturis sponsi et sponsje meniio occurrit, id aiatim ad Salvatorein 6l Sopbiam Irabebanl nugaces ieli. (2) Nymphonem. ln Graeco , id esl ihalamum nuptiulem. vel cubicuium nupiiale. TerlulliaIIIIS cap. 51: Hie erit in Senpiurii toonim : et tpon-
C , \ , , elc. Sic quidem legisse videiur vetus interpres. Asl Grabius exislimal nulla ha^c cmeiidatione iiuligere, exceplo uno verbo, , quod omUtenduiu esl; nisi forlo. inquit, tanquaui apposilum ad accip6re, c l ila interpreUri velis, quod Valentiuiani non onmes promiacue caIbolicos, sed probo solum, psycbicorum tilulo di-
$ali$ PUroma. Exislirnat Billiua aflusieee Valentinianosad illud Mallb- ix, 15 : ol vlol
, eic. Nunquid p<mmnt filii
gnali fucrinl. Sed veierem interp. cuiu Billio sequi prsstat.

(6) '. Sic cod. Reg. cum omnibus edill.
ihalami nuptialit (vulg. tpomi) jejvmare t (3) Exspoiiaiot animat. Animalo* acilicet a Deiniurao aniinali insufllaias, ul superius diaum est.
Nihil enim animale intra Pleroma iransibit, ut mox
luin Epipbauii, lum Irercei, excepta Oxouiensi, in qua perperatn Jegilur . Legisse uiineu videlur imerpres, .
J7) . (8) , Cod. Reg. . Epipbanii . Cod. Reg.
subjicilur. Confer Tertulliau. cap. 32.

(i) Inapprehengibiliter. Id esl, ila ul a superiori-
edil. Basilceusis, vu . (9) . fnferiorls scilteet , quoc ila vocatiir ; a malrccjiis bopliia, ul s\\p*>
rnia diclum V5t.
DU8 |K)leslaiibus nec deiineri, nec videri queani, ioferius expticabilur. (5> , clc. Ha^c ila cmcndaaua esse censot Billius : , ;
51S
CONTRA HAESRESES LIBER PRIMUS.
5U
& Justorum qoequeanimas refrigerare (5) el ipgas in . medietalis loco. Nibll enim psychieom inira Pleroma . , transire. Hie autem factis ita, is qui latel in , roundo igni* exardeacens, ei comprehendens (6) \ , universam maieriam, consumil, et ipsom gimul , \ * . consumpioro ablre in id, ut jam non eil. Demiur guro aotem nibil horum cognoviese oaieodunt aole Solvaloris advenlum. . 2. \ 2. Sunt aulem qui diconl emisisxe eam et Chri , \ Slam Filiom euuin, sed et animalem (7): et de boc . per 3 3 propbetas loculom esse. Esse autem hunc, (1), qui per Mariam iransierii, qoeiDadmodum aqaa 4, \ per lubuni iransit, et in bunc in baplismaie des, cendisse itlum, qui essei de Pleromale ex omnibus, * \ Salvalorem iu figura colunibae; fuisseauiem in ev . el illad, quod esl ab Acbamoib, semen gpiritale. - Dominum igitur Dostrum e i qualuor iis coniposi, \ tum fuiftse dtetint, servanlem lypum primogeniUB * , et primajquaternalionis (8); de spirhali, quod erat , \ , ab Acbamoib; et de animali, quod erai de De, \ , (2) miurgo; et de disposiiione, quod erat faclnm ine , \ ,- - narrabili arte ; ei de Salvatore, quod erat iila, quoe (3) . \ (4) descendit in eum, columba. Et buiic quidera im ( , passibilem perseverasse (non enim poasibile erat \ ) * . paii eom, com esset incomprehenaibilis et invisi, , bilia):et propter boc ablaiuro etae, ctun irabere
BILLTI INTERPRETATIO. inlra Pleroma admitti. Quae cnm ad bunc modam comigerinl, tum vero fore, uliguis ille,quiin roondo delitescil, efiulgeal, et accendaiur, confectaque unWersa inateria, simul quoque cuni ea cousumalur, aique in nihilura redigalur. Ganerum, Demiurguro nibil boram exploraium babuisse ag&erunt, anlequam Salvaior advenisset. 2. Sunt eliam qui dicant eum, Cbrjglum qnoque Filium euum proouxisge, sed animalem : ac de boc per propbeiae loculum eeae. Hunc auiein eurn esse, qui per Mariarn iranemearit, perinde aique aqua per lubum jnanat; atque in Ipsum, cum baptismi aqua lingeretur, Salvalorem illuin, qtii dePleromaie erat, aique ex oninibus orlum iraxeral, in coiumbae forma descendisee. Quin spiriluale qnoqiie illud aeiaeti, ab Acbamoib acceptum, in eo exstitisse. Ac proinde Dominum noslrum, primigeiiae videlicei illiu* qualernUatis lypuin reiineniem, ex quatoor bisce conflatum ftiigge tradunl, niinirum ex epiriteali, quod ab Acbaniolh erat; ex animali, quod a Demiurgo ; ex dispensalione, quod ineffabili ane cooslrucium eral; ac denique ex Salvaiore, quod erat columba illa, quae in eum descenderat. Alque hunc quidem ab omni perpes&iooe immuoem permansisse. Neaue enim fieri poierat, ul is paiereiur, qui comprcbensionein omnem, ei oculorum obiulum fugiebat. Ob eaoique causam sublalum fuisse Cbrisii (1) . Velus bic error, cojus meitiinit Joannee apost. Epiet. 1, cap. , ei qoem in omnibus peoe epistolis pereiriiigii manyr Ignaiius. Commuuis ie fuit plerisque e veteribus haerefici, de quibus fuse disserit Peiavius lom. IV Tkeolog.rfoom.,edit. Paris. 1650, lib. i , cap. 2 et 4. Legesie. Horura omnium , aui plerorumque saltein, fuiidameniiim id erat, quod ex Valeniinianis eaperius cap. 6 retulil lrenaeus, materialc corpue malain esse, ei salulis incapax, ac propterea a Chrislo assumi non poiuisse, qui ea Uuiura gusceperii, quw /oaiwrxi . (2) O ij(r Hic Grabius gubintelligU , ego indelhiitura . Idenim referlur ad , scilicel . (3) ) . ln cod. Reg. deeel . 4) . Legil iulerpres, , scihcet . (5) Rtfrigerare. Sic mss. oranes, Clarora. Arund. Voas. el Merc. 2, cum Eras. Gall. ei Grabio. Feuardeniius vero, refrigBrari. A l inierpreg refrige paeeive accepii, ui recle observal Grabius, ut Ipatei ex iis qms paulo poai seqaunlur : Uominm
m
praesenii posuit; bic vero conlra, praesens pro futuro . (6) Et comprehendent. male reddidtt inierpres, comprehendeni, quasi ex , aitingo, aitreeio, etc, descenderet : oum lamen ab
, accendo, succendo vel $uccendor, veniat.
Gaeiera quae sequunlur non felicius ab interpreie reddila gunl. Quare haec tu cum Billio venas :
qucB cum ad hunc modum contigerint, tum vero docem fore ul ignii ille qui in mundo delilescit, effulgeat el accendaiur, confeclaq*e univena waterie, iimul quoque cum ea consumalur, alque in nihilum redigatur. Tertull. cap. 52 : Tunc,' credo, ignii UU erumpel univenam subiianliam depopulatus, ip$B quoque decineraiii omnibu$, in nihiium finieiur. (7) Et Chriitum Filium *uum $ed et ammalem.
t % y
Ita recio Glarom. cod. juxia Grasc ubi duptex legilur. Perro $ed el onimalem, id etil iptum axima/em, uipoie ab aniiuali emiseum.
(8) PrimogeniUB et prtmte qualernationis. Sic ex
mmaUm,
ti $, tn loco medieiaiit re-
(rigeraiuTum. Et illic quidem (uturuiu pro Grxco
cod. Clarom. resliiuimus, pro qnaurnioni$ quod in aliig oinurbus cum ediii. lum mss. Icgiiur. LcKenduin esse quatornalionU jam dudum conjecerai Frouio Duc.
%
515
S. I R E N J E I E P I S C O P I L U G D U N E N S I S E T M A R T Y R I S
516
tor (1) ad Pihtum, illtim qui deposhos erat in . '' eamspiritumChrfotu Sed ne id quidem, qnod a ma- . " tre erat semen, passum esse dicuni. Impassibito \ , (8;, tnim ei illud, quippe spiriiale, ei invisibile ciiatn . , * , fpsi Demiurgo. Passusesl autem (2)secundum hos, , \ animalis Gbrisltis, et ille qni ex disposilione fabri- , * (9) catus in mysierio, ul osteudat pereiim nialer lypum , supcrioris Christi, illiiiaqiii extensus estGruci, el , \ formavil Achamolh formationem secundum sub- * ataniiam : omnia enim bsec exempla illorura esse . dicunt. 3. 5. Eas vero, qoae babueruni seroen id quod est ab Acbamoib, animaa, meliores dicunt fuissequam ( reliquas : quapropter el plus eas dilectas a De- \ miurgo, non scienie causam, sed a semeiipso pu- , , ' lanieesse tales. Qur.propter el in prophelas, aiunt, . \ , \, 3 4 dislribuebai e*s (3), elsacerdoies, et rcges. (10), \ , \ . mnlta de hoc semine (4) dicta per prophetas ex-po- (11) nunt: qaippe cuin allioris rtalurse essel (5). Mulia , & autem el mairem de siiperioribus dixisse dicunt; (12). \ \ eed et per hnnc (6), et per ea, quae ab boc faci , \ , sunl anima?. Ac deinceps dividuni prophetias, ali- \ . \ quid qnidem a malre dictum docenles, aliqnid a , eemine, aliquid auiem ab ipso Demiurgo : ei Jesura , , tantufndem aliquid qnidem [per] Salvaiorem (7) . BILLIl 1NTERPRETATIO. Spiritum, qui in enrn condittis fuerat, cum ad Pdatum adduceretur. Qnin nc scmen quldero ilIud,quod a matre profeclum fueral, perpessum esse diciinl; elenim id quoque omni perpcssione pnesianlius esse, uipole spiriiuale, ac ne in ipsius eiiam Demiurgi aspectum cadeits. ha, de ipsorum senieniia, psychicus demnm Gbrisius perpcssus csl, el ie qui ex dispensalione inysiico modo conslrucius fueral; ut per eum maier stiperioris illius Chrisli, in cruceexieusi, quique esseutiae formam AcbamotbiB impresserat, lypum exprimerel. Haec enim omnia Aguras illoruro esse iradnnt. 3. Animas porro eas, <jua? Acbamotbae semen habueruiit, rcliquis meliores ac prseslantiores esse aiont; eoque nomine prae caleris adamalas esse a Dcmiurgo, qui rei bujusce cau*am haudquaquam perspeciam babebal, verum beneflcio suo laleseas esse exislimabat. Quocirca eas in prophelas, ulipsi inquiuul, et Vide sup. cap. 4. (1) Cum traheretur. Feuardenlium sequimur, qui C barnm omissam, aucloriiate Graeci textus monenle.FrontoneDuc.,ex Graico plevi, bamulis lajiien inclusam. Haud dubium emendavil. Emendatioui suffragalur Ouob. cod. iu eniu; quin vcrteril inierpres vel caeleris cum ediit. lum mss. perperam legitur, cum per Salvatorem, vel Saivalore. traderetur, male transformala a feslinaniibus scri(8) . Lege cum vet. bisft in d. Hos lamcn, erranles licet, sequi Grabio inieipr. \ , . placuit; quamvis tamen in inullis aliis locis Feuar9) . Lege ' . dentio, ex solo lexlu Graeco Latinuiu einendanii, (10) " . cum vei. inierpr. adhrere dubilaverii. et Tertull. cap. 29, melius legcris. () rc?t>rov. Legendum vnlt (2) Pauus est autem. Grcecam vocem prav terinisil inierpres. Verlendum erat cuui Pelavio : Peiavius, ad margiuein Epipbanii p. 192, restai igiiur, ut pa$tus i t i , eic. noti , deceplus scilicel veieri inierpreiaiione : (3) Disthbuebal eat. ' melius reddidit multa de hoc semine dicia per propheiat exponunt ; Billius constiluebat. Ms. codex a Fronlone L)uc. qiiain inlcrpretalioiiem secuii suui Billins ei Galciiatus, et Pass. pro ea$ habent eo$, sicul el lasius. Scd geiiuinain esse lecliouem , demonsiranl quaa inox subjicil Ireiiarus : Dividunt propheGra?ce . (4) De Iwc semiqe. Lcge ab hoc semirie. Vide tias aliquid quidem muire dictum (per propbeias) docentei, aliquid semine, infra nolaiu 11. (5) Cum aliiorii natum e$tet. Mclius forle lege- , aliquid auiem ab ipso Demiurgo. Adeo ut cerD lutu sil, ex inenie Valeiilinianoriuii, propheUs non relur, cum aiiioris naiurcc. estent. de semine locuios fuisse; sed senien, spiriiales (6) Per hune. Supp. Demiurgum multa de <tiperioribui dicta esse dicunt, el per eas quce De-scilicei animas iis infusas, per eos iiuerdum valimiurgo facKe tunt antmce, spirilales scilicel, el spi- cinia fudisse. rilali semine imbuUe, ut uiox explicaiur. ilxc la(12) ' . legi volunl B i l men non ad Demiurgum, eed ad seien, de quo lius el Peiavius, nec disscutii Frouio Duc. Hic meulio proxiuie (acia esi, referl Goniarius; el mi- lainen suspicaiur scriptum ab Irenaeo fuisse, ims bene. Ea vero sic txprimil Pelavius, ut Grae- , ut referalur ad corum sensum baudquaquatn assequalur : Quin animas spirhali seinine imbuias, qu ideo in proetiam de cotleslibus muiia di$putas$e mairem> deque pbelas, et sacerdoies, el reges consliiuebauiur animis, quo$ vei ille, vel qui ab illo vriundi sunt quod essent naiuraB sublimioris; el quae de diclis pro uxtrunt. Quae si quis cum Grxcis couiuleril, a semiue addunlur, inseria luisse per parenlbesim. ab Irenaei stusa aliena esse deprebendet. QIKC quidem doclissimi viri conjeclura aliis forsan (7) Ptr Salvatorem. P?riiculain per incuria scri- cerla raiiv videbiiur.
n 9 1
y f 9
S17
CONTRA HiERESES LfflER PR1MUS.
518
, Adixisfte, aliqaid a malre, aliqoid a Denwurgo, , , qaemadroodum ostendemas procedenle nobis aermone. . 4. Demiargvm aatera, qoippe ignoraoiem qm 4. , , , - ettent tuper etun, moveri quidem lo iis qoe di , - eaotur, conteinpsisse vero ea, aliam atque aliam , ( \ causam putaniem, quam spiritus qui prophelat (7) ), , - (habens et ipse euam aliquam molionera),si?e bn (1) * \ - minem, sive perplexionero pejoram : et sic igno (2) . rantem conservasse (8) usque ad adventuni Salva , * torts. Cum venisset auiem Salvator, didicisse eum , \ (3), ab eo omnia dicunt, ei in gaudium ei cessisse (9) , \ curo orani virloie soa, el eum ease illam in Evan , - gelio cenlurionem, diceniem Salvalori : Et ego
enim $ub poietiatetnea habeo militei, el uno$, et * (4) , quod ju$$$ro faciunt . Perfeclarum aatem eum
$
, . (5) , , \ , . 5. , , , , , ", - (6) , *
eara (10), qox secundam ipfiunrest mundi crealionem, 3 5 usquead id tempus quodoportet, maxime autem propler Ecclesiae diligemiam aique curam, et propler agnilionem praeparati praemii, quonlam in locum matris transibii. 5. Hominum aulem iria genera dicant, spiritale (11), psycbicum, cboicora, qnemadmoduro fuil Cain, Abel, Selb; ot oslendanl el ex bis ires na-
BILUI INTERPRETATIO. sacerdotes, et regee constituisse, ac multa de hoc eemine, tanquam soblimiore nalura praediio, verba a propbetis habila fuisse interprelaniur. Quin raulu quoque malrera de sublimioribue rebus locuiani esse, aique eiiam per htinc, et per animas ab eo procreatas. Ac deinceps prophelarum vaiicinia scimlunf, alia nerope a maire dicta esse volenles, alia a seinine, alia a Demiurgo. Eodemque modoJesum aliaSalvaioris, alia malria, alia Oemiurgi inalincto dixisse, queniadmodum nos aliius progredtentes oslendemus. 4. Demiurgum aulem, aipole ea, quae ipso superiora eranl, ignorantem, coinmotum quidem esse iis, qoae dicebantur; caeterum ea tandem pro nihilo duxisae, alias uempe aliam cangam exisiimaniem, boc est, rel spirilum vaticinantem, qui el ipse peculiarem motum habeat, vel hominein, vel denique complexionem deteriorum; atque ita lantisper in ignoraiione persiitisse, quoad Salvator accessisset. Cum cnim ille venisset, ex eo ipsum cuncta didicisse, libentique animo sese ad eum curo omni sua polenlia adjunxisse, eumque esse cenlurionem iHum, de quo in Evangeliofltmenlio, bis vcrbis ad Salvaioreni
utenteni: Nam et ego homo, $ub potestafe mea habeo milites, et $ervo$, et quod eis impero, laciunt. Euin
autem in mundi administrandi munere. quaudiu par erit, versalurum; idque prasertiin, ui Ecclesiae coramodis cura sua ac diligentia consolai, atque ob id eiiara qaod quidnam sibi praemii paraium sll, pcrspeciumet exploratum babeat, hocestul ad mairis regionem perveniat. 5. Jara vero hoininum tria geirera consiiluuni, spiniuale, bylicum, psychicum, qiiemadmodum fucraot Gaio, Abel et Seib; ul videlicet ex bis eiiam ires naluras, non jam sigillaiim, scd in genere dc** Mallh. vin, 9 ; Luc. vn, 8. G pographonim lapsus est. Gaeterum interpres vcr(1) . Leff. cum inlerpr. . (2) . Legisse videlur inlerpr. - buin (si ila legeril, ei non , sed minus apposite ad aucloris seo- ) male reddidit, con$ervus$e; veriendum eral, penlUme vel perseveratse. sum. (9) iit gaudium ei ces$i$te. Gr. (3) . Coramodius forle legere (forie ), quod verientnr , inquil Fronlo Duc.
(4) KaX Legisse
, elc. Sensum duntaxai, non verba ipsa, sive Matihaei, sive Lucae, citavil Irenaaus.
duin erai, libenn animo ad eum acce$$ute, vel saltem in gaudio ei acces$i$$e.
eiur interpres, * - PBrfBcturum autem eum mundi adminisirationem, non creationem. Sed clarius loiana banc perioduin , sed perperam. (6) . Lege cum vet. interp. tv' - reddidii Billius : eum autem in mundi adminislrandi munere, quandiu par erit, versaturum; idque prater \ . inierprete perperam omnino reddita, vene : she
tim, ut Eccleiiv commodis cura *ua atque diiigentia consulat, alque ob id eliam quod quidnam sibi perspecium el exploratum (non qunm, Graece ) spiritum qui propheiat, qui prcetxii paraium *f ipu proprium aliquem mottim habeai, sive homi- beat, hoc ut ad matris regionem pervenial. (7) Quam Spiritu$ qui prophetat, elc. Hxc ab
5) .
(10) Perfecturum autem eum, etc. Hic iterum culpanda inlerprelis diligenlia. Verie ad literam :
nem, tfve complexionern (non perplexiotum, Graece ) pejorum. (8) lgnoraniem conterva$u. In ed. Oxon. ignoTanler coniervat$e repugoanlibus lexiu Graeco, luss. noslris, elomnibua aliis cdiu.; scd fone ty9
(11) Spiritale...animale vero* Sic ex Graeco reposui pro spirUaUm, quod in omn. cum edilt. tum mst. irrepserat, roanifesta scribarum incuria. Inierpres enim eadem repeiens infcrius recli ^cripsii, ani*
maU, spiritale.
549 S. IRENJtt EPISCOW LUGDUNENSIS ET MARTYRIS 520 ttiras, jam non secundom unumquomqae (1), sed , . Ka\ aectindum genus. E l choicam qnidero in corruplelam abire; animale vero, si meliora etegerit, in loco medielaiis refrigeralurum; ei vero pejora, transire (2) el ipsum ad similia. Spirilalia vero(3) iiiseminat Achamoih, ex illo lempore usque nunc, propier qood eiaainuu erudienlur quidem liic; et semina enulrila, qoia pusilla emiltaoliir, poel deinde perfectione digna habila, sponsas reddi SalValoris angelis respoudent, animabu* eorum ex necet&ilale in medielate curo Deroiurgo refrigeraturis fin alernum. E l ipsas aulero animis rursus eubdivideotes, dieont quasdam qoidem nalura bonas, quasdaro autera nalura maias. E l bonas qtiidem has ease, qus capaces seminis Onnt; alias vero oaiura nequam, nunquara capere illud semen. \ , , , \ . , & , \ , : , , ; , ' ( (5)), . \ (6) , , . \ .
CAPUT VIII.
Qui Scripturai delorquerenl Valentmiani ad ea qute impie fingebant.
t
I. Cwn sit igilur lale illorum argiimenlum, quod * (7) , neque propbcla3 predicaverunt, neque Doiuinus , , docuit, 3 6 n*<Je aposioli iradiderunt, quod abiin- , \ daniiue (4) glorianiur plus quain csleri cognovisse, , de iis quas non sunl scripta legentes, el, quod solel , \ , dici, de irena reslicolas nectere affeclaDles, fide (8) ,
n
BILUIINTERPRETATIO. monstrent Alqoe hylicam qaldem ad inieriium lendere; psychicum aolem, si qaidcm metiortjm reram sludium amplectalur, in medielalia loco conquieturum; sin vero deteriora conaeclelur, ad similia qiioque profeclumm. A l spirilualia, quae ab Achamoib sata euni, ex eo leinpore huc usque in justorum hoininum animiabic erudiia eledacaia, quod videlicet pusilla adhuc el tenera emissa sini; posi tandem, ubi omnes peiTeclionis nuroeros iinpleverinl, in gponsas angelis Salvaioris aliributum iri iradunl, eorumque animoa in inedia regione, ona cum Deaiiurgo, sempiiehia qtnete fruiiuros. Atque bas ipsas auimas rursus dislingaeoies, aiuoi eas pariiro oalura bonas esse, panim naiura malas. E l bonas quidem eas esse, quae seniiiiis capaces effecue ainl; eas auiem, qu oaluraraalaeguni, iia esse comparaias, ui gemeu illud nunquam oinnino recipiani. CAPUT VIH. I. His i U ab eia posiiis, quemadmodiim nec propheiae unquam prodicarunl, nec Christus docuil, nee apoaioli iradiderunt, se prae caeieris roorlalibus rerum omnium scieniiam percepum babere glorianiur, quaedam videlicet de iis, quae lilterarum sacraruui moiiuraentia baudquaquam prodiia suni, leciilan(\) Jam non ucundum unumquemque. Nam, ul C melins reddidii Billius. observai Grabius, eupra cap. 5, tres bas naiuras, (5J Er . Expunge ambas bas voccs paepirilalem, aniinalem el lerresireni,in Adamo ei renlbesi inclusas ; frusira euim ab osciiauie scriba consequenier in singulie hoininibua (miamvie non repeiilae siuil. in eodem aradu) re|veriri dixerant Valeniiuiani. (6) . Leg. cum inlerpr. Uinc Terinll. cap. 29 : Triformim naturam primor- . dio pro(e$$i tl tamen iHumiam in Adam inde jam fi) ,^. NoiaiGrabiiie dfaiaunt $ingulare$ generum propnetatet; nacii inle^ram hanc seclionem, exccpiis ullimis verbis,
%
% %
occationtm di$tinctioni$ ejusmodi poturkate tp$ius
\ , eic,
capilulu 8 iracuius De
Adce moralibu* quoque dt/ferenlii$ iripartita. (2) Traniire.hr. , iramiiurum. (5) SpirUalia vero. bic niss. omue, cum edill. Eras. Gall. el Oxon. juxta Graecmii . Feuard. vero perpeiam, $pintalem. GaBiera male reddidil inlerpres, quia niale legil; ouiiail enim , ei pro , legil , ui alia laceaiu, Wec accurala? bW& receuliores BiUii, Fronlonis Duc. el Pelavii versioues. ilsc ego eic redderem : $piritalia wro, quw ex illo tempore u$qnt nunc animabu$ juttii Mtemiitawrif Achamoth, hic ertdita et enutrita, quod puulla emi$sa (uerini, po$l deiyde perfection* digna habita, $pon*a$ reddilum trt Sal-
viriuie inserlam luisse ab Epbrxm Syro, baud expresso quideui Irenoei, sed sub indelinilo Saneii cujutdam nomine, seqoenlem in uioduni : \ , , ,. Ououiaui vero Graecus bujue libelli lexlus nuiidum lucem vidisse ailvirerudilus, varias lecliones observaiione dignae cxcerpsil ex Biblioibecai BodlHianae cud. Laud., c. 97, quas adnolaviu Idem Ephrxmi Traclaius exsial in cod. BiblioibccaB Colbertiiue optiuis noue, iuier varia alia Palrum opuscula, cum quo eliani Grseai
Ircnaci conlulinius. (8) . Ex arena funiculo$ neciere : vulgare proverbiom esi ia cos diciuin,
rturi* ungeltt docenl. qtit id fruslra conaniur, quod nuila ralioite possil (4) Abundantiui. GrxceiupX , rebus omni- elflci. Quod Valemiuianis apprime conveniebalg, bu* uni9er$in.lde&i scpraicieien$m(>rialibu$rerum qui Scripluras oblorio, ul aiual, coilo iu suuui
% 9
omnium scUmiam perceptam habtre gloriantur, ut
acosum adducere uiiebauiur.
522 CONTRA ILERE5ES LIBER PRBIUS. 521 , , dignc (12) nplaro conanliir tis qux dicla sur.t, vct , , parabolas Dominicas, vel diclioncs propbeticas am ' scrmoncs aposlolicos, nl (ignicnluin iUoruiu non (I) , sine tCKtc csse videatur ; ordincm quitletn el lcx\, ', * lum Scriplurarum supergredicnles (13), ct, quau (2) \ , \ tutn in ipsisesl, solvcntcs mcmbra vcrilatis. Traus , fcruiu auieui, cl traiisfinguiit, et alicnim ex altero (3) facicnlcs, scduciint nitikos, cx iis, qu.r. aplant (14) (4). " cx Doniinicis eloquiis, malc composiio pbanlasmaii. , (5) Quomodo si quis regis imagiiiein bonam, labrica , tain diligenter (15) ex gcmmis preliosis a sapicnic , (6) , ariificc, solvens snbjacenlem boniinis figtiram, \ (7), \ (8) , iransferat gcmmas illas, et rcfonnans iaciat cx iis , \ (9*, forniam canis, vci vulpcculx, el banc malc dispo , \ - silam, debinc confirmcl cl dicat, hanc csse rcgis , - illam imaginem bouam, quam sapiens arlifex fa , bricavit, osiendcns gemmas, qunc bene quidcm a * primo ariiike in regis imagiucm (16) composilx (10), (11) crant, niale vero a poslcriore in canisfignramIrans , \ laiac sunl; cl pcr gcinmaritm pbantasiaip (17) dc , cipiai idiolas, qui roinprcbcnsionem regalis forma* , , non habcanl, cl suadeal (18) quoniam haec Uirpis \ vulpccula? figura illa esl bmia regis imago : codem ' modo cl bi aniculariiiii 37 fabulas assuculcs (19), , - posi dcindc serntoms, o.l diclioncs, cl parabolas liinc
BILLU INTERPRETATIO. tes : el quod dici solel, funcm ex arena nectert* siudcntes, probabiliier interim, alque ad faciendam fiilem apposile, vel parabolas quasdam Dominicas vel propbelicas voces, vcl aposlolica vcrba iis, quaj ilicia S U D I , accommodare conanlur, ul ne commenuim siium nullius lesiimonii auctorilatc nili videaiur ; ita lanien ui Scripitirarum ordinetn, serictnquc Iransiiiant, ac, quaiiliiin in ipsis esl, verilatis membra dissolvant. Transferemes enim, ac reOngenies, alquealiud ex alio facicnies, plerosquc per divinomni wacuiorum, quae iigmenlis suis adapiaiu, prave consarciiintam argoliam, in fraudctn inducunt. Pcrinde scilicei, ac si quisregis imagine ex insignibus gemmis ab industrio quodam ariifice pulcbre ei eleganier claboraia, subjeciain bominis formam delcal, ac genmias illas iransferat, alque in diversum aecoimno* ilel, cauisque aui vulpis formain ellicial, el qiiideui male conslructam, ac deinde serio affirmet, banc esse pulcbram illam regis imaginem, qnain perilus ilfe arlifex condiderai (oslendens nimirum gcmmas illas, qnae a priori qtiidetn ariilJce ad regis iinaginem praeclare coiuposiix* fiierani, veruin a posleriore ad canis lurniam improbe iranslalce); alque per lapilloruin speciem impcriiiores bomiucs, qtiique rcgiaiii forniam baudqtiaqiiam iiohni, circumscribal, fidenique ipsis faetal, pulidum boc vulpis simuhuTiiiii, pul cbram illam regis iuiaginein esse. Ad eumdem ciiim isii quoijue modum anilibus quibusdain fabulis (1) (2) .
& . .
Epbram Syrus ^,. C cod, Epbraiin Golberl,
(3) .
Colbert. .
(4) , ln Ephracin C.olberl. el Bodlci. , nec procu! dislal velus inlerpres, qui legisse videiur , id esi $: quod volabulum, inquil Billius, opiime quadral in hob feiortorum Seripluru^ locorum consarcinalores, qtii non soliduin quoddam ulilis docirina? corpus ^fferuni, sed velut speclrum inane coniingunu () . , addilo adverbio , h^bei cod. Bodlei. Coiisenlit Golberl., iiisi quod pro , babei . ( 6 ) . Sic Peiav. et Grabius. Basileen<is vero Epiplianii edilio, cuin aliis Ireuxi ediit. et Epbraein Bodlei. . God. Reg. et Goiberi. . (7) . Epbr.,Bodlei. ei Colberl. . (8) . Epbr., Golbcrl. ei Bodlei. ' . (9) . Epbr., ilolberi. ei Budlei. YZXLWH .
PATROL. GR, VII.
(10) . Epbr. Bodl. ^. (11) . Ephr., Bodl. cl Golb. . (12) bided\gne\ SicClarom.,Pass. el Voss. et edii. Oxon. juxia Graecum . Caiier. cditl. fide digna. God. Arund. fide digna*. (\?>) Supergredieniei.ha iu Clarom. Pass. ctmargine Feuard. melius quam in cancris, supergradicnUt.
(14) Ex iis qum uptant, elc. Hac ita conslrue :

phanlatmati (pro phantaimaie) mate composito ex iis qttce aptant ex DominicU eloquiit, sua3 scilicei
bypolbesi.
(15) lmaginem
geiidum juxta Gnecuin,
bonam (abricatam diligenter. tmngine bona (abricuia
Ledili-
yenter, in ablativo absolulo.
(16) ln regis imaginem. Sic Grabius recle rcposuil cx Voss. ctGraec. proimaginc ul icli.jua exemplaria babeiii. (17) Per gemmarum phanlauam. Melius verlibSCt inlerpres, per gemmarum speciem. (18) Et stiadeat. Male in Feuard. c d i l . tuadcl. (19) Fabulas assucnles. Sic reile Glarosn. juxl.i Gra?c. ^. In cailcris uitinibua ttmi ediu. lurn inss. perperam , (ubulai I I M U
menle*.
17
S. IRENJEI EPISCOPl LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
524
inde auferenlee (1), adaptarc volnnl (2) fabulis suis (14), \ , eloquia Dci. quanla quidem iis, qui sunl inira , (15) . Pleroma (3), aplanl, diximus. (16) , . 2. Qaanta auiem dc iis, qni exira Pleroma sitni 2. " \ ipsorum, ad suos insinuare conanlur(4) ex Scri- , . ptiirfo, sunl Ulia : Dominum iu novissiinis mundi temporibus propler boc vcnisse ad passionem di- . , W cunl, ul osicndat, quae circa novissimum \ (5) facla si, paasionem, ei per hunc finem (6) ma- ' \ nifestel iinem ejus, quae esi circa iEonas, dispo- . sitiotiis (7). Duodecim auiero annorum virginem , , illam , arcbisynagogi filiam , quam insisiens (8) , Dominos a morluia li >eravU, lypum esee nar- , rani Acbamolh, quam (9) exiensus Clirisius eo- (17) , \ rum figuravit (10), tt ad sensibililatem adduxil . " ejus, quod dcreliqueral eam, luminis. Quoniam au , (18) , tem ei manifestavil semeiipftum Salvaior exsistenti , ; exlra Pleroma in aborliouie parlo (11), Paulum (19) , dicunl dixiese in prima ad Corintbios Epistola : , . Notiaime amem (12) 4anquam aboriivo vitui est el , mihi . Et lllam qu esl cum coaeianeis Salvaio- ris advenlalionein ad Achamolh, simililer mani- (20) , feslasse eom in eadem Epistola dicenlem : Oportere . mulierem velamen habere in , angelot , , Ei quoniam (13) advcnianie Salvaiore ad earo, , \ propier verecundiam velamen imposuit Acba- . \ , ,
? r
BILLII 1NTERPRETATIO. constitis, ac deinde verbis, el vocibus, ei parabokts hinc alque hinc avulsis, oracula divina fabulia suis accommodare studeni. Aique ea quideni omnia, qoae inierno Pleromaiis coelui adapiani, jam coiniiieiuoraviinus. 2. Quaecunque auiem iis eiiam quae aPlerotnaie remotasunt, exScripturis aecommodare nituniur, suni bujusmodi. Dominuin exiremis mundi lemporibas bac de causa ad subeundos crucialus venisse aiunt, ut passionem eam, quae postremoÊoni comigerat, indicarei, ac per ipsiun ttuem, qtiis negolii illius, quod iEonibus coniigii, lims exstilerii, declararel. Virginero aulem illam, arcbisynagogi flliain, anuos duodecim nalam, qnam stiperveniens Dominus a inorle ad vitam revocavil,figurain esse Achamotb aiuni, quam xienstis ipsorum Cbrisius iuformavil, iuininisque, quod eam deseruerai, sensurn ei resliiuit. Quod a u tom ipsi, cuin abortus cujuspiam iusiar essei, Salvalor apparuerii, Pauluiii in ea Lpisiola , quam ad
Goriutbios scripsit, in baec verba cominemorasstt: Postremo aulem omnium, lanquam abortho, visus e&i
wi/. Quin Salvaioris quoquc, una cum aequalibus suis, adveulum ad Acbanioib, eodem modo ipsum iu
cadem epiblola declatasse, ltis veibis uleiiiem : Mulierem oporUl velamenhaben in capilepropier angelo*.
Luc.viu41.
.,
1 Cor. xv, 8.
11
1 Cor. xi, 10.
(1) Auterentet. Sic Feuard. in marg. cum edil. C (11) Jn abortionis partu. Recle inonel Fronlo Clarom., Pass., Arund.el Yoss. juxla Graec. Duc. legendmu csse, in abortionit parie; Gr. , sorie, id esl, inslar aboriivi iclus. Yid. sup. . Male vero cseleraB edill. *. (2) Adaplare volunl. Ila ex Glarom. lestiiuimus cap. 4. (12) autem. God. Glarom. ei cdill. Juxla Gr. , ui voiunt, quod perperain exsial in ouioibus aliis curo ediu. Eras. el Gall. novistimo autem. (13) El quoniam. Al. Quouiam et. lum mss. (14) , eic. In Kpbr., Bodl. etColb. (3) lis qui sunt intra Pleroma. Mallem , iis quae legitur : , \ , ium intra Pleroma. , etc. (4) De its, qui extra PUroma tunt iptorum, ad (15) . Ephr., Golb. el Bodl. suo$ iminuare conaniur. Legendum ex Graec. iis, . quw sunt extra Pleroma ipsorum, conantur. Pro ad suos, cod. Glarom. babel ad suas. (16) . Lege cum inierp. (5) Novissimum jEonum. Glarooj., Paas. etOltob. . (17) . Lcgc cuin iuierp. novissimum Monem. (6) Et per hunc finem. Exilum scilicel vilae Sal- . (18) . Legeaduni vuliBillius, vuloris. \ide sup. cap. 3. (7) Quce est circa ASonas dispositionis. Yerlen- . (19) . Lege cum imerp. ^ dam fuerai, quod ett cirea jEonas negotii. . (8) InsiiUns. Gr. , accedem. (20) . (9) Achamoih quam. Iia recie Claroni. el Arund. cum edil.Oxon. juxla Gr. , scilicel Acbainolbam; slns codicibus 1 Gor. , 10, legilur, . trenaei inale vero cael. cdili. babenl quem. cudicc^ babere poiuissc , indo conjicio p0) Fiyuravii, Gr. , e/formavit*
9
GONTRA HiCRESES UBEK PRIMLS. :.. '. .* . ""> (5) in faciem snnin. Et passioncs nulcm \ (\), quas passa csl, significassc l)oniiminidicuni38 C ; , hoc quidcm (6), quod dcrclicla csl a lumino) in , \ " oo, cum dicil in cruce : $ ment, Deu$ meu$ ut~ * , quid me dereliquiiti ? manifeslassc cinn, quoniam derelicta est a lumine Sophia, ct probibiia est ab (2) , Uoro in priora impcium facere. Taedium auicin pjtis (7), in eo quod dixisscl : Quam trittii (8) esl , * \ , anima mea ! Timorcm atilem in co quod dixef |n
t
11
().
r i l : Pater,*ipo$sibile $, tratueat calix
(9).
El aporiam auiem (id esi consternationcm), simililer in eo quod dixerit: Et quid dicam , nerio (10). 5. 3. Tira aulcm gcncra hominum ostendisso do , - ccnl eum; liylicum quidcm, in eo quod respondc " ; - i i dicenli (H) : Stquar te ? Non habetfiliuihomi ni$ ubi caput redinel". Animaleaulem, in eo quod , " , dixerit dieenli: Sequar te, permite autem mihi ire
r
()' * , , cit-
(12) et renuntiare domesticii: super aralrum manum imponens, et in posteriora *$, aptus
K
estregno ca>lorum"- *. Jlunc aulcm dicuntde roediis BILLII INTERPRETATIO. Ouod autcm venienle ad eam Salvalore ipsa pr&jpudore velamen sibi obduxerit, perspicuum id fccisse Moysem, ciitn velamine vullum suum obtexisset. Qnin eliam patsiones, qtias ipsa subiit, a Salvniore iu crnce signiftcatas esse dtcunl. E l quidcm iu bis verbis : Deut mens , quare me dereliqmtli ? nibil aliud indtcasse, quam quod Sophia a Inmine deserla ftiisset, atque ab Horo prohibiia, quominus porro progrcdereiur ; moerorem aulem ipsius, cum dixil : Tristii ett anima mea utque ad mortem; melum vero, euni his verbis est usus : Pater, si fieri pottsl. iranteat mt calixiite; atque iiem anxielalem, auimique perptexilalem, ctim dixii: Et quid dicam. ignoro. 3. Jam triplex hoiuinum genus ila eiun dcmonslrasse docent: bylicum ncmpe, cumei qui dicebal, Sequar te hoc rcsponsi dedil: Non habet Filiu$ homini$ ubi caput nclinet. Psycliicm auiem, iri eo quod ei
%
qui dixeral; Seqnar te, ted permiUe mihi prius renunliare his qui in domo mea sunt; ad bunc inodiiiii respondil : mitleus mamm ad arairum, et retpicieus relro, aptus est ad regnum coslorum. llunc eniiu
Maub. xxvn , 46. Matlb. xxvr, 38. Ibid. v, 59. Joan. xn , 27. Luc. ix , 57 , 58. "!bid.v,61 62. quod in quibusdam cilalis in cdil. Nov. Tfsi.Oxon. C (7) Twdium nMiem Melius veriissei inleran. 1675, pro , Iegaiur , cl pr<s. irhliiiam auiem ejus, Acbamolba? scilicel. Hammondus in adnou in huiic locum scribal, in (8) Quam iristis. Scripsissc videlur inlcrpres, codioibus qnibusdam Lalinis babcri velamen. Sed qnoniam; scd banc vocem compendio scriptam quid?is iegalur, sive , sive , per- inalc legentes scribac, rcposueruul quam. inde csl ad sensutn. âm, ul post Pboiium episl. (9) Calix. Isle^ addilum ediu.omnibus, dele210, obscrvai Tboopbylacms tn liuiic . nius cnm Grabio, quia deesl in Glaroin. Aruud. , , ii/m- Voss. et Merc. i , nequc in Grasco Irenaei tcxiu lebolum subjectioms esl velum. gimr . (1) . Repeicndum cum interp. et sa(10) Et quiddicam ticsclo. Edil.Oxon. malc, eiquid cro Evang. lexiu, Alailb. xxvu , 46 i , faciam ncscio.
f
11
11
11
16
, ,
elc.
(2) " . Hsec vel non legil, ve! omisil Irenaei imerpres. (3) . Istse dux vocos in liodierno S. Joannisiexiu non exslanl. Foric a Valcniiiiiaitis Scripturarum corruptoribus ad crroris conlirmalionem addiias fueranl. (4) . , noslra babenl . Tesi. exemplaria ; sirui ct mox, D , pro, . Sedhaec forsan ex uiemuria cil.<bai IrenaBus. lerpreiaiio Lalioa in omnibus lum editl. lum in-8.
(5) Velamen imposuil Achumoth. llic deficil in-
(11) Jn eoquod rcsponderit dicenti. Vericndum eral : in eo quod responderit interroganti (Grsec
) sequar te ? vcl clarius : ? * n eo quod interroganti; sequar tet responderit. Ilrvc qiiideui.
$quuv le. imerrogando non proferuntur, ncquc Luc. ix, 57, neque Mailb, viu. 19. Sed . tit observal Frotilo Duc., pcrperam isla citare poluerum baireiirj , ex qiiorum myrolhcciis prorerunlur. (12) \ \\. Ire \, non esl in Grac. Rive Epipban. sive S. Lncae lexlu ; scd in boc, anie, , legilur , primum, quod omisil intcrpres. Gaeierum Graica liujiis Evangclii loci perpcrain vcriil Gallasius : permttie mihi ul
% y
Ex Gncco lege: Velamen imposuit Achamoih : prius constiluam de iis quce tunt domui . Me id perspicuum feciste, dum velamen imposuit in lius vcrumlur a vci. Evaiigclii el Irenxi inlerproi. feeiem suam. Nempe vocum islarum, velamen impo- rtuuntiare domeslicis; vcl ti$ qui domisum. Nam,
iu,t, rcpclilio, fesiiiiamibus scribis occasio fuil inlermedias omiltendi.

(6) Significat$e Dominum dicunt; in hoc quidem,
inqiiil Fronlo Duc, aliera lcclio Vulgaine Luc. ix, 61, binr. conlirinamr ci illo Terlulliani lib. iv
v
eic. ilaec- priurbaia sunt. Expunge primuin baeo

terba, in hoc quidem quod derelicta etl lumine,
conlra Marc. c. 23: Prins $ui$ valedwre parantem proliibet relro tpectare. Si vcl vulgaia Lexica con-
qnonier siguilicare, dimittcre, vaUre juberc, nnni.uim tx Granco : signiftcasie Dominum dintnt itt crm <>. rvmiHerc, olc. in hor qvvlem. qnnd dicii . Ifcui mcus eic.
9
qtia* male buc iransiulil otcilans scriba. Tmu bô
suluisact Gallasius, didicissel, , Irc-
527
S. EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
528
ese. illum atilcm siniililer, qui mtilias paries . (7). * jusiitiae confitebalur se fecissc, post deinde nohiisse sequi (1), seda diviliis vicium, ut ne fiercl pcrfc- , ctus, cl liunc de psycliico gcnere fuissc voliinl. , , Spirilale vero (2), in co quod dicil: Remitte mor- , tuos sepelire mortuos $uos> tu aulem vade et annun- . $ tia regnum Dei " ; et Zacchaco publicano, dicons.: " '
Properans deiccnde, quoniam hodie in domo iua '
(5)'. El fermenli parabolain \ \ ^ (4), quod mulicr abscondisse dicilur in farinae sala 6> . uia, nia gcnera manifcsiare dicunl. Mulierem , qtiidcni , Sopbiam dici docenl; fariruc vero 39 \ , sala Iria, iria genera boininiim, spiriiale, animalc, , " rboicum. FermeiUum vcro, ipsum Salvalorem di- . ctum dicunl. El Pauhuii amcm maiiifesie dixissc (8) , clioicos, aniinales, spirilales. Alibi quidem : Qua- , , li&clioicuSy tales el choici* . Alibi auicm : Animalis . \ ^ homo non pereipH quic sunt spiritus . Alibi auiem : , , . Spirilalis examinat utnnia**. Animalis aulem (5) non , ' , pcrcipU quce sunl spirilus, de Dcmiurgo diclum di- (9). cunl, qui cum psycbicus s i l , non cognovci i l nc- , . . qnc mafreui spirhalem exsisienlem, neque scmcn , \ cjus, ncque cos, qui sunl in Pleromate, ASones. , , , (juoiiiain aiilcm eorum, quos salvalmus eral Sal- , \aior, inilia accepil (6), Pauluiu dixissc : i de- , . tibaiio suncla, et massa . Dclibaiiuiiem quidcm, " (10) , oportel me manere
1
BILLII INTERPRETATJO. medix classis esse aeseruiH, quemadmodnm ci illiim, qui, cum multas jusliiine partes a se implelas esse proiiiercuir, posiea lamen eum seijui deireclavii, opibusque viclus csi, ei a perfeciionc reiardaius. Nam el bunc de psychiro genere fuisse dlis placei. Deniquc spirituale in his verbis eurn indicasse : Sine morluos sepelire morluos suos; tu vcro profeclus, annuntia regnum Dei. El cum Zacba?o publicano dixil: Festinani descende, quia hodie in domo tua oporiel me manere. Hos namque spirilualis generis fuisse trathini. Atquc eliam parabola ea, in qua de fermcmo agilur, quod nrulier in iribus farinx saiis abscondisse dicilur, Iria b;ec gcnera declarari dicunl. Per inulicrem enim, Sopbiam intelligendam esse docent; per farinae sala, iriplex bominum genus, spiriiualc, psycbicum, bylicum ; fei menlum autem Salvalorem ipsmn dictum csse. Pauluni iiem cboicos, psycbicos, ei spirilualcs dixisse. Exempli causa cum dixil : (iuulis terrenus, tales ei terreni. E l rursus : Animalit homo non percipil ea qucc sunl spiritus. El alio loco : Spiritualis omnia dijudicat. lllud aulein : Animulis non percipit eaquce tunt spiritus; de Demiurgo usurpalum esse aiunl, qui cum animalis esset, nec malrem, quai spiritualis erat, nec ipsius semen, nec denique iEonas, qui iu Pleromate sunt, cognoveril. Jam quod eorum, quibus saltilem allalums eral, priiniiias Salvaior assumpseril, Paulum bis verbis leslalum csse : Si radix sancta , ulique et massa. Quo loco per primitias, id quod spiiiiuale est, sigmficari docenl; per inassani aulein nos, boc esi psycliicam
19
Luc. lx, 60." Luc. xix, 5.
1 1
1 Cor. xv, 48.
I Cor. i i , 14.
" Ibid. v, 15.
Roni. x i , 16.
(1) Nviuisse sequi. Verlcndum eral, nolentem C (8) . Legc cum inierp. seaiif, \\i Graecus lexlus, el constructio requiruni. , id eniiii modo sensus exigti, sed (2) Spiriiale vero. Scilicel, liominum genus. Sic ct lexius Graecus paulo amc ita sonat. ediu. Eras., Gall. el Feuard. melius quam mss. (9) . addunt nostri codd. el edilt. Oxon. spiritalem vero : in Graeco si- : Tcsi. codices. Quod omissum csl tion solum quidem legilur, , el paulo anie boc loco, sed el Syriaca vcrsionc, ac Gbrysosl. scripsil interpres, liylicum quidem, animale vero. in Gomm. ad I Cor. xi. Clemens vero Alex. Itb. (5) Oportel me manere. Posl baec udde ex Grxco, Strom.. pag. 297, basc Apnslol. vcrba referl, cum hos namque spirilualis generit fuisse traduni, vocibus al lib. v, pag. 557, eadem vcrlw . coimueinorans oiuiuil . llinc colligii Gra (i) Ei (ermenti parabolam. Eras. Galias. et bius bas voces priori loco a recenliori forle scriba Feuard. male : et in fermenii parabola. addilas fuisse. Sed iion satis lhma videtur ea (b) Animalis auiem.Ex Grajco legc : iitud vero : conjeclura. Glemens cnim lib. Sirom. Aposloli verba non ex professo, sed ex memoria ciiare VIAinmalis autem. (6) Iniiiaacccpit. Melius verlissel inler- deiur, lacilo eiiam Aposioli nomine, et soluoi pr s prnnilias, ul el superius cap. 6 verlil, quaui qtiaiiluiu ad scopum conduccbant, ut scilicel probarel a spiriiualibus dunlaxal appicbendi posse initin. (7) . Legisse videlur intcrprcs spirilalia. (10> " ifioy. Lcg ' ' ,* vcl, , si< uli paulo poj>l MTibilur, ; .
839
GONTRA HvERESES LIRER PRIMUS.
530
, * - \ qnod esl spirilale dictum docentes; conspcrsionem auiem nos , id est psychicam Ecclesiam, cnju* (1) , - , , subsianliam (7) assumpsisse dicunt eum, et cum , semetipso crexisse, quoniam cral ipse fermcn , \ * tum. 4. Elquoniam erravii Acbamotb exlra Pleroma, (2), . 4. \ ei forinaia csi a Chrisio, ei qiuesila est a Salva, \ , \ - lore, mauifestare eum dicunl, in coquoddixil, , senietipsum venisse ad eam qum errastet ovem . , (). Ovem enim errantem, matrem suam referutii dici, ex qua eam, qose sit bic, volunt esso seminatam , - Ecclesiam; errorem aulera, eam , qnm esi exira & Pleroma, in omnibus passionibue immorationem, (4) , ex quibus faciam maieriam tradunt. Mulietem au lem illam, qua mundal domum , el invenit drachotxtav, \ , - mam ' , superiorein Sophiam narrant dici, qure , - cum pcrdidissel intenlionem suam, posi deiude , , mtmdalis omnibtis per Salvaioris advenium, invenil , eam ; quoniam et ba?c reslituilur, 4 0 secundiim \ , * , eos, inira Pleroma (8). Symeon (9) auiemeum, . qui in manus sttaa(lO) accepit Chrhtum, et graiias
1 S
, (5), ' , ,
egit Deo, dixil: Nunc remiltiti (11) tenumluum, Domine, tecundnm sermonem tuum in pace " : ly
> , , (6) , . \ , -
pnm esse Demiurgi dicunl, qui venienie Salvaiore didicit iransposilionem suam, et graiias egil Byiho. El pcr Annam (12), quae in Evangclio diciiwr
teptemannh cum viro vixisse , rcliquuiu autem
M
BILLIIINTERPRETATIO. Enclosiam, cujus eum massam assumpsisse, atque in se conlraxisse dicunl, quoniam ipse fermenlum eral. 4. Quod autem Achamoih extra Pleroma oberraverit, atque a Chrislo formala, el a Salvatore quxsiia sit, indicare eum, cnm se ad ovem eam, qua a grege aberra verat, vcnisse ail. Etenim per ovem aberrantem, matrem suam srgnificari aiunt, ex qua Ecclesiam hanc saiam esse volunl. Per aberrationem aulem, tntelligi ejus exlra Pleroma in passionibus oomniorationem, ex quibus materiam oriam esse Gngunt. Peream iiem mulierem, qu;e domuui suam everrit, et dracbmam iuvenit, superiorem Sophiam inlelligendam esse ccnsent, quse quidem, perdila sua enlbymesi, poslea omnibus per Salvaioris advenium perpurgatis, eam iiivenii. Uudeetiam banc, de coruni sententta, Pleromaii reslilulam iuisse. Symeonein
porro, qui in ulnat Christum accepit, ac Deo graliai egil, el dlxit: Nunc dimiilis servum luum, bo-
wne, iecundum verbum luumin pace; Demiurgi fignram esse traduol, qui veniente Salvaiore, iranslationem sui didieit, et Byibo gralias egit. Consimilem euain in niodum per Annam illam, qu;c iu Evangflio propbeiissa diciiur, sepiemque aimis cum viro transaciis, reliqiiuiii omne viisc tempus in viduitate ronfecil, quousque Salvaiorem vidit, eumque agnovit, alqne apud omiies de eo verba faciebal, pempicue Achainolh sigwiJicari asserunl; qucequideni cum exiguo temporc Salvalorem, iina cum ipsius requalibus conspexisset, pcr omiie rcliqiiuiu lempus in uiedieuie sedem ligens, opperiebatur eum, ecquando rursui " Luc. xv, 4.
t e
Ibid. v. 8.
' Luc. u, 28.
Ibid. v. 36.
(1) 7) . Svc recie Pelavius ei Grab.; Q (4) . Legil inierp. . malevero in Basilecnsi Epipbauii editioue Jegeoa(5) . Lcgil iulerp. . Nosifj vero . lur, . Quod Graeci codicis menduin Test. codices babent: \ . dtpreheodens Gallasius, in aperiissinio loco, ail (6) . Leg. . Billiu8, tanquani in meridiana luce balluc.inaius (7) ^yus subslaniianu Veitenduiii lerat, cuju* csl; vcrtil enim : el erant primitiat sanciai. Cajieruin massam. vulgaia N. Tesi. exemplaria babem usitaliorein (8) Restituhur secundum eo% inlra Pleroma Quia pariiculam . nitiiiruiii Enibyniesis, seu Acbainolh a medieiaiis (2) . Suspicalur Billius niendo- loco ipsiiiu Pleroina iransions, mairi sii;^, susuin boc loco fuisse codicem, quo usus esl vetus pcriori Sopiiiai. a qua per Horon separata fuerai, inlerpres, qui erexisse veriit, quasi in Gricco esset, doniio conjuiigUur. Vid. cap. 2 el 7. . Suspicarer ego poiius cum Grabio (9) Symeon. Pro 8}}. Miendoeum esse noslrum codiceiu, gfiiLMiiamque (10) In manut sua$. Graac. . in leciiouetii esse . ld suaderc vidclnr ulna$ *ua$. raiio quaa conliniio subjiciuir, (11) Remitiis. Sic omncs mss. pro dinuitn, ul csl , quoniam tpu fermcntum; ferintriiii cnim iu edia. Eias. ei Gall. ac Feuard. Bibliisquo vulproprium e&t, uon coniraliere, *ed potius inflme ei galis. ttigete. (12) Annam, etc. Lege iuxla Graecum : ei (3) . Adde cum vel. inlerp. - per Annam illam, qiuu in Evangelio proplieitssu rii. Qiiam vocem omisil imprtideiis scrita. quod citnr, septemque annis, elc cadciu scquens pcriodtib iniipcret.
S. I R E N J E ! EPISCOPl LUGDUNENSIS ET MARTYRIS ouinc tcmpus vidua pcrscverasse, doncc vidisscl Salvalorem , el agnovissci eum, cl loqucreltir dc eo omnibus, manifeslissime'Acbamoib significari dicunt: qux cnni ad modiciim vidissel tunc Salvatorem cum coxlnncis suis, poslero omni temporc persevcrans in mcdiciatc, su9iinebal eunv, quando itcruro veniat, e l rcponat eam sua? conjugalioui. Et nomen autcm ejiis significalum a Salvalore, in
co qtiod dixerit : Justificaia
1 9
5:2
est tnpientia
filiis
ejus
; et a Paulo aiitem sic : Sapientiam
autem
(C) , ! & , , , , , , (7) , , . \ , *
loqnimur perfectis E l conjugationes auiem, qua stint iutra Plcronia, Paulum dixissc dictint, in uno osicndcntcm (1). Dc ea cnim conjugalione, qti&esl sccundum hane viiam, scribens a i l : Hoc enim mysterium magnum ett: uico autem in Chrislo ct Ecclesiu
. \ , , \ . \ ,
D ''.
5. Adliuc aulcm Joannem discipulum Domini doccnt , primam ogdoadem, el omnium generaiioncm (2) signiflcasse ipsis diclionibnsiliaque principinm quoddam subjecil, quod primum facium csl a Deo : quod eiiam Nun vocat cl Filium, cl Unigcniuim Domini vocat (5), iu quo onmia Paler praeinisit (4) seminaiiier. Ab boc (5) auiem aiunt 4 1 Verbum euiissum, et in eo omncm jEouiim .substaniiain, quat ipsum postea forrr.avit Verbum. Quoniam igilur de prima gnncsl dicii, bene a principio, boc est a Filio c l Verbo, docirinam facit. Dicit antem sic : In principio ernt Verbum, el Ver-
5. ": , , , , , , , \ , \ , . \ , \ , . \ , , (8)
1
B I L t l l INTERPRETATIO. enirot, eamque sno conjugio reslilueret. Quin ipsins quoque nomcn prodiium Cuissc a Salvaiore, curn vem d icenH : jusiificata est sapientia filiis suis. hemque a Paiilo in bis vcrbis : Sapientiam nulem loquimur inter perfectos. Sed ci coujngia ea, quae in Pleromale suni, Paolum commcniorasse, in uno osiendenlein. Nam cum de viiac bujusoe conjugio scribercl, bunc in inodiim esl locutus : Sacramentum hoc
maqnum esi: ego autem diro iu CUri$to, ei Ecclesia.
9
5. Joannem prreierca Domini discipulum, priinam ogdoadem indicasse doccnt, bismei verbis iitcnles: loannos Domini discipulus rerum omnium oriiirn exponcre cwpien >, juxla qncm Paier omnia produxit nriiicipiinr. quoddam ponil, id ncmpc q-iod primo a Deo gcnilum esl, quem ei Nun ei iuiigeiiiluin F i liiim, ac Deum appcllavil, in qno Palcr oninia seininali ralione procrcavil.: Ab eo aiilem Sennonem p r o ducliiiii essc, c i iu eo omnem iEoninu esseiiliam, qnam posleaSermo ipsc fonnavil. (jiioniam igitur do prhue rcnim orlu verba facil, reclc a priucipio, lioc esl a Deo, eiSermone doclriuam suaui insliluil. A d
: 5
Luc. v i i , 55.
3 0
1 Cor. 11, 6.
, l
Epbes. v, 32.
(1) / ti910 ostendentcm. Id est, inquit Grabius, Q dimitit. Mallem bic, ut alibi solct, v e r uniro conjugii iiiiindani cxemplo indigiianjlem conlissei inlerp., emisit. jugairon s, ex quibns supreniiim consislii Pleroina. (5) Ab hoc. Sic Gra?ca secutns recie cmeudavji (2) El omnium generalionem. Isi* voces ir.ale Feuard. pro adhuc, quod iu omnibus cum c d i u . biic iranslalse sunl. Cailera quseseqmmlur, imiiila lum niss. codd. pcrpcram legebalur. siml. Qnare sic ex Giacco resiilne : Adhue autem (G) T7\C " ... /^]. Juanuem discipuium Domini docent, primum OgdoaSic cod. Rrg. CIIIH Rasilecnsi Epipban. cdii. e i tlem ipsis verbis $ignifiea$$e ila dicenles : Joannes Gallas. ac Feuard. Ireua?i edill. Pelavins vcro e l discipulus Domiui omnium generaiwnem exponere Grabius perperam ounscrunl . volens, juxta quam Valer omnia produxit, pihui(7) . Loge cuiu inlerp. unico pium nliquod subjecit, elc. vocabulo. { Quod eiiam Nun vocai et Filium : et unige(8) . Melius legas cum intcrp. niium Domini vocal, Cod. Glarom. quod eliam nunc . Wxc cnim ad explicalionem vocis vocai ei Filium; ei unigenitum Deum vocat. Quoad subjiciunlur. Alqui mox diclum csl, F i l t u m , u:em nnnc cons*-nliuni Voss. el Merc. 2, qnoid ex Valentiiiiaiiornm bypolbesi, esse principium il>ncoMi i)eum, Anuid. Sed neque sic legendo Gruclud, de qno loquiiur Joanncs ipso Evang. intiio ; corum sciismn cxprimes, aul lexlns Laiini defecti- qnia in Filio Paier omuia seuiiuali ralione procreanirdcbcris. Lfge ergo : Quod et Nun, el Fi- v i i ; ab co aulem produclum cssc Yerbuiu, a q u u tium unigenituiii, ei Deum vocnvit. Quaiiquam vox oinniii! /Eomim eflbnnaia sil essenlia. Filius ighur neqne in Graico Irenaii icxiu, nequc in boc c. Verbum, sua qiiisque ratioite, rerum, oiniiiuui pnmo Evangelii Joaimis capilc ocnirrat. _ principium erant, a quo Joamiem inilium docondi (4) Pramnit. Ila Glarom.,Pass., Voss. cl Fcuard. /ccisse vulebuni luvreiici i l l i ; ac proinde, cx e o m inarg. prociil ditbio cx v-l. cod. Al idem rum incntc, legendum videlur, Vtou Fcuai-l. icxtu, cum Eras. vl G dl. luiniiS bcuo, : '.
t
533
CONTRA I L E R E S E S LIBER PRIMUS.
554
\ , . - bum erai apud Deum, cl Deut erat Verbum ; hoc erat in principio apud Deum Prius distinguens in iria, Deum, el Principium, ei Verbum, ileruin ea univii, , . (i) . - ull el emissionem ipsoruin utrorumqiic osiendat, iil est F i l i i , c l Verbi, ct eam quae esl ad iuvicem , , \ , , sitnul et ad Palrem unionem. In Patre cniuo et ex , \ , , \ , Paire principium, in principio aulem et cx princi , xx\ '. pio Vcrbum. Rene igitur dixit : In principio Verbum; erai enim iu Filio : Ver&nm erat apud \, \ , \ Deum; cienim principium (7) : Ver (2) . " bum, consequeuler ;,quod enim ex Deo naium est, &7.
t
Deus esl. Hic sunt, sineipso
enim erat in principio
apud
Deum,
,* . *
. ,
oslendil emisbioius ordiuein. Omnia per ip$um facta

factum e$t nihil; omuibuseiiim iis,
qui posl eum suul, iEonibus, forniaiioiits ci genera* )* '{) ' ^ lionis causa Verbum facium csl. Sed quod factum ' \ ineo, inqtiil, vita ; bic enim syzygias mani. " , \, * f c s l a v i l : omnia enim, ait, per ipsum facla suni, viia
\ ! ' (4), (5). (6) ' , \ * . , , Imnc porro niodum loqitilur : ln principio eral
auiem in ipso. Hicc ergo qtix in eo facia e s l , proximior esl, quam (8) ca quae per ipsum facia suni; cum ipso esl eiiim, ei per ipsum fructifical. Quouiam inferl : Et viia eral lux liominum Ilominem autciu nunc (9) ei Ecclesiain simili 42 nomiue significavil, ut pcr uuum iiomcn imintfcsicl syzyVerbum er/if apud Deum,ei Deus eral Ver6f<m,
BILLH INTERPRETATIO. Hot in principio apud Deum. In quibus verbis cum primo ba?c iria disiinxissel, Demn , principiuiii eiVerbum, rursiis ca copulal : ut c i borum ulriusque produclioneni 'osiendal, boc esl Filii cl Verbi, ac siinul et borum inier se, ei cum Palrc coujimctionem. Pauv. enim , ex Paire esl priiicipium ; in principio ameiu el ex priucipio Verbum. Rccte ilaque dixil : In principio erat Verbum; erai eniin iu Filio. Et ^ apud Deum, principium eteiiiin : et Deus erai Verbum, boc euim coii>equilur : id quippe Deus esl, quod de Deo geniiuju est. Hoc erat in principio apud Deum, produclionis ordincm dequi poslse exstiterunl, foriuae aiquc orlus auclor fuit. Qnod fnctum esl in ipso viia erat; bic vero conjugium eiiam indicavit; omnia cuim peripsuui facla e s s c d i x i l ; v i u m auleui in ipso. II cc quippe, qnrc eo facla esl, conjuuclior eiest, quani ea quaiper ipsum facia suul; cum co uamqiie exsislil, ac per ctnii frugescil. Quandoquideut subdit : Et vila erat lux homimim ; hominis iiimiium Yocabuio, Eccleaiam Joan. , 1, 2. > Ibid. v, 4. (\) . Sic recle codex Reg. cuin omnibus C Irenaei c d i u . Pelavius vero Rasileensem Epipbanii cdilionem perperain seculus scripsit, , indequc Laline reddidil: sic erat in principio, elc. Sed inirum quod vir doclissimus bujus editionis mcndum bic uon deprebendeiil. qui paulo post ea ipsa Joannis verba, proul in eadeiu reclc describuntur, recie ipse scripsil : , quamvis aliis inienlus iterum verleril : *ic erai m principio. Nusquaiu ita v e n i i vcius lrcnsei interp.; nec ea Joannis verba, sed sensum duuiaxal corruinpebanl Yalenliniaui. (2) . Recte moneni Billins Prlavuis lcgcnduui cise cum iulcrp. ,
\ .
M
Verbum,el
inonstral. Omnia per ipsiim (aela $unl, ct sine ipsu factum esi nihil : Verbiiin eteniiti yEonibns oiuiiibns,
menl. in Joan., pag. 71. Legc sis. Eumdem ampleclebanlur Maccdoniaiti, ut Spirilum sanciiiin, quem viiam essc dicebaiu, .u rebits crealis adiiuinerarcitl. Conluiai Cbrysosi., loco cit.
(G) . Dele parliculam
(7) Eienim principium. Ila vclus Feuard.cod., Claroui., Pass. c l Voss. cum lexiu Graeco. Male vero apud Eras. el Gall. eienlm tn principio. Sed ab bis verbis colon claudere dcbuissei Feuard. nec ca perperain islis adjungere, et Deus erat Verbum, a quibus al'era incipii periodus. Sensus auiem esi :
ct Verbum eral apud Deum, elenim principium,
(3) ' . Ab bis verbis banc Joaimis periodum claudcbanl non Valeniiiiiani modo, sod ei Macedouiaiii, quos refeliil Ghrysosiotiius bomil. iv in Joan.ypvo suje quique bxrescos scopo. Quin eicaibolici plures, sed calbolico sensu, sic claudiint, ut aucior nosler lib. , cap. 22; lib. n, c. 1; lib. , c. 8, eic.;Gyrillus Alexand. in Joau.;Augusiinus Tracl. i in Joan., el Lalinorum iulerpielum plcrique, Ebiio lesle. (4) *AC . Sic recie co<l. Reg. otiuiibiift lum Epipb. lum Iren. edill. perperain ti . Nain paulo aule scriplum csl, ' , el iia liabci Evaugel. texius. (5) . Pravuiii bunc Valtnliiiiauorum tcnsuui dcridcl Origencs, t. 1. Com
supp. Deus esi. Dndc bis verbis, eienim principium, subjiciunl raiiouem Valenliniaui, cur Verbum esscl apud Dcum; quia nimiruiii Vorbuin erat apud priiicipiuin, Fiiiuui videlicel; etenim principium Deu$ esi. Ex eo enitn quod Verbum essei in principio el ex principio, concludebanl Vcibuin cssc > apud Beutn, quia principium, id esi Filius, Deus est. (8) Proximior esl, quam. Lege jaxla Grx>cuin ;
proximior (meliub propinquior aul \umUiurior) esi illi quam, ctc. (9) QuQniam infert, e l c , hominem autem num
cic. Melius ex Graico legas : Quoniam injert,
clc,
nune hominem dicens; et Ecciesiatn eadcm vc-v sujnificavil. Porro hominem pro plurali, liomnus
( in caiioris exeinplaribns lcgiiuij, ^x tud. Vobb. cl Grajco i c t i t rcpObuit Grabiui.
555
S. IRENJEI EPISCOPI L G G D I N E N S I S E T MARTYRfS
giae coiikiiluiiionein. Ex Logo enim et Zoellomo ge- , \ neratur e* Eccltsia. Lnmen autem dixit bominum (8) , Yilam, qaoiiiam illuminati siiul ab ea,qnod est . fornialum ei manifcstalum (1). Hocautem el Paulus \ \ . licit:Omneenimquod manifeslalurfi), lumenest Quoniam igiiur Yita manifestavil, et generavit * , \ llomineni el Ecclesiam* lumen dicta esl eorum. . \ Aperie igitur manifcslavil Joannes per sermones . \ bos, ei ala, ei quaternalioiiem secundam, Logon et \ \ Zoen, Antbropon el Ecclesiasu. Sed ei primam si- , (9) . gnificavil leiradem. Narrans enim de Salvaiore, ct docens omuia, quae exlra Pleroma sunt, per euin \ , \ formaia, frucium quoque emn eese dicens intra , " \ . \ Pleroma (5) : etenim lumen dixil i7/iim, quod le- . nebrit lucet, et non mprehenditur ab eis, quoniam , \ oninia, qua? facla suni cx passione, formans, igno- ^ ' , ratus est ab eis. Et Filinm, ei Yerilatem, cl Yilam (10)
diciieum, et Yerbx.m carnem factum (cujus gtoriam \\ , \ vidimus, ail, et gloria ejus, qualisarat Unigeniti (4), \\ ' , qua Patre dala eti ei),plenum gratia (5) el vcriiale. (11), '
Dicil autem sic(O)
Verbum caro faclum est, ei

%
(12) \ , \ , \
, * , \, ,
habilaml in nobis, et vidimn* gloriam ejus, gloriam quasi Unigeniti Patre plenum gratia et verU
late (7). Diligenlar igilur oslendil printam qnalernationem, Patrem diccns , ct Graiiam , el Monoge-
(15).
BILLil INTERPRETAT10, quoque aequivoce signiiicavil: ui pei* unam voceai, conjugii commercium declararel. Ex Yerbo enim et Yita, tfomoei Ecclesia orit sunt. frorro bomtitum lucem vitam appcllavit, quod ipsi ab ca illuminati sinl, boc esi fonnali ac palefacii. Quod etiam Paulus bis verbis a i l : Omne autem id quod mamfettaitir, e%l. Quoniam Uaque Yita el Homfneni ei Ecclesiam genuil ac paiefecil, ipsonim proinde lux dicla 81. Perspicue igiiur pertaaecverba Joannes lutn alia, lum secundam quaicrniialcm, boc esl Serinunein et Yiiam, Hominein et Ecclesiam, declaravil. Quin prima quoque ab eo quaternitas indicata est. Nam de * Epbes. v, 13.
M
Joan. i , 14
(1) Qtiod e$t formatumct manifesiatum. Fortasse C bitavit in nobis, et contemplati vidimut glorium ut Untymti Patre, plenum gratice et verilalit. Sivts ftrrlpsil inierp. quod est (ontiatum $$, mani eniui plenum ad vocem termo, sive ad gloriam releitatum, pro formati sunl el mani(e$lau. Sic tu
l<;gai juxta Gracmn. (2) Quod mani(e$tatur. Sic quidem Vutgatae Bibliorum versiones Lalinae; sed, ul probe monet Grabius, cum vov quasi pariicipiuin verbi medii in stgiiificalioite acliva accepisse YaleniiniaDOS, iinmediaie sequenlia clare oslendanl; inierprea poiius, quod manifatat, quam, quod [-
ferai, soloecismi culpa tenetur. Alqui si vel Erasmum consuluissel, abeo didicissei vocem Graecain referri ad , non ad ac proimle
verieitduin eral: el Sermo fuclus ett caro habilavit tn no6ti, elc, plenut gratue el verilalii. (7) Plenum gratia et veritate. Sic ex Graeco
t
itttur, reddere debuisset.

(5) '* intra PUroma* Lege ex Grocco, dicit totiu* PUromatis. Yide noi. 10. (4) Quatis erat Uniyeniti. Sic recte Glarom. cod.
jiixta Graec. . Eras.* Gall. el Feuard. quasi unigenili; Oxon. ex cod. Yoss. pejus,
qua$i ^.
(5) Plenum gralia. Codicem Anmdel. sequimur, caneris omnibus cum ediu. luin mss. bic praeponendum. Rlum quidem poslposuit Grabius; quia D (10) \.&. interprea vocem Graecain ad cum Billio ei Pe- , sed legisse videlur. Yerlii enim, tavio referre maluii, quain ad sed doclissi- inira. Sed prior leciio prsefereiida. Salvatorein mos alioqui viros Graecoruin seiisum bic asseculos enim lotiua Pleromalis frucium esse jam non seuicl non fuisse, in noiis ad lextum Graecum demonstra- dixerunl Yalenliniani. vimus. Qnare disUnctionis causa, ba:c, cujut glo(11) '. legi mavult Biilins, riam vidimnt.... data esi et, parenlbesi incliidiinus. qma verlii inlerpres, (ormans. Sed eodeni (0) Dieil auiem sic, elc. usque ad, diligenler igi- rccidit. (12) ' . Monel Grab. inlerprelem recle tur. Bdlium, alioqui non indiligenlein, in nova vereione sua bsec praeiennisisse, cuin Fronione legisse, ' , quia vertil, ab eit. Sed eadeiu Duc. miror. Sed paulo oiagis stupenda Gallasii ralione legissel iiilerpres linea praiced. ' , ballucinalio; dum enim novis vocibus studet, iis qui verlit eiiam, ab ei$* Non aueiidebat, pnto, vir repudiaiis, quibus ulilur Yulgaia noslra , nec doclus, ab eis ulrobique referri ad ttnebrut, et ' evangelico sensui, nec Grammaiicx legibus con- ad .
bulit. Yei tii eaiiu : tt Setmo factusnt caro et /tat
emeudamus, imo ex ipso lrenaei imerp. qui lib. v, cap. 18, sic reddidii. In caeleris autem omnibus cum ediit. lum mss. legiiur, plena, sed mauifesto scribarutn Japsu. Si enim ea graiiae verilalisque pleniludo ad gloriam referrelur, in Gra3co scribendum fuisset , et in Laiino plenam. Yide nol. 13. (8) . deleri vull Billius; sed reiineri niliil velal. (9) . Melius lcgas cum inierp. .
(!3;
..
Ye! !ege
5>7 ,
CONTRA ILERESES LIBER PRIMUS. ncm, el Yerilatem. Sic Joannes de prima el roalrc
omniiiin Aonun) ogdoade clixil. Palrrm cnini dixii, C l Graliain c l Motiogeneiii, e l 43 Verilaiem , cl
t
, , )
. Yerbuin, cl Yilam, ei lioiuineni, el Eccleaiam. Et . , \, Plolemxiis qiiidein iia (4). \ , \ ' \ \ . , \ , , \ ', \ , , \ ", \ . CAPUT IX.
Impngnantur mpice Hcereticorum tHterpretationet.
, , , , . \ (1) (2), , \ . , " ^ , \ , , , \ (3) , - \ , , \, ' . " \ , \ ' \

$,
1. Vides igitur, dileclissime, adinvenlionem, qoa uienles seducuut semelipsos, caliimnianles Scriplurie, ftclionem suam ex eis constare (5) adnitenies. Paoplat lioc enim el ipsas eoruin apposui asltilias et dicliones, ut ex eis consideres maliliam inventionis et nequiliam erroris. Primo enitn si proposilura essel Joanni, illam, qux snrsum esl, oclonaiionem oslendere, ordinem cuatodisset utique emissionis, e( priinam qiialernalionem, ciim sit venerabiltor (quemadniodum dicunl), in priinis utique posuissel nominibus, et sic junxisset secundam, ul per ordlnem nominum ordo oftlenderetur octonalionis : ei non mique post laniuni tnlervalluin, quasi oblitus, deinde coinmenmralus (6), in novissimo priiuae memoraius fuisset qualernaiionis. Deinde aulemel (onjngationessigniflcare volens, ei Ecclesise non pra?lermisis&et
BlLLIl INTERPRETATIO. âlvaiore vfrba faciens, dicensque omnia, qn;R exlra Pleronia sunt, pcr euift forniata fuiese , frucluin eiim esse ail loiius Pleromaiis. Eteiitm lucem eum appellavil in lcuebns lucenlein. nec ab iis eompntlnnsam : quandoquidem, ipsis inscienlibus, omnia qu ex pa*sioe facla sunl, iuformavit. Ad hxc, et Fiiium, ei Vfrilalrm, el Yilam enm dicil, el Yerbiim carnein effecliim : Cujut gioriam, inquit, pertpeximn$, el eral gloria ipiius quasi gloria unigeniti, qms Patre ipu concetsa [ueral, plena gralia el verUate.
Plane igiiur elaccurale primam qnoque quateniiiaiem oslendit, cum Paircui , cl Cbarin, Motiogettem iiein, ei Yeritaiem dixil. Alque ad hunc modutn Joanues de priticipe aiqiie omnitim /Eontim parenle Ogdoade locutus esl. Palrem enim et Charin dixii, Mouogcnem et Verilatein, Seruioaem ei Yilain, llu* iiiiiiem el Ecclesiam. Alque in hutic modum PiolemaMis. CAPUT IX. 1. Cernift, vtr cbarissime, qua illi vafrilie iilcnlos sibimclipsis imposluram faciunl, Scfipttiras niinimra vex&ntes, dum per eas fidein comnieiuis suis asirwcre conanlur. Ob id eniin ipsas quoqne eoruni voces apposui, ul ex iia arii/ich versuiiein, alque crroris iinprobilaleni aiHinadverlas. Priuiiim enim, si toc Joanni proposiUim fuissei, ul supcrnam illam ogdoadcm declararel, prodiiciiuuis mique ordineni servassÛ ac priiuam quaternilalein, uipole augusiissiiiiam, vclut ipsi dicunl, sumineque venerandam, in primis nominibus coilocassei, atque iia secundain, adnexuissei, ui per noiuinuin orduieiu ei serieiu , vel subinlellige , etc, C ctinqne bic ex Valcnlinianorum mente proferl Evan, non ad (quod vuliGrabins Billium ei gelii leslimonia, eodem modo legil et ipse in aliis Pelaviuin secuius), sed ad , ex ipsa eliam iocis; sensum enitn,non verba corrumpcbant illi. Valenlinianorum menle, bic referri suadenl plura. A l lib. v, cap. 18 eadein, de quibus agimus, verba 1 Qiiainvis ex memoria duniaxat cilari bic videan- laudans, ad rcferl : vcrlil siquidciu r Juanusa verba, addilis scilicel imiltis vocibus inierpres, pleiinm graiin el vcritaie. quas sacer Evang. lexlus non aguosrii, servalur (1) . Legc , cum inierprcle. lamen Sdem regiinen verborum, quud Juanues ipse (2) . Aliqtiain aliain vocem ciim coservavil. Gumque ioaiines in noininaiivo casu rc- pnla bic lîsse vidclur iuierpres; veriil enini, posueril (ut ferunt melioris nolai codd. et utiuiias el diclwnes. legunt ouineH fere SS. PP.) et ad relulcril, ()\. ^. Sed lorleverburu non miruin si in eodem casu bic repouatnr (qnain- acliva signiiicalione accepil Irenaius. via forle commodior fuissel accnsalivus, propler (4) Ptolemwus quidem ila. Hxc in Grxco dsipraecedena ) el illuc releramr; cuni maximc deranlur. uibi) ad Yaleiilinianoruin b\poibe>im referrQl, an (5) Conslare. Gr. , quod verieiidiim ail , an ad referremr . Deinde cral, commeudare seu approbare. lude eniin Scricum stalim non ex memoria, sed ex codice profe- pluris caluniniain siruebant Valenliniani, quod riint bxreiici illi ipsa Joannis vorba, recie legunt, licliones suas ex eis approbare adniiereuiur. , eic. Aiqui si ad re(6) Deinde commemoTaiui. lu Eras.,Gall. ei t ihssent, legere debuissent, in accusativo, lob. de commemoraius, forie pro dein ncouww1:011 , uli satis patel. Demque Ireuxus q"** moratvs; sic euiin habei rod. Clarom.
5. 1REN.EI EPISGOPl LUGDUNENSIS ET MARTYRIS 359 nomen; sed am et in reliquis conjiigalionibiis , conlentus fuissel masculorum appellaiione, siini- , liter cum possenl el ilta (1) simul subaudiri, ut * unitatem per oronia esset custodiens; aul si reli- (9) , \ - quorum conjugaliones euumerabat, ei Anlbropi , \ (id est, Hoininis), mique inanifesiassei conjugem, . et ulique non rcittisissci (2) de divinalione nos accipcrc nomen ipsius. 2. . 2. Manifesta igiiur expositionis eorum transficlio. Joamte eniin unuin Deuni exponcnte (3), et , \ iinutn lluigcnilum Clirislum Jcsum annuudanie, , ' pcr 4 4 <I omnia facla essc dicil, hunc Ver- , (10), bum Dei, hunc Unigenitiim, bunc factorem om- , , nium, liunc luinen veruui illuniiiftns Oinnem ho- , , miiiein, bunc num<'i fabricaioretn, bunc iu sua , , venisse, bunc cuniJem carnem faclum, ei inbabi- R , \ lasse nobis : bi traiisverleiiles secnndum verisimile (4) cxposiironein, alierum qtiidem Monoge- /, iifm volunl csse secimduni emissionem, quem sci- , \ licct (5) et Principium vocani; allerum auiem , , Soierem (id est Salvatorem), fuisse volunt, et al- , \ tcrum Logou (id esi Yerbum), filium Monogenis (id esi unigeniii), el alicrum Cbrislum (6) ad emen- , dationcm Picromalis cmissuni : et unumqiiodquc (11) , eorum, quac dicia simt, auferentcs a veiilale, ei , , * , abulcnles nomitiibus, in suam arguuienlalionem (7) iransluleriint : ut, secundum eos, in lanlis Joanncs (12). , \ Dumini Clirisli Jesu mcmoriain non fecerit. Si , \ , , , cnim Pairem dtxil (8), ci Cbarin, ei Monogenem, , \ , \ , ucnl
BILLII INTERPRETATIO. ogdoadis ordo dcmonsirarctur; non aulem (anlo post intcrvallo velul oblivionc capins, ac posfea io inrmoriam redictis, iiliimo loco qualernitatis primne mentionem fecisscl. Dcinde, si conjugia quoque iniiirare voluissel, prnfeclo Ecclesioe iioinen baudquaquam ab co praicrilum fuissci; voriuii aut in rcliquis cliam conjugaliouibus masculos appellare salis babuisscl (quippe ctitn aiqne ilhv tina subaudiri pusseni),ul liucralionc unilaicm prorsus servaret; aul si reliquortim conjiigcs rcccnscbal, Hoininis quoque conjugem deciarassct, ncc nobis ipsius nomeii ex oonjectura divinaiionc capieudtiin reliquisset. 2 . Plana est iiaque exposiiionis biijuscc falsilas. Naoi cuin Joaiiues untini Beuin omnipotcnlem. ct iinuiii Uuigeiiiliiiii JUSUIII Gbrisium, pcr quem omnia facta sunl, pradiccl, bunc Flium Dei, hunc Uuigoiiiuuu, IIUIIC oniuiiim renuii eficclorem, bunc verain lucqm illuininatiletii omnctii bomincm, tituic inundi condiiorcm, biitic qui ad sna vencrit, el caro facius si, cl iu nobis babitaverit; bi spcciosae oralioins !enociuio cxposiliouein delorquenie, aliiun Dnigeiiiiuiii sse sccuiidum produciiuiicm, quem cliaui Principium iiuncupanl, aliimi Salvutorem fuisse volunl, alium Sermoaein lilium Monogouis, aliuiii deuiquc Cbrisium, ad Pleromalis instauralioucni in lucoin cdiluni : alquc uuuinquodqitc coruin, qua? dicla sinil, a veriuic diiiioventes, ac nominilius abuienles, ad iiisiiliiiiiin snuiu iraustulcrunl; adeo ul, ite semeulia, Joanncs iu loi verbis Domini JcsuClnisii iueiiiioticni tiullam feccril. Si eniin Palrem dixil, el Graiiain, ci Uuigeniiuin, ei Yciitaleiu, el Yeibuui, cl Yiiam, ei Houiiiiciu, el Ecclesiatn, (1) Cum postent et illa. Legcndiim pulo : cum C iiilerprclaliotie vocis Clmtlum, supcrcral; srripaevobtenl el i//a', sciliccl icininx' coujugcs scu iEo- ralque quispiam, id e&t umium ul anlc scriplum esl, Monoyems, id e$t (JniyenitL itos lciuiit.i'. (2) iVoii remiiissct. Gr. , non dimi- (7) In suam arynmcntuiioHcm. Grxcam vocem , argnmentalionem verlcrc amai inlerp. : uiallem reddididsci, insiiiuium, senieniiatn. (5 Limm Deum exponenie. Adde ex Gr. tinam (8) Dixit. Iia Claroui. el Voss. exacie juxu Dcum otnnipotenlem. (i) Sccundum vcrisimilc. Sic ex Grxco, ila exi- Gr^cuni . Eras., Gall. cl Feuard. dixitul. (9) ./. . Lcgendum geuic sensu, resliluo, pro secundum vemimilem, iil babonl oiiuies codd. maiiifcsio scriliariiiu lapsu : CIIIII inlerp. . Scd Inislra Biilius malc sciliccl apice noiala lilcra e, quud frcqueiis el Fionlo Duc. ciiui eodcm legi voluiil, - ei sensus enitu el conlcxius sermouU exiin ms^. occurrii. gunl . \5) Qucm scilicct. Eras., Fcuard. ci Gall. pcrpc(10) Tidr . legisse videlur i n rant bulieiil, quam. lcrprcs. ((')) Alterum Chmtum. Duas voces, id est, posl (11) . Lcgc cura inlcrp. \ Cbribiuiii in prajccd. ediil. inserlas mcnio dclcvil Gral). quia in Gnecu ei mss. Glarom., Atumlel. . atquc Vobsio dcsunl, ac falsuiu gigiuinl SODSUIII ; Yl2) Mrh.iar . Addvnda cuui inicrpr. fccd lorle, id csl, in ihbu. Liaûu cl Gallaîi, p.ntiudu ntâliva vcl .
%
CONTUA 1LERESES LIBER PRIMUS.
542
, et Alelliian, ct Logon, el Zocn, ol Anibropon, ei Ecclesiam, gecundum illorum argumeniaiioneni ile , prima ogdoade dixil, in qua nondum Jesus, non . " " , \ duin Gbrislus Joannis magister. Quta aulein tion de syzygiis ipsorum Apostolus dixii, sed de Domi , \ , 1:0 nosiro Jesu Cbristo, queirt et Verbum scit essc . \ Dci, klem ipse fecil matiitcsiuui. Rccaphulans cnim , de co Yerbo, quod ei in principio dicium esl (4), , insuper exponil : Et Verbum caro faclum est, et . , 4inhabitavit in nobis (5). Secuudum aulem illorum , argtimenlalionem, non Verbuin caro faclum esl, , ( i ) , quod quidem nec vcnii unqtiam exlra Plcroma : , . SAJ qui ex omnibus faclus (C), et sil poslerior (7) Vcrbo, Salvalor (8). 4 5 3. Discite igilur,insensati, quoniam Jesus, qui 3. , , , , passus s l pro nobis, qui inbabilavii in nobis, idem . ipse esl ct Vcrbum Dci. Si enini alius ex jEonibus pro noslra salule caro factus est, aestimandum crat , \ ' de alicro dixisse Aposiolum. Si aiiiem Verbum Pa , tris, qui descendil, ipse esl c l qui asccndil, ab mio , (2) Deo unigenilus Filius, secundum Pairis placilum \ incarnaius pro bominibus; non de alio aliquo, ue, \ , \ que de ogdoade Joannes serinonein fecil, sed de (3), ' \ Dornino Ghristo Jesu. Nequc cniin Verbuni secun. , ' , dum eos principalilcrcaro facluin esi. Dicunt enim . - Solcra induisse corpus animale, dc dispositionc
C
B1LLH PRETAT10. jiixla illorum sentenliam dc priina ogiloade hac dixit, in qua nccdnm esl Jcsus, necdiim Cbrisius Joann s prseeoptor. Quod auloni Aposloius uon de ipsorum conjugiis, sed de Domino nosiro Ji^sj Cbrislo, qucin el Dei Verbnm aguoscil, verba feceril, ipsemet apertv dcclaravii. Sernioiicm ftiiim tle eo Vrbo, te quo supra in principio lociilus fiitwai, in summam rudigeus, expoucns deimle subjungii : Et Verbum caro faclum est< ei habiiavil in Hobis. Alqui si verum csi quod ipsi pomuu, liaudquaqiiaiit Vcrbuin caro faounn esl, utpoie quod ue ex Pleromaie quidcin unquam exccsscril, scd Salvalor, ille, qui ex oinnibtts ortus est, natnquc ininor Sermonc. 3. Disciie igiiur, vecordcs bomines Jesum, qui noslra causa passus csl, alquc apud nos l n b i l a v i l , cuni ipsum ^sse Dei Yerbuin. Eienitn si alius quisquam ex iEuiiilms pro salnle nosira canioin asMJtupsise'i probabilc fuisscl Aposlolum de alio verba fecisse. Cum auicm Verbmii Pairis, quod doscciidii, idem bii eiiam quod ascendit, ille, inquaiii, uuius Dci unigeitilus Filius, bcnigua Palns vohini.ne tiouiintitn causa incarnalus, profccio de quoqtiam alio, uec de ogdoade verba IVcil; vcr;m de hotniuo -Jcsu (.bristo. Noque cuim, ut ipsi sculiiint, Vcibuiu caro faciuiii esl. Aitinl enini Salvalorem aiiinalo corpus iisduisst', ineiTabili provideuiia ex dispcMisalione ad hoc labricalutii, ul el oculis cerni, *l inainbus traclari posscl. Alqui caro esi auliqua illa Adatni c htuu a Deo elliaio, < Dci Ycrbuiu vcrc facluin esse Joaiif
(1) \ . Pro bis legenduin vull C fcrc recidit. llius cuui inlerpr. , quia (5) . Lcgendum vull Billius lirlilius HIH Valeiainianorum Servalor ex omnibus . /Eouibiis orlum traxil. Grabius vero Epipbanii le(4) Ue eo Verbo, quod ei in principio diclum $1. cliouem pro gcnuina babcl, taius banc, titpole Addcnduin ex Gra-co: de eo Verbo, de quo supra ubscuriorem, liberiori explieaiioni occasioncm dcin principio dicium e$i. Quod clarius veriii Billius : tisse. Sed is cerle csi imerpres nosier, qui de eo Verbo, de quo supra in principio loculu* fuelanlam sibi libcrlateni arrugei. Quare ulrumque rat. Quanquain lamen nou iiiiinerilo exisliiuat Fronlo Duc. Groecis alium subessc posse scnsuiu texium, Graicmn scilicel ei Lalinum, bic muliiqneiii amplexiis est Petaviits), sci.licet : recapiiuliiiu csso, ailetuttique ex alicro ctiieiiiiati(hiiti Cbse lans enim de eo Verbo, quod ab eo supra dictuin rvlus, ci Epipbauii el ititeipreiis leciiuuem amplecsi principio fui&se. Hunc qufdeni sensiini i m clor, legeiiditiiique censeo : , probal Grabins, quia, inquil, in Graxo nnn est, \ , , . Nempe decsl Ycrbum , . Gur auiem Salvaior dicalur, , ralio in promplu e s l : quia scilicel bama- scil subinleJligi nibil velau nue sahuis procnraiid;e causa \K\WM, Gr.i cis (5) Jnhabiiaiil in nobis. S c codd. GLtrom. c l csl, ul supra dixiimis), animalo coipus iu- Pass., cx lcri habiiavil in nubis. duil, ul p:iufo post subjiciiur, (juod quidem ror(0) Ex omnibus factus. Auciorilatc cod. Glaroni. pus deiô verbuin, etrt, snpcilluum. , ex dnpemaiionc (id esl saluiis uusiiaj D (7) Ei sil poneriur. ila Claiomonl., Pass., Anind. cl Yoss. cuin edit. Oxou. In cuMeris viiiose, sic. causa), cotaiructum inenarrabili aiie dicobaul Yuleuliiiiaiii. (8) Saivator. Addc ox G i . diopenwliunis StU vutvr. Lcuc . 1. (2) . LegibiC videlur inierprcb, , non , btd uirumquc cudoin
i (
527 S. EPISCOPI LUGDUNENSIS MARTYRIS 528 e*se. illum aulcra simililer, qui mtilias partes . * (7). jusliliue confitebalur se fecissc, posl deinde nohiisse sequi (1), sed a diviliis victtim, ut ne fierct pcrfe- , ctus, cl liunc de psycliico gcnere fuissc voluiil. , , Spirilale vero (2), in co qtiod dicil: Remitte wior- , \ IHOS sepelire mortuos suos, tu aulem vade et annun . $ tia regnum Dei*; el Zaccbxo publicano, dicons.: " *
Properans detcende, quoniam Itodie in domo tua , . * -
El fermenti parabolain (4), quod mulier abscondisse dicilur in iarinae sata nia, nia gcnera ntanifcsiarc dicmit. Mnlicrem quidcni, Sophiam dici docenl; farinic vero 39 sala Iria, tria genera bomiiiom, spiriiale, animalc, clioicuin. Fermenliim vcro, ipsum Salvatorem dictuin dicunt. El Pauliuii aulcm lnanifesle dixissc rlioicos, aniinales, spiritales. Alibi quidcm : Qua-^ li&choicus, talm et choici* . Alibi auicm : Animatis fiomo non percipii quic sunt spiritus *. Alibi aulnm :
oporiel me manere (3)'.
1
\ \ ^
Spiritalis
examinat omma**. Auimalis
aulem (5) non
. \ , , . (8) , , , * . \ ^ , , . , * ,
. (9).
de Dcmiurgo diclum dicunl, qui cum psycbicus s i l , non cognovcril ncquc marein spiriialem exsisienlcm, neque scmcn ojus, ncquccos, qui sunl in Pleromaie, jEones. Quouiain aulcm eorum, quos aalvalnrtis eral Sal\aior, inilia accepil (6), Pauluni dixisse : Et *i delibaiw sancta, et massa Delihaliouein quidcm,
percipii qu& sunl spirilus,
, , , , , . " () , -
BILLII INTERPRETATiO. mediaB classis essc asserunl, quemadmodnm cl illum, qui, cum miillas justiii.ic partes a se implelas esse pruiiiereitir, posiea tamen eum se<jui deireclavii, opibusque viclus csl, el a perfeciionc reiardaius. Nam el btinc de psychico genere fuisse dlis placei. Deniquc spintuale in his verbis eum indicasse : Siw morluos tepelire morluos suos; tu vcro profeclut, annuntia regnum '. El cum Zacbsco publicano dixil: Fettinant descende, quia hodic in domo tua oporiel me manere. Hos namque spiritualis generis fuisse Iratlnnl. Atquc etiam parabola ea, in qua de fermenlo agilur, quod nrulier in iribus fariuae saiis abscondisse dicilur, iria b;ec gcnera declarari dicunt. Per mnlicrem enim, Sopbiam inlelligendam esse docent; per farinae sala, Iriplex bominum genus, spiriiualc, psycbicum, bylicum ; fermenlum autem Salvalorem ipsmn dicium esse. Paulum iiem cboicos, psycbicos, ei spirilualcs dixisse. Exempli causa cum dixil : Qualh terrenus, lales ei terreni. rursus : Animalit homo non percipit ea qiuc sunt spiritu. El alio loco : Spiriiualis omnia dijudical. lllud aulem : Animulii non percipit eaquce sunt spiritus; de Demiurgo usurpainm esse aiunl, qui cum animalis esset, nec malrem, quaj spiritualis erat, nec ipsius semen, nec denique iEonas, qui iu Pleromaie sunt, cognoveril. Jam qnod eorum, quibus salulem allalums erat, priiniiias Salvaior assumpseril, Paulum bis verbU leslalum csse : Si radix sancla , utique massa. Quo loco per primitias, id quod spiiiiuale esl, significari doceni; per inassani aulein nos, boc esi psycbicam
19
Luc. ix, 60." Luc. xix, 5.
1 1
I Cor. xv, 48. C
" I Cor. n, 14.
" Ibid. v, 15.
Rom. xi, 1G.
(8) . Legc cuin inierp. , id ciiim modo sensus exigii, sed ct lexms Grjecus paiilo autc ita sonat. ediil. Eras., Gall. el Feuard. melius quam mss. (9) . addunl nostri codd. el editl. Oxon. ipiritalem vero : in Graeco si- ; Tesi. codices. Quod omissum csl non solum quidem legilur, , el paulo anle boc loco, sed et in Syriaca vcrsiouc, ac Gbrysosl. scripsil interpres, liylicum quidem, animale vero. iu Comm. ad I Cor. xi. Cleiuens vero Alex. lib. (5) Oporlel me manere. Posi baec udde cx Grxco, Strom.* pag. 297, baec Ajiostol. vcrba referl, cum hoi namque spirilualis generis fuisse Iraduni, vocibus al lib. v, pag. 557, eadem verba . coiniiicmorans omillil . Hinc rolligii Grabius bas voces priori ioco a recenliori forle scriba (4) El (crmenli parabolam. Eras. Galias. el addilas fuisse. Sed iion salis iirma videtur ea Fenard. male : ei in fermenii parabola. (5) Animalis auiem. Ex Grajco lego : iilud vero: conjecliira. Glemcns cnim lib. Sirom. Apostoli verba non ex professo, sed ex memoria cilare vtAmmalis autem. (6) Iniiiaaccepit. Melius verlissci iuler- deiur, lacilo etiam Aposioli nomine, el solum prrs primiliits, ul el superius cap. 0 verlil, quam quanluin ad scopuin coiidiicebant, ut scilicel prol>arcl a spiriiualibus duiuaxal apprebendi posse initia. (7) . Legisse videlur intcrpres spirilalia. (10 " . Lcg : ' ; vel, , sicuti paulo pobl MTibilur , ; .
t
(1) Nvluisse sequi. Verlcndum eral, nolentem $equi \\i Graecus lextus, el consiructio requiruni. (2) Spirilale vero. Scilicel, Iwminum genus. Sic
CONTiU ILERESES LIBER PRIMUS. , - \ qwod esl spirilale diclum docenles; conspcrsionem (1) (, aulem nos , id esi psychicam Ecclesiam, cujus , , snbsianliam (7) assumpsisse dtciinl eum, et cum , semetipso crexissc, quoniam cral ipse fenucn , \ - lum. (2), . 4. Eiqnoniam erravit Acbamoth cxira Pleroma, 4. \ ei furmaia esi a Cbrisio, ei quxsita esl a Salva, \ , \ - lore, matiifestare eum dicunt, in coquoddixil, , semeiipsnm venisse ad eam quas errasset ovem , (5). Ovem enim erranlem, mairem suam rcferuni dici, ex qtia eam, qtne sii bic, voiunt esso seminatam , - Ecclesiaro; errorem aiilero, eam , qurc esl extra > Pleroma, in omnibus passionibus immoraitonein, ? (4) , ex quibus faciam materiam iradunt. Mutietem au leni illam, quce mundat domum , et invenit drachotxtav, \ , - m " , superiorein Sophiam narrant ciict, qore , - cum pcrdidisset intenlionem suam, posl deinde , , mtindalis omnibiis per Salvaloris adtenttun, invenil , eam ; quoniam et haec resiituitur, 40 secundum \ , * , eos, imra Pleroma (8). Symeon (9) auiein eum, . qui in manui (10) Christnm, et graiias
ma
, (5), , ,
egit Deo, el dixit: Nunc remillifi (11) senumtuum, Domine, secnndum sermonem tuum in " ; ly-
, , (6) , \ / . \ ", -
pum esse Demitirgi dicuni, qui venicnle Salvatore didicit iransposilionein suam, ct graiias egil Byllio. El pcr Annam (12), qtiae Evangclio dioiiur
teptem annn cum viro vixitse , rcliqiiuru aulem
M
BILLIIINTERPRETATIO. Ecctastam, cujus eum raassam assumpsisse, atque in se coniraxisse dicuat, quoniam ipse fcrmenlum erat. 4. Quod autem Achamoih exlra Pleroma oberraverit, alque a Cbristo formala, ei a Salvatore qtiasiia sii, indicare emn, cum ae ad ovem eam, qusc a grege aberraverat, vcnisse ait. Elcnim per ovem aberranlein, mairem suam srgniiicari aiunt, ex qua Ecclesiam banc salam esse volunt. Per aberraiionem autein, intelligi cjus exira Pleroma in passioiiibtis coininorationem, ex quibus materiam onatn esse Onguni. Peream iietu multerem, qua? domum euam everril, et dracbmam invenit, superiorem Sopbiam inlelligendam essecensenl, qure quidem, perdila sua eulbymesi, poslea omnibus per Salvaioris adveniuni perpurgaiis, eam invenii. Uude etiam banc, de coruni senienlia, Pleromaii restilulam fuisse. Syrneoneiu
porro, qui in ulnai suat Chrislum accepit, ac Deo graliat egit, dlxit: Nunc dimiltis servum luum, bo-
tuine, secundum verbum tuum m pace; Demiurgi flgurain esse Iradunl, qui venienie Saivalore, Irauslationem sui didicit, ei Rytho gralias egit. Consimilem eiiam in roodum per Annam illain , qu;c in Evangclio propbeiissa diciiur, sepiemque anuis cum viro iransactis, reriqiium oinne viisc tempus in viduiiaie -onfecil, quousque Salvaiorem vidil, eumque agnovii, atque apud omiies de eo verba faciebat, pempicue Acbamolh siguilicari asserunt; qux quidem cuin exiguo lcmporc Salvalorem, una cusn ipsius requalibus coospexisset, pcr omne reliquuiu lempus in medielate sedem iigens, opperiobatur eum, ecquando rursust
a e
Luc. xv, 4. " Ibid. v. 8.
Luc. n, 28.
18
Ibid. ?. 56. (4) Legil interp. . (5) Lcgil iulerp. . Nosifj vero . Tesl. eotlices babent: . (0) . Leg. . (7) ^yus iubsianiium* Verlenduui jerat, cujus
ma$$am. (8) ileilituilur secundum eo% inlra Pleroma. Quia
(1) . Svc recie Pelavius etGrab.; c male vero ii Rasilecnsi Epipbauii cdilione legeoatnr, . Quod Graeci codicis mendura non dt*prehendens Gallasius, in aperlissimo loco, ait Biliius, tanquam in meridiana luce ballur.ii*alus cst; vcrlit enim : primitiat tancios. GaHerutn vulgaia N. Test. exeinpiaria babeui usiiaiiorem parliculain . (2) . Suspicalur Billius mendosuui boc loco fuisse codicem, quo usus esl velus iiilerpres, qui erexiste veriit, qnasi in Grxcu essel, . Suspicarer ego poiius cum Grabio Hieiidoaum esse noslrum codicem, genuiuaaique leclioiiem esse . Id suaderc vidclnr r;lio quae conlimio subjiciiiir,
, quouiam erat ipte fermcntum; fennmii cniui
nimiruin Enlbyinesis, seu Acbamolh a medieiatis loco in ipsum Pleroina iransiens, mairi su^, supchori Sopliiai. a qua per Horon soparala fuerai, deuiio conjuugiliir. Vid. cap. 2 el 7.
(9) Symeon. Pro Symeonem. 110) In manut 8ua$. Graac. . in ulna* *ua$.
propriuiu esl, conirahere, ed polius inflare ei

trigere,
(3) *. Adde cum vel. inlerp. <5. Quain vocem omisil impnideiis scnta. quod ab cadciu scquens pcriudub iuiipcret.
(11) Remittis. Sic omncs mss. pro dimittis, ul cst in edilt. Eias. el Gall. ac Fcuard. Bibliisquc vulgalis. (12) Annam, eic. Lege juxla Graetuni: ei
per Annam iliam, quiv tit Evangclio ciinr, septemifue annis, elc proplteiissu di*
S. IREN,1 EPISCOPl LUGDUNENSIS ET MARTYRIS omne tcmpus Vidua pcrscvcrasse, doncc vidisscl Salvatorem , et aguovissci eum, cl loqttcretur dc eo omnibus, nianifeslissime'Acbamoib significari dicunl: quxcuni ad modicum vidissel tunc Salvaturem cum corctancis suis, postero omni tenipnrc persevcrans in mcdictatc, susiinebat eum, quando jtcrum veniat, el roponat eam sua? conjugalioiii. l nomen autem ejus signiiicalum a Salvalore in
f
5:2
co
quod dixerit : Justificaia

M
est tnpientia : Sapienliam
filiis
ejus
et a Paulo aiitem sic

, 0
autem
(C) , , , , \ , , , (7) , , \ . \ , &
loqmmur perfectis . E l conjttgaiiones autein, qua siint inlra Pleroma, Patilum dixissc dicunt, in uno osicndcntem (1). Dc ea cnim conjugalione, quac esl sccundiim banc vitam, scribens a i l : lloc enim mysterium magnum est: uico auiem in Chrislo ct Ecclesia .
. \ , , . \ ,
"
%
'
*\'.
5, Adbuc aulcm Joannem discipulum Domini doccnt , primam ogdoadem, el omnium generalioncm (2) signiflcasse ipsis diclionibiis: Itnque principinm quoddam subjecil, quod primnm factum csl a Deo : ouod eiiam Nun vocat ct Filium, el Uuigeniium Domini vocat (3), in qno oinnia Palcr pra> inisit (4) seininaliier. Ab boc (5) auiein aiuut 41 Yerbum cmissmn, el in eo omnem ^Souum .substamiain, quam ipsuin postca forrnavit Yerbum. Quoniam igilur de priina gonesi dicit, bene a principio, boc esi a Filio el Yorbo, doctrinam facit. Dicit antem sic : In principio ernt Verbnm, et Ver-
5. : , , ^-dvai , * , ' , , , \ , \ , . & \ , > , . , , (8)
B l L t l l INTERPRETATIO. venirol, eamque sno conjngio resiitueret. Quin ipsius quoque nomcn prodiium luissc a Salvalore, cuin
d i c e r c l : justificata e&l sapientia filiis sui$. Iiemqtie a Paulo in bis vcrbis : Sapientiam autem loqui-
tnur inter perfcctos. Sed ct coiqugia ea, quae in Pleromale sunl, Paulum conuncniorasse, in uno ostendenlcsin. Nam cum de viiac bujtisee conjugio scriberol, bunc in inodum esl iocuius : Sacrnmenmm hoc
maqmun est: ego nulem dico in CUrislo, Ecctcsia.
5. Joannem prieterca Domini discipuluni, prhuain ogdoadem indicasse docent, bismci verbis nlcntes: Joamirg Domini discipulus rerum omnium orium exponere cupiciH, jnxla qucm Paior oinuia produxit , principiuiK qnoddan* poiiil, id ncmpe qiod primo a Deo gcnilum esl, qnem ei Nun ei unigeihium F i liuin, ac ajipellavit, in quo Palcromnia seminali raliouc procrcavil. Ab 00 aiilem Seniioncm productum essc, ei in eo omnem iEoiium essenliain, quain posleaSermo ipsc fonnavil. Quonijm igiiur d c prinio rcnini orlu verba facil, reclc a priucipio, boc est a Deo, eiSernione doctriiiam suam insliiuil. Ai
: 5
Luc. v i i , 55.
3 0
1 Cor. 11, 6.
Epbes. v, 32.
{\) 1n vno oslendentem. Id est, inqnil Grabius, ^ dimisit. Mallem bic, ui alibi solcl, v e r unico conjugii mundani exemplo indigiianlem contissei intorp., emisit. jiigaiiou s, cx quibus suprenmni cnnsislii Pleroma (5) Ab hoc. Sic Gra?ca secutus recie emendavit (2) El omnium generationem. Isue voces ir.ale Feuard. pro adliuc, quod in omuibus cum c d i l l . buc iranslalse sunl. Ciciera qua?sequuntur, miilila liuti mss. codd. pcrperam legcbaiur. suiil. Qnare sic ex Giieco reslilne : Adliuc auiem (G) \ " ... /**}. Joanuem disdpulum Domini docenl, priniam OgdoaSic cod. Rcg. ctiiu Basileensi Epipban. edii. e i dem ipsis verbis signi/ieasse, Ua dicenies : Joannes Gallas. ac Feuard. Ircua?i editt. Pclavius vcro e i discipulus Domini omnium generaiionem exponere Grabins perperam oiniscrunt ". rolens, juxta quam Paler omnia produxti, (7) . Lcge cum inlerp. unico yium nhquod subjecit, elc. vocabnlo. (5) Quod eiiam JSuu vocai ei Filium : el uiiige(8) . Melius legas cum inlcrp. niium Domini vocal. Cod. CJarom. quod etiam nunc . lla;c enim ad cxplicaiionem vocis \ocet et Filium ; et unigenitum Deum vocat, Quoad subjiciunlnr. Alqui mox diclum est, F i l i u i u , \orem mmc const-nliuiu Yoss. et Merc. 2, qno*id ex Valentiiiianorum bypoibesi, esse principium tlîiOin />fi/m, Armid. Sed n((ue sic legcudo Giailud, de qun loquiiur joanncs ipso Evang. iniiio ; coniin sensum cxprimcs, aul lexUis Lalini deiccii- quia iu Filio Paier omnia seminali ralione procreabus mrdcbcris. Legc crgo : Quod et iVwn, el Fivit; ab vo aulem producluiu cssc Yerbum, a quo lium unigcnituM, et Deum vocavii* Quaiiquaiii ouiniuiii ônuin eflonnala sil essonlia. Filius i g i i u r ~ nequc ~ in Grxco Iren&i loxiu, neqiio in boc ci Yerbuni, sna <|iiisque raiione, rerum, omniuiii pmuo Evangelii Joaiinis capilc oeriirral. _ principium erant, a quo Joariiietu inilium doccmti (4) Pramnit. |ia Clarom.,"Pass., Yoss. et Fouard. lccisse volebanl bnTelici i l l i ; ac proiiide, ex eoin iparg. piocul dcilio cx vvl. rod. A l idein rum incnlc, legeiidum vidclur, Fetiai 1. \n icxtu, cuwi Eras. cl G . miniis bio. y.ai A'!y/>.
n 1
533
534
\ , . - bum erai apud Deum, cl Deu$ eral Verbum : hoc erat Prius distinguens in tria, * , }> principio apud Deum Deum, ei Principiuin, ei Verbum, iierum ea univii, , . (\) . - uli el emissionei ipsorum utroruiuqnc oslendat, , , , \ , id esl Filii, et Yerbi, cl eam quae esl ad iuvicem , \ simul ei ad Patrem unioiietu* In Palre cniun et ex , , \ , Patre principium, in principio autem el cx princi , xx\ . pto Vcrbum. Bene igitur dixit : ln principio Verbum; erai eniai in Filio : Verbum apud \, \ , \ (2) . Deum; eienim principiuni (7) : Oeiu eral bum, consequenter ;,quod enim ex Deo naium est, * * Deus esl. Hic enim eral in principio apud Deum, , . oslendil emisbionis ordiuem. Omnia per ipsum facta , '' sunt, sineipso /acfMm ef nihil; omiiibuseiiiiu iis, . , qui post etun sunt, Êonibus, forinaiionis cl genera ' {)' ' ^ lionis causa Verbum facium csl. Sed quod facium * \ est ineo, inquil, cita $; bic cnim syzygia9 nianifcslavil: omnia enim, ait, per ipsum facla suni, vila . " , \, \ ' auiem in ipso. Hxc ergo quaj ia co facia esl, pro (4), (5). ximior esl, quam (8) ca qua per ipsum facia suni; cum ipso esl eniin, ei per ipsum fruciifical. QuoHomi(> (6) ' uiam iiifeit : viia eral lux hominum , \ ' . nein autciu nunc (9) ei Ecelesiam simili 42 nomiue , , "- sigmficavil, ut por uiiiim iiomcn maiiifasiet syzy
BILLH INTERPRETATIO. hunc porro niodum loquilur : In principio Verbum ct Verbum apud Deum,ei Deus erat VeWww. Hoe in principio apud Deum. In quibus verbis cum primo ha?c iria dislinxisset, Denm , priiicipiiiiu ci Yerbum, rursus ca copulal : ul ei borum ulriusque prqduclioueai osieiuiat, boc e s l F i l i i c l Yerbi, ac siinul ei borum iiiler se, ei cutn Pairo coujuncliouem. Pairw enim , ex Paire esl principium ; in principio auleiu el ex principio Yerbuiu. Rccle itaque dixil : In principio erat Yerbum; erai euiin in Filio. Verbumerai apud Deum. pfincipium eteiiim : ei Deus erat Yerbum, boc eutin cou>eijnilur : id quippe Deus esl, quod de Dep gcnilum est. Hoc eral in principio apud Deum, produclionis ordincm dcmonslral. Omnia per iptum faeta $unl, et sine ipso factum eti niliil : Veriiuni eleiiim /Eonibns oinnibns, qtiiposlse exsliierunt, formae atquc orlus auclor . Quod fnctum cst hi ipso vila crat; bic vero conjugium eiiam indicavii; omnia cuim pcrtpsum facta esscdixil; vitam aulcm iu ipso. ec quippe, quoc in eo facla est, conjuuclior ei esi, quam ea quxper ipsum facia sunl; cun co iiaitique e x s i s l i l , ac per cuni frugescit. QuandO((uideui subdit : vila erat lux hominum ; boiuinis iiiniinim Yocabulo, Eoclcsiaui Joan. , 1, 2. Ibid. v, 4. (\) . Sic recte codex Reg. cum omnibus C menl. xn Joan.,pag. 71. Lege sis. Eumdem amIrenaei edill. Peiavius vero Basileensem Epipbanii pleclebantur Macedoniani, ut Spiiiluni sauctum, cdilioneni perperain seculus scripsit, , inde quem viiain essc dircbam, ,u r^bus crcalis aduuque Laline reddidil : sic erat in principh, eic. Sod inerarciii. Coiifiiiai Cbrysosi., loco cit. luiruui quod vir doclissimus bujus editionis mcn(0) . Ucle particulam duni bic uon deprcbendei it, qui paulo post ea ipsa . Joannis verba, proul in eadem rectc describuntur, (7) Etenim principium. Ila vctus Feuard.cod., iccle ipse sciipsil ; , quaHivis Clarom., Pass. cl Voss. cuni lextu Grajco. Malc aliis inienlus itcrum verieril : *ic in principio. vero apud Eras. ei Gall. elenim in principio. Sed Nusquam ita verlii vcius Irensei inlerp. ;uec ea ab bis verbis colon claudere dcbuisset Feuard. nec Joannis verba, sed sensuin dumaxal corrumpebani ca perperain islis adjungere, et Deus eral Yerbum, Valentiniani. a quibus ahcra incipil periodus. Seusus auiem esi : (2) aj . Recie monenl Billius oi el Vcrbum eral apud Deum, etenim principium, lNlaviUb lcgeuduui csbc cum iulcrp. , supp. Deus est. Dndc bis verbis, eienim principium, . subjiciuni raiiouem Valeminiaui, cur Verbum es(5) ' kv. Ab bis verbis banc Joannis perio- sci apud Deum; quia nimiruiu Ycrbuin eral apud dum claudebanl non Valeuiiniam modo, sod ei Ma- principium, Filiuni videlicel; clemm principium cedouiaui, quos refellil Ghrysosloinus boinil. iv in Deus e&i. Ex eo eniin quod Yerbuni esscl in princiJoan.,pro sux quique bxreseos scopo. Quin ei capio cx pnncipio, coticludebaui Yerbum cssc tbolici plures, sed calbolico sensu, sic claudunt, > apud Oeum, quia pnncipium, id esl Fiiius, Deus ul aucior nosier lib. i , cap. 22; lib. u, e. 4 ; lib. esi. , c. 8, elc.;Gyriilus Alexand. in ioan.;Augusii(8) Proximior esl, quam. Legc juxla Gr.ecum : nus Tracl. i t/ Joan., el Lalinorum iniorpieium proxnnior (meliub propinquior anl \uiniliurwr) e*t plcrique, Esiio lesle. illi quam, cic. (4) *AC . Sic recte cod. Reg. (9) Quowam inferl, e l c , hominem nutem nnnc, In ojiniibus luin Epipb. lum Ireu. editl. perperain cic. Aleiins ex Giaco lcgas : Quoniam infert, elc, ti* . Nam paulo aule scriptum csl, ' , nune hominem dicens; et Ecdmatn eadcm vvt c. ei ila babci Evangel. texius. iujmficavit. 1'orro bominem po plurali, liomhwn (5) . Pravuni bunc VabMi- ( hi cxlcris exeiuplaribiis lcgiiui), ?\ tud. Vob6. liniaiiorum tcusuui dcridci Origeiics, x.til.Lonicl GJU:CO ictit rcpobuit Grabius.
t
555
S. tHENiEI EPISCOPI LGCDUNENSIS ET MARTYRIS
giae coiniuuiuonem. Ex Logo eiiim el ZoeHomo ge- , \ uerature* Ecclesia. Luinen auiein dixii homirtum (8) , Yilam, qnoniam illuminati siint ab ea,quod esi . formalitm ei manifestalum (1). Hucautem el Paulus \ \ . ilicit :Omneenimquod manifeslatur^), lumenesl . Quouiam igiiur Vita manifestavil, et generavii ' , \ llomineni ei Ecclesiam^ lunien dicta est eorum. . \ * Aperte igiiur manifcsuml Joannes per sermones . \ bos, ei ala, ei quaternalionem secundam, Logon el \ \ Zoen, Anlbropon et Ecciesiasu. Sed el primam si- , (9) . gnificavii teiradem. Narrans enim de Salvaiore, cl docens omnia, quae extra Pleronia sunt, per euin \ , \ formata, fructuni quoque emn eese dicens inlra , " \ . Pleroma (5) : etenim lumen dixil t//iim, quod tu i- . nebrit iucet, el non c<mprehenditur ab eis, quoniam , \ oninia, qua? facla suni cx passione, formaiis, igno- ^ ' , ratus est ab eis. El Filium, et Yerilaiem, cl Vitam (10)*
n
dicil eum, et Verbi.m carnem (aclum (cujus gtoriam vidimui, ail, gloria ejus, qualimrai Unigeniti (4), qua Patre dala est ei) plenum gratia (5) el verUale. Dicil aulem sic () **: Verbnm caro factum tit ei habitaril in nobis, et vidimv$ gloriam ejus, gloriam quatu Unigeniti Paire plenum graiia tt verit % %
\ ' , (11), ' (12)* \ , \ ', \

, oi , \, ,
tate (7). Diligenlar igitur osiendit primam qualernaiionero, Patrem diccns, elGraiiam , et Monoge-
(15).
BILLil INTERPRETAT10, quoque aequivoce signiiicavil: ut per unam voceai, conjugii commercium declararet. Ex Yerbo enim et Yiia, tfomoei Ecclesia orli sunt. frorro homiuuni lucem vilam appcllavit, quod ipsi ab ca illiiintnati sinl, boc est formali ac paiefacii. Quod etiam Paulus bis verbis a i l : Omne autem id quod mamfalalur IMX est. Qiioniam itaque Yiia el Hominem el Ecclesiam genuil ac paiefecil, ipsorum proinde lux dicla esi. Perspicue igiiur pertaaecverba Joannes lutn alia, tum secundam quatcrnilalcm, boc esl Sermunein et Yilam, Honiineiii ei Ecclesiam, declaravil. Quin prima quoque ab co qualernitas indicaia eal. Nam de
%
Ephes. v, 13.
Joan. i , 14
(1) Quod $ formatumetmanifeslatum. Forla&se C bilavil jn nobis, conUmplali vidimut gloriam ni ftorlpsil iuierp. quod esl foriAatum $*, mani- Unigenili Patre, p/enum graliai venlalii. Sivts
le$taium
t
pro
formaii sunl tuanifestau. Sic
lu
lcgai juxla Gnccuin. (2) Quod manifettatur. Sic quidem Vulgalae Biblionim versiones Laiinae; sed, ui probe monel Grabius, cum vo quasi participium verbi medii in sigiiificalione acliva accepisse YaleniiniaDOS, iminediaie sequemia clare ostendaiit; inleiprea poiius, quod manifestat, quam, quod manifestuiur, reddere debuissei. (5) '* inlra Pleroma. Lege ex Grocco, dicil
eniui plenum ad vocem termo, sive ad gloriam referat, soloecismi culpa leneiur. Aiqui si vel Erasmum consuluissel, abeo didiciss^l vocem Graecain referri ad , non ad ac proiniie
veriettduin eral: $ (nctus ett caro, habilavit in nobis, etc, pienut gralhe el veritatit. (7) Plenum graiia . Sic ex Graeco
t
emeitdamns, imo ex ipso lrenaei imerp. qui lib. v cap. 18, sic reddidil. In caeleris anlem omiiibus cum editt. lum mss. legiiur, plena, sed manifesio scribaruin Japsu. Si enim ea graiiae veriialisque lotiru Pleromatis. Vide noi. 10. (4) Qualis Uniytniti. Sic recle Glarom. cod. plenitiido ad gloriaiu referrelur, in Gra^co scribenjuxta Graec. . Eras.* Gall. el cium fuisset , et in Laiino plenartu Yide Feuard* quasi unigeniti; Oxon. ex cod. Yoss. pejus, nol. 13. quaii umgemii. (8) . deleri (5) P/enam gTaiia* Codicem Arwodel. sequimjur, vult Billins; sed reiineri niliil veial. ca:ieris oinnibus cum editt. tuin mss. bic praepo(9) . Meiins legas cum inierp. . neudum. 1 1 1 m quidem postposuit Grabius; quia D (10) .*. iiuerprea vocem Graecain ad cum Billio ei Pe- , sed legisse videlur. Yertit enim, tavio referre maluii, quain ad sed dociissi- intra. Sed prior leciio praBfrenda. Salvatorein moa alioqui viros Graecorum seusum bic asseculos enim loliua Pleromatis fructum esse jam nun semcl non fuisse, in noiis ad lextum Graecum demonstra- dixerunt Valenliniani. vimus. Uuare disUncUonis causa, ba:c, cujut glo(11) '. legi mavull Biilius, riam vidimiu.... daia eit et, parentbesi iiicludiiimg. quia vertit inlerpres, formuni. Sed eodem (0) Dicii atMern lic, elc. usque ad, dx^nur igi- rccidil. iur. Bdliuin, alioqui non indiligeiilein, in nova (12) ' . Monel Grab. inlerpreiem recle versione sua bsec praeiermisisse, cuin Frontoiie legisse, ' , quia verlil, ab eis. Sed eadeiu Duc. miror. Sed paulo niagis siupenda Gallasii raiione Jegissel inlerures linea praeced. ' , ballucinalio; duin enim novis vocibus sludet, iis qui verlit eiiam, ab ii. Non aiiendebal, pnto, vir repudiaiis, quibus utitur Yulgaia noslra , nec docius, ab ets ulrobique referri ad teuebras, et ' evangelico seiisui, nec Grammaiicx legibus con- ad .
^jlit- Yerliienim : ti Sctnio factusat caro /tat
(13;
.1\0.
Ye!
!egt
>7 *

CONTRA ILERESES LIRER PRIMUS. ^

, \ ,
S3S
ncm, et Verilatem. Sic Joannes tle prima el roalrc > ogtio.iite tlixil. Palrom ciiiui lixit, ^ , ' ct Graliam, cl Moiiogenem , el 43 Verilalein, cl . Verbum, cl Yitam, ei Horaineni, el Eccieaiam. , \, Plolemxus qtiidem Ua (4). \ ,\ ' \ \ . , \ Xaptv, \ , \ ', \ , \, \ ", \ . CAPUT IX.
Itnpugnontur impice Haerelicorum interpretationet.
^, , , ol 1. Yides igitnr, dileclissime, adinventionem, , , qoa uienles seducunt semelipsoe, caliimniatiies : . Scripluris, ficlionem suain ex eis conslare (5) ad \ (1) nitenies. Paoplat lioc eniin el ipeas eorum appo (2), - sui astulias et dicliones, ut ex eis consideres ma , \ . liiiam invenlionis et nequiliam erroris. Primo - enim si proposilum essel Joanni, illatn, qux snr , " ^ - siim est, oclonaiionem oslendere, ordinem cuato, \ , dissel ulique emissionis, el pritnam qtialernalio , - nem, cum sit venerabilior (quemadniodum dicunt), , \ (3) , priinis ulique posuissel nominibus, et sic ad junxissei secundatn, ut per ordlnem nominum ordo * \ , OAlenderetnr oclonaltonis : el non utique posl lan, \, ' - luni tnlervalluin, quasi oblilus, deiiide comniemo . " \ - ratus (6), in novissimo priinae ntenioraius fiiissei , \ qualernaiionis. Deinde autemet eonjiigalionessigni ' \ flcare volens, el Ecclesiae non pra?lermisis&et BILLll 1NTERPRETAT10. âlvalore v<rba faciens, dicensqne omnia, qii;R exlra Pleroma sunt, pcr emn formata fuiise , fructutn f iun esse ait loiius Plerom-aiis. Eieiitm liiceiu euni appellavil in teuelms lucenlein. nec ab iis comprcbfnsaui : qunndoquidem, ipsis inscieiilibus, oinnia qu ex passtoiie facla sunl, informavit. Ad hasc, et Filium, ei V**rilatem, el Yitam enm dicil, el Ycrbum carnein effectuiii: Cuju$ gloriam, inquit, perspeximu$, et gloria ip$iu$ quasi gloria unigeniti, qnce Paire ipu concetsa [uerai, plena gralia veritate.
1'lane igiiur elaccurate prtmaiii qnoque quaierttilaiem oslendit, cum Patrcm , ct Cbarin, Monogftneni ilem, et Veriialem dixil. Alque ad bunc modinn Joannes de principe atque omniiim /Eontim parenie Ogdoade locutusesi. Patreni enim ei Gharin dixii, Monogcnem el Yerilaiem, Serinoueiu el Yilain, llo iuincm el Ecclesiain. Alque in biinc moduin Piolemaiis. CAPUT IX 1. Cernie, vir cbarissime, qua illi vafrilie iilenics sibimclipsis imposluram faciunt, Scfiptnras nimirum vex&ntes, dum per eas fidem coinnieiuis suis aslrucre conaulur. Ob id eniin ipsas quoqne eoruni voces apposui, ui ex iis artilich versuiiein, alqne crroris iinprobitalem aiHinadvertas. Priiiiiim enim, si boc Joanni proposiUim fuissei, ui supeniam illatn ogdoadem declararcl, prodiiciiunis ulique urdinem senragset, ac prhnam qualernilalein, uipoie augiisiissimam, vclut ipsi dicunl, siiinineqiie vcnerandam, in primis nominibus collocassei, alque ila secundaiu, adnexuissel, ui per noiuiiiuin orduieiu ei serieiu , vel subinlellige , elc, C cunqne bic ex Yalcnlinianorum menle proferl EvaniMiim, non ad (quod vuli Grabitis Billium ei gelii leslimonia, eodem niodo legil el ipse in aliis Pelavhim seculus), sed ad , ex ipsa eliam focis; sensum eniin,non vcrba corrumpcbanl illi. Yalenlinianorttm miite, bic referri suadenl pltira. Al lib. v, cap. 18 eadem, de quibus agimus, verba 1 Quaiuvis ex memoria duniaxat cilari bic videan- laudaus, ad rclert : vcrlit siquidciu mr Juaniiia verba, addilis scilicel imillis vocibus inlerpres, plenum graiia el veriiaie. quas sacer Evang. texlus non aguosrii, servalur (1) . Legc , cum intcrprele. lamen Sdem regiinen verborum, qitod Juaimes ipse (2) . Aliquain aliain vocem cum coservavil. Giimque Joannes in noininaiivo casu rc- pnla bic lcgisse videlur iuierpres; veriil eiiim, posuerit (ul ferunt mciioris nol% codd. el usludas el rficlionet. legunt oiiineH fere SS. PP.) el ad reiulcril, (3) . Mallem. Sed Torle verburu non miruin si in eodem casu bic reponalitr (quaui- acliva signiiicaiione accepil Ireuaius. vis forte coinmodior fuissel accnsalivns, propler (4) Ptolemwu* Ua. Hxc in Gr&co desipraecedens ) et illuc referaiur; cuni niaxime derantur. nibil ad Yaleiilimanorum bypmbesim rcferrQl, ao (5) Conslnre. Gr. , quod verieiidum ad , an ad referreliir . Deinde crat, commendare seu approbare. lude eiiim Scricum statiiii non ex memoria, sed ex codice prore- pluris calumniain siruebani Valeniiniani, quod runl bxreiici illi ipsa Joannis vnrba, recle logunt, liclioties snas ex eis approbare adnilerenliir, , eic. Aiqui si ad re(6) commemoraius. hi Eras.,Gall. ei t dissenl, legere debuissent, in accusalivo, lob. de commemoralus, forle pro dein luomttn1:011 , uli satis patel. Demqne lreuxus qua .moratus; sic tnim habel rod. Giaroiu.
1
540 5. I R E N J E I E P I S G O P I L U G D U N E N S I S E T M A R T Y R I S 559 nomen; sed aul et in reliquis conjngalionibus ^ , rontentus fuissel masculorum appellatione, siini- , liter cum possent el illa (1) siinul subaudiri, ut unitaiem per omnia esset cuslodiens; aul si reli- (9) , \ - quorum conjugaliones enumerabal, et Anlbropi , \ (id esi, Hoininis), iitique manifesiassei conjugem, . et uiique non remisissci (2) de divinatione DOS accipcre nomen ipsius. 2. . 2. Manifesla igitur exposilionis eorum iransficlio. Joaune eniin unuin Dcum exponente (5), et , \ iinuin llnigcnilum Cbrislum Jcsum annuntianie, , ' per 44 < I omnia facla esse dicil, bunc Ver- , (10), bum Dei, bunc Unigenitum, Iiiinc faclorem om- , , nium, bunc lumen veruui illumiiftns'omnem bo- , , niiueiit, bunc mun<i fabricaiorein, bunc in sua , , ventsse, bunc cumdeiit carnem faclum, ei inbabi- , \ lasse iu nobis : bi iransverletiles secundum verisimile (4) cxposiironem, ailerum quidem Monoge- , iit m volunl csse secuudum cmissionem, quem sci- , \ licct (5) et Principiuin vocani; aUcrum autem , \ Soierem (id esi Salvatorem), fuisse volunl, et al- , \ tcrum Logou (id esi Verbum), filium Monogenis \ (id esi unigeniii), el alicrum Cbri.slum (6) ad emen- , dalioncrn Picromalis cmissum : et unumquodquc (11) , eorum, quas dicla stml, aufcrenlcs a verilale, cl , , ' , abutcntes nominibus, iu suaiii arguuientatioueni (7) iranslulcnnit : ul, secundum eos, in lanlis Joanncs (12). , \ Poinini Cliristi Jesu mcmoriain nou feceiit. Si , \ , ', \ , cniiti Patrein dixil (8), ci Cbarin, et Monogenem, , \ ", , U C M
BILLH INTERPRETATIO.
ogdnadis ordo dcmonsirarclur; non autem lanlo posl intcrvallo velu! oblivionc captns, ac posfea io inrmoriam redicns, nliimo loco quaternitalis primne mentioncm fecissel. Deinde, si conjugia quoque iniiirare vuluisscl, prnfcclo Ecclesia? nmncii liaudquaqtiam ab co pralcrituni fuissci; voriim aul in reliquis cliani conjugationibus masculos appellare salis babuissel (quippe cutn auqne illa uua subaiidrri pusscm), it bacralionc unitalem prorsus servarel; aul si rdiquortiin conjiiges reccnscbat, lloininis quoque coujugein declarassct, ucc nobis ipsius nomeii ex conjcciura o.i divinaiionc capicudiim reliquis*et. 2. Plana cst iiaque exposiiionis bnjuscc falsitas. li-im ciim Joaimes unuiu Denm omnipoiciilem. ct iinuiii Uiiigeiiiliitn JUKIIIII Gbrisiiim, pcr quem omuia facta sunl, praulicei, bmic Fiiiini Dei, hunc Outgonilum, IIIIIIC onumim reruiu effectorem, bunc veram lucqm illutniuaiilcin oinncm bomincm, buiic iitttndi conditorcin, bnnc qiil ad sua vencril, el cara> facius si', cl in nobis babiiaverit; bi spcciossc oralioms lenocinio cxposilioiiein <Ielorquenic->, alitiin Unigeuitiiiu sse sccuiidum piOibiciiuncin, quem cliani Principiuin nunciipaia, alium Salvuloretn fnisse voluni, alium Sermoiiein liliuni Monogctiis, alium deuiquo Cbrisium, ad Plcromaiis inslauiaiioneiii liiccm cdiluni : alquc unumquodque eorum, quae dicta siifit, a veriute diiiioventus, ac nominilius abuieules, ad iiisiitiiiiiiu siiuiii irausiulcmni; adco ut, ifo tOriim senicuiia, Joarincs in loi verbis Dont iti Josu Clnisii incuiioi.em tiullain fecoiil. Si euiin Patretu dixil, et Graiiain, ci Uuigciiiiuui, ci Veiilalem, et Yeibuui, cl Viiain, ci Hotnincin, cl Lcclesiam,
(1) Cum posieni et illa. Legciidnm puto : cnm possem el iila.', sciliccl coujitges scu iEo-
C interprclalione vocis ralque quispiam, id
ncs loiniii.e.
(2)
remisisset.
Gr. ,
non
dimi-
(3 inum Deum exponenie. Adde ex Gr. unum Dcum omnipoieniem. (1) Sccundum verisimilc. Sic ex Grxco, ila exigcnic sensu, restiluo, pro secundum verhimilem,
(8) Dixit. Ila Claroiu. el Voss. exacie juxu Gr-Hcum . Eias., Gall. ct Feuard. dixitut.
(9)
CIIIII
Cltrislum, supcrcral; scripseesi unctum, ul autc scripium esl, Monogems, id est (Juigenui. (7) In suam arijumentuiionem. Graicain vocem , argumentationem vertcrc amai iulerp. : iiiullem reddidi&scl, insiiiuium, tenteMiam.
Lcgendum
iil babcnl oiniies codd. maiiifcslo scriliarum iapsu : n<ale sciiiccl apicc noiala litora e, quud frcqticiiu iu ins^. occurrii. <>) QUCIH scilicet. Eras., Fcuard. ci Gall. pcrpcram b;tbenl, quam. (<>) Alterum Christum. Duas voces, id e$t post Cbnsiiiiii in prxccd. cdiit. insettas iiicnlo dcloVJI Gia!>. (piia in Grx'co ei niss. Glaroiu., Arundel. alqiu: \obhio dosmit, ac falsum gigmiul soiiûm ; fccd lorlc, id csij iu ihbi. Lr.iîui cl Galbibii, .\
t
inlerp. . Scd frusira Billius el Fronlo Duc. cuiii eodcai tegi voluut, * c\ sensus eniui el conlcxius scrmouii exigunl . (10) Tidv . legisse videiur i n lcrprcs. (11) . cuin intcrp. \ . (2) Mrt.iav . Addcnda cuui intcrpr.
patliculii n r ^ a l i v a vcl .
CONTUA I L E R E S E S LIBER PRIMUS. , , . " \ , \ , \ , . , , . , , , (1), , .
542
ct Alelbian, ct Logon, el Zoon, c l Anlhropon, ei Ecclesiam, secundum illorutn argutnenlalioneni <lo prima ogdoade dixil, qua nondum Jesus, nondum Gbrisius Joannis magisler. Quia autein non dc syzygiia ipsorum Aposlolus dixii, sed de Domii:o nosiro Jesu Gbristo, queirt et Verbum scll csse Dci, idem ipse fecil maaifesiuai. Recapiiulans enhn de eo Yerbo, quod ei in principio dicium esl (4),
iasnper exponil : El Verbum caro factum est, el
inhabitavit in nob'%% (5). Secuudum auleni illorum argumenlalionem, non Yerbain caro faclum est, quod quidem nec vcnii unqtiam extra Plcroma : se.l qni ex omnibus faclus (G), el sil poslerior (7) Verbo, Salvalor (8).
3. , , 45 5. Discite igilur,insensatt, qnoniam Jesus, qui , , passus esl pro nobis, qui iababilavit in nobis, idem ^ . ipse esl ct Vcrbum Dci. Si eiiiiu aliusex iEonibtis pro noslra salute caro faclus esi, aeslimandum cral , \ de alicro dixisse Aposlolum. Si auiem Verbum Pa , Iris, qui descendil, ipse est el qui asccadit, ab mio , (2) Deo unigenitus Filius, secundum Pairis placilum iucarnaius pro bominibus; non de alio aliquo, ne, \ , \ que de ogdoade Joannes sermonem fecit, sed de (3), ' Domino Chrislo Jesu. Nequc cnim Yerbinu secun. , , dum cos principalilercaro faclutn esl. Dicuat eniin . - Solcra induisse corpus animale, dc disposilionc
1
B l L L I l 1
PRETATIO.
jnxta illorum scntenliam dc prima ogdoade hxc dixil, in qna riecdum esl Jcsus, uecdiim Cbristns Joarin s prxccplor. Qnod aiitcm Aposloius non de ipsorum conjagiis scd ile Domino nosiro J ^ S J CbrisU), qiicm cl Dd Yerbnm agnoscii, verba fecerit, ipscmet aperte declaravh. Sermoncm eiiim de eo Yrbo, dc quo supra in principio lociilus fuorai, in siimmam rudigens, expoucns deinde subjuiigii : Et Ver~ bum caro (actum est. ei habiiavit in nobii. Alqui si verum csi quod ipsi poiium, baudqaaqaaat Verbum caro fauUim esl, utpole quod ne ex Pleromaie quideai unqiiam cxccsscril, scd Salvalor, ille, qui ex omnibiis ortus esl, naiuquc minor Sermonc. 3. Disciie igiiur, veeordcs bomines, Jesum, qai noslra caasa passus csl, atquc apud nos bnbiiavit, eum ipsum esse Dei Yerbum. Eienim si alius qaisquam ex iEuaibas pro salnle nusira carncm asMjaipsiss*'t, prubabilc fuisscl Aposlolum de alio verba fecisse. Ciitn aiiicm Yeibnm Palris, quod dcsrcndil, idem bil eiiam quod asccndit, illc, inquam, aaius Dci uaigenilus Filius, bcnigaa Palns voltialate boaiiiiuin cansa incarnalus, profccio de quoquam alio, nec de ogdoade verba locit; vcrura de Bomiuo Jesu Gbristo. Noqnc caiai, ul ipsi sunliuiil, Ycibuni caro facluiii esl. Aiunl eiiim Salvafurem a:iiinalc corpus iaduisse, iaeflabili providcaiia ex dispmsatioae ad buc labiiealuia, ul el ncnlis cerai, e,l inaaibas Iraclari posscl. Alqui caro csl aiiliqua illa Adami e liaio a Dco eilielio, quaui Dei Ycrbum vcrc facluai csse Joan(1) . Pro bis legcndain vuli C fcrc recidil. B l l i a s cuai iaterpr. , quia (3) . Legendum vult Billius liclilius ille Yaleituaiaaorain Servaior ex omaibus . /Eonilnis orlum traxit. Grabius vero Epipbaaii le(4) De Verbo, quod ei in principio dicium est. clioaeai pro genutna babol, ralus banc, utpole Addcndinn ex Groec: eo Verbo, quo tupra ubscuriorem, bberiori explicaiioai occasioneia dcin principio diclum esi. Qaod clarius veriii Billiug ; dissc. Sed is cerle csi iaicrpres nosler, qui de eo Verbo, de quo supra in prineipio locului fuelantain sibi libcrlaleai arrogei. Quare ulrutaqae ral. Qaaaqiiaai laaiea aoa iauaerilo cxisliiuat leviuia, Graicuai scilicel el Laliaum, bic aiuliFroato Duc. Groecis alium snhesse posse scasuai )aai csso, allmjatque ex allcro caieadaiidaai CbSe (qucm aaiplexas esi Peiavias), sci.licet : recapiiuri'lus, cl Epipbaaii el iateiprelis teciioaeai aiaple- lam enim de Verbo quod ob iupra diciutu clor, lcgeaduaique ceaseo : , csi ifi principio fimie. Hunc qufdem seasaai im\ , , probal Grabias. quia, iaqaii, in Qtwco non esl, . Gar auieai Salvaior dicalur, . Neinpo decsl Ycrbuai , , ralio ia proinplu t s l : quia scilicei baiua- scd subiiue41igi aibil velau iiic salulis procuraihbe caasa iqaa Gnircis (5) Jnhabitaiil in nubis. S c codd. Glaroai. c l csl, ui sapra dixiauis), animalc coipus ia- Pass., cajlcri habiiavii in nobis. dail, iil p:udo posl subjiciiur, (|uod qaidem ror(0) Ex omnibus factus. Anciorilalc cod. Clarom. pas ^ deb- verbuin, e$t, ulpolc supcrlUiuai. , ex dispemalione (id est saluiis uubiraj D (7) Ei sil posleriur. Ila Glaroaioai., Pass., Arund. . causa), consirucium incnurrabili arie diccbaal Yacl Voss. cum edil. Oxon. la caMcris viiiost;, sic. ieuliaiaai. (8) Salvalor. Addc cx Gr. diopenwliuni* Sal (2) . Logibie vidclur iaiervalor. Logc Nol. 1. prcb, uou , scd uinuaquc cudoui
%
515
S. IRENAI EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
544
aplatum inenarrabilt providenlta , ut visibile et $ , palpabile flerel. Caro est auiem illa vetus de limo , sectindum Adam facla plasnratio a Deo, quam \ . vere faclum Verbum DeiraanifestavUJoannes. Et , soluia est illorum prima et primogenila oclonalio. Cum eoimunus et idem osiendiiur (1) Logos, ct . \ \ Monogenes, et Zoe, el Phos, ei Soter, ei Ghristus . \ Filius Dei (2), et bic idem incarnatus pro nobls, , \ , \ , \ , \ soluta est octonaiionfe illoruro compago. Hae aulem , , \ , \ eoluia, decidii illorum omnis argumentatio, quaro , falso nomine (3) somniantes infaroant Scriptu- . , ras (4), ad propriaro arguiuenlaiionem conflngen- , , dam. . 4. \ 4. Posl deinde dictioneset nomina diepersim poeiia colligentes, iransferunt, sicul praediximus, , , , ex eo qnod eei secundum naiuram (5), in id quod esiconira naluran: similta facienles iis, qui con- , iroversias sibimetipsie quaslibet (6) proponunt, poet deinde conaniur et llomericie versibus (7) roe- , , ' ditari (8) eas : ita ut idiotje pment, ex illa tenipo- rali declamaia conlrovcrsia (9) llomerum versus " , fecisse, et muili abdiicuritur (10) per coroposilam , couscqueiitiain vcrsmim, ne forle baec sic llomerus ' " . ' 46 Teceril. Queinadmoduin Herculem ab Eiuyslbeo \ $5 ad eum, qui apud inferos esl, canem, luissuro ex Ilomericis versibus scribens ila (nibil eniin pro- ( liibei excinpli gralia coinmemorari (11) ci horum, \ , \ nun sii similis et eadem argumentaiio): ^ )
Hctc ubi dicla dedit, emisit limine flentem Herculem inviclum, magnarum non intcium rerum, Euryit/ieus naim Stenelo, protavia Per&ei, Dtuturum ex Erebo canem alri Ditit ad auras. [ ' , *\ , " dtdao
| 99
* ,
BILLH INTERPRETATIO. NET hulicavit. ique ila princeps eoriim ac primigena ogdoas deleta et exslincla est. Ex eo pniin quod et Verbuin, el Uuigcnilus, et Vila, et Lux, Salvalor, ct Cbrislus, el Filius Dei, isque ipse saluiis nostrac causa iucarnaius, unus ei idein e*se demonslralur; riiil ogdoadis eorwn compago. Ilac porro diruia, coucidiioinnis illorum bypolbesi, qiiam falso velul somnianles, Scripluras exagilanl, nl Jiypolhcsim suam ellinganl. 4. Acdoinde voculatt qnasdain el nomina, quas variis locis sparsa snnt, !n unum collocla cx gcmiino, mi jam diximus, sensu ad ndiiltcrinuin iraducunl, periude ulique facienles, alque illi, qui argiiiiienia quadibelsibt pruponunl, ac iiim danl operam, ul Homeri versibusea cuntcxanl: adeo ul imperifissimi quique Homeruni de itlo receas elaboraUi argiimeulo versiis bujiistnodi condidUse putent. ac inuhi per lile compaciain versuuin scriem eo adducunlur, ut ambiganl nmn Homerus ha bsec elucubraveril. Quo in genere UIIMI etl, quod quidam Herculein ab Eurystheo ad Inferni canein inisstun llomericis vcrsibus describuiis, ad bimc uiodum cecinil. Nec enim quidqiiaiu probibei, quominus exeuipli gralia bxc coiumeiiiorciiius, cum similis ideiuque sil ulrisque coualus.
Od.
K, 76.
Od.
, 2G. **
11.
T, 123.
//., 368.
quaslibet. Ycriendum erai, arChri$ius Filiu* Dei. gununtn quwlibet. (3) Falso nomine* male legil inter (7) Uomericis versibu*. Lege ex Greco, lloprea pro , falto. merici* versibus. (4) Infamani Scripturas. Melius venissei inler(8) Mediiari. Gr. , qtiod bic vcrlercin, pres, depravant Scripturat. eniin (qno $ concinnare. verbo bic utimr Irenaûs) proprie esl, hottititer i$)Ex illa lemporali declamala controversia. Billius , excunioMt facere: quod Valeuiiniaiiis longe inetius : 4e illo recens elaboraio argumenh. apprime convenit, qui m Scripliiras excurrebaul, (10) Abducuntur. Lcg. abducaniur. Scilicet per
9
(1) Offinrftfur. Codex Voss. ottendalur. b cie vertii Billius. (2) Christui Filiu$ Dei. Lege juxia Gnecum, et (6) CoHtroversias...
ut quidpiam ex eis corradereni, quod ad bypolhesim conciiinaiidarn facerel.

(3) quod est secundum naluram, eic. Id est ex genuino sensu ad adultermum trnducnni, ut re
rile compactam vArsuum seriein eo ubdncautur, ul ambiganl, mim II.TC iia digesserii Homerus. (11) Commcmorari. Iluc verbuui pltruniquc aclive
accipu inleiprcs pro meminisse.
545
CONTHA HiERESES LIBER PRIMUS.

c* , \adii al ille, vclul leo nutrilut monlibut acer, Vrbem :
4 0
146
~ [ , (\). \ () , ' , , * (3) , (4) [ **. ' (5) [ "

4 4 1 %
tffj
noti liniul omnes abibant,
Et lenes, el pueri, ei nondum uupttr puelhc, niultum, acti moriem irct ad ip$am. Mercuriui prcemuiil et cociia Paltat eunlem : Fratrem elenim sciebat quaienu* dolor cxagilaret.
Quis non EX simplicibus abripialur ab liu usmodi , \ " vcrsibus, ei puiet sic illos Iloincrmn in boc argu ; ' meiilo fecisse? Qui aulem scil llomerica, rogno (6), - scct quidcm versus, argumentum aulem non cogno \ - scel, sciens quoniam aliquid quidcui corum esl de , , Dlysse (10) dicluin, aliud vero dc Hercule, aiiud vero \ , \ de Priamo, aliud de Menelao el Agamemnone. Si . " , ^ aiilcm lulcril illos, ei unumqueinquc suo libro reddiderit, anferei de niedio prffsens arguiiicnliim. (7), (8). \ (0) - Sic auiem et qui regulam vciilatis iminobilem apud , , se habcl, quam |er baplismum 47 sccepil, ba?c , quidem, qua; sunl ex Scripliuis, nomina, cl diclio , ncs, el parabolas cognosccl: blasphcnium aulcm BILLH INTERPRETATIO.
ilac aif, alto tutpiria cordc (rahentem Armi$ egregium Alcidem Slheneleia pTolet Confestim ad Slygii detcendere tecia tyranni Jutsit, ul inde canem bupems effeml ad oras. Ergo ille intrepidus, furibundi more Uoni$ . Egreditur. Juvenci illum, innuptivque pvellce, Cirand&vique senes, mateti lacrymisque madenlet, Exitium velul ad cerium comiianiur eunlem. duclabal eum Cyllenius, atque Minerva ; wrumnas fratris durosque laborcs.
t
'
**.
Ecquis, qup&so, cx iis , qni siinplici ac niinns vafro animo suni, bisce vcrsibus non abripialur, in ea que sil opinione, ui lloiiieunii ejusmodi argumenlo versibus ila Jusissc pulet? At qui llomericae poesis argutneiiliiiii callet, vcrsus quidem agnoscel, malcriam atiiem baudquaqiiam agnoscet, utpole qui couiperium ei cxploratuin babe.al aliqiiid cx iis de Ulysse, aliquid de ipso llerculc, aliquid de Piiamo, aliquid de Menclao el Agameuinone diclinn esse. Quo til, ul si ea dimoveril, ac suo quodque libro reddidtirii, praesettieiii maieriaiu de medio sublaiurus sil. Ad eunidem inodum, qui veriiaiis norinam, qiiam ptr bapiismuni accepii, (iriiiam in se aique coiisianlem relinci, vocabula quidem e Scripluris peliu, ei diclioues, el parabolas agnoscei : al uefarium el iinpiuni arguiiieiiluui haud agnoscet. Nam eisi geiuw
O i . Z, 130. " //. U, 527.
" Od. , 38.
//. 0, 328.
Od.A, 625.
* IL B, 409.
(1) . Homcrus babel . 0 brorum De sacramentii, inler opera Ambrosii, lib. J2) " , bic cod. Reg. cum llomero. lu n, cap. 62), Credis in Deum Patrem ommpountem? coiu. petperain, . Dixisti, Credo; tt mcrsisti, hoc esl, sepultus e$. lie(3) \ Homer. \ rum ititerrogalu*, tredii in Dominum noslrum Je(4) . Sio oiiuies cdill. cum Hoinero. In tum ChritiuM, et m ciucem ejus ? Dixisti. Credo; et edil. Oxou.niale . mersitli, elc. înierrogalus ea Credit et in (5) . Ilomcr. ' . Spiriium tanclum?Dixiili, Credo, terlio mersi$ii, (6) , Atlde ciiin uilerp. elc. Ad banc fidem baplienio acccplam, solem , . nilerque juralam omiii *vo provocarunl quolquoi (7) . Adde vel.Prius legisse ierc advcrsus barrelicos calamum siriuxerunlsancti videiur inlerpres. Posleriori uiox uuiur Irena;iis. Paires, raii itibil etlicacius esse ad refi-llendam (8) . Adde cum inierp. . profanoruiii doguialum novilaleni. nau(9) , regulam fragia, ait llilarius lib. n ad Cunslaul. Aug.. 7, renlatis tmmobdeni, elc. Eidcin caibolicam iuielli- lutnnmum nobis est primam et solam ^* gil, eam maxime, ul explical ipse, cap. scq., qmv fidem confessam in baplismo, inletteclantque relif
e$t in unum Deum, omnipoienUm... et in nere, nec demutare quod solum acceplum aigue audiunumJe*umChrisium tilium Deijncarnatum pro nolum hubeo bene crcdere. vero lidenLius id argutira saluie; et in Spiriium Sanclum, quiptr propheias iiiejui genus adversus Valeniiriianos urgcbat aupra?dicamt dispoiitione* Dei, el adventum, et eam quce cior nosier, quo Symboli aposlolici, quod bapiiet( ex Virgine generatwnem, passionem, eic. Ilanc zandi reddideranl, in oiniiibus capilibus impie ab n fideiu per baputmum accepi$u nos scribii lreiiaeiis, D ipsis essel lemeraia (ides. ut quam anie bapiisinom lain accuraie edoceban(10) Est Ulyise. Sic edil. Oxon. el Arund. ac lur caiecbuineiu, el quain in ipso baptismo in legts Yoss. couseul. Claroin., Pass. cl Giajco ic&lu. In s?i<* verba profitebuntur, ui loquilur TertulJ. lib. Oc cxicrib tnale, etiam pro esl. Spectuculn. Inlerrogmm et (ail aiMiquus auilur lt~
S. IREN.EI EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTIRIS 547 illonim argiuneiilum cognoscel. Et enim si (7) . \ zl . gemmas agnoscet, sed vulpem pro rcgali imaginc , non rccipiet. Unumquemque autem sermonura . reddens suo ordini, el aptans verilatis corpusculo, , denudabit et insubslantfvuui (1) oslendel figmen- (8), \ cum ipsorum. . 5. Quoniam aulemscena* buicdcesl redemptio (2), 5. (9) iit quis mimuin (5) ipsorum cxplicans (4), deslru- , (10) , ciorem sermoncm (5) inferai, bene liabere putavi- (11), mus, ostendere primo, in quibus ipsi patres hujus , fabulae discrepant adversus se invicem, qoasi qui \ (12) ., sinl ex variis spiriiibus erroris. Et ex boc enim . diligenler cognoscere est, et cx oslenaione(6), cam , \ BILLH 1NTERPRETATIO. mas agnilurus esl, inierim lamen vulpem pro regia imagine non admhlel: vernm ubi singula eorum quae dicta sunt, in classem suain reltilerit, ac vcritaiis corpori accommodaverit, ila domum eoroin figmentum dcicget, nc lale esse osiendet, ul nullo inodo subsisiere queai. 5. Qiiotiiam autem in bac sceua redemplio adbuc desideratur, ui quispiam eornm mimum vclut cmen( f
(1) Insubstnnlivhm. Gr. , id esl, quoa R p<rna acrior mimum omnem divttlgaret. Posleriori fontislere nequeat, quod nihil habeat firmilalh boc sensti mimum bic accipil Irenacus.
llanc voccin eo sfensu non infrequenier usurpant Grwci Palres, dum Verbum anernum cum eo quod incnle flngimus verbo conferentcs, prius , $nbtuttn$ poslerius dicunt. (t)Redemptio. Gnec. :. quam quidem voceiu a barbaro interp. bic peseiine reddilain miror. Sed quod Billius Grsece doclissimus, interpretis versionein 8eculus'sii, el in Gallasium, quod ab ea doscivenl,flagitiosa*oicitanfio? culpam coniulerit mirari salis ncqueo. Gallatiut, inqtiil, liic tolo coeio
t
(4) Explicans. Verlere debuissel inlerpres, ul qw$

expliciio eorum mimo. Porro explicare hic idein esl
alque abiolvere. adfinemperducere. Quo sensu dixil Giccro lib. xiu, ep. 26, ad Sulpic, expiicare alque exptdire uegolia; Plin. Junior episi. 154, explicare
iler; G*sar lib. ni De Bello eiv. hi$ expiiciih rebm;
9
erral, quod quid luec redempiio (Yaleulinianonim,
de qua hnjus libri capui 21 laie disserimr) tibi ve/tV, non inlelligat. Sedneque nlius qums, pnlo, facile inlelligei, quid II;KC Valenlinianoruin redcmplio commuiie babeat cuin boc Ireuaei loco. Biliium baud salis altenlum decpit vox , qtiae plerumque quiden redemptionem seu Itberationem siguiflcal; sed quod inierdtiin idem sil aique - , dimissio ' , doceulllesycbii clPbavorini Lexica. Irenoeus quippe, fusius eiiarraiis Valeniinianoriim dcliriis, subdil, peracla jam fabula, eompleiaque
scena, nibil sttperesse, nisi , dimistw
i Nartial. lih. xi, epigr. cvm : explicitus liber. Hinc vnlgata formnh, Explicit liber, id esl, absolutus e$t. Mimum igitur explicare, nibil aliud e*t quain fabulam absolvere, scu fabtilse narraiionem ad (inein perducere. Id si adverlissei Billius, scripsissel, vocem explican$ qua usus esl inlerpres, longe a significalione verbi recedere, alque adeo buncaUud quidpiam lcxiuGra?co legisse. Reclc siquidem hic el legii ei verlil iiuerpres, ul probe obscrvaiGrabius.
9
solum significal iransmeo, trajicio; sed el termino,
itfm, id csl. ul specialores dimiUaiilur, abire periiiillaulur. Idipsum esi quod Teriulliamis explicalis pariler Yalenliniaaorum comnteniis, 6i non iisdem verbis, salleiu eodem sensu scripsii cap. \5:Quod solemni formula, VotvaleUet plaudite, claudebaninr veieres comoediae, ut viderc esl apud Plaulum el Terciilium. Eodem sensu Cbrysosl. bomil. 5, l)e
ad finem perduco : quam eignificaiionoiii, subdil vir clarissimus, nou quidem ex Lexicis, altaincn ex saiicionim Palriim scripiis, quae alioqui sedula manu versaveral,Bil(iug discere poluissei. Sic Jueliuus niariyr ad Trypb. pag. 228 edit. Sylburgii : >. Per inieriogationes ejusmodi, disputationem ad finem perducere conabor.
Trypbo ad Juiin., pag. 256, \ te, elc, locuin scilicel lsai;t in aulecedenlibus cilaluiu. Apud Glemenlem Alexand. quoque aliquolies ba?c occurrii significalio, ve.luli lib. vi Stromfltum, pag. 685 : " -
tnperett, inquil, vot valete el plaudiic. llaciiiiniriim , elc. Et huiic ilaque explicando absol-
poenil., . VI, pag. 792, , tlieatri svlutionem, seu dimi$$ionem dixit. . Mundi crcaiio sex ubsolvitur diebu$. E l , nemo po$l lib. , pag. 295, , solulum theairum polcsi coronari. Verleiiduin igilur inquisitionem termiuai inveniione. erat inlerpreii, quoniam auiem po$l lianc scenam (5) Destructorem sermonem, Id esl confulalioneiu,
iuperal dimissio. Eodem iere uiodo, nibi quod paulo
seu argumenla qiiibus lefellaniur counueula Valeu-
Hberius, venil Pelavius : potiremo quia jum velut in ^ liiiiauorum. icena, peraclo (abulw exordio, dimiltendi lemput ett. (0) El ex ottention*. Gr. \ , (SlMimum, id esi, fabulam seu commentum. qua: veriere debuissel inicrp. et ante demonsiraiio-
Mimu* euiui el acioremcl poemasignilicai. Aciores illi qui dicla ei facla bominum ita imiiabanlur, ul acuiMiem suain gravilate senieiuiarum, jocis iitlerposiiis, condirenl, vocibaiiliir , mimi; a Gra> tis propterea dicii ei . bed el mimut inicrdiiui pio fahnla ponilOr, quae res obscoenaa reprajeenlel.Arisloi. Ub. i , c. 1, Poet. aU Sopbronem cl Xenarcbuin scripsisse. Juvenal. aatir. xm :
f
Mimum aqil ille Urbani qualetn fugiivout tcurra Calulli.
ntm seu argumentalionem. ld esl, vel ipsa Yalenliiiianorum dissidia, b^relica? doctrinau fabiialem, Gaibolnuc vero sibi seinper consiaulis vcrkaiem perspicuc demonslram. (7) . legiese videiur inlerp. (8) . Pclavius legendmu suspicatur melius vero Grabius, , boc euiui posicrius legissc videlur iuierpres.
(9) . Leg. vel divisimvel \ .
.
Mariial. lib. n, cpigraium. vu
(10) (12)
Legc ciun vei. inlcip.

Lcgeuduni .
Componh belte mimot.
\\\).
Pebinc usurpaitnn uoinen pro commenlo qnolibel,

bic Sucloii. U) Ot!touc :. 5 : Id wti* rhtim, ul
t
Lvgc r.uiu inlerp. , id enimexi-
540
CONTRA II/ERESES LIBER PRIMUS.
550
, ^ firmam, quae ab Ecclcsia pradicatiir, verilatcoi, ti , \ - ab iis id, quod flngilur, falsiloquium. .
48 C A P U T * . Toliu* Ecclev(B quam late tolo orbe patet, wiam et eamdem $ fidem et doctrinam; uec ex quod in Eccle$ia alii sint aliit intelligeiiiiurc*, aliquam colligi poste fidei tarietalem aul mutationem.
%
1. , * *^ , ", \ (1), ,
, , (2), ,
1. Ecclcsla eniin pcr (5) nnivcrsiim orbem iisqtift ad fines icrrai scminaia (6), el ab aposlolis ci a discipulis eorum acccpit cam lidcm, quso cst in nnum Deum, Patrein onmipoienlcm, qui fecit ccelum et terram, et mare, et omnia qncc in eis tuni^.
ei in unum Jesntn Gbrisluai Filium Dei, incarna\ , , luin pro noslra salule: el in Spirilum sanctum, qui per propbcias pr&dicavil disposilioncs Dci (7), , ei advenltim, el cam, quae est cx Virgiae, genora (3), \ (4), lionem, ei passionero, ei resurrectionem a mortuis, , \ , \ ol in carne in cados ascensionem dilccli Jesu Chrisli , Domitii nosiri, cl dc crrlis in glorla Palrie adven , lum ejus,ad recapitulanda univena , cl rcsuscitan dam oinaem carnein bumaui gcucris, ul Cbrislo , \ Jesu Domino nosiro, cl l)co, el Sulvaiori, el Regi, , \ - secundum placiitiai Palris iavisibilis, omne genu , , curvet (8) coetestium, et ierreslrium, et infemorum, , \ , [, et omnit lingua confiteatur e i " , et judicium jaalmu , iu omi.ibus facial: spiriialia quidea) nequitia? ei , , , angelos lraagrcssos (9), aiquo aposlalas facios, el
kH
BILLIl 1NTERPRETATIO. sus, oralioncm mox subjuagal, qua bunc everlal, operae preiium csse duximus, in quibus ipsi biijusce fabalac palres, ulpole diversis erroris spirilibus aiflali, inier se dissiiiliaal. prius dciaoitsirare. Eleiiiui binc quoque cerlo perspicere licebil, aullisdam eliam allalis argumemie, ei llrmam esse eaoi, quau ab Ecdcsia pranlicatur, veriiatem, ei falsos ooruin aique aduheriuos sennoiies. GAPUT X . 1. Eienim Ecclesia, lameisi per oniversura orbera usquc ad exiremos lerr fines dispersa, fidem eain ab aposiolis eorumque discipulis acceplain, quae esi in iinum Deum Patreai oinnipoieuiein, qui fecit catlum el lerram, et mare, et omnia q*(t in ei* $unt: el in unum hsum Cbristum Filiuin Dei, noslra; salmis aausa incarnaiiim, el iu Spirilum sancium, qui, per propbetas,Doi dispensaliones et advenlus pnedicavit, et orlum ex Virgine, et passionein, el resurreclioaeui a moriuis, el cuiu < arae ia coelos aecensuin dilecli Domiai aostri Jesu Cbrisii, el e coclo in gloria Patris advealuai ipsius ad iaslauranda oinaia, el a morie ad viiam revocandam omnem aiorulium oinniain carneai, al Cbrisio Jesu Dotnino nosiro, ei Deo, et Salvaiori, el Regi, de beaigna Palris iavisibiiis voJanlate omne genu flectalur, coelesiium, terrestrium et inferorum, et omnit lingua ei confiieatur, aique ipse juslaai de oiiiaibus sealenliaai feral, spiruualia videliccl nequiiicc, et angelos irausgressores, quique peifide dofecerani, inipiobquc iteai homiues, el
f
" Edil. Feuard. cap. 11. * PsaK C X L V , 6; Acl. iv, 24, ei xiv, 14 Epbcs. i , 10. * Pbilipp. n, 40 seqq. Epbes. v i , 12. iv, 24. (1) ... xlcrxtr. Symbolum aposto- C (3) . legisse videlur licum bic indigiiat IrenaBus, cujus siagulos pene ariiculos refen, ul ad eorum amuasim basrelico- inlerpr., nisi Dei voceiu cxplicaiioais gratia iasem m placiia deinceps exigal. Idem Syiubolum iisdem rueril. (4J . Legere aiallem cam inierp. >eae verbis, et in euaidem flneiu referi TerluJl. ib. De prccscript.* cap. 13, et contra Prax. c. 2. . Duplicem enlm Cbrisii advealuni bic syinbolum bis ab Ireappo referri, boc scilicet loco, accurate dislinguit Ircaxus, alierunique ab allero et lib. u, c. 1, sed diversis ptane verbis, scribil ecerail. Prioris tum priaium nieaiinil, eiogularivir clarissirnus D. Elias Dupia Novm Biblioih.^loia. ter proinde; poslerioris pauio post. 1, p. 32 editioais Parisieasis aa. 1686; ned, pace (5) Eeclaia enim per. Oaiisit inierpr. pariiculaiu dociissiini viri, dixerim Ireaaeum lib. u, cap. 1, Gra*cani , quain Ditlius verlil, tamelii. VerSymboli aut arliculorum ejus ne quidem verbole- lerem ego hoc m ioco, ulique: ecclesia utiqw nus meminisse : adeo ut ex SS. episcopi leslimoaio per universum: el bunc eaiin seasum iuierduui bacoacludi non possil Symboluin ab uno ol eodein bet ea particala. auciore, diversis omaino verbis inierduin fuisse (6/ Seminata. Verlenduin erat, dii$eminata di/[u$a cilaium. Nec minus falsum est qaod bic aii Gra- juxia GTJEC. . bius, Symbolum ab Irea. lib. , cap. 4, appellari (7) Dispositioues Uei. Gr. , dispenwetertm traditionem: agil enim eo loco lrenaeas, salionet, ea niiairuia quas Deus fecit, buaiaaae sauoa de Syaibolo, sed de verbo Dci non scripio, ab lulis procuraudae causa. aposiolis iradilo, cajiis auclorilalem coraaieadal et (8) Curvet. Sic mss. cum edit. Oxon. ln aliia, in bajrelicos ialorqnet. curwtur. (9) *. cod. Arund. tr*n*gm**m. (2) . legisse videlur imerprcs, juxta pialai. cxiv, 6, ei Acl. apobt.
1 0
$ t f
Sftl
5. IRENyEI EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS

.
%
552
iinpios, ei iujuslos, et inrqiios, el blaspbemos \ iuiues in aeterntim ignem mittal : justis aiilem el aequis, el pra-copta ejus servaniibus,ct in dileclione e]iis perseverautfbus (1), quibusdani qnidenri ab iuilio, quibusdam aulecn 49 ex poenitenlia, viiam donans, incorrupielam loco muniris confcral, el claritatem aelemain circiuiidci. , ' (4), , \ . 2. llanc predicalionem (2) cum acceperil, et hauc fidcm, quemadmodum prxdixinius, Ecclesia, el quidem (3) in universum mundum dissenrinata , diligeuler cuslodit , quasi unam domum inbabitans : ei simililcr crcdil iis, videlicct qua8 unam animam babens, el unum cor, ei conKonanler baec prsedic&l, el docel, el Iradit, quasi imum possidens os. Nam elsi in mttndo loqueke dtssitniles stint, sed lamen virlus Iradilioiiis una eadera esl. Et neque bae quae in Germania sunl
1 1
\ , , \ , \ , , \ , \ , 6 , \ , \ , \ ^ , (5), 2. , \ , ; , , , , * , , \ , \ , , . \ (6) , ' \ . (7) -
BILLII INTERPRETATK). injustos, el flagitiosos, el blasphemos in ignem aelernuni niiiiens; justis couira, el pielaie pracditis, quique ipsius praecepta servaverunl, alqne iu ipsius cbarilaie, parlim jam indc ab inilio, parlim ex poenilenlia, persliierunl, viiain donei, aiqne incorruplibililatem largiatur, gloriamque sempilernam allerat. 2. Acccplain, inquam, hanc prxdicaiioiiem, ac fidein, titi anie dixiintis, Ecclesia, lamelsi pcr loluin terrarum orbem sparsa, sniiimo siudio ci cura, perinde aique imam domiini incolens,conservat, ac velul animam uiiam, alque uniini idemque eoi babens, bis asquc fidem accontmodal, el miro consensu, quasi uno orc prxdila, bac prsedicat, docci, ac iradil. Quanquam eiiim diftparca inicr se niundi lingu smit, una lamen el eadcui esi iradiiionis vis. Ac m;que baj quae in Germaiiiis siu suni Eccleaiae aliicr crodunl,
11
Ed. Feu. cap. III. (6) . ab inlerpreie lecium stispicamr Grab. quia veriil ille, nam el$u Sed cum pariictilam, eisi, non addiderit, nisi majorit coniiexiouis catisa, nibil impedil quin lcgerit, , . . . Quae bic de lide jam apud varias Occidentis iialioues disseminala asseril Irenaeus, Jiquidt* confirmal Teriudiaiius, qui paulo post scribebal. Libro siquideni adv. Jud. c. 7, inter genlcs qua* jam Glirislo credideranl, Evangelioque colla subdiderant, enumeral, Hispamarum omnes terminot,
el Galliarum diversas naiwnet, ei Britannorum inaccessa Bomanis loca, el Sarmatarum, ei Dacorum, et Germanorum, et Scytharum, elc. Sed quis primus . (7)
(1) in dilectione ejus perteverantibus. Hasc de- C Gcitntl in codd. Claroiu. el Pass. (2) Hane pr<rdicaiionem. Longior periodus, quae ab itiiiio capiits coepra, baeienus conlimialur. (3) Et quidem. Gr. , iametii, vei utique : nec male, el quidem. (4) ' . Lege ciiin inlerp. * , scil. * ad ha?c eiiiiu leleriur '* , auiem ad . (5) . Noia, inquil Grabius. vilam aciernam jusiis ac picnitenlibus ex graiia dari. Operain iudii vir doclus. Suis nenipc persuasum vellel, a Caibolicis uegari vilam apiernaiii ex graiia dari, quod ralsissiiiiuin esi. Sic enim a&serimus posl ipsum Salvaiorein Maiih. v, 12, Luc. vi, 25 ei 55, viiam aiicrnatn vclut mercedem bonoriuu operutn merilis rependi, ul ipsa bona onera el mema gratiae Gbrisii accepiu referainus. Nullane ig\lur, ait Augusi. episi. 104, al. 105, sunt meriia ju- j)
$torum? sum plune, qum justi mni. Sed ut jusli fierenl, meriia non fucruut. Si jusii* boiiiinibus mc-
rita suiit, quibus ex jnsiiiia debcalur inerces; non igilur smgulis opiribus pcccani. Purro, prosequiiur Angusi.: Stcui meriio pcccaii tanquam $ti*
y
ptndium, reddiiur mot$;tia merito juslitio:, lanquam tiipendium, viia wierua. At bouum omne meritum non in nobh fucit nisi graiia : ei cum Deus coronatmerita nostru, nihtl aliud ccronal quam munerasua... Vnde el ipsa vita *, qua utiqiu in fine sme fine habebiiur, ei ideo tncruix ^ redditur; lamen quiu eadem mertia quibut ndditur, non nobis paraia $unt per nobiram tufficieniiam, ted in nobii facta iunt pergraliam, eiiam tp&a gralia nuncupatur; non ob aliud, nisi quia graih dalur : nec ideo quia non merili$ daiur, ted quiu data sunl l ipia mcrita, quibut dalur. llaec, quibus Galbo-
lidem apud cas Occideulis naliones invexehl, an Ireua?i lemporibus laiitis oblineret, an plures, easque numerosas babeteut Ecclesias? si quod res cst falert velimus, salis incerlum. Plures quidem iinn Gailianun, lum Hispaniaruin, tuin GerinaDiarum Ecclesb*, se vel ab aposlolis ipsis, vel ab eoruni discipulis fundaias glorianlur : sed baec lot difiicullalibus scalenl, ul assensum suslinere lulius sil. Scribii llisiurix uuslre scriploruin anliquissirous Snlpicius Severus, Sacr. Htst. lib. n, pag. 150, edil. Anluerp.-ann. 1574 : Sub Auretto
Autonini filio per&ccuiione qninta agilata, tum primum imra Galliai martyria vi$a, terius irans religioue Dei tuscepla. Gonseulil ei veius auoior
Aciuiuin S. Saiuriiini cpisc. ei inarlyr. apud Ruinarl. noslruin, Act. martyr. iinc. teleci., . MO, 2, scribcns, sensim et gradalm in regiombut nostru (in Galiiis scilicei) apouotorum prcedicaliunem
coruscaase; ante Deai Graii consuiatum (i. e. an(e an. 250) rarat in aliqntbus ctvitntibut ecclestas , paucorum tlmtliunorum devoiione coiuurrexisse; md mliilominus crebra, miserabili errort gentilunn, nidoribns (eiidu in ommbus locii lempla [umasse. Uuoruiu auciorum lesUuionia outui ex-
licai senlcniiuc ûuinia coniinetur, si altciilo mc- . dilari voluu&el Giabius,abiiiuiili noia lcnipera&ecl.
CONTRA II.ERESES LIBER PRIMUS.

OUTS
55 i
, iv , fundai* Eoclesia aliler crednnt, atu altler ira , , ; neque h qua in lliberis (3) sunl, neque li.v , , qaae in Cellis, neque ba? quae in Orienle (4), nequc * (!) (* * , quae in iEgypio, ncque bas quae in Libya, neque b-r , \ * qua* i iuedio mundi consliuuac : sed sicut soi. \ , \ crealura Dei, in uiiiverso mundo unus el idem esi. fcic el lumen, praedicaiio (5) veritaiie, ubique 1 . cel, el illuuiinat onmes bomines, qui volimt ad < * o , gnitionem veriiatis venire. E l neque is qui valdn (\ ), praevalet in scrmone, ex iis qui pracsuul Eccbsiis, 5 0 sdia, quaiu b:ec suiit, dicet (nemo euim au \ , per niagislruui est): ncqne itiftrmus in dicendo do , , minorabil tradilionem. Gum eiiim uua et eadcitj , . fldes sit, ncquc is qui mtilium dc ea polest diccre. ampliat (6), iiequc is qtii ininns, deminoral. 3. , R 3. " Plng auiem, aul minub secuudmn prtidcn(2), - tiain nosse quosdam inlelligemiain (7), non e vrcai, xal , - quod argumeiilum imnuileiiir, cflicUur, et alius , , \ , Dius xcogitclur, prater fabricaiorem, farinBILLII INTERPRETATIO aut aliler tradurtt, nec qtta in Hispaniis, aut Galliis, atil in Orientp, anl in ADgvpto, aiu in Africa. aut in inedilerraneis orbis regionibus sedeni babent. Verum ut sol hic a Deo condiiiia, in univirso rmuid unus alqoc idcm est, ila eliani verilalis praedicalio passini lucel, omnesqiic bomiiies, qni ad vcritali -jgiiitioiiem venire rupiunl, illustrat. Nec vero aut is ex Eccleshe antistiiibus, qui dicendi faiullaio pidlel, ab his diversa dicturws esl (nemo enim supra magistmm assurgirt; aut is rursus, qui panim dicondo valel, traditioni delriinenliim afferel. Nam ciim una alque oadcin tidcs sit, ncc qui dc ca ubcrriuiaiu orationem babere polesl, exubcrat: nec qui pauca babel quae diial, eam iinminuit. 3. Quod aulein quidam iugenio ac acienlia praosiarc. aui inferiorcs essc dicaiilur, non co fil, quod argumsiilum ipsuuo inutent, ac praUer eiu qui bujuscc uuiversilalis airbittvlus cl rotiservalor ust (qtiaii * Ed. Feu., cap. iv. ceptione majora videntur. E l rcvera, si in iis regio- G nibus Occidenlalibus, anie M. Atirelii lempora, allasegissel radices Chrisliana fidcs, el louge laleque propagala fuissel, qui a tyrannorum vexatione luia peruiaiiere poluissel, nec cilius ibidem, ul el alibi lerraruin, mariyria visa luissent, nou. video. marlyres Lugduuenses prirni omniiiui in Galliis aangiiineni pro Ghrieiofuderunt. Nullus in tlispaniis anie S. Frucuioeum, qui passus est an. 259, ceilus et indubiutus martyr legiuir- Nulia eliatn, puto, in Germania et Brilaimia Majori exploraia proferentur raarlyria anie Diocleliancani pcrseculioneiu. Id ergo duniaxalex hoc lrenaei locoerui potesl, quasdam apud Gehas, Hiberos seti Uispanus (ueque eniin bic de Iberis Asia? populls agitur, uipoie qui iidem nou nisi Consianlino Magno iinperame susceperiiti) el Germaiios Ecclesias tunc exslilisse. GaBlerisomnibus cclebriores vidcniur fuisse Lugduuensis el Vieocensis, quas auuo 177 nobiliiavii ingens sauclorum copia, qui Lugduni manyrii coni- D uam adcpii sunt. Accessil in cuinulura SS. Lugdunensis auiisles lrenaeua, qui, diiin vixit, pietaie ac scieiuia ftdeui in Galliis pro virdi proniovit. Sed eo exsiincio, si noo peuiius exslincia, salleui eo deiapsa fuil, ui medio lertio ssculo, cum jain rarae el paucorum Gbrisiianoruiu essenl Ecclesia?, ut scribit velue auclor cilaius, uovis aposlolis quibua excitarelur indigerel.
(1) . Ecclesiam Iliero&o ttosse, phrasis esl Scriptunii, ul lsai.ra L V , I I , . Hieion. netcienies intrlligentiam. Sed ul iMelligentiam no*&e phrasis sil ScriplnriC, nou sequimr IrenxM plirasim esse. Quare
t
lyiiiiunaiu, aliasque in Pala?siina coii&liiulas bic iuielligi, adverlii uuusquisque. Jndaeam emm in wedio uiuudi siiani esse ceusebant veieres Cbrialiani.
(2) cvrectr . Legeudum vel-
lei . , qnia vertil inlerpres : Secttndam prudeniiam mosu quobdaw inulligeniiam. Nam, subdil, i*UtHPATROL GR. VII.
mliil immulaiitUim iri lexiu Graico Ct-useieni. S:i spicarcr polius vocem Laiiiiam, inlellgeulmm, margiue in lexium irrcpsissc. Neiupc ad iiiaigineiii cudicis sui scripscral quis, tnlelligentiam, qua nielius icddi pusse, quain prndentia, non iiunierilo censebai. luiperil' s allcr srnba ulramque textui inseruil. (3) Hiberis. Mciius forlc, lliberiis, juxti Grncr. . (4) ln . Gr. , in panibus vcl regionibus Orienlalibus. Ncque niiiii bic Orienlem siricle sumpiuiii, cujus capul er.U Amiocbia, iulelligil lreua?us; scd (otatn oam plagaiu quai a Tigri usque ad Cypniiu el Tbracias vcrsiis occidcnlem, ct a Ponto seplenlriosiali usqtie ad Arabiain versus iueridicin poiriîhir. Sic eiiiiii Orieiiiem velcres accipiebani. Videsis Aiuaiiau. lib. xiv, cap. 8. (5) Lnmen, pra?dicaiio. Lunun vel dc siio addidil inlcrpres, comparaiionis r-lucidanda' gralia (ne que eniin ca vox legiiur iu Grseco); veI, quod probabilius videiur, ea vox c ntargiue in lextuui irrepsil. Scripseral quispiain ad oram codicis su* : Lumen, pradicaiio venlatit, quod allcr iuiprudens in lexliim iraustulit. (6) Ampliai. Alludil lrena?us ad illud qcod dc inanna scriptum esl, Exod. xvi, 18, el II Gor. , 15* Nam verba Grasca 0' plane cadeui sunl qua: apiid Epipbau., , (vcl ul babei Paulus, ), . (7) lnieiligentium, Rodundai ea . Vidc * law 2.
553
S. IR EPISCOPI LICDUSENSIS MARTYRIS
!;*
rem, ei nulrilorem linjiis universilatis, quasi non (12U , ipse suflkial nobis(l), aui alius Gbrislus, aut alius - iv , Monogenes : sed in eo, quod omnia, quse in para- , , \ bolis dicta sunt, exquirere (2) el adjungere verila- , . xoft lis (5) argumenlo, et in eo, al inslrnnienlum (4) et , ditpositionem Dei in gencre hmnano faciam enar- (13), \ ret: et quoniam magnanimus exslilil Deus (5), el in transgressoratti angelorum apostasia, el in ino- , \ \ , bedientia hominum, edisserere : ei quare alia qui- , , \ dem lemporalia, alia vero auerna, et qu*dam coe- , \ lestia, quaedam terrena unas el idem fecit (6), an- , * \ , imnliare : ei qnare cum invisibiiia sil, appamil , prophelis Dei (7) non in una forma, sed aliis aliter, , \ adesse (8): et quare leslamenla multa iradila hu- , , \ inano generi, annunliare* et quis sit uniusctijusque , * \ lestamenlorum characler, docere : el quare Coit* (U) , tra
clusit otnttia tn incredulitatem Deus ut univenis miterealuT , cxquirere: el quare Verbum Dei (9) caro
t
$,
* \
e>
faelum ett et passus 51 eal (10), gralias agere (11):

9
^, \ , (15)* \ ' >
BILLll INTERPRETATIO. non in eo nobis salis prasidii sil), altum quemdaro Deum, aul ahum Ghrisiiim, ant alium Unigenitiini excogiieni : verwm in eo demum consisiit, ui qnisea omnia, quae in paraboli dicta ennt, arcuratins pertractei,ftdeiqueargumenioaccominodel, in eoque eiiam, ut Dei moliiionein, ac dispensaiioiiem obhumani generis ealuiero factam exponal, quodque diiilurna animi lenilale lum angelorum, qui ab eo recesserunt, defeclioncm, lum hominuni inobedienliant tulerii, explanel: quidquecausaesii, curalia caduca el alia aeterna, alia coelesiia et alia lerrena,unuselidem Deu8procrearil,enarret: quaque de causa Detis,cum iiivisibilisesset, propbeiis lameu non in una forma, sed aliieraliis aiquealiisconspicanduro ae prabneril, intelligai :qui eiiani faclumsit,uiplura leslaincnlahominumgenericontigerint, indicet,quisquecujusquetesiamenli characiersii, edoceat: quid item causae fuerit, qnam ob rem Deu$ omnia in incredulitate conclutcrit, ut omnium miureatur, investigei: quam eiiam ob causam Yerbum Dei caro facium sit, cruciaiusque subieril, grala oralioue complecialur : cur praeterea extremis lempoiibus, boc est, in flne polius quam in iniiio, advenlut Filii Dei exslileril, commemoret : de llne quoque ipso el rebus fuiuris, quidquid in Scriiiliira eituiu est, explicel: lum etiam quainobrera Deus geutiles, quorum salus deploraia erat, cubaKedes, et concorporeos, et parlicipes sanclorum eflfecerit, non laceal : quoquo pacto mortale hoc corpus immortaliiate
9
et corruplibile hoc incorruplibililate induendum edisserai : denique qui populus faciu$ sif, qui populus non erol : et dilecta, quw dilecta non erat; et qui plures filii deurla, quam ejus, qua virum habebai
%
pnedicei. iu bis euim aliisque id genus exclamavit Aposlolus : 0 altitudo dmtiarum iapieniia: ei scieniiaf " Rom. xi, 32. (1) Sobis. Uelius JQxU Gra?c. legas, illis, C memorio recolere. Vide infra notam 15.
nobi$. (12) . Legendum vnli BU-
(2) Sed in eo quod... exquirere, cic. Hellenismus C 8 i . Laliae scribendum fuisset : sed in to /... exquirat et adjungat, sicui recic scripsil imerpres, m eo ut...fuctum enarret: tum caeiera omnia quae iu iuttnitivo ponunlur, usquead praconare, in 6iibjunclivo repoiienda. (5) Veriiaii$. Gr. , fidei, non veritatis. (i) liutrumentum. Gr. , quod verlendum erat, molitionem, vel negotium, inslTumentum. (5) Magnanimut exnilit Deus. Gr. , i . e. diutuma temtale, vel tulit Deu$, uiin angeloiinn, qui ab eo recesserunt, defectionem, tntu bounutiiii inobedienliam. 8) Fecii. Ex Gntco adde, Deus.
lius, , vei cerie , lameisi boc miuus prol>l : enim, ail, polius dixisset, si significaiioneni .Mciivam exprimere voluissel. edidit Galiaa. ei posl eum Feuard., sed altsque codiiis ultius au~ ctoriiale. Merilo censei Grab. incommode reiinen posse, rtferendo scilicei ad , el subiutelligendo , (13) . bic reclecod. Reg. el iia legendum esse jain monueral Billius, pro , uc babenl omnes edill. (li) . Sic eadem Apostoli verba Iegil Ireneus lib. , c. 20, n. 2. Uirobique , omnia, , ul habenl vulgali noslri codd. lu mss. eiiam quibusdam M. Tesl. codd. habeiur .
7) Dti. Lege, Iteus, ex Graeco . (15) . Suspeclum sibi esseeolocoboc (8) Adesse. Perperain legil interp. , cum verbuin ail tsilhus, quod partnn aliis verbis, qua: lamen in Grxco, sit , qnod veiteiulum erai, ) pr^ceduul, , , , intelltgere, SIMI polius ul mtelligal cur scilicet aliler , eic, respoudeal. luiium lamen seusum aliia apparuerii. baberi bic poiesl, si veriaiur, uii rccie verhl ulem
t
(9) Verbum Dei. lo cod. Claroni. omiltilur Dei.
Billius, grato animo complectalnr, vel recolat. -
(10) Et patsus est. Scribeudum cral, et pasuim . Sed frequeiuer masculiuum cum Vtrto conjuugu irilerpres, aticndens scilicel ad Graecoruiu, quod uonieti niasculini geueris esi. Id semel observasse suflicial. (11) Giaiias agere. Mallcm verlissel inlerp. gruta
irrdum eniin accipiiur pro , hoc \cro . Adde quod alludere poiuil IrenaBiis ad Eucliarisiia? sacrilicium, quod passionis Cbrisii memoriute a Palribus vocalur, ulpoie qno Duinini mors, ut aii Aposl. 1 Gor. xi, 2G, annunu^mr, ei grala meinoria celebralur.
CONTRA 1LERESES LIRER PRMUS. , , et qiiarc in novissimis lcmpoiibns advetUuft Hlit (4), \ \ , Dei, boc esl in fine, appnruerit, o\ non i initio. , , - annuntiare : ei de fine, et de fuiuris, quaecunquc \ (2), - posila snnl in Stripluris, revolvero : et quare de, \ , \ eperatas gontes, cohxredcs, et concorporaias, ct , \ participes sanctorum fccit Dens, non lacerc : et
() ddarcurlar, \
quemadmodtim morlalis hiec caro induct immortaUtatem, corruptibile incorrupulatn * \ anminliare:
(4), , , - et qoemadmodum factus est (8), qui non popu/, , Jui, populus ; diUcla, dilecla ; t*l qticmadmo ] , . \ dum plure$filii eju$, qua* deserla esl magh quam I / N S quaz hab virnm , prcecouare (9) In talibu* , \ \ enim, et in similibus eis exclamavii Aposiolns : , , ! alliiudo divitiarum, sapitnliw, agnitionit Dei! , ! quam intcrulabilia jndicia ejus, tnveulgnbilet vim
%
, , ejw . Sed non in eo, ul supra creatorcm el fa \ (5), bricatorem, malrem ejus ei illortim , Eiubynicsin , JSonis crratuisadinvenires, et ad lanlam pcrveui (6) , res bJasplteimaro : ncque in eo. quod est supcr liaiio , <7) - rursus Pleroma, aliquando quidem xxx, aliquaudc , vero iiiiiumerabiles mullitudines JEOIIUIU menBILLH INTERPRETATIO.
Dei! quam inscrutnbWa *unt judicia ejus ^* mtn ejnt! In boc, inquam, docfornm indti-
stria posila est, eo, ui quispiam, utlra crealorom el opiftcem, Enlbymeain crraniis iEonis, qu;r ipsiiis parens sii, prelerea com*niniscalur, eoqne blaspbciniae prorniiipai: aui nirstis in eo, quod ea subiiiiiius sii, Pleroraaie, nunc triginla ADonas, niine iiinunierabile ASonum exanien coulingal : queniadiiodum aiimt isti divinae aapienliae vere expertes magisiri : cum iiilerim vera el uiiiver*a Etclcsia unam c l eamdem loio terrarum orbe fldem leneal, ul anle diximus. I Cor. xv, 54.
9
Ose. n , 23, el Rom. i x \ 25. Itai. L I V , 4, et Gal. iv, 27.
, 7
Rom. w 33.
f
{\) .\% interpres, \ . Com- C ( & ) . Billius legeridum censel, mode tamen legi polest, , principium, L e. '* Grabius vero, . Sed nulla additionc Filius, queni el non semcl dixit facla, retineri posse tiibil vctat, stibinldligendo , qtiod iuox pracessil. iiiaiines in Apocalypsi. (7) , , elc. Pro , (2) . Eas nUnirum gentes, qttan, ui ail D. Prosper Retpons. ad object. vni corrigil Billius ex vel. inierp. , (liiUorum, in >'$ $axuli$ in- , elc. Melius vero Petavius , gredi viat $ua$, quaudo Jacob elegit $ibi Dominus, . Quod vero , pro , in texlmn ir fecii ialiter omni nalioni, judicta $ua non repserii, id ex eo factmn esse nou inipcrile conjitnauifistavit eh : quarum proinde gentium salus (iniii Fronlo Duc. el Grabius, quod cum Irenaeus, vel priores ejus sorilix, iiolam iriccnarii uumeri couclainala videbaiur lnunan* prudenlia?. cum lineola iransversa, ipsain vocem (5) , elc. Apostoli verba 1 Cor. xv, 54, cx meinoria referi Irenacus : reposuissenl, qui eos secuii suru, incauie iu A, qu<t monadis nota e&t, Iransmuianinl, indepaulo cnim aliier leguntiir apnd ipsuin Aposl. (4) , , elc. His prorsiis afque scriplitm et>i: quod quidîu eo facilius lieri Hne esl quod scribil D. Prosper loco sup. cilalo : puiuii, quod el A, in nis. praeseriim, inaxime Cur qui aliquando non populm, nunc auUm populus affiues sinl. Haec porro dum pro arbilrio dislinguic v , , etc. ( >., ro* ; ibi vocentur filii Dei vivi: quure quod qntv- r al hrael, $ ** eleciio aulem convenil : LJt supra hanc rursum ementiaris Pieroma, rebal hic quidem unum. infinitum genus /Eonum. secuia $, sum impoisibiU est
%
; et quorum aliquando uon mi$enu% est, nunc Gallasius , in alienum oninmo seiisiun detorquci. bic scribil: " , ttuiem mi$ereatur; et ubi dictum esl ; i\on plebt mea
comprehendere , periculone curiosUalit * qua-
, clc. ()
(8) quemadmodum faciut esi. Gia*ca bic paulo libirius verlil iiiterpres. Haic, , reddenda erant, qnomoito, seu, qno *\ dicil, scilicci
Legil imerpres,
. quidein ei Billius lubeus legii; inseciaiur eitini lrenxus eos qui Domiurgo, boc esi, summo ilii rerum oiiititmii opilici, mairein Entbymc&in afilnguul : ted plam; improbai; ad quid enim, iuquii, referretur? Responcieo, ad Valeniinianos, qm Achamolli malreiu lialiere gloriabanlur, quaeque ea ratioue iptorum, cap. 7 el alibi passini ab Irenaeo dicitur. .Grabius Graecis nibil mulalis, de Valenlinianis, de crealore accipll, acd miiius benc : proiiomen cnini deiiionsiralivum cu:n sit, ad id quod iinmediaie ptêcedil, non ad aliquid reiiiOtias referri dcbei. l)e Deiniurgo auiem, uou de Ya leiiliuiaiiis, proxime antea niculio facla. Quare cuiu vcU iulcrp logerc ?>aliub csl, .
Dens. enini bic non verbum iuiitri lemporiH esl, ul falso posl Pciaviuin exislimavit Grabius , sed pnesemis. Sic Mallb.vn, 4,
, e l c , aul quomodo dicis ( luo. eic. (9) Prceconare. lla inelius quam prcuconiure (ui
esi in editt.), inss. Clarotn., UUobon., Aruud. el Merc. 2. Pmconare autcm, vel prKconari, cst prmdicare, exloUere, annunliare. Sic Martiauus Capclla
lib. x v n : Ingressurot eiiam cuncio* nommaiim voca bat, [ama prccconuns. E l liber Memorial. tanei. : Solvite dnini* laudibus ora , tummique tieaempluri* beneficia exlollentes, ei dicile, clc. ~
l i a : Qui tiber vettronur\ aciuum memcrunn
stim
glorto-
prasconaiur. PiAcotuin eiiaui iJixil Honuitui AngUbloduii., iib. l i i , cap. \ .
rm
s.
IREN,EI EPISCOPI L U G D U N E N S H E T M A R T Y R I S
tiri \\) : qtietiiadiuudum dicuul h i , <|iii vere siint , deserii a divina seuleiilia (2) magislri; cum ea, quai csl Ecclosia universa, unam el eamdem fldein ha- . . beal ia oniverso mundo, qucmadmodum predixiinus.
52 C A P U T X I *. Qutv s:t Valeniini sentcntia, el in qubu* ab eo dhtrepant disripnli C;NS. Secundi, Epipltanis, et aliomm quoTumdum dogmalu.
\. Yideamus nunc el honim (3) inconslanlem * " \ , srnlcnliatn, cum sinl duo vel ires, qtiemadmoduin \ , \ de cisdem non eadem dictiul, scd el nominibus, el , rebus contraria respondcnl. Qui cnim csi priinus, . (6), ab en quae dicilur Gnoslira baercsis, anliquas iu suum cliaraclerem doclriiias iransferens (4) Yalen- (7) (8) linus, sic definivil (5): dualitalem quamdam - , (9),
f
BILLR 1NTERPRETATIO.
CAPUT XI.
1. Vidcamus nunc, ciira vix duo, aul ires sini, quam sil inconslans corum sententia, m qui de iisdem non eadein dicini, vcniim el rebus el verbis puguanlia inler s.e proituitlient. Siquidem Valeniinus, qui primtis ex ea sccia, qna Gnosura nuncitpalur, velercs doctrinas ad cbaractcrem suum el insii Ed. Feu. cap. VI. (I) Meniiri. Lege, ut meniirerit, siculi paulo su- vcrba, ad priorem scilicel senlenliam, non ad se queiUem.Moo^sv \ , pcnus. iit aditivenires, et pervcnires. \ , , [fySentenlia. Gnec. , quod melius ver , \ lissei inlerpres, $apientia. (Z) Uvrum. Ita pro eorum ex Glarom., Arimd. ci . Videamus nuncct Itornm (maVoss. juxla Gr:ec. reponere plamii. Horum gislrorum st-ilicel illoriiiu divina sapicmia dcstilnautem rcfcro ad inagistros illos diviua snpieniia de- torum, qiiorinu sub liuera capilis pr<eced. meminfsliluios, qtiorum mcnlio proxime facla esl, sub rai) inconstanlem senientiam, cum sint duo vel ires quemadmodum de eisdem non eadem dicunl, $ed el finem capilis pnccedeulis.
%
dcnioiislrant, baRc, , referri, ba?resi addiderai, ut Disserl. cil. osieudiimis. (5) Definivil. Al. diffinivit. Scd addc ex Gr.neco, C ad Gnoslicain bseicsim, sed ad duos illos. vcl Ires, quormn inconsiuntem seuteiiiiani exposilurus Cbl este. Ireii&u*. (6) V , c\c.Loc\im\\\mc a Blondello (7) idic r didaaxcLtelcv,t\v. Dallxo vexaluiu o^regie al> eomm ravillalionibus vindicariinl Pcarbonius in Yindic. epht.S. Igna- Legi vuli Billius cmn veleri iitierprele, tii, parl. u, cap. 3, 4, 5, 6 el 7 ; Coielerius in . Sed nibil in Lpipbanii verbis iuiiiiulare necesse esl. Sensus eiiim esl, Yaleuiinuin bau>iis Obtervat. ad cpisi. lgnai. ad Magncs.. tH alii SS. martyrU epislolarum vindices. .Nenipe bas v i r i apo- n Gnosiica b:cicsi principiis, ea in proprium scbol.c stolici epislolas, ac in primis cam, qux estad Ma- suaj, , cbaraclercm Iransiulisse ; quod îicsianos, juniureut Ignaiio auclorum redolcrc cx co.riinu cssc dixi nola prseced. Porro co coniendebaiil Blondtllus ot D.illit-us, qnod iu bis , pbrasim Irenaeo usitalam esse, prinijubdeni verbis, , bam ejus veiba dc Basilidianis inlra cap. 24, n. 7 : , apcrle pciulrifigalur lia^reiicoruin Sige. lttorum (asLrologorum) theoremuta accipkntes, in Aupii, iitqiiicbanl, Valeiiliniis, Ircnao tosle lib. , suum churacterem docirintv iranslulertini. El de Tatiano cap. 28 : " c. 5. niuti.il, cx Gnuslicoriini luro>i primus fuii, qiii e\ vetiTibtis dociiims in ûuin cbaraclerein, seu -, proprium cliaracterein dociriiuv coutiiluit. ti.niiani uaiibhiiis el apiaiis, quod subjicit dogiua quibus locis inlerprcs perperam verlil iradiderit, ac proindt; - mcmoraverii. Plura , doclrinm : uam proprie tchoia lespoiulcul, invictisquc iuuniunt argumcnlis Ignalii csi, non doctrina. tiofenseris sirciiuisbimi, cx quibus duo duntaxat, j) (8) . Sensus non esl Yalenlinum principia, qua3 a Gnoslicis acceperal, muias$$ , mulio f i i ad rcui uo.slrain iaciiint, observabimus. 1 FalLis>iimun id esse, Yaleiuiiiiiin priii>um oiiiiiiuui co- iiiinus in inelius correxisse , aul emendasse, quasi piilaliunem Byibi et Siges iradidisse; quiii polius niliil iis addidisset. Quamvis euim imerduiii ea sii bignificaiio verbi, , bic lameii, ul <'.ci ti>siiuum esse, ridiculuui illud cointiieiiium a vriuslioribus Guosticid bausiuiu fuiose, ul ipsi eliam ei alibi sape, transferre anl adaplare signilicat: (lctiiOnslravinius Disscil. 1, arl. 5, n. 22 cl seqq. quod pluribus probal Pearsou. cil. cap. 6 stib 'iiiem. (9) . Quid hic scripserit Irenseus, "1* Vcrba liaic Ircnad, , perpeiam '. dolihsc a Bluudello ei L)all;iio rcleni ad Gnusti- baud facile est divinare. Nam barbara ia;.i biLTebitu, quasi Ireim inens cssel, Yaleuliniiiii vox esi, qux nlrum ab auciore tiosiro prolecla s i i , c.v liia Giiosiicoiiim b.cresi piiiuuiu iuisse, qui ex dnbiiiiu cî. Pro ea legunt Hainmondiis et Usserius, vctciibus docirinis ad suum i:bmacltreni, sivc pc- . lsaacus Yussius, leviori imiialiom*, . Goielerio corrigendum vidciur, culiaieiM becl;c iorusain iranslalis cl aplaiis, qiind .*, quod sensu, iuquil, discrepal a ^cbukicit duûiu Uadrdcril. Alio quippe retruulur oa
1
(4) Anliquas in tuum characterem doclnm* tran*- ncminibut ei rebut conlraria respondenl: fi ren*. Yerieiuliim eral: ab ea qucc diciiur Gnosiica , qui enim primut est (ul saiis ftdeliler redlnt resis, principia in proprium scholiv suce characte- didil vetus interpros) ex paucis scilicet illis duobus, retn iransfcrem, seti aptam: i. e. in pecnliaris sedoe vel iribiis magisiris divina? sapieniia* cxsorlibus, Yaleutinus iiiiiiiriiin, Gnosticn haireti aniiquat ;# rormam aptans. quibusdam scilicei addiiis. Qtiamvis enim Yaleulinus doctrina? sua; principia a vc- snum characterem doclrinm iramferens $ic definfoit. nisfioribus Gnosiicis accepi$set, plura latncn eoruin Tum 8(|,... . Qu;e perspicuc
5CI
CONTRA H/ERESES LIBER PRllfUS.
(1) , nominabilem, cuju* quidem aliquid vocari Inenar" ^ , . rabile, aliud autem Sigen. Post deinde ex bac dua , lilaie, &econdara dualliaiem emtssam, cujus aliud , . quidem Pairem vocat, aliud auiem Aleiheiam. E* \ , " bac aulem qnaiernaiione frucltficari Logon ei * . Zoen, Anibropon et Ecclesiara. Esse aulem hanc \ \ oclonaiionem primam. E l a Logo quidem et Zoc , . decem virtules dicit emissas, sicut predixirous. Ab \ , Anlhropo aolem el Ecclesia x n , ex quibus unam () \ , 5 3 discedentero el deslilutam, reliquam disposi (3) . " , lionem fecisee. Terminos autem duos adbibei : \ unum quidem inter Bylhum el Pleroma (6), deter, minaulem (7) nalos ASonea ab infeclo Paire; alie * (4) ruin vero separanlem illoruro roatrem a Pleromaie. Ei Ghriatura auiem non ab bis, qui sont in Plero . \ " 1 ' r i i i r ' n '~ - maie, iEonibus emissum, eed matrem ioiis faclain. , , secundom memoriain meliomm, enixam essc (8) (5) cum qnadam umbra. Et hunc qiTutem, quippe cuin . (& , essel masculus, abscidisse a semoUpso uinbram, * , ei regressum in Pleroroa (9). Ilalrem auiem aubre liclam sub umbra (10), evacuatam aulem spirilali , , subslanlia, alterum Alitiro emisisse : et bunc esse \ Demiurgum,quemelomnipoieniem dicii eorum (11) , \ - qnae t\ subjacent. Coeraisaum auieni efel eiiiistruic BlLLll INTERPRETATIO. lutam accomroodavit, ad bonc modom doceL Siatuit enim binarium quemdam esse , qni ttullo nomine xprimi poesit: cujus allera pare Arrbelus voceiur, aliera Sige. Postea ex boc binario alterum binarium iirtum esee, CUJUB partem alteram Palrem , alleram Veriiaiein appellal. Ex boc porro quaternario Sercnonem et Viiaro, Ilorainem el Ecclesiam edilos esse. Atque banc esse primaro ogdoadem. E l quidein ex Sennoneet Viladecem virtutes profluxisse, queraadmodum superius diximus : ex Homine auteiit el Ecrletia dnodecim : e quibus onam, cum ab aliorum coeiu sese removisset, reliquum negolttim effecbsse. Koros inaoper duos UnxU, unum inier Bytbum el reliquum Pleroma interjeclum, progeniios jEonas ab ingenilo Patre dieiingueniero : alterum auiem, illoruni inairem a Pieroinaie dirimenlem. Quin Gbrialum etiam non ab is jEonibae, qui in Pleromaie sedera habeni, produclum fuisse, verum a maire illinc extlusa, secandum melioram recordaiionero, uon eine quadam umbra, procreaiuin. Aique bunc quidem, qui inaeculus estei, excisa a se umbra ad Pleroma recurriese: mairem autem uua cum umbra reliciam, ac spirituali subsiantia orbatam, alterum flliuro extuliese; aiquc bunc esse Demiurgum, quem eiiam eorura, qua? ipsi subjecla sunt, principero, ac velul imperaiorem esse dich. Cum eo porro produciam eiiam fuiase sinislrum principem iradit : in quo niinirtunei cuui illis convenil, qui Gnostici ialso nuncupaiilur, dequibus poatea disseremue. vero Jesum inierduiu quidem ex eo, qui ab eorum maire iicnie, , onde atrumque uno verbo de- Q () . legU Billius cum veteri innicit, abamiquo inlerprete expreeeum est. Billius lerpreie, non , ut siiaensus, eam in recorJ vero pitiai bunc legisse, . Exisiimal polius daiione beali illius status, quo non sine magno Pearsoniiis, velerem interpreiem, eam, quam ipte lcgii, vocem minitne iniellexissc, ideoque omtsisse, quoil id salvo sensu lieri posse pulavii. Vctuslissimaui igiiur leclionem, addilvir dociissimas, senlio /uisse, , el fortasse ab ipso Irenaso profcclam : uam ideni signiflcare polest, qiidl aliquid enarrare, , ul Grasci loquuntiir. Grabiug, aul reiinendum , aul si boc iiimis duruin videaiur, Vossio legendnm pulat; non soliim quod basc leviaeima 8il muuiio, eed et quod ub iinein bujus capili* sequatnr exciamalio : ! pepone$ sophitla! Si quid doclissimorum virorum eonjedaris addere licerel, legere at amarein, , vel : bae siquidem vocee |iaolo iiiagie Graeca?. iiithi videnlur. (1) Avdda. ex veieri inierpreie addi vult Billiuft. Sed parum refort. (2) Or . Sophiam scilieet, qiue iiileinpesiiva curiosiuic ducta, pene periii. (3) . Eain nirairun, qua? cxira Pleronia eai. (4) . Lege cuin vet. interpreio.
r
dolore carebai, ejusinodi feluin edidisse. , notUiam eumdem babel eeoaum : quare nibil mutanduin censeo.
%
(6) E< Pleroma. Adde ex roma.
Gr. el rgliquum Pltt
(7) Determinantem. Legi mallem, di$terminantem qiiam deierminantem.

(8) Sed matrem (ori$ faclam...
enixam ttte.
(Supple eum.) Sic reslituimiis panim excod. Voss., parlim ex aliis. Ble' babct, matnm autem fon* (actam... enixam etse (quain lectionero corrupisc ediloruiu leciioni longe pra?poneudain,Grabium baod secutum fuissc miramur): expungimus vero pariiculam autem, uipoie sup^cfluam, nec in ontnibus codd. exsianiem, reienia panicula ted, quam babeui oinnes ediu. cum noairis mse. D (9) . i n PUrona. l u cum Grabio repooimua ex codd. Claroro. ct Voai. pro od Pleroma, ut esi in aliia edill. (10) Sub umbra. Ex Graco lege, cum nmbra. (11) Omnipotentem eorum. Melius veriibael inlerprcs, omnipotenlem in ca vci $uprcmum Dominum torum.
9
S. IRENiEI EPISCOPl LUGDUNESSIS ET MARTYRtS principere, similem iis qui dicenlur (!) a imbis fotsi (8). \ irominis Guosiici. Et Jesum aulein aliquando qui- (9) , dein ab eo, qui separalus a matre eoruiu,l coadu- * . \ naius est cum reliquie, emissiun dicit, id est a Theleto : aliquando auietn ab eo, quT recucurrit , , sursum in Pleroma, boc eai a Christo : aliquando (iO), , autem ab Anlbropo et Ecclesia. Spiiilum autem , sanctum a Verhate dicit eniissum, in examinalio- \ nem et frucliflcalionem iEonum, iavigibiliter in eos . \ introeunlem, per quem iEonet fructiQcarent iolia (II) \ \ , * veritalis (2). Ha?c quidem ille. . 2. Secundus aatem primaro ogdoadein sic iradi- 2. (12) dit (3), dicens : Qualernaiionem esse dextram, et \ , qjalernaiionem siiiistram, et 5 4 lumen et toe- , , * \ !.ras (4):et drecedentcna (5)autemet destitutam (6) viriuiem non a Iriginta ASonibus dicil fuisse, sed a , (13) fruciibus eorum. 3. (14) 3 . Athis vero qoidam (7), qui el clarua est magiBlLLIl INTERPRETATIO. ese couiraxit, ei rum rebus universw refudii, lioc est, cx Thelelo orium faisse ait: inierdom aiuem ex ro, qui ad Pleroma sese reiulcrai, boc est a Ghrisio : noimunquam rursus ab Uoinineet Ecclcsia. Deniqne Spiriiuin sancltiro ab Ecclesia productuni fuisse, ad iEonum examinaiioncm et fecunditalem , ut qui invisibiliroodoin eos ingrediatur, eflteiatque ul illi veritaiis plantas proferant. 2. Secundus amem ogdoadem ita dislingnit, ul aller quaiernarius sit dexieiyalier sinisler : tradilque illuin lucem appellari, bunc lenebras. Yirtuiem autem illam, quae abscessit, aique ab aliis sese reinovit, nou e&st e ftaaero iriginia ifionum, sed posi iriginu iEonas.
5
(1) Similem iis qui dkenlur. Veius inlerpres C (7) Atius vero quidum, qui et clarut esl magiilegil , non , sed iuale, ittquiunt Billius UT elc. Recte conjicii sagacissimusPearsoniusa clael Froiilo Duc, seusus apene docei. Iiaque ver- riss. Dodwello Disscrt. 4 in lren., 25, cilains, quae leadtim, similiier tia, vel eo modo, que ii qui dibic ab Epipbanio oinissa 8ual Grseca, sic ab Irensbo centur. scripla fuisse : , \ (2) Folia veritath. legit iuferpres, non , ad bomiuis scilicet nomen aliudenle. , sed perperam. Yerienduiu igiiur : planias, Sed CUIII allusionem non inielligeret inlerpres, proprium nomen in appellativum male eoinmiiiasee : tel stirpet veritutis. (3) Tradidit. Iit Erag., Gallas. el Feuard. tradit. iia ut jam ex inlerprele dignoeci non pessii, iu (4) lumen et teaebras. Haec ab inierpreie quem convenial ea ba?resis ab auclore noslro bic paulo obscurius reddiia clarius explical lexlus descripta. Quo ei errore lapsus Teriullianus veieGnetus : , reiu iulerp. seculus scripaitcap. 37, imigmoris apud , . Sensus ergo eoi magistri. Epipbanem lameii bic inlelligi, bubdii esi, luineii el icnebras alipd quiddaiu esse a Dodwelius, non inodo inde colligitur, quod golcaui telrade dextxa el teirade sinistra; sed primaiu veleres inter primarios Yaleniinianae secue haereogdoadem a Secundo divisain luisae in duas letra- siaicbas EpipbaHem recenserc, proxiinumque Se<las, alleram scilicel dexirara, akeram ehiigtram : cundo, ut nosier fecil Irenaeus, nuuierare, ex priorem diclaiii luisse lumen, pogleriorem leiubrat. Epiplianio discbnus; seu ei quod quae claro ilh, Sic accepil Teruillianus cap. 38, scribeus : Huma- quem voluui, magislro iribuil Irenaeus, in Epipbanior jam Secundu ut brevior, ogdoadem in duas D noiii aperiissime quadreui. te.lradas diwdens, in dextram et $im$tram tn lumen ($) . Adde ex vet. interpreie. ei tenebra*. Hiuc explicandus Theodorctus lib. (9) "Aptcror. Lege cuiu vet. el coufer Harret. Fttbul., c. 8: : , \ cap. 31, ad quod reimuii Irenxus. , \(10) 66 . S\c cod. Reg. cum Epi . Bipartuo divUil oydoadem pbaiiii edilione Basileensi, el Irenaei ediu. Gallasii ei unam tlliu* partem dexlram vocavit, alterain - et Feuard. Apud Peiav. el Grab. ^ pro , m$tram; adjecitqu* lumen etlenebra* ; i . e.quibus (11) . Recie uiavuJl Udliut iionten adjecil liiiiiiiiis ei leiiebraruin. cuin vei. inieip. legere , quain ($) Et dmedenlem. Sic recie Feuard. edidit juxia , idenim uiagig quadraiad id quod posleageGrec. , quod paulo superhie reddidii in- quilur : ut verUain plantas proferunl. tt.Tpres ditcedeiHem. Gon&efilil cod. Gtaroin., niai (12) . Graecus buius periodi lexiug dequod pro dhcedenlem, scripgil iucaulus' amaiiuen- protnpius esi ex Epipbauii tiar. xxxit, l ubi sis d$$cederdem. lu Eragm., Gallaa. aelerisque aliis quamvis lrenaeuui ciiei, bujus lamen verba alj liis. perperam babelur, descendentem, Melius apud eo roferri palel ex coUalione cuio veieri imerprei. Terlull. cap. 28, dauUrkem. Pairo posi auiem, (13) . Scripgisse videlur Ireuasus 6 parliculaiu et iiicuria acribaruni ouiinaaiu in onuii- , siquideui vertil inleqnes, $ed Miscnmedili. lum ines. addidiiiius luni ex Graco, fruclibus IUIII x ipsomel inlerp. qui paul< anie, eadein, quae bic, verba Graeca reddidit, discedentem ei destitwam. (14) *. Epipbanem lslum vocanl Tbeodore(6) DtUiimam* Dcol ju i*od Q A . . Uib, ei Lpipbaiiius , de |U0 in l>i^;il. 1 dix)itta6.
%
9 $ %
3<B CONTRA KARESES LlbER PRlMliS. 5C6 () \ , sler ipsorum, majus sublime(8),et qua&i in ma (2) jorein agmtionem exleusua, priuiam qwaicrnatio , , nem dixit sic : Est quidera anie otnncs (9) Proai , . cbe, proaneiinoeios, ei inenarrabilis, el ifiiiomina , biiis, qoam ego monoietem voco. Cum hac inono. , , , lete esl virtus, quam ei ipsaoi voco bcnoteiem. , , \ (5) Ha;c henoles ei monoies (10), cumeini unum, emi, , aerunl, cumiubilemiserhu(ll), pnucipiuiDoniiiiuiii, . loeton; et agennelon, el aoraion, quam Arcbeui , , . sermo roonada vocal. Gum bac monade est virttis, , \ , \ ejusdem subslanliae ei, quam et earo voco hen. , aotem virluies, id eai, monotea, ei henoies, ei moiiaa, et ben, emiserunt reliquas emissiones iEonum 4. (! \ (4)! 4. lu i u ! et pbeo pbea ! Tragicum vere(12)dice (5) \ - ^ re oportet super hanc oomiuum faciionem (15), ec , Untain aadaciam , quemadmoduin sine ruborc (6) . mendacto suo nomina posuit. In eo enioi quod dicit: , c , - Euaute oronia Proarcbe, proaueniioelos, quam ego , (7) > * c monoleu ;el iterum: c Guoi hac mouoteie esl BILLIIINTERPRETATIO. . . Eal quaedam anie omnia Proarcbe, cogitaiiooem omnem, ei oraiionem, ac noraeoclaluraia superaue, quam ego solitatem appello. Una cum bac solilale vis alia exsieiit, quam iletn ipsara unUaiem voco. Uuitasporro haec ei soliias, onum curo esseiit, hon proferendo prolulerunt initium oinoium rerum, intelleciuale, ingeniium, et invisibile : quod qutdem iniiiuni monas appellaiur. Giiro bac porro monade aimul exsislit vi$ ejusdem ciim ea esaentiae, qiiaro ei ipsam unam voco. Hadeoique viriutes, boc eat solilas et unitas, monas et unum, reliquum ASonum gregem produxerunu 4. lu iu! heu beu! Tragicam eniro exclaioationein *ubdere sane conveuit, ob tanlam in Angendis nominibiie audaciam : quemadmodum tlle, absterso omni pudore, nomlna commenio suo inipoaoii. ln eo enimquod a i l : Eai quaedam anle omnia Proarcbe, cogiuiionem oranera excedens, quam ego soliiaiem voco; et rureos : Gum bac solilaievis alia exeistit, quam et ipsam unilalem nnncupo; manifestissinie so ea, qu&dixil, commemitia esse confesaus eet quaodoqaideni figmento suo ejusinodi noroiita iinpoauii, qua aiile ab alio neniine iiuposila fuerant. Perspicuumque eel euro ease, qui leineritaie adducius baec
f
fruciibut eorum. Habet vero Epiphanius : C , ud $ Iriglnla jone$, ecu. ul clarius verlil Petavius, $ed inferwris cujutdam otdinii* Sed cum Epiphaniua bic Ir0na3i verba ex professo referre se non dicat, baec forie addidil ^xplicalionis graiia. Eadem pariter sic explicat
Gr. . Tertullianus vero qui cap. 27 lolum hnnc locum ad verbuin exscribh, oinillit sive qmdam eive qucedvm. (9) Ante omnes. Verienduin eai curo Terluil.
omnia.
(1) . Grxca qua> sequuulur, , reddidil inierpreg nosler; absurdt: desampta sunt ex Epiphan. H<cr. xxxn, " 5 oamiuo, ul quisque videi. Si enim henotes et mo(t) . Adde ex inlerp. notos principium omnium emieerinl, absurdum esi (3) . Prsppsitionem deleiidam diei nibil emisisse. Longe melius b:cc expreasn Terlullianus: protulerunt, non prvferentes, iniiium vull Billius, neque eiinii inierpres, aut Tenullia omnium. Sed quis islonnn verborum sensus ? Connue loco cit. eam legerunt. (4) ! Exclamaiiooes poelis jicio id diecriminis inter principium omttium, seu Graecie, tragicis prasgerlim usiuiae. Inlerdum adini- monada ei caHeroft iEones ab Epipbane posilum ralionis, doloris imerdum et indignaliouift signa fuiaae, vel quod illud gic proferreiur, ut tameu ab aunt. Dolorem liic eignificanl, ulet cap. 15, n. 4 auctore non separareiur; eo fere modo quo Tertiujus libri: , \ UiHianus lib. contra Prax. c. 8, prolaium dicil Fi (eic legoy \ - j) /ttftfft Pafre, #d non teparalum : cxterorum vero iEonum prolatio cum eeparatione fierei. Yet quoil , hosc tuper iu, ta, et tuper pheu, mper monas mera essel Proarcbes , seu vnivertam iragicam exclamationem, dolorit wcife ad eum modum, quo Verbuin siinpliraiionem iutit, ui veriil inlerpres noster. cem Palris , bominum verbo (5) Tb . Sic babei Epipbanius. Gur vero Grabiu ea similem slaluebant Sabelliani : cteieri vero iEones verba oroiserit, , non propriam byposiasiro babereut. Favero videlur buic video; cum Laiinis saiis exacle respondeant, conjecturas, quod Epiphanes suam roonada sic emiscxeepu parlicula quam reddidil interpres. sain esse vellei, ut lamen ingeniia easel : quod enim bypostasim uon habel, gigni proprie loqueiido (G) "Ovouu. Leg. cum inlerp. (7) . Ex Irenaeo paulo superius, noii poleel. Eo setisu dicere poiuil, tnoaada eic Teriulliauo, et iulerpreie ipso paiel legeudum esse, prolatam faisse, ul lamen non proferrelur. , non , el mux , (12) Vere. ln editl. Eras., Gallas. et Feuard. . vero. (8) Maju$ tubtimc... e$t quidem. Forte legcndum, (13) Faclionem. Sicinss. Arund., Voss., Merc. 2 ^' subtime, Gnwc. | ei $t qnatdam, cl Claioui. juxla Grxc. . Alii pciiomm.
t
TeriulUanus Itb. adversut Valent. c. 58 sed Graec, in allis deesl kac. fructibuM de subslanlia torum renientibu$. (14) Cum nihil .
(10) Hmc monoli** Sic Glaroro. juxta

Sic Graeca
57
e t
8. IRENiEI EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTTRIS.

v o c o
virius, qnam 55 ipeam benotetem, mani- , \ festtim (I), quoniam figmenla sont qua?cunquc ab * , PO dicia sunt, confessns est, quoniam (2) ipte no- , , \ tnina poûii figmenlo, quae a neroine aliero posita , sunt (5): qui nisi ba?c auderet, bodie veritas (4), . \ (7), seciindum cum , non babnissel nomina. Nihil igi- * \ , lur probibel et allerum qiiemdaro in (ali argnroento . , \ fiic praelinire noroina : Est quaedam Proarcbe, re- \ galis, proanennoelos, proanbyposlaloe virlus, pro- (8) cylindomene. Cum iila auiero esl virlus, quam ego cucurbitam voco : cum bac cucurbila autom e*i virius, quam et ipsam voco perinane. Haec cucurbita ei perinane, cura sint unum, emieeruai, cum non emibissenl, frucluin, in omnibus visibilero, manducabttem,;et dulcem, quem fractum sermo cucumerem vocat. Curo boc cucuroere est virtus ejusdem poiesiatis ci, quam el ipsam peponem voco. II virtuies, cttcurbila, el perinane, ei cucumis, ei pepo, emiserunl reliquam mullUudinem Valentini deliriotornai peponmn. Si eniro euri sermonem, qoi de nniversia fil, transttgiirari in primamqualernalionem oportet, et quemadmodum vtdt aliqnis, ipse ponere nomina; quis probibet bie noroinibus, tiiiqne multo credibilioribtis (5), el in usu posili, el ab onmibus (6) cognilis? 5. Alii auiem rnrsus ipsorum primam el arcbe- R 5. " (9) \ gouon oclonalionem bie nominibus nominavcrunt: * primiim Proarcben, dcinde Aneniioelon , lerliam , , autein Arrheion, el quarlam Aoraion. Et de prima ()(&0, . quidem Proarche emissum esse primo ei quinlo loco Arciteu,5 Aneiinoetosccuudo el scxlo loco \ ^) , [ (12)] Acalalepion, ei de Arrbeio lertio et seplimo loco ) \ . Anonomaston, de Aoralo auieiu quario et oclavo ^ \ e x
BILLII INTERPRETATIO. nomina condideril : ila nisi ille in mnndo exstilissel, nominibiis vertlas carerel. Nibil igitur impedil, qtiin alius etiam qiiispiam in eodem argumenlo nomina siatual bop paclo 5 Alii ntrsus ex ipsis primam ac primigeniam ogdoadcm bis nominibus appellandain dixernnl. Pritnmn Proarcbeu, deinde Anennoeltim, terliam Arrbelum, quariam Aoratum. Atqiie ex prima Proarcbe onam esee primo ei quinlo loco Arcben : ex Anennoelo aptetn secundo et sexto loco Acaiakpiitnt : ex Arrheio lerdo el sepiimo loco Anonoinasium; ex Aorato denique quarlo el oclavo loco Agenneium, Manifestum. Addiderat Feuard. verbum ef, C sensiiiii conlurbal. Addnnt et niss. Glarom. el PasSrSedboc merilo omiltuui ediu. Eras., Gall., Oxon. el mss. omnes Anglic. Manifettum enini bic adverbialilor acnpi dcbet, ul patel ex iGraco , quod lamen uteliu* vertisset inierpres
?< * , , , \ , \ ,
, ' . Tum deincept in htrc idem beatui epitcopus Irenam*, ul diximus, alia quadam ridicuta nomina, ac per joeum teipto mauifcslh&ime. compoiiia facete subjicit, tanquam eorum nugis con) Quoniam. Adde ex Graeco, ei qnoniam. senianea : cnjutmodi sunt peponum, ae cucurbita3) Poiila $unl. Grxc. antea posiia sunt. 4) Qui nisi ha*c auderei, hodieveriiat, etc. Grawa rum, aut colocyntharum genera, quorum appellatioaouanl: Penpicuum e$l eum e$$e, qui pnmut nonet cerlh rebu$ atiribuit; id quod liuerarum periii mina hac eondere atnut fuerii : ac nisi ipte ali- homines, ex ttt qum amea legerint, animadrerquando tit mundo exstitisset, hodie verilai, elc, ex tenl.
nibua palel legendum esse in vei. versione, au3 eretf ut habenl oinnes ediu. cum codd. Claronu ei Pass.,non audirtt, ut perperam babent mss. Anplic.
(5) Uttque rnnlio credib. Sic mea. Clarom. Pass.
r
(9) xaJLiYy elc. Graeca baec Irenrei, laciio lamen ipsius nomine, descripsil Epipbauius Hwr. xxx, 7 . (10) T*\r . Snpp. . (11) . Adde ex . inlerp. et
t
ct Yoss. rnelius, ni fallor, quam, ei multo, ol habent Terlull. cap. 35. Sed quat ratio di$pensat addii Eras., Gallas. et Feuard., vel, ui multo, proul ex D ibidem Teriull., ut iingula binis locit, et quidem Artiud. t*t Merc. 2, rcposuil Grabius. tam inlereiiit nauantur, malo ignorare quam di(8) Ab omnibu$. Pass., Yoas., ei Feuard. inmarg. scere. Quid enim recti kabeant, qum tam perverte proferunturt Si quis tamen seusus ejusinodi deliriis ab hominibui. (7) Kcu *, ecc. esse possii, ig esse videiur , scilicel, priraam owGraca l.aec. lrenaei ab Epiphanio descripta, Grabio niuin emiasionem, sea eam emissioneni, quae priroo omiliere placuil. Doclis&iroi viri consilium appro* loco ei aole carteras omnes facla est, esse a Proar* bare non possumus. Quatims eaim a Lalinie ali- chc quae Archetf prolulil quinlum ogdoadia locum lenemem : aecundo loco, seu secondam emisaioquantiiluni disrrepant, D O D lamen adeo, ui resecari debeaul. nem ab Arvhe (acUm esae, a qa emisstis esl Acatulepioty eexio ogdoadis loco consiilulu. Et sic de (8) '. Qu* sequunliM* Irenaei verborum Graeca desideraniur. Suiiimaui dunlaiat, sed caileris. (12) \ . Delendabaeduas voces, qua? wnipsn verba reiulil Epipbaidus boc inoik) : - nm conlurbam, quasque nec.vetua ialerp. nec ;, * , Terlullian. Icgerunl.
t
GONTRA HJSRESES LIRER PKIMUS. , (1) '. loco Agenoeion. Pleroma boc primse ogf.oadis (7), (2). Has voliim virtutes fuisse ante Byihou et Sygen, \ , ui perfeclorum perfeciioree appareaut, ei Gnoslico , \ corum niagia gnoslici (8) veri (9), ad quot jusie * * qtiis lioc dicat : 0 pepones, sopbistae viluperabiles, (3)! \ \ et non veri! Etenim de ipso Bytbo variae sunt seo \ \ " . 01 tenliae apud eos. Quidam eniro sine conjugaiioDG (4), ^^, dicunt eoro, neqne masctilum, neque feminam, ne , , 4- que omnino aliquid esse. Alii aiHero et mascnlum , (5) et feminam eum dicentea ease (10), bermapbrodilf . genesiin (11) ei donani. Sigenantemraretis (12) alii , . coujugem ei addunt, ut Qat prima coiijugaiio.
CAPUT Xtl
Ptolemcei di$cipnlorum
9
et Colorba$$orum doctrina.
1. (6), \ ol , - R 1. veroquisunl (13) circa Plolemanm acienlio res, duas conjuges babere eum Byihon dicunl, , , qiias el dispositiones (14) vocant, Ennoeao et Tbe . - lcsin. Primo enim mente concepit quiddam eniil1
BILLIl INTERPR ATIO. primae ogdoadis coroplementum. Atque has virtules Bylbo etiam et Sigc anliquiores esse vulanl, quo videlicet perfeclis perfectiores, et Guoslicis eruditiores esse videantur. Ad quos roerito quispiara hac verba usurpare queat: 0 nugatores sopbist*! Etenim de ipsomet Bytbo mull* variaque apud eoe sont eentenlia. Alii enim conjugis experiem eutn esse dicunt, ac nec marem, ncc fentiiMro, nec omnino quidqaam esse. Alii autem marem simul ac feminam esse asserunt, bermapbrodiii videlicet nalurara ipsi tribuentes. AJii rursug Sigen ei conjngem adjungunt, ut flat prima conjugalio. CAPUT XII. 1. At vero Ploleraaeus Bytho, quem illi pro Deo colunt, conjuges duas, quas eliam affeetiones tocau excogitavii, acdono dedil, Gogilatiooem scilicet, ac Voluntateuit Primara enira in animuin induxit aliquid * Ed. Feu., cap. IT. (1) . Adde ex vei. inlerp. et C cuin Laliira vereione conveniunt. Nempe qnod brcvius scripsisse videtur Ireiiieus, \ Tertull. \ . , (2) . Lego ciun vei. interp. : , \ , el in bis verbis novam conslituo perio- bxc paulo fusiori slylo prosecutus est Epipbanius. iliim. In aliis vero omnibus ediu. haec praeccdenlera lti boc laroen lapsus esse videtur Gonsianiieusia claiidunl, et refertur ad , quasi episcopus, quod Plolemaeo ec discipulis ejua eaui dicereiur complemenium primae ogdoa- senieiuiam ascribal, quam solis ejusdem Pioleinapi dia. Sed id ValeMinianorum osnnium hypoibesi discipulis iribnunl Irenseus et Teriull. Nam paubi repugnat, qui Pleroma non de uno singular! ADone aliud erat magislri eyslema, quod aucipr nosier fuse descripsil cap. 4 el seq. dicebaol, sed ex pluribus con&lituebaui, ut paiet (7) Pleroma hoc primas ogdoadh. Has voces lum ex cap. 1 bu]ns libri, in ogdoada acilicei, de< ada, et doodecada. Pleroma igitur primm oqdoadi* nibil a praecedenii, luni eiiam a seqnenii periodo sepaaliud esi, !o eorum mente, quam Pleroma, qua rainus ; uempe in iis solis novam consliUiimus peparte conatat priina ogdoade, sea priina ogdoas riodum. Prsecedenii junxil Grab., scqiieuli cae^h ; Pleromatis. E l cum Irenaeus hic descnpiisordine l utrique minus bene. (8) Perfectorum perfectioret, et Gnosiieorum magit normnibns prima? islius ogdoadis, subjungil, , sensus eel: sic gnostici. Hellenismus esl. Lallne verlendum fmspriuiam Pleromaiis sui ogdoada constiluuiit ; nain *ei : Perfectis perfectioru, et Gnoslicit veriorts in caelerit panibus, cum reliquie Vtlenlinianis D Gnoslici. (9) Veri. Ra bic, el paulo post, Clarom., U\\ conseniiebant. Arund., Oliobon. et Merc. 1. Reliqui niinus recte, (3) Q * coptcrral! Hec in Gnoslicos, qui foBilia libidinibos uiore bclluarum seipsos virL (10) Dicem$ es$e. Sic ediu. Eras., G?ll. et consporcabanl, apprime coitveniunl: enim, per translaiioneui, Graeci dicum bomines fracios, Feuard. cuni mss. Ouobon., Aruud. el Merc. 2, inelius quain ms. Claroui., Pass., Voss. ei e d i u efleminatoe, dissolulos et molleg. Oxon., dicutit. (4) 01 . Conler (11) Genesim. Ex Gr. lege natvram. TerialL cap. 34. (12) Rur$u$. Hanc vocem cum Grabio addiinu9,ex (5) . legit veius interp., sed codd. Glarom. ei Voes. ac lexiu Gneco. jnale. (13) Hi vero qviiunt. His ad verbum Graeca nou (6) *0 . etc. Gneca baec ileruiu Epipbanio deberaus, Har. , I. Haec vero respondenl. Sic ferunl : Piolemau* cxm ', Deo, quem verba ; , etc, usque ad , pienlior iU guos Oratceptores habuil, qose reeecare Grabio placuil, nos edi curavinius, itli Bythum appellant, conjuges duas $e \ntenta tam ut Gnecorum eeries babealar, lum etiaia aitribuit. Hai et affectionem vocal, cooilationem qtiia Hcet Irenasi verbis quaedam addiderit Epipba- vidtlieet et voluntatem. Eadem babet TerluU. cap, 33. nius, illa umeo cum vci. versione coUata facile Vid. not.8. (14) Di$po$ilione$. Mallem Qffecuentt. deprebendunmr. Ea duntaxat omUiraue, quae miuus
r 9 y
571
S. 1RENI EPISCOPl LUGDUNENSIS ET MAHTYRIS
572
lere (!) sicut dicimi, poel deinde volaiu Quapro- (4) , \ (5). pler duobus hig affeciibug ti 5 7 virtuiibue, id egl, , (6), Enuons el Theieseos, velut commistis in invicem, . , etniselo Monogenig ei Aleiheiae secundum conjuga- , \ , tioneui facta esl. Quos lypog el krtagines duorum , (7) flecluuin Patrig egreggag ease, invisibiliuna vigibi- \ lea; Tbelemaiis quidem Nun, Enuoeas aulem Ale- \ ) tlieian : et propier hoc advenliiia? Yoluntatis mas- , * ctilug esl imago, innaUe vero Enncaae femrninus, (8) , quoniam Yoluntas yelut viriug facla est Enuoeae. , \ (9) (10), Gogiiabal eniin Ennoea semper einigsionem, non ^ , * lainen ei emiitere ipsa per seroeiipsam poierat (11) qiue cogiiabat. Gum auiem Yoluniaiia virlus adve- . (12) * uii, tuoc quod cogilabat, emiait. . ' , , . 2. Non videnlur libi bi (2), dilecligginie, Uo- 2. . . inerici Jovis (5), propler aolliciludineiu non dor & , uiienlis, ged curae babeuiig, quando polerit hono- (13) ' , \ , BlLLll 1NTERPRETATIO. proferro, ac deindo Voluntas, ul ipse inquit, gecuia eei. Quare duabus bisce affeciiontbus, vel eiiam virtntibutfvirlutes enim eag rtirsus appellai), lioc esi, Gogilatione et Yolunlale, velul inter se copulalis ttonogentg el Yeritalis orlus ez conjugio ezstitil : quos quidem visibiles duarum invinibilium Palris aflfeciioniim lypos el imagines prodiisse aii, hocesi, Yeriialem Yolunialis, eiNun Coffitaiionig : ac propterca adveiiiente Yolunlate inasculua quldem ingeniue Gogitalionis iinago exslilil, feinitia aulein Yoliiniatis. Haque voluniaa Gogitaiionis faculias effecia est. Gogitaiio eienim produciionem illam quidem sibi propooebal: caeterum |>er se ipsa producere uequibat. qu.e coajubat. Gum auiem Volunlalis facullaa aecessil, tuiu demum quod cogilabal, iu orluin produxil. 2 Qui simul ul cogitat, eliam perficit hoc, quod volui : G?a*iv, quia de Plolemapi discipulig; Epipbaniiig (1) Quiddam emitiere. Sic cod. Pass., alii, quid imtttere. vero , qoia de Piolemaso ipo in singulari lo(2) Non videntur tibi, etc. Graeca bujus periodi relulit Epipbanius, sed seneuni dunlaxal; eadeni cum Irenaeo ironia, sed.paulo fuaiug et explicatius Plolcina?um perslringens. (3) Homerici Jovis. Al(udit Irenaeug ad buuc Homeri locum . , . 1 et seqq. : j&a * , ' , , \\ . quilur. (7) . Lege cnm interpreie, . (8) , elc. Hajc pervergo ordine apud Epiphanium scripta esse bene monet Grab. Sic Itaquo cutn vet. inlerp. legeriduiu est' , . Ganeruui hoc loco euradem esse alqtie , nibil necesse esl morieamiis. (9) ;. Lege cum inierp. , tum adde cuin eudeni, . Yer-
Casteri quidem lum dii, tum bellicoti liornines lil eniro, hoc adventiiias voluntatis. (10) Tota nocte dormiebant; hanc vero JupUer jucundi . Depravaluin bunc locuui ila cuin doctissiino ixperiem somni ducebat, Grabio ex veleri interprelaiione reslilue : Anxius nimirum animo tecum volutabat, quo pacto , 4
Achiili
Decus a/ferret, pluret vero perderet ad clasiem poslreinum illud, , ita reglituendinu Achivorum. D esse mox subdita deinongirat raiio : Quoniam oPlures, inquain, an Acbivorum an Trojanomm t lunta$ velut virtut facla ett Ennaa*. Demonsirai et atnbigumn ex Euaialbio. Priorein sensuiu secuius Tertull. c. 53 : Ad imagitum quidem cogitalionis, est JrenaMig. feminam : ad imaginem volunlatit, ma-
. Ac proinde oxpiinge
aemen ad imaginem volunlalis, ieiniuinum vero ad itnagiuem cogilaiionig factum est. (11) Tolrvr. Delendum vullGrabius , el pro eo legenduin, , aed frusira : bacc enim Grseca periodus, preui nunc legiiur, recluoi efficit sensuu, nec a vergione Latina discrepai : nisi qnod inierpres, bujus couiie . t cogiiatio quidem in illo nun-ciendse gratia cum pracedeutt, addidii particulam qmam non exUilit, temper coyilan aliquid produquoniam. Hic laruen praeierea pro legisso cere : voluntat vero ip$i pottmodum accemt.videtur, An , vel \ . vero isia Irenxi sint, an Epipbaiiit, neiuo facile |(12) . Adde cum iulerpreie dixerii. (13) . Legendum vult Pelavius, (6) . Scripsit Ircnxus , vel -:, wullcui , ul legit imerprc.
(4) . Sic cod. Reg. In editl. omnibug niale . Legisse lameu videiur iulcrp. , in plurali; quod mallem. (5) . llas voceg el proiniscue usurpal Epipbanius. Non miruin ergo, si pro gic reddal inierpres, Thetesin. Sed pogt eam vocein, , haec addit Epipiiauiu*, qu;c in veieri Irenxi iiiierprelalionr Launa non occurrunl: \ \ , \^ ,
rem Monogenem. Tum banc conlinuo ralioneni ad-
dil : voluntati* enim vit, uli qu<B effeclum prcettat cogitationi,maris oblinet censum. Masculucn proinde
675
CONTRA HJERESES LIBER PRIMUS.
571
\ * \ 6 , - rare Acbillem, et mullos perdere (7) Graeeorum, \ (1) . \ , - appreliensionem babuisse magi*, quam ejus, qut , , , , est universorum Deue. Qai eiimtl ui eogiuvil, per (2), , , flcil id quod cogilavil : el eimul ac voluil, ei cogj . lat boc qnod voluil: lunc cogUans cnm vurtt, ct titiic volens cum cogitat: cnm sii totus cogtlaius, et loiua sensue, et lotua oculus, et toius audiius, et tolus foiis oinnium bonorum. . Qui auiam pnidenliores putaniur illorum (8) (5), ' esse, primam octonationem non gradaiiin, allerum (4), ab altero jEooem emissum dicunt, aed simul et in * \ 5g unum jEonum (9) emissionem a Propaiore, et \ , Ennoea ejus, cum crearenlur (10), ipai s<* obsielri (5). \ cnsae affirmani(ll). Et jam non ex LogoelZoe An \ (6) " \ tbropon ei Ecclesiam, aed ex Auibropo et Ecclesia BILLIIINTERPRETATIO. et simul m vuli, etiam boc cogilat, qitod voluit: lum cogiians cum vult, et inm volcne cnm cogitaf : cum totus sil cogilatua, loius mens, lolus lux, lotus oculue, lolus auditus, lolus fons omniuui bonoium. primam iEonum ogddadem non gradauni ha productani esse, ut alius ex alio fluxerit : verum simul el couferlim onines iEonas a Propaiore et Gogitaiione ua procreaios esse non ininu cerio aaseveral, quam si ipse obsielricis munere funcius fuissel. Ac jani non ex Sermoiie et Viia Hominem et Ecclesiam, necex Honiine ei Ecclesia, ul aliisplacei, Sermonem ei Vitam procreaioe esse ipse cum suis a i l : verum alio modo id ita refert:Quod Propaior emitlere cogita(1) , . Legtl inlerpres, sii caeleris Valenliuianis opponebanlur, quod bi, ut conslal ex lib. i , c. 1, in posteriori leirade ex Logo , , eic )" ,.... $sd>c.Hasvocesvelad- ei Zoe emisaam eecnndam conjugalionem, Hotniuem dtdit Epiphanitis, vel omisii fmerprcs. Posierioree Bcilicel el EccUtiam, vellenl : isii vero coiitra, iuqaidem exsUnt lib. n, c:ip. 12 n. 3, ct 28, n. 5, verso ordine, ex Anthropo el Eccletia Logon el ubi locom bunc fere repetil Irenaeus; sad pii<>- Zoen. Ilinc paulo posl subdil lreaaetis: Loeniu$ est ree. At viciesin plura aiia illic addil aitcior nosler, Antkropoi Logon : hie ett primogenitut Ftliut. Sub* qu bic legiinlur. Oieruin male tequilur autem Logon : Porro nibil necesse est nioneam, Epipbattium , bic majoris explica!iou'u oinilluntur in edii. Oxon. () . Hsec ex Epipb. Ho?r. causa, pauca quxdam Irenaei verbis addidisse, ut xxxv, 1, excerpia sunl, ubi pro bis Irenaei verbis, , , \ , elc. (7) Perdere. Codd. Glaroin., Pass. el voss. proqui auiem prudeniiore* illorum pulantur este, soluai liabel episcppus Gousiamiengis : ( Ko- dere. Sed vera leciio eet perdere, ul ex Uoroero ) , eic.; unde discimus liquet. (8) Prudenlioret iUorum. Grcismus, pro pruliasc esse Golorbasi dogmaia, qua? taciio auclom iioiiiiue perslringiim Irenaeus et Tenull. cap. 56. dentiores illis. Eadeui Golorbasiis atlribuit Tbeodorei. fib. Har. (9) ASonum. Scite monet Fronio Duc. legeiiditiu fab.. c. 12. esse, tex JSomim, quod quidein baud adveriii Bil(4) ^ Haec perperaro oini- lins, dum veriil, \$ Mona*. Sic onitn Gt&'<u C Epiphauius, . Teriulsil ediior Oxoniensjg. lianus quidem octojugem nomiiial : sed quia.pareti(5j_ , . \ei. inierpreiaiione b|t:el Ireiixum les numeral cum liberis. Addil vir erudilus muila sci ipsisse, , \ bic esse , si ad Grapcorum eeiUenliain . Sed banc uieiapboraiii iromcaiii exaitiinentur. Hanc lotige accuralius sic expriiucro potuissel iuierpres ; Dicunl primam ogdoadetn nou tajtlillum emollire Epipbanio vigum fuit. gradaiim ita produclam et$e, tii aliu* ulio JEon () , elc. Hic corrupfa auni Graca. Sic ex veieri inlerpreie resiiiueiMla fluxeril : verum tex ASonum emiuionem timui ct censereni : temel Propalore, eogituiione ejus faciam ene , , ' \ tion minu$ cerlo atteveranl, quam t, dtim ederen^ \ tur, ipsi obtietricit munere functi [uiaeut. U\ buc . ' , eic. dmilaxal ea vereio, qiiam aiicloris uosiri nieuli Superius enitn ex Irenaeo observaviinus, Gnoslicos coiisenianeam exisiinio, discrepat a lexiu Graco, fuisse Valeiiliuianoriim parenles; ab illis bos tres qnod Epiphanius deColorbaso in singulari, lreuaius hvxygias apene sumpeisse, ive furatos esse; neque vcro de Golorbasiia m plurali aertuoiietn facial. id male tulisse Gnosiicos : sed mali iurti eos accu(10) Cum crearentur. Feuardenl. cumqw creasasse, quod syzvgiam Hominis el Ecclesice posl renlur. illaiti \erbx el Vita poauissenl, quod absurduui (11) Ipsite ob$ietrica$te afflrmani. Diulius suspiexistimabaiit. Unde poai Valeniiiimti mttlli ejus dis- caius suin, ex Graco legeiidum ease, tpit quaii cipuli, ac iupriinls Colorbasii, a Gnotticisaduioniii, {> obmirica*unl offirmunt, cum iuaxiine lib. u, cap, 8, eadem- pbrasi ulalur auclor nosier magisiri sui ordbiein inimuUrunt, et Hominem el -n. " - :hunc quuii ipi obtlelricaverint, enunliani. Sed cum iuEccUtiam auie Verbum el VUam posueruiu. D$ ea , inquit Ireiiaeus iib; i i , c. 13, u. 10, qum est cidlsseiu iu lib. iv, cap. 35, n. 3, ubi Valeniiiiiaiioa dcrtdeiido iia exprobrai, quod Gbrisii ... Uis, secunda emiuione Hominis EccUiiee, ipi lewetipsos obsieiricatot etu a/prmunl; tion dubilavi paire$ evrum (aUo cognominuii Gnonici pngmnl qtiiii iisdem salibiis, iisderu verbis Golorbaseos bic, adwriui invicem. $ua propria vindicantet, ei mulo* quod csieros ADonea special, delricuerii. Quare fun$ iemelipsoi convinceniei, aptabile CM magu vera leciio esl, quam inodo exbibel lextus Lalinua, emuUQM dtceniet, uti , Hom\ne Veri ' C 4 i c i verbis nounihil dcflexil Epipbauiu. bnm, $ed non Verfro Hcminetn emiMtum, $* cl ab l Jlomintm V#r6o antnhrem. lu boc ifciiur Golorba%
a o
575
S. J R E N J I E P I S C O P I LUGDUNENSIS E T MARTxRIS
576
Logon et Zoen dicanl ganeraleg, in hunc modum , \ , oi , diceulee: Quande cogiiavit altquid emitiere (i) Pro- , paior, hoc Pater vocatus est; ai ubi qu craisit \ * . vera fuenini, boc Aietbia vocaium esi (2). Cnm " , ergo voluit (5) semetipsum oeiendere, hoo Anihro- . \ (11), poa diclus esl. Quoa autem praecogitaveral, poetea- . " quam emisit (4), boc Ecclesia vocata est. Loculus (12), . oat (5) Anlbropos Logon, bic esi primogeniius (6) , flliug. Subseqtiilur aoiem Logon Zoe; et sic priina . \ 6 (15) ocionalio complela esu . \ . 4. \ \ 4. Multa autem pugna apod eo$, etiam de Salvatoro. Qiiidaro cnim eum ez omnibus generatum . 01 diconl, quapropier Beoeplacituin vocari, quoiiiam * \ , , per etim glori- (14) uuiversum Pleroma bene sensit (7) ficare Palrem. Alii aiitem ez polis decem iEotiibua, ^ , , qui sont a Logo ei 5 9 Zoe emissi (8); ei propier (15), f 1(18) boc Logon el Zoen dici eum, parentum nomina cu- . , aiodieniem. Alii aulem ex dnodeciin jEonibus bia, \ (17) * \ qui sunl ab Anlbropo el Eccleeia iacii : et propler (18), \ . \ bor. niinm borninis se eonfiieri, velul poslgenitum (9) Antbropi. Alii a Cbrieto ei Spiritu ganclo, , (19) , iii (iO)qui adfirmameiUumPleroroaiis emissi sunt, \
M 1 r
BlLLll INTERPRETAT10. v i l , boe Pairia nooien accepit. Qnoniam autem id, quod produxii, terum erat, boc Yeritas appellauim eet. POITO cum geipsum osiendere voluit, hoc Homo dicimn est. Denique postquam eos, quos anie cogitaveral, protulit, boc Ecclesia nuDcupaium esl. Locnius 6st Homo Sermonem : hc est primogeuiiua filius. Sennonem Yiia consecula est; ita ogdoas prima coiifecta 61 absoluta est. 4. Quin de Salvatore quoqne non parva inier eos pugna esu Sunt enim, qui eum ex omnibns ortnin es.e dicant: eaqne eiiam raiione Etidoceiunt ipsum nuucupani, quod videlicei universo Pleromaii Palria cloriaui per euni illugtrare placuerii. Sunt iiem,qui eiun ex solis iis decem .jEonibus, quoa Sermo el Yiia in lucem eiiuleruni, producium fuisse tradanl : ob eamque causam Serroonetn et Viiam ipgum appellari, avila videlicel noinina retinenlem. Alii rursus cum ex duodecint ilKs AEonibug, qui ex llomine cl Eccleaia exsliteruiil, orium e&se malunt: bincque fieri, ui ipsemei aeae flliuin hoininig conlileatur, "Edil.Feuard.. cap. TII. Verlemlum erai, nepolem. (10) Ila reposuii Feiiardcutius inonilus, ul Pass. el Voss. In Aruiid. el Merc. 2 deesi cogiiavit, iil el in edii. Era&mi, qtii idcirco ad roarciinsin no- ipse dicil, a Painelio in Torlull. el Fronlone Duc. lavil, forie addendtim csse voluit, quod Gall. ei ln Erasmi aulem el Gallag. edilt. el iu omnibug Feuard. inde texlui inseruerunl. Ferl lexlus Gne- prorsus mgg* legilur eovum. Unde conjicil Grabius, gic ipgum scripsisse iiuerprelein ex Graco , U i : qnod cogiinvil emtittre Provator. (2) Hoc Aleihia voeatutn e$t. Hinc emendandqs baud adverteniem, Laiinain consiruciioiiem ablavidetur Terlalliani lexlu cap. 56, el pro, /lic veri- liviim posiulare. ta$ appellata $$t, legendum, hoc uriiat appellaia (11) 0 . Legeudum vull o$t; uii antea scripsil, hoc Pater dicius e$i; el Fronlo Duc. . Sie quideni legisse veierem imerp. ei Teriuliiauum c. 36, ne poaiea, hoc Hom* pronuntiatui eil. (3) Cam ergo voluit. Sic codd. Glarom., Pats. el gari non polesl. Legere lamen gudicial, Voas. Juxia Graecuin, . caeierie, cum quamvis ei vulgataiu leciione. cum petavio retinere nihil Impedial. autem. (12) . Lege cum iulerp. . Inlerpreii (4) Quoi autem pracogiiaverat, potlquam emisit. Vcriendum eral : quot auUm prrcogilatii cum coiisenlit Terlulliaiiiis cap. cii. Cum voluit leineim
%
(9) (1) Qttando cogiiavit aliquid emitlere. Iia Clarom., C Pottgemlum.
ip$um probari, hoc Homo pronuntiatu* est. emiiit. Sic T^rlulliau. quos auiem pratcogiiatnl, cum (13) Kal " . Adde ex inprotuliu
(5) Locutv$ . Deeel in codd. Clarum. et Yosg. lerpr. . Terlolhan. Sonuii tiomoSermonem. lliiic Grabii animum subiit suspkio, vel. inierpre- D (14) . Adde x imerprete ei Tbeodateui nullum in Graeco Irenaei lexiu verbum lcgisae. reio lib. llcer* faft., c. 12 : ' Sed, dociisaimiviri pace, iullnua omnino suspicio. quas vcroa omisil oacilans gcriba. (15) . Adde ileruro ex inlerp. xa\ Longe probabiliue videlur, omiesionein verbi bujus, quod cum apud TerinlL inm in cajieris omnibus \ . (16) " . Dele ta, ullima gyllaba esl DOlrenaei codd. liim ms^. lum editis legiiur, duorum minia praicedeittie gcribse negligeniia repeiita. icribanim oscilaiilia? ascribendam esse. (17) . Pro lege cuiu inlerpr. et (6) Hic e$t pnmogmim. Godd. Glarom. 64 Voss. koc e$i pnmogsnitui. Sed in Grusco, , Torlull. . (18) ). Legocuoi inierpr. . , (7 PUroma bene $en$it. MeUui veriisset inter- (19) , etc. Legeudunaeggecuiiiinierprela, pres, Pltr&mnti ptacuit. (8) Zoen eimjii.,Adde ex Graeco, produclum , bene mouenl Billius et Fronlv) l>uc. Leciionera banc coiiOrinal Tertullian. c. 39 scribcng ; iUum fuiiH dicunt.
S77
CONTRA ILERESES LIRER PRIMUS.
.S78
, , ' , facltim eum dictint, et proplcr lioc Chrisluir. vo^ (1). " , , cari eum dicuiti, Palris sui, a quo emisstis esi, (2) , \ - cusiodieniem appellalionem. Alii aiilem sunt, qui *, \ , " (5) ipsum Propatorem oniuiiim, ei Proarclien, ei Pro*.:* \ ' \ anennoeio, Anlbropon dicunl vocaii : ci hoc esse , \ - magnum et abscondiliini ntyslerium, qtiouiam qitas * \ esi euper ouittia virlus, et continct omnia, Anlliropo8 vocatur : el ideo hoc (G) Qtium bominis se dicere . Salvaiorem. CAPUT XIII .
De Marei prattiginetnefarih artibui.
1. (4)... , \ .. \ ' \ , \ , , \ , (5), , \
Alius vero quidam c i iis, qui sunl apud eos, magistri emeudaiorem (7) se esse glorlans (Marcus csi auiem illi nomen), niagicae imposiune peritissimus, per qtiam et viros mulios, ei nou paucas feminas geducens, ad se converli (H), velul ad scienlissinium, et perfeciissimum (9) 60* viriulem inaximam ab invisibilibus, el abinctiarrabilibtis locis(IO) babenlem, fecil, prxcursor quasi verc exsislens
e l
BILLII INTERPRETATIO. lanqnaai Hominis nepolem. Alii praHerea etim Cbristi el Spiritus sancti, qui fulciendi Pleromaiis causa producli sunl, sobolero esae iiialunl : ob idque Cbrisium eum dici, parenlis niininim Nlius, ex qiio productus esl, nomen servatitem. Non eliam dcsunl, qui omniuin Propaioretn, ei Proarcbeu, el Proaii<*iinueton, Hominem vocart aaserani: el hoc osse maguum illud et abslrusiim sacramemuiu, ncnipc quod vis illa. qux omnia superai, couiplexuque suo coulinei, Homo appellatur : eamque esse cansaui, cur Saltaior filium Hominis ee dicat. CAPUT XIII. 4. Jam vero llarcus quidam, non paucoe utriusque generis hominet, in errorem abdiictos, ad se i l lexii: quippe qui miserum iliura eorum, de quibus ame verba feciraus, ioipostorum emendaiorciii esso * Edii. Feuard., cap. vm.
A/ii Chrhto et Spiritu tancto* conttabiiiendce itni- C
lenUati
promis,
confictum.
El revera supeiius
cap. 11, ex Yalcnlitiianorum bypolbeei docuil Ireiicens, non Salvaloreiu, sed Clirislumei Spiritum sMictum eujUsos fmsse. Sed jam a quinlo eaiciilo eodem Tilio, qno jam laborat Epipbanii lextus, laborasse ct IreiKci codices, ex eo paicl, quod Tlieodoreuis loco cii. eodeui prorsus modo legil et scripsii, atque nunc apud Epipbaniuui leginms. Unde subit suspicio Epipliaiiium ipsum, meudosis usum codicibus, viiiose scripsisse.
(1) .... .
Clarius Tbeodoreius : , Pairis nomine Chriuum

eum appellari.
(4) . Verba sunt Epiphanii //<rr. xxxiv, 1. Quanivts anlem bic epifrCopusGonstautiensis plura Irenaî verbtsa Ididerit, illiusqne lexlus paulo inagis ab illo episcopi Lugdiiucnsis disrrepel; operdR tamen pretiutn duximus Graica b;ec (omissa in edil. Oxon.) e regione aiiliqua Ironaji versionis apponerc, Uww quod ab aucioris noslri sensu non recesserit, imo non pauca ejnsdeui verba rctinuerit Epipbanius; tuin quod ex Gracis illusirari iuierdum possinl Lalina. (5) . Desideralur bic aliquod verbum, forle . Scribii criim Irenaei inlerpres, ad se converii fecit; sic enim legeudum, e. hoc. Mallem lancn deleri/foc, ulpote superfluuiu.
'. (6) Et ideo hoc. \.
(2) . Ha.c addidisse vidclur (7) Entenduiorem. Glarou. cvmmndatonm. Sod Epipbanius; neque eniin vel apud inlerprelem, vel repugnal Grasca vox , qua ulilur Epipbaapud Terlull. leguntiir. nius. (3) . Fallor, inquit bic Grabius, an D (8) Ad converti. Sic resliluimus, juxla Graicum Aulbropiaiii inde dicti sint, quorum solus, quod ego , sicque restiluendmn esse duduui monucsciain, S. Cyprianus episi. 73 (edil. Oxon.) meoii- rat Fronlo Duc. In omnibus quidem cmii ediit. tuiii nit, eos cum Palripassianis el Yalentiiiiauia con- mss. legilur, convertit : aed lam matiifesio >cribaiuiigens. Al doctissimo viro procul dubio excideral, nim erraio, ul iniruni sil id a Feuardenlio, vel Laciaiilium sub Anem lib. iv De tera sapientia, Grabio emeiidaluin non fuisse. pag. 407 ediu Oxon. an. 1684, conceplis verbis (9) Et perfectitsimum. Deest in codd. Clarom. el meiiiinisse Antbropianoruro, quos Novaiianis, Ya- Yoss. nec quidquaiu esi in Grseco Epipbanii lexlu, leuiiuiauis ei Marcionilis hubneclil. Ex Cypriatii quod buic respoudeal. vero verbis id unum colligi polesl, Aulbropiaiios (\0)*Et ab inenarrabilibut locis. Ua recte Fenard. fuisse baBrtilicos, qni nec euiudein Patrem, nec cousiit. Glarom., Pass., Yoss. el Gutco Epipbau. euindem Filium uobiscuiu conliiereulur : ex Laclan- lextu. \n mss. auteni Arund. el Merc. 2, aeque ac uo vero, eos Jesum Cbriglum uieruin liouiineni in edill. Eras. el Gall. tribus prioribus vocibus essc sensisse ; qux si Grabii conjeclurain lir- omissis, pro locit, perperam kgilur logts. luaui, saliem non inlirmani
579
S. IREN.El EPISCOPI LU6DUNE1SSIS ET MARTYRJS
Amichrtsli. Anaxilai ettim ludicra (4) cum nequi- \ , tia eorum, qui dictintur magi, commiscens, per . liaec vtrlutes perficere polatur apnd eos, qui teo- ' aurn babent, el a mento sua excesserunr. , * > \ , \ ... , \ .... \ , , ' , , . 2. (6) (7) 2. " Pro calice enim vltio misto (2) fingens se graiias agere, ei in muttum extendena sermonem , \ iiivocaiionig, purpureum et rubicundum apparere , \ facit (3); ut pulelur ea Gralia ab iia, quae sunl &u- (8)* per omnia, suum sanguinem slillare in HHus cali- (9) cem per invocationem ejus : et valde concupi- , acere (4) praesentes i x illo gustare poculo, ui et in , eoe Btillel qiwe per magum bunc vocaiur (5) Gra- \ lia. Rursut mulieribus dana calices mistos, ipsas . BILLII 1NTERPRETATIO. dticereiil, cum magicarum praBstigiarum periiisslmu* esset. His iiaque, quos in frandem inditxerat, p*reuasit, al loios sese ad eiim converterenl, velul ad bominein singulari quadam scieniia praeditum, vimquc maximain ab iie locis, qui nec oculis cerni, nec ullo noiuine exprhni possunl, conseculum : vereque pra> cnrsorem Aniiclirisii se preslilit. Anaxilai enira ludicra, cura roagorum (sic enim appellanlor) versuiia conjuiigeiis, tnirilica quaedam edere censelur. 2. Pociila vino mi$!a flngens se cengecrare, atque invocalionis rerba in longius protendena, eflicii ni purpurea el rubicunda appareanl, exisiimeiurqne Graiia ab iis, quie supra onmia suni, saiiguinem suiiin per ipsius invocaiioneni in poculum illud aiillare; gestiautqueii, qui adsunl, ex ea polione guslare, ui eiiani iu ipsoa Gralia ea, qtue per hunc magum predicatur, influat. Rursus mulieribus pocula inisia porCap. ix.
et
verba exscribit Epipbanius, et ul ipse loquitur, , ad verbum, Har. cil. 2 el seqq. Yidelur anlem iulerprcs legisse, , elc. (7) . Vuli Pelavius (lisiinclioiiem posi Innc voceiu apponcndaiii es>e, ut >:, cuni verbo , sed COIII sequenii coiislruaiilur. Scd inalira ego tubdita circnmfercns, exarde*centi$ repercussu palloillas voces ciiin consirui, quam cum rem dtrum, velut defttnclorum, offundenie conviviis Nam iiic signlicjl cunst(convmis bic didum pro convivii). Ludendi siqaidem crurt ul recie verlil Billius, graiias agen. Yidc \erbum, quo Ptinius uliiur, opiinie convenil cuin Disscrlalionem noslram , 7, tnil., ubi fiisiua lreiuei ludtcris, ei Epipbanii , apprimeque D expciidimus qux hic de Eucbai islia iraclai Irenaeus. qtiadral ad niagoruut pra-sligias. Nam ludorum ei (8) xoteu liidicroruui in bac aiie propria esl. Hinc Mi- Obberval Feuardeuiius ina Marci prxsligiarum luilius Felix, de magis : Quidquid miraculi ludtuit, cxciDpla bic ab Irenieo snbnecli. Priiuuni paulo per damonet faciuni. Deindeqiiemadnioduii) Auaxiclarius cxplicat Niceias Gbonialcs lib. wThewuri, luus, ui ex Plinii verbis liquel; sic ei Marcus ejus c:<p. 6: lllc, ut divus Irenceui auclor e$l> vitrea niiiuior, poculo ad magicas imposltiras utebatur : quwdam albi colora pocula prwparabal: deinde caradeo ul aller cum aliero inaxhuam babeal alliniia- >nine> neicio quo Miui, confeitim eorum aliud in raleiti. Scripsisse aulem videtur isle Anaxilaus de rt- brnm aliud in purpureum, aliud demque in casrutettm bus naiuralibus, vel, ul exislimal Peiavius, de ar- coHverlebai. 1'oslea confulaus islas prxsiigias addil: <:;mis quibusdaui ac miris nalune operibus, ul ex J'raienlium oculoi [aicinabat, efficiebalque ul ta Plmio culligere licei lib. xix, c. 1; Hb. , c. 2; qua conspicerentur, conlra se vidertntur, hb. xxx, c. 8. quam eorum naiura {* lVec enim pellucida vato(2) Pfo calice enim vino misto, elc. Verlere dc- rum vitreorum corpora in varioi mutan colores ;>obuissei inlerpres: Calicem emm vino mistum fingeus tuistety elc. Secundum aulem erat, dum ex ininore $ contecrare. Consecrare, inqiiain, non gratias agere poculo, quod seduclis muliercuiis porrexerai, (quoinodo el paulo iufei ius iierum red- iuullo majus, quod ipse lenebal, adeo explebalur. diiur); bic etiim de grauarum aciiuue siiuplj- ul eiiam ex ipso superelTiindi pularem. Po&ireimiui, citer, sed de ipso Eucharisti* sacriiicio, a Marco quaudo deiiria, qnae paipiiantes ei siupenies efifuulcunque admnbralo, agiiur. Uebani, vaiicinia esse sibi persuadebam. (3) Apparere (acii. Poculum addidil Fcuard.; nos (9) . itnprobabile censueriin cum GratXDUiiguiius, quia dcest ea vox omiiibus cuin cdibio, per Marcuin inlellexirise conjugeui
% 9 t %
(1) Anaxilai enim ludicra. Anaxilai exslilere plu- C rcs. Nain praeter AnaxMaum, seu Anaxilam Messeuitim, Rbeginomm lyrannum, cujus uieniinere Pansanias in Meuen., Jttsiinus tib. , el Macrob. Smurn. i , 2, fuil Anaxiiaus bisioricus, cojas nienlioitem facil Oionysius Halicaru. inilio Anite. ftom. Ahtis fiih Auaxilaus comicus, cujus fabuias plurtmas citat Alhenaeus, qui Anaxilas dicilur Suid et Eiymologo. Alius dcuique fuil Anaxilaus medicus, quem laudat Plinius pluribus in loci. rliinn ipstini esse, de quo hic Epipbanius et Irenaius, haud improbabtle videbilur ei, qui uiriusque verba couitileril cum iis, quse de illo relerl Plinius lib. xxv, cap. 15. Luul, mquii, et Anaxilatu eo (iulphure, <le quo ibi sermo esi) amden$ in calice novo, prunaaue
tis, inm manu exaralis codicibus, ei in lexln Graeco. Salis subitilelligilur. (4) Concupiscere. Yertendum erai, concupUcant. (5) Vocatur. Pro invocatur. Sic Horat. Iib. i . od. 2 :
Quem toctl divum poputui ruenlis Imperi rebus? (6) /. Hic ex professo Irenaei
CONTRA ILfcRESES LIBER PRIMIJS. 5S2 5*1 , - graiias agere jubet, praescnlc se. ubi iioc facluin , . , esi, ipse alium calicem muRo majorem quam esi , ille, in quo illa seducla Eucbarisiiam (5) facil, pro , (1), \ - ferens, el iransfundens a minoivqtii esl a muliere , Ekicbartsiia facius, in illum, qui esl ab eo allaiiig , ' (2), tmilio majorem, etatimdicensila : lUa Qlqua e$l , - ante omnia, inexcogitabilit et inenarrabiiis Gralia,
, , -
adimpUat luum intus komincm, muliiplicit in agnitionem $uam, inseminans granum iinapis in bo-
. \ , \ , , ^ \ . \ , , \ . ^ 5, \ (3) , * , \ , . \ , , \ , \ , , \ *
nam terram; ei talia qtutdam (6) dicens, el in ineaniam miltens illam infelicem, admirabilia facieu* apparuil, quando major calix adimpleliis es de minori calice, ul ei supereffunderei ex eo. aiia quaedaro his similia faciens, exlerminavit mulloa (7) el absiraxil posl se 3. Daiur auiem inlelligi, eum ei daemonem quemdam paredrum habere, per quem ipse qooque propheiare videiur, ei qootqttot dignas putat fieri parlicipes suae Graibe, propbeiare facit. Maxime enim circa roulieres vacal, ci boc (8)circa easquae sunl honesta (9), et circumpurpurata?, el diiiesima, quas Mepe abducere (10) lenians, dicil blandtens
eis: Partieipare U volo mea Gratia, quoniam Pa~ 6 *, ter omnium Angetum (uum ttmptr vidti ante faciem tuam. Locut autem tua magnitudinii in nobi$ est : BILLII INTERPRETATIO. . (4)
rigens, ipsas astanle 86 consecrare jubet. Quod cum facium fuerit, ipse almd poculum longe majus eo, qued a muliercula eeducla consecralura est, proferens, atqoe ex tninore illo, a muliere consecraio, in id, qiiod a te allalum est, transfundene, ac simul haec verba eobjungens : Graiia , qua $upra omnia $,
eogitalionemque omnem sermonem excedit, inleriorem iuum komxnem impleai, alque imperso in Urram bonam *inapt$ grano, cognitionem suam tit U amplificet; aliaqne nonnulla liujusmodi verba prontintians,
qnibus mieerain illam velui oeslro quodam pungit, lum demum presligialoris bominis specimcn edil, inagno videlicel pocuio ex parvo usque adeo impleto, ut eliam redundei. Alque alia quaedam consiniilia faciens, perinuRos fefellil, ac posl se abduxii. 3. Quin illnd quoqne a vero non abhorrei, babere eem daemoneni qnemdam assessorem, cujus opera in ipse vaiicinia edere videlur, lum eiiatn elficil uleae orones, quas dignas consel quibu Graiiam suam Rflhi Sigen, quam Gharin ab hncreticis cognomina* C , lain esse, ex prinoipio caphis 2 hujus libri appa- omnium Angetum tuum temper videi anie faciem rei. Gonjeclirram flnnal, quod panlo post ea gratia $uam. Sicenhn anffelos p:niio iuferins describil bic ch ilur, , \ ^ haereiicus: , qua omnia est, inexcogtlabilis tnenar- , Magnitudiues setvper videnies ipae Grabius, probaique ex eoepiilielo, viaentes faciem Patm, quod a Marco angelis expresse , aed frusira. (2) . Legunl Billios et Pelav. cum ascripluin ex Maiib. xvm, 10, legilur pagina 64, interpr. . Posi hoc verbum lcgisse vi- lcgitur el i verbis qtias modo versanins. Honini detur inlerpree, , nisi tnulto )\ igiiur, locut autcm tuce magnitudinis in nobis est, sensus esl : locut angeli /ut in nobit ett. Effuliebal vci ipse, vel acriba ex praecedenlibus repetieril. (3) . Dxmones paredri eniin veteralor, ui paulo poel referl Ireiiaeus, se ilicebantur, qui hominibuft assislebant, el morboe suosque, iniagincs angeloruin, id esl, spirilales boaiqueInfortunia ab illisaveriere credebantur. Magos mines esse, quos tnater Acbamotb ex inspeclaiione ejusmodi damones babuisse aseisienles sibi ei ob- angelorum Salvatoris conceperat, iisque simtles aequenlee, quoruin ope mulia portenta ederenl, pepereral. scribil Terlullian. Apologet. c. 38. Gum 1 1 spiriius (5) Eucharitliam facii. Vertendum eral : Euchaad HJlelam dunlaxat assislebanl, dicebaniur Ttsiiam fecit. * ciim hominibus somnia injiciebanl, vocaban- ^ (6) ialia qua>dam. Clarom. er alia qumdam. tur cum eos ad lerram elidebanl, ul (7) Exterminavil multot. Id esl, Hrminot leinde laoquam ex morbo comiiiah exciiaii, consu- abduxii, seduxit; Graec. . leniibus futura prxdicerenl, appellabantur catabo(8) hoc. Pro, ei maxinu. lici. Paredroruin et Oueiropomporuin meminil Ire(9) Uonesid'. Id est, eteganier culta, prcetexieicr, U33U8 bujus lib. cap. 23, n. A, Paredronun ei Caopulenta'. Nam ul observal Asconius Pedianus labolicorum Terlull. lib. De an., c. 28. Giterouis iuterpres, Honesli, pro dhitibut; ve(4) . Lege cuai inlerpr. tuste. . ilac vocc designari sive (10) Abducr. Sic recle Grab. ex cod. Arund.el conjicit Grabius : sed rein acu non leiigil Gneco reposuil, pro adducere, ui legiiur in om. r erudiius. Angelus esl, de quo inox edit. cl m^s. dixit )larcus, quod Legendum vuli Billius, rab\\i$. (1) .
Patris.
(ûod de
angelis imelligi aielur
5*8
S. IRENiCl EPISCOPl LUGDUNENSIS ET MARTMUS

9
584
oportet no$ in unum convenire. Sume primum me 6C (15). Ad/4 pet me Gratiam. Adapta ut $ponta $usiinen$ " , xai cV , tpontum ffcnm, ut /* quod ego* ego quod lu. , Constitue in thalamo luo temen luminit. Sume me , , . ipoitsum, * capere in . d*$cendii in , aperi $ tuum, . Cum au. * , tem mulier responderil : Nunquam prophetavi, , . ' $ propketare; invocatioues quasdam faciens - ,
9
denuo, a J siuporem ejns qtiae seducilur, dicil ei :

Aperi o$ tuum, ^ quodcuxqw (\), pro-
8t
, -
phelabii. Illa autem seducia (2), el elala abiiequa) pra?dicU stint, concalefaciens 62 animam (3) a suspictone (4) quod incipiai proplielare (5), cum cor ejus mulio plus qaam oponeal palpiiet, audel, ci loquilur deliriosa, et quaecunqoe evonerinl omlila (6), vacuc (7) el audacier, qnippe calefacla ^ spirttu (8) (sicul rnelior nobis (9) de lalibus propbeiis exsequilur (10), quod atidax el inverecunda eetauinia(11),quas vacuoacre (12)excalefacta est): ei exinde propheiidem semetipsam pulal, el gralias agil Marco ei, qni parlicipavil ei suam Graliam : cl remunerare eurr, geslit, non solnm gecundum substantiae sux dalionem (unde el divitianim copiam lnagnam collegil), sed el sccnndtiiu corpo-
, , \ * , , . , , \ , , , (14), \ \ , * ( (15) \ , \ *) \ (16), , - \ :-
BILLU INTERPRETATIO. imperlial, vaLicincntur : polissimum enim circa inulieres siudium suum ei opcram impendii, easquo pra*scrlint, quae clcganier culioe suiil ac purpurata?, maximisque opibus pnedilac : quns petsrpe adse allicere ftiudciis, nssenlabunde ila alloquilur : tibiGraliam meam impertire, qvandoquidem toiitvriorttm Angelum tuum perpetuo anle faeiem suam. Locut auUm luce magntiudini* tit nobit t/wi . Oporiet no$ unum e/fici. Accipe primum me, per me.Gratinm. Adorna teipsam, ui tponsa xpotwttn mum exspeclatts : ut sit qitod ego, ei ego vicitsim quod iti. LuminU semen in fhalamo Jtto colloca. Spontum me $ume ei capax iptiu$ e$io, atque in ip$o faciio ut capiari$. En Gralia in te : aperi o% inum, ei vatieinare. Respoiidcme auiem muliere : Nunquam $ fui, vaiicinandi artem calleo; rursus ilb
t
invocatioiies quusdam faciens, ul seduciam illain m admiraiionem ac tuporem irabat, Itis eam verbis siiTaltir : Aperi os iuum : loqwn quidquid ixbel, prophelabis. His igilor verbis illa sluiie elata ac liiniida, atqne ob valiciiiandi spem el exspecialionem, in qua vcrsalur, antino incalesccns, corde plus quain pnr h\l subsuliame, andacia efleriiir, ac meras nugas, et quidquid teinerc occurreril, inaniler et impudcnier, ulpole inani spiriiu concalefacla (quemadmodttin quidain nobis prasslanlior de liujusmodi imilieribug ah,audax el ituptidens rescsi auima inani aere concalefacia), ac deinceps propbeiissam sese arbilraiur, gruiiasque Marco agit, qui Graiiae suae parlicipem eain iccerii, euinque uon niodo faculiatuin suarum (I) Quodcunqne. Edill. qu(ccudque. [t) Seducta. Gr. , tiulu $$ omnes niss. Mallem laroen, audax impudens res
$-
, vana, iufltita. (5) Concalelaaen$animam.C\.\TOin. concalefacien$ animum. . , efferveicens anhno; quod nieliiis. (4) SutpicioM. Ycriendum erat, exspectalione, vel $pe. (5) Quod incipiai prophetare. Veriendum erat, quod prophetalura sil, vaiicinia iil. (ti) Quiecunqui evenerinl omnia. Gr. , quidqnid temere occurrerit, quidquid in buceam . In Merc. 2 codd. deesi omnia. (7) Vacue. Melius, inaniier, et paulo posl, inani * pro vacuo aeie. (8) Catefacta tpiriiu. Adde ex Graec. inani.
%
<9) Melior nobii. Sic ex Graeca leclione Feoar-
deulius emendavii. lu oiunibue eniin praBcedciilibus edill. cl mas. codd. legilur, meliora nobit; forle pro, nobis. (10) Extcquuur. Forte scripsil inlerpres, toquiiur, juxia Gr. . (II) Quod audax anima. Sic ReIIIIII ex Graxo reaiituil Feuard. pro, quod awdux et vtrecunda anima, ul babcnl Eras., Gall. el
partim ex Graeco,pariim ex codd. luin ediiis, luni manu exaralis emendu. 1 ii ediu. siquidem Eras., Gall. ei Feuard. ac codd. Glarom., Pass., Arund. et Merc. 2 legilur, quasi vacuo, ubi quati e manifesia scribarum incuria scripium occurril pro quat. Hoc enim nroiiomeii ecribi debuii, luin ul accuraie reddaiur . , lum ul verbis legitimus eubsii seusus; qui profeclo DIIIIUS esl si legalur, qua$i vacuo, vel, ut edidil Grabiu, quati vacuo excalefacia eti. Caeterum per vacuuna aerem ioielligiiur vanhas. (13) . Lege , vel . (14) . Legisse videlurinierpres, \ . Sed uiruui legaa, parutu rcferi. (15) . Quis sil ille anliquus acriplor quem saspe laudai Irensus, haclenut deprcbeudi non poiuit. (16) . Suspicantor Biiliua ei Pelavius legeudum esse, .
esl anima. (12) Quat vacuo aere.U*
C O N T R A HAERES. UBER JPRIMUS.
586
, ^ f * copulauonem, ei tecandom oainit uniri d cu ( xa\ pil, ul cum eo descendat in uaum. ), , , * . 4. Jam vero quaedam ex fldelistlmis mulieribot, 4. * (!) , , - quae babent (4) limorem Dei, et non gunl sedocibiles (5), quas skniliier ul reliquas affecia?Il ge, ducere, jubeos eis (6) prophetare, exguflUnieg ci , , \ calaihematixanles (7) eum, eparaverunt to ab , \ , bnjnsmodi insano, qui se dlvinun epirare gimula * , bal (8) : pro certo tcieniea, qooniam propbelare non a Mareo mago indilur hominibut, sed quibog, * cunque Deus desnper iromieerit graliam guam, bi a , , Deo iradium babent propbeiiam, et lnnc loquun \ \ , lur ubi et qaando Deue vuh, ged non quando * . \ , \ Marcug jubel. Quod enim jubei, eo (9) quod Job6iur roajtig eet et dominaliug (10), quonlam illud , (2). quidem 63 principaiur, illud aotem subjecium , , \ (3) , \ esl. Si ergo Marcug quidera jubct, vel aliue quis, , \ , 4 \ , ' , \ , \ fWrt, , \
1
tfcal eolenl in coenis sorlibus bi bominet (I!) ludere, et sibimeiipaU invicem imperare propbeieni, etsecundum euas concupigceniiag eos sibi propbetare, erit ille, qoi Jubei, et major et dominaiior propbelico epiritu, eum tlt hoino; qood est impossibile. Sod lalei qoidein, qni jubenlar ab ipsit, spiritns, et loqauMar qoando voluol ipst, lerrtni ei inflrmi aani, audacej autem et impoden-
BILLII INTERPRETATIO. largitione (onde ille ingontem pecaniae vim coegii), aed eiiam corporis ni commuoicalione remnMrari conauir, per otnnia nimirom ef eopulari sludeng, ot cum eo io untnn veniat. 4. Efiirovero muliereg quaedara fldeliores, ac limore Dei prsedif, nee ab eo In fraodero indoeta quti seqae ac reliquas geducere inaiiiuarai, jubeng eag propbeiare), exguffla nieg eum, ac dirig omuibug levoventeg, ab bnjusmodi cboro seee abgiraxerunl; ui quibug boc exploratum eagei, valicinandi nunug non liarci btneucio botninibus contiugere, verum eog demuro, quibus Deug gratiam guam auperno im^ miaerU, divtniiug daiam propbeiiatn babere, ac lom ubi ei quando Deus ?oluerii, loqoi, non aalem COID Mareog jufgerit. Eienim fg qni jabet, eo cui imperatur major eat, atque anctoriuie presianlior, qnippe cnm Ulc prasaii, bic gubgU. Quocirca gi Marcug, aui aliug quispiam eal qui Jubei, ut congueverunt uii ia ccanig illig, quaa aonibug iueunl gemper ludere, aique alii aliig ut propbetent imperare, congoolaneaqne cupfdiuUbug goig valicinia gibi ipais edere, nimfram & g qui jubet, homo cum gii, majore aoctoriUte pnrsdiiua erii, quam SpirUua aanctug : quod quidem fieri nou poleat. Verum hujutoiodi apintaa, qaibug ilii Unperaur, quique ad eorum nuium arbitriuutque laquuniur, iDArmi illi qoidetn et imbeciUea
t
(4) . Leg. cum inlcrprele - C quam tcienliam extufiantet, et calathematita*. Ut^ elc. (2) . In edil. Oxoiiiengi male (8) ln$ano qui te ditrinum ipirare ihnuMat. Sic . unicam Gracaui vocera reddil versio La(3) , . Allodil au- tina. Sed vel quidpiam aliud legil inlerpreg, vd cior ad veierem convivioruui acendoram morem. male vertil. Neque enira insanum, qui $e diln big enim rex convivii unug aliquig aorte eligi go- tfium, 6lc, gignifical; aed proprie choreamel $aU lobal, qni modum bibeudi ponereu ilinc tiorat. tationem aciam \n honorem Bacehi, turbam BacckiCarm. lib. u, od. 7 : co% ehorot agitantem; generaliier, ccetum, iocieta. . . . Quem Vtnut arbitrum lem, $odaliiium 6lc. Venendum proindc eral, leDieel bibendi. gendo , ieparavirunt u ab illo cauu. ProEiCarm. lib. i.od. 4: babile cuin Grabio ceuguedin, ioierprelem legiage, Nec regtta vini ortiere talii. non (quod gugpicaiur Billius*), g6d quodRuDcbibendi arbilrmn Varro lib.xx Rerum ku- daro aliud derivalmn a , $ui compotem non ttte, divinum afflaium itve ipiritum atleri tmmiiwan., Modimperaiorem voeal; Laerliug in EmpedoeU, tere. 61 Plularcbus Sympoa. , cap. 4 , vel : caeieri Regem convivii. Jaciebaa- (9) Quod emm jubet, to. Sic omnes edUl. com lur ei goriea 06 loco, in quo quisque accumberel, Graco. mgg.cum noslri, tuui Aoglicani babeul: 61 de ciborum pariibua, quas quisque lollerel; aed qui emmjubcl, ab eo. b*e ininug faciaol ad Irenai ingiiluium. D (10) Dominatius, et paolo poat, dominatior. lla (4) UabenL Cod. Vogg. habebant. codd. Glarom., Arend. olMerc.2, caro ediu Oxon. ) SedndbiU*. Verieodum oral, aducla. Sicque legendum 6age, uou dominoniiu$ domin**) Jubens . . juben$ eas. ftor, paiei ex itb n, eap. 5, ubi in oinnibua eum (7) Ca/alA**/tM*i**.Siccodd. Clarom. elVoag., ediu. lum mgg. legiuir domijiaitor et dommatiorem. Dominaliui, id eai anctonUle praaantius* B6C dubiam qoiii i u gcripgerii inierpres ex Gr. xa * jiiquidein infra cap. 16 babet (11) Hi kominn. AL omnet.
t f
PATROL. G E . V I I .
10
SS7
8. IREN 80 LUGDUNEKSIS MARTYRIS
588
lett Salasa immlaa! a4 aedttctiooem 64 p6cdilk>- 1 , *' IfrDom eoram qui flrmam fldom, qaan tb ba- , .
ikrper Eecleaiam acc6p6nmi, castodioni.
5. Adbac etiam (1) ei amaioria 64 aUaclantia eflkeitt ot ei corporiboa ipaanim coiiiamolUmimgei bic idem Mareiif quiboedam milieribnf, etai iton onivereii. Ha saepitairoe convcraaad Eccleaiaro DeJ, eoofeaa %nai ti eeconduni coipoa extermina9 4
taa ee ab eo velwt cnpidiao (2), et inflammlias
aldoillum 86 ditaisw; m et diaconu* qoidam coram qoi avnt In Asia nottri (3), 8oacipi6na eum in clomom suara, iocidcrii io bujotmodi calaiuilaieaa. Nam com 66864 axor cjnt tpedosa et lautenlU 61 corpore corrupta 68*64 a aaago isto* ei aooiia eoai
t
e*t6t lolto lempore, poei deiod6 cnm magno labore fratrex 6am coavorliaeent omn6 tempoa in
9
6xhomolog68i conavanmavii plangeoa el Umeii* laosobhaBC, qoam passa eitab boc mago eorrapietam. 6. E l disdpuli autom tjos qaidam drcomobveraali io iitd6 i(4 )>e4 ^ Jiercolat mrjlUi eomiperoat, ptrfoctos aomatiptoa voeaatoa: qoaai n6mo potait exeqitaii niafDitndlnt agniiionis Ipao* rum, D6C ai Paalwn aot P64rum dieaa, vd altAram quemdam apotiolonrai: aed ploa omniboa 86 cognovJa86*6l niagiiim<tinroagBiilonii UUo8 qnfc 681 inenarrabilii tlrtuds, aok>8 ebiblate. K I M aoiem 86
9 fte tloeliles f
5. * \ , \ , 4 (), \ , i^ , \ * , \ \ , (), , (7) , , \ , \ , (8) , \ { ^.

1
in allitudiD6 aopar omnem vinatem : quapropttr #t
libere oania agore, naUam in Dullathnoroni habcnl68. Propter eoira redoinptionoiB 64 incoca*
9
. \ (0) , , , ; , * , * , * , %\ . ^* \ , \ . () \ -
11INTERPRETAT10. eunt; catUinm aodacaa et impaoVni68, a SaUna miiti ad eos in rraodora ot erltiani iropellotidoa, qal fldem 6ain, qaam ab Eedeaia prironm accepemnl, flrroan ac vegeiam htudqaaoaam taeolar. 5. Qood aiiieni Marcua amaloria qoasdam 61 iliocianlia pbarmaea (qoo vfdelfcel 6arnm qooqne corporibus probram 61 coolameliam ) si ooo omoibaa, at cerie noonollia adbibere aol6at, ipseraei i&p6, cnm ad Dei Eccleaiaio reolfaaant, confeasas auiit, 86066 corpor6 ab eo eonuminaiu fuiaae, mlroqii6 ipaius amora eiart486 : adeo t Atiaoas etiann auidam ex noslris diaeonus, cum aro bdapUSo excopieaei, lcr bane calamiuiem iDcidont. fpsius enlm uxor , aingolari polcbriiodifNi f6mlna I B D I auiuio, mm corpore ab hoc mago eorrupu 684, eomqoa cam pentiu secau 6886t potiea DOO aloo mifiio labora a frairibua conTeraa, per omne reliquam vite lempus anlmlaaaiD acejae cooflleri ooa dealilil, labeui aatn quas 6i a mag Aetiatorai, lugtoa ac Lacrymia pro86qii6tt8.
9
C (7) fifc OQTOV. N O U , Inqolt (1} Adkue $tiau. e i c . X n malo legU iDierpraa* pro ,ffxodO U M . DUOJO 6 1 aaqueotea periodo* Grabiua, nlnistris saerdnun iii Aaia int6grun loiie lampoiia folate cam mufieribos (acripaisaem 6go, alRqr diiiiuxil. CQin oxoribus) babitare^ iia aaliemqvas ant6 sa() Feim cmpidi*e. Hb hi QrmtQ uihil seeptoi Mcrot ordfiiea duxorani. Ecqui* D6ge4T <fet. Nottfi. Haoe vocem raeia addidit Grabiaa ex DirMimiiiamSua non 6ra4 qiMeaUonJa aUlvj. fi6qtl6 , Arund., Voa*. 61 Morc. 2, Juxia Cnrcmn 6oimin conlroTeraiam venit ah miniatria aacroratn poat suacepio* ordiuoa iuiegmm 6sa6t com Eamdom bab6l cud. Clarom. axorlbui babiure : aed uirumtibdemtoia Atia (4) Quidum cWcumobveriali tatttdm*Slccodd. CUrom., Vota. 64 Mefc.2, cum edil* Oxon. luedilL t*% 66864 uxoribua mairtmouii \nrt uii. Priria proba4 ia lremei locoa : non car46 posienua. Eraa. 64 F6uard. eoiocm arftmobteriati. Gailaaiita 68,4/ circumobanatL Porro Ula varba aic (8) . Eam exbomo46g6aiil, Ocqtia iiM6rpf64or : quiaam in iiaitem atiutiia, vol fraudi- hic IreuJMM, fus6 oxpeodimua ih Dis6r4. I H , 17, boa cir6uiD60iil68, Rad6fP Tcaligiie iiibsremaa, com inll. (9) . Leffendam cesaorem **> iiadem dtiiainakiiaa captani6a* Vid6 noli6. , vei - vertii 6nlm in5) 'Erimc t w rvriuxvr. fttc 6ad6ui Ireoaso crl Uierotiymii cp. 55, al. 29, adTbeodoram, quai t6rpr6S| drrxiiiOfatrMli, ld 681, u\ fatter, ctroraB %* citcu**af*il. vel poUna circuitorum axora csiepitapbium Lticinii Bastki. ^) Ttor /. na6 voce colfirfi poaaa *9 . At *) (aictibi pniai Grabiaa taai I r e n m n , qoam iaiam, ad 0 acripiam legalur) sifiriucat urbem drcummdifumtti qr*6iii boa advertua luBraea libroa miail, Aaiaucoa ciTtnmtituettt eic, quod aignittcaii geuoa ttibil baiuirMe. S6d J6vior Tid6Mir basc coiijectujra; t&r b64 caft) 60 lratuei loco couiiuuit6. (10) '. 1tefr$4sMpd$m quam hk alniftcara dfacontitti ealholieat C O O J O I I H 4 paolo po4 uiouioral Irenaeua lolettigii IMHI uioiiia probabiUoi etl.
989
CONTRA HiERESES LIBER PRIMUS
890
. \ , - prehenibilet> (8) ei invisibilesflerijudici. Si autem ei , apprehendoril eos assisientes ei euro redempiio* , (4) ne haec dicent: 0 Det (9), mxtiica illhu , (2) pro aonon (10) Siau, OKOM Magnitudinu , faeiem Patrii, u tfo () (), - uienUt, abiirakuni iuntttn $ua$ forma$ quat *&/# (4), *- audax Ula ducia phonta$maU, bonum JVo (8), palorU emtsif no$ imagina illorum (12), iunc inten (), tionem iUorum quee $unl sur$um, quati $omnium , kabm (15) : judex in proximo, pr&eo m* d . , - }*bl mea ( . Tu , quasi qxes , fttto uiTorxmqxu no$lrorum rationem (14) tanqnam ) , iva , unam Q ex$i$Untm,judicia$$i$U.Miierzuiem cilo,
9 % 9 9
BILLIl INTERPRETATIO. 6. Qnin ipsint eliam diacipoli, In iisdero siudiis verganles, mnliercnlas moltag In rraoden impnlgat coiruperunl: perfeclog ititerim e appellanteg, atque ea scieiitiae magnitodiiie pradiloe, ul nemo ad eam a*ptrare posaet, eliam si Panlum diieng, ciiam gi Petrum, am alium qaemqiiam apoftlolortim: verum ae acieniia morlafoa omneg antecellere, sologqueingetiteinillaiii iiieflabilig poientia magiiitudincm ebibiase, acgopra omnem virtoteoi in gummo fastigiocollocaiosegge: obidqueetiam iibereqiiidvisperpctrare, nullorei olliu* nttio afleelos. Redemplionia enim henefleio efflci, nt a judice nec prehendi, nec congpici possiiii. Quod si liam ille manuro ipsia injiciat, agtanles ei una ciim redetnplione liis ad eum verbig mentur : 0 qua Dto atfrfts, mp$ticas Sigm, quam Magnitudtnet PairU fari *rx , ac pcrducion * , turixm formas abtirahuni, quat magnopin audax animo informent. ob Propalorii bonnm earum produxil, c*m lunc $up*rarum rernm cogitaliontm in$omnii rjutdam itutat : jadejtmwta^, ac prceo cautam dictr$ me jaal. 7 tero, f certas dnnuxaioratione*, nllGrabiog; ged - rioromqae Polesialam manag effugieuteg, a 8ophia excepti, ei in Ibalamum indiicii, gpongig guig piuin coogecralionig eenug, quo per giffna quaedani aeiigibllia, ve) nopiiale cobiculom. giudio pra?para- Aiigelig redderenlur, ot explicaiur paulo pogi el cap. 7, necnon cap. 21, sub fliieuu lem, ?el aqiiam.vel aqnainet oleamuna perndgu, (5) . God. Reg. Tel balgamum, etc., adhlbiiia profanig quibogdaro (6) . Adde cum iitlerprele, . precaru forroulig,roiaeroga ge deceptos mygteriig guif (7) /^.Acbamoiha; acilicei, qox initiabani Marcogii hocqne feloli golnlo preiio, redimendog, elPolesUiom guperiorum manlbag tubdu- , aodacT facinore, Angelos eoiiMiitd, cendog, gpondebanuQaanqaam *Iii,repudialig cjitg- eorom gpeciea meole efflnxerat, ei nostrum, quomodi gixiiiggeniibilibug et corporeis,rediiipUooem in rom goloiior fuil viia. Amborum nimirom eadesn ineffabilig tnagnitudinig agoiiione pogilam eaae cense- eral raiio : anibo io Ibalamom Pleromaiig iudoreni. VariaillarcogioniDi redempuonegfugiugexpli- ceodi. (8) incotnprtkinttibiU*. moliug, cat lrensut iufra c. 21. Quod qui legeril agnogcei quarotig non niimig barbare, reddidiagei interpres, bag itihil babere cominuue cum iis rederaplioni, est qui ajudice leneri neqneani. bot quaa ex Rabinorom Cabbaligurumve gomniis (9) 0 Dei. Felicius reddidil Billiug, c ciuiag a Grabio Jacobas Rhenferdug describUditpuutione , - aum Deo auidu. Hase enim oon ad judieeio referri, ged ad Sophiam , qoa) ullimora inier 50 JSomiarumAii. (1) . God. Reg. anica voce, - net lenebat locum, et malris Acbamolba mater , necroale.Inierpreg vero legiiapoalavojv. Sed < a Yalefitiniaoia Aoêbator, niulio coni jodicio obaervai Grablug, evideolerqoe demonairai ex fiiie quomodocnnque legag, paruro reren, modo vocem , nonficiitiuuiValeuiinianorom i onem, sed capitia 21, obi, inler variag precaiionee, quibua $atculum inierprelerig : ut geuaug gii, anie anima) e corpore digcedeolaa incompretunsibito saecula exsliiigge, ul recie feriii Pelaviua, (miout invisibiUi Pnneipibus PoMialibtu /faxi, b bene Billius, a>oxa$) qtue revera loiiio cap. 1. adeoa,qui circa Deiniorgoin aunl oratio refenor : Intnco incorruptibUem Sqphiam, una cum Bjibo , aeu iv *( , qnm , , im/miti imporim , foigse diciiur. (2) , ki eet Angelot. Vid. sup. nain. 5 xmtrm , acilicel Acbamoib , cujos ibldem aequiuir degcripiio. Toni ilermo dicitur : Ego (eoU 581, nof. 4). invoeo e/ afrem, (5) . Leg. eom Inlerp. . (4) , etc. (10; monon. Sic Gneciaang inierpres, pro , idegl $$, , ea (ormat, (rnm vuiliu csona$. Sed verieoduiii eral, . Yide perpiraro veriil Peuvios), qoag Achamoib , ex aodaciori Aiigeforum Salvaioria sa- noiam I (11) Addxuiort. VertU Billius, perduclon: ged lollilum intpecUiione , animo ixformawii, el ad aaanitn iiuaxinem xsxUTixt , melios PeUviug, , go poiiug conct ^ ' liainet. (12) lmagiM$ illorum. Lege imagnm itlarutn, , u babeiur cap. 4, fructus,pariliccl Jfaamixdiniim. Ad geoag aiquideai ?o<:ia D *cii ium % ipiriiaUm, ad simiiitudiium Salvaiorii. Id eai, peperil gpiriulea bo- Gneca? atienioa iuierprea, haud cogiiatvioeg : , tuuttt ?it Toceui Laiioaui, Maniiudin$$ femiiiiiiuui ex iUorum nunie concepiorum *, poacere. (13) iUorum, qum umum, quad effmiebant arcoali. Hagigliur Angoloruni iuiagitaeg, gpiriulet nimirum borobies, ad Angelorutn iomnixm kabn. ld eal * , $$* imagioeg efBciog, exitiimabao!, Sophia duco ac lorum cnjusdam inHar roieettt. (14) Tt , qnati qum tcia$, elc. TeUm banc eqnetiro iigdeoiqoe Augelis opetn fereolibog, aunoia r e i n h i : i u ui Judicii coogpeclaira, xupe* periodiun peaaime verlil loierprea. Prlmo Gneca
t f 9 # t 9 9 y
S. I R E N J E ! ERSCOPi LUGDtJNENSlS ET MARTYRIS
693
aodtatt bc , HomeHcam Ktiferoran galeam eis c w . , guperimposuit, ut invtgibUiter effugereni judicem. ' () , etsutim eripiens eoe in tbalamum daxit, ei red- . \ , , \ didit wiit gpongig. . 7. , \ 7. Talia aoiem dicenteg et operaniea et in iig quoqoe, qtue sunt secundom nos regtoneg Rbo- '& ' (7), daneiites (I), multaa sedqxerunl imilieres, quaecau- , ierizatag(2) conscieaiiat babenteg, qtuedam quidem (8), \ etiam in manifeaioexhomologeain facianl;qudain , , autem revereiiiee (3) boc ipeuin, in silentio sensim (9) , Ivtat aemelipgag relrabunl, desperantes a vita Oei, qua> , , \ dara quidem in loium abgceggerunl, quacdam autem , , (10) inier ulrumqne dubilant (4),et quod esi proverbii (5) oSaat, ptgg tont, neque intva, neqtie foris eisisteiites, . hanc froclum habenies teminia flliorum agnilionis. BILLIIINTERPRETATIO
fas exptorata* habsni, pro utroque notfrum rationem, ui qum una
judici ezhibe. Protinos aafem v

9
maier bxc vcrba acceperii, Homericara Orci galeam illie iin-V>nii, ut prospectum eorutn judici eripial gtatimqne ipsos sureura iractog in ibalamum iiiducil,sponsisque suis ailribuit. 7. His verbiit ei aciionitwa moUas quoque in Rbodanensi nostra regione molieres in fraudera impuleruni: quae quidem velut cauierio quodam inustairi conscienliam habente, pariim publice poenitentiam .egtrunt, pariim cum id facere prae pudore non sosiinereni, ac tacito quodammodo de vita Doi deaperareni, vel prorgug a fide desciverunl: vel cerle in utramque pariem prnpendeut, quodque proverbio dtci soletf uecforig, nee ioiug aunl; hunc videlicet ex acienii filionHn temine fruciuin pcrdpienieg. Bperepicoe, ni fallor, coUigUor ex Sblonio ApoIBIiaec omigit, , ulriutque nottrum, vel, ul acripaUsel, u$ utrorumque notirorum (nisi nari lib. i , epial. 5. Egreuo, inquit, miki RMod*forle vel iu mulilos codicea, quibus uli poluii, vel nntias no$trm manibut, elc. Alqui Ludgoni natsa in scribas, qui ob recursuin earumdem vocum, eral Sidonius : nec eo tempore, quo episiolam haoc tres prsefatag pnreiermiserint, culpa coiiferendagii), ecribebal, nondum episcopu Arvenwnsis, aliam tanerie vel comragraminaticasleges, vel repugttanle urbero, praeter Lugduoum, Rkodanusiam $uam apsenau redditU. Sic igiiur periodum verlo, gerva- pellare poierai. ' cujuadam meminil lia, quaatum fleri poieel, Inierpreiig vocibus. Tu Slephanug, quam , Jfa*it/t*a*fea igitur, qmu (ulpole) qum $ci<H re$ utrorumque nourbem esso dicil. ld de Rboda (Gallice Rou$) quam Mirorum; utrorumque nottrorum ralionem , ianquam leuuere Mas&iliensea, iDierpreiaiilor quidam. Sad unam [non nwm, veriit inteipres altendens ad repuguai Marciauug Heracleota, gcribeug Rbodana) extxsienlem (i. e. ul quavuna tlDjudici exhib$, giam igiam a Rhodano Quuaiae allui: (non ). Ca3ierum in niss. oninibus, pro unum 01 extiiUnlm* legitur iiam te exsisteniem; in edllU ' ' , ' Erae. el Gall. utium u ex le exuientem : quam . pravam leciionem GraBCo lexlui repugnanleiu nie- Quin tairen afUruiem Rbodanogiara hanc Lugdoriio emendavii Feuardeniiue. iiiim ipgiiiD egge plura dekrrenu Videriot era* 1) Regiones Rhodanentes. Vide ooi. 7 . diii. Sed gi alia a Lngduno s i l , diceodim eril duag exsiitig.se guper Rbodanum flumen ejugdcrai ! 2) C**Uri%alQ%. A l . caut*riaia$. (3) ReverenUi. lia correxil Feuard. ex Graco, r nominig wbea : urb^m euim Lugdunum diciaira , pro reurtentei, quod babeul fuigge Rhodaiiugiam negare non siuil Sidonii ApoiedUu Eras. ei GaU. cum omniboa mss. liiiarig laudaia auciorius. Paulo iniquiug ergo a (4) Dubitant, eic. Sic recie juxu Gnec. codd. Frontone Duc. et Grabio cagligantur Coroariug el Glarom., Pa88.,Voss. ei Oliobon. cum. edii. Oxon. Gallasiua, quod Graeca Irenai verba reddiderinl ; Rcliqua ouiuia exemplaria cum edtia, lum mss. ac- tfi regionibut Rhodanusiw. Perinde eataique gi vercuraia non ease, aui prorgus viiiaia aaaeril Gra- Usaent, tit regione LuqdunemL bius. (8) . I. e. de(5| Proverbii. Clarom. tnrbi; Vots. verbum. pravauni, peruium babeuieg congcieoiiam. Verba (6) ' " xvrirpr. Orci galea, Aposloli guni I Timoib. , i ubi alludil Paulus ad , proverbiuin ex Homeri //. E , v. 845. gervot,qui, noxae convicii, candenii ferro inurebandesumpiuni, ubi Pallas cuni Marie diuiicans, orcl tur, inde dicli. Et binc aUa, ue ab eo conipici posaet, comexisê ae di- iraoglalmn ad sigiiiflcandum perdituui queiuvii cilur : botni iiem, nefari m, infaiuem. . . . abxhp (9) . Alludere videtur IreAvr xvrbqr, . naeug ad b*c Apogioti verba Epliea. iv, 18, Plutoni siquidein, ui obaerval Erasmua iu Adag. , vila . galea erai, qaam qui geatarei, omae* videbai, ipae Yoiuui Frunto Ouc. 61 Grabius verbuiu neuiiui coDtptcuus. Id autem ab lreoaeo buc addu- poal addenduin esge. Sic quidein legiaae cium, ui vaoas Gnotlicoruin fabulaa deriderei, ine- veierein inierpreiem non iuficior. A l cun Peuvio piiaque poelaruto ougig proriuegiiiiiles e&se deuion- eengeani, pbraaiu, gpreto boc Terbo, commodam airaret. iino forie coinuiodiorem babere genauro* (7) Er xatf (10) , . ProverWum de iiaol. Lugdanenaem iracium inielligil. Lugdunum ctain, qui ancipiiig ac iocerii auiuii beIUol quid tiquideui a veieribua Rkodantaiam diciuio fuiase, poiigginiuui eligam.
9 f
%
CONTRA HiRSS LiBER PRKMDS. CAPUT XIV.
594
Marci hgpotketh. Fingit iuprtmam tetradainttar mutiirUad ipsum dettendiut* arcana nemini rttelata pattfacluram. Sub ncnlgmatica lUerarum, $yUabar*m sonorum et characterum (arragine VaUn~
9
lUianorum PUrotua ac commenta tradit. 4. \\) \ 1. Hic igitur(ll) Marcnsvulvam et soeceptorium (2) Colorbagi silcnlii gemet aolum (12) fuisee dicena, (5), quippe ooigenitus (13) exgigleiig(14),0f} dfeciu*(45) (4) :- gemen, quod depositum est in eumj gic (18) enixna . esi. lllam qu est a aaimnia (17),c( ab inviaibiliboa, \ (5) et innominabilibus locia quaieraaiionem deacen () (, , disse figora muliebri ad eum (quoniaro, inquil, cgus (& ), \ - masculinum rouodut ferre non poierat) et otion (7) , \ , diese quoqne gemelipgam qu easel, et universo , , ram genesim, qoaro neotini unquam, neque deo, , - ram, neqne bominum revelavU, buic tolo enar * " (8), - ragge, tta dicentem : Quando primuni Paier, cojo \ (9), ^, , paier nemo eat, qui est inexcogiiabilia (18) ei ioaob (* (10), \ siauiivus, qui oeque matculut, neqae femioa eat, BILLII INTERPRETATIO. CAPUT XIV. 1. Hic Mareaa Colorbaaieat Sigea vulf am et concepiaculnro te nnom fuitae dieent, nt qnl nnigeniloa Ipai eggei, defeclog senien in se condiuim ad hunc fere modum peperit. Ipsaro enim sublimif simaro quaternilaiem ex iU locig, quas nec in aepectum cadunt, nec illo noroine appellari poggunl, muliebri forma ad eom desceDdisae (neqne enim inasctilam ejog vira mundua ferre poterai) atqtie eiqasnam esaet, incUcasse, el rerum omDiuin ortum, qaem nemini anquam oee deoruai, nec homiftum dedaraverat, ei aoll Cap. X . (1) . Legii itilerpres . experum dixerini baerelici, gubsiantiamque eo (2) . Leg. sensu suprcmo Numini abjudicarint, qnod , cnra interpr. Ha poslolanie et lensu, - quatis a philoaophis describitur, qoidpiam accidenlibua snbjeclum, certisque circnmscriplum l i . (3) * . Ha?c ad Co- mitlbas signiflcel, errorii argui non posaunu Eolorbasum referl Grabitig, quagi Marcus hujue uni- dem enim ratione eiibstanlife ideam a f>eo rerooeniioi dicalur. Sed nullus veierom memoris pro- verequidam e Calholicie Pairibus. Manifetlum idit Marctim Golorbasi filium exaiiliese : imo inquit Atigualinns lib. vn De Trinit. c. 5, Dtum Colorbasum Marci ditcipalnm ac aectatoretn fa- ebusivt tubitantiam vocari. EMenliain potitig Hli cianl. Legendum Igiiur pro , ul baec ad iribui ?ult, quam gubgtauliam : quia in Deo nulSigen referantur. Tunoque planus evadel aeiisot. lum esl accideng. Ideui posl Attguslintnn docult Marcas arcanoram Siges consclus, se veluli Aiiselmug in Monol. c. 35 et 70, ei alii quidatn. el prompiuarium eese gloriabalor, in quo Lege, gi vacal, Maximom Pgeudo-Dionygil Scbo* ftpeciatim praecaeleris spiriule illud semen, per- iiagien, ad cap. 1 ei 5 libri De div. nom. Sed cmu fectam scdicei agnitlonem, qoa loriabaniur omnea gubgtaulitt vucabuluin ab omni igla fteve faeile abGnoalici, ei secretiora quaeque mysteria recondide- goivi poggil, ideo alii Patreg giocerum ei isxpurgarat eadem Sig$; ulpoie quae, ui mox snbjungiiur, lum Deo auribuere non reforimdani. reruin omuium orlom, quera nemiui unquam nec (10) . Legecnminterprete, deornm nce morlalium paiefecerat, ipsi soii ex- ^ ^ . Legigge lauieu videlur posaerit. Gar autem magug ille gociua el particepg C ioierprea ^ pro , (11) 11) h Hic igtlur. Gr. , uc elforte melius, arcanorum omnium Siget exsliteril, baec afleriur ' & Senut iolum. Laitieif,quod in edill. Era. cl (12) ralle, & , quia velul unigenilog erai et. Sic nempe Marcuui diligebal Sige, Gall. bic ingenum exslai, merito delevii Feuard.; quasi unicus ejug flliue exsiiliggel, quein uibil ce* deegleniro in Graeco ei in iusa. Oliobon. el Glarom. lare pogsei. ac eiiam, ul pulo, in msa. Anglic. quain?ig id ex(4) . Adde cum inlcrp. . pregse non asserat Grabiu^. Nomina banc , , proiuiscue (13) Quipp* unigeniiu$. Clarom. uniiu$, Paas. u&arpal lrenacug,an eignificaodum Achamoihara, unclus, Joriagge eliam pro unitus; uigi uirumquepro qasielug esl passionis Sopbia?, quam unicui ; al pm quippe, melius verlcreiur, velut. \ , di$(eden{em et dettiiutam (U) Ex4ttien$. Adde ex Gr. , i . e. Sige. Vid. virtuiem vocai. Defecttonis ergo, seu, ul plerumque noi. gr. 3 vertil iiiierprea, Labu scraen, gpiriiale iliud seinen (15) Defeetni. Ha?c vox decai in omnibog codd. esl; perfecia gcilicel recondilorum Pleromaiis ar- m&g. el in edill. Erag. el Gall. Addidil vero Feuard. canoruui el mysieriorum agniiio, de qua prx ca> ex aotiug Graeci lexius aucioriiale. t , teria Valeuiiniau&g Marcue sese jactabai. , sspiug reddit velus iuierpreg, quaui de(5) . Ex vel. imerp. lege . [ecium. (6) . Epipbau. edit. Basil. (16) Sic. Pro hic (quod in omnibug mgg. el ediu. . Cod. Reg. . Eras. ei Gall. legiiur) ex Grjeco rcpoguil Feuard. (7) . legii Billiug coin veteri : ai n (17) Illam, qua % ab tummii. Grasca: louulU emendalio. , verlenda eraiu : (8) . Addo qnidein cum ?et. inierp. iummatn iilam, ance etl ab vtvtsibilibH*. * aed verbum , licel oini eril interpros, (\$)lHexcogitabilis. lia iiisg.GIarom., Yoes.,Aniiid. reiineo, iuvito licei Bdlio: nihd enim lubei in- Merc. 2 el ediu. Oxon. iuelius quain Erag., Gali. et COtninodt, modo addalur \ ame . Feuard. incogitubitit ; eiiiin >upra (9) . Si Dcuin , i. e. subilaniKt nu. 2, inexcogiiabilu vcrm iuieipres.
595
S. JRENJEI EPISCOPI L U G D U N E N S I S E T ItARTYRIS
5%
voloil sanin inonarrabtle narrabile (l)fleri, et quod (9) , , inviaibile sibi tst, formari ( 2 ) ; aperuil , et pro- .lulit Yerbum sintile eibi: quod assislens oalendii , . ei quod erat ipte, com invisibilis (3) forma appa- * . ruiaeei. Enoolialio aoiem Dominia facia eat lalis : , Locutns esl verbum primum(4) nomiiiia ejue: fuil , l5); et ayllaba ejus(6) liiierarum qualuor. Coo- (10). jtiiixiieiaecundam, el fuit hsec (7) litterarum qaa- loor. Post loctiitis est et teriiam, et fuit hsc lille- \ \ (11). \ raruro . eam qua eat post bsac locoias esi, el \ \ fait ipaa lilterarum xn. Facta eat ergo enuDliaiio . iiniverai nominis, liueraram xxx syllabarum aolem , qoaluor.Unumquodque<J7 ainemeleaieatorniD eaas (12). litteraa, tl aoum characierem, et auam enuntiailo- , \ , , nem, et 6guraiiones, ec imaginea babtre : ei nibil \ , \ , \ oorum ease, quoil illiua videai formaoi, quod ipsum , , -, auper elemetilun esl (8). Sod nec cognoscere (15) (14) ,
9
BILLU 1NTERPRETATIO. in batc verba expoaultae : Quando primuro Uqoi Pairisexpers eei, quiqne nee in cogitaiionem cadit, nee subtianlia ulla pradiluseat, nec mas denique, nec femina et, id quod in eo iuenarrabile eat, gigoi. ei quod inviaibile eet, iuforniari voluit, os aperuil, ac aermoiiem sibi aimilem emisii: qui asiaua, hoc quod (1) Ivenarrabib, narrabiU. Sir. ex Gra?co resii- werbwn $imU$ tdbl. laimiia, pro inenarrabilem, narrabitem, qus roaui- (10) 6( . feaia scnbarum incuria irrepeeruni \u omnea inss. legorica bac syllabarum et litierarum farragine toei inde in omnes ediit. Freqnens io auliquis mss. IIIIII Pleroma , quod nondnis instar hic exliibeiur, baec casuum commulatio. ejusque ietradas,decada etduodecada, siogidoaque, (2) Qnod wvmbil* tibi eil, formari. Prxposlerus quibus cotislat, iEonea liic deaignari, oeuio ou verborum ordo. Lege, quod inmibite esl, $ibi for- videt. iia iie qiue paulo siinpliciua explicabanl casmuri, \. e. ad sui formam, teu ${mlUudinen% tf/inor, teri Valenliuiani, caliginem offundere salagebai ut IIIOX explicaiur. Marcus, ul nugis prelium adderei obscuritas. (3) lnvnibilis. Geniiivaa singularis eat, ut ex (11) .. Hic, ut el paulo posl in Giaeco patel. aeqiiemi periudo, dele \, quod io Laiiuo uon coui(4) Locuiut e$t \HTbum primum. l u recle cod. C paret. Clarom. jtixiaGracum. lu atiisotiuiibua tum ediii., (12) . Juxia qnadriparitim m*s. male repeiiia voce, tetbum, perturbaiur lil Pleroinaliadivisioneiii iu duts lelradaa, deorationts sensiie. cada et dtiodecada : quainvis inierdiim Iriparliie (5) FuU . Aucloria tensum baud aaaecutus dividereni Yalenliniani, iu ogdoada ex duabas letai uuerpres. Yerlendutn eral, ftiit id initium, ser- iradibus ronQauro, decada ei duodecada. a scilicei Palris. Neque enim vox fuil (13) . Gorrooia prima syllaba, quam prolulil Paler : sed phmus Clio, quam sic ex codd. Lalinie, ipsia licet depravaille eoDus, queui eiiiUil, fuil priucipiuin cauero- lis, emendandam ccoseo: riini. . Neinpe oscilaus quiapiaiu scriba duas vm:e$ (0) Et ujllaba eju$. Sic iterum cod. Clarom. in unaiu cominiscuil; lum pru *cripi. cum Grasco. In aliis om. perperam, tyilaba. quaiquam facile conlingere possini, noruiii (7) JCi fuit h*c. Ex Graeco lege, et fuil ti hccc. qui in mss. codd. Gnecorutn leclione versaii euut, (8) Quod ipsum super elemetitum t%l. Hic men quibua plures salia ab invkeio separaue voclosi suiil codd. oinnes cum ediU., lum mae. Inedii. ces, non raro courunduulur ab imperilis, el liuera Feuard. tegilur, cajug fiemenlum e*t. Grabiu, cu- sic eflbrinala e ab iisdem saepe accipiiur pro . jtti iptum elementuM ett. Ulerqne ex Gra?ci lexiu*Quod vero ila, ul dixi, acripkerit Ireuaeus, praeier aiictuhiate M C correxisse sibi vtdelur. A l lexium lexiom Luiouui jain resiiluium, denionstrai Marci ipsum Graecuin depravalum esse inferius oslandi hypolbeais. Id cniio volebal, unicuique elcmeiito not. 15. ln edil. auieni Kras. eiGall. ac inas. ouani- D scu iEotii ignotain esae superioria eleuicnli, acu bus babeiur, neque ipsum tuper elemenium e$t. A&onis Ex forinain : imo ne qiiidem vicini eleiuenli enunquibus levi iuuiatioiiu facia, resliluendo acilicel, liaiiouem scire : seu, ui Ireitaei verbi uiar, quod (mpoie quod scriptiuu cum abbrevialionis , , nola, el poslrema? voci (ormam propius colligaluui, , nullum eorum me, quod iliiut proctive 1'uil fesiinaiilibus bcril:s Iraiismptare iu elementi /ormam , quod supra u vtl quod neque),vcra leciio eruilur, quod ip$um super eleiirperiiu eif. Hsec vero uosira eineudalio mirc coumeniumest, i . e, quod super ip>um esi elenienium, iirmaiiir ex HS quaj lib. n, cap. 10, u. 9, ex Valeuquod supra se esi : uno verbo, illius elenteuit lor- linianorum seuleniia (a quibiia in bac parie luatu non videl quod superius ebl. Gerie longe lc- dissidebaul Marcosii), referl Ireiiaens : Hoc auUm, vior esl hmc nostra inuialio, el poiiori raiione inquil, dicuni, quoniam unusquiique t//onixa, quam Feuardcnliana cl Grabiaiia. Boiti ergo ruin \iConuin) el iilkm lanlum coynovi*** qui u cunsulal leclor, ti bic eadem libcrlale (quamvia emitil, ignoraia axfem e*m q*i anie itlutu e$l. Cuui uca prorsus lama)usi fueriiuus, qua i l i i ; raiioues- igilur uiiusquigque iEonuni iguoiei eum qui anie que nosirus leg.ucn. nol. be esl; dubilare jaiu liccl quin bic GRAEI (9) . Addeudutn videtur . Addit le^cnduiu sil, , el in Laliiio,</Hodipimm eniiu iulerpres in versiouc sua proiioiiien sibi, snper. quauif is pra;|ioslero ordine colJocel. El niox sequi(11) r<nucaci.GoMtexiua scrmonis exigii legi cum lur, \ '. , prvtulil mlerp. , in inliniiivo. aulem qawl
39*
CONTRA HftESE8 LIBER PRIMU3.
ottfc - e m ^ 5 ) , g 6 d i * q o i d m p ^ (1), '. , eooJiUaikNiem tcire i*d quod ipM cnuniiai, i u omna , . quod aounliat, iUud qaod e*l loium nominrt (7). , , Unaroquoilqne (8) enim ipgonim, para exaiaiena to~ titas, aaomaonttoii (9) qoaiiomoe nominare (10), ei , \ , \ D O H oeaaar* aonaolia, qooadugqoe ad noYiaahnaui (2) (). \ Uueram oovisaiaii elemenif eingulariler eoaniiata (4) , devenianuTuDcaulea* el redintegrationero uuiforaoiwn didl futoram, qoando(H) omnia deveiiienlia , \ * lo nnam liueraro, anam t eamdem conaanaiionero , '/** , . ooani(12),cujus exclamaltonia Imaginem esso, Am* , ainraidiceotibuaRObia, Iradidit (15). Sonoa autem \ * \ eoaeaae, qoi formant (U) ioaubgianiivum eiinge, , - niloni Aona, el eaat hoa (15) formag, quaa Dominua Angeloa dixii, qoas aii* intermisaioiie fidoat .
9
faciem Pairig*. t . 0 2. Nomioa auiem elenentorum eommonia et . , \ , \ \ , enarrabilia, iEonag, 61 verba, el radkea, ei eemina, \ , . * 61 pleniludineg, Qg el fraclut vocavil. Singola anIvat xa\ ( tem Iptoram ei uniuscojaaqao propri* in noroiuo BILLIIINTERPRETATIO. ipse erai ei ottendit, alpoie qui elua, anod oculorum eongum fiigiebat, forma exslltiaaet. Nominls |iorro ronaolialio talia fuil. kVlmum nominia ipaiua aermoneni prolnlit: qui qiiidem eral , ac gyllaba liot qnataor elemeDlia coiislabaL Secondam adjunxil, quaseiipaa qoaluor elementa coniitiebat Deineepset lerliam addidii, qtiaseiiam ipga decem elemenla compleclebaiur. Deniqaoet quarlain proloculus 6, quaa et ipsa duodecitn elemenlonim erat. Iiaqne toliut nominis etiuniiallo iriginia lilierarum exatiiit, ac qnaiuorftyllabarum.Singula aulem eleinenia peculiarea liileraa, ac noiaa, peculiaremque proBooliationeiD, et flpuras, aiqoe iinaginea habenl, nec eoriim quidqnam egl, quod illius, cuiua elemonlum eat, formam pergpiciau Quin ue ipsuiu quidem cognoscil, imo iiec ulla ex iis elemenli vicmi enumialiofiemnovil: verumidquod enuntial, perindeeaae arbitralur, ac si lotiim epunliaret. Nain cum horain qoodlibei uolverai pars aii, aonom aonm inlegram aonum eaae censel, nec liooire deatnit, qtiooaqiie ad eitreinain extremi eleinenli litleram singulariier linnlens pervenial. Tunc autem rerum omiiium in inlegnim reaiiioiio exaiaiii, enm omnia in unaui litieraro delabentla, unum el eomdem enonllaiionis sonutu ediderini. Gujna qoidem enuntiaiioiiis imaginem eaao Awun illud, quod noa una dicimua, eaae flngebai. 8onoa aulenieosesse, qui JSonero illuro aubaiantiaa expertem, alquo iuaeniuiin iuforinaiii. Alque bas demani eas forroaa etae (quaa Doniinua Angeloe appellavil), quae Pairia faciein parpetuo vident. 2. Commania porro ei enarrabilia eiemejuorura nomiiia ônaa, et aerenooea, ei radicea, ei semiaa, MtUb. xviii, 10.
aeqvitar, at et panlo post , refer non ad de~ C xomifMl. Sic quidem codd. omnea lum exarali, tum aneniain, eed ad rem per elemeiiiuni aignift<*aiam, edili. Sod bic vel inuiila veraio eai, vel peasi)n.i. JSoaam acilicet: quatuvis uirobique scptpuioi mal* ScHbendum erat :v lui it omne $nuntia$$ett arbi. irari toiutu notnin+rt. (8) (Jnumquodque. Sic ox Graeco r c i l i l n i , pro (1) . Qoi verbnm Ulud boc quadrare unumqtUMQue, quod in codd. omoibus exslai; nepoaali, viilerii Biilius qui eam leciionem non proraus itnprobal. Cerle legendum cnm ittlerp. - qoe euim persuadere mibi posaum, adeo sui obli* lum esae inlerprolem, ui uHumquemqut acripserh. , , , vel qaidpiaro siuiile. qui mox neulro genere uiitur, ei paulo auie bn (2) ... . Legit inacripait unumauodque. Scribarum igiiur culpa eai, terprea, ... . (5> . Lejendiiin vull Billina, - qui nnHmquodque acriptiiin cuin abbreviaiioma uoia ; Grabiug, ; ego neulram. Lego cum couiinoiaruut io u*umquetne**. inierpreie, bic enhii verlil, devenwnt. (9) Suum iontitu. Cod. Paaa. ututm $onuuu (10) Nominar*. lla recie pro ^, quod exstat Atqoi liuea seqii**nli reddil detHmenin Eras. e l Gall. editl. reposuit Feuard. ex Graecn HM : adeo ui dubiiari non posait quiu liuea praecedaaHl l^gcrii , pro quo imperiUia amaoueji- , licei nullue cod. tue. ejug einendalioni auffraêtur. Claroin. babei NON, eic lilieria maaia aeripail . (i) . Idipsum est juMulis scripiuin, cum puuclo addiio in fine; quod qood aupra cap. vn dicebani alii Valeminiaiii, quid aibi velil, neacire tne faieor. coaavnmaliooeiu inni fuluram, cum spirilalibus n (11) Futuram, quando. SicCiarom.et Paaa.,eaUeri botniniboa Jam perfociis, bi cum Ar.hamoih uiatre eum. aua in Pleroma migrabuut, ui cenjuaiiiui exaiaiat (12) Soxant. Sic Clarom.,al. totuut:roallemolum Sahatoria ei Acbamoib, luni Angelorum Sal- nuertHl. valoria et apiriuHuin auimarum. (XS) Tradidit. Feaardenuus addil eM#;addnnl (5) e*m. El niux, q*od ipu. Mallein et GUrom. ei Paas., ged fruglra, quippe jaiu pneacripaiasei iuierpres, cognvuert ittud,ti, quod ceggiu ipnrn, eiemenliim sctlicel. Sed base ad ifiouem (14) Q*i formant. lleliug, qui adumbrant, rtfeper eienjeoimn sixniUcaiuiu referre maluii. rxfil. (b) ProzUmi Veriendum fuiesei, proximi (15) . Hic repositil Grabiug ex edlu Eraa. 61 DISS. Arrnid., Vugg. ei Merc. 2, iuxia Graacuin (7) / / omne quod 4Huniiat illud qud cst iotum , pro , ui babeiil Glarutu., Gall. el Feuard.
9 t
5 < > 9
S IREN.El EPISCOPl LUCDUNENSIS MARTYRIS
Ecclesia ronlineri clintelligi ail(l).Quornnielemen- ". ; lorum novissiini elemenli ullima liilera vocem (5) jmisi! suam, cujus sonus exiens, secundiim ima- (6) , * g!nem elementorum clemenm propria generavii: ex quibus et qtise sunt hic disposiia dicil, et ea, , \ (7) quaj sunl anie (), generala. Ipsam qtiidem . 6 ( ), liueram, cujus sonus eral consequens sonum deor- (8), sum, a syllaba sua sursum recepiam dicit, ad im- (9), pleiionem univcrsi : reinansisso. autem deorsiim sonum quasi foras projectum. Elementum aulero , (5. , ipsiim, cx quo littera cum ennniiaiione ena de- ' scendii (teorsum, liiteranim ait esse xxx. el unam- , (10) , quaroque ex liis xxx liiieris in semetipsa (3) habere \ alias liiteras, per quas nomen litierx noininaiur. , ' (11) Et rnrsiis alias per alias nominari liiteras, alias . \ ' . [ , per alias, ita ut in immensum decidal mulliludo , ' , liilerarum. Sic autem planius disces quod dicitur. . Delia elemenlum litleraa liabet in se quinque, et * 5 . ipsum 6, ei c, et , ei , et , el liae rursus lillerx , (11) per alias scribuiiiur lilieras, et alix per alias. Si , \ ] e , , \ , \ ergo universa subslaniia delia* in immensum deui- %\ ' dit, aliis alias (l) liueras geueranlibus el succe- , \ ' . ilenlibu' alterutrimi, quanio magis illius elemenii , uiajus esse pelagus liuerarum ? ai una liltera \ sic immensa esl, vide toiius nomlnls profundum , lilierarum, ex quibus Propaiora Marci Silenlium ; conslare docuit. Quapropler el Falrem scienlem in- , capabite simm, dedisse elcmentis, qnaj ei iEonas , vocal, unicuique eorum suam enuniiaiionem eicla- C . \
IISRC
- , .
BILLII INTERPRETATIO. Pleromnia.ei frnctas nuncupavil. Singularia autem et cujnsqne proprla in Ecclesiae nomine conilnnri ntque inielligi ait. Qiiorum eleiiienlorum exlrenia uliimi liiiera vocem siiam emisit, ciijus vox ad elemenlorum imagincni egressa, peculiaria elementa procreavii, ex quibus cum hapc infera descripta , aique cxornala. luin ea, quae haec antecesserunt, orta fuisse iradii. Et quidein litieram ipsam, cujus sonus sonum infra sequcbalur, a syllaba sua ad nniversi complementum sursum receptatn c..:e : caeterom soinim velul foras ejectum infra remansisse. Al vero clemenium ipsum, a quolittera, una cumsua prontinliaiione, iiifra descendit, irigmia liilerarum esse asserit, quarnm eiiain quxlibei alios rursus lilieras coniinet, quibus liiienc nomtn exprimiiiir. Ac rursus aliani atque aliain per alias atque alias liiteraa appellari, iia ut liitcrae in inflnilum quenulani nunierum excrescani. Ad liunc antein modum aperlius id qiiod dico inlelliges. Elcmenium delta qiiinqne lilleras compleclilur, niinirum , e( , et , el , el : rnrsiisque hae lii terrc aliis litleris perscribuntur, alixque iiem aliis. 6i ergo loia clemeuii delia coaginenlaiio in inlinilum cadit, aliis nimiruni alia gignentibns, aiquc inlcr se succedenlibus, qnanio tandem clemeulo illo majtis vasliusqim lanium liuerarum.pelagus erti? El gi una litiera usqne adeo infinita esl, animadverias veliin, qua* in tolo numine sit iilleraruui profundilas, ex quibus Marci Sige Propatorem conslare docuit. Qua eiiam de causa Propaiorem, quod se comprcbendi non posse perspucium haberei.
(1) Contineri
et inlelligi
ait. G r x c . contenla intcl-
ligi ait.
(2) Ante hicc. Malle:n, tupra hcec, sou superiora, Deiniiirgum sciticel, coelesiesquc res creaias.
emeinla>il, moniius a Fruniuiie Duc. Etnendalioni consunlit cod. Voss. In c.tieris mss. ei ediu. Eras. et Gall. perperain : ei uuaquxque tx his iriginla lilierit in stmetipto. {i) Aliit n/ias. Grscc. semrer alnt aiiat. (5) . Lcgecnm
(3) Unamquamque ex hu Iriyinla lilterit ipta. Sic ex Gneca lcciione Feuardentius
insemet-
gmatis dcsignari Sopliise casnm, Acliamoih fahulam, rcrum omniuni lutn caelesliuiii luin subliuiariuin orlum ca;lerasqiie ejiismodi nngas, adveriil qnisqiie. Cunfcr, si lubel, cap. i , 2 , 4 el seqq. (7) Kal ttar. Lcg. . (8) ) } j/-, elc. Corruplnm liunc locmii sic ex velcn versiune ememlo. Expuncits superOuis qnatiior prioribus vor.ihus, si'i|iieines sic :6 , , elc.
(9J .
1
Leg. ..
(10) " . , qnod non lrgiiinlerinlerp. pres. . Sic ex parle cod. K<'g. Ilabel eiiim, (11) t ;. I cge cuni iuicrp. ' . . (li) . Lege inin Pt-iavio iu inargine Epi(6J ^ {0< His ei scqueiiiibus seni- pliauii, ei veicri imcrp. .
m CONTRA HiERESES LlBER PRIMUS 06! 6 , niare, eo quod non possil unora (6), illad qaod etl , & xa\ , \ iolam eountiare. , . 3. 69 * luiqne exponentem ei quaternaiionem 3. * (4) \ dixigse(7): Volo auiem libi ei iptam osiendcnj '. i - Verilatem. Depoaui enim illam de guperioribus , * , \ xdificiig ul circumgpiciag eam nudam, ei iittuea * , ria formoaitalom ejus; eed et andiaa eam loquen\ . " lem, ei admirerig aapientiain eju$. Vide qniJ igi, , , Uir in capal ( 8 ) ejus aursum, primum et 0 , \ , \ , collum aoiem ei T , bumeros cum manibua \ , , \ , X (9), pecioa el , cincium (10) ei , ven\ , I \ , , irem 61 (II), verendi el , femora , \ , \ . , genua I ei , libiag c l O , cmra 61 S, pedea , , , 6t . Hoc eat corpus ejot, qiiae 6al gecondum & . \ magani, Veriutie; haec flgura elemeni., bic - \ characler liiterte. E l vocal olemeniora bo?, Homi , \ , nem: eaae autem foniem ail eum omnig verbi, 61 00 (*, \ iniiium tiiilvergs vocia, eloninig iuenarrauilis \ . eDarralionaro , 61 Ucili SilentiS os. boc quidom , * - corpoa ejus. auiero gubliroiug allevans gengog (2) (3) inieJIigeiiiiam, aulogeoiion 61 pairodoiora verbum ab oivj Vorilalis aadi. &. 4. Uxc auiera cura dixig&et iUa, aiiendeotem 4. , ' \ (4) ad eum Verilatera, 61 aperiepiem oa, locutam , esse (12) verbum : verburo auiem nomen facium, , \ , 6t nomenesse boc, quod scitnus et loquimur, \ * \ Cbrietufft Jcsura; quod cum nomiuassel, glalitu (5). ^ tacaii. Curo aultm pularel Marcos plus aliqeid
9
BILUIINTERPRETATIO. bcc singitlie elernentle, quibus eiiani jEonum nomon imponit, dedigge, ut propriam enuniiaiionem etlereni, qt.andoqti.dem singula nnivcreo pronmitiando impares erani. 3. Iber. auiem qaaleniiUlem planius ipsi his verbis declarasse: Lnbei ipgam quoqti6 Veriiatem libi apectandani proponere. Ex goperig quippe asdibus eam devexi, nudam eain conspicias, ejusquepul6lirilndin6in iiilelupe, aique adeo loqueniem aodias, ejugque prudenliaro admirer.g. Vide igilur caput ejua eursum el 0 collum el T , bumeros una cum inanibus el X , peclus ei , diapliragma 6l Y dorsum Z e i T , veolrem el , femora ei P , genua I el , libias el 0 , crura ei , pedea ei N . Hoc uimirum eal de magi genienlia, corpus Verilaiis, harc elemenii ligura, bic litlerae cba* racler. Alque hoc elementura vocat, esseqoe illml aii foniein oiuuis seruionis, aique iniiium omnis focie,el omnit inenarrabdis uarralionem, el lacilae Siges og. Hoc, inqnam, esl Yeriiaiis corpns. Tu vero \n allum sublata mentis inlclligenlia gui ipgius genilorem ac Palrig largiioreiu germoueiu ex oro Veritalia audi. 4. Hanc oraiionem cum Hla habuiaaet, Verilatem conjeclig in eum oculig, apcrloque ore germonem 6didiae6 aii, ac gerroooom bunc ooniao facluin ease, boc, inquain, nouieo quod gcioiug ac loquiuiur,
v
cnm inieq>. \ . Al Basileeugi Epipbanii edil..elcod. Reg. legilur . (3) . Iêg. . (4) . edil. . niale deesl . (5) * . Leg. cum interp. , %el . (6) Cnum. Conlendii Grabius legendum esse WHM, quia in Graecoexstai , scilicel . Sed pace docliggiini viri dixcrim, baud peccasse bic inlerprelem give contra* genguin, give conira grammaiicaB legeg; unum enim referi, non ad Mona gcd ad eletnentum. Quod prorsiia indifferens esl : IK>C enini gigiiuiu, ille reg signilicata. (7) Dixtne. Sic cx Grxco rcposuit Feuard. pro dediut, quod pcrperam cxsiai iu omiiibug mgg. ei
y
! 2) Tdr . Leg.
1) . Leg. cum veU
ediii. Erag. el Gall, (8) /it caput. Iia Clarom. cod. meliua quam ca?leri iiiiu edili, luni exarait, in quibug deegt in. Ex Graeco taiuen veriendum eral : vide igitur caput
eju$ sunum ei Q.
(9) ei X . Sic Clarom. et omn. ediu., excepl. Feuard., ubi male el X . (10) Cinclum. Verlendum erat diaphragma, seu teptum trantversum. Sic niedici membranain vocanl, qu* cor a jecore el Ikne geparal. (11) Venirem el . Sic Clarom., Arund. el Merc. 2, cmn ediu. Eras. ei Oxon.; al in G;ill. et Feuard. perperam X et T. Sed ul Laiina Graecia regpoiiderenl, verwndum eral: Dortum el 7, vtntremH et femora et P , malleolo* ct , des, elc. (12) Loculament. Sic ex Gra^co restituimiis, pro locuta est, quod nianilesto scribarum erralo legiluc
%
iu oninibub iiun ediu., luui uigg.
S. IREINJEI E P I S C O P I LUGDUKENSIS E T M A R T T R I S . eain dlctoram, rariui quaternaiio veniens in me- , diuin, ait: Tanqaam contefDplibile pulasil ease , ' * verbun, quod ab ore Veriutit audisii. Non boc , , (9) quod seii eiputas babere, olion eel nomen(l). . 00 * (10), Vocem enim laniuro babea ejoa, virtutem auiem . , ignoras. Jesns autem esi Insigne nomen ( 2 ) , aex . babens lilieras, ab omnibas qui sunl 70 ationis , (II) , eogniium. Illud auiem qood eat apod JSonas Plero- . maiis, cum sit muliifarlam exsislens , alieriof est ; iorma? el alieriua l y p i , quod inlalHgitnr ab Iptis , ' qui stini cogoati ejus, quorain magnilodioes apud (12), * (13) eum som aemper. . 5. ' * 5 Has igitur ( 3 ) , qoae apud noa (4) sunt ?lgloii quaiuor liliera?, emanatione* esae iniellige , irium virtuuiin imagtaales, quae (5) conii. _ w , earum . \ - / - neut universum, qn euul sursum, elemenlomm . nuinerom. Moias enim liiieras novem pula esse , Pairis et Veritaii, qooniam aine voce aint, hoe , \ esi, ei inenarrabiles ei ineloquibiles (6). Semivo- , cales auiem cum sini ocio, Logt eate ei Zoea, \ , qiiooiam qnasi mediae aini inler uiulas ei vocales : \ * \ ei recipere eorum quidetn quae stipers.nl', ema< ^ , * (14) ationem, eorum vero qu subsiul, elcvalionem. , \ , Vocales auiem el ipsas septemesse, Antbropi et 4 Eccleslas: quoniam per Aulhropum TOX progre , . diens forraavii omnro. Sonua onim vocis formam . eis (7) circumdedii. Esi * igitur Logos babeiis et , Zoeviu, Aiiibropos auiera et Ecdesia , Paler \ , \ auiem el Aleibia ix. Ex minori aatera compaia- . liooe ( 8 ) qul erat apod Pairem descendit, Q (15) iv ,
TOc
w
INTERPRETATIO. Chriatom Jesom : qnod cum. protnliiset, staiim eoDticoisae. Curo aoiem Marcaa ab ea longiorem ali~ quam oraiioiiem exspeetarei, qualerniua rorsfjs ID mediun progretsa, hia verbis nsa e s i : Vilera et comeninendaiD sermooem earo esse arbiiralas es, qaem ex ore Veriutls aceepisii. Atqni non boc, quod ooali, tenere te censes : anliqoani oomen est.\ocem eniin ipsiu duniaxat babes : vim autew ignoras. Jesus eienjm insigne uoioen est, aex liileria coosians, omnibus, qui vocali snni, noiiiin perspectom. illud, qood eat apud Ploromatis JSonas, coin mulUs parlibus consiei, alteriita forina ac Aguraeesi, bis domum eogitiium ei exploratum, qui cognalione ipsum aliingunl, quorumqoe raaguiludinei apud eum sempcr sunL 5. Quocirca i u babeio: baa viginii qoaioor lilteras, quas apud vos sunt, veloi rivos quosdam esso, ires eas viriuiea, quibus universos sujperorum eremeniorua numerus conttnetor, adumbranies. Sie enim exiatima, novem muias liiteras, Pairis ei Veriiali esae: qood videlicet muu ipsi aint, boc. ett cjusmodi, qui nollis verbia exprimi poasini. Semivocales aaiera, que octo eunt, Serinonis et Yiu* : quod iuler vocalea ei eonsonantea velui mediaa interjeci sint, aique ul a auperioribua defluani, l u iclssiin inferiora ad eas referanlur. Vocalea porro, qu ip quoque eepteai s u u l , Hoiuiuia elEecleaiai: qiiandoqaidero vox per borainem progreasa omnia iuiormaviu Vocia eienim sonus foraam ipeU indidiu Habent igiiur Serioo el Y i u o d o , Homo el Eeclesia aeptem, Paier ei Veritaa DOTOIU. Quouiam auien noo saiis couslabat nuinerus; ia qui in Patre iosidebat, deaceodit, ad eum Tidelicei a qao sejaucius (1) OUm e$r nomen. Verieudum esi, axifaxxm D eit inloquibiU*. utmen. (7) Ei$. Sic recie Feuard. et Grab. joxia Gnec. (2) lntigne nomen. I. e. notandura nomen. No, vitiose vero Eras., Gall. eiim mss. pluribas, mina eiiim aex constanlia liiieris mysiicum quid ejn*. liabere^coiilendebam illi ha?reitci: quod (8) Coutputatione. Galiasius male vertil . , noiam aenarit nonicri, cui plorimaoi Iribue- Bic euiin non armonem, sed raliotum vd bam, in se coniiuerenl. eompuiaiiotuM siguiflcai, ot probe ooiai Frooto (5) Ha$ igitur. 8ic emendavil Feoard. pro hae Duc igiiur, quod vitiosa occurrii iu ediiL Eras., Gall.et (0) . Leg. . IIISS* oiiiiiibut). Sd forie culpa ipsiug inierprelis (40) . Sic cod. Reg. editl. omn. ; eat, qoi Graecum verlil hase, non advertens (11) " . Leg. , vel . subsuoiivuiu Laiiiium qnod soquilur, feiuiuiui ease (12) . Adde cumiulerp. , vel tetierig. . Siinl auietu angeli Salvalori comiantk de qm (4) Apud nos. Ex Greco legenduro, apud vos. bos supra c. 2 et 4. ,3) Earum, qum. Scilicei virtutum. lia ex Gnrco M3) . Lcg. . r<-posui pro eorum, quod scribaruiu oscilanlia ir- (14) . Lec. . rcpeii iu omajcs cum editt. lom nianuscr.pt.os. (45) , (6; IneloquiHUt. Eras., Gail., GHuroai. ei Pass.BiUius, :; , cuui vcleri.
f %
Kff
CONTRA HJERESES LIBER PRIMUS.
oe
*\ \ , * \ emlagos iHoc, unde fueral feptrattu ad oinetidalionem faciorum : ut Pleromaiom unitaa a*qualiia~ , lem babeng, frucliAcet nnam in oranibag, qoai esl ex , . \ omnibas, viriug. Et gte ia qui eal nomeri vn eo (1) mm qnl aoni ocio acceplt viriaiem ( 8 ) , ei facia , , vpcTc ' gont tria loca eimilia nuinerig, cum sint cloua , tione* : qo* ler in ae venieolia (9) vlgioli qua ostenderont nainerum. E l tria quidem ele. ( (2) -, & menia ( q o dicil ipse iriutn in conjagaiione ir, ' ^ ) - luium eigiaiere, qu* fiunt , qoibos emauave , roni viginii 71 qualoor IUiera) qoadriperiita ( 4 ) , - ioenarrabilU quatonaiionis raiione, ewndetn ne . moram (44) facianl: quas qaideiu dfcit illias, qui , eet innominabilis(12), exaialere. Indui (15) auiem ea a iribus (44) virtoiibua, in airoilitiidinetD iliiua qui (3) * , & eal inviaibilia: qoorom elemtnlorom Imagines , / (), imaginuin esse ea*, quas stini apud noa dupiicea litteras, qoaa cuni xxiv lilieria annumeramtss (45), . viriuie qiua eat aecundom aualogiam, xxx faciunt ouiiteniro. 6. Htijua railotria el dispotilionh frttctom dkit in \ sifuilUttdinem imagintg apparaigse illum, qol (16) (5) (), poai vi diea quarloa aacendil iu monlom, ei factua eai aextua(4 7): qui deacendil ei deteoMis etl in bebdo (7), \ , , BlLLIl INTERPRETATIO. fueral lddrco mi&ftag, u( ea q o facu eranl eiiieiidarentur, ac Pleromalom nnitag itqnaliute praxtifa aiiam io omnibos qtiaeex omnibus nanai, viriuiem proferrel. Atque ita aepienarius iiumorai oclooarii vim accepil: faciique trani irea loci uumerig conaimilea, cara gint ogdoadea: qui quidem irea in *e ducii qnatuor ei viginli efficiunl. fit quidem iria elemenia ( quas ipse coujugii nexu cooi tribag viriutibug devincla esse aii, ac proinde gex gunl, e quibus vigiuti quaiuor litiene proflaxerani) per aeruioiie ornni praesumioria qnaieniiiaiis raiionem quadruplicaia, eumdem cum ipais nuuierum pariunt: quas qui lem illius eaae a i l , qui appellaliouem orattem excedii. Ea porro ad iimgibilis simililudinem a iribiia virloiibos ferri. Aiqtie bonini eleroeniorum imagines iinaginum eae esae lUierae dicit,qnaa doplices appellanius: quae qaidenri gi viginli quaiuor lilterig adjungaHlur, aualogias vi triceiiarimu niimeriini eduni. 6. Ilujng ralinnigel adminiglraliouis fruciuin in imagiaig aiaiilUudiue exgliligge ail eum, qui posl sex dieft quartus inoutein agoeadU, ac gexlug facius esl: qui degcendil, aique in bebdoiuade detenlug ei,
v
Naqoeeuini quadral com biaquai prascedunt. C mundum deseenga, ejugdemque in eo roora. Cuiu eniai bic mtuidijg wpim virtnlibus congtel, ad imiSeiigos autein homm verbomm, progequilur vir taliotum hebdotnadit virtulu coudilug, ul guli isliug crudilus, bic eal: Quoniam Pattr el Veritas noveni capilig floem diciiur, palam esi h4bdomada a Marco litleraa eoniiuebanl, Homo anteni el Eccletia goplem duniaxat, Sermo vero el Vita oclo, corrigendas vocari. Eadem igUur bebdomas esl dequa ei bic cl faujusce nuiueroruui tiixquaUlalig cauga faclum esl, illic . sicque Jegua in bebdonadtj babiiang, bacquo ol liliera una, qua Palet atundabal, ad Bominem gii|ierior inigm oetonatio eaf qiieniadnioduni el EccUiiam degcenderil: ac sie cuiquc his con- Arbamoib, aepiero coeiig a Demiurgo coudilig gu jugaiionibus saus litterarutn ocieroio congiiiiu perior, ogdoaa diciiur cap. 5. (8) Qui esi numeri qui $unt octo (4) 01 . adde cx vet. iulerp. virtuUm. Clarius Billiua : ntwurxs or(\ . Leg. cuui iiiterp. & . tonarii vtm ac&pit. Vide noi. 45 ($upra, col. 604. (3) . Postretiiam banc voeeiii (9) Quas Ur in . Gra?co verltiiditiu bainolig inclugerunl Petaviug el Grabiug, veluii giiperfluatn. Sed pReierquain quod cain legit interpreg, eral: quas iria in te tenientia, geu ducla. exisiimo duplicealiuerag recte dici poiuigge imagh(40) Quadripnlita. Heliug quadrttplicala, gcilicci ne$ imaginum quia imagines eranl conjugaioruin tfemeftio. elf meiaoruuj, quae ct ipsa coujugalos J&oueg expri(44) Eumdm nunurum. Addeex Gncco, eum Bebant. nimirum iribug locis. (4) Avrdusi . Leg. cnm in(42) lxnomixabilU. Sic emendavil Feiiard. pro lerp. *. 0 ixnumerabilh. Consensil cod. Vosg. Al Claroiu., (5) . Jeiug egl, Ollobou elArutid. Iiabenl intnarrabiiii. quem Pleroiualie gup. cap. 2 voca* 15) /fttfttt. Grasc. , (crri, por/ari. banl Valenlioiaui. ! 14) inb. Sic ex Grasco comgimng, ila exi(6) . Sic recie eod. Reg.; at omnia geme gyniaxi, pro ea$, qood manifesUJin gcribaruiu odila tuaie . gpbalina egl; naui de eleiiieuiia bic sormo esi. (7) , eic. Allu(15) Annxnmaxiei Cod. Claroiu. ; dil ad Cbrigli irangttguraliououi ox alallb. xvn el Arundel. annumuraU$ forle pro : *ic Mare. ix. Cum Gbrigius po$l die$ aaceiidigget eniiu legendum uieriio ceuaei Frouio Duc. in oionteiii, aggumptia gecam Peiro, Joanne et Ja(10) Illxm, q*i. El anle t7/am, codd. Clarom. cobo. facitu proinde guartu$; lum adveuienli- Arund. el Grci lextug aucloniaie cuiu Grabioexhw Moyic el Elia, faclut est ttztut. Quod auiem pungiuiug. addii aiarcua baeresiarcba, qmi (17) Sexiui. lia pro uuuicro vi reposuilidem Gra4 m kcbuimtdc; id iutdligo de Josu in bauc bins ex Vogg. cl Graxo.
9 9 9 % 9 9
007
S. IRENiEI EPISCOP! LUGDuPiENSIS ET MARTTRIS
608
made, cvm esset inaignla octonalio, et baberet In \ , omoero ekroeniorotn numertiro, quem manife- , iv stavit, can ipae venistel ad bapitanum, colurob , (8) deacensio, qu esl ei A. Namerus eniro ipsiug, \ , , nom el wxc. Et propter boe Moysen hi sexU die \ \ (9). dixitae hominem faetom : ol disposiiionem aotero (10). \ fo sexta die, qoe esi io cotna pura (!), noviggimam * \ bominein (2), in regeneraiionem prinii hominia, ap- () , paraiaao.Cujttadiapositiouis iuiiium eiflnero aextam , boram, in qoa affixug est ligno: perfeciaro enian sen- , eotm (5), ncteotem 7 2 numennn qui ett gex, \ \ (12) , fj viriQiem fabricationis et regenerationia babentem, . , manifetuaao filiia Imoinig eam genemtionem (4), , 4*vse facia esl per eam, qui manifegiaiag est iosignia , * in eum numtrom. Hittc etiam et duplices Hiteraa (13) nomeram intignem babere aii. Imdgnia eoim ou- . merna comniittus viginti qaaiaor eferoemig, xix Uu (14) . leranim nomea explicuil (5). , , . 7. 7. Usosett antean diacono (6) aeptem Doroeroroa magnHodine, quemadmodum dlcii Marci Sfge, (15), , QC a ae cogiial cogilalionia (7) manifesietor fru- .
e u m
BILLI! INTERPRETATIO. coro infSgnts ogdoas esset, atqae omnem elemenlornin nuinernm in e coniineret: rniem, enm adbapiU emuni accesftiaaei, coltimbae desctnsus perspicue otJenilit, quae quidem esi Q el A. Niijtis enim numerog cst nmim ei ociingenta. Ob eamque cansam dixisse Ifoysem, sexto die condiiam bominem fuisse: joxia adminisiratiotiem aetero eexto die, qoae ett parascofe uliimum bominem ad primi boroinia regoneraiionetn apparuUse. Cujns quidein administraliooii principiom ae flnem exeiiiitso sextam Mlam boram, in qoa ligno afflxog eat. Perfecicim enim Nun, cona senarium numerum procreaiidt ac regenerandi faculiate pra> dUoro esse perspecitim haberel, regeneraiionem eam, qn per etim, qui iogignig appamil, in htinc nuroerum coniigtl, Aliig lucis declarasse. Unde eliam dupliees iilieras inaiguom numerum habore ail. Eieoini lnsignis numems, viginii quaiuor elemenlis adjunclus, nomen trfgiiiia litierarum conflcil. 7. Mlnislra porro, quemadoiodom ail Marci Sige, aepiem numerorum magnitudine uws ett, ni volont
(1) Cotna pura. Sic vorem reddidil C () ? . Pro lefU BitBna Inlerpres; necroale. NamParowewiiJnquiiAoguet. , ob verbum , qtiod in acuva eignilracl.l20tJi Joun.,C(gnaminiramJ*dBiLatineu$Ua-flcaiionenanquam in wllo auclore legiase i " Et, " id esl- sexta mimU Contend.l vero Fronio Duc. verbum Ulud tius apud no$ wcant. feria. Gloigamedinm acliva interduro signiflcalione gaudere. rlum : Cozna pura, . Ejugdem nominig Sed quod exemplum proferiex Philone iudaeo, apod meniiiierunt Teriuil. lib. adw. Marcion. c. 4, et Beda in cap. ix Joan. Ideo vero, uiobgervalFeuard., quem legiiur, , non eat ad Judxi gexiatn diem, geu Parasceven, qua Domious retn. Nam aorisiue esi aciivut, non prav leriium mediuin, de quo soio digpuial Billius. Ot ut cruci ahlxug egl, appcllabanl cmnam puram, quod juxla legig praescnpium purog vesiimeuiig, cibig, sil melius forie ei ad aucioris mentem apttna verba corporibus et animis esse decerct, qui Sabbalum ae baec, f , pcr apposiiionem accepfris, addila nimirum queng celcbraiuri esenL (2) JNovi$$imHnt hominem. Vide nol. 11. explicanda oeconomia? graiia, ui sit sensus: ntmtrm ialutii (Economhtm, noviuimum iciticet hominem, ad (3) Perfeclum enim setuum. Clarior Billil versio: printi homtnit reoenerationem morlem obeun Ptrfectum enim Aiun, cum unarium ttHmerumprodie apparuiue. Cbritli giquidem paggionem creandi ec regenerandi facultate prctduumMexta e$$e perGrecis diciam fuisge , lam nolum esi, ot tpeclun haberet, regtneraiionem cam,qutB per cum\ argumeiita aui in$igni$ apparuit, in hune numerum conligu, filiit referre guperfluuin videretur. Sic iniinuianda) vulgatae lecliouig, quain veicris tucii dectara$se (4) Eam geHeralwnem. Grxco legendum, eam f> inlerp. flrmal auctorilag, nulla iieceagilag eril, el regeneraltonem. Ttrbo sua constabil passiva gigniiica(5) Expticuit, I. e. absolvit, complevil. tio. (6) Diacono. I. e. adminuira. (12) . Dele ciim veieri interp. (13) . Sic recle < od. Reg. EdilU (7) $e cogituue cogitaiivnii. Meliug Billios, toluniani comilii. Al iu codd. Claroni. el Pass. leOiiuieg perperam, * . gtiur, ab $$ coguaia manife$iationi* cogiteiur frv(14) . ciuu Senarium gcilicei, cujus tiou Grascig esl (8) . Leg. cum inlerp. *. Tres aiitem tllae dupllces liueras sunl vulgalas , , , quae revera senario aequifiollefit. Vuli Gra. (9) . Salvalorem, qui sebiug iria esve , , , ei , quud Jpgum Apoc. vocai el , in Jesum, Itnn cuin ad qua raiione explicare poasii vir dociug el buic loco oapiisiuum venit, giib gpecie coluiubs degcendisgo apiare.non vitleo. (15) . * ?idettfingebani iili hsrelici. cei, Nu geu Mouogenis conjuge, quag, ul cap. ae* (10) . , . Nam ex qn esl 80, el qu.e eai 5, ex 100, 10, 200, quenii diciiur, gepiem lilleris coitaiat. 300, 5, 100, 1, iaviccmaddiiis eiaurgaiil 801.
v
G09
CONTRA HJERESES UBER PRIMUS
61
\ , , ctna. E l insignora qnidem hunc eumeram in prtv \ (I) , seiitl, ait, enin qui ib insigni Aguralua est, InUA* . , \ - ligi (9), enm qui quaii in partet divitua eal, aui , \ , pneciaos, et foria peraeveravii, qai aaa viriQie ei * pmdenlia per eam, quas eai ab eo, emiaaiooeni, hune, (2), (3) qui esl sepiem(lO) virtulutn, secundum imHationera (4), , \ bebdomadisvirttiiis, animavit mundum, et auimam . \ posuitme hnjos universi, quod videlur. UiUur au (5) , ' tem ei ipae bic boc opere (11) qaaai spontanee ab (6) , Ipso faeto: reliqna vero minlelrani.com sini iroila , . \ tionea inintUabilium (12), emliymeain (13) mairis. fil , prirouni quidero COBIUIC sonai A, quod aulem eat poat , , \ illumE, terlium auiem fl, qaarinm vero el mediem , I , nnmeri vn (14).Iota?viriuietn (15)enarrat,qaimoai , , \ vero 0,aexloni auiem T, sepliiDnm auietn ei iv a medio (7) , 0 eleroentum exclamat quemadmodum Marci Sige, , , qitae roulia quidein loqaaciut eieeqoiiur, 7 8 , . , \, auiem lerom loquens(16), affirniai.QiisB virlules, ah, - otntoes simul ln invicetn complex sonaitl etglorifl\ , * . caot Hlum, a quo emliaje sanl fgloria autem . mitlilur in Propalorem. Hujueautem gforifleaiionla \ sonuro in temm delalum ait plasmatorem faclum, , ei generalorem eoraro quas aunt io lerra.
n i n i l
8. , (8), ,
8. Oneowoaero aatem afferi (17) ab i i t , qvl nun naecuntur(18),inraniibu,qoorara anima, aiv
BILLD INTERPRETATIO. tatit eonsilii fractas elucerel. Jam vero insignem hunc nufnerum, inqnil, nonceom intellige,qoi ab imignl formalua esi, qnique velui dtvians ac bifariam seciu* est, forisque mansli, ac vi ei pnideniia sna perpfoduciionem, qtue ex eo exstiiil, ad viriuiis bebdomadie iinilaiioiicm huic raundo aepiem virunibaa consland viiabi dedil, eamqiie i u comparavil, nt reruiu omntum, qua in aspectum cadunl, auiina etaeu A i qne bic quidem bocopere nlilar, ul sponle ac libera volontate a aa confeclo : alia aaiem, utqutt reraoi iaiaiilabilium imilamenia ainl, malris cogilalionem subminialrant. Ac primum quidem coelom proloqullur, proxinium E, ieriiutn H , quarium ac medium viin vocalis I enumiai, quiulum 0, aexium T, tepiiroom el quarlom a medio 0 exprimit, ouemadmodum Marci Sige, qux multa qoidem bfalerat, caaarum nibii veri dicil, affirmai. Atque liai Virlutea, taqtiit, omnes sunul iuler ae connex linniont, ae laaditraa eum, a quo produciaj eonl, efferuni. Gloria aulem bujus eoni ad Propalorem irausiniuiiiir, Hojua porro laudaiioeia aooum io lerram deJaium, eoruin, quae iu lerra aunt, effecloreaii ac pareoteoa eas6 ait. 8. Hujtis auiem rei argumentara duclt ab infantibus recena io lucem edilla, qoorum sonus, conreatim Cap. XI. (1) . Lege com vel. C que leêndum esse demonsiranrqaai mox tequonlur: , elc. . (2) jrra , , . Per sepiem Ilinc vocem in Gneco Ireiiaei texlu m i i virlulee inielligi sepieiu coelos (<|ui el angeli dice- luerunt Gallasius 61 Feuard. Allamen cum vox baulur), a Oemiurffo condiioa, quibus muiidura con- legaiur in omoibus aliia edili. e l in cod. Reg. atare docebani VaJeu iolaui, perapicoum eal ex iis uec iiicommodum scasum babeal, banc iinmuiari qtue roox seqnuniur. aiibtl uecesse esi. (9) Jntelligi. Ex Gneco leg. int$Uige. Siges enim (3) . Sic cod. Reg. cum . editl. ad Marcum vorba sunl. Male vero edu. Ovon. \ . (10) Qui en $eptem. Iia Clarom. crnri adiu. Eras. (4) &* Hebdomaa iUa virtuiis, ad cuias iroiuiiioneai raHiidohuic viia data, 6t Gall. Feuard. auicm 6l Oxon. omiaauin est. (11) Uichoe opere. lo tdil. Oxon. desideralur fotie etl bebdomaa illa supcrior viriuiiiiii, seu 86pteui virlutea Honogenis admSaisirs, de quibus su- koc. pra (cc/ 608, . 15) Quemadmoduni eiiim per (12) InimilabiUum. Iia recie Clarom. cod. juxia aeptem bae virtotes Pleromali veiul iuitium, tuia- Graec. . Alii oiu. cum cdilt. luin ui$s. perBI6D 61 fulciiiieiilum prftbel Nus : sic per sepiem perani imiiabilium. eoeloa buic rauado viiam imperlit Demiurgue, aeu (13) Eiuhtjmetin. Scribendura tnUentkg nett. Sod per Deiuiurgum Entbyaiesie bic designaia. Hanc Gnecaio conairuciioneni sorvavit ioierpres. coujeciuram nosirani argumeniia petilis a capiie u, (14) Numeri vn. CUriua verii poluissel, $*pt*n ettm hoc capite el aeqq. collato, uiiinire baud ar- j) c&orm vel ex seplem, duiun ioret, nlsi in nugia inimorari pigereu Haec (15) loim viriutem. Sic ex codd. Claroro. clMerc. cooferal cui por olium licueril. 2 lolleiidas ambiguiiaiia cauaa repoauimus. Naui 15) . In edil. Oxon. deesl in omiiibus edill. lota virlulem. 16) . " adde ex vel. (16) Loquen. In Feuard. ei Oxon. toquilur. < 7) * . Leg. cum vet. . (17) Affert. /dmaddil cod. Past. (18) At> tit qui naicumur. Melius, nc$n$ $dUk* <j8) Qr . Vetoa Interp. legit , sicT
611
8. IRENAl EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTTRIS
612
mnl i l de volva progressa e t l , exclanial uniaa- $ * ( , , ctijusqae etaneoli banc aooom. Steal ergo sepum Virtnies, iaquil, gloriflcanl Yerbaio, sie el anima (3), \ ** in infaniibnsplorana et plaogens Marcnm gloriflcal \ * . : enn. Propter hoc aoiem el David diiisae: Eat or$ \ * aJror. \ * 01 iufantitm et Ltctentimm ptrfedui t**d*m ** E l iie> ( ) () rom: C<*H enarrant glonam Det . E i propler boe Seov. \ \ qoando in dotoribtis et c*lamital.bas aniraa fuerit, in reveUlionem wiam. dicit in signuio laudatlo- , (5) , (6) ( nis: t cognoacens Ula q u torsom est anima, qood esi cognatooi aaum, adjutorium ei deorsum (7) , { . roiliat. 9. \ \ , 9. E l de omni quidem nomioe, qood eat xxx Hlterarom, et de Byibo , qoi aogmenlum accipil , \ , (i) cx bujue llueris; adhoc eiiam de Yerilalis cor- (8) , pore, quod ett duodecimroembrortjm,onoquoqoe (9), raembro ex duaboa liueria cooataoie; et de toce , \ , cjns, quam locnta esi non locoia; et de resolo- (10), \ \ (11) tione ejus nominii, qood non eeienarraUira, et de , \ \ tuondi aointa, et bominia, aeeundom qua babeot , * , . illam , qota est ad imaginetn diepositkmem sie deliratit. Debinc auiem quemadroodum ex nernini- (12), bus asqulparaum virtuiem osiendU eoram 74 ' , , quaternalio, referemus; oi oibil lateat te, diteciissime, eorom quead nos perveneruot # a x iia ' . qoie ab ila (2) dteuQiur, qoemadiuodam asepe poslulaaii a nobia* filLLIl INTERPRETATIO. atqoe ex volva prodiernm , unioacnjutqtie bonim eletnentorom aonam edil. Qoeroadmodam fgfior fa. quit Rle seplera Yirtutes ipsatn gtoria afflciunt: aic etiara anima Marcam in infantibos plorana ae lugeos, eniii concelebral. Alque binc eat qaoil David a i l : Es or$ infantium et laettniium perfecU taudem. rursux: Cca/i enarrant aiorium Dei. Hiniqtie etiam ftl ol anima cooi in laboribot et crtj&i versaiur, recreaodi sui catua in laudaiionis eigiiain inclauiel: quo oiuiiraro saperior anima qood aibi cognaiuin est, agnoscetis, opem ei raitlat. 9. Ae de loio quidein nomlne quod iriginU litleraram eal, et de Byibo, qoi ex bujiw iitteris Ineremeottim capit, ac pr&ierea de YerRaiis corpore, qued duodecim meinbria conalal, ac sinffiila nembra duabus liiteris, ad baec de ipsa voce, qaam elocuu eet, cum non elocuia $U et de 000111118 illiua qeod nullis verbia eipreseura esl, resoluiioiie, ac denique de mvodi bominisqoe anima, quemadmoduro diapeaealionem eaui babent, quse esl juxla ruiaginem, hoc pacio deliravil. boquilur jam ul quoiiam roodo quaiernlias parem ex ooniinibus VIDI ae facoluiem ipel demouelravlt, referaraus : ttt ne qoid eorani, quas ab ipt>ie iradi accephuus, ie fugiai; queoiaduiodum sjepenomero a oobia posiolaeii. Psal. vni, Z. . , 1, JuxU L X X . (1) Accipii. Al. aceepu. C landaikmla: qola per dolores mooetar recordari (2) Ab iit. Gnec., ab eo. illiaa anima% qoat sursam esi, et a deierioribna se() '... ^ ^ ^ ^ ^ ^ ' ^ ^ ^ . Al- parari. Hadcqoe poeniieniis aoimc percolatioeat. ludil ad illud paal. , 1, uiox laudaoduio, Cali () . legi volebai Peiavius, indeque veriii r$iaxationi$. Sed re aecoraiiaa peoaau, cnarraxl gloriam Dei. () 01 . Bele . agnovil in nolift, voeem relioeodam esae, (5) . proprie percolatio,ei io veraioiM*, pro relasolionU, eubsulueodooi /aa> expuryatio, a vel. ei receolioribus Irf nml iuterpre-dtlionii. libas iraiiiferUir ad anim recreationem, seu reife- (7) . Demiorgoa tcilieet aoper coaloa taiionem posi afflicliooes. Sed geiiuinum lovi Utiua reaideD8,ainiaruiii oninium , vef ui cap. 5 aensom dabii Gleiueos Alexandrinus lib. 1 Padag. dicilur, psycbicoruio ibi (oipoie ei ipaa pag. 96, ubi de Gnosiicia ageiis scribil: animalii) aacior; qui el cboico bouiiue formalo, \ ^, in hunc intnfiavit i>$ychtcum quiqoe animas dil (8) . bio io vignilicaliooe paaaiva . accipilur pro augcor, crtico, m recte accepii in , . terpres. (9) . Adde ex veU \ , eie. Neque vero . ab$urdum fturii illorum quoque iptorum urbit (10), Hv . Sic leg. ex : qxi Mtliormm rtcordaiiohem, pereotalioxem e$u d%- & , coal MpirUui. Ptrcolaiionem autem inutligmnt, qum (11) . legi rolunt B $x melwrum * recordatione, eorum qum pejora sunl Pelaviua, quia verlil bilerprea, rtuAxtion* ajperaftoMiii^ Eum iiaqu* qmi metiora rtoocnvU in eadein sit sigiiificalio vocla , baoc re mtmortam, neceuano tequuur paniuxtia propur neri uibil obaiau dstsriora, eic. Aniuia igiiur io doloribua ei calauii(12) . Legil ioterprea laiiboa cunaiiluia, ui percoleiur dicii 0, Ui siguum .
9 y 9 y 9 9 M i T 9 m
615
CONTRA BJ&RESES L1BER PRiMUS.
614
CAPOT XV . Perfit Slfi . n i v tlemtntorum Je$u . Emc ddirh confutaL Irgnmw.

1. ( ) 1 8 aotem (8) annootiai pcrquam sapteos eo . lwn Sigo (enerallooem viginli qoaluor elemoiiie 1(2), rnm. Cum aolitala esae oniutein, ex quibua dua mooaa ei , * * \ auot emissiones, eicoi p r e d i c i t i m est , * . hen, qua* duplicaia (9), qoatnor faclas , : bis \ , \ - enim doo, quatuor. E l rnrstia duo ei qoatuor i n , idipstim compoailae, sex manifeataveraul Bumeninu Hi a u i e m aex (10) q u a d r u p l i c a l i , vigtatiguatooT ge , . * neraveranl figoraa. E l qnidero qnae s u o l prinua , \ - qoaieroadoois oomioa aancta sauctonim InielB, , gnnlor(ll), quav non posfuol enarrari; iuielligun . , \ tur auleiD t aolo Filio , quae Pater acit quasnam Alia vero qoa) ctnii gravilaie, et bonore, ei * - "(& \ , \ . fide D o m i n a A l o r , aptid eutn aunl ba?c:'^^ . et , et '. Hujos auiem quaier , , oaUonis unWersus nomeraa eat litieraram vigiuli (5), \ 6 (4), \ ^ qoalnor: * eniro nomen litteraa babet in \ , , 88, quioque (11), el quinque, et , . ' aepteai, qoaft compoaita in ae, bis quln \ , \ , qoe (15), el bia seplem, vigioli quatoor nanenrai " \ , adfmplereruiil. SiuiiHier et aecunda qaalernatio . \ Logot el Zoe, Anibropoa ei Ecciesia eutndem nome ( \ ) (5) | raai elewoiilorum oeienderuoi. Salvatoris qao 6* (6) . % u e narrabile noman , liitmrum eai m ; , 7) ioeoarrabilo auiem ejo*, Uiteraram viginll qua%
M L U I INTERPRETATIO. CAPUT X Y . 1. Ad hanciuqne modnm, illa aaplentlsaiina Sige, vlginll et qoatoor elemeotoram ortom exponil. Cnm aoliuie enim uuiiaiem aimol exslstere : ex qnibua d o , oii snperius dlximua, prodoctiooes cxkilerQtti, monaa uiniirum ei onum: qoa quldem inter ae juuela qoaioor efflctoni: bh enitn duo aunt qua* ior. Ac rursoa duo el ouaioor in unum juncta, seDarium numernfii declararunt. 8oariu8 porro qualer In te dueios, tiginli qnatuor lortcaa procreavil. Ae prinWqnideoi quaiemiiatis nomioa, qosf sanela aanclorum inidligufiiur, iiecullia verbia cxprimi posauni, a solo Filio eognoaennmr, qiuePaier acii qoaenam abii. At vero angiisu a veneranda oomiua, quaeque non aine fldo uaurpafilor, apod eom b c sunl, ", , , '. Hujua porro quaieniarii B U O W U S lolua eal quaiuor ei viglnti Uderarom. Noweu euiui
M
Cap.XU.
Sop. cap. XI. A l , ioqols, qal vox liiierarum ocio dicl poiemT Reapoodei Petavios, Marcum, quemadmodore pro acripait , alc pro aeriptisae . Qua? docliisimi viri eonjeclara x eo flrmari poiesl, quod Graecos quosdaio aie ia lerdum scripsisae paiel ex acroiliclilde relaia tn Oraiiono Cousiaiiliui Magui ad sanclorum eoeiuni, cap. 18, in qwa tegitor, . For:e eiiam cum Marcua videret a Laiioia litieram Grav cam iu duaa, cA, molvi, eam veluti dopliceira accepu; coui maxiiue aapirau sit, deo&ioreoique aoouio babeat. (8) Sic auum. Graec. tic ergo. (9) Qum dnpHcat*. Yeriendum eral, qmm cum ad
(1) A*ro). Interptes legil editt. aatem C GalL ei Feuard. k i M a r . (2) '. Leg. . (5) di . vet. inierp. leaendum bie * aive Marci artale quidaro ita aeribereiil, ive a niale feriaio boniinia capile addita iueril liiiera , ul quiuqne Uuem conatare posaet vox Id si aiiendiaaeni Fronio Due. el Feuard. in boc asnignaie aolveudo, qui qulnque lilleria coqaiare , noti adee bboraasent. (4) . Adde vef (5) ' . Pro \ ,togeCQIQ lolerp. . Miuiiniiu, opiioie uoial Petavius, compendioae acripaerai Irtmaeo* pro * 11 ferarii numeram eafe raii, locxni depraraniul. (6) Tdr . Pro lege . Quid sll auiem illud Juu, quod 24, et mox CkrUtf nomen, quod 50 liiierarum eaae aii Marcus, explicel qui #; qui vero uon poaait, Usve diapeudium exiaiitnoi.
duo ecc$$fiiu.
(10) tii auum . In edii. FeuarJ. male emiaaa voxa#x,qoexatai in oiuoibut aiii* cuio ediu. iuio mat. ei icxiu Grasco.
(41) EiQMidtn ...$aucta $aneiorxm intiWgnntur.

Melioa vertieaei iuierpres: Ac ptivue quidsm q*alernmtioius Homina tauttorum, qum in/e/ii-
tos iolerp. \ . entia $oU ptreipi, MO* verku explicari po$$mnU Billius ooiiaaa voce legeudum vull, (12) quinque.fcacodd. Claroin., Paas. , , viiioani veieria versio- Arund. ei Jlerc % cum ediu. Eraa. elOxon. lm t i u leeiioueni, # Ckri$tu$ ILterarmm vu, male Gall. vero ol Feuard. inale * taiio eniui sedltas. Nam patilo poat iierum acribitur, meri quiuarii exigil acribi . , \, \ , (13) . Codd. Claroio., Paw., Vota. el , e i c qoai aal accurate reddidil Ioierprea. Merc. 2, bu qxtxi. in Eraa. i quin*.
9
(J) . Lesit ve-
8. IREN&I EPiSCOPl LUGDUNENSiS ET MARTYRIS
616
teor. 7 5 61 , IHtertram daodccim(l); ft^fttov, . \ quod ett auiem in Cbrtslo ioeoarrabite, lftieraram \ Q * trigiota. Et propler hoc aii eam 6t 0, o l - , maoifegtei, coto bwnc otjroenim babeat bax avia. (II). 2. *0 , , ^ *. Jetni aototo baoc habei, inquit, taeoarrabitao . , g606sim. matre eniro univorgorum, id errt, pri quateroaliooia (2) in filise locuin (5) procoeh , aocooda quaieroatio, et facta est oclonalto, ex qaa , \ , 4 progrewa 6(4) decag: eic faclum eet xvm (5). . . Decaa iuque adjuncia octooatiooi, el decoplam (6) , \ 6a faciens, L X X X fecil num6rom: et ruraos oclua- , * gtes decies (7) oclingenlorum oamerum fecit: ot \ , ail imiferaue litierararo uamerua ab octonaiione * io decadem progredieog, oelo et octaaginU 61 accc (8) qood 6si Jeaua. Jegag eoira ooureo, gecan- , \ \ 0(12), (15). dam Gnecaruro liumrom computum, DCCC auot (14), txxxTiu (9). H a W (40) oianifatie 6l euperccdegtig , Q (15). (16)
9
BILLll INTERPRETATIO. sepiera lillercg io 86 cpmptectiuir, quinqae, lolidem, eeplem: qoa qoidem, hoc eal, big qninqoe, el bia gepiaio, io onum coacta, anariumet vicenarium numernm conflriunl. Eod6n etiam modo gcunda quaiernilae; 61 , 61 , parem elemenlorum numorom osteodiinl. Quio Salvalorig quoqne noroen id, quod in wrmonem cadil, hoc esl sex liuerarum fat: iliMd aulero qood ooinem germonie faeuliatem superat, viginii qoaiuor iiilerarum. Eodem modo Gbrisiua septom liilerarom eal; quOd auieui Cbrigio ejusroodi esl, oi oiunem vito germonig excedal, lilleranjro iriginU. Atque hac raliono ipse e dictl 610, u l , id eal coluiobam iodicot: hoiic 6o|ro otimeruio bab6i baee avii. x. A l vero Jesui. atl ille inenarrabilera ortom bunc babel: 6ienim ex prima illa rtnito omniuni partnie qoateroitaie, aecunda quaierniiag filiae instar proceeait, aique ogdoas offeota aat. Ex ea decas prodiU, sicqu6 decas 61 ogdoas exeulii. Decaa porro com ogdoade juncu, camque decuplaog, ociogeoa9
(1) et Hltcrarnm xu. Sic probe G (10) H*be%. Sic codd. Pagg. 61 Araod. Io reliqoig rosliiuil Grabius ex cod. Yogg. eonsemienle perperam habetu. Greco. Gonsenlil el Clarom. In aliig omoibug (14) Tovror oprrkcm. odiu. omigga voce perperam habeiur, et Qno paclo vox , qua) columbam giguifical, HiUrarum t i i , oomero xit io vu mulato, numero bis lilions 61 rospondeal, ooo videre good iacito fierl poiuil. Ad marginaoi Eras. ei ae faieiur Billiue. Sed id facilc vidiaset y\t doctus, uail. gcripium eai, al, x u , ged id male reai giogulas, qutbug cooglal , lilioraa, nt ienor ad triginla, quod mox gequilur: huc 6oim toiidem ooug nuoiericag accepj&gol. Yid. sop. pag. 607, ooi. 10. tpecial. (i) Prima QyuUtrnatiorut. Scribeodom oral,(Vt)Hxal ,. 80688, 80,61 800, jrrime quaUrnatwn*. Sed genilivum pro ablativo qux gimul collecla, efficiuot 888. Fraglra ergo Bi(reddidil iocaulug inlcrpres, baod atlendeua, liug viiloga editl. Erag. 61 Gall. l6ciioii6 d6 , regi per praepogitioiwn . Oiptus expungi vull ; 06c eoira altaa coiiaurel (3) /n filice locum. Vertendum eral, in filim numema. fodam. Sed pro male legisge vidaiur ioier(43) . Lege cum interp. proa . . Si enim gtogulag oooiioig liftervs (4) Progreaa e$i. Bie recle Grabiug ex cod. Voss. arulimclice accipiag, gumma dabit 888, ui > CooaeoiU Glarom. C*lera exouiplaria perperam, aobiiiogiuir. proceita etl. (14J ovoua. Leg. . (5) Factum e$i xtin. Sic omnmo cod. Glaroro. 0 (15) 0 iorlr . MaJlooi ctim Gra6iim edii. Oxoo. Cooaeoiiunl ex parlo Vogg. ei bio poal iobcri. Sollicha ejusmodi iiumeAntod. Priorhabet, eit; alier, X V I I I ; ex qoibug vi- ronim iiiV6gligalioii6 deiedali suul ueu toodo Marlloeamfectiottem,factui dscimo octavo, emendavit cotii, aedel eiâlbolicig quidain. Auetor carinioaiti Grabiog, appogiu dislinciionig nola anle decas gub oomin^ Sibylbe Cumao lili. : ' ui ab hac voce oova periodag incipereL Caeterum , \ , * 6X Graeco, pro , lcgeodum eggel deca$ et , oqdoat. . Namque oclo monades , loiidem dtca (6) Decuplam. Exemplaria ooioia, d$cuplum 9uperitta,Aique fucalontada oclo infidit lignifieab pergpicuo librariorum gphalnial6. Humanii nomen. El Beda in cap. u Lucas: Cujtu (7) Ocluagiet deciet. Gr. Octogxnta in decem dntacTOiancli nominit {Jeiu) non ianium etgmolo ied quem liiterit compreheudit nutxerus, y (8) Octuagima et D C C C . Sic recle Feoard. emen-pelucc no$lrcc talutit mgtteria redolet. Sex q dameX vei. cod. Goiiseul. Claroni., Pags., Yogg. iitteri* apud Greecoi icritiiur , videlicei i 61 Grajca leci. ! ediu. Erag. ei Gail. 61 mis. , ei , , et u, , oMarvm immert *unl , Aruttd. el llerc 2, corruple legilur otiuaqinia dat. V I I I , cc, LXX, cccc, cc, quifiunisimui Numraro incauli scribe DCCC comniotarum io dai; f>GCGLXxxviu. Qui profeclo itnmera*, quia figur* qnod facite Heri poluil. rewrreclionii adgawUat, $aii$ $ iupra iracla (9) occc suni L I X X V I I I . lla mgg. Clarom., Pagg., tum. tiis, puio, oou adeo duUctabilar, cui sapiai Voag. 6 i edii. Oxon. juxu Graecum. ,fn ca;- paJalug. leria exemplaribus perperam, dat $ummam (tf) . Leg. .
y f
LXXXVItl.
617
618
\ (1) (2) Jesu lecandnm eos genesim. Qaapropter ei (12) Gracorom habere moiiadat . et decadas * . \ (3) , \ , . et btcatonudas V I I I . D C C C (13) L X X X T I I I nnme , - rum 7 oelendeuiia (14) bocest, Jetitii, qoi cst () (4) , ox omnibns conaun* numeris: ei propier hoc (5) ei Onominarl eum, cnm aignificenl (15) ex omnibus (6). \ (7) ^jos generalionem. Et ilerum Ita : Primae qualer, (8) . \ nationis sccundum progrcssionem (16) niimeri in * - semeiipsam composila (17) apparuil numerue. (9) , enim ei elTel (18) in seraelipsa (19) compo . \ \ sila fiuni (20), quod esl I, et boc esse volunt Je \ , (10)' suna. Sed el Christug, Inquit, litteramm eel vm, \ ". ex qoibus primam oclonaiionein gignificari, quac , \, , cum ioia (21) applicila(22) DCCC L X X X V I I I nutucruin , , generavii (23). Dicilur auiem, ait, ei filiug Cbrigtug, . ,, \ , ^ boc eet, duodeca*: enim nomen lilleraruip . qualuor esl, anlem oclo : quae composiu \ , - - duodecadis oeienderunl raagniladinem. Prius au, . \ icm, Inqoit, qaam hujog nominfg ingigne appare , , (11) rel, boc esl, Jegug, flliis (24), in ignoranlia magna BILLII 1NTERPRETATIO. riam nameram peptrit: rtirgosqne octogenariiim in decem ducens, oclingenlesiraum numcrnni procreavtt. l u cum universos liderariim nunieriis ab ociouario ad denariuin progreggitg est, oclo et ocu>giiUa emergtitil: quod quidein eal . Hoc enim nomen, si liiterarum numeruin ineag, oclo el ocloginla efficii. Habes perspicue qeinani, de eoruro senleniia, gjiperradesiig qtioque Jeso onus siu Und* eliara Graxorum alpbabeium unilatoe oclo, dectiriag ocio, tolidemque cenlurias fouiinere; qux octingenlorum oclogiula oclo numerum edani, boc est, Jeeum ex omnibus numeris cotistaiueiu, ob idquo et Q enin nuncupari, ui ipgiua ex ommbus orlus gignificeiur. Ac rursus ad bunc uioduiu id exponuni: PHroa quaterniiate juxla iiumeri proffreasioiiem in sese composita, exiil denaritis. Una enim, ei dua, et irea, ei quaiuor io unum conflala decem efficiunl, quod csi ioia : idqueJegum eggevoluut. Quin eiiaiu Hut quam alil $ignifUet; id enim refertur ad et , neque repugnai lexius Graectis. (16) Progreuionem. Sic in Clarom., Pass. el Voss. meliug quam in editl. omnibu* procettionem. (17) Primee qualernationii... composilce. > (2) xaX . Pro bit lege ex ?eu inierp.Genitivos abso!uios Gnecomm Laiine . (3) reddil per geiiilivoa; quod barbarmn. Yertendoin , elc. llaec sigillalim osiendil Fronio erat, prima quaternatione cotnpoiiia. In Eras et Duc. Ab usque ad exclnsive, suul monadee Gall. pro quaiernationii, habeiur quatermtionu oclo, nam senarii noia adsciscilur -: ab usque Aruiid. el Merc. 2, qnaUrnionu (18) enim el ei A.Sic Clarom. cod. cxad stiiil decades ocio, nonam enint exprimil noia alta a ueque ad becaioniatlee octp, nonaiii cepio qood Grae um Lalino inore scribitur G. baec poaireina rcfert, ^ ; millcnarium vero sub- ln omiMbus auiem altis cuin editl. lum inss. iiuera perperam commuiata io <r, sensus everlilur: scripia virgola. neque enim cx ei el ? el in uiium composiiis, (4) . Dele banc vocem, cx vel. decem lieoi, sed xiu. Sed in ediu. Eras. el Gall. (3) 8 Tj. Pro bis iege, . .. (6} . pro et -, quod babetil Feuard. ei Grab., pejus leQuia videlicel ex omniuni ionuui collaiione cou- giiur, ut , nec melius in Feuard. el pro et . pravia bis leciionibos occurrisset imcrpres, si flatas erat. Graeca secuiug itoiis abslinuissel, scripfUseiquo, 7) . Leg. . unurn, et duo, el tria, el quatxor. 8) . addil interpres. (19) ln *emeiip*a. Godicis Arundel. leclionem se9j . Cur Billtus ei Grabius legi velint, , non video; cum el aeque verti quimur. Oeieri omnes scu ediii, %eu maiiu exaraii, uiinus bene, in lerxetipso. pOMlt, prognuio. (10) Lixa . Adde e% inierpr. \ . (20) X /fuut. . X faciunt. (11) . Nomiiiis (21) Cum lota. Hic lota arilbmelice accipias, esl -, quo *& cooslaus jnxla GrxT. . lilleris designalur, ul mox addiiur. (22) Applicita. Edill. applicata. (25) D C C C L X X X V I I I numerum generavlt. Yerba (12) Pro , ecribeudum erat AlphaGraca (si genuina suni) non reddidil inlcrpres ; , ex Graeco . (15; D C C C . Sic codd. Clarom. el Pas. cum edill. quanivie a sensu non dellexcril. ln Gra?co siquidem, Feuard. ei . ac texlti G H B C O . III ediu. Eras. ei ^, Je$um peperit. Sed ciiiu sit 888, si nimirum lillera >elui uoue B U Gall. oodeai recurrenie erraio, dat: quod quideui mendum ex solo lexiu G H B C O , nulio suffraganle ineroruiu accipiaolur; haa sic accipicns inlerpre* verlil O C C C L X X X V I I I . uif. correxerunl Feuard. el Grabius. (14) Ostendeniia. Verlendum erai ottenden. Nam (24) Filii$. l u recte Clarom. cod. juxla Gnecutn, . ln casierie oniuibus corrupie, referlur ad . (15) Signifiani. Sic Claronu, Pass. ei Yosa. ine- jiliui. (1) 'Yxspovparwr. Lrgil . C Sed malleiD . Porro Jesu dicilur , quia in ipso Pleromale, CBl i i omoibua auperiori, conspiraulibui sioiul Aooibas faeu esl.
PATROL. G R . V I I .
20
tfttf
8. IRENÎ EPISCOPI LUGDUNKNSIS MARTYR18
fuerant bominai et errore* Goa aatem manifeala- , , , eat titierania) BOtnen hoc qood aecundom ol \ . " caraeut (4) amlclom est, 01 ad teotibiliiatein ho- , tmnia doscenderet babeas faa aeaelipao Ipsaro , , quoquo fi, ei vigiuti qnalaor; tuoe cognotcentes \ * cum cestaverunt ab ignoralione, el a morie Iti vi- , lam atcenderunl, Domioe eia facto dacatore (2) , 68 ad Patrem veriutli. Voluiaae ooiro Paireok uni- (5) . vertorum talvere ignoraniiain, ei desiroore ipor- . Ignoraniitt autem aololio, agnilio cjua Bebat. , \ . , Et propter boc diclom (5) aecaodum voluniatem . \ ejus, eum qui eai aecondum imaginero ejos, qtue , , ' aursuin esl virtua, diapoailoa bominem. (6) . 5. . 77 quaiernatione enim progreaal sunt JEonet. Erat autem in q jaiernalione Afithropoa et , FccleaU, Logos et Zoe. Ab lia Igilur Vlrlates, \ . , \, aii, emanal generaverwii eom, qui in terra ma- , |\ nifeatatua eai, leautn. Et Logi quidem locom adim- (7). \ plesae angelura Gabriel, Zoea aulem Spiriloni , aaoctum, Anibropi aoietn AUiaaimi viriuiero : , (8) * Eccleaia) aiHem locum Yirgo oateodiL E l aic ille, qui eat accondom disposilioaein, per Mariim ge- (9) ' nerator (J) apud eoro bono, quem Paier omniom * , tranteonteiD per vulvam elegU per Verbam ad agmiioiiero wam. Com aoiem veniaaei ipae ad . , aqnam, deacendiaae In eom, quaai eolaoibaai, eam qui recacurrit sarawn, el implevit xu numcram : (40) \ 9 5
BILUI INTERPRETAT10. Ghristna, taqiiit, qui liltemratn oclo esl, priroam ogdoadem signiOcai: q a qaldem cam decade copolata oclogenarium nuroerum peperit. Diciiar auiem ei fllius Cbristaa, boc eei, duodeeas. Etenim nomen boc Hlierartfm eal quaiuor. auiem octo: qu* quidecn aimul juncia duodecadis magnitudinem oeienderunl. Enimvero primquam httjitsce nominis iusigiM fllHia apparerei, boc est, , in magna ignoralione et errore bominea veraabaiiiur. At posiea quam nomeii eex litteraram conspicuum facium est (cariiem tidelicet indueug, ot ad bominia stneum Jabereiur, habeni in ae ipso aex ei viginli quaioor), t u m demani eo cogniio, hujitstnodi ignoraiione liberaii a o n i , aique a morle a d viiam aecenderant, irtpolo quibus b o c noroeo ad verilaiis Palrem ducisrounuaobieriu Plaeoisae eiiim rerum aoiversarum parenli igiioraiionem depellere, acroorlemdelere. Ignoraiiooia porro depoUio, ipsiua cognitio exsiiiit. Ob eamque caoaam de ipaiaa volunUle eleciain eum bomiDem fuiaao, qui ad supernfB viriulia imaginem dispenaatna eai. 5. Ex quaterniuu sifluidem J l o D e a proflnxernni. Etenim in qnaierniute eram Homo el Eccleaia, Setmo ei Viu. Ab bis ixiiur, inqoil, emanantea Virtuies Jeaum eum, qui in lerra apparuii, produxerunt. quidem Sormonis locnm snppleviasa angelum Gabrielem; Vito, Spirilum aanetum; Huminis, AUtasimi viruilem; Eeclest deniqoe locum, Virginem indicaaae. Sic nimiruui apadeamla homo, qui ex dispensalione exalilil, per Mariam in orlnm ediiua : quem rerum oroniuro parena per vulvam iransmeamefn, Serroonia opera ad aui cognilioem elegii. Cum autem ad aquam aeae coniuliaset, in ipauin columbx inalar deacendiaae HHim a i i , qui ad aupera seae reeeperai, ac duodecimam namerun
(4) Qnod acmnduM carnen. llic delevUnug c , cujus in Jeaum deaceosuri idem Jesus esi, quod luanifeala scribamm oaciiaiilia bie repe \ pauio poei dicilur expressiese. tiium fuit. (7) ixl (i) Ducatore. I. e. iuu. Glpsa. vel. ducator, , * ducatores, \, . Eadem. hic obher uionel Grabius, Lalinatii vervoce uiiuir Termll. ad. Jud. c 45. Iieruiu aioiieni NiceLe in Thetauro orihod. /id.pag. 266 cdit. occurrit apud auclorem nosiruui lib. u, cap. 18, poaieriorit: Viriuta prcturea, quw ab ii$ emaaaverani, ab Jeiu gtneralai , qui vitu$ e$$et in n . 7. utrq> corrigetidain esse boc modo : YirtuUi prm(5) Dictum. Verlendmn esl, electum e$t$; baitcque leciionem coiifirinaui roox aequeniia: terea, elc, generatu Je$um qui vttxf e$$ei in terra. Aique banc correclioaem, inquil vir clariasiiuua, bene admiuuni Graeca mss. cod. 22. Roe in Bi, quem Paier omnium iranteuntem per vuiam elegii. Sed pro uiale legil inler~ blioi. Bodle. ^ . pree, . (8) Yiov. Lege ' vel. el ipso sacro (4) GeHeraittr. Iia Gncci texlua auctoriUle, ut vidaiur, Feaardentlus a Fiomoiie Duc. monitu po- texlu Luc. i, 55, in queui digiiuiu iulcuduiil h&rv auii. Nam iu Eras., Gall. ei uiss. oniDibua legilur, lici. (9) . God. Reg. . (5) ' . Helius legas cutn inierp. (10) . Salvalorem, quein in Jesuni sub columbae spccie de&cendiaae cUnus ^, . ;G) * Cbiisli videlicei, qui mox afiDrmanl Yaleuliniani aup. cap. 7. d cilur viriMs inJesum deiapga ; vel superioris 9
CONTKA HiKRESES LIBER PKIMUS.
6*2
* (4) - qno ineral seaien eoruiu, qui eonseminiii suni \ - cam eo,et condetceiulcrunt ei coaaccnderuiH. Ipsam . aulem VirUtiem qojenletcandh, semeu dicilesse Pa (2), \ tris, babeni io aeel Palrem, ei Filium, ci eatii, qu \ , - per cognoacilur ionomiiiabilis virius Sigea, c.l , \ - oxnnes ifionaa. E l bnoc eaae Spiritum, qui locmns . ^ cTvai eal per oa Jeau, qoi ae confessug est Filium bomi (3), nis, et maiiiieslavit Patrcm, denccndens quirfcm in (4), (5) , - Jesom, nnitiis esl (44). E l deslrtixil quldem mor , * . - lem, ait, qui fuiiex disposiiione Salvalor Jcsus; , \, agnovit autem Patreni Chrislum (12). Jesum csse , (6). ergo nomcii (45) quidem ejus,qui est ex disposiiiono bomo, d k i l , poaitum anlem ease in 78 assimila (7) , lionemol figuralioneni ejue, qui incipit in eutu &\ aVacendere (44), Hoiiiitiia, quem capienlem babere . , () (8) ei ipaum Uominem, el ipsum Logon, ef Palrem, , \ et Arrbeioo, ei Sigen, el Alelbiao, el Ecclesiam, , ^ , \ , \ et Zoen. , \ , \ . 4. Hasc jam sopraix i x / e i auper Pkeu! ei supcr 4. /.' (6) (40) . univeraam Iragicam exclamalioueni ei doloris vociB1LLH INTERPRETATIO. xpleverat, in qoo iMraltemen eoroni,qui una cumeo aaii fuerant. aimulqite et descenderanl ei ascendcranl. Uanc porro Virlutem, qoae descendit, Palria aamen eaae.Paireni et Filhtm in se babent, eamquc qnga per eot af-noscitHT, necoHa aermonia faculiaie expriini poleat, Siges vinniein, cunctosque AEonas. Aique hunc esae Spirilum illtjm, qui per oa Jesu verba fecit, seque boiuinis tilium conreasua eal, ei Pairem palefecil: qtrique in Jeauro descendit, iptiqne copalaiua esl. Ac inortein, ioquii, de inedio sustulii ille ex dispenaatione Salvaior, Patrera auiein Chrisluin Jesum eaae cognovit: proiode Jesiini iiomen essi; Uliu, qui ex diapentaiione exslilil, docet; impo&itum auiem fuisse ad exprimendain Homitiis illitis, qui in eum deacenaurus eral, timiliuidinera ac rornialionem. Hunc porro cum excepissei, siiiiul ei Spsuiu Hominein, el Senitonem, ei Palrem, el Arrbelon, ei Sigen, et Veriiaiem, el Ecclesiam habuiste. 4. Haec varo jam et Iul el fleultt iragicam omnem exclamaiionem ac querelam siiperanu Quis cnim noo untorum mendacioruio arlificem et conaarcinalorero odio commoveaiur, verilalem perspicietia a (1) *Er , etc. In Jeau ftimirum, io C Salvatvrm quidem, qui detxper . cum ex ipio oodem loco cousiel Guosiicoruin qm>qao /xtaae #f illud quod $u ab Achmmoik $enun amH/a/e, cap. mox eitalo diconl Valeniiniani. rumdam foisae banc senienliam, * qniiJtM pPorro semeii Ulod liic dicitur - lium Jttum, Petrem wo Chrinum, Chrisli /'n , id , aemen ab Angelit Salvaiori Deum, probabilius videiur eatndeiu at aian coataneii et cnm eo pro//, individoiaque ejua fuisae, ac pruuide legenduin, comitibus in Acbamoib infosum. Ha?c ergo parlini , non . de Jeau, parlini de Salvaiore explicanda; qiue nisi (7) . diaccurate disiinguas, aenevm non aaaequerie. sliuclionein soperiorie AnlUropi, qui in Jesum pcr (2) \\ * . Non una Cbrigliini deacendil, dicliim esi. eral Gnosueomni de columba iu Jesuni delapsa (8) Tbr , elc. Pro aenientia. Alii eiiim, lette Clemenie in ExcerptU legi , ac deleri , amtloriiale vel. inlcrpreex Didascalia Valenliuiaiiorum pag. 792, col. i , Ua vull Biltiut. Ego vero nova periodn ab his verSpirilnm Sanctum dieebanl; Basilidiani minislrum, l)is coepla legendum censeo, Yalenlini secuiores , elc. Quod auicm veius* initirprea , Spiriium menlionu scripgit, quem, nec parliculain reddidil, idro rn'f. JBarcus vero seuien dicebai esso Palris, quia fecil quia duaa periodos in unaiu comiuiscuii. Ct'a Palre per iEones oinnee emissus eral Salvaior. lerum IIUBC de Je$u, qui Anthropon in sc suscepu. 3) Ata . Adde ex vei. (9) . lege . ! 4) Tior . Qida, D (10) . Malim cum Billio, . ul sup. cap. 42 dicitar, nepos eral Anihropi; (41) Detcendeni qtiidem in Jeium, unitus / . Meutpoie qui orlom duodeciin illis, qui ab Ambropo lius verlissel iularpres : quique detcendem i/i Jc ei Eeclesia geuili suul, iEonibus pra:s>eruiii accep- $um, unitut . lum referreL (12) Agnovil autem Palrem Chrislum. Ex Gr;u< ti (5) . vel. lege . legendiim esl : Noium autem fecit Puirem Cltrt(6l di . Le- $ium. Yide nol.6. gendam uionet Grabius , , (13) Jesum este ergo nomen. Malo iu edii. Oxon. nancque leciioneiu conflrmai ex lib. m, cap. 10, vox Jesum, pejus iu caHeris oiunibus vox mf, n. 4 : Qui autem Valeutino lunt, Jetum quidem, claudil pnecedeuleiu periodum : inde ciiim p<:rvc. til diipotitione (dicuui), ip$um ** qui per lilur omiiino seiisua. Perlinei utraque ad acqua ariam iransient, iu qium Ulum de suptrion Sulicm. Sed el in bac eamdein vocem Jt$um, scril<. vatortm descendiue, qutm Chrislum dici...rum paroscilaniia ergo perporam repelila:.;, tiripasu auiem cum , qui dupotitione, Grxci lexlus aticioritai^ expiiMgimtis.
9
de $uu virtule $uo nomtne,
ciUiuarciur, cognoicerctui
ul mors per hunc (14) Qui incipil

autem Paicr per
tu eum descendere, iiclleiasmia eum csl, [nv qui dctceiuurus in cum erat.
623
S. IRE&EI EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
feraiionem gunl.QuigenimnonoderUeam,qidunU>- mendactorum maloscompositor eglpoela(l),cum , viderit (2) verhatein idolum a Marco faciam.el boc * alpbabeti (3)Uuerie aligmalam? Nuper.giculqood eat , , ab inilio (4), qood dici tolei, beri etanle (5) Graeci * (10), , \ , conuieiilur a Cadmo se (6) primum sedeciro acce- (11) \ piste : poat deinde procedeniibug lemporibua se- , mftiipsos adinvenisge, aliquando quidem adspira- , tas (7), aliquando aulem dupliceg : noviggime au- * lem otJinium Palamedein aiunt longaa eia appo- (12) . tuisae. Priug igiiur quam apud Graecos bcc fle(13) , ; rent, erai verilag ? Gorpos enim ejus secun- , , dum le, Marce, posterias egi lempore quatn Cad- , * moa (8), ei >i qui ante coro gtjnt; posterius autem * bia, qui reliqoa eleraenu addiderunl (9): posie- . (14) riua autem teropore, quam et lu ipae. Tu aulem . solua ln idolum depoeuisii eam, quae a le praedicaiur veritag. 5. Quie auiem tuslinebit loam illam quse lautum 5. * B l L U l INTERPRETATIO. Marco Sdolum effectam, atque alphabeii lilteris recens, ei, ol proverbio dicilur, beri ao nndiusieriina quasi colis quibusdam coinpunciam, cum jam inde a principio sil? Graeci elenim ae a Gadiuo priinum gex el decem lilleras accepisse confiienmr : ac postea lemporis proqrmu nunc adspiralai, nunc duplices Imrenigge : poslremura vero omnium Palamedem longag adjeciase iradunt. Quid igiiur ? aniequam apud Graecoe liae littene exslarent, non erat veriias? Etenim de lua sentenlia, Marce, ipsius corpug Cadmo, iiaque qui Cadini aetaiem anlecesserunt, posierius cgl: iisque iiem,. qui reliquaa liueraa addidemnl, aique adeo le quoque ipso posierius. Tu eniui aolus eam, quam lu veriiaiem vocae, in idoluin reoegiaii. 5. Quisnam aulero Uiam islam lol nagas effundentem Sigen ferei, quae et omni nomine gubliroiorem nominat, el omiii sermoiie siiperiorem exponii, tt hnpervesligabileoj explical : eumque, quena lu corporis acflguraeexperlem e*ge ais, os aperuisse, ac Sermoneiu , tanquaiu unuro aliquod ex tompoaiiis
C interprea : po$terin$ autem temporii, quam Paia(1) Poela. Yerteiiditm eral, artifex. midex, et hi qui reliqua, elc. Id suadere videlur (2) Viderii. Edill. videat. (3) Atpliabeii. Codd. Uarotn. el Paas. alpha* conlexlis. (10) ' . Locum bunc, be*as. (4) Nuper, sicnt quod eu ab hmio. Sic malae inier- quia male baclenua inierpuncius fuil, male ei ab puncliomg viiio depravalum locum resliluiinus, oimiibug Irena?i inlerpreiibug accepium eaae, recio perioduro novain ab bis vocibus incipicnles. A l obgervai Jogepbus Scaligcr in Animadten. ad Euinale legens inlerpres, ' , vel gebii Chronie. p. 112. Nempe : quld gimile, male el viriii, $icui quod e$i ab initio; , uno el eodeiu lenoro quod niiHum babel sensum. Scribenduin eral, i legenieg, caliginem oulli morulium perviara Ireid inilium ratio habeulur. Vide not.10. naei verbig offuiidunl. Haoc facile disoiiies, si cum (5) Heri et anle. Verie, heri nudiu$ tertiu$. Scaligero pogt apposiia dislinclioIn Eras., Gall. el mss. ornnibus legilur, el heri et nis noia, ab b.s verbig, \ ' ^, iiovain periodum incipiag, quae desinei anle. Sed pritis et mcrilo defcvii Feuardenliu^ . Senaug videlicel eril : Nuper, $i ad prineque enim exstal in Graxo. (6) Cadmo $e. Sic ex Graeco recle coirexit ma rerum initia ralionem habcat, , f communi Fcuard. Nam iu Eras., Gall. ei mss. omnibus, prorerbio dicitur, hen el nudius terliui, Graci u exceplis Ollobon. ei Vosa., pro big corruple legi* confiieniur Cadmo primum liiieru$ udecim accelur, ab ctsiimatione. Qua prava leclio Scaligero el piue. Nempe iilud, ' , quod adeo Rocharlo locig inf. cii. gugpicionem injecil" vete- D lorgil iiiierpreies, addidil Irenxug ui vocis l-Aiii inferi%rulait n i > A Atrk l A e i c t U k Arr e * _ livnnrlinlau etuollirel: AitiAlliral nA iclilllftrAt. paucig naiiriS bypcrbolen ne nilift quig AtC exiglimarel, rein imerprelem pro , legiaae ' abbiuc annis lilleras gedecim Gra?cog accepUse; . (7) Adtpiratai. Sic om. edilt. cum cod. Pagg. el quae pluribus anle axculi* adinveula? quidem fueGraeco. Clarom. veio Oltoboti. el qualuor Auglica- rani, receng lameu inveniae dici poierani, si ad ipga rerum inilia raiio babereiur. Qui quideir, ni, adivirulionem. (8) Cadmo% $t ii qui. Cadmot nomioalivug ca- geugug perspicuug egi, el. opliuie cubasrel cutu *egug egt, juxia Graecorum inorem in ot degineng : queulibus. (11) Legc tisEugeîuin de Prmpar idqua gcribag omnes fefellii, qui arbtiraii accuaalivura eage, imprudenler gcripgeruul, et eot qui, evungel. lib. x, cap. 5, acUarium Viclorinuiii, clex ul in mgg. omnibug legilur : quod crraiuin eoien- receiilioribug Jogepbmn Scaliaerum in Anmadttn. cital. pag. 103 el seqq.acBocbarlum in parie alitra davil Feuarderviiug a f ronlone moiiilug. (9) Addtderuni. l u Erag., Gall. el mgg. ouini- Geographta*, Ckanaan inacripu, lib. i , cap. 20. (12) uaxpd. Cod. Reg. ei Bagiieeogig Epipbabtig, pogl addidtrum, sequuniur ires voceg : temnii edil. . porit quam Palamtde$ vel Palamtdit : quas ex(13) oir. Poai addi vull Billiug punxli Feuard. a Froulone tiionilug. Desunl quidein in Graeco bodierno. bed muliluni es&e suspi- . (14) Mdror . Legii iolerprcs, vor scripsisseque Irenaeum : , \ , eic, quod vcrleril .
%
626 CONTHA HiKRESES LiBER PRMUS. 79 verbotaia (6) eel Sigen, qoae iuDominabilem nomi , \ , \ , \ nat ASonem (7), ineoarrabilem exponit, et eum qui \ , (1) \ invegtigabilig (8) eal enunliai, el aperoieae os dicit , \ , eura, qnem Incorporalem et infiguratum dicis, ti * emiaisee Verbum, quagi onuro ex bU qum oompotiit , \ , suiit animalia : Verbom quoqoe ejtie simile (9) (este) , ei, qui eum emisil, ei rormam invit ibilig factom, ; elemonlorom qoidem etse iriginla, syllabarum ao , , tem qnaluor? Erit ergo secundum aimililudioea , . Verbi Paier omnium , sicui lo ais, elemenlorum \ , , quidem triginu, syRabarum aolem quaiuor. Aut , , ilerum quis eueiinebii le in scbemata ei naroerot, \ \ aliquando quidem irigiota, aliquando auiem viginli (2) qualoor, aliquando sex uniam, concludeniem uni , Tersoruiu condilorem, eil Demiargum, ei faclorem, * . , Verbum Dei, el minuenlero eum in syllabas qui, ' , dem qualuor, elementa auieni iriginla : et omnium * (3) Dominum, qoi conftrmavil coeloe, in OCCCLXXXVIII , , , \ deducentero mimeros, sirniliier alque ajpbabetum : , \ , \ , ei ipsum qui omnia capit Patrem, a nullo auiem \ ^^ capiiur, in quatemaiionem, e( oclonalionem (10), , , et duodecadem gubparitanlem, et per bujusmodi ; \ \ , muliiplicaliowea illud, quod esl inenarrabile et iit \ eognoscibile, quemadmodutii tu dicig, Pairii enar, , , rantem ? E l quem incorporalem el imubslanlivom (4) \ nominas, bujus maleriam (41) c l subatanliam ex * \ - muliig litieris, aliis ex aliis generalis, fabricat, ipte , \ Daedalus flcior, et faber malug iaclug subUmiasiinaB * Tirlulia: cl quam (12) indivisibilem diciseubstanliam , (5) (13) in mulas,el vocales ei semivocalee soooa subdiBILLII CSTERPRETATIO. antmantibos prodnxisse dicil: ipsiusqiie Serinonem pnremi suo simiiem, atque invisibilis formam refercuiera iriginu elemenla ei quatuor tyllabas conlinere? Ex quo seqtii necessmn eril, nl, de tua senlenlia, ille renim otnnium parens, peritule ac Sermo, iriginla elemenlis ei qualuor eyllabis conslel. Ecquis rurSus le ferelin liguras ei iiumeros, nuuc iriginia, nunc vigiiili quatuor, nunc scx duniaxal, rerum oninium conditorem, eiarlificem, el effeciorem Dei Sermonem concludeniem, eomque in quaiuor syUabas, el iriginla etameala dissecanieot, ac rerum oinnium Domiiium,qtii coeloa lirmavit, ad ociingciitesiinum ociogesitntim. ociavum numerum seque alque alpliabclum, devebentem : Palremque, qui omnia capii, cum a nollo ipse capialur, in quaieruiiaiein, eiogdoadem. ei decadem, ei duodecadem subdivideniem, ac per hiijusniodi iituliiplicaiioiies id quod in Paire ineflabile esl, omnique cogiialioue, ut ipse inquis, pnesianliuaexponenlein? E l quero luin corporis, lum gubsianiiae expenem appellas , ejus naiuram ac gubgJauiiaia ex inuliis liiteris, quarum alia? ex aliis gignanlur, exstruis,ipse falgum Daedalum ac nefarimn auprema virtulig fabrum le prebens: quamque ab oiiiui diviaionc remuiaui easeais, iu mulos, ei (1) , dr. Lcg. cutn inlerp. \ - C verbum esi uon infrequens apad inediae Latinilaiis . aucloree. Sic in Augusiiiii sernioiiutn appendice, (2) . Legii interpre*., serni. 265 de Teinp../ ecclnia $taule$, noiiu t$r (. baari. Augiislinue ipse lib. oper. iiuperf. (3) "... . Biilius legi vull, contra l u l . n. 46 : Inamter verbo$ari$. Meliut ergo , Peiavitis, Gra^ca b*ec, , reddidil ioierpres in marg. pbanii pag. 445 : nosler, tantum verbotata es:, quani Feuard. tanlum * \ . Ego leviori iiiuia- verbo$Q ut. lione facia lubens legerem : (7) jEonem. Deesl in Graco. * , qua$i ip$e niphabeto (8) Invtuigubilit. Pro ininves igabilu, vox inlersimitii faelu$ eael : ei tum qui omnia, etc. Inlcr- preli noslro usitala. Eodem sensu ROIII. , 33 : prea lamen lcgisso non videlur . Jnve$tigabile$ ejus. (4) . U i pole qui Dartualo (9) Simile. Sic pro iimiiem emendaril Feuard. ituiKs, erronnn laliyriulbuni coastruxeril, mulli- consenl. Glarom. cl Pass. Sed dele verbuin eue, plici ei inlricaia viarum perplexiiale irremeabilem. quod sequiuir, quodque aensuiu conlurbat. (5) lov. Leg. cum inlerp. \ (10) bi ocionationem. Adde ex Giaeco, el dccw . dem. (6) Verbotaia. Sic mss. onines ei Eras. ei Gall., (14) Materiam* Gr. , naluram. txcepio quod hi niale divisa bac voce, scripeeroni, (12) C>nm.Sic recteGrabiusex Graccc,el Ariind. igrbo . Eain vero Feuardenlius non mcliue iit- ac Mcrc. 2, pro quem. Conciuuiii Clarouj. el Oltoleiligens, qaain Era*. cl Gallasius, propria auclori- boa. taie pei-peram coiiniuiavii in verbota. IJunc sculos (13) Subttautiam. Dcei iu Graeco. cl Grabiot. Alqui (atueo ttrbotari, pro garrire,
697
S. IRENJSl EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
6tt
viden*; id qnod est roDlDm in Wa, omninm Palri et , \ biijoa inteotioni 8 0 roentlena (I), in auroniam blaspberoiam ot magnam impieutem iromifisti om, nes qui libi crednnu 6. Quapropterei jnale, ei apte tali t e a i e r i U l i toa 6. \ diviua adspirationis aenior, et pneco verilatis (2) htvectusest in te, dicens aie: (6) , ldolorum \abricalor , potiaUotwm insp*- , [ciovfi), A$trotogim cognitor et magicm artii, , qua con/trmas erroris doeirinak, At" &r ^C ^ , Signa oiiendtnt ki$, qui it $eiuc*ntur> vxb , Apoiiaiicm viriutit , ' , Quit iibi prwttat (uui paler Satanm (7) , (8) angelicam virtuiem (. ( (9)) * abn$ $ prwcuviorm eonlrarim 4 fferm () * [nequiiim. . ha* quidam amator Dei aeriior. Not aolem re- . liqua mjsieria eorain, quae MDI longa , conabimtir breviier expedire, ei ea q u meko tempore sunl , occitliata, in manifesmro producore. Sic enim . facile argui et coovinci poaaioi ab omoibuf. *
m M B
CAPUT X V L Inmlut partbotarum , ^ , Marcotiit conficta . Admoniiio auclori$ illorum . i.GonerationemiUqoe jEonam (4), et errorem 4. ovii, et adinveniionem (5), adananlee in ooanv, \ mysiice audeni annontiare bi qui in nomeros omnla , , toduxerunt, de monade et dualilate diceniet omnia , \ conatarc : cl a monade osqae ad qualnor numeran- * BILLII 1NTERPRETAT10. vofalet, ac aemivocales aonos dieiribnena, idque qnod in ipait mnlom esi, reram omniam parenli iptiaaqne cogiuiioni falso aiiribuene, io fumaaam bUspbemiam gravissimamqtM impieUteiD eoa omnea, qoi libi fldem adhibenl, conjecisli. 6. Quockca etiam opiimo jnre. aiqne ad tanlam lemeritaiem inam perappoaite, dixinaa aenex ac verU laiia pnaco veraiboa i u in te exclamavii : Marce, Molorum * oburvutow, Aitrologiac magicct arii$ , P*rqua$ fal$i$ cum con^mneiii Aocinmt robuv concilia*, Hi$, quia uducuniuv, (acinova Aposiaticm wriuiU pvo miracuth , Quovum (* Saitauu tibi $upp$diiai awgelicam vivtuUm Azaulti, Vi qui nefarim / impuv atf. Atqee baec quidem verba in te lorsii piut aenei. Not vera reliqua eoroiu mysieris qtm K M I M aon, brevi oraliooe eomplcli,ei qoas diulorno tempore occukala euul iu lucem proferro conabimor. Sic enirn facile ab omiiibus refelli poleronu CAPOT XVI. 4. Ortnm igilor iEonom saoruin, ovisque aberraiionem et invonlionem h unuro conjungenlea, myailco qnodant ei altiore aenaa exponore niluniur isii, qui oninia a d numeroa deiorqueni. Ex uuiiale eaim ei
9 n
Cap. 45.
(4) Menlien*. Melius BiUios et PeiavJua, faUo - C el Ploiarchi dialogo tiialua, $ iribnen*. . Recte vero acribil lrenaetia ae(2) PVIBCO Mjrim/tf. Vmt6ni, ex Graeco , inorem honc, de quo loqoimr, * addidiiFenardeniiua a Fronione Duc. moniius. Sed , carmine ioveciura eaae In Marcam. Seqauocum ea VAX in nullo proraus occurral m*. Lalino, lur enim ocio aenarii iambici veraoa, noo omniDO nec in ediu. Eras. ei Gall. neqoe admodum neces- mali, inqnii Frooto; ei excepio aexio cur aexma aria *ii, hanc expiinxi. pea deeti, integri. (5) Porienlorii inspecior. Verlii Billitia, ( 7 ) . Leg. cam inteir. 4 foram obserrator; sed mioug bene Pelavius, prodt- . Sicque acripaerunt Galla&ius ei Billios, Lcel giotnm ariiftx. absqtM ulliut ma. cod. auciorilaie. (4) jEonum. Adde ex Gra?co, axoram, vel ip$ovum (8) , eL Legeudam volani Sctqnos videlicel Itserctici conftnxemnL liger et Peuv. , qaamvia in(5) \. Gr. , terpree votem baud agnoacal. , qu peit>eramoroiiinoveriiiGallaiius (9) . Dele banc vocem quai perpe ei cowmeniUm. rain hnc irrepeil. (0) . In edil. Gall. male , pro (40) . Angelus mahis est, cnjne mtotio fil, , wetrto carmine. Hinc ail Grabius, in paraphraai Cbaldaica Jonaibaui
; 9 9 9
029
CONTRA HAERE&ES U B B I PRIMUS.
C30
- tea, sicgeeeraot dacaitem. 81 Vaan enlm eldoo . xa\ xa\ <, xxl , - ei tret, el quatoor, unam compoaii (9), daeeni 4 , - AEoRtun geoertvenwi nimeram. Rorsua aulem * * * - daalitu ab ea (10) progtreaaa a&que ad eptaemon, 0 (I), \ dao, et qvaltior, el aes, daodocadam oaieudit. E* \ , . raraus a dualiiale aimililer Bumeraniiboa uobU (2), utqoa ad x, xxx nomerna oatensua eai, iu qoo eai , j \ . ogdoaa, el deeaa, ei dttodecaa. Duodeeadem igiiur (3) , eo qood epiaaoMm (4!) babaorii conaequentem eibi, , propter epiaemoa paaaioaam vocaoL Et propier boe . \ \ circa xn namaram (42) cam labea qusdam faeU , - Jaiaaat, ovem foxarialam aberraaae : qaoniam apoalaaiaoj a duodecade (aciam dicunu Similiier et a , . \ duodecade abacedeniem onam Virtutem periase di () - inanl : ei baue eaae inuliereoi, qoa perdiderit ' \ dracbmam, et acoenderU locernatB, ei iDveneril \ \ eam .81c Igiliur ei numeros reliqaoa, in dracbma . \ (\) (5) qui(13)8onloo?ein, In ovevero undecim (14), per , plexoa aibimelipalf, xcix nameratn gcnorare : qoo (), (7) nSam novlea andocim xcix fiaou Quapropier ei * Amett bunc babero dicant nemeram.
f4
, . \ (8) . BILLII LNTERPRETAT10. btnariootonla coagmeaiata eaae ioquioni: alqoe ab aniiato usqoeadqaaternaHnm naineraiiiet ad hunc modum decadomgignunu Onaiueiaaim, 6iduo,6l iria, eiquaitior, in unum coiiflaU,decem jEonum nuroerum procrearunl. Raraat aoten binarina ab ea progreatua naque ad aenariaia, boc eal, duo, ei qaalaor, ei eex, dnodecadem effeceranl. Ac raraaa ai a binario ad denariaro usqoe nuiaeremaa, exaiatit iricenarioa, in quo oeio, et decetn, et duodecim eoniineniar luqae daodecadem, qitod ataeelam senarium baboerh, aenarli ratione pasaioitein vocapl. Obeamqoe caoaam, quia circa doodenariuin nomeroin error coniractas aii, ovem abaceaaiaaa aique aberraaae: quandoquiilem defeelionem a duodecade faciam esae conletidanl. Eodenqoe inodo a dnodecade etiam Yiriuiem unam abecedenlem peri ase aiicinaniur : eamqne per molierem eam aignilcari, qoas cwm dracbman ambiatei, aceenaa locerna eaoi invenil. Sic igiiur ei ntjaaeros, qoi Mpererani, nerope in dracbma noran, iu ove undociin, inier to conjoiicioa, noiiageuariain DCNIUIU numerQiB proereare; uoviet qaippe ondecim nonaginu noveui eOeere. Uude diiam buuc uumerum nabere aiuoi. L u c x f , 8. vnlgo aacripu ad Genea. vi, 5. In libro Enochi de- C decade ;, iea, aaod alibi dicunl biereiici, cimui ordine inier xx angelot lapsoa nomeralur. , defectiii nniue IiUene : flgura defeclai, Debocpliira aomnlanmt Rabbini. Legeais Agrip- aou paaaionis qma, abscedenie anoiEooe, poairoman pam Rb. u D* eccmU* pbiloa.; Roochlinom lib. m jfionQtB duodecadi coniigit. f)e Am cabalUtica, ct Moyiiii Notu ad Barnaba ( **. , Epislolam.pag. 048ei aeqq. (i) . Scilicel -, qaod aonarii () kxl . * . oonieri noia eat. (6) ^ . Mulier enini () ' ... tiixa, Dwo efTm, Luc. , 8, diciiur babuiflio dnckma$ deam, quael quaiuor, ei aex, ei ocio, et decem, iriginla effirum una perdiia, anpereuni uovem. dttnl. (7) krcBxa.flajcnon (S) tbr , elc. U c 6X veieri ver- da ipsia ovibus ceiiium, de qoibua in Evaugelio, aed akui6 ila otnendanda exiallmanl Billiua ei Peuv. do ifioouro ditodceade, per ovea aigniilcaia, intelli genda aunu Uao siqnidem iEone aberranie, per , . Jted banc 6iD6ndaiionem ovem luxuriutimflgutaio,auperiuint nndecim. miiHJS probai Grabiiit. Dirovia enlm modo, aii, (8) T6 . * , '40;, 8, V ; aiinul ad crimenvix effugil irencaa, nec satis diu, 90. clare, qaomodo aenarium eoniliital duodecas, ex(9) Unum e*im $t dxo, elc.Vel ex Gnrco acriba, plical. Mallel itaque vir doctiasiiiius, leviori mula fiiim et dtut $t tre$ uualmor in unum compoIkrne facla, legere: , n / ; vel, ai inalU, lege, unum **im #1 duoet triu tt \ . Sed quatuor in unum compotiia qui duodenaiius nameroe bis babeai co(10) Abea. Maliua, .. mitem, non aaiia video. prima eiiitn nuroerali (41) quod epUemon. Vide noi.3. DOU af utqa6 ad ip nameranli raihi, aemel dun(12) xii . Sic Ciarom.cod.roeliasquara laxaioccurhl *. QuareBillii leclionera praetulerim, edilt. om. dnodedm numerum. Si eoim nuraerus B6C ob id IreiMratn reum egeritn. Aliud iniegro acribaior, poueoduiD eal, duodecimum efiiin eeso puto, in duodenario nuroero numerum. ttnl.ueri; atiud duodenariom numerum propier (43) Qxi. A l . qum. vocari .Sed qu, inquia, isiiiia ap. (14) Undecim. Sie FeaardeiHins uioniia Fronloui* pollaiionia raiio ? llaec in meulcm venil: a duod^ Doc. 61 Gneci |6Xlas aaclorilaie correxil. Nam iu denario numaro abMraeio aemel eptsaoio, qui qui- ediiu Eras. ei Gall. ac mei. omnibns legitnr xndem in liiieraruin ordinem et nomerum non veiiii, decie* notem; quod osciiantia ecribarum ex $ciperaunl oodeciui Uuerae duiitaxai. lliuc iu duoqueaii comuaie liuc perparaia iranslaium csi.
f l 9
<eii
5. IRENASI EPISGOPI LUGOUNENSIS ET MARTYRIS
632
2. Non pigriubor aotem libi et aliter eoe inter* 2.0 \ , - pretantes annantiare, ui undique conspicits frueiom eorum. LHieram enim H, cum episemo, og- . doadem eue volunl, cnm ab alptaa bula (1) oclavo , (7) ail posiia loco; rurmis ilerutn sine episenio coin- * pulaiitea nuinerum ipsarum liiterarum, el compo- , \ rtemes sqtje ad H, Iriacontadem osiendnnt. Inci- , piens |}2 enim quis ab A, et perfiniens (2) tn H , . \ por numeros lilierarum , abslrahens autcm episc- , , ltium et insnpcr conjungens iiicremenluiu lillera- , \ \ mm, "iveniet triccnarium numcrum. Usque enim , * . ad liueram (3), flunt: posl deinde apposilus (8) eis vn numcrus, u et xx perfli il : cuni auiera ap- , posilum esl iis II, quod est vni, admirabilem iria- \ * , 0 conladom adimplevii. El hinc ostendunl ogdoadem , . malrem irigima j<Eonuin. Quoniam igilur cx Iribus \ virlulibus miitus esi iricenarius nuinertis, leridem . ! (9) facius. xc focii (4). i ipsa aulem Irias in se cnm- , , posiia ix f-eiieravii. Sic ogdoas xcix generavii nu- ( , merum. El qiioniam duodecimus jEon absislens [10]). \ * reliquit siirsiiin , consequenler dicnnl (5) lypiim , . Ikterarum in ligura Logi posilum esse (imdecimam (II) * . \ \ enim in iMieris esse A . q u i esi nvimerus xxx) el , secundum iniagiuem posilum esse supcrioris dispo- ^ (12) silionis : quoniam ab alpba sine episetuo, ipsarum ; (13) ( JiUrramm numerus usque ad coinposilus, se- (), ciindum augmenluiu lilieranim cum ipsoA, xc el V ) , \ * ix facil mimerura (6). Quoniam auiem A , quae , \ , BlLT.il LNTERPRETATIO. 2. Nec \rro lihi aliam qnoqne oorum exposiiinnern referre gravabor, ui undeciinque eonim fruclum aiiimadverias. Lilleram eiiim H, addiia senarii noia , ogdoadem esse volunt, ulpote a prima lillera oclavo loco siiam : ac rursus poslea absque senarii nola liuerarnm ipsarnin niimrriim subdticemes, easque usque ad copulanies, iriceiiarium edunl. Elenim qui ab auspicaUis in deîerii, per liiieraniiii nunierum, dcmpla seuarii uoia, aiquc conjunciis liuerariun incremenlis, iricenariiim niimernm rcperiel. Eienini usque ad clemenlum E, quiiulocim fiunl; quibus si leptenarium adjunxeris, d:'o ei viginti emergent : ad qua? cum insuper accesserii H, qui esi oclonarins, mirificne ille Iricenarius expletur. Alque binr nddiicti, ogdondem triginla > mairein esse probanl. Quoniam igilur iricenarius nmuerai ex iribus vinulibus compaclus eal, ler in se duclus nonaginia ellirii. Ter enini iriginla, naginta stmt. AUpie ilem lernarius in seipso composiliis nonaiium procreavii. quoniam duodecini'js iEon abscedens iindecini alios sursuin reliquil, aiuul liltcrarum (orinam , id esl,Scrmoiiis ligura apie ei congrucmer silain esse. Undecimain enim lilteraruin esse A, qui Iricenarius esi nuinerns, aique ad superria? dispensatjonis iinacineni collocalain esse : qiiaudoquitiein ab A, si scnarii noiam exceperis. lineranim numeriis usqne ad composilus, juxta earum iiicremenliini , adjimria , noiium ac nonagenariuiii nuineoum eflicil. Quod :iuiciii , quae ordine undecima est, ad xqualis siiaB invosiigaiio(1) Ab atpha bela. Sic Clarom. Cmitrl omnes, C ( scilicel) . conjtnicliin alphabeta. Sed melius omisissei inler(8) . Lege cum inlerp. . pres, beta; adbuc melius, si Graeca secuius scripsis(9) . Lrg. , ogdoade scisel, fl prhua litiera. licei, decade, el duodecade. Sed in Peiavii ediu (2) Perfiiiiens. Pro perpcient ex Arund. el Voss. , perperam logilur . re>iiiuii Grabius. Consenl. Clarom. (10) ... \ (3) lAiteram. Loc tiiterte Grabius reposnil /i/fe- . Sic ex veteri inierp. corrigas tum Kronione ram. Graeci lexius el cod. Voss. auclorilaie. Suffra- 1).:\ ... \ . galur el Pass. () . Leg. . (4) Fecit. Arund. facil. Sed poslboc verbuni adde (12) , ^ . Leex Grxco: ler enim triginlu, nonaginia sunt ; quu3 gil Rillins, ciim vel. , male omisii interpres. . Sed cum Graecorum, proui nunc sunl, sa(5) iieliquit $ursum xi,contequenter dicunt. Grxca nus sit sensus, haud iinmuianda vellein ; mallemsic veriissem : reliquit superiores undecim, consenque Laliua Grnecis, quam Grxoa Latiuis aplari. ianenm dicunt. (13) . / : logi (8) Compoefrris... facit numerum. Sic FiMiai<l. sovuli Jjillius, ed Iruslra, si vox relinealius Frontunis Dueaei judicio, Graseiqoc lexiua au- iur. recie monel vir enidiins, loco subctoriiale reposuii, pro compo&iium... facinnt, uli siilucndam esse lilteram , iu quain soUm qnacorrttpie legitiir in Eraa., Gall. ei maa. omnibua. dram qua?cunque bic dicunlur; nihil aulem in (7) . . Legi vtiUGrabius : ' . (14) . Lcgisse vidclur inicrprcs Sed expungcre voi:ein , liukqne subsliluere . ' uibiJ neietae csi. Legerii atifficiat :
34
ettl (6) andecimo loco in ordlne, ad glniilis sut (7) detccndii inquisUionem, ul implerei xii nuroemro, . " el cnm ioveniasci eum, tdimpleu esi; roanifetium \ eate ex ipsa figuratione liuert*. euim qoagi ad *, sui similis inquisUionem adveniena, ei invenioot, , \ , ei in semel rapiens ipsuro, duodecimum (8) adioi . , plevii locum, liuera ex duobua lambdia AA con \ - aiftlente. Quapropier el fngere eo per agniiimieui \ \ , xcix locom, lioc eat, deminorationero, 83 J P , ainisirae manna : aeclari aoiem unuui, quod addi* . (1) lum super nonaginianovem iu dcxierani eoa ma C T , num iraiisinlii. , , , (2). 5. , , , 3. qiiidem haec pwtransiens (9), dileclia&im*. . opliine ecio quoniam ridebis muiium tanum illo" \ rum in lumore aapienlem alullUiam. Sunt autem (3) \ digui planctu, qui lantam Dei rtligionem, el ma " \ gniiudinem vere inenarrabilis virtmis, ei ianlaa ' , \ - dispositiones Dei per el , ei per numeroa lam . " frigidos, ei(lO) vi exlorloe cnuniianl.Quoiquol autem \ , abiislunl ab Ecclesia, el iis anilibus fabulis aaaen iiiini, vere a semeiipiis suni danniali: quos Paulua . jubci nobis pott primam secundam correpliomm , - devitar* " . Joannes eniin, Domiui diecipulus , su , ' perexlendil damnalionem in cos, ncque a no. , \, , bia eis dici volens : Qui euim dicit, inquU, eit ,
l u m R %
commntiicat operibut ipsorum nequitiimit

T
T a
Et
() (5) , .
nierilo : Non enim ett gaudere impit (41), dicit Dominut \ Impii auicm super omnem inipieiaieiu bi
BILLIl LNTERPRETATIO. nem desrenriprit, iit dtiodenaritim nnmeruin alisolveret, eoque inveuio expleia att, perspicuum e**6 ex ipsa fignra liiiera M,quxex duabiis composila esi. Ex quocliam effici, ul ipsi iionagenarii noai locnm, hoc csi, defccltu, sinislra manus lypnm, per cogniiionem fiigi.nit, iiniiiii auiein conseclenlur; qnod quidein si ad nonaginla novein accesserit, ad dexirain eos mamim Irajisferi. 5. Equidem non dnbilo, vir cbarissiine, quin lu, cum liaic leges, liiijiisiuodi ipaorum falsa sapienti:x> opinione sese Tenditanlem smlliiiam effuse risuriis sis. iEqutim csi aulem eos lugere, qui lalem Dei cullum, vereqne ineJTabilis poieiuiae magiiiludiiiein, lolque ac tamas Dei adirinielraiionea per alpba ei beta, ac per niimeroe adeo frigide ei conlorie lacerani. li auiem onines, qui ab Ectfesia abscedmu, alque anjiibus bisce fabulis fldem arrogant, vere ipsiniei a se condcmiiali sunl ; quos Paulus nobis pokl
T t
Tii. , 40. HJoan. 41.
laa. ., 2 . accipere videiur Irensns, quasi sensus essei, ealulem impiis non essc dicendam. Alludit scilicei ad vnlgaiain illam Gra?corum inilio epislolarum forinutam, , el dum sahiiem sibi precabanlur, . plerique aliler propheia? verba huerprelaiiliir, niaiiruni nulla pace, aniiniquc trauqiiilli(a(o /rui iropios, sed coulinuain eoa inauere uienlis agilationein. (6) Qum esi. Qute ilerum addidil Feuard. ex Gr;t'co. (7) Similii iai. Ilic rursus Gra?ca secutus esl Fcuard. a Fronloue inoiiiliis. Nam in Eraa., Gall. el insa. oinnibns, pro sui legi.ur .
(8) Duodecimum. A l . duodecimi. (9) Perlransicns. I. e. legent, legendo rent. (10) Vi . Feuard. tic vi extoriot; Erai. ac Gall. sic extorloi. Sed Graeca soiianl : tam frioide violenter. (11) Pion ett gaudere impiit. Sic cum lrenaeo verlil el Auguslinus lib. xiv De civit. Dii, cap. 8. Vulgaia vero iioalra babel : non t$t pax impiu.
(1) . Leg. . C (2)> ... (lege cum vel.) . His lucem affemni quae Cassiauui Coltat. , cap. 2 6 , ail : numeru* de tiniitra tranifertur in dexUtam: el licet eamdem fti iupputalione digilorum figuram tenere videatur, nimium tamen quantiiati* magniiudtM tvpercretcit. Veterea siquidem uleban-
lur roanuuiii digiiig ul numerarenl; el l;eva indicabanl oinnea nuineroa infra cenlenarium, digiiis arie conformatis: dexiera vero nuineros supra ceuienarium. Hiue illud Juvenalie de Nesiore, aal. x:
...Atque *%} computat annot:
id esi, vixit jani amplius ceuium amiis. E l Sidoi.iui Apollinaris Jib. ix, episi. 9, ad Faustum , in fino: Quandoquidem tuo$ annot jam dexura numerateril: i . e. jaoi ceulcuiiuuiii aiinuin alligisli, vel auperasli. (3) '. Leg. cnm Tel. . D (4>) . /, scilicei eis dicere probibuii. (5) hjti . Hunelsaix locum sic
035
S. I R E N J E I EPISCOPl LUGDUflEHSlS ET M A R T Y R I S
guiH, qoi ftetoren corii et terro, onam Deom om- , of \ , nipoieMeai, soper quem aliug Deat on egi, ez , labe, et ipu ex altera labe faeia, eroiisoiii diconl: ,\ et aie jam , secundam eos, tte eom eninionefn , . * lertia hbig. Qaam sontenUam digM (1) xgofflan- (9). " leg, et cautbemaiizaniog, oporioi porro (2) alicobi \ ei longa fugere ab eia: et quanlo plua basc affir- , |* * niani et gaudeul in iia adtnvendonibug aoia tanle nagle gciattug plaa eog agftari ab ogdoadig nequlg- aimia apirllibas (3). Quemadinodam hi,qui in pbre- . ( neiicaro pasaionem incideront aoi plua rideni (4) , \ * 61 valere poUnt, ei qaasi aanl omola agunl quatdam autom et qnaai ploa qaam aani auiit, Unlo \ , magia male habent : aimiftler aoiom ei b i , qno , nagis plug gapere poumor, eoenranies gemeiipgog, \ ,
9 9 9 9
'
"I
| |
8 a a p 6 r tonum sagitlanles ( ) , lanlo magis non , (10), aapiunl. Exiena enim imraundiia tpiriius ignoran- . l\m, dein vacanlea eos, non Deo, sed roundiaHbua (11), , qoatalionlbua inveaieng, aaaumeRS alioa spiritug ," aeplean nequloret semeiipao el infaluang illorum , , aanienliaiD (8), quasi posaint qna? gwit super Deuir , * adinveniro, el apiabiliter in exclusionem compo- (12) (13) , aiuro (7), ogdoadem ignorantias (8) neqaiasiiuorum (14) apirilttimi io ooi depoauit. , BlLLIl 1NTERPRETAT10. imatn atquo allcram admoniiionein viiandos esse praeclpil. Joannos voro, Domini discipolas. cond6mfta* lionem eorum auxit, ut qtii e ipgig qiiidem salulem a oobis dici voHl. Quienim, inqoil, diett tis Avt eommunicat operibv$ eorum malis. Idque haud snue abe re. Non enim eH $alu$ impii, dicit ftafttaaa, Inipii enlm, iino otnni impieiale sceleraliores iali giint, qoi cooli ac lerraa coBdilorem, soloni Deum ofav nipolenlero, prcier quem Deua atius nullna eal, ex defecHi, eoque ex alio de/eclu orlo, prodociani 66t6 dicunl: iia oi, de eorum menie ac senieniia, a teriio defeciu orium iraxerii. Quam quidotn aontonttaai profeeloexsuflUre et exsecrari debemas, proculqiie ab eia fugere : quoque aaseveranlme loquiiQlor, alqu6 invehiia suis imponsiua oblectantur, eo magia perfiiatom babereeos a roaloram apirilttnm Ofdoado veheroeolius afflari. Quemadmodum enim ii, qui in pbrenesim inciderunt, quo offuahia ridem, ae valere 86 exislimanl, aiqne ut sani oraiHa faciuni, nonnulla eliam eupra quam gani, eo graviua ac pericoloaiua grotanl: ad eumdem roodum lii quoque, quo inagis insigni quadain aapienlia pollere aibl vi* deniur, eque ipsos eiiervani, dutn arcn iin:nodic6 contenio jaculauiur , uolo magis deeipiunU Egreaaoa " l l a i i h . xn, 45.
%
(1) Digne. Gr. , ure. Q vnni iuiendenleg, arcnm franaunl. (2) Porro. Ul Greecis ^^, aic el Laiinis porro (11) . blc quidem kgh intrpro proeui diciior. Hac voce eo aenso toniur Vir- ireg. Sed nialim cun Fronlone Duc. pro gilins, Tereniius 61 Liviua. egere , intipientix. Magig enim cobaerero (3) Ab ogdoadii wquiitimi$ smrilibus. Sic videlur Cla- bacc leclio cunv aniecedenMbus el congeroin ,ipinft6xi oiuiirum , juxla uraec. , quenlibag. Mox dixK lrenaeag, Marcoglog quo vtagit , babenl edilL oninea. Sed ver- tapere putantur^ foxio magii non tapere. Tiun rauoiere debuisgel Inlerpreg : ab ogdoadt nequMmonem affereni, gtaiim gubjungtl: rwm ipiritunm; ui paalo posi gcribil: ogdoadcm - , elc. Qtiagi dicerel, ignorantia nequiaimornm tpiriitum. id60roinugUloggapere, quia mooiem eorum perva(4) Aut piu$ ridint. Gnec. (uon ) aii apirlieg ingipionlia?. QIIOII paulo posi coofir, qnod erlendum eral: quinio pius ridenl. maOg gabdit, (5) Super lonnm tagittonlet. Barbara veraio,, pro prevorwxi insipUmtlw $pirilaxm ogdoada dmm arc* immodice contento jacultntur. iu ee$ immtiwn *. (61 lnfatuan$Monm$ent*Htiatn. Mclius?6Uvias, (12) '. Adverbialiier accipio, sicquo iirpatii vana ptrtuanone eorum animii. accepigga videiur inierpreg, nisl legoril (7) Jn xcl*mn$m c*mpo*itam. Verlendaro eral: . tn ixcuniontm component. Vide nol. 45. (15) *^/)^</1* (8) Ignoranlix. Scribo, inipienlia : Billiu at Peiaviug, 61 ila veriuul, ul idem aiguienim pro blc, olei paulo iuperiug, iiiate le- D ficel quod , frawUm. Ego vero vocem gil inierprcg. Vide nol. 11. pnefoiTem, ioierpreiarorque, (9) . Pagaioniggcim$Hlem agitationem : quac quidein gigoiUcalio inibi lieol inairi Achamolb, qme ipaa eal, seu videiur apprime convenire iig qoi, a dcmone impaaaio tx Sopbi* paggione oria. pulsi, eMrvani $emetip$o$ dumorcu MIHI acrim$ (10) * . , vel, nl 1- Unio sagittas emilUnu*, nibil non moiiuolur, ui gigge videiur inierpreg noaier, , poninl quas iuper Deum adinvenir*. ik iig commuiii proverbiodicilor, qui proprias sorlig (14) . Legendum cum iqierp. volnnl olditi, roajora conanlur qnaio pro goa facubale. BiHiusel Pe4a?ius, sed frogira. Vide Meuphora gumilur a aagiuariig, qui plug rqtio n<sr* not. 11.
677
CONTRA HiERESES LIBER PRIMUS
631
CAP13T XVII ' 0! rt$ ereata$ ucundmp imaghem inwUibilium conditMt fngsrtnt Mmt**lk 1. xoX, ! Volo aulem liW referre qoe^modam el ipgaoi , - condilionem (5) secoodem imaginem iovibisiliam , , Dfmiurgo, quaai ignorante co, fabricaiam per . , llalrem dleunu Piimo qtiidem qealnor elemenla , , , , dfoint, ignem, aqaam, lerram, cl aerem, imagi * - ntm emigaatn ease enperiorts qattorntiioob : ei , \ , operaiiones eoram eom eie annameraUt, W eal, , . ealidom et frigidum, bumeclutti el aridam, diiigen * ler fmagiftare (61 ogdoadem, tx qna (7) decom (!) , & \ * Viruuea alc entimerant : gcplem qttidem cor , \ ' pora (8) eirctnnlala (9), qaa etiam coalog vocant: \ poat deinde coniineniam eoa circolem, quem ocla. , oro caUQm vocant, poal deiade aolen ei luoam. , U*c cam aiol decetn immero, imagtne* dicanl e$*e . inviaibUig deeadtt ejos, qos a ftS Log ei . progresaa aii. Dnodecadem aaiem oaiendi per enin, qni Zodiacai vocalar circulat. Duodccim etilm gigoa naoifealiaaiine Hominia et Eccleaic filiam . \ , , duodecadom, quaai per quamdara orabnm pin (2) , (3) xiaae (10) dicnnt. eonirario gupeijoocium, bv (4), \ *- qvleni, Qniveraoram oneri cnm ait vekMiaalmfam , qoodtuperpoailamesl c<Blum(li),qni adipaam(lt) concavaiionem aggravai, et ex eonlrarieiale modeBILLtt INTERPRETATIO. enioi immaodoa ignoranlias gpirilag, ac potiea * * , non Deo, ted mandaois qunesliooibae oecopatoa na* , aasamptla aeptem alii* tpiriliboa nequiorilwg ae, eorumque auiipo, quaaifliueanpra Deuin aii>t cogtiaiione couiprehendere qoeant, inianaoUclo, aique apie ad auaciptoudaai fraadem comparau, tnaioruoi lgnoraniia? gpiriiaum ogdoadem in eoa i n n U i i . CAPDT XVII. 4 Libet eilain, qno pacto creatkmem Ipaam ad ioTisibiliam imaginem a Demiorgo, velal ignoranlo eo, per Mairem fabricaum eaio ainnt, tlbi exponere. Priroom igiiur qualnor eJemeoU, Ignem, aqiiam, lerram, aerem, ad sapernat qoaiernilalis imaginem producla faiaae tradanl : eorum auteui adiones, boc est, eaRdiuiem, frigiditaleni, akcitatem et bomidilaicm in eomdem nameroot adjanOaa, ogdoadia imaginem plane referre : deinde. Virtutea decem ad hunc raodum reeenaent: primom teptem corpora globoaa, orbicolari forma praediu, qoaj etiam cceloa appellant : tum orbem eun, cojua complexu illa Cap.!4.
te
(I) . Matim cum BiMio el Peuvio legere C Morc. 2 codd. legilur, eorporea : quara qnidein lo, quam ciiro Grabio . cliofioni, quia Grsco bodierno conaenianea eal, (2> . Leail Petaviua ln noU Grabio gequi placuiL Sed gatiug videlur Grsca miad Epiphan. . nos bona ex Lalinis aania emendare, quam Lailna (5) . Corrupiua eai, InqnU Bil- bona ex Gracig corropiia depravare* Nus, bic locu*. Yeiua inierpres babei, quod $uptr~ (9) Circumlaia. lia mis. Clarom., Aruod. ei to$itum e$t emlum, quaai in Graeeo legerit . Merc. 2, cum eiliu Oxon. GaHera? edlu. perperam, Legendwn esi aulem, , vel eireumdata. Circmmlaia auiem acribil inlerpreg, . De Saiurno enem Irenmm loqui perapi- pro rotuKda, orkicntan*figurm.Mam bujua lib. fuioa eai. eap. 25,rirrtnii/affojteatponil pro ctHulo: quod (4) , elc, Hinc lecliooem noeiram conflrmai, legique drculsia, al paiel aolidoa ab Ra bareiicif llngi codoa, duplici- guadel Froolo Duc., baud neceaae aate probai. qe roolu cireomacioa Inferiorea planeurum or(10) Quasi ptr quamdan umbram fdnxttu. Meliua bes: allero ab orto in occaaom, aecundQm planum adumbrare, vel * exprim*r dlxiaaet inter* aeqtialoria; aiiero ab occaso in orium, lenlo et preg. obliqno, aecunduin zodiacom. Vetot error. Sod de (11) Ef $ contrtrlo iuperjunctum... qnod $uperpo$itou bac deeem coelortiro hypoihuai, eorumque tum ut cmtum, eic. Adinodum Iniricaia veraio, converaione el aiia, viderint aglronomi. nec accoraia. Gneea aie ego redderem : quo(5) Conditiouem. Sic , qu Laiine loqaen-mUm ixoNtxA/, veioeiuiwim u*i9r$itaii$ convtr libug crtaiio exl, geu ret crtatw, reddere amat bar D sioni (noo , ui male veriit iuierpreg) desuper baroa iaierpreg, conditionem. oppotitus est ceeierit orbitms inbtimwr Salurnu* (6) Ditiqtnier iwiaginau. Pro, accurate ttpri(uoti cadnm, ui male legena venil ooaier), pro9
tmere.
(7) Ex qua. Perperam legeng interpreg , pro , perperam ei verul, exqua : qaaai decem UUe virtuiea ex ogdoade oriom dueami; qood falsara. fLege ergo, (Uinde, t*m. (8) Corptta. Sic nag. Claroin., Paaa Vogg. ei Aruod. caoj cditu Eraa.. Gall. et Feuard.
9
prta wioU gravmu, illorum velocitatem lardiiate sua modtratur, Ha xl, eic
(12) Qui ad iptam. Paaa., Vott. el Feoard. in margine, quia ip$rnm, ged minua recie. Caeteruiu inierpreg ad Gra&cam vocem, tnagia qnam ad Latinam aiteadeug gcripgit pro fod, gpbalmaie baud ipai iwinKjucuU.
639
8. IRENJBI EPISCOPI LUGDUNENSIS MARTTRIS
640
raluriltorom velociUlem sua lardiute, ila ulinlri- \ (4) ?, ctxdva giuta annie circuUum a aigtio in signutn facial, , imaginem dictinl eom Hori ejua, qoi irigeeimara (5) . itommia illorurn roairem circumconlinet (I). L I K (6) , nam quoque rurso tuum coelum circameunlem irigiula diebut, perdies mimerum Iriginla ASonnm (7). \ iv \ sigiiiflcare. soleni aulero in duodecim menai- bus circumeuniem, el perficienlem etrcularem , suam apocalaslasin (2), per duodecim menses duo (8) . , decadem inanifesiare. E l ipsos aulero dies duode- (9) , (10) ciro horarum mensuram habentes, lypuni non ap- . * \ \, paretuis duodecadis csse. Sed el borain dicunt, , quod tsl duodecimum diei, ex irtginla parlibus . adornaiam, propier imaginem iriaconiadis. E l ipsins aulem lodiaci circuli circummensuraiio- ( nciH () essepariium Irecenlnrmn sexaginta; quod- * (11) ). . KJhftau que enim signorun, parles babcre iriginla. Sic quoqtie per circubirn, imagioem copulalionis eo- , " \ rum, qnae sunl dnodecim, ad iriginla cueiodilam , \ * dictinl. Adbuc ciiam ei lerram in duodecini & (12) climaia divisam dicenles, el in iinoquoqtieciiraaie (13), (14) unawqtiamqtie virlulcin ex ccelis sectindum demis- jtoiav (15), BILLll TNTERPRETATIO. coniinentar, qaem iiem ociavnm coeluni nominanl: posircmo solem ei lunam. Hac, qua decem nomero sunl, iimsibilte illins decadis, quae a Sermone el Vita prodiil, imngines es*e conlendiinl. Al vero duoriecadem per etim orbem, qui Signifrr appellaiur, Indicari. Per duodecim enini signa duodecadeui illam, ex llomine el Ecclesia nalani, perspicue adumbrari diciint. E l quoniam univeriilatis converiioni, cnjua fcumma csl celerilas, Salurnus subliinioreni locam lenens, c coiilrario adjnnctus esl, qul ad caviialem "psam graval, reliquorumque orbiuoi celeriialem tardiiale sua compensai : adeo ut ipse trigesimo qtioqne anno couversioneni stiam a cenlro ad cenirum coniicial: qua eiiam de causa llori, qui ipsorum malrero irigirua nominibua prxdilam cominei, figuram eum esse aiuni. Lunam rurstis coelum suum irigima diebus peragraniein, per bos dies ntimertim iriginla iEonum expressisse. Quin solem quoqite duodcciia mcnsibus orbem suom obeuiuem, circularemque suam in inlegrum, nl iia dicam, reslilulionem lerminaiiiem, per duodecim liientes duodecadem aperie demonslrare* Dies iiem, qui duodecim boraruin gpalio deiiniumur, illtisiris duodtcadig figuratn gerere. Iloraui ilem, quae duodecima diei pars est, irigiuta gradibus ad exprimendam (ricenarii uguram ornalam esse. Aique ipsius ctiam signiferi orbis ambtlum case ireceiiioruiii gexaginla graduum : quodlibei enim aignum iriginu gradus babere. Eoderoque niodo per circulum, conjuiicliouis illius, qnae inier duodeciin ei iriginta xsislil, iiuaginem servatam esae adsiruunt. Quin in ipsam quoqne lerrain (quam in duodecim climaia divisam esse, ac singularem in singulis quibusque cliuiaiibua virluleni coelilus ad perpendiculuin auscipere, fciuaque virluli iili, quc (1) Circnmcominet, Sic in edill. Eras. el Gall. C (7) . Sic Peiavius. Reg. vero cod. et meliiis quniii iu Oxon. el codd. Clarom., Pasa., ediu. Basil.,Gall. el Feuard. , pro qik> Voss. el M c r c . 2, ctrcumlmet .* quia lib. n, cap. 2, Rillius tegi volebai . Sed inclior esl Peex codicniD omiiiiiiu lum ediloruui, uim mss. contavii leclio. aensii scribilur, circumconlinere, ci circumconttneri. (8) . Legi luallem cum Grabio (2) ApocaiaUosin. ld esl, convertionem, qua sci-
licei ad idem xodiaci siguuui ei puncium revolvilur, undc priuiiiin disccsscrat. (3) Circummtniuraiionem. A l . circumcommenturationtm. (4) *
/*. I.e.secnndumdiiodeciin zodiau sigua : Vel, ila ui ad ideui zodiaci piiiiciuiii redeai, a quo digccsserai. (5) . Sopbiam, pulo, inlelligil, Giioslicomm aviam, quia ex ea uaia Acbamoib. vcrodiciiur, quia ei iiomiuo el ordiue irigesima eral in Pleromale. Sicquc accepisse videtur inlerpres verteiis, irigeiimam nominjt. Hanc revera llorns veluli vallo cirvuibilit ! occullte. iiiiiiplecliiur, ne jnvciiili aidure iierum proruni- J) (II) ". " legil velue inierprcs. pens, jbspvreu. (12) . Leg. ex vel.' . (0; . Lcg. cuin iaicrp. {l)... &, adiTjvv^v , vel, ul mavi:!i Poiaviaa, - referenda. , uii ei paulu posi, , pro (14) . Legil inierpres, \ . . Ulrobique euitu venii ulu, circumeuuiem. (15; . \A%. .
. Rccte obserapud Epipbanium diias a?quiiiocliales eoiilinere. Quod evideniius indtcal id quod Hiaiim subjuugiiur, , , , ram, quas diei duodecima pan ex triginla par* Ubu$ constare. Sol euim dtebirs singulis circuluia deacribil, qui in xn paries iriceuarias divigua, gradibua coasial CCCLX ac proinde singuls borU aMpiinociialis xv gradus; duabus boris, aive xn diei parie, xxx gradiis conficil. (10) . Leg. cum inlerp. , -
. (9) vai Pelavius horum
\ aiooem (6) aagcipienletii, ei gimilea generantei iios ei viriuii, quae demiserii digtillaliouera (7), ty . purn esse duodccadig ei flliorutn ejus manifeaiigal* mum aggeverant. 2. Ad bec aulem voleniem aiunt Demiurguin t. \ \ =_ anperioria ogdoadis iiiterminabile, ct aneriiura, \ , ei infiniinm, ei intemporale imilari : et cum \ , poiutggei peracTerabile ejus et perpciuum dcfor , \ , niare (8), ideo qnod frucius ait labig, in leroportira , - spaiia, ei lempora, ei numeroa inultorom annorom aeierniialem ejua depoauiaae (9), exigtimaniem in . , muliiiudine letnporum imilari ejus intermiiiatum. , * \ Hic dicunl, cum effugigget eum vcritaa, subae , , euium meudacium : el propier boc desiruciio* nem, adimpleiig lemporibua, acci|iere cjus opua. . CAPUT XVHI
Quw Mo$it ioea in snam hgpothesim delorquerent hccreiici.
til
CONTRA H J&RESES UBER PRIMUS.
I. \ \ , * $ , , (4). \, * . . , (2) (5) . , , ,

, -
4. d condilione quidem lalit dicenles, quotidie adinvenil unusquisque eoruro, qtieinadmoduin potesl, aliquid novi. Perfectua eniro uetno, nisi qui naxima mendacia apud eos fructiQcaverit. De propbelicis auiein qusrunque traiisformanieg coaplani, necesaarium esi manifeftianiea arguiiionem (10) bis inferre. Moyees cnim, inqoiunt, iuclpiena id quod esl aecundum condilionem opug, siaiim in principio matrem otnnium oaiendii, dicena : In
pnneipio feeil Deus cotlum lerram . Quatuor
. , \ , , , \, . \ (4) \
ijv . (5)
liaec (44)uominana, Deum ei priucipiuin, ccelum et terram, qualernationem ipsornm, ] quemadmodum ipsi dicunt, flguraviuEi invisibileautem,et abgcoodituin cjus manifesianlem dicere : autem
invisibilit incompotiia " Secundam aulem
, ,
BILLH INTERPRETATIO. infiuxionem suam trajicil, similes procreare aiunt), duodecadig, ejdsqoe filioram aperlissimum lypum eaae affirmani. 2. Ad haec Demiurgum aiunt, com in anima habtmgel supernae ogdoadis inflnilalem, anerrilaiem, iiilenrinatanique ac leniporig experlem naiuram imilari, nec, quia ex defectu orius crai, ipsiua consUniiam ei aiemiiaiein oxprimere poiuiaaet, banc rationem iniisse, ui xiernilalem ipsitis in lempora el leinporum arliculug, iugenlesqua annorum niimeros deponeret: quod vtdelicet nuiiieroia leroporum copia iufinilaiem eam sese imiUudo coitsequi exieiiinaroi. Ilic porro, cuui verilag ei velul de manibus elapaa eseei, subgeculum fuisse iueodai ium dicuul : ob eaiuque causam expleiis lemporibua fore, ui opus ipsiua iulercal. CAPUT XVIII. 4. Alquo biijusmodi snnt, qu de rerum oriu aflertint, gignentes quotidie singuli pro virili eua aliqatd novi. Neque eniin perfecii viri apud eos cxisiiuiaiiouc Jorei, nisi qut ingenlia meudacia produxerit. tie prophelicis aulem scriplis, qu33ciinque ad iiisliiuiuui suuni detorquendo accoiumodaiil, osiendere primain, ac deinde ea refeiiere operav pretium est. Moysea eiiim, inquiuni, creaiionis opus exordiens, SUliin in ipao liinine mairem omtiium reruui oslendil, cum dixit : ln principio creavil Deut cvlum W Urram. Quaiaor eieuim b*c nominaits, Deum, priticipinm, coelum et terram, quateruilaleiii ipsorum, m quidem ipci aiuui, expressil. Quin id quoqno quod in ea obluuim oculorum fuxil, leclumque alque aburuaum eal, bis verbis iudicavil: auiem eral tHviiibilis incondila. Al secuudam qualentilaicni,
w
Cap. 45.
Gen. i , 4.
Ibid. 2. (6) Secundum demunonem. Mcliug Billius el Peuviug verierunl, ad ptrpcndxculutn. (7) Demittril ditlillalioncm. Influxum malleim
(4) . Addc^ ex vl. Q (2) . Sic cod. Rcg., Pelav. el Grab. Alii otiinesedili, ; nuHtiavero , ul baud eaiia alleuius asserU Grabius. Comiuuiare vero in haud neceese videlur. Si quid immulaadum esset, legendum foret, uii legisse videlur . . ) Mrpnbcarra. Legil inlerpres, . iHque repone pro . (5) I V . Leg. .
quam dutillaiionenu
(8) Defvrmare. Pro . (9) Depotuine. Mallein, reuosuiise. (40) Arguilwnem. Pro confuiationem. Sic Feuard.
) .
9
Ulro-
guffragantur Clarora. et Pass. lu ArundeL argu menlafionem. In Eras. ei Gall. arguiioMtn.

(11) Quaiuor hcec. Gra?c. qualuor igiinr hac*
643
8. 1REN43 EPISCOPl LUGDUNENSIS MARTYRIS
644
qnalernalionctn, progeniem primas quaterna- , \ . tionis, tie eum diitaao volnnl, tbyssom no- fcv (7) \ \ ininaniem ei lenebras, in qaibus annt ef . * , aqtiae, et qni ierebatar aoper aquaa spiriloft (8) \ , Posi quam decadia commemoraniein ( 1 ) , lu- \ , xa\ meii dicere, el diom, ei noclem, ei flrroamentum, , \ * cl vesperatn, el quod vocaitir iiiaiie, el aridam, et mare, adbuc eiiam el bcrbam, e( deciino loco li- . " gnum : sic quoque perdecera noinina, decem /Eo- (9) * \ , nas manifeslas&e. Duodecadis auiem sic (2) forma- , \ , tam apud eos (3) virltilem : solem enim dicere, et , \ , tunam, et slellas, et tempora, ci aniios, euceios, ( (10)) . adhuc eiiain piscos, et serpeniia, et Yolaiilia, ei () quadrupedia, fcras qwque, ei super lurc onuiia . " \ duodechnum hominem. Sic ab spirilu [iriacoiiU- * , dem per Moyseti diciam docenl. Nec non el forma- . tum bominem eecundum imaginem superioris vir- (12) * ' ; lulis, liabere in se eatn, qua? sit ab uno fonle, vir- ^ * iniem. ConstUutam auiem eam esse in eo, qui sil , , , in cerebro locus (4), ex qua (5) dtfluani virluies . quatuor eeciindum imaginem supernse teiradis, qux \ Tocanlor (6), una quidetn visio, aliera autem audi* (13) , ins, lerlia odoraius, ei quarla gustatio. Oclonalio- \ , \ nem auiein dicuitl significari pcr hominem sic : . " Aures quidem duas habcntem, et tottdem visus, * ; adliuc eiiara odorationes duas, ct duplicem gusta- ^ !ionem, amari et diilcis* Toiuin autem bominem * omnem imaginem iriacouladis sic babere doccut ; . , * > (14), \ in raanibus quidem per digitos decadem bajulare : :: in aulem corpore, ctim in dtiodectra inenibra . , ^ . J ! _ l I I \ ZJ . _ ... HI..J .. 1 . dividalnr, duodecadem. Dividunt aulem itlud, . , 1 *6 quemadmotlum Veritaiis apod eos divisum esl cor- . pus, de quo prxdiximus *. Ogduadem aulem , incnarrabilem et invisibilem, 8 8 > visceribus alscondilam iuteliigi. BILLII JJiTERPRETATIO. primae qualemilatis sobolem, ita ipsnm extulisse vohutl, cuin abyssutn el lenebras, aqnam et spiriium, qui siiper aquas ferebalur, iiuminavii. Moxque decadis n*ei)lioncm baud obsctire facieniem, diem ei nociem, ei (irmameuiuiu el vespcram,el id quod vocainr maoe, aridam iiem, et mare, et berbani, ac decimo locu li{jituni dixisse : sicque per decem IKUO vocabnla deccm !/Eouas indicassc. Duodecadts porro virluicm ad bune inodum apud eum adtimbrart : solem enliii, et lunam, et slellas, ei lempora, et amios, oi <eie, ei pttces, ci reptiiia, ei volaiilta, et (|iiadnqedia, ei fera$, ei posl hsec omuia duodecinio loco hontineui dicere. Ad bunc soilirei inodum a ^pirim irtccnarium illtnu per Moysem conniieinoraluin essa Iradunl. Quin bomineni quoquc ad superna* vinulis iiiuigincm eflecitnn, Vtm eaiu in se habere, quac ab uno fonie promanat. Hanc auiein in cerebri regiuno. instdere, ex caque vires quaiuor ad siiperua? quateruilaiis uiingiiieni proiluere, quamiu una visui, allera audilus, leriia odoraius, quaria gusui*} nuncupalur. Al vero ogdnadcm per hoininem iia indicari : quod niminim auros duas babeai, lolidemque ^>* lo>, duas Ucm) nares, dupliceuiquc gustuin, ainari nontpe ci dntcis. Touim vero bomiuem loiam iricenarii illius imagiiicni ila referre docenl : ln iuauibus entin etnn decadem pcr digiios gesiare: in loio ilem oorpore, quod duodecim iiicmbris constai, duodecadem. Ulud enim perinde parliuiuur, ac Verilaiis cor** Sup. cap. 14. (U Decadit commemomniem. Grxcismns esi. pro D in GalL ei Feuard. . Et hinc billii ci
e n
decada commemoraniem, vol ineltu^, deeadis tiouem fucienlem. (2) tormatam. Pro adumbrutam.
men-
(5) Apud eos. Ex Gtsccu lege, apud eum, Moyson
videlicei.
(4) Loeus. lla Eras., Gall. ei inss. omnes. Fctiard. vcr<> ciira necesbilaleni el IUS. codicis aucturiuiem scripsil, loco. (5) Ex qua. Iia Feuardeniius emendavii cx Gra> co. Nam iu Eras., Gall. ei mss. omnibus, ex quo. (G) Quas vocuniur. Sic recie Clarom. jnxia Graicum. CaHera oinuia cxemplaria male, quce vocaiur. (1) . Melius legit inierp. . (8) . In Basil. Epipban. edil. indcque
sicque sciipsis&e Ircnxuni axUllmat Grabuts i MMI, meo quulem jndicio, minus bcne. Hic eniin, DOJI de Marcusiis, sed de Moyse senno esl. (10) . Leg. cuni inlerp. \ : .
(11) .
vius.
G a l l a s i i in verleudo h a l l u c i n a l i o . (9) ' . Legil inlerpres * ,
Leg. .
(12) ... , Legeuduiu cum inlerp. ... , recic inuiieni Billius ei Peia(13) . Lege . (14) . Dele *, cl pro lege , vul ul luavull Grabius, .
(
CONTRA HAERESES UBER PRIMTJ9.

2. " , , - . , , \ , * . , (1) , , , . - , , , * . " " , * . 3. (2) , , . \ , , . , , . > , , ^ .
G4S
2 Solem qtioque ilerum, qui tlt magnui luna* nare, in qaarta dierum fieri (3) prppier quaterna- lioois nameroin dieonu Taberntculi quoque quod a Moyae compoaitam esl, airia (4) de byaao, ei byaeinlho, et purpura, et cocdno facta , eamdem apod eoi oaienderani (3) Imagiaeaa. Sacerdotie quoqoe poderem, quainor ordiribas lapidnm preitaoram adoraaium **, qtjaiernaiiooero aignillcare pneioiunl. E l ai qua omnino Ulia aunl poaita Seriptoris, qua qoaluor poaauni numerom deai* gnare, propter qaaieniationem ipaorum dicunl facla (6). Octoaaiioaem rorana oalendi sic: lo octavo dieram formalam dicanl boroinem : aliqtiand* enim volunt eam eexio die facluin, tliquando auten octavo, oiai forlo cbolcam quidem iq soxio dierom dlconi foriualam, carnafem auleui !n octavo; dialiacta (7) atmt eaim baoc apud eoa. Qtiidam aolem et alieram eaae volnni, qul aecnndum imagineiii et aimiliiudinem Dei facioe eai bonio maaculofoaiineiie, ei hunc eaae apiriulem: alienim a o l e , qui ex terra plaamaiue aiu 3. Et arc aoiom (S) diapoaiiioiieBi In cau clyamo, in qua ocio bominea liberati sunl , roarifeaUseime dicont ogdoadem (9) osiendere. Hoc aotetoi idom et David, cum oclavua eaaei genima ioler fratrea auoa \ aignificare. Adbvc etiaiu ei drcumeUiotoein, qtua oclavo die fit , circumciaionem aoperloria ogdoadia ntanifeaiare. Et oronino qxaeeanque Soveoiootur io Scripioria obduci (10) poeae ad namoniin octavuro, myaierium ogdoadi*
8 I M
BILLII INTERPRETATH). pnt apud ipaoa dWldilar : do qao aaperios a nobia dlctom e*l. Ogdoadem dooiqoe, ol qoas nec verbia eiponi, nec ocolia eerni possii, in Tiactribug abiiraaam iDlelligi. i . Roraaa Ingeos illod lominare, boc esl, tolem, ob qoaierniuiia nameram quarlo dewoni die ideirco condiium esst aaaerunl. Eodemque modo labernaculi illiua a Moyao congirucii airia, ex bysao ei fayaciniho, 4 porpura et coccino elaboraU, eamdem apod ipaos imaginem oaienduni. Poderque iiem aacerdotjt, qaamor itiffemis preiii lapilloruiu ordinibaa adornalus, de eorum eenienlia quaierniuiem deaignat. E l si qu alia bojuamodi in Scripluria aiu suni, qoa? ad qoaiernarium oomeniro revocari qaeaol, ^naiernilaiia suae eausa facu ea eaae coniondunl. Ogdoadom roraua i u demonsirari: Ociavo die faomineni efficlam aiuni: quandoque enim eom sezlo die, qiiaDdoquo raraus oclavo coodiium es&e ipsis nlaeel; nisi foriasse boc diciuri anni, choicom quidem aexio die condiluro fuleae, carnalera aulem ociavo: haeft enlm apud eoa diaiincu unl. Qoidam aaiero alium esae volunt bermaphrodilum euin hominem, qui ad Dei iroaginom ac aimiliiudinem exsiiicrii, quem eiiam piriiualem esae aiunl: alium, qui ex lerra efiicius ait. 3. Quin dispensaiionero quoqueillara arc in diluvio, in qua octo bomines exiiio erepli auni, perspi Exod. xxvi, I, ei xxxvi, 8. xvii, 12. Exod.xxvni, 17. I Pei. ui, 20. 1 Reg. xvi, 10, H . Gen.
(1) . Legendum cenaent Billine el Pe- C tavius, . Legi nialini ego , eic enim iu Exodo scribilur non semol. (2) . Ediu Basileensls, olxov , qtaa viliosa leclione deceptus Gallasius ptsrperain verlil xmcam dcmum. Gujus qnidem, ait merito BilUua, lanu non dicam oaciupiia, aed veeordia exaliiit, ut ne illud quidem animadverierii, cum subsiauiivo maaculiui goueria minimo Juugi. (3) Fferi. Graec. , faclum $%u. \i) Atria. Lobeniius iegerem, autma, vel, utbabel Yulgaia nosira, eortine$. (5) Ostexdirunt. Sic. edit. Oxon. et orones mss.; caBierre ediil. onendere. in marg. Feuard. otunduni. \) Dicuui faela. Sic ex Graeco et Frontonia Duc. judicio resiiluiinus, pro factum, ul viliose legilur
in omniboa exemplariboa. Cujos quidetn erraii culptiro nou in inlerpretem ipsum, aed in acribarum imperiiiam conjecerim, qui, pro legeniea, faciu pro facia, deeaeesiispicali lileraio m , scripserunl fucium. Qui veierea nias.codd. laiiiillumirivere, eam esse imer u ei aflltiitaiem advenere poiuerunl, quae iucauloa facile decipere poiueril. (7) Diuincta. Feuard. ediu vitioae ditlincii. (8) arcm autem. Grabium bic aequimur. , )oco Sitk in Eraa. el Gal!., vel etk ui iu Claroiii., Paas., Arund. el Merc. 2 legilur, a Feuard. aucioritaie Graeci iexius posilum reiiiiemus. Autem vcro poai arca, expunclo pra)cedenie *ed> addhuus, qnia oinne iiias. u babeiii. (9) Ogdoadem ottendere. E i Graeco lege , caluiarem ogdoadem otttnden. [\0)Obduci. Edili. adduci.
f
647
S. IRENiCI EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
649
adiiitplero dicunt. Sed et decadem iigniflcari pcr \ , 6 docem goniea, quas promisil Deut Abraba? in pos- ettioncm dare dicuol 2 ei dispositionen 88 , . \ , (!) quse etl tecundum Saram, quomodo posl (8) decem aonoi dal ei ancillam euam Agar , ul ex , (9j, ea fllium facial, idem tigniflcare. tarvua anle-m . \ \ \ ' Abrabam missus ad Rebeccam, el auper puleum ,- , dans ei armillaa aureorum decero, el fralree ejua oi lenenlee eam in diea deceni (2) : adhuc eliaui (40) Jeroboam, qul decem eceplra accepil , el laber- ,'\ (), \ naculi decem alria (3) , e l column decem cubii (12) \ ulol , , ei decem filii Jacob ad emplionem Irilici , prima vico in iEgypium miasi \ et decem apo- \ ot , eioli, quibus manifealalur posl refurrectionem Do- , , ininos, cum Tbomas non eaaet prsesens , invisi- * , bilem deflgurabanl (4) secundum eoa decadem. ' 4. Duodecadem avtem, erga quam et royslertum 4. , pataionia labis fuiuse, ex qua paaaione visibtlia fa- , bricala esse volunl, aignaiuer el roanifeslisainie , poaitam ubique dicunl. E l duodecira (5) fllio* i a - , cob, ex quibus duodeciin quoque iribtis, el logion , \ \, \ # (6) varium (7},duodecim babens lapidea et duode- , ,
M t M , # 0 M
BILLU INTERPRETATIO. cnam salularie ogdoadis indicem esse aiuni. Idemqtie ipsum ex eo signiflcari, quod David inter fralrea auos naiu qcuvus sii. Iitdcmque per circuincisioiiem eam, j*uae octavo die adbibebatitr, supernae ogdoadls circiinicUioncm declarari. siinuua, quidquid in Scripluris invenilur, quod ad oclonariuin ntiuierum referri queai, id ogdoadis myslcriuiit explere aseerunl. Confimilem eiiain in luoduiu decadent p*r eas gentes signiftcari aiuiit, quas Deus se Abrabse in poseessionem dalurum receperat: aique iiein per id, quod Sara exaclii decem annie ancillain suam Agar ei concesait, ul ex ea liberoa gigneret, iitoui osieudi. Quin ille qiioque Abrabne aervus ad Rebeccani inissiie, eiqiie hi pulco artnillas decein atireortini dono offerens, el ipsiug fraires decem dies cam reiineuie : Jeroboam iieiu decem tcepira accipiens, et decem labemaciili alria, et columnai decem cnbilorum lnagniiudiuis, el decein Mii Jacob ad emercaudom frumenlum iu ASgypioiu priuio missi, el deceui apotloli, quibus alaente Tboma Doiuiuus apparuil, iuviaibilem apud eoa decadem exphmebaiit. 4. Jaiu vcro diiodecadem, circa quam passionis defcctus mytlerium coniigil, ex qua pagsione ea omnia, quae in oculorum obluuim cadunl, conslrucia esso voluni, insigniier acperspieue quibusvia hcripluras locis posilam ei consignalam esse aium. Mam ei duodecim tilios Jacob , ex quibua duodectm eliaiii Iribits niaiiaruul, el raliouale illud variegalum , duodeciiu lapillos bal>ong, ei duodecim linlinnabula , ci doduecini lapides iufra luonleui a Bloae collocalos/eosque iiein , qui a Josue in fluuiine , loli Gen. xv, 19. ' Gcn. xvi, 3. Gcu. xxiv, 22, 25. RI Reg. 11, 31. Exod. X X T I , 4, ei xxxvi, 8, 9. Ibid. xxvi, 15 *-q., ei xxxvi, 20 seq. " Gen. X L I I , 3. " Joan. xx, 24. (4) "Fi dispouiiionem autem. Sic ex Graco emcn-G lal inerilo Gallasius, qut buoc Scriplurae locun, davi, dispoiiiio, quod iu lexlum iuimsil in vel velereiu Ircnsci iuierprelein cousulere gravaius, oinuibus codd. lum edill. lum niss. aperla scriba- tioboam pro Jcroboam iu versione gua iutprademcr ruiu oscilaniia : biculi paulo superius, pro arcx oiunino scripsil. ditpoiiiionem , iiiiperiii amamieuses ecnpsere in (11) avAciicu. Cod. Reg. . codd. GlatOin. el Pass. arcce disposilio. (12)Aai . Diu, iniillumquo <2) In dies decem. lu Eras., Gall. el Feuard., quaBSivisse se in aacris LiUerii dicii Grabius coditbus decem. luraiias decom cubilorum, donec laodein in ediiione (3) Decem o/na. Graec. , quod ver- Fraacofurleiisi an. 1597 L X X iiilerprotutn, leuduin emlcuiu Vulgala, decem coriinas, noo de- Exod. xxxvi, 17 seq., inveuii bax scripia : Kal $m '. * (4) Defigurabaut. Pro figurabant, ul babenl , eic. Scd rara Aitllerc 2. gba oporiet, alibi lerrarum nolissima, Bibliorom (5) Et duodecim. Ut pro et scripeil Feuard. ex edil. Auluerpiensia apud Plauliuuai an. 1509 (ui solius Graeci lexlua aticioriuie. Oiuuea eiquidem alias oinitiaiii) ei apud Angtoa ipsos conciunau mae. CUIII ediu. Erag. ei Gall. babeul e/. Quaui Gauiabrigiensia an. 1605. Uirauiquo si consului&sei quidem leciionem iuunuiaie baud necease, niodoab vir cUmsuuus, occtirrissei iu priori Exod. xxxvi, bac parlicula nova periodug incipiaiur. 20, 21, ig ipge locug, queiu cilal. uiraque vero, (0; Logion. VuJgalua Biblioruin inlerprea verlil Exod. xxvi, 15, 46, 17 : \ raiionale. . ; (7) Varium. Pro opert vario contexlum. ., ^ (8) , . Fru- . Yerum esl aulem quod addii vir eroaira bic pro \, , el loco , legi vull diius, verba qua? ex Exod. xxxvi laudal in Romana Rilliue. Flamiitii Mobdii, el V Walloui edilioiie miuiioo (9) . God. Reg. . exsiare. Toluin enim xxxvi et seqq. capiia iu co(40] . Ex 111 Rea. xi, liquei lcgendum case dice Romano el Alexaudrino, aii, imuiauo quau, '. llic ileruui a Billio vapu- UIIU differuiil.
u
91 %
649
CONTRA fliRESES UBER PRIMUS.
650
(1), cim linlinoabula % el eoa qui a Moyge posili tunl , \ eob monie duodecim lapides , siniiltter autem , , \ et 608 quf Jeto in flumine pogili sunl , et , " alim* qui irans poeili (6*) sunl, ei porUntes , arcatn tegtamenti , et eos qui ab Helia potiii * \ , eunt intaolocaaglovilali , et numeram (7) quo , qoe apogtolorom; ef omnia omnino, qiuocunque * . duodecim nomerum cugiodiuni, duodecadem ipto rum significare volunt. Horum autera uniuien \ , \ - (8) omuiuro, quae vocatur triicouus, per eam ar (2) cam (9), cujus iriginla cubilis alliludo fuii sub : et 9 0 P^r SamaeKem (10) declinati, , \ (3) Noe , \ i e m ( 1 1 ) S a t j l q u i (12) Iriglnla diebus abecondeba ([4]), (5) iur in agro *; et per eoa qui cura eo "iitraveroni io - spehincain ; ei propier id quod longiludo fweril xa\ tt , sancli labernaculi Uriginla cubiloruui *; ei qua& cunque alia aequalia numeria bie inveniunlur (13), -. triacoiiladem ipsorum per bujusmodi ogienduut aaaeverationea (14).
, T M M 1
CAPUT XIX.
Qxibus Scriptura tetiimomh probartnt txpremum Palrem ineognltum faiae ante ChrUU advtntum.
1. (6) 1. Necesearium aulem duxi addere iis ei quania \ , de Propalore ipsorum, qui incognitus eral omnibug BILLII LNTERPRETATIO. deroqno alii irana flomen sitl aant, eieos,qni foederisarcaro gentabanl, el lapideseos, qui ab Elia in viluli holocaugio Axi aunl ei apoalolorum Diimerain ; ac denique omoia, quse duodenarium numcrum coniinenl, duodecadem guam expriraero dicont. Dorum porro omnium conjunclionem , qtiem i r i cenariam appellant, per arcam Noe, cujas aliilado Irigiola cobitorum e r a i : ei per Samuelem, qui Sattlem inier to*% quoe ad epulaa iuvilaverat, primo loco colloeavil: ei per Davidem.qui iriginla lo.os diea in agro doliluii, et per eoa ,qa1 com ipso in gpeluocain ingresei anqt: ac per id qnod sacrosauciiim ubemaculum iriginta aliitodinis cubiloe habebat, ac si quae alia ejagdcm numeri reperiunl, iricenariam gmiin per ea conftrmare ae doiDonsirare conlendunl. CAPXJT XIX. 1. Necaaaariom aoiem eaae cenani big ea adjungere, quas ip$i quoque de Propalore aoo, qtii cnnrii* " Exod. xxvin, 4 el xxxtx, 8. Exod. xxiv, 4. Jos. iv, 3, 8, 9, ei20. Jos. m, 12.
9 v 9 1 V
" 1 1 1 Rer XTIII, 31.
Gen. vi, 15.
1 Reg. ix, 22.
Reg. xx, 5.
U Rttg. xxm, 13.
Exod. XXTI, 8.
Gap. XVI. (1) . Nlbil de tinlinnabn- Q Inlerpreg. Iorum numero legititr in Scripmrig. Scribit Josti(5) rovto. Pro lege .
nug Martyr in Dialogo <*m Tryph.
y
p. 260,
tfadi-
(6) '.
adde ex vel.
fxm esu luod duodeeim fuerinl. Qaam auidem (6*) Tran$ potiti. Male junciag vocea in editl. omniiradiiioiiea geculi gunl Marcogii. Sed alii 72, alii bug, rei le dmnh Grabioa. alium linlinnabtiloraiB islorum nuinerum iradunu (7) numerum. Sic ex Grsco regliiut, pro et Legegis Braimii iraclalam De vestitu $acerdoium numerui, qood in omnibus lutn edilt., lum mgg. matiebraorum lib. n. uiregio gcribaram erralo lcgiiur.
(2) . Hunc convita(8) Unitatem. Melius uniotum, vel conjunctio-
roiB numerum exbibent quidem lexlug Hebreus et nem. Volgau nogtra l Reg. ix, 22. At in L X X teguntur (9) Eam arcam. Ita mss. onmea, cum edU. Oxon. eireiler tepluaginta vtri a Samuele Snviiali. Hincque In aiiis deesi eam. merilo colligil Fronio Dnc. Irenaeum. vel haereiicos (10) Per Samuelem. ln Artind., Vogg. ei Merc. 2, illoa aliam Graycam editionem babuigge, in qua ex per Samuel. ln Clarom. per Sumuhel. Hebraso, ut in Vulgaia Lalina, legebatiir. (11) Declinanlem. Scribeuduin galiem erat, recli(5) . Vel gacrog todices nantem; melius discumberg facienlem. Weque eiiim depraTaninl baereiici, vel memoria lapgi guni. Sive declino, quidquid Fronto Duc. dicat, ugpiam apud enun in Hebraso, give in L X X , sivo in Vulgala, aiicloreg Lalinog, qood sciam, legilur pro accumlieque l R ^ . v, iieque uspiain alibi David agro bere [acio : el quae proferl exenipla vir docius, *omlatuig&e \et\Varirigmia diebu$ : ged gecundom .\ _. ul nu$ declinat ocelloi; et, agmen duce$ declinanl, id f aum i Hebrauini, usque uu ad ve$peram diei terlioe & uiinime probaul (12) Saul . Claroin., Pagg. Ollobon. cl duniaxal; el gecundum LXX , nsque ad vesperam lantam. Idein dic de irigmu illis quos Arund., Saul, in : adeo ui gcile observat Grabius, cuin Davide iniragge in gpeluncam coiuminigcunlur. hiierprclciii in triglnla vocaiis gcripiigge, et gcriIMam 1 1 Reg. xxm , 15, nun irigima, aed bain ob recurremem vocem trigiuta quaedain ouiisisae plane paieaL Haec ergo tu ex Grxco iia gupTGJN , gecuuduiu L X X ; vel irei qui eraxi
% v v
f
prixctpt* inler triginia,
geciindum \ulgaum, el
pleag : Saul in iriginta tocalu primuin, p<x Uat
qiuadaui exemplaria C , unuu ad Datid in sp<- vtdcm ui, eic.

iuncAM Odottam dicnninr. (15) inteniunlur. Grc. invtniunt.
(4) Pro reponendain forie , quauivig neuirutii legigne videaiur

PATBOL. R . VII.
(14) Oilendunt aueverAtione*. Vertendum erat,

Owiendere acerrimi contendiwl.
21
651 S. 1RENJH EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS 6SI auie advenlnro Cbrisli, eligeoica de ScriptvrU tna- , -
dere conttndunt, oaiaodant Dominum noalram , V allenim aiinuniiare Palreai, pneler fabricaloreui bujoaomversilalis qeero, sicul pnadiximua, im- , ** , pie blaephemaiUee, labis fruciam ease dicunl. Pro- , , pbetam igilur laaiam dieeniem : JireW nu * cognovii, popmlui m$ inlellexit ; invi , ibilis Bytbi ignoranliam dixisae coaplanl. Et in x* (4), Oseo qnod dielum ett: Non ttl tn ei$ , ntqus . * agniiio *; boc idem lendere couaniur. Et : krrtr , , aut requirent Deum : . , tleclinaveruut, tmnl inulite* facli $unl*; \n Bylbi cvrtiar, Ignoranlia apponunl. E l per Moyscm aalera di- &, \ * ciuin : Nemo vid*bil Deum vivei*; Sn Ulum ba- . \ , bere suadenl relalionem. , . 2. E l fabricalorem quidem a propbolis viuint di2. cunt (4) : 91 Hlud aolem qnod acriptum : Nemo * , videbit Deum et vivei; de invisibili magnilodine, el , \ iocognila omnibua diclam volunl. E l qnoniam qui- \ , . dem de invisibili Patre, faelore ororium, dicium esl: Nmo lidebit Deum, omoibus nobia mani- , , fealum eat: quouiam aulem noo de boc, qui ab * \ {5) iis adinvenlua esl Bylbui, aed de Demiurgo (el , \ ipte eal invisibilia Deue) otlendilur (2) procedenle ( ), ftermooe. E l Danielem aulem boc idem signiflcare, . in eo quod inierrogal angelum absoJalioueg (5) pa- :, rabolarum, quaat non acienlem. Sed et angelum , . ' \ ibtcondenlem ab eo magnum royaierlum Bylbi, * dicere : , : urmonei ob- ^ , * , (6) * Structi $unl qnoadxtqui inlelligant, ol , albi inalbenlHr : ei aeipaoa eaae albos et inielie- ' \ ciorea glorianlur. . \ . BILLJl INTERPRETAT10. nnle Chrisii &dvenmm ignoiua eral,ex Scripluria binc aique bine exeerplis persnadere conantur, ut Domiuum noslrum oaiendaDt, aliom Patrem annunliare, praler uiiiveraiiaiia bujasce eondilorem : quein, uii superius diximaa impii homine* ex defeclu o r l u m eaaevoluni. Iiaqae hajc bai propbeua verba : lirael auim non eognovii, populu$ m$ non ; ad invltibilis Byihi ignoraiiooein detorquenl. Idque quod per Oaeam dfaium eai : , agnilio, eodem periibera coniendunl. lllutl ilera: Non qui inulligai, aui \ : , ftmxiixii// faeii ; de Bylbi iguoralione diciutn esse alaluanl. Epdemqae modo id, quod per Moyaem dicUim e s i : Nmo , ; ad oum referendam ease moneni. 2. Condiiorem e n i m tlli a propbeiie conapeclum fuiaae faleo aaaeranl* Illod a u l e m : Nemo Dtfttm vivei; de invUibili , oiuuibutque ignola roagnitudine diclum eaae volunU Et quidem de inviaii>ili Palre. reramque omnium condilore, bac verba usurpaia eaae : Nmo ; cuivis iiosirum perapicuum esi: quod auiem noo de eo, quem ipai comminiscuntur, Byibo, sed de rerum om* nium effeclore, qui ipae inviaibilia Deos eal * infenue a nobit oaiendelur. Quin Danlelem e l i a m idem istud aignificare aiunl, cora parabolarum solulionea lanqnam ei minime noug e l expioratas ex attgelo a c i s c i i a i u r . Augelum i l e m ipauui ingene Bylbi uiysierium ipai occuluniem, bis ad eum verbia osain esse . AH q*am , : hi % obupli quou$aug knMigani qui intglliguxt, mni ^. Seipsos porro alboa iUoa ac perspicacia iugeoii bominea ease glorianlor.
t % 9 t 9
laa. i , 5. xii, 9, 40.
'Ose. iv, 4.
Paal. xiu,2,3,et Rom. m, 44, 42.
Exod. xxxm, 20.
1 9
Daniel.
(4) VitumdlcuHt. Ex Grasco Iege, , - D cibas nostris : , , , cia dicuui. , * (2) OtUnduur. Grsc. otienaetur. , e^. Volgxix (5) Abwlutwtus. Pro tolulionet. noslra : , , quia ciauti , tignuiiqi (4) " . Sic qtiidem toli LXX %*%, u$qugad prashmixm impus. E%#nix tranituUrunl ^ lliorouymo le&ie ad ap. Isai. el deatbabuninr, eic. Paulo aliier vero Jreuaeut lib. iv, iu lcgerunl Palribu Gnecis pauci. YulgaU c. 26, ei Cypriauua lib. cont. Jud. c. 5, leguni : vero nosira ; Popul#$ meut non inieUixil. Muni urmones, $igna librum utqxe ad (5) . Leg. cum ia- con$ummationi$ quoad addiuani muiii, imp lerp. . agxitio, quoniam cum diipertio, * (0) , elc. Lociu ab baereiicia omnia hac. Seil nullibt legtipiis : ol dcpiavaius. Apud L X X a quii^to legilur in codi- , \ \ .
9 t % % :
633
CONTRA ILERESES LIBER PRIMIS. CAPUT X X

D* epocrjfphu ficti$ Marcosiorum uriplurii, ac Evangelii locii quibus abutebanlur.
651
4. 4. Saper haec auiem, inenarrabilcm malliludixaX , , - nem apocryphorum () el perperum scripiurarum, (1) \ qnas ipai flmerunl, afferunt ad sluporem ingeuaa* . - loram, oi quae aonl verilatia nou scienliuin liiieras. , Aaaamunl aulem in hoc et illam falsationem, quaai (2) (3) - Dotninua com pucr eesei, el disceret litieraa, cum , \, , dixissel magisier e]us (7), quemadmodum in conaue. tudine esi: Dic ; responderit A. Rursum curo magi, * sier jassisseldicere (8) B, respondisse Dominum: T , priar die mihi quid , tunc ogo dicam tibi quid . . , . E l boc exponunt, qoagi ipse solus incogni , lum 9 2 acierit, qcod marifesiavit in lypum al . pbae (9). 2. \ 2. Qusedam autetn eorom, qnae in Evangelio po * siiaaunt, in huoc cbaraclerem iranafigurani: gicut , , * illad quod ad malrem suam, duodecim annorum (4) exaiaiens, reapondit dicene : Non tcitis quoniam irt ; , , - hi$ quat Palrii nui wfl, me ? Hunc, * quero non aciebanl, dicooi (10), Palrem annuuliabat , eia : etpropler boc eoiiaisse diecipulos in duode . \ * cim iribus, annanlianleg ignoium eis Deom. E l ei , * qui dixisael illi : botu; eom, qui vere ; , bonus easet Deug, confesiom esse retpondeniero : (3) * Quid me dich bonum t bonut, tV . calis : cooloa auieio nunc iEonaa dictos dicunu BILLll INTERPRETATIO. CAPUT X X . I Insoper, apocryphoram libroram, et adalierinarum gcriplorarum, qnaa ipai confinxerant, infinitam rouluiudinem aflernni, al slallos ac vesanos bomlnes, verilalisque liiterarum ignaros in aiuporem irahani. Gommeniura eliam illad asaumani, quod cum Dominas puerili aelaie esset, atqne elemenia diaeeret, ac ladiroagisler, ul moa est, ei dixissel : , dic aipha; reapondii: alpna. Cuiiique rurgtig praeceptor beta dicere juaaisaei, reapondil Domiiiug : mtfti priu$ quid alpka, tumque qnid Wfa tit, . idque iia inierpretanUir, qaaai solua ipae id, quod coguilionem superai, noril, qood quidera in figura ipaias alpba declaravii, 2 Quio noonulla quoque eorum, qa in Evangolio exalanl, ad bunc cbaracterem delorquenl: velot id qnod anno siaiis duodecimo malri reapondit: quoniom in hi$, quat PatrU mii $unl, oporUi wu Qoibus verbia, inquiuni, eum, quem non norani, Patrero eis annuniiabat: aique hac de causa diacipulos ad duodecim iribos migil, ui ignotum ipgig Deum praedicarenl. Atque eliain ei, qui enm bis
x% t
1 1
11
Cap. XVII. " Luc. n, 49.
" Malth. xix, 47; Marc. x, 48; Luc. xvni, 19.
(4) . Cod. Reg. . Q , \ , (2) , elc Ha?c fabula reperitur , eic. ctiam in apocrypbo libro De infantia SahatorU, (4) . In vulgalig . TeaUm. codd. qtgt Malibaeo evangelisise perperaoi ascriplug exglai . eod. nig. 4316 bibliotbecas Regiae Parigiig. Exslai (5) , el in eadem bibliolbeca cod. 2908, alier apocry- Haec memoria cilau, natn pro iia ireg evangepbtia Rber aab boc liiulo : Liber % mi- 1 ielas concordiler babenl : , , racmlU Domini Salvatorii nostrt Jetu Christi; . Quanquani tamen quibuadain . Tesiam. ia qoo eadem pene leguniur. Uiriusque meminii iugg. codd. legaiur : , vel, Colekrias, fraflnmenlnmque posierioris referi in . noiig ad lib. iv Cotulii. aposiol. Cleinenlig cap. 46. ( H ) ApocryphoruM. Meliug, apocrgpharum. Idem commeniurn, lesie Grabio, occurril ei iu (7) MagisUr Grc. . Evangelio infaolia Cbrigli, quod Arabice cum La(8) . Eum posl ' cum Grabio expnnxitina vergione edidit Henricug Sikiug, pag. 444 et mug, auctoriuie codd. Pagg., Vogg. et lextna 146, necnoB, liccl paulo divergum, iu Pgeudo* Gneci. fivangelio Leucii, quod ms. Oxonii exsUl iu bi(9) In tgpum alpha. Sic Clarom., ot Voag. joxta bUolbeca Collegii Corporig Chrisii, ubi cap. Quo- GraBC. EdiiU in typum A. Sed pro tit typum, vermodo discendut liturat, ba3C legumur : lendum eral in typo. El catpii maguur impiosg (leg. t) 8umdocere (10) Dicuni. in Feuard. marg. et mu. Pagg. d
: Dic alpha. Jesus dixil : mihi Vogg., dicii. Quod congenlil cum Bagileengi edii.
dic prius, quid $ii ba, ggo dicam iibi quid sii aipna; ob hmc mogtHer iruius percussil J**tim, potlquam ixrcustil eum, moriuus . (3) . lntegra Hnea bic a a^riba omigga, ex Biliio ci Peiavio i u gupplenda :
Epiphaiiii,el lreuaei Gailag. el Feuard. ubi pro legiiur ; nec malo quidem, ai ad ftfarcum referalur : quamvis praeferendus pluralig nuutdrus.
55
S. IRENiEl EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRiS

9
65G
Et propter boc DOII respondisie eie (t) qni ei , *Er#o/a (9) rovto , diieranl: Jn qua virluU koc faci t ted cconirario () , ^ interrogatione soa consiernaste eoe , inenarra- , (11), bile Palrie, in eo quod non dixeril, oslen- . ' xa\ , u
disse (t) eum interprctaniar. Sod et eo, quod (12) , dixerit: Sa*pix$ eoncnpm audire unum ex $ermo- , oclv (15)
nibus , et non kabui qui dictret miki; manifestaiilis (5) diconl esse per boc unnm, eum qni sil vcre anus Oeu$, quero cognoverinl (4). Adboc
in eo, quod appropinqaans (5) ad Jerusilern plo-
, . , , * (14)
, (15),
9
Taverli super earo, ei dixeril (6): Si cofxoviuet

IX kodie qxas tunt ad pacem; abuondita autem $uni
%
, ,
. \ *
m ; per eum sermonem qui esl abscondilus (7), ol , xdffr apocrypbon Bylhi manifeeiasse. E l iierum dicen- * , tero : ad nu, omne$ qui laboratis '% . " , , nficiam , ' ; Verilaiit \ (16), . Pairero annoniiasae. Quod enim nesciebanl, inquiunt, hoc eis promieit se docturom. f)3 3. Oslenuonein tuiem superiorum , ei velut 3. . . . (17) , \ fliif m regulas eu afienint bac: Confiuor tibi, , * * calorum (3), quoniam abuondhii tapientibu$ prudeniibu$, parvulit. /, , quoniam in iuo /cilum (acium . Omnia mihi tradita $unl : (1 %), , , (19) , . (20), , () .
BILLII 1NTERPRET . vcrbis allocnlus eral: Maghier boM; eum, qui vere bonus erat, bis verbis ei ingeiwe confeggn esl :
Quid me dicii bonum ? Vnus bonu$, Palnqui in esf; caelos enim boc loco jEonaa appellatos esae
aiunl. Per id prcierea quod bis, qui ex eo scisciiabanlur, in qna poteslaie bstc facerei, non reeponderit, sed mulua inierrogalione eos perculeerit, per id, inqaam, qood dicere recusavii, Pairis ineffabiliiaterd ab eo oalensam esse interpreuiilur. llidcinque in eo quod dixil: Sape unum kit $ermonibu$ eoncupivi, nec prcttlo kabui, qui ; per unum, eum qni vere unus esl Deus, quem ipsi noncognoveriul, ab co declaraiuro eese inquiunt. In eo pracierea, qnod cum Hieroaolyuiis appropinquaasei, auper
eam fleverit, ac dixerit : Si ad me, omxe* iaboralU kodie qu& ad ; abtcondiia $uni ; abscon-
dendi vocabulo, quod abdilus abalrususque ail Bytbus, plauum fecisse. l rursus iu bis verbis :
eitit, renciam : dhcite *, elc.;
in bi, inquam,
vcrbis Pairem Veriuiis annunliasse. Quod enim ignorabani, inquiunl, boc se eos edociurum prouiiliel>at. 3. A i vero pro summa hujusce commenli tui conflrmaiione, ac velul coronide Iwec ftffertint: Confiuor
iibi, Domine cadi Urraf, quoniam obsconditii kme $apieniibu* prudeuiibus, retelasti porculii. Jla, Patermi, quoniam $ic libi complacuil. Omnia miki iradiia tuul Paire moo, nemo novil niti Filiu$ Filiutn ni$i , ei cui VUiut . lu bis eniiu verbis ab eo id liquido dcwouslraf
Mailb. xxi, 23; Marc. , 28; Luc. xx, 2. " Luc. xix, 42.
14
Mallb. , 28, 29.
(1) koe , eic. Haod C (li) . Ante et potl ponendnm aci urala veraio. Scribendum eral: koc quod , vei . H O N retponderil tis, aiia quMiono propoiiia, (12) t, etc. Hasc verba fruslra in anguuia* adduxtrh, elc. quaesieris iu bcripiuris aacris; iiullibi exsuiil. (2) Non oitendiue. Sic edill. Eras., Gall. el Ab haerelicis isiie, vel iuale feriaio quopiani conoiiines msa. Feuardeiillus vero, quem becuius eal iicia suni. Grab. male expuuxii paniculam negaiivam. Sensus (13) . Pro legendam eniin e*i, Cbrisluni, in eo quoil non responderil, ; sicque reposuerunt Sn ipso lexiu Gallasiua iiieiiarrabiiePairis non osiendisse. el Feiiardentius; in boc laudandi, si ins. alicujus (3) ilanifetlaniii. Feuardeniius cum Erae. et faverel auvlorilas. Sed inale omniiio, pro Gall. manifeuanlixt. , subsliluerunl, . (4) CognoveritH. Pass. el Vo&s. cognoveruni. (14) . Hac ileruiu ex memoria c i (5) Adkuc in , qnod appropinqnant. lia codd. lala.
Claronu, Pase., Voss. eiedii. Oxon. juxla Gnxcuiu. lu aliis niale, quod appropinquavii. (6) .... . A l . pioravii.... dixii.
(7) Per eum sermonem, qui abuondiim. Vel
(15) . Leg. . (16) . Lea. . (17) Vox , a scribis omissa, bic resiiluenda.
Graeca uiale legil inlerpres, vel iniellexii. Ver^18) . Legii interpres lendum e r a l : Uiud veroxm, abscondiia sunt, ; aicque uobiri codd. babeni. apocrypkon, elc. D (") . Adde cuni vet. ioierp. ec (8) culorxm. Iu Claroin., Pa$i. et Voss.. nodiris N. Tesl. codd. cuui edil. Oxon. juxta Graeca ba?reticorum. In aliis (20) . Hauc voccm pro poauerunl bacrcedill. cceli , ul apud evangelisus, legiiur. lici. 9) . habenl Ires evangelisix. (21) . Vocero nec legil iulcrpres,. i0) ' . Fruslra Peiavius iegeuduni co;ijicil, .
nec babeul uosiri N . Tesl. codd.
C57
CONTRA HiERESES LIBER PRiMUS.
658
Bdrra ' xal Aet nemo cognovil Palrem, ni*i Filiut, el Fitium, ntti (1), , , cxicnmpu Filiu$ rtweUverU . bia e n i n , 4> ^. m a a i f e e i i M i w e atant oelendisso etun, quod anie
^ \ , adveoluni ejna nemo manifeaio cognoverii Patrein ' (2) . Veritatis (8) : 61 aplare volunl, qood quaai fabri, caior et eondilor semper ab omnibita cognitus ah : * xa\ , ai hmt Dominum dixiaae de incognilo onmibua \ Patre, qnem ipsi aonunlianl. \ \ , \ . GAPUT XXI
Quid el quotnpUx redimptio kmreluorum.
4. (3) (4) . Redemplioniaaulam ipsorum iradiliooemevenit ctvai \ , invisibilem eate, incomprebenaiblem : videlicet . cum ail incomprebenwbilium et invisibilium maier. KaV , E l proplcr boc, C W R sil inslabilis, non siinplicilf r, iv\ * (5) neque ono aennone refercndum est (9) : quoniam , , , unosquisque illorum, quemadmodum ipsi voluni, " , - tradunl eam. Qoanii (40) enim sont hujuamodi sen . tenliae mytlici anlislites, toi suolet redemptiones. , \ E l quia (44) ad negaitonem bapliaraalis, ejus qtis* eat Dearo regeaeralionis, ei uuiverase fidei (6) , - doslruclionem rtmiasa(12) eai apeciea baec a Sa . una, argaentea eoa referemua (43) apliori loco. 2 . 2 . Dtcunt auiem eam neceasariam esse i U , qui , perfecta"* 9 4 agoiiionem acceperunl (44), ul in . - eam, quae est soper omnia virlos (15), siul regene * raii. Aliter enim nobia (16) impossibiie esae inlra (7) . Plcroma (47) inlroire : quoniam haw esl, quas in - profundura Bylbi deducil, seconduro eos (18). E l , - C bapiisma quidem apparenii Jeao, ia renifcsioneiu BILLU 1NTERPRETATIO. loin esf* aianl, qaod eam Verilalis Patrera, qoem ipsi conltnxerunt, neroo ante ejot advenlnm unquam cognoverii: idqae perinde aelrtiere conaniur, laoqvam crealor ei opifex ornnibua aeniper cogniiua faer i l : baec aalem Domious de cunclie igaoio Patre, quem ipsi annuiiUanl, dixeril. CAPUT XXI. 1. Porro redemplionie Iraditionem inviajbilem ipgis, aique incomprebensibilem eaae coniigii : ut qns orotn parena ait, qiue nec comprebendl, nec ocohs conspici queuni. Ac proinde, cum Incerta ei insiabilia ait, fieri non poletl ui uno ac aimplici eermone a me exponatur: quandoquidero unusquisqoo onim pro libiiu aoo eam iradiL Qaol eoiro sant bojtts scnteolia) dociorea, toi eiiani gunt redemplionea. qoidem qaod ad bapiismi illiua, per quem ad Deum reeeneramor, inOcialionefn, lotiutqne adeo fldel abjeciionem, boc genus a Sauua suggealum ait, com ad eoram dogmau refellenda venlom erii, suo loco refereroas. 2 . Aiuni aoteai hanc iis, qui perfeclam cogDilionam consecati sanl, necessarlam esse, ot in eam virtoiein, quae eupra omnia eniinei, regeuerenlur. Aliier enim fieri noo poaae, ut cuiquain adiias ad Ple" Hattb. , 25-27; Luc. x, 21-22. " Cap. XVIII.
linem data opera inverterunl haeretici. Legimus cnim : , * , , xa\ . Vide lib. iv, c. 6.
(2) . Leg. * .
4) , elc. Verborum D inremiae, In veteri Vbfo Feaardenlii
codice, repromtistoxeAi remiaa. Sed recle priorem voccm expunxil vir doclus, posieriorem reiinuil. Favenl C! .rum. el Pass. in qtubus vox tewMi.t siue pr^fixa repromi$$ionem legiiur. Al merilo cen<H Feuardemiiis verbum Graecuni verti miwa . / R f mu$. Clarom. el Pass. nferimus Acceperunl. Claron. accepmni. W iulem. (46) Xobi$. Ilasc vox deesl in Greco, nec lrenaei eseo videlur. Nec incommodum tamcn seusum baad Cailiolicos non coerceas, ul f^cil Grabius; sed de bomiuibus, vel Cbrisliania in geere diciam inielligas. i > ^roma. QnuJam, mfre Pleroma. Sed
1 3 ) e ere V f > ( u l e F u a r d > 9ir s i i7
w
debuisse, non rcmma t$t, sc I tmmtxsa, vcl JM 6-
(5) . Quid sii ba?c Marcosioruifl\redempJio, explicaiiuas cap. xui, n. 6, not. C * > . Leg. ctiui vei. (5) ir * Leg. cum interp. //%XSSVe - . ul i r S i J ^ m ^ i ^ ^ ) . adde ex vel. (8) Vtntaiu. Addo ex Gneco, quem "ISFS*?**" . ' t . (10) . Pro quot.
TJ 0
b e b i l f
I n t r a
(H) q*ia. Quia pro quod.
ni
?X?
P*rllcula3 ideiti aensus.
12) /. In Eris. ei Gallas. corniple lcgilur,
SccuHdum eos. Vocam secundim, quam ba.
659
660
ette peccatoram; redeaapiionem aatem etse cgui, * \ , % qui in eo deacpnderit 8pirilut (1), ad perfeclioDem: . Kal ec illad quidem animale, illanl autem apiriialem , eaae repromiiiunl. Et baptiatna qaidem a Joanoe annoniialum in poeeiteniiam (2); redemplionem \ ' , \ * auiein ejus, qui in eo est Chriaii, poeiiam ease ad (6) , perfeclionem (3), et hoc tsae, de quo dicit: Mud . ' , baplisma habeo baptizari, tt valde ad U~ iud*. Sed et flliit Zebedaei, matre ipsoram ' , lanie ui sodere faceret eoa a dextrig ei a ainiairia , cum eo in regno, hanc appoauiaae redempiionem * (7), &; 0 Doniinuro dicunl, dicentem": PoteuU baptisma (4) baplitari, qxod ego kabeo baptixari (5) E l Pauliiro maniftsie dicunt eam, quae ail io Christo Jesa, * \ , ' redempiionetit asepisaime oaiendiaae : el esee banc . eam, qua ab ipgis varie et inconaoaanler tradiiur. BILLH INTERPRETATIO.
roma paieal: quippe cum a $ii, qu usque ad iniimam Bylhi ainom eos delrodat. Elenim per conapieoi iuidem Jesu baptiamam peccaia reinitii: per Chrisli autem, qui in eum deacenderit, rederoptionero, pereciionem comparari. Illum item animalem, banc epirUualem ease slatuitnt. Ae baprtsmom quidem a Joanm ad pcBniteniiam annanlialnm; redemptioneiu vero a Jeau conaequendae perfectionie caasa allataurr. Eoque apeciare id qaod a i l : Baptismo olio kabeo baptisari, ad eum magnovtre fe$tino. Quin eliam bedasi filiis, ctim naier eoram ab ipso conienderet, ut eoa aecum in reano, alierum a dexiris, alteraiQ a ainislria collocarel, Dominarn baoc rederoptlonem adjunxisse, ciim d i x i l : baptimo eo bapti%an quo ego baptizandut $um? Paolom eliani expreaao vocabolo eam, qu in Chriato Jesu eat, redempiiooem porgjepe indicaase, bancque eam esse, qu ab ipsis varie diaaenlienterqae iraditur. 3. Nonnulli enim ipsorum nuptiale cubicuhim exslruunt, ac mysticum manus cam profanorum qoorumdam verborum pronunliaiione obeunl iia, quoa iniliant, spiriiualeaque nupiias id quod aguni appell a n l , ad sapernoram conjiigiorum simiHtudineai. Alii ad aquam eos ducunl, aiqae inlor bapiixandoia bif verbis ulontnr: In nomtne ignoti Patrii uniwenorum, in veritult matre omnium, in eo q*i in
Luc. xii, 50.
t#
M a r c . x, 58. memoria, non ex Rbro citaloa esse videtor. Nosira siquidem exemplaria pro, xa\ , habeiil: \ !
(7)
9
gisso videiur. SciJicel laudaium comma ex Marci x, 3, in M.âbaBi lexium iraiislaium fuisse, jan anle nos observarunt doctissimi viri, inter quoa (3) Redemplionem autem eju$ qui in eo e$t Christi, Grabius. Idque ex eo colligltur, quod neqne in potUam etse ad perfeclionem. Greco legil iuler- _ vulgala Laiina, ueque tn veteri halica Tertione ab pres, emdito Martianaeo uostro paucii ab blne annia pu> ; aed male. Uuare sic conslrueuda versio : blici jurie Tacia, neque in pluribus anliquioribus, Heditnpiionem auiem Je$u oblinendce perfeclionis iiaque opliina? noue mgi. Novi Teaiamenii codd. iieque apud Hilarium, Ambrosium, Hieronyiuum, cauia alialam eae. (i) Uapiisma. Sic reposui ex mes. Clarom. et aliosque Laiinos Palres legalur. E l binc esl quod Pass. juxia Gnecum , sicque veriil iiec iu cilalis monumenlit occurrant ea verba verpaulo superius inlorpros. lu Erae., Gall. el Feuard. siculi aequenlis : , iuinua bene, baptUmo : paulo melius Grab. ex , . Accedil el laudalus a claHerc. 2, bapiismum; quod nomen non raro apud rissimo Grabio Origenea l . xvi Comment. im uuciores inflmae Laiioiiaiis usurpari pro bapiitmus, Matthwum p. 415, ubi iU habet: * , , * nemo nescit. (5) Qttoo* ego habeo baptixari. Ita Claroni., , , , \oss., Arund., Merc. 2 et edil. Oxon. ex Graero, * , , . ln cod. Paas. quod ego , , ; debeo baplixari : *ed in aliis edill. quod ego debeo fNusquam proiecio Marcuin buc vocasscl Ori^cues, nisi quidpiam amplius in ejus lextu legisaet, quaai bttptisari. }6) Kal dlh \( *ys-> ctc. I.ocus hic exHI MuUhxi, quciu tunc cxpeudcbai.
t
benl ediu. Eras. et Gall. ac msa. omnea, lum An- C glicani, male, nieo (yuidein judicio, expunxerunl Feuardenlius ei Grabius. Sensus onira exigere videlur, ul, servata voce nobi$, relineaiur ei tecundum. Quod vero deaii in Gneco, non adeo miruin : festinanli calamo facile excidere poluil ob precedeus . (4) Spirilu$. Sic antiquioree, meliorisque noue codd. Clarom., Pass. ei Voss. In ediu. et Graeco Christui. A l ideui ulrobique sensas : Spiritum enim in Jeaum delapsam,Cbrisium esse dicebant haeretici. (2) ln patnUentiam. Sic ex Graeca lectione el cod. Paas. eroendo. Hic enim habei, in pamiteniia iti. Procul dubio in codice, queiu exscribebal amamieiisis, scrtpluin eral paniteniiam; sed lilleram m male legens, scripsil in : quod idem amanuensi Gla* romoniaiio paulo anle couligit, qui pro $piritaUm scripsit tpiriiale .
D
tic
Paulo aliier in nosiris codd. Nam pro, , legitur : . Verba bacc velul ex Mallh*i xx deannipta cilavil ad niarginem ediiionis sua3 Feaardeniius. Exsianl qtiidem iu editis M . Teslamenti codicibita Graecis, et in T e r i i o n i bus Syriaca el Arabica. Sed quod dudtim generalim monueral Hierouymus iu sua tn evangelnla*
ad Damasum Prcefatione, quod iiiiiiiium magnv$ hic in codicibu$ inoletit, dxm quod m aliu etangeliiia plu$ dixit in oiio, quia minus putuverint, addiderunt; bic epeciallm conli9
661
COSTRA HitRESES LIBER PftlMUS.
G G 2
5. Ot (i) 5 Quidant etiim ipsit tponsale cubiculuiu , ' quoddara adaplanl (7), et quasi mygiieuin eonft (2) , \ - ciunl (8), cum quibuadani $ 5 profanis (9) diclionibua, iis qui aacrantur; et apiriialea nupliaa dicnni * , . 01 * eaae id, quod ab ipsit fit, secundum siutililudiueiii , \ * snpernarum conjagaiionum. AUi aulein addticum (5), ad aquam, el bapiizaniea i u dicunl: In nomtn , (4), ineogniii (10) Patris omnium, in vmtaUm matrcm %\ ommxm (11), in descexdenlem in Mm(12), ad uni. " - tionem (15), et redimpiionem, 4t communioneiu vir, () - lutum. Alii auiem ei Hebraica noroina auperfanlnr, , * (6) - uislupori einl, vel deierreanl (14) eos qoi aacrait, , , - tur, sic :Ba$yma (15) cocabata (16), trranX$9u * \ * mii (17) diarbada, eaeota (18) bafobor (19) cam lantki. Horwn aulem tiiterpreiaiio esl talis : Hoe xal * qxod e$l $uper omnnn viriuitm PalrU (20) inwco, BILLII INTERPRETATIO. ieucndil, in umon$, et redemplioiu, eteommunione vtr/x(m. Alii rnraua Hebraica quaedam vocabula , quo magis eoa, quos initianl, in ainporein irahant, ad bunc modutn effanuir: Basema, chamaai, bawnttora, myttadia, ruada, cusia, babepkor, calathi. Quoruni verborura bsc eet inierprelatio : Id quod piriutem omnem , inwoco, quod lux , Spirilus bonui, vtta nominatur; quia in corpore regnatti. Sunt () 01 , etc Haec eadem, usoue ad Consulal ergo, cui per otiotn licebit, Joannie Croii , Sptcinun, el Rhenferdi DUpul. . e i Irenaeo refert Eoaebius lib. Hin. icclet. c. 11, cotiorum . (7) Adaptant. lia ex Yoss. el Merc. 2 codd. et quidem eodem prortua roodo alqne Epipbanius, nial quod apod illtira itta, , juxta Grsec* repoeoit Grob. pro , xa\ , incuria forle adaptanUs, quod in edilt. exalai. Conaeniiuui Clarom. el Paaa. acrlbaram omieaa sint. (8) Myuicum CQnficiuht iis qui . Gneca (2) / r i v w . addi voll Billius tx vei. versione. Sed com nec eam vocem legeril aic ego verliseera : mysticis quibutdam ritibu$ iniEoaebiua, vero airoiliua esl profanU de auo addi- tiandos conucranl. disse vel inlerprelem, vel scribam. (9) Profanit. Deesl in Graco. (3) . ln Eueeb. cit. , ul et mox, (10) luixomen incogttiti. Sic oronino co<l. Pasa. el , el paulo posl, . Yosa/Gousenliunl Gbrom. et Arund. quoad voceni Wimirum prxponil arliculos, qui desunt apud Epi- incogniii. In ediil. Eras. GalL el Feuard. tit nomine incogniii; a quibus reeedimua, cmii Grabio prsuasi pbanium. (4) . Hinc Tbeodoreius emendandus, inierpreiem more suo siricie serraniem Gnca, apud quera lib. Har. Fab. c. 9, inalc omissa prae- veriisee, in nomtn incogniti. (11) In . omninm. Sic re< le Graposi ione , anle , legilur, bitt ex mss.Yoss., Arund. eiMcrc.2, juxiaGrxcum. . (5) * Sicquidetn etediU.Eusebii. Sie eliain Glarom. el Pass. ubi lameu licei legalur Sed notai Valeaius ad Euaeoii locum , in quaiuor , incuria aroanuensium scripium esi veriejusdem mss. codd.,nempe cardinalig Maxarini, , oiuissa sciiicei abbreviaiionis nola stipert, Meclicaso, Fukeriano el Henrici Savilii, haberi xa- quod non infrequens. ln Fenard. vero, tx veriiaie . Sicque legisse videlar inierpres nosier, malT$ omnium : scd io Eras. el GaU. pejus, in veri/ matm omninm. verbo acUva? signiAcationii usue. (12) In in Je$um. Sic edii. Oxon. (6) , ,. Hanc formulam aliei Graica leciio, cui consonani . Glarom., Pae., ler descripsil Niceias in Tketauro orthod. fid.:CaVoss. ei Merc. 2, nisi quod in omnibusdesii mod , anoora mystada rkuda cuttada , Arund., phagor cmi*thi. Cui bac aubnectilur iiilerpreiaiio : qui praposilio in anie Jesum ; quam quidem ex Grseco eiedill. Feuard. supplere cum doclissUno Grabia tnriuum Patm, invocamu$ qui non dubiuvi. In Eras. vero, Gall. ei Feuard. legiimnun, Spiritus bonut, vita nomirtaris : quolur : iit dgtcendentU Jesu, vel in Jesu. niam in regnatti. In cod. Reg. legitur, Xar pro , pro , el Codicem insa. cilal Billius, in quo pro Jetu exstat ) . Ab Epipbanio loitgius adbuc rc- Spiritui. (13) Ad unitiouem. In Merc. 2^ ad juHrtionem. cedii imerprea Laiinua. Nec magis secum conscn(14) . Edill. perlerreaui. lionl ms8. codd. Lalini. Nibil miruiti. Ui eniiii ail Joannea Grotiia in ilne SpeciminU conjeciuraruiu (15) Batyma. Aruudel. Basymma. lluj Cacabuia. \n Vosa. eahubata. GUroin. et in IreaaMim, Terlullianum ei Epipbaniuin, ba3c ei *equenles Ifarcoaiorum formulaj iia corrapue ei Arund. ackuiaba. Pase. eca$aba$a. (17) Eanaa irraumisla. Eras., Gall. el Feuard. depravais, ut vesiigiuin aliquod verae ieclionia vix appareai. Eaa quidem, addil, resliiuerc quidaui irruuriucu Claruui. el Pass. urusuul coaali,sod i u infeiici successu, ul iarraginem tuiila. (18) Diarbada, . Eras., Gall. el Feuard. polius quamdaiu variarum dialectorum , sine ulla analogia ei ralione grauiiuaiica, quam jrerinanaiii dyarbada, caeotaba. Glaroni. dianada, cgotaba. proponaiii lealiiuiiuiiem. Ne vero farraginem far- Pase. divarda cacoiaba. lu Yoss. dinvar. In Aiund. ragini addamus , ei io re quae lain exiguum ad res . (19) Bafobor. Alii [obor. Cbrisiianaa iuomeniuin afferl, ojieram ludanius, maluuiua alioruui coiijccioras Icgi, quani uostras. (20) Puiris. In Lrab. cl Gall, IIJUC vox dccbl.
c % 9 n D 9
CG3
S. IRENiEI EPISCOPl LUGDUNENSIS ET MARTTRIS

(1) d wita ; quo- *> .
664
" -
onod vocatur lumsx,
ftfam t* - . Alii atnem rarsut redemp* * liomsm profanlur t i c : JVoauft * abuonditum , ab nnivtrta dtiiali, dominatione , el , , quod ittduil Jetut Piazarertui in acn.fi (2) imminis, Ckrinui Dominut viremit (5) Spirifm M N - , & (\1). (13) eium, jn Ttdempionem angelicam. Nomen qnod est (14) , (15) restanrationis: Mutia ufar (4) magno in uenckal , (16) , diamoiOHuda, far<mtp$eka($) Jun N**ar$ne. hotam InterprelaUo esi talia: CkrittiQQ non . * (17) , divido $piritum cor,el iupmadtitim mrtulim $ricordtm : fruar nomiu tuo Salvaior . Et baec qnidem profanlur ipsi qui aacrant: qui aatem , . aacralar (6), respondel : Confirmatus tum, # f dempin* $mm rtdimo animam meam ab * t 9 9
hoc (7) omnibui qui $u*t i* nomix* , ^ , xap qni redemit animam / , in , * 7, ChriUo . Deliioc Baperfantur, qui aelant: Pax omnibx, in quos (8) hoc nomun rgquieicii. * .
%
Posl deitxb uugunl (9) aacraium opobalsaroo. Unuentura enim hoc lypum ease dicuni ejaa saavilatis, qu git gaper universa.
* *
.
, *
" -
(18) (19). . 4. Quidam autem eorum adducare qaidem ad 4. "Evtot * \ aquam aupervacuum esse dicunl; admisconles au- , tein oleumet aqaamin unom,cumqaibusdamprofa- \ , ' ^ , nis(10) diclionibtjs, eimilibua quae pnediximoa(ll), , niilluiil auper eorum capul, qui aacrantor : 6 l boc Q * \ * . BILLU 1NTERPRETATI0. rtireus qni rederaptionem hia verbis dferant: Nonun quod absronditvm ab omni deitau, dominatiotu, , quod induit in rraiti lumini Chritli Domini, rirew/ Spiritum ctxm, in Tedemptiontm aHgelicam. Noineu resliliilionie in itiievruin : Uetiia upkarga, namamuewwn, ihaldcvam, moiomedcea, aephratue. ptana, Jetx Nazaria. Quoruni iiein verboruni bujuvmodi asl inlerpreialio : Non divido ipiritum, cor, nu tuptTcoeUilcm viriutem , quas niMncordia prmdila .* /4 xamfTuaT nomtM tuo, SahatorveriiatU. Alque boec quidem profaiiiiir qui iiiilianl : qui aulein iuiiiaiaa respondol: Confirmaixg redemplut ixm ae redimo animam meam ab hoc uecuto, omnium qum ab to $HHt, in lao , qui animam $uamin redempiionem, ix Chritto tivenie. Ac posiea i i , qui adsuni, bie vorbis ulunlnr : hoc nomen requiît, Tum aiiieinrio qui initiaiua
*i. opobalsamo iiiunguut. floc eoim unguenlum fragranliae illius, qua* outnia exsuperai, typoui eaae aiunt. 4. Sunt otiam ex ipsis, qui eos quidem ad aquam adducere gupervacaneam essc dicanl; oleo aulem 61 aqua una perniislia, cimi vocibus quibusdam iis, qiueanit: a nobis coniincinoraia: sum, baud dissiniilibiii, iu eoruiu quos iuiliaiil, capul injiciuiit : idque rcdeinpiioneiD esse voluul. Aique ipsi quoque bal(I) Spiriiut. Bonui addeex Graeco. D (i2) . Clemens a Grabio (2t i*t zonii. Ex Graxo Jege, \% , . e. cilalusx Excerpin pag. 793, col. 1, B , ail verua vUtt. baec, , hoc , inqoil, eam (3) ChrUtui Dominui vivtntis. Male onmino. cuj*$ Angeii parliciptt faeli $UHI, Greca sic verienda cuni PeUvio : Chritti, Chriui, " , ab haerelitis proferri soiiu ix ittquam, vivenlis. , in manuum, ea scilicet quas
i4) Meitiaufar. Al. meitiau far. (5) Magxo in uenckaldia, elc. Slc. om.cdill., ted Glarom. maganaim ieencaldiamoiomedac abacfuron . Voas. magnaunu en caldia bapiismuiD excipil. 13) . Legere ma-
dacaach faron epteba. Arund. cum edill. convenil, nisi quotl h.ibeal magnounu vel magnoimu , denique faronepuba. (6) Sacralur. Melius Billius : initiaius : vel aaluim, ukcratui eti, ) Ab koc. Vertenduni erai : ab hoc utcuio.
(8) Jn . In ediu. Era*., Gall. el Feuard.

q*ibu$. Porro im qno$ bic acripluni pro
q*Q$.
(9) Unguxt. Glaroni. ungmnt; Pasa. ungenl.
( 1 0 ) ProfanU. Deeel in Grxeo.

(II) Qucc pradiximu$. Al. quw tupripraidUimu*.
vull Rhenferdus a Grabio laudaius , eic. Sed, quidquid eil, uoo iwale ab bis verbia uovam periodum iitcipii c l . Grabius : videnlur eiiim iusiar liiuli cujusdaui praiflgi aequeuii formulat. (14) . Cod. Reg. . (15) . Cod. Reg. . (10) . God. Reg. . (17) . adde ex ?6U versioue. (18) . Ecclesiae catholicac riium aemulali, in qua neopbyii posl bapiiamnui inuugi solabani. (19) '. Cod. Reg. .
665
CONTRA HJERESES IJBER PRIMUS.
666
6 \ . (1) e**e redampliooeiii Tolunt; uogentes (6) el ipti , opobaUamo. AUi auiem haec otnnta recusinies dl ^^ \ * cuul, non oporiere inenarrabilie el invisibilU vir , \ luiis mysierioui per visibiles el eomipUbiles per , (2) * Aci crealuras : ei ea qu menie concipi non poa* . , tuol, ei incorporalia, ei insensibilla, per sensibilia . ' el corporalia. Eise auiem perfecum redeiopUo , nem, ipeain agnilioooui inenarrabilU magnhudinii. - Ea enim qua tuol de ignoraniia labis, el paasiooe * facla (7), per agalttoneat ditsolvi tmi?ertum Igno. * ranliae suiom: uti ail agoitio , redotnpiio inlono * , \ ris homiuit (8) E l ntque corporalem esse eam; , \ corrupiibile enim esi corpot : neque aniinaleoi, (5) - quooiam ei anima do labe eat, epirittu (9) velol . (4) babiuculofli : ipiriialem ergo oporlero ei redem , - plionemesse. Redimi eniro per agnitionetn inierio . \ - rem borainein 97 spiriiuatem, ei sufftcere eit oni (5). versoram agnitiouem . ei baoc esse redempiionem veraiD. 5 ' \ \ 5. Alii wini, qui morlaof (10) redimuitl ad floem ..... defunciionis, miiienies torum capiiibns oleum et , - aqoaiD, tive pnediclum ungaenlattt curn aqua, ei . - tupradiciis(ii) invocationibos, ut incomprebeuti \ biles ei invitibiles priocipibua ei polesiaiibu fianl, BILLIIINTERPRETATIO. samtim adhibenl. Alii vero hsc omnia improbantes ac repudianles, ioeffabilis et infisibiHt firlulis myftleriura per creaiuras in aspectum cadeniea, inieriiuique obnoxias, ei eoroin qu in cogiialionetu non cadoui, corporitque experiia aont, per ea qua? sensibilia et corporea sunt, peragendum esse negatu:perfeelamque redenipiioneni in ineffabilis magniiudinit agnilione poailam esse censeoi. Nam cum ei dffeciut et paa&io ex igooralione profloxerini, quidquid ex ignoralione coagmenialutu ioeril, per cognilioiiein iteleri, ac proiode nihil aliud esse cognilionem, quam inlcrni bominis redf.ioplionein. Nec vero corporalero banc eaae, cum corpug inleriiui eii obnoxium, nec animalem, cutnanima ex defeclu ona t i l , siique Unqaam tpiriiag doroicitium : quocirca spiriiualem esse redempiionem oportere. Per cognilionem eiitm iuiernaiu ac ftpirilualem hominem redimi aiunl, aeque rerum univerearuui cogniiiouem adepiot, nibil pneterea requirere, aiqu^ banc veram redempiioneiu esse. 5. Saal alii, qui jam jamque ex bac vila excetsaros redimant, oleam aqra imroiilQin in eorom capiu injicientee, nna cum iis invotalionibue, quat tuperiut cotniiienioravimaii, Qaod qaidem eo faciunt, m a euperioribus principalibas ei poiesuiibus apprebeadi et teneri oequeam, atqoe ul intcruuA eoruui bomo iiivieibilt modo ulteriut ascendal: periode nimirain ae corpora eorum inler ret condiug relinquanuir. JvbeDi aoteio eos, cum ad principalut ac poiealaies vcjierinl, hit verbis u l i : Ego /iltxa Pain, Pelre, (i) "AXloi M. Aecodrula? scilicet, gea Ascodni- c propria Irena! ex iit colligere facile posail ertiî-* piue, de quibut Tbeodpreius lib. ffer. Fut>. lus lecior. e. 10. (6) Ungtmt. Ila Pass. et Yoss. addUa panicula ft) . Ka\ adde ex vet. autem. ln Clarom. ungexies, sed slne aui*m. Ediu. (5) . Pro lege xxgunl /. com iolerpr. . Spirilimi eniui ao aninia (7) tnim qum uni de ignorantia labis* diatingoebant baereiici, illuroque ab Achainolh iu gione facla. Graecorum aensuin baud aaseculus eal Demiurgiim, eo nesciente, deposiium esae assere- iuierpres. Yerienduin cum Billio : Aam cum de(ectx$ baui, ut per eam in animam, quam condideral, et pattio ex ignoratione profluxerint. seminarelnr. Vido cap. v. (8) Redempiio interioru hominis. Sicjuxla Graec., (4) . Lege ; sicque ueduro lege- Glarooi., OlUb., Arund., Voss. ei Merc. 2 , ni*i rtiui, sed et ediderum Gallaîue ei Billius, quauivi^ quod iu allero burum at inale addilum sil. lu Eras., Gail. el Fexard. deeel redempiio. riira codicis ms. auciorilaleni. (9) Spiritui. Praepoue , e i Graeco. (5) . Addil Epiphanius : , huc u$que IrenaH verba. Quae se (10) Aforlxos.Epipbauiiie,, quod vcrli uuiitor ex ffer. 56, quae eai Heracleouiiarum, deberel morientet. HJBC entin iunuinenie obiiu eaumpla sonl: ul binc paleat bos esse quos bic peracia fuiase, ejusdem verba perepicue deiuoudelincai Irenaeus. Sic autem bujus verba, laciio stranl. Unde baec Theodoreli lib. i , cap. 11: " noroine , muiuaiur Eptpbanius, ul sua faciai, , , pauloque fusiori atylo prosequaiur, quod breviori r. , male ab eju ecripail Iretueun. Eapropier qu* forroulam praece- inlerprele reddila c^nseo : A/ti guidam poil morduni omiliere Grabio placuiu Mibi vero consullius tm oleum et aquam mortuorum copitibut mjiciwu. visiim esi ea referre e regione Laiinorura, iis u Yertenduin exislinto : A/ii quidam in$ianitiut4riiu uiu reseciit, qu paulo iongius ab bis absunt, et oleutn aquam morienlium copiitbu* injiciunl. conimulaio in ; cuio maximc, (11) Et supradiclU. Edill. babenl, et CUIH. Al quamvia nou ad auuissim respondcanl Graeca Laii- deesi in Mcrc. 2, cumiu Pasb. ei YobS.,uuuiuqua ui, ab bie Umeu ilia non adco discedant, quiu iu tlaroui.
667
b. IKEISJEI LPlSCOPi L I G D L N E N S I S E T M A R T Y R I S
668
et ot soperatcendat ftuper inmibHh interior (!) ipaorain homo, quaai corpoa quidem ipsorara in , erealura mundi relinquauir, anima vero projicia- '* inr Demiurgo. Ei pnecipiunt eia enieniibaa ad Poteatales bsec dicere, posteaqaam mortui iuerint: .... *... Ego , Palris (2) qui fxil, /Uim au iti quianlifuit. Veni autem (3) vidert omnia, ,
quce tunt ntea ei aliena; $ed sunt Achamoth, non autem aliena in totum, et , , , . , (9). ' ,
qum ett femina, et iuvc sibi fe~
cit; deducil (4) enim genus ex eo qui ante fuit;
rursm in mea, unde veni. Et baec dicenlem eva-
dere el effugere poieslales dicunt. Venire quoque ad eos, qui suni circa Deraiurgum, el dicere eis :
Vas ego mm preiiotum, magit quam ftmina quce ego fecit vos. Si mater vettra ignoral corrupiibilem tem eit mairis iptam Sophiam, vtslrr, radicem tuam,
. \
autem novi meipsum, teio sim,
invoco in- \ , \ neqw nala
quce esl in ,
quce non habel , (5) auUm femina
conjugem : masculo-femina ase
(>(, , ,
voi, ignorant ei
$uam, ct putans sc-
tolam : ego autem invoco eju$ matretn.
Itec auiem eos, qui circa Demiurgum 9g sunt audienlcs, valde conlurbari, el reprehcndere suam radicem, et genus raalris : ipsos autem abire in sua. projicieiues nodos ipsorum (6), id est animam. E i d e redemplione quidem ipsorum haec sunt quae quidem in nos venerunt. Cura auteru discrepenl (7) ab iovicem (8) et doclrina, ei Iradilione, el qui recenliores eorum agnoscunlur, affeclani
(10),
>
. (11) \ \ \ . ,
per singulos dies novum aliquid adinveuire, et C (12), . \ \ BILLIl I N T E R P R E T A T I O . tnquam, , filhu in qni praexiinit. ut tam uua+quam : quamquam \; ud Achamotk, qxat femina , hmc \ tuum effecit. ttm duco $ : ac runu$ ad confero, . Aique bac oralioue babiu, eum poie-
alates effugere aiunl: ac deiode ad Demiurgam proAcisci, eumque bit verbis convenire: lumpraatanliui. quam femina , quat . Si maUr radicem $mam ignorat, ego , ae txploralum habo unde : alque incorrupiibUii Sapieniice optm imploro, qna in , mtterque * , qua patrU , ae ^ quidgm maiculum habel: terum femina femvia orta $ , ianorans, ^ . Ego matrar* mploro
aiqxe . Uoc autem cam Bemfurgaa audkrit, magnopore periurbari, radiceiuque suaio ei matria
(1) Suptraicendat luper invimbiUa . Ual- D nia emendanda *unt; ei pro ^^ , legen-
lem juxia Graeca Epipbanii legereiur: luperauendat invisibiltier itUtnor, elc. ld magit io bsrelicorutn bypoibesim qiiadrarel. (2) , Patri$. Sic omnes msa. cam Eraa. et Gall.; Feuard. vero et Grab. , . (3) auiem. Claroro., Yoss. ei Pass., umam; Eras. pejue, . (4) Vtducii. Sic omnea maa. com Eras. et Gall. Al Feoard. ei Grab. ex Grasco, deduco. (5) Mauulo-femina. Sic recie Clarom., Paes., . et Merc. 2. ln editu aulem omniboa legiiur, nmeulum; femtxa, lavenle qoidem bodierno lextu Graeco, aed repugnaoie aensu. Cui enim de femina loqueiiil, unquara venii meniem, dicere eam habere conjugem masculum? quaai alius feminae conjux eaae poaiei, qoam masculoa. Noslra vero iectiooi favel lou Valeniiuiaoomm bypoibeeis, qui Acbarooihae aua) masculi et feminae vinuiein i r i buobant: utpole qaae aeipsa tola cunciarum rerum materiam, el Demiurguoi ipsum condidertl. tlinc
Dominum eam nuuculiniUT, el Demiurgam Apoiora
dam, ^-.
(6) auitm abire in $ua, nodoa
iosorum. Iu omn. mse. el ediit. Eras. ei Gall. ec Oxon.,niai quod in illis pra a4ir#, iegalur abtunu*. Sed Feoard., Graeca Epiphauii bie male aecutua, iai aingulari naonero hax omnia potnil: cum laroeu ccnum aiiEpipbaiiiam ireoaii verbit noo adeo acru* pulosf adh.Tsisse.
(7) biicreptnl. Alii, ditcnpant.
(8) Ab invicem. Erat., Gall. et Feuard. perperam,

ad invieem.
(9) . Legil inlerpres, ; vertit enin, in qui anu fuu. (10) . Pro legendura cum interp. , ul aecum ei cuiu lolo Yalenlhiianorum sysieroaie siare queat boc comma.Achanoili aiqaideui a Sopbia roaire geoiu, aed compiexu
conjugit Theleti.
(11) . Lege
(12) ....>1 .
ocabanl cap. quia bic ab Acbamoib aine comiiatioii coojagia productua. Graxa igilur ex Lati-
veien interp. Iiquet acripsiaae lrenaBum plurali u u mero: ... ^
CONTRA ERESES UBER PRMUS.
070
- frnctiOcare, qtjod mtnqoain qattqtiain excogilavit; (6(!) darnai ett omniiHi deacribeffe aeateoliaa. BILUIINTERPRETATIO. ger.ua iBcetare. lpsam autom ad aux proQcigci, projecto aao vincQlo, ei augelo, hoc est aaima. Bt ile redempiione qaidem luec sanl qu* td uos devenernuL .
CAPUT ". quiden regurgent \n carne, licet Doilnt, utl agnoQnm reguta werUatu, el in auo ab ea dt/tectani acant virltttem gusdUmtig eos a roortuia: cura juaiig omne$ furrthei. auiem nou annumerabuDiur, propter incredolitaI. Cara lenearaog auiera nos regulara veriialig, lem gaam. id est quia sit nnag Deug omnipotens; qui omnia 2. GOID alt Igttur adversug omneg haereilcog deeoadidii per Verbuin suura, et apiavii, et fecit ex g leclio atqoe coovlctio varia ec raultifaria, et nobia eo qood noo erat, ad hoe oi glnl omnia, qoemad- propogitmn aii omnibag iis gecandum ipgorum cbaasodam Scriplara dicil: Verbo enbn Domini ewli ractera ooalradicere, neceggariom arbilraii gumus firmeli JttJt/, $$ ipiritu orit $jus omm* trirtut prioa eo- referre fontem tt radicem eorum, uti anblirum ; et iterom : Omnia per fpixm facla $uni, $i roiaainraro ipaonim Bjlbem cognoeceng, inldligas *vu fpto faetum #tf nikil**: (ex oronibua auieai arboreui, dt qua defluxeront uleg fruclus. nihil aubtraetun eal; aed oniitia per ipsum fecil 96 CAPUT XXIII >\ Paier, atve TisibiUa, aive io?iaibilia ai?e geniibiSimonii Magi et Minandri lententia *t more$. lia (2), ai?e iateliigibilia, m e temporalia propler I . Simon eniin Samarites , magug ille, de qoo quamdam digpoailiooetn, aife aempiierna ei diacipvlng et aeciaior apogtoloruni Lucaa aii : Vh aeoiiia (S))nonper angeloa neqoe per viriuiea ali- qnidam autem nomim Simon, qui anU erat in civiqoag abgcissas ab ejua genientia(4); nibil enira in- UUe fmaqkam exercem artem (8) et uducent gendiget onioium Deug : aed et per Terbiim et Spiri- tem Samaritanorum, dicent eue aliqusm malum gQnna otnoia faciena, ei diaponeua, et guber- gnum (9), quem autcuitabanl pusillo u$qu$ ad naoa ei omoibua esae pneauna: hic qui mandum magnum, dictntu : Hic e$t virtui (40) Dei, qum *ocafecii (eienira mundus ex omuibas), bic qui homi- C tur magna. lnluebantur autem eum, propter quod nem plasmavii, hie Deua (5) Abraham, t Beua muUo tempor* magicii tuit demenia$$et eos *. Hic igilarSimon.qaifidem simalavil, pulans(ll) apoeto* Uaac ei Deua Jaeob, aoper qoem aliog Deug non oat, neqoe lniiium (6), neque Virtus, neque Ple- loa et ipsoa (42) aaniuteg per magicam (43) ei uoo rooia : bic Paler Dornini nottri Jesa CbrigU, virtute Bei perficere; et per imposilionem maouiim qaemadmodam osleudemug : hanc ergo teneolea Spiriio sanclo adimplere credenteg Deo per eum, regulam, licet Valde varia et malia dicant, facile quiab ipsts evangelizauir Cbrislus Jesue, per maeoa dtviaaae a veriute arguimng. Omnes enim fere jorem quamdam magicara gcienUam et boc &uqootqaotsanl basreaea, Deam quidem onum dicunt, gpicaog fteri, et offerens pecouiam aposiolia, ut aed per genieDiiain malam immuunt, ingrali eisi- acciperet et Ipse banc polestaiem quibuscunque aientea ei, qul fecit eos, qaemadmodum ei geuice xalii dandi Spiritum sancium, audiviia Peiro: per idoloUtriam. Piagroa (7) aulem Dei contem- Pecunia tua tecumrilinperdiiiontm, quoniam nunl eonlradicenles sua saluli, ipai gui accuaa- Dei txiuimaiti peeunia pouideri : non e$t iibi tores amarisgimi, et faUi leites exsigtenteg. Qui par$ neque $or$ in termons hoc: cor enim tuum
9 M 9 9 9 9 9 9 9 t M
Cap. XIX. Paal. xxxii, 6. " Joan. i , 3.
t v
Cap. X X .
t s
Act. Tiiit 9 aeq.
(4) . Legendotn vuit BilHus, D caraem inlelligi, quaro regarrecturaro negabant ba3retici aequenUa demonairaut. Lege et lib. v, ; Peiaviua, . (2) Sive $$'n$ibilia. Deaunt ha?c dao verba in C!a- cap. 5 et 6. (8) Magicam ixerctn* arum. ArUm addilFeuard. rom. Pagg. et Voss. Sed in Aruud. perperam, tnCongentiunt Paas. ei Yoaa. Deeat auiem iit E m . $ensibi(ia. (3) < aonia. Sic msg. Clarom., Pass., Arund. et Gall. ei Glarom. (9) Magnum. Deest in Clarom. et Paaa. Yoae. melius quam edill. omnes, el ea omnia : mox (40) Hic ttt tirixt. Vere anie virtus nierilo ex> eniin praece&stl, omnia. JEonia aulcm ex Graeco puuxii Grabius, quia nullua ms. Ireuaei; nec cauo. (4) Sententia. Graece, ni fallor, gcripsil Irenaeug iiicus S. Luca; texius habel. (44) Put*n$. Mouet Grabiua omnia mgg. Aoglicana * alludeng ad Yaleiiliuianortiiii Ennaam. Quare melius veriiggei interpres, Ennaa, vel cogi- \u bac voce viiiala eage dum in aliia legiiur por$, in aliie potf. A l gaua sunt uosira : iu iia latione. recle gcripiuin puian*. (5) Hie Dem. Sequor mss. codd. Clarora., Pagg. (42) Et ipnft. Sic Clarom., Yosi.et edit. Oxoo, Y<8. el Aruud. Edili vero niinus bene, hic qui meliua quam, et ip$a$, ul in casterig. Dtus. (6) Neque Iniiium. acilicet, seu Ya- (43) Magieam. lia ei bic el paulo poat ilerumque curo Grabio excudi feciinug quia Pas*., Arood. lcntinianoruin. (7) Plasma. Arund., pla$malionem Eras. Gall. ei Yogg. perpeiuo i u babeui. Alii autem poeuertuiC baud advencuiea urtem lubiuieiligi. el Ifeuard., plavnata. Plasiuaiis aulcia uoniine hic
9 9 9 9 9 9 %
671
S, IRENJEl EPISCOPI UJGDWNENSIS ET MARTYRIS
672
nwnettreclnm coram Deo. Jm f$U$ etdm amarUudi- muliebria corpora. FaUse auiora eara et in iUa Itetana, propler qoara Trojannra contracuim est et obligatiom injuslUuB vuUo te #ut * . E l com adhuc magii (1) noo credidlssei Deo, ei cupidas (2) bellum: quapropter ei Steaicborum (8) per carinlendii eonteodere advtrsus aposioloa, uli ei ipse miaa maledJeeBtora eam, orbalum oculia : poat glorioso* vlderelur ease* et universaro nagicaui deiude poeniianiem ei acribentero eaa, qnm vocanadhuc ampliiia ecruiana, iia ut in aiuporeni coge- lur, palinodias, I qtiibus bymnfzavil eara, rursas rei ntulios hominuia : quippe cum esset aub Clau- vidisse. Traosmigraniem auiem eaoi da oorpora dtoCaasare, a quo eliain siatoa bonoratos etae lo corput, es eo el aamper (9) comuroeliam susihdfeilor propter roagicam. Hic igilor a multis qua- iiapteiii, tn no?iaslmis eiiam in fornice prosdiisse: ai Deueglorifiuiius est, et docutt aemetipaom eaae, 6t bane e&se perdium ovem. 3. Quaproptar 6t ipaum ?6oiaae oti oaro assairaequiintorJodmsquhtero (3) quai&FiUotapparuerit, in Sainaria autem quaai Pater deacenderil, in tt- 61 primaiB, el liberaret 6am (10) a vineolis, boliquis ?ero geoiibus quasi Spiriioa aanetua adveo- minibof auiem aalotaoi prsalaret persaam agniUferit. Eaae aotem ae sublimissiraam viriuteni, lionem. Ctuo enini maleraoderarenlur Aogeli muo9
boc esi, eum qui ait aaper omnia Paier, ei sueii-
dum, quoniara uiiusquisque eorum 0DCupiC6rel descendisse eum transfiguratum , 6t aseimtlalum Virlutibui, et Potestalibus, et Angalis : ut at in bominibus horoo appaierei ipsc, cum non esaet boroo; et passum autetn in Judaâ palatam, cuu
uere vocari ae quodcanque eum vocani iioniines. ^ principaiom, ad emcndaitooem veaisee rerum, et 2. Simon auiem Samaritaous, ex qoo univcrsae
luereaea aabatUeront babei bujustnodi secia maleriam. Hic ftaleoato (4) quaradam tpse a Tyro (5)
f
civiiaie Pboanioea qaatatuariam cum redomisset,

aecom iircamdo6bai, dicens banc esseprimam (6)
non esset passus. Propbelas autem a mundi fabricatonbus Angelis in.ptratos dixisse propbolias: qua9
nientit ejua coneepiionem , niairom omniura, pcr propler neculieriuscurarenieos h i , q o i ineom(ll) quain iniiio mente coneepii angelos facero et aret in Helenam (12) ejus spem babeaul elol liberos cbangeloa. Hane eniro Ennoiain exftilienlem ex eo,
111
cognosceotem qu vull pater cjus, degredi ad i u -
agere (15) qux v c l i u l : seconduro 1 0 0 en ipaios
feriora , ei generare Angcios ei Pote3*aie5, a quibus et raundum bonc factum dixiL Posteaqiam auvtm genera?il eot basc detenla eai ab ipsia propier invidiam, qaoniaan oolleat progenioft alteriuscuQ josdam puuri etae. lpaum eaim ae in loiam ignoratom ab tpsis : Eoooiam aotem ejoa detentan) ab iis, qu* ab ea emissae aont (7) PoietUUa ei Angeli; el omnem cooiumeliam ab iia paaaam, uii tton recurrerei aursura ad aaum pairom, usqae adeo ut et lo eorporw buauoo incbidereltir, et per a-ecula ?eluii de ?aae ia vas iraosmigrarei in aJtera
f M
gratiam salvari bomincs, sed UUQ secdndam operae Jusua. Kec emm esae naturatiter operaiionas j a * sias, sed ax accideoii (U); quemadmodum posuenint qui maodatn fcccrunt Angeli per bujusmodi p r * ~ ccpu in ser?iiaiem doduceaies bomioca. Qoapropier 61 aolvi mundum, ei liberari eo$ qui auni ejus, ab imperio eorum qoi mimdam feceroDt, re promiiil.
9
4. Igiiar boroai mysiici eacerdoles libidiaose quidem viTuut, magiaa autem porflciuot, qucraadmodum polett unosquieque ipsoroxn. Exorci-
Acu
TIII,
20 aeqq. canin cbornm conjonxerit : nam V6rRiD oomen eral Tiaiasi Hic com aliquando carmine lovecius eaaet in Heleam velai bclti Trojant facom, a Castore el Polluce oculis orbaius fuisse, Uim deimiru recanuia palinodia, vi&um recepisge dicilur. E J U S dem meminere Teriuilian. lib. 0# anima, Uoraiius
t
9
(1) Adhuc magii. Ez Feuard. marjj. tt cod. Voss. (cui cons6niii el Pass.) reponere Grabio placuii, mdhuc magu*. Sed canerorum exemplarium lectio, quam sequimur, niagis probamla. (2) Cupidus. Gall., Eras. el Faaard. eupidiut. Sed repugnant onmes ross.
y
(3 Qui imer Judceoi quidem , 6tc. H*c Graece p od6 17 Epodon, Lucian. lib. U Verarum hi$tor.
referl Theodorclos lib. 0*r. Fab. c. 1: ' , , . (4) fUienam. Ita Feuard. roarg. ctomn. msa. In ediu. aniem Eras,, Gall. el Feuard. corrupte, Selenen Uelenam euim vocant veierea ferc om9
Philoslrat. lib. vi De vita Apollon., c. 4; Quiuliliaiu

lib. x, c. 1, 61 Vose., Poet. Grac. p. 16. (9i Et gemper. Al. viliose, xl temper.
D68. (5) Ipse Tyro, Proaomen quam in onmibus
6iUtl. praefixum vooi ipie, aucioriuio cod. Clarom. (12) HeUnam. Sic ilerumrepouhnus,pro Sclencn, delevi; sensuin enim lurbat. uieipaulo post Helenos pro Selen*, aucioriiaie (6) Oicent kanc e$$e primam, elc. Hxc iiemm oiohiiiui mss. ex Tbeodoreri loco cil. verbaireferi Grabius : (13) ut liberot agere. Sic iierum Tbeodore| , lus : , , \ * - , " \ . . (7) Emiaa wnt. . emit$<t etunt. (14) Exaccidenti.Eras., Gall., Arond. 61 Merc.2, (8) Stetiekorxm. Po6U lyricus fuil ex Htmera ex aecidenlia; Clarom. ex accecUtuUu SiciUae urbc; sic dicius, quod primus cum ciiban
(10) ttibe?aret eam, etc. Sic 61 Theodorel., loco cit.: " xa\ , \?6 . (11) Curarenleoihi qut ineum. Legeodutn exigtl construclfo : cutare eoi. hot qui tx eum.
674 amia el iDcantalionftras ataotOT. Amatoria quoqae ea (44), qo* eal apod Daphnen, et Raailides, occaet agogiroa (I), ei qui diconlur paredri et oniro- siooea accipiente*, diaUniea dociriiias osienilerowi: poaips, el qn-ecunquc sunt alia perierga (2) apod alier qQidem in Syria, alier vero In Alexaodria. Saior* eoa atudiose exercenlar. Imaginem quoque Simo- oiooa quidem, aimilUer m lltruander (42), onum Panie babeni factam ad figoram Jovia, et Hetena? in (ram iricognitQmooinibut oelcndil, qui fecii Angek, figuram Mineme, et baa adorant: habeni quoqoe Archangeloa, Virtuiea, Poieataiee. aepiem aoiem et vocabulum a principe impliasinue aenteiilise S i - quibusdatii Angelis mundnm factuin, ei omnia qoa in roooe vocali (3) Shnoniaol, a qmbus falsi noroiaia eo. Hominetn autem (43) Augcloruni easo /aciuram, acientia accepit initia, sicul ei ipsia asaertionibef deaurauni a aumma Poiesuie lut ida imagioe apparente, quam cam tenere (44) noo potoiatent, IReorom adest discere (4). 5. flujus succesaor (5) fu!t Meoander, Samari- qoit, eo qood giatim recurrerit sunmm, adbortali tet genere, qoi et ipse ad aummom roagia petre- aunl aemelipaoa, dicentea : Faciamu* kominem ad nit. Qai primam quidem Virtutem incognilam a i i tmaguum umliiudintm (45) : qui coni factua eaomntboa; ae atiiem eum eaee, qai roistus aitab aei (16), einon potaisset erigi plasma, propier iminvisibilibas (6) Salvalorem pro aalate bominaau beciliiUlem (47) Aagelorain, aed quasi vertniculus Mandum antem faclnm ab Angdit; quos e l ipae, Btcarizaret, mlaeraiitcm ajtu deauper Tiriutein, aimiliier ot Simon, ab Ennola emiasoa dicil (7). qaoniam iusimiRtodiaeiD ejas eaaei factus, emiaitae Dare qooque per eam (8), qoa a ae doceaiur, ma- sctnUlUm vii, qaa* erexul bominem, ariiculagtam, aeientiam ad id (9), ot el Ipaos, qai man- Tit, et vivero feciL Uaoe igiuir aciniillam (48) viue poat defoncliodum feccrunt, vincat Angelo*. Reaarrectionem euim per i d quod esl io eum bapusma, acripero nem recarrere ad ea, quae aont ejtisdem generia, dicit : et reliqua ex quibua facia sunt iila reaolfi. fjua disctpulos, ei u l i n uon posse mori, sed peraeverare non sonescenies et iraroortales. 2. Salvalorem aniem (49) innaium demonsiraCAPUT XXIV vii, et incorporalem, ei sino flgura, putalive auDeSaturnino el Basilidt. lero \ Q % visura boiuinem : ei Judsoruni Deum 4. Ex Ks Saluininus (10), qui fuit ab Antiochia uuum ex aitgelia esse dixii. E l propter boc quod " C a p . X X I . "Cap.XXII. (4) Amniorie quoque agpgima. Tbeodoret. - () ei Epipban. H*r. cft. (t ) Amiochia . Sic codd. Voas. et Clarom. com \ ; Irenxus vero aupra cap. 43, . 5> , ubi inlerprea, anuuoria cdil. Oxon. aliis perperam, Antiochx*.
M t
673
CONTRA HiERESES UBER PRIWJS.
Tbeodoreiaa, loco cii.: , , * , (3) Vocati. Edill. dicli. * (4) Ditcere. A l . dicere. . Epiphaniiii : (5) Huiu$ tucceuor, etc. Ua Euaeb. lib. m Bhi. ecclet. c 26 : , \ . (45) Hominem auum, etc. Epipban.: " .... * . , (6) 5 autem eum , qui mi$$u$ $U ab invitibi- (legi vuli Peialibut, etc. Id eet, juxu TbeodoreioiD lib. i , c. 2, viut , Grabme vero, , aubiutelprimm illa Virtuit. Secondum Eusebium vero, ab ligendo ), ASunibut. Iia enim loco c i t . : , , , \ , elc. (14) Tenere. . continen. . (45) Similitudinem. No$tram addunt edill. Eras., (7) Mnndum autem faetum.... dicit. Sic el Tbeodo-' relua cil.: , - ' } Gall. el Eeuard. Sed eam vocem ineriio ojirutint , , rodd. Glaroin., Past. ei Voss., quos secuii gumue. Scribiienim Epipbanins Har. 23, 4, Tocem itlain . (8) Dare quoque per eam, eic. Hie poene reppon- a Salumino coneullo praeieniiiesam , tjl errori fldeiu, qiiA diclo loco babel Eusebius : di$ aslruerelur; quasi alii esscnl operis aniiiceg, \ imago vero ei tiniililudo ad aliuui rcferretur. , ( Unde mirumin Theodoreto addiliim legi. (46) Quicum (actut itsel.... vivere fecit. Epipban., , * lococil.: , \, , - () , , , . , \ \ , ... .... : . (9) Jieoiom, icientiam ad id. Sic ex codd. Cla- , * roio. el Pass. lextam resiituimus. Pass. lameo (Tbetdoreius propius lreiia*o, ), * , uro magiam babet magia, cui in hoc cOiiaenlit et Voes ; Anind. vero quem aectiius est Grabina, mo- \ . (47) Propter imbecilliiatem. . ptr imbeciditalem. otVam. Sed omnes com ediu., tum eUauo mss. Ao(2) Perierga. Ita mas. omnea. In Eras., Gali. et Feiiard. perperain, parerga.
glic. minus beiie addidit, pro ad id. (18; Hancigitur $ciniiUam eic. Ab bis mulf
* i ellectanlia.
(42) Sulurninuiquuiem$imilUerul
Menander, elc.
(10) Sainrninui. vocant Epipbaniua . 23, ei Tbeodorei. nb. t, e. 3. Hunc pariter cmn Basilide , velut dwos ejusdein magislri McDaitdricoodiifCipulo, juiiguul Eusebtui lib. i?, c. 7,
tum abludiinl Tbeodoreii verba : , , .

(49) Sulvulorctn autem . . . . tcinlitlatn vila eiu*,
676 S. IREN4H EPISCOPI LUCDUNENSIS ET UARTYR1S 678 diasolvere volutsrtnl Pairem cjoa orones princi- Sopbiam et Dynamin, a Djnami aulem ef Sopbla pes (1), adveniese Cbriaiiim ad dettruclionem Ju- Tirlvlea, et Prineipea, el Angelos, quoa ei primot dsorum Dei, el ad salulemcredenlium ei; etse aa- vocal, el ab iis primom coelum faclum. Dehinc ab tem hoe, qui habenl acintillani Titae ejua. Duo eoiio boram derivaiione (9) alioa aoien (40) facios, aliad geuera (2) hlc primua boininum (3) plaamau eaae coelam aimile priori feciase, et aimill modo ex eoab Angelia dixil, allerum qtiidem nequam, aUernni ram derivatiooe cora alii facli eaaeni, aniiiypi eia autem bonum. Etquooiam daunones peaaimoa ad- qui aoper eos easent, aliud teriiom deformaaaa jvTani fi) veni&se Salvalorem ad diaaolalionem ccoloin : et a tertio deoratjm descendeoliuiD quarmalomm hominora, el aêmoniorara, ad aaltjlera lam, et deinceps aecundum eum modnm alleros et aaiem bonoram. Nubere autem el generare, a Sa- alieros Principes et Angelos facloe eaae dicunl, ei lana dicunl etee. afulii aalem ex ils, qoi aont ab cusloa irecenloa aepiuagiau qukiqoe. Quapropler eo, et ab animaliboa abeiinent, per fictam bnjua- et tot diea babere anAum, aecundam Domeruro cov modi contineniiam aeducentea iDtiltot. Propbetiaa loram. ameni quasdam ( 5 ) quidem ( 6 ) ab Sia Angelia, qai 4. Eot aalem, qui poeloriue coolioent (44) ccotnandum tabrtcaverint, dieua ; quasdam aniem a lam, Angelos, qaod eiiam a nobis videiur, coaSalana : quem et ipeum angelam adfemrium B aiilaiaae ea qaas suoi in muodo omnia, ei partoa nandi fabricatoribo* osteodit, maxtroe aolem Ju- sibl iecisae lerrae, el earam, qu super eam aoDi, daeoruro Deo. geniiam. Eese aalem principem ipsorum eam qai 5 . Basilidee aoiem (7), ul alliut aliqoid et iudaeoruai puUlar esae Deus. Et qaouiam bie suii erUimilius invcniaae vfdealur, io iroiueQsum ex- bomioibua , id ett Jodseia, voloit aubjicere (42) retendii eeiuenliam ( 8 ) doelriri suc, oatendens Nun liquas genies, reliquos omnea priocipea conira atepriino ab innalo naltim Patre, ab boe aotem Daium tiaae ei el contra egisae. Quapropter et reliqu* Logon, deinde a Logo Pbronesin, a Pbronesi autem resiluerunt (13) genies ejas genli. IonaUiai au"Cap. XXIII. Idem Theodoreiiis : .... Theodoretnt: , , \ 61 , , , Epipbaitias \ .... \ , . , , \ 16) Quidim. . qutdam, sed male. , , C (7) Batilide$ autem, etc. Non procul ab bis di . alani, qua Graece legnniar pariiiu apud Eusebiam, Epipbaniu*, 2, , parlim apud Epipbanium, pariim apud Theodoretam. \ * Eueb. lib. Bht- c. 7, ex lrenaco reiert, ^, . . Theodorelus c. 4 : (1) prepter noc quod dinoltere tolutnnt Pa- , trem ejui omne principts. Exislimai Grabias inier- , preiem verba lrena?i, ob ainpbiboliam ex duobus , \ , accnsativis orlara, perperam veriisse, cum iia red- \ . Epipban. dere debuissel: Propler hoc quod di$$olvtre vo- Hoer. 24, J 4 : \ luerit Paler eju$ omnet principe*, eic. Id qtiidem, \, , fateor, cum Theodoreii verbis magis conveniret. \ Sed non propierea ab Irenaei sensu recedit inier- . pres nosier: ciira maximeacribal Epipbaniua $ 2 (8) Senttntiem. Clarom. icientiam. angelot rebelles faciot, a Paire deacivisse, quera (])) Dehine ab horum deriwUtont, eic. Tbeodore troinde dissolvere voluerunl. E l boc sensu, qui tiis cit. : brie Irenxi eel (cujus ipsa prascise verba referre , Tbeodoreio aniinus iton erat), veriere poiuit inier- * ^(& pres : Propter hoc quod distolvere voluerint Patrem D , ejut (Cbrisli) omnet pnncipes, eic. Quare verba , eic. ejus baud solliciianda ease puio. Conaule Epipha(10) 4/ fltitfm. Eras., Gall. et Feaard., / uiuin. iiem.
t 9 99 t
%
(2) Duo enim ... uducentes multo$. Hacc
Grsce ila sonant apud Epiphaniam : * , , \ * , , \ . , \ , \ \ . \ ... , \ , . (3) llomnum. Hanc focein refer ad genera, uon
ad primui. 4) Adjuvant. Edill. adjuvabant. 5 ) Provksfiat aulem quatdam, oic. Hsec Gra?ce
(14) Eo$ autem, qui.potteriui
conlmenU etr. Sc
el Tbeodorelus loco cilato : , ' , , ^ , , . , .

(42) Subjicere. . subigtrt.
referunt Tbf dortiiis panhn, pariim Epipbaiiius.
(43) Ruiluernnt. Sic Glarom., Pasa.. Yoaa. t i Feuard., pro quo io Eras., Gall., Mtrc. 2 el Otiob. orruple legilur ruidoa erunt. ln Amnd. vero, quem seculus esl Grab. reuiterunt; recle qttidem nisi codicem bunc inlerpolatum suspicafer. Uid quid sil, rtsiluerunt eju$ genti, bic bcripsil iuler
prea, pra rctilutrunt ab ejut gentt.
77
CONTRA HiR 8 S LIBER PRIMD8.
078
tem (i)etbnomiDatumPaliw, tloîemperditk)!^ A flxom adboc hic aenraa egt, el aub poieatate eo* ipaorain, miglaae primogeaiiwn Non tuam (ei tanc ron qul corpora feeenrai: qui auto negaverlt, ette qul. dfoilor ChriaU), in liberuien) credentiam liberataa eai qoidem ab iig, cogooadt aotem (fiapod , poteataie eonim qoi mundam fabricaveruoi. giliooero Innaii Pairis. . Anims autem aote (8) eaae galalem: oorpoa gentibat (2) iptoron totem apparoigga (3) 102 *"> eorrupiibile (9) extistlL Propbetiaa enm in lerra hominem, et virlotea porfocisge. Qoapropier nequa paggum eain (4), aed Simooam aoiero (10) et ipaaa a mtindi fabricatoribua faiaaa ail Principibui, proprie atjiem togem a Princtpe quemdam Gyreturom angariatam portaaae crocem ejug pro eo : et hunc aecondam ignorantiam ef cr- fpgoram, qui (1!) eduxerilpopalotii de terra /Egypd. rorem erocifixum, tonafigoratani ab eo, uli puia- Contamiiere antem el idotothyta (12), ei nlbil arbirelor ipse eaae Jeaua: et ipaom autem Jesum Si- irari, aed aine lliqua irepidailone oli eia : habcre monis accepiate forrotm, et tunlem irrisfsae eoa. atilem ei reliquaniro operaiionnm uium iudiflerenQuoniam enim vlrlug incorporalig erat, et Nus (5) lem, l univera* libidioia. Uinnlur aolem et bi magia, et imaginibes(13), ei lncanuuonibua, et ioinnaii Pairia, iramflguratam qoemadmodam vellet, et Aic ascendiaae ad enm qui miaeral (6) eum, de- Tocalionibaa , ei reliqua ODiveraa pertorgia (14) : rideDlem eog, cum teneri non poaset, et invisibilis noroina quoqoe (15) qnjedaoi affingeolea quaei Angdorom, annuniiaiu hoa quMem eaae io primo eaaet omoibos. liberatoa igilar (7) eoa, qui hac aciani, a nrandi fabricaloriboi principibos: et uon coelo, bo aaiem io aeeando : el debiceps nituniar trecentoram sexaginU quinque ementitornro (16) oporiere conflieri eum qoi ail cruciflxug, aed enm qai ia bonioig forma venerit, et'pautai ait crocl- coeloram el Domlna, ei principia, et Angelos, et Tinoiea exponera* QnemadiDodom ei raundua notixos, et Tocaiut ait Jeaus, el miaaoa a Patre, oii per dteposilioiieoi hane opera muodi fabricaiorum men eaae, in qoo dicont deaeandiase ei aaceodiate Salvalorem, eaae GauUcau (17). diggolverec Si quia igilur, aii, eoDfitemr cracl6 1 1 ( 1 1 1
(1) Imnatum autem, etc Tbeodofgt. : 61 (12) Conlemntr* aulem tt idotothvta, elc. Tbeodo , rataa * , . , . (2) gentibu*. Ed\U. in gentikm. (3) AfymrwUu. dnnUxal, tpteU Ifxxt, (15) Bi magia tt iu**giiHhu. Sic iieram reaiiino, Ql babei Epipbanius ( 3. Mnim ex Digg. GJarom., P m . , Yotg. ei ediu (4) Quapropter neqns pastum exm, etc Eplpha1 Feoard., parlim ex codd. Arund., Merc. 2 et ediii. nitia loco cil. : \ ^ Ertg. et Gall. Ex illiaaddo, ki magia, ex Utig, tl .... ( & inwaimkui: (incuria lamoo aroanuetisie gcripiuui / in Herc. 2 tmaaixig pro imagini) ul eniin Erag. ei GaL perperain binigerant ki magia; sic nec , Feuardeoliua ei Grabhig expangere debuerunt , , - imaginikus. Nara ctim Irenaeoa ail quod utuntur et hi maaia, elc, illod $t respidl procii! dubio Simo^. nem Magum, a qao baoc doclrins vum partem raa(5) Et Nu*. Ila Feoard. in marg. ei omnes msa. itoairi cum e<iii. Oiou. In aliia perperam, ctUrna. loalf foeranl Basilidiani. Aiqui Dedom inagia, aed ol goperetiiiogig quibusdam imaginrbug uiebaiur (6) Miurat. Feuard., raa. ei Gall., mhit. (!) Eitiberatosigitur. TbeodoretQa: Xptjvat SimoD : qaibos et uaog foigae Rasiiidianog ceiio taxmuccv , , * certlog evadit ex Bagilidiaiiig ^tsmmis, eiiauiiiatu * gapefslilibug, in quibug cttUu^ videmua loi porlenloaag imagineg, ppotJlo sa?po fanioao illo no . mine , quu auig amuleii loco exbi(8) Animm auttm soiat. Yocero eorumpostaniem ex *. . addidil GraWus. Eadem exsiai In liebant. Paaa., aed in Vos. ammam $olanu Al in Erag., (14) Periergia. Ita ex Arond. elMerc 2 beoe reClaroiii., Arund. ei Mere. 2, animm mutem *olm; giiioil Grabiug, quamvig in illla, ul el in Glaroin., ubi tolce in daudi casu aecipilur. Paaa. viUoee scripmra gil pantrgia; in Oitobou. (6) CorrmvUbilt. I. e. *on rtsurrecturmm; negavero ptrierga. Expunxit aolem parerga, ut babeol bai enira bic bxreiicog carnla regurreciiouen, ut al. editl. aiiuil Tbeodorci. et Terlul. lib. Depr'm$erm. e. 46. (15) Nomina quoqut, olc. Thoodorei.: (10) Propketias auiem., elc.Tbeodoret,: , & * *, ^ , . . Uine -> -fidens inlerpretein Irenasi, perperam lexeolem . , perperam ei Tertigge, ip$a$. Verieuduuj (16) Ementitorum. Cod. Aruod., //* erai tpu. (17) Quemadmodum mundut .... ' (11) prindp* ip$orum . Sio emendaadum laca*. Pagg., ox^wadaiodMai mxndut -. poiavi partin ex ediiia, partim ex mgs. Meque eoim Pro Caulacuu Uarom. ei Paaa. babenl CamUgmm vel illi aecom Uivicem conaeoUttnt. Yocem ioao- Dtuuu AIU C&uUucam, Gaul*p*u Caul*caa, 6ic rum omiggam in Erag. ei GalL aupplevi ex Gla- Genuinam ?ero lectiooein, Cauiacau, ex Igai* xi vui, rocD., Pagg., Yogg. el Feoard. At partiealain auum 10, euin Grabio repoeui, neglectU viiioaig ediiia el ia Eraa. eiGall. poat Princip*, ei vocem enm in maa. Textum auian bic inuiilum eaae vel corructialia triboa raaa. ae editi. Fcoard. ei Grab. anle plam, lndeque difflcile genuinuin elicere qmi acripiag delevi: quia prior iti b(g, pogierior vero recfo noui vlr clariaairoua. Vuli Tbeodoreiug C*w* )y E m . ei Gall. deaat; et utraque geugun ai coo- taeau SaJvatorU; Epiphanios vero Har. 25, prin* ginicilooam iur&at. cipig alicujui fuigae ooiueA. ld cerliutt vocabubiia
# 9 $
670
S. IRENA&I EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYR1S
080
0. Igitot qoi didiceril, et Angdog onineg cogno- io guum cbaracieretu doclrin Irtnglaleruniii : w i l , el caugaa eortim, iimsibilem el incompre- eggeauiem priocipem iilorani (8), ei proheaaibiletn euoi Augecig (1) ei Poteaialibag uoi- pter boc ireoeoioa aexagiula quioqne namorog (9) ersls ierl, qoemtdmodam ei Gaalacaa faigge. Et babere ia ae. tlcui Filium iucognjiinn onnibug sie ei iptos 1 0 3 GAPUT XXV . t nemiae oportere cognoeci; aed com gdaui ipai De CnrpocrnU* omaeg, ei per oames trangeaol, ipaoa omnibos invi1. Carpocralea aoiom, el qui ab eo, nvitdtjm aibilea et incogniu eaae. Ta eaito, aiont, omnea cognoaca (2), le aotem netno cognogcai Qaa- quidem (10) ei ea qo in eo aunt, ab Aogelia mulio inlstioribiig Jngenito Palre facium eaae dicoiiu Jepropler ei paraii aant ad DOgalioneto, qoi stint taleg, imo magia ne pali quidem propler noraeo pot- gum aatem e Joaepb nalom, et curo similig (11) reauDi, cum aint omnibos gimiles. Nou aulem molioe liquis bominiboafoerivdigiaggea reliquig aeconacire poase haec, aed unom a roille, ei duo a myria- dam id, qnod anima ejua flrma et monda cam dibus (3). t Judaog uidem (4) jaiD aon eaae eggoi, comaaemoraia fuerit, qua? ? iaa egseni tlbi dicunt, Cbrisiianoa auttiA nondum : et oon oponere ia oa circombtliooe (12), qyc fuigaei ingeaiio Deo omnino (5) ipaoruro mytteria effari aed io abg- (15): ei propier boc ab eo miggajn egge ei virtmeaa, uii mondl fabricalorea effogere poaaec, et per condito eonUnere (6) per aHeniiam (7). 7. Treceolorum autem aexagiota qitinqne coslo- omneg traaBgregga (14), el in omnibos liberata, rom locales poaitiooes dieicibaitai timililer at ma- agcenderel ad eom: el eag, qoa similia ei ainibcmaiici. Hioraoi enim tbeaitmau accipiealeg, pleciereniur, gimililer (15). Jeau aaiem dicuni ani Cap. XXIV. itiad Hobneiim ab haereiicis eo flne dunlaxat adhi- Sed na fragira repeiendo quae alii ante noa ea de re gcripgerutH, erudiio leciori faslidto simug, legaUium, ni vocig insolenlla lerrorem siinpiiciam pelur Joinnie Macarii canonici Ariensis Abraxas, gcn ctoribug iircaterent. Nam npb ip Epiphanio sigoifiat, $uper tpem, aliis linea ad lintam, vel r- De gemmit Baiitidianis Disquitilio, etc, exbibila gula ad rtgnlam : qua? qui Baiilidianoruro deliriia ei coinoienurio illosirata a Joaune Cbiflelio canoDico Tornacenai, Anluerp. 1657, et doclisgimi noapiari possim non video. giri dotuni Bernardi de llonliaacon opug einguiaie (1) Angelii . Uaec desant inÊrts. et GalL ei omni enididonig geaere referlum D (l)Tuenm oiunt, otnnn cognoice. Epiphaniug phia Grvca, lib. 11, cap. 8. Basr. 34, 1 5 : (9) Nuruiroi. Sic oiuiieg mgg.; ai in ediu., xx (legil Ireiueus ) - merum, , . (10) Mundum quidem, etc. Laiinig lrenaei verbig (3) Vnnm mii/, et duo myriadibut. Epiphan., C Gr*ca haec apud Epipbanloiii Hctr. 27, { 2, p. 102, loco c i l . : \ , - fere reeppndenl: xa\ \ . (4) Judaot quidem, . Epipban. : (legit lrenxi inlerprea ) , ... ... ... ... ( . () oportere omnino, elc. Idero : habel Tbeodoreiug, c. 5) \ , - , ' , (. , . (8) Coniinere. Poi boc verbum addidii Grabiug ) , ex mgg. Aruod. el Merc 2, pertinere, idemque egge (I. ), ... aii quod dgctre. Sed com boc deeil in omnibus aliig ",... \ cuin ediu., 4uui mgg. iexluique obscuriuieni magig \ , \ qiiaro lucero afferal, expungendum exigiiinavi. (7) Per tileniium. Gnece scripiuiYi fulase puial , , Pearaooiug parte u Vindic. . 5. Ignat., c. 6, p. . 04, non , sed , id esl propier Haec coiiiioenler exacribere vieuni esi, ui biuc per* Sigtn. entra ei vocaum a Bagilide gpitiag Epipbaniom propria sibi feciggo lrenaal puial vir doclissiuiua. Sed quidquid sit de duplici verba; qua; laixeu, paucis vel immuutis vel addi nominc, vulgala leclio, cui ellaio favet 5 lis, iosiaurare baud arduum forei. Quod ei aequenlia a nobig referenda conftrraabuni. Epipbanius, praefereiida videtur. (8) Eiu autem pnncipem iUorum , eic. (11) Et cum iimiiU. Sic Claroni. melius quara Tbeodorû : reliqui, oxt timilis. (12) Circumlatione.ln Erag. elGall., ctrcutation*. ' , ' . Nec abludil Epipbaniue. Vide Oiggeri. I, cap. 5, num. 123. (13) lngenito Deo. ix, quod anle ingtnilo exaUI liorqoe vero gcripû ; Lalini vero plentiuquo ; quod galia indiOerenler egae viin edii. Erag., Gall. ei Feuard., recie cxpunxit doiur. Agteroiii aaiem illi ease nomea Grabios: deegi eniro in oranibug mss. primi ae praecipai coali,quod uuweruiu cccLiv.in gtj (14) Per omn$$ irnntgreua, i. e. ex Epipbanio, conliueai. Si euiui giuguia*,quibue conslai , per omiies aciionea eliaiu turpiesitnag (borreiiduni!) iluerag ui lolidem uoiag anibuieiicag accipiag, 111 iranggreaaa, oojnibuftque defuucla, aordidaia poiiua, vmieg GGCLXV . Aiuni vero TeriuUianug lib. > ascenderel ad Deum. Lege ipgum Epipbauiain: prtturipi. c. 46, Uieronyiuug i cap. 111 Amos, et lusiori eiiim ei digtinctiori giylo progequiiur, quaa veluii sunimaiini hic refen Jreiucue. alii^ a BagiKdc gic appellaiuni eaae iuimnoai Deum. (15) Eai, qum umiliati ampteciirenlur, timiliUr. Addil ttkronyoiag Jfitaraii aub aodem ouroero aliartHB iUleraram eiboicia etwe, qneui Baeilide* l u recie Clarom., Vogg.,Mcrc. 2eiedil Oxon. Sed in csierkg edil. perperam: , aw tmilia ai porieatogo aouiioe vocai Abraxan. Frequenier ea \ox iuacripla legilur iu Rasilidianoruui gemuiig. ampUcteretur, timilitcr. Ul auiem periecloa aii bu-
esse,
681
CONTKA IIARESES LIBER PR1M13S.
C8J
tuatti (7) in Jitdawram contueiudine nutriiam con- nea, dictittessc potctUitm babere ad doniliiamltuii
lempsuae eoe, et propter boc Tiriuie acccpisse, per quaa evacuavii qute fueronl in poenia paaaioue, qux iaeranl bominibua. . 3. Eam igilur (8), qtue aimiliter aique illa JetM auima, poiesl cotilcmfttre mundi fabricatorea arcbontaa, aiiniliter accipere virlutea ad oporandum aimilia. Qnapropier ei ad lanlam clalioniaprovecii tanl, ul quidaro quktoni aimiloa aeae dicatu Jesu : qtjidam aoiem adbuc ei aecoudam altqaid illo fortiorea, qni aont disianlea araplius (9) quaui illiu* diacipall, ul pota quam Peirua ei Paulua, ei reliqui apoaioli: hc* autem in uulto demiiiorari (10) a Jean. Anfmaa enim iptonini ex eadem circomiattoue ctevcoienltftt, et Ideo aimiliter coolcranciue* mundi fabricaiore*, eadem dignas babiUa eaae virlule, cl * rurtua in idem abire. Si qiiia auiem plua quam ille conirapaerit ea qua? uul feic, poaae melioreui quam illum eue. 3 Arlee cuim magicas operantur et ipsi, ei incatiialicoes, pbilira qnoque ei cbaritesia (11), < * i paretlroe, cloniropompos, ei rcliquai iitalignalio* Rom. 8 jusee comiuaiia tetttus, aupple ex Epipbaiito: et
91
iam priucipibus ai fabricaloribus bujus nimtdi t Aon aoltim autent, aed ei bia omnibiif, quas in eo atmt facla. Qui ei ipai (12) ad deiraciionein divini ficclesias Dominia (13), quema4modunt ei gentet, a Saiana pr*mis*i sunt, uii tecundum aliuui el aliuui moduni, qtue auni iUorutn audientes bouune*, ct putaniet oronet noa laies esse, averiaiii aores auaa a praeconio verilali*: aui el (U) videnles quae sunt illorum, omnos nos blaapbomonl, io uulloeis commuBicanlos, neque in dociritia, neque in nioribua, neqnn iu quoiidiaiia coiiversatiom*. Sed vilatu quidem Ittxurioaain, senleiuiam atitem iinpiam ad YCtatnen nulili ipsormn nomine abutuiitur
(15), quorum judicUm ju$tum e$l redpienliuiu
dlgnaiu tuis operibua a Dco relribiilioneitn . Et iu laulain iiitafiiatii (16) effreuaii snnl, uti el orauia quseciinquo aunl irreligioHa et impia, in poiesUlc baberc, el 0|>crari % e dicani (17). 1 0 4 Solacuiui bumana opinione (18) uegolia inala vi bona dieaiil. El uliqucftecuodiitn(raiiHiuigrniioiice io corpora oporlere iu oiuiii vila (19), ei in ouiui
, \ , * tvolart *rsm. , \ (7) Jetu auiem diatnl ammam\ etr. Epiphanius: 8 11. ] . (13) , \ , . Detractionem. divim Ecclesift nonini*. Edill. , Eras., Gall. ei Feuard , deiraclionem dfoim nominii * < , ..., Eccletitc (U) Aui . Clarom. ut . Eras., Gall. el Feuard. * , \ > aui x/. (15) Sed vilam quidem tvxariotum.. abutuHtmr. ... , , . (Tbeo- Hic Arund., Voss., Merc. 2. Feuard. iu uiarg. el doreiiis IrenaO propiu*: ... edil. Oxon. sequi malim quaai Glamm., Pa&8. ei .) cajieras edill. quibux lcgidir, ebutantur. Sed ... (Theodorei. verba quarpiain e texiu excidisse perspicuuiu esi: ], fruMra eiiim in iift, quas exslam, aeuaiim, aui cou. , Hfxioucm rcqnira*. Quaiiliuti ex Epipbauio colli ., , , gere faa esi, boc, atil quidpiain giiuilc scripstssc , - viilolur IreiKCue: S<d vitam quidem luxurio$am dn * - cuul; tentenliam auicm intpiam ut tegani, ad w/a* . tNiu maluias iptornm Chmiiani twniint abuiuniur. , Scribil eitiui ille: Porro itfi in luxu aique dclicin , - asiidue venanlur, neqne ad not ptmtu* aeceduni, ... nui /one ui imbecitlu animv* ad impia sua dogwa, . tq pelliciant. Neque enim alia rc uobis timtlet /, (8) Eam igiiur. Sic ex Epiphauio, ipsa conslru - quam quud Chriuiuni nomint gloiiutuur, ut etneneiionis It^ge iia exigente, reslituo pro , viiioso liii hujut vocubuli speae improbilutem tuum etcrlegitur in oiuulbus codd. aperio scnbaruin spbal- ceant. Sed eoruut, utt uripium esi judiciniH Ugtitmum e$t etc. mai\ (16; ln tnnlam imaniam, Ediil., iu (antum in* {9)Di*tante$ amplius. Veriere dcbuiseet inlerpres, fTKUaHliore$ exccUentiores, jnxla Gra;cuin tania. (17) In potettaie Itabere et optrari te dicaiu. Hic . abediil. disciepaiil iu&a., uec sccitm iuviccm coii(10) Dcminorari. I. e minore$, vel infeiiore* et$c aeuiiuol. in Eras., Gali. el Feuaid. legitur, po(11) Charitesia. Forte legcnduro chariileria. Nam leslatem habere operandi e dicaut ; m&t. vero oinneg ex Glost. vcl. esl amaiorium, quod concordiier babiii, in poicMluic, ac ei operuri, unu cxceplo Arund. qucui secuius cst Gr.ibius, in quo buic IrfiKui loco uppriiue eouveiiil. A l ckaruesia legalur, pir me licei: scd idem eril biîiilicaluiii. oiuiltiiur pariicub . A l in aliis legilur, kubeie, Q M ; L * C O I | I I Laline reddidil inkiprci, tncuniuiioiu*, ui iu Aruiid. ei Pas., in aliis habianl ul iu c;KuvkiUrm, ci ckariitiia, Giaicc dixilEpipbamus, - ns. Prioruiu leclioiiein eequi maiui, cujus bic ieu, . Per ckartUtia ergo niliil 8us: tx potettate kabere, id esl *ibi Ucert, et aliud iiudlexiase vidolur inierpres, qiiaui quu.l rari se dicunt. Iriio!4ix aeu Epiphanius P^r , quou (18) Sola enim kumana opi, ele. lla iTbeoaupariiii* veriil adlectaHiia. doreuis : , , , | Q*i ei t>4t eu*. Sic fcre Epipbanius : , . , (19) Oponerein oitmi vita, eic. ll.cc ilariua ux ; ... ; plical IrciiauUi lib. u, c. 32, cl cx eo EpiphauiQa
eas *HtMa$. $imilitrlibtraies
9
ad iageniium Patrem
P A T X O L . Ga.
VII.
68*
8. IREiNiEl EPISCOPl LUGDINENSI MARTYRIS
6M
frciu fieri arfimnt (ti non praoccupana qnis in nUirai ei, iradcre talea anfiiias> In alia corjMlventii atnnia agai aemel ac pariler, qtiae non pora inelmlat: rorpua nim dicnni eate carcerera. lairtmn dtccrc at audire non eet fas uobia, aed no El id quod a i l : Non xm inde qnoadmqHt ftorttquidem in nmatfe ronceptionem vcnire, nec cre- simnm qundrantm reddat, iiiterprelaniar, qtiaai noa dere si apnd homines eonveraanlea in his, qua? exeai quia a poteataie angetortim -eorum, qoi monannt sectindum nos civiiatee, tale aliquid agitatur) dnm fabricaverunl ; sic iranscorporatum (28) aeatuli, seeiindiiin qaod seripta eortun dicunl-, in amiii per, quoadusqae in omni oinnino operalione, qtua nsu vifa* (20) factas anim ipsonun, exeuirtea in ia mnndo est, fial: et cum nibil dcTnerii ei, lum nibilo adhnc miitn* hnbaanl (21) ad operandiim liberalain ejus aniniam elevari (29) ad iHuin Deum, (mitem) iu co: ne forte, propiereaquod deest H- qni esi Mtpra angelot inmidi fabrtcatorea. Sic qua~ bertati aliqna rcs, coganitir (22) itenim milti quesahrari el onniea aiiimas, sive ipias praeorcneorpits. Propier hoc dicunt Jeaum bane dUisae paniea in uno adventu in onmibut niisccauiur ope pwubolam : Cum et cum adttnario tuo in via 4a raiionibiig, eive de corpore in corpua traiisniigran* lea, vel imniieaa in tinaquaqtie specie Tilae. adlm, ut libertrii ab eo nt forle te detjudhi, et
% f
9
jndex m\M$tro, ti mittai te (25) in earcerem. Amen dlco tibi, non exie$ (24) inde, donec reddat noviu
plenie* H rcdileiites debiia liberari, uli jam
faciant (50) iu cerpore. 5. i i qnidem iant 5. \ (ol) * baec apad eot, q o sunt , \ , irreligiosa, cl iiijuata, \ , el veliu, ego Dequaqvam (52)* credam. In couscripiio-
mum quadrantem *. Et adversarium diruirt (25) unnm ex angetis, qui a;inl in mundo, quem diabolum vocant, dicenies factuni cum ad id, ul durat eas, qiwe pcrierimt, aniinas a tnundo (26) ad princlpero (ei liimc dicunl esse primum ex mundi fabricatoribu:); ei ilttim alterum angelo (27), qui m*K wLuc. x u 58, et Malib. v, 25
t
elTneodoret. locts cit., oporlere scflicei animaa, duni in pratsfttti vila degmit, omni ttirpttaimarum aclioniim, el liorrendamm etiam iibidinum genere expleri, ne si quid praeiermiseriiil, quasi alrcujut bn hoc mundo aciionia debilo obligatae, ileram in afia eorpora transfundi necease h a b e a n i . Honira
pslsscnl propter eam. Sed in aliia edtiL porperam

omnino : propter eam quod de$*t libtrtali aliqna rv cogantur.
(V5)MUta$ . Ediil. Eras., Gall. el FeuanL addunl miniiier; aed bane vocem nullus nss. codex agnoscil. (24) IYON exie$. Claroin. ncn extat; I aic etiara ergo Tcrborum, tt uiiqut acnndum tran$migratio- Q fte, etc, aensus eal: Et ntiqm oportere anima$ inferins.
tandiu varia in corpora trantfundi, donec in omni tita et m omni aclu factas fuerint ;/id esl donu cmnt tivcndi et agendi genu$ txpttim (uerint: nhi forte prwoccupnus qun in uno adventu, id eslin una migrationt $eu vila, omniaagat umel etpartter, eic.
9 9
(25) adtenarium dicunl, eie. Epiphaning:
(20) 1n omniuiu rt7a,eic. Epiphan.: \ , , tva \ , \, . \ , , 6 8 ;, , oCy ' , \ ^' ' , , , \ , . , .

(21) ln nihilo adhuc mtmu hnbeant, clc. Hic in
omiiibns edili. prava? inierpnnclionis viiio misere pcrvenitur sensus, duiii ab his verbia, ad operandum in eo. etr., quac ad pnccedeus colon perlinent, nova iiicipil periodiis, nux maJe protrabilurusque ad, dixiste parabvlam. Sic ergo resiiluo, legendo
consequenrer : In nihilo adliuc minui habeanl ad-
, (addit iuferius, ; sic cnim legendiim et Irenxos el rcs ipsa docei, non ", ul in omnibus edili. perperam babeiur), , , ... ... , \ ' .^ \ * . (26) mundo. Fenard., Voss. elPass., inmundo* (27) Allerum angelo, qui. Iia Claroiu. (nisi qnod addal ei anie out), Yoss. ei Werc. 2. At edilt. IUIU Arund. el Pass., aUev angelo, qui. 8cd prior leciio prxferenda ; ei illum aUtrum ad diabolum rcferri dobet. (28) Sic trantcorporatum. Iia Clarom., Arond., Mcrc. 2, cum Erae. eiGall. In axicrh $ed$it iran$~ corporalum; quod miiius placet: lcgeudum euiin cssel, ed *it irantcorporatut. (29) Eleouri. lia Feuard.. Grab. et Voss., favcnlc Epipliauio. Scd tras., Gall., Clarom., Paas., QUobou. el llerc. 2, eltberuri; Artiud. vero p'ju$,
f
operaiidnm tu eo : i . e. nihil, ne miiiiinuiii qiiidem aupersil, vol, amplius babcaul ad operaiiduui ineo viiaiisn. Expuugenda vero parlicula autem, qiiam ideo paronthesi iuiilusi, qnia sensiim lurlial. Tum pra*niissis pmiclis duobus lego : ne (orte, elc, cl a propter hoc, elc, novam iiisiimo petiudmii. Sic disliiiguendo, caligo buic IreuaBi loto ofliisa facile disciihctur.
(22) Propterea quod deesl Ubtrlnli aliqua ret, co-
ei liberari.
gnninr elc. Sic probe rcsiituit Grabius cx oinii. cod<l. Anglic. junctiiii sumpiis, fiiugulis in mia aHierave barimi vocuui corrupiis. Geuu bauc lcciioneiii babcrcnl veius F'eurd. codex, Clarotu. ei Ptb$., iiisi oscilainci iibrari' pro propttrat bcri%
(30) Non faciant. Sic anliqniores Ires codd. Clarom., Pass. el Voss. In aliis, non fiant; qiiae recenlioriini scrtbaruiu emendalio esse videiur, liaud adverlcniium verbiim Grascum (siceniin scripliim fuisse conjicio), agant, .// ugant, deguni UCII polius operemur (uii paulo superius scripium, ad operandum ineo), pcrpcram abiuierprcio ruddiiuiu facinnl. (31) . Grceca baic ex Iren:ro di*scripsisse be alliniial 'Ibeudortius iib. I
9
ilar.
jab.,
c. 5.
(52) . Pclavius in suis aa Epipliauiuui nuUt hic kgoiiauui \ u l i : -
CONTHA U H t E S E S
ItBER PRltnJS.
tt
tolc , \ , -
uibM atitem iltoram tic lonophorutu, videlieol euix imagitte Pytbagorx*, couftcripium eat, ei ipi Platoni*, rt Ariglolelis (50) ei reliqnoriim ; et reliiia expoiiuni ; JCSHIU quaui olervaiioneui eirca eat, iiinilUer at gealeg* diceniea in nvjsleno di- Cnciunl. acipalig suis -ei apogio CAPUT XXVI . , \ - 4iiseoTtfm loculiiin, oi ' - itiog exposlutatae ui th CeriMtko, Ebionilh Nicolaitis. , \ , tlignis el aggeiiiiesiiibug 4. E l Certnlbaa aiMem qaidain in Asia , non a \ - aeerguiu toc iraderetil. - PerOdem eniin elbari- pnnio Deo facitimege mumluiii doculi, sed a Vir \ taieui salvari: reliqua ir.te qiridam valde geparla,el dUunie ab ea prto * w o , indtffereutia cuin cipalilaie, quic cal eupor uiiiverga, ei igiioranle , gitil, aecuiidum pinio* euiit, q u i c a i supcr omnta, Dcum (37) Jeeuiu auiem aein 4ioti)itim qtutdam gubjeril (38), ex Virgine naluui ( iinpoasibile , , qnidein boiia, qiuedain g euiiu boc ci visum esl); auietu ioaepb et , - autem <uiala vocari, <uiu Mariae fliitim aimililer ui reliqui omnes hoiniiie*> nibtt naiura nialuui sil. ei plus poiuiase jtigtiiia ei prudeniia, el aapienlia ab * (59). p*l bapiigntaiit deaceodifxe . tf. Alii vero ex iptis gignant (55), ctuierianiea iu euin, ab ea pnucipaliiale quas esl eaper oiituia, fuos discipulos poglerioribua pariibus exgiaiilia? Chrixiiiiu flgura coluii4we; ei luuc auiMitiliabae indcxirae auris. Uiule el Marcelliua (51), quas Roiuain cogiibiiin Palreiu, el viriulea pcrfecisse: in flne gub Auicelo venii, cum eatel bnjut dociriua, iuul- auiciu revokiase iierumCbri*luiu deJesti^ ei Je|iieîcriniiufil.Gnoetico8Se IQSaulem vocanl: et sum paMum eeiM,ei resurrex4sso ; Cbrisiiim auieui iinaginex (55) quasdani qnideni dctpictat, quasdaia iinpasKibileiii peraevcrassc, cxsislculem spiriulenu 2. Qui uieui dicunlur Ebioni, couaeutiuiit aulem ei de rcl.qua maleria fabricaiaa liaboni, diM M
enlogforwaiuCbmli feclam a Pilaio, iUo in lempore quo fuil Jeaog cuin hominibus. E l bas coroaant, ei propoutiul eas cura iinaginibug roundi pbi^Cap.XXV. " C a p . X X V l . , affirmare non ausiuu Qiiam qtiidem leclionem ei ago inafleiu, niai repuguarel velualreiiafii inierpres. (33) A/if qiieiiiadmodum oplime notal Feuardenfiiis, pritno occareu ejusdcm ecuni faclioni* aeaeclas aguosceretii, coosilia coininnnicareui, ei promiscuis concnbitibtift niisccrenlur.
quidein IIIUIHIUIII a Deo faclum : ea autem , quai
auul erga Doiiihitun IK>U simihler (40) ui O r i i i Ibua ei Carpoeraiea opiuairlur1>olo auieio eo (41)
C iv , \ , \ . . . . . ^39) Ab homihibu*. Sic quoad voieiii ab omnea msg., el quoad kominibut, velugFeuard., cod. Clarom., Pasa. ei Vosg. Porro ab hominibu* htc gcriplum pro prm homimbui, ut babeiii Erag., GalUg. ei Feiiardenl., queinadiuodum Lucs xvm, 14; Jn*
(34) Unde tt Mnrceliina, etc. Ab bis non procut tfifccatu* ob /, id eel prm Ulo.
rev'ediiiil Gn*ca haic Epipbauii verba : (40) Pion iimililer. Parlioxlam negalivam expnn* * */ ... .. gendam cengel Coieieriug in nol. ad lib. vi CotHtit. ... ... - ., c. 6. Sugpica or vero Grabkig tomimiliitr, * \ pro nom timilittr legendwik Sed vereor iie baic " conjeclurae coulradical Epipbauiug. Siqtiideni baer. , ... \ , 30 $ 14, pogiouaiii dixil Ctrinihum et Carpocrmitm , \ iodem MaUktei Evangelio fteft, ex jx inttio Ckri ... itiqut geuealogia probar* xilt, Ghrinum e Jetephi ... ... MAriat umim proerenium; de Ebioncig sia , , \ , \. - lim addil: , Hli comrm , \ , ' \ j> alia quatdam tlatuuHUfiiamvmnem Ulam genealo* , , giam mnpuiant. E l revera j 3 docet, principie qniitaiu Ebtonarog Gbrigttim c viri seuiioe, niuiirum . loaepbi, geiiiluin affirmagge : verum poeiea alix (35) imagittes. . eliam imaginet. (36) PUaonit Anstotelit. Augaglinug lib. De de Glirigio eQuiire coepisge , quae a JCarpecraiig h<er. non Plaionig el Arisiolelii, *ed Pauli ei Ho* et Ceriiitlii dogmalibus inimeiiguin digiabatil. Admeri imagineg memoral a GarpocraliaRia adoraUg, duiiique Tbeodorelug lib. n, c. 1, et Eugeb lib. c 27, quamdam Ebioiiu3oruin claggeiu Sertluiraqueoig oldala. (37) Ignorante eum, qui tti $nper omnia, Deum. valoretit noslrum c virgine iialum agseruigge; quod Tbtodorei. lib. u Batr. (ab. c. 3, fere ul IreuaBiis, negabanl Ceriuibug ei Garpocraies. Uuare cuui lr grribil: , naeug bic de Ebionseis in geuern disêral, scribcrts , , poluii, imo el debuii, eog gimililcr ul Ccrin , Ibtiui el Carpocraleui de Duiuhio opinaiog fuiss^. Ilaque baiid solliciianda esse ejug verba cengereiii. . (41) Solo autem , elc. ha icre Eusebius lili. m (36) Jtiumautem subjecU, etc.Idem Tbeodorelug Disior., c. 27; " inmiediale pogl cilala verba: . ; , / * ' .
t
S. 1 R E N J 1 EPISCOPI LUGDUNENSIS HARTTRJS 88 687 quod tt secundum Maiilweum, Evangclio uluulur, , aci, illum tulem igtnoel aposlolinn Pautuiti recu&ant, apostaiain eutii . rari: et allenim quideui legis dicenles. Quaa autem suiil propbeiica, curio- jusitiiu, aUeruiii anl*-ui boiinin essc. *tus exponcre niluntur; el circuinciduiitiir, ac per 2. * Succedetis aulait eevcrani iu bis consticludinibus, quae sunt secun- ,- el llarciou Poiilicua addiini legem, el Judako cbaraclere vhae, uit eiHie- , - ampliavii duciriiiam, rosolymain adoreni (42), quaei domus sii Dei. , pudoraie biaspbentaus 3. Nicolaiue auiem inagislriim quidem babenl euui , qui a lege et Ntcolaum, unuiti ex qui prinii ad diaconium propheiis aiinuniiaios esi Deus; nialomm faab aposUdU ordiuaii smil: qui indiacrele vivunt. ciorero, cl bollonnn (46) concupiscenieni, ei inPleuisstme aulem per Joanuis Apooalypsiu rnani* coDtiaiiletn quoque seiifentia, ei coiilrariutu sibi fesianlur qui sini, iiullam differemiaui esse docen- ipsuin diceus. Jesuin aulem ab eo Paiie, qui est les in morcbaudo, cl idolotbyiou ederc. Quapropler sopor mutidi fabricalorem l>etim, veaieuleni in 4tidixil el de iis sermo: Std hoc kabe$ quod oditli dsam lamporibiis Ponlii Pilaii praesidis , qui fuit ojtera Piicolaitarum, 7?e ( ego o<li procorator Tiberii Cauaris, in buniinis forma ma uifeslalutn bis qui iu Jttdu*a crani, dtsaolvenlcni CAPLT XXVII w. propbela* el legeiu, el oiiiuia opera ejus Dei, qui De Cerdone ti Marcione. i. ' 4 3 ) 1. El Cerdon auieut muudum fecit, queiu el Cottuocratoreiu dicll. El au> qtii jaiu (44) ab iis qui per baec, id quod cel secunduro Lucam Evangelium , \ sunt erga Simoiieni oc- circumeidens, et duinia quoe soni de generaliono ' casionem accipiena, ctim Domiui conscripia auferen$(47),et de doctrina tciv \ ^, - veiiissei lidinam aub monum Domini mulia auferens, in quibus nianife Hygiuo, qui oclavam lo- btissime condiiorem (48) bujus universitatis suuiii cnm (45) episcopalus pttr Palrem conGicns Dominus conscripiua esl; se, succeesioncui ab aposlo* melipsum esse veracioreiu , quain suol b i , ' qui lis babtiil, docuil eum Evaiigeliuin iradideruul, aposioli, sitasil discipuli suis; non Evangelium, sed parliculam Evaugclii -8 pro* , 106 \ iradcns eis. Simililer atiiem ei aposioli Pauli Epipbclis aniiunlialns sil alolas abscidil, auferens qiufcunque manifeste dicia Deus, noii csse Palrcin . Domiui ttostri Jesu Cbri- C suol ab Aposlolo dc eo Doo , qui iiiiindiini fecii, , 8. lluuc cniui cogno* quoniaui bic Paier Doiuim uosiri Jesu Chriati, e i \
M
f lil
e (
Cap. XXVII. Apoc. n, 6.

(42) Et Judaico tkaracUre mam adorent. Sic Claronn,
%
9 1
Cap. XXVIII.
* Cap. XXIX.
Epipbanimn liar. 41 ei 4 2 , ilyginum nono loco vitat, vti ti HierosotyArund. ct Ikrc. 2. inier pouiificfs Uomaiios numcra.ssf?. dociissituuuiEras., Galt. et Feuard. perpcram omuino et Judaico quii Coleleriiim in M I U ad Itb. vit Comiii. apoti., c. 46. notis legemeui apud Iren.Tiim lib. i , c. 27 characlere vilat uli el liiero$olymam adorunt. (45) Kijdtor elc. lixc Euscbiua lib. al. 28, , cl iib. , c. 4 , liaic secum invicem ronciliaru niii, dicendo llyginiim el otlaHisl., cap. 11. ex Iretia30 hatiscripsit. VIIIII et notiiiiu iitnuiipnri poluiHM*, svd diversa ra(44) Qnidiim. liaEras., GalL, Clarom. et Pass. jnxia Grxcmn. Al iti Fcuard., Oxou. el Valesiana lione : noiiiiiu numeialo, oclavuiu omisso PeLro : Eusebii vcrsionc pei'|M!raiu, quidem ; quod erraUMii celebrern quippe niorem esse apo^tulos itidiculia tum aniniadverlcril Graliiits, mirum cur ex Eraa. aiilistiluai praifigoro, aul cx iis eximcre. l)e ntore velerilnis boleinni cum emdiiissiiiiu viro coiileiieallem ci Gallas. non corrcxeril. (45) Octarum locum. Sic tod. Pass., caileri vcro dere itieus esl: scd boc, ai priori loco tionum ouni editt. lum inas. nonum locum. priorem 0 legamtis,solvi iiodumposse . Ncquc uiiit lcclionem licel lexiui Gneco repuûanicm cu fideu- bitnpl.cilcr scribil Iren.ins. nounm lucum etii*copalius sequorquod constare ir.ifii videalur, Eusebiuiii , scd addit, per iuccessionem ttb upatoln : quo viiiosis dcccplinn cxemplaribii* porperam in cilato loquendi modo apuslulos ;tb iiidiriito pcrspicue rccap. 11 bts s < ripsissc , licuxo scilicel rqiu- liiovcl. Tuliiis ergo.el ad Iromci mciKoni arconinio[nanle. Argumeiiluiu esl quod veius iuterpies dalius, cl bic ex Pab. cod. repuuctc ociuvum, pro renaei verba bb. nt, eap. 4,n. 3 , ab Eus<bio re- nonum. (46) Bellorum. Gtarom. Pass.,el \os*. bellaloruni. lala inilio eapuis 1 1 vertcns , l^gerii , (47) Aufcreni. Quid ab kvangt lio Lm , divique ; vcriii euiiii, oclavu*. el id pi;ecipuiiiu est,1reuaius ipse, tjusdem libri (ap. 5 (mjua vcrba Paul.Epislolis cflrcui audacia it^ccib>el, quid aiUlitilai Euscbiut' lib. ., c. 0), Hoinaiios |K>U- tlisbci, iiuiiiulasseiqut pei-lidiib iinpubiur, iu*c bali liiices nrdiiie rcferens,seximn ab apokiolia Xysium dcs< liptum rvperies apud Epipbaiduni ba?r. 42, lecenset, l l . lloutinib facinub Ircqutiuer arguil TerloU , luiu Telespburuiu, ac ileiniio Hyginuiu, qui liamis. (48) Inquibut mamfe$ii$$ime condiiorem, eic. Diproiiide oclavus esl. Uuiic excipii Pius, isliiiu Auitius, cui succedil Soter, ac laudciu giiuui itilcitdil Irenxus in ca thribii verba Luc. s, , duodecimo loco, Elcutberius. Nibil clarius. xl , qua: miere ab bxrelico dcpravaia leguntur \h ergo Ucnaius cum littiiatt ctuistuiiiai, ubique lc- itpud Epipbaiuum loco cil. fNam pn> Con/iieur libi^ genduiii , oclavut, nou , nonas. Equt- l'nler Domine cccli ei Urrw, legcbat Marcion, Gro* ddh btio cl Cypiiaituiti episl. 74 ad ^nnuiii, ei liui u(jo libi, Dvnnne <(r/t, CtVlerib votibus omibiiw
1 y
t t
est CONTRA IIJBRESES LIBER PRIMUS. 690 qmecunquo 6x propbeiicis mcpiorana Aposlolus CAPLT XXVIII * . docuil, praenomianlibus advenmm Ditiiini (49). Dt Tatiano, et Contineutibu*, ac aliii quibHsdam. 1. Ab bis aulem, qui prxdicii tunt, jain iuulia* 5. Salutem aoietii aolum aniinarura eese f u i u r a m , earum qo ejus docirinam didicissoni (50), corpus propaginet muliarum. toresum facias suni, eo quod aulem, t l d c l i c e i qnoniam terra sit sumptum, nitiUi ex ipais, iroo orooea velinl (56) doclorcs 6886, Impofsibita esae participare salutem. Snper bia- et abscedere quidem ab bxresi io qoa fueruni, opbemSam aolem qiue 6*4 in Deum , adjecil ei boc, altiid auiem dogma ab alia aenieniia, el deincepa ere diaboli os accipiena, el omnia coniraria diceiis aheram ab aliera coinpoiieoles, nove (57) docero veriiaii: Caio, ei eoc (51) qui similea sunl ei, el So- insistiml, semeiipsos adlnvcntores sententia?, quamdomitat, ei iEgypiios, et s i i t i i l M eis, ei oronf s om- cunque compegerinl, etiarranles. Ui exeinpli graiia dicamus: ftino geoiee, quas i o omni permi&liooe malignitalia arobuiaveronl, aalvaiaa esae a Domino, cum descen- (58) \ a Saturnioo el Marclone, diaael ad inferot, el accocarrisaeni ei, et io saum 1 0 7 vocantur Conaaaampaisae rcgnuin: Abel auuun, el Enoch, et - lineuies, absiinenliam Noe, el rdiqtio faaioi, el eos qui sunlerga Abrabam , a iiupiiis annuntiavepatriarcbam (52), cum omuibua propbeuf, et hit qai Xfcv m n l , fruslranies anliplacuerunl Deo, oon partfcipasae talutem , qui in **\ quaui pbsmaliooeiii Doi, MarciOfM foii aerpena pracconavii. Quoniain enim ^ \ 61 obliqtia acciisatitca aciebaol, inquit, Dcnm amun aemper lentanlem - euni, qui cl masculum cos; ei iuiie leniare euin (55) suspicaii, non accu- \ 61 feminam ad gencraCQrreranl Jesu , neqoe crcdideruni anuiintiaiioni * liouem bominum fecit: ejua: el propterea remanaisse animas eorum apud - el eorum qux dicuniur iitferos dixiu , apud cos animalia absli4. Sed buic quidem, qnoniani el aolus (54) mani~ . nenliam ioduxerunt, in" graii exisieniet e i , qui feale autas esi circamcidere Scripluras, ei imptidorato soper omneg obireciare Deum, eeorsnm con- * omnia fecil, Do. ConIraiicemu*, e\ qjus acripii* argitentes eam; et ex \ iradiconl quoque ejussaIU sermonibue, qui apud eum observali aunl, Do- * , luli, qui primQS plasmamiui ei Aposloli, quibus ipae utitur, eversionem - liis esi: 61 lioc nanc (59) adinvenliim 6at apud ejna facierooe, prealanlc Deo. Nunc auiera necaa* Taliano quodam 608, aario memlnimua cjue , ut ecires quouiam oinnea .* " qui qooquo modo adulieranl vcriiaiem, el prccco- , primo banc iniroducciite , - blasphemiam. Qui cum Bitsm Ecclesi laedunl, Simonis Samariiani l l a g l diacipali el aaecassorea unt. QuamvU non confl- 6 esacl Jusiini audilor, i i | quanlum quideio apud l e a u l u r magisiri aui, ad seduciiouein reliqaornm; auameo illius aenteiiliain docent: Chrlsii ?; , 6iim crai nihil enarravit quidem Jesu nomen lanquam irriiamenium profe- - lale : po^l vcro Uliue \ , mariyrium abeitleos ab r e n l e a (55), Simonis auietn ioipieiaiem varie iuIrodacaatea, moriificani multos, per nomen bonum , Ecde&ia 61 prawampiionc magisiri (60)6lalus6t iif aentenliaiD aoam male disperdentes, et per dulce - flaius, quasi prae caeieria diaem el decorem noininis, amannn el malignum , 68861, proprium cbaracteprincipia aposiasia? serpenlfa vôenura porrigen- - rero doctrin conslituil: itttlu
1 %f
C a p . XXX.
**Cap. XXXI.
(49) Prmnuntiantibnt adventum Domini. Domini frpatriarchat. Melins aiilem veriitset inlerpres kno Dti cuin Grabio itribo vrClarom. . qui es Abranamo patriarcha orli tunt. Atiglic. (53) Eum. Feuard. in marg.,Vos8. 61 Grab. . (50) Didiciuenl. A*dute*t exstal in marg. edill. (54) Quoniam tl tolu: Pass.el Fetiard. ttuuarg., Erat., Gall. ci Feuard. quomodo ei /ai. (51) Caiu et *oi, eie. Grprca bujiis loci, panris (55) Profercntei. Editl. prafertnut^ miuua benc, oiniîf, bûiuur apn I Tbeodnrelum lib. llur. ul ailendeiui palebil. / * . , C. 24 : , (56) Velint. In Eras., Arund. etllerc. 2, voUnt* , \ ^ (57) Nove. Ediu. Eras., Gall. 61 Feuard., nowi. . ^ (58) Zatoprlrov, cic Hc, el qiiai dc Ta , \ - tiano sequumur Graeca ex lrenaeo reieri Eua;biiiH ', \ , \ , lib* iv tfiif., c. 29. , \ , \ (59) iVaifr. Melius renissel inlerpm, n*per. {':% , en\m sciieobserval Valesius, V J V apudGr;cos in* , ^ . lerduni idcin valei ac nupcr; el ila boc ia loco sa> ) , \, \ . milnr ab 1rena?o. (52) Qut $nnt eraa Abrakam pntriartham. (60) Iia Maghlri. Alii, magi$lmL Fcaard. in atarg. (darom., Yoas. ei Pajs.; cxieti
S. IRENJSl EP1SCOPI LDGDUNENSIS MARTTR1S AConas qtiosdam invisi- oiem hano progretsam ttetisse iii fotupeelu cjtts, , \ >- biles, aimiliter alque hi el potlulaese Prognosia. Cnm prodiiwl auiem ci , - qni a Valenlinosunl.rel Prognoeis, liis rurswn peteniibus prodiil (74) In \ , > nt fabiilani enarrans (64): corriipfela, po<4 deinde Viia aeicrna; in qaibflf nuptiarnm(62)auiem-cor- loriaiitem Darbelon. e* proepfeieuCem iti magnilti * mpielas et fornicationes, dhie (72) et concepiii, delectaum in hane gen* * Bfaiililer u l Marcion et M s a e ttmile ei bNnen. Hanc iniiium (73) et luml Satominiis, dicens (65); Adas aotem sahili ei naiiottis, ei generalionii o m a i u m dlcuat; el vidonconiradiclionom (64) faciens. tom Ptlrem biman hoc, wixiase iMud itia benigiil* teie,.ni poriecuim liereu llmic auiem dkuiil esta 2. Alii aniero rnrsvs a Bagilicte et Carpoerate Cbrtstum : qm rarsi>s poilulal (74;, qnemadmoduo* occasiones acclpientee, indififcretues coitut (65), el dicunt, adjmorhtm aibi d a r i Non ; el progresau mnllat ntiptias induxemnl el negligenliam ipeoeai Nut. Siiper b&c aniem emiliit Paier Logon* n , quae tanl idotolhyu, ad manducandum; non Con}uga4)ofi*e auiem Aeni Eiiiioieei Logi, tt Apbftide haec cnrare dicentet Dourn. E i qtiid enim? tbarstai el Cbriati: c4 aeoHia-aiOeni Zoe Tbdemali nn etl (66) numenim dicero eorum, qui socundum g eon)unc4a e4, 01 Nus Prognoai. E l magttiflcabaoi alterum el aheruin moduro excidermu t veriuie. bi itiagnam hnooa et Rarbelon* deitide (76) de Ennoia et do Log CAPUT XXIX Atilogenem emiesiis. dicunl, ad repMMenlalieaeiii Pt v*rii$ GnoiticOnm tectii, *c primo dt Barbttiaroagni Inminis; ev vthlf hoaoriftealora dicwnt, el lU * Borborwnii. omniahviceubjeetft. GoamissaiMuleni ei Aieihiam et esee conjugatiooera AiUogenus ei Aletbi*. De lo^ t. Snper hot aulem ex bis, qni praedicti MIDC &imoiii*m, muhhiido Gnoslicorum, Rarbelo exsur- mine auiem, qnod el Cbrialns, etde incorruptela, rtxit, el vebit a lerra fungl (67) manifeftaii annl, qiiatuor eniissa Inminarla ad ciponmsuiiltain Anto~ quonim prmcipafes apud coa aenlentiat eaarra- geni dicuiil; el de. Tbelcinate ruwui ei onia Zot niiis. Qiihlam enim eorum (68) ASonetn quemdam qnaiuor emiesiooes faciat ad subiDinisimlkMieai (69) iMiRqtiam sencscentera in virginali epirilu *ub- qnataor lumtoaribua, qnas nonunaiU, Cbarin, Thejtcitinl (70), qnem Barbelon nominant. Ubi cse letbi^Syneaiii, Pbronesin. E l Cbarin quideiu mapalrem quemdam innominabilem dicunl; voluisse ei primo Itimiitario adjunciam; bunc aviem So4era foluni, et Tocani euiu Haroiogeaes (76): tMiletn hnnc mattifettare aeipii Rarbdofii. Eunoaam
u 9 2 9 9
* Cap.XXXll. "Cap* XXXRI. alia mimss rccie aeecpit (64) Yelut fabvlam enarrani* Melwf 'tmfea voee C nai qusDdam omistl e*mmenl*$ , Grsecam reddidiwel ia~" " (Iren. ^) , (leg. ) tcrp. (62) Nupiiarum. Feuard. et Grab. cilra nlilw ms. * (lrena?us eodfcie audof iuiem, et necetsiuteui, rvposuerunt ') ' , ' (li-en. n*plin$. (65) DUetti. Gnec. , pro qno in rass. ) , * , quibuMlam rodd. lep , nout Valesitif ad cap. 29 lib. iv Ui$t. Eusebii. Sed vera leclio , \ , \, ett, , quod verteudum erat, prxdieans, (ex Coleierii not. ad loin. I Jfoftm#it*. Eccltiioe Grttcx, col. 764, lege ) tAOii. diceni. , . (64) Contrediciionem. Hine liqnet inierp. legisee, (70) SubjiciHM. Graecum, , veiiendum , el quidem melitis fbrte quam Eusebius, qiii scripsil . Nnm paulo anle eodem eral, tupponunt. (71) Prodimel... prodiit. Cod. V***. .produxi$aenca acripaii Irenaeus: ( . Vide Valcaii ooiaai buuc $et... prodidit. Gonseiilil quoad uiiiuiaui voceiii Ciactim. roin. (65) Coiiui. Clnrom. et Pass., coetut. (72) Magnitmdine. Clarom. ei Pass., mAoaiiiufi(66) Ei *mid twml non #f, elc. Fetiard. edit. mi- , bene quidem, ae<|u^reliir conctplum. U8 recio, El qmd > flenim non aei numerum di- (75) n Banc iniiium. Graece, ail Grabius, trt eic. b Pa.s. beiio, et quid demumt non, quod veneiiduin fuiseel, koc initium, eive, *$U o l c . prixcipium. Sed ftoipientia demouftlrare videntur (67) Velut lerra fungi, elc.Ad ha?c respiclebat prononien, hanc, refereiiduin esse ad Rarbelonoiu, EpipbaniiiH, cinn ba?r. 51, } 4, do Gnoalicis omiii- qu, juxla eoniiu bsreiicoruiii bypoibesiiu , gcocbiu acribebal: \ raiiouis omiiiuin priucipiuoi erat, poiioriûre quant . Clirtsius. (6&) Quidam enim eorum. Hos TbeoriAretitA Ijb. 1 (74) Qui rursut , eic. Theodorel. loc c i l . : Emrtt. Jnbxl. eap. 43, appeflai 6, Rop- , \ - , , , ; \ nie etiiin legeiidtiin, non , uU ex Eplplia- 5\ , \ , Mie eoiitui bar. 25, J 2, quanqtiam laroen ibi- \ <. . dem Epipbanios dUtinguerft videalnr luler Pblbio(75) $ deind* eiQ. Tbeodorei. : , tiltas ot Stralio4icos, een liiliiares, qaasi duaeetseirt diaiinctas barreticorum specles. ^, ', (69) jEonem qnemdam clc. Ad barc prope arce-* -.. diiiii Gnvca Tbeodoreii rerba loc. cii.,niii quod Ire(76) HatiAogenet. Sic oiunos msa., sed ediu. Era.,
9 w r f % f 9 %
005
CONTRA HiERESES LIDER PRIMUS.
691
TMetlo antom gectmde, qoem ei nominant Ra- liil (83), la*liala quoqtte, qtiftftiam gine brfn.-vvonoel: Syneain autem lenio limiinario, quem vocanl liuiuie Palris impclum feccrat. Poal detuoV gtmDaTid (77): Phroaesin aaiem qaario, quemnomi- pliciiale el bf-nignilate acia generavit opug (86), in uatit Elalelh. qno eral ignoranlia el atidacia. Iloc autem bpua 5. Coufirmatig igttur gic omnibne, gnper b.r*c ejwt e*s Proarcbonletn (87) dicutil, fabricatorem eniiuii Amogettea (78) liominem perrecturo ot venim, conditiouia litijug : viritiietn auiem inagnam abattiquem ei Adamantem vocani: quoniani neque ipae ligge evm a matre narratii, ei absliiigse (88) ab ca dontalog egl, neqoe ii ex qoiboi erat, qttl et remo- in inferiora, ei fccissefirmainenlnmcceli, in quo et i v f est caro primo Itiiuineab llarmoge (79). Erait- babUara dicanl eam. El cuin ait ignoraiitia, fecisae sam aatem (80) aim bomine ab Aulogene agniiio- eaa, qwas aonl wib eo, poieataias, ei angelos, ct ifrtttm perfecUm, ei coiijunciam ei (nnde et bunc niannenla et terrena omnia. Deimle dicuui adiiniagaovitae eom qui esl guper omnia): irtolem qno- tum eum aiilbadia) (89), gencraaae kakian, zeloti, qae ei itificum daiam a virgir.ati epiriln : et refri- ei pbibonum, #rt erionyn, et epithymiam. Generalia fpranl (81) in hnc omnia hymiiixare magniim jEona. autcm hig, maier Sopbia conirisiaia refugii, ci iu Ilitic autem (82) dicnni inanifestaUm alrem, Pa-> altiora aecettit, el fli dcoratini itumcratiiibug ocin9
v-/
. . . . . . . . - " 4 ' n
'
iretn; Filim : ex Aitibropo autem ei Gnoti naiom liguum, quod ei ipgiim Giiosim vocanl. 4. Deimte ex primo angelo, qui adstal Monogent, migfam dicunl Spirituiu aauciiim, quem ei Sophiam et Pranicnm vocant (83). Ihinc Igiler viden* tem rfliqua rnnaia conjngationenr babentia, ae antem gitia conjtigatione, qinegiage etii adunarrlor: i cnn non inveiiirei, ataeverabal (04), ei exten4<?baiur, et proapidebat adfaferiore*parlea, putana hic invenire coujugem : et nan tnventeng exsi
oaiio. Rla igiiur gecedenle, te opinatum , et propier boc dixit.^6 : solum Ego $um Deu$ (90) teiator (91), l prxter me ntmo . E l bi qiitdeiu u M
lia meiiliuDiur.
CAPOT X X X
De Opkiti*- ei Setkianit.
{. AIH (92) aulero rursaa porieniuofta loqonnlur, esse qnoddain primutn lumen in viriule Ryibi (93), bealum,eiincorrupiibito,eiiRleriiMDaitiiii:esaeauieiti
Exod. xx, 3 ; Isa. XLT, 5, 6, XLTI, 9.
C a p . XXXIV.
fSallae. el Fenard., Harmoge*. Ad id nomen I ai- C , bic acciplendam pro (nl milia respexitae Yideiur Hieroiiymat, cum epist 53, iiiterdiim arcipi palel, non ex SuM niodo, aod vl . 29, ad Tbeodoram viduam de Lucinio aeripail: ex vulgalis Lexicia), ambigo, aniiui pendto , ul Neqniquam $u$cipien$ Armofil Barbelom, BaUa- coniemiieiidum, lameu adeo platî, |n id niagi* propeudeo, , vel (quo eliaui mum, 41 ridiculum Leuiiboram, coeteraqut magi$ uli poluil Ireiwue), bic iignilicarc, niti, impeium t>ffe*/a, qnam ttomina, qnm ad imperilorum et mafacere. Idque coiligo ex eo quod gUilim addilur; litTCHlarum anmot concitandoi, et quav d* Bebraicit quoniam impetum fec4ret. Quod proxime accedii ad fontibui kauriunt, barbaro timpltcti quotque terren* nnturalem illum VabMiliniaiioruiii Sopbiui imp4ium, U$ fONO, *f quod non inieiligunl ptut mirenlur, (77) I>avid. In margiiie ediu Eras. legilur : alias quo ei ipga exiendebalur, de quo cap. 11. Eadein eiiim ulrobiqtie fabula eeae videlur, uisi quod bic itednd. (78) EnUtH Autogene*. Tlieodorelm Grnpce scri- panluluiii iiiuiittteiitr. liaque verlere debuissel init: lerpres, impetum faciebat. (85) Exiiliil. Mdius forlc, reiiliit. , . (86) Generavit oput, elc. Theodorel.: (79) Harmoge. Aruiid. el MiTC. 2, ; in \ , CUroia. el Paas., Armoie. (80) Emiuam nutem, elc. Tbeodoreiua : \ . , \ . (81) Befrigeratit. Colligil Grabius ex vei. GUwa- . (87) Proarchontem. Ex Tbeodorcio niox cil. lego ria, in Graeco Ireuaei lexm fuiese verbum, , qtHHl proinde reridere detuisaei imerp. ge- Protarchonttm. (88) AbnUiue. Eras.,Gall.ei Feuard. perperam, stigrunl. Colligerem ego ex parallelo loco, cap. 11 : , ^ ab$tHiit$4. (89) Autkodiai. Sic recte codd. Glarom., Pase. el * , el rcquie$cemtu ad Vogs.cinu edil. . juxla Gra*ca lia?c Tbeodorett: fcciwm* (landeni) cum magno gandio dicunt hymni%4 Propatorem , inlerpreiem ei bic legis :c, , . V^rbum enim , requieuere, . oiimibiie aliii ediu. vilioe babctur, reditere amat, refrigerare, ul paielex cap. 7 l 8, Atubadut; in Aruiid. vcro, *thabadia>. mifle vertendum t fuUaei, requuicuui ta k*c omnia (9<) Se iolnm opinalum. lu Paâ. ei Vu*s., $ulum opiuanlem. kgmnizantia etc. (91) Zelator. In ediu. ul el Exod. xx, 5, Zehtet. (82) Uinc M t e m , elc. Tbeodoreliift : (92) AHi. Selbiani wml, ex Tbeodoret hb*i , \ , Btrretic. Fab., c. 14, quos, laquil, Opbiauo*, vol * Upbilas qiiidam vocaui. E|Mpbaiiiii Imuen basr.- 37 , - ei 39, Seibianos ab Opbiiit digiiuguii: qiianqtiam iuaxiiua |>arg dogiialum qua: Opbilig Iribuil, ea ija . (83) PruMcum. D D VOCIH illius signiflcatioiic id O I H feiui, qua* bic, aucloriiiii lucilo , referi l i c aervara uifflciai, obsoenam esse, lesiibu Epipbuii. na.ug : fiorle quia uliigquo brhcig cutNoauiiiacranl. lia?r. i\ i 4, et Nicela lib. l Theiauri. (93) / N virtute Bythi. I. c. ex Ttieo<loroio, H4) A$uv4rabai. Conikit Grabius Ireuxum gcri. sae, . QiiaB qtiidcin doclissiini viri COII- , in Bytuo domiciliuM ha jtvUira baclcuus saii arridci. Sed quod addii,
t D
093
S. IRENiCl EPISCOPl LUGDUNEN8IS ET ARTTRIS
16
hoc Patrem omnium, ei invocari (94) prhnutn bo- et asguinpsiMe tx eU corpua. Humectalioai eiiim niinem. Ennoeain aulem ejns (95) progredienlem, lumtnis ejusomnia accnrrieae, ei adbspaiaae dtaiui, ttlium dicanl emitleiUls , 1 0 9 ei exsebanc filium el eirciimienuiese eam: quam nisi babutsael, lota (96) botuinis, secuiitliim bomhiem. Sub bU atitein absorpta fonasse fiiiwet el deineraa a materia. DeSpiriium sanrtom ea*e, et iub saperiori spiriio ae- ligalam igiiuc banc a corpore, qnod eral a maiogregala eiemenia, aquam , teiiebrae abyssum ria, ei valdc gravatam resipisse (7) aliqoaado ei cbaoa, euper qus ferri Spiritiim dicunl, primam conaiam esse fugere aquas, elasccoderead malreaai fcniinai eum vdcamea (97). Posiea, dicmit, exsul- non potuisse eam auiem propier graTediwcm elrV nle primo boiuine cum Olio suo super forraosiia- cumposiii corporis. Valde auiem maleaa babcnlem lem (98)$piriliis,boce8i, femins,el illitmiiianle(99) marhinatam eane abicondere illnd, quod erai dem* eata, generavii ex ea luiiien incorruptibile, teriiuiu per, luinen; linieniem ne ei ipium ladereiarab iaiuafrculuin, qiiem Cbrisiuui vocani, lilium primi ferioribus elementis, qqeroadmodum el tpaa. El ctun el aecuiidi boiniim , el Spirilus aancli prima fe- viriutem accepisset ab buroectaiiona ejua, qoed erat udnae* ecundom eam lumen, retiliit (8) et in aublimlUtem elaU esl: et facia lu aUo dilalavit, 64 eoopot. Conciimbentibiif auiem paire et fllio feiraina, ruit (9), et fecii coelum hoc quod apparei, a rorqtiam ei malrem tiventium dicttnt, cum [atitem (I)] poreejus; el remansil eub ccelo quodfecii, adbnc poiuiasel portare, nec capere magniiudineiu babens aqualilis corpori lypuin. Coiu accepiaael lumintiHi, auperreptaiam el eiiperebullienteia 86concupjscenliam superioris luminbr, rlrtale cundum ainieieriores parle* dicunl: ei tdc qnidem sampsisset per omnia deposaiaae (10>corpi ec U filium eorum solmn Gbrislum, quaat dexirum, et in lieratam ab eo. Corpus aolem boc exalate (11) diuperiora allevaiitinm, arreplura autimctim matre cunl eam, ieminam a ftimina naminaut. in incorruptibilein iEonem. Esie aulem banc ei ve4. Glimn atiiein ejns dkonl babuiate al ipanm ram, elfwnctamEccIeaiam, quae fueril appellaiio, ailspiralionero quanidaiii in ae iHCOxnipletat amatre el convenlio, ei adunatio Patris omnium pritni boreliriani ei, aer quam opcraiur, ei pmeua faciita ntinii, et Filii aecundi boroinis, ei Gbrisii fllii coemiaii ei ipse, sicul dicunl, ah aqaia ftUumaiaa rum, ei praedictae femin. maire: neqne euiai cognovi&se m a l r e i n ewm felttal. 5. Virtulem autem (i), qaa? superebiilliil ex fe- Qlitim ejus, secundum pairis iiiiiuiionem, aUcnVina, babeuiem (3) bunictuiioneni lumiuis, a paruni emisisse iilium. Hic quoque lertiua quarium iribui decidisee deoraum doceiit, aua aaiem - C generavit, ei quarius ei ipse generavR filiew^ de hintale babeniem huinectaliottein Iuroinis: quairi quinio sextuiii generaium diconi; et aexiaa (4) el siniMmm, et Prunicoii, el Sopbiam, ei ma- sepiiuiuin generavii. Sic quoque bebdomada per-> aculo-feiniiiam vocant. descendeniem simplicilrr fecta esi apiid eos, octavum lualro babeina I O U M I : (5) in aquai, ciimesi?ent immobiles, ei moviase (6) et quemadmoduni generationiboe, aic ei digniiaiibea, quoqne eas, petulanter ageiitein usqne ad abysaos: el Tirluiibus praecedere eos ab iuf iceiu.
9 f t f t 9
(94) InvocarL In Feuard. ol Oxon. edhl vocari, *ed riira ina. codicie audoritaleiu. Invocari aulein, lifc ccipitur pro V9cari. (95) Knnmam auiem eju$. irtc. Tu few Theodorelus : ot Ewotav , Ttov dvopcuicoo * , , , , , . , * , , \ , , - \ \, , \ .
v
\ , \ \ * . (3) Hubentem. Sic recle Grab. ex Fenard. awa> ei mss. Arimd. f i Voie. Cousonliuiil Clarom. et Pass. faveique Tlieodorelue > cil. lu cxieria exemplaribua, habenie. (4) Qttam. Sicmss. InEras., Gall. ei Feaard. orrupie, qucm. (5) , Simpliciier. Graece .; qnod bic vcrtcndinn eral, lemere, timpliciler. (6) AfortM.Pariiculam ne quxin omnibitgedUi. legitnr niiie momte expuoxi auctorilale codd Clarom. elPa 8., repugnai eiiim Sophiain in*aquuplulaiiinr egiase, nec lameii ;as uiovisae. (7) Re$ipi$$6. (Pro ) Ra Glarom. Yoa*. <i)u) lluncfilmm.llaiudd.CLAROM..PU$s. 6t VOB. cl Pass. Ca?ieri otuucs ptrperau,vt?l repiitu vel, Cx-ieri, /IWMC. PORRO, hunc, refer ad Emicearo. repisse. Sensueiiim esl Sopbiaui, ciim a tuaieria do (97) Vocuiue*. Pass. ti Yoes. invoca*U$. ligaiam el valde gravaiam sc seusisfiel, reaipaiaata (98) Formoiitalem. lU Clxroui., Pass. ti Voss Rc- laiidem ac poeniiuiise, qnod iu aquaa leiuere deliqui, formoxitule. scendi>sef. (99) lltuminaim.Slc restiinit Feuartl, roeriio ra(8) HetMil. Epipliau. loco proxime c i l . , lus coii&IRUCIIOITIS serkm ablaiivuiii poelnlare. In \ * Eras. AUIEIII, GALLAS. ei omnibiii ma. illuminanient, . Se uolcnier eiiuiu rurtuiu, el <*endil *IUANIFISTA scribarum incuria, palel. ip*ant. (1) Autem. Prursut redundal ba?c pariicula. Ex(9) cooperult. Clarius Tlieodoraiua: * i x Slai lamtMi iu oiiiiiibugctim edill. tuni m**. *> > (x) ViilUifm Hitm. Tbeodoreltts: - . tA ex corport, quo tcgebaiur, fecii cmlum. , ( 1 0 ) Uepoiuiue. codd. omnibu* legiuir <Wvai , \ , ^,- i?m*?f, npcrfo scribaruni spliuiinaie. , . (11) Uoc exuiue. L^geiidum, hoc qttod *xuU*t*
n D % t
COHTRA fl.CRESES LIBER PRIMUS. 5. Et nonrina aulem (12) mendacio ano lalta po- P*t*r Dttv*, ajwr m nemo. Audientetn auitm tnenrot: ettm enim qni a <matre printos sil, laltla* mairetn clamas&e adveraua euiii: Noli menitn, /*/baol(l5)T0cari:eumaaleni qtilskabeo,lao(14); ei dabaoth: t%% enim $vper ($ Pater omniim primu* qni abeo, Sabaotb magnam (15); quartam auiem Anlhropu$ et AiHktopux filiu$ Anlhropi. Conlnrbalis Adoneom, ti qninmm Eloeum, et seiinm lloreiim aulein oiiiiitbue ad novani vocem, el inopinabili iiau(16% afplfaroin atitem el novissimum omnium Asia- cnpaiione,eiqtia?reniibus undeclamor; ad advocanphawm (17). Hos aulem ccelos, et areothas (18), et dos (25) eos, el ad se aedueeiidutit (26), dixiseelaldaYirloles, et Augtloe, el conditores eubjiciwii per baoth(27) diciml: , faciamu* komintmtd rmaordinem aedenies io coelo, secundum generatton^m ginem nostram. Sex autem Viriuies aadieniet baoc, lptoram, non apparenies (19), reger* quoqne co&le- malre dante illis excogilaiionem bonrinis, uti per tfla el lermtria: primo ipaoruin laldabaolb con- eum evacuei eos a principali Virtuie, conteiiiemee tomnente mairem, in to qood filios ti ocpotcs eine ibrciaveninl bominem immensnm laliiadine el lonntlhtt perraiasa fecerit, adbuc eiiam Angelos, ei Ar- giludinc: acarizante auiein eo tanlum, advexertinl cbangdof. ei Yiriotet, et Poleelaiea, el Domina- (28) eum pairi suo, ei hoc Sopbia operanie, n(i et fkmea. Qoibns aeiis ad litera el jurginm adversus illum evacuel (29) ab buineclaiioue luminia, uli (20) converaoa esee ftlios cjus de principaiu; ^ posaelerigl adverenseos,qui sursutn sunl (50), h i propter qoao eonlriaiaiuai U laldabaoib (21), ec bens viriulem. fllo auiem insufllaiiio in bominera deapcraatan (22), conapexisae in subJaceoUm (&cem spiritum vil, lalenier evacuaiuutr eum a virtuie naiori, ti oonsolidasae concopisceniiam enam in dicuni: bominem autem ind habuiaso Nnti, et Eneaort, unde naluro flliooi dicant (honc aolem ipsom Ihymeaiii let>a?c easequ talvaniur, dtcenl (31)], etse NuD in flgura sorpeoiit (26)eoniortum): debinc ei gtaiim graiiaa agere eoui primo homiiii, reliciia 1 Spirilwn, et anknafti, et omnia niundialia: iade fabricaloribat. 7. Zelaniem aulcm laidabaotb volaitae excofigeaeratam omnem obli vionem, ti maliiiam, el , i infidiam, et mortein. Hunc auiem serpenlifor- lare evacaare bominem per feinipain, ei de siia mcin ci eotiiortom Non eorom adbuc otagia eTer- Embymeei eduxiseo feminain , qttam illa PmniiitwPairemcficuiiiiortooeiiaie, cum essol cum Pa- coa iuacipient invisibiliter evaonavil a virlule. Re~ liquos auiem venieNiet ei mirairtes formosilatem Ire ipsoram in coelo el in paradiso. 6. Unde exaullantem laldabaotb, in omnibus bie ejus, vocasae eam Evam, ei concnptKauiea bane quas sob eo esaeol gloriaiuiu, ei dixisse (24): Ep (32), gaueraase ex ea (33) ftlio, qnoa ai aageloa
9
%
(12) Et nomina auiem. eic. De nomlnibai ifils C (22) De%perantem. Alil, de$pewtvm. (23) Hu&c autemeiu Aaitin figura ierpentU, elf. Tbeodorelus: & xa\ , rfj , Id erroris porientum OpbilU adtcribuui Epipb. bair. m . Impotue- mox cilala, Terlull. lib. De prancript., cap. 47 rmmt *ul*m pneditth filiit tx ttebraica Itngua vttita Clemens Aiexand. lib. vn Sirom., PbiJaairiut, Augnst., ele. namina, qum commemurare $nptrvacaneum plane (24) Gloriatum eldixine, elc. TbeodoreU Grarce : d*xi. Qnae vel cominemorare snpervacaneuro duxil Tbeodorelus, explicare forel inulilius. \ , \ * (15) laldabmotk. Sic Epipbnniui scripsit h<er.25 15, et haer. 57, J 5 ; ei Terlall. lib. Ot prentript., * , c. 47, hancque genuinam leciionein inlerduin exbi- , (adbent codd. Clarom., Anind. et Voss.; inlerdom dii Irenaeus, quod forle a ThetMioreti acribis* omiasuro, ), , tero male, Jaldabooth, tel, laldabotk. (25) Ad advocandot. Aruod. perperam, odvoôiM* (14) /ao. De hoe nomino vide quae diximusaup. ReViqul, ei ad vocando*. ad cap. 4, paff. 19, not. (26) Ad teseducendum. Sic ex cod. Clarom. reposol, (15) Sabaoik magnutn. InClarom. eiPasa. deest, pro, ad etu uducendum, ul corruple babanl Eras. Mcgnum. ei Gallas.f el, ad seduc4ndum> ul babeol alii. Noeirani (V6) Horevm. , Oreum. (17) A$iaphceuni. Claruin. Adtiapeum; Pasa. el que Jeciionetn coniirmanl (juaD sequanlur: nii per D eum evacutt *o# principalt VirluU. Nam ad ** *#osa. Artapkeum. (18) Artothat. Sic oranes mss. curn etlit. Oxon. duceudum pomiur pro I ect prixcipati Viriult In catteria, aroiheas. Sed forte legenduin, Aretat; id divtUeret, et in * parla perducerel. (27) Dixitu laldabaoih, elc.Tbeodorel. , , enitn recla couveuil cum gequeutibua: et vir/met, * . eic. (28) Advexerunl. 5>ic ex cold. Glarom., Pass. ti (19) iVo apparmu. In Erae.,GaIl. t\ Fcuard. Voss. repoaui. Ga*teri, adduxernui* Sed prior leciki deest, . (20) Adversut eum.; Claroni., Pat*., Yoss. 1 niagis cougruii cuiu praxed. $cariiaxie aeu * Merc. 2, adversus eos, aed perpWain, u( palei ex ptante, (29) , Uii el illxm , ele. Eptpban. basr. 57 lita Tbeodoreli verbis: 6 * , $ 4: ' . 64 , .
%
(21) Contristalum ]aldabaolh,tit.
Ita fereTbeo-
(50/ * qmi sunum tunt. In aliis, $*m qui $ur$um
dorems auiiu poti proxime ciiaia verba : , . Nec proculab bis discedil Epipb. basr. 37, ( 4 : 68<( , \ * e , TJV \
. (31) Dicunt. 171 anlc dicani addtinl Eraa^ GalU et Fettard. (32) Uanc. Eam anie hn*c deleiHWA, quia plana abmidal, ei deesi in oiuuibua mss. (33>îtj . Sibi addiiuin in ediU. ac Aruud. el llcru 2.
760 S. IRENiEI EPISCOPI LU( HJNEKSIS ET MARTYRIS i et antmam digaolnlam el languidam, quippe a factora eaaa diconl. Matar autem ipsorum argameniaia est (34) per serpentem sedacere E?am ci Adam, laoianimoda Insufflailoiiam niindialefii habeolear aupergredl pracceplaro laldabaolh t Eva autem quoaduaque Pranicos (38) miseraU eorom, reddidlt qnatl a fllio Del hoe audiens, facile credidii, et eisodorem auaviutia buroeclaiiouig lnmioig, per Adam auaail aiamlucare de arbore, de qna dixe- quam ia comiuemoraliontm -eiierant auam ipeorai Deug, non manducare. Manducanlea aulem eve rum, el cognoveruot aemaUpaoa nudoa, ei rorporia cognof iaae eam, quae esl euper oninia, Tiriuiem di- maleriaro; al cogno-ertini, qooniam mortem bajwcant, tl abtceetisse ab bis, qui fecerani eoe. Pru- lant; et magnaniuiea exslilerunt, cognoaeenies nteum aotem ridentem, qooniam el per auum ptaima quoniam ad lempus corpus circumdaium esl eis: cl (85) Yicli $ont ?alde gralulalum (56), ei niraom escas qtioque invenisse eos, pra?eunie eis Sopbia,. exclamatae, quoniam, cum esset Paier ineorrupti- el galialos coisse invicem carnaliier, ei generasge Mfit, oJim hic semetipsom ?ocang Patrein, mcnti- Caiu, qtiem dejeclibitis serpeus cum iiliis suis gtalim lug eal: et com bomo olim eatei et prima femina, suscipiens everlit, 1 \ \ ei adimplevil mundialiaoMivione (39), in slullitiam (40) etaudaciam immitiens, et bec adullerans peccavil. 8. laldabaoibaulem propter eam, qaa? circa eum iia ul el dum fralrein siitim Abelocciderei, primus erat oblivionem, ne qnidein inlendentem ad hax, zelum el niortem ostcnderil. Post quos secundiim projeciaae Adam & i Evam de paradigo, quoniam providenliam Prunici dicant generatum Seib: post Iransgresai erant prcceplum ejua. Voluisse ettim Noream: ex quibus reliquam muliiludinein bomiHlioa ei ex E?a geaerari, el non adeptnm eate, qao- nuni generatam dicunl, et ab infcriori hebdomade niam naier aua in omnibua conlrairei el, lateo- in omnem malitiam immissam. eiapostasiam snpeter eracoans Adam ec Evam ab bnmeciatione lumi- riorcm sanctaebebdomada? (41), el idololairiam,el nis, uti neqne maledidionem parliciparel, neqae reliqiiam universam conteniptioncm, cum conirana opprobriom, is qui eisea a principaliiaie Spiriius. eis esset semper maier invisibiliter, et proprium Slc quoqae racuog a divina aobttantta facioa, roale- salvaret, boc esl htrmecialionem lurninis. Sanctam dictos etae ab eo, ci dejecioe a ccelo in bunc mnn- auiem bebdomadnm scplem siellas, qnas dicuul plaae.ias, esse vulunl; ci projectibilcm serpemem duo dum docenl. Sed et aerpeutem adversus pairem babere nomina, Micbael, et Samael (42), dicuul. operantero (37) dejectum ab eo fo deoraum mun
y
10. Irauim autcm laldabaolh bomiiiibus, quodum; in poteaiatem aotem auam redigentem angeloa, qui bic sunt, el ipsum gex fllioa gcneraaae, ae- niam eum non colebanl, neque bonorificabant piimo ipao exsistentead imitaiionem ejug, quae circa C quasi Palrem et Dcum, diluviutn eis induxisse (43), Patretnegt, bebdomadis.Et bos aeptem daimonag Dl onnirs sininl perderet. Conira alaule autem et mondiales eaae dicunt, adveraantea ei retisteniea bic Sophia, salvaios eos esse qui circa Noe cratii aamper generi bumano, quoniam propler eos paier in arca, propier bumeciaiionem illius luaiinia quod abea eral, per quam ilerum adimpleiuni esse iUoram projeclus eal deorsum. 9. Adam autem el E?am priug qnidem babuisse mundum bominibus : ex quibus qtiemdam Abrahaui levia et clara, et ?elui gpiritalia corpora, queniad- elegisse ipsum laldabaolb, el tesiameuium posnisae moduniet plasmatlsunt; renienies autem buc, de- ad eum, si perseveraveril semen ejus serviens c i , mausae in obacuriag, et pinguius, ei pignug; aed dare ei baerediialein lerras. Posl per Moysen
(34) Argumenlata $$t. Forte acripslt inlerpr. ar- ctionem colHgo,quae magia cobarei com aeqvenmtala e$$* a Gneco, , qtiod verlendum libuft. iieral, c*llMe molila e*t, excogitamt. Sic enini Epi(40) In Hutihiam. Sic recie Clarom. el Pas$. pban. hasr. 37, { 4, *. qnia panlo posl aequilur, ta omnetn maliiiam im (35) Per aump/ffema.SicemetidamuaexFeaard, miuam. In Feuard. el Grab. deeat i*: aed iu margine, Yoas. ei Clarom., rcjaclis per suam bla- Erasei Gallaa. pejus gcripuim, uuliitia et iphemiam, ut inEras., Gall. et Feuard.; vel,per laa dacia. Haipkema, ol in Amnd. elMerc. 2 ; Tel, per suum (41) Snpiriorem tancta hebdomadcc. SicClarom., bUsph4ma, ul in Pasa. legiUir, Yoss., Pass., ei Feuard. in roarg.. nisi quod ire* (56) Vald$ gratulatum. Sic Claronn el Voae., posleriorcg perperam habeant secunda, pro sancliv. omiaeo altero vatde, qitod etiam omiUunt irea alii In aliig omnibug \iliose, iuperiori sancue hebdo* Angllc. codd. in Erae., Gall. et Feiiard. valde madat. Porro maliiiaui et apogtagiam bic dici polo
t
valde graiulatum; cnm atlernm valde saperfluum gil, (57) AdtiTsus palrtm operanlem. Qtiia in*ilo lal-
l Prumcut, femins noinen, fcndninum genuscxigal. dabaoth, aupernarum Yiriuitim noiiiiam Adami et Eva animis ingeneraverat, eosque ab illo disjunxeral, ul paulo anie dicilnr. 58) Prunitoi. Vocem Uerum, qnaa anlePrnfiicoi ln omjtibuaediti. legilur, aucioriiate codd. Glaroin., Pau. Vo*e. ei Merc. 2, expunxi, quia aensuin obacurat. (39) undialia oblhione. Ip Clarom., Pass. el
Voss lc*g!tiir, mundiaiia obtivionem; in aliis
iuperiorem tanctce hebdomadm, qaain
videlicei
averlere non valuit guperior sancia liebdoinaa. Idque )>ergiiadere videiur quae mox gubjiciliir ralio : quia eonirarla $i$ eral umper maUr invUibili*
ter. Msi dicere nialig, banc apoglagiam gitpenorem egge gancta? bebdoiiiaike, quta ipga eadem cral iu qoam inciderat gaticla bebdomag, nlpoie qua a malre defecigaet, el ad jurgia cl conieiiiioneg aeae converiiasel. (42) Sawael, In Giarom. Sunwhel. Ediil. Erag. Galiag. el Feuard., Saaiuel; Arund., Stmukgi. Apud Tlieodorelum denique, Samana,
v #
dmli oblniom : ex quibui omnibui geuuinam Ke-
(43) Induxmc. Alii
mmUiiH.
CONTRA H J E R E S B S UBER PRIMUS.
doftitfe eot ex iEgypto, qui ab Abraham cggcnl, ftoam, et i d humar lalionein lumthis. Cognoacetii dedigae eis Legem, et fecisse oe Judaeos : ex lem auiem eam, qua tfeorsum eat, Sopbiatn, dqaibua eiegitte aeplem dieg, qooa ei ganciam he- acendera ad frairem ejus (51), ei annaiitiataa ejug bdoaaadain Tocaat, ei uiiusquiaqne eonim gtitiin adfentam per Joannem, ei praeparaaae baptismuin prcconen ad eemet gtoriandara (44), et Denrn an- poenitenUs, et anle adaptasse Jeaatn uti deacenDaDiiaadim : uti el rcliqui audientes gloriaa, aer- dena Cfariatua invenial Tas niuitdiim, et uti per fiireol el ipti big, qui a propbetla anoaaUarenlur liam ejoi Itldabaotb femina a Chrieto anounliaredii. tur. Deacendisse aulem euni per sepiem coalot, t l . 8ie aolem propbetaa dialribimnt : bujua aaaimilatom flliia eorum dicmtt, et aeiiaim eoruna qaidem laKlabaolh Moyaen foigae, ei Jtanm Nave, e?acoaaae firtulem. Ad Ipsnm enim univertani e* Amog, ei Abactic ; illint aulem lao, Saumel, bamectationem luminla concorriase dicunl, et dea~ eiNaibaa, eiJonam, el Micbeam; illiua aalero cendeiHein ChrtgUim in honc imiiidura, indaisse Sabaolh Heliam, el Jod, ei Zacbariara ; illios ar> p r i m a m aororem auam Sophiam, ei exaultaaae lem Adonei (45), Esaiam (46), el Ezetbiel, el Jcre- utroaque refrigeranteg euper invicem : ei boc eue niiam, el Daniel ; illios aulem Eloei ( 4 , Tobiam, apoiiaom ei gpoDgam definfuni. Jegiira aotem, ei Aggsram ; illiug antem Horei, Micbanro, ei quippe ex Yirgioe per operationem Dei generatnm, Nabaoi; illiue auiem Aauphsei (48), Headraro el aapieniiorem, el uiundlorero, el jugiiorein bomiuiSopboniam* Horuui igilur uDUgquisqu* glorifl- bua omDiboa fuigge: GbrtgHim (52) perplexum 8ocaiia (49) aoum palrtm ei Dewn. Sopbiam ei iptam phic deaceodiaae, al aic taemn eaae Jearnig per eoa mulia locuum ease de prinio Icomine, el CbrigUnn. incormpiibili jEone, et de illo Cbrisio, q n i ail gtir15. Mulioa igUtir ex diacipolia ejag noo cognoSttni, dicont, pramoirentem el reaiemorameto bo- Tiage Chrigli deacengionem Sn etitu diconl: deniinea in ineornipiibile luroen, el iu primura bomi- gcendcnit auien Cbriaio inieeora, lonc coimenem, ci de degcengioae (50) Cbrisii: in quibas piggt* T i r i u i e a perficere, el carare, el annumiare cooierriiig principibug, el admiraniibua noviialem lacognilnin Pairem, et ae manifeate filinm piittti io bia, qua? a propfaeiia annoiiliabantur, operaUtn bominig conflieri. In quibwg iragceiiiea printipea, el aaae Prunicam per laldabaoih neacleoiem q u i d fa- pairemiego,operaloa adoccidendum \ \ % eum: el cial, duoruro boininam facUt eaae emiaaioDes; ineocoiuadducerelar. ipgura quidetn Ghrigiuro cam SepbU abaiiiigae in incoirapiibitem Êonem dia l i e r a m quidero de sterili Elixabeib, alterotn au, cnul; Jeaom aaiem cmcifixom : non anlam obliaaaa ex Maria virgine. 12. Et quoniam non baberet eadcm ipsa re- ' lum suum Gbrigium (55),aed misitse degoper virluqniero, neqtiein ccelo, neque fo lerra, conlriauiam leia qoamdara io e u i n , que excliaTii enm in corinvocagge i n a<ijutorium malrera. Maler auiem ejua, pore : quod et corpaa aniinala ct apiriinale vocanl; prlar feoaina, miserata esl super pcaniienlia filia?, mundialia enim remigiaae eum io inundo. Yidenlea et poglnlavk a prinio bomine adjutorium ei milli aitiem diaclpuli regurrexigae eum> uon eum cognoCbrisium ; qui el deseeodit emissua ad aororem T t r u n t , ged ne ipguui quidem Jeruim, cujug graiia a acribilor, Adonenm. Alii omnes. Adonni. (44) Exqnibui elegi$u $eptem die$....unu*qmi$qu* #ramm.... ed temet gloriaudum. Hic pro vmuoaii- (46) E$aiam. Feuard. in uiarg., Vogg.el Pagi., Oseam. $m* legeadum pule, unumquemque, ti cum Eras., (47) Eloei. Sic iteruro cod. Glarom. el inlerprea Gallaa. Arund. et Merc 2, ad $emei (aie eiiim batiere iret iaioa Anglie. inss. conjicio ex Grabii gapra. Alii, /oi. (481 Auaphoeu Sic repono ex ipgolreiuco gupra, ailenlio), pro auumtt, ul in Feaard. marg., Clarom., Paaa, et Vosa., rel, auumet ad, ot in Grabia el exOrigenebb. vi eomrael9um gpwu rodicum Jegilur. Htijua auien loci eensuni baud asaecuii lum maa. tum edilorum viliosa lectioue, A$ia*fei omaea Irenxi ediiorea, trainus feliciter restiiue- vel Artanfei. (49) Onutquitqm giorifcaui. Suppleeil. rooU Offeodicolum praabuil uita focnla, die$ qnam ab lnterpreie perperain posiiam pro, luminu, D (50) De deuentiont. Sic Claroiu. el Paaa., nec iiiiellexerunl illi de gpaiio 24 horartnii, Grance procul digiani Vogg. hi qno dt$cen$iQne el Annid quippe acripsitse pulo Irenxum, , vel quid quo inde deucmione. lu edil. Oxou. ei Uerc. 2 aiinile, quod Terleiidum erai, lumina. Sepioiu iia- tu dtuen$ionem; iu aliig, in detctniione. (51) Detcendere ad [rat rettt eju$. Legeiiduiii pUo: que die$ hic idem sunt aique uplem lumina, seplem niniirniii Virluies, aeu Angeli pauto posi eiiu- de$cendere ad u fratrem fjtci, vel poliua gtttiw; aul w e r a l i : idque contextiie aeriiiouis palaiu osicndit. expungenda prapogilio ad. Paulo aute dicliiui : Sartctaui hebdomadam tepum (52) CkrittHtn. Pra*pogilioncm in hnic voci prassielias eu tolunt: iiadciu pene verbia, codeui fixain delevi aucloriuie Claroni., Pag. f l Vo-ig.. certe aenau, nuiic repetilur : upiem dm (lumina) fulguiti eniui gignii geuguui, Jegunt videlicel iu Cbristuii) dcgoeitdigge; quod CUIII lixnticurmu byqmo* t ianciam hebuomadam vocanl: altaa uou |toOHgi e diamelro pugnal. (juidpiarn Umeu lnc eiiliaereratit, fecitu eo$ Jnda'o$ exquibu* elegiue tepttm diu; qui euim cx Juda-is homiiiilms etigi poa- ii<sceat*ario gupplenduui eai, w:ihcet: et tii kumc, aeui aepieiu diea? iam vero spoule fluii aeiigu*: iiimiruui Jctfiuu, Ciiritlum pirplexum, elc. At donce HiiTragelur iug. codex, pr**ui abcaso paiitcu* tspiem Angetot, tl unumquiniquc eornm, ex Judan* 4Ugi**e $u*m tibi prwconem, uu pruphtium ad Jam htmci tlorUHduM. Tum siauin uuicuique euruiu (53) Non antem cblitum $num Chmium. Senaaa gwua atttiguattfr propbela. est, Lhmivm non $$$ obiiitm *ui hoiHi*ti beu (45; Adwu iSic rerte cod. Clarom., naui supra quod sttum erat.
9 9 % t % t t
ft. IRENA! EPISCOPI LOGDUNENSIS ET MARTTRIS 704 70S mortuig reaarrexii El liunc maximam errorem 15. Taleg quidam gecuodura eos setitenlla attnl: Inter digeipaloa ejns fuigge dicutil, quoniam pata- a quibua, velol Lernaea hydra, multiplex capiiibag rent eum in corpore mundiali reaurrexigge, igno- fera de Valcniini acbola generata est. ranles qaonlam earo el langui* regnum D$i non Quidam enim (60) iptam Sopbiam aerpentem facapprtktndunl * . lam dicont: qoapropter el canlrariam exstUiasa 14. Gonflrraaro aoiem volunt deacenaionem faetori Ada\ el agnliionem bomiaibos immiaiase, Ghristi <ai aseensionem ex <eo, quod neqoe aote et propter boe dicloni gerpeniem omoium aapienbaptismom (54), neque posi reavrrectionero a mor- liorem. Sed el proptcr poaiiionem iniestinoram lais, aliquid uiagni fecisge Jesura diennt diacipuli noetrorum, per qaae (61) eaca iuierior, eo quod U ignorauteg aduniiuiit etae Jesum Gbristo, e4 incor- lemfiguramhabeant, osiendenlem abseoiiaain gena* ruplibilein jEoncin bebdomadali (55), et mondiale rairicem aerpeiitig Ogure (62) gubgtauiiaiu iu corpus aniroaJe (56) diciuii. Reinoraitim (57) auiem nobia. eum pogi regiirrcciiouom XTIII mengibua, el aensiCAPUT XXXI iHliiaieineum dealendenie (58) didicisae quodliqtiidnm est: el paucoa ex diaciptitis suig, qnot tcieDe Caiani*. batcapaces laniormn mysieriorum, tlocail h c ; et ! AIH aitiem rursusCain (65) aeiiperiora prlaaicrceepin cgit coelom, Chrigio sedenie ad dexceram pairis laldtbaaib : dli aniraag eortim qui cipaliUledicuai; et Esau, et Core (61), elSodomicogooverunl eog (50), paai depoeiiioiHtm mundialls tas, et omneg ules cognatos suos confltenior; a i carnie racipial iaa se, dilans aemetipaum, Patre ejus propier hoc a factore impugnalos, nemlnero ex eia ignoranle, sed ue videole qoidem eum; uli iit male acceptot (65). SopbSa anim illud, qaod propriam qnanium Jeaua geitieupsun diiai in aanciia aiiima- ex ea eral, abripiebal ex eia ad *etnettpsain. E l bug, in taoltira Pater ejut in deirimaniia faciug bate Judam prodiioreia diligeoier cognoviase dldemiuorelur, evacualas a virtulegua per animaa. cnni, el gobim pne caeteria coguosrentcm xeriiaiam enim habiiaruiit eam animas ganctaa, ut lam, perfecisae prodltionis roysierium : per quem rursua dctniiut eaa in gsculum, gftd lantam eas ei terrena coeleatia omnia diaaolnla diconi. Et coiificiionem aflerunl bujusmodi, Judaa Evangelium qua aual ex .sybstantla ejus, id est qure sunt ex inaaiBaiione. Consamniaiionem antem futuratn, libid >rocaniee. 2. Jaraautem el rollegi eorum conscripiionrft, qnando toia bumaclalio apiriuig laminis colligator, in quibus dissolvcre opera llystene (66) adhorlanl abripiator in JEon*m ineorruplibUiUlig.
v M
I Cor. x, 50. C a p . XXXV. (54)An/e bapii$mum. Sic recto restiluil Gmbtiift C mpixtlaQu * tt CIMI. Vofa. ( cni conaeDlil Glarotn.) pro po$t , 6tixy0oav . (61) Per qutc. Aiiag viiiosa et gcribartim ctilpa, kafttnmum, ui perperam legilar in otnuibiis editl. (55) Hcbdomadali. Ila Paas. el Voss., quod malbn per aua$ 4 videlicet male Iraiigmulala in . Sed quain hebdomadi, ut in aliig legilur. Seugiig enim dendiim conjiclo ex Tlierhlorcli verbis: Mrpenti* fwi, Chrisiam, incorruplibUem JEonem, iiiiUum eggetorpu* exprlmu eo quod, etc. (62) Serpenlit figura. Forie legendum, urprnti* kebdomadali, Sopbia: viddicei, qua? bebdomadig iapieniim; gtc enim gcripsit Tbeodoreius. princops eral. (63) Alii auUm runv$ Cain, Hc. vocai (56) Animale. In Clarom., Pass., Vogg. ei tdti. Oxon., animalium; perperam quidoin. ut pulo. Hie Epipban. baer. 38. Tbeodorei. Itb. 1 /i<rr. eiilcn de iegii diacipulig gcrino cet, qni ne ip$nm fabul., c. 45, nnde opiime monct Gotelcrius in qnidem Je$*m cogno$anti ul mox diclum c*l not. ad tom. I Monumentorum Eccle$. Gracm col. Mundiale corpu* animalt dlabant^xd esi aiiinialo 770, apud eumdem TbeodoreL ejiiMlem Hbri caeorpng, qtiod post resurrct-tiotiein gesUbai Jems pul I, pro , legi delêre 7(. Laliiii imiiidialtf esse erranies dicebaul; cuni lamii jam vero Caino$, Cajano$ CeiniaHOi, e i c , appellani. Prius autem Islud colon Epipbahiug ila Gncco mnndialia remitisut iu wundo. (57) ttemoralnm. Glaroui., Pass. ci Voas., reme- exbil>el : moraium; qtiam pravam leclicncm miror clcgerit , . Grabius. Idipgom cnim bic asscritur,quod cap 5, Sed paulrt aliler Tbeodorelus : ... . 2, effiitiebaut Valeiiliniani : aiqul coniendebaut D . bi Jegiun, AUi autem Gain dicuul snperna auctomat* / 1 , $ ru*r- berainm. fectiouem moriaie, dectm tl octo mentibM commo-(64) Etau, et Core, elc llig gemina siml ista ratnm ct$cum di$cipuli$. Eibic ergo et ilHc *criTheodoreii : \ , \ , \ psil Irciueug , remoraium, cowmora- , \ ixm, non ccrlc rtmemoratuM. . (Epipbao. ) (58) Seusibilttaic in eum de$eendenie. Ua Fcuard. , iu iuarg., Claroin., Pass., Yogg. ei Grab., cacicri 6 . , viiiose, $$n*\b'UUaitm in enm detcendemtm. . (50) Eo$. Cbrigtnm scilicel el Jesum. (00) Quidam cnim. ilx<- c l seouonlia Tbcodorctug \ (Epipbati. \ Grajcc sic enniuial : - : ) \ , \ ^) . (:) >lnle acceptos. Ia*gc, wate aeceptnm. , ., ^ (00) II y*: ertc. ' Grace, Laiina , , > . - r/r eil.
9 f f % t
TOS
CONTRA RiERfiSES UBER PRIMIS.
706
tor; Hystcram autaai (67) febrictiorem coeli et . Qnapropier roiinii suimjt DOS unlvcrsom mal* terra* vocani: nec enlm aKicr salvari eoa nUi per compoiMUe(75) vulpeculae bujas corpaacultuii lo mtoinuia eant, qutmadmodtim el Garpooratca dixit. dium prodacere, ei per le (76) lacere manifesium. in unoquoque peccatorom el (urpimn operalio* Jam enim non muUii opus erif sermoiiibus ad everaum angelum assisiere, el operanlcm aodire (68) tendom doctrinam eoruin, inanifestaro omfiibm faaudaciain et imanQndiliam inferre (69), id qeod ctani* Quemadinodum beatis alicujua in silva abatntsieioperaCioni, Aogeli H J n o m i n e d l c m (70): condila (77) et inde impeluiR faclentfa, ei inoboa 0 t, Angele (71), abutot opere tuo : Olx, llla (73) asiantU; qui segregai el denudal sitoam, ei ad vl/, ptrficio tu*m opcrationtm. hoc aioneni eaae adduxit (78) ipsam feraro, jam non elaboraftt tcieniiafD perfeclaip, siite liraore in ulea abira (79) adjcapieDdaui, videntei qootiiain ea iera fera eat: operaudfces, quas ne imminare qnidero fas e$t. ipaia euini adeai tidere et cavere In>|ciiis ejue, et 5. laltbua matribua, el patribus, ei proaviieo*, jaculari undique, et vuhierarc, ei interftcere vaata* qoi a Valenlino sint, sicut ipsae aanleniie et regu- tricem illara bestiam. Sic et nobis/cam ia maitifo 1oslendnni eos , nerassahum ftiit manifeetft ar- tiutn redegerimus eorum abaeondiia, et apud so ruere (75), ci in luedium afferre dogmata Spaorum, ai taciia mytteria, jam non erii necessarium niuliia qni forle ex iia pa&niteuiiam agenle*, el convcrten- eoram deatraere aenlentiam. Adeat enim et llbi, c l les ad nnum solum conditorcm, et Deuro factoreni otuaibus qul lecum sunl, ad bacc qu prxdicla sunt iniyersiiaUa, salvari poaaiiit : reliqui aulem tibu exerceri, et evertere (80) nequara ipsorum doclri]am absirabaniar a praya, quaai veristniili, aaasionc nas, el inconditar>, el apia veritaii oaiendere doeorara, putantea majus ei atiquid alitus ab iis sci- guiaia. Ciim igiiur hxc aic ae habaiit, qvaienua lnroa se mysterium; sed a nobia beoe discentea proinisi, aecundum noslram virtuiem inferemua qitae ab illis male doceniur, derideant quidetn do- everaionem ipsoruin, emnibus eis conlradiceolea io cirinam eorum ; Hloruni aaiem misereanlur, qai seqnenti libro (enairalio enira in loogam pergil, ot adhuc in bis laro roiserriniis ti tnstabilibua fabulta vides) ; et vialica (81) qucpie dabimus ad eversiounum elaliooem aasumpterunl, atmeliore* seioei- iiem iptorum, oecurrentes omnibus &eiiteiuiis teipaoa reliquis propier lalt-m agnitiooero, imo igno- condum narrallonis ordineut : ul simos non lanraniiam, arbilrtmur. Dcleciaiio autem eomm baec titm osieodeoies, sed cl vulneranlcs undique boest (74), eive advmus eos victoria eai. aeotcuti atiam rorom niattifeuaiio. (67) BftUram eutcm, etc. Epipban. infiite 1: ... \ . \ , , \ . (08; operantem oxdire, eic. Sic codd. C!arom., Pass., \osa. ei edit. Gxon.;ifi aliia editi.,
tt optruHtem aecidere; in Aruud. ttcctdere. Priorem
Cin not. ad Arnobii, lib. m Contra genta, pag. 226. (75) Neceuarivm fuU tnawfetle argnere. Senstia
e*l : talibu$ matribus et patribus oriHW ducere VuleHtinianoi, tiectM fuil demoHtirare; vel, iaiibui malribui el patnbut repelUo aigHm*nlo MCCU* fuit Valentinianos impugnare. (74) Detectatio nutem eorum kac t$t. etc. Id fst,
t
ftiilcm leclioi.em elegi, qnod geiiuinatn, sed quod genuiiix propiorem eam csse ccnteam. Qunntam euim ex FpipbanSi cl Theodoreii verbis conjicere fas e*l, legeudum videlur auder*. (69) Inferre. Niei scripseril lretia?ns , qnotl rerti debuissel offerre inferre; inferre bic acttipio pro auribuere, uuribere; ei tic Ireua-i
Verba iiiterpretor: operanUm auderg audaciam
lnquil Feuard., bis nugis, imo i-xsecraiidis et dele&iandis blaspbemiis glorianiur ei triiimpliaui, quani(ii oportei penilus erubescerc. Sed conjicii itlem Feuard. pio dglcctatio, b*genduni esse dcienio; camque leciioneni conslabiliri posse, ex c < > quod supra cap. 22 legilur, c*m $it advertut omite*
ha>retico$ detectio, etc, el mox Prxfal. )ib. n , quod iit datclio evettio $enteniice eorum ; ilerumque Pra?fat. in Ub. , de deuclione et evenione
i70) id quod ineti ei operuiiom , Angeli uomiu4 fai*(c cogtiiiionu, qua? qtiidem docti viri coiijeclura dicere. l u Fetiard. ex vct. cod., cui conseutiim! oinniiio 8pernt-(da vidûir. (75) Compotita. Al?/ compotilum. Clarom., Pass., Voss. el edil. Oriun. In Eras. vero Gallaa. Arund. ac lierc. 2, Angeli nomen edicerc. D (76) Perte. Siccx Claiam.,Pass. el Vost. repon* re
tf
(btMiis) el immuudiliam ei ( Angelo), atnibttere.
aliis cxemplaribua uiinus bcue scribiiur. Aiukcuiu cuiin alloquuur ireniTeus, ad qiiem tibroe suos iiiil reix : et id guod me*i ei opermioni, Anyelx uomine lil, ul poneuloaa Valcniiuianonim dogiuala iu k i iactre ae dictre. Loge Epipbuii. ac Tbcodorel. lucem piofcrens, faciltu evcnerei. uii supra cit. (77) Betii<c... abuonduic. Helleuisinus eat; geaiii^ (71) m AngeU. Epipban. 2 ba?c i u Gracce pro- vus, pru ablalivo absotulo. (78) Segrcgat.. denuiLai.. adduxit. \ o l ba?c in plufcrl: ", , . \ rah ntimero poneiida etani, \el equeiiiia iu aiugu , laii, ut sectiiu omuia cougrucreui. (79) tlaboravil. Lcge tluborant. . li*gaa, bic miiidiiin esse lextuni fatcaris ucces&e esl. Sic porro, priurein rciinciido lcciioaeui, rcsl.tuey
III Ollob., Augeli nomint cdicere. Scd quoquoiuodo
placuil, pro apertum, vcl cperle, vel parie, ul i<t
(72) Ahutur ... tu . Iia pro ab. . te. or. vel
(80) Ev4Tt4t4. Al. excuicre.

9
(81) Vialica. Id cal $ub$idia auxilia. Vide qoa?Hl ubmieor, c i fatuu t//a, quomodo ouinia e.iila e.i iusa. exeuipiaria viiiuae babobaui, Epipbauii c l Niccix fine Prcfaiiouis bujus libri noiaviuiui ad voccui * aiH.-i<>rilate I C J K J ^ U J I Fcuard. prjcouuie lleraldo .
8.1REKA! EHSCOM LUGDONENSK MARTTRIS
ANALYSIS LIBRI
SECUNDI.
1 1 4 Falat omnlt bsretfcenim, alqne in primitea YalenHnianermn dogmat, q n Sn primo libro li*> eaucleaift, illa tn aecaiidci rgiimeniii t mtione peiUit evelkii radicilas ei fandiltis Tfriit. Ae primom quidero iptum tiydne pelii capui; et icorilra pnecipnam bserelicorum errorem w i i s rationibas probtl, Deom nnum esse, topra airt iirfra qoem alint Deue, Prinetpiwn, Pleroma, it\ Poieaiai esae possil: buncqno etae euprerauni Ofunium, et Domini uoiiri Jetu Chritti Patrem; a qno tolo ut oenfa coaceplua, tic et per Yerbnm ipsitie condtlus mundtu; non a Marcionig Doo vel ab Angelit aot alio qttovU, praeler tenlenliam illios. Yana proindc eaw ei tbturda, qua? Yalentiiiiani de Byibo Pleromate, Doiniurgo, ejtiique ignorationc, Iabe> imbra *t vaceo comminitcebaiitiir; neque enim in ii* qnae contineniur a Patre, labes, vaevuni aut umbra aupponi pouoat, qaia id in pateroi iuminig dedecat reduodel, Cbrlilutque hsreiicoruia, tenoraniie caasa, Salvaior w o ignoraiioni obooxius arfnatur " Tom probai ab Angelbt, aat arauiidffabricaiora ignorari non poiuiste aummum Deutti, qoem ratio naturatia demonstrai *. Deinde ea iiiseclat<nr, qaa? garriebani Valenliniani, in mundi creaiioue Salfalorem pereorttm, quae tarsura tvnl, imagines alqtie limiliiadines, a matre Acliaiuoih emissas, boooraM* Pleroma : repugnal siquidera, Fes creatat aul JEonam, qoi rursum tant intra Plerotna, iiiiagittes, aui Pleromaiis umbram esse * . Hinc variis ratiotrain moDieoiis coiiOrmal, Diunduin, aiquo niaieriaia temro unit, toliutque Itei tffte opus " Post hax contra trigiDlt Yalenlinianorofo JEomt et contUUimm ab oit ictitia* eornmdem JSonnm etnit*ioais ordinetn, vanatqae illorwn conjugmiiona alidisaiate ditpitlat; ataueea omnia ab aliis acripCoribos etiam eibnicis deaumpla, el mera vigilaniiura homiuura fomnia, anilesqoe fabuiai esae aperte Otftendit* . Debinc ?ero demonstral eos abtarde omnino atterere , Sophiam in ignoramia , demi*oraii tt pauione fuiae, aique ejus emkmi$im id esi cegiiatiotiero seoraim condiUm ab ea separari . Nec miniis certe ridiculum illud esse probat, quod de ongioo toa iideiu bereiici, el de Dtmiurgo plara illis nollasima proraus De*cienie nec noo de animarum soaram ob svmeo a Matr$ conceptum, prauuutioro catlcrU ordioe jacUubanl"*. inde ?ero ad diluenda eorum argmnenia transii : nihilqoe aat imbeeilliet ease doeet qaain id qood inepie objiciebaoi cnm Judam prodilorem uira haraiorrolssam AEonis duodeeiml, apoaloloi tera eonjugaiionia HominU et Ecclaics, ac Cbrislom uadem cum annos natus iriginu bapUzabaiur, lolidcm jEonum foisae lypuin ei imaginein . Nec majoris profecto ponderis ea eate urget, quat ex liuerii, frllabls, ei numeris errorum suoruni conirmalMHhjm colligi posse arbitrabaniur *. x qnibus concludit plara boniiniba de Deo curiosiut inqaireuda non esse, quam qua* io Scripturis sacris clara eunl ei aperia quaeque ipsis scire et inlelUgere conceaeuin cal * Srimua auiem Deuin esse siiuplicisatinum : sed quoroodo ab eo aui geoitum Verbum, aul creala $il maieria, plane igtioramus . Quauiobreui ridiculaui YafenlinianoruiD da scienlia aua jaciamiam aeiie casligal : eosqua merito arguit, quod negaia corpornni resurreciionc, asseferarenl aninias jusloraro requieMre in m$di*laiit loco aui ea< supra DemiuTum (quo se uielivres etae iuipie dicebam), ad Ualr$m coiiaceudere, fierique spiriuialiuia Augelonim aponiaa . His aulero Yalentini erroribui ila sobverais catieras omnei alioruro baereiicoruro falsai opinionet obrai el se iptif ruere demoiitirai. Ouod qoidetn, iicui ei ttdei CbrUUaiue veriialeui eo egregie asiruii, quod iitilla uuquaro ab ba?reticU aed duniaxai ab oribodoxii ediia fueriul vera niiracula ac quoiidus edcreiilnr . Tum e?ersa flagiliota bsreticorum senlemia : oiune aclioiiis, eiiaiu pefsimai genus experiendum etse, solaque opiuione buinana quaedam jusla, quardam iujusu esse subiiidtt aieiempsycosiiii, aeu animaruiu de corpore in eurpua irautiiiigratioiieiu , iinpugnai; aiauifesUiiiique facil in quodquo boiuinit corput fttiutn, quae cum eo nec nascilur, nec moriiur ita iufuiidi aiiiinam ot poai uiortem corpus debeat rursum ab ea informari *. Tum vero detlrucia Baailidis, de falaa muhiiudiwe ccBloruro, opuiinne, oslendil a Gnotiicis perperaiu ataeri, varia propbeuraui oracula ex variit diU nianasae. Oeuique e<iruui occurril objeciioiii, qui ex diveraig uouiiuibut Dei pluret deos praposiere onmiao iudueere couabaniur "
9 9 9 t 9 9 % 1 e t 9 t 9 u # I T M 9 e f 9 9 M 9 u f v
LIBER SECUNDUS.
1 1 5 PRiEFATIO. fakitoquiom; euam sentenilat exposulmos eonin 1. ln primo quidem libro, qui an(e huncest, arqui priores exsiiierunt (82), discrepanles eos sibi* gueulea TaUi nomiuia agnhioiicin, oslendimus Ubi, nteLipsis oslcudentea, niullo auietn priua ipsi vedilecitttime, etnne ab bis, qui uui a Valeniino, riiali. Jfarci quoque magi senientiaiii, cum sit pcr malios el conlraHot modos adinvenlum esse tx lns, cum operibus ejus oiuni diligcmia expo# n
Cap. 1 el eeoq. " Cap. 6. Cap. 7 el 8. Cap. 9, 10 tji II. Cap. 12 et seqq. Cap. 19. > tap. 20 ei seqq. Cap. 24 el seqq. Cap. 26 el seqq. Cap. 28. - Cap. 50. Cap. 3L Cap! 32. tap. 33 ei 34. Cap. 3o.
P 9
n M
Cap. M. Cau. 29.
(82)\ Eorum qui prioret exgtHeruni. Veirrnm scie i c quos lib. i. cap. ull., Valuiiliaianorvra pmim l4u*i Gau.ucofuuj, Siiuaub Magi, Micjlaiiaruiu ci prouvoi diiil.
70*
CONTRAILERESES L Q . tl.
710
fttjtimts : ei qnanta ex Scriptarig etigeautg, ad- ogtemlere, qaoniam (00) neqae anper eam, neqne
poel citm esi aliqtiid : neqne ab aliquo molog, ged aua aeniautia ei libere (91) fecii omaia, tum ail quaiuorderoenU alpbabeii.YeriUlemaflrraare (84), aolas Deu*> t i solus Dorainug, ei sohie condlior, coiiiDtnr el aadaai , mimiUtim >perexiviraag (83). ei aolue Parer, ei solas oouiinens omnia, ei orani quemadnodum eoudiiionem gecaitdum imagt- bng, ui ftmt, ipae pratgiang. 2. Qnemadmodtira enim poiertt anper hunc alia f m limaibilia apud eoa Plerotnalig fadam dicuul, el qoanU de Demiargo geiitiunl ae docent, Pleiillodo, aal InUiom (92), aai Poiestag, aul aliva renatttiavimna; et progenitorig ipeortifti dactriiiam, Deoa ease : euiii oporieat Deiiut bonim ouwitiia Siutonis Magl Samariiani, et omnium eorum, qni Pieroma Sn immenao omnia cirrumconliiiere, r i auceeaserunt ei, maiiife*Uvimns. Dixiniiii qnoque circiimcomiiieri a nemina? Si auiaiii axira illiuii aiuliiladinent eorum, qui Minl ab ao Giioaivci; et eal aliqtiid, jam non ooiaiam eet Pleronta, neqno diflerenilaa ipaomm, ei docirinaa, ei sticceaaionea Qoolinei omnia. Deerit enim Pleroofcali, aui fi qiii adnotaf iinns; qOjeque abeis bsereaea iagiitola? gunt, ail auper omnia Deo, boe qood extra emti dicnnt. omaea expoaulmua. Et qaooiam omnea a Simone Qood anlam deca!, et delibaiom et ab aliqao, boe baereiid inilia aamenlea, impia el irreligiosa do- nn eal omnium Pleroota. E i lerroiiium aulom, 64 gmala iadnxeronl in banc vium, oaiendimus; ei medieiatem, ei inem babebil ad eoa qui aant exira redemptionem ipaoram, el qnomodo luiiiant eoa eom. Si autcm fluig eal io ea qua? sanl deorgunt, qai perficiuntar, et aflalionea (86) eoroni, et my- fniliam est el in ea qnm aunl anrattm. Similiier ateria manifetlavimu*; ei qnia nnus Deug COD- aulein et ex reliquis parlibus neceaaiiaa eat omnia riilor, el qoia non posiremitaiis(87) frucliig, el quia (93) id ipaun experiri, el ab eia qul foris aunl cotuiiieri, el deienuinari, el in<:ladi. Is enim qal naque auper iUuni, neqne posi em esi aliquid, 2. In boc aolero libro imlnietnus qua) nobia eai deoraum fiuia, neceuario omni moda cirruioapta sant, ei qtue permiUit tempn?, el veriettiug scribil, el circnmdal eam qui iiniatiir (94) in eum. per aiagaa eapiiula omnem ipaorum regulam : Erit eniin (95), tdcondum eot, Paier oainium (qneiu qnapropier qooil aii dateeiio ei everaio aenteaii* viddieet e l Proonla, el Proarcben Yocanl), cum ipeoniro, operig hujus conacripiionem ila liiulavi- Pleromale ipsontm, el Marcionis bonua Deus i a mug. Oporiei eniin abscondiiae ipsorum cotijuga- aliquo condilua, et indusus (96), u a foris cirtiottta, per manireslamm conjiigaiionum indiciam cumdatus ab aliera priucipalitate, quam necessa eaae; qooniain id quod coniinel, eo c l atergionem,, Bylbuin diggolvere; el quoiiiam (88) eai majorem y * ' iieque fnerii aliqiiaudo, neque git accipere ogten- qaod coniiuelur majug e s i : quod aulero majoi egi, aiooem. id et flrmiua egt, el magig Domiuog: el quod majug eat, ei firroiag, et magig Doiuinug, boc aril Deue. 1 1 6 CAPUT PMIIUM. 3. Cam enim ail aecunduin eoa, et albid quid, Deum nnum **u, ntc supra ant infra eum alium D**M 9tl Principium, aut Pleroma, aui Pot*quod quidcm extra Pleroma eage dicunt, in qii<xl $iiem esu po$u. ei guperiorem erraiicam virluicm deaceadigge opiBeae igiiur habel a primo, tl maximo (89) capi- nanlur, necegge egl onmi modo, aut conlinere (07) tnlo incboare aoa, a Demiurgo Deo, qui fecil co> id quod exira eal, contiiieri auiem Pleroma (aliolum et lenram, ei oinnia q\m in eig gnnl, quein i i quin non eril exira Pleroma : gi enim extra Pleroblaspbemaoteg exlremiutig fruciiim dicunl, et ma egl aliquid, inlra iioc ipsum, qood exlra Plelpure couaiilar ictloni tise> diligenier reuilinrug: et quonam modo (83) per numerog, ei per vigimi
B 9
4
(83) qmonan modo. Sirex Clarom. reponere cap. 1 geqoenii, extremiiati*. aatiug viguui esl. Consenlil Vosg., nisi quod pro (88) Everiionem Bylhum diuohere, et quoninm, auonam, viiiogc babeat, qnoniam. In Fenard., etc. Hasc ila traiislocauda egga conjicii Grab., everiidem quodam modo. ln caM. iidem quonam modo.
t
*io*tm dinolvere, et Bythum, quoniam, eic, <d
(84) Afirmarc. Billitis lib. Obtervat. sacrar., frustra. Sensus est, ni fallor, ab*ondili$ ipsoriiin cap. 33, legendum conjicil, infmnare. Sed vanaiu D conjugalionibug gemel patefaclig, el eversis, lly rase conjeciuram deprebendei, quisquig legeril tbuin ipgum dissolfi. llb. I , cap. 15, n. 4, el cap. 16, tu o. (89) Maximo. edilt. Erag. ct Gallag. neciiou (85) Minulatim perexicimut. Perexire, Inquil opii- niss. Aruod. ei Mcrc. % proximo. tae Billius, novo ac Latiuis prorgus inusilaio more (90) Quomnm. Al. quod. Qnoniam aulein in iolo dixil, quod Gneci , id esl commemorare, Jioc opere frequeng, pro quod. tmarrare, e l c , diriinl. (91) Libere. Al. liber. (86) Affaiione$. Sicrecie cod.Clarotn. InFeuard. )2) lnitium. Scribtndum arat, Principinm; nam (92) " marg , Pagg. el Voss., a/feclionet; cdiu. fact.o' procul dubio fuil iu Graeco. Mt$; aed corruple. Genuitiam euiui esse nogiram (93) NeceuUa* tit onmU. Grsccigmua, pro omatieciioucm demutigiraiil qtiaj iuiuiedtaie praecediiul: no necetteeti. #1 rgdemplionem eorum, el quomodo iniiiant eot (94) Finialur. Sic anclorilaie codd. Clarom. el qui perficiuniur. Affationes voro smil prufaux illui Artiud. resiitui, iia exigeiile seuau, pro firmatur. ba-relicorttin redeiupliouig, de qua bic loquilur, (95) Erii enim. Geniiiiiain banc lecioneii) babcl formula*, geu invocaliones, quag guperius relidit cod. Claroiu. ca*ieria oinuibug, el iterum. lib. i , c 21. Eadcin v#ce pro invocaitombu$ ulilur (96) Inclutut. Alii, reclu$u$. infenus, boc scilicei lib. u, c. 0. (97) \Aul continere. Sic iiigg. omncs cmn edil. (57/ PosirenualU* Gncce , qnod Oxon. Aliue oiunes perperam, ti cotaintre.
%
alibi pag iiu veriil, labh, defectut, <*$ el

9
S. IRE&E! LPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS 711 roma dicant, erll Pleroma , ci conlinebiiur Plero- , tboni aliud pclagtta Dei, el a laleribiu antetti gioiH 111:1 ab eo quod esi eilra; ctim Pleromate aiiiem litDr eadem egge : el eic in imiuenguro exeidenu (98) giibaudiaiur (99) ei prituug Deug); aui nirgug (5) gententia, et gemper neceggitag erit excogiin tinroefigum distare ei separau rsse ab ittvicein, tare aliera Pleroroala, cl allecog Byihog, ei uun~ id esl, et Pleroma, et quod est exira illml. Si au- quam aliquando cooaUlerc, getnper quxrenles aliog, leui hocdixcriiii, leriium qnid eril, quod in iin- pneter diciog. Erit aolem incertwn, ulrnmnam inengutA geparai Plerotna, et boe qnod esl extra 117 b*c giol deorgfiin, quae gunl gecuDdum not Rlod; el boc lertiuni clrrumlinil (1) et coniiue- au baec ipsa guperiora tiui; et quas dacauiur ab bit uiraque, et crit majug lerlium boc, et Ploro- eig gurgum, ulramnam gursunH aui deoraooi gini: mate, ct eoquod esl extra illud, gicul in guo gina ei nulliig gtaiug, neqoe firmiug coniiaebit gengani conlineng ulraque: cl in inflniliira de big qua? Dogirum, ged in iniDteagog uiaudog ei iodeiermiontinemur, l de big quae conlincfil, incidei eer- nalot deug excedere neceggitag eriu mo. Si enim tertittm boc iniiiuin babebil io gupe5. cum hsc gic wt babeant, unusquigque Deog riora, ei fincm in tnfcriora, oimiioo ncceggilag cgt guig comeiiiug erit, ei non curiogo a de alienia: ct a laleribug dcfinir illud, vcl incboang, vel de- giquominug, iiijusios erit, et a?arug, et cegsaug ficleng (2) ad alia qoaxlam : ei illa rurgug, et alia ' wse quod Deug esl. unaquieque condiiio (6) qtisc giuit gtirgum, el qua? deorgum, ad alia quas. guuni labricalorera gloriflcabil. et ipto gufficieug daiti liabebunt iniiia, el boc usqee in infiuiium (7) erii, et alleruro oon cogiiogcei: gj qao minug, m tiunquaro giet corura excogiiatio (3) in eno apogiau justissime ab omuibug judicau (8) diDen. ged per otragionem plus quam est quatreiidt, guiggimam coiictpiel p<Bnaro. Oportei enim aul in id quod non g'u, excidat, ei absiaiat a vcro unum csse, qui omuia couiinet, ci in toig fccil uuotiiDeo quodque eomui qtiac facla guat qoemadmodum 4. Stmililer autein baec et advergug eog qni guat ipgc voluit: aut multos rargug et indeteraiiiiaiog a Marcione, aptaia gtinu Coniinebuuttir enim el iacioreg ci deos (9), ab invicem qoiden iocipieocircuniiiiiieniiir et duo Dei ejug ab imraeuso iuler- leg (10), ad iovicera auiero degiaenteg per oninero vallo, quod geparal eos ab invicem. Sie autero ad parleni : et aliog omtieg a foris ab altero quodani excogiuiidum (4) egt necesgitag secutidum om- majore contineri (41), ei velui iuclugog (12) ei manem partem mulios deog irmnensa scparationo nenles in suis, unuroqaeiiique eoruui coufiieri ncdigtantcs, ab iuvicem qtiidetn incboanies, ad io- ceg&ius c i i i ; neminem auleiu borum omiiium casa vicem auiem Onienies : el illa raiione, qua ni- Dcuut. Deerit enim unicuique eoruin, parlein uiiiiuitur docere guper fabricaiorem cosli el lerrae nuliggimam (13) babeiili, ad rotuparationera omegge aliquod Pleroma, aui Deum, cadcm rationo uium reliquoniin, et golveiur oiimipoieniia appeluteng quigque aslruet, guper Pieroina allerum esge laiio, et ueccggiug eril iu impicuiem cadcre ukot Plcroina, ei guper illud HJIMIS aliud, et super By- seu&utn.
9 9
(98) Cum Pleromnte. Iltc Fcaardenlium mcrilo cagiigai Grabius, Q U C W L iu gua editione, ab his verbis on modo cum Kra*. cl Gallasio novaiii iucboant periodutn, scd aiiurain plane, adve iiovain btijti* capitis secitotitm fecerit; cum gcmicoloo golutu illa digliuguai. Quo ipso facluiu, addil fir clartss.tit et precedcnlia et gequeutia baud per* fcctuin babtianl bciisuiu; ac leciori merag offuiidanlur icnebra*. (99) Subaudialur. Iu edil. Oxon., tubaudUur; quod qmdem tnallem, si faveret ms. alieujus codicis aucioiiias. Sed favere conjicio ex cl. Grab. iiota. tod. YoiM., iitqtiil, babel, $ubnitdiulur. Atqui nediiiii cod. Vo*s. ila babct, scd el Claroiu., Pass., Oilub. el editt. Erag. Gallas. el Feuard. Quaro vtdgaiain reluieo leclioaeui, quas reclum babcl gciiKUiu, gi tubaudialur, in iuiperaudi inodo inlelligatur. (t) Circumfinit. Alii, circumdefinit. Legendum Uuieii esgcl, circuiH/i*iel quia uiox gequiiur, COH*
9
f
Defensionc fidei Nicamai, pag. 305, legere roavell,
exctdeiite. Naui pnvterquam quod txadere ineliorig uola) cmheuin nisg.' aucloritaie nilitur, e.i in eumdem sensuiu accipi poiegl; bic famdiaria e>l Irenaeo, geu poiiug ejug iitlerpreii loqueiidi uio<lyg :
in immensumexcidit itntenlia, sermo, cic.,utex ae-
queutibus patebit.
(6) CondiUo. Pro creatura. Id in boc opere fre-
quens.
(7) Snjficieni. Pro conlenta.
(8) Jndicaia. Sic cum cod. Amnd. gcnbere nialiiii, qiam <um c&lcri* *judicalut: id enim refcrlur ad condilio; in Glarom. auleiu, Oilob. el Moro. 2, Miibaruiu viiio gciipluiu legiiur, upotiataiu.. judicalam : qiiod procul dtibio taciiiiti ex $lata...jndicala. Kl binc couliniiatur noslra lccl.u.
%
(9) Facore* et deot. Snppie, eue.
(10) Incipieultt. Codd. Aruud cl Mcrc. 2, acripientes. (11) Ab altero quodam majore contineri. Sic
V
ttmbit.
(2) De/icient. Ita Clarora., Anmd. el Merc 2, pro quo iu Pas et Feuard. margiiie viliuê, deftuien*. ediu. deinen$* (5) Excogiitiiw. AL. cogit itio. (4) Sic uMin ad txcoyitundum. Erag., Gal-
Fcuard. iu inarg. oi codd. Claroiu., Pasg. el YOSU. nielitis ol cum anlecedeulibus cougrueutius, quîu Arund., Mcrc. 2, cl cdili, ab tillcruiro guodmtnmouo
reconuueri.
las Feiiaril. l msg. ahquibu inak, si aulem id

f
excoguandi. Sciigiig eutiii egl : eo autein umel I % ucceuafio uquiiur excugilan potst ucundum vrnmm partcm mnliot deo$ eic.
% t
(12) Velui ittclutot. FWai pro rei, ex cod. Vogg. repoauil Grabius. Congonaiil Claiviu. el Feuard. ta iuarg. (15) Minutn$imem. Siccod. Claroon. pro qtio barbare in Aruad., Vo>g. i edit. uxouieusi, mi*t~
miuimam. lu alii*, minimum.
[5) Exadtule.
Fnigira dociigsi:uus Buliug iu
713 CAPUT II.
CONTRA HiCKESES . ! l .
sum Angelos dicanl facioi,tel mundi fabricatoretn a primo Paire, queniadmodum Basilides a i i ; nibilomious id quod est cauga eorum qnae faeu guni, in illum, qui prolalor fuii lalis aucceistonis, re1. Qul aalem ab Angelis mundoro dicanl fabri- currei: queinadmodum in regeni correciio belli (37) ealum, vd ab alio qitodam mundi fabricaiore, refertur, qai prxparavil ea quae gout causa victopratter senieniiam ejus, qui euper omnia Pater riae; el conditio bujug civilalig, aut bujtis operig, esi, primo quidem ex boc fpso peccant, praeier ?o- in euiu, qui praeparavk caugag ad perieciionein hioutem primi Dd talem et lanlam conditionem eorum, qnae deoream facu guiil. Qnapropter non Angelos fecisse dicemes : quasi efficaciorei sint jam aecoriin dicimut concidere ligna, vel gerram Angeli quaro Deus, aut rursus quasi ille negligeng secare, scd bominem concidere et secare reciiaaii, aut mioor exgisleng, aul nullani curam habens ttine quis dtcai cum, qui ipsam tecurim et serram eortw, qu io proprlis ipsiua flaot, uirumnam ad hoc fedl, et mulio prius ariuamenla oinnia, per mate, an beoe lant, ut illod quidem disaipet et qua* fabricau tunt securit ci terra. Sic igilur probibeai, alieram antem laudet el gaadeat: boc jnate, gecundum illorum ralionem, Paler omnium aeiem(14 32)nebon.iniquidemaolerU applicetquig, f labrlcaior bujug mundi, el non Angdi, nc que alius quig mundi Tabricaior, prxier illum qul qtiaiilo inagU Deo (33) ? 2. Post deinde dicani nobis: Ulruronam iti hig, fuii prolator, et primui (38) causa faciionig bnqnae ab illo continenlur, ei in propriig ejug, fabri- jugmodi preparationig exsisieng.
Ab Angtlh* tel ab afio quovi, praater untenUam M premi omnium Pairi$; fabriceium tion tue muna*atm, $ed ab eod$m Valrt p*r Vtraxm tonditum fuiu*.
B d i c e l u
cata suni h t ; ao io alienig ei extra eura potiiis ? Sed ei quidem dicanl exira eum, similiter omnia praedicta iiicoiiTenienlla occurrent dg, et includetur primug Deug ab eo qui extra eum est, ta quo deainere eum necesso eriu Si auiem in iliios propriig (54), valde vanum erit preter gententiam ejug, In ejug propriig, ab Angelig et ipsis qoi gunt iu poieguie ejug, aal ab alio qnodam dtcere fabricaium egge lnunduni, aui quaei non omnia prospiciai (33) ipge quae glnt in goia, ul non (36) gcial C quae ab AngeJis ftitura gint. 5. Si autem non praner Yoluntaiem ejug , acd Toleoie el scienie, quemadinodum quidam opinanlur; jam non Angeli, vel mundi fabricaior causae ertinl fabricatioaig igiiug ged volunus Dei. Si enim mandi fabricaior est, Angelos ipge fetit, aui etiam cauga creaiipnie eorum Ipge fuii; el mnndom ipae videbilur iecisse, qui caugag fabricalionis cjug praiparayii. LScet per longam gooceggiootm deoru t
4. Sit fortagge bic germo guagoriug > give gcdttcloriag apud eos, qui ignorani Itetim, ei qui bominibug agsirailanl euin inopibug, et bis qui non poggunt slaiim aliquid ex parato iabricare, scd indigentibug multig organis ad eorum (39) fabr:calionerai nou aotem verisimilie in loium 118 apud eoa, qul gciuui, quoniam nullius indigeng oinoium Beos (49), Verbo condidii omoia et fecit, neque Aiigeiia indigem adjutoribug ad ea, qux fiunl; neque Virlule allqua valde inferiori ib illo, et ignoranie Ptirem; neque aliqaa labe> neqae ignoranua, ut ie, qui iociperet eiim cognoacere, bomo flerei (41): ged iti semelipso, gecuadum id quod eel enarrabile, ei inexcogilabile nobig, oainia praedealinang fecil qaemadmodum voluil; omnibus congonanliain (42), el ordinem guum, ei iniiium crealionig donans; gpiriialibug quideni gpiritaleat el infigibilem, et guperceelegiibug coelegiem , et Angelig angelicam, ei animaiibug aniuialein, et
Cap. II. Feuard. edii. per incuriam typograpbi omigga egao dicit Grabiug. Sed gemel mouuigge gitflidal d . vimm viliogig oinniuo Feuard. edllionibug uguin \ 8ISemo tance mentit de homine quidtin, fuigge. Pleraque enbii quc iu Feuardeoiio deosge, neaum de Deo tale quid audeal italuere. ?! corrupia esae queriiur, aana el iniecra sunt (33) Quanio magii Deo. Pro, qmanio minui Deo, iig editionibug quae babeo ad manum; Paris. gci GracoruiD niore, ail Feuard. posl Billiuui. licei, an. 1576, ti Gdon. an. 4596. Hag gi per (34) Jn illiu* propriii* Sic recle Grab. ex cod. oiium conguluigget vir erudhag, plaribug noiis Yoag. lu Erag. et Gallae. iria lioec verba desuui; abglinuiggel. in Feuard., Glarom. el Pagg. vox proprH. (41) Ul te, qui ineiptrtt eum eogno%cere home (35) Proipiciai. lla Glarom., in Vosg., penpiciat; erei .Kegcnerttio quidem boiuioig, inquil hic Gracaeiarig, resptciai* iug, fii per coguiiionem Dei: ged qua ralione qiiia 36) 1)1 non. Eras., Gallas. ei Fetiard. aut non. Deum cogaogcere indpieiig, boroo primoni creeiur ! 37) Correctio belli. Scite nolal Billius lib. l et fiai, baud capio. id reipaa capi non p o i a l ; ged Oburtal. sacrar., c. 35, inlerpreiem hicnon gatig neque is esi verbonim gengug. A l ai advertiggei vir apte , vcl , veriigge erudilug , inciperet ntm cognotcere, Grascigmuin bilii corrcclionem, cum poiiu>, belltcum tucceaum eaae inierpreii ramiliarem, pro, cogmlnru* eum gigniUceL Nam , qui bellum ex etat,pergpieua eievagiggei Irenaei geiiieniia; gtilicc. aniini aeitieuiia conrecii: quoiiiadiooduin et - D$um neque labe neque ig*ora*lia indigumt, i r f #ua , idem eai quod omneg temperait- komofieret qui eum eognituru$ eral, geu , o cognotcendum deuinatu*. lixb uomerog implere. Hacienug vir dociigsimug (42) Gotmnantiam. Grasce, (38) Et primu$. AL ei pnxg. (39) Ad romm. Grascigniiu est pro ad ixam. 23 PATXOL, G R . V I I .
n v
t
(14-32) Hoc autem, etc.Eadem scnlemia ususest Epipbauiug Piolentaei inepliag refelleus, H<rr. 33, | 2 : & \ 6 ^ ^^ ,
(40) Vtritimilis...
omnium Deu$. Hsec oronia in
715
S. IHENiEI EPISCOPI LUGDUNENSIS ET HARTYRIS

w
716
Denm rtpugnari. Ab e$dtm faclum **u mund*m exaequilur: Qnoniam ipte dixti, $t faeta tunt: ipu quo mente concepiui; nec [rucium iue labU $t mandavit, et creala tunt . Cai igilar magis cre- ignorantias.
desiua de mundi fabricailone, bia ne, qui pradicti snni, bareiicis, aic fatea ti ineonsiantia garriaiH tibue; an diacipulia Doroini, et fideli famalo Dei ltoygi, el prophel ? Qui el primo genetim maodi
M
naiantibus aqoalitem, ai terrigenia lerrigenam, enarravii, diceng: In prirtcipio Deu* fecit emfmm omnibus aplam qualitalis sobauntiam oronia t% urrem , ei deinceps reliqua omaia : aed mon autera quae facla gunl, iufaligabili Verbo fecil. dii, neqae angeli. 5. Propriam est enlm boe Dei guperemiDenliae, 6. Qooniam aotero bic Deoa esl Pater Donon indigere aliis organU ad condiiionem (45) mini noairi Jesu Chriati; ei ideo (48) Paulua apocorum, qoa fluni: ei IdoDoaa (44) eat at aufficiena gioloa d i x i l " : C/xxg Deut Pttler (49) , qni $upir ad fonnationcm oroniom propriam ejug Vorbom , om*$$ (50), etperomnia (51), et ta ommbus nobi$ queinadmodum et Joannes Dotnini diacipolus ail (52). Jam quidem oatendimos unam esae Denro: de eow : Oatata ptr ip$um [acta $unt9 ei *in$ ip*$ ex ipgi* aaiem apoglolig, ei ax Dominl aermoniboa factum eti nikil (45). In omnibue aulem, eal ei bic, adbac ostandemu. Quale enim. esi, propbeurom, at Domini, 61 apostolorom relinqoentea nos voeeg, qui eal secundum noa mundug (46). i bic ergo a auendere big, nibii sani dicentibos Yerbo ejus faclag esi, aicut Scriptura Geoaaeoa CAPUT III. dicit, omnia (47), que aom aacunduro ooa, feeisaa Valenlimenorum Bgthum et Pler&ma, et Mardom* Deom per Verbum autim. Simlliier aalem ei David
M
4. Ingtabilig (55) igllor qui eal seenndom eos Bytbug, id qaod eai bojos Pleroroa, 61 Marcionia Deua. Si quidem, qaemadmodum dicunt, axtra aa habet sabjacens aliquid, quod vacuam 61 orobram " Cap. m, Epbaa. , 6.
Joan. i , 5.
PaaL xxxn, 9, et CXLYIII 5.
" Gen. , I.
lur, hanc voeem addidil Feuard, aad eomra prav eedenlinm edilL ei majoris parlie maa. codicam fidem, al anie me observavii Grabiaa. Nollem u men cum docliasiuio viro hinc inferre tam copalalivani , qoam vocem in lreoad codke dereciaae. ld eallem dc eopulaliva dici non poiaai, qiue ex omnium cum editt. lum roas. consensa legilor lib. iv cil. cap. 32. Sed ncc abfolate (45) Et $ine ip$o faetum eU nikil. Ita buic senab Irenset exemptari demonsiral ab cl. vlro allaia leniiai flnem imponunl non Ireoaeus modo bic, et raiio, acilicei Irenoni ex boc loeo probare Beom lib.i, c. 22,ac libr. m, c. U , n. 7, alibique noo raro.aed et Terioll. Cyprtanui Wilarios, Augustin., C eaae Pairem Domini noslri J . G., nullam aulem fore conseqaenliaro, al Ibi dicalur. Uieron., ex Gracis quoqoe Origeoea, Naxiaiixeiiu, Cyrillas Alexandrinus, elc, lameiai, inquil Feuar- Inio ex eo qood Pater omnium dieatar, 6i ex oxo, ui dixarai Apoalolos cap. prsBcedenli, cmmt paiafw denl., aliter Ytdeator locus interpongendua Chryaostomo et Tbeophylacio. Lege sia Ambroaiam lib. nita* in cauit el in itrra nominaiur, recle seqoiiur D# fid$ cap. 6. Uuod auieip addil Feuard., Ire- 6faa Pairem 61 Domini noairi Jesa Gbrieli: qid ncum Doslram atraaique adroillere leciiooeiQ 6oiro omnium dicit, nulluin axcipii. lib. , c. 41, faUuro esae apparebil editiooeia (50) Qui $up$r amaei. Eti in adiii. Eraa., GaUaa. tioalram coneolenli. 61 Fouard. ex Lalina Yulgaia addilum meriio de~ (46) Qui $*i *ecu*duM no* mundu*. BelleoiemugIOYU Grabius, qula ab6at a codd. Glarom, Arond., Yoas. et Merc.4, nac ln Grseco apparai t l , pro mundu* no*ter. Sed ejutmodi pbrasea Graecae ei freqoentiores et faciliorea sunl, ui ain- Qoin 64 in anUqaiaiimia D I M . NOYI Test. codd. oiniuimr verbum $*t. Tros bic assarvaniiir in bigulis in locis iioiari debeaul. (47) Sicul Scriptura Gent*to$ dicit amnia, etc. bliotheca noilra San Gemianeiiti, alter GraMa~ Laiinas annomm circiter millo, alil duo annorum Sensum, non rerba Geneseoa proreri lrenaeos. pluaquam oelingeniorum, in quibua acripium leRespicil enim priroum capoi, ciijua IniUo reruoi -omnium creatio tunnnaiifii referur bU verbi: In gilur ul bic, tuper oarnes, absqua verbo etl. prmdph creavit Deut cadum et terram: lum poaiea (54) P$r om*ia. Codd. Glaroou 61 Yoas., ipu pcr aigUlaiim ei ordine deacribjiur; ubiqoe vero Dal Yerba facla dicilor. Naro illud, in pnneipio, ei D (52) Nobi*. In Grtecla notlris Noyi Teaum. aodd. lau, dixit Dtu*, de Yerbo Dei aubaunliali intelll- ut 6t apud Gbrraoai. bom. 14 in Epist. ad Epbea. genda eeaa Yolunl anliquiesiiui Paires, II polisal- legitur, . Sed nobi* cum Irenaco babaal, pratmom qni ooaira Arianos ecripaerout; ei cuiu lar Vulgaiam noalram, iret sopra ciiaii biblioibacai Irenieo probaoi ex illo JoanDie , owata p#r tptsai nottr codd. mas. (in ao qui Grseca acripiua eat, acla *wti. Lege aia Tenullian. coni. Praxeam, et ) aliiquo Grasci plurea in Oxonieu&i 1 lllar. lib. De TfimM* -ciaca med, ui de aliis T6stam. ediu an. 4675 laudaii, Firmillauug aplsu 75 (adit. Oxon.) inler Cyprlanioaa, Hilariua lib. I T aileam. (48) Et loVa. Sic Feaard. lo narg., Voaa. at bt Trinh. n, 54, Hicron. in divina Bibththeea ab Paaa. Beliqai, i dtkoc: solua Oiwb., ei d* hi*. erudiUaslmo MartiaiMao noslro vulgau lom. 1 novaa (49) Unu$ DtuiPaUr. 4n otsuibaa noalria sive odiiioa. HierouymiawD, eic^ qoanquam laman noo daaint m u . codicaa Novi Tesi. iii quiboa n m r a Cracis, aive Laiinis . TesU codicibas leailur: Ka\ , *i Pater owmmm.; aioqiio legunlYoxoccarrat, qualis 6tt Alexandriuug, aUiqae $ recenaeiit clariggimoa Millhig la sua Motl oiunet S5. Pairea. Omiitoiil qvidem coniunciiotieiii 'ext. adii. at aacior edil. Oxon. MM>X diau. xoi,ai, Ghrysosiou). io bunc tooain, ei inlocpreuiio (55) l**tabili$. Graece , Porro, iaqadt Syriaca : ted qoi , omnium, omiaerial, alios reperias, prssiar Irenasum. Nec boc Joco duu* Billiug loco sup. cil., aliquid tlvoi, ac* laxai omiuic, aed ei lib. IY, c 20, 61 lib. , c 48* innabiti i m , NON comi*T, elc, at gaepe loqoiagr ioierpm noglor, quamvig uou gatla proprie; cai bi vero lib. IY, C 62 edii Feuard. (Auac 52) lega(45) Condiiionem. Pro creationm, paatioi apud ioierpreiem. (44) IdoMut. Haud atlendeng loierprea Verbum Lalinoratn non ejoadem generie esae ac Gra> eoruro, mascolinum genua posterioris paggim trlbuit priorl. Ne mireiis ergo si deincepa maacullna TOX cum Ytrbo Juacla oocarral.
t f t
CONTRA H 2 E R E S E S LIB. 11.
1i%
Toeam,*! tacoomlio* iita}iia Pleroraate (54) ipao- secundnin menlUconcepfitmem lafeoi. eitonv ram oatenditar. Iitttabile 1 1 9 ett autem el hoc posiium, etniuubilem, el iranseanlem. Curo aoleiu dfeere, infra se (55) omnia continente eo (56), ab $it ulie, qnalem Paier defortnateral apud temeiip* altero qoodam fabrieaiam esae cundhkmem. Opor- avni, <iignam eaae Palris/abricatieaeiii (65). (Juod tel enim illoa oeceseario vacuum aliqoid el informe aatem a Paife unifertorum menle concepinm est, confiieri, io qoo fabricaiom est boe qood eat uuiv eret prarormatnm alc qaemadmodQn et facioro esi, sam, infra spiritale Pleroma; et infonne boc, labi esae dioere fracivm, ei ignoraniia prolaiiuBtrom<57) tcieote (58) Propalore , qoa io eo fu- nera, magnae blasphemi ett. Erit enim, secundom tara eraot, ex atodto tic reliquisse (59), an igoe- illoa, Paler omnium secundum suam menliscoocepranlel ti quidem igitoraiiie, jam oon emnhira lionero in peeiore soo labie emieeiones ei igiioraoeril prascins Deas. Sed ne quidero causafx reddere lia? fructas generans: qaa) eaiie roente centepe* babebuDt (60), propler quam rem locnm hunc tera- rai, Iwec ei facu suau
9
poribos lanlifroiiosom sic reliquit. Si aatcm p r CAPUT IT. itios esi, ei tvente coutemplatas esi eam condilSoVatuiet iaH$ hantteorum abiurduat demontiratwr^ aera, qu in eo loco futtira esaet; ipae fecii ean, i . Gausa Igilor ^piaereada eit bujasmodi dispoai* qtd etiam praeformafii earo in eemeilpso. lionis Dei, ted non fabricalio mandi alieri aecri* 2. Qoiescani igiiitr dieere, ab alio factura este beoda: et ante praeparaia emnia dicenda anot a maodam: liinal enim ac meate cepii Deos, et factam est boc, quod menie cooceperat. Nec enim Deo, oi fiereni, quemadmoduro ei facta aoot, eed poasibfte eralalium qnidem meolecondpere, alium non umbra t yacoius eonflngeada e$u Ganenwt, vero facere, q o ab ilto menie concepta faerant. unde vacoiui? quareiar. Uiram ab oraotaun Patre 8ed aut aelernam mandum meule concepit, seeviH et prolatere, eecundero eos, el iptom prolainm, dom eos hareiicoe, Deas, aui teroporalem : qua et ett equalii bbaore, et cognainm reliqoit iEonibot, 1orie aotem el antiquios (64) Sptia! Si aeatiaque iocredibuia. Sed, si qiiidem ternum eum ente eoncepit, et apiriutem, et tisibrtora (61); lero ab-eodem emissoni esi, aimile esi ei qui emittiit et factua fuisseu Si auiem lalis qoalis eat, et til, et bis com quibos emlttan eat. Meeeasitae tpsefedi earo ulem, qai talem qoideoi menie con- ergo erii omni mode el Byibom ipsoram com Siga eeperal. Aut in pra*entia Patris veloii (63) eeae vaeoo similem ease, boc ei, vacuum eate : et re9
fd nuflo modo eonstare poase, ab amni verisiinili- C Gallas. ei Feoard. mts. com edit. Oxon. pro, tudtpe abborrere, ila prodigioae el abaurde con- *o/fi, babenl o/aai. Quam lectiooem ex wrtbarom BCUMB este, ot omnem vensimililttdinem exce- imperitia pFbreciaro esse pulo. Gnm eiiim Ireaari argumeniaiiouem baad astequereotor, ad hamlieoe dal. etc. reioleruni, qood ad Mareionit Deom, qaeni refelht (54) Majut PUromate. Ita recie Feoard. in mare. Eraa., Clarom. Voa*., Mqrc 2 ei edil. Oxon., Gal- eactor, Ipsa oraiionit seriea referendom etae delaa. Yeto et Feoard. io lexiu, ac eod. Pas., moaf* monatrai. Id adeo verum eai, oi Grabioa ipae, qtn PUtomauquara lecikmcin gemiinaoi leniei BH- msa. codieum lecuonem nlgaue praaiulii, raieator liox, noslranque sensu ipso refelli coniendil. Ele- lotam hanc periodum vix inlelligi poase, nial pro w nrmuutia, legaior pratcienHa : eoro tamen kxc Bim, iaqoii, GrecUno boc, ficttnai hoc m%agi$ ipsa TOX, praaentia, qiiam uoanimi eosteoso eodiTUremat* ipmumîiendUur intfabtit, Irenarus acoom iUod, quod Valentiniarti inducebani, siul- ees omnes exbibeni, alieraro to/na/, cum qna um Ilv8 adbac, absordiuiqae esse Pleromaie ilJo.quod male cobarei, in suspicionem apud cl. ?iruqa ?o jam epnfiiurat Sed w\ro doeiisatmo fucom focil eare debuissei. Nosira ?ero Jeciio, nolla vi texiof tam pra?a ediUHrnin iuierpuocUo, in quibus fano illau, apte secum omnia compingit. Quia neinpe tfk periodvm daodil; cum. lamen ex codd. Clauispiaroê Marcioniiaruiu grege, ad angusllai rerofB.eivois.el ipso fenau iuexigenie, ea vox aciux reapoadere potuisiei, a supremo Palre DOYam tncboare debeati toin qood non satis ai- rerum oninium Ideaui nienle qoidem conceplam leodH ad argumeniura quod Ireoaeua bujas lib. c. 1 fuisae, a Deniorgo vero ttroe&umoi ad effectoi odTereoa VaTenliiiianos uiiorqiiet: si quid tit extra D perducum; aubaoineoe Irenanu reponii: BooergoPleroqaa (Tacuuio ei uiubraui dicebanl illi, ul Deo Paireiodignaui, necproinde maiam. diceodai iib. i , cap. 4 videre eet),eo Pleroma couiinebilur: eese strocioraai, cojoa arcbetypum, joxu quod ude jam arguoientum breviier resomeos coo~ ageretopiiex.effiojgere dedlgnatus non foerti. Aut dodh, wacuurn hoe maju$ PltromaU ipsormm [ort. inquil, tn prauncta PatrU^ id est, cooscie, fldcnle, (65) infra ** Pro, inira M . Sed iii Clarom. et et approbanie Paire^ voluit Beiniurgus, seu Marcie nis Deus, tsu tum ucundum nuntU concepttcmm Yose. deeat, $e. talem, lalem condere mondoa, qoafem menle co (56) Cdniineuu eo, Bytbo icilicet. (57) Vtrum... an. Paiticolas . . . fertera de> cepiiPaier, compoiHum videlieei^ ei muubikm tfanunnlet*. Si vero $4t taitt, qunUm Paur def$rbaiioet inierp. tif... a*t, noo, u(rHm... an. (58) Sciinte. Codd. ktunu., Merc. 2. ei Grab^ maurnt apud $emetiptum aequilor dignamtm* Pefrii fatifoJtefMN, seo coipxndam noneaee; nee Pairem dedeoereeam fabricatiooeou (59) fUiiquUu. Snppt. Demhrgntn. {&)) COUMOM mkUre kabtbunt.ttelleiiigmnmesse (65) Bifnam *ue PalrH fibricathntm. l U Cla beueftaouclFeoard. , rom., Fota. ei Grab. Conaetiure videotor Arand id eet, <* osaiaxorc poierunL ae Merc 2; habeot etnm fabricationtm. lo cacieria ero iegilor, dignum PatrU fabrieaiion*, muo(61) mibiltnt. Legendum videiur, ei invuibilemu fi\u forte in Graeco tcriptom faeril , dom acilhî; quas quidem leciio bona eai; aed prior melfor videiar, ei irenax scopo ei arguiDeoio *ola nunie pcrcipUndtm, qaod male xenerii iuierinagia consenianea. pnes, ti$ibitsm. (64) Et ip$um prolatum..* cognttum... (62) i prosteiuia PcArh votmil. Sic edilt. Eras.,
9 9
f o n e
liquoe JSonas, cum sint vacui (63) frairea, vacuam <iat labeoi, ei ?eloi maculam emnndat hbem, mulio et subaiaoliaoi babere. Si aiitem non est emis&um, prios poleral obtervare, nc qoidetn iniiioin sotf a se nalum esl, ei a se generamm est, et equipa- fleri Ulera macolam. Yei si initio quidem coneesrani in lempore e i , qui esi lecundam eos, Bylbo sit, qooniam aliler fleri ooo poieram, qua facia omnium Pairi; ei sic ejasdera nalure, el ejasdem sunl; oportet et semper sic fieri iila. Quae eniin bonoris erii vacuuin ei, qui est secandum eos, iniiio postuol emeodaiionem percipere,queov oranium Patri. Oportei enim illom (66) aut emis- adroodum banc postet percipfooi? Aot queaiadlum esse ab aliquo; aul a sogeoeraium, ei a se modum bomines advocari ad perfecium dicant, cum illa ipsa qu sunt causa*, ex quibus facli MIII nalom etse. Sed si quidem emissum esi yacnum vacuuset prolalor (6?) esi Valeniinus, vacui el bomines, vel ipsc Demiorgus, vel Angeii, ia labe seclatores ejos. Si autem non prolalum est, sed a dicantar esseTEt fti ideoquod benigaae sil, io oose geoeratuoi esi; el simile eei, ti frateraum, ci Usiraie leuiporibua miserluc esi homiaom, el perijusdem boooris id quod e*l vacuum, i Patri qui fectam eisdat; illoniro primo mitereri debuit, qui praedictus esl a Yaleniioo : antiquiua autem el roulto fuerunl bomiois faciores, el dare eis perfcciaou ante exsistens, ei honorificentius reliquis ASooibtis Sic uiique el bomines miseralioaem percepissentt ipsius Piolemei, ci iferacleoots, et reliqui* omni- ' de perfeciis (75) perfecii facii. Si eniui operi ipbus (68) qui eadeui opinantor. eorum miserlus esi, mulio prius illorum miaereri 2. Si auiem aporiati (69) in bis conGleaotur con- debuit, ci sioere ia tanium caaciutU veuire tinere omiiia Paireni amnium , ei exlra Pleroma eos. esse nibil (aam necessitas est (70) modo 5. Solvetur autero eorum et ille, qni esi de i m deOniri eam, et circumscribi i b aliqao majore): et bra ei vacuo, aernio, iu quibus eam, quae eat sefd quod exlra, el quod inius, dicere eos eecundom cuodum noa, faclam dicunl condiiioDem , ai bii agniiionera et ignoraniiara sed 1 2 0 WMI aecun quae continentur a Palre Tacia auui baec. Si eniu dum localem distaoiiam (71) : ioPleromate aulem, paiernum illorum lumea tale opinanlur, ul omnia el ia bis qtue coniinentur a Patre, facu a Demi- adimplere possit, qua? inira eom aunl, et omoia i l nrgo, aul ab Aogelis, quacoaque elfacia scimua, liHuinare ; qucmadmodum facuuro, ?el umbra (76) conlineri ab ineoarrabili magnitudine, velut io cir- bis, que a Pieromaie et a paieroo lumine couticulo cenlrum, aut velui in lunica roaculam : primo oealur, poterai esse? Oportei enim eos locum oequidem qualfct Byibus erit sustineoi in siuu suo lendere intra Propaiorem, aol inlra Pleroma, non niaculam fleri; etpermitlens in suis alterom quem- Q iiluminaluin, oec reienlum ab aliquo, qoo aut dam condere, ?el proferre, praeier auam meniem? Angeli, aut Demiurgus fecil quxcuoque?olui(. Nec Quod quidem indecibilitaiem (72) universo Plero- cnira modicug locus est, iu quo taota et laliscoa* roali afferre inciperel (73), cum posset ab iniiio dilio facla est. Necessius eril ilaque uaifena. obsciodere labem , el eas, quae ab eo (74) inilium intra Pleroma, aut inlra Palrcro ipsorum loealiier acceperunt, emissiones; neque in ignoraotia, ne- vacuum aliquid, et informe, ei teaebrosum fieri que in passiooe, neque In labeconstittuionein crea- eos (77), ia quo fabricaia sunt, qua? fabricaia sanu iiouis peraiiuere accipere. Qui eniui posiea emeo- Incuaaiioncui quoque recipiel paiernum ipsoraio
v 9
quiut. Syulaxi pessime consullum bic. quidero neuiriue generis esl apud Graicos, sed vacuiias feininini apud Lalinoe. Ua;c igilur oiuoia iu femiaino reponenda. (65) Vacui. Gracce , in genilivo proinde.
(66) Illum. Pro illud.
ui tn edilt. omnibus; vel lotalem tubttaniiam , ui in FeuanJ. aiarg.,Voss. eiPass. legiiur. Elmiram Billio localem ientemiam arridere poiulsse : sl eniui Graeci quandoque dicaoi, (trt contendii v)r erudilus, nuilo exemplo probat), eo cene seusu dicunl, qui huic loco repognet. Locm*
h$ diitantia, ut 1 cap. sequenli localiler, op-
(67) Vacuus et prolaior. codd. Pass. el Voss.,

euju$ et prolator ; iu Clarom., cujut et prolaior.
Sed frusira suspicatur Grabius uirauue leciione

reieola legendum : cujui prolaior Valcniinus, va~ cuut et prolaior t$l Valeniinus. (68) El reliquig omnibut. Malleai, ct reliquorum
omnium. Haec euim ad bxrelicoa, oon ad iEoaes referunlur. 69) Aporiati. Graece , ad angusliai
acti.
(70) Nam nectuhat cst. Uxc verba pareoibesi recie incluseruni Feuard. et Grab. Sed eam ulerqoe uimiuua pruieadii, bic usque aulocalem dislan*
itam, Me usque ad in tunica maculam; cum desi-
ponilur agnuioni el ignorantite; adeo ut sensus sil t si ad anguslias redacii liaerelici fateaoiur, snpreinum Palrem omuia continere, nibilque cxlra Fle* roma esse; el illud, imu$ tel exira Pleroma, uoa de lacali quadam disiauiia, aeu exiensione accipiendtim esse, aed raiione agnitiouis el ignoraniia*; adeo tuesse inlra Plerotua, nibil aliud sil quam in agiiiiione versari; extra Pleroma esse, sil io ignorauiia degere, ut cap. sequcnti expticalur, elc. (72) lndecibilitalem. Sic ieltciier restituil Grabius ex codd. Arund., Yosg. ei Merc. 2. Couscutiunt Oilob. ei Clarora. lu aliis ediu. male, imbe~
f
nere debeal in bis verbis, ab aiiquo majore. Qua? eaiui sequuniur, alia suni baereiicorum responsieiiis inembra, ul ex sequenii capiie liquei.
(71) Non tecundum localetn dintanliam. Genui-
ciilitatem. (73) Afferre inciperet. Greciaoiua, pro aUalurum etui.
(74) Ab eo. Demiurgo videlicel. (75) De ptrfectis. Quidam, de ptrfecto. Hic fffO de pro accipilur.
(70) Vcl umbra. Alii, ei umbra.
Dauibaac leciioiiem suppeditat cod. Clarom.; caeieri

vuiucs corrupie, non tecundum localem ienientiam,
(77) Fieri eot* Sic Claroui. et Anglic. caoi edil.
722 GONTRA HiERESES LIB. II. 711 lnoieQ, qnasi DOII po*silea, qoa? inlra ipsum M J M , ntm. Sicut enim (83) dtrtinc, cum formassel aecun* llluminare et implere. Ailliuc aulem el labis fruc- diita subslanliani Malrcm ipsorum, foras grojccit tut(78) dicenles ea, ei erroris operaai, labem ei exlra Plerotna, id esl, sep^ravii ab agniiioiu. Ipse errurem inducenl (79) inira Pteroina, el in sinum Igilur in ea ignorantiam fecit, qui aeparavli eam ab agniiione. Quomodo igilur idem ipse rcliquit Pairts. qiidem iEouibus, itt qtti eo anleriores crant, pra> CAPUT V. J * ii$ qua continentur Patre mundum hnnc ab sure agoilionein polerat (84); Malri autem cjns alili faclum non e$u. causa esae ignoraniiae? Extra agnitionem eniio 1. Adversus eos igilur qui dicunl, extra Pleronia, fecil caro, cxlra Pleroma cain projicicns. ?d sub bono Deo bunc miindum facltim, ea quas 2. Adbuc quoque si sccundum agnitionem et paulo anie dida sont anobis, apta snnt; ei con- ignoranliam, inlra Pleroma cl exlra Plcroma didudetilur lalts cum Paira euo, ab oo qui est exira cunt, licul quidam ex ipsis dicunl, quoniam qui iu Pleroma, in qoo eiiam ei desinerc eos necesse esl. agnilione esl, inlra id (85) est, quod agnoscit; ipAdvertus eos auietu qui dicuut, in bis qua? conti- aum Salvalorem (quem omuia csse dicuni) in ignonenlar a Palre, ab aliis quibusdam faciuin bune rantia fuisse conseniire eot necesse esi. Dicuni mundum , omnia, quae nunc dicia s i u i i " , ab-& euim eam, cum foras exlra Plcroma venissel, fororda el iiiconveniemia occurrent; cl cogeniur aul magse Malrera ipsoruro. Si igiiur id quod csl omnia lucida, ei plena, el operosa, ea qua? sunt exlra, ignoraniiam dicunt aniversorum ; exiil autitlra Patrem conQieri : aul paterniun lomen accu- lcm SaWalor ad formniioncm Malris ipsorum. sare, quasi qui non possii (80) oronia luminare : exlra agniiionem universonim faclus est, boc csl, aui sicut pare, sic ei universura Pleroma ipsoruin in ignoranlia. Quomodo igitur illi agniiioncm pra>vacuum, ei indUpositum, et lenebrosum confiten- stare poleral, cutn el ipsc (86) f xlra agniiionem dum. E i reliqua omnia, quaecunque sunt conditio* essei? E l nos enim, exira agniiionem cnm siinua nis (81) accusam, quasi temporalia sinl: aul ipsorum, extra Pleroma esse dicunU E l ilerum : Si aeteritd-cboica (82), aui inaccusabilia esse oporlct, igimr Salvator exivil exlra Pleroma ad invesiigaeum 121 >ntra Pleroma et in sinu Pairis : am lionem perdila) ovis, Plcroma auiem esl agnilio, eiiam iu universum Pleroroa sicniliter venient incu- exira agnitionem facius csl, quod esl in ignoraxaaiiooes; el causa ignoraolix inveniiur Cbristut eo- lia (87). Aui enim localiier quod est extra Pleroma
7, y s i n l
" S u p . cap. 1.
f l
Cap. II, III el IV. accusanl, qnia lemporalia sunt,aa( (eierno<ho\cn eeu ncierna simul ei chnica esse faieanhir uecesse
%
Oxon. IQ aliia deesi eo$. Haeroticos aniem, Inquil C Grabiui, hic more bolito salso persiringit Irensetie. quoniam hi aliud vacuum et tenebroium intra Byihum ostendere baud poieranl, illos Ipsosejusmotli esse concludit. Ingeoiosa quidem explicaiio: vernm snspicarer Grece ecripsisse Irenseum, , qnod fertere debuissel inierpres, fingert eo$, seu tfformare eo$; non passiva signtflcaiione. fiiri; ul sensus sil : cum vacnum ahquid ei unebroium intra Bytbuin, aut Pleroma osiendere non valeant, necesse esi, si qiiidpiam ejusniodi esse velinl, ipsimet effinganl, fabricenluTquc. Tum vero 1 < 1 in palerni luminis dedecu* redandabit, eic. Sic Ireitiemt explicaitdo sequens haec periodus , incugationem guoquc, e i c , cuin prscedenli facile coba> rebit.
(78) Labi$ frucln$. Edilt., labis (rucium.
esi, aut inaccutabilia. jEterno-choica quidem , quia tft utternii, in incorruplibUibMi. intra ipsnm PU-
roma, et in $inu ipso Palrig condiia cboica et corrnplibilia. Innccutabilia vero alias in nniversnm Pteroma siminer venient incusationei. Ilancquelrct
n;ci mentein e&se, genuinatnque nosiram leciioncm concedet, quisquis ad id altenderil quod aliquanto posi paulo enudealius repelil S. docior: Jam igiiur
non ett fabricator causa hujut operaiionis, valde bene putan$ semeliptum (abricare $td qui in suis concedit et probat labis prolationet el errorii opera fieri, ei in alernis temporalia, et in incorruptibUi* but conuptibitia, el in his qtue veriiatit tunt, ea qnte tunt errori*. Qune hic dicil in asternii temporalia ,
t v
(79) Inducenl. Sic ex Feuard. marg., Clarom., Pass. et Voss. reposui, pro adducent. Amnd. nec admodum nccessariuin est. Reiineri iamen potesi, niodo referaiur ad iirem.
ei in wcorruptibilibus corruptibilia, ca ipsa sunt qnat, priori loro, uua voce appePaf (Vterno-choica. (83) Sicut enim. In Eras., Gali. el Feuard. male, Pieromatis dicilur lib. i , c. 11, n. C.
(85) Qui in agnitione eit
%
(80) Quasi quinon posiit. Qai anle non deest in j) $ic emm. (81) Prmiare agnUionem poterat. Sidus eoim intra td, eic. Ila
(81) Quacunque tunl condilionis. Id csl, qtuecun qnt creala %unt.
(82) Au( aierno-choica. Genuitiam banc leciionem olus habet cod. Glarom.; caeieri oinnes cum edid. lom mes. corrupte, et <purna-choica. Loci bujtis corruptiouem sensit quidem Grabius, aed resiiiutionem infeliciter (eutavit, legi volcus, ac lerrena tt ehoicu; qnam quidem lectiotiem loius coultxlus respuiu i vero qui mecuni legerii, aut ceternockoica, plaua evadeul omnia. Argiimeniatur niuii-
Feuard. in marg., Glarom., Pass., Voss. el ediiio Oxon. Alia exeinplaria vitio^ qui ignoranii^ eU
intra, id elc.
t
(86) Cum et tpse. In Eras , Gall. cl Feuard. male, ipsa, quasi ad Natrein refcrrolur. (87) Quod eti in ignoranda. Quidam lam liic, quam patdo anle, ei paulo post, omiuuiil in: Grabi;is vero omisil quod est; ulriquc inale. Senstis enim est, Salvatorcm, si exlra Pleroina exieril, rum lrenaeus advenut eos qui dicunt, in hi* quas exlra agniiioitem versatuin fui&sc : Pleroma qnippc contineniur Patre, nb aliis quibusdatn factum etse agnitio cst, et irvlra Pierouia es.>c, esl in agniliunft kunc mundum, elmala essc acculpanda qiiaectiu- degere, ul mox diclum esl: ac proiudc Salvaiorniu que creaia sunl, quia temporalia sunt. Eos vero in ignoranlia factum, seu vcrsaluui csso, cl iuej prolooredileinuiaic ialo premii:quatcunqiecrcaia iguoraiioni ubuoxiuai.
Ti3
S. I R E N J E J Z P I S C O P I L U C D U N E N S I S E T M A R T Y R I S
724
coueeoiire eotnecetse esl; et omnia qo praedicta oecesilialia debaii, et coftdudeie fteineftipgaai aaol coatraria occorreaC eis: vel i secondura ad babeodam Beceftdtalcm, coocedendo alfqoid aguiliouem dicoot qood eal ioloa, ei ignorantiara praeierquam deeeai eooi. Mulio eniro roeliut, el qaod etl extra; Salvalor illorum, et mnlio ante cooaeqoeoftius, et magia ddfleoa erat, ot io prtoCbrUtut, in ignoranua facii crunt, extra Pleroma cipio initiiim (95) exdderet bujuamodi oeceaaitalit, cgressi ad formaiionem Malria ipsoram, quod eai quam poatea, qoaai dt pcenitenlia (96), cooarelor uoiam fructiflcationem oeceaakaiis eradieare. Et eitra agoiliooem. 3.flaecauiem adversoioioaes, ! quolibei modo si oeceaaiuti sonrieni erH Pater uohreraoraoi, et vel ab AogdU, vd ab alio qtiodam, pneler venun sob fatam cadet moleate (97) fereoa iii his qoa> Deum (88), mnndom faciom esae dicoot, aimiliur Atiot, pratter oecetdtatera auiem ei falaa oibH adaplabuoltir. Qoain enim incusaiionem fadoot de agare poaaii (eimiliter alque fiomericoa Jopileiv Deoiiargo, et de bift, quas iacta sant naierialia,. at qai per oecessUatem didl (98): Et eg* tmm tiH lemporalia, recurret (89) in Patrem: siquideio quetn- 4di vtlut zolent, noUnie animo "): secvodoaa tgiadmodum (90) in vemre Pleromatia facla 81101, lor (99> banc ralionera oecesaiiaiia ei fati lovooie que iucipereoi mox deaiuin disaolvi, aecondooi lur serroa Byibus ipeorom. conceaaioiiem et ad placiium Pairis ? Jam igiior 122 CAPOT VI. noo eal fabricator caosa bojoa operalionis, valde Ab Aaoxft, *wt mundi fabricaton $uprmum Deum ignorari mn polmt**. bene putans aemeiipaom fabricare; aed qoi io aoia eoocedit ei probat labls prolaiiooea et errori* opera t. Qoooiodo aoiera ei igoorabaot vd Angdi, aol fleii, et io aneroia leonporalia, et in corruptibilibua mondi fabricalor, priiiram Deom, quavdo io ejoa corropiibilia, ei io his qoas verilaiis sant, ea qua? proprKa esseot, et erealora) exsisfereol ejea, ei 8ool erroris. 8i auiem non concedente, neque ap- cominerenlur ab ipao? lnvIsHiiRe qoidera poieral probanle Palre universoruin, fccla *uot baec; po- ds esse, propter etoineniian; ignoius aotem oeUoiior, et fortior, doroioatior is qoi fedl io Ue, quaqoam, propierprofhteiiiiam. Eieoim Ircet valda quse propria iilius soat, quer.nnqoe ille oon coo- per desceosiouem muliom aeparati esaeot ab ao, eestit. Sl aulem non approbane conceasit Paier ip- qnomodo dieuoi; aed lameo domroio io aoioea aorom, quemadmodam qutdam dicuol; aal poleoa extenso, oporkml cognoacere dominaniein ipaonim, probibere coocessit propier neceseiutem qaanv- et boc ipsum adre, quooiam qut crearit eas, eat dam, aoi 000 poieo*. Sed sl quidem ooo poierai, Domious omnion. Invisibile eoim e)us cum ail pofnvaliduset iniirraus eat: st aolera potene, eeducior, C tens, magnam memia intuitionem er aeoaibiHuien et hypocrita, ei oeceaaiialii aenraa ; oon cooseo- emnibus pneslai poteolUaima) el omoipoteoiia emitions quidem, concedens aulem qoasi cooaeo* nenlie. IJode eliaimi ntmo cogno$cii (t) Patrem* tiat (91). Et initio coocedeoa eislere erroren (92), nisi Fitiut, neque Fi/foat, aiii Poier, et quibut F i ei ereacera illom, io posterioribos lemporibus eol- /iui revettnerit ; tameo boc ipsura omoia coYcre illum conator, quaodo jam molti male perie* gnoscunt, quando ralio oiealiboa ioflxa moreai ea, ei m d e t ds, qoooiam est oous Deos, omaiora root propler labem (95). 4. Noo decec autem eom qui eoner omnia sit Domious. 2. Et propier boc AUissimi ei Omwpoienlis apDeoa, com sit liber et aoas poiesiatis, oecessiuii aerviaao*d!eere ot ait aliqoid secoodum coocesdo- pdlalioni omnla aobjecu sunl: et bujut tofocanem pneter aeoleoliam ejus: alioqaio oeceuitalem liooe eliaro aola advenium Domioi aoslri aalvamajorem el domioatiorem facient quam Deum, baolur bomines al a apiriiibus oequisairois, ei a qaaodo id qood magis poteat, antiqoiue (94) alt dasmooiis univereis, et ab apostada oidveraa (2): omoiboa. E i suiim io priocipio caotat abacidera ooo quaei vidissont eum lerreoi apirilua, aot dav
[ 9 Ti t Y
> Iliad. A, 43.
" Loc. x, 22, el Mattb. , 27.
(88) Verum Deum. Ila Feuard. in marg. el Cla- D liot: aed mdiut Grabioa, Ix , id eal atxrom. melius quam caelori Verbum DeL Aruod., tata untentl*. (97) Moletu. Sic GraWos ex Arond. (coi COQVerbum Deum. aeolit ei Clarom.) meliua qoaoi caeieri, modettc. 89) Rtcurret. Alii, recumret. (98) Dicit. . , . 43. 90) Quemadmodum. Pro quomodo; passim. 91) Qua$i contemiat. In Eras., Gallas. el Fouard. , &* (99) Secundumigilur, elc Male omoibos aditt. edit. 1576, quasi conuntUm, ti ita bene. Sed in altera Coloniensi et io codd. Clarom. ai Pass. per- ab bis verbia oova looboalor periodos, oooduoa absolulo seosu praecedenlie. peram, qua$i nou conunltai (92) Sittere ertorem. Siiten, inqoil BilUos, bic (1) Nmo cognoicit. De bocEvangelii tesliioooi* pro conti$iere el emergerc accipilur, Graece ab hsrelicia depravato vide sopra lib. 1, cap. 20, cl ibidem aduoiaia, el iofra lib. iv, cap. 6. ( (95) Propter iabem. Eras., Gall. ei Feoard., per (2) Ab avustaiia univtna. Id est ab omoi po~ uslale leoebrarum. Naui cacodsmooes paaaiai vocxt lab^m. aposcaias, eorumque pdodpem diabofum, primti(94) Antiquiui. Id est, praeslaniiiis, melius. (95) lnitium. Gnece , quod bic verieodum pem apoitasitB, principtm ab$c*$tionti. Vido lib. iu cap* 23, 0. 5, lib. iv, c. 41, 0. 2. erat prineipium, cautam. (96) Oe pamitcittia. Greca Ix ait 11
725
CONTRA HiERESES LIB. II. sum sunt. CAPOT VII.
726
monea, aed cam acirant qaoniam est, qai est taper operaio tic fieri (10) in bonorem eoniin, qiri jutornnia Deoe, cujus et invocationem tremebant, 61 Iremit nniverea creaiura, el Principatai, ei Potenlia, el omnis lubjecU Yirtus. Am nunqoid bi, qui tab Romanorra imperio snnt, quanwia nanqaam Ttderiot Imperatorera, ted valde et per tepram et ftr mare aeparaii ab ao, cogiioscent, propter doHIDIOID , eom qai maximam poteslatem habel principaina; qni aoleni atiper nos erant Angeli, vel ilte qaem mondi fabricalorem dicunl non cognogcentOmnipoleotem, quando jam ei muu aaimatia treniant et eedanl lali tovocalioni ? Et utiqoe oan videronl eora, tamen Domini notlri (5) norolni enbjecu SUDI omnia: & 1 e ti (4) qui omnia ieeit et condldil Tocabulo, com alter non sit, qaam

D
Ba cr$*ta% megints non eue jEonm, qmi tunum 9WU intr* PUroma.
1. Ignorante iiaque(ii) Demiurgo ooi?ersa, Saltatorem dlcunt booorassa Pleroma in oonditionf per Matrem, similiuidipes et imagines eorom, quar enrttim wint, emittefitenu 8ed quoniam quidem ioipoaaibile erat exira Pleroroa esee aliqoid, in qjio liaaginea dicont facias essa eorum, qui aoat imra Pleroma, *el ab alioqoodam pneter primum Deum fabricari bonc arandam oatendimas* Si autera anate esl undique everlere eos, et mendaces argtiere, dicemua adversus eoe, quoniam,ei io bonoO " ~ -i
y v
fpteqni mandam fedt. Et propler boe Judad usqua anne hae ipea adfatione (5) daemonas effugant, qoando(6) omnia tioieanl inTOcalioneni ejuaqul foeil ea.
3. 81 ilaqne mitUs animatibua irraiioaabiliores nolaerint Angeloa eeae, ioveiiieol qooniam oporlebai licei non vidiaseoi hi ewn qni aoper omnia feeas eet, uli cognoicerent poteniaiuro ei dominfam ejoe. Ridicuhiro enhn vere apparebil, si 86 qoidem, qai euper terram snnt, cognoaeere dicunl eam qui sifper omnia 6 8 C Deus, qaem nunquara kjemnt; ei aiHeua qui eot iecil etnniTcrwm nondom aecondura eos non parmUunt (7), cum it ia eoramU et yper calos, cognoacere ea, quae ipsl cara fint in bomilibus, sciunt. Nisi forle tub (j Tariaro - - terra In esae Byibom saum dicuol: quapropier el prirooaae cogoovis*6 6 qoam hi qui in altitudine babitarant (8) Angcli; in Untam amentiaiu venientea, ati dementem pronimiieDt rnnandi fabricaioram : quorain ?ere qaidear 681 mU aereri, com in UoU dementia dicant neqoe Mairem agnoviaae eom (9) neque gemeu ejui, neqoe Pteroma iEonani, neque Propalorem, neque quid aaeot qoa? fabrica?ii; ^ esse auiem imaginas 60nun q u inira Pleroma eunl, hlenler Salvalore
9 f 9 9 9 9 9 9
rem eoram qum auraom aonl (12) facu aonl batc secundum illoram Imaginem a Salvatore, seroper ea oporiet peraeverare, nti 6l aemper sinl iu boftore, q o aunt boaorata* Si aolero crans6unl, quae otillui bojus brevissiml lemporie bonorla, qur aliquando quidem non foit, ruratis aul6in non eril ? Yana? igitor gloria appotilor inagis (erit) (15) SaWalor, qoam bonorans q u sunt sursum argoilur a nobis (U). Quii enim honor eei abtemoruro eoram qu temper ea quse eunt teroporalia; eorum qua> sunl, ea qu pralereuot; incorrtipdbiliaoi, corruplibilia ? Qaandoquidem et apod bomineg, qui aunt temporalea, nulla gratia est ejaa hoDorie, qai cekriier pneierit: sed eju
9
qui in plorimum (15), qoanlum polett, perseverai Q i c m slaliai ul facia iunt exterminantur, in eonUnndUro magia eorum, qoi pulamar lMnorari facu 6886 Jttsl6 dicentur: el comuraeliose tracurl id qood 681 lemooi, ccrrrupla ejoa el aoluia imagine. Quid aoiero, ai non ploraasel, ei riaissel et aporiaia aaaet Maier ipaoram; non habnlaaec (16) Salvalor per qaa bonoraret pleniiadinero, exiremaB confuiionis noo babe jtia propriam aubaUQliam (17), per quam bonorarel Propaiorem? 2. vaaa) gloriae bonor, qui statim pnelaril, et
a 3 e ta 9
^ Cap. VI. (5) Dowdti notin. Ha^c ad iroaeraiorem refere.68l SaWatore Demiargurn inscium, 61 ignoranlem quae facerei, agente, elcaranie ut per eum gie Grabiua iero de ieao Cbrislo mierpretatur, sed fierent, eic. niova racte. lata eniro, qaa) Imroediaie praeeedunt aoit videruni emm, demonslrare videnlur Irenadum D (11) lonorunti Uaqui. Sic mss. noairi. In Eraa., {am coapum comparaUooeui proeequi, et ex eo Gall. 61 Feuard.male, ignoranteutte. qood imperalori Romanorum, cujus dominio tonc (12) Qum iurtum tunt. In Artibd. deeet, tunt. I parebal Lugditnaai aubjecia esaent omnia licet a Clarom. vero et Paas. legilur eat, pro quw; nec iia plurimis visua nunquam. fuisMl, colligere el Dei niale, si qui adiEonea referatur, ui paulo anle: imaPalria impario wibdfioelore Angelos, quamvis bunc ine$ iorum, qui $unt intra Pleroma. E l in llno Bunoyam cou^pexigaenl. pnecedenlia cap. in houorem eomm, aat strtum lunt. (A) Sic ei eju$. Aliaa vilioee, sic et unut. (5) Adfatione. Sic CUrom., Arund. et edit. (13) Magii erit. Yerbum erit redandai. Oson. In Voaa. afaiion*. Sed in aliia ediu. advo- (U) nobis. Arund. el Merc. 2, vpbii. (15) ln plurimum. Sic Claroin. 61 Yo88. Aftii omiiemtiotu. (6) Qnando. Feoard. In marg. 61 eodd. Pass. ae lunl . I6) Quld auurn, non plorauH ei ri$Uat? Non Yoa. oaomam. ui$ut. l u rectecodd. Clarom. ei Yosa. ac ediu 7) Permitiant. Alii, permittent. Oxon. Sed iu Feuard. edit. ei cod. Pau. perperam, 8) Babilattni. Alii, habilant. quid autm plorauel et ri$i$$et ... non habuitu f ln 9) Nequ4 Matrem agnovute eum. Ustc de mundi fobricatore inlelligenda, qui nempe neque Mairem Eras. et Galias. pcjus, quid aitiew non p/areiwi, ti tporiata tuei ... non habui$u? agnoTerjl, neque semen ejua eic.
9 9 9 9 9 v
(17) Kxtremm eonfntionu non kabenlit propriatt (10) Utenlir Stltaion operaio $Ufieri,eic. ld
727
S. IRENJSI EPISCOPl LUGBUNENSIS ET MARTYRIS
72S
jam non apparcit Erit tliquis j on, in quo in imaginem, qnasi reprobabtlh arlifox. fiet eaaa totom (18) talis bonor fuisse non repalabilor, el dicere posatint, quagi non habereipoteslatam inhonoraia erunt tonc quae ennl sorsora : aut aliam sionis Saivator, quem Omnia eaee dicunt. Si Igiitf 2 5 ) iterufti necesse erit Malrem emUtere plorantem, dtssimilis eai imago, maloa etl arlifex, ei eai ( cl aporialam, )n honorem Pleromaiis. indissimi- culpa Salvalori, sacandum eoa. Si auiem simKg lis, timul aoiem et blaspbemae imagiiiis (19)! Ima- esi, eadem ignoranlia tovenieiar circa Non Propaginem mihi dicilrs emUsam a mundi fabricalorie ipsornm, boc ett, Moaogenen : ei ignorarfc tore (20) Unigeuiii; el Kun (21) vuliis esse Patris quidcin (26) aemelipsuin Nos Pairis, ignoratit tanniversorom : el imaginem banc ignorare qtiidem tem el Pairem, ignoravil aulem et ea qoa ab eo aemetipsam, ignorare autein et condilioneio, igno- facta . Si aotein cognoseil ille; el eam, qui ad rare auiem el Malrem, et omne qoodcunqoe est simililudinem ejus faclas esl a Salvalore, neces* eorum quae sunl, ei eoriim quae ab eo focia aunl: esl cognoscere qu snnt aimilia : el aoloia eti Ipsoel non erubesciiis advarsue vos ipsos, ignorantiam runi, secunduin stiam rcgnlam, maxiraa bUspbeinducenies usque ad ipeura Ifonogenen? Si eniro mia. 5. El sine boc aulem, qaonammodo ea qnssttnt secundum eimilitodinem eorum, qus tunl aursuin, a Salvaiore facla sunt h*c, ignoranleeo lanta, qui creatura, aic varia elmulla (27), el innaooerabilia, eecundum similitndinem facius esl; neccsee esl el eoroni iEouaro, qui sonl inlra Pleroma iriginta eirca eiim, et aecuridam eum, ad cojns simililudi- imagines esae poesont, quonsm el oomioa qna> nem facius ost is qui ignorat, hujosmodi ignoran- sitil, sejciiodum quod dicuni, in eo qui e*4 anle boaa tiam exsislere spiriutliier (22). Non enini possibile libro posaimoi? Et non Uiilum noivenae crealuna est, cum tinl ulrique spiritaliler emissi, eqae Tarleutem, aod ne quidero pariis (28) abcujua aol plasniali, nequa composili, in quibusdam quldem coelesiiom, anl auperierresirium, aul aquatilioai simililrdinem senraue, in qaiboadam vero depra- poiemnt adaplarc Pleromaiis ipsomm panrilati. Taase iroagiiiem aimililudinis (23). quae in boc sit Quoniam eniiii Plroma ipsorum triginta ônes emissa, ul $il aecandum simililadiiiem ejut, qn stiut, ipsi lestanlur: quoniam aaiem in una paria eursum etl, eroissionii. Quod si non est similis (24), eoruin qoa) dicia sutit, non iriginla sed multa niillia Salvaloris erit incuaatio, qui diasimilem emlaii specierum esse annumcranlea (29) eos, ostendera (22) Qui ignorat, hvjnmodi ignarantiam exsiiNrg t*bstantiam. Hellenismat; genitivi pro ablaiivia absoluiis. Laline acribendum eral: gxtrema confu- tpiritualiter. Sic cod. Claromonl., nisi qood pro G ignoraniiaMi babeai, aeque ac Yosa. el Paaa., $ione non habentc propriam $ub$tantiam. Respicit Irensiift ad iabulam illam trislis Achamothae eoriis, ignorantia. Sed legenduiii esse ignorantiam de quae tn umbrte et vaeuiiatii locis effenreacent, jace-nionsiral lam ediu. ouintum ei aliorum mss. con bai informit et tint tpeeit, imo eisino gnbstanlia : gensus, Uiro ipsa conetrticlio. edit. Eras. Gallas. donec mhertui ejut auperior Christus, formam ei ac Feuard. corrupte omnino legilor, qui ignorat, hujutmodi ignorantiam, noa exhiiteril tpirttaliier. indidissei, euet tecundum *ub$tantiam. Uaec proinde ame experlain Cliristt uiiseralionem, in In Oxon. vero, qui ignorat, hujumodi ignoramtia txtrema confntione coottiluta, propriam non txstiterit ipirilaliter. Recle quidetn, qno<l srnaum apeclal : ted paulo liberius quoad verba; nullua kabebal tub$iamiam ptt quam honoraret Propaloenim codex babei, ignoranlia. Quare reienia, quam rem. Yide Ub. i , cap. 4, . 1. (18) Erit aliquit JEon in quo in lotum, etc. babcnl pleriqne codices, voce, gnorauiiam, iu caeObftcune hujus periodi sensua eat : Erii aliquando, teris Glaromonlanum seqtii consukius visum esu \elforte eiiam jam nonc esialiqnts iEon lali ho- Arundel. eiiaiu 6 1 Yosa. deest pariicula aoa. nore peniius orbaiug, desiruclU videlicet iis rebui (25) Imaginem iimiltiudinit. In Feuard. inarc., creaiis, ûas honoris causa ad ejus imaginem con- Pa^s. et Yoss., imaginum timilUudines; noo male, diderai balvator : ei lunc houoris expertia maue- si pliiralis nuiuerus aequerelur. bunt qus sunl siirsum, etc. (24) SimMs. l u edili. Eras., GaUas., OXOD. et (19) indissimilit... et bla$phma imaginii.MleT cod. Arund. Feuard. autem veteris cod. (cui conHeUeniiuius, pro indiuimUem ei biasphemam imaMiiiiunt Claroiii. ei Pau.) auclorilalem aecuius, ginem. posuil $imile, aed minus recie. Subintclligiiur enim, imago qtia; pnccewit, uude et uiox wquiiur: (20) mundi fabricatore. Id est, a Salvatore, cui bic ascribiltir rcrum creatio, quia per Acba* $i igilur dutimilU e$t imago, elc. (25) El eit. l u Feuard. Grab. el codd. Clarom., molb el Deiniurgiiiii tpsom cuncia fabricalus esi. Huucque geiiuinmia csso verbormn isiortnn sensuin, Pass. et Voss., in reliquie aul ei, aui e$l de o.jivis legenli demonitraiil quas sequuulur : si licii. enim tecundnm iimititudmem eorum quw tunt ar(26) Ignoravitquidem. In Eraa., Gallae., Arund. ium, Salvaiore facta $unt ha*c elc. Hinc pauluei Mcrc. 2, ignorabit; recte quidein, si inox 86qnepOht vocalur, jeprobabilit artifex, malu* artifex relur, ignorabit ... ignotabu. Uuid ergo ductissiiuo Grabio menlein veuil, (27) Varia tt mutta. Sic edill. omnea cum cod. nescio, ilum lani confidenier asscruit, pro, mnndi Pase., aed mss. Clarom., Oilob. et Anglic. babeat (abricatore, legendum csse, mundi (abricatorcm, vacua ii ma/, repugname couiexlu. >el, Salvatore mundi (abncaiorem. His leclionibus (28) Parli$> Sic pro Patris beiie reposuU Giab. c.Mtlum abcel faveal imeger conlexliis, quin polius cx cod. Arund. Uuic consenlil el Glaroni. Hujus loius rcpugnat. ilic igiiur ordo verboruiu eel: lectionis veriiatera conUnnantquae mox acquouiur: imaginem Ijnigeniti (Deimurgum scilicei) mihi diciquoniam autem in una parie eorum elc. lit emiuam u mundi fubricaiore, Saloalore ntwt- (29) Annumerante* eot. Sic recus Feuard. in marg. rui/i, elc. et cod. Pasa. Gousentiunt Ciaroiu. ei Yoss., u u i (21) yun. Quem anie et delcvi auctorilate quod eo$ uon habeuU Leciioneui banc bic repositurum sc faiase dicil Grab. ai <<ai, < CM#, pra> <ud. GJaruui. Auu au.cin m gouiiivo accipe.
% % 9 % %
729
DXNTRA fLRESES U B . II.
730
oronii qnlcnnqne cooOiebittir (50). Qoot odo igitur *. $i auiem excogilaiiooia (34) ejva, qni passtis ea, qaab Um onttlaysunl coodiiioois (31), et con- 681, jEonis dieent iinaginee hjecesae, prinuiro qnitrariU124*"beUlentio, ei repttgoaotia invicem.el dem iiopie (55) agent adversag Matrem Ruam, maioierflcientia atfa alia (32), imaginea el frimilitttdi- laruio (36) et cornipiibiliara (37) iinaginum (38) nes easa poaaont trigiiila JEOOUIII Pleromiati; siqui- ioHiatriceia esse eam dieeuies. Deinde autem ea dem untus naiorae (33), queaiadoiodum dicunt, ex quac sunt muha, et disaitnilia, el comraria nalura, stqtiali etsimili eisisUnl, et nuHam batieaal diuV quonani raodo uoius ei ajusdein imagiiies erunl (39)t reniiam ? Oportebat aaiem, at baec illon im imagi- El s'i Pleromalia Aogeloe mulioa esse ditent, et boaessuoi, quemadmodum oalura oequam hominea rora Ula qiue snnl mulia ioiagioes esaa; nec sic eii dkunt quosdam, et nauira rarsue booo*, eliEooam conslabit ratio (40). Prima eiiim differenlias Pleroipaoram oaieodcre tales differeolias, et; quoadam maiis Angeloruin contrarias iniicem debeul oslenquldemax ipais oaiura bonosdicere embtsos, qaos- dere, quemadiBodum ei gubjaceoles imagines condam aaiam natara malos, ui imagiiiis illonim ad- Irariae oaiurs iuvicem sunl. Deinde autem cum Invenlio congroens essel jEonibus. Adliuc auiem sinl multi et innuinerabilee circa faclorem Angeli, oaooiaio in mundo altera qnidem aaol mansueu, quemadfnodum omnes coafllentur propheia, dena qnaBdam noceniia, et reliqnorum corrumpeolia ; ei quatdam quidem 8uperi6rresiria,qtia2daoi aqualilia, qu&dam volailia, quasdam coolesiia : eimiliier et ASonas oslendcre dvbeot lales babcre aifeciiooes, 8i quidemba&c illorum iinagine* stinl. Et ignis aulem <rfero*i, qnem prwparatU Paitr diabvlo et anallera Tero fera, etqmedam quidero aoceoda, mitfla denum mHlium (41) a$si$ter$ ei e( muli* millia mUlium minittrare ; el secnodum eoe,
%
gdiiejui cujuaeoram, qui sual aorsura iEones, Imago aittînlerprelari debeol; ei ipse eniai eonditioiia nameralur. ' MaUb. xxv, 41. " Dao. 10.
Pleromalis Angeli Angelos facloris imagines babcbunt, et manet conditio integra (42) iu imaguie Pleroroatis, jam non consequenlibue triginU iEoai* in mtiliiformero (43) condiiionis arieialem. 5. Adhuc eliam, si secuodum eimililudlneni hxo illoruia facla sunt, illa rursus ad quoruiu sioiililudinem eruni facta ? Si enim mundi fabricaior noo a aemeiipso fecit bxc, sed quemadmodum nulliua
cederel : aed aabintelligando ftnl, vel tunt post triginta, evaneacii bsec difficulut, ei planus e\adil seitsits; qui, lcgetido cum editi. oiniiibue, este annunurant eot ottendere, etc, inlricatue omnino fll.
(50) Ottenden ... eonfiiebuur. Graace -
& ... , i . e. deinoiislraltinim e qnilihet recipiet,spondebii, etc.

(31) Multattunt conditionit. Multa pro multa cx
nol. ad hanc epiei., a LXX eooveoieoier arcbetypo reddilum fuerit : , \ t . ConseaMtini tamea cam Clemente ei Ircnaeo, Gregoriue Nyss. bomil. 8 iu Ecclesiasten, et Cyrill. Alexand. episl. in Symbolum. Plura alia de varia loct hujus leclione rcperiea apud cil. Coielerium, nec consuluisee pceniiebii.
(42) El manet tonditio integra, cic. Grucem mihi
cod. Arund. reposuil Grab. Suspicor idem babere et Glarom.. asserere tamen non ausim, quia proiiaa adbaereiis sequeiiii * discerni galis non vael. (32) Alia alia. In aliis semel dunlaxai, /.
(53) Uniut nalurar. ln Glarom. ei Yoas., uniu$
cnanr<e.
(34) Excoghaiionh. Grace, opiaor, * . Eiiihytitcsis eai de qua tam iuulia lib. i .
t
diu fixil obscurissiinus bic loctis. Eum lamen eiiam alque eliam animo revolvenli, aeasus bic occurrit. Si tam mult-r, tamqtie diversaB res creaiae, quas io bocraundocoiispiciinns, Angelorum Plcromatis, qoos multos esae voluni, imagiues ftinl; pra?lerquain quod non ea ia bis auiiuadverlitur conlrarieias, quam rebus creatis vidcre est, aliud nec aiinus seqncliir incoininodum. GNIII enim nmlti
$int ei innumerabiles Demiurgi, scu lacioris Angeli
s
(35) Imptc. Cod. Arund., inique.
(36) Mutarum. Iia Feuard. in marg. edit. 1576, Ciarom., Pass. ei Vos . Sed ediu. omnes perperani babenl, ntatorum; naui de imaginibus senuo eai. (37) Et corruptibilittm, Feuard. in marg, cil. edil. Clarom.,' Pass. eiYoss., incorrupiibiiium, oiuisso et; sed male. ul videtur. (58) Imaginum, Eras., Gallas. el Ftaard, viliose,
imaginem.
(39) lmaginet erunt, Geouinam baac leciioaem onicus babelcod. Glaroai.,cxleri ouines cum edill. luni aisa. corrupie, imaginis. (40) Eit comiabit raiio. Ia Feuard. edil., cit ewttut raiio. Eras. el Gallas. ideni, sed sine
(41) Dena millia denum miltium. Hxc Danielis
vcrba eodem proraus inodo, atque Irenaus, citat S. Clemens in Epiu. ad Corinth. c. 34, inverso nimirum ordine verborum : * .& , ^ . Cum, inquit Cutetcriue
bi soli plus quam buOicienl ud exprimeudaiu Ple romalis Aiigelorum imagiuem, siugulis facioris Angclis plus salis respoadeutibiis singulis IMeromatis Augelis; ac proiude cadem scmper redibit, noc solvelur diflicuilas :qui scilicei loiel laniae, lainijue diversas aliae res crc<iia3 manere qucaut intagme Plcrooiatis , seu ad imaginem Pleromaiis focta dici : ceque cidio irigiola, qni supersuiil, Êones, cum pauciores sinl, consequi possunl, seu ada^jtiare lam inultiformem reruin crcaiariiin varieiateai, quaB ex Enibymesi passi iEoois orium accepisao dicuntur. Qui locuui buuc melius explicet, lubenler audiam. (43) jEonit in multiformem. ln quod cst in ediu ac 0188. noslris, anie ma/ti/aiwm, Grabius drlevit aucloritate Mcrc. 2 codd. Quod auiem sEonibus, pro jEoni$ subsliluendum vull vir ilocius, lumd necesse puteiu. lnlerdum eniui scribii iiileipres iu sexlo casn JZonti, quasi ab JEonas Atouarum ui palel cx cap. 14 scqiieiui, ubi sub finein stnpluiii legiiur: jEoni$ exii$tiniibu$ pru jEonibus iXiisltHiibui,
f
754
. IRE&EI EPISCOPI LUCDUNENSH* MARTYRIS
7&
imimenti artifex, et qaasl primurti diacens pner, de Ulonim habem, quemadmodom imaghtes xnt* Ipsoraoi fPosi deiade, et aaaieros, et emtstioaai oiienis irchetypis iransiulit; Bythtis iptorum oiido superioram Atonuoi, eoedeoi et similet ad eo, qui liabuii species (44) ejue, quam primwm emUH, ditpodtiooie t Gooaequenf etl Igilur, iltoro ab alte- auot cootfitiooia, adapienl. "Nunc aotem irtgiata ro qoodaoi, qui auper eani wt.exemplum acccpiase; oslendenies ASooes, 61 Ualam mollitodhteai eonmi, qua euoi in coodiiiooe, imagioes eoram qJ ei illoro riirsus ab aliero. E i nibUomlnu* in iramentum oxddei de imaginibus sermb, quomadmo- snai (51) triginu dicente*, Juite atiateBsati I F dum et de dilt (45), si flxerimua eeoram bi gucnlur a oobia. unua artiftcem, ot in unuro (46) Deoovqui t CAPOT " . Msetipao fedt ea qu facu aunU Aoi de bomloi Qtuim abhorrtat uronmlii ret creutvs *** Imt qaidem aliquis permittil, a lemeiipiis uiile umbram Pfawaatff. aliqoid ad viiara adiaveaitse: ei aotem Dee qni I . 81 aotem b*c illorum nmbram diceot eaae, tnnndum coosamamit, penoitiil a aemelipso quemadmodara qaldxm tpsoram aadent dicere, ut ieeiste epectem earam qu facU sunl, et adinveo- secoodam boc fmagtaet esse (52), aeeesse erii et lioaem oroat ditpositionift I corpora fpsof ea, qu tonl lorsam, cooflterf. Ea
r
D
6 Uode aateovet illoram Imagioes, cura enira, qtia eureum sant, corport, oaibram fadoot; dnliilis eontraria (47),bxe et in oulio posaiot ds coranon auleui jam tpiriulia, qaandoqoideoi ootli maaicare? Quaveoim sunl conlraria, eoram quo- obscorare pouttat (55;. Si auteoi et deaias illis ran euoi eootraria esee qaidem poMaot exiUota; boc, quod qaidem est impoesibilo, eoram que tnat imagiaes nullo roodo : qaemadoioduoi aqua spiriulia ei locidattmbramesae, qotm atrao igoi, ec rursus lamen teoebr-b, ec alia tanta, nestiaai descendiase dleuat * tamea cvm ilia dat quaquam ernnl inviceoi imaginee. Sic nec ea q u aeieraa, ei ea qua ex ipiis effldlur ooibra eooi corrwplibilia, et terreoa, et-composila, et leraa perteYerai, et Jam iraoseoot bcc, ced prsetereaaila eorooi, qtue secundum eos euni, pergeveraoi cum bis, q u se adumbram (54). SI apiriialium ioiagiaeieruot: aiei el ipst composiu, auiem baec iraoseuot, et illa oecesse est, qnorum ot ia drcaroscripiiooe, ti iafiguratiooecoofiieao- haec mni urobra (55), irandre : illis aaiem perootur esse, et Jam epiriialia, ei effusa, et locuple- eraotibat, perseverat et ooibra (86) ipeoran. tia, ei iocomprebeoaibilia. Neceese esi enim ea io 2. 81 aolem secuodum Id quod obombretar, flguraiioae etse el circumscriptione, at siat imagi- diceot (57) eam ambrajo eite, sed fecondam id nea iwt: ei abtoluiom est ea non tie splriialia. Q qaod multo ab illie separau aiot; paterol lumieit Si aulem illa spirlulia, eieiTnaa,ei incompreben- ipaoruoi puillliuiero et inflrmhatem " ~ aecutaboot, aibilia diconl; qoooiodo possoiil, qoae suoi io figu- quasi auiogat otque ad bjec, eed deflcial adinara ei in drcuioicriptioao, imagines illorura esse, plere id qaod est vacuuro, et dissolvera ooibraaa, qol sunt tiuo figuratiouO el iocoraprebeosibi- ei boc quando oerao eit impedioieoto. lo ealigioeaa lea (48)? eoim cooverieiur, aecttoduni eos, et obcaxabiior . 7. 8i aoftom [] eecondouifigurationem(49) paterouih luroeo eorum, el deflciei io bit quae suat nee eecuadoro formationem, ted aecuodum oumo- vacoiuiis locis, com niinimo poasit adloiplera rum 1 2 5 ordioem emiggioois imagines eadicenl omnia. Noo igitur jam dicani Pleroma esse oraniooi esae; primo quidem etseot (50) imagloes di- Bythom ipsontm, siqoldem Id quod esi Tacooro et cenda haec et timiJiiudines eonun, qui suratimumbra, neque adimplevil, oeqoe illumioavil : aui aunt iEooum. Qua eoim oec babiluoi, oec figurara iierum ombram el vacuum praetermitUoi; eiqui"Cap. VII. (44) Sptcies. Editt., tpeciem. TJ (54) Qui *unt. EditL omoet, qum tanC. (45; Diit. Geooioam hanc lecliooam pro hi$ ub(52) VI teeuuduM hec imagines ew, etc. Erat., tituitGrab. ex cod. Araod., quam et codd. Merc.2 Gall., el Feuard., aut gecundum koe imagines #u#. qoodaromodo coofirmaot: nam io aliero legitur recte conîcil Grab. Irenaeum Graece acripsiaaft, dedi tf, in altero dediiis. tlvoi qaod venere cfeboit(46) (Ji in unum. Edii. Oxon. exmss. Arand. ei eel inlcrpret: adeo ut ucundnm hoc imagimu $im. Vosg., ei tn unum Deum. (55) aulli obicurare ponuni. Gneca locutio, mll (47) Haec ... contraria* l u Claromont. et Arnod.Billius, pro, nvlli ealiginem ofunden, nihU o6xa*lo Mei c. 2 quoque, htec : aed io aliis niiuus recie, brare pouuni; 4 hae contrariat, . (48) Qui itffu... ineomprthentiHUi. lia Oltob. (54) Qua u adnmbrant. Pro, quibui adnmbrmcod. cui qooad poaireoiam vocein coutenliunt csIxr, seu qum hanc umbrnm eficiutU. teri oiooea mts. InediU.^niC mni... mcompreheuti(55) ///... umbra. Sic Glarora. el Merc. 2. Yota Hlm. titiose, /am. nmbram. Cxteri, i((a.... aatarar : (49) Non ucundumfigurationent.Non addeodum raiaos beae, naia de uinbra iu siogolari io lolo etse,el res ipsa docei, ei paulo poi aequentia boc tapite loquitur aucior. Terba : qum enim nec kabiium, necfignramillorum (56) Ptruverat et umbra. Alii, p$r$4vtrant at Aotatj, eic., ooiaino conflrmatu. Hanc lainen par- umbr(v. iicMlanj quia uullo m . frelus addidi, bauiulis iu(57) Dicent. l u Clarom., Pass., VOM . et Feoard. duei. hi oiarg. Sed iu lexiu, periade ut Eras. ei GaUa*. (50) Ncn atent. lia Clarom., Voss. ei Arood., pcrperaio, diccntt*. cattcri, non $UH(.
9 Y v e l v
733
CONTR HJERESES U B . .
734
dem adimpfot otnnia paianraro Ipeorom lumeo. roiitibag ad hoc demom conscmientibirs, Tetcribn* 5. Neqoa igiior exira primnm Pairera, eat (58), qoldem, et in primia a primoplagti tradllione baite qari anpec oeinia eat Deoa, aoc Pleroma aliqoid aoaddam costodienlibng, et oooro Deoto fabricate eaae poieat, io qnod Eoibvmegia paggl jfionis rem coali el terr byronisaoiibua : reHqais.aatem deacendisaa dicuni, ot ooo deflnialur ot cireoav poat eoa a Propbeiig Dei bojos rel commemoraecribaiur ab eo qai esl exlra, ai cofitineatur ipgoni tlooen accipieoiibos : eUnifcis ?ero ab ipaa condiPleroma, vel primug Deoa : neqoe vacoam ease, llooe disceniibog. Ipsa enim coodilio otteodic ant ombram capiet (59), <ftm jam anle ait Paler, eum, qni eondidit eam; et Ipaa faciora aoggeric oti ne deflciat inmen ejna, et definiaiur (60) in va- eum, qoi fecil (69); et muodus manifestal eom eoom. Irraiionale eai aoiem et impium adioveoire qui ae disposail Ecclesia aoleoi omnig per univerlocom in qoo cessal eiflnembabet, qui esi secun- aom orbem baoc aecepil ab apoatolii tradhionem duro eoa Propator, et Proarcoe, et omoiom Paier, % Cooatanle igilor boc Deo, qtiemadmedom at hujoa Pleromatig. Nec rnraug io Palrls aioo al- diximas, el testinoniun ab otonlboa accipienie,. teram qaemdam dicera tantam fabricagge condi- qoooiaoi e*l : ille sioe dubio, qul aeeandum eoa tionem faa est, vel cooaenlieole, vel conseii- adioveoiiar Paler, inconalana et tlne tesie e*t; ttenie eo, propter pradictaa caogag . Impiom eai simone Mago prhno dicenie aeroetipsom esae sueoim timillier ei demeos dicere, taoiam condilto- per omnia Deom, et mondum ab Angelis ejua oem ab Angetit, aot ab emiaaiooe qnadam igno- factom; post deiode bia qoi soccesaerunl ei, ge* raoie vtnua Deum, io bis qoa? tuot ipgiug, fabri- euodom qood oateodioioa in piimo libro Tarih> caaae (61) : neqoe infra Pleroma (62) ipsoruov, aenlenliig impiaa ei irreligioaas advergog fabricacum aii universum apirilale, ea qu aonl lerrena torem cireomdoceniibug dodrinaa : quorum diecfei cboica poatibile facia aase : eed oe qaidem ge- pnli cum tiot bi (70), eihnfcis pejorea efficiuni eos, caadura illorum hnagineio, com dicunlur (65) qtii aaseoiioot eia. Illi enim creaUtrm potiu$ quam paoel (64),~et timilia formatioois et Junura eeae, Creatori $ervient$$ $t hi$ qui non $unt dn , tepoaaibile egl, ei qn soot multae condilionig, et rumlimen primum deiutia locom aitribuool fabriconlraria invicefc fada esse. Falsoa aotem appa- caiori hojos oniteraitalfa Reo. Hi autem, bune roit, el qui est de ombra" ceaomaiig (65), id eat, qoidem labia fniclum diceolea, ei aoimalem eum vacui, ipsorom aermo, tecoodoro omoia. luque va- TOtaoiee, et oon cognosceiftem eam qua auper coum oslaoaom eslfigmeoitimeorom, et inoonatana euro eal Virlalem, diceoiem quoque : E0 $um doctrina : Tacal aatetn el bi (66) qui altendoot D e t prater me non esl aliut Dtu$"; roenliri :.- . ^ _ . . Jdeaceodeoiea. dkenies, ipai oieniieoies; omnem malitiant eia, vere io profuodom perdiuonis copulaotea ei, euro qoi non esl soper bunc qood 126CAPUT II. Unum eut mundi condiloritn, Deum Patrm; w- ait flogenlea, aecuodura teoienliam soam deiegunlur, eom quidem qui esi Deus blaspbemanles, eum teretque omne$ in hac iradition* eum Ecclesia conuntlre. auiem qul oon esl, Deum flngenies, in suam ipsoI . Quooiam quidem (67) est moodi fabricalor rum condemoalionem . E l qui dicont aemetipsos Deoa, consut el ipaig, qol mollU roodis cootradi- perfeclos, et uoWeraoruoi babere agnilionetn, ctini ei, el cooOtenior eum, iabricaiorem eoro * etbotcis pejores, ei magis blaspbemi aeosu eliam canloa, et Aogelam diceoiea : ot ooo dicamos, adveraum suom faclorem inveniuolur. qoooiaro orooea clamanl Scriplone, el Demintts CAPI3T X . boa>c Pairem qol eal in coslia docet (68), ei non Quam male ab ha+retieit expliceniHr Scriptura*. Omiita ex nikil; non ex tubjacenii tnuiena, crcavil allum : qoemadmodom oaiendemoa procedeole serDeus. mooe. Nuoc aolem soiBcit id qood esl ab eis, qui 1. Perqoam iiaqoe irraliooaleeat, praelermiiientee eontraria oobie dicool leaumoniam, omnibus bo R o m . i,25. GaI. iv, 8. Isa. Cap. 2 el 5 bnjos libri. Cap. 8. Cap. 23 el teqq
w
9 1
M t
XJ.TI, 9.
* Cap. 10.
(38) Id eu. Feuard. io marg. et Paas., idem.

t
(65) Cenomatis. Ex Graeco . Vid. iit. i , (66) Vacul autem et ni. Obgerval Billiut hideie hoc loco Irensum iu ambiguilale vocabuli xsvdv, quod inilio capitig wcuum gignificat, bic auteui
ttulium el inane. c. 4, . 1
9) Neqwe vacuum etu eic, capiet. GrseeUmos,
o66b xcvov clvou , id eat neque nori poierii, ui vacoum, aut ombra sii.
(67) Qvoniam quidem. In edilt. mimis bene, kwie**9$ paasWa aigoiocauooe accipe. (62) Infrm PUroma. Probare saiagil Grabios btc quando quidem. (68) Dominm docel. Niminim, ol noial Fenard. legendooi eaae intra Plerom*. Sed frustra : jam enim monuimus ia/ra, pro Intra, apud iuAnue La- Mallh. v, 16: Glorificent Pairem veilrum, qui in t i o i u i i s aucloret pasaim occurrere. Vide Gangii eadh eii;v. 45:47i $iti$ filii Palrh ve$lri q*i in
t
60) Dtfimatur. Id esi, terminetur, deunat. 61) Fabrieaue. Vel le^f (abncatam t$u vel ffl9
Glocsariun.
(63) Cum dicuntur. Ra recle cod. Voss. pro didfnr, nt esl in editl. Eras., Gallag. ei Feuard. I ood. Clarom. acriptum erat, dicuntur; sed iuiporiioa quig emandalor repogiiii, dicitur. (64) Pauci. ifioneg gcilicei.
costU Mallb. vi, 9 : Pater no$ler qui e$ in cutlit elc.

9 %
(69) Qui fecit. Eam delevil Grabiug, quia deest in omnibus m*. Sed addatur vei dooiaiur, parnui inlereat. (70) Cum $int ai. Yaleutiniani gcilicei.
756 S. IRENJEI EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYR19 736 eura, qui Yere est Deue, et qui abomoibus babel 5 Quod enim dicuni ex lacryom Acbamoth, testimoiiium, qiuerereti esl aaper eum ia, qui non humeciam prodisse substamUm> a rUu auiem l<tciesi, et qoi a nemine unquam annunliaUis ett Qoo- dam, a iristilia aoiemfteiidaioei a Itmora inobiniam enim niaoifeste nibil diclum eal de eo, et tein, ei in bia allucn sapere al infhtnm eaw, ipsi teslfmonium perhibent: quia autem parabolas, quomedo bc non digoa irrisioae, ei vere ridicula! qna? qua?raniur el ipsse quomodo dicue (71) sitil, qoi credunt quidem, quoniam Iptam maieriani, male ad eum, qui adinvenlus csl ab ipsit, Iransfl- cum sit poiens et divea in omnibaa Deus, creavii, guraotea, altuin ouac, qoi anle otioquaoi quxsiuts netcieniet quaniom poieet epiritalie et divini cai, generant,raanifceluraest. Per boc enini quod 8b*ianiia; credentea autein qoooiam Itaier IpaoYelint ambigua8 exsolvere Scriploraa (ambignae rum, quam (81) feroinam a femitia Yocant, a pwaautem non qnasl ad alieram Deuin, sad quasi ad diclis passionibua eroUit laniani coodiiiooia madispositiones Dei) alierum Deuni fabricavermit (72); leriam: eiquaereni68 (82) quidem oode guppediuvU quemadmodum praediximus, de areoa reeticolas fabricalori coodiiiooU aubsunlia; non qaerentes nectenies (73), ei quajeiioni minori qiuesiionem ma- aulero unde Malri ipsorum, qoam EnlbytneVtn et jorem adgenerantes. Otnni* aulein quamio nou per iinpelum jEonie emuuis dicunl, lacrrraae ttntaa. aliod, quod quxrilur, babebil reaolutioneoi, nec * aul sodorea, aut irUtilias, (83) aul reliqoa materi* aoibigoitas per aliam ambiguilatem solvetur aptid emisaio. eoe, qoi geoeum habent, aui aenigmala per aiiud .4. Allriboere euira sobslanliam eorom, qn majus Kuigraa, sed ea quae utia, ex mani- facta sunt, virluli et voluoiait ejue, qui eat omnfom fcalis, ei consonantibua, et claria accipiont abaolu* Deua, ei credibile, ei acceptabile, el coosiana, ei liones. in boc bene dicetur (84): qnoniam quoj impo$nbilU 2. Hi anleni quareniea (74) extoivere Scriplu- i K i i f apud komin* pouibilia unt qpud Dium* . ras et parabolas, aheram majorem el impiam Quootam bomines quidcm de oibilo non poaaunl qtixaiionem iotroducuol, i quidem soper mundi aliquidfacere, sed de inateria aubjacenU; Deus fabricalorem Deum aliug sit Deut (75); non exsol- aatero, quara hominfa hoe primo melior, eo quod Yeniee quxaiioiies (unde eoimf), aed minori quav maieriam fabricaiioais ana* cam anle non csaet, elioui magnam qoxaiiooeni adneclentes, et nodum ipse adinvenii. Dicere aulem de Entbynieai MM\% iiiaolubilem ioserento (76). Ui eniin aciani (77) erraniisprolatam materiara, ei longe qoidem iEotiem boc ipaom ecire, qood uiique irigtota annorum ab Enlbymesi ejua separaum,el hujus mrsus paaDoiDinue ?enit ad baptismum veHUlie, boc Q gfonem et affeciioiiem exlra ipsam quidem eju eaae discentes; ipaom Deum fabricaiorem J 2 7 Qal materiam;et incredibile, et fataum, el impossibile. inistt eum ad ealulem bominuio, impie coolem- ei inconsuns. nunt : ei ui puiauiur po&se euarrare unde substauCAPUT XI. lia materi, uoo credeotes quooiam Deus ex bia
u
4 9
qua? non erant, qoeniadniodum Yoluit, ea quae facta sntil, ul eascnt, oninia fccil, sua voluntaie at tir(nie siibatamia usns (78), scrmones vanoe (79) coliegiTiim ; vcre osiendenies auain infidelilalem (80): quoniain qiiidem bis quae suat, aon creduul, in id quod uon est, dccideruut. "Cap.
dnitiitv.
Hftreticot veritati now crtdentn in profundnm erro* r i i ineidiue. Cur eo$ inlerrogau sialuat lrtnmu*?
1 El noa credenies qtiidcai quoniam is qui et super oinnia Deus , in his quae aunt cjus, varia tt dissiinilia Yerbo fabricavlt, qucmadmoilum ipse voluh, cum sil oiuniura fabricalor, ut aapteos ar-
XI.
L u c . X i i i , 27.
(71) Dict*. Feuard. in marg, et cod, Voss., D tate ac polentia pto ereath rebus ommbHt *iu$. Sed melius explical Grabius : / * votuntuie ac po(72) Fabricarerunt. Sic Feoard. in marg. ac codd. tentia loco $ttbnanli<r sive materke, ex qna rrs Voss. et Clarom. In aliis, prardicaremnt. crealas lormarel, auf. Uaoc explicaiionem conflr(75) De arena renieula* nectemet. Vide qnae do oiani sequentia. hor proverbio noiavinius lib. i , pag. 56, nol. (79) Vano$. Alias minus recle, variot. /74) Qutrrmtes. Btt, quod in edilt. legilur anle, (80) Infideliioiem* Sic ex codd. Claroin. el Yoss. qitarmtet, el lcciorem uiale lurbat, re<-.ie omilluiil ac Feuard. niarg. reposui, pro infirmiiatem, quia inss. Armid., Voss., Merc. 1 et Claroni. niox sequilur : quontam quidem hn qua suni, nen (75) AtUu $U Deus. Textum bic eise mutilum credunt, elc. Mispicalus esi Billius. Sed frusira : expuncta enim (81) Feminam fr.mina vocant. Supra Hb. I, v(K-e qnod, qux in edill. Eras., Gallas. el Feuard. cap. 21, n. 5,ma*ctWo-/iMiitam [emina dicunt. Sed :nie ultut perperaio inserla est, ptantis evadit. queiiiadmoduni Sopbiam modo inasculo-feminaiu, Ixpungeiidaiii aulem e$se doceni tuss. onmcs, in modo masculuin, roodo feminam exbibent; tic ei qitoniui nullo comparel. Acbamoih nunc Dominum mauuliriiUr, nunc w culo-ferr\inam nunc feininatn appellaul. (76) Imerente*. Quidam, hferente. (77) Scianl. Legeuduin pnlal Grabius, iciantur; (82) El quarenies. In aliis, exquirenles.
t
sed frustra. Seusus est, ut enim sciani $e hoc iptum scire. (78) Sua volunlale ei virtute substantia u$tts.
(83) Lacryma ianlo$ aul tudoret, aul truliti**.

f
Sotocismus aperius est, inqnii Billius; baec eoioa omnia recio casu etfereoda sutu.
(84) Dicelnr. Atii, dtarelur.
Grace, Inqitii Biliiu*, olxet? xa\ , : id el, soia $ua voluh*
W7
T t
CONTBA BiCRESES LIB. II.
rhiieeius, cl mnximns r e i ; credeniet aoteio auiem dicoote (93), maaifesia erit unhrers arguquonlaro angeli, aut aliqoa eeparaU a Itoo, iiteiitaiiouis ipsorum eversio. Et secundum deoiiet ignorant ouot, fccil banc oniversitaiam t sic liorationem qtiidcoi sic; prirao quidem, quoiiiam igliur veritali not credentes, in nrendacio auteiti annoroeranl rcbquts iEonibus Propatorein. Palcf veluttnie*, perdiderunl panem viiaj V6r, in vacooio eiiiui omoiuin enumerari non debel cum reliqua (85) et in profundum umbr incidcnies; simUee emifsione: qui non est emiiaus, ctsm ea quae emissa JEsopi cani,ei qui paoem quideni reliquil, in ora- est: ei imtaUis, cum ea qaa? nata e t: et quem bram aulemejas impeium fcctl, et perdidii escara. iicraocapit, cum ea quae ab eo capiiur, ei proptcr i e i ipsis (86) aulem Domini Yerbis facile eei oe- boc iticapabilis: qui infiguratus esl (94), cum ea quae leodore, confitenils unum Palrcoi, ei factorem fignrata esl. Seemidum enim id quod inclior quain inuodt, et pUsmaiorem b o m i n i s , qni a legeei pro- reliqui, non debel cutn eis annumcrari; et boc cum phetU annoiuiaitis sii, l aUerum nescientii, et JEone passibiH, ei in errore conslitulo, qui eat nunc esse auper oowia Deuiu : docentis autem, ei impassibilis, el non errans* Quooiam eoim a per se earo, qura esi ad Paircm adoptio filiorum, Byibo incboaniee, iriiconiadero enumeranl uaque ad Sopbtara, quaro iEoncm errantero dicunt, oaiao* qoa? est ftterna vila, omnibus juslis auriboentis. 2. Sed quoniam amant incusare, etea, qusaonl diniu* !u eo libro , qui csl anie bunc librum, ei sine calumiiia, ui calumntosi conculiunt, inultitu- qux dicuni uomina ipsoruin posuiinus: hoc auient dinem parabolaruin, el quaesiionum inferenlea (87) (95)non anouiperato, jam nooauoi trigiiila secuodum nobis; bene b:*c arbiirali sumusprimo inlerrogare eos emissionee iEouum, sed Yiginli et novem fiuoi. 2. Posi deinde, primam eraiaaionera Ennoiam, eot e contrario dc suis dogmaiibus, et quod non eat feristmile ipsorum ostendcre (88) el teraeriia quam Sigen (96), vocanies, ex qua rorsuui Kun (97) lem ipsorum excidere: post deinde, Domini ser- et Aleibiain cmissos dicunt, in utrisque exorbilani. uiones inferre (89), ul non sinl tanlum ad propo- Impoesibiie^sl enim ennoeau alkujus, aut slleiiliuui uendum tacantea; sed propler boc quod non poseinl feparaiim inldligi, 61 exlra eum euiissuro propriato ad ea, quae interroganiur , ratione respoodere, babere figuralionem. Si aulein diceut 6see dieaolulaui luam videnies argumeiiialioaem, aut eraiftaanl iilaro extra, 86d adunaum Propaiori; ut reverteutes ad voritalem, eteemetipsoa bumiliaotea, quid cum reliquis ifiooibus annuroerant eam, bi et cessantcsa multifaria eua pbantasia , placantet qui suol adanati, t propier boc igoorant Denm do bis, quae adveraus eum blaspbemaferunt, magnilodioeiu ejusTSiauiemei uutta 68l(98)(coosialvciilur: aui si pcrfteverariui io ea, quae pra> C deremus el hoc), neceuilas eat omois ab uniia (99) occopavit animuui ip&orum, vana gloria, argumeo- conjugatione, et inaeparabili, et unum exsieieuie (I), Ulionem suam iroioutent. iodiscrotam, et unilam eam, qu ex ea esi, emiasionero flcri, ui ooo disaimili sil ab eo qui eiuisii. 1 2 8 CAPUT X I I . Hoc auiemsic ae babenle, anum et idem flet,quem Jfriaeontadem hwreticorum,et deficereit redundare. admoduui Byibus 61 Sige, sie cl Nus 61 Aletbia, Cum unitce et inttparabilei ixnt eorum conjugaiioaeinper adbaereotee in?icem (2). El quod noo possil i i f , 8'ophiam $ine permittione coniugii quidpiam pati aut generare non poiuiue. hogonet Sigen alterum sine altero inielligi, queinadroodum neque $imul esu non potte. aqaa bumectalione, nequa ignis sine caiore, i.Primo quidera de triaconladc ipsomro eic dice- neque lapia sine duritta (unfla luul enira iovicoio mu*(90), universaro eara oirinque mira decidere baec); et allerum ab allero saparari oon potest sed (91), 61 secaodom id quod minus babei, ei secundum semper coexsiatere ei : sic ei Byihum cum Eonoca id qvod plua; propter quam (92) dicoot iriginta adoniium esse oporlet, et Nun <uin Aleibia eodem annorum Doniiniiro ad bapiisuiuui venisse. Haec modo Kursus-olLogos ct Zocab uuilis cmissi, uniioa w Cap. XII. C a p . X l l l . Cap. XIV. Cap I (85) In vacuum. Alludit ad vacuum el umbram D ranle, iil male inierpreiaiur Feuardeutius. liatretScorum (96) Quam Sigen. Pro guam et Siaen; supplo L86) / p i i i . Alii, iptint. etiam vocant: nisi pro quam legere inalis, el. (87) Inferetaet. . \os$. interente$. (97) Nutt. Hanc vocem, licei proprio judicio, et (88) Et quod non est verisitnile iptorum oileit- cilra ms. i!od. auciorilatem, rccie ianien adjccit 4ere. Graece, ail Biilius, Feuard.; eaoi enim ab Ireoxo, id exigeute 8eiuu . lUque quod boc loco rciativum 681, noo scriplani eese, 6t a scribis, ob aflQnitatewi sooi uU limae syllabae YOCIS pnecedeulis, perperam omicjnsale. aam 6**e, quilibel videt. Nun eiquidem el Aielkiam (89) Infsrre. Edilt., imerere. iti 86cunda oonjugalione copulabant baerelici; ei (90i DiceMttt. Alii, dicamut. (91) Mire decidert. Sic codd. Clarom., Arund., paulo posi irenaeus utrumque copnbi. \ue*. ac Feuard. io marg. pro uuica voce, conci(98) Unita et. Claioiu., Otlob., Vo58. 61 Merc. dere. 2, umtui est; uec uiato, si de Byibo Eooois uoiio (92) Prcpter quam. Sic Feuard. in marg. 61 inlelllgalar. Claroio.; caeieri miuus recie, propter quod. (99) Ab unita. Eras., Gallas,, Grab. Arund. et (95) Dicente. Eras. Gailas. ei Feuard., di- Merc. 2 adunita. cente*. (1) Unum exriiUnte. Sic codd. Claroro., Yosa. (94) lnfignratut eil. Edht. figuratu$ non e$L el Ollob.; oeieri, una exsisteme. (96) Uoc autcm. Bytbo videlicel, uoo ASoue er(2) Inmcem. Arund., in unam.
M M w
t
#
330
I R E N J E I EPISCOPl L U G D U N E N S I S ET MARTYRIS
140
esttt(3),eiram *s6 debeal.Secundum baec aulem, oi Alelbia, Logoe el Zoe, Antbropot ei Eccletia.
eiUomaei Ecdosia, 61 uolvorea reMqooraoiJ&oaumlropoesibilo 6tl autom Logo pnetente Sigen ewc, Oiijagattooia emlssio anita etse dobet, e* semper aat iierunt Sige preaanta Logoo oatandL Ikec mm coexeiaiereallerom altero(a).Feminani enlmôoem conaumpiibilia sunt iiivicem, qaamadmodum (5) pari ter esae oporiel curo maaculo, aocuodooi oos, meii 6t lenebra in eod6m nequaquara : Md ai qaidem lumen sit non sunt leoebra; nbi aateoa cum ait valui affeciio ^jua tenebrae eunl, non erlt lumen : Tenienia enim lo3. E l hasc cnm Ra ae babennt, etcum baec dicatv inine, aolaia sant tenebr. Sic ubi 6st Sige, R M 4ar ab ipsia, raraita iropudoraie audaol doeere jaaiorem dnadeeadie JEooem, quem et Sopliiara 6rii Logon; 61 ubi Logot, non uiiq6 eit Sige. Si oppollaal, aine permiaiione eonjugi8 qoeoi Tue- aute etidlalbelort Logon (6) dixeriuU endialboloe tolum vocant, paaaam esae f aasioaem, etaeparatim erii 6i Stg6; 61 nibitomiuus soiTctur ab eodiaih6to sine eo fructum goneraaaa, quem 6tfcralnauia fe- Logo. Quoniam aularo non 6al 6ndiaibeioi mioaoouinani; in laotom dainaaiia prograaai, ita Ipaa baec ordiaaila ipaonim amisalonia (7) aigai* nlmauifesliaainM daaa coiilrariaa de aodaio ttoteo* ficai. liaaeaoaeanu Si enim Byihue aduoiioa e*l curii g 6. lam igitur aon dicaol, primam 6i principalem Sige, 61 hoe cow Ateibia, et Logos com & * , et ogdoadem ex Loge 6C Sige conHare, aed anlSigao, roliqui deincops; queaaadmodoni potarat Sopbia aot Logon r^futent: 6 i aolau aat illorum prfma et elue conjugisperplexion* paii alûid,velgenerare? principilia ogdoaa. 8i eiilro oniua coejugalionci Si auiem basc aioo Ulo paasa 681, necaaae 68t ei dixerini, solula 681 eoram uaWeraa argomenUlio* teliqoaa conjagaiiooaa abscesaronem ei aoparalio- Quoniodo enim unitia eis, Sopbia aioa conjugo laiMtti a S6in6(ip8U acclpere: quod eal impossibite, boro generaTil? 8i auloin, aicvi \u emiwiooe, aicul prasdtximoe. kopoestbilo eel ergo ei Sopbiam unamquemqno ex Êoaibui propriann atibsftaniiam patsam esse eine Tbeleio: etsoluta esi ipaorum ror- habere dicenl : qaemadmodvoi iu eod6m oaiandi Mia omuia arguiuenuiio. De pasaiona eoUn, quam poieai Slge 61 LogosfEl baee quidem aeeaadom di aina complexione conjugis paaeam eam diconl, ilo- minaliononv. 7. Sacundura aulam ld qaod ploa 681raraaaaolrura reliqaam univoraam velul trago&ditt compoaiTilor iriaconlaa ipaoram 8ic : Emisaaai onin a Molionero aJ&uxaruoi. nogene dicuni, eicot el raliquoa iEonaa, Horon, 4. Si aulem Impadorate 61 reliquae coojngatiooea quen plurimia noininibua Tocant, ticul prasdlxiniBa diajoociaa ab invieem dixorinl 68S6 aeparaiaa, proin 60 qui aoie buno oat libar. Hunc aoleto foer oovisaimam conjugatiooem, uii oon aolvaiur Boroo qoidam quidem a Mooogooo omiaaoni dicoot, Ulorom vaiiiloqoiunr: primo quidem impoasibili io- alii vero ab ipso Propaioro io aimilUodioe aoa. aiatunt rei. Quamadmodum 6nim aeparabuol Pro- Adboc eiiam aroiaaioooni dicunl faciam a Monogauo palorem ab Eonoea ejoa aoi Nun ab Alaihia, aui Cbristum 61 Bpiriiaoi aaocbim (8) 61 boa noo anLogon a fcoe, ei reliquos;etmHiiert Quomadwodum nuroerant ad iiuoiorom Pkromatia : aed neqoa aoiem 6t ipsi ad uniiaiera recorrere dicool, i Salvatorem, quem eiiam Toium oasa dicaoi. Hoc omnee unum 6886; si quidem b , quae tiinl intra etitiu maoifesluru oai el caeco qnooiam ooo aolaaH Plerooia conjugationes, ooKatam non cogiodiuoi, ingitiu '6oii88too68 8econdura iltos ediissc aoal od distautea soni ab invicem: in Unluoi uii ei aod 61 quaioor cum laiia irigioU. lpsom aoJaa Propatiatitur, et geocretu tine alieriue coniplexu, quem- paioreni annumerant hi Pieroma, oi ooa qoi ex adtuodum gallioae sine capooibus? 8ucc688ioi)6 ab invlcero emittlaooU Qoid.qood(t) 1 2 9 Posi demam, el aic aoWolur illorum isii ooo auoumorabanlor itlie ia oodaoi Plorooaalo roraum prima ei arcbtgonos ogdoae. Eninl eiiitu 6X8i8U)ol68 qui adepii auol eaoidem emiasiooem? apedaiiier iaeodem Pleromaie Bytbua ti Sjg6, Nua Quam enim edicere (10) poaauni Jusiaio caosaoi *Cap. XV. " Ub. i , cap. % o. 5 (3) Unitot e%%e. 8cribore debolwei ioierp., mlt [> ah, 61 Ulam int6roam 6886 61 oa proptar neoirum posse dici eniiaaom. tue (7) EnmioKU* lo Feotrd. perparam #oU(4) AUerum mliero, At anie atitro bcne ddletil rab. aocloritate cod. Voaa* (5) Feminam iotm JSotum. Sic ax cod. Voae. (8) ChrUfum tt Spirittm tofttffn*. 8lc pro CkrUto rvposui pro JSonum ol io ediu. ooioiboa iegiuir ti Spiriiu iOMcto (uli IHirarioron) colpa babeol ooiIVuHuft eoim ois. babel JEonum; eed alii jEouam,068 codd. aperlo repagoaoia Uim 86, lom ipaa m Clarom., Arond. 61 Merc %; alii JSonm, ut Valenliuiaooram byp<Mti6ti) reeliiuo 6X lib. i , cap. l i , o. 5, ubi dicilur : 4foaooea#tii altmm tndmue 88 quod magis placeu Chiittum $t Spiritum $u*clum <b) Si autem KndiaiHmn Logon, eie. Grece,conjugationem ait boc ipso capiu, paulo poai : Oirinum Mtmofem Biilios &v 4* . Id eel, aa9 9 v 91 H 9 9 y 9 9 9 9 9
(9) Quidquod lo Erae., Gallaa. 61 Feoard., aaale Graeei opponuoi , boc eai ui c 13 quid. Haec 6OMO iulcrrogaodo dlcia eato, \erid loierprea* tmnxsibiie verbum i vel ondhMim ul eai ex eoutexiu. Undo qmid qn*4 bic cap. 28, emhnomt verbum ; vel deuiquo ul c iperspicoom L cap. 13, prelitiwM. Hacteooa Billius. Vorboroin 8cribUur,'proaatd eu eauimqmodf (10) Edtctre. Protf dictre ex cod. Yoaa. llaqoo artiso esi, o l beoe ad?6fiii Faoardeoliua, labnM oaatr ttigen, quakm 61 Logou; ai ioi roua rcposoil Grab.
9
dicunt emiuum, um imu$ conduum iermoncm dixerint.
94
COHTRA HJERESES LIB. U.
74t
ob qoaaa non anoamertnl enro retiquis jEoaibaa, ipeorum reprobabilem esse eic oatendimas* Emlieqae Ghrisiam, qnem votaiio Palre a Monogene aom eoim dicuni de Byibo ei bujui Ennoea Non ei dicuniesse emistum, oeqoe SpirUnm sanclam, Aletbian, qood quideoi coolrariaai oaleudilar, Nu iieque lloron.quem ei Soiera (11) dicunl; sed ne- eaiio esl ipsaia quod esl priacipale, aomque Ipsam Salvalorem, qoi venil ad aoxilium et muui, et ?elui principiam, el foos onifersi aeoaus. fomiaiionefln Jfalris ipsoraai? Ulrum quaai sinl Ennoia autam, qua? ab boc, eai qoalialibei ei de isii inOmiores (12) illomm (43), 61 idea indignos quolibel facla motio. Noo capil (18) igilor ex ByotMjEouom appellaiiooe l iHimero : aul quasi ibo-ei Eunoia eaiiaaom esse Noo : verisimilitis mdioree abit el differentes (14) Sed iufluii quienim eral dieere eoe, da Propalora el de boc No dem quomodo fient, qui etiara in fixionem et eoiiaaaio eeae flliam Eoooiam. Non eoiin Eoooia entendaiioiiem reliqaorum emiasi auiii? Meliorea maler eat 1 3 0 Nooa, aicui dicuoi; ted Nus pater aoiem niraoa jtrima 1 princtpali leirade eaae flt Ennoiae. Qiiemadmodnm (19) aoteio ei euiisaua ftoasont, a qua ei emisai aoot: ei illa enim enuroe- eai Nua a Propaiore, qui priodpatom, el primuai ramr io pnediciom oomeruui. Oporioerai aulem et ojne, qus esi iulos, abscondiue el iovislbilia afleolatoa aooomerari io Pleromaie jfiooooi: aul ei i l - lionie locum cooltuei? a qua aeosua geoeratur, ei loraio AEoouni (45) boooreoi bujoamodi appellaiio- Ennoia, el EntbymesU, el lalia (20), quae noo alia nia aoferrL aunt praner Nuo; t e d ipaius quemadinoduni 8 Cqm ergo sil aoluta iUorani iriaeaatae, aicol prasdiximoa, de aliqoo i o c o g i u i u dispoatae qoalaaoateodimas, i tecaadam id qood miaaa 681, ei se- libei m o l i o o e a ; aeeoodom peraeveraiiooeni et augcoodoro 1d qood plua eal (in lali eiiim niimoro si meoUiut non aecondum imiuutttiooem tocabuia ptaa fooril aot mimis reprolabilem faciei ooroe- accipieoies (21), e i in cogoitionem cooleraiioaUa tum qoaoto magia laou (16) ) : instabilts igiior e i i o v e r b u m coemissa*, aeoso roaoeola iniot, e l < e a qua eal de ogdoade ipsorum, el de duodecade coodeote, ei adraioUirante, e i guberoame libere e l iabuU. loalabilia aotem el uuiversa iliortim regula ex sua poteslaie, quemadoKNlom e i v u l l , q u p i w ipso Oroiameoto Ipaoram diasipaio, ei io By- dicta i u n L 2. Prima e o i mrooiioejua daallqoo eoooia a p 4 (17) boe 684, io id qood ooo 681, diieoluto. Qoaeraoi igiior jam aoiodo aiiaa cauaas osiendere, p e l l a i u r ; peraevcraos autem e i aucu, e l uoherqoare iriginia anoorom Dotnioua ad baplUniuut ve- aoi apprebeudens a o i m a i u , e u i b y m e t i a Tocalur* nerit; ei duodecadia aposiolonim; el ejua quae eat Hsc a u i e a i entbymasis multuro lemporis faciens in aaogoioia proOuviom paasa; tl celiquorom quaa- g eodem, el velul probau , aeoaalio (22) oooiiaalur H^c aotem aensaiio in mullum dilalala, conailium eaoqoe vaiie laboraoiea deliranl. faclaest; augmeolum aulem el molua in mullom CAPUT XIII . Primum ordkiem tmi$siom$ hareluorumdilaialus nulla consilM, cogiialionia examinatlo: qusa eiiaui In menie perscveraos verbum rectiesimo raiione defendi poue. 4 ipaom qoidem prioiuoi ordioem eoiiaaioni3 appellabilur (25); ex qno emiasibilU eroiuilur Cap. XVI. (11) Sotera, Mimm, ieler varia qtiae lib. i cap* (20) </... /. Alii, aquo... elalia. (21) bupovla quaUslibet motiona... accipisnle*, 41, 4, receoset lrenaeus Hori cognomina, illud Soteris omissaoi foisse. Hinc anspicatur Grabiua Sic Gbtrom., Arund. ei llerc. 2, cuin cditt. Oxoa.; vel texiUDi Gracnm bic cornipium fuissc, vel pro alia? oinnes vitiose, ditpotita quali$libet molfonU... (quod HoriOOgQOmeoett), lorie per abbre accipienih. Id iero vult lrenaeus ennoian, enthyiatiooeo) acriptum, mpv, roale legisae ioierpre- tnesin, aliaaque roeolis cogiiaoiia aciiooea, aeo wo<em . 8ed com loco mox ciialo dicaiur tiones, ui loquilur, nihif aliud eaae quaoi aerieoi qaaoidam ouiut et ejusdem memis affeetiooom , Redemptor. qui Sopbiam ab imminenli ruina liberaverit, Sahatorem dici quid veui? Sicquae varia, babila raiiooa peraevcratiooia et augut doplex Gfariatus sic el duplex erit SaWalor, $u- menli, eorliantor oooiioa; aed inler quaa nulla iu lercedai subslanttalis ei realie, ul loquuntur, dWer^ perior aiter, alier inferior. (12) infimioret. In cod. Arond. el m a r g . Feoard., siiaa; uipoie < j u a c aiol lanlura cogoiiiouia raodiflca lionea, io verbuoi lolerios imprmioret.Sed priorleclioprafereoda : IDOX eoim '* ' * " ~ , deB f M D
s 1 > 1 A
oetiuilur, infimi qgidem quomodo funt f Ubi ouiuea
8inentea
ordineio Siuer nienlisde re aliqua ccigitaniia aciio* 069 iiatoit auctor nosior. Pra-cedlt Iwoia, aoqaiiur &, id esl praMantiores. (45) lUorum Aonum. Mallem, 4 HU$ jEonibn$. , , poslea , seu (46) QuatHomsqii lanlal ld eel, quaulo magts , deiirde , ac deniqoe toniua JEOIIUIII exce&aus, defaclu&que reprobabilem , qui si proferaiur exleriut, facieiil tfioeuariaui ab baerelicis cuiidciuiu cume- dicilur ; quas sic xplicat. Gum prioium nienli 8686 efleri rea aliqua, leviorque loui ejneruro? 447) Bylhmm. Lndit aactor ia voce , qtise dem perceplio 681, Iwoia diciiur. Si vero roteuliori lefiliaiaais prmum prh ~ Valealiaiaais Pairem, btc pto\%ndum itr- facio animo aiigeaiur percapiio, esl. Porro esse oon poieet, quin menti sapial aigoifieai. (48) Ron capit, Graeca phraais, qua noo raro aua perceptio, ac eansu iuliino noverii, sibive conacia ait percipere ae; quod vocaui)-. Dun o t i t o r i n l e r p . a Graeco, , feri po* aoieio , collatie eecuui piuribua ideii, penn mt etc lius exploralur, fil , quo videlicei ieruif ^19) Q**Modnodum, Pro quomodo.
9
oodd. inler ae coasenliunU (43) llforum. Gnedaoiua, pro Mi*. (44) Diferenlet* Graece, ait oplioie Billiui, -
(22) Sttualio, Grace, oi fallor, .

(25) Virbum rtciiuims appeilabilur. Hunc igilur
714 8. IRENAEI EPI8C0P1LUGDUNENSIS MARtYRlS. 74S verbum(i4).Vnomautettie*idemestODiniaqiixpnB- Afecig8*,iic oequidem pusillui puleior (28); oooiidicta aunt, a Noo iniiiam aeciptoulia; et gectindum nntn autet affectiones et passionea doaauies. Si augmeDCuin aggamemia appdlaiioneg (25). Quero- aatem Sct iptaraa cognovigsent, ei a veriiate doc<i adntodum et corptig bomints, atiquando quidem esaent, ach -ent uiique quouiam non tic Dea (29) tioteHom, aliquando quidem virile, aiiquaodo au- queraadmo dum hominea; ei bon sic cogiUiionea tem aeoile, aecuudum augmeiilum et perseveran- ejus, qaoia odo cogilaiionea bominaui. Mullum eniiu liam accepit appeilaUonea, aed non sccandum dislal oma ium Paier ab bis, qnae provenioni taoubelanitaB derauiationem, neque aecundtfitt corpo- minibua affeciionibuiet paaaionibus et aiinplex rig amiggioaem : gtc *i illa. De quo eoim quis ton- el nnpositus et similiineiiibriue (30), et leatplaitir, deo cogilat: ei <ie quo twgitai, de boc totua ipae gibimeiipgi airoilia, ei aequaiia eat; et sapii: do quo autero ei aapii, dc hoc et consilia- lolus cooi sil aeuaua (31), el lotua spiriiua et lur : ei quod consitiatur, [hoc el airimo iraciai: tt loiua sensi labilitas (32), ei totug ennoea, ei lolua quod antiiio traclal, hoc tt loquiiar. H c autem ratto, ei 1 otua aoditug, et loius ocolua, ei loiua vmata, queinadmodum diximug, Nitg gubernai, lumen, el totns fons omnium bononim; qoemadcuni aii ipse inviaibiJU, et a aemeiipso per ea, qu modum ade st religiosis ac piig dicere de Deo. 4>nedicia gtint, eicel per radium, imiteos verbum; 4. Esi i uitem ei super hacc, et propier b;rc inenarrabtli s. Sensus eniin capax omniuoi bene ee ved non ipgc ab aiio êmittilttr. 5. E l baec quidem ki hominibue capit dici (26), recle dicetl r, sed non siroilis hominum senstii t tum iioi compogitt nalara, ei ex corpore ei autma eilumen rec lissime diceiur, sed nihil siroile (33) aubaieientea. Qui aaicm dicunl ex Deo tmiggain ei, qaod eat secundum nos, lumiui. Sic autem (34) gge Ennosan^ ei cx Enno3a Nim, deiucepg ex iie 51 ia reliqnis omnibus nul!i siniilis erii omnium Logou; priiito quidein argueadi gunl improprio Paler bominu m pusilliiaii: ei diciiur 1 3 1 quidem eiuissiouibug usi; posl deinde, hoininum affectio* aecundum b a r propicr dileciionem, seuiiiur auiem oea, c i patsiotiea, ei inientiones menlis deacri- auper haec s& 'undum magniiudinem. Si igiiur ct beniog, Deura aulem ignorameg : qui quideai ea, la boinfuibue ipse quidem sensus non emiuilur, qua obveniuni bominibus ad loquendum eo (27), neque aeparamr a vivo is, qui eniiuu reiiqua, mv* pplicaiil oamiiim Patri, qirem eliaro ignotum om- tionea (35r aute :n ejug el affecius perveuiunt ad tiibu8 dicuut, aegames quidem ipsum uundom mauifesium; uiutio magig Dei, qui loiua seiigus
aenteniia. Judicinm nos diceremas. ld si accuratlus ierpendatur, aliaque ex eo jndicia, comparalione acla, iiiferantur, esi. Argainenlaliouein vocani pbdosopbi. liinc , iiilernuiu aiitmi verbuui; neqiie eniin expendi possunl cotuilia, rcsque aliqua animo iraclart, quin mens secum veluli colloqualur. Inde el , si qurd inltia auiiuo perlraciaiuni fuil, sermone prodeal exterius. ha t > e babel, ui quidem arbitror, Ireiwei bypoibesis, de qua fiderinl pbiloaopbu (24) EmluibM*. Ila Eras., Gallas. ei rosa. omnes. riuslraque Feuardeuiius correxti, emiaibiU. Nam interpres ad subsiaMiivi, , magia quaui ad Vtrbi genus ailendeus, uia&cuiiiiuiu geuaa cuoi neolro pasaim oonjungiu lum auumemia appetbiionit, ut perperani legtlur In Eras., Gallas. et Feuard. Gonseiiliuiil cod. Voss., Feuard. in inarg. edit. 4576 et ediu Oxon. quoad Yocem ucundum: aed male in omnibus, appellaiiohii. Lectionem nostram coiifinnant qaa? paulo ante acripia legimue : ucundum augmentum vocabula accipientes; ei quod sequtiur, itcundun
augmentum accepit appeUaiione$. (26) Caplt dicu Pro, dici fag $$t.
iudil Irensena ad verba Isaise L V , 8 : Non emm co+

giiationeg m$as cogitaiiontt xegtrm; nequt tim vcgtra, vict meaj, %iicit Dominus.
t
(30) Sipiilimemvriug* in Graeco fuisse suspicatarFeuardenlius; Grabins Yero,4uoto. Sed alierutrum acripseril Irenaeue, ldeia aeiisua esl. Scilicei , vel diciiur Deus, quia parles cyns, si quas dici fa* eaael, nihil a loto ipso differuni, eeu, ut mox addil Irenaeus, (piia toiut ipu MinhUipsi umilu el atquaiig
egt. Idipsum esi quod Cyr llue Galecb. 6. bunc lrenei lucum imitaius dixil: " \ , , , * . Sui gempar
gimilem, eiuntta uniformem et *niugmodi qui non ptug habeatex aliqna parte, ex aiiquamiHug g$d im cmnibug ipte iuittmilii til. (51) Totugtum git gtnsug. Lib. i , cap. 12, n. 2,
% t
(23) Secundum augmtnivm a$$umentia appellatkoneu Sic recie Clarom. cod. pro, tecum augmen- nbi loltim bunc fere locnm Graae acriplum repe-
ries, babei * ven> untum pasaim \-enit inierprea : memem melius verlisaei. Csiarum borum lrenai verbiiriiin pariein exachpait CyriH. loc. cil.; ,, \ ,
, loiug cum gii ocutu*, $ loiug audilug, ct loiui meng*
(27) Ad loquendum eot. Sic mse. omnes cura rdii. Uxon, lnclius quam, ad loquendum et, uiiu Feuard.,vel , ui in Eras. ei Gallas. legiiur. Graece , id esi, ut ip$i loquantur. (28) Ct ne quidrm pugiUui putetur. Id esl, ne in-
firmui ac impoleus cxieiiiueiur, ulpoie qui uialaiD a rebus creatis averiere |K>tuisei.
(29) Non %ic Deut. Ita pro non tii Ueug, ex cod.
Uarom. ei Feuard. inarg. reponui; mox eniin sequilur : non gic coQttatiQHtt ejus quomodo, elc. A l -
(52) Sensuabililag. Ita Arund., Glaroro., Feoard. in marg. et Grab.; caileri niiiiua , lentukabililag. Pro genguabiliiag auperius scripsit iuierprea gengalio; Grsce , cogiiatio. (35) Nihit iimiie. ln hi$, quod .ante atAti pra> flxuni legilur iu ediu. Feuard. et Oson. aensuniue liirbal, expunxi, quia deest in editt. Eraa. ei allas. ac IUSS. Glaroin., Arundel. c Merc. 2. (54) Sic autem. Ita recie solus Clarooi.; cod. canen omoes perperam, it auiein. (35) Moiioneg. Seoaus e s i : in I lominibut ipaa meits non eiuiuatur, baecque proprias acuouea, affeciioiiesve sic exleriug velut erai Uendo prodat, ui neque tueug, iieqiio uieuiig acliouea a viveaia
CONTRA HiERESES LIB. II. 746 745 oel, Ipte (36) a aemetipso nequaqitam geparabilur, velnt in circulo magno mioor continelur circulus, qttaai ab alio aliud emiltitor (37) ei inlra bune ruraua alter minor, aui velut gphav 5. * Si enim gensam emisit, ipae qai emiait raj airailiiodiiie, aut lelragoni. Pairem dicant aenauaa* aacundtim eoa, rompoaiiua et corporalis inlra ae nndique conlinere gpbseraa giiuiliiudineiii. intelligitar, at sit aeparalim qnidem qui emlsil, el quadraiam reliquam Aoiwm emlgsionem, IIDODeag; gpparaiim aniem qui emiaaus es! seosaa. Si qooqite illoruro circiimdato ab eo qui est guper aaten de aensu sensum dicant emiggara, praeci- eum major; el circumdanie eum, qui post se est, dnni aenaam Dei ei pariiunior. Quo auiem, et minorein, et propier hoc minorem el ultiiiium omimda emiMoa eat? Quod enim ab aliquo emiuimr, nium in roedio conslhutum et muliuin a Paire in aliqaid gobjeclum emhiiiur. Quid aotem aubja- aeparatum ignorasae Propalorero. Si autem hac cabal anliqniug, quam senaua Dei, in qnod eroia- dixerint, in flgura et clrcumscriplione concludeni sam (36) dieunt eom? Qaantug aotem ef erai lo- Bjlbum ipaoram, el circumdatttem, el circumdactta ut gugciptrel et caperet Dei geiigiim f Si tum; cogeniur enim ei exlra illtim conGieri ease antem quemadmodum a aolc radium, dicanl; aicut aliquid, quod circtimdei eum. Et nibilominua in anbjaetl aer hie aoaceptor (39); et aniiqnior erii, iminenaum d* hia qui conlinent (43) ei conliuenlur. qoam ipae radioa : et illie oslendant aubjacena ^ incidet sermo : el corpora inclusa csse omoes (46) altqaid, io quod einisaua (40) eai aenana Dei ca- manifesle apparebunl. 7. Adbufr eiiam aui vacuunt esse eum confitepabile ejoa et anliquiu*. Poat oporlebit, quemadaaodoai aolem minorem eaae qeam omnia (41) vi- buniur; aul omne qtiod esl inira eum omnea gidemua, longe a aemetipao ewiueniem radioa; aic miliier pariicipabunt de Patre." Queroadinoilum ei Propatorem dicere axira et loage a gcroeiipgo iu aqtia circuloe gi qnit facial, vel roiundag vel emlaiaae raditim. Quidnara aoiem exira, aui longe quadratas figuras, omnia baec gimiliier participaboiit de aqtia : quemadinoduin ei qnae in aere faaeiitiri a Deo poieai in quod radiom emiaii? 6. Si auiem non emiaautn exlra Pairem illom bricantnr (47), neceaae eai parlicipare de aere; et dicanl, aed in ipso Palre; priino quidero guper- qua in lumitie, de lumine : glc ei qui sunt inira Ouoin eriieliam dicere emi**um eggeeuin.Qaemad- euoi, omnes similiter pariiripabunt de Patrc, modum enisn eroiataa eat si inira Patrem erai? ignorantia apnd eoa locnm non babenle. Ubi Emiasio enim eal ejus, quod emiuitur, extra emit- enim parlicipatio Patris adiinplenlis ? St auiein centem roaoifetUlio. Post dinde boc eiuiaso (42), adimplevii, illtc el ignorantia non erit. Solveiur 4 is qui eat ab eo Logos erii Inlra Pairem; simi- ^ igitnr iptornm deminoralionis opcra, ei maieria liter aatem et rciiquse Logi emissioaes (43). iam emigftio, et reliqua niundi fabricatio; quac ex paaigitor noo ignorabtinl Patrem, cum intra eum alone et ignoramla volunt subsianliam habuisse. aitt*.; nea aecundum deacensionem emitaionam Si aatein vacuum illum confitebunlur, io maximam minoa aliquia (44) cognoscet emn, undique omnea incidenles blaspbemiam, denegabani id qnod eet a Patre qualiter circumdaii; sed et impasaibiiea spiriiale ejua. Queroadmodum enim esl spiritalis omnea aimiliter perseverabunt eum ainl in paier- is, qoi ne qutdem ea qux inira eniii sunt, adimnia viaceriboa, ei io deminoraiione nemo ipsorum plere potest ? erit. Non eaini est demlnoralio Paler : nisi forle, 8. Klaec autem, qux dicia sunt de aensus emie9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 f
Cap. XVII. Cap.
XVIH. recie poftuit Grab. f i cod. Amnd. Sed frastra putat, aul qtiaiuor has voces in textum irrepsiase, aul plures excidUae. Sai commodita videlur sensiis, si quidpiaiu, nec procul petiluin,meoie sup* plealur : quemadmodum $oUm procul a uobia dis>
bomina aepareniar: mulio minns Dei, qni toiiis mena est, mens etnilteiur, ejusque memia aclionea divieaa ac aeparaUe ab eo emilteniur, ne Deus a Deo separeiur. (36) Ipte. Sentns Tidelicet.
9
omnâ miiius bene in quo : natn paulo Inferiug legitur in omnibus codd.,tn quod radium emiiit. (39) Susceptor. 3c editt. Eras. Gallas. ec Feitard.: mss. vero omnes ac edii. Oxon., *usceplior, aed male, quidquid dicat Grab. Quid sil eniin m*r iu9cepHor ne quidem vir clarissimtit dixerit; itec caiu ea lcciione aequentia facile composuerit. Id sentil ipsemet : inotial enhn, ul lextus optime cohsvreat, delcudiim ease verbum eril. Aiqui nibil exp4iiigendinii; vox tina, iusceptor, duulaxat resiitoenila, eisensua erilpIanUgimus. Si aHiem,telni
9 9
Emitiilur. Arundel., emittelur. silum, $i ideo minorem auam omnia videmu$ eic. (37) 58) ln quod emiuum. Sic Clarom., cod. caeteH I> (42) Hoc tmitio. Sic Glaroin. ei Vosa. Alii per-
peram, hwc emistio. (43) Emiaione*. Dicuntur, quod in edilt. Feuard. el Oxon. addilum legiiur post emitsiotu$ delevi aucloritateediil. Eras. eiGa!las. ac mss.Glarom., Anuid. et Merc. 2, quia aetisam obscurau (44) Minut aliquit. lia recie Grab. ex cod.Vosg.; rongemit el Clarom.,nisi quod pro aliqnit, imperiliig amaniiensia scripgit aliquid. ln reliquig ooinibug deegl minu$; et qui$ vd quid golum legiiur, unde pervereus orilur gengua.
9 t
(45) Qui continent. lit Arund., quct continent.
sole radium, emUsum dicanl; iicul $ubjacel aer hic
radii &uiCpior, aen radiuni Kuscipiena, et proinde

aHliquior erii quam ipu radiiu : aic et illie oslen9
dmmi oecease eat aliquid, eic* ) /a quod emiuut. I u recle Clarom., Vosa. e l Feuard. in raarg. Alii oinnes, i * quo.
(41) Minorem e*s$ quam omma. Quamptoquem PAxaoL. * . M L
(46) Omnes. Proeier Irenaei menteni, omnibui legeuduin vellet Grabiug. flic eniiu ordo vcrborum egl: omne$ (iEonea scibcei) apparebtnt etu carpora inctuta.
(47) Fabricantur. Eraa., Gallag. et Feoard. fabricabuntur.
747
S. IREN;I EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
748
aiona, alnVriiiar et advaraoa ooa, qui a BasiRda *> Peccavaruot aoiem et airea Zoan, dictates ranl, aptaia aont: et adrersua reliquoa Gnoalicoa, eam aezto loco emisaam, qoam oportebat onaibaa a qoiboe et hi iniiia emiaefonuni aceipienlea, con- preponero, qnoniam Deua Tila eat , et iocorravictf aaat In prlmo libro. Sed quoniam quidem re- ptela, ei veriiae. non aecnndom deaeenakmeai, probabilit et impossibilis priroa Nooa, ideaiaenaua ei qnse anol lalia (52) accepemnt embaioiiea; aed ipeorum, emiasio esi, manifeale oaiaodinraa. Y i - earoiD Tirtatam qiua aempar aoot cum Deo, ap peHationea aont, qoeraadroodam poaaibiKa eal at deamoa aotem 61 de reliquis* Ab boc enim Logon et Zoen fabricalorea bojua Pleromalia dieunt emia- dignom bomioiboa aadiraaldieere doDoo. Appolaoa, et Logi, id est Yerbi, qaidem emiasionem ab laiiona (55) enim Dci coobaodlonlar (54) aeasoa, boroinuro affeciione accipienlea, 6t addivinanles et verbom, el vila, et focorraptela, et variiaa, at aapientia, et booftaa, ei omnia lalia* Et neqoe adteraoa Deum (48), qoasi aliquid magnura adiuTenienlea in eo quod dtainl, a No ease emiaaoiD Lo- aentam vlia antiqoioraa aliqoia paieat dkere; gon : qood quidem orones idelicel acioot, quo ipae enim senaoa vila eal: nee v i u n poaterioniam in homtaiboa qtiidem conaaqoenter dicalur; rtm a aaoao, aii non fiat aliqoaodo alne viia ia ineoautem qui slt auper omneaDeus, lotna Mua at qoi esl omniom aenaos, id eat Deoa. 6i * " * " 1 1 ~ tolus Logos cum $il quemadmodum praediximoo, dixarini, in Paire qnldem fdiaae vitam, aoxto lam toco proUum, oi vi?ai Yarbam; maiio ante, ci nac aliud aoiiqniua, 1 3 2 nec poaterhia, aot aam (55) qabtan oportabat qoarto loco oasiui, nt aliud alleriue (49) babentein ae, aed loto equali ei Wat NOa, et adhuc eiiaxa ania bnoe com Bpho aimili al ouo peraeverante, jam non ttlU bojos ordioatioois aequjtur cmissio (50). Quemadmodum ot tivai Dytiiua ipaorum: cum Propaiora enim Ipaofum annomararo quidem Sig6n, 61 haot eaoqoi dicii eum toium risionena, 61 loiom aodRom, Jagem ei donare, coooomoraro aolan Eoaov, (in qoo autem tidet, in ipao 6t aodii; 61 in quo andR, in ipao el Tidei) non paccai; sic 61 qoi ait, qoomodo ooo aopar omnem 681 inaipienuam? 10. D6 6a aui6m, qn aat 6x bia, aacooda omialotnm tllum aenstim, 6t tolam verbttm, et in qno Bensue 681, in hoc 61 verbam 6886, 6t terbnm 6886 tione Hominte ei Eccteaix, ipai patraa 6oram eju8 bune Non, minue qaidem adbac de Patre onv- falao cognominati Gnoaiiai, pognaol (50) adreraoo niuraaemiel; decentiora aotam magis quaro hi, ge- 6, eua proprla Tindicaotoa (57), 61 m*\o* ooralionam prolativi bominuin verbi (51) transfa- forea aenelipxoa (58) con?inc6nt68; aptabila aaae rtint in Dci anernum Verbora, ei prolaiionia initium magia eraiseioni (59) diceolea, oti verUlroila, ex donantas el geneein, qiif madinodom el suo verbo. Q Uomina Verbum, aod ooo ex Verbo Hominero (60) El in *\uo disiabit Dei Yerbam, imo magie ipsa emiasom : et 6886 Hooiioftoi Yerbo aotoriorom, et Daua, com sil Yerbom, a Terbo bomioom, si eanv- booc 6886, qni 68t aopar oronia Daoa. E i osquo dcm babuertt ordinaiiooaro et emiaaionero generaboc quidem, quemadmodam pnediximus, omoes lionie? bouiiouni affec(ioii68, 6l moliooes (61) mooiia, et
w D v 9 9
(48) Addiwinontet advrtu$ Deum. ld 68t, I6m6r6 bum, etc., onde saosna e s l : appellotione enim D*i d6 Deo conjicicniae, resque divioaa ex bomaoia simul intelligentut; et bbic liquei lcgeodom eaae male ni6li6nl68. appellatione, noo apptllaiioni. (49) Alteriu$. Sic msa. quinque. ln Otlobon. al(55) Eam. Ordo verborum c s l : multo ante opor* termui, forie pro altcrnh, quod noslretntitn pra- Ubal quidem, eam quarlc loco tmUti. Gave orgo ferrein, si aucloriuie fulcireuir. In aliis anuriut; anie bic ui prepostiiotieio accipias, quae #amln aad minus recie. Quemadniodum eniui Deum lotum accnaativo rcgal: aceipitur pro prtxa. aquaUmtl iibi similtm hic dicit Irenxus, quod nec (56) Pugnnnl. Al. impuananl. ultud antiqui*$, nec po$Urht$ habeat in 86; eic (57) Vindieantei. Ita tlarom., Yose., Amod. e i unum p*r$evtrare siv6 siinplicem 6886 aeserit, Feuard. in inarg. In aliis, indicantes. quod nec aliud alleriui, id 681, oibil divorauun (58) Semetiptos. Invicem stmttipto* habet cod. beat in le. Arund. Porro semelipto$ bic accipio pro eo$ iptoa, (50) Sequiiur emlaio. At. tequetHt. D ul et paolo aniaa, advertus invicem, pro advertms (54) Cenerntionem prolatm hominum verbi. Sic eo, Valeniinianog scHiceu Id euim axigere vidoior cod. Glaromoni. etFeuard. in marg. ediu an. 1576, sensiis, ei usiis inlerpreii baod infroqiiena. mliu8 quain caeiari, lationem; quanuuam laineit (59) AptabiUeae magis emiuionL lu edilia mala: poBirniaiii banc laclionero prfert Billiue. Grsece, apiabiles esse eminione. iiiquU, ol (60) Ex Homine Vtrbum, $ed non ex Vtrbo Bo . minem. Yalanliniaiiae hypoiheseos boc In capiie (52) quas fxxf /. / in talia auctoriiate absurdilateni aentienlee Valeutini diecipuli, a inacodicis Vos8. coi consenlil Glarom. recle niulavil gistro desciverunl; a Gnosiicisqoe nioniii, ValooGrab.,qoia mox ileriim sequitur : omnia lalia. liiiianarum emiseionum ordioe iuverso, ex Homina Mallem aoieiu pro et legerelur ea, vcl illa conVerbum, $ed aoit, ul Valenlinua, ex Verbo flomijunciio expungeretur. nem emiuum volueruou Talea fuere Golorbaaaei, e i AppeUaiione. Sic l6go ex edilt. Eras., Gallas. alii, de quibus lib. i . 61 iod. Voss. In Arund. vero ifeic. 2, Clarom. 6l (61) Motiones. Sic recie so!ti8 Clarom. cod. In edit. Oxon. miuut recl6 apptliatioui, ulex sequeoli Aruod., Merc. 2, el editt. Eras., Gallas. 61 Feuard. noia paiebii. viliose, monilione$. Paolo uielius in eod. Yoas. (54) Coobaudientur. Ila Yoss., Arnnd. 61 Clarom. Feuard. iuarg. el edit. Oxon. notione$. Sed pnefo~ Coobaudientur autem hic posiluin pro timul intelii* renda vox moiione$, qua bacienua usus 6al lrencua, gentur, seu simtil intelligenda venient icn$us et ver* ad expriiiiendas meiiiis actioue*.
t t
74
CONTRA HiERESES LIB. II.
780
ge&oraiioncs kneniionum, et emltslonei verboram ipsnm auiam universonim geoeralionis initiam c| eonjicieniea verUiraiiiier, non vertaimiliier meniiii emiasionem oaiendenles : pro oocte ai ailemio, soiit adveraoa Deam. Ea enim q a accidunt bomt- Bytbom et Slgen nominantes; pro Cbao aulam, B i b u a , ei qoscanque patienies Ipsi recogQOsaml Nan; ei pra capidina (par qum , ait coniicos, rWiad dlvinan raiiooam addaeentea, apta dieera TH qua omnia dUposita), bi Verboro atiraxernnl; t\ pro dentur apad eo, qui ignorant Deam; et per ba- prtmis ac maximia dHs, 4Sonaa fontiavertint, et inanaa has passionea iranaducenlea eornm sen- pro seeondia diis, eam, quse eal extra Pleroma, M i m (62), geneain et probolen quinlo loeo Varbo Ifairia Ipaonim enarrant diaposllionem, aeeandam Del (63) enarrantea, mirabUia roystaria, tt inenar- ogdoadea vocantaa eam; ex qa nmndi ftbricaiiorabilia, et alla, a nallo alio cogniia (64) dicont ae nero et plaamalionem bomimim, aimililer aiqtio docere, de quibua et dixeril Doroinua : Quamte $t llle, annuulianl (67) inenarrabilia et incogniu my* hnemetit ; ut quaranf ecilicet, qoi de Byiho et ateria aotoa ae diceniea acire : quae obique in ilioa~ Slge Nua (65), ei Aleibia procesaeranl; ai aum ex tria ab bypocritia aptendidiaelmia (68) vocibua eoeta rareas Logoa et Zoe, debiuc ex Logo et Zoe, rooedixaniur, iransferenlea in aoam argnmeaium, Anihropos et Eccleaia. iroo vero bitdem argomeniis doceniea, tanlom im133 CAPUT XIV". VatentinuM $1 uquaees gentilibui doclnnm $um ptincipia, m*Mi$ lantum nomimbui, accepiue. 4. Malto verisimiliut et grallus de universorarn genesi dixit unua de veieribus comicia Aniipba* aea(66) in Theogonia. Ille enim de nocte ei silenllo Chaoa emissum dfcit, debinc de Cbao et nocie capidinem, et ez hoc lamen, dehlnc reliquaro secuudnm aum primam deoruro geoesio. Poai ques ruraat aecundam deortira generationem indocil, et mundi fabriealionero; debinc de secondis diia narrat bominoni platmaiionein. Unde Ipsi aasumenlea aibi fabnlam, quasi naturali diepatatioae commenti oani, aolummodo demulaniea eorum nomina,
B
ointaniea notnina. t. Et QOII olom qua apod comicos poalta aunt, arguuniur qaaai propria profereniet; aed eiiam qnai apud ooinea qui Daom Ignorant et qal dicanlar pbitosnpbi,;uai dicU, b*c congregaat et quasi cetitonem ex mtilda al pesaimia pannlciilia conaareientea, flnelum auperflciuin (69) aubtili eloqaio sibi ipeie pneparaTorunl : novam quidem Inlrodocenlea doclrinam, propierea quod nunc nova arla anbstitaia (70) sh; vaiarem aalcm ei InuiUem, qnoniam qaidero de veteribus dogtnalibua, ignoraiv tiam el irreltgiosilalem oiamibus, hxc eadem aubatita $unl(7i). Tbales quidem Milcsius uuirersorum generationcm et initiura aquam dixii esae(72).Idem
r
Malib. ?ii 7. " C a p . X I X .

t
(62) Tran$ducenli$eorumun$um, Pastiones anie C nCramqun, margincs edilU Ero?.,Gallas. acFeuard.,
teinum cum Grabio delevi aaclorliale codd. Clarom. ei Arund.

(63) Verbo Dei. Mallam, Verbi DH.
iiisi quod, pro fincium babeni, (ouod fdem asl) fictnm. Sed in lexlu habeni nperficiem, omiliaac
vero finclum, vel ficlum. Porro ea vox $uperfieium
t
eo ealiem seusu, qui hnc qnadret, mibi hactenu* invisa. Legiiar quideio in Inscriptiombu$ Gruteri pag. 138, col. 2, el pag. 608, Inscripl. 8; sed ut noiat erudilissimus Gangiug fn Glotsano Laltno, ibi significare videlur, . Glouario Cyrilh, superficium, , ; aed baec uibil ad rem nostram faciunt.Perepicuum esi enitu ex conlextu serinouis, superficium liic veuem qnamSigt, Nu et Alethia proceaenml. (66) Aniiphanei. Quis sil iste Anlipbanes, vix dam exieriorem signiflcare, eain forle quae a Gncdici poiest. Plures ejns uominit legunlur poeua cis , el in vel. Gloasario tuperaria dteilor. eomici; alier Smyrnxus, vel Kbodiua, qui tesie Naro in Gluai laidori dictis, $uperaria est vrtit$ Suida fixil Oljmpiade 93 cujusque non eeinel me- quas $uperinduitur; inde ab inlerpr. lrenaei diela flainit Albeoasus; alier Bergaeus, quem meiuorat iuperficium, quod caeleris sbpereniinerel ac superStepbaona In Biprn; aller Aibemenais, Pana3iio ponerelnr. In bac significatione tuperficiem usurjunior. Sed nullus eornm merooratur Theogoniam pari 9 Terlulliano lib. Dtcullu (em. cap. Het 15, acripsiase. Salis verislmilis lamen doctissimi Gra- D existiinat Grab. Pulem ego, iuperfieiem ibi generabii conjfclnra, Antlphanem hic cilatum, eum esse, lius a Terlulliano accipi pro loto corporis babilu cojot cilanlur ab Albenaeo p. 487 exleriori, qui oculis subjicitur. Gonsulesis loca. (70) Subililuta. God. Arund. subsirueta. el 666 quique ab irenaeo de Theogonia scripsiase (71) Subsuta mnt. In editt. Erat., Gallas. et diciut foerii, noo qood iorte librum ullum snb boc lilulo vulgaveril, sed quod de Venerii prosapia Feuard. gub$ecuti tunt. At longe melior leclio, subiuta $unt quam ex cod. Voss expressit Grab. acripferii. (67) lUe amuntiant. 1lU scilicel Amipbanes, me- quarque cutn pra:cedentibus oplime coliaerei: quaxi liuelcffilurinClarotn., Vog.eiMerc2 quam in aliis, cenlonent ex multii el ptisimii panmcutis contar^ iUi. Pro annuMtiant auiein, annunlianU* babeut cienlei. In cod. Glaroni. scriptuni quidem fuil, tub$uta &ed addilua postea apex aupra pnmaiita. Unda iideni nus. (68) Splendidinimii. Et buic voci male preiixit videiur emendaloris consiliuin luisse, ul legrlur mmbia, seu $umpta (non infrequenter enim iu boc Feaard. iiis. b scribiiur pro p): quse leclio ei ipaa boiia cei, (69) Fincium mperficium. Sic mss. oinnes, lum nourt, lum Anglicqaoad voccm fiaclum; et quoad ei cum aiiiecedeniibus congruit. Quare uirumvtg guptrficium, taltem Clarom. el Aruiid. (nam de Voss. legas, $ubsuia an sumpta bene legas. (72) Aqnam dixit e$ic. Geiiuinaiii hanc leclionei at Merc. 2 oec affirroare poiesi Grabius); quoad (64) Cognii*. Eras., Gallas. et Feuard. eogiiata. (65) Sige, Nu$. l u Clarom.; coiiRwiliuiit Anind. ei Voss., niai quod forle et anie Nn$ prasOxum babeanl; noque enim deesse monel Grabius. In editu vero omniboe, et Sige et iVa. A l lectio nosira cum sequeoiibus magia cobaerere videinr. Senaos vero est: qui (pro quomodo) de Bglho et
t v y 9 t 9 t t
S. IRENJEI E P I S C O P I L U G D U N E N S I S
E T MARTYRIS
751
aurem est dicere aquam, ct Bjibnm. Homeru* autem poeia Oceanuni deorum genesin, et malrem Tbetin dogmatizavit: qoae quidem bi in Bylhum ei Sigen iransiulcrunt. Anaximauder aulein boc qiiod immensum eat, omnium inilium eubjecil, seroinaliler babens in aemeiipso omnium genestn, e i quo immeosos mnndos conaiare ait; et hoc aatem in Bylhum el in JSonas ipsorum tranaflguraveriinl. Anaxagoras aulem, qui et Atbeus cogtiomtnatiis esi, dogmaiixavit facta animalia, decideniibna ccelo in lerram seminibus: quod el hi ipsi in Afairis auae translulerunt semina, el eate boc aeroen aeipsos: slalim conftienles apud eoa, qui aeusuiii babent, ei ipaos ease qu aum(75) Anaxagurae irreligiosi semitia. 5 Umbram autcm ci vacuiim ipsorum a Deroocrilo et Epicuro sumenlo, sibimelipsis apiaverunl, cura illt primum maltum sermonem fecerinl de vacuo el de alomis; quorum alierum quidem quid csse (74) vocaverum; alierum vero, qitod (75) non eai appellaverunl: qucmadmodum ei hi esse quidem illa, quae suni inlra Pleroma, vocant, quemadmodum illi aiomos; non esse auiem haec, qu sunl extra Pleroina, quemadinodum illi vacuum. Semetipsos ergo in boc mundo, cum sint exira Pleroma, in locum qui non esl, depuiaveruni. Quod aulem dicunt ituagtnes ease basc eoruni qux sunt, ruraua manifeelisaiineDcniocriii cl Plalonis seiuentiam edisserunt. Democriltis enim primus ait, mulias cl variaa ab tiniversitate flguras expressas rfescendisse in hunc inunduin. Plalo vero rursii maieriam dicii, ei exemplnm, et Deura(76); quoa isli sequentes, figuras illitis ei exemplum (77), fmagioea eortun, quae sum sursum, vocaverttni, per demtilalioncm nominis semelipso inventores 1 3 4 el faclores biijusmodi imagiuariae fictionis glorianlci. sdns siippedttal cod. Glaroni., in aliisomitibus cum ftdiil. tuiti *.n&s. corruple, aquam diiisie.
(73) Quat iutu. Clarom. qui tuut.
4. Et boc auiem quod ex subjccta maieria di* cunt rabricaiorein fecisfe nmndum, el Anaxagoraa, el Empedocles, el Plaio primi anie bosdixeroni; ul videlicet datur inielligi, et ipsi a lialre aua iospirali. Quod aulem ex uecessiiaie uiioroquodqoe in illa secedit, ex qoibus ei facUim ease dictinl, et bujtis neceasitalia senrum csse Deum, ita nt oon posait mortali immorialiiaiein addere, vel corropU* bili incorruplelaro dooare, sed eecedere quemque in siroilem nalurae tuae subsianliam; el bi qui ex poriicn Sloici appellantur, el uoiversi qooi* quoi Deuro ignorant, poei et conscriptores aflDrmant. Qui eamdem babenies infldeliialem, apirilalibus quidoin suam regionem atiribuerunt, earo quac esi inlra Plerotna; animaiibua auiem, medielalis : corporalibus aulem, qnod cbolccm; cl prav ter baec uibil posse Deuin, sed unnniquemqoe prdiclorum ad ea, quae aunt ejusdem subslantiae, aecedere aRirmatil. 5. Quod auiem Salvalorera ex omniboa faciam esse iEonibue dicanl, oinnibus in eum deponenlibua velui fiorem sunm, non exlra Hesiodi Pandhram novum allquid afferunl. Qtiae enim ille ait de illa, ba?c bi de Salvalore insinuant, Pandoron inlrodocentes eum, quasi unusquisque ifionum, quod haberet opiimum, donaverit ei. Jpsam aulem eduliorum, et reliquarum opcralionuro indiffereniem aenleiiliam, ei quod puieni a ncroine (78) in toium posse coinquinari propler gcnerosiiatem (79), 1 cel quodcunque (80) manducent vel operentur, a Cynicis possederunt, cum sinl cum eis ejusdein lestamenti (81). Et minutiloquium (82), et aabliliiatem (83) circa quaesiiones, cum sit Aristoielicuro, inferre fldei conanlur. 6. Quod auiem velint in nnmeros iransferre oniversum hoc, a Pythagoricis acceperunu Primnm eniai bi initium omniuui uuoieros subeliiuerunt(84),
siiam Jaclabant Valenlniani, quia ex angtlieo sainioc progeniios esse se, cl semina eleciionis gloriabantur.
(74) Quid ei$e. Sic Erae., Gallas., Feuard. edit. 1576, el codd. Claroin. Arund. el Merc. 2. in allera Keuard. edil. Golon. elin Oxon. quid etsel; niale: tiam praelerquam qtiod coiislrucLionis ordo sic legi noii sinit, IIIUX sequilur: hi eae quidem //... voeant... uon ene auiem hwc, clc. (75) Quod. EdiU. hoc quod. (76) Maieriam... el exemplum et Deum. H.ec tria
(80) Qnodcunque. . quodqne. (81) Cum tint ejtudem teHamenli. Yerlendum erai, cum tint ejutdem societatis, %odalUi% faderis.
%
?util Pi.iionis principi oitiuibus nola, de qtiibus

fusi? Disscrc. 1 Jiximtis. (77) Figura* illiui ei exemphm. Grxce, ul probe nolal Grab., \ .
Vox enim Gncca, , qua bic ueoa eal Iren*us, in siugnlari accipitur pro , conju ratione, toduhtio : vero in plurali pro ie*lm~ mento, inquii llesychius iu Lexico.Qmn et ea voce fcedu*, pactum (quod eodem redil) inierdiim siguilicari, vel ipsa vulgata Lexica ducent, el Scripiure
t
8acr:e usus.
\78) nemine. Gra?ce * , quod veriendum eral, nullo, id est nulta re. (79) Propter gemroiualcm. Graece , id es;, propler geueris splendorem ; id enim in Gloss. v'l. signiUcatil el generosita*. Sic fne generosiiaiem accipil Terlull. lib. contra Warc.c. 5, ubi Dccleîas ab apostolis fiintatas esse probaus : Sic, inquil, el caHerarum (Eccltisiarutn) generosilat recognoscilur. Ubi generotitaa pro origine usmpalur, ut anie me observavtt Grab. Yide ti lib. l)i carne Chri$li c. 9. Porro generusUaiem
(Hz) Mmuiiloqi<ium. Vetus Feoardcnt. cod. Ollob. ei Voss. mulnloquium. (85) Subtitilatem. Alii mfnus bene, tublimilatem.
(84) Primum enim hi imtium omniunt nitmeros
$ub$tituerunt eic. Haec eadem anic lrefiaeuin Piuur* chus dixil lib. De plac.tis philosoph. c. 3. Yerba referre non pigebil; ex iis eni.ii, lrenaii seiitenti;ti pattio obscurioi i , lux accedel. , , ; ^ , \ , \ , 4 , . \ > /. :; ,
%
755
CONTRA HiEBE&ES LIB. II.
754
ei iniiiutn ipsorum (85) parem el imparem, ex qui- c i hoc aiiiem dyadoin, et lelradoin, 1 3 5 t pa-
bus at ea qna$ gengibftia et insengala gunl, gubjecoroni. E l aliera qoidem substilutionis initia esse; ahera auiein aenaaiionig et stibslanliae; ex quibos primia (8*) omnia perfecla dicunt, qaeinadmoduru ataloam deferamanloei de formatlone. Iloc aulam U bb qai auni exira Pleroma apiavartinl. Senga* tionia aotem initia dixenini (87), io quem sentua iuieUigeas esl ejus quod primum assnnipium eet, qnaril quoadusqoe defaligaia ad unum et indivialbile conctirrai. easa omiiiom iniiium, ei sobalaoliam uiiivaraa* generationis Hen, id est unum;
tadem, et reliquorum muUifariam generalionem. Haec hi ad verbum de Ploniludine guorain (88) e l Byibo dicant; unde etiam ei eas quae soni de uno, coiijugaiioiieg adniluntur introducere, qoae Marcas velul gna jaclang, velul noviua aliquid vigos eal prster reliquog adinveniage; Pylbagora* qualornationem, velut geneain et malrem (89) oroniutn enarraug. 7. Dicemug autem adversug eog : ulrumne bi omneg, qui pradicii gunl, curo quibua eadem direnieg arguimioi, cognovorunl veriiatein, aut nou
ft\ \ , Et aliera quidem tubtfUutiani* initia e$$e altera au , \ \ , lem teniatiani* et $ubttantim. Graeee, ni fallor, xol . Pvthagora Mntsarchi filiu*, , , Samius, u qui prim** philotophi nomen u$urpavil . Quasl dicerei: 1 alura quidem princi rerum prineipia censult etu numero*, eorumque tn- pia materialio etti, aiUra formalia. Nemp6 maietsr $t propcrtiomet, qna$ t% harmoniat vocat, #l #x riani , inbuHutionem, vocat, qnia mlri$qui eompoiita elemenla qum gtomeirica dicun* formig omDibug gubglilnilur geu gubjicilur, omaeg ittr. Rur$u$ unitaum et indefinHurn binarium in exciniens, oroninm gubjeclum; formam vero prineipii vonit* Tendunt aulem pnncipia */*, ei , ex Pyibagoreorum ment6, qui formant vlicrnm ad cauiam cffectrieem et formalem, qum et paggim nuncupabanl. Hancqna nowent e*l, Deut; alterum ad palibilem et maiegtram expltcatioiiem confirmanl, qns aubdil Ir69 %
tlatem, quat e*l mundui kic atpeclabilis. Ex qiiibua
naeug: Exquibut primi* omttia perftcta dicunt, qmem
baad obgcure colligiiur,to!um isiudPyibagoricorum admodum Haluam demramenl* el dt (ormatione. miinerorammyglerium in verbig haesigse, re eamdeui Ex inateria siquidem et forma, Unquam prim$ fuigse cum casierig pbiJogoplrfg, de rerum natiiralium irincipiis perfecla omnla dicebanl Pyibagonci. E l prittcipiig, S6iil6iiltam. Qtiod euiiit bi materiam el for- n exemplo allaio, quo meniem explicai Ireiueus, ntom dicebanl, illt numeroz, numerorumque propor- gtatuas maleria avranuntum 6 i l ; ulpole quod fortiorwm et concantum, geu nnitalem el binarium vo- nationi, vel forma gubgliluatur, id eat gubjiciaiur. cabant; per nnmeroi, ei binarium, maieriaui; per (85) laitium iptorum. In cdit. Feuard. perperau
mmtatim, numerorumque proportionem, foriiiaro, gau,
qaod ideni esl, materiam certo pantum numero, certo ordine et mengura dislinctam, ac digposiiam, ccrioque molu agitalam, degiguauteg. Retn loiam, ai qnid dubii adliuc gupergit, explicat Simpliciug Pkgt. lib. : E( , , 16, , , , \ , < , . Si
mulem [ormam unum, mauriam vtro duo, mort Pjfihagorico res iignifiean*, merilo nnum quidem formam dixil, ul quat finiat, terminetqu* quod comprtJunderit; duo autem maieriam, ut indeftnilam, el
inilio.
(86) Primh. Aliag malo, priwo. (87) Sentationit autem imiia dixitunt, elc. Locora bune muiibim esao, et quidpiam 6 lexlu excidiggo puio: nec cnim baec quai supereunt, cohaerero viduntur vel secuin invicem, vel cutn praecadeniibua et gubgeqiiemibiig. Sic corrigendurn censet Grabiug : teniatlofdi antem initia dixerunt, tn quantvm, Grxce * (pro tn quem; nain ulraque vox 6dein fere inodo abbreviaia iu qiiibugdaro mse. occurrit), sentnt intelligent (otuiggo ett Gra3ce ) ejut quod primum atsumpfum ett quatnl quoad usque defaligatu$ (pro defatigataâd unnm et indivittbile coiicurraL Sic ille. Sed bc explicatio
f t
um lumoris cauta II/, el divnfonit. Clara gunl ba?c. 8 iinariug maleria esl, quia quemadmodum binarius jam ditidi poiesl, ei luultiiudinem facere; gic et maieriandividielexlendi proprium esl. liidellnilum aatem binariuui appeltaul, quod, iiiquUTbeiiiigliug
ltb. De onimo, lerminum proprium non hab$at gsd ab unital* ierminum uniu$cuju$que tpeciei ucf
cipiai. Unuin \ero forttia esl, quia sicut uuiiag nunierum liuit lenninaiquo, sic ei forina malcriam defitiit, et ad cenaiu quaiudaiu gpeciein deierininat. Foniiam etiain, et Oeum el meniem appellabanl, quod giculi Deus rebos universis, meug corpori quod ragil; gic el forma materia? inoluui, eflicicntiam et viiain inspirat. Ua;c ad explicationem diflteilig Irenasi loi,omissia, non lamen apreiig, Grabii notig, praraittere operx pretiuin duxi. lam planug evadn, ex dictig, Utwti seusus. Primo generatiiu aggerit, Pytbagoreog rerum oiunium principium in oumerig reposuiase, quod vcrum e$t; luui id accuraliug oxplicana subjungil, initium iptorum egge parem ei imparem, id egl oiiioiuin priucipium esge Dinariuin nuinerum (qui par esl), geu inaieriaut; 61 uuilalem, iuipareai gcibcet nunieruin, seu lorxuam; ex quibug cuin lentibilia, lum insensata, id est gengu tum praediu, luin desiiluia congiiiui
volunu Uic enim utuibilia pro $en$u pradUa, nec
ila jain geuil,foauii ioierpres. Tuui pergii Ireneus:
lextug lenebrag non omniiio dispellit. Sic igilur locuin perobscuruir. cxplicari iilconqiie posse pulem. Nempe ralionem affcrt Ireiiaeug, cuf fonnain tentationit initium dixerinl Pyibagorei. Quia, inquti, sensuf, geu niens roi cuiuspiain naiurain in* vostigare gollicila, iutelUgem ia quod primum a$$umptum , inaieriam gcilicoi, quas luiu priinuin exploranii S6S6 offeri, nun illic laiueu conquiegcii; cum enini inaleria sil vagiini quid 61 oinnino incertuin, ea pioiude coguiia nulia reg dislincte cognoscilpr, aul ad genus atiquod dellniluiu revocari polagt. Rurgiig igjtur mcne quatril, ac aingulag, quae maieria? iiigimi, proprieuiea, afleclionag cl qualiuies penkitis inspicii, donec landein accuratiori exaoiine vetuti defaligata ad uaum el indivtiibile forniain oiiuiruiu, concutrat geu devenial. Forinam iiaque ex Pylbagoreoruui uiente, uiua Itonig. initium dici vull, qula priniariura ac pracipuuin nieniis, cotnpogiii cujutpiam iialuraiu el parles inyegligaiitigobjectuin, ac ejusdeiu iuquitiilionuin 61 aciioiium liuig el lerrainiis est. Loci bujua atu* bageg resolvat nielius qui pogsiu (88) Plenitudine iuoruni. Graece , quod verionduin eral, PUromaie iuo. (89) Matrem.Ui* Feuard.in marg.Uaioai., Voss. 61 edil. Oxon. in caeierig,. patrem.
t r
785
8. IRENJCI EPISCOPI LfJGDUNENSIS E t MARTYRIS

9
756
cognoveruni? ti quideni eognoverunt, tnperfloa , exponentcg, ei Yil adhuc eiiam 8cnaas (96), el Dei eoiiggioneg obgielrieaniea. Qua* aulem ex bia aat Salvaloria io baoc mundam deaceagio. Uiquid enimdeacendebai ? Nanquid oleam, qu cognosce- non verigimiliter ei gine oglanglone, oronia ex oaanibog meniiii gunt. Qaemadflioduro qui agaoeiaa baiar veriiag, in agnluonem addncetoi his qai eognoscuni eam bomlnibna (90)? Si aatem eacaa, ei ot illicianl, prsmiuunt uti capiant alicognoveranl, quemadmpdnm eadem cum bia* qiii qvod aoimal, aenaim blaudienlea eig per aaaaeia veritatem non cognogctbant, dicentoa, tolos vos- pabula, qooaaqoe aceiphmi; gumenieg aaiem ea roetiptoe eam, q u est auper omnia eogniiio ba- capitva, aHlgani atnarigaima, et dacunl per vim bere gloriamini, qtfam eiiam* qui igooraoi Deoni, abglrabemea qoocooque ipai voluerint; aic ôietn babeni? SecundomanDpbraiin ergo vorltatfo igno- ei bl paolatim maoaaeii diggaadenteg (97) per pilba* raniiam, agnidoiiem vocani: etbene Paulua a i i " nologiaro (98) aaauinere prttdicum eimiaaiofiem, tocum notriuue$ (91) faluB agnilionu (92). Yere neque congruenlia, neqoe opinaias relilnferaol etiim falaa agatlio ipsorum inveuta eal. Sl autem qaararo emiggionum gpeciea; ex Logo qaidem el impudenler agenteg- ttrper ba&c dicent, bominea Zoe decem dicenieg iEooag (99) eoiigaoa, de Aa> quiden uon cngnovlsae forilaiem, Matrem aaieiti ibropo aaietn el Eccleaia, doodecim :ei borom nee ipgoram, [tel] aemen patemaie (95) per lalea boosiemionem, ntc tegUmonia, nec verigimUitodinriiies, quemadmodum et per propbetaa, enuniiaaa* ireer, nec in lotom aliquid uUum babenlea, mysieria veriiailg, ignorante Demiorgo : primo aira aofem, ei proat evenil (1), credl volont, ex qoidem oon talia erani (94), qu* aunt praedicia, Logo el Z6e,iEoniaexa)gieniibug (2), emiggqni eaae ( a quolibet intelligajiiur : elanim ipsi bomiByUiiani el Mixio, logenegcibilem (5) ei Ooliioiie nea grielaat, qn dicebant, et ditdpoti ipaorum Naiaralem el Deleciamenuim, lramobilein ei Gooai horunr aacceaaorea. Poel ddnde, vel Mater, vd lemperaioentum (4), Monogenem el MacarUm, De aemeo, i l (95) cogaoacebaitt eieoarrabant ea quae Antbropo amin al Ecclegia, girailiier ABonia exgigerant vefilaiig', veriiax auiem Pater : Salvaior lentibus, enikaiim eaaa Paraclelum et PUUn, Paergo, aetitndam , erit mentitug, diceng : Nemo iricon el Elpbla, Meiricon et Agapen, iEnon (8) cognotdi Pairem, ni$i FUiut **. Si euiin cogoJtua ei e*t Syoegin; Ecdeglaaiicttiu ei Hacarioleia, Tbdoel a Mairt, vel a aemioe ejus; gobituro est illud lon ei Sophiam. qaod nemo cognovit Patnm mti FUiu$; niai si ga9. Hujug aulem Sepbras paggiboeg^ ei efrorem neu ipgorum, vel Uatrem neminem eaae dictini. el quemadmodum peridilala eat perire propier Io8. Ei oaque boc qaident per bumaaag affeolio- , qoigiiionem Palria, qnemadmodum diemi, ei exnce, elperid quod simiiia dicaut mollia ignoranira Pleroma operoaitalem (6) el ex qoaK labe libui Deum, verWmWier vigi sunt abstrahere quotuiundl fabricalorein emiggum doeenl ta eo, qul dam; aurabentea per ea quae aggueii eunt in euin egi ante bunc, libro geiiteniiaa bereUcorum enar qui eal de oninibua aermonenr Yerbi Dei geneain Fanlea (7), com omni diligenlia expoeuimus: Ghri# 9 9 9 9 9 9 9 t 9 v M
1 Tiro. vi 20.
9
9 9
Matlh. xi 27.
9
(90) Bomimbu*. In omnibu* k<minibu$ legitur in vi allieiendi el guadendi pollentem. qaadam editt. Erag., Gallag. ei Feuard. 8ed ommbui nullig (99) Deum dheniet JEonat. Decem recle addidil exaial in uigg., w vero deegt in Clarom. et Vogg. Grab. auctoriiaie cod. Yoaa. quoa aequi placuiu (1) Frutira autem et prout evenit. Grsee , aJl (91) rocum notUattt. Yel acrtpgtt Irenamg, tel Billiug, 64 \ ixuye. Loquendi loraaobx aaRem legii Inlerpfea . Sic etiam tegit buic auciori freqneua, pro frtuira et temere. Cbryaogioinug, saliem iull ad Timotb. c. x n ti (2) JEonU exiiuentibu$. PtoJ2onibu$ exsistew omnea fefe Latiiii CUIII vulgaio Novi Tegl. inierbus. prete acHbuitt, ttocum noHiaUt. A l Gracug MoW (5) Insenetcibilem. Erag. el Gallag. perperam, Test. lexiifg bodiemug babet, <. innaicibilem i nec indios uigg. oumeg, in$entibilenu (92) Fahtb agnUSomr. In Graxo N. TesL lextu Genuina lectio egl quani Eeuard. ex aalius Fronion. babeUir, . 8ed Irenaeug Ducaeiijudido regpoauit; iiam lib. i c 4, ubi ialo* mcdo fal$am agniiionem, modo faho cognom\nat*m nim A o n u i n Gneca uomiua referuoiur, gcribimr
f 4 9
agniliontm, tel fal$i nomihii tciemtiam gcribit. Ageratoi $i Henot\$. (93) Semin pattrntle. Vtl aole unun ponendiini (4) Naturaiem et Dileoiantnlum, lmmobiltm
eage coniexiug oraiionig demanairai. Idque coo* firmal, quod niox aequilur, telmaier, ul um$n. (94) ErtfMl. Sic cod. Claroio. meliug qiuui alii oteneg, inarfant. (95) Si. Alii, lic. (96) Sennti. Gnece, .
9
CoHtemperamsnlum. Ex lib. i , cap. 1. Grsca no* mina guiU, Auiopky4t $4 Hedone, Aciimoi at Sax*
cratit.
(5) JSnon. Billii judido Aincn bic repoeail Feuardeiit. pro JSno*. Uuuc aecuiog eal Grabiaa^ ciim lamen uterqae lib. i c. 1, gcripserit JS*o*, (97) PautdtiM marttueli diituadentei. Hic iion per Atxog. Gunr igiiur iu omnibua aliia eodd. luiu imperitiam gcribaruin inale legenlium corruplag hic, lam cap. 1 dt. legaUir A*o$ ei Laiini ple eat U xUig. Xegenduiu : poutaAm muuttit ki rumque dipbtbuuguui Grlacaiii , per * expridentes ; id egl paulaiim pef aunela iuadentet. iloc a vulxau codd. ouuiiuui leciione êcedero mani, ipguiu euiin egl quod goperiifg dixerai: atirakenu*auperQttum duxi. * #, guas auueti tum; ti poatea : blanduma (6) Operositatem. GraRce . pcr WHeta pabula. () Enarranu*. Erag., Gallaa. d Fuuard. e*ar(94) Per pithaHulogiam. ld ef i per aermoneoi Nita*.
9 9 9 9
767
GOMTRA JSRE8ES U B . II.
718
gtum auiera, quet poaigaoHum bis omnibna emlf- lera primi ti arcbegonot oowiom oeionalio aoiiaaa ttm see diconit et Soiera; aut (8) e i bis qni in esi, ooo qoioiot vel trinilai, aot aaptanalio, aot labe faeli aoni (9), iEoitibus haboie&e siibaiandani. aliqoid 6ornm qu io allarom oomaram eoofl* 1 3 6 Necessarie aoiein nunc nomioom islorain niuoiort quid quia ex Logo et Zoo d666m meminimas, ut ex iatig sit manifeslum abaurdum eoiiaal tuot ifiouc, oi noo plarce aoi roinue : 6t rnraoa e i Anlhropo 61 Eecleaia doodacim, 6on eoram mendaciam, et confneio (10) ttct nominatiooia. Ipsi auiein deirabant ASooibaa suii bu- poasani ei hc, aol plos (16), aut mlouaficri 2. UoiTersom qooqno Pleroma, qoid oiiqoa iriJuaroodi appellaiionibat molfie; elbnicis terisiroilm et credibilia apponeoiibna nomioa bia, qoi vo- parliloin eal io ocionationeni, 61 docadeoi 61 doocaniur doodecim dii ipsorum (44), quot et ipsos dceadaoi: 6t ooo alierum queiodaro, praiier bos laaagines doodeciro JSonibus esse volunl; imagini* numerom ? Et dWieio auiero ipta, qoid otiqoa io boa roullo decenliora, eiraagigpoieoiia, per 6ty- tree, 61 ooo in qoaloor val quioqua, a6X moJogiam ad inieoiionem dtviniuiis addocaro no- in altertim quemdam facu eal naoiarum oibil tangenl6s(17), oorom oomororoni, qoi auot condiitiioa babeutibus (42). lionia (anlSqoiora enlm iUa bis diconl, 61 oporiot CAPUT XV ea (18) propriam babera ralioo6m eatn qux eai Eminionum rnlionem nullam afferri potti. I . RevcrUmur aotem noe ad predictaoi aoiiasio- anie consiUuiionem, aed ooo oaoi qoas eal aecunoio qasationem. Et primo qaidem dicant oobia dom coailUutioo6m),cone6DtieDlat ad oooaooalio* cauttm bnjutmodi emissiooie ASonura, ui oibil nam (19). 3. Quam quidam noa de condilione enuniiaol6t laogaot eorom qua? aoni condiiionis. Non eolm UU (13) propler coodiliooem dicooifocta,aed eoo- aptabilia dtcimoa (apu oat 6nim hasc rbytbmixatio (20) bia q u facU aonl) haic rbyihmixaliooi; dlliooem propier illa; et ooo ilbt(U) borum imafioes, sed basc illorom 6886 dicunt. Queoudmo- illot aolam propriam caoaam da bia q u anle* riorasunt, 61 a aeraetipais perfecia, noo babonioa dooi igiiur imagtoom causam reddoot diceniet, meoaeoi quidero trigioia habere dies propier trl- 6oooliar6 io autnmam aporiam iocidar6 necesse 681. Quas eiiiro noa de conttUuiioije relui igooranginUiEonae, ei dtem duodecim borae, et aoooro dopdecioi meoaes, propter duodeciro Aona*, quae laa iniarrogant, ipsi de Pteromala econirario inlarrogad, ?d hoioaoaa affeciiones eoarrahoot r d atiot inlra Pteroma, et qaaecunque talia delirant; nooe dicanl pobis caoaam iaum <onom amiaalo* io 6om deaoendeol sermonem, qui 6ti erga cooaooaoliam (21) quas aai in croaiora, improprio ro* nis, qald qoia (16) facu 681 talia : propier quld ao9 9 9 9 9 9 9 t 9 9
Cap.XX. (8) Aai, Sie editu Eraa. el GaUaa. mdiue qoam C afo qnam lediooam Grabio aeqni pfacoi), sed mireliqoi codd. autem. DU8 raci6. Vox enim conftuio oiaais qtiadrai ad (9) Ex oi, aui in l*be faetl $unt elc. Hc ad praecodeos mendaciHm, 61 ad id qnod oiox aequiCbrielom auperiorem, eum qoem a Nu, aeo Mooo- ior : ipsi autem detrakunt JBotdbu$ t a i i hujusmodi geoe, ooa eooi Spiritu sanclo emiaaom legimoalib. appeUaliombmt nultit, eic> i c. 2, referri noo poasuol; neque enim ille ex (11) Duodecim dii ipiorum. II ecilicet, qui dii Ai qui iii labe faeti iunl JSonibu* kabuiae iubttanmahrum gentium, rel ComtnUi appallaoinr. ffem did potni : oipole qui orlurp dacat a ftfooo- (12) Habenitbui. Raben pro pot$4 Graxororo 606 aolo, qni labia parlicepa notquaiq. eisdtil. oiore hie 61 alibi awpo uaiirpal iolarpraa* Froalraqoe Grabioa conlrarium probare oilitur e\ (15) * enim illa. Scilicei, quai ad amlaalooan ila cap. 1 verbia : qu.<B (paaaio qua laboravU SoALonum spccunt. pbia) ttotta fusrat in iit, qum tunt trga Nun et (U) Hon illa. Sic editt. Eraa. 6lGaDaa. Alsthiam; derhnvil aniem in hune Jonem+id e*t illem; quam pravaro lecUooero aecuii soo4 ero Sopkiam. Hc eoim illod duolaxal probaiiV, pat- Feiiard. 61 Grab. thnsm io iis, qooa genuii Noa JSoofboa, aed ooo (15) Quid quia. Graece , qnamobrtm, c*r. io ipao iniiiuro baboiase. Qood ex hujas lib. n, (16) A M I plu*. Sic Clarom. 61 Voaa. A L aau cap. 16, o. 7, evidenler confirmaioT, ubi cooeeplfa plura. verbis aaaeriior, paaaionero Logo cmpi$$*. Ilaqae(17) Numerum nikit langenUt, eU. Sedins 681 : de aolo Ghriaio inferiori bic aermo ett, ooem du- qmd utique diditio (acla ett in tre$ et non im qmaplici nomioeel ChrUti l SotoiVdeilgnat kewBtis; 0 tuor vet quinque, elc., nihil Ungmdu id 681, / ooique ex his qui in Labt factl tunl JS-otdbi**, - iii numerii, qul in rebu$ ertutU obttrvanloi* a ab Suiu$ iubitaniiam dicilur, quod ab omnlbof iEotur tam p$rfecu contomrt etm supemii UU$ xanibos aimol cooapiraniibo* ediioa fuerii, ab iia merii? oiiam proinde quos labea iofeceral id eal Logo, (18) Uicuni, et oportet M. Aoaara ame dicunr, ca?ier!sqiie inferloribui. Qaoe ergo periodoni aie 61 eum aota aa otillia in lose, compar6oi 61 aencooalroas et eiplicea Telim : Chrinum amtem (sopaoni proraua perveriunu Hmc aol6m quas paroiiple, cnm omni dUigentiaexpotuimui) qutm pottg4*i* Ibosl ioclodooior, eic explioo : Cum nbu$ aaiitum aif omnibu* emiuum etsa dieuni ti Sotera; quior $it cmimonum ordo et numtrut, opcrUt eo$ tfU ix hi$ qui in labe, etc. Jd eal : De Chrieio eliam propnam *em$iip*i$ habtte cau$mm qmm dillgeoier egimu, qoem veluli caeteroram iEooam $peeUrumin(eme creoturarum conttUntiontrepttatHr, oopoleio, aqt casieris ASooiboa juniorero este di- $ed qum hac prior ei anliqnior t i l . coot et Soiara vocani; aul ex bit qui io labe (49) ContonAiionem. Graeco . facti auni iEooibua, baboisae aubsuodam aa(20) Rhyihmitatio. Id e*l concinnu* ordo^ aptn aonuii. diipoiitio. (10) Coufuiio. lo codd. Clarom. tl Vo&s. confei(21) Erga cansonantiam.ln aliia perporaHi, txtrn.
9 9 f t 9 f % 9 9 % 9
750
S. IRENiEl EPISCOPl LUGDUNfcNSIS ET MARTYRIS
miurgo non licuit a gemetipgo monditsa lalctn (25) fecigge ? Rurgum Igiiur gi llloram iinago conditio egl, quid prohibet illa eorum, qua) geper ca aanl imagineg tut dicere, et qaj guper ea aunt raraw alioruin ; et iu iminengag imaginea imaglunm excidere(26)? 2. SScul paggug egl Bagilideg (27), eum minime attigiggel Yeriiaicm, eipuiang per inimengani ancceagionem eomm, quae ex invicem facia guiit, effugere ulein aporiam; qnando (28) GCCLXY codoa per aee* eeggioiiein et gimilitudinem ab invicem faelog ennnliavii, et boruro oglengiouem eaae namerum anni dierun, quemaduiadum prasdiximug : et anpar bog Virtntem, qoam et Innominabilem Yocanl* et biijug dispogitionem : et nec gic quidetn effogil ta* letn aporiare. Iuierrogaiug enim unde coelo el, qoi eal guper omncg^ ex quo reliquos per gucceggionen laclog vull, flgurationig imago? Ab ea diipogiiiooe, dicet, Ijuae eai gecundum innominabilem. El aui Innominabilera a semeiipso feeigae dicet eam; v d 137 C A P U T x v i . alteram quamdam super hunc (29) poieglaiein eaae Yel mundi ctndilorem tetpio remm ereandarnm imag ne$ accepUu, vet Pletoma ed alitriu cx /Mf- consenlire necease babebit, ex qua accepit Innooil piarn dispo*Hiom$ tupariommmqinem faetumetu; nabiliaejag tanlam eorum quaunigecunduaieiiin illam terQ ad fl/iai, el tic t infimium. fignraiionem. 3. Quanto igitup tuliug ai diligentiua, qood eai 1. Si aulero nulli eoram aasenlire vo)uerin(,qooniam convincentar a nobig, non babentea reddere terum glaii.i? inilio conflieri quouiam fabricalor causam lalig emiggionlg Pleromalig ipgorum, cogen- Deug bic, qui niundura fecil, goUis egt Deag et non lurcondudi, uii confileaniur gupra, Pleroma alte- egl alius Deua praier euni; ipge a gemeiipgo exemram quaindam esge digpogitionem magig gpiriialem pluia el flguralionem eorum qua? facla gunl, acci* ei magig dominaniem, gecundum quam daloruiaiun pieng: quam pogl unlam irreligkwiutem el circul(24) eai Pleroma ipgorttm. Si enim Demiurgug non tuni defeggog cogi aliquando in aliquo uno glaioera a gemeiipgo fignraiionem crealarae fabricavii la- geusum (30), et ex eo figuraUonem factoram (31) lem, aed gecnndum illoruni, qua? gnrgum erant, conflteri ? flgoram; Byibog ipgorum, qulmiqne hujugmodi fl4. Eteniin boc qiiod imputanl (32) nobig qui guralionig parfecil egge Pleroma, rel a quo figu- guut a Valenlino in ea quac esi deorguui bebdoram eorum qua? ante ipguro facla gunt, accepil ?- inade dicentea noa remanere, quagl non altollenlea Oportet enim velin eo Deo qui fecerit inandum , In altnm mentem, neque quse aurgoni guiii gentieuporseverare wntentiaro, quoniam sua polegiale, les, quouiam portenliloquium ipgorum non redpiet a aemelipgo accepii exemplum mundi fabri- niug ; boc idem ipeuro qui a Bagiiide annt, big inicaiionig: vel gi moiug quig ab boc fuerit, geni- puiant, quasi big adbuc drca ea quae deorgum gont per qusrendi nacesgitag e r i i , nde ei qui gupar voluianlibug ugque ad primam el gacundain ocloum egt,figuralioeorura qua facu goni * quig ei naiioncm, et posl iriginta Aonag indocia pulare numerug emiggioiujm, et eubstanlia ipgjug exem- eos sialim iurenisse euin, qui auper oronia est pli? Si autem licuit Bytbo a gemelipgo lalem figu- Palrem , non invesliganles sensu in id quod egt rationero Plewmaiis perficere, quid utique De- guper CCCLXV codog Pleroma, qua* esl gupra qua Cap. X X L Cap. XXII. erga contonanliam, Grace \ , (20) Excidere. Al. excedere. ipondenies de secundig, et gecondum eos de primfe. Non enim de ea quae eat secandum ereaiaram congonanlia, nec de bamanit affectionibug inlerrogaroox eot; aed quia ulique Pleroma ipgorum, cujng iniagtnem crealuram esse dicunl, octiforme, ci deciforme, ei duodeciforme esl, vane ei improvide Pleroma ejusmodi figoro effedgae Pairem ipsorum falebuntur, el deformilalem drcumdabunl Patri, ai irraiionabililer aliqoid fecit. Aul rurtu* ei gentudum providemiam Patria diceut aic amiaaum Pleroina, propter crealuram, ulibenerhytbmizaii ipaam essentiam (22); jam non propier se facioro eril Pleroma, aed propier eam qu aecundnm ghnililudinem ipsiug fulara eatet imago : (qnemadmodtim qua? de luto esl non propler aemetipaaro figuraiur slalua ; gcd propter eam qna ex ramento, rel auro, vd argenio babelfleri)el honoralior creatora erit qoain Pleroma, ai propier Ulara illa emissa sunt (25).
v 9 9 9
:
scripHil mterprag, pro circa cenionawiam,
vel de
(27) Sicut pauus ett Batilidn.
Uoc, alt Billiug,
con$onamlia ; uec ila semel.

t
Graecum germoneni prorsug redolel. Nam quod i22) Uii bent rhylhmizali iptam euentiam. In Qxxci dicuul, (4^, Laliito Caroin. gic tegilur boc comraa : uii bene rhythmi- modo diceoduin fueral: quod Batilidi acadit. sA\i ipta. e$$el jam. Unde giigpido gubil, legendum (28) Quando. AJ. auoniam.
iorle : uti bene rhythmizata i$$et gcilicei creaiura.
9
Quidquid sil, rhyibinizali activa signilicaiione,

p;o (iisporunlit, vcl ordinantis accipe, ei ad Patrii
refer.
(25) Propler illam illa emiaa *unt. Sic mgg. om-
(29) Super hunc. Sjic Glaroni., al. tuper hanc. (30) Siatuere iensum. GraH*e inqnil Billiug, ( , id esl mentem figere. (31) Figuratianem factorum. Sic Clarom. cod. In
v
ue^. In Eras., Gall. eiFcuard. perperain omuino, ei

reptignante bensu : propter Ulud iUa emitta eH. 24) Deformaium. Deformare pro (ormare paggim
Feuard., Vogg., Arundel., Merc. 2, el edil Oxon. rede quidem legiiur figuraiionem, sed uiale fuctorem. ln ediu. Erag., Gallag. cl Feuard. pcjtig /toariitione faclorem.
rc ipil inlerpes. (25) Mundum Utlem. Ua Clarom., Yosg. cl ediU O.uu. In aliig deeet tulem.
(32) Imputant. Grace, ait Billius, 62(, vcl

, id eslexprQbrant, vd accuwnl.
761
CONThA HiERESES LIB. II.
76f
tioneoi, quemadmodum ab arbore raiuit Et uimm ejugdem gubgianiin exgUtebant big (41) qui geemtgeront, an ex allera quadam gubgianiia gubglau* liam babenieg? El oiruro tn eodem emiggi sum, ut e]ugdem teinporig egaeni gibi; an aecunduro o r dinem quemdam, Ua ul aitliqiiiorea quidam ipgo rum, alii t e r o junioreg eggeui? Ei utrum glmplicea qutdeni (42)el uniformeg, ei undiqnegiblarqualca ei simileg, quemaduiodom gpiriiug ei luroina eniiaga gnni; an compoaiii ei differenlcg, diggimilaa menv bris guia ? 3. Sed ai qaidem efllcabililer ei eecundue aoain genesia uaugquigque illorum emiggug eal gecaadum bominum gimUUudioein; vel generalionea Palria 1 3 8 C A P U T XTII. araat ejngdem gubsianii ei ei gimileg generatori; Qnirrllur mtatit tit ASonnm emiuio, et oitenditur eam, qvaiiicunquefingalnr, tx omni parte repu- vel si (43) diggimileg parebunt, ex aliera qaadam nare; iptnmque Nu* atqutetiam Palrtm potiia aubgumia conflieri eoa ease neceage egi. ai quittretteurum hypotketi ignorantim labe macularh dem Palria geiiaralioneg gimileg emiaaori, impaaai1. Ejns igiiur, qnse eat gecandum Pleroma ipto- bitia peraeTerabunt ea qnae emigaa gunl, quemadrtnn, digpoailiouig, el maxime ejus, qusc esl gecun- modum ei ia qui eniiail illa, ai aalem ex altera dom priroam ogdoadem, tantaa conlradiciiouea et quadam gubglanlia, qux esi capax paggiouuin, unde aporias babentea (36), inapicfamoa el reliqua; pro- bscc diggimilig gubglanlia inlra illod, quodesiiopler illornm insentationem et noa de bia quae non corniplela, Plcroma? Adbuc eliain gecondom banc tunl qusreniea; necess irie auiem et boc faciemei^ raiionem unugquigqoe eornm aeparaltm divfcug ab qnoniam bujug rei credha est nobia procuratio, et altero inielligeiur, quemadmodum bomineg (44), qni Telimas (37)omnes bomioeg ad agnitlonem ve- DOD admigtas, nec uniiua alter aliero, ged in ftguriialta venire: ei quoniam lo ipge posiulaveris (38) ralione discrela, el circomgcriptione deOnila , el accipere a nobig mulias et uuiveraas evergionia magniludmig quanlitaie unugquigque ipsorum deformaiug; quae propria corporis gunl, et non gpieorum occasione*. 2. Qtiaeritur igiltir, qtiemadmodum emisai gunl riiug. Xam igitur non gpirtlale Pleroma egge dicant, rebqttiiEones? Ulrumuniii ei qui emistril, quemad- nec gemeiipaog gpiriialea; giquidem, tebilbomiaeg, moilum asole radii, an eflicabiliier (39) ei parliliier iEonee ipgoruro epulanieg gedeni apud Palrem, ei (10), nti tii onusquisque eororo geparadm, ei *uam ipgom tati figuratione exsislenlem quemadroodum figuraiiooein babens, quemadmodum ab boiuine delegunl eum qui ab eo emiggi (45) gunl. bomo, el a pecude pecus? Aut aecondum germina4 Si auiem, xelui a lumine lumina aecenaa
t y
draginia qtiinque ogdoadag(33)* E l illis ilcrum jnsie quii impuiabit, fingens quaiuor miJlia et ccc ei Lxxxccelos, vel JEonag; quoniam hi diegaani Unias borag babenu Si autem qoia et noclium apponat, duplicana pradieus borag, magnam roulthndinem ocionallonum et innumerabilera quamdam iEonnm operositaiem putan* adinveoigge, ad~ Tercua enm qui esl auper omnia Pater, omoium aeineiipgum perfeciiorem (34) gugpicang, eadem omnibua imputabil: qnoniam non aufficiant in altilodinero cjoa quae ab ipso dicebatnr multiiado coeloram vel jEonum; sed deflcicnles vel in ea qttse aunt deoraoin vel in medieutem (33) peraeveran.
Cap. X I U I . fd arqumeninm ad hominem vulgo dicilur iu acboilg.

(37) Velimui. h\. vellemus.
(33) QMOJ esf.. ogdoadat. Ita Clarom., Vogg,,. Merc. 2, el Grab., cseieri ogdoadet. Sed pro q*cee*l legendum puial Grabius, quod ett, uilicet Pleroma. Ego vero gervaia voce qiuB, legerem ogdoat, pro tgdoadat. Forle ogdoadat posueril inlerpreg, pro ogdoai, qirjgi alleruiram vocem adhibere promiscuum foret. Nam gupra cap. 12, n . 5, pro prima et
(38) Postulaveris. Hoc anie pottulaverit merilo delevil Grab. aucioriiaie cod. Vogg. quia proraua giiperfliitim egi. (39) Eficabiliier. Cl.irom. effugabililer, sed gcribaa vilio, ui puio, quia paulo pogi gcriptiiin 1 gilur, pri*cipali$ ogdoa* , cod. Glarom. babel, prima et ul in aliig omnibiig codd. efficabiliUr. GloggaprineipalU ogdoadat; qnod et alibi legigge me puio. Tium Uidori dictum : efficabiln, in omnibut expedi(34) Omnium trmelip$*m perfecAorem. Gra^ci&inus, Itts, id egi golulug, liber. Eficabiliter itaque opomnitim pro omnibus. pouilur unili ei qui emitent; ac proiude duin (33) In medttiattm. Sic pro in medittate reposui quaerit lreuatug, ulrum emissi fuerini iEoyeg onili t\ codd. Cbtrom., Arundel. ei Merc. 2> nani pne- et, qui entiserii, an efficabiliier; idem eal ac ai cedit, in ea quee simf, eic. Porro in bic accipilur quaererel, an priiicipio-emiUenli onili el conjuocli au ab eo goluli, gejuncli el digliucii emiggi gunlt pro ad vel circa. (40) Partititer. Ex cit. Gioggario partiliier est rft(56) Habentet. Legendum mallei Grabiua, kabenti, qtiasi dtios geiiiliTOs, more Graecomui , pro vi$e,per parte$, ditiribute; id egt dmtim teparatim. (44) EJHidem $ub$tanii<e extitlebant hi$. Pro M i i dtiobos ablaiivis Lalinis, gcripsiasel inlerpres; sed frugtra. Nain habentet referlur ad inpieiamu$ qnod Hcbani cum /iif. Phragig est, inquil Bill.â Gnecig proinde v^rbum ab ea voce niajori diblinclionig noia desuiDpia. Gracci enim dicuul, diveilenduut cral; ged liiec nola apponeiula esl . (42) Simplice* qutdem.Sn recle Clarora.; aliiomame, propier illorum e i c . el Uinc planug erit sein
9 y
gag. Scilicei: cum tantu$ contruduiwnet el aporiat,
neg viiiose, timplice$ quidam.
geu dilticiillaieg inexiricabileg, liabeamut advertus qu(vrente$ ; id esi, ui eoruin iiigania cibcacius coiuprimalur, qita?tioiieiii el IIOS, ex eorum bypoibeai, iu* îiuciiics debis qux nou eunt, scu impo&sibiiia suul.
^43) Vel fi. Iia oninos edilt.; al in omnibus ingg.

minem.
eam quee ei/, eic, iiupictaruui el reliqua, etc, pro* de*si l i ; seneus tamen id oinniuo requirii. pur iliorum hiten$ationem, et no* de /I/I quas non $uni (44) Homine*. lu plaribug ediu. perperam *~
(45) Emisti. AI. miui.
765
S. IRENJBI EPISGOPI L U G D U N E N S I S E T M A R T Y R I S
784
tunt iEones a togo, Logot auiem a No, el Nug a velot ab arbore ramoa, dicant a Logo oaiam eaaa emiationeni JSonnm; cum Logoa a Paire ipsontm ByUto, velut, verbi graua, a facula facola?; generaiione quidem el magntoudine forlasae digiabunt generalionem babeat; ejuadem eniin aabaiantte ab kivicem ? ejoadem aaiera aobgiaoli cuto aini omneg imreniuutar cuin Paire, tantom aecondan cum prtneipe emitaionia iptoriim, aat omnee im- roagnitadinem, aed non aecondum naturam dibV paggibita pergeverant, ant et Pater ipgoram par- rentea ab invicem ei magoitudinem compleoleg flcipabit (46) paggioneg. Neque eninv quae poaiea ao- Pairia quctnadraodam digiii complent maoum. eenaa eat facula, alierum lumeo habebit quam illad Si igftur Paler in passiotte ei ignoranda, et ii uiique, qui ex eo generati tant, iEoaeg. Si aatem qupd ante eam fuii. Quapropter ei iumina ipsoruro (47) compoalia in unum, in princlpalem uuiiionem impium eai Palri omniom ignoranliam ei pasaionem affingere quoroodo ab eo emiggum dicnnt recorruni,. cum fiai unuro lumen quod fuii el a principio. Quod autero jtiveniug est et antiquiu? jEonem (51) paaaibilein, et boc (52) ipst Sopfaia neqne in ipao lumine inlelligi poteal (uitam enim Dei eaindem impielalem affiugentea semetipaoa liimen esi toium ) nec in ipgig qu perceperunt religioaoa esae dicenl ? lumea facolig (eieokn ipg aecundmn subsuntiam 7. Si autem, quomodo a aole radiog, jEooaa maleria? id lampug (48) babeni; ooa eninaet eadem * ipsorom eroisakraeg habuisae dlctai, ejosdem aabgianiia? el de eodem omnea curo gint, aat omaea aat facularom maieria): aed laoium aecunduro accapaêeg paggionig eranl cum eo, qui ipgog emiaii eanaionem quoniam aliera quidem anie paaillura aut omnea Sropasgibileg pergeTerabuoi. Non eaim lempug (49), aliera auiem nune aeeenaa eau 5 * Labea Igitur ejus, q o eat aecundum igno- jam quogdam impaggibilea, qooadam aulem paggirantiam, pauionis, aotooiyerso aimiliter Plero- bileg poaguDl ex lali emiggione confiieri. Si igiiar laaii ipaorum proveniei, cum tiot ejuadem aubauo- omneg inipaggibileg dicunl, 4pai goum argumenInnn diggolvant. Qaomodo enim paagaa eal minoc liae et erit in ignoraniia) laba id eat aemMipaooi iEon, gi omneg eraut Inipaaaibiiea? Si anlein oaaata Ignorana propalor : aal aimiliier omnia topaadicont participagge paggionla hujng (55), queaaatbilia perseverabuot ea, q o annl intra Pleroma , admodiim quidam audent dicere, quia a Logo qallomina. Unde igitur circa joaiorem jonem pasgio, ai paieouiro hnnen 139 est, ex qno omnia con- dem ccepil, derlvalio auiem in Sopbiam (54); ia aliluta gunl lumina quod naturaliter inipaasibile Logaro, bnjtfg Nun Propatorig (55), paggiooem reocanlea, argnenmr et Nun Propatorig, ei ipgom altQnoinodo atiiein ei jnvenior aliqoig, aul aenior in ipaia Mon dici poiegt, cam ait onuro lamen lo- Q Pairem in paggione fuigge confttentea. Non eoiin at compogiium aoimal qoiddam aal omnioai Paliwg Pleromaiig? El ai quig gtellag dicat eog,nihiioroioiia eaden\ uiiiverai apparebant nalura partici* ler, praelar Man, queroadmodum praogieadiaMg; ged Nug Paier, et Paier Nug. Necegge eat itaqoe pameg. Eienira utUlla ttetia i cUritaU diftrl , aed Don aecaodum qoaliutem, nec geeondum gob- et eoro, qui ex eo eai Logog imo magia autem ipalaniiaro , gecuadain qaajn paggibile aliquid vel gum Nun, cum ait Logoa perfeciuio ei impaaaibileroegae; ei eaa que ex eo aont emiaaiooaa* Impauibile eai; aed aut univergoa, ex lumine cuin ejuadem gabgiaiiiise cnm aint, cojui ec ipse, peraintpaieruo, naturaliter impaaaibileget immuiabileg eago oportei: autunWersi cara paiernolnmineei pag- fectaa, et impagsibileg, et gemper aimiiea cunr eo aibileg, ei commuiaiiooum corrnptionig capaceg suni. peraeverare, qei eas eoiigiu 8. Non igilur jam Logog qoui lertium ordiaaai 6. Haec aoieai eadea ratio aequetur (50), eul,
9 9 9 9 9 v 9 9 1 9 9 9
Cap.XXIV.
M C o r . xv, 41.
(46) Partieipebit. Al. participavit. i47) Iptorum. Al. ab ipto.
I colog, * , Terleril
pwr*
rii. Porro id tempu* bic accipit inlerprea pro phlam. Hic equidem, ail Billins lib. Oaam. Sm timpui: nigi forte gcribae ad abbreviationie Mocr., c. 54, d$rt9amt emendare non dubiiani. Prioro Boum baad aitcudenteg, imprudenier gcripgeiiniid
ticipaue pautomi kuju$. (48) !d ttmpnt. Eras., Gallaa. el Feuard. id t$m(54) Logo qnidem catpit, deriimth autem f*
pro iden.
enim lihro cap. 1, baec Irenai verba gtint: mp\ , 8 , (49) Pusillum tempn. AucloriUte codd. Glarom., ex9r$a quidem futrat i* li$ qum mnl erqa /Yaa, d Vogg. et Feuard. in marg. putUlum addidi ante ritaoit aulem i* kunc* Aliatuai cam bic vox dtr temp*$ expanxi vero illud, quod gequilar in omwatio recuirn babeal aenguui baoc golliciundaai nibua ediiu Uanc enioi leclionem exfgere Tidetur iioo putem. opposiiionig ralio : aliera ante pntitium tmpdi, o/-(55) ln Logum kmju* Nnn PropmorU. Loca ae Ura autem nunc. cugalivi iVan gettilivuin mtnlit poiteodum vnlt (50) Stquetur. Glarom. ei Vogg. teqnitur. Grabiug; aed fmgira. Senauui baod aaaecmos eat (51) Einit$um dicum JEOMM. EmUsam JEonam vir erudiuig, inala inierpuncliooe deeeplv*. ilic abent Glaroic., Arund. ei Merc. 2, nec uiale, quia ilaque egl: in Loaum, qui kujut Propnom Nm* de Sopbia hic egi germo. $eu men$ i*t pasuoMi* in Sophiam derhatam (52) Et koc. Pro et quidem. tocanlt arguentur ei * *, #f ipaaaa (55) Pa$$iow$ hitj*$. Fauardentiug soliut Billil Pairem in paaione fui*$e con(titnU9. Id etl, Jmlicio, nulliiie vero uigg. codicig aucloriiate fretug, vinceiutir aggerere (Graece acripait pauioni; cnm tameii dubium non sil, quin ), nieiiiea) Propalorig, tsi ipgum Pairoaa inierpreg, pro more, Gnecaiu couatrucliuueui ae pasaiooe fuisac. Uuuc geuauui couflraial qvod
9 9 9 9 %
768
CONTRA HjERESES LIB. 0.
766
ganaraliootsfeabensIgnoravit Palreoi, quemadmodum docent hi : hoc enini in bomiuum qoidem generalione forUtse polabUur eriaimile (56) eaae eo qood eaepe ignorani suos parentes; In Logo autem Patrie omnimodo imposaibile esi. Si enim exsisieos !n Pairo cognoacU, bunc io quo 681, boc esl temeiipsum, DOD ignorat: et q u ab hoc 8oot oariaaiooas, Yiriotes ejue exeUientes, et lemper ei eiiaieotes, oon ignorabtint eum, qoi 86 emisil, qneaiadmodam nec radii tolem. Non eapit (57) igiiur Del Sophiam, oam quaytnlra Pleroma esl, cnm sH a tal! emissfone, tufe pasaione cecidteso, 6t lalem igooraoUam conceptsae. Poasibile 6st autem eam, qoa3 6*ta Vaientino, aaptepliam, eam tit de diaboli eroieslone, in omni paasiooa fieri (58), 6t profondora igaoraolias fructiflcare. Ubi cnira ' iptt teaiimoiiiam perbibent de Mairo aua, dicenlei 6am iEonis erraotis geooraiionem 6886, jam qoaerere oporiet caugam, propter qoafo 6)ii htijoamodi Mairis ignoraotia aemper naleot in profundo.
9
9 * Preeter bag aulam eroissionae ego quidem Jam iotetligo akeram posae eoe dicere; 86d 06 iptl qoidom alteram quamdam proprieiaiero amissara reddeoiea atiqoaodo, oognili aunl oobis, licet valderouUantda hojusmodi 8p6ci6bii6 qusaiionem baboeriMos cum cis : hoc ant6m 8oluo> dicoot, qaoniam (59) eniissi sont uDasqulsqne.il)orani, et iilnm Untum cognovisso (60), qai 86 emisit, ignorant aoiam eam, qui aate illum 6si. Jam noo auI6m cam osleogione progrediaoiar, quoroadmodum 6mi8si 6aol, aut quoniodo eapit late qnid in apiritalibug fleri. Quacanque 6oiai progreasi fuerint, obligabuBtar, 6t a recu ratfooa circameanies (61) eirca Yeritatom, io lanlom nti eom, qui eat a Nu Propaioria (62) ipaorum eroisaua Sarmo, in deiBinoratfonem (65) eum omissum dicaot, (Nua eoim porfeciura a perfecio Byibo progeneratum jam poiuiaaa eam, qua3 ex eo 681, emisaionem facere perfeclam, sed obcattatam circa agniliooem eiroagtiiuidineoiPatris : 61 Salvalerem eymbolum
mysterii' hujns ostendiaaa fn eo, qol a naiivitate CBCU8 fuit, quouiam tie caecoa (64) emisaes eat a Mooogane iEoo, id 681 ignoraniia,) igooraotiam tt caciiatem commentientea Verbo Dei, aacuadani aaeundam 1 4 0 ** (&) Propaiore aniiasionam babonli. Admirabilee eopbiaUe, et altitadioes iovasiiganlea incognili Pairia, 6i suparcosleaiia aacramenu enarranl68, in qua (66) tayfttffJ angeli proipicere ! uti discant quoniaro a ejus Patria, qoi euper omnia 681, amiaauoi Verbam, ccom aroiuuro, id 681 (07) ignorane Pairam, qui 86 enaieit. 10. Et queroadmodum, Yaniselmi sopbistc, Nos Patris, iroo eiiam ipae Pater, cqra sti Nu8 et P6rfecta8 io omnibus, iinperfeclam 61 caacoro JSonem emieit auam Logon, com poaail atatim 6t agnilionero Palrla cora 60 666 Quemadmodum Gbrialnm poetgenitum quidem roliqois, perfectom auLem diciiis eoiiaaom; molto magia igilur, qui eat 60 late proveclior Logos, ab aodero No perfectua otiqo6 emiuereiur, 61 non caecua: nac ille ruraoa plua caefcos quam 86 (68) iEonaa emittoret, qooadosque Sopbia veslra semper excaacaia, tantaio oialororo enixa 681 subsUntiarn. El hujua maliliae eausa aal Pater vaaler; magoilodinaol enlm 61 Yirlotera Patria cansaa ignoraoii asae dicfiia, Byiho assioiilanlcs cura, et oooieo boc ei appooeotea iooominabili Pairi. Si auteta igooraolia malont, omuia auleiti mab ex ea fioroi*
1
ae (69) deflnitis, hojaa aotem eaosatu magoiiudi060161 virlulero Patrii dicentee, oialoraio faclorom 6oni oetendilie. Id euira, quod ooo potuerit cootemplari magniiudiootn 6J08, cauaam diciiie aiali. Sed si quidem iropossibile eral Palri noiara aeoioiip9um ab Iniiio bia q o ab eo (70) facta auni, fiicore; inincuaabitis arai, qui uoo polerai ighoraoUam auferre eomm, qui poal 86 auol. Si autem postea volene, eam quae eecundum progreasionom einissionum aucia fuerai, ignoranliam 61 iosominaiam iEonibua, aufem poiuii, molio magia prioa
I P61P. i,
12
f
IDOX aoqoilor: imo iptum Nun eum $it Logo*, elc D (63) Diminorationsm. Graece, , qood Itoe ergo, kujtu Nun Propaiom, per appoaUiooam labem plerumque veriii iiuerpree. accipioodiu (64) Sic utcus. Pro fi cmcut aocloriialo cod. (66) Verwmile. Al. lerismiliui. Arund. beo6 reposuil Grabiua* (57) Non capit. Gr. ^, id 681 fieri (65) Stcundam ucundum eot. Secundam ex cod. aoft poU$t. CSaroio. addidi. (58) ln omni pauionefieri.Ulud admonendam, (66) ln- qua. Sio . Feuard^ cod. Aruod. et all Bill. lib. Oburvat, ocr., cap^ 55, iularpre- Merc. I ,quibu8 etGracua B. Petri loxlua coneo160I aa?p6 oli tarbofieripro tiu el ver$ari. Sic 61nal, ; aicqoo leguot, aitFeuard., OEcumeniua in boc capito paulo inferiue : Priiifoxaai i* pauic* 61 alii Gneci oiunes. lpso lamen Feuardemius cum wbuM (Urent. E l cap. aoq. n. 2: Quomodo runm Eraa. 61 Gall. (quibua conaenUuui Glarom. Voas. Enikwme$i$ huiui eum passione proceden* teparaiim 61 Merc. alier) in Ireosi' texiu acripail, in qwm. poierat fun t n. 6, vells itrtra eum fieri. Ac de- (67) Cmcummiuum id atf. lu cod. Arood. doaat niquecap. 31 6 1 5 2 : / amnibus operibufieri.lo bla oaioibua tocis pro fiai dilueidior 68861 aeoius, (68) Plu$ emco$ quam . Iia rocie Clarom., ai 888 aol $9 legereiur. Arund. 61 Grab. lo reiiquis oiouibag mendose, pi*$ 59) Qxoxtam. Pro quod; 61 Ua aaepa. tmcm$ quam $i oisi quod Merc. 2 babeanl u. !dO) Copiovi$$e. Scribeiidum eral, coonotcrU. (69) FloruUu. EdiU. firaa., Gall. el Feuard., (61) Circumenntu^ Sic Glarom* ei Voaa. loelioa com aliero ex Merc. codd. flmsuu. ojtiaiu alii uuuiUnitg. (70) Ab $0. Sic Eraa. 61 uasi. omoe8. Sed per(62) fliu Propatorit. lo 6dil1. Eras., GalL et peram Feoard^ scripaii ea. In GalU aoiem oeqoo eo Ftuard. oiale rropalor. ueque legilur.
# t y 9
767
9
S. IRENJEI EP1SC0PI LllGDUNlNSlS E T M A R T Y R I S
7 8 1
eam qne nondnm. erai, iguoraniiam yolent ttinl a Sopbia et coolraria; ted nec aOecik>neg ejus aont. Ubi enim esi improYidentla ei tgooraatia permiuerei (71) fteri 4!. Quoiiiam igiiur qnaodo Yoluit aguiiua w l , olilitali*, ibi Sopbia ooo eat. Noa jam igltor Sonon laotam Jonibog, sed et bif, qni in noYiaxi- pbiam pasgum JSooem (78) toceni; aed aut Yocani lemporibut erani hominibiu (72); non Yoleng bolnm ejos, aut pautonet pretenniuant. PJeaoieaa ab Inilio agnogci, ignorttut esi : caaaa oiludiiiem (70) autem nitersiro non dicant spiriignorantia) tecuudum vot esl Yolunlag Palris. Si laleoi, si inlra ipsam JSo bic, cuio essei in pagenlm pnegciebat bax eic fulnra, qnare ulique, giooibug laniU, cooYergalag eaL Haac eoim ne anipriugqaaro fierel, noo abacldit ignoraiiliam ipgo- nia qnidem forlig, non dicaro splrilaiis gubelaulia, ram, quam pogioa ex poMiitentia, curai per percipiel (80) emiasionem (73) Ghrigti? Quam eoim (74) per 2. Quomodo aatam rartas EatbymesU ojaa c i a Cbrifiom agoiiioaam oronibua fecii, multo ante paggione procedeng geparaiiin poteral flerlt Eapolerat facere per Logon, qui el primogeoiiog erat tbyroegig enim esse ioielligitur erga aliqoedi; ipaa Jfonogenag (75). Vel si pratacieog voloii fieri hac aolem (84) seoreura nunqnam fiei. Exieraioaiur aenper perteverant iguorantias opera, el nonquam eniio et abaorbetar maia a bona entbymegi, qeoropnetereunL Quai tniro ex voluniate PropatorU ve- admodom asgrimoniom (82) ab incohtmitale. Qa* atri facla auni, oeraeverare oporiot cuio voUinlata enim erai prior Eolbymegig paagionig (83)? Exqaiejut qui : el ai praaereunl bac cum bis rerePairem, et magnitudinera 141 ejuaconaidepratteriof voftuocaa ejoa, qui aubaundam ea ba- rare. Qaid auiero guaga eai poatea, et convaiuii ? bere (76) Yolnil. Quid eoim et disceotes reqoieve- Quoniain incomprebengibiltg, el qui ioYentri roiil ooe et perfectam agnhionem perceperoni, poggil, egt Paier. Nou igitur bonuro arat, quod quooiain ibcapabilig ett (77) et iocomprebeasibilig Yellet cognogcere Pairem; et propier boe eai ai Paler? llanc autem agiiiiionem babere potuerunt paggibile (84); ged quando auaaa e&i quooiam inprtygquaro Jn pattionibug flerent: non enim deoii- tegiigabUig (85) egset Pater; ei conYalegeeoa (86). oorabalur magniludo Pairig ab initio gcienlibug Sed ille ipse Nug qui qoerebai Pairem oeagafti big quia incapabilig et fncomprebeoaibilig egi Pa- gecundum eoa adhuc qusrera, digceoa qooolaoi ler. Si enim propter ioimengam roagnitudinem iocooiprebangibiUg egt Paler. ignorabatur, et propler immengam dileciiooem 3 . Quemadtnodum igiior Eothymegis poterai impaaeibilea debebat congemre eoa qul ex ge naii aeparata eoncipere passioneg, qua etipvoairectioeraot: qaoniam oihil prohibebal, ged magig ulile oeg ejog eraot ? Aflfeciio eniio erga aliqoen ftt, artc, ab ioilio cogooYtgge eog quouiam iocapabilia ipga auiem georgum oon poieai esge, oee conglore. ei ineouiprebeogibilig egi Pater. Noo solura aulem iogiabile hoc egt ged etiam eooirariuro e i , quod egl a Domino ooatro dicloaa: CAPUT XVIII Quairiu, et inttnitii* . Dominug eoim qoaerendo Sopkiam nec ignoraniia laborare, nec quidqmant, Patrem ittMtiigando, pati, aut in apertum. tfucri- et inYeuieodo Palrem pcrfecio congommal diacimn renire potuitse. Enthymesin ejut ab UU e- poloa; is auiem, qui gursum ea( Ghrigtog ipgorum, parari non poiuuu mullo miuut proprM affe- per id quod praecepit iEonibug noo qoatrere Pactio*4$ habcre. trem, guadeng quoniai eui mtdiom UboraverinC 4. Qoomodo aulem vanum eai, qnod eiiam ooo eum intenieni, perfeciog eog conauoioiaYii. E i Sopbiam e|oa dicont in ignorantia, et in demino- giqoidem perfectog (87) aiiiol io eo quod dtcant raiiooe et in paggione fuigge ? Haec enim alieua iuveoigge Bylbum ipsorum; iEonag amam io co Cap. XXV. Cap. XXVI. MaUh. vu, 7. (71) Permtiiertt. AL Yitioge, permiture. D (82) jEgrirnonium. Barbare poguit lolerpre*, ail (72) Erant hominibui. Duag Itas vocag ex ntga. Grabiog, pro wgrimoaia; qua vox nou modo aptid poeiag orcurrii, ged et aptid Gicerooero lib. vni Vogsii rettiltuit Grabiug. Habenlur et in Claroin. (73) Per emiwoneni. ln Erag. Arund., Ollobon. ad Atticum, ep. 38 : Eerrew gramer, $i nowe a*gnmonim locut *$$t. I Merc 2, per musiOMm. (74) Quam enim. Alii, qni enim. (83) Prior... pattionit. Graecismos proprior poaJ75) Monogenui. lo geniiivo , ex GTJBCO (84) E$t el patiibile. lta Erag Gall^ Arand. et , Mnigenitu (76) habere. Sic Glaroni., Morc 2 el Grab.: Merc. 2 ; ai Fetiard., Grab. ei mgg. Glarom. ac Vogg. tiul pastibite. Sed prior leclio pnclccaHeri, eam habere. renda Ytdelur, uipote magig cobaerena cuw prarce/77) Quoniam incapabilii ett. Pro quod inea* bilit gil. Gran*e 4 \ - detiiibug. aup. lib. , c. 2 , . "5 (85) lnvettigabilii.Pro ininvestigaHliM, GrBcedvg^ (78) Sophiam pa$$um jEonem. Eras. et Gall. . Sic paggiio accipil iulerprea, iil el accooi mgg. qaibusdaiu, Sophiam pastam JSotum. cipimr Rom. , 53. (79) Plenitudinem. Graec. . (86) Et eonvale$cen$. Supple, e&l et comtmle9 9 B 9 9 9 v 9 9 9 19 9 9
%
(80) Percipiet. ln Vose. pariiapei. Percipiet vero bic gcribilur pro in $e tutcipiel, admiitti.
(81) Ipta autm. Sic golug eod. CUrom. Jam ita pro iptnnt au!m resliluerat Feuard., ged ex aoliug Billii judicio, ouliiua vero nig. codicig auctoriiale.
v 9
icens. (87) Et *iquidem perfectoi. Vel lcge, tt $e qutdem
ptrfecto$
vel gaheni tiquidem accipieiido pio>

*
enlm , gubintellige pogiea w. EttHtm
769
CONTRA HiERESbS LIB. .

9
770
onod anaai lint qiioniam iuveaiigabtlis dal qui ab fimiliboi et aeaaelU converaans, spirilalia in spirieis inqoirebalnr. lalibus. Timor enira, et expaveacaniia, et patato, 4. Cnro igilnr ipaa Enlbymeaia non poaset sine ei di&sohitio, talia (93), in bia qaidem qns sunt iEooe aeparaiim coosislero, adbnc majoe inferunt aecundam not, el corporalibus, forlaasis fianl a nendaciam de paaaione ejus, teparalim rarsna di- contrarii*: in spirUalibua auiem el diffoaam hatideniet eam, et bane eae snbsianuam dicentea bemibus hiraen, jain lalea conaeqnuniur calamateriae, Qnaai non eatet lumen Deua nec adetaet miiatea. Sed mibi videniur ejua paasionem, qul eat termo qui poaset eoa argoere et everiere nequiiiam apud comkoro Menandrum valde amans el odibiipsorom. Uiique enini quodcauque eentiebai iEon, lis, iEoni suo circumdedisse. Magis enim infeliciter boc ei padebaiar; el quod patiebatur (88) hoc et amanlif cujusdara bominis apprenenaionem, el teotiebal: et non alind erat apud eos Enibymesia menliecouceplionem nabuerunt, qui baec finxerun', e}us niai paatio ineoroprehensibilem comprebendere quam spirilatit ei divinsc subsianliae. eicogUantift, ei pasaio Enlhyroeaia : impossibilia 6. Super baec qtioque excogiiare (94) da qnav enim tenlietal. Qoemadmoduoi Uaqtio poteral af- rendo perfecium Pairein; el velle intra eum Oeri fectio et paasio ab Enthymjeti aeorsum aeparari, el elhabereejuscomprebensionem; non Sgnoranliam substantia tanls maierias (89) fieri, quaodo ei ipsa nec pasaionem poteral inficere (95), ei boc (96) Enihymesis passio eral, et passio Enibyroesis ? Nec Monl splriiali; sed inagis p^rfecUonem, et impas* lgitur Entbymeais sine iEone, nec affbciioaes sine sibUiiaiem, el veriiatem. Nec enim Ipsi, curo a!nt Enthymesi aaparaiim habere posaani subelanliam; homioes, excogitantea de eo, qui anie ipaoa est, ei ai soluia eal et hic rarsita regtila ipsoruin. elut jam comprebendenies perfecluiu, ei inlra 8. Qtiemadmodam autem el soWebalur et pa- ejua consliiuli agniiiouem dicual aemeiipsos ia tiebatur JEon ? Srquidem ejusdem subsianiia?, cu- passOne (97) cotisiernaiionis esae, aed magis in ]ua ei Plcroma, erat; Pleroma auiem nniversum cx agnilione el apprebensione verilatf. Eienim Sa!discipulis propier Paire. Qnod enim sirojle eei, in siinili non diasol- valorem, Quarite et invenielii veior in nibilum, nec perire pericJilabtttir, sed boc dixisse diconl, til eum, qui ab ipsis per excomagis perseverabh el augesret; quemadmodum giiaiionem Octus est, snper fabricalorero omniuoi, ignis in igna, ei spiriiita in spirita, et aqua in inenarrabiletn Byibum qnaeranl: eisemeiipsoi peraqna: quaa auleni sunl contraria, a conlrariis pa- fecios esse voluni, quoniam inquirenle* iiiTenemnl liuniur, el veriuniur, el exierminanlur. E i aic si perfecium, cum adbuc sint iu terra : eum auiem, fuissei Iuminis emissio, non palerelur, nee pertcli- C qui iuira Pleroma ah, JEoitem, loium spiritalera, larelnr in etmili lumine, sed magis effuigescerei et quxrenlem Propatorem, el inira magniiudinem angesoerel, quemadmodura dies a aole: etenitu ejtts conanlem fieri, el comprehensioticm palem Byihum imaginem Pairi* aui (90) ease dicont. T e r i l a l i s coiicupiscentem habere, in passionero diQtuecunque sunt peregrina, et sibi exiranea ani- cuni recidisse : el paasionem talem, ni nh\ ei ocmatia, alquc contraria naiura, pericltlanliir et cor- currissct virtuti (98) quae omaia flrmal, diseoluura rumpuntiir: quae aulem sibi assueta sunt, ot co- fuissci in uiiiversam substaniiam, el exlerroiiia* guau (91), nulluin paiionlur periculum in eo (92) tua (99). conversanlia, aed ei lalutcro el vilam ex eo acqui1 4 2 Vesana (1) eel bsc prsrsumplio, ai ruai. Si igitur tja&dem subttanii*, cujua el uni- vere desliloloruia a ycrilaie sensus bominom. veraura Pleroma, ex eo emisaus fuisaet hic JSon, Quoniam iEon bic melior est quam ipsi, ei venuDquam demulalionem perciperel, cum taaet in lustior, ipsi quoque confllenlur, secundum auan
9 9 l a 9 11 i a t 9 7 1 4
" Cap. XXV. " Cap. XXVIIU " Maiih. vn, 7.

(S8) Rtqnodpatiebalur.
Cap. XXIX. prorsns sensu, quo paulo |K>si de iEone srribiuir:

tu similibui et attueiii convtrtaru. 95) talia. Al. et alia. 94) Excogitarc. Al. it cogitnre. |i5) Inflcere. Pro inferre, imlucere;
Patiebaiur pro untiebalur O malia convcrscntur in assuelia et cognatia: eo
recle repoauil Grabiusaucloriuiecod. Arund. Cooseniil Clarom.

(89) TanUc materict. Merc. 2 , lanta materiat. Ollobbn. lanta et maierio.
(90) Pntrit $ui. ld esl iEonis passi, quero infenus numero 7 , Valeniiuianonnn avum appllal
9
Gracc. -
. \ pa$sione. Non liis verbia pra?fixum legilar in Glarom. el oin. Anglic.,sed mcrito ab ediil. otniiibus abest.
(98) Niti et occurrisset virluti, etr. Grrrcc, , 5 , sup. lib. , cap. 11, . 2. (99) Di$$olutus fuitsei in umvertam iubslantiam, el exierminatua. Fauard. diitolulut fuiitei, tl t.i univenam gubstantiam exierminalHS; niiitus beoe (96) Et hoc. Pro, et quidtm.
ufpole iptorum palrem, aquo et genushabent.
Hujtia norro, eisi miuiia propric, Byihuin iinaginein es$e dicit, quia alier alleri aimilis. Coiifor. iib. i , cap. 5, . 1. (91) cognala. Cod. Clarom. el Feuard. in marg. el ex eo nala; quibus consenttiir.t Anind. el Mtrc. 1, nisi quod omilianl particulani ex. Quae quidem kctio adeo spernenda videlur, modo tx eo pro ex eodem accipialur. (92) Jn eo. l u Feuard. in marg. Clarom.,et Merc. 2, c&l*r\ ininus bene in ea. Porro in eo in neulro quod vocant absoliuuin, acnplum accipio, pro in ea re, in eodem; in eo videticet quod aui9
ul ex pr.vcedemi nola patet.

( I ) VcHinn. 1Q Eras. cl G.dl. temma.
771
S. IREN&l EPISCOPI LOGDUNENSIS ET MARTYRIS
771
regiilam, dicentes se essa conceplum Enihymeseos propriam babuiaael ipeom aemen 6 i auiam aiaa e}na jfionit qui paatus esi; fta ot sil bic iEon Ma- tubslanlia, ei aine qualilate, el nlbil eral, < irii ipaorom paier, id eat *rua ipaoraro. poaia- quanier ignoravit illud (10) Qox enim propriatn rioribus qnidem nepoiibua exquisSlio Patria veriia- qvamdam molionem ( t l ) e t qualitatem, v d ealidilem, el perfectionem, tt conttrmalionem, et eliqna- taiit, v d vdodiatie, v d dolcedinis habent Tel tionem a fiuxibili materia facit aleut diconl et dariutia cojoadam difterentiam, nec bominea qaireconeiliationeni ad Palrem : avo aulero ipaoroiii dem laieaol, com eini com bominibna; io taotoaa abeat ut fabricatorem bojna ooivereiialis Deoei; bmc eadem inqnieilio fgnorantiam et paask>nein el expavesceutiam, et limorem, et conaiernationem apd quan jasie non est agoiinm aaman ipaomm fnfecil (2). ex qoibua ct aubftUDtiam maierise facom sit aiae qoalilaie onlverase uiililatU, et aine eiam dicurrt. Exqnirere ergo et invesligare per- atfbalantia omois aclionia, ei in lotoro nibil exfactuiu Palrem, el eoncnpHcentiam commonica- aitlens. Et propier boc inibi Tidetor eliam Domiooa Honia cain eo < u unilaii*, sibi qtiidem aalulare dixitae : Omnit urmo ofiaaai qutm bcutl fmefieri; ASoni aniem, a quo el genus habenl, diaso- ri*t komine$, reddtnt pro eo raiionsm im ditjnd luliotiis ei perdilionie caosam fuiase dieeotea, qtto- Omnea eim, quicanqne lalea euni, otioaoa
9 9 9 9 9 1 9
itiodo non per orauia incongruum, et fatanm, et & nes in aares bomimiiD imroiueoles (12) ataialent irralianabilet E i qui asseniiant bi, vere casci, ca> in jadido, raiionem reddiiori de b i a q u y a o e cia ducatoribos {5) uienies, jeste ei corniunt in con]eceniDt et meniiii soni adverana Deam ; in lantam at semelipsos dicaat propter aeminis atibaabjaceolem igaoraniiae profiinduin. atamiani agnoscere spiriule Pleroroa, eo homiite, CAPUT XIX qui tii intue. demonslrauie eia yerum Patreni Fuiitia et vana et$e quat d$ nemine tuo aiterunl haretlci. Alitni$t'mum ttt$ ab omni ralione, Deminr(opna enim esse (13) animali aeueibilftHia erudiguta in $e *Mtc*pii$* hoc unun, et id tamen, et q*a tuperiora tunt ignoraue, ac animaUm eue :meniis): Demiargum autem uai?eraom aeoaeo boc MaiVe deponenle, aosdpieiitem in aeroeiipaoDi CNU* enm ipti sutcepia dunlaxal ejusdem pariicula ipiritalti U4ui el omnia intflligen glorientur. nia omnfno ignoragse, et noHura sensum eonina 1. Qnaiis eai aulera et de aemine ipaomm sermo, quae erga Pleroina lunt, babulsse. eoneeptom quideoi (i) illum (5) secundum flgura8. E i aa quidem apirttalea eaae qooniam pairti tionem eorum qui auul erga Salvaiorem, angelo- colaqoi&daro oniversilatis Patrit in anima ipaornna niro a Malre informe (C), et aine epecie, et imper- depoaila esi; cum ex eadero tubalaniia babeant iecium ; dapoaitum auiem (7) in Demiurguaa animaa ex qua ei Demiurgiis, sicut dicont: bunc Bascienta eo, ut per eam in eam aoimam, quae antem aeinel aDivertom ausdpieniam aemen a Maeral ab eo seminaiam, perfeclioiiem el rormalio- Ire, ei babentem in se animalem peraeverasse, et nem perdpiat ? Prtraum qiiidero eet dicere qao- nibii in loium sensisaa eoram, quas annt saperiora, niaro iroperfecii, ei inflguraiS, ei inionnea h\ aant qtue bi aemeiipsog intelligere dum adboc w o i in angelii qui sunt erga Salraiorem ipaorom : eiqui- lerra glorianlur, quomodo boc non snper omnem dem secundam iilorum speciem concepteiu tale irraiionabiliiaiem es( ? Eteniro idipsuiu semrD bo quid generatum esl. niio qnidem animabus (U) agniiionem atiribuisae 2* Posl deinde, qood dicant ignorasse Fabrica- et perfeetionem; ei autem qui eos fecic Deo ignolorero eam; quae fuii aeiuin;s eam deinissio, et raniiam aiiribnisse puiare, vcre yesanoram eai, ei iiefiiro eain, quae facla esi per eum in bominem in lotum menie destiiuiorum. seininaiio; fulile terbam ei vanum (8) quod aulk> 4. Adbuc eiiani vaniesimiim est quod dicanl in modo ostendi pos&U (9) Quemadmodum entm igno- bac deposiiione (15)figurari(16) illud, ei augeacere ravit illud, si aubsianiiam alkquam el qualilatem ei paraium lieri (17) ad euseeptiuncm perfeciaB
9 v 9 tT 9
9
Cap. X X X .
1 9
Matlb. xn. 36.
Cap. XXXI.
Ei eontiernaiiontm infecit. Id est ( notat D dere. sspe pro probare dicii inierpres. inlutU. vel incuitil. Graece ive(U)) Ignoravu illud.M. iqnorabat. . Loquilur eniin de afleciionibus in quas (11) . Moiionem. Sic Feuard. in marg., Clarom.et Vo83. pro quo Arund. ei Merc. 2 corrupie aioxi* iEon illc iniaer incidit. (3) Ducalonbut. Id est dHCtbui, ductonbm. tionem. In cdiit. notionem. (4) Conceplum quidem, etc. GrnRce, (12) ImmiilenUt. Arund. el Tose. ntitunles. (15) Opus enim ette. eic. Gr. \ , ( ) \ , sup. aup. lib. , c. 5, . 5. bb. , c. 6, . . (5) Hlum. Pro illud. Sic el alibi satpius. (14) AiiimoDMi. Eras. el Gall. animtr. (6) Infornie. Sic niss. onines, cum edit. Oxon. In aliis iueiidose in(ormem; nam haec vox ad temen (15) Dcpothione. Sic omnes edilt. Glarom. vcm ei Anglic diipoutione: al corruple, ui demonsirai refcniir. (7) Depoiiium auiem. Gracca bujusce phrasis re- loms bujus capiiis conlexlns. (16) Figurari. Pro [ormuri ul poslea mdius perics loco proxime cit. scnpsil inierprea. (8) FuHle verbum *t vanum, In Arund. fictile. In (17) Paralum /iert, elc. Ha?c Gnece expressit Merc. 1, tacuuni. (9) Quod nnllo modo o$tendi pottit. Grree (notal lrenaeus Jib. i c. 5. n. 6 , bilbu) '.. Nain, Gnji-coruiu nore, osten- ().
9 9 9 9 9
775 14$
CONTRA iLERESES LIB. .
774
ralionia. Erit eniin ei maieria admiglio, eoruro quos vidii angelo*, fecit eoncepiiooam; ale i igoortntia 61 labe (18) volooi babuisse mul eoim eoa et semei videog ai concipieoa, aemel gabgtaoiiam, apiior ei uiilior, qoam fuit palar- enixiooem debebai fecigae, quorum inde aemel (36) oooi (19) Inmeo ipaorom : siqoideto aacondam i l - eouceperai ttgurag. lot inopectioooai (20) oalom, infonno el iafigo6. Quid anlem, quod angelot cum Salvalora *U niom fuii; ex bac aolem formaiionem, et gpectem, mol vWens, illoram qoidem imagines concepit, Salet aogroentuin et perfeclionoro aaaampgil. Si valorig aolem oon, qui eel docorior euper UlotT eoiro qood est Pieromaie lamen causa fuil gpiri- Anmioqoid ooo placoil ei hic; et propler boc udi, nee fonoaro, oec oiagoUodloera haberel concepil io enm (27)? Qoomodo autem Deroiorgoi propriam; qoa? aoiem buc ost descenaio hac oof- quem pgycbicum vocaol, propriam, gecuodtim cos, varaa addidit ei, elad peifocdooem deduxil: nralio DiagDiiodinem el Agoram habens emissug est seoperabilior (21) < olilior *ridebitur, qu& eal hic, condaoi soaoi (28) sabslantiam perfectns; quod aueonveraaiio, quam ti teoebraa dicooi, qoaro fuit lem gplritaie eal, qood eiiam operoeius (29) oporpaiernuro iomen ipsorum. Quomodo aatom ooa esl lel esae qoaro animale, imperfeclom emissum e s l ; ridicalooi, Bfairem qoidem ipaorom io maleriam ct opiie el faii, al in animara degcanderel, ot io ea pericliutam dicere (22), oii peoe aoffocareiar, et formareiur, et iia perfectum exeislens, paratum paolo minug corrumpereuir, nigi lone guperex- flal ad siiecipiendum perfecium verbum (50)? Si lendieaai ae el exiliasei ax aeroetipaa adjumcotum Igilor lerrenis bomlniba, et In animalibtia (31) percipieoa a Patre; aemeo autem ejue in hac ea- fortnator (32), jam non eeeuodom angelorum aiiniden Diaieria angeacere, el fonoari, ei apltim ad litudinem esl, qnog dicutit lumina; sed secutidum toscepiiooem perfecil aermooia (25) expediri; et eonim, qoi eunt bic bomioes. Non cnim angelomm boc ia dixgimilibog, el io Knaaeiia ebollieoa: eicut habebil eimililudinem el gpeciem, sed aniaiarain ipai dioonl (24), eontrariom eaae terrenuoi gpiriiali, in (qoibog el formaiur (qoomodo aqoa io vaa et apidiala terreoo ? Qoomodo igilur in oonirariia migga, tpshia vagjg babebii formam; et jam si (35) el in ioaoalia panrum emiaaom; qoeroadmodam gelaveril io eo, apeciera habebtl vagculi io quo dicnnt, et attgeacere, ei formari, ti ad perfectionem gelavil), qoando ipstt animae (54) corporls babeani per?eoire potoit ? (35) flgoram ; ipsi enim adapiaia? guni vagi, quem5 . Adkoc etiaio et ad haee qoae dicta unt ra- admodum praediximug. Si igilor et illud seraen quiretor: ulronMie aeoiel eoixa aii Mater illomro bic coagulator et formatur homloig flgura eril; aenieo. ot vidit angelos ao partieolatim ? Sed si c aod oon angeiorum forroam habang. Quomodo igiqoidem girool et gemel, qood exiodo conceptum, tor ad imagioea angelorom illud gemea egt, qaod nooe jam noo eril infaotile :aopar6oa egt igiiur io gecundum gimililudinem bominam flgaratur? Qeid eoa qoi nonc aaot, bominea deacensio ejus (25). aulem, curo gpiriiale egget, opugei fuit ut car* Si aolem parliculaiim jam ooa aeconduoi figoram nem degcenderei? Garo enim egel aptritali, gi la1 9 9 9 lf 9 9 9 9
" C a p , XXXII. "Cap. XXXIII.

(18) Erignoranlia etlabe. A l . ex ignorantiat /**.
(19) Palernum. Clarooi. el Yoaa. verum; ged minug benc, nam oum. geqaenii baec eadero, paternum lumen tpiomm, repelonlur. (20) Intpectionetn. Iia Clarom., Arand., Vosg. et edit. Oxon. lo Eraa. Gall. ei Feuard. male dhpoutioneM. Nain iuro num. pr^cedenti, ium lib. i , c. 5, o. 6, partog Slle gpiriulig Achamolha natng di9
ejut. l)i oiminnn apod eog angeacal, forroelur ei paraium Oai ad susccpiionem perfecta* rationig. (26) Inde umel. Sic recte Grabiug ex Fenard. marg., ei Vosg. Ex parie coiigeniimit Claroni. Aruud. et Merc. 2, nam io tis lcgilur de $emeU lo aliis minug recie, de semine.
9 9
(27) Coneepii in eum. Supple, intuita, id eat, ad ejug ingpectionem. Porro iu ante eam addiroug ex cltor iecundum inspectationem angelorurn Salvatori$. mgg. Yogg. et Ciarora.
(21) Operabilior. Id 68t tfficacior. Hoec lectio qo eat Feuard. io marg., ac codd. Clarom. ei Merc. 2 oiagis placet, quam optabilior, ul esl in aliis omniboa lomedtt^ turo oigg. Nara bkde effieacia detcentioniM garmo eat.
9
(22) In nuUtriam perictitatam dicere. Sengug est,
pericolum fuiggo, ne in materiain diggolula absorberetur prorgug, ei perirei. Vide gup. lib. i c. 2, n. 2, et infra cap. 20 tiujus Hbri. (23) Perfeetl $ermoni$. Gr. , quod meliug verliggel interpreg, perfecias rationis , ut paulo anie recie tenit. (24) Sieut ipsi dicunt. Graece gcriplom fuigge puio &ta , quod vertendum erat, quippe ip$i dicunl, non $icut elc. Parlicula ergo ticui eo sensu bic accipienda, ac proinde mulanda (nierpiinclio et delenda pareiilhesis, quam hic apposuit Grabiug; iode enitn turbator sensus. (25) Superfua e$t igilur tit... homine$ dticentio
9 9
(28) Seeundum *uam. in edil. Erag., Gall, et Feoard. prafixa legiiur parltcula l i aule tecundum; ged oiale, et repugnaotibog tum msg. omoibug, tuoi ipgo ganau. (29) Operotiui. Id eet efficacioa, ei ad quodlibet prompliug, et expediliug. (30) Perfectum verbum. verlere deboigget inierpreg, perfeetam rajionem.
(31) Animalibui. Subinlellige, hominibui. (52) Formatur. Al. formareiur.
(33) Etjam . Sic Clarora. digtioguere videtur; hancque distioctionem exigil geoaug. In casierig una voce eliam, (34) Qnando ip$m animce, etc. Hinc colligi poggo videttir, Irenasoin existimasse aniinag esge corporeas, uipote flgura circumgcripias; qux veierum noti paucorum senteniia fuit.
(35) Habeant. A l . habebant.
775
S. EPISGOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
776
roen incipiet talran (56), ot in eo tancliflceUir, et cioaaro, de tcbola eoram, qui airot a Vateatloo, ec clariflceiur, et absorbeatar mortale ab immorialt- a reliquts baereliconuu, quotqooi Demhirgnn , fd late (57); apiritali aulem ln totnro (58) non ett opus eet fabricatorem el faclorem bujoa universiuda, eornm, qtiae tnnt bic. Non enim not iHod, aed iliad solam exsistetitein Deom male traciant, oaieadfr noa meliores facit. mtif, diaaolubilem eorum viam manifettanies. 7. Adbuc autem manifesiiu*, qoi eat desemine 9. Quis enim eenstim babena, et veritatis vel ipsorurn, aermo argaitur falaoa, et a quoUbet per- modicum auingens, auatinebil dicentea, aoper Deapici poiesl^ iu eo quod dicant eaa animas (59), miurgnm Denin eaae aUerum Patrem; ei alteram qnas babuerini a Haire semen, meliorea reUqula quidem asae atonogenem , allerum autem Verbtsm fieri : quapropter et bonoralaa a Demiurgo, et Dei, quem et in deminoraiione emisaum dicunt; alpriucipes, el reges, et tacerdoies ordinataa esse. lerunt aulem Ghriatnm, qnam et posteriorem rellouit Si anim eral hoc veruin, primus ulique Caipbas ASoniboft cum "Spiiim sancto facUim efse dicunl : ummiie *acerdos, et Anoas, el reliqoi sammi sa- el allerum Sahraiorem, qtiem ne a Palre quidcm cerdoiet, et iegis docfiores, ei principea populi cre- onWersoram, aed ab his, qui in demiuoratione f.irti didissenl Domhiu, in eam cognaiionem concurren- aunl, jEonibus collaium el congeslum dicunt, el tes; et anle bos eliara Herodet rex. Quoniara auleiti nccessarie propier deminorationem emUsnm ? ui nec bic, nec suromi eacerdotet, ntc qui praeerani, nifi in ignaraniia et dcminoratione hiisseni iConeg, ncqnc clari de populo accurrcruni e i ; sed contra- eeciindain eos nec Cbrislus cmissus fuissel , uec rio qtti erant in virs mendici 1 4 4 aedentet, surdi SpiriOit lanctue, nec Horos, nec Soler, nec Angeei caici, el a reliquis concalcabantur et contemne- H, nec Hater ipsnrum, necsemen ejus, oec reliqua banliir, queinadraodiim el Paiilus ait : Videie muudi fabricatio; sod fuissent cmnia deserla ac deenim (40) vocalionem vetlram, fralres, quoniam non siiluta tot bonls. Non aolum tiaquc in fabricalorem multi tapienlei apud vot, nee nobiles, neque forttt; laiituiii irraligiosi auot, labis eum diceniea ifd qute (uerunt conlemptibilia mundi, elegii Dtui. clum ; sed el in Christum, et in Spirituui aanciam Non iiaque eranl meliorcs lales animse propler sc- propter labem dicenics eot emissoa; ei Sahratorein minit deposiiionem, neque propter boc honoriflca- aulem simililer (43) posl labem. Quis enim suaiitanlur a Dcmiurgo. nebil reliquuin eorum vaniloquium, quod aitola 8. El de eo quidem, quod sit regula ipsonim in- paraJiolis adaplare conantcs, et , et eoe , qoi lirma et insubilis, adbuc eiiam cl vana, suflkiunt sibicrcdunl, in roaximain converlerunt intpieia* quae dicia suni. Nec enim oportel, quod solei dici, ^ tem? oniversum ebibere marc rum, qui velil discere, CAPUT XX . quoniam aqua ejos salsa est. Sed quemadniodnm Dtmonsirat inanes ttte probationes, quibu* AZoni* duodecimi pertnrbatione$ et nngustias aueresiaiua de lulo facia, coloraia auiem superttcie, ut robant, nec per Judic apostatiam et defectionem poteiaraurea esse quas sii bitea, quicunque accipiet iptat po$te confirmari. Demum variis anlithttibut exca pariieulam qualeincitnque, el exaperieus (41) Cilendit, pattionem Domini nottri nihil communo, aut afine habere cnm fieta sEonii panicne. Dftleinlerii luiuin, liberabtl eos qui veritatem qua> I. Qnoniao) et parabolas , el aclus Roininl immtil a faisa opiniona : " eodem modo el nos uon modtcam parlem, sed ea, quas eunl roaxima conii- proprie el inconsequenier infensnl flgmenlo sao. neniia (43) regula ipsorum, reaolveaies capitula, iia osiendimus. Illam eoim, quam erga duodecimum otnuibu qiiolquot non eeduci scienlee volunt, qiiod Jonem dicnni accidisse , pa<sionem , conantiir neqtiain, et dolof uro, et seducioriuro, ei peroi- otleiidere, qnod Salvaloris passio a duodeclnao
f l y
Cp. XXXIV.
| Cor. i , 36, 37. Cap. XXV.
"Cap.XXXVl
D veitram, (ratret, quia non multi tapitntet uc*n(36) Si tamen incipiet salrari. Graece, oplime noial Billius, ^; ubl verbum dum carnem, non mulii potente$, non mulii nobiles* , fuiurum ***, perperam reddk inlerpres elr. (41) Exaperien*. Iia Feuard. in roarg. Glarom. e l iqttod el nltbt solel, ul jaiu scinel obscrvavniius) incipere. Verlendum igimr erai: $i lamen futurumVoss. Alti vilioso exhaurient. , ui taluiem consequatur. Nam cartiis salutem et (42) Naxima continenlia. Non dubiiare se ait Rilrestmeclioiiein negabanl basrciici, ul paiel ex lib lius, quiu pro maxima subslilueuduiii l i l maximc. i , c. 6, n. 1, ei evidenlius ex Prafai. libri iv el lib. Nam, inqiiii, quod in Graco erai, , id verbomm tenacissimus inierpres rcddtcap. 3. (37) Ab immortalitate. A l i i , ab immorlali. Alludit dii, maxime coniinemia ; cgo, pnrcipua ac maximi auietn Irenaeus ad Apostoli verba II Gorimb. v , 4 , ponderii. Sic eniiu clarior e&l senans. Sed aculionim judicio baec discuuenda reliitquo. Sic ille, loco jairi ut abtorbeaiur qnod morlaie <st tiia. (38) Spiriiali aulem tn totum. ln loium deesi in uiulloiies cil. Sed quid si conlineutia siit;8Untivo accipialtir, pro complexu, complexione, sumnta, vel Voes. (39) Dicani eat animat* etc. Graeca bujus phrasis captU, Giucc 6 , vel ? Naiu m Gioss. vel. verlilur coniinentia. Sic ortlo exsiaui lib. i , cap. 7, n. 3. (40) Mdeie en\m, etc. Ilacc Aposloli paulo aliter verborum essel : ea resolteniet capitula, quot tum referuniur in exemplaribus tuin Grvcis, iuui Laii- maxima continenlia regulto iptorum; seiisus vero : nis : BAiatte ^ , , fat qute tunt pracipuum regulcc ipsorum capw, qnvd copvi , Svrazol, Cirlera alia complectilur. (43) Similiicr. Alii, finaiiltr. nvXlcl , eic. Vidtt* enim vocalionnH
y
777
CONTRA ILERESES U B . 11.
778
apootftlorain facta ail, t\ in duodecimoraenee.Uno Ptire ad agniiionem, et Jnxta eam addoeeret. eniiu anfi (44) voiuiil eum post bapiiamum prsedi* illi qaidem inquisilio magnitudinis Patris flebat eaaae. Sad in itla quaa Auxura (45) aaaguiiiig pa- paaaio perdilionis; nobia autero Dominue paasus, tiebaiar manifeeie dicunt oatensum; doodecim agnitionem Palrie conferena, aalotem donavit. Et eaim aonia paasa esi mulier, ei langens ftmbriaro illius quidem passio fractificiTil fructum femiSalvatoris, consecuU esi aanilalem ab illa virluie, neam, iicut dicunt, invaitdum, el inflrmum, et inqo* egreaaa eal a Salvaiore, qnam pneesse dieuut. formem, et inefficacein; ialioa auiem passlo fructillia enim, qu* patsa eal, virma exletna, el iu im- flcavil fortiliidinem ei irlotem. Aicendem enbm iii aaenaum effluens, iia ut pericliiarelur per omnem altitudintm Dominna per passionem , captivam duxil capthitalem, dtdtt dona hominibui ",et con(46) aobaianiiam disaolri eum teiigissel priaiam Uilitcredeniibue in se aoper aerpentesetacorpionea qMternaiionem qua per flnbriam aignificatur calcare, ei super omnem tiriulem inimici, id est attiii et a paaaiaoe ceuaviu S. Hoe ergo, qnod dicunl, daodacimi JEonie p u - principia aposiubB. l Dominus quidem par pasaionem per Judam demonatrari; qnomodo poleat in lionero moriem desiruxtl; et aohrii errorem, coralnaililudineni comparari Judas (47), qui ejectoi esl ruptienemque exierainavit, et Ignorantiam desde oumero duodecimo, nec resliiuius est in locum Iruxil; Tiuro aulem manifeatavit, ei ostendlt verianom ? JSon enim cujue lypum Judam dicunt esse, latem, ei incorruplionem donavil. Ulurum auiero separata ejus enibymesi, rcsliluta esl, efoe - JEOD eoro foisset perpessus, ignoramiam aubsiieau; Judas autem abdicaius est, et ejecius , et in luil (48), subslantiam informero peperit, ex qua tocum ejui Hallbiaa ordinaiua esi, tecunduoi quod oronia maierialia opera prolau sunl, aacundum acripiojn eal: Ei epitcopaium ejut accipiai aliu$ ** eoa, mor*, corriipuo, error, ei bia aimilia. 4 Non argo Judas, duodecimus diacipulutt lypoa DebaeniDl iiaqae dicere, duodechnunt AGonera ejeciam esae de Pleromaie, el in Iocum ejus alium erat pasai iEonis; sed neque Domini noatri paaaio; prolauim tive emiasum; ai lamen in Juda osiendi- per omnia eniro disaimile ci inconvetiiens fnvicem tnr. Adboc auieni ipse quidein ifion quod sil pas- sibi ostenaum e$l, non aolnm in bia qua* praedixiana dicunt; Judas aolem qaod eii prodilor. Paliens mos, eed el aecundum ipsom namerum. Praditor aatem CbrUtut venii ad passioiiem, et non Judas; enim Judas, quod sii doodecimus, apod omaea con4 ipai confllenlur. Quomodo igilur Judas traditor aonat, duodecim denomiaalis apoaiolia in Evaogeejos, qui pro 1 4 5 noslra ealute palt babuit,iypua lio (49); bic auiem JEon uon duodecimoe, aed i r i cesimus e t i : non enim daodecim tanlum iEaonea cl imago ease poierat pasai iEonUt 5. Sedneqoe Cbrisli paaeio aimilia est pa^sioni C olunUte Palrie prolati sunt, aecandom ba?c, neiEonis, neque in eimilibus facla. JEon enim paasua que duodecimu ordine emiaaus est; in iriceaimo eat paaaionem disaolutioois, ei pcrdiiioaie, i i a m loco aiintimcranlea (50) eoin emiasutn. Quomodo periclitaretar ipse, qni paiiebaiur el corranipi: ergo duodeciraus ordine Judas, ejuaqui in friceDominua auiem nosierChrisiue passui esi pasaio- simo ordine est ASon, poiest eaae lypua et iroago? neintalidatn, ei quae non cederel; non aolum ipse 5 Si atiiem Judam pereuniem, imaginem enlbyDOII pericliutuscorrumpi, led et corruplum bomi- meseos ejus essc di tint, nec sic imago aimili* erit iieui flroiavU robore auo, ei in incorrupiionero re- ejus, quae aecundum euro eat veriialis. Enihyroeaia ocavit. Ei iEon qoidem paatus est passionem ipse enim separata ab JEone, ipaa poatea forroaia (51) requirens Pairem, ci non praeralena inTeoire: Do- a Christo (32), debinc prudene facla a Salvaminoa autem paisoa esi, ut eoa qui erraverunt a lore (55), et omnia quae sunt exlra Plcroma * Aet. i , 20, ex Psal. cvin, 8. Psal. LXVH, 19; Epbei. iv, 8. Cap. XXXVII. (44) Uno enim awwo, elc. Gneca bujui pcriodi et minenlur apostoli in Kvangelio. O l e r i omnes codd. . habeaaapra lib. i , cap. 5, n. 5. inter se disseniiunt. lu Feuard. edit. Quodtit dao9 9 9 B 99 9 1 1 9 9
posui. edilt. Eras. ei Gall. male, et ofhnem. 45) Fluxum. Edilt. Profluvium. Feuardenliue vero in pro Inus. subsliluit, eed 46) Per otnnem. Sicex Clarom. et Billii Voss. sore..X IM A a l 1 1 I7ae 11 I U . U Î " litis, ut tidefur, tnonitu,nulliut vero m$a. cod. aoctorilaie. Qnare ttitius esse duxi pro tit scribereper, cinn prncseriim idem sii seneue.
(47) Judai. Alii, Judaf.
(48) Stbilituit. Sic omnee cum edilt. tum mse.; aed iu margine edilU Eras. Gall. ei Feuard, legi9
E*BMA /^11 B A . I . . . I\aî . I * . . . Arund. pro denominalui scripeit de nominatis; de cselero consentiicum Fcuard. In Merc. 2, una voce, denominaii$. Vox anlcm duudecim In iia ominbuft omissa, baud dubito qiiin incuria acribarum, ob affiiiiuiem cum duodeemut.
Eraa. ei Gallas. aed in bis, ui etin inEvungelio, Arund. ei Merc. decimut denominatus aponolut apud 2 deestcontOnoi. apud omnet comonai. Grobius ex pariem cod. omne$ Conseiuiuiil quoad primaiii
50) Anuumeraniei. Pro, cum annumerent. lur tttttimuit. ! 51) Poilea (ormala. Po$Ha pro proplerea rccte (49) Quod sit duodecimui, apud omnet eonsonat, posail Grab. ex iuargin>i ediil. Era., Gallas. ac reuard., ei t-x iuss. Arund. alque Yosa. cinibns dmodecim denominaiii npoHoli$ in Evangelio. Haec
lectio. qiia: esl codd. Voss. ei GJaroui. caeierie it coneenlil Glaroin. Sed qua auclorilaia addiderii amplior et melior tidetur. luiiio 6nim periodi pnc- etf posl formaia, non dicil. Quauiobrem expuuxi, cedenlia scripsil Ireuaeus : Non ergo Juda$ duode- aensuui eiiim lurbal. (52) Formata Chrino. Qtii eiiDataniiff formam cimn$ diicipului typut erai patti jfonis. Tuin resuii : ProiiiloT enimJmdat, qnod $it duodecimut, ei iiididit. Yide lib. f, c 4, . I. acilicel discipulus, vel aposlolus, apud omnes con(55) Prudent facta Satvatore. quo agiiitiouia toHttt. Ralioitcm staiiin aulineciit : duodecim deno- fonuaui recepil. Ibid. u. 5 mimaliiapottoluiu Evangelio; crnii duoJeciiudeno23 PATBOL. Gu. V l i .
& IREN1 EPISCOPI LUGDUNENS18 ET MARTIRI8

0 M i l
796
rata tecundom Imagiacm eonim qui UDI in Ple- 1 4 6 P ottendere neque teconda deeade (66)c roniatc, In noviwiaao in Pleroma recepia dicilur ab posi enim duodecim aposlolos, LXX aliot DooriMt oosier anie se mfsisae invenifur; tepioagiirt* aoira bU, ettecundum conjngaiiones unfu Salvaiori ei qoi ex omnibas factas et. Judat aaiem temel ejec- nec octooario uuoaero, aeqoe denario nee Iriceea lot mioqtiaro reverlilur in diicipulorom numerum: rio (56) lypuaesse poisani. Qun igHvr caesa tt, alioqtiin fiunquam alius in locam ejos annumer*- minoret (57) qoideoi, iieul pnedlxi, ABooet per reior. Et Bominus aulem dixit de eo : Yer komini apostolos oateodt: ineliores auiem, ex quibos ei ld per quem Filiu$ hominit tradetur E l Miti*$ facli suni oon jam prsefigurari? Et duodecim ae ei naintnon fuiuet", el filiutpardUhmt- dicCtis lem aposu>U si propier (58) hoc electi w n i at per eti ab eo. Si antem non separala? ab ASone Eiithy- eot numerus duodecim jEonum signiflceiur; et tcp* meaeos dictint Judam esse typum, eed perplex ei tiiaginu in typum iEonum eepCuaginta elecii ette passionis; nec sic uumerus duodecim (54) numero debneniol: non Jam (59) Iriginla numero Aonas, irium poetunt eese lypn*. Hic enim Judas ejeetus tod ocloginla el duot factoe dicant. Qoi enioi aeeal, ei Maubias pro eo ordinatos : illic aatem Mon cundum typuro eorum,,qoi in Pleromale sont, num electionem facit aposlolornm, nonqoam aliopericlitatus dissolvi, ti pertiie didltir, el Eniby inesis, el passio; separaiim enim Enibymesin quo- ^ rum quidem facerel, aliomm vero noo Cacereiâcd que a paesione &6cer<iiini: ei faciunl iEonem qoi- per oimies aposiolos leniasael tcrvare ieugii demresiiiui, enlbymesin atitcmfonr.ari, passiouen ctosiendere lypnm eorumqul sunt in Pleromale ero ab bia separ-alam, esse raaleriam. Tribua iEonum. iiaqneextiaientibu* bis, JSone, ei eniliyroesi, et 2 Sed neqtie de Paulo qoidem ueendttm est ptssione, Judas el MaUbias duo cxsislenlee, non aed exigendum ab bis, in eujus JEoah typuin Apopoesuol typns csse. ilolua nobis Iraditua esl ; niti forle in Salvatork C/VPUT XXI. compotiti corum, qui ei ex oronium eotlatione tnbDuudeeim Apottolot jEonum typum non etse* siaiit quem ei omuia nuncupanl eo qaod t i l ex 4. Si auiein daodecim apostolos dicunt Cypura omnibue : de quo el Hestodus poeta splenJlde 4esae illius tolius duodecim jEonam prolationig, gnillcavit Pandoram, id esl omninm ****** > ooqiiam Homo cum Ecclesia prolulit; el reliqaorum minans eum, ob boc qaod ex omnibus opiimom decem JEonum qui, ui dicunt, a Yerbo ei Vila munut in eo sit coliocatum (60). in quibus ralio prolati gunt, deni lypum alios decem apostolos. ba^c est: llermes (61) (eicut Grmco senuone expriirrationabile esl cnim juniores qnUleiu ABonee ci milur (62)) xt (63) \ propicr boc minores, osleudi a Salvalore per cle- C 6, ul boc ipsum (64) LaUno ciioiiem opostolorum; senioree auiem borum, elob termone dicamos : Fraudulentim , *ice uduciUui* i;oc meliores, non jain pracosiendi ; cuni poaeil verba, tt iubinvolanUi morei indidit torum umikm^ balvaior (si lamcu apoaielos ideo elegit, ui per eos ad scduceudum siullos hominuin, ul credanl Ogosiendai iEooas, qui sunl iu Pleroreate) el alios mentis eorum. Maler enim boc eil Leto (65), oc<leem nposloloe eligere, el ante hos quoque alios culie (66) commoYit eos(undeet Leio uuucopau est ocio, ul iltam principalem ei priinam osiendal og- secmitiuiu Grasci serroonit signiflcaniiam, ee qood doadcin, perapcsloloruni nunierum lypum facium; occttlte hoiuines commovcret) uesciente Demiorgo, " Mallh. xxvi, 24. " Marc. xiv, 21. Joan. xvn, 12.
9 9
9
eamui; Laiinl InicrpreiU esac , non IrenaH qui <:iaron., Aritud. el Merc. 2 , pro secunda legilur Grxce tcripsil, nobis eiiam non moneniibus facila ucunda. Sed id loci bujut corruptioni, uiss. codi- deprebendei leclor. i-um ope bactenus insauabili, remedium noo affert. (63) xt , clc. Hetiodi verba sanl Crediaeriin tamen levi niulaiione facla sal comin Op. el Di. ubi posiqnam deecriptil poeu qnid mode reslilui posac , sic niinirtim legendo : potiil D quisqne cueieroruin deoriim dearumque in Pando* ostendere quoque tecundam decadem. Tunc planus rani contuleril, Hercuni douum refereut subdii :sel sciisus : cum po$sit Salvalor... ei aliot decem vers. 77 :
apoitolo* eligere... ut potsil oitendere quoque s-
(34) Duodecim. Alii, duodecimui. (55) Pouit o$tendere neque tecunda decade.
ui et eeqiienlia : ui hoc ip$um Latino urmone
di-
cundam dtcadem. Proilivefuii fesliuaiilibus ac negligemibus scribis, ro q*oque , ecribcre neque; gaiit excmpla vidimus) ei accusaltvos, oinissa abbreîaiionia noia, coninulare in ablaiivos. (5G) Tricenatio. Sic ubiqtte CLirom. el Vose.
iricenariui, tricenario, tricerimut, c l c , liabenL, iueliu ^ quain alii trigenari*t trigenario, (rtgctimut.
t
*Er ol " . At in peclore nunli* Argicida (Mercurii epUbelon) ilendacia, blandotque $ermonei *l doloiOi morei Fecit.
9
(57) Minoret. lu Eias., Gall. ti Feuard. junivrea; luinus recte, uaui beqainr, melioret uuUm. (58) Si propter Si dcesi in omiiibus mss. necessario lainen retineudum.
(59) on jam. Pro non eryo.
(60) CttUocatum. Clarom., Lras., Gall. el Feuard.

eollalum, vcl conlalum.
Quae vatiis haerelicorum sermonibtis ad teducendot $tulto$ hominum excogilalis applical Irenaeui. (G4) Hoc iptum. Sic recie solua Glarom. Cxtera oiiinia exeniplaria ininus beue, hoc ipto. (65) Lelo. verbo ., laieo, derivare videtur Ireuxus dciivam el alii, inler quos Eustalbiua e l Nalalis Goines. Sed cuui a derivala fcribaalur a Gra^cisper 0, a Laiints per th , gcribi debe*
rel Lttho, nou Leio. (liC) Occutte. Grxce
(61) licrmes. Gr.tcuin Mercurii nomcn. 1.62) Sicut Graco tejmone cxprimilur. iixc verbo,
), qua vote eo scnsu ulilur auclor sup. lib. , t. 5, n. 6.
7tl
CONTRA HJBRESES LIB. II.

f
18*
eaootiarc profanda oi iocnnrrabilia mjsteria pra- ventu ejua tempus osqne ad consaroinatlonem in rleotlbaa aura* (67). Et non tolum par Hesiodum quo, ut froctua, eot qui salvaoiur acqniril. Sequitur feoe operaia est liater eoruin mysicrium dici , aed enim secandwn diclionein prophete, atinum dies et Pindari Lyrici (68) tapieoter valde, ul calet De- retribotioiiis ; eterii memiius propbeu al anno miorgoin Pelope,cojus caro in partee a paire dl- lanlainmodo Doroinua pnedicavii el de eo diciu iaa esl, et ab ooioibos diiscoller.la, elallata et Ubi esl enim dieareiribotionis?iranaiTit enim ancompacla, Pandorain boe modo aigoificavit: ex qna nns, ei ooodom dles reiributionis esi; ted adbuc ei iati compoocti (69) eadem secundum eos dicon- tvlem suum criri facil tuptr bonot et ma/oi, et pMt lea, ejusdem generis ei spiriius siiul cm illis. iuperjustoi ei i*jti$to$ . pcrsecutionem quidein CAPUT XXII . paliuulur justi el affliguiilur, cl oc<idunlur; iii Triginla Monat per iricetimum annnm, quo Chri$nbiindaittia auletn siinl peccalorcs el cunt ciihara
9 u 9 9
, v
lum baplitatum dicunt, non ripragenlnrl : nee ChriiUm dnudecimo pott bapiumum menu pat*um e$$e, $ed quadragenario iqajorem morlnnm fnitu ; quct peculiarit Irtncco tenieniia e$t.
(77) etptalterio bibunt, operaautem Domini non in-
i . Quia autera et tricciiarius numerus eorum omnis exctdii(70), aecuodiim cos aliquando qnidem paucis, aliquaodo aulem plurimis iEcnibus atalim in Pleromaie invenlis, oeieiidiiiius. Non ergo i r i giota annorura exsislen* venit ad hapii.imim, ut osienderct tacitos iEoues eorum(71) triginia: alioquio iptum primum (72) erunl disccrnenies el ejicienlet de Pleromale omuium. Doodecimo auicm rocose dicuul eum paesum, ui sit anoo uno posl baptisuium predicait.s, el ex propbeta (73) iculant hoc ipsura confirmare (scripluiQ esl enim : Fo (74) annum Domini acceptum, et dicm rttribuffoatf") vcre caecutieutes, qui profunda Byibi adioveoisse sedicunt,etnoo inlelligcnles ab Isaiadiclum aooum Domini (73) acceptabilem, nec dieni (76) reiribuUouis.Ncqiieeiiirodedic qii8el47duodecim boraruin babei spaiimn dir.lum esi in propbela ; uec de anno duodecim mcnsium habcnle mcnsuranhQtiia eniin propheta3in parabolis ei allegoriis, ei uon secundutu sonum ipsarum diclionum plurima dixerunt, el ipsi confilentur. 2. Diea ergo reiribmioiiis dicuis e&t in qua retrihuet Dominus unkuique secundum opera sua , lioc esl judicium. Annus aulem Domiui accepiabilis, teinpus boc, ia quo vocanlur ab eo bi qni crcdunt ei ei acceplabiles flum Deo : boc est oninc ab ad9 c 9 9 M 9 9
tenduni Debetti ameiii secundum diciionem copulari, ei sequens e*se anno dies relribiitionis. Diclum esl enim vocare annum Domini accepium , el diem retribulionit. Bene itaque iutelligilur Cen> pus boc, iu quu vocanturcl salvaiituraOomiiio (78), annus Domiui acccptus (79) : qnem sub&equiliir dies reiribiiitotiis, id est judicium. non soluna anlcro anmis lempus boc dicitur; scdcl dics nominalur, ct a Propbcla, el a Paulo; in quiliiis et Aposlolus mcaior Scriplune, iti Epistola , qux esl ad
9
Romanoe, a i i : Sicut tcriplum ett: Propler U morte cficimur tota die ccttimati sumui ul ovet occitiot
nif " Nunc aulcm (ota die pro omni boc lempore dictum esl, in quo persecuiioneni patitnur, el ut ovcs occidimur. Sicul crgo dics hoec non illani, quae in xn horis subsiilit, significal, scdomnc icmpus, iu quo paliunlur et inlcrficiunlur proptcr Cbrisiiitn credcnies e i : iia ei illic annus nun qui esl ex duodccim mcusibus dicilur, sed omne fidii tempus, in quo atidieulcs pnedicationem crcdunl bomiues, et accepiabilcs Doiniuo liunt, qui se ei copnlant 5 . Esl autcm valde adiuirari, qnonam mo !o profiiiida Dei adiavenissc scdiccntes, scrulati sunt in Evaugeliis, quoiies seounduin (einpus Pacbic (80) Doininiis posl bapiisma ascenderit in llierusalein, secundum quod iiiorts cral Judxis cx omni regioiie, oinni anuo , lempure boc convciiire
9 ,T M
* Cap. XXXVIII. Isa L X I , 2. Rom. n, 6. Rom. viu 36. " Cap. XXXIX.
9
5 1
Isa. xxxiv, 8.
lib. v, 45.
Isa. v, 12.
(67) Prurienttbut auret. Alltidil ad id Pauli II I^ el GALLAS. vocaie. Timolb. iv, 3: , quod verlll (75) Dictum annum Domini. Iln Clarom., \o$%. vulgalus inlerpr^s, prurientet auribm. el Grab. Ctftcri perperam , Domino; nam p:uil< (68) .S*tf ti Pindari Lyrici. Genilivum , antc scribilur in omuibiis codd. annum Domini; qiiem prapposiiio requirebal, per accusativuiu el paulo posi nnnm Domini acceptabilis. redilere debuisset inlcrprcs , ul rcctc anle me ob(76) Sec dieni. Lcg<?ndiini vuli Itillius et diem ; scrvavii Grabius. quain leclioiiem improvidecl conlra oinniuin rnd.i. (69) Compuncii. Gnrce, aii Billius, - lidcin edilioni snai Colouicnsi iiiscrnit Feuardtuiuivoi, id esi, quasi caulerio inusli : Paulina vox I lius. Sensus enim esl: uec diem relributioni* iuteitigenies. Tiiiiotii. iv, 2. (77) Cnm cithara. Cum addidil Feuard. couso.nt. (70) Oniuis excidit. Alii perperam, cxcedit. > i < (71) TacUot jEonct eorum. Taciios jEonei vocal Clarom. et Voss. juxia vcrsiouem LXX qiiam l cilal lrensens, . iNaui Vulgala p.iulo Ireiiaeus, quia ex Sige seu Sileniio nali. aliter legilnr bic Univ lociis. (72) Atioquin ipium primum, etc. Id e s l , si tri(78) Salvaniur Dumino. Praposilionem ginta duuuxai iEoncs sunt, lollendos ex coriiiu cod. Aruiid. r e s l i l u i i Grab. numero, ei e Pleromalc climinandus Salvaior. (79) Oomini accefHut. S r rrrto Glarom. cod.,r;t" (75) Propheia. lu marg. Fcuard. prophctia. leri omnt*s perperam, bomtno. (71) Vocaie. Sic niSh. omnes, cum Feuard. ot Orab. edill. juxla ^,'.. Si<t uuni (80) Patchtv. A l i i . Piisrhale. cjjil C.ypriau. udvert. Jud. lib. , cap. 10. In bias.
785
S. 1RENASI EPISCQPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
784
in Hterutelem, el illic diem feMum Paatbas cele- analam, non reprobans, nec suptrgredient noaribrare. E i primum quidem nt fccii vinum ex aqaa ntjm, neqoe solvens legem (85) in ae bomani geneii> Cana Galikea;, ascendii in dfcm festom Paschac, ria, aed omnem aHalein sanctiAcana per illam, quai
quamto(8l) e4 gcHplmn 6*1: Quia multi credidemitl in exx, Mentoi tigna qvtt faciebat, sictit
m
loanaet Domhii diacipatas memiitit . Debiirtr Iterum gtfblrahens 86 inveniiur in Samaria, qttando panrolos, et pueroa, el javenee, et aeniares. Idea et cum Samariiana disptilabat, el fHium Geniurio- pcr oronem venU staiem, el infanlibus inians faitis abaens verbo curavil, dicens: Vade, filiui tuut c i u * , sancliflcans infantes; in parvuli* parvulua, saDCliflcaoa banc ipsam babenies selaiem, aiinul ei ttffj . posi baec iiarum secunda ?ice ascendit in diem reslum Patcbae (82) in Hierusalem, qnando exemplum lllis pietalis effectu, et jtisiiiiat, et aubparalylicom, qui juxla nalaloriaro jacebat xxxviti jeclionis; in ju?euibus juvenia, exemphtm joT6uiannoa, curavii, jubens ul surgeret el aurerrel grab- bus fteos, ei aaiicliflcana Domino. Sic 61 teaior iii balum auuro, 61 irel . Et ilerura inde aecedens senioribug, u l s i l parfactus magister in omnibus, irans mare Tyberladis, ubi et curo molta lurba eum non BOiuro tecundum exposiiionera verilatlB, aed 61 fuissel aecula, de quinque panibas saliavii oinoem R iccundum aslalem, eanciificane simul 61 aaniorta, iUain maltiiudinein, ei tuparaverunt duodecim co- 6X6mplom ipsla quoque fiens: deimte 6t nsqaa ad pbini fragmeniontm . Deinde cum Lazarum suaci148 mortain pervenit, ut ail primo&tmitut ex atoriaaset ex raortuis, el inaidiae fierent a Pbarisaeis, laii, ip$t primalum lenem tn ommbu* , princeps aecedit in Ephrera cWilatero : el itida ante tes prior omniam, 6t pnecedens oranes. dfea Pasehm unien* in Bethaniam seribilur , et 5. Rli aateio, a i flgmentiim eaum de 60 qnod est deBeibania aaeendaos in Hierosolymam, ei man- ecriptum, 9oear$ annum Dcmini aeceplum, affirducana Paacha, el sequeiui di6 pagsus. Quoniam ment, dicunt uno anno 6um pnedieaesc, 61 doodeaulem Irka bac Pascbae tampora non sunt tinui an- cimo m6ii86 pauam : coaira aeroetipsos ebliii eani, nue, orwiU qtiilibei cootllebilar. E l ipeuro autem eoWcntee 6JQ8 oniD6 negdtiatn, et magie neeesaamenaera, in qvo Paacba celebfalur, in qno 61 patriam, 61 magie bonorabRero aUaton ajoa aorareaaus 68l Domiuus, non duodeciinum, aad primoDi t66, illara, inqoam, proYecttorem , in qua 61 do6896, qui omnia 86 acira jaclant, si nasaiaot a cens (88) praeerai nniferais. Quoinodo enhn babail lloyaa poesanl discere. Falaa ergo oaienea 681 61 diacipitlos, ai non docabai? Qtiomodo auiem doceMini, 61 duodecimi mensie abaolulio eorum (85), 61 bai, inagUlri aHatara noa babens? Ad baptismtim d6D6iil aut abeolulionam aaro, aul Evangetiutn 6- enim yenli nondam qai iriginu annoa seppieteral, probaro : alioquin quamado ono anaa lanluai Do- sed qni inciperai 6886 tanqoam irigima aneoram : rniaiis pnetUcavii? (ita e n i m , qui ejua anaos signiflcavil Lataa, po4. Triginla qnidein annororo exeinens cum veiii- auil : Jetu* tmtem erai oxaii meipiem Iriginta anno rei ad baptismuut, deinda magiatri aHaiam perfc- rum , curo veairei ad baplismum) 6t a bapticiam babens, ?enii flietnaalem, iia ui ab omnibua 8iiiat6 (88) vn6 lanlum anno praedicaTR; compleiie joaie audtret magfsiar (84) : non enim aliud tide- Iricesimura annom pasaaa est, adhue javeids exftibatorai aliuderal, aicul inquionl qai pnlalifam atens, 61 qoi necdam proveciiorem haberet Klatam. tmroductint; aad qood eral, boc elridebatur. Ma- Quia aalem iriginla annorum aeias prima indogisler ergo 6X8i8l6n8, magislri quoque bababai 1.8 (90) esl juvenit, 61 exiendiiur usque ad qoadraw M 4 l
u
ad ipsum (86) erat, similiiadinanv Omtiea enim Tenit per aemetipsum alvar6: oronea, inqaam, qtii per eum renascuntnr in Deam (87), infantea, l
4 1
Joan. , 25. * ioan. , 50. * Joan. xii, 1. Got. i , 18. Luc. m, 25.
4 4 4 1
1 aeqq.
4 1
Joan. vi, 1 86qq.
4 1
Joan. , 54,56.
loaiu
Je$m Bierotolymam Jetm Bierotolymam aicendnte dicilur Joan. Y , 1,
llaud recte Irensum diem fetlum Jndaorum, quo Ircet. (88) In (88) In qua el docen$. Sic Clarem. cod. In Yoaa. de Pa8cb.H6 accepiaae contendil Grabius. Sed nnl- in qua el doctm; in Arund. tx qua doctm; in edill. liim afifert vir erudilus argiimeiUum, quo ralsilalem in qua edecens. (89) baptUmate, elc. Haec nou in proprta, liujuece asserlionig deinonstret; quam salis probabilem facit tiim evangelicae bisiori eeries, lum sed in haer6ticorum seHtenlia acribti ireiraus. Qui Tbeodoreli iu cap. Danielie ci Hieronymi cou- caim poslea asserit paaeuin ease Ghri8<nm aHaie (85) Ab$otuiio eorum. Sic mss. outiies. ln Eras. Gall. et Feuard. perparam, abtolutio dierum. Abtoluiic bic pre soluiio. explicath; Graice . jam in saniutn declinaula, cum videlicel quadragesimum aiatis annum exceaaiesel, nec a quinqoagesirao procul abesael, aeneisse noo poiuit, cum anoo a3latifi duniaxai ono posl bapiismiim praedlcaaae, lum vcro paaamn faiasa; co*n inaxime iria ab ajua* deiu bapiisnio ad paseionera Iaierc688l886 ?6Ki Pascbaia. Sed de bia fuaiua in diasarl. , a r l . 6, f 70, seaq.
! 82) Secunda vice atcendit in diemfettum Patchte.
81) Quando. A l . vtlioae. qnoniam,
dinem quam ad Chmlum babel. (87) Het tUnaicuuiur i Deum. Per bapilamom vida(87)
a
860SU8.
(84) Audirei magnter. Sic recle Feuard. in marg. ei GUroin., csiori ouuies iiiinils beue audiretur.
(85) Solteni legem. Suam anle legem in ouuiibiu
ediit.îira necessilatem addiium expunxi auciorilaie cod. Glarom. (86) Ad ipgurn. Sic codd. Glarom. el Arund. melios, quiik|uid dicat Grabiue, quani caaieri ad ip$am. Id euiui iiucndii Irenxus, utecquenlia demonsiranl, oinnem bouiioum lalem saiiciilicari per similitu-
(D0) Prtma indolh. Ita Clarotti., Arand., Yoaa^ Feuard. in tuarg. 61 Grab., caeleri miaua recla,
prinue indolit. Is eel auiem verboram ordo 61 86usiis: iriginu annorum aeias, prlroa esi aHae iodolia juvenia. Ac proiiide el indolis ei invenis in gigneodl
786 C O N T R A H J E R E S E S L I R . II. 785 geaimtwi annum, omnis quilibel coufitebiiur; a anno uno pnedicavii, nec duodetiiuo luen^ amit quadragesimo auiem el quinquagesimo antio (Oi) paasus est. Tempus enim a iricesiuio anno osque tleclinai Jam in analem aeniorem ; quam baad quinquagesimum nunquani erit iiniis annus, nlst bens Dominus nosier doeebat, sicul Evangelitjm si apud iEoues eorum tairi magni anui sunl depu ol (92) 6- el omnes *eniores tetian- laii bis, qui apud Byibuin in Pleromale ex ordine , tar, qut in Asia apud rcsidpni, de quibus el Homerua poeU dixil **, et Joanoera discipuluiu Do- ipse inspiralus a Matre eorum crroris : 01 \ \ - mini convenerunt, id ip . 6 (93), - lum iradidisse eis> Joau (94) nero. Permanait auiein Quod Laline ita iiilerpretabiiuur : . cuiueis utque ad Trajani Dii autem apud Jovem contidentei iraclabani lempora. In aureo loco. . CAPUT XXIII. Quidam auiem torum non 80lm Joaanom, sed ei MuHerem proflnvio tanguinii laborantem periurbati aVio apoetolos viderunt, et haso eadem ab iptis R ASonii lypum non e$$e. audieniiil, el testanlur de bujusmodi relaiione. Sed ti de illa muliere, qpe profluvio sanguhiis " Qotbusroagtsoportei credit Utrumne bis taliboa, laborans, teiigil Auibriaiii vesiimenU Doiuiui ei anPiolemxo,quiapoitoios jionquaiu vidii, vesligiuni tanaia est , aperta esi eorum igiioraalia ; (diauiem aposloli ne in soniniii quidem aasecuitts e*4? G. Sed et ipsi, qui lunc dispulabani cum Domino cunl euiai per eam oHendi passam illani duodeciJetu Gbritio Jwkei, aperlimo hoc ipsum signlfi* inam Ytrtulem et in infltiiluin defluxara , id eat caveraxu Quando eoim eU dixil Doininus : A6ra- duodeciroum ABonem) priioum quidcm, quia, se~ cundum k*m pater m i i r extuitavU ut viderel diem meum t i seclam eorum , duodecimut non eai iste ldi/, el aai*i tif, respouderunl e i : QuinquaginiaMon, sicul 149oleudimu8. Ul auiem ex sup;rfluo (99)eis XMXOJ nondum habe$, et Abraham viditti ! IIoc elboedeiur, duodeeim jEoiiibue exsialentibu8 nndecim quidem hnpaaeibilea peraeveraaae dicunaaum cooaequenier diciiur ei, qui jara XL aonos exeetail, qoioqoagesimum auieni aiuuim noudaan lar, duodecimua aalem paaaus; inidierauten e canaiiigit, non lamen mulium a quioquagesiroo anno irario duodecimo anno eanala, manirealuni eat absistal. Ei auiem, qui ail xxx anuorum, dicereiur quoniam undeciui quidem aajiia babuii peraavoranotlque : Qaadraginta aunoruni oondum ea* Qvi leni paaaioiiem, duodeeimo autem eanaia eet. Si enirn volebant cum mendacein ostendere, non uli- qaidem uudeciin iEonee in paasione ineanabili que in moltaai exiendereni annos uitra aelatem, iuieae dicereniur, sauaHis aaiam duodecimus, qxam eum babara eoaapkSebani; 8<1 proximaxeta- aaasorium erat dicere lypura eorum eaae muUeretii. tla dieebant, eive vere acientes (95) cx conscrt- Qaia aotem beec undaciui quidein annU pasaa esl, ptiono cenaoa (96), 8ive conjicieniea aecundum ci uon etl aanaia , duodeciuio autem anno iaaala aetaieai, quaoa tidebant babere eain aoper quadra- el; quomodQ poieai este lypua duodeciini iEonia, gima; aed oi non qua eaaei (97) iriginla aonorum. ex quibua undecim omaino nibil paesi euui, aohia hraiioiiabUo eat enim oninino, viginii anooe mea- anieiu duodocirous parlicipaius est passiooem? Ty* llri eoe, volenlee eum juniarem oaiendera lempori* pna enim et iuiago aecundnni maieriaro, et secuuboa Abraba. Quod autem videbanl boc el loqyediim aubstanliaio aliquolies a veriute diveraua est: feaiiUir; qui autem videbalur, non erat puuiivua, eecundum auiem babituui et liuearaenluin, debei aed veriiaa. Non ergo muliuiu aberal a quinqua- aervare similiiudiwem, et ainiiliier osteodera par ginta aonia (98): ei idetdicebam e i : Quinquaginia pneaentia illa qa aon aunt praeseniia. annorum nindum t$ ei Abraham widmi ? Non 2. ergo E l toluin in bac muliere anni inArmiiaii Matlb. ix, 20. " "Iliad. Cap. XL. * Mailb. Iliad. , 1. Joan. vui, 56,57. caaii, non in recto accipionlur , a4 de prlori baod D minua bene, re$cieniet. Nam vtrt $ciente$ oppo ^ ? Grabius. uil aiiclor conjicieniet, quod inox sequilor. (91) Qfdragtsimo aulem et quinqvageiimo. 8ic (96) Ex contcripthne censu$. Vcl euin populi codd. Clarom. ei Anglic. omnes, cam edil. Oxon. censum, sea descriplionem imelligit de qna Lucas ln alii* ediit. perparam, quadragetimo aul quinquacap. , 1: ExiU edicium Caaare Angutto ut degeaimo. scriberetur univertui orbi$; vel eam, qua* poai Ar(92; Ka\ , ete. Gra?ca baee, ciiaio notni- cbelai relegalioneiii, noveiu jam aunis ab Herodis naUtn Irenaeo, exhibet Euseb. iib. ui, cap. 23. iuorie oxaclis facia eei, auno Juliano 59, JSrao (95) 6. Ua Euaeb., toco d l . , el vulg. 14, Sexio Poiupeio el 8exio Apuleio Goaa.,de Niceph., lib. m , cap. 2. Al in Georgii Syncelli quo Josepbus lib. xvm Antiqmt. cap. 1. Ckronogropkia p. 345, edit, Parla. i652 fcgllur (97) Quct enel. Sic tlaroiu. melius, ui fallor, io lexiu , ad niarginem vero . quaro reliqui, qui euei; nani de aetaie bic aenuo 66. esl. (94) . Haac vocero in Eitgebio et Syncello (98) Quinquaginta annit. Glarom. el Voas. XL oiBiaaaiii, recte ex Nicapboro addidil Grabios, quia annis; &ed male, ul praRccdeiilia demonairani. Lalina Irenaci versio habei idiptum. (99) Ex iuptrftuo. Id e>t, ex abundami; Graece, (95) Siti 9fi scientet. Iia recie Feuard. iu marg. , vel , aii Rill. Claroiu. ei Yosa. Gaeieriomues cum edili. lum IDSS.
9 M t i T t f % T 1 , t w c r u u v t
787
S. lRNil EPISCOPI LCGDUNENSIS ET MARTYRIS
detcripli gunt, quog coapUri dicunt figmento gtio, et per gyllnbag nominum, aliquamlo aulem el pmr aed eece ei alia inulier similiier xvirt annig lnflr- eyllabarum liueras, aliqaando vcro et per numemaia, sanata est de qua Domiuus a i i : Hanc - ros, qui aeennduro Graecon in.liueria coniinenlar, tem'filiam Abrahm, quam alligavit Satanm deeem et tentant inferre probaiione*. Aperlissime contleroelo annii, non oportebat solvi in die Sabbati** ? Si nalionem, sive confusionem, el imUbilitatem acieiaergo illa typug erat duodecimi AEonis passi, ct haec tiae eorum, ci exlorium dcmonslranl (3). Jesus enim lypug esse decimi oeiavi jEonis paeii debeu Sed itomen aherioa liuguae exsiatensad Graocoram nunon habeui oslendere : alioqnin prima el principa- meraro transferentes, aliquando quidem epiteinan lis eorum ogdoat (i) coiinumerabitur compassia eeae dicunt, tex babens lilterat (4) : aliquando at> ASonibus. Scd ei aliui auiem quidam aanaiur a Do- tem pleniiadineiD ogdoadam (5) OCCCLXXXTIII nnme* mino XXXTIII annoa babeng in saa paggione : et rum babens. Gnecum aolem nomen ejua, qnod est irieesimom ci octavum paggum AoQtro dicant. Si Soter, id esl, Satvator, qnia non coflvenit Agnento eiiim quse a Domino facia sunl, lypot esse dicuni eomm, nee aecundum nuroerum nec tecundaui l i i eorum, qiue gunl in Pleromate; lypug in oinnibus leras, Ucuerunt. E l quidaro ei ex provideotia P a debet gervari. Sed neque eam, quae pogt XXTIII tris Dominica nomina accepissent, per numeruat, antiog curata ett, nec eum qui posi xxxviu ei per liiteras significautia numeram in Pleroaaaie, antios coralut esi, possimt adapUre soo flgmento. Soier nomen Grasciimexsistenasecundon Graxilav Intulsum auiem et inconveiiieng est oronino dicere lem et per liueras (6), ei per nnmeros, Pleromalia in quibugdam quidem aerratte typum SaWaiorem, debuii ottendore myaieriuin. Sed non iia babf C, iu quibusdam auiem non acrvasse. Dissimilig ergo quia quinqiie quidera esl littcrarom, numerua a v al miilieria lypus negoiio ASonam (2) osteudkur. lem CCCGTIII(7). "Haec auiem in nullo commanleani Pleroiuali eorom : non crgo vera est Ula, qmm CAPUT XXIV. Vana el iniulta t%%t argumenia qute ex Hvmem, ab eis in Pleromaie dicilor negolialio (8). Hlterii et tyllabU ducunt haretici. 2. Jesug autem iiotnen, gecundum propriaro H e f. Adbuc aulein ei falsuin demoiiglrat coramen- brax>nim linguam, Utterarum egl duarum ei dltoltitm eoram, et insublle Agmentum eorum eiiam dic (9), gicul periii eorura dicual, gignificans 1 5 0 Dominam eam, qui conlinei (40) co&lum ei l e i r a r i : hoe ipstim, quod per numeros aliquando quidem,
v 01 1
Luc. XIII, 16,
" Joan. v, 5 .
Cap. XLI.
detn obaervaiio luccm afferl buic Irenaai loco. Uic enim nomen Jesu$ gignlflcare aggeril Dominum tum qui continet eottum ei terram. Quod vcrom esse derehendeg, gi adverug nomen /eso, prouiab Hennitiibus mss.teffalurdemonttrat, legere umen marm\% acribitur W*, vel (ad uijiimque enini lim cum Erat., Gull. ti Feuardeul. dmon*lrant qnia clarior inde exfturgii seasus. Porro uieniim acribendiroodumaiicndere vidoiar Irenaeag) liiieris Iribug, vel, ut ait ille, duaboa et dimidia, eongonis torum hic accipe pro uienlias iuat; nam frequenler venii hnerprcs eorum, ubi pronomen pos- congure, quarum gingul gecunduni NQtaricon gigiiiflcaiii gingulaa dicnoneg. Videlicel' lod, quaa tvggivum ugurpanduui eral. (4) EpiumoH esse dicuitt, $ex habem liilerat. pruna lillera egt nvp Jehowak () quod Doininum, give Rupiov reddunt LXX, Domi* num nobig exprimil. Deiude W, quae priuia liuem , gup. lib. , cap. 14, n. 5. (5) OgdQadum. Arund. el Herc. 1, ogdoadam; egt vocig a*ODt. cadum exbibei: posirenio iuiiiuui eai \ H N V quod eai, et ttrra. Vel gi Jesug gcrlbalur nec roeliue in Erag. Gall. ei Feuard. vgdoada. (6) Per lilteras. Hat aule HlUrai dee*l fn omni- ytffi, 1'utera y inilium eril vocis njy pulvU, qiiat iraugferri polegl ad gigiiiflcanduin terrain. E l jain bug mts. ergo patet qiio paclo Jesut, ex Ireiici menle, gigui(7) Quia quinqus... VCCCCVIII. Uanc genainam lctioiiem, quaui ex editi. patsim, parlim ex mss. ficet, gecundiiui vim Hebraica? vocig, DomiHum cadLi codd. collesisse ae dicilGrabius, loUm el inlearai!i et terra, quia iria liajc, Dominui, eoelum el Urra babei cod. Clarora. Gsleri omiies aliqua parte vTtiusi viriuie quadain iu ea voce coniiueiiiur. Ilinc aabaiiiil. Porro vocis liiierarum nuinerus dici- aeciil; quia J$*u$ iecunduM aniiqHam tttbrmicmm lur esae MCCCCVIII, quia iniara deootal200 800, iinguam eoelum $tt lerra autem iiernm lare, aatr 500, 8, denique 100, qui numeri collecli daui dicittr. Jegug eniiu aecunduin Noiarico* voeeai D>aW complaciitur, cujug priuiam Liueraia ia ae CCCCTIII. (8) flegOtialio* 6 coiuinet. bed quid geq/ieuiia bacc? Terra auum
nigotio eorum. (5) Scientics eorum... demomtrant. Qoamvis In
%
(1) .Ogdoa$.Clarom. ogdoadat. Nempe in bocme. G oqdoai ei oqdoada* proaiiscue osnrpanlar; quo coiiQrmatnr id miod ad cap. 16, n. 4, adnoiavi. (2) Negotio JEonum. lia ex Olarom. repotui. Nec ab hae genuina leclione procul diglant Eras. et Gall. in quihus legitur, Negatio jEonum. lo caeieris,
quod vocem uuer neuier inletlexerii. Obgervai igilur Dragius, Nolaricon ab llebracis dici, ciim es liilerig conaonantibugcoUiguntur imegrae dicuones; ul cutn v. g. dicunt, Adam gignificara puiterem^
sanguinem, amarum, id egl, 99, Q T T "TQ. Qac qui-
, negoliatio paui JEOM$ ul pauiiu vocatil. (9) Jesu$ . . . litlerarum e$l duarum et dimidiat.
%
Uemm mro uter dicilur. Nodum gic aolvo. Sur* el
Jesut enim Uebraice scribiiur *el tecunduui aliosTBn ubi cum liucra Jod vixadmediuui aliaruui aiiiuaai, ablreuaeo diiuidia liliera dicilur.
(10) Significani Dominum eum gui coni\ml
%
(/ger, quarum gigniflcaiuiu bactenua Irensi inierpreiibug imperviuin ex&titil, guntipgiggimc Hebrai< a* vocea y w el vel 3, Arei el Apaar, vel
Apker, aul Vapker, lerra elpuivit, ged ex ;m|Miriiia
elc.
pcrobicurua locus el auiigmali sirnilis. Solulionem icuiavii Orugiut cenl. Uiscellan. cap. 44, el post Fouardeutius, nec paio, iufelici successu, nisl
Uebraici gerinouia iuigere defortuaue, gt?e ab Ire na*o ipgo, give ab amanuengibus. Mempe ex vaca iuvergo dine, id egi a lva ad dexiram, more MOgiru, Uxla, iii $ura ut ii^piciemt palci. Pro
9
7*1
CONTRA ILERESES LIB. II.
>
qola fesoe tecandvm anliquam Uebraicam lioguara ealcoli, qui esl in DCCCLXXXVIU (14). E i par omnia cotlum eat, tarra aittera iiarum $ura uur (11) dicl- aalam Uebfonira liltcne noo conteniunl numero mr. Yerbtiin crgo qood coclom el terra babci, ipse Graecomm, qua maxitna debercni, antiqniores ei eal Jesus. Falsa esl ergo et episemi eorum roddi- flTroiorei 0X8i8t6iU68, salvare aiippuialionem nominum. $ cnSm anliqux, 61 primaa Hebncorum lilr tio (t2), et numerus eoraiu etcrsus est manifeste. Secondum enini propriam eorum lingoam, quinque lcr, ei earerdoulce nunciipat (15), decem qootltteraram esl Graeco rocabulo Soier: Jeaas auiero qu6 quidem (10) sunl nmnero, (icribuatur aulem 1teruto tecanilum llebraicam linguam, duae et di- pof (17)) noYiMinia liliera copulaU priin. El uiidlam babel lillcras (13). Corruil ergo numerns idco quidem quasdam secuDdam subwquenliain
9
6t Vosa. nisi qnod omiltal aulem. Ae proinde ex mpkt vero, aol 9*pher, baud dobiioqoio icrtpsaril Latinug iuierprea uf*r f pro pa, imperiti autein ediil. expungo vocem qHorqne, quai iu msa. non ftcribsB f conimnUriiil in , uude faeiain %ur. Jam exeui, aensnmquo coiirandit; reiiueo vro per; quld llebraic ista) voces afliiw babeani cum no- ac pro quindecim scribo cx ciialis tnss. xv. Quem iniita J*a,*x dieiis paiet. Sieiiim ulrique praflgat tamen nuroerum cnm ex inlcgro legeris exprinn \ aliimam nominia bujut lilteram exbibebiu Si velim, non quindecim, sed decem et quinque; quod demaa* 7 prior lUlera rocia poalremaui dabil potiremum a acribi exaraudnm fuisael; id eutin uomiiiis jR0t oli et tt-prioia liiiera vocie V"w; nee exigil senaus, nec alias Irenî verba inlelligi poseaim probabilUale vacai Irenwum, Hebraice ne- siinl. Id quipp68ibi probandum suscepit, per onmia aeieoteoi, exiaiimaate nomen Je*o al> llebratis acribi Htbrmorum lillera$ non convenire nnmero CmcoM P . Planam hinc e?adU qood acquiiur : Vtrbum rum; quod ui conflciat, coiuparationem insihuii iuter irasque liiteras : ac proimle tticuli Gra?cas, quod cvlum it Urra nabet,ipu e$i Jtsvt. Jesns eniin ox osiquae complecthur eas q o a apud liebneot aie 61 Hebraicag litteraa apectat, non absobue proul 6lemenla euni Tocum (quod omnee Ironsi inierprecQBtan ei terram signiDeanf. (11) Oter. Ex>prC6d60ii nola. patet leaeudum ie8 fcfellU) sed arithmeiice, prout notas nwneronun sant. Porro ocmo nescil liuerae Gra?cas, eaae aol apker aul vafer, aul sallein ufer. iiiterim cmm Gtorom. ei Vosa. scribcra maliui uur qiiam ariibmelice speciaias, in tresnonario8, aeo colum> uaa, aingulaa ex novem liueris, gecnndum alpbaooei caBierii *u*r. (12) Reddilio. Graece . Sed boc loco, beit scriem disposhis co8iaiil08 eic distribui, ut acilo notat BiUitis, Tocabuluin islud esplieathtum prior nonarius det uniiatcs, secundu donarios, lertiug cenienarios. Suas lilteras eodem ordine et poiiaa, aut aecommodationem iransfcrre debuit imarprea : alioqui jerbum i u reliitei, u l seiuura cadem t>orie distribnunt lleliraei. Sed id diacrimiuis 681 Grarcoa inler 61 Uebroios, quod illi nullaa i aaiiiut: alphabeio ariibmctico liueras rfpetani, sed iribus (13) Bab$t litttrai. Sion addunt edill. Eras. 61 Petiard. Sed quid sibi velil, quidvc ad rem prsaaa- ad 24 liueras addilis cpitemis, 6 iu priori cof6iu Taclai ea vox, axplicare non poastiol. Credide- lunina. in socnnda, ( jn lertia, numcruin 27 iacile compleant. Al HelinM, cuiti 22 dtinrim qtjcmpiam, ul bujus trenaei aentenlia, Jesum Q laxaihalilleras babeanl, careaniqoe epiumit, tre* Kcundut* Uebraicam linguam dna$ el dimidiam terililteras, teriuiem oculis exbiberel, ad margi- nonarios, $cu Duiuerum 27 complerc non posaunl, ntm codtcia sai Hebrairam vocem TOP descripeieee, uisi repeiiiis liuorU quinque. EJC autem aunt finaqoani imperhiis alter in lexium iranstulU, aad lur- 168 quitiqne V ^ p i . q""9 in nlliino nonario posl balo lilierarum ordine corrnplaio. Nempo pro "BP reponuiii. heu! oculia exbibcbil schema geqnens. a**ripail W , unde Taclum Siou, ac laudein Xcdv. Al cuiuporeariiiaea vox desit in veteri Feuard. 1000 100 * 10 1 cod* Glaroui. e l Yoss.,banc expunxi. 2000 2 - 200 3 20 (14) fiat etlin DCCCLXXXYIII. I U cod. Glarom. lo S 50 6tC. V 300 codif6 Vose. acribitur: quem t/i DCCCLXXXVIII, cum 3 quo coasenlil velus Feuard. cod. u;ai quod posl tit 40 400 7 4 habeal M. quasi oiillooarii nuiam. Sed in edill. 2 50 5 500 Eraa., Gill. eiFeuard. longe pejus: qui e$l Judnice 600 D 60 Lxxxvm. Nenipe vocero Judata peperit oscilanlia V 70 acribaruw, qui parliculam numeris DCCC pra^flxani ] 700 7 iuala l6g6ut6S lilterisqiie nunenlibu8 perporaro 800 9 80 S eopulatiios, ncripseriint Juduia. Genuitiani auiem 9 2 90 900 aae iiosirain leclionein deiuoustrant, quae lib. i cap. 45, o. S, adnotala siint. (15) Et tacerdolaUi nuncup*t<B. Valerea illas ci animadtersis, dcnsa tlla aucioris noatrf verbis His prtmas Hobfawrum liueras $acetdoi*i$$ ab Irenaso offnaa caligo allro discuiitur. Ipue, inquil, antidici C6n*ueriin; qood cum bis potliuodum aubaliquve et primas Uebraorum litiera deeem quoque quilulat fuisteot llilerasiChaldaica?, pibilominus lameu dem gttiii numerot noviuima litlera copulaia pnma?. aaerum Dei nonieii rc*V priscii 61 aiiliquis cbara Id 681, hoc conToniuni Hebneomm litlene cum cierilNia descripium in buiina aurea fronii appensa Gnecls, qnod 61 illaeqnoqiio in unaqiiaquecolumna geaiara aoterei sunimiis aacerdoi. E i ideo auiiqui noTeni cum siul, daainanl 86mper in denarium, qn.e llabra?oruni cbaraciaras dicti taurdotalti, quod prior litlera esl coiuronae aequenlis : ac proiade si iaaa aalia aaemlolibua uaiiaii 6sa6nt reliquii yero noviisinia uniuscujusquecoliiiDiue lillera copulctur Chaldaid. prhnas liliarx columnae s^qnaiilis, docem eflicium, decem amii numero. l)i v, g. gi quae novis(10) Decem quoque quidem. Sic cod. Claroin. 8cii cum sima liticra 681 primae coltimnae copulciur cum 1, quo fera consanlil Voaa. habena: decem qu<v quidem. Iu aliis onioibua deaa quoque. Gur aulem addide- quae prima 681 colninnae sequentis, decem ilent. Scribuntur aulem per decem; sic enim ordinantur, riia banc Tocem, raiio mox consiabit. poairema cojualibei colunni liliera in d6iiarlum desinenle, liucr onioes varias coluoioas I7) Seribunlur aniem per x?. Sic parlim cx 1 1 . parlioi cx mtt. realiioo. In illia legilur: acrt- diviaao icribantur per decem, 86u per decadas : et quinqui, linalcs videlicel. Quia enini icriiua nonabmmimr aniam qtiwqui per quindecim. Clarom. rius, aeu tenia coluoioa coiuiarei Untuiii lilierii varo: uribumur autm auai uribuntur xv. Coueetuit
9 r 9 9
9
791 S. IREN1 EPISCOPl LUGDUNENSIS ET MARTYRIS 799 grrbunl, siculi ei nog : quaedam aulem relror- ^ cubiiorum in nullo convenii flgmenlo eornm, per iuin (18) a dexira parle i sinisiram relorqueitleg quem (24)roaximelypus ogiendi debuit. El propiiialiueras. E l Cbrigltig aulem gupputalionem nominig lorium auiem similiterinuulloconveniiexposilioniconvenieniem ASonig (19) Pleromatiseorum habere bus eorum \ Adbuc auiein el mensa propogilionig, debnii, qui ad glabilijaiem ei corrcctionem Plero- dnobug cubtiis lougiiudo, el unius cubiii laiiiudo, inaug eorum prolaius egl, secundum quod dicuni. altUudo auiem ejue unius cubiii ei dimidii(liaec Paier autem gimiliier ct pcr liileras, ei per anie sancia ganciorum) per quas ne una quidem miraeruro, coniinere debuii iiumerum eoruin, qui quaniitas numeri gignificatiiiam quaiernaiionii b eo prolati sunliEontim; sed ei Byilutg simtliier; give oclonalionis aui reliqui Pleromaiis eoroiu nibilominug aulem et Unigeniiug, ei maxime auiem coulinet. Quid auiem candelabrum seplem quftiper omnia nomen (20) quod diriiur Deus qnod dem babens calamiscos (25) lucernas auleni seet ipsom Hebrnice Barucb (21) diciiur, et duat ei piem * E i si quidem ectindum lypum facia dimidiam babel liueras* (22). Ex boc ergo quod fuissent (26), calamiscos ocio , toiidemque lucerflrmiora nomioa aecundum Hebraicam ei Graeciia- nag babere debuii, ad lypuin prinuo ocionaiiooig, itg linguaro, oec secuudum numerum lilterarum. quae pnefulgel in iEonlbus, ei ilhiminai omneui nec seeundum euppulationem conteniont Ogmenio pleuitudinero. Alria (27) autem decem exsisieniia *orum, manifesta egl de reliquig impudenier ex- diKgenier numeraveruai , lypum ea dicenles decem iEonuiu; pclles auiein jam non nuraeravenini lorta biippnlaiio. 5. Eieuim ex lege, eligenlee qojecunque concur- aecundum numerom undeclm facias . Sed neque rtinl aeccae eorutn numero, leniant violenter proba- ipgorum atrtoruin magoiiudinem meosi toot, viginti tionea facere. Si aulem erat proposUum Mairi eorum, ei ocio cubiionim longliudinem unaroqoodqao *We Salvatori, per Deiniurgum typos eorum, qoae guni airium babeus . E i columnarum longiludinem in Pleromaie oglendere, in verioribug ei sancliori- laciain decem cubUorum exponunt propier decabuefieril51iypo8ruieaeoloperaii:elmaxlmeauieiu dem jEonum : Latitudo autem uniu$ (28) ti dimidU in ipsaarca Tesumenii, per quaro (23)*lomne taber- cubiti eral uniu$cuju$qut tolumnat , noo jani axnaculum leslimoeii composilum ett. Facta esl aulem ponunt, neqae numeruin oinniiim coluuiDarum, baec, lotigiiudo quidem ejog cubilig doobug ei dimi- nequc gerarum eartim, quoiiiam conimudio " lalitudo auiera ejug mo cubiio ei dimidio,el nicat argumenio eorum . Quid auiero otaini alUtudo cubiio ono el dimidio: numerug autem iste unctionis, quod orone labarnaculum. ganciiflcavil Exod. xxvi, 1. Ibid. 7. Ibid. 2. " E x o d . xxv, 10. Ibid. 17. lbUl. 25. Ibid. 51. Ibid. 16 Ibid. 26. qualuor, necesse fuit quinque Onalea addere, ul C (^ ) Bamek. Ra veius Feuard,cod. Clarom., fOtnplerelurdecas. Elin bocdifferunl liuerasarilh* Voss..el Grab.; ca3ieri perperam, Barneik. Porro metica? Hebnaorum a Gnccis; quod in bie eacdem Banich, benedictui, Dct cognomen eaie uemo nusquam repeianlur liilerae, iu Ulls repetaniur. Jam oescil. (22) Duat et dbnidiam habei litlerat. Sic enim quo lendat ea Irenari arffumentaiio facile adverlit quisque, uempe varias illas quas ex liiieris duce- Barucb Hebraice scribilur, -TQ, ubi Kaph fiuale baui Yaleuiiniaiii, uumerorutn copulaiiones om- prodimidiadunlaxallitiera ab Irenseo conpuuiur, iiiix> ruere, ei ad primaevas ci omuium aniiquiesi- quod exlreina ejus parie oon reioria, uii reloriuas, qtiibus oracula sua ipse Deus edidil, liiieras queri solei cuin voceiu non leruiiuai, velui imperllebraicae exiganiur. Cuin euim ieiac eadem serie feclum maneai. (25) Ptr quam. ln Grseco scriplum fuisse haad non disponanlur aique Gra?ca), uuaque ac cadem liltera pro diverso silti diversos denoure possit dubiio * , qaod veriendum erat, propief qnanu (24) Pir quem. ln Eras., Gall., Gkiroiu. el oro. uuineros; hinc iiiul voce vel 3H2n, idero nuinerus non exeurgai, aique ex voce . Quod Anglic. perquam, nec male ei ad arcani referalur. (25) Septem quidem habent ealamitcot. et de aliie quibuavig vocibus dicenduui. Iguobcal leclor si paulo diutius in boc el pracedentibus Ire- , iiiquil Feuard.,signilicai, prasier aiia, par* naii locia iiuinoralus sum : id brevioribns explicare vulani arundinem, el Jisiulam : el quia barum forfai non fuit, quod adeo imricaluni videbalur, ul ab inain babebam irea camia) illae ex candelabri Mosaici medio stipiie ulrinque prodeunlt, bic atiis inexplicabile, ab aliis depravaiura censerelur Si cui vero probenmr allalae explicaliones, laudem n Cra?ca voce eas appellal. Sic ille. Sed non mibi, sed doiligaimo Marliauaeo nosuo, viro cmn gex calamigcog duulaxal Moseg referai Exod. rerum Hebraicarum scienlia baud valgari in re- xxv, 52 ei 35, sepUiin vero memorei Ireiiaeus, ucpubhca liUeraria noii^siuio, referri veliin. Hic cegge esl bic iuter calauiiacog aiiiiumeraveiil MIeitiio, grato aniuio faleor, in AalcbroMs Uiiiebrogit- preaiaiu e( exlreiuain candelabri giipitig parleui, quas ei ipsa desinebat in gcypbum, spbjerulamqae, que caliganti milii faceni benigne praslulii. (18) Qumdam tecundum iubtequenliam tcribunt... ac lilium. El biuc gepiifiduin pagiim appeUaiur qucedam auUm retronum, elc ld esl, quasdam liile- candelabrum. (26) Facia [uiuenl. Sic Glaroiu. el Anglic, caeieri ras a aiuigira iti dexieram, more Graecorum ei Lalactum fuiitci. linorum scribum, iiec a dextra iu ginigtratn par(27) Airia. Graccam vocem bic ei paulo leiu rclorqtienl. Taleg guul galiemM,], ei qualuor posi verlere debni&sel inlerpres CUIII Yulgala conifloaleg , | , n ei y, alias vero a dextra parie in sinat, sive vela. nistram reiorqtienl. El in boc eiiam Gracis cl L a (28) Latitudo auttm uniu$ , elc. Ita versio L X X , linis digsimiles guui Hebrxoiuiu liilerx. Exodi xxvi, 16, ^ \ (19) /Konit. Pro iEonibiig. Sic gupra c-ap. 14, . 8. . Hebraeo lexlu ei Laiiua (20) Super omnia numen. Ediii iuiutig bei.c, iu- Yulgala, aiiisquc vcrgionibiw, dQlabulii, uou cJum^ p:r omne norntn. tis uasc di( unlur.
f 9 9 9 M B ,T
M
<ft
f 7
m CONTRA HiERESES LIB. U. 79 Fortasso bloit SaWatoreui, aut dormienle Ma- ^ menio eorum, nec concurrent figmenlocoraui. nee tre eorom Demiurgus a aeinetipso de pondere (29) convcuiens ee ad lypicam eorum , qu suni praecepil: undo et dissonal ad Ploroma eoruni, in Pleromaie, demonslraiionem (37), exScripturis sic suscipiel probaiionem. Soier nomeu Smyrnae (50) quidein habens ticlos quingentos Ireos (51) D, cinnaniomi CCL, calamisci (&2) GCL, quinqtie lillerarum, el Paler auiem babel quinque c i aupcr haec oletim, ila ui ex quiuque coniniieiio- lilleraa; sed cl Agape nomeu (38) aunl liuerae quii. nibus subsistat Eiinccnsuni autem similiterde que, et Dominus nosler panes quinque benedicena, siacie, el ungula (53), el galbano, el bedyosmo (34), saliavii bominum quinqne millia ; sapienleft virei tbure, qtise in nullo communicare. possunt, ne- gines a Domiuo euni quinque dictse', ei liiha siqoe commisiionibus, ncque pondero , argumento mililer quinque". Iierum quinque viri cum Domliio eororo " . lrraiionabile esi ergo el omnino ruslica- fuisse dicuiiliir , quando leslimoiiio Pairisoccuruum , in sublimibus quidem el elegantioribus legis rii, scilicei Pelrus, ei iacobus, ei Joannea, et non servaios esse typos; in caneris aulcm, sicubi Bfoysea, el lleliat; quintns aulem ingrcssus Doniialiqtiis numerus concurrit cum his qux ipsi dicunl, nui ad mortuam puellam, suaciiavil eam : Nullum lypos esse asseverare (35; eoram, qux suui iu fn''m ioquit **, permisit tntrare , niti Petrum, et Plereaiaie, cum oiunis nunierus inuhifarie in Jacobum, et patrem et mairem puella. Illo divea Scripturis (56) sit posilus Ua ui possil qui velii, apud iuferos ail babtre se quinque fratres, ad quos solum oclonaiionem, ei decadein, et duodeca- unuin ire rogat ex moriuis resurgeulem". Nalaloria da, sed quemlibet ex Scripiuris conslituere nume- piseina quinque habebai porticus, unde Domhiut rum, el bunc lypum esse commentaii a se erroris. paralyiicuin sauum in suaro domum ire praecepil * . ip*e babiius crucis, flnes ei suuiimtaies 1 5 2 4. Q u i a amem lioc verum est, numerus iste, qui quinque dicitur, in nullo cominunicans argu- babel quinque (39), duos in longiltidiue, el duos iti
M IT
f
9 9
Exod.xxx,25seqq. "Ibld.34eeqq. * Cap. XLH. Ifallh. x i v , l 9 e l 2 l . Uatlb. xvn, 1 el 3. Luc. vm, 51. Luc. x?i, 28. Joan. v, 2.
M u
Malib. xx?, 2.
(|9) De pondere. Ua Clarom , Arimd., Merc. 2 , et Grab.; casleri pcrperam, dependere, aul depo-
, \ \ \ ntre. , \ (30) Smerme. Gr. , myrrha. (31) Ireoi. Gr. , iu genilivo; qnod valgatas , * , \ Blblioram inierpret verlil, caiiae. Sed do his ei ee- xa\ , , queniibus aromalibus coiisule sis Bibliornin inier , \ . Per MonocerotU corpreles; baec enim explicare nottri non eei insti- nua nemo dicere, anl otiendere polett rem aliam, litli. teu fiauram referri, ntsi eam quat crucit speciem adumbrat. Hujus enim Ugnum unum arreclarium (32) Calamitci. Calaini odori genus esl. (33) (Jngula. Gr. . Onycha verlil vulgatiis est cujut pnrt summa tanquam cornu eminel: cum Bibliorum iuterpres. Quoddam aromatts genus eese alierum lignum (IransTerearhtmcogiiominatur) apla lum , huyut extremitalet instar cornuum alteri conslal; sed quid sil, noti liquet. (34) Hedyotmo. berbam odoram esse, eornu junciorum proeminenlet utrinque videntur. //qnae roeniba Lniinis dieiiur , nemo nescii. Scd liic lud vero quod in mtdio defixutn etl, el ipiam tan(apsus videtur Irenaeus, pro , Ga/- quam cornu eminet, tfuo innixi sutiinentur, qui crxbanum boni odoris, uli uiinc legiiur Exodi xxx, 34, cifiguntur , ei apparel vetuti cornu illud quoque cum lum in L X X , tiini in Yulgata, legcns , aliit cornibus conformatum alque compaclum. Qiiain : bicque sacrum tTiytiijamu, periude ul sa- vis auiem Jusiintis quaitior duulaxal crucis finet, cram oleum, ex quinque commitiionibut subsislere seu cornua nieinoret, Ireuasus vero quiiique, alter nrbilralus esi; cum lamen loco Exodi citalo qua- tanieu ab alle.ro diffcrl. Nani ille ad cruci luor duntaxal aromaiici guinmi speciee receu6cau- exireuiilales quaa eiiiiuenl seu appareul, allendii; arrectarii proinde extrcinilaletn iuHinam le.rra cU lur, quibuscum memha niliil udiae babel. (55) A$$everare. Sic omnes ediit., at nfes. Glaroin. roasam sileniio praeieriiiiitii: bic oaines exiremitaies, illaoi eliain quas in lerram defigilur, sibi el 4 Anglic. aiieveruut (36) In Scripiurii. ila Clarooi., Vose. ei eJiU D coiiimeiuomndas puuvii, ul numeruni qitinarium expleret. De quaiuor quideni exlreiuilalibus eive Oxon. In caeieris deesl in (37) Demonttratione.m. Ante banc vocem in edilt. cornibus, qua; ex ulroque ligno, arrcclario scilicet Eras., Gall. et Feuard. legiiur demomlrata; sed ei iransveraario exsiirgnnl, oninibus conslat; aed hanc nou agiioscuul uiss. Glaroix., Artiud. el de quinta iiem. Alii de suppedaiieo, sive asaerVoss. culo, seu labula, cui iuuixi simul el lixi pedes, in(38) Sed el Agape nomen. Nomen auclorilale cod. lerprelanlur. Scabger iu auiiuadvereionibua Yoas. expumit Grab. quia, inquii, sequiiur plura- Eiisebiauis, nonftup|edaiieuinmodo, sed el liguum lis $unl. Scd non aliendii vir doclns, sunt referri quoddaiu medio slipili impactuin, cui insideret ei xd liitera, non ad nomen. iuGlarom. pauloaliier velut iuequilarel ia qui truti alligebamr, ex Juhabelur: Sed non et Agape sunl liuerce quinque; siiui ei Irenasi vei bis eruere se pos^c pnlai. Heclanec male, ei inierrogative accipialur. mant alii. Ac deeuppedaneo quidcm scripsil Jiisuis
c
9
(39) Habitus crucx* fines et iummitales habtl
qmiuquc, etc. Ha?c a Justino Mariyre muiuaius fuisse videiur Irenacus. Ille euiin in Dialogo cum Tryphone n . 91, de cruce ita disseiil : , ,\ , , . " : , '^'
Lipsius lib. n De cruce, cap. 10, niniti accuralam etm fitbricam, ima deticalum vidrri. De pegmaio
vero iucdio stipili inflxo scribil Fiillcnus lib. iv Miicellan. $acr.,cap. 12, iinaginariuin esse Scaligeri iiivcnium, quod nullius , uisi for(e Japoueii* sium, (esliinouio confirmari qucal. Legesis ulrum* qtie.
795
S. 1RE&EI EPISCOPI LUGDUNENSIS ET HARTYRIS
tatitndine, et uniim in medio, in quo (40) requi*- 6. Quit f nim concedal eis CCCLXT Untam dlm i c U qni clatie affigkur. Unaqnxque manut noslra babere anniim, ul sitit duodecini menses triginta digltot quinque habei; sed et seosus hatamus qnin- diebus, in lypum duodecim iEonutn, dissimili #t qoe ; et qua? iu noalria sunl visceribtis, in qninque lypo exsjsiente lllic enim uniisqiiisqne J&onam posauiit numerari, cor, ei hepar , pulmones, uiceaima pars est tiniversi Pleromatis, metuisaanplen et renea. Adhue eliam totus bomo in bunc lem duodecirna parsanni ab ipsis es*e dicilar. S i Huinerum poiett dWidi. caput, pecius, venter, fe- quidem annuu in trigiaia dividereiur el menais in duodecim (46), conTenfenspataretar lypua esse mora pedes. Quinque aetates irantil bunianum g.nus: priinum infans, deinde puer, deinde par- inendacio eorani. Nnnc aalem in conlrarium (47). vulue, ei posl boc juvenre, sic dcinde teiitor. )n Plerouu quidem eomm in Irigitita djviditur, pars qxinqae libris legem populo lloyses iradidit, Dna- aiiteui ejna atiqua ih duodecim ; bic autem omni qtueque tabola quam accepii a Deo, prsecepta ba- quidem annus in duodeciin dividimr partes (48) bebal quinque (41). Velamen aanctom sanclorum pars autem ejus afiqna in iriglnta. Insulse itaqu* SaWator niensem quidem unWersi Pleromatit l y cooperient columnas babebat quinque (42). E l bolocaasli altare, ahiludo ejus (45) eral qninque cubi- pum fecil fteri, annum auiem ejus, quae iii Plero* inaleest, duodecadig; magis enim coaTenicbat torunt . Sacerdolea in ertmo electi auut quinqne, annnm quidem in irigtiila dividere, .'! el l o scilicel Aarou. Nadab, Abiud, Eleaxar el llhamar . Talaris, ei Logium (44), el reliqua aacerdoialig liim Pleroma; meniem auiem in duodecim, tievt compoaiiio de quinque contexla sunt; babebanl cl sum iu Pleromaia eoruiiiiEonee. E i i l l i qnidetB eniin auruiu, ei byacinibaiti, ei ptirpuram, el coc- omne Pleroma in Irt* dividunt, id esi, in ocionaliouem , ei decadem, ei duodecadem : bic avleni cdnutii, ct byituni . Ei quinque reget Amoirbsor i m in speluncis coocludens Jeaas Nave, capila eo- annus in qualuor dividilur, id eat, ernuin, ssUiUni, auiuinnum ei biemem. Sed neqae menteft, ran inculcari dedit populo . E l alia quoque mulia millia (45) hujnsmodi, ci in boc nuinero, el in quo qnos dicunl lypum eese irtcenarii, prafiailive Irtqoia Toluerit, sive ex Scripluris, siveexaubjacenlibiis ginla babenl diet, sed alii quidem plures, alii a n MaioneopeributeoUigcre polesl: cl nonjam ob hoe lcm minua, eo quod quinqua dies supcrponanier qvlnque iEonaa e*se dicimus stiper Demiurguin,. ncc eis. E l dies aulem nou aemper praflnitas duodecioi babei boras,sed a aaquead xv asceodil, eiiie* quiuioDeiii, quaai ul divittain rein aliquam, COIIMcramtu, nec inslabilia, nec detiraoianta per T*num rum a in novem (49) descendil. Non ]am propier
9 9 u u M u M
kiUitn laboremconftrinare tenlamiis, nequecreaiuram C IriginuASouasfacli sunl menaes Iriginiadieruiti; a i i o -
bene aptaiam a Deo cogimus male iu lypos non rxiittenliuin trangferri, ei impia el nefaria dogmata iolrodocere, cum deiectio ei e?ersio ab omnibus seatum habeulibus po&ait etsisiere.
M
quin baberenl praafinilaa triceiiariaa dlcs : neque iiennn dies borum (50), ul diiodecim ionas per duodecim IIOMS flgurareni : liaborcnl enim ei ipsi pr6iiiia eempcr (51) duodeciui boras.
w
Exod. xxvi, 57.
Exod. xxvn cl xxxvm, 1.
Exod. xxYiii, 1. ^lbid. 5.
Josue x, 17 teqq.
(44) Logium. Ralionale dicll Vi^gala notlra. (40) /it quo. Alii, ubi (41) Prmerta habebat quinque. Non una esi om- (45) Multa miltia. In Voss. de<*l millia. (46) El memi* in duodeeim. Clarom. el men$it tiium <le divislotie pra>cepiorutn eenicniia. Josephus bb. Aniiquii. JudoJc. cap. 6, el Piiilo Jn- in xn; ulerqne nunierus forie reliuendus, el legcu da*us iu libro Dz Decalogo, periudc atqne lrcnaens, dnm, memh el xn. (47) /n contrariHtn. E$t quod poî barc in edill. quhiqiie in uuaqiiaqiie labula tcripta ftiisse pulaiil; quad Philo praeceplum de bonoraudia parcnli- rxslabai, colou claudens, deloTil Grabius aiicloriIIIIS, duarum labuUrum quoddam viuciilum ct coir- laie cod Vossi:, adeo jam lexius comiiiuo prunexioncm essc arbilrauir. Alii iria duniaxal in cedai. (48) i n duodedm dhvJilur partes Ex pnereden* priori, sepiein pusleriori labula collocanl. Alii comnniiifas quatuor priora ntandaia , qiiibim Dci libus el sequentibus evidenler pnicii ila legcndniu dmditur parlet, ul perpcrtillug*xplicanir, priori labiilac aacribunl; sex alia, esse, non vcro, iit dua$ d qtiibus proxhni lileciio jubelur, posteriori. De bis ram oscitantia scribaruui lcgiiur omuibus exeoilege Origenem, bom. 8, in cap.xx Exotli, Clemeni. plaribua. (49) Sed novem u$que ad ... xv utq*e in Amaudr. Hb. vi Sirom, iigiisiiiiuui lib. Qumti. novem. Sic malui cum Glaroin. compendio scrib^rc, Mttper Exod. cnp. 71, ei alios. nona utqme ad quinde(42) CO/ttmiiaf habebai quinque. Confundil Ire-quain cum aliia codd. meut Teluro, quod in intrpiiu ubernaculi positum cimam... quindtcima u$quead novem; ve) *#arai, cum eo quod Sancium sancvorum claudebai; vem utque ad quind$cimnm... quindfcima utqut md illad cnim anie columnas quinque, boc ante qua- notem. Coiisenlit eod. Vost. nisi quod pro xv bis luor diiniaxal ducebaiur, ul couslai ex Exodi xxvi, cripius sil numerus x i i , male orlux ex timili 52 et 57. ligtira . (43) Altitudo eju$. In Clarom. ct Voss. deesi e/wi. (50) Keque ilerum dies horum. Vil aubintellige. Sed nisi pro aliitudo legendiiiii sil /a/t/ado, menio- fignra facti $unt, teu horum CQUUL (acli t x x l ; T e l ria lapsus iribuil Irennpus ahiuidiiii, qti longilu- lege : ntqvi ilerum diet horarunt duodecim. dlni el laiitudini acribenda crani.Nam Exodi xxvu, (il) Uaberetu cnim ei ipti pr(efinUo$ temper. lia 1, legilur : Faciet ti altare de tignit Stlim, quoA Claroin. el Arund. conseuiiunl quoad Tocein prmhabebit quinqut eubitoi in longitudine, el lolidtm tn finiias Yoss. ei llcn*. 1. Scd iu reuard. ediU. perItliitidiite, id ts quadrnm,et irei cubitot in altitu- peram exalal: haberent ip$i enun pnrfiguratat m dme. pcr; '[ cjdcui tnudo in Eras. 1 Galt. i:isi quod
ft 1 1 t t l 9
107
CONTRA 1LERESES LIB. II.
7M
6. Adboc aulem materialia sinistram (52) voean- oparaiio, t eonim quae facta aoni cofttposliie? lat. ei e i neceasiuie qtias snni tinielra, in corrn* Dieemua eis : Non qoidem; aed magaa aapienlia, piionera ceuVre dicenles, el Salvalorem veoiase ad et diligentia ad liquidum apla et ornala omnla a ovem perdiiain, uieam transferai ad dextram (53), Deo facla iiini, ei antiqua, et qu*canqiie in no?isid eal ad iilas qux sunl saliitis (54) nonaginla ei slmis lemporibua Verbum cjua operatnm eal; et Dovem ovea, qua? non perierum, sed Io o?ili pcr- debeni ea, non nomero xxx (58), aed aubjaeemi manaeniiii : aitiislrae inanus exsislenies 1 5 3 le-i copalare argumeiilo, aive raiioni : nequa da Deo amen (55), non esse salaiis, consenlireeoe neeesse iiiquiaitionera ex mimeris, ei ayllabis, el litieris esl. Et boc quod noo slmiliter eumdem Dumenim accipcre (inflrroaro esi enim hoc propter muU habel, cogemur sinislrae, id est corrupiionis wn tjTarium et varium eorum, at quod posait omne tileri: ei lioc notnen quod Graece dicilur Agape* argtimeiittitii (59) bodie cqoe commenUtam (60) ab aecondnai Graecorum Hueras, per quaa apud eos aliquo, coulrarta Yeriiati ex ipsia aumere leaiimoeuppuiaiio algnalur, noiiaginia ei irea numeriim nia, eo quod malla transferri poaainl); aed ipaos habens , aimiliier siuistr manus levaman c t t : el uumeroe, et ea qua facla iont aptare debenlsubAletbia quoque slmiliier, secundum fupradiciam jaceoii veritalis argomento. Mon enim regula ex raiionem, aexagima quatoor numerum babens, ia nmneria, sad nomeri ax regnla : nec Deua ex faclit, parte inaierialium subsisiil : ei oinnia omnino aed ea quc facta tunt, ex Deo. Omnia enim ex uo qnatcunque sanclonimnorninanon adimplenl numa- ei eodem Deo. rrnii ceulum, aed einitlr laiituiu habetil numeroe, 2. Ooia aulem Taria et maluf suni, qnas facta corrnptibilia et materialia esse couflicri cogcmur. sunl; el ad umiiero quidem facluram bene apiaia, ei betie contonattiia (61); quaniam auiem ipecui CAPUT X X V " . ad unumqaodque eorum, eunl sibi Invicem conlra* Sohit objectiortim, et ottendit Demm non e$*4 ad ria el non convenieniia : aicul ciibane aonus per tUterMS, $yllaba$ et numero$ exigendum, $ed nnmiroj, el ea qu<t facia in<, regula veritain pen- iiniuacttjusque dUlanliam (62) coaaonaniem unara sart debere. Omnia *x uno et /odem Deo eue> melodiam operalur, ex mullia el conirariis sonia H0c euriosiui intesliganda q*(e uuntu humance, subsislent. Debei ergo amalor veri non iradocl D#> longe infenom, captum tuperant. distanlia uniuacujusquc aoui, nec alium qatdcm 1. SLquis antent ad bstcdixerit: Quid ergoT lo bujoa, alium autem tllioi ariificein stispicari e l Tanont eai (56), ei ut provenil el nominura - faclorem : neque alinm quidera acoiiorea, alium tiuiea (57) sani, ei apotloloruin eleclio, ei Domiui aulem ?aetiorca, aiium tcro roedieuica (65) apiatsa; " Cap. XLUI. omliltinl Tocem, temper, qtue lamen in omnibus C t m kabtnt numero$ eorruptibUia et tnattrialt* e$te. Itaque tiniUrm manus: levamin eue, nihil maa. leciiur. (52) Siniuram. ln Peuard. edil. Golon. (nant Pa- aliud ett qnarn non adintpler* numernm' etnium; '. 1576, recie babel) legilur, iinistra; aed couira $ed tinittra lantum kaberenumerot, inferioret videlicei ceaienarlo, ac proiude ex neceasUaie in corIHSH. omidum iident. rupiionem cederc. Vide quic obsmavimus ad lib. i , Dextram. Feaard. dextra. \ Salutis. Iia Glarom., Arund., Voss. el Grab., cap. 16, . 2. (56) /it vanum *f. Edilt. an tanum e$t. nicliua quam alii. /wr, quia aiaiiin iterum aequi(57) El nominum potitionet. Iia Feoard. in inarg., iur : non tue $aluti$. (55) SinUtnc manus... levamen. Quid sit iiniilra* Cbiroin., Voss. et Grab., niai quod bie par* mtnus levamen, obscurum eat. Nec blc levamen iiculam,f/c. Reliqui perperain,ei ommuinpo$Uione$. (58) Numero xxx. Ointies quideni codd. babeiit itflerl docligiiiiii Grabii conjeclura, levamen a verbo /#aor#, id esl furari, furto , abducere, derivanlit; nuuierc xx; Sed legeiidum esae uumero x x i , aea qoid enim furlo cum hoc lrensi loco convcnial, tricenario coiiaiat. Ad buitc enim miiiieruni no neaio facile dixerii. Yocis Illius gignificaiio non ad xx aplala ease onmia a Deofolebanl baerelici, adao protul peienda eral. Levamen bic diciltir a ul ex bactcnus diclie paiet. (59) Omne argumenium. Iia Glarom. el Arund., verbo levare, quod eti attollere, erigere: ac proiude iinhlre* manus levanun nihil aliud el qnam sini- alii perperam, eue argumenlum. (60) tiodie asque commenialum. Sic Ollob. cod. %irm manas elevaiio, aeu sinisira manus levala Quod quid ad rein facial, jam perspicumu eat. Cum D cuin editl. Eras., Gall. ei Feuard^nsa. tero Claronu eoim velerea l*va manu cerio quodani modo le- ei Arund. kodieque commeutatum, qnain leclionem vaia ac dispotiia numeros omnea infra centena- eecuttis esl Grabius. Sed pfior magis arridei, el riem, hunc vero ac auperiores dextra indicareol; IrentBi menli uiagis coneoiiai. JSque bic accipilor basreiici aulera fugiendum eibi censereoi ptr agni- pro similiur, ex ctqno.
U t
uomtm xcix loc*m hoc ett deminorationem, igpum timitrm manru, ut ipstmei Hb. , cap. 16, n. 2 ,
t
(61) Et ad omnem quidem facturam btn* apiata
fatentar; Siloe propriis telis coiiflgeug lrena?us, coaeladit oves nonagiola ciu $at*tii, kl e*l non in canso dextrorum, aeu corrnptlonia esoertiom, ted poiiua ainUirorum , seu materialimu, ac corrupteke obnoxiorum eas6 reponendaa. Noo eoim dexira , aed ainiatra manu compuUbantar, utpoie qtis nuttieruui cenienarium a tingareiit. Idque couiiriuatur ex iis quu3 subdii paulo
poal : Omnia omnino quacunque tanctorum nomina ftojt adimptenl nnmernm cenlutn, tcd uniiir&iun-
el bme coiuonaniia. lla cod. Glarom. cui contenlil ei Vosa. pisi quod oiuiuii et ania ad om*em el beni aute con*on**tia. Coiiaaniiunt eiiam ex parle Merc 2 codd. quorum alier baliel omnem, ambo auloin (acturamel coHsonantia. In ediiu vero Eras., Gall. ei Feuard. legiUir : Et omnU qnidtm [actura
9
bene aptala ti b*ne eomonan;
qua quidem leclio
licet iiuprobauda eit, prior laiiiea luelior eaae videiur, ei \\t quae aequuiiiur accommodaUor.
(62) Diitanlfom. Claroin. $ub*tuniiam.
(63) Medieia.et. ha Feuard. iu nrarg. Clarpin. el
799
S. IRENJEI EPlSCOPl LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
903
aed unum ql iptum ad loiiua operie el aapieniia 1 5 4 CAPUT XXVI* demonslrai.oneai, et juatilia, et boniutis, et mu- hnperiloi et idioiu Deum sineere dUiatni$ p rendoi eue ii$ qui inflali sunt tana tclemi* p neris (64). Hi vero qui audiunt melodiairi, debeut $ua$ione. cuHoiu ac tuperfluii qua-nw Jaudare et gloriflcare artiflcem, ei altorum qoidtm tmperandum. raten&ioueni roirari, aliorum autero laxamanuim 4. Melfoa eat erfo ei 1. " (67) \ iniendere, aliorum vero inter ulrumque (05) terauliliut, idloiaa el panim , peraaienlum exaudire, alioruro autem lypum conscieniea exsiitere, et per \ (68) eiderare, ei ad quid unumquodque referal, ei eoruoi cauaam inquirere; nusquam transferentes regulaa, , cbaritaiem proiianuai neque errautes ab anifice, neque abjicienles fi- fieri Deo qiiam puure dem, quas esl in unuro Deuni, qui fecR omnia, , ) mitllura scire, ei inuha , experlos in suora Deum neqoe blasphemames noatram condilorem. 3 Si auiero et aliquia non invenerit causam om- (69) blaspbemot iovenium qoae requirunttir, cogilet quia homo esl in in- - nifi, alu-rum Deum irem fabricaniea. E i ideo . fliiiiam arinor Deo et qui ex parle acceperit gra liam, et qui nondutn xqualis, vel similia sil faciori, Paulos clamavil (70): StUali* inflat, eharit** qai omnium (66) experienliam ei cogjtalionem lem adificai \ non quia (71) veram tcieniiam da habere non potsil, al Deus; aed in quanium oiinor Deo culparet, alioquin eeipsum primum accnaavet; esl ab eo, qui iaciaa non esl, ei qui aentper idem aed qula aciebal quosdaro sub occasione (72) acteoesl, ille qui hodia faclus est, et iniiium factur liaa elaloa eieidera a d.leciione Del, el ob boc accepii; Sn tanluoi aecunduni acieniiam, ti ad in- opinari aeipaoa ease peifecloa, imperfeclum aatem veaiigaadum cauaas omnium, minorem eaaa ao qoi Deniiurgam iniroduceniea, absciden eorutn ob baiecli. Non enkn infeciua es bomo, neque semper jusoiodi aciontlam SHpercilium (75), ail : ScitnlU roexsistebaa Deo, sicul propriiim ejus Verbum; aed i*flat chariiai aulem atdificat. Ifajor aatero propier eminenlem boniiaiam ejus, oenc iniiium non ctt alia inflalio, quam ul opinetur quia aa faclune aceipiena, tensiiii dUcis a Verbo ditpoai- moiiorem et perfeciiorem esae eo, qui faceril, ei loneaDai, qui te fecii. plasraaveril. ei spiramcn vitx dederll. ei boc ipaom 4. Ordinem ergo aarva luae acienii, et na o i aaae prawtiierU (74). Ueliue Raqua 6 , a cuii prasdixi, nibil omnino acieolam qoempiam, oe qalboaonim ignaru* anperiraaaoendae ipeum Deuin; noa enim transibilis ett: naque auper Demiurgom Q dem nam cauiam cuju&libet eortiro qtue facia reqairaa quid ail; non enim invenies. indetermi- aani, cor factum , credere Deo, et peraerenabiUa etl eoim artiiex luus : neque Unquam bonc tare eoo in dilectione (75), aut per hnjaroodi aciaav toinm menaus sia, el tanquam qoi per omnem ejus liam inflalot excidere a dileclione (76), qua homifaiMiearo veneria, ei omde, qnod esi in eo profun- nem vhrlfical : nec aliud inquirere ad tcieoitan, dam, ei altiiadinem, el longiiudinem conaiderava- uisi Jeaom Cbrialom Filitim Dei, qul pra nobia rii, aoper Ip um alium excogiies Pairem. Nou crucifixne eai, aul per(77) quaeetionuni tobiilitatea cnim excogiiabis, sed conira naiuram seniien*, el minuliloquium (78) in in;pielatem cadere. eris insipiene; et in boc perseveraveria. incide* 1. Quid eiiim si per (79) bos conaius piuluhin in insaniam. lublimioretn leipaum melioremqua quiaelalus, eo qaod Doniinus dixerit, quia el cmpilH faciore luo exisiimani. ei quod periranseas rcgna capiti* lestri omne$ numsrati $unt** cori ejoa. quirera xoluerii auineroro uniuscujasqne capilix.
B Kr t f M t
Cap. XLIV.
Cap. XLV.
ICor. VIH, t.
Malib. x, 50.
Voas. meliut quam alii varieiatet. Hic eiiim lrena?us (71) Non quia. . non quL iMdicare voluil iuter acutiores el tattiorei (72) Occa$ione. Id est prseiexlu, Crjece . medios, nt paiei ex aequeniibus. (73) Ob hujusmodi $cieutiam tuperalium. Ila ex (64) uneris. A l . corruplo, uumeri$. Claroin. et Arund. rejwsui, Ex parte cofiacnliniti (6" ' " Eras., Gali. el Feuard. viMerc. 2 e i Ottoboa.,in iie axim lerfilur $eieftuam, (65) Inttr uirumqui. liose. intra utrumque. licet desii pauicula ob. Gaeieri minus bine, Aajumodi uienlia $up*rcilium. (66) Qui omnium. Fetiard. quia omaium, recle quidero ai legertiur ea pariicula auie nondum, el (74) PrmiiietiL Sic oro prmcepeni bene reaiilvil atiie ex parte. Feuard. ex vei. cod. cui cousenill Claroni. la Voaa. (67) Apetror, elc. Craica bxe Ireiud varba autem iieulmm coinparel. e&eerbia sonl ex ParalUli$ aum ex codice Rupo(75) Eo$ in diUctione. Sic mas. omnes. In Eraa., ftilcadioo lucem edidil Halloixiut in Vita Innti Gall. el Feuard. ta eju$ diUctions. rap. 15. Eadeui eliam b^guiiiur in Vaiicauo codice (76) Aui per... dilectioae. Oclo has voces badaiitiara , til. i , IJefl . rios in edili. oiuissas, ex &>d<K Armid. et Voaa. (68) )*. Hailoixius edidii . resiiiuii Grab.;ieguniur et ia GtaitHii. Gcienm Sed ia codice Vaiic. cujus apograpbam per singu- paniculam Graecam mate reddidil imerprea, mut; laraui R. P. Micbaelia Lequieu, t Doniiiiicanoriim vertere dcbuisaei, quam. laiuilia, biimaiiiiatem videre iuilti Jicuit, melius le(77) Aui per. Sic ileruin omnea mas. ptr g.liir . Aut ci bic pro quam. (t.9) Deum. Grec. , Dminum. (78) MiHuldoquium. Alii mulliboquiHm. i70) Ctamt u. Al. iiumatfiti. \)) Si ver. lia Claroui., Aruud., M^rc. 2 cl edllt
f
CONTRA HiERESES U B . .
802
et caasara exqolrere per quam bie uir invenlaa: nonue Sn vanam laborans, et dellras capilta quidem lautoa, ille aulera lantoa capilloe babeai, bic 1 5 5 lalis, el irrationabilia ab omnibna, qni non omnibus ex asquo babenlibos, aed moUia mil- aenaum babeni, jusle dlceiur? E l quo magis pnHer lfbua tuper miUia aliis atqne aliis numeria inven- eaeierot (87) in bojnamodi qnanlionibus occupaiur, lit, eo qeod alii quidem majora, alii autem minora el quo plua aliis adintcuire se eiislimai, reliqaoa habeani capiU; el alii qaidem eptitoi capilloe iinperilot el idiotas, el atiimalea vocana, eo quod , boe tnagia aemper, alii autem raroa, alii vero ei omnlno pau- non aaacipiantajuslam vanumlaborem * eot capilloe babeanl; et bi, qui pulant ee oumerum, 681 inaanoa et alupidua, unqoam fulniine pareaaInvenisse capilloram, lanlenl referre ad teslimo- 8U8 (88), io nallo ccdens Deo; aed per acienliam quam oium a o s aecia?, quam excogiiavoroiU? Aat itennn invcniaae ae potal, ipeam muiai Deum, el jacolalur ti qais ob boc quod dieiom lit in Evangelio : aenlenliam suam super magnitudinem facioria. 2ionn$ duo paturtt aiu veneunt, et unus ex hit CAPUT 1 . M i cadei $uper ttrram $ine PatrU vestri volunE parabolh, qulbu$ multiplex poteti $ubm$ temai, tate (80)? emraierare voluerit caploi ubique qooobtcnr* txplicandm non eue, $ed tx iU *jum elare tidie pasaeres, aiva in uoaquaqae regione, el eaueam f aptrtt pvtitu ***** in Scripturii. reqoirere ob quam heri quidem lantoa, ac pridem I/O :(89),\ . Sentas aaiom tataato (81), bodie aulem iterum tanll linl qui capii soni; et adnecial pasterum nurocrum ad , \ , DOS, el qui aioa pericalo auom arguDientum : noone aeipaoia seducil oni- \ , es(,ei religiosus,eiamaui aino, et eos, qui ei acquieacuni, iu magnain inea- - Terum, qua) quidem deniam cogil, semper proropiis hominibua, ul in la- , \ - dit in bominum poieala libua ampliaa quid quam magiitri eorua puicnlar , iam Deus, et aubdidii - nosirae aciemia, hase iuveiiisae? , \ - prompia meditabitur, el 3. Quid aolem ai quia interrogel noa, tl (82) ora, In ipsis prolciel, diuinrais nvoaeraa oDinium qwe eunt frcia, el quae fiunt, adiar a tteo, el ai secandum illius providenliam urros- ^ no siudio facileni cieuqalaqoe aorom earo, qoas aecundum ee aal, accepil liam (90) aoram efBciet. quamhalem: nobisqae conaemientibus ei confltenii- . , Sunt autem baec, qiue box, qeia nibil omnino boram qoa? facla aunt, et quaa ' 6 aiita oculoa nosiroa ocfluot, d flenl (83) scientiam Dei fogit (81), ged per Q , \ - corruni, 1 qoaKttiuinc illiu* providentiam unumqoodque eorum ei babi- \ - aperic el sina aaibiûu lom, ei ordinem, at nomeram, et quanlitaiem ac- \ - ipis dictiooibua posila aunl (91) in Scriplucipereei acoepiase propriam, cl nibil omntoo neque . ria (92). vaiie, oee provenii faciam aui fieri, sed cura magna aptaliofie el coiiscienlia (85) sublimi, ei etae Ei ideo parabolx dcbenl non ambiguia adapiari; admirabilem ralioneni, el ?ere divinam qua pofsii sic enim ei qui absoJvil (93), aine pcriculo abaolvil, bajoamodi el diacerncra, et causas proprias enun- et parabote ab omnibiis ftimiliier absolulionam accipienl; ei a variuie corpus (94) inlegrom, el ailiare : accipiens a nobia hnjusmodi leflimonium el consemum, pergat ad boc (86), ul ei arenam niili apiatione meiubrorum, ei sine concnssione cnamerel, el calcnios lerne, aed el Ouclus maris, ei peraeverat* Sed qum non aperie dicia aunl, neaiellaa cceli, el cauaaa excogilare numeri qui pola- qua anie oculoa posiia, copiilare abaolaiiooibua Mattb. x,29. Cap. XLVI.
1 1 B
Era. ei Gall. In Feuard. vero et Grab. $i suptr, D diflerentias complecii voluisae* qalbua accedere videiur Voaa. cod., qnauqttaiu iti (84) Sc. Dti fuit Eras.Gall. Feaard., Jkrnmfuipt. eo desii pariicula si. (85 Et cobscieniia. Haec leciio, qua) esl Feiiaid, (80) Stmt Patrii vttiri toluntaU. l(a legebnl Ircin marg. edil. 1576, el cod. GlaroiD. inagis placei, mttta in auis Nov. Testamenii codicibns, ui eliam el in Irenaei oopiim magie qtiadraro vidflur, (eum eonfirmatur ex his lib. v, cap. 22, verbie : Nolente maxinio jam pneecaaerii aptalton*) ouam #4 contoPairt itoifro, qui eu in cctlit, nequt pauer cadet in ul iegilor aliis cxeuiplartbut, nemta, iirram. Sic elitm legeruni Teriulliatiua uon aemel, (86) Ad koc. AI. adhue. Novaiianof Di . cap. 8; Cyprian., ea4su 55, (87) Cmieroi. A l . hos. juxU Patnd. (59 Oxoa.) aliique. Nec miram : nam (88) tulmim ptnnuu*. Videiirr, ail Fenard., itnuet Arabrcam vcrsioiiein, ila habel aniiqua lla* expri:oere Graacum verbum . Simili ica Evangelii Mallhxi versio, quain publici jnrit qiioqoe proverbiaii voce po >iea uiilur cap. 50. (89) . Graeca hxc Irenri ?erba ex fedl Hamanaeua nosier, Parift. 1695. Allaman ia niss. Oamaiceiii Par//e/ii edidit Halloixiua. bodiernit N. Tetlamentl codicibua vox toluntuU (90) Scieniiam. l u Qjrom., Vo. eiGrab. jaxla profsua <tea>i. Gnecaro. Reiiqui, tenitntiam. (81) Pridem faalat. Hupple, eepirit Al pridie (91) PoMta t*ni. lu Grseco , dtet* nrar ia Merc. 1 cod.,ei Grab. regitur. (92) Jn Scripiurii. Grrc. addil, ditiaii. (02) $L Hic el paulo pvei pro nirum, an. (93) Abtoltil. Pro di$$oivit explical. (83) Kt fant. H M vocea a Grabio oaniasae reaiiioo tx edill. E m . Gall. et Feoard. licel desinl in msa. (94) uritatt corput. Forte legeudnm, 9$ti$ati$ Probabihus eiiim videiar Irimamm omncs letnporra corpui.
S. IRENiEI EPISCOPl LUGDUNENSIS ET MARTYMS
pafabolaniai (95), quat nmiaqolsqoe proot vaU absotaiioitea, ex ipsi* de inquisitione Dei affirmait, adiBvenii. Ste enioi apud yatlaro erii regnla ? raliaqaeniea quod certam, el IndubiUIaro, et Utla; aad qaaali fuariat, qui abaohent parabotaa, esi, valde pracipilanlium aa in perlceioni, ef irrataaie vidabaniur veritalea pugnancea aemat iovi* lionabilittm este, qaia non amanliuni veiitataai
cam (96), et coairarta siblmet dogniata atatuentaa,

aleat ei gantiliom pbilotopbonim qaaniiones. 2. liaque aecondom banc raiionem, homo qtiidam
aemper inqoiret, nunquam autem inveniel, eo quod fpaam inventionia abjecerit diaciplinaro. E l cum 156 C A P D T xxvm . veneril aponsua, ia qui imparalam babet lampadcm, Slc inquinnda tue Dei mytfffi*, nl rtaut* trn/analla manifesii luminis clariuie fiiigeniem" r6curlif nra de Deo teieniia nunquam defieclamus. Scripturii $acri$ adkibendam es$efidtnt,mec ptur* ril ad eoa qui absolutiones parabolarom in tenebris nobh iemere investiganda, qum D*o ccmvmitti diatrabunt, relinquens eum qoi per, manifeftam debent, ac nunlis notlrte llmiiei exeedunl. Et hce praedicalionem gratis donal ad eum ingressum (97), e$$4 minm kmrelicorum, quod ttikil Dt-o raaertfa/, ad lemere omnia uruUnlur. ttinc t* tam vortc*et excludilur a ibalamo ejut. Cum ilaquo tinktcto errores lapso$ eos e$$e demorutrat. ereaj Scriptune, et PropbcU, ei Evangelia (98) io 1. Habenlet ilaque regulam ipsam TeriUtem,el iu aperto, et sine ambtguitate, ei aimililer ab omnibue audlri possint, eui i.oto otnitea credtini; unum et aperto (4) posiitim da Deo lesumonium, non debeaolum Denm (99), ad excludendos alios, pradtcenl mne per quaasliononi (5) declinanles in aliae atqoe aliat omnia fecisse per Verburo sunm, sive Tisibilia, ii?e abaoludoncs ejicere (irmam et reram de Deo scicninvisibilia, sive ccelesiia, aive lcrrena, sive aquati- liam; inaglt autem absolutionem qnaratiooum ia lia, ftive tubterranea, icul deinonairavimoa (4) ex bunc cbaracierem dirigenlâ, cxerceri quldem eon* iptia Scriptnrartim diclionibua, ei ipsa auiem crea- venii par .nquisiiionem mystcrii et dUposiiiooH lura in qna sumus, per ca quae in aspecium ?e- exsUlentii Dei; augeri autem in cbaritate ejas, niunt, boe ipsum lesianle nnum esee qui eam fe- qui lanta propier nos fccii et facit nunquam auteai seril ei regal: valde bebcies apparebunl, qui ad excidare ab ea stiasione, qua manifeslUsiroe pralam lucidant adapertionem caecuiiunl oculos, et no- dicatur, quia bic solua vero sil Deua et Paier, qai lunl Tidcre Iwuen prxdieationis; sed conttringunt et hunc mundum fecii, et hominem pUsroafil, el semetipsos, ei per tenebrosas parabolaruni abaolu- in aua creatura donaTit increroenlum, ei de minolionee unuaqnisque eorum proprium puiat invenisse Q ribus saie ad majora, qtiae apud ipsum suiti, rocan*, Deiim. Quia enim de excoghaio eorum qni contra- sicut InrantAm quidem iu vufva conceptuoi educil ria opinanlur, Palre (2), nibil apciie(3), neqne lunien aolia, el irrticum, potteaquain in alipala sine conlroversia in nulla omnino dictum sil Scri- corroboraveril, condil horreum. Uniis auiem t\ plura; el ipsi lesianlur dicenies in nbsconso baec idem Demiurgus, qui et vulvam plasmavit, ei aoeadem Salvalorem docuisse non omncs, sed aliquoa lem creavii; ei untii el idem Dominut, qui el stidiicipulorom, qui possunt capere, el per argnmen- pularo eduxil, el trtticum aogeus mulliplicavit, ei ta, ei snigmaia, e( parabolas ab en significala in- borrenm pncparavit. 2. Si autem omniuni, quas in Scriptiiria requitelligentibus. Veniunl autem ad boc, ut dicaiu alium quidem esse qui praedicaiur Deus, el alium runlur, absolutionea non possumu* invenire, akePalrcm, qul per parabotas el aenigmata signiflcatur rum lamen Deuin, praeier eum qui est, non rcqai Paler. rainua. Impietas enim hxc tuaxima eal. Cedere (6) 5. Quia autcm parabobe possunt mubas recipere autem baec lalia debemus Deo, qui ei noa fecit, re9 B v
confitebiiur? Et nonquid boc eat non in palra ftraa, et valida, et in aperto potita atdiftcar* aamm domuro, aed in incertam effusas arena *? Ctade el iacilia ett avcraio bujosmodi Bdificaiioni*.
Malib. xxv, 6.
1
i v
Matih. tn, 25.
Cap. XLYIl.
(95) Copulart abiolutiontbut parabotarum. Recle ^ c.Tieri vel de cogitatione... de Palre, vc! de txcogimoiiei ~ Billius, lib. Obarzat. taer., - cap. - 5, subtiitatione... de Paire. Priorem aulein leclionein COII-
lelligendum
esse, $iulium e$t,
vel quidpiam simile.
flrinanl quae sapra cap. lOleguulur: Quoniam enim

nikil manifnte dietum #sf de eo el ipti Uttimouium perkibenl, eic. ) Nihil Mperte. Addtint edili cum inss. Arood. erc. 2, ntque ipat diciione, qua auclorilaie ve9
(96) Tanlae videbuntur terilalet pngnandt umei
iuricem. Iia veiu Feuard. cod. Claroin. ei Voss. In

cditt. lanlcc videbunlur el teriiate* oppugnanttt u ititicem.
(97) Ad eum ingre$sum. Eras. el Gall., ab eo lerie Feuard.. cod. Cfarom. ci Voss. expuuxi. petil itigreisnm; in Feuard., ad eum pelit ingrutum. (i) In aperto. A l . minus bcao, in aperium. (98) El Prophctice ei Evangelia. Haic leilip, quas (5) Per quatilionum, elc. Ambiguiiaiem aul aliest eod. Clarotit., magis plaeei quain et propheiicm quid ejusroodi addi vult Rillins, sed frustra. Sk ei evangelica!, ul babeuir aliis cxcinplaribus. ciiim ordinanda congiructio : Per quxslionum abst(99) In aperio... unum tt toium Deum. Legeiidum videiur vel qtue in aperio, vcl atjue unum et tolum Denm. luuont* declinant$ in alia$ alque ulias.
(1) Demontiravimttt. Clarom. ct Voss. dcmon$Uabimus. Quidvis legaiur paruni referi. Si prius, respicil lib. i , cap. 22, cl lib. , cap. 2 ; l i ponerius, respicit lil. m, cap. 8. (2) De excogiiato.... Patre. lia Clarom. et Voss.;
(6) Cedere. lia Feuard. in marg. Ctarom.,Vn*s. cl Crab, Rtliqui male, credere. Nec enim bic agii Irenaeus de iis prafcise quae eub lidciu caditiil. aed de iis qua3 fciemiam iioslram prorsus fugiunt, ut |aaia jvost loqtiilur; quaeque proinde, eedere debtmus Deo, ipsique commiinre ac commcndare ul mox bubne*
%
clit, ulpoie qui minora 9tmu$ noiimmi
Verbe
MS
CONTRA HJUtESES LIB. n.

t
9K
eliaaiaaa adatilat, quia Scriplura* quidem perfecta? tiam; qaid roali eat, ai et aual, quippa a Verbo Dei ei Spiriw ejut dict; not eorura, qnm in Scripiuaolem aeatndum quod minores aumtt et noviatiini - rU reqairaalar, a n i w a Verbo Dai ei Spiritu ejua aecundam lioc et , aia ScripiurU ipirilalibtis acientia loyateriomm ejus iadigemus. noo esi , fvta exsfeteniibus qtwedam ralrttm ai fa apiritalfbos, et coeJeelibus, et in bis qus , qaidem absolvimua ae~ babenl revelari, boc patJmor nos (7): quandoqul- , cuaduin gratianr Del, deu tiam eoran qaae aoio pedea sonl (dieo auiew \ , qusedara an(em coiiimeii qiwe aoot in hac crealura, qua el eonlrectantur (8) tva \ - danms Dao; ei noti aoa uobia, et videniur, ei uni nobiscum), mulia fugc- , liim in boc attculo aeJ ruai noalram tcieoliain, el Deo baec ipsa commilli- : cl in fuiuro; ul aemper mns. Oportet enioveum pras omnibus pracellere. quideni Deus docoat, homo antem aeinper diecal Quid enira si lenlemus exponere causam aacenaio- qua3 auni a Doo? (15) Aposlolua 1 5 7 uiaNili? Ifulia quidem dicimus, et forUssis itiato- dixit, rdiquis pariibus (14) desiruclis, bxc t n e ria, fartassis aolem non suasoria: quod auieoi ve- perseverarc, qtuc suut, fldee, epes (15) el cbarkaa. rom est, ti cerluni, ei Irnuim, adjacei Deo. Sed el Semper enim flde*, qu*s eal ad niagisirum notlraaa. volaiUium aninialiam babiiaiio, eorum qua vcria pcrtnatiel flrma, aweveran* nobis qnoniam aolas tempore adveniunl ad nos, auiumni auleni teinpore vere Deus, et ul diligamus eum vere aemper, quoatatim recedunl, cum in boc mundo boc ipsuiu iiiam ipse aolnsPaier; el speremus anbinda ploa fiat, fugii noatram scieniiara. Quid auiain potsumus aliqiiid accipcre el ditcere a Deo, qnta bonua att, exponere de Oceani acceasu ei recessu, curo con- el diviiiaa babens indeierniinabilet, ti reguum alaa aiei ease ceriam cavaarot Quidve de bis quae olira flne, el discipliuam hiiineneaim Si ergo aecundam etim aunl (9) eumiliare qualia sinl? Vel quid di- ' bunc modum, quem dixh> cere pOsaumas, quomodo pluvia, ei coruscatiooea, , fvia mus, quxdam qaidem ei loniiroa, el colleciiones nubiuui, el nebula?, ol qoassiionum Deo coav venlornm emiasiones, el similia bis, efliciunliir; , miscrimus : el fidem noaonuniiare qnoqne ei ibesauroa imium, ei grandi- , slram srrvabimus. cl aina Bis ei eoruin qua bis proxiroa sunl : qnas liac , \ pei iculo persaverabtnioa autem nubium pracparaiio (10), aul qui staius ne- ei OUIIIU Scripiura a bula?, quae autem causa esl per quam crescil luna Q Deo nobia dala consoei dccrescii, aal quae eausa aquarum disumis (II), , \ nans nobis invenidur, ( l melallonim, el lapidum, el h'u similium? In bfs ^ ei parabola his , quaj omnibus nos qoidem loquaces erimue, requrrenlei - manifeslo dicta eonl causas eorom; qui aiilem ea facil aolus Deua, ve- , \ - consonabunl, el manireridicus eaU piva - slc dicta absoWeal para* 5. \ \ (12) 8. Si ergo ei in rebu , \ bolas ; ei per diciionom - creaturx quaedam qui- mtilias voces utiam con , dem eorum adjacenl Deo, soiiantem melodiam in \ ! qiiasdaiu aiiiem ci in no- . nobis aeuiiei laodaa, , siram venerunl scien* lem (16) hymnis Denm, qui fecil oninia. Uipola,
f S i c u l e i B 9
I Cor. , 13. Dei el Spirhu ejut, tecundum hoc, scientia mytte- D simi Colelerii notas iti Cleincnlit Romaui locnm ch.
-* ~ - indigeomu, " riornm eju$ el eorum ipsoruin quas anU
2 :
pedet imilia ignoremue.

(7) In hn qu<e kabenl revtlari hoc patimur noi.
(10) Nubium prceparatio. Clarom. nmnm ptceparatio.
Duplex esl Graeci&mus, ait Billiua. Nam ei habenl

nvelari, pro revetaiione opm habent, Grxco rilu
t
(11) Dittantia. Id e*t, differentiae? Dittantia siquldem aptid auclores Latiuos inlcrduin accipilur pro
diffcreMia.
dieium esi: el illud, hoc patimur not pro, hoe aobi$ utu venit.
(8) Comreciantur. Edill. Eras., Gall. el Feoard. cum ms. Arund. perperaiu, conleruntur. Merc. 2,
conieranlHT.
(12) . Graeca hsc Irenasi, el quae mox seqminlur, ilerum ex Damasceni Parallelit a Froiiloua Dura?ode8cripla publicavil Halloixiusin VitalreHOti.
(13) Diteai qua $unl Deo. GraiC, diicai Deo. (14) Reliquh partibu$. Glarom. reliqnit ex parle. (15) Hae tunc peneverare, qu<t sunl fides, spts.
(9) Quidve de hh qwe ultra eum $unl elc. Iniel9
ligil Irenrcus eos lerrarum iraGltis, seu populos, qui ullra Oceanum som, vel, ul loouitur Clemciis R<Jinanua episl. ad Corinlb. cap. 20, cos qui post Ocea num $vnt mundot. HOJC enim veieribus adeo ignoia erant, ui vix ac ne vix quidem fincere eibi posseni aliquoa ullra Oceanum esee populos. Moiissimum eal illud Aiigiislini lib. xvi De civitate Dei cap, 9 :
t
Fidem in aliero sa^culo perseverare vnli Ireuaius, quoad obscurilatem, sed quoad firmitaieni ei ceriiludinem, qtue dubitalionein omncin procul repellil. Id stalim explical, subjiiiigens : Semper
enim fidct, quce e*l ad magistrum nonrum, permanet firma, a$$everam nobis quoniam $olu$ vere Deuu
Piimi$ abturdum e*l hiquil, ul dicatur aliquot hominet ex hae in illam partem, Oceani immemitate trajecta, navigare ac pertenire potuiue. Hinc intrausy
Spes vero permaiici, qnaî absens sil adbuc ejtis objeciiiiii; sed quia tperamu$ $ubind* plu$ a/iquid acciptreel ditcere Deo quo jain fruimur. (16) Unam contonantem metodiam in nobis *
t
cuubi.em Occamim vulgo dicebant. Coiisule sis doclii-
liei laudantem. hx Gracco legoiiduiis, ul bene adver-
W7
. 1RENil EPISCOPl LUGDUNENSIS ET MARTYMS
808
Aiuequnm munduin faearel quod emiailur logog) et aliqoando quidem qaietoeai qtria Inierragai Detft, qttid agebat ? dicimos qnouiam isia respon* re, 61 ucere bominem, aliquando autam foqai, ci aio subjaeel Deo. Qnoniam aotem mandug hic fa- operari: Deus aulcm curo ail loiog naiu, loiog doa ati apoieleeloe (17) a Deo, lemporale iniiintn raiio, 6i loiug gpiriiug operana, 61 toiua lux, acctpieag, Scriplone aos docent: quid autcifi ante gcmper idem el gimiliter exgiglong, gicul 61 ulik boc Deua gil oporalug, nalla Scriptura manifestat. 6*1 nobig gapere de L>6o, 61 licut 6X Scriptarig diSobjacet ero faec respoasio Doo, el uon iia giul- gcimug ; non Jam biijugmodi affeetas et divigiotieg U8 et aina disciplioa blaaphemaa (18) adinyenire dfwoter 6fga eora gubaeqoenlor. Vetociiali 60im aewtelle prolaiionet, ei par boc qnod paiag in?e- gugbooiinuro propter gpirilale 6joi nongiifllcit liagaa nigga matertff prolaiitmero, ipsam Doum, qoi fecil degerrire, quippa carnalig 6Xgigtug : uude6liDig gjiffocaior (25) verbum noairam, 61 proforlur noada omnia, reprobare. gemel (28), gicul conceptuai eatagenau; ged per pai 4. Cof iute enint oroneg qoi laiia adinvenilis, leg, aacundum quod lingua gtibmtnigirare prasvateu ctua ipsa solus Pater Deus diealur, qtii el vere eat, 5. Deug aiiicin lotug 6xgi*l6na meng, 61 tolug quem vag Dainitirgtim ditfife; eed el cnm Scri6xgigl6ng Logog, qiiod cogilal, boc 61 loquilur; ptur buac aeloni tciani Dairai, aed ct eum Domi- g 6lquod loquitur, hoc 6t cogilat. CogiUtio 6i)im noibuncaolum confliemr proprinm Pairetn, et alte6jug Logoa, 6i Logog niang, el ouniia condudtng rum neacial, sicol ex ipaia ejus verbia oslandemns ir.6ng. ipg6 6tt Paler. Qui ergo dicii manleoi Dei, et (18): qoaodo(20) hunc ipaaro labis diciiis fniclom, et prolationcm propriam monli donai, compogilaai Ignorantia? prolaliotiain aii neacfontem qna? g'nt aoper cum promitttiat (27), lanqaam aliud quiddam tit eum (21), ei qitaecunqoe alia diciils de co, consideDeug, aliud auiem principalig iuaug exgigtcng. Siiuiral6 magniHidinam biasphamia* in eum, qui vera 681 liier auiam ruraug el dt Logo leriiam pralauonaui Deus. Graviiar quidem el booeaia vidaminl diccre, ei a Paire (28) donang, (unda 61 ignorat magniiufaa io Itaim credere; ttebinc alierum Deam cam diii6ni 6jag) porro 61 longe Logon a Deo aaparaviu aainiaMi poaaitia oaiaadate, banc ipgain, in qaam El propheta quidaoi ait da co: GtntT*tio**m qm$ credara ?oa dicitig labis fruetnm, 61 ignoraafi proqui$ iwarrekii 1 Yoa auiam generatioiiem ejoa ex Uiioaem pronaniialia (22). H*e aulem caxiiaa, 61 Palre ditinanleg, 61 tcrbi bonilnnm (28) per liaftliiHiloqttiuin inde provauil Yobig, quod nihil D60 goam faclant pjolaiionem Irangferentes in Verbaoi reacrvetU Sed 61 ipsiot Dei, el Eiinoue ajua, et Dal, juaia d6t6gimini a ?obig ipaia (50), quod Daqoa ferbi.et Viia\6iCbrigii aaimiaia, atprolaiienag annumiare fuhis ; 61 h u non aliunda aecipieoJea, ********* wwrliia. aad eraffettiona hominom : 61 inleHigiiig, quia 6. 1 5 8 lrraiiouabiliier auCem inflali, aadacitfcr In hoaiiite qnidem, qni egt compogiium aDimal, iuaiiarrabilia Dei mygleria acira vog diciiia : quantapUhajugmodi dicare (25), gicui praedtximua , doqiitdcm 61 Dominug, ipge Filing Dei, Ipaooi jegansum bominig ei enuosam iiomiuig; el qnia cx dicii diarn 61 boram coticaggil gcire golnm Palrctu, gensu ennosa, de ennoea auiem enihym6gig, de 6 roaniflggle dicens: De die amem Ula f31) etkor* ibpnegl aitiam logog : (quem auiem logon aliud nemo ici/, ntque Fiiint (52), m Patertolut-J*. euim esi gecundmn Gracos logoa (2i), quod aai Si igitttr aciantiam dici illiui Filius non 6rubeit printipata quod 6xcogilal; aliud organam, per referre ad Pairam, aed dixii qod itrutn eat;
V M 99
d l ? i n a
BT
Cap.XmhujuslibrL
Cap. XLVIH.
laa. LIII, 8.
Marc. xm, 52.
gannm, geu lingua, per quod verbnro m6Al6 conceptnm cxleriug cmiliiiiir. (25) Sufocaiut. Iia Erag., GM.. Feuard. ei mgs. Arund.,Ouobon. 61 Mtirc. 2. Al Clarom. 61 Vo&g. tv/fugQiur, quant loclionein aequi G abio phcuii : bla*phema$ gabtmellige deeet, ?el quidvis siiiitle. quanqiiaiii non saiis explicare valcal quig gil bar (19) 0*ie*deinu$. Alii, o$lendimu$. Sd prmie- D Iraras Uiius vocis gengng, el si quem uicuuqiie ferenda prior leciio natii ul itleiitidem jatn oslcn- reiidum babeat, redeal *d m/focatur. Mibif igilur dcrii lr6iiamg, Dominuin conAleri proprium Palrem, iiiiiiimaiidum eese duxi, nec boiiam leclioneiw iu eam qui coMunt 61 lerram condiderit, id umeti ex malain, aut gallein diibiani esse comiuuiandain, profeggo gibi demonstrandum gugcipil lib. iv. Siiiiililudinem entiii ducere videiur Imiasug ab iig 20> Qumdo. A l . quomam. qui eoufertim exeunleg go inviceiu Miflovanl. (28) Non de semel. Gracc, ; , ! 21) Qnaf siitt tuperetm. Sic pro qni $it tuper gnm aucloriiaia cod. Glarom. reposui. Nam gupra , vel ' , id egi gimx/ el umei HOR lib. , cap. 7, n. 5, dicilur Demiurgtig ignoragga nna vice, eic. quat e$9tu iuper eum. (27) Compoiitum enm pronuntiai* Arand. com-olii Grabiug: una eomonans melodia in nobit sentielur, vci i*ler no$ audielur, laudans. (17) ApoUletios. ld egi pirfntut, numerit omnibut abtoluiut. (18) Sluitas et vm dhciplina blasphtmas. Posl
K
(22) L*bi$ fructum,
et ignorantim protationem
iiiionem pronuntiat.
prt-muntialis. Grce, ait Billing, \ , iu*<:i, i*n*ta*iim
(28) Paire. lljec refer ad tertfam, non ad prolulionem.
felum, vel ta ignoraniia produaum pronuniintii. (29) llomiHum. Eras., GalL el Mcrc. 2, *+(25) Cttpii hujutmodi dicere. Pro, haec [as ett di- minii. cert. (50) Vobis ip*ie. Feuard. eillU. colon. 4596, (24) Alimd eti enlm, $ecundum Gr(cco$ logot eic. ac uigg. Glaroiu. e( Vogg. ptrperain, nobis ipu.
t %
ld etl : aliud osl ratio, aeu uieng, quas verbum inicriug concipil cfformaiquc : aliud corporeum or~
51) De die aulemtlln. luCIaroi. deegl 32) i\eque tiliu*. Addil Marci lexiu, ueq*4 oav
800
C 0 3 T R A H J E R E S E S L I B . II.
810
tteqa* noa erabeacamua (53), qiue tonl io qiianiio- natara? sonl qu iranagreasa snnt, ctijus autetu nibus nujora tecandam aoa, reaenrare Deo. Nemo natoras quae peraeverani (41), cedera (4*2) oportet eaimaiipar magiairam e t 4 \ 81 quit itaque nobis Deo et Verbo ejus, cui et aoli d l x i l : Sed* d*xtri$ dixerit: Qooroodo ergo Fillos prolalvs a Patre eai? meii, qudadutqut ponam immtcot tuo* tupptdadidawa el, quhi prolaiionera IsUm, sivegetieratio- aam(43) pedum tuomm \ auteaa adhac io terra nem, sive nuncapalioaem, aSve adapertiooem, ant coareraanteii, nondom aesidenies Ibrano ejua. E u i qoullbei(54) quis oomina vocaverit generationero tmm Spiritus Sal?atoris qni in ao aat, urutatur jjos iaenarrabilean exiiftentera, neano notll; aoo omoJe, el aUUmdinet Dei ; aad quantoro ad noa, Vakatlnoa, Marcion, neqae Satarninua, neque dMtionei gratlarum iaai, el dmsiones mim$ttnoEasilidaa, aeqae Aageli, neque Archangeli, uequa ram, et dhhionet operationum-; ef nos tuper lerPrincipea (35), aeque PoteaUtea, niai sotua qui ram, qoamadroodaro et Paulinait, exparti auidsm genera?it Paier, et qul natns eat Filioe. loenarra- coguoteimut, et ex ptrte propketamu$ Skut igibilb iiaqoe generaiio ejne coin ail, qutamqne nilur ex parta cognoscimus, n\t ei de unWeraie tuatur gptieraiiouea ei profaifonea eoarrare, nou quesiionibus concedere oportet ei, qoi ex parte aani compole* aui, ea qoae inenarrabilia aonC anar- nobis praxiat graiiam. Qaoniam quidein traoagretrarapromiuentaa. Qooniam euin ex cogitaltone et ^ aoriboe ignia lernua pneparaius aat, ei Domious aeiisu ?erbara eraiuilvr, koe uiique ounea aeiual nianifeate dixii, et reliqttae demontiraal Scripturae. bominea* Non ergo magnom quid ia-teneraai, Elqaoniam pnesciii Deoa hoc fulurum, eimiiiter qni eoiiMioaea excogita?eroHl, neqoe abaconditom demonairanl Scripturae, queoiadmodum ei ignetn myaUrinm, ai id qvod ab omalboa (36) inlelligltar, lernttoi bis qui traaagreatori aunt (44) pnepatransluleraiit in aaiganUom Dei Verbum: ei queni ravU ab iniiio; ipaam aulem cauaam naiune iranaiaenarrabitan et inDomliiabilem vocaal, bone, gredientium, neque Scriptura aliqua relulil, itejc qoaai ipai obeietricaTeriot, prim geoerationia Apoatolua dlxit, nec Dominoa docait. Dimillere i u ejos prolationam ei generationatD eountiant, aaai- qaeoportei agniikH)etn banc Deo, qoasaadaaodain et mihioiaa eum bomiuum terba ajuiaaloois (37). Domiaui boras ei diei; nec in Unloai pericJiuri,
el M
7. Hoc auiam idem el detabatanfrfa materla (38) oii Oao qaideoi concedarous aibil; et luee ex paria dkeales, aon peecabimoa (39), quoniam Deut accipieuiea graiiam (45). eo aoiem com qoaerieam prolulil. Didicinma eoiro ex ScripUtrU, prinmos (46) q o ettnl tuper noa, ai ia qaa auingf re cipaloro teaera aaper omnia Deum. Unde auiem, nobis etl, nuoc in Unum (47) aodaciam veal quemadnodom emUii earo, nequa Scrlplura Q nire, oti pandamat (48) Deum, et qaai oandum iualiqaa expoaoit, oeqoa noa pbanuamari oportet, ?enta aant, qaasi jam iaveaerimua, peremiatloax opiniouibaapropriia inBnita conjictenles de Deo; nom Taoiloquium ipaom ooioiuiu faciorem Bevui, aed agoilionem hanc (40) concedendam eaae Deo. et de defeciioue, el ignoraoiia aaaerere aubatauSimiliier aalem ec cauaam propter qaam, cum liam babuiaae, et aic impiaai advarsua Dearo, .finomoia a Deo facu aint, quaadam quidem iranagreagera argaiueniom (49). aa aaal, ei absceaaeruut a Dei subjaciioiie ; qtus8 Potl deiade nollem habent tfttlaBonium ejaa daa aalem, imo plurima, pereeverxverunt et perflgmenu, qood recens ab eia adin?eotaoi etl, aliaetaraot io aubjeciione ejiw qui feeit; el cojus qoando qaidem per uameroa qvoalibet, aliqoando Malh. 24; Loc. vi, 40. I Gor. xni, 9.
M
C a p . XLIX.
*Peal. cix,l,2.
ICor. , 10.
I Cor.xii,46
eue Deo; et paulo poal iierutit all : eoncedcre *U i ado. Sed id ab lrenaeo coasulto omiMom OporM i. ideHir, qaia nibil ad institutum faciebal. (43) Suppedaneunu Sic paafthn legit auclor uo(33) Ermb4$c*n%*$. l u recla Feoard. in marg. aier, ul in aeqoealiboa ?idbUur. Sic legebai eiiaai I Clarooi. cod.; caeteri omaea niiaua bene, m4<Gypriaa, Hb. u odr. Jud. c. 26. (44) Tranigrusuri taai. Eraa., Gall., Aruud. et (34) Quoiibet. A l . male, quotHodolitnt. (35) Principti. ln tod. Arund. et Grab. Prta- Merc. 2, tran*gr$$$l taai. (45) Ei kmc ex varte accipUntu graliam. Ita cipaiu*. Sed banc roctia alieri aubsliioieaa ! recte Claroro. Accedil el Yosa. hi quo legitor hae* delur recenlior quispiam ex Apoatolo IGoloaa., xvi. In reliquis omnibus deaai: porro et kmc pro idque (36) Ab <m*ib*$. In Erag. el Gal., ab hominibu*. vel #1 quidem Gnecoram aiore, quod auctori ooiro In Feuard., ab ommbu$ houtiMui. (57) Verbo emi$$ioi$. ld etl, terbo proialiiio, familiare. (46) In to auiem c*m qumrimus. Sic Glarom. Gnece . el YOM . Acceduut el Erat. ac Gall. in qniaue lf(38) $*b$tantm wuuerim. l u ax Aruud. ei Voas. giiur conquammui. aliis male conqummm*. Ab repoauil Grab. pro tubtianlim maurU. bia aaiem verbia no?am incipieudain eaae Dcri(30) Non peccabimui. Sic. CUroui., caoteri midom daiiioostral conlextue aeruioais. Biia recte, non pejuanimm. (47) lYanc in twUam. Sic Cftarom. el Yoaa. Iit m a a t t i ui^nniiwf99^ ***** C , t W > i n ' 6 1 ^099'9 ' aliia onaibua ntt In imnttm^ aad male, ui fideim. /41) Pantwramt. Araad.. pfrieaareriiai. (48) Pmndamui. Sic Fevard. io marg., cod, (42) Cader*. ita Feuard. in oiarg., Clarom., Yoaa. at Grab. Reliqul perperatn pendamu$. V o u . et Grab. Reliqui parperam, cr$d$ri, quia (49) Fingtre ar*m*ntam. Supplc abturdum eu, tel quidpiaui siuille. paek) aaia dixit, agmithmm kanc conctdendam
t t
PATaou Gm. .
S. IREUEI EPISCOPI LIT.DUNENSIS ET MARTYRIS
312
iutem per syllabae, uoniiiifiqiiain aotem ei fur ot in terreni*, ct predpne Jisposilionem caiWU*
aomioa; esi avlem quando et per ea*, q o in lit. leiis sonl, IRieras, allqtiando autem el per parabolas ooo racte exsolnlaa, vel per auaplciones qnaadam consiaiere conari (50) eam fabulosaiu enarrationem, q u eii ab eia dficiilia. Eieoiin ai qui* exquirai causam, propier qoam in omoibua Paiar commonicane Filio, aoloa acbre boram ai diena a Domioo manifestaius eai; nequo aptabilem magis, neqoe decenlioreiu, nee alne periculo alieram quain banc inveuial in praaenli; [quonlam enim aolua verax magialer eat Dominus (51)] ol diacamosper ipaum, *uper omnia ease Palrem. Eientm P*f*r, ait, aiq/or ate e*i . aeconduiu agoiiiotiem 1 5 8 iiaque pnepoaiius esse Paier anniiiiilattia eai a Domino noalro ad hor, ol el oos, io quanlum iu ligura bojua uinndiftunius,perfaciam scietuiam, ei ulca qusslionas coocedamus Deo : ti ne forte quaereiilee aliiiiidiiiara Patria iiivesiigare, in lanlum pericolum incidamas, uli qiiftramus an aupcr Denm aUer sii Deu*.
M
runi capiiis aui, uonduin acioni ii qoi tanl perfecli; queDiadmoduui eis de apiritalfbna, ei toper coeleelibua, ei da hit qoft toper Deom (55) vaaa persoasiona conflrmant, credewus? Ei iaola qoi* dem de nomeris, ei de nominibus, el de f jllabK ei quaiionibos eoram, qoas suol aopar aoa, et de fo quod improprie axpooaul parabolaa, a oobia aii dicium, quandoquidem a te pbira diei poasioi.
CAPUT XXIX .
Repugnare quod tnterunt kmrtiici an\m*$ quasdtm in Pltroma, Ihu in me4i*t*tem akilarm*; corporibut satutis exptriibui. I. Reveriamur aoiem ooa ad raiiqaa qoc aonl eorum argiuaenialionis. lo cooammailone (50) eoin diceuies (57) ipaonim llalreni laira Pleronia regredi, el recipere sponaum aoom Sakatoreai; aa auiaro, quooiam spirlialaa aaao dieoni, exapoliaios (58) aniuias, ai tplricua aoieUeeiaalea faeUM, aponaaa (59) fulurot apiriialiom angelonim : Demiurgom auiato, qaooiam aniaaaleoi (60) dicaoi, aai Mairia lociiin ceaaorum : jiiaioram. aaiem aoiniaa reqaiesrere io medielaiis loco : payebica dfh cetuca similia ad iinillia congregari, aplrilalia ad spiriialia, uiaiorialia aolem malertalibaa peraaversre : coniraria sibi diffiuiaoi, aoimas jam oon propler njbstaniiaai io madieuieai ad aimilia dlcentea suocedere, tad propter operaiioneai; joaioroio qaidem diceuies illuc eoceedere, impioraai aoiem remanere igneni (61). Si enim propicr tubtlanUam oiiinet soccedoot aoims lu refrigeriuto, ei mediauiis (62) soni omuet, aeeuoduui qood sonl anioue, cum alm ejusdem a o b a u n i i ; ei sitperfliitim eai credere, auperfiaa aoiem at deaceoslu(>5) Salvaioris. Si anieio propler JnsiiiJaai, jam iioo propler id qood ainl anioia, aad qoooiaai sunl jueta. Si anteoi aoioiae (qiup) periiuna eaaeoi, (incipereol) uiai Juita? fuieaeui; juaiitia poieoa aai salvara ei corpora : qoid uiique oon talvabii, quat
9. Si auiem quis amaoi coniaationoro, coniradicior fuerii bia qirac a nobia dicia suui, ei bia qu* ab Apostolo relau euiil, quoniam tx pane cognofcimiu, al ex parte prophetamut , potel (52) ae nou ex parte, aed univeraaliier tiitiveraam cepisae eoruin, qnae aonl, agnilionem, Valeiitiiius aliquia exiisiens, aui Pioleioaos, aul Basilides, vel aliquis eorom qui alillitdiues Dei exquUisae ae dicunt; iion in ea (55) qux ioviaibilia auoi, vel qum oaieodi BOII po&tonl, cum Inani jacuplia deeoraut aelueUpturo, plus quaiu reJiquoa ae agnoviaae glorietvr; *ed caosas eonim quas in boc sant mundo, quas no3 non fcimus (54), uipuia nuraerum capilloram capiiia sui, el de his qui quoiidia capianiur passerea.el dareliquis non profisie aiiobia,difigen* tcr exquireoa, el a Paire discena annuntiel nobin, ui el de majoribua quoque credamus. Si auiem ea qua? io manibus suiii, el anie pedes, ei in oculU, * Joan. xiv, 28. I Cor. xm, 9.
7 t
Cap. L .
^50) E*t auiemquado... con$i$tere conari. Graeca DHb. i , cap. 7, . 1, ubi ba?c eadem verba ex intaro habcolor, legiiur, $pmtal$$ exspoliato* *aiai*t, phrasis eei, ui recle obtervat Billiua, pro inlerdum rraM-e . contitlere ccnari; ubi el contiiter* accipiiur pro (59) Facloi, spon$*$. lla Fetiard. io marg., Glaroin.,Vos8.(cum qiiibut Arond.quoad arioroui vocrm (5!) Quoniamemim... Dommu$. Al. quoniam cum. Adveiie quoniam tnim bic scribi pro quundo- cooaculii) ei Grab. Sed reliqni male, faetmt tpoax. (60) Quoniam animmtem. ia Feuard. marg. ct quidem. Voss., quem animalim. (52) Putet. Lege puteique, vel n putet. (61) Ignem. Merc. 2 eiOttob., in tooMi.GUrom. (55) Jn . Scribere debuiegei inlerprea, tit tii. vero oniiuii in quod inagia placel. Ueieri m igmt. (54) Non tcimut. In aliis uon nouimut. (62) medietatti. Sic Claroio., Oiiob., Anmd. (55) QUUB $uper Deum. Sic pariiin ex vei. el Voss. Reliqui in mtdietati. Feuard., cod Clarom. ei Voss., parlim ex Aruod. (65) Dt$ceuio. Sic pro diucuio roaliloere aoa jMnt. Grab. etneudo. Nempe in prionbns legitur suptr; iu posieriori deesl tunt. In -as. vero, dobilavi ex Glarom. cod. in qoocom prioio acripium fuiaaei di$ces$io, posiea emandaiaaa ei G.dl. el Feuard. Yitioso habetur, quar tunt ud ucripiuro fnii deutuiOy proeol dublo iu lcfaroVeum. In Cfaronioiiiano vero cod. qni pro qute. lur deueHhio. Eadeoi omoino phraai uliior $*ra (56) Comummatione. Iia Glaroui., Vog*. Grab. cap. 14 , I U 7. El sic eiiam legoodooi eaae Reliqui male con$*mmQtioncm.' mooueral Billiiis lib Obmmii. Mr., c. 54. Hic (ij) Dtce*te$ eic. Grasca borom verbomm requippe lreoaii aensos, oi ibideai facia n o u i : Si êntis lib.^ cap. 7 . 1. noo ob virioiaui, sed ob aabtuollaut aakia ao4aia(58) Extpoliaiot. lu omnibu& qoidem codd. ciim bua bumanift coiupareuir, uibll eaaa ooeaaae qam* idili. lum IH$S . icgiiur ex*poiiata$; aed Ireiueuui obreui fidoin qnispiaoi suscioial; iino eilani nulUm ex lreuaeo ipso eaieudttro uon dubiuvL Nam sup.
Stt
CONTRA HJERESES LIB. II.
ot ipaa panicipaveruni josiilia?(64)? Si enim na- , I r c * apnd aemeiipsum velle. tttra autolantia salvrft, omnea aahrabuoinr ani- , - quotftiam bnnua eai : a * \ , poaso, quoniata paaan* wm; si tuiera JagiRta et fide*, qaaro non tilvei ea : t porficara, qwoq w simiHter curo animabos in corrapielam cedere foripiani (66) eorpora? Aul enim impolene, aul niam divea ai perfeclns esU iajotta apparebR in ha]usmodi (66) Juaiiila, ei 3. " Hi antem aecondam omnia (69) coMraria qoedxn qvidoa; eaivat (67) 1 0 0 propier aoam etbi dfnini, non omnea animas in modiotatom acparticipalionotn, qaatdam aoiem non. cedero deflnienica, aed eolaa qu aiai jnttorum. 2. Quia eoiin in corporibu* perffeioniur ea Natoraltoroiiim et secondum aobauntiam emlasa qoatant josiilia, manifeatum est, aut unirercaj ease tria genera dicont a Maire : primatn quod itaqoo anima necetsarie soccedeol io madiaiaiia qoldom ail de aporia, ex irdio (70) et limore, locxm, -et jodlctam noaquam; aot et corpora, qtiat qood eat Rjaierfa; allerum auiam do imptiv (71), partkipavront jwtlitwe, com animaboa OJQSB simiquod eai anlmala : quodaoleai eoixa otl aacoodutii liter participavaruni, obiinobuol refrigerii locum, tfeionam eoraai, qui circa Chrislam aaot aogoli. ai qoidem potens eai joatiUa jHae Iranadacare aa, qood ett splrilale. Si igitor Hia qoa eoixa aat (72), qtm aanicipaYerani ei; et w o s , l Irma eawomui modo Sntra PJeroma ingradiuoiur, quooiaiu gei de reatnreetione corporam tertno. Qoem qni- apiriule eai; quod autem eal materiafe, rosidci dem rredimoa noa; qnoaiam ei mortalia corpora deoraum, qooniam cat materiale, el exardeaceiitt! noaira cuaiodieniia juetitfam reauacttana Deoa, ineo, qui inosi ei, igne conaametur in loitim: aiiicornipia at ininorlalia faciel. male quaro non loium in medietalis locuai octei (68) Deaa eoiro melior eet (79), in qoem et Demiurgum miUonlT Qaid aaiaiu * \ * qoaft oaiiira , babcn.s eat iUud, qood cedel eoruin intra Pleroma? Aui*
T l D f l
Cap. LI. " Cap. Lfl.
ranaam foiaae car Cbriaina in terram daaeeadarel; (66) In kujumodi. Sitpple r4ae. In tddluii cim et ciira Idem, ei ciira Christi deacenaum, Feuard. conaetii. CUroin. vi Voa. 5aKatem oianea anima consecotune aim^ coro aint (67) Sa/Mt. In Feuard. inarg. et Voss. ur*at. uxiut dnidemque t o b t U n l i c omaea* (68) xpalxTur. Gneca I I M adidU Ual(64) Si auHm anhmm..*.. farticipeweruni juttitiu* loixiua ex Damaaceai PmndUiii exccrpta Ihu A, Loeum buoe aaedioa mana ladiaere, m e r i i o aaaerii liU 29, j u x U cod. RupefncaliJinatn; ted lii, 1, Billiua. Noo dilBcQa lamen partiin conjetuirarinn, Beov jaxta cod. Vaticanum. Deeai partim manatcrip4oniia opa aanarl pease confldo* Vero in ntmqua (consulul ipseiuei apograaba) cianSolum bec prioa coroa, amUm anfmm qum j*r- ^ tnla, . iturm euent i*ciprcnt iuorbua invaait, caelera io (69) Stcumdum ommrn. l U recle Clarom., Vou. oosiriaaana auni. Nain pro qua utlq* nom ei Gfab. Reliqui viliote, aaoatam omnia. SAtoabit, ut corrdpie babent oninea alii codices, in (70) Ex tmdio. Graece , ui habelor lib. Claroaa. recto tegitor, quid miqws xoa Mtwakit? hl i, c. 5, n. 4. pro oxor i ip*% partittpaveruul j*tiUi* ui perpe- (71) D* impet*. Gr. , 60 ciram exbiai in Eraa., Gall. ei Feuard., beno legilicei moui quo maier Acbamotli euuveraa esi atl lor in Clarom., Voas. el ArantU, quat *tip$apar(ieum oxi iltam vM/icevit, ut fxpjicattir cap. 4, eipaMrunt junitlm. priori vero eommale depel- n; I . lctor itiorbu, si reaecealur quas porparam ad(72) lUa uumemsM ut. l u Eraa., Gall., Fcuanl. ilidemni iniperiii acriboe. Pro oiore scrip&erat et Voaa. Ai Clarom., Arund. ei Morc 2, Ulm quod fnterpres, perir* ineiptrent; aliua voro quispiaio nixa e$l; quain laciioneio Grabio set|tii placoii, Gnteaui banc pbraafm explicauirus, ad niargmem quia, inquii, seqaiior In siogolari, tpiruaie t*i. ani codicia adfocit, nmturm etunt; quod gloaaeniabed ai^quiiur eiiaoi io plurali, ingrtdmHtur, qmni aller improdeoa in taxlom ipiuin uraosiulii. miiios adbuc construi poleai cum illa quod emxa Altofolraai ergo rejiciendum, vel glotseiua, vel esi. Qaare repudianda pror&ua baec lectio. Quod Gneca pbrasis. Sic protnde legi poaaet: Si autem vero aequiiar, qnonUm spmtale eti, aileo raurnma$, qvm perire inciptrcnl t*t ju$ta fui$t*ni pogiial t pnacodenubos aiquo exiaiimat Grabius. jmtUi* poUnt g$i iiaer# . * 4 corpor* q*id utiqm , -j Noia enini conttrui debet ciim iUa qna> eic. bed ialvabit, qum it ip$a partiuipaoerunl juuitiw t D aenaum abaoluloui babel: quomiam *pirumU quidVal ai malia : Si autem animm ptriturm tsssni* dam #sj, ri ut ipiriudu nUi ju$te (uiuent; justitim poien* eu *at*are (73) Ammali quart non totum in audtafaftf /o*t ctrpora: quid uliqus nou $*ltabit\ qum etcum ip*a c$d$U Non oiiiin oiuuea anioialoa auiioas iu pattiapaurunt ju$titi<t? Hoic poateriort legendi medieiatis locum cewura volebani baerelici, sed raliotd, qiue 4n ao commodior eai quod levior iu eas duniaxai, quaa meliora tUgnunl, ul aiuui tiu i, c 7, n. 4, aou tolaa juaiorum animas, oi expli* ea flai niuiaiio, conaulana, pareuiiiesi iocluai vocea qum ei incipmnt, uipoia auperfluaa ei a lexiu cat Ireoatus boc ipso cap.,ca*leras, qiiae ptjor* *Uablegandag. Jaui plaituf eal aucioris sentus. Sic a i i M a i , in corruptelam cum analariaUba* abiioras. fliuc probai Ireaisua Valeoliuiauoa iiiiiihuo aibi uiw argumenuior, qi obaervaiBilliua: Si gubsiauconsiare, cuin jtulorum dunuxat anSmaa io meliae rationo aaluiom cooaaquuutur anune, oumea dieuiia locum coocedere asirauni. Sic eolaa, ui nliqoa salmoiu dbunebuni, quaodoquidaoi eadoui itarum obaerval BiUiua, dispuui; Si juxU Valaolteainoa oaiura esaenliaqoe prasdiue auni: ai auteoi niaooa id oaine quod el spiriiale, inira Pteroiua Jttaciti raiione, quidoi aaluiem adipiacaoiur et iogredilur, ac roraoa id ouiiie qood ex niaieria corpora, cum jusiliias qooquo mouere ipaa percoocreiam exl, deorsum reaidel, ac uodem flauuDa foncla ftteriulT abuuaiiiur; quidoaiu cautae eat, cur aion iiera id (65) Ctdtre ineipnmi. Pro ceuura if, mbitura sm*i. Ita Feuard. io loarg., Clarom., Arund, el oinno quod animale eal, io medieiatia iocum oedai? Voaa. Rcliqui, incidere incipiunl.
r r f r 9
815
S. iRENiCI EPISCOPI LUGDUNEHSIS ET MARTYRIS
818
max tn\m in mfdietaiem pcrtevcrara dicunl; cor- Uos sii Deui; oon eniro illia eom compnraiilee, pora aoUta, quaoiam naierUletn babent tobaunaed argoenlea el ewtentos, inaaniaaa, diliaaa, in aaateriam raaoluia ardere ab eo qni in cimoa bac) ad quoattupeacaiU.molti inaaoaaioea eai igaia. Corpore aotero ipaoram comipto, ei rum (81), quaai plna aliqoid ipaa verilata ab eia aniaia remaaenle lo madfoiate, nibil jam relinquipoaseui 161 diacere iHud qood scriptan 6*1. Qumriu *t innnUtU ad boc diciam eaaa inier lor ex bomina quoil iotra Pleroma cedat. Senaaa eoim botniafe, (74), ai cogitalio, at iiuenuo pretanlur, uli super Deoiiurgum aeinetipaos adiu* rnentia, et ea qnas sant bujatmodi, aoa aliud qnid veniant, majorea ei meliorea vocantea (88) aeaielip* aos quaui Deum, cl seaieiipaot apiriiaiea, Pemiarpreler aaimaaa aani; aed ipsius anima) roolus, ei operaliones, nvllaoi sine aiiima babentea aubatan* gum auiem aoimatem : et propier boc, auparliam. Qaid argo adboc eril eoram, qaod. auccedil aacendere aoa super Deom; et se quidem fnira in Pleroma Et ipti anim, in qnantum quidem ani- Pleroma cedere, Deura aaiatn in luedtoiaiia laco. Ab operibas itaque oalendani aeDteliptoa Demiorgo ro snnt, reraaneai in mediciale; io qttantum auroeliores. Non eniin io eo quod dicitur, aed io eo tem corpua, com ralioya inateria ardabaal. quod eai, roeiior oaiendi debei. CAPDT X X X . 5. Quod igilor opue moosirabont per iemetipnot Veinnam kasrtU$OT%m impietattm C9$tigat, #i u a Salvaiore, aiva a Maira ipacram factain, aol $pMial$$, Dmimomm vero animalem itu dk$raajtia aul apteadidlat, aai ralionabiliiia bit quat b**l. facia aaat abboc, qui bax oonnia diapoauSt! Quoa ! . E i bia iic wt babefliibua, tupar Deiniergum ae aaoendere dtenat inaenaail : el aacaitdtrm hoc cceJot AnoareruDt? qoam lerram aolidaTeronlf quat amiaerunl aiallaa! ?el qac laminaria elociqnod aa (75) neliores prooaiiiiafii Hlo Deo, qni daferaot? quibaa aaiatn circuiU infreoa?eruiil eat coaioa, lerraai, al mria, ei omaia q n in eia aont fecU, 61 oroavlt, et aemei quidem spirftalet vei qaaa pluTiat (85), tel frigora; vel aitiveraa (84) aecaadom tampiia, al aacundum ODainqiiamqiia **ae vohini inbooorala, cam ainl carnalea (76) gioneni apiabilia, addaxerani ienm! QUCJD aolem propter laniam suam impieialam; qai anlem fecii angeloa snot apiritua, 61 iuduilur lumine quainad- calorem, et aiccitalem econirario appoaueninl (8^ aia? aul qua?fluniinaabandare feceruut? qooa aumodua paUittin \ ei feluiin mana (eoet gyrura lem a^luxerant qiiibua antem floriboa el terna , apud quem(77)inhabitants eam veltii loarboribua adomaverunl eam> qoae esi ubccalo(86)T eutla awii dapatati, el nntvera spiritalia sub9 T i 9 B f n
ataaiSai Demiargum el Deam animalem eue diceit- ^ lea: indubiuta et Tare auam oateodanl insaniam, et velol ?ere de tonitruo percoaai auper eot qui fabalia raferuulur Giganles (78), axlolleaiiea aealemiaa adfereus Dtjum, prassumpiioaa vana (70), et insiablli gbiria lunifdl, qaibut anivera tarra ellebomm noo aafilcii ad espnrgaiionem (80), uii evoraant unlam aoain aluUiliam. t. Hdiorem anini ex operibua oportai oalpndi. Unda Igilar aeuieiipaoa oatendunl Demiurgo roelionsa, (nti el noa ad impietatam propter necettilaleoi aerniofiia detergamua, Oei ei inaanoram boaiinum eomparauoneiu facieuiea, et io argameiilaiionem twtuna deacaudeniaa, aspe per propria ipsoruiN dogmala argaenles eo*; sed nobia qvidem propi Paal. uti, 1, 4.
M
vel qaam molUuidiiiero aoiinalium forauTemoi, partim quidem ralionabiRam, parlin aateoi irraUofiabiliani, onivertorom ferina oroatoriimt El ral&qiia ooittia, qoae per irtuiem Dei aoal conaiiiuu tt per aapieallaa ajua gubemaatar, quie poierit per aiagtila enqmerare, vel io?eatigare magttiUidinem aapientiae ejua, qaf , Dei ? Qaid aatem illa, quas auper coalum, ei qaaa non pneiareani, qaanta (87) auni, Angeli, Ardian* geli, Tbroni, Dominatioiiea, Potestaies innamarabilaa? Advertaa (88) qtiod igitur uaum opoa bla aemeiipsof ecooirario congiitaaai ? Quid tala oslendere babeut per semeiipaoa, tel a aeaaetlpaia faciuiii, qnando ti ipai hujut faclvra el plaamalia aint! Siva enim Salvalor, aWa Maier t>aorQai Iml " llailh. vii, 7.
ba. XL . l i , .
T f
Cap. LRl.
D (80) Espurgellonem. Eraam., Gall. el Feoatd., (74) aftfff. Deeai ia Clarom. (75) Quod $e. Kraa., Gall. ai Feuard. viiioae, txwmrgeudum. (81) Ad fuot $t*p*$cu*t multi tn$*n*aiof*m. Grafeuiiem ir. coram iiiore dkiiur. iiiqui( BiHiua, pro f a#t m4(70) CarmUi. Sie omnet edh , aad ooaaea mts. mirakimr; Grsece 6 % (77) Apud quem. Sie Glarotn. ninliuf qaaai rli- . (81) Vocutau. l u Feaard. in marg., Clar., qwmd Wai, ?d ffo*. Vots.ecGrab. kVi\ parpai perparam, woc*mt (78; Q*i f4a/i< reftruntnr Gyaafai. Alhidii ad Yoas. ei Grab. AUl nottaa'ioiam ?ei ipaia puaria fa6olam Gigaalom, (85) 0Nof p/wriat. fa Aruad. c4 Herc % anat qaoa porlai ingnni ia eampia Pbtegraia eun uiia /, aad otiuaa bane. (84) 47aifarta. 8ic GUrom. 61 Yoaa. Afii, nhm. afmgraaaoa; aed partiiM Jovia lulmina, panim (85) Awposumuml. Araod. dipo$m*nmt. Apoltiitw ai Diatiai idia eonttxoe aeeidiase, al.osqua (86) Ktm i*m *tt $mb ceato. Gnaea locuiia, sub Alnk anonta, atiaa attb Mjeoneet Lipara iaiuquit Billiut, 6*' , id a*t , adttt aapallaa eaae; nonnu4ka eiiam in Tarura deImaaa niipleullt sase DOMMS iuere. Urram. \7) V M . Era. t GaU. cam Aruud. ei akrc. (87) Qmama. P r o f e e . (88) Adfr$*$. Pro tapif.
t, .
81* GONTRA tLERESES LIR. II. 817 propila iptonnn dicainug, per ana tpeonim propria ^ ' i bebeg esse justc aiiiitrabitur qui sit laiis, < * i lemoi rurndacet eoa arguentea) asa esl boc (89), nt di- mentis su mui cou.po*. Sic anicm et eoni, ad faciendaiu iniaginem eorum, qiue intra spirilales et roeliores diceniee, ei Deiuiiirgum aniPleroma snol, ei contemplattoois univergaj, quam malein, ei propier hoc guperagcendere, ei ioira vidii circa Salvatorero; Uoquam mellori boc, ei Pleroma peneirare ad viros auot; (sunt enim fomiapubUiori ad faciendam votanutem aoam per eom, na\ quemadmodum Ipsi confllenlur) Deum auient uta esl : UQlonim etiim imaginea noquaquaui per inferioreio, et propier boc nianere in medietalt, et bujoe Dollam oaieiisiouein aflerentea : (qui eniiii infertorem, ted per meJtorem defonnavM. 4 " Erant enim 61 ipgi lunc, gicul ipgi dictini, melior esl, ex operibug ostendiiur : oinnia eiiim exsistcnie* concepiio gpirulig gfcundum conleiu- opera a Demiorgo facia tunl; per geinetipgos auiem plalionem eorum, qui erga Paiidoram suui galelli- nibil dignora ratione faeiuin oelettdere babcDies) leadigpoaiii. Et bi qoidom (90) vacui (ODperaevera- inuni stinl tamma et inganabili iusanla. 6. Si aatein conteoderini dlcere, quoniani quaebam, [nibil per eos perficiente Maire per Salvatovm (92)] inuiilis concepito et ad nibilum apla : cunque sunl quidem malerialia, titpuu coelura, et nihil eniin per eog apparei iaclum. Qui aulem tiiiWereog, qui infra euin (95) coniinetiir itiiiiidiia, cinissoi ert, eecundom eog, Deue, inferior ipsig a Demiurgo facU suiu; quoiqnot auieiu epiriuexsitlena, aecundum arxuiiieiiiatioiiem eorum, liora bis, itla qoae guiil tuper cogtum, aipula, Priu(ammaleni eniin eom egse vobint) io omnia opera- cipia, Poleglateg, Angell, Arcbangeli, Dominatiolor, eiefflcax, el aplabilis fuit, uii per euio otti- nes, Virtuieg, per gpiriulem enixionem (quod *ePîiuo nium imagineg fierent: et iton lantum qua vlden- nietipsos es*e dicuni) 1 0 2 lur iuec, aed et invigibilia, Angeli, Arcbangeli, Do- qnidein ex Domiiiicis Scriputris oaiendiiuiie minationos, Polesuiet, Virtoles, per bunc omnia nia, qos praedicU sunt, Yiaibilia cl iimsibilia, ab ono Deo facta. Non enim souc magU idonei bi facla guiil, videlicet velut per meliorem, et qui poseit volunuii deservire. Niliil atuem per hot qoam Scriptttrsa : nec relinquentcs not eb>quia Mairem apparel feciese, queraadtuodum el ipgi Domini, et Mnysem, et reliqoos propbevas qui veeoiiHieiitiir : titi juite quis aBSiiuiei eoa abor- riuiem praecoaaverunl, bii credere opor(e(, aiium quidem nibil dicenlibus, inslabalia aoleui fum (95) fuieae male parientig Matrig ipsoruin, NIHI eniro obeietrice* eam obsietricaverunl, el propierea deliranllbue. Deinde (96) etiatu i prr ipsot ea, qiut* sunl auper coelo*, facta aunt, dicanl nobis, qua sit velul abortum projecii gunt, si nibilum utiles, ad niillom opug facil Matri. Et semei meliores vocani invitibiiium Datara; enarreni iiumeruin Aiigtbeo, per queni ianla ti tajia facla sunt, et dispogiu; ^ rum el ordinem Archangcliirum; demoiitireiil quando et per suam argiiineniatioiiem per- Tbronorum gacramenla, ei doceant divergilateg qnam (94) inferiores moltom hiveniunlur. Dominatioauin, Principatauin, et Poiegtalum aiqoe 5. Ac velul duo ferramenla opcraria, vel orgaoa Viriulom. Sed non babent dicere : oon ergo pcr dtio cum sint, ex quibos alleram quidem seinper In cos lacta suni. Si auieni a Demiurgo facU guul ha?o, nianibua el in usu arlifex habeal, ei per illud fa- gicut el facU gutil, el aunl gpiriulia ct gancia : cial qoanu velil, ei oslendal arttnn ei eapientiaiu HOD 081 ergo animalig bic, qui gpiriulia perfecii; nam ; aiierom auiem Yacaom atque otiosam peret goluta egl illomm iuagna blaepliemia. aeveret, el sine operalione, per qood nibil onuiino 7. Quoniam enim guul in coelig gpiriialeg conapparelfaciant anifex, ei In niillam aciiooeiu eo diiioneg, nniverga clamanl Scriplarse; el Paulug ntens: deinde dicai quis inoiile hoc, ei vaciium, auiem leglimoniuni pcrbibei , quoniam gunt gpiatqoe oiloautn roelius esse ei plurUI Hlo quo utiiur riulia, ugqiio ad teriiuiii codum raplum se e**e iii operc, per quod el glorificaiur ipse amifex : bic gigutdeang; el rurgiiiu, delalum egae in paradiCap. LIV. " Cap. LV. II Gir. xn, 2.
r f a c l a i u u l : 7 7T
(89) Usa tit lioc. Scdicel Dciniurgo. D agebal uialer Achamolh, agebal velut SaWalori (90) Hi quident. Feuardeniiua iiulliue codici5, ut iugtriimeiituiii, ui pateiex lib. i , cap. 5, . 1. videiur, anctorhaie, ged a Billio nioniliis scripgil (95) Abortum. Iia Clarom., Vogg., Merc. 2 et Srquident*; sed fruslra : si euini inutilis COH-Feuanl. ia marg.. quod el repelitur paulo poal in ceptio pcr apposiiioneni accipiatur, pUuug cgl .sen- l.larom. Reliqm iilrobique aborticum. in Glogg. hUS. vet. abortutn, . (91) Vacui. Rccle inonet Billiug, vaeuum (Gt*ce (94) Perquam. HMV. VOX perperam iu editl. dtrixcvov) bic \ , id egl, pro oiioso el dilur in duag. Hinc exigtimavii Billius hic aul aliliibil ageme accipt : quettiadmoduiii eliain pauii> quid desiderari, aul baic verba, pgr quam* expunjmsl dicilur : vacunm organum aique otiosum, et genda esse. Sed gi perquam una voce legag, el $ine optratione. Ei inulile Auc, ci vacuum, alque curo multum coiislruag, nibll aut deflciii aui abuuolioium. dabit. (92) Matre per Salvatorem. Sic Glarom. cod. R- (95) Infra eum. Sic oiunes codd. excepiis ediit. liqni, malre, vel per Sahatorem. MCIIUK qiiidetii l<- Feuard. ei Oxou. iu quibut, intra iilud. Eum vem . Matre tel Salvalore; seu Salvalor* per vel pro iteuiro accepil hilerpreg, vel ' Mutrem : seJ donec gufiTtagelur nu. aliquis codex, (gcilicei ) iia veriit, baud alleiideiig COUHI expiiiigendo pariiculatn rW, legi iualini, Maire per apud Latinog neutriiis csse geuerig. Stlwtorem, biipplendo videlitei, uctn vcl molu (U6i Deinde. Pou aulo bauc vocein ikk\* aucio(ununodiur CHMII tuni' 0( HMIÛS >am qtiidquid nialc Ctaroui.
t
t
319
S.
IRENJEI EPI9C0P1 LUGDUNENSIS E T
MARTYRIS
9M
bum (97), et audisse verba inenarrabilia, quae uilque Aposloli bomini ( 1 ) boe evenUsel : uec liccl bomini loqui. Et quid illi prodegt aul in para- euim probibuinsel illum Demiurgus, jam et ipse diaura inlroilue, aul usque in lerlium ccelum as- gubjeclug Salvalori, ui dicunt. Si aulem et probi* suinpiio, cum ginl omnia illa aub potetlaie De- buigaet, nibil profecigget. Noo enim postibile est, miiirgi; ei eoram, qa* guper Demiurgum dicuntiir, euDi Palrig profideniia fortiorem esae, et h * c (9) inysieriorum gpeculalor et audilor inciperei cum inlcrior bomo ioxUibUis eiiam a Demiurgo (3) fnri (98), quemadmodtim audent quidam dicere? eggedicaiur. Quoniam autem ille Telot roagnum Si enim uti eam, qo est gtiper Demiurgam, disco aliquid el praeclarain, earo, quae foil ugque ad'terrel disposilionem, nequaquam in his quae sunt lium cogluro aggumptionem, enarrafil; mlque Demiurgi remangigget, ne ipsa qoidcm univerga igti guper gepiirouin ccelum agcendont: non enim pergpeculaiug; (raiabat enim ei adhnc aecundum guut melioreg Apogtolo. Si geipsog (4) dicaut dinV illorum aermonem quariura coelum (99), uti appro- reniioreg (5), ex operibug argtientur: nibil enim piuquaret Demiurgo, etsubjectaro sepienaiionem vi- ab illig tale jacliiatum ( 0 ) est, E i propier boc ad<!eret)sed reciperelur forlassefel usquead mediela- j e c i l : Sive tit corpon, $ive extra corpus; Du$ lem, id est ad Matrem.uli ab ea discerel qtia suni $cii ; uti neqtie corpug parlicepg potarelur (7) egge visionis ejus, quippe quasi ei ipgom partici* intra Pleroma. Poleraienim qvi egi inius liomoejus, quielloquebaUirin eo,invisibilig cxsisiens, quemad- paturum eorum quae vidiggel et audiatei : nec rursus propier pondag corporig dical quig eom ammodiiiu dlciiDt.non Unlum usquead teriiuiii coelum, gedusque auMairem illorura pervenire. Sienim se, plius non egge aggumptum; sed ideo ugque illuc boc esi, ipgorum horainem gtaiim gupergredi di- permiltaior eiiam gine corpore gacramenta perapicuui Deiniurgum, et abire ad Mairem, imillo uiagis cere gpiritalia, qum gant Dei operalioneg, qui fecit II Cor. xn, .
M
pro uliquene reposuil Feuard. consenlientibus ouinibiis mgg. Sed praelerea non posl corput addidil Grabiug aurloritaie codd. Armid. el Voss. (quibug iu hoc coiiseiiiil et Qarom.) sicque ex uegame ixm addetiiy deialum ette in paraduum. allirmanlein fecii lreciaMi:ti; perperain gane, pacc (98) Incipertt fieri. Pro (iiturtiseael. doctissimi viri dixerii. Id euiiu esl Ireiianiin gfii(99) Reitabat enim ei adhuc... qitartum cxlum. LegeiMium puio : R*$iabattt enim ei adhuc quaiuor tienieui iuducere, Pauluiii per rorpus, geu por ?igug co*H. Id enim exigere videlur lr<axi ar^mrema- alque auditug organa, part.cipeiu facuim fuigse tioiiis gcopus. Probat siquidem, Paulo mbil pro- niysierioruiii gpirilaliuin, eu, ui gupcrius loqtiitur, iuisse ejua paradisum iniroiluui, aui usque iu spiriialhtm eondiliotium, inen&rrabiliumque verboertiiini coeltim assuinptiouîn, si in lcrtio illo coelo rum, qucB non licei homini toqui: quod cerle steleril : mpoie qui ne ip*a qitidem univena pertpe- est Irenaeum emendare, bed depravare, et in ab*ur* cnUaui fuerit, iwc proiude eorum, qum super De- duui errorcin agere pracipiieiu, vel iiivilum. Quasi vcro exigliniare poluehl gaiictiggiuuig auligies minrgum dicnntur, myilcriorum ipeculutor audilor fueril. Qui eniin inysicrioniin eorum parliccps accrrimi judicii bomo, reg spiritaleg et diviua mysteria torporeis gengibiig apprebcndi posse? At, tssc, aut iiniversa penpecuiafi poluil, qui ne qniiuquil Grab., parlicula quippe, quas gcquiiur, bunc I:HI ugque id Demiurgmn ipMim pervutiil? Naui iiui P.iulus in lerlio coclo coiisiiierit, Dcuiitirgug suadel gensuiu. Scd si buuc auadeal seiigum parlU xeio illic d/gal, m l super êpliiiiuiii coeluui, cula quippe, laiinc prorgug abjicil buic aduexa al(ox bypolbesi bajrci coi'uiu explicuia lib. i , cap. 3, LiTa pat iK-.ula quati, nec propterea crimi% :
$um alierum. Scd graiis ita concludii vir erudilti6 : nibileiiim in Ireiwi verbUoccuirii ex quo erui possil com iia sensisse. De Pauli rapiu refert quae sciipsit ipse Pauliig, uec quidquam ampliug. imo loio hoc capiie galig aperle guppouii rapiuin in ter lituii r.ttluiu, egge ipsuiuiiiel raplum in paradiguai. St;d Grabiuni fefellit vox runum, quam cadcre e.xigiimavil ti\ delaium; ciim Uiiien ab bac inler- C | 0 g IO rolodigtingiieiida gil, ul sit gensug : rur-
(97) El rursum, delatum eue in paradhuw. Ex Irenwum duos Pauli raptHi facere, alterum in tertium coclum, in paradi-
bi* vttrbig com ludil Grabius,
jnciUaium rcferri. Alltidit enim Ireiiauis ad ea D. Pauli verba : Si aloriari oportet, veniam autem md vii\one$ $l recelahonet Domini, elc. Pro h*j*$modi aloriabor. Unde coiigeipienler gubdil : Valeiilniiaui lur;
Apogiolo loiiae inferioreg osse, #x operibu$ eronuibil eniin lalo ab iptit jactitatum e$t; id cst,
(7) Uiineque corput pariicept putaretur. Vii neqtu
se ad tertiuin ugqtie coeluin raplos e.itgt'gloriiri pogfttiiii, nl Paulug.
t) leetaliaiit illi adbuc quaiuor ca'li t(u<tca- D HIS rr-us vr\l auclor noslcr : quauquaiii nialletii -
oXoyca;, (piain absurdi errorig crimine devinclum. Demiurgo, et subjeitum sepioin vj'ios, ei oui- Uuis iguur lreiuei sensus? Hcin pauctg explicu. nia quaj sub eju poichlaio consiiiula s>unl, riderei. Probatiduiii sibi suscepil, tpiritales quasdaiu cuadi nonesy seu rcs crcau* e&e hivc taciumcrJa tpiri(I) Apotloli komim. Snpptc, inwriori. ialia qiioruiii sil auclur Dcus, ui iiide couciudal {t) Et U&c. liflleiiismUH, pro ci qunlnn. b) Uentinrgo, Mallem abcô p.uiiculam a. Ucmiiirguiii hacc upeiatuiu, auiiiiaJeiii, sed II.... >jlle.u coiiairua^ ; invi*ibi%t* IM;II ctiiii .spu ilaieui esê. Id vcro probal cx rapiu divi Pauli icriniiii cu^luiu, qui illuc delanis audivii iueuarcit.ttur. labitu verba, recoudilaque inyblena percepil, qii<e [k) Si ieipsos. Glaroiii. Ihtt setpso*. lioiuini loqui fas esl, eaque proinde mysteru {>) bijltneuliore*. ' w.eiiurth , vxullcutiarc* . >pirualia esse, utpote qua . Iiuuiiuuiii êiisuj lauiu C xce :. (Gj Jucnlntum. Iia Fetiard. in marg. Ciarom., ûpeicui iutcrvallo. Sed quia excipere forsiu \ntYidS. el Gtab. Ucliqoi jaciaium. Al Biiliug legore iwibsetu Yaleiiliniaui, l auluiu iu corpore rapium ma> 11 aciiiaium, qma putcc-Mi, hiqiiii, ex openbus )uis.c, nuc ptoiuue inysli:rij hpirilaba, quas gentus liigiuul, apprebeiideri: valuissc; vel uhia leniuiu avyuentur. bed adveiiil vir ^, pi;cruduiii idoo agceudere poluisae tiec cougclu^biiin anlea fui.se : Quoniatn auutn ille \elui jiitiilf.i utqufi ad inetlieiaUm, td e$t, ad mairem mognum aliqmd ct i>raiciaru>ii, %tim qu<i fuu u.*quc
dciKii, nii a,propinquuiel ti icpieuaiionem, id i?si,
v
t
: i urtium
>; n-.wt*' "".:;
.Jadi-f
. V I M I I K M I I
j-:i*.Ciiii'
uli ub m dinaet IH& hnn*
921
CONTRA HiERESES LIB. II.
eoeloa et terraro, el plainiavil aoniioem, el potfuil imrenilur facior : oam el ipsi sunt ex bis qu.c In paradixo, tpecolatores fieri eot (8), qui xiini- facia synu Quomodo iuque consequeo ett, hot liter, ol Apottolos, valde soot perfecti in dilo- qohlero spiriialoa eeie, booc aolom fpsoin, por qnemei facii aunl, aoimalerat Sive (qnod ei w>otlone Dei. 8. E l apiriialia ilaqoe bic facil, quorum usqne lum ett ventm, qood el per plurima o*ieodimu*, 16S*d lertiom coelum specolalor factus esl Aposio- volut llquidiMimit otieosionibus) ipse a semelipso loa, et inooarrabilos aermones,qtios non liceihomini feclt libere et ex sua poieslate, ei dispoauR, ei loqol, qooniani siot spiritale*; et ipse bic pnealai perfedt omoia, oi e*l aabatanlia omiiium volunlas digob, qaemadniodam vuli; bujus euiin eu para* ejns (15); tolus hic Deot invenitur, qui omnia fe? diaua : el ?ero esl Spirtlu* Dei, aed noo aninalis cil solut omnipoieos, ei solns Pater condens el faDomiurgtta, altoquinnonquaoispiriialia perfociasoi. cieoa omnia, el Yiaibilia, ei iiiviftibilia, ei aensiSi aotem toimalit bic per quera facla sunl spi- bilia, et inseniaia, et coslealia, ec lerrcna, Verbo ritalia, refortot nobia. Sed neque por enixiooem virtutii $*m ; ei omnia aplatii cl disposuii sapienlia sua, ei omoia capteut, solot aiiteui a ne(9) Itairit O J B (qood temeiipsot esae dicont) famioe capi poteft ; ipae fabricalor, ipao condilor, cioro eaao qoid ostendere habeoi. Hi enim non tan luui aliquiddoapirilalibu*, sed neqoidem inuscain, ipse Inyooior, Ipae iaclor, ipae Doniinus omniuui aul eolicem, aol lalo aliqutd ex bis, qu attolcon- ei oeqoo praHer ipaom, neque anper ipsuiii, oeque teoiplibilia aoimalia posilla, perflcere posaunl Maier, qoam illi admeuliuntor; oec Deua alier, pneieroaoi raiionom, qu (10) ab ioiliu Deo per qnem Marcion affinxil; nec Pleroma xxx Êonum, semioom deroietionero io bU, qnm annl ejosdero qiiod vannm ontonsitfl) eal ; neque Byihus, ncc feneri, naluraliior iacU sunl, aiqoo tfmilaiiimalia. Proarche, neque coeli; iec lnmeo virgaualti, ne^: Sod no qoidem a sola Malre facium aliquid : dicuul ion iaioomioabilis, nee in lolum quidquaro eorunt, ouiUsom (11) buoe Damiurgum el Doroinum oni- qua? ab bis et ab omnibus hrereiicia deliranlur. Scd veraa) operaiioait. Et eoni qoideni, qui sil uniYerss lolus ooos Deos fabricalor, bic qui osl (16) supcr operaiionis Demiurgoa ei Dooiinua, animalem esse omnem Principalitaieui, el Poicsiatero (17), el D < > dicool; io auioin spirilalea, qui iiulliue operalionis minatlonem, el Virlutem : bic Pater, bic Deus, bic fabricaiores tuni aul dotnini (I2),ooo solum eoraio, condilor, bic facior, hic fabricator, qui fecit ea qtne sonl oxira eos, *od ne quident corpcruio suo- per aemotipaoio, boe eai per Verboiu ei per Sapieurum. ulia deniqua spe socooduui corpus paiimi- liam euam, CCBIUID, el lerram, el maria, et omnia tor Tocaoiea ao tpiriulet el raeliore* Do- qoa; in ei anni: bic jiialus, bic bonua : bic esl miurgo. qui formavil bomineui, qui plaiauvil paradisum, 9 Joale igllur a nobit argueniur porro el longe qui iabricafit aoondom, qui diluviiim induxil, qni direiiltae a vorilaie. Si*e eoim (13) per bunc, quae Noe salvavit : bic f>eu Abpabam, el Dus lsaac, qucro ei lex anlacU aont, fecil SaWator; oon inferior ipsis, acd el Deus Jacob, Dooa vivorom nuotiai, quain propbeia? praxooanl, quem Cbrisius eelior eaao oatendilur (14), qoando el horum ipsof B v 8 1 c
Hobr. i 5. Lib. i , cap. 29, . 1. Maltb. xxn, 32. odill. oinnibus anfe basc verba dialinrf ionis nota, imira Pleroma, qood pondero corporis deprimereir : oiramque reapoosionem hic occupai Irenams. miaere itirbaiur tenaus. Fruslra vero Grabius parAil euiiu, Apoaiolum in iocerio relinquera volen- Ifculam prmtet anle kunc Demiurgnm addendain teni ao looe io corporo, exira corpus esêi, coiijicii: sola diitinciionia ooia difDcuUaiem solvit. Scilicet ralionem reddii lreiisetis cur ne quindjecisaa : th* iicorpore, ilat exira corpus, D$u$ %cit : oi hinc oollos aibi 6ngerei corpu partiaps d$m / Halre factum aliauid; qiiia, iuquil, dicunt Valentiiiiani emitsum b ea ku*c Demiurgum, oxaliiiaae ti$ioni$ ej*i, quati $l ip$um parlicipare etne* Domiuum nniverus operalionis, id cst qui cuucia poiuisael eorum qua vidiuet, tt audi$$et. quod que forte tunc aderat: illiiic vero nullus exisM- ipae operaielur. (12) Piulliui optraiionu... $uni... Domnti. llellcmarel, propter pondus corporii eum ulira leriimn rcalum non eut Mumptum, tum ittceriuni easel an 0 nibinus. ioqnil Billiiis, pro in eorum potettaie non iuc in eorporo oaaet. Uno verbo, ex eo quod in- e$l quidquam operari; Graece cerium easat, an io corpore. an exira corpus clat. rapiut fuerii Paulua, demouslrai irenaeoa noo nisi (15) She enim. Sive pro st bene resliluil Grateiiicre ataeii poase, aut corpus mirabilia isiius biiis, quia ha habenl msi. oroiicf, el paolo po$t alviaiouia exaliiiaae pariicepa, aui illod obsiiiUae leruin disjunctionis nicuibrum sequilur : *ive quod qein utira lerlium coelum conscenderei; quuj ei solum verum, e.U\ niemb-a aibi invicem aalis opposiia sunt, u\ (14) Meiior etse ostetidiiur. Glarom. melior eti et criininia expers dicaiur aucior naster uiiendilur. (8) Speculaloretfierieoi. Gra^cisoms, iitflni- (15) Est subslanlio omnium voluutat ejus. Id esl, tivos acilicel pro conjoociivo, ui fiereni ipecula- a sola voluniaio ejus omnia habeui nuu laiiliim IQT$$ ti eic. quod sini, tifd quod talia vel latia siul. (9) Per cnixionem. Ptr deest in oinnibus (16) Hic qni eu. Ua veiu Feuard. rod. el omRecie vero addidil Fouard. Sed incerlum an vci. nes iiiSH. nosiri cum edii. Uxon. Sed iu aliis ediu. cod. auioriiale, an uionilu solum BilUi lib. 06 uiiiius beuc hie est qui, $T9*r. gticr., c. 54. (17) Et poteilalem* Dnas islas vocea rcniiluii (10) Quar. Lcge ^fcn; id eiiim polulal soiibus t l Grab. mvi. Yos., Aruud. ct Merc. 2 . Easdcui vcrboi UIM ribi. ;.! Claioiu. {11) Dictiid aHhbnm, *t. . appusit.i i:i
t t t y v
t
9 1
C23
S. IRENAl EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTTRIS
rcvelal (18), quem apoatoii iradnnt, quem Eccle- qam Patrem univereonim el adferana eot qt aia credit (19). Hic Pater Domiui noairi leau fttitit a Salaroioo, et Baiilide, ai Cirpocrale, ai Chriali, per Verbvan atrooi, qni eal Filioa ejns; reliqaaa Gnoslicorum, qoi eadem simititor dicaai, per Mtn reretaiur at manifeaiaiar omnlboa (20), Idera dieeiur. Qa aoien de prolalioniboa d k u quihna revelalnr : cognoactinl enim eum hi qni- annl, ai iEonibus, et deninoraiione, et quemadhttg revelaverit Filioa. Semper aolem cotxsialens modom instabilis Maier ipaoram; aimilitar avertit Filio* Palri, olim ti ab hiitio aemper rcveJat Pa- (23) Baailidam, et oronea qui falso cognooiiitaatur irem, el Angelit, al ArebangelU, et PoteatatilMis, Agaitorea (24), aliis ooniiniboa eadem aiaiiliter ei Yirtatibas at onaibaa, qaiboa vuk revelare dieenles; magis antem quam h i , [qui (25;] ea quae snulexira xerilaiem iransferenies ad characiereni fteaa. CAPUT XXXI*.
SHmmaiim pentringii ta frrt omuia toio hoc Hkro fu$$ dU$*ruil $peeiatim contra TaUniim&IIOJI, eadtm i* rdlquot elicm fucreticos dici po$u confirmans.
% 9
ni
j 1. Deatraetig itaqve bis, qui a Yaleniiuo suot, omhis hjereiicorara everaa eat multiiudo. Quas enlm at quantum adversat Pleroma ipaorum, ei ad ea qaat extra aant, dixiatas, otlendentes qooniam coocludeuir, et dreamscribeinr Paier onWeraonim ab eo qood exira eum est (ai lamen axira euin aliquid ail); el quoniam necesse eatrouUotquidem Patrea, malu autem Pleromata, ei muhaa oiundo- eurpni. nim fabricaliooea, ab aliis quidem rcaptaa, ad al2. Super B*C argiieninr qoi aanl a Slmooe, et taroa (21) aotem daflcientes, caae aecundnm oro- Garpocrale, et ai qui alii virtntea operari (28) diwem parien; ai naiversos pereeverantaa io auia cuiitur : non in virtule Dei, aeqoe in veriiate, propiiia non corioae agere de aliis, in quibus ne- neqne ul beoefici (29) bomiaiboa facieniea aa, que participaiio, oeqne commonio aliqua eat aia; qua* faciuDl; aed io peraiciem el erroren, per aaa* et nulfom aliom omniom eaaa Deom, aed (22) eaae Omnipotemie appellalloneiu; 1 0 aolam 4 et Q < P Iwwonea, oaiveraa fraode. ploa ledeniaa
c w
tua dociriua*. Et quaecunque suni quae de numerit diximus, adversus onines, qui in htijusmodi npeciem dedncunl quxsunl veritatis, dicenltir (26). E l qnaeeunque dicta suni de Demiurgo, osiendenlia quod ltic solus esl Deus etPaier universorum; ' ei quftcunque adbuc dicentur in sequenlibus libris, adversus omnes dico haereiico*. Eos quidem, qui aunl miiiores eorum et humaniorea, averies et confondes, ui non blaspbement suum condiiorem, el faclorem, el nulritorem, ei Dominnm, neqac de labe cl ignoranlia genestm ejua affingere (27) : feroces anlem, el horribiles, et irralionabiles effugabis a te longe, ne amplius suslineag verbosilates
advereus eoa qui aunl a llarcione, at Simooe, ei (50) qaam utiliialem p m u n l e t hia, qni credanl Menandro, tel qnieunque aiii sont, qui timiliter di- eis, iu eo quod seducani. Nec eoim caecis poasant vidant eam, qoa aaeondam noa eai, condiiionema donara visum, neque sardis audilum, nequo omPaire, aimUiter aril ad eot aptalnui. Quanla au- nea dxmonea effogare, pnater eos qui ab ipaia lem raraas diximne adtersas eoe, qoi dicent ODI- immilionlar, ai tamen et boc facioot; neque denia qaidem comprebaiidere Patreni onitersoruin; biles, aui clandoa, aut paralyiicoa carare, vel alia earo aalem, qaas ail tecundum nos, conditiooDn quadam parte corporia texaioi : qBsemadroodom iHin ab eo eaae faciam, ted a Yiriule qtiadaro al- aaepe evenil fieri sacandum oorporalem iofirroitatera, ?el ab angelia igiiomniibiia Propaioretn, in lem, vel earum, qtiae a foris aocidunt, infirmi* immenaa aaagnitodioe trniversftaiis circumacrK- taiam bonas valetudines reataurare. (51) Tantum aotem abannt ptum centri vice, telal roaculam in pallio ; osten* vc , ab eo, u( mortUDm exdeaie* qeoniam non eal veriaimile aliom quemdaro, earo qna? seroitdum nos esl, condUionem feciat^, , dlenl (qnemadmodofll Cap. LVI. (18) Chrit(u$ revelat. Iia Feuard. tti marg. D addiia aensum male suspendii. riarom., Yoss. ei Grab., raeliosquam reliqui, Spi(26) Dicentnr. Iia pro dicetur recte poauit Grar/ina rtvlat. bius aactoriute eodicis Arand. Omisi vero partica* (19) Credil. Alii minua recte, credidit. lam #i quam pmnisil idem Grab., qoia proraus (20) Omnihu$. In Eras. el Gall. hominibus , in uperflua eti. Feuard. ontnibu$ kominibus. (27) Afingert. Interpres *tji oblitus inflnilivom (21) Ad alttrot. Iia legere maliin cunt Clarom. Graecom reddldil infinitivo Laiino. Srib6ndaro cmt. quaia cum aliis ad aitera*. Nam coniextus ser- eral in conjunclWo, efinaant, sicut bluphiment. tiioiiis atteroi exigare videlur. (28) Virtutn operari. fn Fauard. marg. el Yoaa., (22) Solam. Solum in Eias., Gall., Arand. el virluUi operurii. Merc. 2. Sed recie adveriil Grab. legenduin esse (29) Ut bene/Ui. Sic Feoard. in marg. Claroni.,
con tolam, aot solum sed tolutam; id<|oe liqnel
y
Yoss. el AruHd., ttisi quod imperitia scribarum
ex libri bujus cap. 1, ubi poslquam ftistus expli'iiil quae bic sunimalim diiniaxat repetit, con*
cludit: et iolvetur omnipotentii oppeliatio.
liabeani be*efici$. G&leri onuiea minos recte, ta

beneficii*. (30) Latdente*. In Merc. 1, ludenlet.
(23) Everiit. Scriberc debtii^t iulcrpres, etertuut.
(2i) AgnUores. Grxcc . (22rj fltti. Expungcnda cl vox, qux pcrperain
(51) . Grneca ha?c lrenxi vcrba coasorvavii nobia Eoscblos lib. Hiit. eccl., eap. 7, ex quo ea cliam allegavil Micepborus lib. iv UUl.
culcs,, cap. 15.
CONTRA HJERESES LlB. II ot , \ *, (82) , , | , \ . Domintts excilavii ei aposioli por oraiioacm; ot lo fraioroitaio aaspitalmo propter aliqoid ooeoaaarf om, aa, qua ost io qooqoo loco, Eccleaia ooivoraa pottolanlo per jejooiom oi eopplicatiooom mullam revertui est apiriloa morioi ol dooatns eti bomo ora9 9 9
nem inveniei ooam ei eamdeno este eift CIIOI ttowo* niis eooversaiioooow 165 CAPOT XXXII.
%
Fl*itt*M eorum dogmata con(ntat qui **Uum non operationi* gtnut txperiendum estt, ectionetqu* $ola opinion* kumana ju$ta$ out i*jutta$ *c animam wem Je*u **im* nmilem, hmo inltrduw ntilhrem e$se txtpti atunbunt.
%
tlonibos iaoctorom:) nt oe qoidom crodanl boc totuoi poaaa l e r i : oxto aoiem rosomolbooni (55) a mortoit, agoiUonofli 6jxi qua ab 6it dicitar, voriuuit. 3. Quando igitar apod oot qoidem orror, oi aedjciio, 61 magtca pbaoUafa io ap6colalo (54) boaxloom impio lat; Ecclotia aotom ariaomio, ot raiaoricordla, ot Irmiut (35), ot vorllaaad opiiulatiooom bomloon, ooo solon lioo morcede ei gratit p6reciaior (36); aod ot oobla ipaU q o aoot noftra arogaolibos pro aaloto oonioaaa, 61 oo qoibus bi qoi corantur, imligooi, aepiaaimo ooo babooioa, a oobia aoclpioot : voivj ot par banc aper argouotur a divloa sabstantia, 61 benigoilaio Dei, 64 viriulo apiriull io lotoai eitranei; fraodo autam uahrersa, oi adiospiratiooa (57) apo atatloa at oporatlooo deoaoaiaea, et pbajita*roaio idoaalaixte por oamia repleti. Praxoraoroa voro
t M 9
1. E l hxc aolem, q u eat orga oporaliooea, fmpia ipaorom aoaloolia, qoa dielt: oportare ooa io Ofoolboa oporiboa. oliam qoibuallbol malia ttori 6x Domioi doctrioa diatolvotor; apud qoom BOII aohiio qui mcocbalur, axpalliior, aad 61 qul moBcbari vult; ol ooo aolooi qni ocridit, reua aril oeciaiooia ad damnaUonem, aed 61 qoi iraaoitur ftioo caoea (41) fratri aoo; qoi noo aolom ooo odlre bololooa, aod 6t iuiinicoa dlligoro jotafl; 64 oon aolum ooo poijoraro, aad nec jurare praecepU ; 64 noo aolum malo loqoi (42) do proximia, aed * quldoio Racba ot faioom dieoro aliquam; ai qoo miooa, raoa oaao ho)oamodl iii igaorn gaboooc; 64 ooa laotom noo p6rceler6, aad 64 ipaoa porcoaaos 64ian alioram pneataro maxUlaaa; ot ooo aolum ooo aboogara q o aooi allona, aod oUam ai aoa auforaolor, illia ooo oxpoatolaro; 64 noo aolom ooti ladaro proximoff, ooqoa faeoro qoid oia nalom, aail e4 ooa qoi malo trao4ao4or. magoaoioioa (43) oaao* 64 baolgoilalom exercore 6rgi ooa, 64 orara pro eif, o4i pcaoi46o4laio agootaa aalvari potfiiil; iii
9 M
a w i (3$) dncooia 6]oa qol por bojatiaodi pban-C loaiam abacodaro facio4 lo caoda lortiam partem otoHaniin, 04 dejlciol oaa (39) io lerram; qooa 1niilitor alquo illom dovf4aro opotnat, 64 quanio toajoro pbanutmate oporari dicootor. lanto magla obaorvara aoa, qoaai majdrem aequiUe apiriiom p6iT6perin4. Qoaro propbeiiam ti obsorvaferit qola (40), cororo dioroam convenationi oporatio Apoc. xii, 4.
u
nullo imiuolea ooa roliqooroio 60D4ooi6liaa> 64 libidioero, 61 aoparbiam. Qoaodo igiior ill^quooi iall ougislrom (44) glorlaolor, el oom molio moliorom oi fonloroio raliqoia aoioiam habuUsa dkool, Gom magoa diligaoila qoaedam qnidom juuit flori qoaai booa 64 egregia, qoiboadam aolon abaUooro ooo aolon opcribui, aad eUam his cogilaUooibo, qo ad opera ducuwt, quaal malii, elaoclvu, 64
9
Matib. v, 21 64 soqq.
%
(32) . \ , qnod io Gra?co videnlur Anglic. io qnibus legitur dt}\ctrt procul dobio pro dejecere. Al feierem lectionem itomuEaaebii lexio modo legimua, reoie oniisil Grabiua; landam ess6 oon doxi. Ex Glarom. rc$iitui dunqoia ooqoo Nicapboros, nequo Ruflnue EoaebM laxal $at pro *o$ qoia 64 lia legilur Apocal. hii6rpr6a o6qo6f6toaIr6oa)i iraoalalio focem ieum xii, 4. agnotcil. (40) Quam prophetiam it oburvaverit quit. Ila (33) Rtu autim resurreclionem, elc. Gonsnle q m a d Maoaodri haeroaloi dixiuios in dissarl. 1, Clarom. ood. CaBteri omnos : Quapropttr ttianui ovif. Sed prior leciio oiagit ad lreni art. 5, 4 2. oburtaverit < (34) i ipetulalu. Id oal in con$pec(u eoram iusiiiulum facero vitkiur. Probai aiiim eam, q u de dracono legiiur loco cil. Apocal. propbeiiam, ad pnesiigiaiorum illorum diurnam conver$atioHi$ opt(35) FirmtM. lo Erae., Gall. 64 Feoard. fraterrationem axado quadraro : quod Radaoi arlibus a l nii*$. *6d ntinos recle. qu6 pneatigiU, quibos draco aeo dacnioiiia, uiaiilur (36) Pirficlatur. Alii imperiiatur. Sed magit perctatur cougruii cum verilaie 61 firmilaie miracu- ad seducondura universaro orb6iu. (41) Si*e cau$a. Glarom. ei Voas. in causa. Sed irum, oaam imperiiatur. cuiu hb. iv, oap. 15, o. 5, itaruoi legaiur $ine cau(37) Adinspiralione. Sic com Glaroro. 61 Ollob. $a, nlhil inulanduio duxi. seHbere malui, qoam cum ab inspiratione: iwt (42) Non iolum male loqui. Melius lcgerig, non enimmtooa qoadral ad oralionia coolexiuui, el ad golum non male loqui. repieiL (45) Magnanimei. Gr. , tonitantt$ (38) Pruecunore$ tero suni. Sic Clarom. cod.; cseiecii prtgcur$ore$ vert, siue suni. Priorem vero paiieniet. (44) MagUlrum. Jesom bic intelligii lreiixus, leciionoio ideo prartub, quod coepia ab bac iiova quein pr* racieris boiuinibus anima firma donalum periixlo s6nsoa evadal clarior. ut mundi fabricatoret effugere pouet, diccbant Gar(39) Faciet:. tt dejiciel eat. Glarom. longe aliler alque caelora ooioia exomplaria habel: F a - IKicratiaiii, sup. lib. i, cap. 25, . 1. ciuni... et dqeare eai. Ex paric laioen consciuirc
9 9 n 0 9 9 9
817
S. IRENJEI EPISCOPI LUGDUNENSIS E T MARTTIUS
828
oeqoaai ; quomadoioduni magistram dicenies ta- opere; ad ToJaptatea aatem el libidineni, ei lorpia lem fortiorem ei neliorem raliquts, deindo qiwe facta devergeotea, a semeiipiis ]odicatt con M O I aant eoniraria ejas doctrioa) maaifette precipien- aecaodaio docliioam toam. Qtiooiam eaiin deatiol toa, ooo confundaninr? E l si quidem nibil etaei eis qo* praediota aoot onoia, adcorrepiionem igi3 , aui rursus boni; opinione auiem tola huina* adibonL Qpi qoidem Epicnri phtlotopjiiam, 6 4 Cyoa, qasedam qoidem injtisla, qiuDdam aoiero Juaia nieorain indiflerenliaoi amnlaniea, Jeautn ncagipularaouir, uon utique dlxiasel dogmaiixaos, id siram gloriaator (5!),qui non eolum a inali* oporibos ost doeens (45) : Ju$ti eutem (ulgtbunt sicut I O / avartit aoos ditcipolos, ted eiiam a aenoooibiis el cogitatiooibus, qoeinadinodum oateudiin r$gno Patrit eorum* ; injosloa auleiu el qui Utllft. facioal opera jttstiti*, mitiel ix igttem aHiruum, 5. Diceolea aoiem, ae ex eadetn circumbitiooe (82) 4t vtrmU ipsorum non morietur, et ignU non txttineuni Jesu babereacimas 6t aiiuiles ei eaae aliqoangueiur . 2. Adhitc etiain diceolea, oportere eo* in omni do aotem ei melioret; ad opera prodiicii, queilla opere oi In oinni coovaraaiioao fieri, , ei fleri ad iiiiliutem hominum etfirmiiateoifecil, nibil lalo, poeth, in una viue arivaotaliooe oronia perticienlet, nec aioiilo, ooqoe aocooduw aliqaid in comparaad perfoclooi Iranif redianlur; eoram qaidera, qax tioneni quod venire poaail, perftcere ioveoiiioUftr. sunl ad virtoteio periineolia, ei laborioaa, et glo- Sed el ai aliquid faciuat, par magiean (qaemada rioaa, el artiflcialia, qus eiiam ab omnibut (46) dum ciiximus) operati, fraoduleater aedutere nilunbona approbaolur, neqoaquam iiiveiiiuolur conaii lur inseasaioa : fruclmu qaidem et uiiliiateiu oulfacere. Si eoim oportet per ouine opos, ei per lam praeaunlet, in qaoa virtutaa perflcere ae dicant; oaivanaoi ire operaliooeio; prioio quidem oporie- adduceatet aolcm puerot ioveaiea (55), ei ocaloa bal omoes se di^cere (47) aries; qusccooque illae dcludeniei, et pbaniasmau otlendeiiie* siatiai tive io aenooiiom raiiotiibus, eive in operibus COD- ceaaantia, ei ue quidcm stillicidio lempoiu (54) sumantur, sivo per conlitieuliam edoeeolur, ei per peraeveranlia, non Jesu Domino 1QQ noaira, aad laborem, ei ineditaiionem, ei peraeveranUam per- Simoni llago aiuiiles osieuduntur. E i ex boe aacipiiiniur; olpola omoem aptcieio musire, et coav- teni quod Dominua surrexil a moriuia io tartia die, putalioois, ai geomolriae, et asironorair, et ooi- [ftrmuui eal (55) ] el Jicipulia aa mauirestavit, d Teraa (48) qu ia aarmonoai raiionibtia occupan- Tideoiibua aia recepius ert in coelum; quod ipai mr : adhuc etiam medicinam univaraam, at berba- uicirieiiiea, ei reaorgentet, ooqoa niaoi/oauU rtiai Kiantiam, et eas qoat ad aalutam bumanam ^ quibuadaoi arguunlur in oollo aimilet baboaiaa aunt elaboralas; et pkluraro, el siaiuaram fabrica- Jetn animas. 4. Ei 6c xa\ (56) 4. Si aotem ei Domllioneai, ei rariatn arlcm, ei marmorariaiu, ei similea bis : ab his(49) aotem omnem peciem ; ooio pcr pbauiasmala rusiicattonia, ei veieriuariat (50), el pasioralis, et - hiijutioodi feciaac dicuni, opiflcum arlea, qnac dkuntur periraaiaire universaa , ad prophetica (57) reduartes, et eaa qnc arga niare vacanl, et corpori , ceuioa eoa, ex ipaia domdenl, et venaioriat, ei militaret, et regalea, ei , inongtrabi mus , omoia quolquoi eunt, qaaruni nec deciroam, nec milleti- sic de eo el pradicia roaro parlero in tota vita aua elaboranies ediscere , \ - e8ae,eiracia finnifslme. poasuut. E l borom quidem nihil conanlur addi- , \ ei ipsoio aobim ease F i ecere, qui in oroni dicont aemeiipaos oporiere fleri clvai liuoi Dei. Ouapropier ei Cap. LVII. " Mattb. X I I I , 45. Maitb. xx? 41; Marc. ix 45.
9 1 M v 9 M 9 M 9
*$re.
45) Id est doctni. Haec glonsema eapiunl.

46) Ab omnibus. Al. ab hominibui.
(H) SiillicUio
tempori$. Sufpicor interpneiom

itmporis,
pro , inomenio aeu puncio
47) Se discere. Cod. Aruud. el edil. Oxon. edis-
male legiase , uude perperam reddiD der.l uillicidio Hmporis. Quidqiiid ail, UtUicidium
T
(18) Uniwena. Cod. Arond. el cdil. . xi- tttnporit bic pro momento Umporis accipi debol. versa$. 155) Firmum ett. l u Eras.,Galf. et Feuard. lu (49) Ab 4/s. Pro deinde, posl ha* pratier ha$. ediii. 0 . >it. fimtum c$$e, incertuiii qua aueloritaie, (YO) ViUrincim. (ir. , id est, arlis iiuHa eiiim ciiatur; forie codici Voas., natu f.laruraodi veleriua jomenla, coroioque morbis medc- ro . iia babci. Sed prior leciio pnefereuda. Malleto lam affereodi. quidem dwae iaias vocea onioiuo abease; IIICOIM(51) Jaurn magittrum glorianlur. Non btsce modoin laiuco seusiuu non balienl, ai pareiiiiieai verbia pneflguoi Eras. GaU. el Feuard. Sed per|>c- includaniur. Sensoacnim eal : Ex Uoc q*od Domiraio, el repugnaolibu.s oauiibua inss., ipso eliam nut iurrexil mortnii tirtia die, (qmodfirmumw, veleri Feuard. cod. Nam prafcedemi raptte aflir- verum, non phnntatucuin et apparem; qmalia eraul mative loquilur auclor : ilU quem afi magittrum fuUa h&rtlicorum miraa.ia) $1 dt$cipuli$ m**ifd loriantur. Dolei vcro quod aub lam beato iiomiue hiavitf eu*. tsu oVliioeriol ea iiopielalis moiutra, Epicurei (5u) . Gr.rca baec ex Irfnro Irausrri* I J U H el Cynici, qoam Ghhsliaiii. pnit Euebiii> lib. lliu., c. 7, et cx eo iNicefboms (52) Lirc*mlatione. ha Feuard. in marg., Cla- lib. / / / i / . , n*p. 15. rom , Aruiid., Vose. ei Grab.; ca,lcri auululiuiu\ (.7) Ad proplutica, m a r g . Fcuard. ed propkt* \ide lib. i , !p. 25, n. I. (*3) //ittiifs. ld cbl impubcie*.
y
CONTRA ILERESES LIB. II. . \ , ' , * *, , (58) * . 01 {16 \ , \ , (59) , . 01 , , \ . " , \ . , , \ , . \ ; , , , \ " Cap. LVIII.
830
in illlug nomine, qui ?e- , " (61) peiflcil, neque S6du re illiug suiil diacipuli ' $ ceug aliquam, nec pcuab ipio accipientet gra- niatn oi iofereng. Quera* liam, porflciout ad be- (02) , adniodum enim gralia neflcia reliquorom ho- . ' accepii a Doo, graiig 61 mtnuro, quemadmoduni ininiglrai. anatquisqae accepil do- , \ nura ab eo. Alii anim . daemone excludunl fir5. Nec invocaiionlbug aogelicig (63) facii (64) aliittlttime et vere, ut e- qald, nec incanutionibag, rec reliqua (65) prava liam eaepissime credaot curiogitale; g6d munde, etpure (66), el nianifegie ipsi, qui etoondali sunt oraiioiiog dirigeng (67) ad Dominum, qui omnia a nequiggimig gpirilibog; fecil, 61 nomen Doroini noslri Jegu Chrisli invocang, ei sint in Ecclesia. Alii virlnl6g ad uiHilatog (68) horoinum, ged non ad goaiiiem 61 praegcienliam ductionem perQcil (69). Si iiaque 61 uune noraon babonl riiliiroram, 61 vi- Domini nogiri Jegu Chrigli bencflcia praegiai, et sionea, 6t dictionea pro- cural flrmiggim6 el vere omneg ubique credentoe pbelicas. Alii aulem lain eura ; god non Siinonig, neque Menandri, neque boranlet aiiqua inflrml- Carpocratig, nec aheriug cujogcunqne : manifegliifM lai6 per aianas imposi- cgi, quoniam homo factug, ronvergatug (70) cum lionem curant, 61 sanoi gao plagmate, vere omnia fecit ex virlute Dei, gorentituunt. Jain etiam, cundum placUtim Palrig univcreoruiii, qtiomodo qncmadmodtim diximus, propbets praedixerunl. Qoae (71) auiem eraul b x c 61 moriui rediirrexeninl, in big, quae sani ex propbettg (72), osicnsionibug 61 perseveraveruiU no- narrabunlur. bisciim annis miiltig. Et 167 CAPUT X X X R l . qtiyd aulem ? Mon ost Anima$ e corporibut in corpora migrare ibtnrdum
B M
t
iHimoriim dicere gra ia*
dogma muttiplici rutione impetitum.
ruin (60), quaa p6r QIIH 1. De corpore auieia in corpug irangmigraliouem vergum miindum Eccie- Q ipgoruin gubvertaiuug ex eo, qiiod nihil omnino gia a Oeo accipieng, in eorum, quae aulo fucrinl, meaiinerini animae. Si iiomiiie Cbrigli ieau , euim ob boc einiuebanlur, uli in omni flerent (73) cniciflxi gob Ponlio Pi- opora l i o n 6 , oportebai eag meniinigge eonim qua? lalo, per gingulog dieg anlo facla gonl, oli ea quas deerani, adimplereni, opiliilationem geotium el nou circa eadem seinper voluianieg cuittiiua-
(58) . Hnc vocem non legit vetug Irenaei iiuerpres, neque cephorus. (59) . Arliculiiih adtlidit Valetius, qui iusuper notat, quod Laiini ipgi pur-iri dicebanl eog, qni immimdig gpiritibog liberabanlur; quod pluribus exemplis probal. Sed obvia gtint.
(60) Son e$t numervm dicere graliarum. Hellc-
que in Itidico generali, istuiu Ireuafi locum iudigiQuagi vero ex eo quod probet auclor nosier, Lcclesiam aposiatarnm angelorum invocaiionibus nibil facere, concludi poggil, bonorum angeloruui invocationes buic inuaUaiao (uigge. Sed de liis lege Diseerl. 3, arl. 9, $ 109. (64) Facit. Alii perpcram, faciat. (65) Heliqua. Sic oimieg niss. el cdiit. Oxon. ln
ktsge.
laitdo, angelornm invocationes in Ecctetia inmiiata$
nigrong, inquil Billius, pro gratiarum numerut iniri
cuiieris bat>6lur, aliqua. neqtih. (66) Et pure. Ha;c male oniigsa guni iu ediu. (61) Gentium. Clarom. gent Uum. Oxon. (62) . Legil vetusinlerpresTivaiiisingiilari. (67) Dingent. In omitibtis codd. porpcraui, el (65) Inv*ca(ionibu$ angelicit. ftlalignorum vide-
licet spirituum, recle nolal Feuardentius, quos Simoiiiani, Mnrcitse, Carpocraliani, aliique malefici *d stiag praegligias exercendas in opem evocabanU Hc enim, ui et capite praecedeoli , vera Ecclegiaa miracula b&relicortim praesiigiig opponil: aliaqtie puris el mundis orationibog, el tnvocalione Douiini n<Hilri Jeso Chi isli; alia fraude universa, et adinitiraiion*apottaliea, (maloriMii sdlicel angeloruin, qaog angeloe aposinlag vocare aolel) ei operatione
titrmomaca, ti phanta$mate idololalricr fieri probat.
manifeeia gcribarum incuria, dirigente$. (68) Ad utiliiale*. lu Glarom. uirumque legitur,
sccandum uliliiale*
ad ulilitates; omisgo priori,
quod babeul oiunes alii codd. posioriug, ul inelius, reiinui. (69) Perficil. Genuinam banc leciiouetn golng
babelClarom., cod. caBleri perfecil.
(70) Contersaiui esi. Expuiigendiiin videtur vei bum e$l aul gallein addenda parikula et anic
9
vere.
Winnn ergo cl. Grabium lam iunnaniler SIII ipsius (71) Qua\ !n Arund. quetii perperam seculug <4>fiiiun finsse, ol in suis tn bunc locuin noiis acri- 661 Grabiug, legilur qnia. lere dubhaverit, bonos angetot ab Eecletia ai (72) Ex propneiii. Sic Clarom. Alii ex prophttfinuttm miracutorum idendam in auxilium vocaiot licis. **p\*m legx : imo, ittquil, id non factum es*e ex (73) Fierent. Iia Glarom., Voss., Fcuard. el Gr.b. hoc ipto Irena-i loco ' haud wcptt colligi ola , addidcnl- Reliqui vitio^c, erunt, vtl ermt
t
831
S. IRENifil fcPISCOH LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
fttt
iim, miserabiliter laborarcnt; (non enim poierai ninm faclorum oblillemre memorlam; hoe ipsom
corporit admislio in totum univorgam ipsorum, qiiae aote babiia eranl, eislinguere meaM>riani %t cotiteroplationcro) et maxiine ad. boc woientea. Qnomodo enira nunc soporaii (74) 61 reqaieacenia corpore, quaBconque anima ipta apud se yidetêt In pbanlaainate agil, ei boram plura reminiscens communicat cum eorpore; ei eai quando ei post pfiirimum lemporis, qiuecunqoe per fomniam qais fidii, figilans annunliat: sic ulique rominitcereuir eiilJorom, qa antequam In boc corpus venirei, e g i u Se enim hoc,' quod Jo breviggimo tempore Ttjom etl, tel in phanlaemaie conceplaro etl, ab ca ola per toaiiiiuni poslquam eommisU tii corpori ei in aiiWerson membram (73) ditperst,
9
y-f
n
0
uode gde, PUlo, cum eit nuoc in corpore aoimi laa, qooniaro (82), prUiaquara io eorpos ialroeai a daemooe poiaia eti oblifiools modicamealum ? Si eoira dxroooero, ei poeulam ei sotroiuin renriiiigceris, el reliqua oportet eognoseat; tl aaum illa ignorae, neqoe datsnofi verag, neque arlificioaV cotupoeitaai obliYiooit poculotn (83). 3. * Advertat autem eoe, qui dicoot ipMfD eorptts ease obllvionig medicamentum, ocetirret boc Qaomodo igiiur qnodcanqne per aemetlpearo anima videl* el in aomnift, 61 saaundam cogiUliooem iti6Mis ial6nlioD6Di corpore qtiieecaiila, Ipta reoiiitigciuir, 64 renantial proxiinia S6d 6 qaideai ea qua olim agnila iul, aot par oculo*, aui p*r t " " ~ * " ' .
9 f t
commewortiur: raullo magis illorum reminiscereinr, io quibua lamporibtjg laniia 64 aniferso p; teriue i\'Ja tseculo (76) immorata 6SI. 2. Ad hax Plalo, vetug ille Albeniensis (77), qui et primtjs genlenliara hanc inirodnxil (78), runi excugare non poggol, oblirionig ioduxil poculum, pulaog S6 per boc aporiam bojugmodi 6tTugere; ost608ioo6in quidoro nuUam faciens, dogmalice auiom regpondeng,quoniam io(ro6UDlei anima in banc ?ium, ab 60, qni eal super inlroitam da> roone, priasquam Sn corpora intrent, potanuir oblivioire. E4(79) latuit S6meiipsum in alleram majorem inritteng aporiam (80). Si enim oblivionis poculum pofegi (81), posieaquam ebibitum csi, om9 1
audUum, meminitwi anima ift corporo 6xttsi6ne,

si 6S*el corpos obli?io; 66d almol aiqo6 ab Inspe ctii abettel oculus, auferr6tor tiqae 61 ea , quai 6S6t de hi, memoria. In ipsa 6im obliTiooe exsieions anima nibil aliud cognooem poierai, niti soltiiR illud, quod in praesanli TidtbaU Qoomodo autem al divina di$ceret (84)* 61 niewinissei ipaorum 6X8isieoa io corpore, qnando sii (1 aieul) ipiuro 6orpus obli?io t Scd 64 propbel ipti, c e 68<6n4 in lerra, qnscunqii6 apiriuliter t6Ctinda ftfones coeleslidm vidco4, ?el audiaui, ipol quoqae memiu6iiio4 in hoiniDem conyeni (83), 64 reliquis annunlianl; 64 nen corpu& oblivionom efficil auima 6oram q o apirltaliier vita IUDI , ted anima doeet
9
Cap. LIX.
* Cap. LX.
4) Soporati. Sic omne mts., al ediil. Erag., C scril6ntif, lib. D* anima , 6*p. 23: Novum ttabor GiU. 6l Feuard. wporato. Porro toporali coosiruaa vit arqumitdum, , $cienti*$ rgciirn airima, ut sil tenue : quascunque anima sopo- miniuimiat ene: vemente* indt kuc aniwuu oHhUei rati hominii, et r$quie*cenle corpore, elc. $orum in quibu$ fuerim; dehine tx h'u wwbilibms (75) /it universuim numbrum. Iia 6616 solus edotiai reeordan. Ad banc tenlenuam accedona Clarum. cod. In c?eieris roale deeet in, doctiasiiuus nosicr domnos Nicolaaa \t Notirry ia (76) Universo... $a>cuto. Sic iiaram ex Glanim. siiis erudiiit in IreitaVi libros Disurlalionibu*, dlareslilu, in quo legilur, unherta... twculo. S*d pro serl. 6, { 2, 6xiiimal corrupluin eise ab interuniversM , inanifesio scrib errato, scribere IIOQ prele, aui librario bune irenasi lexluii, ac ?oc6t dubiuvi, univtrto, ila exigenlo 6ons4niclionii lege. pHmu$ 64 introduxit, ad oblmonis poculum iia 6SS6 reierendas. u4 is illius senaus s i l : Pialo, cNm caueris vilioae habetur, mitverta... Mtculu. (77) Athenienm. Sic pro adveniens re4iluil senlenliain banc excusaro non poascl, primtia inFeuard. auciorilale etcris cod. cuin quo convc- iroduxit oblivionis poculum. A l eupposiia docusniuiil Clarom. 61 Voas., quorum eiiam auctorilate timi viri conjeciura, quae cer46 a ?erowmili baod recedit, l e x i u j n paulo aliier resiiiuereoi. Expmii, post vocem Athenientis, expuuxi. (78) Primm ununliam hanc imroduxit. Si ar- gcrem vocca qui et, ac introduxil; 64 aic facUis rtius premanlur hac Irenaî verba, vix a lapsu li- 68S64 86nsut. b rari poierii. Hunc enim errorem Epiphamus 64 (79) Kt latuit s$ntetip*um in alteram Uajortm imLac4an4ius Pytbagora, Plularchus Empodocli, alii ciaen* aponam. Grascismum olel, aii Billiut, pro /uroa4ro, au4 Mercurio Trismegislo ailribuunt. j) imprudem in alleram majorem ineidil digictUtaiem Kg vero omnes Plaloue anliquioreg esae nullug do Grasce, kxipay biiat. Nec crollibilo eg4 lrena*um, in leclione vele- . Quo eitani inodo verlil ituerpreg cap. xm ruii) philogopborum non inediocriler vergatum , Epiui. ad Hebrxog: Per hanc enim laiuerunt qmidam, fugere poluigge meierapsycbosiui ab aliis Plalone angetit ko$ptiio $u$cep(i$. Ubi Grascae locuitonii veuigiiordiug iiatn Tuigse. Quare probabi- ignuraniia facium esl, u4 quidaui pro latuermut liug id 4an4mn voluisse S. antiglitem, Plalonem pri- lcgeuduin pulariut placuerunl. inum omnium apud tlieiiiensen, tel poiius receng (80) Aporiqm. In Feuard. marg. con[u$iomem. 6xcogi4a4i oblivionig poculi commcnlo niuniiain Sed idffloggemagapit. aindein invexiê. Huicque gengui iavere videnlur (81) roien. Iia Clarooi. 64 Yosg. Iu aliig perpcauciorig no^lri verba. Plaio siquidem tenientium ram, potaia ett. hanc excutare tnuliebalur, 64 ab aporia, lotiuiiur, (82) Quoniam. Pro quod. id eut ab impedilissimie ambagibus, quibus iiopli(83) Poculum. Supplo / , aul e$$e poU$l vd cabalur, eximere. Non igilur eain iuveiierai pri- quiilpiani giinile. wug; sed jaoi iuveiiiam explicare giudutl, addiio (84) DUceret. Editt. tcirei. obiivionig poculo, qtiod prtmtis iuvcxi, ut malo (85) /n kominem conveni. Id esl ad aelpw cx cidiasrenli dogiuati Udoro coociliarct. Quod oinuino cxîagi revmi. tongciilaiiciim cl scnlcnlias Tcilulliani dc IMalunc
f % 9
853
C O N T R A H J E R E S E S LIB. .
834
,6t partldpal de apiritali ei factt fitloite. dum 61 proprrom cbftra eiiim etl fortlus corput quam attima, , cteram. E l ideo adim* , plato aanaro, qoaa> ipse qaod qaidem ab Ula piralor,6l vlviflcalur, el auaa aoia defiulit gator, 6t articalatar; eed anima postidet (86) ei ol quicucqao snnt prtncipatur corpori. Tadtam aoten ioipeditar a , \ acripii iu vilam, reauraaa valocitaie (87), qaaniom oorpoa pardoipal de , \ gent, aoa eorpora 6t aaas ojtts aroUooe ; aad non aioiuU l g aam acienilaio. Corpaa enim orgaao alroile eal; aaiaaa aatein , babaataa animas 6i aooa artificis raiiooom obiloet. Qaemadmodum fuquo 8. ( apiriiva, iu quiboa pla caaruBl Deo. Qui autem ariifex vdodter qaideaa operationem saoondatn aa adinvanit, in organo aoiam lardios iUaai per- pcfcaa aoai difcfti, abtbtiut , \ fn aam, 61 fpai auaa aatcit, propter rei tobjecla> immobiliuiero, el illiu maniia veloclias admisU tardiiat! organi tampera , - bentea aniutaa, 6i sua lam perficii oparaiiooam ; sic 61 anima partioipana , corpora, in qaibaa abaii - leranl a Dd bouital*. E l corpori, modicum qoidom iropodiltir, admisla afociUU ejue in eorporia tardilale; oon amiuil . - eesaabont turiqoe Jam atjtem in toltim luas (88) ?irtuiea; aed qaaai vfiam , gaoarara, aigeaarari, at partieipans corpori (89), ipaa vivare noa caatai. , \ docore axoraa , ai Sic 61 d6 raliquia ei commanicaoa, noqoo acian- fra - bare; ut eomanauaaraia tiaai ipaorom perdit, oequa naamorlam inapaclo- - ualiitodo aala praiteiu > 6 0 gaaaria bamani - a L 5. Si iuqua nulliaa pwelorilorom maminSl, \ (91), p6rf6torain compago siaed axsiatenliuni aciODtiam bic paroipit; non igiiur Y6 aptalio oouaervel Palris(W). in aliia corporibua fuit aliquando, n6qoa 6gU, qoa .
M B 9 4
ee quidem agooadt; naqoa aovil, qua quidain CAPUT XXXIV. neqo6 videi. Aalataf non wodo axo iu corpor* auurlul memU ^ 6 ( 9 0 ) Sad qBaoiadmodam uooanhu, ted gt inmortale* ptruttrm, tawutu initium kahurint. ^ . . . . . qaiaqoa noairaa auun , \ corpoe par artan Ltei 1. Pkoiieiina aotam Doninas docalt, aon lolam . .... sumit, sicoiauara babel paraavarara, noa d6 eorpore In 6orpua trantgre , aainam. fteqaa aoiiii ak dieniea anlmaa; aad el cbaraclorem corporif, in , \ - patip6r, naqaa indigani quo aiiam adaplaatur, cntlodire 6umd6tn (93), el - Deni, at onioaiqiM menlniaaa m aaoraoi , quae agarani bic, ei a , corporl propriam donaquibuft ceUavomni, In ea relationo (94), qua) acri . \ rei aDimam, quamadroo* bilur d6 divita 61 d6 Laxaro 6 0 , qoi refrigara9 c M
Cap. LXI.
9 4
Cap. LXII.
9 9
Luc XTI.
(86) Pouidti. Graece, ni fallor, , qnod ffart ad Indioatlonam eam, qna prooa) snnt anima) Tariaiidom aral, domiiuuur, non poutdeL ad corpora olim reaumenda; aad gratls. Nac nie(87) Tantnm tmttm mpediiur $ua veiotUate.liua, aa explicallone baod aatia ooalanlot, axponit Id 6x1, lantum velocitath animm dtcedit. de effiaia nuinana ; qnasl ajua corporig quod cir(88) 5. Ila, iuquil Grabiaa, ax Arund. 61 cumtttlH aniroa, tenrel lioeaa corporalos, coloramToaa. ropoauf, com raliqna exomplaria male ox- qa6 aariam 61 lucidora j quae Tortultiani opinio fuit preeaefiatiiixi. Eato i u forta exprlmani Merc. 2 In lib. D* axtxta. Sed hnuc arrorom lraiico afOn* codd. Sad Eraa., Gafl., Faaard., Ottob. 6i Glaroui. ere nihU bacienas cogit. Roclo oxpRcari poiaai racl6 axpHnioni $ma: 6 certla quibaadann cbaraetaribaa 61 aoiia, qaibos (89) ViUim pwtieipans catpori. Particip*n$ hic a oanaris apiritibns, ad 4nrormandum corpua haudaeiiva ii|iiiHeaUon6 accipitur pro fatpertftxt. quaquam deatiaalia, diatinffoaniur, 61 quifxu aninxB bamanae potius quaoi aoaoli oonailluanUif. Ib boc (%0)y&'d**tchujKrtoc,Hune\Q*um Joanoaa Danaacoitua ia ParalUlU ciuvit boc modo: enim aoimas baiuanag ab angalia dislingui paiam multi, qaod illae ad informandom ol ragetiduin , . Grasca vero iude a Froiiione corpus a Deo deetinemar; isii minitno : do. caîero Oycaeo dascripta publicavil primut UaUolxius, in 6aind6tn 6sae oirioaque spirilaa naUiram. Naoaaao 6l argo io ntentibos butuanii, otiam lu e l o deFiie Irenan. <9I) . Legenduro , qoo- gcntibtu, cenoa quoadam cbaracierea, el ccrtutu qo6indatn ordinem ad corptts auparsiltea mauere, Blam ad referlur. qulbue ab aliia splriiibus ditlioguaDlur. kfipaai (W) Vt commen$urulm... Patni. Pafatma varalo, egl ouod vocal Iranaits, ckmraeurtm eorporU, 61 ex eo pnaclpiia nata, ui bana advarlit Grabiug, qxod iniarpm pro , viliose l6g6- komt*i$fiffuram: binc conaulto i d d i l , mt toono$eamur; oi intte merito concludas Hluui corpona . Veriendum C U I B Ualloixio: charaeurtm, fon Aomm$fynrmm in 60 doouxai ulAem^num mmltriudo dtvitiw eorr$$pundens prmdtaitum aaaa volaiase, ui amuia t*anou*lur> 6 i ab finiiiow j*n ccn$*mmata Pttru tonurvei karmo* augelis, qai iuiHun> babaat ordioem ad corptis, (9i) Caarocierm corpom... cmttodirg eumdm. diaiiugoalttr. Sad da bis ir diasait. 8, art. 11. Pxiilu puei addli,, anbmat habtti komini* ftguram, (94) Relaiion*. l u Faaard. In ixarg., Ciatoro. 61 Voaa.; caatari in*rr*H9*. mi Himmi coun4$caM*r. licc V6ro Feuard6BUua ra-
ta
s. IRENJ CI EPISGOPI LUGDUNEKSIS E T MARTYRIS
bal(95)inglnoAbrab: ioqna ait, diviUHo cognog- inilio tterenl et poalea, iilaim (), eii dooaL 5. Qnemadmoduoi enim ccelum, quod 66l Mper cere Lazarum poet moriom, el Abraham autetn simililer, et manere suo ordioo onamquemque nog, flrmameoliHD, 64 aol, 64 laoa, 61 reliqra sldipsorom, 61 poaialara milil a! ad oparo ferondam 1, el onmia omtmenu tpaordm, com anle ooa Laxarom, cai ne qaictem de nenut go micfg com- ewent, facia gool, ei mullo leoipore () peraovfmanieabai: 6i de Abrahae reapongo, qoi non U I H ranl aecundora volunuiem Dei: ait el de anknabos, tnm aa quas geeundum aa aed 61 qnm gacutidum 61 de spirillbus, 6t oronioo de omoibog hig, qe* dhrilem 6gg6al, gciebal; al prtecipiebat lloygi ag- facU 8004, cofiUns qois, pocoabii: qoaoda aeniire et propbeiia 6og qul non inallaal (96) per- omoia, qu faeu eunt, inilium quidem faciorc veaira ia illam locuoi poene , 61 r6ipi6niag (97) suat habaaoi, penwvenmt aoiom qtioadugqao 6t pnaaoaiom ejng, qui resurrexeril (98) a aiorloig. Deog 61 6886, 61 P6rt6?6rare volooril. TogUtur pro ^ P a r b M e n i n manifealedaclarainni egt, 6lp6raa- bit aeolenliig 64im proptaelicog gpiriltu, dieoog : verare animag, 61 noa da corpore in corpng traoaira, Quonitm ipudtxil, et facta tumi : ip*e weaaaMl. ti al babere hominia flgvram, ot etUm cognoseinlur, crtata suui. Siatuit $m in $mtulum, el im imculmm 61 meminerinl eorom, qu* ginl hic; 6t proph6- $*cuU . t iteruin de taWandox botntoe aic a i i : liaum (99) quoque tdegge Abrabse, 61 dignam ba- Vium pstik le ( ) , et iribui$H ti lomgUmdiium bflalionam unainquamqaa gantam aereipara, aliam ditrum in $meulmm $atemii ; laoquaai Patre oov Dium dooani6 61 ia acculum aaeooll porgoveranaaie jndlclum. 3. * Si quf aofefn boe in loao dicanl, non liaai (6) bts, qoi galvi fluou Noa aaiai ex oobig, 1 6 8 Pag6 aniroaa eag qoae paulo anla egge COB- neqie 6X aoaira naiora vita aai; aad aaeundan perini, tn maliom lemporig pergeware, aed opor- graiiam Dei datur. E l ktoo qai gervaveril daiaai lere 6aa anl innagcibil6g egg6, ut giol imnoNatea ; vi| 61 graiiaa 6geri4 6i qoi pranl 14, aeclpial 61 V6l al gaoaralionig initiaai acceperint, cum ipao ia gttcohiro gaeculi longiiudinemdierum. Qui autaw corpora aiori; diacani, quoniam gine iniiip 61 ain6 abj666ril eam, et ingraius exsiiteril faciorl, ob boc fine, *er6 el aeiapar latm, 61 eodem roodo ae ba- quod faeiua 6si, et non cognoverii eum qui preatai, toag golug 661 Deog qui 6gi omoium Dominug. tpaaae privaiin sccuium aatcuii poraaveraotla (7). Qocaotem gonl ab illo omiria quaeouoqae facu E l ideo Dofuinas dicabai ingratis exaieienUlHn ia gttut, 6i fionl inUlona quidani aouni acaipianl ga- eum : Si in modico fideU* non fuhlU (8) fagd aralionig, 61 per boc iaferiora gunl ab 6Q qol 6a magnum *gf qui$ rfaaii wobi$ ? significang (9) qoo* ffil qnoniam noo gunt inganila ; pergeteraut Q tunm qui in modiea lemporalt viia ingmii axalitaautam^t exiendtinlur ia longiiadin6m gaeuloram, runi 6l, qui 6aro pncglilil, jugie noa percipkol i b g66aadom voluntalem faciorig Dei(l); iia iit aie 60 io gaxolom ggeooli longilodioom dioruio. Cap. LXIH. Cap. L X I V . Pgal. cxtvui, 6 6 " Paal. xx, 5. Lo. xti, 11 95) Kifrigtrabat. At. rgfrigirabaiur. Sod alibi (2) lmlioforent.Uoicam Torbam ituiptrtnl logi! rigefare paasiva gigniucatiooo ogorpavil inlor in eod. Vogg. lorpreg. (5) Vl rint. Id 681, oi optiroe nolal Grabiog ai (96) Jio//#a/. Alii velUni. 6xgig4ao4 aiquo dureni por aliqood tempiig gicat (97) tt Ttcipientet. Supple e$u; aci!ic6l, preeci- ex ani66ed6iiiibog 64 congequeulibog palou piebal neipUntis $$ie geu recipere. 11) Multo tempore. In aliig mulia tempora. (98) Qni returrtxtrit. Alii, re*urgeret. .11 ic Cbri(5) u. D68UH4 in Glarom., Arond. 64 Voaa. gio.it Dommuni inioiligil Ireneag. (6) Pcruvtranliem. Uoc loco u4 rec46 rooat*l (99) Propkeiicun*. Subinlellige don*m vel $piBilltos, pertevtratuia non accipiiurut in illo Evaagelii loco : Qui aulim per$4verav4ru u$qu* |n fimm
v t
u B m
9 1
(1) Ptruveramt anfem secundum voluntalcm facio-
rtg Dfi. Quod bic glaloit Ircoafus, aoim.aa hominoiu noo diuiiug ponavarare, quaio Deug eag 616846 64 poraeverare voluerit, viiamque ex aeae non babere,
oollum 6arum iaunorulilali deiriuieniuin inferi. Longe enim aliusr de Deo atque de roonliboa crea- D tig goiiliendum egge, u m vere quaui pio ggserit auclor noster. 1$ ntuinUio el sm#/ia venet $emptt idem, et iodem modo $$ kabei, aolng babeug
9
etc, ged \ , id 684 pro paraioaaatia et perennitetc. (7) lp$i u privat in $atculum $mcmli ptruwcrmnlh*
iroinorlaliiatem, u l ioquiuir Apogtolug, a geipgovdelicei, nullt obnoxiaiu, el immuiabileui. 111 vero quidquid babent immorulilalig 61 yiiae Dei benelicio gorliuiiiur. Non enim ex nobis neque ex nonra nmura tUa e$i, sed $ecund*m Dei gratiam datur. iEiernom quideoi pergoveralura) guul, aed boc longe inferioreg Deo, quod ab eo inilium facturce suas habtani noc exiendanlur in tongiludinem iceculorum, nigi aacuoduui voluoUlem faclorig Dei, quaj o l eag e nihilo produxii, aie 61 in nibiUim redieere poaacliiDio redigerei, gi cooaorrare deeineret.
9 9 9
No quod doairuendam 64 oibiluoi redlgeodam ejus aniniaro velil Irena3ug qoi toiiet aaaem aampiieroag fore roproboroin poenaa; aod qood inpii guig delleiia aHerna feliciuie, 64 beata aaoe4om perseverantia (qoas aola vara pergaveraniia oa4) priveoi, 64 oiorlem gibi tcruam adgciscanu
9
(8) Sii tnodico fidilts non f*itti$
aic. Ifaoe
memoria ciiavil lren*us. Mam paulo alilor babri

Evangelii lexlus, Luc.xvi, 11: Q*i /idethsst im mi mmo,m in majori fidelit eil ,* et qui in modico taiquu* est, it in majori iuiquut en. Si ergo iu ikiqne mammonafidelesnon fuutit: quod terum ogl quu
, ; , piom glatuere : Primcipari debere i* omttibu$ et do , tr . minari aem Dei; rtlxgua aultm omnia kuic (9) Significam. Adduol Erag. Gall. 64 Feaard. adire et suidita tstc, et tu lervitium dedila. nobi$i god ha?c vox omoibug rags. deeau
v
9
verbo lroiuet gcopug eat veriggimum Ulud princi-
credit vobit ? Dnde ad goiigiim inagig qoamadveraa alieodiaae videlur auoior uogler. Idcoi dkeodani do auciore episu 2 S. Cleineoli Romano volgo acriuUa, qui baec cadem vorba ila r6fer4: , e * uixpdr ei>x
837
C O N T R A I I J E R E S E S LIB. II.
858
4. Sicut aoiem corpoa aniniale, ipauro quidem ^ priorii 1 7 0 ecundniB faclan eat eodom ad illiaa noo eal anima, partieipatar aoiem aniniaro (10), apedem, ai ad aecuudi lanluoi : ai almllhar omnoi qaoadagque Deoa vult; aic et anima ipaa qoidem reliqai aabaaqoealea : el da hajna, qaod aacvndam non eat vtla (li) partkipatar aolem a Dao aibl noe e$i, qaod el novisiimoai vocal (14) neceasa eal (ex) defluxa (15) aliod faeiam aimile sibi, at cx preslitam viiam. Uade ai propaeiicas aermo ile Protopbsio (12) a i l : Faclvs est in anhum ti*m ; illo iierum aliad : einanqaam deOcare, neque defluxoa eoram, qoi jam facil aunl, neqae faciuraa docen* noa, qaootaoi aacundnm panitipaiionem y\\& vivena faeia aat anima : ita ol eparatin quf~ ecaioram (10); aad in lmnenauai et non in prsfldem anima inlelligaiiir, aeparalim auiem* q erga niiom nuoieram coftlorum focidera. 2. E i reliqui auteoi, qai falso aomiite Gnoaiici eam est, viia. Deo iiaqne viiam et perpetuam perdicnnlar, qai prophetas ex diveraia diia propboilai aeveraniiam donante, eapii et aniinaa (13) primom fecisae diconi, facila destraeninr ex boc, quod oav non exsUtentes dehinc pertevarare, cnm eaa Deue net prophelaB onum Deum ai Dooiinum praedtcave* ei aaae ei eubaitiere voluerit. Principari enim derint, ei ipsom faeiorem coeli ei tarre, el omnlaai bei iu omnibus, ei dominari voluntas Dei; reliqua q a in eis aunl, ai qood advenloai FUii eja figniaaien omnia hulc cedere, ei aabdila atse, aihi aarviiinm dediu. da facinra qaidero ai paraeve fj flcaverini, aecnndam qood ex Ipaia damonalrabiaioa Scriplnria in libria conaaqaaniibas. ranlia aoima baensque dicium sil. 5. Si aiiiem quidam secandum Hebrum lingnan CAPOT XXXV. diverae dicliooes poaiua in Scriptoria oppoaaot, BatilidU hypotkeiim Gnotticorumque, ani propktto* qoaleeel Sabaolb, at Eloo (17;, el Adonai,ei alia ditmh dii$ intpiraioi eracula fudtut dU$ban$ quaBeoDque aani lalia, ei hia osiaadare elaboraniea errorem refellit. divaraaa Virlulaa aiqua deoa; discanl qvoniam 1. Baailidet auiem ei ipae soper b c quse dicia aniat ei ipsiua (18) aigniflcalionea, el nancapalio* saol, cogetur dicere, aecondum suam regiilam, non naa (19) aaal omnia bujuimodi. Quod anim dlciiur aoiom CCCLXV aecQodum succeaaionen alioa ab Eloe (20), aecundQin iudaicam vocen, Deum algalaliis faclos,aed Immeneam qoamdat ci innmnera* flcai, ei Eloa Ftmat, at Elloouib, aecttndnn Holilem rauUUudiaem ecBloram aempar faciam, ei braicaiD lingnam, Hoc quod coniitul omnia, aigitieri, el fulurom m 8ani, el nunquam defieere huflcai. Qood aolem ail Adonai, aliqaando quideai jusmodi fabrieatn coalorum. Si anim ex deflnxn
9 9 9 % f 9
' Gen. , 7. * Cap. LXV. * Cap. LXVI. C ei apenioribiia verbia exprimh Nicaiaa Cbonlatea (10) Pariicipatur auum animem. lia Clarom., lib. Ortkodox., cap. 29: Quoniam, inqait* #cofVoaa., Anind. ei Grab.; celeri minua recte habeni, des Uli omnium dmnornM inierpriiationm igno* partieipaiur anlem *nima; quia mox aequiltir, parranies, Adonai, Elol $l Sabbaoik , div$rto$ U M daaa ticipatur vitam. Xempt participari accepft inlerpree, Mrbiirati iaxi, optrmprnium mki factmnu fMar qoasi depouens eeaei. $i rudibui et ignarU apsriam, quid koc nominum (11) Anima ipta quidem non $$l vtta, elc. Hsec, unumqnodqng Gracii $t L*ti*i$ auribut $onet. El*4* inquil Grabios, deacripsisaa videlur e Joslini Marl. Dial. cum Tryph., p. 224. ubi de anima ail: iiaqu* , Deum, i&tgrpretaninr : Eioi muttm 4 , Deua rtiaut : El quoqu*, $i Unui $piriu , , , * , proferatur %Uv Daum: st a$ptro , foriem iigurfi&ii; AdonaiexJm , Dominnm. Cl# , ^ rum Dominu$ Sabbaotk idtm aoxai quod . Anima quod ri/x /, vivit; $ed quod vitw particep* $U. Aiiud tero esl auod participal, quid- Domioua virtaliini, v$4 , Dominua quam ab eo nnde partlcipat. Vitam vero anima par-exerciluum. Saddai porto , idoneain, poieiilem. Aia wero , eum ftrijxif, quoaduiqut eam Deu$ vuli oivere. qui csl, sigmificat. Quod nnmtn ixefubil* qnoqu4 (12) Protoplaito. Al. inale Protoplastos, aul Preab Hibr<ti$ unubatur. Itaque de voce Elo$ Hatopla$iOH siue prseposiiione d>. braice . TISK , nolladifflcollae. CerltTm eal, Dei nomea (13) Capit tt anima*. Feuard. ex veleri eod. perease. Quod aaiein addil Ireoaeas, Eto$ werum signiperaro, capiunt amma; nani imerpreil fainiliaria D /ftaf, nen mullo difAcitius , niti rem cUrisainani eai ea loquendi fonuula capit pro [a$ #tf, pottibiU variis ambagibus inlricaaaenl inlarpretea. HU ral. inisait, exisiiom Irenaei aontom eate, hao voca (14) Vocai. Editl. viiioaa, wcant, quia de Baai* lide aeruio eti. mSl singulariieT usurpaia, non aiioDi niai Deom (15) Ex diflusu. Superfloa asi parlicula ex quia verum exprioii; quod cerluro eai : cum econlrario jam praecaeaii d*. Qtiare parentbesi aam iuclusi. (10) Ccetorum. Sic Feuard. in nwrg., Glarom. elpluraliier accepla, D^nSlt iaierdnm idolia ei iia qai veradii non sinl appiicelur. SicJos. xxiu, 10: Et Vots. Alii iuendoae, satculorum. (17) Et Eloe. Ila scripsi, quia modo i u scribl ttrtUihdti* olienit, mb* el Exod. xxu, poslulat llebraicae linguae analogia, aed ûia paulo 27: DMDM,i>eof no* vilipe*d*$ Id eai jadicea, principe. Quod vero aubjicii aocior ooaier, Ellotuik poai io Glarom. el Voes. codd. iia scnptum lesecundum Uebraicam Imguam, Hoc quod eooiioel fkiar. omoia, $igmfiear$; id obacnriua. Geosel Crojaa pro (18) UniuM et ipsiut. Pro uniut #l ijutdem. (19) Signifiatttonu it nuncupaiione*. lu Merc 2 Ellomth Jegendum eaae p^n/SN Ei Elion Deot exeodd. tiaiificationU el numeuptitionis, auffragatiia celaus, eive sumiinia; ei reapexiiae Irenaum ad ouoad priiuam vocem me. Voas., naoi poaieriores verba Melchisedecb benediceniia Abrabanio, Gea, doae U H desuui. xiv, (20) Qnod enim diciiur Elve, elc. Qua; bic de He- 19: p H I D W 3 Jfht SKS 2 IpXX Waicts Dei uomiuibus scribii Irenam, brerioribus Binedictu* Abram Deo aUhtmo, qui pcsiidei
9 r 9 9 9 % 9 9 % 9 9
830
S. IRENifil EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
8 1 0
noarinabile, et admirabile aignifical (21), aiiquaudo JaoHb (26),exiaata cun asp raliona novistima 171 aulem daplfeaia IRlera delia, cum ajpiratkma, ul- syllaba, m*H$uram prw/imUm manifealal; eaai auien per Gnecam corripilur, aipuu Jaoib, #*ai pala Addboaai (22), Prmfmentem ei aparmnitm uraai dai f*g*m wmlorum aignificai. E i canera oaioia raa ab * M , m pottii mqu* inturgtre i * #am (23). anina ejuademqoe nancapalionis saal: sicoi aaSimiliier aniem ei Sabaothpcf qafdam (24)Gnacam (23) in ayllaba novUaima aeribilar, Volunlm- condaoi LaUniUiea Dominat virtulam, el Paier omainm, at Deos omaipoiens, el Altitsimns, n r a signittcat : peroaolem Gnecam, olpaia SaDomiiioa cooloram, at Crealor, ei Fabricator, ei baolb, primum eadum manifesial. Eodem modo al
cmloiit terram. 8ed cnro apad RabbinotrmSK, E/o- bom huurotn baiid appareat. De eodice Yotali kutk, signiflcet DWiniiaiom . poloii eiiam eo retpi- nibil cerli affirmara poiesi Grabiaa, qnia e]oa lecere lreiwus. DiviniUs infiniu cum ali, omnia iu ctio in boc commate dettcii. Yilioaaoi mt. et priorum ediil. leciiooero rajeell Feoardealioa , el ex aa continel. mera conjecltira, ul ipae faieinr, poenit : *e pouii (21j Atiquando quidem nominabiU admirabili mau* in$urgtr$ im ernm ; manuaeriptoa aeqni matu iignipcmi. Lagi mallert, aliquandoquidtm innomiaati/t, etc. Ravara taim anliqui Hebrai per Ado- Grabiaa. Ego vero Faaardentii leclionem, eam jam nai sacrum Dei nomen rtYP uon raro expriiaebaiii: dudumobiinaerii. oec lrenael sentnni maleexprimaip bofe enim, quod ineffabile eaael, nec reverentia reiinendam aaaa doxl; quanqaam mallaai legi : cauaa nominare auderent, no lam admlrabila nomen ru poaea aquc imurgerit tm #aai. (24) Similiter auUm I Srieotk p*r anidem, eia aaaidua prooanUaiione vileacerei * aubaliiuabaiil Adonti; quoa iiniiali aoni LXX iniarpraiee. Unde Discrimen boc longaram et breviom ia voce &#Iremaua ad eom Hebraorum morem aiiendena acrl- 4aoi4iMMi agooaoual Hebrcl. Imo neqoa L X X , Reqoa bere merilo poiuil, Adonai *Bqu*ndo innomi**MU Patrea Gne<j, qui bojua nominU merolneranl, II ei mdminbiU $ig*ificar*; id eat Adoaal aiiquando lad 88 ^ , 66 Qaare iadBbile ilbid ei admirablle Dei oomeo sigui- sciolus qniapiam IrenaM) nostro, in Uebraicia haod flcare. Poluil etiam Ireuaeut anta oculot babere aatfeperito, bic focura fedaae videlar. Qaidqaid vel illnd qood diciiur ab angelo Jud. tm, 18 : Cnr alt, doplex illa qoam afleri, bojoa nominis noiaiio qumrU nomtnrnuum,***** ut admirMut vel, ot alcaaque admiiii poieai. Si Sabaoib a Cbaldaica mavull Grojtia, iliud Peal. , 1 : W m , Doradice 03 V4tU optare voi**te$ deriveiur, /mine, Dominu* no$nr (LXl: , ), larium signiflcare did poteril. Si ab Hebraica >QX, quam admirabili e$t nonun tuum in uniwtri* tetra! $XiteUu$, ad prtaiaat emlum EwpyreuiH milklia Bi vero a a a t t l e g e r e malis, aenaas orii, vocera aoiiicei ei alellaiom Diaalfealandttm irantferri uibU Adommi admirabila Dai Domeo aigiiificare qood noveui. Nan in Scripiuris D X2X inierdaai da ininiri et in usu communi proferri liceret. Nam, exerciia liellanim dicilar, q u qoati miliiea in
% 9 9 9 9 t f f
Bl dlxi, veleres Hebnai illud aacroBei noinini c praeaio sialionetinl, i u collocalfle auut, Deuteroa. ui ioiperium Dei avbaiiioabani. eiqua oiilileiii. i? 29 : Af# (22) Addkonti. l u Faaard., Grab. eicoJ. Yoaa. quando tltves oculos tuo$ in caU*m ef *ide*$ nlai qood in hoc y loco i acriplain ail. Sed Erae. el/ajtoM, et ulla* omnem D^9a7n QX tstreUum 6 1 GaR. Addotui, Glarom. Addonw Mere. 2 Adocmiorum. mmi. Sed nalli, meo quidem judicio, bene; acriben(25) Grecam. Sic pro Grmca recte repoanil dvmerai Baddonmi: nequo ^nim dicillremaus ai- Feuard. couaenl. Voaa. loiercidil auiein in boe pkaiioiietti in medio vocla luleraarendaoi eise, uec commate parlicula cnm vel qumwdo. oaiaquaBi Arfona* unqaam i u acripaiL Sed itiler(26) Jewtk. Gaia Gneei aapirationea noo badoai Uebnei acribanl fj m n , ubl liitara , aeu aa- boanl, quaa in ttna vocum appooere poaainl, ai a *piraiio pranniaaa enpbaliea eat. 61 vero DaUtk piraiiooe noianda fuil ulilma syUaba vocia Jmo neio Daake* uoieiur, luae aoaabit velui duplex acribeada fuit per 6. Quod varo da ea voca bic rfJe apad Gnacoa, el prononiiabiiur Haddonai: dicil Irenatui, oeqae Gnecoram, neque tlebrcoruai at \s aenaos debei eaae Ireaai verboruui. Neque acribendi raiioni convenil. Nam ilii aemper acriaalm Hebrasi aliter in ea voce doplieanl Daleik. bont '; nusquam varo, qood aciam, ; iUi faan afflgendo paocuim Dagk$$ in madlo, quod i vero aeoiper iTW, nunauan YP : neolrl proinde Rftiene vim iribuil duplicU Delta Gnpci. Sod quid duplicem iltum, queui iiic aaaigoal, aeribendi my aUM vuli Irenaeue, voceia addetai tigniilcare, Prmmiuia liiius modaro agootcanl: adeo ul el hic imfimsMtem ei Hparanum Urrmm 4 *qu* ne pariioa poilea quiapiam Ireuco noatro ifliposoerit. Qoud *qma uuurftrti in aamf (Sic legeodum polo.) Pro- autoui de siguificatiooe nomioia blcaubiidi, riJebabilior eaHeria videiur Croji ooojeelura, lreoaMim licei ^ - aignificare ^ - 3 pr<efi*Uam . ^ - ^ i .1 . modo wuxiuram aon dare nobia veram ai aimplicem bojua vocia tieaat qni dai fugam malorum slaro noa polaal niai iflcationefD, aed specure ad aliqoem Scripiur dicaiuus, quud de Baddonai jam dlximua, !nm ubide aeparaiiona lerr ab aqua Iracieiur; speciare IrentBam ad altqua Seriploras loca. Prior eamque aase poul Job , 10 et 11, ubi Ueua stguiticaiio reapicere pouvi illud Job xxvin, 23, de mari loqoeua, leauiar $e Hlud repacalia I vaU ubi Deua didlur (ea*u venlis pondut, $l mqua$ ap wia incla&iaae, eiqoa praaeepiaae na alieriui pro- p*ndi$u im wun$*ra; poiariie plutiti *% $ viam graderotar, aeqae repaguU Ula parfriogeret. bi- prouUi* $onaniib*M. c. xxxvni,5, ileraui dictiur, aiile aal iliud quod Prov. vm, 29, leghor: Circmm- poiuiu* nunturtu l$rrm # f iefadifaa apar tmm / i daAaiatari Utmuvmm am, #i l$gcm pombai *qui$ tuam. Quibaa alfine eal quod legimr Sap. , 21, m$ irantirgntfi*$$suo$. Uude Ireoaei tansus eril, Ueum omnia in mtntur* el Humer* I poader* diapo xoceiQ Btddonai signiOcara huitc ipauni Doroiuuiu, iui$$. Poaierior aigniflcatio apaciare poteat ad ili aaapius tn Scripiuria de aa ipae i u loquiiur : lud Exod. x, 17, ubi Pbarao devorauiibus locuio Dommtu ego tp$* Dominu$; quique ibidm aiia voxaiu, ad Moyaem ei Aaronem a l l : Regm* uobla exbibeior pnattaiaua el aeparau lerrain ab Dominum Deum V4Urum ui auftrol m m* moutm aqaa. Uiam. Quod Moysis procibai posiea cooeeaaiaM (25) Ni po$$U *qu* in$mrgere in aam. I Deua ediii.legilur. bic el in praecedeiilibua coujccliim Enuu,Gab, et msa. eodd. Yaiicaao, veieri Feuard., propooo; meliorea i quis aliua afleral, libeaiar CUrom., Arund. ei Merc. 2, legilur : nec p**Ua~ aodiam. qu*m imsurgen in eam uial quod iu Merc 2 ver9 9 9 9 9 9
842 timllii bU, altorios olqoe alioriot liaec aool, ceotium oaloras (31), 61 disposiiionem) el neqce aod onios ejoademqoe noncopaiioiios (27), oi pro *b Angelis, oeqoo ab alia qoadam Virtoto, aed a n>iniua (28), per qoa onus Detit el Paier oelendi- aolo Deo Palre, visibilia Mque invisibilta, 61 omoia lor qoi coolioel ooioia, 61 omnibut ul tinl pras- oinuino qu.xcunque facia tunt : arbilror quideni tlaoa. iiflb icnier otleitsttm (32) el per h c , tanU, ooo 4. Qoooiaro aoiom diciit ootlns cooaonai praedi- oftteoso Dio (33) Palro factorc omoitim. Sed ne eaiio aposloloroni, 61 Domini magistoriom, 61 pro- pulomur fngcre iliam, quae cx Scripluris Domitiictt pboiaroni aonooliatio, 61 apoalolorom diclaiio, 61 etl probationeir., ipsis Scripluris molio manifeaiiiis legislalionia minisiralio (29), onoro eumdemque ei clarint boc ipaom prxdicantibus, bia lamen.qoi omoiom Dooro Patrom laodanitofo; el oon alturo noo prave inlendnnl eis propriuin librum, qui eoalqoo aliuro, itoqoo 6X di?6rtia diit aut ibrluiiboa qnhor hag ScripHiras (34), reddentet, ex Scripturie diviois probaliones apponcmue in mcdio omniobtlaoliam babeoiom : tod 6x o n o 61 6odom Pal r 6 omnia, (qui taoion aptat (30) sccoodum subja- but amanlibus voriiatcm.
9
CONTRA HA5RESES LIB. !.
ANALYSIS LIBRI T E R T I I .
1 7 i Pra*cedenle i n libro Val*nlinianos sno ul plorimnm ipsornm gladio auctor notter jogulaverat, eal, e i r o w onnim ilirpitus extraxerat, pelitis ex falaa ipaorommet dotlrina argumentis, 61 ralionibaa . Jam ad coa divioa Scripluno acra? 61 Tradilionie aocioritaie refcllendos aggreditur P r i mnm ilaquo qoaloor docel Iradila nobis esse Evangelia, q n s lam clare Deum ouicum praedicaol, ul lioBreticl inde v i r i i , de eartimdem expostiitarenl Scripltirarum corrnplionc, alque a d Tradilionem provorareiit . Verwn ii tpi niinori cjusdem ip&ias Traditionin porapicoiiale 61 evidenlia fracti pariler 61 oppreasi, 86 caneria omnibus presbyleris, atque etiam apostolis pncsianlioree slulle gloriabanlur . Scd
T 9
nequidqttam. Iretircus 6 n i m invicleconlra 608 urgel Tradilion6m, qum ab apottollt per tuccettione$ pre-
sbynrorum, aeu episcoportim in Eccleila preserttm Romaoa ruatodtior : quam qoidem couflrmai Polfcorpi apoatoloriint discipuli, alqno 6tiaio Ephesina, 6t Smyrn6iisit Ecclesiae aucioriiate \ Untle coocludfl, sola Ecclesia calbolioa, Tradiiionit 61 docirinai apotlolioac cnstodo, pelendain esie veriialea); bacreseaqii6 omnea apertas nofilalis oolas pra? 86 ferre, 61 apostolia recentioret esse demonslral. llino ad argumeuluiii ex Scriplarii polilom revonus, 6 x iis demonslral iiiiuin dontaxal o m Oeum, roundi condiloroin, ac dupticem objectionero e\ liis Pauli verbia : Dent ittruli hnju* excatcazit nttnttt in/idtlium ; aique Matibaei: potntit Deo tercire mammonw; deduclain, luciilenler diluil **. 6x finguloruin bvaiigelioruin lesiimoniis inceplum de Deo uno argumenUnn prosequitur ; alqtio cx Joamie T a r i o s de inondi crealione, 61 aaaompia a Cbrialo hnmana carne deslruii erroree . Ut vcro tariii baereiicoruin argoliia Tiam oronom precluderel, palam facil q u a i u o r lanhim , nt*c plura ooc p a n rlora 6**r.Cbri$ii 6?angelia , ac perptratn illa ab iiadeoi verilaiis evangelicce ioimicia c o r r u p t a 61 depravaia 886. Acitium porro apottolicortim libro probai , abftponloiig,aliitque e o r u m 61 Cbrisii dieclpalii p r x dicari stiromam ooioa niondi opiflcia divinitalem. Ibi auiem illos inerico corripit , qui oosdeni apoaiolos ioxla prasconceptas fndocta? piebis opinionos loculos 68S6 garriebanl. Marcionem vero, qoi alium dicebal 6168 qoam Novi Toalameoii auctorem, atqu6 eos eiiam, vel qui Paulttin solum e x apostolis cogno?iaso eriiaiom coniendebanl, vol qut ejusdem auciorilalem eleTabanl, late coofuiat. Triplox dolodo 6V6rlil de Gbrislo Domino tradiloro ab iiaereiicie comiiioolum: ac bicnlôlfr osiond i l , unuin 6 l 6 o m d 6 n i 6886 Chrisium 61 Jesum, qui vere D6ii8 e%l 61 boioo ; vere Deus ab altigiimo Paire ab l e r o o genitui; qui v e r a m c a r n e m redimendorum h o m i n i i m cauea ausccpil Quapropier docei illuna 6X Virgio6 aiculi Isaias bia v e r b l i : Ecce virgo concipiet $t paritt, praedixeral, inorlaiem uaoi duxisse origioom. Porro aolom de borom Isaiao verborum ?era locliooo geuuinomw gensu fuso 61 docie dupulai. Ac obiier versionis LXX iolerprclum aucloritalo commeudaia, Cliriflum verum fteom 61 botiiinem fuiw Conira oimies hwrelicos, id varie n e g a n i e ^ , liquido denionttral. Quid plura ! Ex eodem aacri Valie lestimonio colligii, CumJiin ex g606r6 David, oiinimo laoion ex Josopoo ortuio , ccelo bunc desceodisao in mundoio; quod imiiliplici tubiude tum ralione, lum auclorilaic eoiifirmat. Neque tamen ibi aiat v i r doctiasloius, sed ulterius progre&sua, palani oinnino facit, Cbrieium , qut
19 1 1 1 1 u ,e l e 17 9 19
61 86q.
49
Pradat. Cap. 1. Cap. 2. Cap. 3. Cap. 4. Cap. 5 61 86q. Cap. 7 61 S6q. " C a p . 9 Cap. 11, Ibid. Cap. 12. Cap. 15 et seqq. " Cap. 10 61 aeqq. Cap. 21 oi saqq. Cap. 22.
1 9 1 9 1 9 1 9 1 9
, f
1 1
(27) Nuncupaiionu. Sic cditl. omooa 616 maa. aohuClarom., uain caeleri perperam uab6nl nutuupationht qnfa sequilur pronomina.
(28) Pronomina. Pro cogtomina. (29) Legislationn minittraiio. Legem l l o t a i c a m
jaantiam naturam. (32) Ottentum. Edilt. o$Un$*. (35) Uno otnnso Deo 616. Mallel Grabioe, nnum
t
otlentum D:um Palnm , eic. Sed frueira 61 rcpugnanie
inielligit, ininisterio augeloruio dalaiu. (30) Ap/. In Fenard. cdil. p e r p e r a m , apta. (31) Subiactniium nctnrai. lia Feuard. in marg., Claroiu., Vos. ci Giab. tonseiitiiiiil quoad postie* m a o i voceni A i u n d . ei Merc. 2, scd qnoad pri maui oam ei ipsi babeui snbjacenliam; cxieri $ubPATBOL. G R . V I I .
Irenasi s e n s u , q u i aublaia mala i n i e r p u u clione planus 6&. Stmel, inquil, o$ten$o uno Deo Patre, factore omnium, arbiiror et per A?c, seu 8 i mul oiien$a (anta qua? jani dixi. (31) Qul leauiiur ha$ Scripturas. )d cst, gui r f ttigii$ earum Scripturarum h$i$lit, easqu* rtclf %
piicdA tl
643
S. IRENJEl EPISCOPI LUGDUNENSIS ET IIARTYRIS

f
844
liomioom In Adamo pcr virginem E?am lapsom redempiaraa adveneral dclmisse ex yirgioo Ttraaa iaduere hominia carocm . Daia aolem imbie de Adaino fusiue disaerendi occaaione. probai coulra Taiiaai acciatornmque ejiif optiiionem, dimlssa fuisse primo illi lioininum parenti peccaia, eiauernam eom adapitiro feliciuiem *. Posiremo postqtiam t?a qoa> bacicnm conira bsreaea dixerat; aommaUro collogil, mundum aeseril unina Dei regi protidenlia; el falsum Mardonem, qoi duoa dooa, umiro booum, aaa~ lum aiterum insulse omuino iuduxil
LIBER
TERTIUS.
boc eat, Dei Filii dociriiiam, cogno?imoa; qoibos et 1 7 3 PRiEFATlO. Tu quidem (35), dUectiasinie praceperas oobia, dixii Doroinos: < Qni toa audit, rae aadit; -el qoi iiteaa, quasa Valenllno eont, aentoniiaa abacon- conlemnit, mo conieinnii c i eoai qoi aio ditas, ol ipai polaot, in maoireaunn proderem;et roiaii". > oatenderem varieiatem iptorom, ei aermooom CAPUT PRIMUM. deairaantem eos inferrcm. Aggretsi aumua aotem Apotlojos non priu* Evangetium prcdxcout, *ennoa, argoentea eos a Sfmooe, patre omnium bcrapti$q*e mandasie, qmom Spiriluz tancli donis ac virtutibns imtrucU $t$e*l. Ab illh unum Dew* ticorom, el doeirinaa ei auccesaionea manifesiaro cadt ei ttrrm conditorem tnnuntialum [uitu. ot omniboa aia contradicere: propter qood com 4. Noo eo im per alioa diapoaitionero aalotfa ail unfca operfa traductio eorum, ei detiruclio in mohia, mlaimoa libi libroa, ex qoiboa primua qui- noslrascognoviiniia quam per eos, per qooa Etandem omniom iUorum aenientUs continei, ei con- gelium peryeoil ad nos: quod qiiidem Utne pra> auetudines, ei cbaraciere* oaiendii conversaiionis conaverunl, postea vero per Dei volanlatcm in eomm. In aecondo vero destrucia el everaa auni Scriploria nobia iradideront, fuodamooiom ei coqoa) ab ipsis male docenliir, ei nodala et oaiensa lomnam fidei noairae foiurum. Nec onim fas eai diaont ulia qaalia ci Mint. In boc autem terUo cx cere quoniaro anle pnedicaverunt, quaro perfectaro Scriptoria inferemua osteoatooea, ui nibil libi ex babereol agiiiitoneni; 1 7 4 * ' qoidam aodent bis, quae pneceperaa, doart a nobia; aed et, pneler- dieero, gloriaoiost omeodaiorea ao esse aposloloquam opinabarie, ad arguendum al everlendum rom (36). Poslea enim quani sorrexii Dooiiotts eoa, qoi qooliboi modo malo doceot, otcasiones a noster a morioU, et induli auni soperreniooiia nobis accipias. Quse enim 68t in Doo cbariias, dives Spiriius aaoeti (37) tirtoiem ex alio, de omoibus ol eino invidia exsUtens, plurt dooai quam poslu- adiropleti eunl, oi babacrentpcrfeciam agnitionem; iet qui* ab aa. Memenio igilur eorum qua? diximus exioroot io Anea terrae, ea qoae-a Deo nobis boaa in prioriboe duobus libria; ci ba?c illis adjungens, aunl otangelixaniaa, ei coeleslem pacom bomioiboa plemseimam habebia a nobia adversos omnea ha> annantianies, qui quidem el omtiea pariler et sioreiicoa coniradictionem, et flducialiier ac inslan- goli eorum babeniee Evaiigelium Dei. tisaimo rosiaiea eia pro aola vera ac vivifica fide, (38) Ila Maiibaius in Hebmia qoaro ab apostoKs Ecclcaia percepit, et disiribuit iv *6 ipaomm lingoa ScrtpUKfliiia aoia. Eiooiro Domhius oinuium dedil apostolte (39), \ ramedidiiEvangelii cuui tuit pofoatataon Evangelii, por quoa et veriutem, - Pelrus el Paolua Ronm Cap. 3. " Cap. 24 et seq. " Luc. , 16. (35) Tu quidem.Uerc. 2, codd. Quiaquidem. qua scriplum fuissc Malihaei Evangeliom asscroat (36) Gloriantet, emeudatoret $e eta Aponoloanliqui raires, fuisse non veierem illam librorum wm, etc. Marciooius perttringil qui Scripturas Anliqui Tesiamenii, sed Syriacain, seu poiios Syro Tosiamonli, ei in primia Evangelium Lucae Clialdaicain, qua?Clirisli ei aposioloruoi lemponooa foodo muiilaveraoi aique depravaverant. Lege iii Juda;a vulgaris eral, qunpque in Novo TestaTeruill., lib. u zontra Marcion. , ei Epipbau., mento llcbraica passim vocilaiur. Perspirua sont bseres. 42. IKKC : 6^> (37) SupervenieuiU Spirilui tancli. Eras., Gall., , apnd Hebreeo* propria Aniud., Oltobon. ei Merc. 2, tuperveniente Spiriiu iorum Ihigna conscriptum edidit Lvangelium. Constai $anclo. vero propriam Judajoriiiu lunc temporis lingnani (38) . Graeca bajc Ireoaei ftiibse Syro-Gbaldaicnm. Guni lrena?o consenliunl verba allegavii Eusebius lib. ///., c. 8. qui ex veicribus aOirnuuil, MatibaBuoi Hebraice (39) 'Er $ scripsisse. Id enim ab eo pnKSlitum asseriint io grarwr. lrenaei modo, sed ei veierum omnium ea liam Judaeoruni recens ad Gbrisli iidcm coiiversothi scnteiilia, Mattlia?um Hebraico sermone Evan* rum, ul absenlc MaUhao Kvangeliuin, quoJ sibi ab gdium auum conscripsisse. Eorum leslimonia, no- ipso numiaium fuerai, privalim legcre possont. Eo lissiina cqm siul, ei passim obvja, referre super- igitur sermone scripluui erat, quo ei niiiiiialuni vacaueum forel. Legi possiml apud ducHssimuin fueral, quiquo a Judxoruin vulgo facile inlelligeI). Eliaui Du Pi, lotn. II Ditscrtai. Pralimin. in rclur. Sed h;cc fusius prosequi, noslri uoo esl insliiocra Uibtia, cap. 2. Sed cx Ireiwi verbis conclu- tuti. Legc D. Eliani l)u Pin, loco ci/. ilero merilu possumus, Uubraicaiu illanu linguam,
9
9
c u l
845
CONTRA HiERESES IJB. .
840
, \ evangalixarent, et fuo- minf, spernit antem et ipsom Clirlstnm Domfnum. * dareoi (42) Eccleeiam. aporoit vero et Palrem, ct esl a aemeiipso damna (40) , Poet vero horam exces- ms, retisleoa ct repugnaoa aaloli SIHB: qood fa\ - aum (43), Marcns discipn ciuoi omoea hscretici. . 84 lut 61 intcrprea Peiri, ol CAPUT II. , (41) ipte qo a Peiro annun4 \ liala erant, per ecripia Qnod neqM* Script*rit neque TradUhnibui obuqnaniur hareticL , \ oobie iradidtt E i Lifcae autem aeciator Paoli, 4. Curo cnim ex Soripttiri* argnoolor, in accn . qitod ab illo praedioaba- salionam conTertnninr ipsarom Scriptorarom, \ lor Evangelium io Hbro qtiaei non rccte haboant, neque ainl 6x nuctorital*, , ' condidiu Poelea et Joao- 61 quia varie sinl dictae, el quia ooo posail ex bia - nea discipolue Domini, ioveniri verilas ab bia, qoi nescianl Tradilionem. . qui 6i snpra peclue ejus Non eniin p6r lilteras iradiiam (44) lllam, aed per " recombobai, 61 ipse eili- vivam vocam: ob qnam cansam 61 Paulom dixiasa: , \ \ dil Evangelium, Epbcsi Sapiontiam auiem loqoimiir ioier perfecloe; - Aftis cooimorans. aaptaniiam aulein non mnndi bujus . t Ei bano , \ , aapionliam nnnsqoitqoa eorum osaa dicit, qoam a semetipso adinvenerit, (lcliooom vidoltcet, tu digne . 2. omo6S isii iinum Deom faclorera coeli 61 aocondora eos 1 7 5 * voriias, aliqitando quidem leira?, a lega el prophetie anooiiiiatum, ei tinom io Valaolioo, aliquando aolom io Marciono, aliChritlom Filium Doi iradiderunt nobis: quibos si qoaodo in Cerinlbo : poslea deinde io Baailido full, aot el in illo (45) qui coolra dispuut, qoi nlbil qols oon assanlii, spernit quldem participoa Dof M 81
'^' , , 6tc. PoU edithnem Evanaelii t*. . Cooimnnis 681 velerom oenieiitia, Mai- eundum Mattkctnm, Marcus> eic. Ntilla siquidem ibahiro primom omniom Evangelinm acrlpiis con- o i i i , i u l6gendo, in verbie Irooncf diffictilias. Vcaigoaaao. Idque ipae Irensus significare videmr, rum Christoplioraonum caeliaat Valosius, quasi flle fUim booc priino ordloo inier caeieros evangelislaa 6x mcra conjectura Eoaabii texiom iiuerpolarit. recetisel. Sed qui bac conciliari posaiot com iie S6d ioaoniom casiigai. Veierem enim codicem quae aubjnngil, edimm illod Evangelium, cum Pa- Q exaiiiieae io qno legeretur ni edidil Cbrisioplior Imi ef ' Romm ivangelitarent, (undaront aonos, refert lestio omni exccplione maior Grolitis, Eccteiiam, nomo iacilc dixeril. Hinc siqoidem con- Sgnop. in Marc, p. 711. El Jpeirue Posiiius, in Caciodendum erit, Mailbxi Evangelium scribi non tena Patrum ln Marcnin, pra-faia Ir^naei verba ex poioi8*6 anle annumChrisii 65, vel 64, neaue enim veieri Cattna mt. Valicaua, com pttiribus aliis veprlus Roma evangelixare poiuil Paulus. Vel 6rgo lorom fragmomis descripla, ediclil eodetn prorsna deeercudut Ireoaeos, volvnlgala cjBlerorom Pairom modo atque Chrislopboraonns. Gerlo argiimento, r^jicienda seulenlia. Paria oirinqoo iocommoda. Gbrisiopboraoni leclioneiii in veieribna quibusdam Noduni forie secuerii, qui dixeril, in re tani ni88. codd. exsliiisae; nec proinde tisque adeo obscora oihil cerii deilniri posse, vanaeque dubilaiain esse Valeeii leciionem, qutn iis de ea proiode conjecturas ess6 eorom, qoi quo pncciaa moveri possil. Hauc lamen loco movcre ooloi, quia scriplum fueril MaUkaei Evangeliuin, sUluero evidens est veteretn lpenvi imerproiein eodem 66 posae piiiaiiU nmdo legieae. Sod ea wrvala leciioue, ingeoue fa(41) , 6lc. lobor Irooaeum vix ac ne vix quidem cum abis Paflic nova emergii diflicullaa. Obscuroni eiquidem Iribue in concordiain adduci posso * nisi iorie dicaqus eii illa apostolornm , ae, ui vertii fmer- nius, Marcom paulo aolo Petri niarlyrium scripres, exceim*. An excessus e viia ? an urbe Roma psieae quidein Kvangeliuoi souin ; quod in ifSgydtintaxai? Gravia iiiramque oeiiieiiilani premuni pinm po8i Apostoli inoriein aecum deiulerit, Ibiquo incomiiioda. Si enira Marci Evaiigelinm scripiom riimiin publicaverrL Sic defendi posael quod all renaeua , Marcum posi aposloloruin ioiorilom coiisequtMiter asserenduin eril, bis eupcrsuiem Evangelium snnin iradidisae ; quamvis eniio vivenTiXisse Marcum; quod vix conciliari poierit cuut tibua iliis ecripluni fiaissel, lamen vulgalum. Eusebio scribciuo lib. n /fi/., cap.. 24, amto 8 Sed neque ea opinio vacai iocoiiuuodis. Imporii Neronis Amiiaiiuni Marco sede Alexan(42) Evangeltiareni tt [nndarent. Sic quidem drina succ^ssisse; ex eo eoim inferri posse videior, gcripiuni fueral in cod. Glarom., sod posiea recenlinlulil aaltom llicrotiyintie) Marctini eo anoo vita liori iuano soparscripiuui, tvangclixarunt funfunciuin luisse. Levius fone isiud; sed graviua daruni. uod soquilur. bi excessuiu 6 viia, sed urbe (43J Exceuum. Hic Feoardentium temeritalis aroma inlcrpreiemur, neo bac explicatioue niinu;- guit Grabius, quod cooira aodicuiu oimiium fldein lur difllculus. Paulus eniiu Roroa discedere non diiceuum pro exceuum excudi fecerii. Sed iiom6|H>luil aute aiuium 63. Alqui laiiieu 6 veieribus ple< riius arguilur, uosiras eiquidera editioues recie barique referunl llarcuui longe auiea scripsis&c bcni exccttum, Evaiigeliuin $uum in ipsa urbe Ronia, Pclro ibi IUIM (44) iVon enim per litterc* iraditam. Qoioqoo bas degenle, auctorilaleque sua conlirmante. Quod - voc6s d^sideraiii volus Feuard. codex, Clarom. comniotluin ex nequo, imo niulio magis, mil lat Yoss. el uiiico contexlu legunl: ab m qui netciam adversii priorein senleuiiam. IJirunquo facilc iradiiionem illam; tcd per vivam vocem, eic. Sed cutii ediil. coaveiiitiui Oilobon., Arund. 61 declinaroi qni pro , *
r w
I Cor. it, 6. (40) nal
, c i c , ioEtisrbio ln*na u biien;t c.un GbrUhipiiorôiH, ^ >.- :0

a
Merr. 2. (45) Aut el in illo. Ilxc lectio, qngc esl cod. Cla-
847
S. IREN.EI EPISCOPl LIGUUNENSIS ET MARTYRIS
848
CAPUT 111. aaluiare loqui . Uiiosqoieqne enim ipsoram omnimodo pervereus, semeiipsum , regu- Traditione apoilolontm, cominna *pi$eoporum ab iU inttitutorum tucceuione in Eccleiih servata, kmlam veritali* dcpravaos, pradtcare floo confunrelico$ invicu confulat. dilor. 1. Traditionem iiaquc aposiolorum in tolo mundo 8. Gom autem ad eam iterom Tradii!oiiein qu est ab aposiolis, qnar per succesiiones preftbyiero- manifctlaiaro, in omni Ecclesia adetl respicero (50) rtim in Ecclceiis custodiiur, provooamos eo; ad* omnibos qui vera velini videre (51): ei haberoo vertanlor Tradiliool, dicentes ae non solompresby* anoomerare eos qui ab aposlolis Insiilnli sunl eplteris, sed eliam aposlolis exsislenles sapieniioree, acopl, el successores (52) eorrnn onque ad nos, tinceram iuveoisso veriiatein. Apostolos enim (46) qui nibil lale doctierunt, neque cognoverom, quale admitculste ea qu sonl legalia Salvalorit verbis : ab bie deliratar. Eienim si recondila mysteria icitei non soluni apoatolo*, sed eiiam ipsum Dominutn, seni apoitoli, quae seorsim ei lalenter a rellquls (55) modo qiiidem a Demiorgo, niodo auleni a medie- perfeclos docebanl, bis rel maximo iradcrenl ea lale, interdom aulem a eummitate JVciftse sermones: quibus etiam ipsas Ecclesfas commillebant. Yalde el so ?ero iodubilale, el intaminate (47), el sincero enim porfectos ei irreprehensibiles (54) in omnibo* R eoe volebani esse qoos el auccestores relinquebani, abscondilnm acire royslcrium : quod qiiidem impudeniissime esl bla*phemare suum faclorem. - soom ipsorum locum magisierii iradentes : qnibas nil ilaqoe, neque Scripluris jain, ncque Tradiiioni emendaie ageniibui (55) flerei magna uiililae, lapsit ootem summa calamilat. conseniire eoi. 3. Adverens lales cerlamen nobis ct 1, dilectis2 Sed qtioniam valde longum est in hoc lali aime, more aerpeitutm lubricos (48) undiqne effu- liimino omnitim Ecclesiarum enomerare succestiogere conanlee. Quapropier ondique resisteodnm net, maxim et aiiliquissimae (56), et omnibva csl illis, si qoos ex bis relusione confondenies, ad cogniia, a gloriosissimU duobns apostolis Peiro ct cooversionem verilalis adduccre potsimus. Eteiiim Paulo (57) Romae fuodaia? el conaiilulae Eccleaiae, sl non facile cat ab errore apprebensaro resipiscere eam quam habel ab aposloTis Tradiliooem (58), ei animam, ted non omnimodo impostibile etl (49) annunliatam bominibos fidem, per tiiccesfiones errorem cffugere, apposila veriiaie. episcoporum pervenienlem usque ad nos indicantes.
v
rom.roagisplacet, qnam autem n in illo, vel am~ 11Q qnoal. Al vanae Hlius caviUaiiones in diegerl. 3, tem in illo, ot in aliis codd. legiltir, quia nilidiorem I 4, ditsolvioius, ubi liquido probavimna, adeo deaeosum efficii. (joem auiem per ha?c , in illo, in- aperatain esse bic Prolestantmin causam, ul agi telligâl lrenaeus, iuceriom videtor. Iliasis Fenar- Grabio non potoeril nisi absurdissimo* seosos Ircdeoui el Grabftieoojetturis, qoomoi ille Blarciottem, IISPO trlbuendo, qui in eanclissimi antislilio caput, bie Simoneoi llagom denoiari puiat; prcbabilios oUi prorsue desiperel, ascendere nnn polnerinl. crediderim, nulAim bic speciaiim designari, sed (57) Pelro et Faulo. Clarom. el Yoss. inverso or> potius geoeraihu eos omues qui cooira caibolicoio dinr, Paulo et Petro. Jldem dispulaol. (58) Quam habel nb apottoli* Tradithnem. In Cln(46) Apoitolos enim. A l . apo$tolot anlem. rom. el Yoss. quam habebai. Sed el his Ireiwi (47) Iniaminati. Alii, inconlaminate. veFbie vim inferre nilitur Grabius. Cmn euim Tra(48) Lnbricot. lia Voss. ei codex Vaiicanos, le- ditionis aposlolicae poiulus, quo bxreiicos lam feli* ate Latino Lalinio; in reliquis perperam, luhrici. ciier opprimil lrona?iis , declinare valeal cju* Sensiia enini esl: ailter>ut tolei cenamtn nobi$ e$t edilor, aiigtislioribus sallem limilibnH, oe ad pre9
infelligil, iiiquU. Cur ila ? IJtiia mox addii: tl annuntialam hominibu$ ftdem. Quasi vero nnnunli.tia . vet ba sonl, Apol. 2 : , boioinibiis lldes loia Symbolo apoatolico cootioea , , lur. Quasi vero plura alia fidei dogmaia, qiift no(50) Adett retpicere. Editl. pertpicere. lo Merc.2, bincom profueiiiur ipHiiuel Proieslantoa, noo iradiprotptctre. Scd adett retpicen Grabcorum niore di derini apotloli, quibiia astniendit Symboluoi per ae cilur, aii Billius, pro licet, vol prompttm eif re$pi- oon siiQkial, nisi asciscalur Ecrlcsia? aoclorilas* cere. eoiio illius, idem saspe esl qood Prscipua quideiu lidci dogmata paucis coinprcbeo&o . capilibut Symbolo, velul in Dreviario quodam, (51) Videre. In aHi eudirt. Etxlesix conaigiiaverini apostoli, nou repugiiabo; (52) Succe$*ore$. Ciarooi., Aruod. ol Voss. $uc* qnamvis Syinbohmi qood apoaiolicum dicilur, ab cessione*. aposiolis ipais cdimm rulsee, nou uaque adeo renU (53) Ln.enier retiquU. Fcuard. in oiarg, ei Yose. dciiionslrari possil argumenlis, ui omiiis pnccidalaifntei reliqun. tur dubilaudi ansa. aposlolos oiulu alia, ei ipsa (54) Et irvepnheniibiiei. Alludil Irenaeu ad ca maxinii iwoincnii dogmala, quaB a Cbrislo arce|>everba Apostoli 1 Timotli. 111, 2: Aet raiil,qiixque Symbobiui baud expresaocoinplectiiur, , oporicl epitcopum irreprehemiviva voce tidehbiis iradidisse, nec dicii lieoaeus bilem ette. necprobabil uiiquam Grabius: iinosi necesse foret, (55) Quibus cmendate agentibu$. Gra*ce , inquil lOOlrariuro *x Irenaeo facile erui possel. An a SymRdlius, , id e^l qu.bm munere IUO bolo babcl dociissimus edilor, uasci boniinco pec cali origuialis labe iuacubtos, baplixandos easo inprobe fungentibu$. (56) Maxtmtt et amiquiaima , etc. Verba ha?c, famc.H, loi nec plura esse s;icraiiieiilaT ui omiiiain nndlo magis s^qitcniia , ad hanc enim Ecclesiam , alia DOII paura. Scd ad coniruvcrsias digrcdi, prate l c , iis OHHiiL 3 qtii Ronwniu: E c d e s i K sttuiil iu ca- scripii adnotaliot:um lines im\ einuni. Caeiera quaa llndicae lidet jiiguni c x c j s s e r u n l , moiestisaiiua, uibil iu boc cnpile tnisirc dulurquelin ooiis suts Grabius non agit Grabiua, ul in aleuum biiisuin delor* cxpcndi iu disbcit- 3, ciu
n 9 i
qui mote ierptnlmn lubrici, undique efugere conantur. (49) Non omnimodo impouibiti ett, etc. iualini
mal, eonclndere cooalur Symbolum fidei ayostolicm
849
CONTRA HASRESES LIB. III.
850 tvpererani tunc ab aposlolis docli. Sub boc igiiur Clemente, dinseusioue non modica inler eos qui Corinlbi esseni, fratres facta, scripait qtiae esl Romae Eccletia poteuiissiiuas litieraa (67) Gorintbii* , ad pacem eos congregans, el reparane fidem eoruin, et annuntians quam i recenti ab aposlolfs acccperai(70) tradUiooem,
confuiidimne omnes eos, qui quoquo tnodo, vel per , aibi placenlia (59), vcl vanam gloriam, vel per cae- ciialem et iiitlam aenienliain, praHerquam oporlei colligunl (60). Ad hanc euim Ecclesiant propier po- . tiorem (61) principaliiatem necesse eei omnem \ 176 Ecclcsiam boc est, eos qui suut tmdique ildeles, in qtia semper ab his qui sunt HinKque , conservala esl ea quae esl ab apostolis , Tradilio. 5. 5. Fundanies igilur el (62) \ instmciiies beali apo- , oi *, stoli Ei< lesiam , Lino , , (63) episcopaitim admiui- \ (68) slrandiu Ecclesiae Iradi- , \ . deronl. Ilujug Lini Paii- \ liis iu bls quas stinl ad (69) , Timoihetim epieiolia me- anniinliantem unuoi Deum omiitpoteaiem (71), fa . liiinil. Succedit aulem ei clorem coeii et terrae, plasmalorem botuinis, qat - Anaclelus: poel eiini induxerit caiaclyemtim, el advocaverit Abrabam , , tertio loco ab aposloli eduxeril populum de lerra iEgypti, qui collocutu episcopatum aorlihir eil lloysi, qui legem disposuerii, ei prophalaa nii Glcmena, qui ct vidit aeril, qui ignero prafcparaverit diabolo et angelia , \ ipsos apostolos (65), ei ejus **. Hunc Patrem Doiuini nosiri Jesu Cbrisli - coniulii cum eii, ei cum ab Eccleaiia annuniiari, ex ipsa Scriptura (72), (64) , adbuc insonanleui pra> qai valint diecere poasuni, ei apostolicam Ecclesia* \ , dicaiionem apoftlolorura iradiiionem inlelligere; ciuu ait veluatior episiola *\ ei iraditioncm anie ocu- bie qui nunc falso doceoir, et alierum Deum euper , los baberei, non solut, Itemiurgum et factorera borarti aiuaiuro, qu* sunt, \ adbuc enhit mulii (66) coromeuiiunlur.
c o n T e n i p e v 9
"Jlatlta. . (89) Sibi ptacentia. Sic Cbrom. el Anglic , nUi C quod iu his incuria scribarum legalur placentitm ; quod aphalmaiia gemis, male euperposila abbrevialionit nota, 1 1 1 ms*. frequeniifsimain. Eadem eiiam nperposiia ftieratin ins. Clarom.. s^d posimoduin expunria milti videlur. At in otnnibiit edilt. ha*betnr, itit placentiam mulam; qiue posireina vox deaideramr in omuibus mss. Btlliiit lib. 11 Oburvat. $acr., c. 5, an quisquam Grseca? linguat ignariis, quid sil praUrquam oporM, collioere, inieMeclu aaaequi pouii. Ilis enim verbis iton dubilo quin inierpres Graecam vocem reddere sluduerit : quain laincn dibicidiui
(60) Prasterquam $portei, eoltigunt. Nescio, inquit
Petri aucceasorom lum cbronobgia, tum anacaasio, cvolvere uostri non esl inaitluli; cam maxiino plureg erudilione pncslanXlseimi bomines sedulam eam in rem coniulerint. Legi prae caneris posaunt viri clariftsiini TillemonlH in Uhtoriam iccUu Coinmeniarii lom. 11 nolis In S. Gleiuenlem, pag. 587 et eeqq. Observe* duulaxat veliin, Ireuasmn Cleii baud meminisee. (64) . Hanc vocem oroisil inierpres. (65) Iptot apo$tolot. Vocem iptos quam expunxit Grabius, retineo, quia, licct neque in Merc. 2, neque in Graeco babeatur, exsui iu oiunibu* alila opihna) nou codiciboa.
(66) Non $olu$; adhnc enim multi. Eris., GalU veriiseet, praster ju$ fa$qne conveniu$ aqtre. Unde ti Feii. ininns bene, io/* enim, adkue ma/li. Socratet io /iiil. ecclei. bb. v, cap. 21, Sabbaiiuin (67) Potenli$$ima$ iifterai. Lucuientinimam epi-
Novalianuni, cunt, reliclis mis, privatos convenius agere cocpissoi, dicil. Quid aulein 111tfr haereeim, cbisma, cl , vel imersit, \ide Basil. iu cpiau canou. ad 0 Amphiloch., can. I. (of) Potiortm. Sic Clarom. cod. Scripteral l i lirarios pontiorem ed eadem , vel ce.no anliqtia manu expuncla poalea a, ui legntur poiiorem. Quaa leclio magif placel, quam potentiorem, ul babetil cacten codd. Nain principaliinti qiiam iu caeieras Ecciesias oblincbai oblimiitque acmpcr Roniana Ecclctia, vox putior. magU couvenil quam potentior. i>alroasiua eiiam lib. I)e primaiu papat, pag. 65,
%
itolam melius reddit Valeaius. (68) .... . Scripsit Nicepborus 66... , el Ruilniu quoqua iia in Eusebio legit, baec ad Ecclesiam Romanam, eed ad apistolani leferenie. (69) Kai 4|r reworl . pro legilur apud Nicepborum , qui perinde atqne Eusebius, omillil vocem , lamen ei veiua Irenaei, ai antiquissimus Euaebii interprei HuRniia expressit. (70) Aceeverai. Iia recie eolus Clarom.cod. juxia Gi-aecum . Gxleri omuea perperam, vel rut
perant, vel acceptrant.
potiorem principalilaiem
legere ainat, Grasceque
acriplum ab Ireuaw conjitii,. Scnpttini ego coitjicio, ^ . (62) cir. Gnera lucc (renaei verba referi Euaebiug Hb. llitn ecclet., cap. 6, el ex parie Nicepborus lib. iv, cap. 15. (63) Ainp. DiOiculutcs, quibua acaict prioioruin
(71) Deum omnipottntem. In Glarom. ei Voss. deeil omnipounum. (72) Scnplura. Vocem , quapaulo ante s eat lrcna3us, auamqne reele vertit inierpres. ////crei, ei bic reddere debuiisel, (ittera seu epistoJa , uam de Clemenlis cpielola seruio si.
851
8. EPISCOPl LUGDUNENSIS ET MARTYRIS Hoie aoleio Glciueiiti aoccedil Evarislos , el , Evarialo Alexaoder, ac , doiocepa aexloa ab apo- , \ alolla constittilue etlSix- lua, et ab boc Teletpbo- (78) ( rus, qui eliaoi gloriosie- (79), xa\ iime inariyrium fetil: ac , \ deiocopa Hygiooa posi Piut, posi quein Anice- , ) uia. Cum iuiem tueces- , & sittel Anicelo So'lor , uunc duodecimo loco , & epiacopalum ab aposiolis (82), \ habet Eleulberius. Uac \ . ordtoaliooo el auccoa- slone, ea qoa* eeiab apo- * alolia iu Ecdoaia Iradilio , ct veriUlU prscooalio perveuit uaque ad noa. (85), est planistima basc xaV otlensio, unam eam- pov deto viviAcairicain Adem , \ esse, qoa? in Ecdeaia ab , apo&lolia nsque ouoc ail . cooservau ei iradila in \ vorilaio. (86), 4. E i Polycarpua auleui oon aolom ab apo* sioli edoctut.el coover- ^ aalux coio muilia ex eia , qui Domiouoi noslrum videroot; ted etiam ab y 9
858
apo&UiSa Aaia, ioea qo ejt Smyroia Eoclosia cooatiloloa epiicopoa, quom noa viifimoa io priioa ooaira aHate (mollom euiro porsevoravil (80), oi valdoaenex glorioaiaaimo el oobilisaime oiartyrioui iaciooa exivil do bao viu), baec docuil (81) aomper qua) ab 177 apoaiolia dldlcerai, qoae eiEccleaiaslradidil, el aola aool vcra. ToaUmooiooi bia pcrbibeul qoje aoul Aaia Ecclesia? omooa, qoi utquo adbuc aocccateruoi Polycarpo : qoi vir uiullo majoris aociorilaUs (84), ei fldelior (85) veriuiit oal lOaiia, qoam ValentinuiciMarcioo, ci reliqoi,qoi aoot porvoraa aeuleoiia). la eniio .eal, qtii aub Anicelo cuoi advooUaei io orbem, mo^ toa ex bia qooa prediximut, hasreiicot coovertil io Eccleaiam Doi, uoaoi aolaoi banc veriUlom aooooiiaoa ab apoaioUa percepiaso ae (87), quam
(75) * * \ ' (74) ;, , * ', , * , & * . , \ (75) , * .
4. \ (76) , (77), t
(75) T6r dk . Graeca b*o itideio Eiisebio debeinits lib. Hist. cap. 6. (74) . Uaoc voccm uou agooacil veioa iolerprea. (75) Atcazxj. Legendum eeao cum vetcri iolorprate , numo BOH videt. 76)uCoi . Eiiam bunc locom Gnece ert Eusebiua lib. Hiil. cag. 44.
. Sed cl bic legil iulerproa, . Qaare dubiiein quin eodex, qtio oaoa oai foioa loierrea, ulrobique loleril, . Uaocqtto ^ tctionero alleri praforeodaio easo ox eo eiisiiroe, quod ad Irooaei aoopnm magia facial. Probai ooioi oam, qoa gaudol Ecclosia, iradiiiooom apoaloUa ai viria apoaiolicia accepiam referri.
(85) Rob. 8
(77)
. Cura Joaono iioiuioaiim fainiliarem Polycarpo consualudioem ioiorcossiase, acribil Ironawit in epislola ad Floriuoui, cujus fraa;menlam baboa ad calcem bujua operis. Nec dubrani quin PbiKppum etiam apoaioluiii viderii; qiiandoquidem Polycrates Epbotiorum episcopus, qui eodeui lenipora scribebai aique Ireuaeua, ip.uio recenset inter ooa qaoruui oxeoiplo muniebaiur couaoeiudo coiobrandi Paacbatis die 14 Itinae. (78) Er rty . Idem lealaiur IrotiBue ia c i u u ad Floriuuui epiaiola. 8ed de iis iii disserU II.
%
(79)
Si Polycarpua sil
pham odil. Euaebii, indeque in Feuard. odii laeoaBi acripiuui legitur, ^. Sod recenliorU cujuspiato addilaoieoloio esao liqtiei. (84) Auctoritatii. Voceoi tttth, quas lo ediu. Erat., Gall. ol Feuard. iinmediaUe aequilor, Graeci loxioa ei cod. VoiS. ac Clarom. aocioriuio delemue. (85) Fidilior. Sic recle Clarom. cod. J a m Eoae bii aociorilala, el Billil (lib. u Obtervat tacr., cap. 4), comiiioiiitione aic loconi reslilueral Feiiardeiiliux, expuuclo fideliom, quod perperam babebnui omite* coibl. Sed conjociunt deinceps opus ooo osi, ubi auffragaiur ius. codicia auciorilas.
(86) rjj 'Poj^.Ejus-
Augelus Ecclesix Smyroensis, ad queui Cbristus Apoc. , 9, 10, icribi jubei, egerit noceaeo esi 70 aimoa io epiacopalu, ac proiude obieril ceuleuario uiajor. (80) . Eraa., Gall. el Feuard. ediu.
. Sed interpres iDeliue veriiasci, vixil. (81) Hwcdocuil. Edill. ilic docuii. (82) *A xal t\ . Legil
detu adventus Poiycarpi iu urbeni iueoiioil IU cpialola ad Yiclorem papam. loler illud a Polycarpo auacepium fuiaao miiio poiKiAcaius Aniceii, aooo aciliocl 157, aol 158, polissimuiu ob auattioium quamdam quat de Pascha Uicidgrat, ecribonl Euao* bhit lib. iv Mi$i. c. 14, el llierooyoiua De mri t//t
$lribu$ cap. 17, quaii ex IrenaiO, qiianivUbic bujuftve
velua luierprea, \ . Siceiiam Kufluoa apud Euaabiiitn legil, yerlil euini: El hwc Ecdenat trudibat. Puulo D4sl qiiidciu babcl iloruiu texlus Grxcus : ...
perecriiiationi* causain uou iiiemorot (8i) Pereeph$e $e. Se quod pn l boc verbum Su ediu. Eras., Gall. ei Fouard. ac iu IIISS. oiuoibiis, cxceptia Claruui. ci Yoss. hgtiur, a Grabio uiiuua
CONTIU HiERESES LtB. II.
854
, ei EccloaisB iradidit (89). t \ (96) alicui eorum, qui (88) Et aunt qui audieriml , adolloraveraut verila . eiiin diceniein, qoooiaoi tcm qaemadaioduiD et ot , Joaunea Domini discipu- Paulue ail : Ifcoroii, lus in Epheio ieoslavaid, , \ cumauieiu (97) botninem , cuns vidiaset inlus Cerin- * poti anam comptioooio \ , \ Iburo, exailieril de bal- \ (98) devita, seieiis qoo 1 (90 \ neo iion lotus; diceits, , niani pervertus etl qoi quod liroeal (9t) ii6 bal- esi ulis, el est a tefnei, * - iieniD coiicidal, ctim in- , \ , ipso datooalot"(99).Ef t , \ tite esaol Cerinlhtis ini- . autoto ei cpieiola Pofy , iuicua veriiaiia. ipoo \ carpi ad Pbilippenset , aulem Polycarpus Mar- tcripU perfeclitsima (t), . cioni aliquaodo occur- , ex qoa et cbaracloreip renii aibi, eC dieenti: \ fldel ejne, et pnodicaiio (99) Cogoosch nos (95) t , nom veriUlis, qui volunt , respoodit: Cogootco te , ei coram babont sua? sa, c primogeniiom 8aiaua. ot , - lotU,posMnl discero.Sed (94);> -c - Tantum apottoli el boec qoa 178 * Epbeai (95; - rum discipoli habueruni , . Eccleaia a Paulo quideoi' *, - timorem, ut oo verbo '\(8) foodaia, Joanne aoiora , teooft communicareui permanenio apad eos * T i l . , 10. provido dclelmn reposui. Quainvis in lexlu Graeco (95) . Pronomen addit Gbronicon exprimaiur, subinlelligi lamen debet; el ea pro- Aloxaodrioom, ubi IMBC biiloria narralur, pag. 857 pier verrfioni euae, necessarioin, ue male eospeo- nuperaeedii. Parif. Addidiiqooqve lo versione sna daior eensus, inseruit Valesius. Idem dlceodoio de veluslronaii inierpret. Hincet in lexloQneoaaddeiivoce dicenUm posi audierunt exm, quam eliam per- diim esse vult Grabiat. 8ed baod necesse putem : perani, ei cum dispoodio teneus, oxpunxit Grabiui. salis eubinlelligiiur. Huic vero 8. Polycarpi retpotOioitiiiur quidera in roas. Glarom.et Amnd., sed ao: Cognotco u primogndiuM S*la*m, gomioam librariortioictilpa. In Grneco veroodeosuWnlelligilur, eat qnod aii io sua ad Pbilippooaos opiatola : ut Yalesiu* Irenan vcrba Laline reddere ooo poiuerit, ' ] iibi addeodo narraMm; ei Grabiue ipte agooscal C , \ , verli ab iulerpreie debuisse, audierunt ab eo. Quasi , . Qui eloqui* audUruHl dieentem divorsum quitl exprimerel. Domhii traduxerii ad d$$ideria xe, dix4rttque*iqu$ (88) 1%ri>xb \'\. Legere amarem^v rtturreciiQnem, neque judidum M M ; kic primogenitu$ . Sic saUooi legil veioa iolerprea. ViJe SaUince. pneced. not. 88. (96) Ui a< verbo tenus emmun\ear$nU Sic ediu. (89) Qxom ei Ecelulm tradidU. Jjixta Graecom, Eras., GalL ei Feoard. ci rois. Oitobon. ol Morc.8. oxom I EccUiia tradidil: sod, ol mihi vidotor, mL uae lociio, com oplima eit, et Valetio probata, nua beoe. Lege ad ioxlom Grec. ooL 88. rabio pariim ox Aruod. parlim ox Voas. in pejo'90) . Haee do Ebiono, ooo do Goriolbo rom, xi nec verbo comm%nicat*nt oommuianda non en Epipbaoius bsr. 50. Sed Ireoaso potior adbi- erai. lo cod. Ciarom. Icgilur: ut ne verbo bono* iKoda Udes. Quod adduol qoidaoi, baluoi ruiuis eommumcarent forle pro xl n# verb*bono aol verbo otatim posl Joannis egressnm opprestuoi fuisse Co- tenu$; ex quo, oi Voss. rotlnul pariiculaio, m, riuiliuin cuna asseclis, fabolam oleU Neque eoim qoam omilioni edim ciu roinas illlos meoibiero aotiqui. (97) Haraicum autim. Parlicola auitm ooqoe io (91) fixod timeal, eic Graeca ferunl : Fugiamu$ lrenxi, oeque io Apostoli Graeco toxtu logilor. kinc H4 forie balneum corrual, in q*o ul Cerimhut (98) Postunam comptionem. Addunt Novl Tetlawerilnlit tnimicui. roenii codices, lum Graeci, luio Laiini, el ipso Ire2) , elc. naei texlus Graecns, \ , *t alteram; quas oioa) coiiiigiaso scribii Hieronymos De vir ilt. voccs iu Latiua Ireoei verelooo librariorom culpa cap. 47. Sed ueque Irooaîi, neque Euaebius locuiu oroisaat puto. Siquidem b*c eadem Aposioli verba doaigiiaut. reddenssupra iib. i , cap. 46, o. 3, expresgit et u(93) Cognoidt no$ ? Iia recle ex Aruod. reposuii cundam. Abfuisse tamen videlurab lialica version^, Grabios, pfo cogno$t4 , ob ratiouci uol. seq. Terlollianot entm lib. De prcttcript* Cyprian., lib. oxpositas. ad QuiriH., cap. 78, et epist. 55 ; Lqcifer Ga(94) / lla mss. qtiatuor Eu- larii. et Ambrosiaaier iu buuc Pauii locuio, tion sobii codd. quibus uiui cal V;desius. Editi vero ba- babent it alUram. beot, : quam lecliooem cliaui lueu(99) Et e$l *emetip$o damnaM. E$t tx Arund. lur Nicepborus l UutOuus, protit edito babeiiius. 61 Vosi. addidil Grab., cooaonlit Glaroio. Ex A l priorem posl Grabiuot praituli, solom qnod Graeco aotooi Ireuaei, ac sacro ipsiu* Aposioli loxlu com cod. Arond. conveoiai, do quo supra, scil et addendum orai, #i ptccat. iiiod verosiioiliua dl, Marcioueio Polycarpo obviaui ar.iuoi per inlerrogalioocoi dixisse: Cogno$ci$ no$t(i) Perfeciiuima. Sic voeem roddere quaui imperiose Cogno$a noi. Quod vero Yalesius lacuil inlerpreli. Venil vere Rofioos ptrvalida ; angoi Nicepliori iuterpros, longl$$4ma; Gbrislonoiat, idem foro boc loco esse, quod M /care, id tauc, ul recte obaerval Grabiua, ad pborwnut, accurate uripla; Yaleaios douiquo tucmroapuotam Polyrarpi nullo tuodo quadrai. Abaordc tcnliuima. (8) *AXIA xaL Ua bujus capitis clausola Grxco
855
%. IRE.N.C1 EPiSCOPl LIGDINENSIS ET MARTYRIS
856
, usque ad Trajani leropo- deiile* fabricatorem corti el lerrsD, et omnluni qut) ra, lestia esi verus apo- in eie sunt, pcr Cbrisiutn Jesum Dei Filium. Qui - stolorum traditiouis propter einiiieiiiissiinam erga flgmeiiiuin suam , diieclionem, eain quae esset ex Yirgipe generatio. nem suslinuit, ipse perse homineni adunans Deo ei pas&us sub Pouiio Pilalo, ei returgens, et io cbCAPUT IV. rhaie receptus, in gloria veaiuros Salvator eoruro $ EecUvn eathollea, tradUionis et doctrina qui salvanlur, ei judex eorom qui judtcaniar, et apoilolicw cuttode, petendam tut veiitalem. Uce- miitens in ignem ailernum transfigaralores veriia* reiei nova$ #, ntc originem apoilolit aeeeplam tis, el contempiores Patris ttti, et advenlut ejnt. refirre po$$e. Hanc fidem qui aine lilieris crediderunt, qoaulnm 1 Tanl igitnr osientionea cum sini, non (5) ad sermonem nosiruro barbari sunt: quantiim anoportet adbnc quarere apud alioa veritaieni, quam tem ad senientiam. et consiieludinera, et convertafacile esl ab Ecclesia somere; cum aposioli, quasi tionem, propier fidem per quam sapieniissimi sunt in depoiiloriiim divee, pleniasime in eam conlule- ^ et placeni Deo, conversaulee in omni jusliiia, ot rliit omnia qu sinl verilalie : iui omnis qufcun- caslilate, ei sapienlia. Quibus t i a l i q o i a a n D U M i a qoe veJU, sumai ex ea poiom viias. Baec csl enim rerit ea, qua? ab bsrelicis adinventa s o n t , proprio il iniroiios; omnet auiem reliqui furee sunl ei scrnione eorum colloquen*, Mtalim concludeDiet latrones. Propier quod oporlei dtviiare quidem auret, longo longiua fugienl, ne audire q u i d e m sotillos; qua aulem suni Ecclesia?, cum eumma dili- tinentes bla#phemum colloquium. Slc per illam vefreniia diligere (4), et apprebenderc vcritatis iradi- lerem aposlolorum iraditioncm, ne in concepiiotionem. Qtiid euim? E l si de (5) aliqua modica nem quidem meniis admiitnnt, quodcnnquo eoruni quasstione diaceptaiio essei noime oporierel in an- portentiloquium est: nequedam enim (10) congreliquissimas recarrere Ecclesias (6), in quibtis apo- gaiio fuii apnd eos, ncque dofirina tiieiituu. 5. Ante Valenlinum enim non fueronl, qui anl sloli conversaii eunl, et ab eis de prxsenii qna> silone sumere qood cerium ct re liquidum esit a Yalenlino; neque anie Marcionem eranl, qoi tunt Quid auiem si neque aposloll quidem Scripluras a Maic!^ne; neque omnino eranl reliqui sensus maroliquUsenl nobis nonne oporlebai ordinem seqtii ligoi, quos supra ennraeravimus, antequaro initia* traditioriis, quaro tradideriml Ui quibus coolmiue- lores el inrentorei perversiiatis eorum llerent. G () Yalenlinus enim vetiil bant Eccleeiai? 2. Gui ordinationi aseeiiiiunt muliae gentes bar- \ Romam sub Hygino; in crovit vero eob , et barorum, eorum qui in Ghrieium creduul (7), sine charia (8) et airamento (9) tcriptam babentes per (, \ prorogavii lemposasqno Spiriium In cordibus suis salutem, ei veterem tradi- . ad Anicelum. Cerdon anlioneto diligtnler cuslodienies; in unum Deumcre- , \ - lem qui ante Martionem,
9 9 9 9
xftial apud Euteb. lib. tthtor'ur cap. 83, el Micepborum lib. m, cap. i i .
y
9
poie$ in Atlam Undert, habe$ Ephetum. Si auUm lialia adjacet, habe$ Romam, unde nobU quoqms (3) Ostentionet cum $int non. Sic omnino Cla- clorita* prfrsto e$t. Slatu felix Eccletia, cut lotam rom. rod. consentiunt, qnoad vocein ottentionei, doclrinam apostoli CHIU sanguine suo profuderunt,e*t. (7) Eorum qui in Chritium credunl. Qmorum loco Eras., Gall., Arund., Ollobon el Merc. 2, ei quoad fxpuiiclioitem vocis hcsc pott vni, Anuid., Yosa. e4 eorum ex vel. cod. excudf fecil Feuard. CIIDI qno
Merc. 4. A i Feuard. perperam ex veieri cod. exrudi fecil otteniionh pro o$tenuonet; relinuil vero cuui Eraa. el Gall. kcec pofi itn/.
f
constnliuiii Glarom., Amnd. ei Yoss.,nisi quod bic Chriito, non ChrhtMm babeal. Sed inelior eat leciio torum in Eras., Gall., Grab. ei Merc. 2. (8) Charla* Eras., Gal., Ollobou., Aruod. el (4) Diligire. Billius lib. u Observat. $aer. cap. 5, deligere mallol, qtiaro diligen, ob verbiim devitan, Merc. 2, miuus bene, characiere. qnod antecedil. 8ed diligere bic pro deligere accipi (9) Et atramento. Iia Clarom.et Feuard. edii. lu nihil velal, inio praeslal Diligere enim ei deligen Eras., Gall. el Grab. tel atramikto. llis vero livjnaRi promiscue interduui usurpari, docenl Glossa veie- verbis similia siinl, nl recte noiat Grab.,qux Hieroree, in quibus legllur : Dilige, , . nyiuus. cpisl. 58, al.64, ad Pammachium, cap. 9, Dilectut, , , . omtra eirores Joaiinie llicrosolymiiani acribii : (5) Si de. Yocein quibnt, -quaiti iinersorunl Quod ab apostol',* Iraditum, non uribitur in eharte Feuard. et Grab., uijupoifliiani oinisi aucioiitate et atramenlo, $ed iit tubulii cordis camatib**. Clarom. ci Voss. (10) Nequedum cuim. Dum deett in Eras., Gall., (6) Nonne oporlerel in aniiqttittima* recurrere riaroin., Arund. ei Merc. 2. Sed tnim iu Yos*. EccUti*>9 elc. Ila el Terlulliao. lib. De praucripu Porro nequeaum bic arcipio pro necdum, isque aoufiavtrixi Ao?rfl.,cap. 56 : Agejam, quivolet curiotisus es<! videuir. Necduin euiio, cuui aposloli barmum tneliui exerctre i* ttegotio haluth lnof, pereum baHs iilis populis Evangelium uuntiabanl, bxretiEceletias apottolicat, apud qua$ ip$ae caihcdrce corimi con^ngaiio fuil apudcos, vcl pcrvcrsa itotontm jxii loci$ pr(C$idenlur, apud quas ipue ea* eorum doclnna ibi iiftta. Naiu Yaleitliiius, ilarcion, iheniicm lUlercv eorum recitantur, wnunU* vocem tt cxlcrique ejnsiucKli Udii corrupiurcs, apusloUs rcprttnntantet faeiem umuicufnqne. Proxime e$t Ubi postcriores exsiilcnnii. Achaia? habct Corinthum. St non longe e$ Mnce(11) 7> . Graeca bxc iranscripsit duHia, habe$ tltilippct, hab$$ TkcMionicanM. Si Euicbiu lib. iv /iu/- c. II.
f
837
CONTRA ILCRESES IJB. 1!!.

,e
K58
\ ', et liic sub llygino, qui stns YKritaa est , elmeiidacium ineonon ett. (ieiu (12), fuil oclavue epitcopus, admodum cl Davld eam, quac est ex Virgine, gencra , asepa (13) in Ecclesiani lionem ejus, ei eam, quae c i l ex morluia, reaurre\ , vcnieus, el exbomologe- clionem propbeians, a i l : Veriiaa de terra orla , etii faciens, 1 7 9 esi *. El aposioli aulcm diecipuli verhalis exaisien, coneummavil, modoqiti- les, exlra o:ne mcndacium sunl; non enimcoininu dem laleuier doceue , nicanl ineiidachim verilali, sicul non conimunicaiil (14), modo vero cxoroologe- lenebre luci; sed praeseiilia alterins excludilalte * faciena, inodo vero ruin. Veriias ergo Dominus nosler cxsietene, non , \ ab atiquibus iraductus in mentiebaiur: ei quem sciebat labis esse fructum, . bis quae docebai male, non miqiie Deum confilerelur, et Deum omniiim, el abaienlue esi a religioforuni bomiouiu conven- f l sumiinim Regem et Palrem eeum, perfeclus imperfecium, apirttnlis animalem, ie qui in Pleroiuale lu (15). Ilareioji aulem illi tuccedens invahiil sub Anireto, essei, eum qtii cxtra Pleroma. Neque diacipuU ejua decinium locum episcopaius cominenie. Reliqui alium qiieindam Deuin nominarenl, aul Domiiium vero, qui vocanlur Gnoslici, a Menaodro Simonis vocarenl, pneier eum, qui vcre essei Deua ei Domidiacipnlo, qiiemadtnodum osteudiinus, accipienles nut omnium : quemadmodmn dicunl bi, qui aunl iniiia, unusqiiisque eorum, cojus parliiipaius cst vanissiini sopbiatx, quoniam aposloli cum bypoaenientia?, ejus el pater,el anlistesapparuii. Onines crisi fecerunl docirinara secuiidum audieoliuiu caauiani bi mullo poilerius, luedianlibtis jani Ec- paciiaien, el reaponsiones secundum inierroganeleias temporibus, iiisurrexcrunt in suam nposta- liuin auspicionea (17), ca?cU casca confabulanies tecundum cscitalem ipsonim, langueniibua aulem seiam (16). cundtim languorem ipaorum, ei errataibtia eecunCAPUT V. dum errorem eorum, ei pulantibut Demiurguoi soChristum et apoHotot tim ullo mendar.io, fueo et lum easeDeum, bunc atiiiunfiasse; bisvero qui iiv hypocrhi, uec doctrinam tuam ad audiiorum o/viuomiuabilom Pairem capiunl, per parabolaa ei aenlnionem componentes, unum Deum Patrem omniuth giuaia inenarrabile fecisto mysierium (18): uti non condiioum unHuntiuiie. l.Tradiiione igiiur, qua? esl ab apottolia, aicse quemaduiodum habai ipsa veriiaa, sed iw bypocriai habeuie in Eccleaia, et perinanenla apud nos, rael queinadniodum capiebai uuoaquiaque, el apoaioloa verlamur ad eam, qtiae esi ex Scripiuris oalenaio- ediduso (19) uiagiilerium. nein eoroin, qai Evangeltum conscripaerant, apoato2. Hoc auiem non est eananlium, nec viviflcanlorum, ex quibus coiiecripeerunlde Deo neitieiuiam, lium; aed magit gravanliuin el augenllum Ignoranoaiaodenie quouiam Douiinus uosier Jesua Cbri- liam ipaorom: ei mulio verior bis lex invenieS l c f 1 9 ( M
Joan. xiv, 6. *Peal. LXXXIV, 12.
(12) ' $r . Legendiim pnto, tem errorem snum; nnnc conviclnm pravae breli 6 , non ,. Sic cerie logii caeque doclrinae, eoipie nomine ab Eccleaia aearegainierprea, el meo quidein judirio, rerie; nam pne- lum. Nimirum haereiicos, eliam sinu suo baplictdcnli cap. 3, Irenaeus pontifices Romaiios ordine zatos, cxleris peccaloiibus mitiua seinper excepil recmsens, llygiiiuin ociavo nuuterni: ei bi<; ei illic Erclesia, tiisinola aliorum criiiiitinm graviias obetaAuiceto dectiuiiin locum Iribnii; quod non qtiadrat, rti, Scd de bis consule Morinuni De adminitw*hi bic legas. Nectiiaiiifeyiam coiitradi<:lioneiu ( iacramenti PutMUnlia:, lib. ix, cap. 7, 8 ei eiifollieria dtcendo, modo Pelrum inier Romauos seuq. episcopos ab Irenaro compuiari, modo excludi. Nam (15) Abtltnlut eit religtoiorum hominnm convi praecedenli cap. 3, el lib. i , eap. 28. Romaiios veniu. Verlenduin e r j l : abniuuii fralrum conveiitu* ponliflcea eitiiiueral , ab apo- Neque eiiim, ul observal Val-sius, Ccrdoneiu ex aiolis; quibus verbis Pelrmii a Caialogo suo per- Ecclesia ejectum fuisse dicii Irenaeua; sed ipsum, apicue removel. Vide qua* lib. i,cap. 28, aduoiavi- conviciiim landeiii quod posl toties iieraiam exonmv. D mologe*in, pesliferum viruserrorie nui occulie tpar(13) S&pe. Hanc vocem vcl iiiierprea, vel llbra- geret, &e ab Ecclesia penitua hegregasse. Ex quo rlua de suo addidernni. apparel, Crnloiifin ûo ipiusjudicio coiidciniialuui, (14) , & prsevenisse Ecclesiae seiueniiani. . iribus Eubebii codd. Mazarm., Medic.ei (16) Omnet autem ... apotla$ium. Tola bac ponxer., Yalesio lcsie, scriplum e$t , riodua desideralur in cod. Chiroui. vercor ne a NicephortiH tanten ei 11 cod. vulgataui lcciio- qiiopiam pr modum noiae ad margiiieui rodicia 8ui uein tiientur. Sed ex bis Ireniei veibia cuui-Iudit do- bcripla, df.incepi lcxluiii irrcpscrii. Neque eiiim cliasimus Eusebii cdilor, primis sahetn illia Ercle- cuin unccedenii utibi adiuoduin lobarrero vidcliir. aias lemporibus in lia?reseos criniine sccuuda' coufes(17) Sutpicionei. Graice . opiuiosioni locnt fuiwe; cibaereiicos qui posl coufcssioneni uibu$ dixit haerpres. c l ab<(icationeiu errotissui ad prUiiiiiini dogmaiie(18) Feci$u mytierium. Accipil iulcrprea pro ru:n reditsneirt, quos nunc relapsos vocamua, ittuc declara$$c !$ myslenum: quoften>upaulo leiiiporia ad sccundam coufessioueni ti poyiUeutiani iiite dixil, feceruni doc.iinuiH; id ebl cxplicaiuul ndmissos fuU&t\ Scribil cnim lreii:tus ('enltuirm doclrii.aui. linrelicum, posl ronfes.sionciu b;i>resoos i:i EM(19) cVit . . . Dominum apottoloi edidi$u. Gra> aiam adiiu^siim fuissn abllvgtiiu RoMtatto ponldbc, coruui iuure stripbii iuierprc* pro, Adeo a( ... > aedeiucops i iirbellouia i n a t L i b s e ; ntinc occulto initiui, ct apoilvti tdidtrinu doclrhiam suaiu fpargenlcui; inuiC rtiraus toulilcu-
8. IREN/EI EPISCOPI LUGDUNENSI8 ET BARTYKIS

9 9 , T
860
tur malediclum dicens omnom qui in errorem mit- 861 omno bonianuio gonu8 6l por condhioneai eaom aloroi et aitgorei, et coostabiliret, oi eis osao pneut caecum in via . Qui enjm ad inventionem niisti eranl errantium aposloli, et ad visionem corumqui laret; eiol oxspeclareol Filiooi ejua Jesuot Cbri tidobant, el ad medicioaoi langueuliiini, ulique *luin, qoi rcdeniil oos de aposlasta taognioo B O , noo socuodum praeseoiem opiniooeoi colloqueban- od boc ol ossomos et nos popolos saiiciificatos do lur eis, scd secooduoi verilalis roaiiifestaiioueiu. coBlisdeacensuruiu iu tirtolo Palrie, qoi eljudidom Nec eoioi qoilibei boniiiie* recie facieiit, si caecos omnium faeloros cst, ol ea qtiat a Deo soot bona jamjamque per praecipilinm ferri iucipioniea adbor- dooaloros bU, qoi serTayorhii prxcopta ejos. Hic teolor iotUtere illi periculotissiioaD v i , quaai io noviastmit lemporiboa apparona, lapis soiuaao* vcre rcctaj, el quasi bene penroutori sint. Qitit aagalari, in onom collegit, ei ouivil eos qoi iooge, aotem medicos volens curaro srgrolum , facial ei eos qui prope, boc osl ctrcoincisiotieio ei pratecunduoi eoncupisceoiias aegrotaniiom (80), ei puiiam, dilaUiut iapbci (27), ei coiislitueo com io non secondum quod aptum esl inedicinas Quo- douio Seiu . niam auleiu Domiiiua medicos vciiii eoruui qui GAPUT VI. male haboui, ipso lealificaior, dicens: c Non ott Neque Spiriium tanctum in scripiuris Veterit Testaopus aaitis (21) mcdicus, sed malo babeolibus. meul alium Deumac Dominum nomwa$$e nit* qui uere Deus e$t, Patnm tciliut I Filium ijus. Non Teoi ?ocaro jctios aed peccalores ad poooUentiaro (22) Quomqdo ergo qoi malo ba1. Neque igitur Dooiiuus, neqoo Spiriius saocias, boolcoiiQriuabnolor? et quomodo peccalorea pceni- oequo aposioli C U I M , qoi noo oatet Deus, defndlivo tooliaui agenl? Ulroui poraeteranlce io eisdem et absoluie DIHIOI oooiiuassctil aliquando, nisi c**64 ipaia; an ecooirario, roagnam coninutiaiioooiii et vore Deui (28); neqoe Dominom appellasseal olitrantgressionom prioris conversaliooia accipieoles queia *x sua persooa iiiai qoi domiualuroionittHi por qnani ei xgriiudinem ooo modictoi el mulu Deuni Palreui,' el FUiooi ejut, qol doniiuiooi accopoccaia eibinioiipsJe iiuporiaveniui ? Ignorantia au- pil a Paire sao onitiis condilionit, queuiadiaodum tom inaier boruui oniniuoi per agnilionom e?acua- babel illud : c Dixil Dominot Doinino Sodo tur. Agnilionem crgo (23) faciebai Douiiiiut sois dexirit meis, quoadusque (29) ponam loioiicos looo diacipolis, per quam ol corabai laborantes, 1 8 0 tnppedaoeom (30) peduiu toorom . Pairem enim peccaloreia poccando (24) coercebat. Non igitor jam Filio collocolum ostondil: qoi dedil oi barediUaecuodutn prisiioam opioiooero loqoobalor eia, ne- lem geolium , ei aubjecil ei oimiet inimicos. Vero qoo aecuodum suepiciooeoi (23)iulerroaanliooi ro- igilor cooi Paior sil Dooiloos, oi Filiut vero ait spoodebat oia; aed secundum doclrinam aalolareoi Doiuinut, merilo Spirilus aaodot Bomioi appella* Oi tine bypocrisi, ei aioe persoiias aocopliooo. lione iignavit eos (31). Et ilerum io eversiooe So3. Quod etiaiu ex Doiniui sermooibus ostoodilor: dooiiurom Scriptura a i i : pluil Domiuoa toper qui quidera bis, qui craui ex circumciione, osien- Soiloiuara oi Gooiorrbam igqpiu ei lulpbor a l>odobat Filiuni Dei eooiqni per propbeiaa praedica- lotoo do c<lo . > Fitiom enioi bie tignillcal (52) Itia fueral, Cbritlum; boc oal, eoiueiipauio inanife- qoi oi Abrabc oollocolut sit, a Paue accopisse aiabal, qni liberlaiom bominibua reilaoravcril cl poteslalem ad jtidicandum Sodomllas, proptor iniatlriboeril iucorropielae (20) hxredUaietn. Geoiea qoiiaiooieonim. Simililer babet illud: c Sedea lua, auiem ilerum docebanl apostoli, ul relinquerei.l Detis,inxteniuiti; virga dtreciionie, virga rcgoilul. vaoa ligoa el lapides, qu suapicabanlur esso dcos, DihxiB i jtislttiam, 61 odislt iuiquiiaieiu, propierca ei veruin colercul Dcuoi, qui conslituUsei ei fecU- uiixh le Dcus, Peus Iqps . > Ulrosque eniui Dci
9 M
%
e l
a t
1T
XLIV,
Deul. xxvii 18. 7 claeq.
Luc. ?, 31, 32. Gcn. ix, 27.
PaaI. , 1. Gcn, , 24. * Psal.
% trgroiantis. (21) Sanh.ln Arond. vitlentibui.
(20) jEgrolaniium. Edill. cum Aroud. c l llcrc. D Voss. el edil. Oxoo., inelius qoam veru* Dtui, ul 68l in cxleria, quia sequitur: tere igiiur cum Poltr
$it Dominui, et Filiut vere sit DamtNNf, ete.
(21) Ad pctMtentiam. In pro erf legitur in Gla- (29) Sede dexlrii mei$ quoadn$qu. Glarom. Sedr rom., Voss. 61 Merc. i cod. ad dextram meam, quousque. (23) Ergo. Al. vero. (30) SupvedaneHM. Ila Giaroin., Anind. ct Vosa. (14) ptccando. I:a Fcnard. in oiarg. 61 Yoss. aliis tcubcllum. Sed CUIII lam siipra lib. n, cap* CaeleH u piccalo. 28, . 7, qoam infra cap. t l 61 12 bojus libri lo(23) Su$piciorum. ln Fcuard. marg. 61 Voas. opigatur suppedanium, ila rcponere malukuus. nionem. (31) Signavit eo$. In Vosa. ngnificatit eo$. (26) ]ncorruptela>. Clarom., Arund.,61 Merc. 2, 32) Filtum enim hic tigmpcat. ISoi IrenaDus inodo, I 61 plures alii 6x aniiquis Patpibus, do Filii diincorrupte. (27) Uilatant Japlul. Allndil ad ea Tcrba, qni- vinitaie, ei a PairedUiiucu ejiis byposusi. argomoubua Noe Japbcto priniogenilo sno btjnedicens, ail loiii ex tilo Geuesie aumpaeruni, ol Termllian., Geu. i x , 27: Dilaui Dius Japhil, el habitet in /aconl.Prox.cap.136l 16; Justiuu8 io Dial.^xm Trjpk.; bernaculi* Sem txtqut Chauaan unu$ ejtu. Qu* Priidciiliua, Apoiheoti, clc. Atqui boroin ralio ul aptid caibolicos, propter Uioruui aucioriuiein, ?anidein transferi Ireiiaetis ad vocalionem geuliiioi, quos, rcprobalU Judiuis, ad fidein vocavil lere debel; sic a Judxie ex liogua) sux proprietaio solcl ciudi; qua sa>piii8 nomcu proprium repdi Dcus. Ytre Deut. l u tti Fcuard. marg., Glaruiu., l u l c t , p i o uoiniuia uûipari luco
861
CONTRA H J E A E S E S L I B III.
888
appoRaliooo aignavil (35) Spiriloa, et oom qui oo- oaioodil illoa dooa; sed cnm aliqoo additaoiooto gilor, Filiom, ei eum qoi ongil, Kl 684 Palre. fit ol aignificaiiono, per qoara oajooduoior non ease itoraio: c Deitt iieiit iti gToagoga deorum, in me* dii. QoomadaBodon apod David : c DU ganliom, idola dauoooioram . >El, c deot alioooa sectadk) aoteoi deot dUcereil .De Patra el Fillo, et do bis qof adopUoaom perccperuni, dlclt : bi aoiam bimioi . Ex eo enim quod dicit, c dii gentian frniil Ecclasia. flacc euhn eal ayoagoga Dei, quaui (gentet aulem veram Deum neteiunt) ei c aliaooa , boc eal Filiu* ipao per semeiipiuoi colfegll. deoa Dominans ooa abslulit quod sint dii (42) Deqoo iieruin dlcil: cDetis doorum, Dominot locuius aoa aulem penona quod 6*1, dicii de jpsit: Sant rsf et vooavil lerraro *. > Qois Deoaf do qno dixit: euim t idola, ioquit, c da*mooioram.J5i laaiaa : Deus nianjfeato veniet, Deut uotter. ei uon silebit iConfundaiilur oinnet qoi blatpbemanl(43) Deum, 61 (5i) ; iboc esi Filioa, qui secaodoin oiaDifeautiofieiii culpuDt iDuiilia ;etegoletU,dicUIK)iiiiniu(44) houiinibos adveoft, qut dicil: Palam apparui bis, Abstolil quod tint d i i ; solo autem otiior noqui tiie uooqoarool". Qooromauiom deorum? qol- mine, ad hoc ut aciamua de quo diciu Hoc aulem bua dicii: Ego dixi: Diioaue, ei filii Aliiaalrai (35) ipiiim et Jeremias : < Dii inquii, qui n<m feceraiil coBtunt et lerram, pereant de terra, qua eal tub n:ica : biascilicet (36), qui adopUonie graiiant coalo (45) . * Ex eo eniin qood perditionem eo adepii sooi, per quara c clainaraut: Abba Palor". 2. Nenio igiluralius quemadmoduni praxlixi Deas ram adjecii, oeiendil non ease eos cteos. Et Eliaa muaiaalor, aut Domiuus appollaiur, niii qoi e*t aulein convucaio oniverao Israel in Carmelunj omoium Deus et Doniiuus (57), qui ei lloysi d i x i l : motileui, voleos eoa ab idololatria a?ertere, ail eit: < Ego tum, qui ium. E l aic dicet flliis l&rael: Qui c Quotisque ciaodicabilia tot in ambabtfe auffraoal n i t i i mead Y o a * ; > et hujos Fiiius Jestu Cbri- gittibtis ? Si anus (46) esl Dominas Deut tenile aloa Dofoiooa noster, qui fllios Dei facit credetitea post eiim . E i iteruiD auper bolocaueiutn aic aii in oomon suum. Ei Iteram, loqaenie Filio ad Moy<en: idolorum sacerdolibus : c Voa iovocabiiia in oo< Deseendi iaqoii, eripare popolum bunc " Ipse ndne deorum vealroram el ego inToeabo in no* <oi euim (38) qui descendit, ei aseendit propier sa* mine Domlni Dei rooi; el Detie qui exaudiel bolulom bominiim (58). Per Filium iiaque, qui 681 io die (47), Spta est Deus . > la eo eiiitn quod. bax Palre, el babel iti ae Palrcm, is qui cti manifoata- dieebaC propbela, qui quidem apud ipeos puta* loaaal Deus (40); Patre i68lia>oniamp6rbib6oi6(41) baoinr dii, argnit deoejioo esse. Contertit aoiem
n M ke v 9 tv
M
Filio, 181 ei Filio anouulianlo Palreni. Qu6iuad~ 08 ad OOIII Deuoi, qoi ei credebator ab eo, ot qoi uiodooiel Isaiatail:c Et ego, inquil, letlis dicit Q <P <> e damabal : Doioioos Deot et poer qoetn elegl, oti cognoectui, Domine, Deua Abrabam, Deos Itaac, et Doos Jaei credalit, ot inieliigaiif, qoooiam ego sum . cob, exaudi nio bodio : ei ioiolligat ouiois popuiu 5. Com aotooi eoe, qoi noo oont dil, nomioai, bic, quonltm iti os Deos lerael * in lotom, quemadmodum prdlxi, Scriptora 4 E l ego igiUir iuvoco te, Doaiiue Deui Abrav e r e e r a l 1 ) 6 ( 1 9 iem e l inv a,, 9 t M
Psal. LXXXI, 6. " ROfD. I s a . Lxf, 1 ** Peal. LXXXI, I . P o l . X L I X . I . lbid.,3. P*al. xcv 5. " Psal. LXXX, 10. vui, 15. Exod. , 4. " Ibid., 8. isa. XLIII. 10. lea. X U T , 9, Jerom. , i l . Ul lleg. XTJII, 21, " l b i d . , 2 4 . I b i d . , 3 6 .
1
M u
41
(33) Signatit. Sic Claroio. ei Voss. Alii tiontfica(34) iVon iitebit. Clarom. non
(35) Aliisnmi. Yoss. Excelii.
9
lreiose vocen, eit Detu.
itiMtur.
(30) Oi$ uilicel. Uti pro hi ex Arund. 61 Vots. rrpoiuil Grabios oi reapoodoai oaiaat. GooaaoUl Claroro.
prior l66lio praeferenda videiur, nani niox eadeni pbrasis ropeliior, 61 pauio poai clarioriboa cxplicator verbis; olendil non eue deo$. (43) Bla$phemant. Ex sacro lexlu laaia) XLIV, 9 (57) Omnium Deu$ et Oominm. Miralnr Grabiug, Ironsom tersum 14 capiiia Exodi Doo Pairi lri 10, legeuduoi pUmnani; Gr. ol boere, aad ?6r*om 8, Deo Filio; com laroen inieger ) ecdv, (44) ego te$ti$ dicii Dominns. Hc posleriora cooloxloa planisahno oeiendal, eamdem essepergonam, qoa? olrobiquo loqoitur. Sed mirari desiiaaet, verbanon legunliir moxcit. Isaia?capite, uoqo6 lo hl all6ttdis86i eam easo Irenxi, alioruinque 6 teie- LXX neque in Yolgala. Qoare sospicor, ex priori ribua non paucorom aeiuontiaoi* ex divinie perso- laai loco, quem paulo ante referl Iranama, boo uia aoloui apparoiaae Verbum; Pairem vero myiei- ecribarum osciianlia iranalala fuieae. (45; Percant di lerra, quat e$i f*6 cctla. Paolo hiSem aomper peraiiiiaae, nec bominibus mioilesu luiu 6886, aulcum iis collucutum, im\ ptr Fiiium, aliier sacer lexiue Jerom. x, 11: . ul bic loquiiur aocior noeier, ei fuaius dioeril lib. \ , i?, cap. 7. Vide quae io diasen. 5, arl. , | 57 Qu;e Yulgalus inierprea ita reddidil : Pireamt de itrra ei de hit qnm tttb cado IMIU. ol aeqq. eam io rem obaervaviinng. (38) lp$e ett enitu. Dnae vocobo e$t enim doauul (46) Si unu$: ln Glarotu. deeal i. Unde venil niibi in oiouleni Irenaei liiierpreiciii in Graco pro in cod, Vo88.;po84crior duniaxat in Glaioin. (59) Salutem Uominum. Merc. 1 el Ollobon. a- el, male legi?*se , el acripaiaac: Unu$ en Dominu elc., alium vero qiieinpiaiu ex sacrig codicibua lutem onmium. (40) 1$ qu\e$l mamftstatu* tu Deut. Iia pro Ata addidi88tt parliculaoi t. (47) liodii. llc vox hi aacro uxlu legimr, qntbut t$i muHi(etiatu$, \H>&1 Grabimu repoayi ox rodd. Glarom. oi Yoss. el Feu. niarg., CUIII qtiibu scd iv , t* igm couaooal Arund., uisi quud iu boc dcuul du*
9 9
t %
41))iPerhibenie. Sic omnoa oias.; edilt. vriebente. 41 AbilulH quod sint diu In Feuard. ex veu nita. Voss. abiluUi qui NOM *unt dti. Sed 61 I
I.
9
863
S. lRENiEI EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
861
bam, el Deus Isaae, el Dcue Jacob, ci Israel, qni nem similimdinem Deuro (59), quxcunqtie io es (48) Paier Dooitni noslii Jeau Cbriati, Reus coelo sursum, et qiixcunque in lerra deorsum, et qui per niuliitudineut niisericordiro tux bene aen- quaecunque in aquis sub lerra (60). Quas autem io risli (49) iu nobis, utle cogtioftcainus; qui fecisii coe- coelo sunt, qiue siul, ipse expoiitl : c Ncqiiando, luinef lerrani, qui dominaris omnium,qui 68 aobis inqnU", resptciena ih coelum, eividons so!em,eiloei verist Dens, superquem alius Dcus non est: pcr nam, et slellas, et omne oroaineiituin coelf, errans Doniinum (50) noslnim Jesum Cbrislum dominalio- adores ca,el servias eig. > Et ipse auiem Mojset nem qtioquo dona (51) Spirilus sancll: da onitii boino Dei exsisiens, Detis quidemdalus esl anle PbaJfgeuli bauc scriptuniin agnoscere te (52), quia so- raonem : nou aolem vere DomiiiQS appellalur, nec ius Deus ee,el conflrmari iu le, ci absistere ab om- Deus vocaiura propbetis.sed cfldelisAloyses faoiohia ni baereiica, eiqtueest sine Deo.ei impia semetith. ei scrvas Dei " , dicilur a Spiriiu; qttod el eraU 3, Et aposiolus auiem Paulus, dicens : < Si 1 8 S CAPUT VII. enim bie (53) qui uon erant dii sermlis, nunc co- Sohil objectionem peiitam t Pauli wtrbi* U Cor. , 5, gnoaeenlea Deum, imo coRiiiti a Deo " ; sepaprobatque Apottolum kyperbath (requenter utu ravii eos qni non eranl, ab eo qui esi Deus. Et ' Q d aulem dicunl, apcria Pauluin in secumJa ilerum de Auticbrislo dicens : Qui adversauir ' Coriailiioe dixisse : c !n quibu* Deua aaeculi ei exiollit se inquii, supcr orone (54) qtio- did- bujus excxcavil meules iufidelium ; el alleroui iur Deas, vel quod coliiur ; > eo qui ab igno- quidem Deum esse axculi bujua dicunt, alierum raotibaa Deum dii dicunlur, aignificai, id eei idola. vero, qui sit supcr oiuiieui principatuin, tt iniEteniin Paier oiiiiiiuin Deus diciiur, et eet : el non liuiu, el potestateiu : non auiuus noe in cauaa, si super bqnc exiolleiur Aniicbrtsius; aad auper bi, qui qua3 supar Deuni aunt mysieria scire ae 0 $ qui dicnnlur quidem, non sual autem dii. dicunt, ne quidem legere Paulum aciuuu Si etiioi Quoniain autein verum est, ipse Paulua ail : quis (61) secundum Paoli cousueludinem, quemc Sciinus auiem, quonlam nibil csl idolum, et quo- admodum ex oipliia el alibi oalendioiua, byperbaniam nemo Dcus, nisi unus. Eteiiim si tunt qui lis eoin utenlein, stc legeril: c in quiboa Deus; dicuntur dii, give in coelo, eivc in lerra; oobia deinde subdisiingaene, et modicum diaatoiuaiia f i I2QU8 Dcus, Pater, ex quo onmia, clnos in iltum (55); cieus, simul 61 in uuuio reliqua legeril, c saeculi I unus Doiuinu8 Jesue Chrislus, per quem omnia, bujus excaecavil mentea infldeiittin, > iovoniel veei nos per ipBum. Dislinxii enim (56), 61 separa- roui, ol aU quod dicilur: c Deos excaecavit niente* vii aoeqtii dicunlor qnidem, non sunl aulem dii, Q jnfideliumbujus aaeculi. Elhocpersubditliuclioaew ab ono Deo Patro, ex quo ornnia ; 61 unum Donii. oilendilur. Noo ooioi Deum bojus axcoli dicil Paunuoi Jeauiu Chrislom ex sua persona Orniissime los, qoasi iHipor tllum alierum aliquero aciooa.; sod quidem Deum confeaeos 6si; infidelea autem confetsus 681. Quod aulom, sive in coslo, sive iu lerra, > quemadoiodum exponuni bi, dicere aaKoii bujui dicil, quooiam vonlorom incorro6utn mundi fabricaloree (57); aed siinile 68t 61 ptolae oon barrediubunt aaeculum. Qoemadoiodooi qodaMoysc(58)dicluin 6 8 1 : Non facice libioni- aulom Dooa excaecavil (62) uienlee iniideliuui ox
n u a J t M
D 6 0 0 1
11
Gal iv, 8, 9. II Tbeei. . 4. * I Cor. vui. 4 et aeqq. \, t. llcbr. , 5; LNUIU. XII, 7. II Cor. iv, 4.
, v
e t
Deul. v, 8.
Deol. IT,19.
Exod.
(48) Et Itraet, qui e$. Ita in omnibiis mss, nisi quod bcribarum culpa babeanl en pro e$. ; in editl. alio ordino el a^naii legilur, qui etl et hrael. (49) Bene tentiMti. Sic vcrbum s&6oxs7v reddere aoial inierpres.
gendum aed. (54) Suptr omne. Sic quldem YolgaU ooalra. Sod in Graeco fegilur, i i d . Al in quiboadam iua*. codd. exsure \ , docol Oxouienais Nofi Testani. edit. 1675. 50) P#r DomiuHm. Arnnd. rropier Dominum. (55) Not in illum. Ita Clarom., Yoe. ol Grab., 51) Dominalionem quoquc dona* Iia ex Clarom. joxla eacrom Aposloli lextum. Cxteri, uo* t* Ulo. I. reposui. Conaemiiiiai Oiiob., Arund., Vose., (56) Dittinxit enim. lo Eras., GaU. 61 Feoard., Mcrc. 5, 6t V6I08 Feuard. cod. quoad dominaih porperaoi, dixit. nem; sed loco iinperaiivi dona, Arund. babet da( 5 7 ) Fabricatores. Sic Glarom., Arond. 61 Merc. 1. nutis; ?6Ui8 Feuard. cod. 61 Vose. donut; Merc. I, Alii fabricatorem. donam ciim algno abbrevjationia, quasi dominam; ( 5 6 ) Moyte. Fenard. in marg. ad JfogwtM. Eras., Gall. 61 Feuard. viliosissiioe, dominutioM Cotiaeiitil Glaroui., ni*i quod librarius scripseril quoqtu dominarii. Grabios qui excudi fecil, c/omi- pro od* nationem quoqne donant, pro domittationem legen(59) In Dtum. Haa voc68 noo legonlur ooque io dom censei donationem; eed fruulra. Parlicula Greco 16X10 L&X, oeque io YulgaU. relaMva quoque qua? reapicit dommum, quod pra> (60) Sub terra. Parliculain e/, qu in omoibos 68811, denionsiral legendum 6886 dominalionem. Et ediil. legilur amc ta*, oxpuuxi aoclorilalo cod. lo ea quaiii aeqoor lectione praclarus eel scusus : Glarum., quia oou lcgilor nequo apud L X X , oeque Qui dominarit omnium, dommatxonem quoque dona apod Vulgalum imerprelem. Spiritui tancti; id 681, fac ul per Cbrisloui doiui(61) enim q*i$. Qui$ ex Yoas. bono roposnil oeiur eiiaiu iu cordibos oosiria Spirllus sanclus. Grab. pro qui ui in Eras., GaJl. 61 Glaxooi., vol (52) Agnoiare te. Sic Clarom. 61 Yoes. Hic la- qnte, ul iu Fcuard. habelur, ni6ii omiliirfe. Cacieri, cognotctre te. (62) Excecatit. l u Glaroui., al. minoa (53) Si entm hi*. lu nosirii N . Tosl. codd. leai- cacuL
lur, nd tnnc quidem hi$; ei bic forlasse pro ti le-
863
CONTRA HiERESES LIB. .
868
ipeo Paolo oslendeinus, proikiente nobts sermone, byperbalon oalendi, ei conscquentcm Aposloli leru l non nune io muitum avocemus menlem no- Tari (70) sensum; aic et ibi non Deuin saxuii buiram proposiio. jus lcginitis, sed Dcum, quem vere (71) Deuro di2. Quoniaro aoien byparbaiis freqnenier otiiur cimiii : iucredtilos auleni 61 excaecalot sxculi kii, propler velocitaicro sermonnm auorom, jnt audieinu, qnoniam veiiuirtim vitae nou ba?rcet propier impeium qui in ipso est Spiriios, ex ditabunl laBCulum. muliia quidem aliii est invenire. Sed et 1D aa qn CAPUT VIII. eal ad Galalaa , alc a i l : c Quas ergo lf facto- Solvit alUrnm objecnonem e Chritti verbit Maith. vi, 24, et otlendii $<Hum Deum, cxtm inido ei fim rotn (63)? Poeila eai asqtiequo venial aemen, careat, Deum ac Uominum vere dici po$$e; cec~ coi promistum esi, dispoeila per angeloa in raanu lera omnia, cnm per Verbnm eju$ facla /if, Dei Mediatorii. > Ordtnatio enim sic esi: Quid ergo ae Domini nomen toriiri non poite. lex faciorum? Diapoaiia per angelos in mana 41 e1. Soluta igitur el hac illortim calumnia, mar.ldiaioris posiia eel, osqueduro venial aemen, cui fesie osleneum c s l , quoniam nunquam neque promiasum cal (61) : ut ait homo inlerrogans, el propbeta?, noqne aposloli abum Detim iiomiiiaveSpiriloa respondetia. Et Herom in tecnnda ad runl, val Doniimiin appellaveruni, praner verum ut Tbtaeatonicenaee da Anlichrislo dicena (63), R aol.im Deum. Mnlio magis ipe Dominus (72), qui a i t : c El tunc rovelabilur Iniquo* (66), qnero Do- ei c Gacaari qoidem quae Gasaris bunl reddi minns Jesus ChrisUii iiitarflciet spiritu oris sui, ci jubei, c et qn Dei sunl Dco " ; > Cxsarcm qutdem deatrnet praeaentia adreniu sui iliom, cajus etl Cesarem nominans, Deuui vero Deum confliens(73). adveniui secundum operaiionein Salana?, in omni Stmiliier ei lllud quod ait: < Non poiesiis dnovirltite et signie, et portentis mendacii. Eienim biia dominia tervire ; > ipse inierpretaiur diin hie ordinalio dictonim aic esl : c tanc cens : c Non poteeli Deo eervire, et ManiiaoiKe, labliar iniquas, cujut est advenins seciindom opo- Deiim qoidem confiiene Detim, 183 Mammottam ralionem Satanx, in oaini virtuie, et signie, el por- auiem nominaaa boc quod et eat. Mon Mammonam tentia roeiidacii, qnein Dominus Jesus interflciel doininum Tocai, dicens : t Non poiestis doobua spirilo oria aui, et daalrnel pratseniia adveniua dominis aervire; > sed discipulos docet aervienlee tui. Noo enim advenlum Domini dicit (67) aecun- Dco, non subjici Alanimonae, neqne dominari ab eo. duu operalionem Salana) fieri, aed advcmum ini- Qui t eoim, inquii, facil pceealum, servtis esl qoi, quem el Anilchrismm dicimus. Si ergo non peccali * . Qiiciiiadinodum igilur icrvientcs pccaltendal aliquis lectioni, et inlervalla agpiraiiouis cato, servos paccaii vocai, lanicn ipsiim pecmacifeaiel in qiio dicilar (68); erani non Untuin calum Deum (74) appelbil : aic ei eos qui Mam* iiicongraenlia, sed ei blaapbema (69), legeoa quasi mon aerviuni, tervoe Mammons appellat, nen Domini adventus aeciindnin operalionem fiai Sa- Deum appellans ataninionaiii. Mammonas aulein una5. Sical ergo in lalibus oportei per leclionem esl, secundum Judakaui loqaeiam (75), qua el Sa
f
Gal. m 19.
f
9 1
I I Theta. n, 8.
llatib. xxn, 21. Matih. vi, 84. Joan. , 34.

Intervalla.... in quodicitur. Sic Clarom., cnl quo l dtVtiMr
(63) Lix factorwm. Quo codice nsus %\i Irenxnt, nemo facile dixeril. Legii procul dubio : ; , elc. ri veio Graxe habeitf : ; 6 [ . quibuedam, ) , , cic. Laline vero : Quid tgitur
iex f PropUr transgreuione$ poeiia ett, donec, etc.
quoad voces tn quo, conseiiMiiiil v^lus FiMiard.

ood. cl Vosa.; csneri,prr inanuilla...
Porro ame mnnife$iet aubinlelligeiida ifgaiio, quas

praeceilil, ul sil seqaua : Et iniervalla utjtira iom$ non manifeitei, in quo (pro in eo qnod) dieitnr.
(69) Blatpkema. lia Eras., Gal!., Fcuard. ci Voss. Aliamen asaervaiur in Bibliotbeca noaira San- In Ariind. vero, Glarom. el Merc. 2, blatphemnt. Germanenai pracclarisaimua D. Panli Eplsiolarnin Sed blaspkema magit convenil cuin incougruenlia, mt. codex GraKO-Latines, annoram saltem non- qitod praecediu genlorum, in cujui Greco legilur quidem, ul in D (70) 'Serparn lla pro tervare ex Clarom. repoaliia, tu>v ; al in Laiino habe* eui, quia pramiuitur otfendi. tur, factorum greiia, forie juxia veterem llaiicanl (71) Quem vre. In Arund. el Merc. 2, quidem versionein, quain cxhibere videiiir bic codex: certo vere; in Claroro. quidem j*re. arguniento codicei quosdaro olim babuisse, (72) MuUo magit ip$e uominut. Pro multo minu$ , uli legil Irenaeue. Scd qui oniiserint vo- ipu Dominuit Graecoruiti inore, qui noniiuuqnaiu cero , graiia, qiiam non bic modo, sed et , \ , vel di.mil. lib. v, cap. 21, prorsus omiuil Ireuaiue, nulloa (75) Deum tero Deum confilent. CJarom. Deuw aovi. verum confitem. (74) Peccatum Deum. Ila Glarom. melius qnam (64) Cui promluum ett. Sic pro reptommnm ett posui aucloriuio cod. Clarom., quia paulo aula carlori, peccaium Dominum; quia iu aliero coiuparaiionis inîiioro Ifgiiur Deum. (75) Mammona* auiem e*i ucundum Judnicam /o(63) Dicen$. Anind. el edil. Oxon. docens. (66) lniqu*$. Vocein Hle qtta: in Era*., Gall. c l auelum, elc. I iiotua ^yro-GbaUiaicum inteP gii, Feuard., legiiur ante iniquttt, omiUuiil oiauos mss., Gbrisii lemporibiis iilebaiiiur luil.ci. Alnmnioita ouiiuit pauto posi Ircnarus, nec babet Grecus Apo- eniin, ul obser\at Feuardciiiius, VOCC.TI ! i braicnpi proprie uou etse, &ed Syriacam, in capui vi Malihari itoli texuis. (67) DicU. Hoc verbnm ab Erae., Gall. ei Feuard. el Uua?sl. 6 ad Algasiaui, alUrtmi 11 erotiymtis, idctuqus siguilicarc quod Gruu;i* , qu;m oiuUiuni babcnl oiuue* iaas.
t
867
S. IRENJEI EPISCOPt LUGDUNENSIS E T MARTYRI3
866
roart! ntanlor, c copidos, et plns qoam oporfet Qoontam ipse prcepit, ot creala gum : fpge liabere , * (aocnodoni antera Hebrafcam, ad- dixit, ei facu anot". Cui ergo prcepii? Verbo (81) joaclWe dicitor c Mam >) Td eigoiflcal (76) c go- acilicet : per quod, inquii, Coeli firmaii goot, et losom, ld est, qul non possll a gtila eoolioere; aplrilu oris ejua omnia virtoa eoruui Qeoolaio Secnndam airaqao (77) igiiur, qtua aigniAcaolor, anumi ipae omola fecit libere, ei qoemadmodoai non pouaaius Deo Berrire, et Mammone. vobiit, aii iterain David : Deva aoiom noalor ia 8. Sed et diabolum cura dixiaaet fortero, non fn ccalia toraom, et in terra, omnla qttaaeuijqtte lotam, eod in comparatione noatra; aemei loitt f e d l " . Atiera aoiem aoot, qoae conaiiioia ipaiim ia omnia et fortent oalondil Dominoe, eont, ab eo qoi coostiioii, oi qoas facia soni, ab oo diceua : c Noo aliter aliqoem poaae diripero vasa qoi fecil. Ipae onim infeclua, el aioo ioliio, ei sioa Jbnia, ai non priua ipaam alligei fortem; ei lunc floe, el nulliut iodigona ipto aibi tofficienx, at domoro ojos diripiei *. (Vasa aaieni ejoa ei do- adboc reliqui omnibiia, ot tint, boc ipsuni pramu% non eramoa, cum eagomoa in aposlaaia; uie- slant: qoa) Tero ab eo sool facia, ioiliom aonpsobatnr enim nobia quemadmodaro volebai; et spiriniot. Qua3conqoe atitom inHiom aompseruni, et toa immuiidus habitabal in nobls.) Non enim disioluiionem poasonl percipere, ei tobjecu goni, adrersu* eum qni te alligabal, ot domum ojoa diri- cl indigenl ejut qui se fccil; noceese esi omoi ptebal (78), fortis orai; sod advejsus eoa qoi io aiodo, oti difforena vocabalum babeaoi apud eot uso ejos erant, horaiiios; qooofiam abacedore fece- eiiam, qui Tel modiconi sensum in diaceroondo ral aeoleoiiam eorum a Deo. Qoot eripuit Domioos, talia babent : ita ui ia qtiideoi, qoi omnta fecorit, qaemadiiiodooi ot Jeremias ail: c Redemii Domiooa cuni Verbo sno josio dicalur Deus el Douiinoa toJacob, et eripuii eom de manuforiioriaejoa . > Si lus; qnas aolero faoia eunf, non jaro cjusdem % o igitur ooo signiftcaasel eum qui alligai ei diripii cnbuli panicipabilia osae neqoojusie id Tocaboioai ejoa vasa, boc aoiom solum eom forlem dixisset, siimere debere, quod esiCreatoris. etaeiforiif invicius. Sed el adjecii oblinentcrfi; leCAPUT IX. Vnnm et enmdem Deum cctli et terra eonditorem, uet onlm qoi alligat, teoelor aolero qui alligams qui propketi* prccdicatnt $t el ak txmnqeVtUii eal (79). Ei hoc tine coniparatloiio fecii, oi noo annumiainm em. Id primum ex Hatlkmi M M comparelor Domino senros apostala exaisleoe : ooo gelio probalur. eoim lanlunt liic, aed nec qoldqoam ex his qos 4. Oslcnso boc tgilorplaDO (et adbuc oafondeior roastitiita sunl, et in aobjcctioiie sont, comparaloanifeslius) nontiiiem aliorom Dominnoi Tel Deom,
9 M 9 9
biuir Verbo Dei, per quem facla atiot omnia, qui Q ncque propbelns, ncque apoatoloe, nequ Domiuain Cbrisitim confessuin esse ex sua persona, acd praecipoe Dcurn et Dotnioom : prophelis quideoi ci 3. Qtioniam enim eire Angeli, sive Archangeli, aive Tbrooi, sive Dominaiion<;e, ab co qui snper aposiolis Palrein el Filinm confiiculibos; allcroro oinnea eil Detis, el consiliuia suni, el facta per antem licniineni, neqrte Deom iiouiiiiaiitibiia, oeqoe Verbom ejus, Joannes quideiu sic gignificavit (80). Domiuuin coiiflientibus : ei ipao Domino Patrem tantom Dcuin ct Dominum feuin, qoi 18^ aolos Gont entitt dixissel de Verbo Dei, quoniam eral in Patre, adjecit: c Oinnia per cum facta sunt, ei sine esl Deus ei dominalor (82) oniniom, irauVnle discieo faclum esl niliil . David quoque cum lauda- pulia; sequi nos oportci, ii quidem illorom sumus tioneseiiuinerasscl, iiomiiiatini unifersa quaecunquc diacipuli, leslimouia illorum iia ae babeniia. afaldiximus, fl ccelos, ct omnes virtuiee eorum adjecit: Iba?ii8 eiitm aposlolus, onum et eumdem scions
est Dominos noster Jeaos CbrUlus.
4 1
M
Maiih. xii, 29.
6 1
Joreoi. xxxi, 2. " Joan. 3. * Psal. xxxn, 9 ; CXLVIII, 5. Psal. xxxn 6.

9
. CXIII, 3.
pocue denm finxcrnnl. Contentil Tertollian. lib. iv D cvni. Marcion. cap. 33. Sed lrensciis accepil Mammonam, videlice! caosaui pro effevlu, id csl pccuuias el opes pro earutii desidcrio.
t
(76) Secundum auiem llebraicum adjunctin dici-
tur j/flm, vel vgmfxcat. Iia ediil. Eras., Gal. et Feoard. ac inss. pleriquc. In Clarom. vero, Voss. el edit. Oxon. legiiur dicilur Mamuet, et iignificat. l)uam posieriorem ledioiiem rejeci, lum quod prior, qujb dudum obtiimii, aucloritaie prastet; tum qnod poalenor illa priori non mclior sil; imo laiitum abcsl ul Ircnxi sensui liiccm afferal, quiu poUus novam caliginera offundat. Qui ciiiiu Mammonat ttcuudnm ilebraicum adjunciive dicalur Ma-
, , , . Mammonti, diviiiae, dona, ^ vcl viiuperaiio, - vcl bellaria, ~ " - - - seo rupedia. Qucmadiiiodoui igilur voceui Mammonag a divitiis ad signiiicandiiiii cupidoio iransiulit Irc nseus, sic pariier a cupedia ad sigtiilicaiidtim gokK 8 I U H iransfcrrc poiuit. Quod Tero dicii, eam vocein eociiiidiuti Hebraicam linguai ndjunctive diei Maui perilioribns explicaudum relinquo. Nusquam eoiiu legisse vel audisse nie niemiiii aignificaiioueni Tocis Mammona ad MMH itllo modo quadrare. Gonsuliiiis ergoûiein a conjcciuris absiinere, quam *aoa pioponere.
%
muel et kignificet gulo$um, novus nodus esl, quem nec Grabiu , itec qiiisquam aller facile solveril. Maliui ergo verba bacc, tecuudum Uebraicam adt
junclive uieitur Mut, parcnthcsi includere; el tel
itgmficai gulosum ad Mammonas referre. liuc eiitni irabi poiesl ea . Nain si Lcxico Origetnano lides, quod 'duiit cruditus Marliaiiions no>ier
luiit. 1 1 Uperum 1 > . Ilieroiiymi, col. *lt7> : 5 ,
(77) Uiraque. Al. hac. (78) Adver$u$ eum qui $e alligabat et domnm fjut din iebai. ln Arund. lcgitur : Advcrtut % qui *e nlliqabant, et domum eju dihpiebaui. (79) Alligatus 4sL Edilt. alligatur. (80) Sic iigtrificavil. Iti Voss. defsl $ic. (81) Cui ergo prwcepit . Verbo. Lege qua3 de bi$
t t y
in dibsen. 3, ari. 5 59, dixinms.

(8^) ti dvmtiutiur. Ciaroiii. el
9
doininaiur.
CONTRA
HJERESES LIB.
m.
870
Deoia, qnl promissionem fccerU Abraha, factartim manliealua fierei rcx eortim. Etenim aa quavjadie semen ejus qnasi stellaa coeli", qtti per Filium cantur, oporldial videre jndicem, et scira bvne a aaom Christom ieaum a lapidum cultnra in anam quo judicantur : el ea quae gloriam conaequanlur, noa agnicionem vocaverii, nii fleret qui non po- oportebat acira coin, qui mantta glorise eia donau 8 liervm aulem de angelo diceaa Malihxu?, pataa, populua (83); ei non dNecla, d i l e c u " ; ait Joannem praparanlem Ghrisio viam, bia qni in a i l : c Angelua Domiiii apparuii Josepb in aomcarnali qnidem cognationa gtoriabanlur, varium nie. Cujnt Domini, ipse iulerpretatur : llti antem eiomni malitia compleiom aensnnn habebaui, adiinpfeaiur qood diclom cat a Domino pcr proeain poemlenliam, qua* a roaliiia revocaret, annuii- phelam : Ex JSgyplo vocavi Filium meurn". Ecce Uantem diiisaa : < Progenies viperartim, qaia vobis Virgo in nlero accipiel (91) et pariei filiom, el vomonairatit fogera ab ira veniiira? Faciie ergo cabunl (93) noroen cjnt Emmannol, quo<l esl inleriruelum dignum posfriienliac (84). E l noliie dicere in prelaium, Nobiteum Dettt . De boc, qui eal c i vobla ipaia : Pairem babemus Abrabam; dfco enim Virgine Einmanuel, dixit David : Non averlas fa* obia, qooniam poieni eal Deus ex lapidibua ialis ciem Chriiti lai. Juravii Domnias David verilatcm, avactlare filiot Abrabos*. Pccnileniiam igitur eis ei non epernel (93) eum, de fruclo venlris lui poeam, qnne eaael a malitia, pneconabat; sed non al- P * & Utrum : Notus 1D lerum Deum anauniiabat (83), praeter euro qoi fe- Judaea Dcua, el facuis eat in pace lorus ejus, et haeiaaei proniUsionem Abrahae, ille prrcursor Cbriaii; bilacnlum ejua in Sion". Unua igiitir el idem de qno fterun aii Jlatibaeue *, aimililer aulem et Detie, qui a propbetis prsedicatus esi, et ab EvanL u c a a " : Hic enim cet qui dicltts est a Domino gelio (94) amiiiniiatur, el bujus Filiue qui ex fructu per propbetam : Vox clamantis in deserto, Paraia vciilris David, id est cx;David Virgine, ei Emmanuel: iam Douiiiii (86), reciaa faciie aemitaa Dcl cajus el aiellam Balaam quidfem sie propbetavil.: noairi (87). Omnit vallia implebitor (88), ei oronis cOrielur slclla ex Jaeob, ei surgel dax in aions ei eollia bttinSIiabiior, et eranl tortnosa in l$rael . Ifalibams anlem Magoa ab Orienie vedirecla (89), el aspera in vias planaa : el videbil nientes ait dixfosa : c Vidimua enim atellam ejua in oronie caro salutare Dei (90). Unus igitar el idem Orienta, ei veniniua adorare eum; > dedoctoequa Deaa esl, Patcr Domini noalri, qoi el Praecurtorem a stella in domum Jacob ad Emmanuel, per ea qna* per propbelaa mi&surom ae promiail : et saluiare obialerqnt manera oatendisae, qais eral (95) qui auom, id esi Verbum auuro, visibiie efiecii omni adorabatur : myrrbam (96) quidero quod ipee era , fieri carui, iiicarnaloni et ipsom, ul in oraniboa qui pro morlali buniano genere morereior el aepe*
7 1
n
f , l
e r
s e t , e m
TT
T i
' Gen. x x i i , 17. Rom. ix 85; Oae. i 10; n,2*. Maiih. m, 7el ecqq. Malib. , 3Luc. , 4 aeqq. " Malib. , 20, t?l n, 15. ' Maiib. n, 15. Mailb. i , i 5 . " Paal. cxxxi, 10, 11. ' Paal. LXXV, 2. w n . . %. (83) Qui nonpopulu$ pOpnlut. Ila Cl.irom. juxta C Prirfwl- in psa/. ,etc., alii yero i#t uliro concipiel. Apoalolum Rom. ix, 25, el Oseam n, 23. Casieri in- Lo Mag., scnn. 5 Nativit. el anliqua ver.sio Ualica Evangelii Malib. In vuljgalia vero Wori Test. verso ordine: populus, qui non populug. (84) Frueium diguum pcenitentite. Vetus Feoard. codd. baboliir, , tn ulero habebit; codex, ipso lesle, babebal : fructum dignm pami- quanivis in ntsf. quibuadam codd. Grx*cis eliam tentuv. l :im vulgati Novi Teslam. codd. babenl IIIIIIC exslcl . (92) Et vocabunt. Sic noslri.N. T. codd. el D. Leo , frucim digno$. Sedplures mss. codd. cliam uuiic liabera , leelis ehi ancior , Origenes,Gbryso8ioiiius, Tbeopbylacius et alii. edit. Novi Teslam. Oxon. anni 1675. Id eiiain In niss. quibusdani, juxla Gnecuui LXX : , aperle docei chaius a clariss. Grab. Origanes tocabis. Vetus llalica, vocabii. Cypriauus, loco cH., loin. VII Commeni. i* Joatt. pag. 119, ubi notal tvcabiiit. A i , Hieronymo lcsle cap. vn Isaia?, id discriminis esse inier Lucae et Maubaei textum, vera Matlbaei leclio esl, tocabunl, ut ei paulo aule, qiiod in boc, \ - in utero habebH. in multit teilimomit iitquil, qnte evangetiila! tel apo$to'.% de libri* veltribnt asiumpte6, , ,
T I t f n uma X I l V f l 7 # > M a W u t
t
, ad Phariucoi quidem et Sadduetroi nttmtro txngntari dicluin ett: Faate fructum dtgnum
in ulero babebii; et pro vocabis, voiubiiut. (95) Spernet. Ila cod. Claroin. In edill. oiniiibiis, caiain Jialica Evanaeiii Maubxi a Martian.xo uosiro D dupernet. Vclus Feuard. cod. ei IUS . Yos^. frttttra publici juris facia Tiabel, fructum dignum. bitur. (94) Ab Evangelio. Sic iterum Clarom. cod. el (85) AiiHunlhbal. Arund. pronuntiabat. (86) Viant Uomini. Iia Feuard. in marg.,C!arom., Feuard. in marg. nielius quaiu caeieri omnes, ab Armid., Voes. ei Giab. juxla sacrum Haltliaei ei Angelo. Nam posl ciiaia Evangelii lesliinonia iia Lucne lexlnm. Iu cateriH niinus recie, v t a m Domxno. contliisii IreiiaBus. Ei cap. seq. . 6, post laudaia Afarci el Luc% lesliiuonia, sic ilertim coiitludil : (87) Dei txotlri. Glaroin. Domitxi rxoslri.
ftimero jdurium : fwctu* digtwt pcenitentia. Versio (88) Implebitur. Gtaroui. adimplebitur. (89) In direaa, Glarom. in directum.
laniteutia; in illo aulcm, , , lurbit vero
rttnt, curiotiu$ attendendnm e$t, non eo$ verborum ordinem $ecnto* ette, $ed ienium. Unde ti in prar* $enti loco pro concipiel in uiero, Matihwtu potuit,
(90) Salutare Dei, Vocem 'nosirx posl Dei roerito oniiltiiul Claroiu., Arund. ei Voss., quia ncc in S . L I I C X tcxiu exsiai. (91) /w utero accipxet.Sic e Palribus anliquis non pauci legerunl juxu Graecuin L X X ; , ulCypria. lib. l adv. Jud. n. U; Auibro^.
f
Sic quidem unns tl idem Oeut ei Puler ett, qui propheii$ quidem annumiatxi$ ab Evangelio rero iraditu$, eic. (95) Quit erat. . quid erat.
t
(96) Alyrrhum. Iia pro tnyrrha recle emendavil Grab. cx cod. Voss., quod congruil cum pra.*cedttlibus, si per subinleUigas.
171
M
S. IRENiEI EPJSCOPl LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
871
Hretur auram v#ro, qnoniam Rrx c cwjns regni '* o capiivitatein dediicii eraol, dooaos, aolfebal flois non t s i ; > Ibns vero, qoooiaoi Doat, qui et eot a vinculif, de qnibut ail Salomon : c Retiibus t ootiis in Jodaea factoa est , et maoifetlos eia, aulein percaiormn tuorum onosqoisque contlringV lur". Spiriiux ergo Dei detccndii in eum, ejoa qui non qoacrebaol eum. 3. Adhuc ait in baptiamato Ifallhaeos * : Aperli [eoiK (8) j per propbeiat promiserai unclunim tunt (97) ei COBII, et vidit Spirilum Del, quasi coae eom, ut de abundanlia unciionis ejut ooa perci* lambani veoieoiem super eom. Et ccce vox dc coelo, pientes alvaremur. E l aic quidem Mallbaxie. CAPUT X . diccos : Hic eti Filius meut dilectuf, in qoo mihi Argumenta ex Luccc el Marci EvangelUi. benecomplacui (98). Non enim Christuf tunc deI. Lucas aoiem aectaior et discipulns apotloloacendii in Jeaom; neque aliat qnidem Cbrislns, alius Tero Jeeiis; aed Yerbum Dei, qoi ett Salvaior rum, de Zacharia ct Elisabelh, ex quibus aaeondaai omniom, et domioalor cccli et lerra, qtii est Jesus repromissioiiem Dei Joannes oaioa esl, reJerena (qnemadmodum ante Oiieodimos"),qoi el aasiim- aK : c Erani autem jutii ambo anle Deom, !ncepsit carnem, el unclus est a Pairo Spiriui, Jesus dcntes in omnibnt mandatis el Jtisiiiiis Domioi alnc Cbristut facuia etl; aicul et Itaias a i i " : c Exiei querela . E l Uenim de Zacbaria dlceni: c F a virga da radicc Jesso, et flot de radice ejua ascen- cium esi auiem, cum sacerdotio fungeretor in det, ei requiescet super com Spiriiut Dei (99), pi- ordiae vicia auas anle Deum, aecundum coosoeloriiiit tapiemis et kUellecttis, spiriluf conailii et dinemtacerdotii, aorte ezivit ui iocensom pooerec, foriiiudinis (I), apiritua scieoiias el pielalis, etim- ct fenil oli aacrincarel (9) intrans in lemplum Doplebil eutn tpiriiiis iimoris Dei (2). Non aecundum mini . t Qiii proesi in eonspeclti Domini, fiiopligloriato judicabii (3) neque sectiodum 185 leqoc- cUor, et abaoluto, et firme Deiim el Dominum conlam argitct, sed jndicabil buroili judiciuin (4; el ar- fllent ez sua peraooa, eum qui elegerii Jerosaleoi, guet gioriusos lcrrx. Et ilerom ipse Isaias nnclio- ei legisdaiiooem (10) saccrdolii fecerit, cujut eai nem ejut, et propter qnid uncltii est, praesignifi- angelut Gabriel. Elenim allerum super hunc necaus aii : Spiritus Dei (5) super me, qtiapropler ecicbal: si enim iniellccluin pcrfeciioris alicujos ooxit me, evangclizare liumilibus (6) misit rae, cu- Dei etDoroini, preler bunc, babuisael, non ulique rare coinmintitog corde, praeconarc caplivis rerois- bimc, qnem sciebal labit ease frucinm, absolaie, el sionem, ei csecia visiouem, vocaro annum Dominl in loliim, Dominum el Deum conflleralur, eicui accepiabitem, et diem retribulionis, consolari an(c oslendimns. Sed ei de Juaime diccna, atc omnes (7) plangentes . > Nam sccundum id quod C ail : (II) Eril cnim magmis iticontpecln Domiui, Verbuin Dci homo erat, ez radice iesse, el flliua ei mulios liliorum Israel converlel ad Dominuoi Abrahae, sccandunt boe reqitiescebai Spiritua Dai Deum ipsorum, ei ipse pracedei in conspeclu ejoa, tuper eum, ei migebaltir ad evangclizandiim hiimi- in spiricti el virtule E H O D , pra?parara Doniino ple* libua. Secuudum autem qnod Deuaeral, non aecun- bein perfcelain .Gui ergo populnm prxparafit, c i !um gloriam judicabal, neque aecundum loquelam in cujus Doinini conspeclu magnus Taclut eal ? Ulique ejus (12) qui dixil: c Qiioniaiii 1 plot arguebal: Noo enim opus erai illi, ul quif tesiimoiuum dicerei de homine, cum ipsa tcirel quid qiiam propbela babuil allquid Joannes, nemo in nali mulieruro niajor eslJoanne Bapiista : > qoi eaaei in bomine i Advocabat auiem omnes honiinet plangeuies, ei rcniiasionem bis, qui a pecca- el poptilum pnrparabal ad advenlum Domini, coolliijus lib. cap. VI- * laa. . 1 Hseqq. Isa. Luc. , 33 Paal. LIXV, 2. Maiib. , 16 C a p . XI. L u c . i , 6 . lbid.,8,9. Mbid.JSei Lxi, 1 ci seqq. Joan. n, 25. Piov. v, 22 aeq. Itaiih. 9,11. (97) Aperil t**t. /, quod addunl editU, deeal in D quoqiie cap. iv, 18, Spiritut Domini, * . oinnibiit maa. (6) Humilibug* Pro , uti IIOIIC babe (98) Bene complacni. Bene non exaial in eodd. Clarom. el Voas. neque forie acripsii inlerpres, se- lur iuin apud L X X , lciui apud b. Lucam, tatia probabile t*ai Irenactim legUae ; iiam cl culue veterem lulicam, in qua nec legiiur. (99) Spiritui Dei. Vocem Dti in locum Domini t\ ila legitur io epistola S. Raruabae, 14, obi bic c*dd. Glarom. et Vost. posl Grabium sitbstiiut, Scripluras locns allegalur. (7) Plangentei. Sic Feuard. in marg. ol mas. quia in Graeco LXX lagitur , el lnfra cap. XIX bujusJibrt ila babet Irenaeus. E l oiinii!8;el recte, quia paalo post Irenattis iiorooi Justinui M. quooue in Dial. cum Trypk. p. 514. trribil plangtMi*; ai in cdiit. Eras., Gall. ei Fcoard. Gnvce citavil : &\ * Iugettte$ (8) Qui ium. Expiingcnda vox eunt tnale repoiila. . (1) Fortitudinii. ., Gall., Arond. el Quare pareolbebi incluei, ne legainr. (9) ti venit uii tncri/icarei. Hsc explicaliooif Merc 2, ririuiu. graiia aildidisse videlur IrenaMis : ncquc etiioi a|od (2) Timom Dei. Feuard. el Voss. Domini. (3) Nvn ucundum gtoriam judicabit. lia LXX : Lucain legiiiilur. (10) Lcgisdationem. Sie pro leghlationem reposni , qtios ol plttrimuiii 6<quilur Ireoxu. Sic eliam lcgil Clemeos Akxand. lib. ex cod. Claroni., qiiia clarior iiidcseiiftua; cl paulo P*dag. cap. 7, p. 112. Al vulgaia oosira juxu vc- post iieruin babcl lienxus vcl Ugisdatiomem vel
ei 9 M M 9l M 9 t
e l
t T
t f
rilaiem Hebraicaio : non tecundum vnionem oculorum judicabil. (4) llumili jndicinm. Clarom. hnmili judicio.
Irgit donationem.
(ilj Dicem, $ic ati. Iia Clarom. ei Yoss. In ca> lcria deel dieem.
(12) Utiqneeju*. Artind. ulique in cju$.
(b) Spiriiu* Dti. Apud LXX iolcrpr. et Lucain
873
aonia praaortaoa
9
CONTRA HJERESE8 LlB. III.
174
ei poaoitcoiiam ipali pre- pacia " ; qoemadoiodon et Zachariaa desiorot
ooaoa. oii remieaionem a Domioo pnaaente per dporeoi, cooverti ad ewn (13), a quo propter peccaia oi iraoagretaiooooi oraoi abalienaii; qtieoiadaaodvm oi David ait: t ARenali ooi peccaiorea ali loro, erraverooi a veotro Ei propter hoc cooorteoa eoaad Doaoioam tonuo, pra?parabat Doniino jtopoltmi perfeclum, lo apiriio H virlule filiaa. 2. E i Ileron de aogolo roforeaa a i i : ln ipaa autem lootpore misaus eat angelua Gabrfel a Deo Ojol ei dizil Virgiiii: Noli liiuere, Maria, invooisti enim gratiam apud Deum E i do Domiao dicit * t Hie erit magooa, at fliius Alliitimi vocabitor, ei dabit oi Domious Deus ibrontini(U) Davld, patrif aoi, et rtgoabil in domo Jacob in aneroam, ei
v
mutus ea*o, ^ propter iftfldolilaiom paasua faerai, oovello Spiriiuadimpletus,no?otoittdicebat (20) Deum. Omnia emm nova aderant, Yerbo oovo diapooeoie canialooilSe adveulum, uii eum boroioom qui oxtra Deam abioral, aacriborei Deo: propior quod ei oovo Oeum colara docobantur; aod aliom Deum, quooiam qoideuic oooa Deot, qoi jotliflcat circomciaioodoi ex ffde tt pneputium por lldem > Prophelao8(2l)aoieoi Zacbariaa dicebal": Benedicloa Dominus Deus laraol qoia vUilavii, oi f e c i l T e d e m p l i o n e m pnpulo aoo (22). Et eroxil corou aalulia oobis io dooio David pueri aoi. Siculloculut eat per oa aaoctorooi propbeurum suonim, qui a
9
regoi ejoaooo orii flnia . > Qois oat aolem aliox, seculo ttioL Saluiem ex ioimicis iiosiri, et ex qoi regoat io dooio Jacob aioo iotormiaaiooe io maoa omnium qui oderuol oos. Ad facieudaoi raiaelenium, nisi ClirUioa leaoa Domiooa ooater, F i - toricordiaoi coio palribua nostrit, oi reoiioisci (25) liot Doi altiMtmi, qui per legeto oi propbetas prorai- lotlaoieoli aaociiaoi. Juejoraiidoui qood juravil ad oil aalotarem (15) aoom facionun *o omoi cand viai- Abrabaio pairem notirum, mi del oobia sine liiooro biloni, ol flerel filioa bominis, ad boc ol el homo ex maoo ioimicorom ereplos (24) aervire aibi io xlorei Filios Dei f Propior qood et exsollaoa Maria, aaocUiaio el jusliiia, in eooapecto suo otnoea diea damabat pro Ecclesla propbeuoa : c Magniflcal ootlroft (25). Deiodead Joaunem dicii : E l lo aoima oiea Domioooi, ei exsoliavii tpiriiusraeusio puor, propbeu Alliasimi vocaboi i s : prajibis eniiu Deo salutari meo, A&sompsil eoim larael poeruan auie facteui Dooiiui parare vias ejos-Ad dauduoi tolelaoom, remloiaci miaericordias (10): quemadraodooi lecium saiulis (2G) popolo ejus, iti remissiooem pec* locoloa eai ad pairee noatroe, Abrabae ei aomioi caloruoi eoruin. HJCC cniio e&i saluiis agoiiio qo* deeral eis, quae osi Filii Dei (27), quam facie4ja ia sierouiu . # Per bc(17)igiior el taou moneirai ETaogelioai bal (28) Joaooes, dicent: c Ecce Aôiis Dei qui ojoooiaioqoj locoioa eal palriboa Deoa(18) bic c t 4 auferl(20) peccaiom(50)mundi .Hicerai de quodi qoi per Moyaom legit dooatiooeoi (19) focil per oebam: Posi oio veuii vir, qtii auie oie faciua eai qoam legis dooaiionem cogiiOTimue, quooiam pa- qoooiam prior meerai; oiuiieaquo do plonifodino iribot locmot eal. Uic ideio Deoa secundum ma- (51) ejti acoepimoi . tlaec iiaqoo aaloiis agciiio; gnam boniiaiem aoam eftodil oiiaericordiaio io ooa aed alier Deut, ncc aller Paler, nequo Bythos, oequc Pleroioa iriginu iEoiiom, nec maier ogdoafo qoa mUericordia coospexii oos Oriens ei doa (52): sod agniiio aaloiia crai agniiio Filii Dei, allo el apparuii bis qoi in tenebfis ei ombra moriis aodebaol. oi direxii pedes oosirot io viam qui el salua, ei Salvalor, el aaluure vere ei diciitir,
M 1 t 9 v f 9 c 9 f
** Paal. L Y I I 4. Loc. i . 20, 50. Ibid, 52 seq. Ibid. 46, 54, 55. " Ibkl. 78 wq llooi. m , 50. Loc. i , 68 aoqq. lbid. 76 aoq. Joan. i , 29 aeq. Ibid. 15,16. (15) Ad emm. Sic Claroou, Vosa. ei Arood. Re- codex babebal , nam sic habeol oodex Al#xaud. ei plures aiii IHSA. codd. liqui ad Deum. Graeci cilali in Oxon. . T. edil. 1075, cmu Vul(U) Tkronum. Voaa. $edem. (15) Salutarem. Iia Clarom., Aniod., Merc. 1 el aU noslra el ploribus aliis versioiiibua. Al boierois codd. excusis legilur, rab oielioa quaoi teliqui, $al*tare qoia aequi . lur ttiiibilem. (16) Rimmiid mittricordiag. Ua Ciarooi. el Voss. (26) InMlecium $uluii$. In GJarom. el Yoss. $uiiixla Graecom. Caston, remini$ceu$ miuruordias 0 lman$. mm. ) . . Filji Dei Eras., Gall., edil. Oxoo., Aruod. 01 Morc. 2, Filiui Uei. Sousua aiiiem e&i, aguiiio(17) Per h*c. lo Amnd. poii kvc. oom Filii Dei easo agniiioneiu aaluiis, oi paulo (18) Deu*. Deesl in Arund. poai repefiiur. (19) Legh donationem. Iia bis bab<H Clarom. In (28) FacUbal. SicGlarom., Voss. ei Grab. Reliqui Erat. Gall. ei Feoard. legidatioHiin iu edit. perperam sciebat. Faciebat vero ad aguilioooui reOxoii. UgUlaiionem. (20) /Voae btntdttebal. Erat., Gall. Arund., O l - rerliir, quam faciebai Joaunoa. lob. el Morc. % novum bmnedicebat. (29) Auferi. Glarom., Ouob., Annid., Merc. 2, (21) Propkilams.il* Feoard. io marg , Glarom., Eras. ei Gall. auferet. Sod observal Gbrysoalooioa Vos. el Grab. Cxleri raiiius rocle prophtia* qoia io hunc locom, Joaouoiu uaooi owe verbo pnrsenMCfr Locia loxlox i , 67, babei : \ , lia lomporit. . (50) Peccalum. Arond. peeeala. A l ruin lreoao leguoi aingulariler Orig., boui. 10 in JV*m. Tueo(22) PopuUki**. Amod. pleHtua. (25) iUmittitci. In Fetiard. loarg. c l Vosa. m<- pbylact. ei Augusl. lib. cont. Fau$t. cap. 3J. (51) Omne*qu* de pUnuudiue, eic. Yerba liaec ocorert* (24) Erepi**. Iia Glarooi., Oilob., Arond., Merc. iribuere videiur Ireitttu Juaimi Bapliia3, 2 el Grb juxla Graecum ^. Ga?leri ereptu. evaugolisuc. (32) Ogdoadoi. Legcnduro vidclnr ogdoadn$ in (25) Om*e$ dies no$irc$. Procul dubio lroiiaî
9
9 4
9 9
pATaoL. GR. V U
88
873
9
S. lRENAI EPISCOPI LUCDUNENSIS ET MARTYR.S
876
ei etl. Sains qoidom sic (53): In talaiem loam *obia (40) Sahraior,qoi eftChrittBt Dominat lo civlauiiioui le, Domine \ > Salvalor antem ilorooi tale Da?id. Neque enim Gbrisius, oeqoo Sahrator c Ecco Deus ineus (34) Sahraior meos, fidoos ero tunc natua est aacnndum eos: aed ille, qui eat de in eum . Salutare aolem sic: Motum fecit dispoailione Jesoe, quioal moodi fabricatoru (41), Deita ealtiiare suum in conspecto gentiom . Eat in quem (43) poat baptiama descendiaaa, boc ett eniin Salvator qoidem, quonUm Filioa at Vorbom poat iriginla aooos, lupernom Salvaiarero (43)dicaat Dei; salolaro atuem, qoooiam Spiriios: t Spiriloa 1(44)\- Quid aolern c in civilaio enim, ioqoil, c faciei oosira>,Cbriaiiis Dominai ; 6\> , Datid apposoeruot, niai aalua aotem, qooniam caro: c Vcrbom eoim caro - Qt eam pollicilaiiooem, faclumest, cl b a b i l a v i l i n nobis . flanc igilor - qose a Deo facta eat Da agniiionem aaluiis facicbai (35) Joanoes poeniten- , id, quoniam ex frocio tiam agentibus, el credentibu* lu Agnani Bei, qi veniris ejna lerous eril tdltit peceatam (36) mundi. , - rex, adimpleiam evangc* 4. Apparu'1, inqtiit, et pasloribas angelus Do- ; liaarenl ? Eienim Fabrtmini anntiniiana gaodiom eii, qnoniam generatoa cator lotiuf oniversiu esl in domo David Salvalor, qui est Clirieloa Domi - iis fecerat proaaiaaionns . Deinde mnliiiitdo exerciiu* coeleslia Iaudao~ rium Dciim et diceulinni: Gloria in exceltls Deo, ct David, qnemadmodnni ipae David a l i : Adjotoriun jnierra pax hominll)ubonnB volunlatis (57) Hoa meum(4o) a Dnnino, qui fecil ccetomel lerraai . augeloa falsarii (58) Gnoslici dicoot ab ogdoada 187 iloruni: c manu ejua fincs (46) terra?, el ssc, et dcecensionem aiiparioris Gbrtali maul- aliiladinea mooiiooi ipsiua aonl. Qooniam Ipeiua est f iiassc. Sed corruunt iierum dicentes, cum qni mare, etipaa fecit illud, el aridam otaoos ejus stiretim sil, Gbrieium et Salvatoreoi non oatom fuiidaferanl (47) Venite adoroiHtu, et prooidainot esse, scd ei posl baptisma cjtis qui sil do diaposianie ewn, el ploremu& in conspeeiu Doniini, qni lione, J e s u , ipsum (59) ticot columbaro in ean de- fccit , qnta ipae eal Doininus Dens (48) no8 eiulUse. Ilcotiutilor ergo ogdoados aogeli, aecoo- aler . Manifeate prooaniians Spiriiua sanctxa tjuni eos, hiceniea: c Quoniaro generalua eal bodia per-David audlendbDa aont quooiam eront qi
a T 11 E l lfl 9
* Gon. XLIX, 18. * Ua. xii, 8.
Peal. XCYII, 3.
u
9
Ibid. 15 aeq.
1 1
Psai. v t i , l l e l cxxm, 8.
Tbren. iv, 30, Joan. i , 14. Paal. xciv, 4 aeqq.

%
L o c n , 8 aeqq.
nominaiivo e'ngiilari, vel melins ogdoa$ qno no- C
(i3) Supernum Saltt*tor$m. Sic pro iupemi Sal-
inine vocabaiur Acbamolb, ex lib. i , cap. 5, n. 3 ei 3, qttaiiquam lanien aliqno senso dici possit l l a ler ogdoados, qnia Deuiiurgi Maier eral, a qao condili stipiein coeli. (35) Sic. Al. malo, $icut. auctorilaic ms. Arund. scd perperam; quamvia enim in Vnlgiia non legalur, exeui in lexlu Gneco LXX : .
(35) Faciebai. . vilioac, $eiebal.
vatori$ manifeaio tcribarom erraio, quod ia am nibus codd. lum editl. tain msa. legiiur, emein davi; non quidem, faieor, ullius ms. codicis, aed Irenaei ipsius aaclorilale, qni paolo anla iladem pene verbis dixit, ex Yaleaiiuiaiiorttm seniemia,
t
(54) Ecce Den$ mem$. Meu$ expunxil Grabiua eum qui $nr$wm $ii Chriittun, tt Safoaiorem mom natmn em, ud ei po$t baptttma ejn$ qui sit d*4upoiiiioui, Je$u tptum iieul colnmbnm tn eum de$ctn*
9
di$se. infra cap. 19, eadein proraaa alque bic verba repeiena, scribil : Ckmtum deutndu** im
9
Jeium, aut itlum iuperiorem Stdvetoftm in ettm (5() Ptccalum* Arimd. ilcniui peccala. (37) Bonat totuntatn. Nisi iiilerprea, vel libra- qui tit di$poiitioni$. Palain est igitnr lum ax locia ritis qiiispiam Vulgatain feciilus iia scripserit, legit parailelti, niin ex ipaa consirucliouia seria legeuIrenvus aignendi casu. nec iiiimiu, dum eKse tupertium Salvatorem. (44) 6. Grxca baec Irenasi referl Theonam codcx Alcxand. G.uiiabrigiensis, aliique cilaii Oxon. . T. edit. babenl ; el ila le- dorHux, ilial. 1. Eadem, usque ad ba?c verba, gmit, Fciiardeutio lesie, Hieroiiynnis, Ambrosiiis , orciirruiil in tatena in Lncam, cod. el Atigiislhitie. Grseci vero Paifes plcrique ctim 2440 Uibliolhecaa Regiai, . 61 el 76, ubi pro excnsia Lticx codd. Icgerunl , nomiua- , priori loco baboinr ; poatv Uvo. D riori, : ei pro , aecoodo loco exslal : iilroquo vero, pro ^ (38) Faltarii. Arund. falti. (59) linnm. Ita Feuard. in marg., Glarom. et legi.ur . (45) Meum. 8ic Feuard. marg., Clarom., Voss. Alii miiiua recle Spiriium. Naut supra lib. , cap. 7, n. 3, in Jetum in baplismau deicendine t/- Artiod. ei Voaa. Gauerl minos boao oatfrxoi; oaot /vfx, qui euel de PleromaU ex ernnibu*, Suhaionm, prior hujua loci para desumpu osl ox paal. vx. in kgura columbas dicebanl basrelici. (46) Fiae*. Omn$$ quod aoio fintt legiior la (40) Vobi$. Iia Glarom., Anind., Merc. 3 ei Erat., Gall. ei Feoard. oroiuool com L X A ialerGrab. juxla S. Lucx lexlum. Reliqui perperam preiibua Clarom., Aruod., Voaa. ol aouqoiaalaiai nobit. veraioiies Psalmoruni. (47) Fundaviruni. l u Glarooi. el Yots. eom ao(41) Qui ett mundi fabricatoris tn quem. Ita recie Clan>m. cod., cscieri oninea perperain : qui liqoa vorsiono Roroaoa, qoam exbiboi Jncoboa e$t mnndi (ubricalor, i$in qnem. Nam inira cap. 19 Faber. Caeieri, [ormaverunt. (48) Domintti Deut.Yocoro Dominu$ delevil Grab. ne Jesu dicitur, qul ett Demiurgi. Deininrgo enim, mundi fabncaiore, corpus atiimalc acce- qoia nec in Armid. el Yoas. ooc io L X X voraiooe legittir. com exaiel in ooioibua aliia codd. vepisse dicebanl nsureiici lib. i , cap. 8, n. 3. (42) In qucm. Adverbinm vere, quod sequilur in liietissimiagne vemooibot Ptalmoraai, qoaa peodiit. expmixi aucioriiaia Glaroui., Anind., Yoai. blici juris tocil Jacobos Fabr r^lioero maloi. ci Mcrc 1.
9
f
877

9
S78
contemnanl eam, qni plasmavii nos, qui ct solus esaeni diea pnrgationis impoauarQBi (51) eum in eat Dana. Propier qood et dicebai qiue prsdida flienmlem, aslare Domino (52), qneinadmodum aant stgniicana : Quontaro aecnraverhie ; praner acriplum esi in lege Domini: Qaoniam omne maa* culimim adaperiena Ynlvam, eancium Dotiiini (55) hvac, ani anper hone, aliaa non eai Deua cui inagia iniendere oporteat; religtosos noa ei graioa vocabimr : d ui darenl aacriflcium, aeciindum preparaaa in eom qui fecerti, ei consititierii, el qood dicium eat (54) in lege Domini, par ittrlu enntriai (49). Quid ergo erit his, qai lairtum bla- rnm, aul duoa pullos oolumbarum (55); ex aua aphemte adfersus anum ractorem adinreneranl 7 peraona manifeeiissirae Domlnam (56) appeltans Noc idem autaui et angelL In eo enim qaod di- eofti qui legisdaiionem fecerit. E l c Simeon au lem, inquil , c benedixil Deam, et a i l : Nunc diconl: Gloria in allissimis Deo et in terra pax " ; earo qai ail aUiatimorum, hoc esi, ao* miuis (57) aervum Uiam, Domine, In paca : quia percaelesliam faclor, et eoram quae anper terram iderunl ocali mel aluiare luum, qnod paraall omniuro coadilor, bis Mrmonibue gloriflcaveniin: ama faciem omnium populorum ; lumen ad rereqai aoo plasmaii, boc eti hominiboa, auam beiii- laiionem (58) genliain, ei gloriam populi loi (59) gn.iaiam lalutis de ccalo mitil. Propter quod at larael. E l c Anna aulero c propbeiisaa, ait c Fasloret, ail revertebantar, gloriftcantee Deuro ^ siraililcr clarificabat Deuin , xidena Ghriaium ; ta omaibua qna aodieranl, et Tideranl, quemad- c ei loqnabalar de eo omuibaa, qui axapacubanl tnodam et narratam est ad eoa . > Non enim alia- rodemptionem Hiemtalem (60). Per b*c aulem ruro Deom gloriflcabanl Israeltla? paaiorea, <ed omnla unoa D6at domontlrator, novain liberlaiit illum qoi a lege el prophelie annuniiame esi, dispoilioti6m p6r novura advanlum Filii eui bofactorem omniom, quem et glorificabani aageli. aainibnt apariens (61). 6. Quapropier ai Marcna ioierprca ei aeclaior 8i antem aheram qnidem angeH qui eraut ab ogdoade, gloriflcabant, alientm fero paslorea; Pelri, iniiinm evangalicae conscriptionU fecii aic : errorem e i i et non veriiatem deialerunt hi qoi ab t Initium Evangelii iesii Gbrisii Filii Dei, qaemadroodHm acripium eai (62) in prophetit (63): agdoade (50) erant angeli. 5 Adbac ait Locaa de Domino: c Cum impleli Eeca mltlo angalom meom aniefaciem laam, qui Loc. B , 44. "Ibid. 20. Ibid. 22 aeqq. * Ibid. 28 seqq. lidd. 36, 38.
9 lv f 9 u 1 7 1 8 M t f
exemplaribus liira ediii., lum manii exaraiis tegi(49) Enmtriat. Ita Feuard. in marg., Claron. et l u r : iVei/am libertoth dupotitionem per novum Yooa. Alii mendoae, enumiat. (50) Bi qui ab ogdoade. Ita volas Feuard. cod. C adtentumfilii $ui UUamentnm homintbkt nperiew : ei iiisa. Glarom., Arund. et Vots. nisi quod bic perperam cerio ot siue aensii. Comipiuin vero acriba) incuria habeat el anle * j . Reliqui: et 44 acribarum negligenlia loctiiu, nullins qutdein me. codieis, sed Irenaei ipeius aucioriuie resiimi. Pro iniqmi trani ab opdoade. Sed priorem teclionein prieluli, quod clarioreni seneum pariai, arciiuMjue nullam scripti novam : Testamentum auiem expnngera non dubilavi, qoia evidens esl, ab aliqno ad eom procodemibus cobareai. (51) Imposuerunt. Sic Gnecum verbum , inarginem codicis sui pro ditpositionem, qua adduxerunt, vel, ui habel Vulgala, tulerunt, red- venii Imerpres, Hcriuluni, iude iu lexiinn irrepsiase: adeo al duplez ejuetlein Gracas vocis dere placuii Ireuaei iuierpreii. (52) Auart Domlno. Grxcam inftniiiTum - tenio in eodem coininate otcurrat. Genui per inOniiivuin Lalinoin reddidil interprea. naiu aulein esac noslram leciionem, nec gralia conPeriltor aliot verliasei, I txkiberent, ?el tnureni. Oclam, parallela loca deinonsirani. lnfra cap. 12, Cctenim vocem eam, quae iu Eraa., Gall. ei Feuard. de aposloli acribil IrenaBus : ilanifetlum est igitur aequilur verbuin attart, omiuuiil CUroin., Arund., ex kii ommbtu, quoniam non alterum Patrem em docebanl, $ed libetiain novum lestamentum dabaitt Yosa. ei Graecua Luca3 lexlus. (55) Domini. 9ic Fetiard. in marg., Glarom., 4,fftttnoveiu Deum per Spiritum tanctum credebanu Yoas. el Arund., forle ex versione liubca. Catleri El apeniua adbuc tib. iv, cap. 67, ubi ex profeag* probal Cbrislum novi icslameiili, legisque liberucuin noslra al lexlu Gntco Lucus, Domino. (54) Dictum i*t. Ua Clarum., Yoss. el Grab., lia auciorem esse, ail quod ex veieribus morliiia COIII onmibos fera Graxis Lucae codd. Alii uriptum nullua aperuu novum UbtmtU tesiatnenltm. NOH
9
(55) Columbarum. Sic iieritm Feuard. in marg. Qarom. el Yoss. Reliqui, coiumbinoi. (56) Dominum. l u Glarom. ei Yoss. Reliqni
anliMitf recie Demm.
'> igiiur de aluro, ud d* Domino, in qntm e*ncur~ rerunt omnia prttdicto signa, dicebani propkeiw. fgilur aperire notmm iiberiaiii ieHamentum , sou,
ul vocciii inlerduiu reddere amal inierpres, novam libertath dhpo$itionim familiarit Ire%
(57) DimitiU. bic ex cotijecltira reposuit Feuarl. quia iu praaenii, nou fularo babet EYangeliiini. Sed legilhnaiu fuiaae coniacioram probal Claronu cod. in qno legiltir di9
iiaso pbraaie, qua proiude in eo quem expetidiuius loco U8iim eum eaa^ netiio aanua dubiiabii. (62) Scriplmm #a/. Alii miiina beiie, diaum eu ; quia 3. Ilarci lexlua babel . tmiliitt non dimitte* aui dimiuit, ul babeni alii. (63) / propktiiM. Sic cuiu liouaio babenl excnai (58) Puratfi... ad reeefatiotum. Glarom. Arund. Novi Te*l. codd. Gnbci. lu mss. vero quibuadam Gracci*, ul el io verbionibua Yulgata Laima, Syr., 4A Herc. i prtiparatti... in reviUlionem. (59) Populi lni. PtebU iua in Yus. sicul in Gopu, Persic, Arab. el Goib., legilur, in Uuia pritpheta* iaui ab Ireusei leuiporibua Tariasse Marci Vulgata 6. Lu<M! versiune. (00) tiierutulem. Laiini co<lice8 imn el niSA* Evaugelii codicea inde liquel, quod in aequtfini qttidain Grteci liabenl hracl. 6od oxcutiGraici cum capilt; eadeiu Evangelii ferba cilaua legal, tn Jtaia propheta; uisi quis dicere malii baec a nbrario lrenaeo Uierutalem laguuL (61) Pioram liberlatu ditpoiidonem per novnm quupiaiu ex Yulgala Laiiua aciipu iuiwe, qiio<i abborrel a vciosuuili. SIQIIUIOIN Iroujsua iitfra mdvtntum Filii wi hominibu$ upcrtem. lu oiuuibus
f #
879
S. IRENifJ EP.SCOPl LtGDUNENSlS ET MARTYRIS

t
pratparabit viaui itiam (61). Vox clamantig in de- eum, qui a Ceriniho inseminaUis eral bontlDifcii serto: Paraie viam Domini, reciat faciie semilas errorem, et mulio prius ab hit qui diconlor Nicaanle Deum noet.nim (85). 11 anifetie inilium Evan- laila\ qui sunl vulsio (69) ejue, qoat falso eognogelii esae dicens sanctomm propbetarum vocet; mioatur scieniia, ul coiiiunderet eoa, et inadercl el etirn, quetn ipsi Domiutim ei Deuin confetsi sunt, quoniam unui Deus qui omnia fedl per Yerbuir liunc Patrera Doniini otlri Jc&u Cbrlali praemon- siiiim; et non, quemadmodum illt dictinl, alierua strans, qui et proraisorit ei aiigelum iuura ante qoidem fabrfcalorem, alitim aulein Patrem Domini raciem ejos missurum; qui erai Joannes, 1 in *pi- et alium quidein fabricaloris fllium, allerum verc rilu euirtuleEI.se" clamam in eremo : Paralc de auperioribus, Gbrislum, quem et iinpatsibilec viam Doinioi, reclat facite semttas ante Deum no- perseverasee, descendentem in Jeeum filium fabriimm. Quoniam quidem non aiium ei alium catoris, ei iicrora revolasse in tuom Pleroina: et propbeia aimunliabanl Deum, aed unom ct ewn- inilium quidem ease Monogenero (70), Logon ao* dem, variis autem aignificalionibiig, 1 8 8 61 maltis tem verum fllium Unigeniti: ei eam condiitonem. appellaiionibax: maltus eniin et divee Paler,qoem- & eti eecundiim not, a primo Deo factam, admodum (66) \n eo iibro qui anie hunc e t l , sed a Viriute aliqua valde deorstim subjecla, ei osiendimui ; el ex ipsis aotem propbetia proceabsciata ab eoram commanicaiione, qua IUDI iodetite nobis sertnone ottendemus. 1n fine auiem viaiDilia et innommabilia Omaia igiiur lalia cirEvangelii ail llarcus** : E l quidem Dominus Je- comscribere (71) voleng discipiilus Domiiii et resus, postqtiani locuiii est eie, meplas est in gttlam veriiatis constiiuere in Ecclesia, quia rtt 'coelos, ei eedet ad dexteram Dei; conflrmans unue Deus omnipolena, qtri per Yerbum snum omqnod a Propbela dieium eet: c Dixll Dominus itiafecil, el vieibilia , el Invisibilia; siguiOcans Domino meo : Sede a dextris meis, qtioadusque qooqne, qaoniam per Yerbara, per quod Deus per* ponam inimicos luos uppedaneum pedam mo- feeii condilionem, in hoc el taluleiu bit qni in rum .i Sic quidem unus et idein Dcos (67) ei condilione miit, prealilit bomiuibiis; aic inchoavit Paler esl, qui a prophetia quidem annuntialus, ab in ea, qtiac esl secundum Evangeiium , doclrina : Evangelio VCTO traditas, quem Gbrfeliani colimue, c In principio erat Yerbuni, et Yerbum erai apud et diligimus ex toio corde, factorem coeli ei Deum, el Dctie erat Yerbum : boc eral in prindlerrap (68), ct oranium qitae in eis sutil. pio apnd Deuin. Oinnia per ipsuin facla unt et sine ipso faclura est nibil. Quod facltim esl, in CAPUT XI. 1<lem probal ex Joannh Evangelio, quod ex tribu$ j | niinum ei
l f 9 ee f i 9 | p $ 0 v i l l e r a l e l v i l a e r a l u x l0
/i/tii jam probavit. Tum concludit quatttor e$$e lux in lenebria lucet, el tenebne eam non cooipreEvangelia, ntc p/M, nee pauehra , tt huju$ nubendertint. Omnta, inqiiil, per ipsam facla suni. t meri mysiicai rutione$ aferi.
i . Ilanc fidem ainiiintiaus Joannes Domini discipulus,TOlens per Etangelii annuiiiiaiioneni auferre
w
In omnibut ergo eal el baec, qua secundum noa est, condiiio: non eniin eoncedeinr eis, omnla did
M 9
Luc. i , 17. Cap. XXXV, n. 5. Marc. xvi, !9. " P l . c i x 1 . Joan. f, ! seqq. cap. 16 eadcm verba repetens, iiemm acribit in anlpm ease nosiram leciionem demonatrat tnm propheiit. Et aiieinadiiioduui hic subjungil: #- contextas, tum locua buie gemiiios tnfra cap. 16,
fi$it inilium hrangelii etu dictnt tanctorum prophetarum vocet; tic el illic addit; Unum el eumdem uiiM FUium Dei Juum Chriitum, qui prophelii
annuniiatu*. Qnibiis flrntauir conjeclura, Irena^nm consianlcr legisse in propheii*; bapc vero in haia propheta, a qtiopiain addila ; cuin nibil subjiiiigai, ex quo conjici posail eumboc posleriori modo le*
n. 7, iibi eadein verba repeiiinlur : Domintu noster unutquidemel idtm ex$i*Uut, diru atem et wuttn*. Dititi enim et mnlue volnntati Patru detervii. M*ltum auiem el dititem appellaL Palrem, de quo bic
germe, quia inflniuu ejl onmi perfeclionum genere
\ero bxc verba dcfuerini in lieuail codice, certo D (08) Terrag. Verbum credimut, quod in editl. Eras., Gall. ei Feuard. sequilur, omiiiunl mss. deflniri non poiosi. ld cerliun, ea deeese in ines quibusdatu codd. Gracis, ut et in vcreionibiis Syr., oiiiiics. (09) Vultio. Graece, aii Peanon.,, Gopl., Pcraic. et iEihiop. Nec Origenes, . vn iu Joaii., p. 117, ea legil. Quiniuio pag. aeqnenli quod liic ego verterem $urculn$ qui a Iruiioo avclacribil evangeliiiam, compendio propbelx vcrbo- liiur. ^}no seosn de Theodolo str.pa.il Epipbanius : , rum facto, omisiafte . (65) Anie Deum Hottrum. Noslri codicea babent, . E i de Mu^ , ei iia scripsisac evaiigelisiaui tiauis : \ existimal Orlgenea pag. 117 mox cii., mss. vero . (<0) Monogenem. Ua Feuard. in marg. Clarom., qiidam, juxia Isai. X L , 5 , fertinl, dsoO , quoll ab irenxi leclione procul Arund., Vuss. ei Grab. Keliqui perperam 11*nogeni. rcccdii. . .
t 9
cnmulaiissimus e s l ; nee proitide nilruin, ai licri unm et idfiit, sub iarm iigntficntionibtu el txilii appellutionibns annumietur prophiti$. gisse. (64) Viam tuatiu Additni Vulpii Nov. Tesi.codd. (b7) Sic qnidem unm et idem Dtu*. In Glarom. lum Gra ci, lum Laiini, , ante ft. Ati Sic idem el unut Deut #1 Paler eti.
(6o) Multui enim el dm* Paler,
qnemadmodum.
Sic auclorilaie cod. Glarom. resliiui, uisi qod pro mu/lMi, incuria scribas babeal mulios. Favei el
vod. Yu&5. in quo legiuir : Uullo enim ei dive$
(71) Ctrcunucnbtre. Grsoe, 5 dettri, e medio tollere. (7x) -Qnod facium esl, in ip$o e(C Sic ex^codd.
9 9
Paler. Alii onnie^ corrupie el sino sensu babcnl :

Muttii (Mcro.. 1 mullttm) emmet dhinb. Gouuiuaiu
Claroiu., Arund. ei Yoas. iistloguo. Yido noum 45, col. 715, ad rap< ''b. iu
881
CONTRA HAERESES LIB. 1U.
ea. qua? gnnt lofra Pteroma (73) ipgorum. Si enim ribus git, sine eanie ei impafsibilem ezslstentetn. ei b*e Pleroma ipgorom continet , noo exira est Secuodem autero oullam senleoiiam beereliconun, lanta U U coodilio, qoemadmodom ostendiinns io Yerbum Dei caro facioro eti. Si eninn qtiig regulas oo libroqoi anle hunc e a l ; si auiero exlra Ple- ipiorum orooium perscrolelor, iiiTeniei qooniam roma aoni ha?c quod quidoni impossibile vigom iioe caroe, el impaasibilis ab omnibui tllis indociest, }am oon esi otmnia Pleroma iptoroni: noo esi lur I>ei Yerbom, et qoi esl in guperiortbug Gbristti*. Alii enim pulant maiiifesiaiwn (77) eom qucmad* ergo extra baec lania coodilio. 3. Abaiulit auiem a oobie diesensiones omoes modom boodoem trangOguratum; nequo auiem natum, neque iocarnaium dicutit illum; alii vero ipoe Joaiioe*, dkens : In boc roundo erat ei nuodoa per ipgtim factus eat, et mundus eom noquoflgtirameom aggumpgtgge bomioig; aed quemeofoovii. In sua propria venit, el goi eom noo re- adinoduro columbam degceodigge in eum Jesum, oeperuol. Secundiim aulem Marcionem, et eos qui natug eat ox Maria. Omneg igilur illos falsot qui ftioiUes gont ei noque muodus per euoi factoa u*giei ogleodeug discipulus Domini, ait : E l Yerbum caro faclum esl, et lobabiuwil io noesi, oeqoe in soa enit, sed in alieoa. Secoodom outen quosdam Gnotticorum, ab aogelig factug esi ^ bia. > 4 Et ol ooo inquiramug, cujus Dei Yerbum caro ioie moodog, et ooti perVerbum Dei (14). Secooduin auleoi eof qui tont a Valenlino ileriim non pcr factuin eti ipae Insupor doeei, dfaeiig : c f u l l cum factug eat, ged per Demiorgom. Htc enim (73) bouio mitsut a Dco; ermi ei noroeo Joannet : bic operabalur gimilitodioeg tales fleri, ad imitaiiooem \etiit in tegtimootum, ol leslarelur de iumine. Mon eorum qus soni sortum, queroadmoduto dicani: erat ipge lomeo, ged ut leslareiur de lumine (78). Demiorgog aulem perflciebal fabricaiionero condi- Pnecorsor igiiur Joannea, qoi teglaiur de lumioe lionis- Einiasum eniin dicunt eum a Halro Doroi- a quo Deo niisous egi? Uiique ab eo cojug Gabriel num, ei Demiurgum ejus dieposilionis, qoae eat ge- esl angelug, qui etiani evangelizavil generaiiooeio cuoduni condilionem, per quem hunc mundom eiits : qui et per propbetas promisit angelum euuin facltim : coro Efangelium maoifesto dicai, luiggurum anlo faciem FiUi gui, ei prsparaiiiriioi boe egl, tegtiflcaturuui de lumine quooiam por Verbum, qood in principio erat apud viam ejus Deum, ooinia aunt facla: quod c Verbom, in- c in gpirho et virlulo Eliao . Eliaa au'eiu rursug quil, caro facium esi. ei inhabitavii (76) iu cujus Dei servus et propbela fuit 7 ejus qui focii ccelum et lerram, quemadmodum ct ipse conflieiiohtg . 3. Secnndum aolem illog neque Verburo caro C - conditore igiior et fabricatore bujna mtiiidi factum est, ooquo Gbrialug, oeqne qui ex omoibus migeug Joaiinet, quemadmoduin poleial lesiificari de eo Ittmine, quod ex big quas suot inoomiiiabilia facltis eat, Salvalor, Elenim Yerbum 188 Cbrisiiim itec advenisge in bunc mondunj votunl : ot invisibilia descenderil? Oiniieg eoioi baireilii Sahraioretn vero non ioearnalom neqoe paggum; dccreverunt Demiorgom ignoraro eani qua; gii *udescenditse autem quasi columbam in eoro Jesum, per eum Yirioteu, cujug leslis el oeieiiftor qni facioft esaei ex disposiiione, ot curo annun- tur JoauDeg. Propler boc Dotoinog c plug qoain ciagael ioeogoUom Pairem; iterom asceodiggo in Ple- propbetam dixii eum babuiste. Reliqui eufin roma. locamatom aulem el paggum quidam quidem omoeg propheie annooliaverunl adveuium paieroi eom qui ex digposiiione sit, diconl Jesum , quem luminig; concupierunt aoieui digni egge vidore eum por Mariaro diconl perlrangigge quasi aquam per quem prsedicabant: Joaonea aulero et praeountiavit lobom ; alii vero DemiurgiflUuro,io quero deacen- gimiliier sicul alii, ei adveoieoiem (79) T i d i l , el dUae eom Jesum, qui ex dieposltione o i i : alii rur- deoionftiravit el credere ioeom suatii oiuliig i(a oum Jesum quidem ex Joseph ei Maria naloio dicuni ul ipse ei propheiae et aposloli locum bnboerit. Hic et in booe desceodigse Cbmlom, qui de superio- eai eoioi plua quaro propbela; quoniam c priioo
t a 9 9 9 1 9 t t e t 9 9 9 1 v 9 9 M 19 M t u r A 9 t l 9 9 9 9 9 19
Cap. I oi geqq. * loan. i , 10, 11. Ibid. U . bid. 6, 7, 8. " Harc. i , 2 ex Malacb. , 1. Loc. , 17. " 111 Reg. xvu, 1, et xvui, 15. Malib. xi, 9, el Luc. vn, 26.
9 9
i 9
(73) Infra Pleroma. Sic omneg mgg. In ediu. D quod ei paulo aole pramiaerat. Erag. Gall. et Feuard. inlta Pleroma. Sed quidvis (73) Hic enim. griiicet. Sed memoria lapsug logag, paruin inleregl, modo infra accipias , non IrcnaMis Veibo iribuii quud non uisi Salvaiori suo pro **bter ul pcrperam accipil Grabitis, scd pro Hscnbebaui Valenliuiani. Quippe Salvatoreui , uoo intra, more gcriplorum infinia) Laiinilaiis. lluitc , dicebanl tit honorem Ao*um imagitui /#eniin aengum, non illum, babere bic eam voceiu ciste ipiorum, ad quarum praescripium condidiggei riemoitfttrant tum conlexlus opponeng infra l'le- onuiia Demiurgus; lib. i , cap. 5, . I. roma, exlra Pleroma; lum ipsa Yalentinianoruin (76) Inkabitavil. Ila Glaroin., el bic ac pauJo bypoibegia, eorum dumaxal, qu exlra Plvroma, posl, ac Voss., caneri habilatit. tiou qua? inlra Pleroina gunl, creaiioneoi Deiiiiurgo (77) Mamfetlaium. Alii perperam, mamfetium. aitribneotium ; lum denique ea quae fugius explical (78) iVon erat ... lesiaretur de lumine. liunc verIreoa^ng lib. , primig capilibua. giim qui occasione repoiiiionis uUimaruni vocuiu (74) PiT Verbum Dei. lia pro Verbo Dei repoeui excideral, ex Artind. el Mcrc. 2, restimil Grabiu. ex Glaroui., Yoss. ei Merc. 2 nisi quod in hig male ipso S. Joanuis lexiu guffraganle. oniigaooi sil per. Naio tiaiim subjtingii Ireoajug. (79) AdvemenUm. Sic Glaiom. cl Yoag. Alii miJoxla Evangclii pbragin, non pcr eum fuciut ctt; MU it :cie adwntum.
v 9 v
S. I R E N J E I E P I S C O P I L I G D U N E N S I S E T M A R T Y R I S
884
91
omnia auiem cx cs rex Umel . quoet Pelras edoctus, cognoWlCbriaium Filium Dei iM dieealta: Ecce Filiut meus (83) dilecti&siiotis, \u qoo bene aenai : 8. Bonum euim ei illud (80) quod per condhioponam Spiritum meum auper ean, judiciam geanem a Deo in vinea faclum est, < H primo bibilnm libus aniiuniiabii. Non conteodet, neque clamabit, est vifium. Mciao enim itlud viluperavii ex bis qui iiequa qaisquain audiet voccm ejue ia plateis : cabiberuia; sed ei Dominus accepit de eo : melina lamum qaassatum non coofringel, ei irnom fumiauiem qnod per Yerbui conipeiidialiier ac simpligant non exsiinguel, usqueqito amiual in eootenciler ex aqua ad usuin eorum, qui ad iiuplia* contionem judiciura, ei in nomlna ejos geulea speraocafi erant, faelum esl vinuni . Quamvis enim bunt . possil Dominua ex nullo eubjacente eorum quae 7. hsc quidem stinl prlndpia Efangelii, uonna tunl condilionis, praebere epttlaiitibua vinuni, et Deum fabricaiorein bujna anhrersilalia, euin qui ei eaca complere esurieiiies, boc quidem nun fecit: per propbetaa sii annunliatus, ei qui par lloyaem accipiens auiem eos qul a terra easenl panes, et legis dispositioueni feceril, Palrem Domiui nolri gratias ageus, et iiertim aquam faciens vinuni, aaJesu Gbrisli annuiuianiia, cl praner bunc ahcrna luravii eot qui recuinbebam, et potavit eoequi - Deum nesciemia, neqtie alieruin Palrero. Taola esl vilali eraul ad nuplias : oslendens quoniam aulem circa Evangclia haec urmilae, ul el ipai ba*Deus, qu* fecil lerram, et jussit eam frucius retici toaiiiuoiiiuiu reddaut eis (84), el ax ipaia ferre (81), et consiiiuil aquas, et edidil fonles, bic egrediens unusquiaqiie eorum conelar suara coofirei benediciionera escaj, ei.graliam polus, iu novismare doclrinam. Ebionei eieniin eo Evangelio, simis lemporibus per Filium suum donat bumano quod esl secuiiduiii Ubaeuin, solo uleules (85) generi, incomprebensibilis per comprebensibilem, ex 1 9 0 > M o ipso convincuntur uon recie praesuci invisibilit per visibilem; cumfexira euui nou eil, raeiiies de Domino. Marcion autem id quod esl aeaed in siuu Pairis exsifttat. cuadum Liicam circumcidens (80), ex bis qax aoV 6 f Deum enim, inquit, nemo vidit unquam, buc servaniur penes eum, blaspbemoe iu solum niai uiiigenitue Filiua Dei, qui est in sinu Patris, exsisicntein Ueum osienditur. Qui auleui iesuui ipae enarravii \ Palrem enira invi&ibilem exsi- paranl a Cbrialo (87), el impassibilein perseverasie alenlam ille, qui in sinu ejut esl, Filius omnibus Cbrislum , paasiim vero Jesum dicunl, id quod aeeoarral. Propter boc cogooscunl eum b i , quibus cundiiiu Marcum est praeferenles Evangelium; cum revelavcril Filius : et iterum Paiar per Filium, Filii Q amore veriiaiis legenles illud, corrigi poasnnt. Hi eui dal agnUionem bis qui diligunl eum. quo ei aulem qui a Valewiiio $uol, eo quod esi aecaudma Nalbanael disceos cognovil, cui el testimonium red- ioaiineni pleuissiiiie itentea, ad ostefisionem condidil Ooiuinua, quontam c verus Israelita eat, to jugaiionum suaruiu; ex ipao detegeotur uibil reeta quo dolus non esi . Cognovii Israelitea suum diccmefc, queniadiiiodiiin osieodimuf in primo l i regem; ei ait ei (82) : c Rabbi, lu es Filius Dei, lu bro." Cuai ergo (88) b i , qui couiradicuwl, nobit aposloli, tecnndo propbet vno ei oailero tpao Deo.
4 1 9 a i M M 9 9 i f
" I Cor. xii, 28. 49. " ic>an. vi, 70.
99
" Joan. , 3 seqq. Joan. , il. Joan i , 18. Hailb. xii, 18 beqq.; ex la. XLU, 1 seqq^ Cap. IX.
99
Ibid. 47.
ibtd.
(80) Bonum enim et Wttd. llaec non adeo coba> brceot ab EbionUis inierpolaium fuieae, moltisque iri locia depravaium, quod cum Epipbanio eonsearcnt cum praicedeniibus. Forle quidpiam excidil. (81) Ferre. Sic Feuard. iu uiarg., Clarom., l i i ; non vero absolme, ei oinni parle di?er*um fuisse ab Evangelio Naxarseoruni. Nou proind Tiro Ariind. et Yogg. Ald. facere. (82) Et ait ei. Yocet ttt quo qus in omiitbns erudilo adeo doleiiduiu , quod el ipae aiiquando Im editi. praecedunl, ut auperfluas delevi aucloriiaia llieronymi mo<lenioruiiiqiie scriplorum aeiiiealiam abieril: banc fatile cuui sua couciliare poluiasel, cod. Clarom. (85) Ecce Filiut meu$ eic. Haec non eodem modo el a prsecipiii cenaura teinperare. legitiilur apud LXX inlei preios lai. x u i , 1 et aeqq., D (80) Marciou anlem id quod est ucundum Lttcaw, clc. Gonfer sequeiis capnl 12 haud adeo proalqnc apud Maub. xn, 18 ei seqq. (84) Eit. Eraa., Gali. et Feuard. cum Arond. et cul a fine, ei lib. , cap. 27, . 2, aiqae ibi aolala. llerc. 2. ei. (85) Ebionei eteuim eo Evangelio* quod ett iecutt-(87) Qui autem Je$um teparant Chritio, eie. GaHuw MaUhtTum tolo uitntet. Non iniegro, inciutt rtiiibiiiu ejusque aequacea bic indicari puui GraEpiubauius, lla>r. xxx, 13, sed prioribus duobus bius. Hsec quidem ad eoruiu placiu ex parte qaacapilibus muiilo, aliisque in loci dcpravalo. He- dranl. Sed diflicullalem facil quod conceplia verbia braicutu vocabant, quta Uebraico, seu poliut Syro- aflJiQiaui Epipbanius, ba$r.xxvui,J4, ac baer. xxx CbaldaiO idiomale scripluin eral. ldipsum eral 5, ei Pbilasiriua cap. 30. Ceriiiibianoa periadeae qtiod tecumhtm tlebr&os vocai Eiisebiiia lib. Ebioneos solo uaos fuiase Evanaeho aecuadum I4al Ihtt. eeclenmt., cap. 27, quodque NazaraDis et Iba3uiu, quodel ucuHdum iMratoi vocabanl doElnoueis couimiiiie exsliliase atseril llieroiiymug que nou iuiegro, aed imiiilu. Ouod vix CUHI Ireuasa iu <ap. xii MaUbmii. nou idem ulrisqite E V U I I - conciliari poierii, acribouie, eoa, quus bic meuioral, gelium fuisse coiitendil Grabius, indeqtie llierony- bajreiicos id quod aecuuduiu llarruni eai pnttuJi*ee Evangelium. IIIUIII id asserenlem errorU arguil; quia, inquil, lnstoriam bapiismi Servaloris codem modo re(88) Cum vgo. Erai., GalL ol FeuoriL pumio f^rl Evatigebuiti Nazaraioruui. aique Ebioneoriim. ergo. Scd id pubai douuxai, vaiigliuui Mcundum
9 %
t
SS5
CONTRA HARESES LIB. .

t
8S0 Qooiaadmoduia et David pooiolaof fjoe advootom, o i l : Qol tedes toper cborobioi, pparo . Eiooim cborobim quadri foralo, ei fonoe ipioram imagines sont disposiUonis Filil Dei. c Priroum eniin animal, inquil, iimile leooi,ef* flcabile ejos, ei priocipalo, tt regalo (3) eigniflcaoa : c soeoodooi vero eimile vilulo ,8acriflcalem el tacerdotalom ordioalionem aignifioaoa: c lerlium vcro(4) babent facieoi qoasi buniaoam, eum, qoi esl aocuudum homioooi, advoiiinm ejua (0) mauifoalo doscribona: c quarluni voro sloiilo aqoiho volanlii *% Spirilus in Ecoletiain advolaulia (8) graiiam mauifefiaot. E l Evangelia igilor his
% l
ic*Uox>oium porbibeaot, 0 4 ounftor liis flrma ei * 6\, , vero ett oottra de illit oeteoalo. < 8 Noquo aotem plura nonero qoon b M 8ool, (98), . feeqae ronu paociorft etpit etse Evaagdia. .. - Qaoniaai enim qoitoor \ (89) , itgiooot moodi toot io * , (90), \ qoo tonos, ot qaatoor , (99) priocipales (91) spirito, , 8 ol digseoiinaia est Ecclo- (4). c , \ sia super oionero torran>, , 8 \ columno autom ot flnoa- \, (2), > - meolom Ecdeaiat * eat , , \ Evangelium ei apirilua , c itae; cooseqoeoi est, (98), qoatoor babere eam co- ^ himnas, oodiqoe Oanlet , \ , \ - ioeorruptibiliutero, . viviftoaoies bomioet. (03), quibue roauireaioni ett, (5), qooniam qui eat onmioai (94) , ariifcx Verbuoi, qui ge (7) \ , \ dot (95) iuper chorobim, , oi cootloel omoUi, do- , - elaralus (90) bominibua, , > dodii oobif qoadrifonse \ , - Evargelfam, qood ono (9) . tptrilo (97) eooiioelur* . \ * I Tim. HI , 15. ** Peal. LXXIX, 5. " Apoc. nr, 7.
(89) .... . Haec Irenaei Sed bic in potierioribu* edill. perperam babel, auamor Er*ngeliie poricopa, quam eraditlsaimi Q dit; quod orraloin oon oiodo seculus est Grabius, Grabii corat el aiudits nebemut, Graece, tacilo lieol aed el excusare niiiiur. (96) Declaratu$. Gr. , manifestaln. Ireoati nooiino, paucfeque moiaiis, respoosiooia (97) Vno ipirilu. In bieco prjeiixuio iu edill. loco dator ad 144 Anaslasii Sioaila (il eil oius) Erae., Gall. el Fooard. oierilo omiiliini Clarom., qtueslionem : cojut ediiio, cum bioc iode sii viliosa, oxomplar ms. cod. 200 Barocciaol in BibliotbeCa Aroud.. Vos., qnia oec io lexiu Gr^co exslat. Uodleianaio fobsidtom vocavii virclaritaiiiius, nec(98) ... . Decem iilaa noa istud oaod ox Floronlino oodieo dotcripsit vocoa destinl Moro. oo ooiSt io . T. ioserail Alexaoder Morue; baiid (99) . Germauos, alxoaoiioadveiioot uroen, ld AoaaUeii . esso, aique itlud cum Germano pairixrclia Gon(1) . Floreot. aoi lloro o aslinopolilano ouoquo contulit, quod bic Tk*o~ male oioiasa vox 0. ria rerum gecte$ia$iicarum , looi. II Auelarii J9i(2) ,* . Ila recio O/ioffac* Patruot, Parig. 4624, p. 146, liuuc lreiuei ex Gerniaiio edidil Grabius. Nam in Horo oiinus locom magna ex parte cotnpilarii: ex quo, ut 61 reoie loco exslat. h\ Anaslasio Bodorgooienlo qoodani in S. Maici Evangelnioi, 1. I lei. dcest : in edit. viiioso prorsus legilur : Auctmrii ooviasioii BiMiotkeca* Patrum a Conibofl , ^, . oio, Paris. 1672, edili pag. 436, insuper lacuuam (5) Efficabile /, principale, regale. Melitit liqoam in Aoaslasio explevit. Exeial in Biblioibeca veriissei iolerpres, eficaciam /* et principatum, Regia cod. uw. 2910 Aua&Usii Qtuenionum el R* reanum. pooaloNxm, el alter in Bibliolbeca Golberlioa uu. (4) Tertium tero. Vocem animal a Feuard. nulliti*, 4450, uiorqoo sepliogeoionun circiler aooorum, videiur, ois. codlci8 aucidriiaie addium exponxt, ooos ipte eouloli, oi cuui Bodlelaoo fore omvenire quia deeai io col. GUrom. oi odill. Eraa. el Gall. leprebeodi. Uujue proiodo lccliooet allogaco cum ac ipao lexiu Graeco. Grabio Miffir i a L (5) . Particulam addendam esso, (90) ', $1. Horos, , sino . ex veieri veralooe ei ipao S. Jounnis texiu li(91) Pri*cipaU$. lu Graeco . Sod aliud queu qoidpiam legitao Idelur ioierp.xsa. (6) AdHnixm ejut. Sic OIM . omnoa cuui lexlu (92) . Ila Graeco. Eraa., GalJ. et Feuard. perperaio, odex *. Bodloi. reposoil Grab. coui edil. perpotHHium ei$. ram pro legaiur. Al aucioriuio Laiini (7) . Sic reeie Bodlei. Sed oon uiiioiorprotia, ei cuutlructiooe ila exigeolo, lege, iooos recie Goroiao. . Al Anasl. edil. uiale, qoll vir. ., , pro , Sed quid, ti ' llof. posshne, . oorvalo legerolur, (8) Volanii$ ... advolonii*. i c iiemoi Ouinos ! maa. cutu edil. . aliia twlilanlit . . . odto/i(93) . Germaout, . lOHiit. (94) , lu Floroou oxotopbri perperaio (9) '. Loco , oii recie i:i Mor. legiiur, Aoasl. edil. ei Gcruiao. ba(05) SfoVl. IU Era., Gall. clFeuard. iu odit. 1370. benl, , ms. Bodki. pcju8, ^^.
f T u
$87
S. IRENifil EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYftlS

coosonaotia, in quibua (6 insidei Cliriftus (15) Je, 61, 808. Aliud eoiro illam, . > / # qoa 081 a Palre, princi palem, eleflkabilom (14), et glorioaaoi 191 geoe- ^ raiiooom ejus enarrat. (25)
8S8
(10) (11), (12). (15), \ (16) (17), c (18) |* , ]. ' * \ . #. , & (19) , . (21) , (22) . , (24)
4 f
aal aoeoodooi hoaaioem gooeraiiooofE ojoa eoar-
dicens 8ic : c priocipio eral Verbuin, el Verbom erai apud Deutn, el Deos , orat Yerbom; e l : Om- nla per ipaom facla aunl, , el 8ioe ipso factuin eat , (27) nibil .Propler boc ei omol flducia plenum eai , Evaogeliom istud; lalia 081 enim persona ejux. (28)* Id vero, quod esl aecuodum Lucaoi, quouiam qnidem sacerdolalis cba- , racleria eai, a Zacba- ria (20) aacerdote aacri- ficante Deo incboavit. Jam enim aaginalua pa- (29). rabalur vilulus , qui pro ioveniiooe minorla Aloi incipcret maclari (25). , Matibacua vero eam, quas (50)
w
rai: iliber, diceoa, gonoratioois Jaao Cbroli, filHDavid,filiiAbrabam. El lieram : Cbriali atjlem goooraiio sic eral lluman foroue igiinr boc Evaogelium : propier boc ei per toitjm Evaogeliom homiliier aeolieoa, el miiia aoo&o aenraloa oal (26). Marctja vero a propbeiko Spiril o , ex alto adveoiefiie booiloiboa, ioiiion Cocit : IniHooi, , Evangetii, qoemada dom acriptooi eat in laala propbou; volalilem ot pennatam inugioom Evaogelil otoovairana : propier boe ei coropendioaaro ei praoeorreoiem aooooliationem fecit : propboiieoa eoinn cbaracier eai bic E l ipeura aolem YertwuB
u
Joan. , 1 eeqq.
4 4
Matih. , 1, 18.
4 9
Marc. , 1.
(21) . Ha Anaat.
Sed Anaal. com Dodlel. el Germ. bene , Flo-C reoi.* vero perporam . (10) oiv. German. . (11) . German. . (12) . deeel. (13) Chritttis lia io oiss. omnibua el Graeco. In Erae., Gall. el Feuard. Doir.inus. (14) EfficabUem. Hic pro tfficacem, Gnrce . Codd. Clarom. 51 Ynss. babenl efficibiUm.
(15) . Gennan.
Ib>dlei. rêd Floront.. . Edil. vero pmiine. . 22) *. Gertuan. . 25) Inriptret maclari. Grecismns inierpreli faiaris, nec jam senvel a nobis- nolalu*, pro moctartdui . Gre<*a habonl . (24) . Iia Gennanut eiim Lalino inierprele. Scd onniia exemplaria Anasiasii ex gloesemalo babenl: ... nisi quod in ms. Bodlci. legdtir, .
, . Sed iitrinnqne glossema olel : quippo lrena?um acripsisse, ex veieri versione colligere
081. (16) ,... . Ita Ger-
(25) * ...
. Haec
a Grabio, noscio cur, omisea, ex Gennaoo sopplevi. (26) ServMius . Ila Clarom., Yoss. el Grab. niolius niiam alii, teuarettt e$t.
(27) .... . Sic ilenim Germaona
man. el oninia exeirplaria Anaalasii, niai quod iu Laiinae versioni consoiiiis. Sed Anaslaa., edil. iniiiua recte ordo dnaniro prionim vocum gil . . , excepto quoil Bodlî. niraus inversua. Alias vero duas voces, \ , oc- exsiei . Gcrniani lectionem conflrmal argocaaioue repeliiaj parlicuhe excidisao, veiug iuter- D okenlum S. Marci Evangelium, ex Gyrilli Alex. bive Yicloria Auliocbeni Gomiuenlario iu ipsum, prea oaiendil. lom. I Auctarii noviasimi Biblioih. PP. a Coutbefi17) . Anasl., Bodlei. . 18) . Yerba S. Joannis baud inl<*gra de- sio ediii pag. 456, G, ubi bac lrena*t de S. Marco acripaii Aoasiasiiis. nec Germantu. Gnni \ero bic periodus, iu Anaslasio el Gerinano nianca, pleno addat, * , quae a Grabio omiasa alleg tur cum bao liouoris pnefalione : \ supplevi; opera prelinm visum fuil ad complendam , perioduin el iniermedia, ab Irenaeo procul dubio , scripla, stibsliluere, bainulis taineu inclusa, ne a , Germaiio descripia esso viderentur. Duas nibilotni- . , elr. (28) - Florenl. nus voces, , quaa bic addil, resecui; quia ab Irenaco baud sciiptuc, utpote ex ipsius aenleulia . Geriuan. ex suo, ul ad seqiientem versum pertiueiiics. Desideralur au- videlur, . . codice, . (29) Tr\v \... . Haec leni in Gr;eco el sequens lrensei periodus : Propter qiix in Anaslas. edil. Bodlei. ei Floreni. desidekoc... pertoua ejut. (19) " . Ila Anasl., Bodlei. el Florent. ranliir, reeiiiuit Grabius pariim ex Cyrillo, et pariim ex Geriuaiio oua CIIIII G<*riiaiio; sed edil. tnale, . (30) . Iia rccle German. Sed Anasiae. (20) Zaclinria. Praposilionem aucloritate cdil. ci bodlei. viliose Tel .?. cod. Arund. ei Gra^ci texlus addidit Grabiut.
889
CONTRA HiERESES LIB. III.
890
4 , - Del, illit qoidem qui aule (\0(40) latfo eob Mttyse; qnartuni Moyaem fuerunt patriar- - tcro, quod renoval bonii (51)- ( chis, tecnndum divinila- (41), ueoi, el recapiiuial in ao 81 toro et gtoriam eoUoqoe- . omnin, quod oet perEvan, balor : hfe vero qul in gelitmi, elevans ol poonU (38) lege, aaeordolatom el oiigerans bominoi io ccrde , nisicrialem aclum (55) 8le rcgnnm. - prabebal : pott deindo 192 9. HU igiior sle 9. . nobig bocno faclot, mtioos , se babentibo8, tani coeleslis Spirilns in oio- \ , 068,ei ind<>ct!,et initiper , \ nem misit lerram, proie- \ , - atidaceg, qtii froeiranior ( * gens nos alig goig. Qoalit gpeeiem Evangelii, oi ! igilor dii pogiiio Filii Doi, , \ , pluroaqoam dicixo soot, 04) , \ falis et animalium forma: vel rorsos pauciorea infe ol qnafig animaiium for- rool poraonaa Evaogelii: . roa (33), ulis el cbara- (42) quidam ol plus vidoao, cter Evaogelii. Quadri- , tur qnam eei veriutla , \ formia aoiem antmalia, - adinvenisae: qaidaio ve . \ et quadriforme Evauge- (43) ro, ut reprobont dispo lium, el quadriformig (44) eilioneg Dei. (38) \ (37) dispoftilio Doniini. El pro- . - pler boi: qoaluor data Eienim Marcion lotom rejfcieoa Evangelium (45); * - gnnl leslamenia buoiaoo imo vere (46) seipsnm abscinden* ab Evangelio, (38) , generi: onnin quidem pariler gloriaiur 86 babere Evangeliom (47) : alii \ * anto cataclysmum tub Toro (48) ot donum Spirilus frueireniur, qood in (39), Adam; seciindom vero, noviasimia lomporiboa aocondom placiiom Palni poat eaiaclysmom aub effusum eat in humamim genus, illam gpeciem noo * - Moo; lerlium vero legis- adoiillool, quae exl 86condum JoannigEvingelium**,
1
Joao. xiv, 46, 26; xv, 26; , 7.

%
oui quibns parlibua vellel, fidom denogabal, qiiae(34) . German. . (32) . legil V6tas ioter- dam admitient, caeieras reaecans vel corriiinp^ns. Eadeio enim parlium omnium aoctoriias, miarn qot pre*. (33) Arfxm. Inlerpree perporam legil pro ln bi8 pro libito ooo agnoscif, nec io aliig revereiur. ; Yerienduni proinde erat ordinem, noo acium 46) Imo vere. Alii, imo tero. prarbebal. (34) Kcu .. . Hoc comma deesl in ! 47) Paritcr gloriatur u habere Evangelwm. l u Germano, gicul el in Latinis GUrooi. 61 Voas. Erag., GaH. el Olob.;ca?leri codicee : Pariem o/oriatur t* habere Evangelii: quam lectionem eliam OOdri, ad uiargiiiem edilionis auasex quibusdain mas. codd. (35) Et quatii ammatium forma. Haa qoaluor voc68 in 88. Glarom. 61 Voss. rieetiut, qgc in indicarunl Eras. 61 Gall., ged priorem prasluleruiil; f l inprilo quidem. Ha?c enim opponil lrenaens velui Grapco Gerniani lexlu exslaot* (36) , 6le. Ilic abgurda, ei 86cutn invicem piignaotia, qood hinc Grceea a Lalinis tn ono alque aliero-commate eont Marcioo tolum rejicial Evnngeliiim, imo vere eoriivq-sa. Anaalasios otdm 61 Germanut, omiaso ipsum abacindat ab Evaogelio; illinc lamen, paripaeto Dei cuiu Adaino, aliod cum Abrabamo inter- t6r aiqueCaibolici, glorieiur 86 babero Evatigeliiuii. Ecqui vero faleri, inio 61 gloriari poliiiaaei Marcion, aemiu. (3?) . Ilanc vocem vcloe inlerproialio pariem 86 babe.re Evangelii, qni qnod decurlaveral, goluoi legitimum egse dicebat, ul ox cap. 12 baud agnoscii. (38) ^, eic. German. - D gequenii liquel; caeterig, qttae adniiilobaol Galbo* lici, veluli spuriia rejeciie? Certe gi parlem dun , \ . (3)) . German. 61 Ariast., Bod), laxal babere ge confessus fuistei, eo ipso corruplionis criminig reum e<f prodidissel. . (48) Alii vero etc. Observal doclissimHs TiHe(40) . In Anasl. e!iu (egihtr, . Sed monlius, Gaiapbrygeg, give Houlanislae Ific ab IrcGraeca Latiuis consona cgsenl, \ na?o pergiringi, qui, Anguslino lesie, haer. 26,Chrirx 8. Bodlei. repoauil Grabios, el ex gli de niillendo Spirilu gancto promisga in seipsie pleniug aique ubcrius, quam in aposiolig adimpleia Germano. (41) . Iltc nec Anastagius, ne- fnisse deliranles effuliebanl. Isti iiaqne propiieti* gratiam. ab Eccletia repellebant, oi gibi goli*, geu qti6 Gerinauiig Gra^ca Irenoei verba gervaruiH. (42) . Genuan. micug recle - polins pseudopropheiis guia vindicareuL iliuc Gaibolieoriim roehiin, quod novag propbcliag rej iceret, . Ecclesian Pbycliicorum iiHncupabaui ; guaiu vero (43) . German. . gfctam Ecelesiam Spiritu dicebanl, quod Spirituoi (44) . Decst in Anasl. edil. gaiiclum in propbeiig uovig, Uontano et PrigctUa, (45) MareioH toinm rej>cie*$ Erangelium. Non loqneiileui baberei, spirila(4mque morito dici (aceret loloio aboobiio rojiciebal, qui Evangelio Ltir.v* do curialo utebalur. Sed loutm rejiccre ccnsebaiur, ngmtii) $piritalium chammaium, ql iniircTe dehagoi
9 s
8. IRENJ5I EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYiUS
88*
iti qua ParadeUtm ae miasurom Dominu* promlsii; posiiam, et bene corapagioaum etee. Exxnjoata aed timal et Evangeliuin, ei propbelicaro repellaul igitar tentenlia eorom qai nobis Iradidemnt EvaaSpiritiim. Infelicesvere, qui ptetidopropbeua quidem geliiim, ex ipsis prioeipiis ipeoruai, veaiaam et ea.se voiunl; propbelicam ( 4 9 ) vero graiiam repel- ad reliquos apoaiotos, ei perquiramua aeaieniiata Ittnt ab Eccteaia: similia paiieoiea (50) bla qui propler eoruni de Oeo : poal deiode, ipaoa Domiui sermooea eotqtii in bypocrisi veninnt, etiatn a fratruin commti- audiamus. 193 CAPUT . nicaiionc se absliiieui. Duiur aulem inielligi, quod Qu(B tff nliquorum apottolorum docirma. bojiismodi neqne apogioluro Paulum recipianl. Pcirus igiiur aposlolus posl resurrectionein Dofn ea enim Epislola qtias esl ad Gorinlbios , de propbeiicis charisuialilnis ditigeiiier loculut esl. el mini, el aasunipiioueai in coelos, voJent adimplere tuh viros el ntttlieres hi Ecctetia propbelanles. Per duodecim apottoloruiii iiuuieruin et allegere (51) Iiasc igititroninia) peccante* in Sptr.ium Dei, in irre- pro Juda (52) alierum, qui Hectus easei a Deo, iniasibiie iiicidiml pcccatum *. Hi vero, qui sunt a Va- ex bis (55) qui aderanl, dixit " : Viri fralrea, lentiuo, iierum exsisleaies exlra omneiu liiiioreiu, oporiebat (54) impleri Scripturam hanc, qiiam Mias roagcripliones profereutes, plura baberegloriaii- pra?dixi( Spiritoi aanclua ore Datid de Juda, qui lur, quam siut ip*a Evangelia. Siquidem in Uniuui foclus el dux bis qui apprebeaderunt Jetuin, qnoprvcesseniril audaciae, uti quod ab his non oliin con- n*au) aiiiiumeraltu fuii iuier nos : Fial babilalio svriplnm esl, vcrilalis Evangeliuiii liluleiil, iu nibilo ejus deserla, el sil qui inliabilel in ea *, el rouvcnici s aposltdoriim Evangeliie, ul nec Evange- episcopaiuin ejus accipiat alter : liutii qiiidem sil apiid eoe sine blaspbemia. Si cniiu (55) adiiuplclioiiem apoaioloquod ab eis proferlur, vertiatis eel Evanecliuiii, 7>9 ruin (56) ex bia cfuat a dfasiiuile esl aulcin boc illis, qnas ab aposiolis ira- David dicla tunt, faciaot, dila sunt; qui voltiut, possunl dii>cere queinadmodom ex ipsis Scripluris osienditur, jam non etse Rursiif cuiu Spirrlut aancluf desxendiaael in d i id quod ab aposlolis tradilttiu est, veritali Evange- fdpulof, uii omnea propbeurcnl, ei loqaereiilhiiii. Qiioniatu tiiieiii sola illa vera et flrma, et tor liuguii, el qnidain irridereul eos, quaai a capit ih*qiic plura, pneterqtiam prasdirla suiit, ne- muslo ebrius , dixil Pelrua* non eblioa quique panctora eese Evangelia, per lot et tauta osien- dem illoa ease, curo sil bora leriia diei; eaae aocJfitius. Eieiiini ciim oninia coiii|>osha el apta Deua lem boc quod dictum esl per propbeum : Eril frcerii, opurtebal cl tepocieiu Evaugclii bcue com- < iu novitsiinis diebus, dicil Dominus, emindam de
i T 9 B 9 1 t u
" 1 Cor. . 4, 5. ** Matlb. xii, 51. * Act. , 4 seqq.
9 9
Acl. , 16 seqq
Psal. LXVIII, 26.
9 1
Paal. cviu, &
prophetifp. aeribil Terhillianus in libria De monoqamia cl De ptuticitia, quos jam MoiumtUla faolus cdidt. Eo (50) Simitia patitntn, elc. Seoattt eal, iaiaa \ero probabilius eet,- Irenxuiu in Montauisiaa digi- pseudopropbelas Spirilnni sanclum, de cojut doiiU ni iulenil*re quod ]am, Euaebio lesie, lib. gioriaiiiiir, amiliere : quetnadinodiiro acblMnatici, /*/., rap. 5# mariyrea Lngduiienses, quibiiaciim qui, ne peecaioruin occulloniiii commnuioiie polidtfiu ln-i(a?us liini preebyter vertabaiur, epislolis liianiur, ab Ei'cle*iae coiiiiiiunione abaliuenl, aaav e oan eriltns ad Eccletiaa Aniaj el Plirygia, el ad cliuie, qiiaro aeiimlanliir, excidnul. Eleiilberiiira papam acriplis, seuieuliaiii. ulique (51) AlUgere. Ila velus Feitard. cod., GUrom.el damiialionift, de novis propbeiia luiii einergeiiiibus Yoss. Caiicri ttigtre. S<HI priorem lectioiiem praetoliasîii llii ergo dum lerlium aalleui adversus luli, quod niaxU cum prajct deiiiibua cotifenial: Y:lfntinianos librutu acribebal, ignoli este po- volent adimplere duodecim apotledorum # leranl lliiiiuiiisliruin errorea: uec eniui anle mar- Atlegen auleiu,eal io apoaloloruiu coaium cooplare. tymm iteceni. id est ame aiiiiuiii . Aurelii 17, (52) Pro Juda. Ila recte codd. Claroui. et (.brisU vero 176 aul 177, bunc elncubravU. A l Jam Arutid c edit . ln reliquU aiendoae, Prcab anno 171, ul Iradii Euaebina in Chronito, ona xidenlia. rral lloniaiiislaruin ba?rsi8. Quod veio asterii Gra(53) Ex hi$. Sic Clarom* el Yas. ila v l ad verliina, velui ex IrenaO, Monianislas Evaiigelitiiu S. buiii alltgtre referaiur; uou ad rftxii. Reliqiii Joannia repudiatae ; ad Ircnasi vurba baud gaiis at oiiiiilmii ex. % lendil vlr dociitsimua. Neque eiiim Ireiiaena lolum ' * (54) Oportebat. Ila oiniiea eflill. aulTragatile veab iis repudUlum fui&ee Evaugelium fetuiidtitii tcri cod. Fenard. ei Graco 8. Luc lexlu. Sed ioanuam dfcil (nisi ad sumiiiuiii eo seutu qno Mar- Glarom. ei Auglic. cum Ynlgata Latiua babeol cionein tolum rejecisae Evaiigeliuui paulo aiile oporiet, nicque feruni el uiaa. quldaui cudlcea afllriiiavil), ned iflam duiilaxal $peciem Evaugelii Gncr.i. Joannis ab illis iton admilti, w qua ParacleUm $i (55) 7 V . Hoc el atqaenlia bojot minuruM Dominu$ dieii. Quod ne quideni ad uiuiiea capiiis fragiuenta Grax a descripsll Grabiua e GolioniaiiiHtas exleiidi ooltsal. Si qiiideiii Teriullianiia lenu P P . ui. oplhiix, ul ail, uolae in Ana aposto* in *A\\% coulra Galbolicof libris nou laiilum Evan- loruin, quaf asservatar in Biblioibeca Gollegii novi g<*liiiiu Jnanuit eilal, &*d et biinc ipnuni lociiin cap. OxoiiMMiie. Extlai vero priiuuui bocce xvi, 7, allegal, in quo de Spirilu aancio a ae mil- , fol. 5, pag. 1. It*udo Servaior loquens a i l : Gam UMTU Spirittu (56) $*. l u Claroni., Arund., Voas. sonctuM, ille vo* ducet in omtum vtriiaum, ut Grab. inde juxta Grcum. Gasieri tuinua beiie, #. prubes b<e ClirUU proiniaauni In MouUuo adiiu* Sensug porro -lerburuui eal: mditmpltiio$t4m auuieri plciiiui fuisar. diiodecitn apotiitlornm fttciins, /ax4a # axa Aa( 4 9 ) Ptofkaictm. l u Clarom. ei Voaa.; celeri, vtd dicta iunt.
#
CONTtU HiCHESES LIB. 4U. SpirUn meo lo omneni carnem, el propboiaboai t time ergo t c i i l omnis domog kraot, qooniam ct *0 oSv (57) Deos igiior, qui por pro- Doattinon eom, ot CbrUloro Doos fecit buoc Jeaooi, pbouoi, promUil tjiiaao- qoam voa erocifixialia. Coto dlxiaaoot igiuir lur rom te Spiritom toom io hm : c Qoidergo facieiooa "7 Poiraa ad eoa a l i : bumaoum goooa, ipso ol c PoBoiteoliaai agiio, ot baplizotur ooogquigquo , * misit o i : ot ipso Deug a veslroai io oomine Jeau, io romitaiooom (67) pec \ Petro aooootialor, giiam ealoram, el accipietia donum Spiriioa taocii proaiisgionem adiioploa- . . (68) Sie ooo alium Doora, . ae. ooc aliam plenitodhiein ol annaniiabanl aposloli ; 2. t Viriieoim, foqoit Pelroi ,<Israelit*e, aodiio germooeg oieot (68) : Jesutn Naxareoora, vi- \ - oec allenim qoideio paa nim approbalum a Doo io fobis virlulibog, el pro* , Bom et resurgeoiem digtis, ot gigoig, qoa fecit pcr ipsuoi Deoaio oiodio ( 6 9 ) Cbristom, alierom vero Toatrum, qoemadioodom ipsi aciiia : hooc defloilo \ * qot suraum volaveril, et * impataibilis persevcracooailio, el praci6oiia Dei iradi&um (59) per manoa ioiqoorooi aflQgeniea iniorfecislia : qoero Deoa , , \ veril; ted uoum ci eumexciiavil, aolutig doloribog ioferorum (60), quoniam , :: dem Deum Paireio, eC iion erat po&sibile leoeri eum ab els. David enim * \ Cbrigtuio 194 Jeun, dicit fo ipwni : Providcbaoi Dominuui io COH- qui a mortuis regwrreapoetu oieo aooiper, quooiaoi a dexirig meis (61) - xit; eteam, qoayiu eum oat, DO loovear (62). Propter boc betaiuio est cor esi, Udem aiiiiooliabant meuot, el essohavil liogoa oiea, iogoper et caro , \ bis qoi ooo credebaol I moa requiegcel hi gpe. Qoooiam ooo derelioqoea Filiuoi Dei; ci ex proaoioiani moarn io iaferno. oeqae dabU gaockiia , pbetia coborubaut u r eos, ioam videre cornipiiooom. Debioc roraum fidu- , qiiooiam eom, quotn proolaliter Ulia dicii de palriarcba David, qoooiam , oiiait se Oeos oussuruui tnorioua etl, ot gepoltog, ei aepulcruio ejoa %\t \ , Cbrietum, uiisil ilesum, qoem ipsi crociflxeronl. apud eoa uaque io bunc dieoi. Propbeia auleip, . ioqoit , cum easet, et aciret quoniam jurejurando qoem Deoe exciuvii. ei juravii Deot, de frocio veolris ejug (65) aedere Q 5. Roraos cum Pairot aimol cum Joaoue vidisiu ibrooo ejus ; provideos locolue eat de resuraei euoi, qoi a oativiute claudos erat, ante porrociiono Cbriaii, qoooiam oeqoo derelictus eai (64) Uin leoipti, quae dicilur specioaa, sedenteni et peapad ioferos (65), oeqoe caro ojot vidii corropiio- lenieoi eleomoayoam, dixil ei : c Argenluoi et au Huoc Jeaooi, ioqoii, excilavil Deog, cojos rom ooo eel iuibi; quod aolembabeo, boc libi do: raoa omooa aoiooa lettet: qui dexiera Dei exallaiug, In iiomine Joau Cbrisli Naxareni aurgo, oi ambula. repromisaioaoai aaocii Spiriloa accipioog a Palre, E l ilalim ejua coofiroiali aooi gre&sos, ct plaols, effudit dooalioorm banc (66), qoam voa nunc vlde- et anibolabai, et ioiroifU cuin ipaia io teioplom, tig, ot auditis. Non euioi David agcemlii in coeloa; aiubulaos, ot aalieua, ot glorlflcaos Deum . dicit aoleia ipto : Dixil Domiuut Domiiio meo, Mutiiiudioe aotem unhersa collocu ad eoa proaode ad dexieram oieam, quoadusque pooato ini- ptr ioopinatoio faclum, Peiroa dixit eift : c Yiri micoa tooa aoppedaoooro podum luottrai. GertJe- lsraelila?, qoid miraniini in boc, et quid iotncn 9 9 9 e 9 7 9 t 9 9 9 9 9 9
JooL , 28. " Aci. , 22 t^qq. Psal. xv, 8 seqq. Pxal. cix, I. AcL , 57. lbid. 58. Acl. , 2 aeqq.
9 9 9 9 9 1 n
9 9
9 9 99
Act. u, 50 aeqq. Ibid. f 2 aeqq.
Paal. cxxxi, 1!
(87) oir. tfcc io dicu Catena fol. II, . | , in I.aiiuaVHlgaia, Syriaca ac JElbiopiea vereionlbua. (64) Keque derelictut ett. Excogi N. Tegl. rodd. legumor. (58) Sermonet weo$. Legit Iroiuotig, Gra*ci babetit : ( ; eoileiu modo l#git el Cbrygoaiouius, hooi. 0, $. oiiiiliiliir aoluiii ab Irenao, in Aeta.kl volgali noairi . T. codicea baboiil,io^ ged el Didyiuo lib. D$ Snirit* S., et codd. Alexaud. necooo io Laiioa Vulgau ei Syr. vergio , ko* urmone*. (69) Traditum. , qnod addoot oilili . T. uibiis. eodd. non agnoscil Irenasug, uti oec cotlex Alexaud. (05) Apud inferos. Yoftg. ad inferot. quiboailato codd. ti Yolffaii co<ld. ncque Latina el Arab. vergioueg. (<r DoHationem " * hanc.Cmn - IIISS. " el PP. aHquibng legit Irenatug (64)/nferomm. Exciigi N. Tegt.codd. babenl Graecig , ted oigg. qiiidam $, et Poiycarpu ad , vel . aic babuigse codd. Philip., Epipbauiug iti Ancoroio % 34, Vulgat. elSyr. Graicog gua aeiate tceUlur Beda io CommfNi. in Acia. A l ounc iu excoaia ooo legiiur oigi , iolerprcte*. gioe . 0I) Jfeia. In llorc. 2 mihi; lo caHeris, otW. ! 92) Ne movtar, Feoard. io uiarg. et Clarooi. (67) )N remi$$io*em* In rerniaa babonl CUNMO., Aruiid. el Herc. 2, ot opioor pro in remUuim. 0 1 non motear,
(03) De frmctu tnntrit ejut. Yerba iau, (68) dXAor. li*c io laodaU Catena fol. 4 8 ,
F
* , * quas goqtiuouar in _ ooTita . oxeoiplanbug Grjecia, aguovii lrtoufoa; ooc exûui iu cod. Alexaod. iteqoe
. I, legunlur. / AO\ A ***^*** (69) '* fuOgaoduoi videlur leiproie .
|95
8. K E N J E I EPISCOPI LUGDUNENSIS MARTYRIS
miiii, qutti nettra virlolo fecoriraoshonc ambolare? , repnKnisftiooooi , qoaro Deae Abrabam, Deut Isaac, et Deas Jacob, Deus 6 , focit Deos patribos, per poiron oosiroiiMi, glor|flcatit Filium totno, qoem ^ Jetomadioiploioin evaaToa qoldem tradidistis in Judiciom (70), et oega- * ' gelixaos : ooo qoidooi etis aoio faciem Piiad, cum remiitero eom vel- , allerom Deom aoooolei (71). Voaauiem sancium ei jusium nggravasiU , liaos, aed Filiom Dei, (72), el pelislU vlrato booticidam donari vobis ; \ qoi 0 ! booio faclos ext, docom aulem v i i * occidistit, qoero Deos excilavit , , et patiuis, in agniiio mortuia, cojos lestes sootos. Et io flde no- oom addocent Itrael; oi roinit fjus booc quem viddis et acitis, confirniavic , \ io Joto reforreciiooeoi, oonieo ejue, el fldos, qo ei per ipeum, dodli ei qo est a moruit, aoiiicoUiaiiiaiem coraro vobis otooibos. E i nanc, , * ouoiiaox, oi oigoiflcans, fratren, scio quoniam eecoodutn ignorauliam foci- qoonbm onoia, qoae aiia naquaiii (75) Deo* aulem que praedixil (74) \ propbots aooooliovo ere OfJiniutt propbelaruot, pali Cbrislom Xuuiu, , niol do potslooo Cbrisli, bsac adimplevit Doox. adimplevil. PoBniienliau) Igilor agiie, el converti- * 4. Propler quod rtnrtos eoovoooiif priocipiboo niitii, oli deteaolor peceau vetlra, ei vouiani vobia iempora (75) refrigerii a facie Dooiini, el mil- aoordocoro, fidocialilor Pelroa dixit ad eoe : lat pra?paraiom (76) vobia Josom Cliriilum, qoem Prioclpos popoli, el teniores Uraelii, ai ooo oporlei quidem coBlun sofcipere osqoe ad lempora bodio redargoimor a vobU io beoefacto botoiirf dispoftilionis omnium, qoa loeolos esl (77) Deos ioftrmi, io quo bic ealvatos (82) osl; cogniliim stl por tancios propheut euos (78). Moyscs qitidem omoiboi vobb, ot omni populo Israel, qooniaoi diclt ad pairet nosiros " : Quoniani propbelara So oomioe Jeso Cbrifli Maxarooi, quom vos crutiexcitabtl vobis Dominus Deas veetor ex frairtbus fixiUs, quem Dcus excitavii a morloii, io boc bic vettris, qucniadmodnm me ; iptiim audioiis in OOH aslai io eoospeoio veslro taoos. Hic esi lapit (83) nibog quaecunque loculus fuerit ad vot. Eril au- spretos (84) a vobU a3dtficaolibu, qni faclui eac Et oou eu aliod noneo tob tem : Oinnie anima quaecunque non audierit pro- io capot aoguli pbeiam illuiu, peribil de populo. Et omnet a Sa- COBIO, qood datoro tit hooiioibos, in qoo oponetl muel el doinerpt, qaoiqnot locaii sonl, eC annan- tilvari 008. liaveruni (79) diee ipsos.Vosettis flliipropheiarum, C ol (85) Sic apooioli Deoio 61 loslamenli quod Deus ditposoil ad pairea no- , mulabani, aed Chrtaion - aonomiabaot popolo etso elros, dicotia ad Abraharo : Et io seotioo (80) too benediconiiir omnes iriboa lerrae. Vobis pri- Jesum qoi cnicifixue eal, mum Detjs excUansFiliamauum misii beoediceoitm , - qoom DeooexcilaviLQoJ voo, m cooverUl se. untifqoisqae a oeqoiiiiatuis. > , , propboiaa misil, idom (81), Manifegiam ergo praeco- , Deusexciutil, etaaKutoco natiooeio Peiros cnm , , \ in eo dodil bomioiboo. , Joaooe praxoiiavil eie,
9 9 9 4
. , 15.
9 4
Gen. , 18.
99
Aci. , 8 aeqq.
9 9
Psal. cxvn, 22.
(70) / indkixtm. atblil qooqoo mie. jnxla S. Lnca* IOXIHOX, eodd. Glaroto. oi Vosa. noecod. Gaiilabrigieoids; aiii . non Aniod.,ni8i' qood i n boc et [quod hie pro (71) C*m remitun eum vtllet. ' etiam accipilur) deaidorelur. Sod Eras., Gall. el ilenuo habel cum lrenam cod. Gania- Feit. Iiabeul: el omnet, quolquot locnli , oaottx. brigieoais. Edili vero, . tiawuni. Non legil anleio lrei).*oii9 (72) Agaravattit. Pro , babel coio Ire- ul F E R T lexms Unecof bodierinH, sed sitnplicilcr nneo rod. Cantabrig. . , ol habenl plura mas. exomplaria. (sO) i in tepiine. Sic cod. Clarom. Plertque alii (75) Nequam. exslal eiiam iu oi8. Ganoniillunl e/, Grabius vcro et pro tx ex Merc. 2 polabrig. (74) Quen predixU. Feuard. io marg. el Voes. soil, quia, inquil, Acta apottotica ila sonaot. xcuea quidem iia fiooaoi. Sed cod. Alexaod. jaxia qui pradixit. (75) vemanl vobh (empora. In Grseco Lura? Genes. , 18, babei, \ , quod loslu, , ul renianl lempora ci legil Vtdgalus i n i e r p r e s . refrigerii. A l in Vulgaia : ut cum vencrinl lempora (81) . Haec exstaol in dida Pro , legil Iren.Tiis . proiii babel quuque codex Alexand. ei ptures alii. Tertullian. eiiam
lib. Deretttrreel. car., cap. 25, \t%\ipratdetignatum* refrigtrii. (70) Prarparatum.
(77) Locuius $t* Vocein et, qita? in edill. Eras., GALL. el FETIARD. perperam addila eel, non aguoacnnicodd. Clarom , Artind.,Vos8. Lucs (exius. (78) Prophela* tuoi. Vocea * , twenlo omiilit COIII Irenvo cod. Gaoiabrtg.
(79) Quolquoi locuii $nnt, ti anuumiarerunt. Sic
in roarg. ol omoes mss. jtixta Gnecum . Edil. vero, iaitnlns. (83) Lapis. Vocem preiiotu$ quat in ediu. addiu esi, expuoxi aucloriiaie codd. Clarooi. el Vuss. quia nequo io S. Luca? lexlu legilur. Yoss. GaHeri reprobalnt. (85) ol . IIoc Graeci lexlot fragmeiilum exbibel anledicta mt. Caten* Patrum . 28, pag. 1.
(84) Spreiui. Sic Fcuard. iu oiarg.,Clarom. ei
Catena fol. 25, pax. 1. (82) Salvatus. Tta Feoard.
97
C O N T R A E R E 8 E 8 L I B . 1.
LWV 0 0
898
Valenlinas, nec Marcion, 5. ConTnjI (86) igilwr et per carationom ( c an- *XP * * norum eoim, inqnii Seriptmra plut quim X L , . nec reliqui gui, vel *oerai bomo in quofactum ett signam curationit >) et , rora (94) qui assenliutii 1 9 5 P* doctriuam aposioloruin ei propbetaruin , els, evertores. Propicr exposiiionei, oora remisitaani gummi sacordoiea , \ quod 61 exaudtvit eog faomnioiii Deut. Peirum et JoatmeJii,* et revergi eggenl ad reliquot cior coapoatolog, tt dtgcipufog Doniini, id ett in Eccle- . \ - c Commoiug est enini glam ei enarraggetii qarefuerant facli, et qnemad- iiiquit, locas, in quo . erant collecii, el repleti modum fiducialiier egitsent in nomine Jegn: c Au- dteuie*, inqail *, lota Eccleaia (87), unanime* c , \, gunt omnea Spirilu auextulerunt vocem ad Deom, et dixerunt: fk>mine, , - cio, et loquebantur verto ca Deus qui fecisti ccelum, et terram, et mare, , \ bom Dei cum fiducia , tt omnia quas in elg sunt, qui perSpiritum ganctum oumi volenti credere. ore David palris oottri (88) pueri tni, dixigli * : , \ Quare fomtiercftt genles, e* populi meditali funt iiiania AaUierani regea lerras, et principes cou- , > grtgati tuitt in unum adversut Dominam el advetv . sug Cbrisitm ejus. Convenenini enim vere in bac c Viriuie enim magna, inquil , reddebanl letlimo* civiuie(89) adver&us simclum Filiuiu luumJesum, nium apostoli regiirreclionia Domini Jenu, dicenquem uuxigii, llerodea et Puaiiug Pilalus, cum let ad eoa : c Deug palrum nogtrorum excilavil êiiiibut et populia Israel , facere ûxcunque Jesum, quem vos apprebendistis, el iiilerfecigtis aiiauianug laa, et volunlag tua prsedegiinaverat tte- pendentes in ligno. llune Dous principein, ei SU ri. aiorem exaliavh gloria aua (95), dare poeniienliam
T v t T# Tt f 1
(90) , ; * * , \ , (98), , , , \ , , , \ * Acl. iv, 92.
H voceg Ecciesi ex qua babuil omnis Eccletia iniiium : ba voces clvilalis raagii (91) , Novi Tesiamenii eiviuui: hae voce* aposlolorum, bae vocea di<oipuloruin C Domini, eorum qui poal aggumpOonem Douiini per Spiriiom ct perfocii exsiiierunl, ei invocavenint Deum, qui fecii co3lum et lerram, el mare, qui per propbetag annnnilatug egi, et ejua Filiug Jegug (93), qtiem anxii Deug, el allerum autem negcicnieg. NOD enim erat ibi func
Israel, ei rcmiasioiiem peccaiorum : ei noa in eo leaies suir.ua aernionum boram,. et Spiritus aanctus, quem dedil Deus credeutibus ei. Omni quoque die, inquii, in templo ei in doroo non cestabani doceiiles ei evangelizanies Cbriauim iesom Filiuiu Dei. Kaec enimorat saluiis agniiio, qua? |erfeclOH ad Douro efficil eos, qui cognoacumFdii ojus adveuum. 0 Quoniaro auiem impudenier (96) qnidam eorura dicunt : Apud Judaeo prseconanies aposloli non poterani aherom eis Deuin annuDtiare, pneier iiin, qui creditaa fuerat ab ipsie; dicimue ad eos, qnoniam si cecondum olim insiiam opinionem boroiiiibus loquelMitlur aposloli, nemo ab ixU cognovii verilatem, inulio auiem prtus (97) a Douiino; eieuim ipaiiro sic locuiuro dicunt. Nec bi ergo ipoi vorilaletn eciani, sed seitienUa (98) eorain de b*o cuin esel talig, exceperanl docirinam, queinadmodum audire poterani. Secitndum bunc igiiur germonem aptid neminem eitit regula veriiatis, ged
f l
Ibid. 24 geqq.
PgaL n, 1, 2 ' Acl. iv, 31.
Ibid. 33.
" AcU v, 30 acqq.
.(86) Confutu Sic Feuard. edit. Golon. Ccieri D Catena, fol. 30, p. 2. codd. vitiose, el contra conglruciionig le(91) CitUetit magnot. Graecam voccm geg, con[uMt$, nam gequitur : cutn rttui$i$*ent gxmxti aliii quivig vertigget, melropolU vel meiropo$af*tdotet. Uo$. (87) Tota Ecclnia. Hag duas voceg explieaiionig (92) . Hag voceg legigge non graiia addidil lrenaeug, vel cjus iuierpreg. Neque videtiir veiug iiiterpres. enim aptid Lticain exslanl. (93) Filiu$ Je$u$. Ex Greco legendum, Filium (88) Per Spiritum umclum... jmtri$ notiri.Juvm. Haec in excusig . T. codd. Grascig degideraniiir. Ua(94) Vei . Yel pro ef, niore geriploribug ir>benlur vero non in Vulgaia modo, ged el in qui- Onise Latiniiatig iigitaio. begdam m s . oodd. Gra*cig in . . T . edil. ci(95) Gloria tua. pro perperam b*g:t Uiix. vetug inierpreg. (89) /* hac eimtoU. Ha vocea deaunt in bodierno (96) . Eraa., Gall. ei Feuard. impx* Funcae texiu Gneco, ted oon In Vulgau et pliiribug d*nte$. (97) Multc*. priu*. Pro mullo mirnu. allit nigg. Graecig. Perperain ergo Grabiug gloggema (98) Stnumta. Feuard. lu marg, el cod. Yosa. gtecenseu (90) Aflro* fvral. l u qnoque cxgianl in laudaia $cienih.
9
8.19
S. IUENJEI EPISCQPI LUGDUNENSIS E T M A R T T R I S
900
omnea disclpult omnibus hnpuiabmii, quoniam (5) - Pelros aulem eum Tiditquemadmodum uausquigque genliebai, ei qtiemad- , aet revelalionetn, ia qaa nodum capiebal, gfc ei sermo ad eom factus egi. respondit ad eam coaleSaperfiuug aulem et inulilis advenlus Domini pare- c , tiis vox : t goat Deut (8) b i i , s i quidein venil permiasoruf, ct aervaturus , > ', emuiidavit, ta iie comnniuacujusqoa olim inaitain de Deo opinionem. Ad- mune dixeris ; boc boc eliain et oialio duriag erat, quem bominem \ - ideo, qooniam qai per viderani Judati, el cruci afflxeranl, annuntiari bunc , legem iiiler mimda ai esaa Cbrialum Filiura Dei, anernum ipaoruro regem. immonda diallnxil Deoa Non igitur jam aecundum priatinain eorom (99) bic emundavit gentea per optnionem loqoebanior ad eos. Qui etiim in faciem , aangiiinem Filii a o l , inlerfeciorea cog eae Domlni dicebanl, mullomagig qoem et CoroeKns eoie fiducialiler eum Palrein, qui super Demiurgam eai, baL Ad qiif.ra Peirog veniena dixii : ln veriet ipsie (i) anmiuiiarcnl, el non in quod puiabat late comperi, qiioiiiam DOQ eai personarttm acunugquisque; el multo miiios eral peccalum, siqui- cepior _ _ Deus, aed in omni genle, qai liaael dem supcriorem Salvatorem, ad quera aacendere (7), et operatur justiiiam, acceplabilia ei e a t . eoa oporleret, qaoniara easet irapaaaibHig, non afli- (8) , ftlanifegle aigniicana, xigseiii crticl. Queinadaiodum enim genlibas non - quoniam quem anlea aecandum genlenliam illorum loquebanlor, aed 6 , Deura limebal Corneliu*, cuni ftduda dicebatu, quottiam dii fptorum non es- (9) qitein per legem ei prosenl dii, aed idola ducmoiHorum ; simili tnodo et , ' pbelat audieral, propter Judaeis annonliassent, si alierum majorem el per- (10) - queiii el cleemosyitaa fafectiorein gcissetii Pairein, non adnuirieniea (2), , ' ciebal, bte in verilaie iteqtia augenles eoruin non veram de Deo opinio- \. " eal Deos. Deerai aalexa nein. Eibnicoram auiem aolvenies errorem, et au- " eiagnllio (li). fereulea eos a aui diii, uon uliqito aheroro eis kn- . ferebani errorem; aed aufarenies eoa qui non erant Propier qaod adjecit : t Voa scilis qood faclaaa d i i , eum, qui aolt erat Deoa et veroa Paler est (12) verbum per omnaoi Jodjeam : incip catenderonl. enim a Galibea poal bapliemara, quod (15) pnaAV 7. Ex verbis Peiri igitur, qn fecil In Ganarea Q cavii Joaonea *, Jesum a Naxareib, qoeroadroodoui ad Gomeliuni ceiiiurioiiem, ei eos qui cum eo eranl unxit eaui Deut Spirilu eancto et virtuie; ipM gemilea, quibus priino enarralus esl aamio Dei, circnivii benefaciena ei corana omnes qoi oppre**! ccgnoacenditm esl nobis, quae aononliabanl apa- eranl a diabolo, quoniaro Deua erai cum eo. E l nas eioli, ei qualia fiiii prsedicaiio iptorom, ei quatn leaiea somua omniom eorum , quas fecil ei in rebabcernnl de Deo 19 senlenliam. c Erai enim, giono Jadxomni, ei in Hierosalem : quem inierfei n q u i i , Goriialiua bic religiosus el limens Deutn ceronl fnspendeales Sn ligno. Ilunc Deua excittvit cum lola domo aua, el facfens eleemosynas mullaa leriia die, ei dedii eum inaniieaiam fieri (14), nom in populo, el orans Detim aemper. Vidil ergo (5), omni popalo, sed leaiibos nobU pnedealinaiia a circa horam nonam diei, angeliim Dei iniramem Deo (15), qui cum eo ei manducaviintts el bibimta (4) ail ae, el diceniem : Eleemosynae luaB aacende- poal reeurrecliooeiH a inorloia. E l praecepil nobia riiul in recommemoraiionem in conspeciu Dei. annunliare populo, ei lesliflcari, qaoniam ipae esi Propier quod miile ad Simoncm, qui vocatur Pe- pra?deslinalus a Deo judox vivortim el moriiionim. Huic omnes propbeta? lestimoniuro reddunl retttiairaa. *
t % r p B w f T1 9
" Acl. , 1 Si-qq.
Ibid. 15 " Ibld. 31, 55 " Ibid. 57 aeqq.
Arimu. el Vosa. (1) . Sic Clarom. cum Eraa. eiGall. Cx*len 41 ipi.
(2) Adnutrientet. Iia pro anMiianiet,
(99) Prhnmim eorum. Eortim deesl in Glarom., D lain Aciornm verglonem babei : Quod De*$, qcia
mox geqiiiiur, commune

(7) Timtt eum. In Arnnd. timet Dtum. Sed S. La-
ex cod.
Voss. feliciter rcsiiiuii urabiua (3) Vidit ergo. Verba Luca? compendio refert Iremeus, indeque plures oiniitu vocea.
(4) Angelnm Dei intrantcm. Gtarom. Augelum Do-
fxit iitiroeuntem* (5) - Ha?c ex dicla CaUna fol. 73, p. (ti) Qnod (aclnm est. Glarom. oi Voaa. qmoniem 2, dfpronipia. facium e$t. (0) Qwe beus. Iia omnia exemplaria , el Grax a (13) Bapthmnm q*od. Bapfhmnm m neuiro getaui IrtMiari q am S. Lncae liUera; ei gicetiam uiiiig nerc actipe, quod niediac ei hifluta: l^linilafis sche iioglrig San-Geriiiar.e*Mibug Lalimg Aciomni mse. ptoribug iion instieiui, codd. ôia Fenard. edlt. Colun. ei qii4? gecuUa giiui, (t4) Uamfatum fitrn Voaa. mmntftH* $ (nam prioreg cuni Erag. i-ungcntiitiii) jux>a Vulga(13) Deo. Enta. cl GalL ab .
cas liabei . (8) . Ra?c qaoqaa Gneca Irenai verba erula gual ex laudau Cawui (dl. 7, p. 2. (9) Tdr . Lege ctim inierpr. . (10) * . L e g e ^ o v . (11) Agnitio. tilii adde ex lexlti Gneco.
91
CONTRA HARESES LIB. .
901
Qui ot minstit o*t ia tvgionee jEibiopi, prodicaloros lioc qnod ipao crediderat, Deuro quidem unum per propbetaa pra> dicaium; hujus vero F i lium feciso secundura bomioom adveotum ol ut ovetn ad viclimim ducltim, 197 ei reliqiia quaxnnque proplioue dlcont de eo.
9 M
aionom peccaloroni acciporo por oomoo ejus omnem ow* . " \ credeniem ia oom. Filium ergo Dci. quem Igno- , rabant hominoa, anoaiiliabant apostoli et adventiim ejas bia qoi anle ioalrucli erant de Deo; aed , , tion alteruni Deora ioferobant, Si enim tale aliquid * , * acirel Petrua, liboro gentibaa prodicaaaei, aliarom qvidem Judatoram, aliarum autem Cbrisiianoruis eaae Doom; qui quldem propier visionem aogtli , \ coolorrlti oornes, quodcvnqoe eia dixisaet crcdi dlasent. Ex verbia aulem Petri manifeslum eat quonian praecognitum qoidem eis Deam costodivil; (22), , Filiom autero Dei Jesum Cbriauim osae leatiflcatoa * eai ipaia, judtceto vivorom et monuoram, in qaora \ . (10) bxptixari eoa jnasil in remissionem pecca0. Paulus qiioqne f t 9. .... torom : el non laniam boe aed et Jeaooi ipiom ipfe, posieaquara de cco(17) eaae Filiom Dci lesliflcaltu eet, qai et uocioa ^ , xxl lo locoios esl ad eoio Spirito tanclo, Jesnt Cbrittna didlnr. E l ealbic 1, 5 * Docniniis el osloodit idem ex Maria naUia, qaamadmodaum Pelri conli- , quooiam aoora Doininum net leelificatio. An nnnquid perfecum tanc cogni- , \ peraeqncratnr, perselionem nondum babebal Peiros, qnam poatea adin- qtiens discipulos ejus, ei venerunt bi? Imperfectua igimr aectiodum bet Pe- , \ , \ miait Ananiam ad enm, init , imperfccli antem el reliqni aposloli. ei opor- * t ? til itemm videret et batebit aot revmscentcs, horum fleri discipulot nt ,.\, - plizareltir: c In syuago t ipti perfecii fianl. Sed boc qnidem ridiculam gis, a i l " , in Dainasco esl. Argnunior vero isii non qnidem aposlolerum, ^|5 praedicab.it cum omtii ed aa mala? aeiilentiae ease disdpuli. Propler boc , flducia Josum, qiiouiain auiem et varia aeoteniia annt uninscn]iitque eo- hte eai Chrintos Filiirt runi recipieatia (18) errorem quetnadnodam ea- . > - Doi.t Hoe esl myslepiebai. Eccleaia vero per oniveraom moodvni , - rinm, quod dicit per rob aposiolia flrroani babena iniliam, ia c , volaliooom manifettatiim e l eadeni de Deo el de Filio ejos perseveral - ^ aibi quoniam qui paaaaa lentia. j esl aub Ponlio Ptlalo, 8. Philippoi aulem rorana apadoni regin , \ , hic Dominnsest ootninm, Aihiopiiro reverlenii a Hleroaolymia ei leganli \ , et Rox (23), ei Deu*, et jodox; ab eo qui est laaiam propbeiani, aolna eoli, qnem atinoniiavii . Nonne eum, da qoo dixil propbeta : c Tanqnam omniuin Deoa accipiena poteaialetn, qoooiam c anbjeclna factaa eal osqoo ad mortooi, roortem ovia ad viciimaro (19) duciaa eal quemadmo<luin gnai anta loodeniem aa alne voce, aic non ape- aniein cruci$ .i Et qiioniam boc vcrum est, Aiheruil os (20)? Nalivitaiem aulem ejus quia enarra- aiensibaa ovaiigelizans in Aroopago, obi Judaeis non asaisloniiboa, licebai ei ciim fidncia voniin bii? qooniam lolleiur a icrra vila ejns . t (21) , Uunc esse Jeauin, et im- prasdicare Deom, dlxil o i a : c Doue, qui fecit mun plelam esse in eo Scri- dum el omnia qua? in eo sunl, hic coeli et lerrro , ploram; qiicmadmodum Dominus exsisions, non in manufactie lemplis in \, \ - ipte eunucbus credens, babilat, ncc a manibns biimaois iraciatur(24),tati - et alalimpoaiulansbapli- D quam alicnju indigens, cum ipso omnibns dedarit , * c zari dicebai: cCredo F i - vilam et *piritiuo, el omnia feceril (23), qui fecil uao eanguioo omue genus hominura inhabitara - liuin Dei eaao Joauoi .
9 9 9 9 9 4 4 9 9 9 1 c 6 4 9 T T 9 9 9 M M 9 n
Aci. , 26 xoqq. lbid. 32, ha. Lin, 7. Philip. , 8. Act. xvu, 24 aoqq.
M t
7 7
T i
" Ibid. 37.

9
Acl. ix, 4 seqq.
lbid. 20.
(16) In quem, #1. Erat. Gall. ol Feoard. io quo ooni fol. 58 . 1, posioriora, , elc., fol. 65, . 1. oliio et. (17) Jeium tptwm. Sic CUrom., Yo*t., Merc. i oi |22| '^ Legeodom . . Omninm quod addunl Fouard. ot Yoaa. Grab. meliu* quam reliqiii, Jc$um Chrittmn. (19) Yicimam. Sic Clarom., Arond. ei ., meriio delevil Grab. quia uoc io Graeco, occ io ro qitomodo el panlo potl reddidil inlorprea. Uqois exoniplaribos occorril. (24) Trtctatur. Si in Gneco legil Irooajoa Caalort, occiitonem. 0$.Saum omilluoi iidom Clarom., Arund. , boc verbum modo sibi pocoliari verlii inlerprea. , ^ ^ ei Yosa. (25) Omnin feetrti. Yerbum /omif io ooitria . (21) Tovtor strai- Quae soqnunlor G i w a , Cate- coJd. legitur. nm PP* aaepo dici iueeria legtniiur, priora qoi-
903
S. 1 EPISCOPl LUGTKJNENSI5 ET MARTYRIS
904
aopor faciom toiius terrae, pncflniena lompora (56) coelom, e l terratn, ei mare, et oronia qoae io eia aecuodum doiormioaiioocio iiibabitaiioiiis eo- suiii: qui ia pneteriiia temporibns periuiait oaaoea rum (27), quatrero illud quod etl divtaom (28), ai genies abire viaa aua*, quanquaoi non iao loaiU qoo inodo tractare possiol illud, aul inveuiro, mouio aeroeiipaiini reliquii, bouefacieot, de caalo qaamvia etfata aon looga ail ab onoquoquo no- dana vobia ploviaaol looipura frotiifeea, adimpleos airum; in ipao eiiim vivimas, et movomnr, et au- cibo el bilariute corda voalra (38) Qaoniam aaBMIS; et qoemadinodum quidaro aecuodum voa(29) tem bia anBaaiiatioaiboa ejoa ooiooa opiatoba coo>dixorool: Biijoa enim et genna somus. Genua igi- aonant, ex inaia epittolit oaioodiraoa apio io lotur cum airovs Def, non oporiot noa putare, id oo (39), exponemes Apostolum. Nobis aulem colqaod esi divioum airoile eaae auro vol argenio, vel laboraniibus his osiensionibus, quse ex Scripiuris lapidi per arlem vol coocuplaceoiiam oomioia deaunt, et quae niuliifai ie d i c l a unt, hreviier el coraformaio. Tanipora orgo Ignoraulia deaptcioo* Deua, peodiose annumiaolibtta, ei t u c u m magnanioiiialo nuoc praecepit (30) bominibus omnibiis (31) ubiqne ioteode eis, et non longiloquium pnlare (40): boc poaoilori in ipturo, quooiam couaiiuiii diem jodi- inlelli ens quoniam osteHsioiies, qua: snni in Scricari orbero torra hi jueiilix, in viro Jeau, in quo pturis, non possunt oslendi, nisi ex ipsis S c r i p l u r U . 10. Siepbanns autem iterum q u i eleclus est a!> auiuit fldem (32), exciunt eiuo a mortoi*. > Uoc ^ aateai in loeo ooo aolum faclorem oiundi Oeutn eia aposlolis prinuis diaconus (41), q u i ei p r i m u s ex aooanliai,noo aaatateaiibasJudasia, sed ei quouiaui omoibiis liouuiiibus seciaius e&l vesiigia martyrii iraom geima bomanutn fecii iubabiiare auper omnem Dotoini, p r o p i c r C h r i s i i confessiunem primus i n i e r * terram, qoomadmodoai el Moysoa a i i : c Quaodo teclui fidticialiter loquens in populo, et d o c e m eos, diviaii AltiaaioMU geniea, quemadmodum disparaii dicons : c Deus gtoria? (42) visus esl palri t i o s l r o fllioa Adam, auiuil lenuiooa gouliain secuudum Abralue, et d i x i l ad euin : E x i de lerra uia, et d e uaioorom artgelorura ; popalaiu aotem qui c o g o a i i o n e loa, ei veni i n l e r r a r o , quain d e m o n aredil Deo (33), jam nou osao aab angelorum po- atrabo t i b i ; et iran&tulii illuin l e r r a m kaac laaiale, aed sub Damiui: c Faeia o*i euim poriio quam oanc ol voa iobabilaiia, el ooo dedit oi haaDooiini poptiloa ejut lacoh, funiculiiin basrediiati rodiiaiom io ea, occ greaaom pedis; aed promiail ojoa Iarael* . E l herum Lyalris Lycia- (34) coni daro io potfetfiooeni oam, ol somini ejus posl OQIB. eaaai Paulua cum Baroaba, et a aaiitiuie claadum LOCUIUS esl auiem aic LVeos ad oam : qooiiiam eril ia nomioo Doorioi noairi Jeau Gkriati ambulare fe- sôion ejus poregrinant (43) io lerra alicna, o l Ira ciaaet, cum iurba honorare eas veliei queroad- 199 servitutein redigeoiur, ol vexabuotor annia modom dooa, propier admirabile faclum, aii eia : quadringeiUia : ei gonioio, cui aervieoi, jadicabo Noa aimilea (35) vobia aamaa homlnea, ovango- ogo, dicil Dominoi. E l posioa oxieol, oi tonrieoi liaantaa vobia Deom(36), aii ab eia vanis aiinula- mibi in ialo loco. E l dodil ei lesumooiom circurocria (37) coovcriamijii ad Deum vivutn, qui fecit ciaionis, oi aic goooravii Isaac. > Et rcbqua aolcoa
u
> T
9 4
Doot xxxii, 8.
9 9
Ibid. 9.
Act. xiv, 14 aeqq.
t T
Act. YH, 2 aeqq.
^, vol ; quod $lal*im
(35) N*$ 9imiUi> In Eras. ol Gall. ntnn* ftotl/oa. (56) Foaia Dtum. Deum addool Glarom. ot Vooa^ addil eiiam ma. Ganlabrlg. cum quo aalU oxaclo roddidil Vulgaiut inlcrpree. legil Irenaeue. (27) Sectmdum detirminationtm Inhabitationh torum. Logiaae vidoiur Ireoaeua, (57) Simulacrii. Noo exslal io ooairia N. Toau . ila legi io ns. Gauubrigiooai codd. codico Actorum dicil Grabius. Haoc lamon ina. (58) Veairo. IiaFeoard. in marg.,Clarom. etYoes. Caoubrig. leciionem oniiaeruol qu4 varias - T. consenlieiile oiiam ina. Gaoiabrig.; cseieri com vuScodicum lor.iionoa aivo io odii. Oxon. aive io Po- galis . T. exemplaribiis, no$tra. lyglotiia Loodioensiboe collegerunu (50) Ottendimut epto in loco. Scilicol librO (28) lllud quod esl didnum, etc. T6 Otfov com D htijiis operie, iu quo Paiili $e*ientiam exomtxal, lrena*o baboi Gaoiabrig. iu qito ei legiiur, Grabio Apottolum expomt, ae pravas basreiicornto iolorloalo, , pro , ol , preUtiooea refellii, ol faclorum ao pollicetor io Praefaiiono illiua libri, ei cap. ull. libri iv, uisi Unoo . (29) Qxidam ucundnm to$. Omiasa oooquo poeta- brura cunira Harciontm inieUigal, in qoo baeralinmt menlio in mt. Ganiabrig. et iEloiopica vor- cum ex iia, qoaa adoiillebal, Paoli EpUlolaruui pai> Ubus coofuuturura se prooiiserai. aiooe. (40) Puiare. Soli Fouard. ei Grab. pul*. Sobia(30) Pracepit. lu odil. Oxon. ex Morc. I , pro?loliigo eiif, vol quidpiam aiiuile. dpii. (41) Pnmu$ diaconut. I u Eras., 6all. Feoard^ /31) Omwbtu. Doost io Claroro. ol Voas. (32) In %nro Jt$u in quo ffoloil /idem. Je$u pari- Claroio., Aruud. oi Merc 2. Feoard. io marg. lor addit potl viro cod. Canlabrig. Scd poal fidem, ol Voaa. priiNxa diaco*orum. Hanc pooiorioreoi locliooem pnoferl Grajriot; ogo priorojii, qoaui juxia vocot aolus ooiiuii Ireutoua. (33) CredU D$o. Ua Eras., Gall., Feoard. tt Acla apisloloroni sic iniorprelor : iUctut su pri. Codd. Arund. el Morc. 2. Alii, credtdit Dtum; Gla- maa, I e*ut diaconui. (42) Deai glariat, oic. Slopbaoi vorba compendio rum. credit Detm. (34) Ljfdte. Momoria lapaos aucior acripsil L%t\m relen lreoueus. Nibil oiiruiu iiaquo si plura pnero LwcmomcB; Lyura siquidcm ex Piolomoo 01 leriuiuai. (13) PeregriHaiu. EdUl. ptrigritxt*. lo Arood. lierodo, quin oiiam ox Luca Acl. xiv, 0, oon io nculruui. Lycia, aed in Lycaooia eiia eraiiu (20) Prmfiniini iempor*. Addool codkoa noairi
9
f
CONTRA IIJERESES LIB. UI. 90* 908 terboniiD ejut tumdem Doum auoooilanl qui olrioaqoo Tetiamenti inquirerent causaa. Iteaarii
9
M t (44) enm Joaopb, et cum pairiarcbia, qoi el collocoina aai Moysi. 41. E l omaeot apoatoloram do&rioam uoom 64 eumde Deum aonoaliaaao, qui Iranslolil Abrabaoa, qui protDiaaiaaem bjerodilaiia ai focit, qul tealameotma circorockionia apto ton-poro dedil, qui ox iEgypto vocavii aemen ejat sorvaiaai maoifettc per circomcialooem (iu aigno ooim dodit a, ai non aiaoUaa aaaent Agypiila);hao6 faotoroaa omoium, bouc Patrom Domini ooalri Joao Cbritti, booo D6om clariiaiia, ex ipaia aarmoniboa 04 Acliboa apoaioloram volonios diacere poaaooi, 04 coniouiplari qoooiam onoa bio Deua, aopor allos noo oaL Si aoiooj 61 arat aopor booo aliot Deut, x abuodaoil por couiparaliooooa dico- *
9
Ifitar cum eial a pattroa dilooiiooo, et inflaii a Salaoa, ooovor&l io Simoui liagi doclriuain, abaiiloraol aooiooiila aoia (47) ab eo qoi ei Dout, ei poiavoraot aemetipaoa ploa iavoniasa (49), qnam apoaloli, alierom Deaai odiavooioatea. apoatoloa quidem adboc qua sool Jud-ooroni senliaotea, aonuotiasae Evangelium; ae autem aiaeerioroa, 64 pnHtentiorot apoatolia aasa. Uoda ei ftfartion, 61 qui ab 60 aoai, ad inlorcidendas convorai aont Scripioras (49), qnaadam qoidara in totum cogtut 666016 tocondua) Luoam aulam Evaogelium, ol Epiatolas Paoli dooortanloa hmc aola lcgitima osao dicont, q o ipai oiiooraveraiil. Noa aotom otiaoi ex hit, qoa adbuc apod ooa coatodioolor, arguooioa eos, dooanlo Doo, io aliora cooacripiiono (80) Roliqui vero ooinoa faUo acionli oomioo iuflali Scripioraa qoidom cooOlooior, ioiorprolatioooa veroconvortuol, qooioadniodoni oatendimoa in priroo libro". E l qoidom hi qoi Marciouo suot aiatim blaepbomaat fabricalorom, dicooloa 6on malorom faclororo (51), propoaitooi iniiii aoi lolerabiboreui babooloa (52), duoa natoraliter dicontet dooa, disianloa ab iovicom, aliorom qoidonn booom, aliorooi auioin malom : bi aoiom qui aonl a Valeniiiio^ nominibos hoooaiioa uienies, 61 Patrom, 64 Doroinom, ol Doum, bnnc qoi oal fabricalor, oalcodeulM, propoailom tiro aoclaoi blasphooiiorooi babont, nequeab aliqoo ex b i s , q u aont iulra
roaraa: bic itto oaelior 661. MeMor ooim ox opori* boe apparet, qooraadmodon ot prsdiximoa": el coro illi oullum Patris aoi opoa baboant ottoodore, bic aoloa oaiooditor Dooa. Si qoia aoiom gro* laoa circa qo*oslioo6a"(45), ea qoto ab apottolia do Doo dicu aool, allogoriianda oxiaiiaaal; prtedicios aarmoooa ooslros diacoliai, io qoiboa uoum D6010 coodilorom 6t faclorooi omniooi otloodimaa, 04 ea q u ab illia diconior, doflroximoa 61 donodarimat: 64 iovoniot ooaaooaotoa ooa apoatoloroflB doclrioe, oi aio baboro quooiadmodom docabaol oi peraoadobantor, qoooiam onoa oai fabrioaior ooioium Dooa: ot com ropuforii a aantantia aoa
uoiom orroren, ot cam, qoae ett adraraoa Doom, Q pJooiiadioom, ôoibus dicoaioa ooni oaiiitom, aod ab oa labo, quas exira Plorona oxpoUa 604. Hae blaftpbomiam; ot a aomoiipao iu?eni6t ralioooni, cognoacoos 61 aam, qoa oat aocoadom Ifoytora aotana oaioia oooiolii ois Scripiorarooi 64 diapoaitionia Dei igooranlia. Nos caoaam differoniia l6gom 61 gratiam Novi Totuoiooti, otraquo apia ToilaaionCorom, ol roraoai onitatooi 61 consooaotomporiboa, ad oliHiaioai bomaoi goneri* ab uoo Uam ipfonini, In hia qoa) ddocopa foiora aoni, ci 6odoai pnatiiia Reo. reforemus. 12. Oanooa onim, qoi sunt nalae aantomia), moii aV 60tegiadatioao(40), qooi tecandum llcyaaoi, 45. Qoooiam aoiem ol apoalol! 64 diacooiaa diasindlom oam el conlrariani EvangoJii docirioai ipaorooi (55) fic docobaui, qoewadioodoai Kkdoaio orbiiraoioa, jam nou sool coovorai, uii diaToreti4iao pnadicai, oi aic doceotti perfocii foerooi, propier Lib.n.cap.XXX. I Tko. u , 4 Cap. IX, XVIU, XIX 01XX.
t 1
{44} FmiL A!ii mondoao, fecit. 0 toUrahilhu* non tol$r*Mlorem ad|ic*re deboiaaat. (45) ASgrol*n$ eircm quw$iione$. ictp\ Ilic vero Ireoxi sonsus 6>t (qoo goooioam otso ,&, Tinotb. vi, 4. nosiraro locuooem doroooalratar) : Valaodouoi (40) Lep$dmiotu. Kditi, legi$lath*e. Marcioui oppooil, osioodiiqoo oiajoroin 6aao illioa, (47) Se*ie*tii$ mif. Suh addidi ex Claroio. e4qaam bojoa blaspbomiaai, qaaonvis ooolrariom \orta. rima frooie apparoal. Hic quidom jaro a primis (48) Scmetiptot pl$ intenhte. Sic Clarom. 64 ypoihoaeoa soai vooiboa d i v i n o m oro lacriV^kS.jcaHeri quodm$tmiip$u ptut inweHi*s*nt. lego laNlii, dicona l6ooi mmloruM factarcm $$4;
(49) A4 tniercidtnda* conweni $uni Scriptmras. aod propoutum inUii tui lottrmbUiu* kabtl; id ost
Loge sup. lib. i, cap. 27, n. 2, et confer Eptpban., bypoibosooa a aa o> primo roroot Principb) (aio baer. XLII , ot Torlollian., lib. iv, 64 Coni. k*rcion. oxplicaiidas o yoces, initii $ui pro moro ijiterpreiii (50) I* aliiTM coHScriptione. Scilicel in libro tin- V6rt60iis inUinm) inoUiuiae inipioutooi aligolari Contr* Marcionetn, queoi jaiu alibi odiluruoi quaienua ouiollit, duoo comroenlos deos, quibut ko promiait. Si idom tiboravit, opos iojoria teinponulla aoconi iovicoui aocioiaa tit: econtrario varo rmn iotoriiu Yalanliuoa *ominibu$ quidoa io apociom koneuitu (54) Factorm. lia ox Faoard. roarg., Claroin. o4 uiitnr, muodi Croatori 61 Palrla, 61 Domioi, 64 Dei oaa* ropoaoi pro f*kricatorim quia kseo vox mox appellaUonora ooo donogaot; roipsa lameu io boc acoloatior, minoaqoo foronda ojoa bypoiboaia, qood pnacedii. booc, qoooi Doum et Dooiiooio, oiondiqoo aocto* (02) Propontum iniiii ni loUratiliorem kabi*te$. 8ic roctoCiarooi. 61 Arood. lo Merc. 2 decti initii roio vocat, sporciaaiuua labia 6 pleromaio ojocim $mh In aliia porporaui legilur imoUrabiliorem.fruclum oaso dical. (55) Diue*te$ iptorum. Pro, dhcipuli ipsorum : npooOtoiv qoidem sou (<< oon adoo malo terlit ioiorproa, propotuum ; sod ai ad grauamalica: uo 66HSU eanidotu voooin iteruni acciptl infra cip. Laiioae, loagia qoaoi ad Gnecae, legoa aiiondiasol, 5 61 48, 0161 Tf rtull. uou raro.
9
PATOOL. G R , V I I .
29
907
S. IRENjfSl EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTIRIS
906
qaod ei avocabatftar ad perfeclum; Siephanae b&c Efangelii, ei cretkreni: et cordia inspeelor Dant docans, adauc com soper lerram esaet, vidii glo- lesliinonium perblbait 6is, dana eit Spfritom riam Del, et Jesom ad dexleram, et d i x i l : c Ecce ciam, aicui ei nobis, et nibll diacrevii inter noa et video CQBloa apartos, el Filium hominia ad dexte- ipsos, emundant per fldem corda illorum. Nuoc raot aatanlaa Oei (54). E i baee dixil, el lapidaiaa igilor qoid lenlatia Deom, iraponere jngom avper oat, et aie porfeclam dociriaam adimplavit, per eervioem digcipulorom, quod neqoe pairea noairi, oaioia martyrii magitlrum imitana, 61 poalulans neqoe noa vaiainaus portare? Sed per graiiam Dopro eia qoi ae inlerflciebant, el dicena: < Domine, mini aostri ieso Christi eredirons noa poaae aahrari ne ataioaa illis boc paccalam . Sicerant perfecti, quomodo ei illi. Post quem Jaoobaa d i x i l : qui unum el enradem Denm, ab tailio usque ad c Vlri fralrag, Simon retulii queroadmodum (57) Anem variii dispoaiiionibua astisteotem homano Deai excogluvii accipere ex gentibas populam generi, aciebanl;qaeniadmodum aiiOtee prophela: ooroini soo. t aic (58) conreniant ennonea pro Ego Titionea implevi, et in ananibua propbeta pbataram, sicut g*ripium e s i : Poat baec 66rvm aimilaio* sum (55) .Qai ergo ugque ad mortem 4ar, al reaediikabo labernaculum David quod 66iradlJerunl animas propier Evangeliam Gbristt, cidil, ei diHorbata ejus asdiflcabo, el erigam illud, quomodo poterant aecundum insitam opinionem uli requirant reliqui boroinum Doaiinum, et emnes hominibut loqui? Quod ipsun si fecissem, noa pa- gentet, Jn qaibog Invocatum est nomen meum salareniur: aed quoniam conlraria big, qni non as per eo$, dicif Dominos, faciaos baec (59). Cognitaai aentiebanl verhati, prasdicabani, 199 ideo ei a aaeculo asl Deo opug 6ju$ : propiaraa ego aapatai gont. Manifeglutn est ergo, quoniam non de- cuadum ni6 (60) judico, non rooteglari eos, qui 6X relinquebant vorilaiera, sed cum onmi liducia Ju- gonlibus courerlunlur ad Deuin ;. g6d praecipfeadeig et Grscit pnedicabani: Judasig quidem, Jesuui dnm 6is, uii abstineant a auilalibiis idoloruoi, 4 enm qoi ab ipeis crucilxus est asae Filium Doi, a fornicaiione(61), ela sangnina: el qoaecunqoo nojudicem vhroruro et moriuorum, a Paire accepisse lunt sibi fieri, aliis ne faciant(62). E i cum bae ternum regnum in Israel, qoemadmodutu osiendi- diciaesgent, ciomnos cooseD8l&86nl,scnpserocl 6is mog; Graecig vero tinum Deum qui omnia fecil, 61 aic : c AposloIS, et presbyieri fratres (65), bis qai bujas Filium Jeguin Gbrislum annuoiianles. aunt in Anliocbia, 61 Syria, 61 Giiicia, fratribua 6X 44. Mauiresiius autem boc a&iendiiur ex apo- genlibus, aalulam. Quotiiam auditiuras, quia 6X nostolorum epistola^quam neque Judaeis, nequa Grav bis qiiidam exeunles lurbaTerunl voa scnnonibut, cis, sed bis qui ex gcmibuf in Ghriaiam crede- deslrueuies animas vesiraa, quibos noo pneccpibanl conlimianiaa fidero ipsorum, miseruni. um mus, diceutcs: Circurocidimini 61 eenralo legoiu (04); 61M111 d68C6Ddiss6nt qqidam a Judaa in Aiiijochiaro, placuil nobia conveuieuiibua iu unum, alecloa viroa iu qua el priinum oimiium discipuli Domioi pro tnillere ad voa curo dileciiasimia noeiris Barnaba ai fld6 qoain io Chrisio habebani, \ocali stint Cbri- Paulo, botninibus qui Iradideruot auimaui anan atiaai, 61 tuaderont eisqni crodiderani in Oomi- pro nomine Domini nostri Jesu Cbrisii. aliaianaa uuin, circumcidi, 61 reliqua secundum legis obser- igitur Judatn 61 Silam, 61 ipaoa per aermouem an-faliooam perflcere; 61 asceiidiaaeni Paulus 61 Bar- numiaiitca noeiram aonienliam (65). Placuil euim nabas Hierosolywam ad alteroe aposlolos propler sancio Spirilui, el nobi, nulluni ampliua ?obt8 banc qujetlionem, 61 unircrsa Eccleaia convenissel pondus imponere, quam baec, qua suni nacessaria: anum, Pelrat dixii e i s : 1 Viri fratres, vos ul abaiiuaaiia ab idololbvlis, 61 aanguinc, 61 foraiacilis qoouiam a diebus auliquia in vobii (56) caliono; 61 qoa?canque non ruliis fieri vobis, aliis 1>6U* elegil, ui ex oreroeoaudireni geuics Terbuui ne facialis : a quibus custodienies vos ipsoe.
91 99 99 9 9 9t B v 9 7 c f 9 i
Acl. t i i , 55. Ibid. 59. 11,!. ' A c i . xv, 25 eaqq.

9
91
9 9
9 9
Ogcas x n , 10.
9 k
Acl. xv, 7 scqq.
99
Ibid. 45 86qq.
9 9
Amoa 11,
Al6Xand. 61 clianr. sic leguni aoclor Gom/ti. apost. cod. Gaulabrig. el bic 61 v. 29. ttb. vi, cap. 42, 61 Chryeost. Ediii vero . T. (62^ Et quffcunque... (aciant. Uanc pericopen, qoa todd. lum Graeci, lum Laiini babcnl iv , in In noalris excinplaribus noc bic, nec versu 29 lcgilur, agnoscttul eliam cod. Ganlabrig. el alii quiaa4if. (57) Qn*m*dmoduM. Vocem , pnmam, dain, ul elCyprian. lib. 111 adv. Jud. cap. 119. (63) Preibytcri (ratres. Sic cuni Irenaeo babeoi q*ui addaul ooalra 6X6inplaria, cuin IroiiaM) omiltanl Cbryaotl.,Tb6opbylaci.,auciorConHit. apotl., codd. Caulabrig. el Alexand. ei Vulgaius inierpres. At in cdilis Grascia : ol loeo cit, 61 cod. Alexaud. (58) El tie. pro cum Irenato eliam . (64) Diceniet... legem. Hoc comuaa uec in Siu* baoabal cod. Gatabrig, sod receution iiiauu emeiigaia Laiina, nec in Consl. epotl. loco cil. legilur. daiuni fuiasa dicii Grabius. (59) Fuci$n* hac. Nec , quod addiuil no(65) flottram unieniuuH. , eadcm, haalri codd. leguul Vulgalus eiiEibiops inicrprcs, nec bcul uoilri codd. xalal n\ codd. Alexaud. ot Canlabrig.
f
(54) Ad dexteram atiantem Dei. Sic Glarom. 61 D (60) Secundum me. Has vocas non agno^coei nosira exemplaria. Yoaa.;6diU. Hantem dextris Dei. (61) Et [ornicelione. \ , *t $uf(55) Simitatui iam. Edill. assimilatus $um. (80) i a vobii. Cum Ireuaio babel cod. foeaih, quod addunl uoslri codd. oiuillil qitoquo
GONTRA UitRESES LIB. !U.
010
agotig, ambolantog in Spirilo aaooio (00). Ifani- , admodom ot noaf flealam esl igilor ex hig oiunibog, qaoniam non aJ- \ ; Soadeag siinul bii qol toram Palroa etse docobaol, aod libortatia Novooi , \ gocuro eraot, et gigoiiTesUfxenUm dabaol big, qui novo in Deutu per , eaoa, quooiam nisi SpiSpiritttni aaociom cretlebant. Ipti aoiera ex oo ' riiaa ganclog guper ooa qood qo*rerenl: An opor lorot cireomcidi odboc , reqaievisset, exsifteret diaeipolog, oeeno? maoifeaio ogiouderool, ooo ba- qai eoe probiberel a babxitto te allerios Dei coaiemplaltonem. piiamate. . 15. Caslenun non lalem limoroaa circa primam 2 0 0 Hi auiem qoi circa Jacobuu aposiolt (75), haboistent TegUmentum, ui nec caro eiboicig (67) geoiibus quidcsn libere agoro porudllobaol, concoqoidom cooToaci vellent. Nam et Pelraa, qnainvii denios ooa Spirilui DoL Ipai vero eumdem acieoloa ad caiecbizaodoe eos toigsug osacu el lali VUioue Deum, persof erabaol in ptitiiuis obsorvaiiooibus: ila cooterritns fuigael, cuiu fnnore lamen roulto loco* ol ol Pctrue qooque, lioiens oo culpareuir ab ipsis, Uta etl ad eog, dicoog": c Ipai sciiis quouiam oon aule manducanf com gcolibus, propler viaiooem oi ett fas viro Judaco adjungi (68), aul convcnire cum proplor Spirilom (76) qoi reqoioveral super cos; ollopbylo (60): mibi auiem Deog oaloodii, oemi- CQID laoieo adveoitaool quidaro a Jacobo, teparattera cotnroaneni, aul itnmundum dicere bomiaem : vii ae, ei noo oiaodocavil cuin ei$\ lloc ipauiu auteoi dixil Paolus oi Barnabam fociato. Sic apoqoapropter gioe conlradiclione veni; (70} - b:s nerinonibut signifl- Kioli, qoos univerai actoa, oi ooivoraae docirioae f)o , caoi, qooniaui abis- miooa leeies fecil, (obiqoo eoim timol cum eo , gel ad eos, oisi j u&iui (71) asaialonies ioveoionlar Petroa ot Jacoboa et JoaitI . fuiaaet. Sic aeque ne ba- nea) roligioso agobant circa dieposiiioiieto legis, piisma qtiidezn (72) la- que oai secunduin Moyaem, ab uoo ol eodooi si ; - cile dedigsel, nisi, Spi- guilcaoloa esso Dco. Quod qoidem non fecisseul , I , rilu sancto reqiriescenie aecuodoo qoa: praediximos, si pneler eum qui legia - supereos, propbeiaoles dUpoailioiiem fecil, altenim patrein a Domino didi, eoa aodisset. Et propter cissonl. . \ boc diiil : c Ntuiquid CAPUT XIII. c aliquts (75) aqoam vola- Adter$u$ eo$ qni dicnnt, tantnm PauUm ex apouo 6 re poiesl ad baplizandum C li$ cognotiae veritaUm. | (74)] bog, qui Spirilum san1. Eoaaolem qui dicunl, tolum Paobioi veriia* , - clum acceperuut, quom- lem cogoovttae, cuiper revelaliooeoi niauifesia Act. x, 28, 29. Ibid. 47. Gal. , 12,15. (66) Ambuianu* in SpiriU innclo. Haec eiiani in priorl periodo, quid aliud ex conslrnctioois logo agnottunt cod. Canlabrig. ei Teriullia. lib. De sequi poierai in posloriori, iiiei pluralis iiumoroe! puditit. cap. 12. Sed clarisaimitm virum fcfellit aliud, quod baud (67) Eihnicte. Ita rcius Fetiard.. cod. Glarom., eaiis alleolos noial Billius ; acilicel, ireuarum hoc Vosg. ei Grab. Cceieri perperam, . Ulramquo loco Inlelligero coaclonem eam.quain AcL xv, post voccm reiinei Feuardeiu. Pelrum Jacobua baboil. Nequo ad eaiu cou(68) Adjungu Sic Fcuard. raarg., Clarom. ol ciooem ullaieoua reapicit SS. auiiaies, aed ad Yo$.;alii, coHJungi. cain, qno e circa legfllium obsenraiionem gere(69) Allophglo. Id csl. alkuigtna. bal, moduni Jacobns aposiolus. Ilaiicque fuisse Ja(70) . Hoc deniqne Graecora fra- cobi prudeulem cocoitoniiain asserii, ut goniiloa gmenium e saepe dict Gaieuue fol. 75, p. 1, de- quideot libcre agere permitlgret, id eai ad legaliuui feripsil Grabius. observalionem baudquaqiiam *adigorel; ip$e vtro (71) SKUBI. Ua Feuard. in marg , Claroin., Vogg. $cien$ eumdem este Deum utriu&que Tesumenii ol Grab. juxla Graecuiu . Kcliqtii, mii- niiclorem, perattmret in prislim* obitrtmionibus legalibu*, oe acilicel Judasoruoi aninos in ipsa urbe. INI. (72) Sie <rque u< baplitma qnidem. Ita pro $ic D quae Judaic;o religioois sedeg bacteiius exsiiurai. neque baplitinu quidem, ex cod. Claroin. reposui, exasperarel: (quod ex Eusebio, aliisque monuiuetiiig lianc leclionem genuiiiaui esw ralus; tnm quod occlesiaslicia ceiiuiu esse cousial) indcque faclum, Graccis ooo male cooaouet; luut quoJ non dubiiein, ul Petrus et ipse, qoi anlea el verbi ei facii quin voccm (quae iu ouiiiibiig altis codd. red- eaicam legem ad galuleiii nou oaao noceasariaui dila oon legilor) verlcril iulerpres, ceque. Porilior osieoderal, cnm advtniuent quidam a Jacobo, l i alioa vertiaael, fortaue. mens ne culpareiur ab Aposlolo, quem Jodaicorum (75) Nuuquid aliquii. l u Clarom. el Voes. Reli- rituum observaulissinium osso sciebal, a geoliliuui convicln aosesubdoxenl; quod Ecclebiuoi coiilurqoi, Nxai q*i$. (74) fiaxrtcrOrjrat. Has vocos io roi. Ca- bavil, ul referl Paulus Galal. n, 11, el eqq. Jaiu leoa oegUaoulia scribx, el occasione aeqooiuis vo- videril Grabius, quam prudooier ex eo aucioria cb ab eadem ayllaba iucipieulit ooiisaas up- nosiri ioco concludore ae posse exUliuiavii, /r#nmum kvc loquendi gentre pnmatum inter upottolo* pletii vir darissimus. (75) Ui autem qui circa Jacobum apotloli. Grae- S. Jacobo tribuiste, lanquam epiuopo HierototymicJtmoin osae noial Uillius, ol \ lanm Eccletice. Dormiai necosao osi quisquia pnoui pro , Jacobm - tuin eo in loco expisceiur, queoi coiiscribons auctor, aioiaf. Grabioa vero bic cum iacobo reliquos si- dc primatu sive Pelri, sivc Jacobi, sive alleriug CHaaoi apoeloloe inielligil, quia, inquit, sequitur : jusvig iio * quidem cogitavil. (76) Spiritum, Sancium quod adduol omtgu tmo *ci<nti$ eic. At plurali aduibiio uoiuoro
1 9
S. IRENiEl EPI8C0PI L13CDUNENSIS MAKTYRIS
918
tnm (77) etl mysteriom., ipao Paoloa cooTiocal oua, oiiUobai Domiooa daodocim opoatoloa ad u m dicetii, unum et ipmioi Deuin el oporatom Peiro in qua> perierant doanoa Iarael, ti Yoritatoa aoo ooapoftiolftiura (78) circumcielotiis, ei tibi In goo* giiOTcnini tQfjoiaodo aatetn aoptoagioia pnadieatet . fpsioa ergo Dei Petms erat apostolut, bant, nlai ipai prlus firtolotn (86) pnedicaUoaia eujtis ei Paulos: et qoom Potras in circooxisiooo eognovitaentf Aulqnomodo Petroa ignoraro poannuniiabal Deom, clDei Filiom, biincel Paolasia tuil, eoi Dominus toatiniooiom dadii qooaiaot gentct. Naqoa enim aotam PaulumftaWaro(79) - caro et saogoi* noa rofolavil ei aad Palar qJ in nii Domlnas uoater; nec eic paoper Dooa, ol onani colia oai ? Sicat ergo c Paulua aposiolos non a aoltim baberet aposiolom, qui difpoaiikineni Filii bomlniboa neque per botninaai aed per leaui cognoaeerei. Paulua aoiaaa dicona : Qaam aum (87), ei Doom Patroiu ; Filio (88) qoidaaa aoocioti pedea ovangotixaoliom booa, oroafoli- addocento aoa ad Palrem, Paire rero rerolaoioeia aautium paceml > nianifesium focil(80), qooniam FUium. unos, sed plurea erasl, qui veriiateu ovaofoli5. Qooniam aatain hia qoi ad apoatoloa aabant. Et rurtna In ea Epittola q o o ) eat ad Corin- roni eum da qosaiiooo, acqoioiit Paoloa, ai aaceaibioa. cttm pnadixisset omnea qni Deom potl rc- dii ad eoa cum Bamaba in Htaroaolymam, ooo ai# 9 9 f 9 9 1 8 9
aurreciionem Tidoraot, inlalii: t Siva atttem ega. * ab iptia Ubortas gentiliura eootraive illi. kic anountianjat, ei aic credidistit*: mareitir, ipso aii in ea qtta? ad Galaiaa' eat Ejaiaiola: unam l eamdem praBdicationen conQlens ooaiun Deinde post xnr aunoa aacendi Hioroaolyaaam eomm, qul Doom Tidoruot poat reaurraciioaea a cum Baniaba aasouiooa ei Titunn Aaeeodi aaiaa umrtiiis. atcaodum revelaiiooom, ei coutuli cum eia v a o 2. E l Dominos autem Philippo roleoii Pairom gelium, quod praedioo inter geoioa. E l iloraot vidore, respondil: c Tnuto lomnoro vobiscuin s a aii : Ad boram ceaaimtis aubjeciioai (89), 2 0 1 ol ma non cogoovisti (81)! Philippe, qui videi me uii reriiaa Evangelii poraovoroc apod ?oa (90). 8i idet (88) et Patrom (83). (Juomodo lu dicia: Oa- qnia Igiiur diligooior ex Aclibua apoalolorum acrolcutr lompoa, de quo acripuim eal t Asceadi (91) tenda oobia Palrem ? Ego eniin ia Paire, et Paior llierotolymam, propier pnedictam qoamiooom, in me,el amodocogoovtatis eum, oi Yidislii* (84)* invooiol eos, qui predicii aunl a Paolo, annaa cooQuibas ergo Dominut tetlirooniam dixil, qaoniam curretites (98). 8io (95) aat coosooana, ei veiul eaet cognoteniDl in ipso, el videruni Puirem, (Paier aatem veriias) boa dioere noo coguoyista vcriu- dem U m Pauii aooonlialio, quain ei Lueas da apo tam eat boaVmuni falta tesiantium, el eoram qoi Q slolii tesliflcaiio. alienati anol a Chriau doctrioa (85). Ad quid enlm
l i e c a u M f 9 ie 9 9 9 9
Galat n, 8. Rom. x , 13. 1 Conxy.ll. 6 a l . i , 1. *Gap. u, 1,2. "Ibid. 5.

uea iiiae.
ioan. xiv 7, 9,10.

t
Maltb. x, 0. ' MaUh. x?i 17.

9
Chriitvm tl Denm Ptinm; sic et alii apoaioli a Filto elecii soot, a Palre auteni edocli; # f7ioaxidtm adduceHie eo$ ad Pairem, P*lrertro msUm* (77) Uanifettatum. Feoard. male, mn\{e*lumu git Fili*nt. (78) In apoilolatwm. tta Clarom.^t Arond. juxu (89) Ad koram auimut mbjeciioni. Negaiiooooi M i c n i m Iftxiiim. Alii minuk racie, ta apottoiaiu. (79) Soinm Poulum aitre. Edili. I / prasniUioiit nosira . T. exentplaria toto Grx*ca lum Lalioa : Neqne *d ktratn ceuimut. Sod prloPenlum $alvaret. reio lotliooeio foisao antiqox vertiouia lulicat ea (80) Feeit. Edii. facit. (81) CofHowUU. ha codd. Clarom. ei Voat. joxia eo oiibi consiai, qood Teriullian. lib. v, cool. MarGnacum Evangelii lexluro. Alii tero com Yulgalo rio. cap. 5, nediiiu pro oa cootoodal; tod ei cum negalivam p r o l i d i w c i cx Marcioiiia codice, baoc itiierprela babent, cofnomiU; quaiu leclioueni agnoscnnt eiiain Gracci Yeleaii codicea, in quibus oaae ittiaiiohem Scripturm dicaU Deinde Hierony* mus el Ambrosiasler obaemnt, id discriminit txsUt . loi Gra-cos ei Laliuos sui lomporis codicos ex*li. (82) Qui videl me viiet. Clarom. oxi vidii au, D ti*o, qood illi uegaiioncoi prasinilleroitl, bi o m i i l o ^ tidit. rofil. Ocniquo veiuetitsiiuue noaior 8ao-Geroioooo(83) Patrem. Yocetit mtum qnam addunt a u Paulinarui cpiitolaniin codex Gnoco-Laiiuoa, Eras., Gall. ei Fenard. oiuiuunl uias. peue omues, voierem l i a l i c a u i , doctitsliooroin virorum jodicio, uac in tacris Bibliis cotnparel. exhibeos, ciimlronaDO baboi, ad koram ceuim*$. (84) ix mi... niditih. Dua Tocee etl ei cum quui (90) Apud tos. Arinid. in woi. in ediit. afquaulurate ei vidi$tit desunt in Glaroni. (91) Atctndi. Sic Claroio., Yoss. 01 Fooard. ei msi. Anglic. oiarg. Raliqni, a$c*ndi$*e. (85) Chruii docirina* Glaroun. Ckrino doeirina. () luveniel eot qtti prmdicli wni oPox /o Merc. i , vera doctnna. (86) Virtnum. Sic Clarom., You. c l Feuard. coneurreniti. Paala* ipse cap. Epialola; ad GalaUi scHbii ao s U i i m potl coiiYcraioiiero io Arabiam marg- Csieri verilaiem. (87) Jetum. Chmiuni addil Grabius aactoriuie proreclom , looi poal aonoe tros Jeroootyoiam v#iii&so, obi quiodocioi diea donuxai otorauu abiit cod. Arond. (88) Patrem, Filio. Hic quidpiaro loxlo exci- in parlea Syrise oi Cilici*. Dtinde, inqoii oap. . dtsao oomo ooo vidtt, aUoroio acilicoi comparalio- poti anno* qnaiuordecim HtrMm auxudi JtroMUjmmn cum BMTHUO* ; oi oioiiroiu de iloaaica? logia obaor tiia ioter Pnoloaa ot roliqooa apoatoloj meiobrum; qnod laoion facilo aoppleri po4ol. Ul eniin vob, vatiooo, de qua cooiroversia uiola fot*rai A a i i o cbia, quod *ic*t P O O / M roiiftulolna Tuit apoilolm, ncn ab (95) Str. Eras., Gail. el Fciard. o i t i e , *iaa. kvmimbu, necue ptr ftomiHtm, *ed pcr Jetum nea editi. omilltiut, uoo axcaplo Merc. alii um, t 9 y 9 9
CONTtU ELERESES LIB. IU.
tu
A lode Putoolos navigavarunt, et imte Roinam penre* CAPDT XIV. q*m oecnM&rm mpterim prm *IH$ idxritut oeniDt P/ta, el quanto lempore Roau* eommoraii IMCQS x a t d x x j HHm$ ccme$ , labommaus cowauni " OmDiboa hia curo adeaset Lucas, diligenior f#n oc p*rtic$p$ i o i i o r r i xox polirftMf; xtc # eonacripail ea oii ueque meodax, neqne elaiaa rffaa w u UUre potmit ptr qutM solum p/ara ae deprebendi meximu n*c*4$*riM ntmgslicm kitiwim capiUt aa- poaail, eo qnod omnia kasc consiareai, et aaniorem aum eaae omitibua qnl nonc aliud docent neqae ignorare yeriiatem. Quoiiiam aoI.Quoniaro aataai ia Locaa Snaeparabilia fnil a l i n proaaentor (98) aed el cooperariaa fuerii poPaok), at cooperarias ajoa In Srangalio ipae lacli aaanlfaalaoi, BOD gtoriant aed ab ipaa produ- alolordm, maxlana aotem Pauli, et ipsa auiem Paulot inanifleaiavU in eplalolia, dicena : Oenta un 6Uia(94) Tariuie. Saparaiia eniin, Inquii, a Paulo el Barnaba, et Joanne, qul vocabaiur Marcne, el dereliquil, ei abiit Tbaalalooicaro, Creacena in Ga< > caaji navigaiaeni Cyprum, c not Teoimua Sn Troa- laiiam, Titua in Dalmaliam; Locaa eat mecum a los . Unde oaiendit qood aamper Junctus et 61 dem ; et coto tidltaet Panlna per somnium iasaparabilia fuerit ab ao. Et lieram in Epiafrla mm Macedooam dicaaieoi ( 9 5 ) : Vetdent to Maqu eet ad Colotaaoaaa* a i l : Salmat voa Lucaa cedoniam opilnlare nobia, Paule; alalim, ait, qnac9 9 9 9 9 9 9 1 1 u 9
aixjmos proficiaei hi afacadoniani
inielligeuieg
1 1
i . Qaoaiam aoiem Paoloa ahnpliciter q o aciebat baec et docoii (99) non aoknn aoa qul cam ao eraat Tenini omaea aodientaa ae ipaa facit nuuifeaium. Io llilelo enim cooToeaiia epiteopit et presbyieria (1) qui erant ab Epbaao et a raliqola proxiuiU cifiiaiibaa qaoniam ipsa feaiinarei Hierosolymia Panteeosien agere mulia teaiifiaatia oportat ei Hittroaolymii 6f 60ir6 _^ ^ ~ ei * al dic6fit qu 1 -J rtet Paulo, qaeniadfnodiim vioctos Romam miuua adjecit : c Scio qooniaio jam non videbilit fadeiu 6JU, 6laoroen catiluriQnia qai tuscepit 6Qm " 6t maani: taatiflcor igilur vobU hac die, quooiam parasama nayium (97), et qnamadmodnm naufra- mundua aum a sanguina oronium. Non 6oiiu mbgtaai facamnl 61 in qoa libarati sunltaanla 6 l Iraxi , uli annuniiareiu vebis oaiD60i aeuteoqaemadmodam bumaniutem ibi p6rcep6rani, Paula Maui Dci. Aii6ndU6 igiiur 61 fobia 61 oroni gregi, coranta principem iptios inauba, 6t queuiadmodum iu quo toa Spiriloa aaucius praoposuit epiteopog
u 9 9 9 9 9 M 9 9 9 9 9 1 9 9 u 11 v f 9 v
qoojuiam proTocatlt not Domioua erangeliiarA eis. Navigantaa igitar a Troada, direzjmus navigiuro (96) in Samoibracan " ; etdeiacept rdiqoum oiunem ipaoram ugqoe ad PbiHppoa adventdm diligeotar aigni6eat et qaamadmodum primum aermoaefii locull aanl : c Sadentea eoim inqoil locali sonoa aaalieribat qoa) conveneranl; el quinaiu credkterant, el qoam multL E l Uaram ail : t Noa ajiieaa navigaTimu$ poet diea azymonnn a Pkilip* pia, el enimns Troadam, obi et commorati tumua dfebaa aaplam. Bt reliqoa omnia ex ordina cain Pavk> refert omni diligeniia damonairana ei loca, et eititataa at qnatititalein dlemni qnoadoaqne ffieroaolymam atcendarani : et qus illie contige9 1 1 9 9
medieat dilectaa * . Si aolem Ltfcat quidam, qui aemper com Paob pnecficaTit, et dilectus ab eo eai dicioa at cum eo evaoge!ixavU eiorediint eal raferre nobit Evangelium, nihil aliud ab eo didicU, aicut e&terbia ejita oaiensum eal; qoemadmodvai bi qui nauqpam Paulo a<j|]aocu ftierant glorianior abacondfu ei laanarrabilia didiclaaa aacranaeniaf
9 9 9
Acf. xv 59. A6t. xxYni.

9 9
a i
Acf. X T I , 8 seqq. > Ihld. 15 " Art. i x , 6, ' Acl. xxt I aaqq, " Acl. ! . II Tim. iv 9 10, 11. " Col. lt, 14. Acu xx 17 aeqq.. lbid. 85 aeqq.
M 9 1 1 9 9 9 9 9
i a
chi aam aliia apoalolis Iraciarat; qnod in conci quJdam consiai ax Acior. xxvn ei xxvm Tâulum lio Jeroaolymis celebralo faclum 6$U Jam 1 iras 61 ia Italiani nayiffaniain, navi primum Adrumaliua qaaiuordacim annoa a Paulo mamoratoa colligaa. d6inde A|6xandrioa oaoqoaio Tero PaUreuai uaom anmma fiet annonim ftepl6md66im; qood apprima faitaa. Alexandrio rtro navl, qua a Maliia intuU ajaadral ad epocbam concilii Jaroaolf qiiuni. Pao- Pataolosirausfralavil. aau inaigna 6ral Ina aaiai Cbrialo nonnati d6dii aob flnetn anni Caalor 61 Pollux. E l idipaum eai qaod expritaara Cbriati 54.Jerosolymam uim primaoiTaoil anno 57 oluit loi6rpr6t ptr paraaftxx xavixm. Bxmda ai numarea annoa qoatuordeciro, iacidea in D (98) Ptouculor. ld aal comes, Grsca xaaam 51, quo HierosolTUiain iiatom ascandii, . eonciHo ibi 6cl6brando adfuiurut. Quaa parapicua! (99) Simpticiter .... docnit. Sic Clarom. A l ajnia compHtandi ralioui difficuliataa oppoiMint Feuard. in inarg. i Yoaa. iimilUer... docuU. Relixâaraoniai in Annalibug Pw/int#, et Hammondui qui impHeiler ... doccbt. ia aals In Epialolam ad Galataa notia, aolvare (I) Epitcopii $1 prttbgten*. Sic Gnream vocam axl baioa loei. Leaaiis erudiut dociiuimi Tille* ^66 ktx. xx, 47, quaui raddidii Valgatua aaoniif noUsin D. Ptoli vium lom. 11 Commentur. iiiierprea, mehrtt tuuu,recteialarpreiaiar lreuxxia. ia Bi$i. tccls*. nol. 5 617. Epitcopoe igiCur a prasbyieria diaiinguii, nc eatii (94) Produciui. Grasce scripaitae cnm Grabio palo 6as6 axiallmal baja aacras Scripiurai loci 86n8Hni Iraaeuai, , quod V6rier6 debuiaael in- apiacoporom 61 pmbyteroroni iiiium 61 ideiu cx lanaraa, compuUus. 8lili886 nomen, graduui 61 ordiiiem. Woc bia ron* (95) UicMntem. Sibi quod addonl edill. dacxllo lcnina aanciiaatiuua pneaul addil, episcopoa illoa 61 omibua msa. prasbytcfOf 4 Epktio umuiii, sed #i r*liq*i$ (96) Natigiutn. Alii naum. ptoximi$ ciwiteiibui contocato* foiHto. Qooa 6igo (97) El paraitmatiavium. (Id aat inaignia naviam) potlea coiupellai 6ptecopoe Apoiotua, tiou ersmi aic 666 Clarom. 61 Vosa. Cieri mss. codd. corEpbotiiii dunlaxal preabyien, MI Scripiurai Teiim rapil; no6 emcndaliorce Eraa., Gall. 61 Feard. dctonpiciitca caviUatitur imriuiiii, unl Epbci 4 cdilU in qiubas lcgltttr, et Pniarcnie uavigiuw: Sircliquaruttt proxiiuaruiu rivilaliuu epiacopi.
9 9 9
915
S. IRENiEi EPfSCOH LtGDUNENSlS ET MARTYRIS

t
916
regere Eccleaiam Domini (2) qoato eibi coneiituii ptr aanguinem tnaro. Deinde aigtiificana foloroa inaloa doclorea dixil " : c Ego scio qqooiam advettient 2 0 S P * dlaceaauro maum lupi gravaa ad vos, ooo parcentes gregi. E l es yobisipait exsurganl viri loquenies penrersa, nli convertanl diacipulospostse. Non snbiraxi, inquii, utinon aonentiarem omuam senleiitiam Dei vobis. > Sic apoaioli simpliciter, et neroini invidcnlet, quae didieerant ipai a Domlno, batc oronibos tradebant. Sic igiinr (5) ei Lucas nemini invident, ea quae ab eie didicerai, iradidii nabia , ticol ipte tesiiflcaiar dicens: Quemadmodum Iradideruni nobis qui ab inilio conlemplatorea, etministri fuerunt terbi . > 3. Si auiem qnie refulel Lncam, quasi non cagnoverii veriiaiem, mauifesias erit projiciens EvangeHum, cujus dignalur ease discipultis (4). riarima eniin ei magia necex?aria Evangelii per IIIIIIC cogiiovitiius, sicul Joanois geiieralionein et de Zacbaria bieiortam, ei arivenlam angeli ad Mariam, ei exclamaiiooem Elisalieih, el angelorum ad pastores descensam, et ea quae ab illie dicta euiil, et Annffi ei Simeonis de Cbristo lestimonium, ei quod duodeciro annorum in llierusalem relkins sit, et bnptlsmum Joannis, et quot annoruin DoniiDIIS bapiixaiut sii , el quia in qoiniodecimo anno Tiberii Cx&aris. E l in roagisterio illud qood ad divlies dictum e s i : Va Y o b i t , diviies qaaiiiain percipitis (5) coiisolalioneiti veslram; ei : c V * vobis qui saiiaii estis qtiouiam esurietii; et qui rideiis niinc, quia plorabiiis; e l : tVajrobi* cnm benedixerinl vos bomhu* omnes. Secimdom ba?c enim (aciebaul el pseudoprophelis patres vestri; et oouiia luijttsniod! per soluni Lucam coguovimtis, ct pltirimos acius Domini per hunc didicimue, quibus el onuies iilnntnr: ut nmlliludineui (6) piftcium, quam conclusernnt bi qui cum Petro erant, jubeoie Domliio ul miitereni reiia * ; el Hla quae pcr oclodeciro auuos passa, curala fuerat mulicr dia Sabbatoritro ; et de bydropico, qucm curaxit Dominus die Sabbaionim, et qaemadioodum dispuItfit quod curatii in bac die; et qaemadmodum
v 0 t n 9 9 M f
docuil diseipalot primos diacebUas non appetere : el qaoniaai paoperea el debilea voeare oporiel, qtti babent reiribaere . Et qui palaat (7) nocte auinere panes, ei propier iu&ianliara importuniutii tamil * ; 61 quoniam (8) apud Phamatum recoatbenla eo, peccatrii mulier oscolabaior pedea ejoa, el unguento uogebat * ei qaaecunque propier eam dixit ad Simonem Dominue (9) da daoboa debilaribut " ; el de parabola diviiis illius qui reclusit qua* ei naia f u e r a n i , cui ei dicium esi: bac nocie exposlulabunt animam luara a te : quae auiem praparatli, cujus enint ? siniililer anieui ei divilis qui vetliebautr p u r p u r a , el jocondabalur (10) nillde: el egenum Lazarum (11) : ei eaoi quam ad discentes aooa dixil reupoasioncm, quaado dixerunl e i : c Adjice nobis fideai ; at eam qux ad Zaccbsuro publicanutn facla est, confabutaLioneai " ; el de Phariaaio et de Publicano, qui simul adorabanl in lemplo . Et de decem leprosis, quos sioiul emondaYil in via ; ei quoaiam de vicia el pUusii clandoa et Iuacos (12) jussil colligi ad napliaa ; ct parabolam jadicia qui Deuro non liniebai qoeax inslanlia viduie fecil ul vindicarel eam E l dear* liore fici, quaeral in vinea, quac non faciebal frt> duni * . alia roulla mit, qu inveniri poaanul a aolo Luca dicu ease, quibus ei Marcion ei Valenlinua uionlor. El super nac omnia, poai reaomelionero, i n tia ad discipoloa auoa qaas Ioculut eal, el queinadmoduro cognoveruiit eom io fraciiona panis .
n M u 1 4 M t T M
4. Necesse esl igitur el raliqna qn ab dkta ennt, rectpere eos, aui el lita renunliare. Non enini couccdimr eis, ab hia qui aenenm babenl, qoaadanB qnidam recipere ex bis quas a Luca dicla aant qtiasi siot terilalis; qaa-dam vero refuUre (15) quasi coguoviasel veriuiem. E l ai qaidem refutaverint b i qui a Marciooe etiai, noa babebuni (14) Evangeliom : (hoc enim quod esi aacunduni Lucam, qucraadoiodum prxdiximus, decarlaalea, gloriauiar se babere Evangelium) bi vero qai a Valenlino aunt, ceasabonl a plurimo vaniloqaio auo:(ex boc enim nauliai occaaionea subiiiilov w
" Aci. xx 29,50. Luc. i , 2. * Luc. vi. 24 seqq. Luc. v, 6. Luc. XIII, 2 seqq. Ltic. XIY. Luc. . * LHC. YII, XI. ** Luc. XYI. Lnc xvn. Luc. xix. * Luc. xvai. Lue. xviu
11 M
n
Luc. XIV LIIC. XVIII.
Luc. .
* Luc. xxiv.
(2) Eeclitiam Demini. Nostra . T. cxeiuplaria babeul, Eccletiam Dti . Allamen cod. Canlabrig. el alii quidani cum Ireaaeo baiienl ; alii tero olnimque, \ . (5) Sic igitur. In Faaard: edit. perperam, ti ioilr.
9
(5) PercipUh. Feiiard. io marg. el Vosa. * pittu. Sed repugnai saccr lexlus.
(6) I/f mnUimdintm. Alii, et multiludiacm.
(7) PnUat. Iia pro puUemt reposui ex Claroai. quia mnx sequitiir tumit.
(S) Quomiam. Edill. quomodo.
(9) Dominns. Hanc vocein addidi ex Garoiu. ei

(10) Vetliebatur purpura, et jocundabatnr. CUrom. el Ouobon. VetiUur purpuram, et jocmmda* tur. (\\) Et $genmm Lazarum. Subialcllige, pe* Lmcam didinmtti.
(4) Cuju$ dignalur eu

v
diidpulus.
Parliculam
negaUvain quse io omuibas editi. praefixa osi verbo dignttur, expunxi aocloriiaie Clarom. ci Voss. H i c eniia amrmaliva legeoda etse demonsirat oontexiiia. Siquidem agiifrenaeaa contra llarcionilaa, qui partem Evangelii Lucs adroilieniea, parlem rvpudiabanl; qnoa cx co probal loium Evangrlhnii projicere, cujuft lauicn diicipu!os sc ceic piom>baiilur.
(12) La$co. Sic Claroin. el Voss. Alii, ctrcou

(15) ftcfutart. Id csl, ipernen, rejlcere. [l 1) llubebttut. A l . kabett.
917
CONTKA HJERESES LIB. III.
918
qoii ( 1 5 ) soi acceponinl, inierprelari aodootes raius eal Deus plurinia Evangelii (80) oslondi por malo, qoat ab hoc bcne sutil dida) si auiem (16) el Lucam , quibus necease babereni omnea u l l : ol reliqua susctperecogeoiiir, inlendentes perfeclo(J7) sequenti (21) tesiificaiioni ejoa, quain babel do Evangelio, el aposiolorum doctrinae, oportei eos aciibot ei dodrina aposlolonim, omooa seqoooloa (88), ol regulam veritatis Inadulieratara baboolos, poeniiendain agereût aahrari a periculo posslnL salvari possinL Igilur tesiificatio ejiu vore, e l 203CAPUT xv. doclrina aposlolorum manlfesta, el flrma el nibil Ebionmos perttringii, qui P*uli auctoritaUm eleva- ublrabens, neqae alia quidem in abscondilo, alia 4om, kaneqne confirmat tx Lmem tcriptii, qnm vero in maoifesto docenlium. UKiverta atque inttgra admiui necu$e ett. Tum Gnonicorum ktjpocriri, dolis ae *uperbia catii- 8. Hoc enim flciorum, ei prate aedocooliom, ei ali$, concludil tx haetenus dictit, apatolos, eo- bypocrUarvm esi molimen, quemadmodum faciunt rumqve di$cipulo$ unieum Deum tnundi erealorem bi, qtii a Yaleniino snnl. Hi entm ad malliiodioom, noviu* ac pradicatu. propler eos, qui sunt ab Eccleaia, quos commune 1. Eadem auiem dicimus iteroro el bie, quS Paulum ecclesiaelicos (25) ipsi dicunt, ioforani sermonoa, ^ ^ , , per quoa capiunl aimpliciores, el illlciaol eos, siapoelolura nou cognoscqnt , quooiam aut reliquis verbis Evaogelii, qa* por solum Lucam hi noslraru mulanlee noslruui iraciaiom (24) ut wcplus audiant; qui eiiani qoerooior de nobia, quod com veneroni agniuonem roooniiaro debenl et non uii eis; auiei illa reripiunt oinnia, babenl oecessi- aimilia nobiacuro aaniiani, sina cauaa abslinearooa latein recipero etiam eam laatiOcalionem, quae est 008 acommoAicaliooo oorom, ot com eadem dicaot, de Paolo, direnle ipso, priroum quidem Dominum ei eadom babeanl doclrinam, vocemus illoo ha?reoi de coelo locuiutn: iSaule, Saule, quid ma per- licoa, et com dejecerini aliqooa a fido per quxetiosequeria f fcgo suin Jeaus Chrittus, quem la por- oea, qus fiool ab cie, el ooo oooiradiconioa audiiorea euos feceriol, bia aoparaiioi inenarrabile tequeris : > deinde Ananic, de eo diceniem (18): tVade, qtfoniam vaa eleciionis mibi esi ieie, ut Pleiiiiudinia tue ooarraoi mystoriam. Oeeipioolor ponei nomen ineum in genilbos, ct regibue, ei filtis auieni omiios, qoi qood (25) oai io verbis veriaimiio, lsrael. Ego enim detoonstrabo ei ex ipso (19), ao polaoi posao djscerooro (26) a veritato. SuaquanU oporieal eum pati propler nonien meom *. sorioe eoiio o l verUirailis esi, ei exquirens focoa Qui igiiur recipiunt eum qui sil eleclut a Deo orror: sine faco autein eai Teriiaa, proplor hoo ad boc, ulflducialiterporlel nomen ejus, quod ail pooris credita eal. si aliquis qoidem ex bls qoi niisaos ad quaa pnedixlmus genles, clecliouem Q audiuni eo*, quaeral aoluliones, vel conlradical Dooiioi cooiemoooi, el seipsos aegrogaoi ab apo- eU, bunc quasi ooo capieniem veritatem, el uoo aiolorum COOTOIIIO. Neqoe eoim conlendere possunt babeoiem do superioribos a Maire soa seoien afllrPauluin non oaso apoaiolom, quando io boc sil roanlea, in loiom nibil dicun| e l , mediaruui parokclos : oeqoe Lacaio loendacom easo posaoui lium dicente osso illooi, boc oal ptychicorom. S i oalendoro, feriialoni nobis com oroni diligeniia aulem aliqois, quasi parvam ovom, dedilom soineu aonontiaDiero. Forlaaaia onim ol propter boc ope- ipaum ipsis praebeat, imiiaiiooo illoruro oi rodemA c l . i x , 4 , 5 . Ibid. 15,16.
B 9 9 9 M 4 w
(15) SabiUUoqnv. Sic omoes mss. roelios qaaro jobolor; ol fi fraier aut $oror ex nlia parwcia adedili. $ubtili$ eloquiu Nam ejusmodl Toces, vanito-venerit, qul commendalUia$ afftrant, diaconut qu* qnium, mituttiloquium, longiloquiim, c l c , amal iuod eot spectanU probel, inqnire**, tl \ tl , , lorpres. fideUs iiftf, 4ccle$iauici> au nulla hvreil contami(16) Si autem. Alii meodose, ti auu nalL Sic eliam Origcnet lom. xvi Explenationum (17 Perfecto. ld esi Iniegro, non moltlo. in Joantn$ Evangelium : Dicei profecto Htracieou, Dictntem. Alias, dicente. 1 5 (19) Exipto. Haec ueque in Gra?cis, ncqoe in w.et$ecum fortaui* untitn* alius eccletiatticus. EoLaiinis . ~ T.codd. legoottir. vero, scl- dem sonsti accopil ol Hieronyiuue Prvfatiotu iit licel , si scripsil ipsemel lrcna?us, venere Maith. tlin eap. xiu Eteckielis. dobiHsael inlerpres, ex illo ip$o tempore, deinceps. (24) Simulanfe* natrum iractejum. ld est imw(20) Plurima Evangeliu Ita golns Claroni. cod.; tanta noitrum loquendi morem, Catholicorum excasien ooioes corropio, plurima Evangelia. preuione* imilaii. (21) Niceue habereni omne* uli, ut uquenli. In (25) Qni qnod. Iia prooolaoaodropotoi ex Feuard. ediiL Eras., Gall. oi Feoard. necetse e$t hierere marg., Clarom. oi Voei. omne$ uti uquenii. (2) Diuernere. l u Biliii jodiciom secoios po(22) Seouenti lutifcttioni *jus...om*e$ $eqnentt$. soii Feuardeniius. Nam oxeoiplaria omoia babeni Graeca oorasia. Noo advertil imerprts verbura vel disctre, m Erat., Gall., Glarom., Amud. et aooooraxoXou6i(d,qood opud Graecos dalivum regit, llerc. 2 , vel dicere, ul V o u . Vull aulom Ireoaui, accusalWoin regoro apud Laliooa. proclive ooo ease (25) Comtnuna ecde$i*$tUo$. Sic editu Glaroro. , koc quoi wtrbornm tanqtutm teniciniit quibuidam fucalum e$i, m aero innoUtctrt; elYoss. communei et ecclesieiticoi. Merc. 2, commune tccluiasiicos. Sed prior lociio praefereada 01 in boc decipi simplicioroa illose GatbolicU, qui iilotnr. Porro communet tccli$ia$tico$ diccbantdo ao arroganlius eeiiiieiites, qwod e$t t verbi$ ortTulgos seo plebeio Galboiicoroni, Nec Valeolinia- simile, se facilo pulani poue dincernere vtrilMle. nie pecnliaris ea fuil nominit Eccle$iatticu$ accc- lisdem pene verbis uiiiur aocior, Prfal. io lib. , ptio. Vclcres raro eo nominc dealgoabani png. 2, quod Billii judicitim confiniial. Calbolicus. bic lib, CooWfitn. opor.., <ap. 58,
# t t
91
S. IRENiEI EP1SC0P1 LUGDUNENSIS MARTYRIS
999
ptionen iUontm coostcuttts; esi ioflatos itte tatis innominabilemPatrem, iacomprebonaibilileref IBT> (97), neqoo in coelo , neqoe in torra puiai ae oao, sibiliter Intrasao in Pleroma: (non enim aolom ab hosod ioira Pleroma introitte, et compiexnm ) i m minibns, aed na ab his quidem, qma (31) in angolom soaro; cnro instilorio (38), et topercUio aunl, Potaslalibas et Virimibas apprehensuni eum) inetdil, galliaacoi 2 0 4 elaiiooem babena. Soot eiease qnidem Filinm Jesum, Palrero eroCbrisloai, aotom apod oos, qoi dicont, oportere (99) bonam ei Chrisii Pairem, Oenm : alii vero pttlalWe tnm coovaraaUoaom aaaeqoi eom hominem, qai tii do- paasom, natnraliier impauibileoi exsieteniem; qcd aapor advooiona: propter boc et fiagoni qoodam aatem a Valeulino suni, Jesum quidem, qoi siiex snpereilio graYitatooi, Plurlmi aatem et conlem- ditpoaidone, ipsum esse, qui per Mariam iranaplorea facti, qoasi jam perfoctt, sine roveroitiia, ei ierit, in quem iHum de superiori Salvaiorem dein coniemplu vWeotes, eemelipsos spirilaloa vocanl, acendiaae, quem eiChrisium dici, quoniam omnium ei so nosse jani dicnnl eom, qni sit inlra Ploroma qoi emiaissent euin, baberet vocabnla (32): parlicipaaaa auiem cum eo , qui esselex disposiiionc, ipsorum, refrigcrii locum. 5 . Not auiani revertamor ad eumdom iraeia- riosna tirtute el de suo nomine, ut mor.s pcr luinc tnm. Cum enim declaratum aii maoifeslo, quoniam evacuaretur, cognoscerelur aulem Paier pef eutn nemiaem a!ium Deum vocaverunl, vel Dominom Saltalorem quidem qui desuper descendissei, quem nominaveront, qni yerilaiis fuerunt pntdicalorea, el ipaum recepiaculum Cbrisli (55) ei niversa; c| apostoli liboriaiia, niai solom veram Deooi Pa- Plenlladlnis esse dicunl, lingna quidem unum Cltriuvm et Yerbum ejna , qoi ia omnibua principaium alum Jesum cnnflienles divisi vero senieniin : (50) habei; maoifeste erii oateosom, factorem ccoli (tenlm ba?c esi ipsorum rognla, quemadinoduro vt terrae, qoi locotoi ait cnm Moyso, ei legia dispo- prasdiximns , n l alierum quidein Cbrislum faiftse aitionom ei dederii, qoi coovocaTerii patrea, Do- dicant, qui ab Unigenito ad correclionem (54) niinnm Deom conflieri eoa, el alierum neaiinem Pteniludinis pra^missus est; alieruin vero Salv.inotae. Manifeaia igitor ei apoaloloram, ei dlaceo- lorem ease in rglorincalionem Patris missiim ; alliom eorom ex verbia fpaoram de Deo facu eat lerom raro ex disposiiione,quem ei passum dicnnt, reeurroflile in Pleroma Salvatore (55), qui Gbrisinro xontooiia. portabt4) neceasa babemua, nniversaiu apoaioloram CAPUT XVI de Dotnino noairo Jetu Cbrisio seniaauani adbibara E ttpo$iolomm tcriptis demondret.unnm et enmdem ei oatendere, eot non aolum nibiT lale aeDalasa da etuJemm ChHstum,unigenit*m Dti Filium, urum Dentn ac verum kominem. eo vorum amplioa ot sigoificaaso por Spiriioui i.Quooiara aolem snni qui dicout, Jesomquidem * saoclom, qoi ioctporonl ulla docoro, tobmiasi a rccopiaculom Chrisii fuitso, in qoeni deaoper qoaai Sniana, ttti quorumdam fldom everteireoi, ol abacoluiiibam descendisae Gbriatum, cum iodicaaaol iraberoot oos a vita. * Cap. XVI, " Gnp. XVII. (27) (ii/ panam otem, deditum . prctbeal piionero illorom eoneocoll, ioflail tou soperbi evadool. imiiationem Htorum it rtdempiiotum illorum conM
t
tecutut, $4t infatmi iite lalit. Sie ex rots. ei pr.e- (28) Itntitorio. Pro aoperbis et olationo aniroi
f
aertim ez CUrom, texuim omoodavi, Pro parvum accipit. Gloss. vo4.: /<,4^. id oai wum , ut habcni Eraa., Gall, ai Feaard., repono officinm mancep$ sivo prafectut; oodo tnttilorium, quod ad soporbiam trantferri poudl; soleot ooioa pnrtmm owem ex Fenard. iuarg., Glarom^, Aruud. ai Mere, 9 (quanqoam in Amnd. cliiaa lanuim luierae tjuaitiiMli bominos ob pra?feciurani iuaoloscore. (29) Oportere. Voss. oporlet. , annexo abbreviaiionit aigno aini exaratas, iia (50) PrincipuiMm. Eju$ quml addunt Eraa., Gall. ul ulrovia modo legere potsis, el In eodem ac Clarooi, ei Merc, 9, partmn sit acripium). Ex Glarom. Feuard. omiai com Glarom. ei Voas. (51) Qtue, l u pro qui beoe reposuil Grab, cx pro imitaiioni acripai bmlalio*4; iia eniin priino acripuiiii fuil, quaiiqiiam posiea qaiaplam acribere eo<\ Arood. (52) Quomam ommum qvl 4nisi$u*l 4um kabtrtt voluerit imiuiioni. Sed priorem lectiooero prav lero; pnepoailnrua lamen iniiialioHi, at suffragelur vocabul*. Quia aoporioro Ckritto conuntiente, M O M J aliquaudo ou, aliquis codex, Aoclorilato ejoadom D quitqu* JEouim, oaod kabebtt im 4 oplimum 4t Clarom, expouxi etl poai in/le/ai; ac proiodo toxlum /1oreniiuim*m conferentu, bunc oniaeroot. E l ea aliior diuiiixi ac io odilt Goiolorioi vorp in ool, pmpier dicebalor , omnia, aupra lib. i ,
%
(55) Heceptaculum Chriiti. Suporioris sciliceL ilum vollel: q%a$i pratmm ovum (Graxe ) (54) Correctionsm. Feuaid. iti marg., Uaroio. 4dUum $emetip*um iptit prtebtMi imlialioHi illor*m ...*of#t<aiej/,ift/?aJtti ea|. Do vooe ittuiationi facile ei \ost, correpiiotum; aed miooa booo. Emendmoom Goielorio cooaoourem : quippo mox redempiio* f(o*ai alibi dixii, (35) 44414 t Pleroma S*haiore. In omninsm qoa iuiuabaoiur bxreuci, weoioral tronaioa. Hilliuf aole.ii lib. u Oburvnt* fo^r^cap. 5 , reliof l bus codd lum edlu. loio maou exaratia loguar,
t
ad lib. vin HecagnU. Clemenl., 125, aio ooioiidan*cap. 2, 004
pnnmm tmtm, inleJliKiique ovaw irriium, a!ve an- rtcHrnntem in PUroma Sutvalorem, Quod uiaui-
HUM, qood Graeci dkuaU lialiio ogo pnr4m oveat; id eoioi oiagia cooveiiit cuui aiioplicioriboa illii Gaibolicia, do qolbos liio aoroio rat, qoi ae, veloi ovat improdontoa ( ojoauiodi abnplicioroa bomioes Gratci dicuut), lolos iManctpaot bcreiieoroio placilis. Jam csiora, oo quo leaiiiiii oiodo facilu sool. Sioiolicioroa fUi, luulaiivue bajreUcorum profaoam eiiam redeui-
fesium librariorom sphalma eniondaroooo dubiiavi ox Irooaeo ipao, et Valootiiiiaoorom hypotboai, qoi nbiqoo passita, et bujus capiiis initio, el aoqoooilboa, ot alia loca omiltani, oom qui oai ox dispooiUoue, Jeaom dUlinguuni ab oo Sal?atoro, qui aorauoi recurril io Pleroma, qucmquc impauibilem dicebauL
CONTRA IfjERESES U D . Ul
M
922
% Et qaonlam Joanties uiium el eamuem novii viri, 86d 6x voluntate Dei, Verbora aaro Taolain Vrrbuni Dei, e l bunc 6886 Uuigeniioin, el hunc 6 8 ) neqiia aliam qaidam Jesnro, allarom aatam kmrnataui etse pro salufe noatra, Je*uin Cbristom Cbritloro antpicarcmor fuiue, 86d anwm 61 eumdatu Dofniniiin noolrura , attfficiemer ex ipsius Joannia 8Cir6lTlll8 6886 (48). aermoiie denionfiraviinus. Sed ei llaiib&Biia unum 5. Uoc ipeum ini6rpr6lalu6 68t Pavina, aeriliana *i euindem Jetum Chrisium cognoaeana, eam qiue ad Romanoa" : c Paotus apoeloliia Jesii Cbriali, #1 semadom bominom genoraiionem ejas et praedaaiiitaitia (47) in Evangaliam Dei, quod proVirgiae expODens, ticot promieii Deoe David * \ iuiftii per propbeue auoa in Scripluria aanolia da ex fracle vealris ejns exciuiurora ttlernom Filio aao, qui faclas 681 6i cx 86mine Darid 86Aegem (30) niullo priia Abraba camttom faciene candum oarnaro, qui pnadaaiinalaa esi Filina Dd promiMionem, ail: cUber generationis Jeau Chri- In virlnla, per Spirituib aanelifiaaiionla 6x reanrH i , fllii David, fllii Abrabam . Deliinc ul libe- recliooe morluorum, Jesu Chriell Doroini noairi. raral meniein noelram a auspiciooa, qoa? ett ctrca El iienim ad Romauos aoribana d leroel, dioil : Joaeph (57), a i l : t Chrisli aniem generatio aic eraU c Quoram patras, ei cx quibas Cbritlni socnndam Cuin a**6t deapoDsata maier ejua ioaepb, priua- carnero, qui 681 Deoa aopar omnee (48) benedicloe qoam convetiirenl invenla 661 in uiero babena in aa)6ida. > El iiaruni in Epialola q n 681 ad de Spiriiu eancio *. > Debiuccuni Joseph cogitaret GalaUs, ait : c Cnm auiam venh pleniiudo t6mdimiiiare llariam, qooniara pnagnans e r a l , aeei- porie, miail Deua Filiura aooro, facluun ax mftieatem al angelom Dei dicenteoi": cNe itroueria 66 (49), (aclum aub Ieg6, ai 6oa qui 8ub t6g6 ataamere Mariam conjugem laam: quod enim habei 6rani redimerel, ul adopiionam (50) paraipianua; iu olero, da Spiriiu aaacio eat. Pariai auldtn 0* mauifaaia aigniflcana unam qnidam Deom, qui par liura, el tocabit nomaa cjoa Jaeuro : hic anlm proph6U8 promissionein d6 Filb> fec6ril ; onam aalem Jeenjii Ghrisloro Domiiiam noalruiu , qui de tahrabU popolum auum a paccaiia tnU. Hoo aui6in 86tiiiu6 David 86cundum 6am generalionem, qoai factun 6 t l ut ioiplerctar (58) qaod diclam 6sl a Dooiioo per propualain * : Ecc6 Tlrgo aoripiet (59) 6816x llaria; buoe deaiinaiam Filium Dei Jeaam in eloro, 61 pariet fllioni 61 vocabunl noiaan ejug Cbristuro io tirlute aaoonduin Spirilnm aauciiuEniflMinod qaod att (40), Nobiacam Deut; mani- lia (51), ex raaurmiioiid mortuonira, ui ait priaaofoale aignificans, al 6am promiation6ni quas foarai g6nitu8moriaoram qn6inadmodatD 61 primogenilas ad pairaa (41), imptalam, ex virgioa nainm Filiuin io omni coiidiuone; Pilias Dei, bomiuis flliua faDei aibouc ipaiim 6886 Salvaiorem Cbrialum, queiu Q clue, ui per eana adopiionam pareipiamua, portawla prvpbata pradicaVanini: noo ,akui ipaidicaot, Jeboinioe, al capionia, 61 compl6cleni6 Filiuro Dei. auai quidaoi ipaom 6aa6 qui 6X llaria sii naioa, CbrK Propler boc 61 Ifaroaa a l l " : c Inilium Evangal l aium 6roqoid6sap6r d66C6ndiu Cseteruni potuerat Jesu Cbriaii Filii Dai, qaamadinodum acHpiuui 6bl in propboiia; 61 eumdem 8ci6H8 Filitim 1M (4S )dl66ralialiBietta: cJasa vero geuerauo fic6rat ,i aad previdone (45) Spirilaa aanctue dapravalores, J68uro Chrislom (59), qui a prophelU aiinantialua 681 qui 6x froclo venlrta David Emmanual, 64 pmDoniana aonira fravdufejuiaui 6orum c magai couailii Palria c aunliua, par quam 9 0 5 par Maiibaom a i l : c Gfariaii auiam (44) gaoriri fecii Deus doinut Datid Orianiemeljualum , aralto aic aral; 61 quoolam blc 681 *taiajt*/ na forte laninaa aam uofntaam pouramae, ( non 61 ercxii ei cornu aaluiii, 61 c auacilavil laaiimo iu Jacob, quemadmoduiu David catuaa o l 6X voloniata (45) cartiia, naquo 6X voluuiata
M B 9 k 11 9 9 9 9 9 9 9 : 9 9 99 9
* Cap. XVIII. ^ Paal. c n x i , i . ** Joau. i, 15,14. Roiu. , 1 aeqq. xxxiii, 15. Luc. i, 09.
M u
4 1
Mnuh, , i . Rom. ix,5.
Ibid. 18 afqq. Ibid 90 aeqq. ** laa. YJI , 14. Gal. iv 4, 5. Marc i , l . Mea, ix, 8; Jar.
# 9
aolattfaa. (56) Re$tm. AHI, rggnnm. D (57) $u$piaone, a*<r eirca Jo$epk. he quia (46) Scitmui e$u. Sic rou. omnea. Al Gall. 61 Feiiard. iaiurseronl De*m aed frualra; bie iiiiu Yidolicei axisiimarat Jeaum Cbrialuiu 6x Joaepbi da Dtiitaie poraonas Gbriaii aornio 681. aalu genUuro 6886. (47) Prmd*$iin*i**. Vulgau noaira , ugrcgalus. Impltretur. Edill. adimpitrttvr Gr. . Accipiet. 8ic iuaa. In edilt. concipiel. (48) Super omne$.Vulgala, iup$t omnia. Grxc. ixl Quod ett.Interprelaium quud iuleraaranl lcAvtoiv, quod ulraiuqua |cction6in admillii. 6diit.de6l iu Glarom 6i Auglic. (49) Factum tx mulier*. Facinm pro nulnm re(41) Patru. Nonroi addll Arundcl. potui 6X Glarooi., Vo88. Araod. Merc.l et Feuard. (42) Poiuerit. Edill, polerot. marg., quia 61 infra oap. 22, 61 lib. cap. 21, (aGall., Clarom. 61 Merc, (43) Premd$n$. Eraa^, " etum legitor, natum. Edita cliam cxeuiplaria % prividetu. (44) Ckriui 081*18. Hinc patel Irenaxjm in aoo Gneca, 61 Tetuaiittiuii opliinae nois codd. inaa. til &an-Geruiaii6ii6is noslcr, babenl , quoeodioa BOU kaisaa , nii babaal noaira . T . modo 31 legii Vulgalua iniorprea. examplaria Graca, aod donUxal, o l i 6 i (50) AdoptiomiH. FUiorum addilum iu Arundal. legil Vulgaiaa inierpree; aliaa oniisstirua vo(51) Sfinctiunii. &ic Feuard. in uiarg., Clarom. C6iu,6X qoa novuui robur arguiuento ajua accaa61 Voaa. Alii unelificationU. (52) Je$hm Chmtnm. Sic Glarom., Aroud., Vot. (45) VduPUMte. In Y6l. Fenard. cod. vclnplaH. Scd vofttmplat non raro bcnbobaui vclcrvs pro fn caUcri* uVt-ai ChmiuiH.
t 9 9 9 9
S. I R E N J E I E P I 8 C 0 P I L U G D U N E N S I S E T M A R T Y R I S gwttfalfonia tjag distereni aU et legem posnit in ei gubgternenieg lemetSpsos auerno Regi, per atie9
ltraet nt cognoacal generalio allera : filii qui naaceatar ex his, etipai ezsargentet eaarrabunt filiis eaia, nt pooant in Deom gparo guara, et praecepu ejaa axqoiranl". E l rursoa angelus evangelizane Jfaria?, a i t : t Hic eril magnu, el Filius AHisairoi ocabitur, et dabil ai Pomlnus ibronam David patris aui; euro qui ait Filiug Alliggiroi, bonc euradem et David flliuro confltens. Cujus at Daviddispogilionem adventus per Spiritaro (53) cognoeceni, per qaam domiaaos (54) esi oranram vivorum et mortuoruro, Dominura eum confeasas est, gedentem ad dexlraro Pairig aldasimi
n
4. Simeon aptem ille; qui respontnro acce_ -
ram abierant viam, non jam per AasyrioroDi reverteotes viam. c Priusquam enim cagnoscet (51) puer vocare pairem, aul inatrem, accipiel virlalem Damasci, ei gpolia Samariae, contra regem Aasyriorum " ; > occulte quidero, eed polenier maaifeauns (52), quoniain abeconaa (63) maau expugnabai Domtoug Amalech. Prop.er boc el pncroa eripiebat, qa| eranl in domo David, bcne aoiiiil Ub lempore nagci,uteogpraemiiierei in suam regoum; ipse infana cum essel, Infaaiet boroinum martyres parang, propler Cbrislnm, qui in Reibleeaa oaiot esi Juda, in civilaie David inierfecio aecuodom Scriplurag. 5. Propier qood el Dominoa diaciptilia posl re9
'
perai(55) a Spiriiu gancio, non vieurum eum mor- eorreciionem dicebal: c insensali, et lardi corda lem, oisi priugviderel Cbristum Jc*um, buncmani- ad credendum in omnibug qnae locnit gunl propbet! bii accipicna Virginis prtmogenitiim (56), bene- Nonne baec oponebal paii Clirigiuro, el inlroire (64) dixil Deum, el dixil " : c Nunc dimiiiia aervum in clariiaiem gnam ? E l iierom ail eia : 2 0 8 loom, Doinine, gccundum Terbutn luuni in pace : c Hi guni germoneg, quog locolus gum ad voa, cain quia viderunl oculi mei galuiare luam : quod pa- adbuc eggem vobiscam, quoniam oporiei impierl raili ante faciem omninm populorum, luiueo ad omnia gcripia in lege Moysi ei propbeiig el paalravelaiionem (57) geniium ei gloriam popull mis de me. Tunc adaperuil eorum gengitra, o l inlui (58) larael; infanlem, qaem in manibug por- lelligereni Scripiurag, ei dixii ad eos : Qoooiaaa tabai Jegum, nalum ex Ifaria, ipaain canfliena esge gic gcriptum eat, Ghriglom paii, et regurgera a Cbrigtom Filiam Dei, lomeo bominum (59), ei morlui% et pratdicari in nomine ejug reiuiggiooem gloriain ipgiug Igrael, ei pacem ei refrigerium (65) peccatorum in omneg geniea *. > Hic antem eorom qui in dormilionem ieruui. Jam enini apo- eet, qui ex llaria naius eat. Oporlei enim, laliabat bomineg, aufereua ignorantiam ipsonim, q u i l , Filiuin boininig niulla pali, el reprobari el guamaulemagnitionemeig donans, el digparliiio- Q cruciflgf, et die lerlio regurgere. > Non ergo altenem facieng eoruia qui cognogcebanl eam, quein rom fllitiro bominig oovii Evangeliuro , nisi hanc adaiodum Uaiag : Voca, inquit, nomen cjug, Ve- qui ex Maria, qui el paggug egi; ged neqoe Cbrilaciler gpolia, celeriler dispartire . > Haac guni aa- gium avolantem anie paggionein a Jeau; ged boaa tam opera CbrigU. Ipge igliur erat Cbriglug , quem qai naiugegl Jegom Cbrisluin novil Dei Fillam, portaos Simeon benedicebai (60) Alliuimum; ei eumdem bunc paggoa resurrexisge, qoemadquem pagloreg cum ridiggent, glorificabaDl Deum; roodum Joanneg Domini diacipulig cotiflrmai (66) qaom ioanueg cum adhoc in venlre malria gu* diceng: Hafc autein gcripla goui, ui credaiia egaet, el ille iu vulra Marix, Dominum coguogceng, quoniam Jeaug cgl (67),Filius Dei, ei ul credeaiea eagolung galuubai; qoera inagi videoles, ei ado- vilam aelernam (68) babeaiig iu noiaina ejug ; ranteg ei aOeremeg muncra, quae praedixinma *, providetig (69) bag blagpbemag regulas, qua* diriM 9 M 9 9 M 9
Pgal. Lxxvn, 5 6 7 Luc. i 38. Pgal. cix, I . c. X . " l$a. vin, 4. " LUC.XXIT, 25,26. *Mbid. 44 geqq.
9 T v
1 1
, T
Lnc. n, 29 geqq. Ua. vm, 3 . Sap. Marc viu, 5 1 . Joan. xx, 3 1 .
(53) Spiritum. EdilU addonl ianclum. Vulgalae Lalinas auclorilate praefixit Feuard. omit(54) Dominant. Alii Dominut. Sed priiig magig liiui mgs. omnes, una cuin Graxo Lucai lcxla. Sed Placel;quia alludil Irenaeus ad Rom. xiv, 9, ubixu- addil Glarom. particolain in ante clariiatem. , dominelur, exsial. D (65) ChriHum pali... remisiionem. Addil Feoard. etFeuard. minugbeue : hunc ixmambut, perperam nibugaliig codd. in Erag., GalL.Glarom. ei Anglic omigga voce prmogendum. imo el in prioribug Feuard. edilu, prioreg auieoH (57) Para$li...ad rettlalionem. Clarom.clArund. tt tic oporubai, nec leganlur in cod. Gaiuabrig. poaterioreg vero iterura omiiiai irenaeug euindem pt#p*ra*t\... tn revetationtm. (58) Populi tni. Edill. cum lferc. 2, plebis iH(r. Lucs locum repeteng itifra lib. i f , cap. 26 idcirco eas, uipoie cilra auctoriialem addiiag fipunxi. Woa (59) Lumen hominum. SieGlarom.el Vogg.ca?ieri lamen eag abfuisse ab Irenai codicibug binc cott* lamen omnium. (60) BcnediabaL Sic pro benedixit repogui ex cludo : non raro enini Scripiurx verba compendio Feuard. m;:rg. Glaroro. ei Vogg. referi. (61) Cognoieet. Ita pro cognoicerci cx Vogg. (66) Confirmat. Feuard. in marg. Arand. et poani. Merc. 1, confirmavit. (62) Manifetians. Yocem omttia qtue pr.rmiuitnr (67) Jetm esl. Chriitut addilur in edilU el Ain omnibug ediu. delevi aucioritaie coJ. Aruud. rtuid. olpoie gorperfliiam el lurbaiiiem gensum. (68) jEieruam. Non exglal iu nostrig . '63) Abuonsa. Edill. occulia. codd. (69) Providcn*. Hic cl alabi pro pwvident* ! 64) lntroirc* /1 quod auic boc vcrbum golius
9 9 t 9 9
(55) Aceeperat. Erag. ei Gall. accepit. et sic oporiebai, anle Christum, ei posmteniiam t (56) tiunc manibut ... primogeniium. Erag., Gall. aute remittionem. Sed CUIB em voceg deainl in om-
925
CONTRA HASRESES LIB. III.
duni Dominum, qeantom ex ipatg aiiinet, ex altera prebentibilia factai comprebangibMa, cf impaggl*4al altara gubglaiilia Jieeniea eum faclum. Pro- lia pasaibilis, et Verbam b|po, univem in pler quod et ia epiatola goa aic leaiificaioa 6*1 110 fpaani recapitolana: aii gicat in guporcoalegHbtw, ai bia : t FHioli, noviggiina hora e*t, 6t quemadmo- gpirilalibug, et iotiaibiKbaa priacepa aai Yerbaai dom audisU&quonram Anticbristtis vanit, nuoc An- Dai; tic el in viaibilibog, ei eorporalibot priocipa tichrisii mulli facli sont: unde cognoacimoa quo- Uini babeat, in semeiipsnm primatum ggoinafig, ei niaro noviggitita hora CBI. Ex nobis eiierunl, aed apponens eemelipsuni capui Ecdetto, ooiveraa Don arant ex nobia : ai enim faiggenl ex nobis, per- aurabat ad aemetipaum apto in lempore. manaitaeni utiqoe nobiscum : sed ui manifetUrea7. Nibil enim incompiom atqae intempaatlYiioi lor qnooiaro noo suol ex nobig.Cognogcite ergo (70) apud eum, quomodo nec incoogntent eal apod quoniam omne mendacium exiraneum 661, ei oon Palrem. Praccogaiu taiii eoiai omnia (76) a paire, etl de verilale. Quis esl mendax niai qoi negat perflciuntur aolem a Filio, eicut congruura 61 conquoniam Jesus non est Gbriatusf bic est Auli- eequeos esi, apio lempore. Propter boc properanie cbrislus. 1 Maria ad admirabile vini gignum, et anie leonpoa 6. Quia aulero otnnee, qui praedicli gnnl, cisi volente pariicipare compendii poculo (77), Doarioaa lingaa qnidem cooflleniur unom ieaum Chriatum, repeliens ejos intempealivam featinalionera, dixit: aemetipsoa derideut, aliad qaidem senlienles, aliad c Quid mihi et libl 6*t, roolier? Dondum vanit ero dieeoies; (eieniro argamenu ilioram varia, bora moa ; 1 exspeciaos eam boraro qua) eai a qttemadmodom osteodimu*) allerum qaidam paa- Patre prsecogoila. Propler boc r.um asepa telleal aum, et natum bunc esse Chrietum annumiaot, et eum bominea apprebaadare : c Naroo inquil, im eaae alierum eonim Demiurgi, (aulem) (7!) qui gil misii manui a i : nondum eniro venerat hom appra* ex digpogitiona , vel eum qui git ex Josepb, quenv hangionig" (78), 1 oec tempus paggionig, qaod pra> que passibilem argumentanUir; allcruni vero eo- eogoiium fuerai a Paira; quemadmoduro el Habacuc rum ab invisibilibus el inenarrabilibui descendiase, propbeia aii : c In & cura appropiiiquariut anni, qoero el invisibilem, et incomprebeoeibilein, ei cognosceris, in advenm temporta oslenderig, in eo impaetibilam ease confirmant, erranles a teriiaie, quod turbeiur anima maa in ira, miaericordiai tuaa eo quod absisial aentenlia eoram ab eo qui est memorabcris. 1 Sed et Paulus a i l : c Com aucre Deua : nescientes quoniam bnjus Yerbum tem venit plenitudo lemporig, misil Deug Filium unigenitus (72), qui aemper homano generi adesf, guum. > Per quod mantfeetun) etl, qaofiiam oronia uDiius ei cootparaos (75) suo plasmaii secondum quae praecogaiu erant a Paire, ordioe, et lampore placitum Palrig, et caro factus, ipse est Jesos ti bora praecogaiia et apia perfecil Domiaua noCbrislus Domious nosier, qui passus est pro nobis, sler, unoaqnidem ei idem exaisiens, dives aocem ei et eorrexil propter nos; tl ninus venlurug io glo- maltutf. DiTiti eniai et multa) ToIanUti Palris de ria Palris, ad resuacilandum univeraam caruem, el ter?il, cuni gil ipge Salvalor eorura qoi aalTaolar, ad oelensionem salotis, el regulam justi judicii ei Dominug eorum qui gunt gob doroinio, el Deoa osieudere omidbns, qui aub ipso facii suni (74) eorani qo coDgiimia auni, et Unigcnitug Palrig, el Unua igiturDeua Paler, quamadmoduai oslendiraas, Cbrigtug qui prasdicatug 661, 61 Yerbum Dei incaret iinus Cbristus Jesus Dominus nosier, veniens per nalus, cuin advonigget pteniludo temporig, Sn quo filium bominig fieri oporiebat Filiom Dei. universam diepositionem, et omnia in aemelipsum recapitulans (75). lu omoibua aaiem est et bonio, 2 0 7 8* Igiiur omn6a extra digpotfitionam platmaiio Dei: et hominem ergo in seraetipsom gtinl (79), qui sub obtentn agniiionia alterum quU reeapitulans eai, invisibilu visibilis faclua, ei incom- deoi icaum lntelliguni, allerum aulcro Cbrigtuoi,
9 1 v B M 7 1 c 97
1 Joaa. 11, 48 scqq.
Joan. 11,4.
Joau. , ?0
Ilabac. 111,2.
7 t
Galat. , 4,
QrsmM pbraaig pro oitendtndam ommbus q*i ipti compendialiter ac iimpliciter ex aaaa, ed usum #6tubditl facii **nt. rum qui ad nupiias couvocali ero*l factum eu tdn (75) Omnia in nmetiptum recapilulan*. Semetnum.
t
(70) Coano$cile *rgo etc. fteo non eodero modo D omnia in ChrUto; ifbi pro tftifrart (quod miaaa tegumur N. Tegl. exemplaribua; sod quaedam Hierooymo placel, quam recapUulare) Gmeag lexltte iuUil Irenxug, quaedam 6l addidit, conncxiouig et babet, 6, id agt unhrergam bomlexpltcalionig graiia. Dum 6t aogelorum saliitam , adaoque conclain (71) Auiem. Abundal haec parliciila. omnium rertim coeleglium el lerregiriura gunimam (72) UmgmUus. l u Glarom. 61 Yoag. Alii perpe- ad UDora Gbriaium revocare, ac iu 60 uoico comraui, uuiiut. preheadere. (73) Consportui. Gra?ce , uii recie (76) Omma. Bac uuod anie omnia prsflailur in conjiclt Grabiug, commi$tu$ id eal inlime umtut; oiBDiuugediu.expunxi auclorilale Glaroui.,Aruud., qttomodo a PlaUrcbo in Roinulo dicilur 4 Vogg. 6t Merc. 4. . (77) Compmdii poculo. Compendii poculum vo* (7i) Otiendere omnibut avi SM4 ip$o facti tunt. cai, quia, ui aaperiug ait cap. 41, n. 5, per verbum
9
f
ip$ut* pro umetxpto gcripsi aucioritate cod. Gla- (78) ApptekenrionU. Editt. addanl eju$; omUroiiu, quia deincepg accugandi cagum adbibel lunl vtro mgg. unmeg, exccpto uuo Mcrc. aucior. Alludit tero, ut gcienler nolal Feuarden(79) Exira dhpottliontm tuut. Id egl, alieni Uue, adbuiicPauli Ivcmn Epbcg. 1, 10: lnstuurare &unl a gralia iiicariiaUonig Filii Dci, qiiam olxo*
S. I B E N 1 EPISCOH LuCMTNENSIS MARTYRIS
918
el atiaram Unigcnilum (ab boc (80) aulam nir- liaro graite et Jusiille (88) a<cipieal ia vilam, ragaabanl par Jaaon Cbrisium. Neacii ergo awn esae Yerbam); et alieram Salvalorem, qoem aiiam eornm qai in deminoraiione faeii aunt o a e a , eua) qui evolavil Cbrisinm a Jeau; nequa cam amitsioiiam eaaa dicont bi qui aaoi moria dlaci- novil SaJVatorom qui aartuaa cac, qaem impaggibtlen diconi. Si enim alier qaidem paatas egt, alier pali: qui a foria quidem ovea, (per eam eoim qoam aoietn impaaaibilia maasil; ei ahar quidam naiaa habeot exlrloaacua loquelam, aimilea nobia apparam, eada nobisoum loqueolea) inlriaaecoa veru eal, allar vero io eam, qoi natna eal, deacea.dil, ei l u p i S e n l e n l t a enim eoram hotnicidialig, daoa mraus reliqail eum ; non unog, ted doo monairaaqoidam plarea coirfingeng, et pairea muiloa limu- lor. Qooalam aalen uoum eom, ei qni aaios eai, laaa; commiDoana autem el par roulta ditideoa el qni paaaoa aai, ChrialQn Jeaum novil Apaaiolaa, Fiiiam Dei: quos et Domiuu* oobia cavera prav> in eadem Epitlola llerom d i e i l : Ao ignoraii*, dixil, ei disclpolua ejaa Joannea io pnadicia qoonSam quotquot bapiiaali aamot io Cbriaio Jeaa, In morle ejag baplixali aamua ? ol qoemadmodun Epistola (81) fogere aoa praecepit diecng": t Mulii aeihiciorea exierunt (82) in huoc mundoro; qui noo resurrexlt CbrUius (80) a moriuJa, aic ei not io eon6ienlor Jeanm Cbritlnm in carae veniaae. Hic aovilaia vii. ambuiemai. Raraua atolem aigniOT i
eat aedueior ei Aaticbrisiua. Vidale aoa (83), cana Cbjiitiitn paasum, ei ipaajn eaaa Filiam Dei, qui pro nobia morluut esl, el aaogaioa auo redaperdails quod oparaU aalia (84). E l ruraoa lo EpUtoIa a i i : c llalu paeudo-propbeua exierant roil ooa in prgttjiiio lempore, ait : ulqaid da accoSo (83). In boc cognoaciie Spiriiom Dei: tnim (00) Cbrigtug, cum adhuc eaaamoa loiraii, Ooioia apiriitta qui coniielar Jesnm Cbrftiuon ia aacapdam lempua pro ImpSia mortuug eai ? Comcarna veniiaa, ex Deo eal, El omnia ipiriiot qui mendai aatem suam dilectionem Deua io nobia, aolvii Jeaom (80), non esi ex Deo, aed de Awi- qooniam cum adbuc eaaemoa paccalorea, pro nobii cbrislo eal. Hate aulem similia aunl illi, quod In Cbrlaios laoriuug eal: roulio magia jittiiOcali oanc Evangelio dictum e t i , quoniam c Verbura caro in aanguine ejua, aahi erimug per ipsum ab ira. 8i enim cura easemaa inimici, reconciUaii avmag faclum eat,el iobabiiavil in nobia. (87) *, - Propter quoi ruraoa in Daoper morlcm Filii ejus,nraltomagis raconciliali, ( c - EpUloia damal": c Oin- aalvl erimus in viia ejug. Hunc enmdem qui ap Xpe- ule qui credil quia Jogug prebensnt, ei passna eal, et affudii; aanguioeiu - eal CbriUua, ex Deo ua- auuin pro uobis, bunc Chrisluoi, bunc Filiuoi Dei * \ <- lus e a i ; uoum ei eum- Q nianifeiliasittie anounliant, qai eliam aarrexJt, el aaaompiua etl in coeloa, quenadmodiiai ipae a i i : , dem aciens Jeaom Cbrit Simul aulem Cbriilua inoiiuu* esi, lufo (91) el > aiun, coi aperia sonl reaurrexil, qui eal Jn dexlara Dei. > E l iieram : , - porlx coeli, proptar carc Seieniea qooDiam Cbrialaa (92) resurgeua a roor nalem ejoa aasampiio \ |) { , nem: qai eliam in ea- tuift, jam non moriiur. (Praivideus enim ei Ipta per Spirilum subdivisioaee malorom niagiairoram, jj \ , - dem carne ia qaa paael oionem ipaoram occationem disaeoaiouis voleat , - aoaeat, veoiei, gloriam absciodere, ail quai pnedicu aunl.) c Siaaiem . rtvelans Pairia. 9. E l Paului aolein bia conaanliena. Romanoa Spiriius ejas, qui susciuril lesum arooatuia,lnbabiui (93) in vobia; qui aaMiuvil GbrisUim a moralloqoent, a i l " : llullo magit bi, qui abondann 1 9 Te M M
Matih. T I I , 15. II Joan. 7, 8 I Joan. , 1 2,3. * Joan. i , 14. I Joan. , I. v, 17. Rom. vi, 5,4. Rom. , 0 aeqq. Roiu. vni, 34. Rom. vi, 9.
n f 7 T e f f M 1 1
v >
" Rom.
nomine detlgaaasa Pairea Gneeot jam non D vero Gned ; ^ aauiel diximua. \ . Geierum (hriuum eum Yulgaio (80) Ab hoc. Al. viUoae, a4 koe. iulerp. oiuitlnnl Glarom., Yogg. el Arand. (81) Pnrdieta Ephtola. Ifemoria lapaus Irenxng (87) xdJUr. Hc excerpia auul ex TbeodoreU ad primam ioannia Episiolam, jaai a ae abVgaiaui dial. n, qui dicilur Inconfutui. refert, qu ad secunoam perlinenl. (88) Graiia el jvHittr. |ti Yulgala Laiina legiinr: (82) ExUrutt. cum Yulgalo inlerprela Grativ, dcnationii, ttjntiitiv. In ediil. Grvria: legit Irenanog ; nog . \ . Cutti Ira(83) Videu eot. Pro , legiage videtur . omillil Origeue*, Commtni. JB4UU Irenang , uisi lapaog loierprea alierum pro pag. 334. aliero legerii. (89) Chri$t*$. Deeai in Erag. ei GaH. (84) ivi perdMli$ qnod optrati ettii. (90) Vtyuld cttim. Legigse videtur lrenama cwm 8 cum Irenaeo habei Alexaod. Vulgaio iuierprele, *1 4 Ediia vero babcau cod. el alii non paucl, quomodo i Yulgatog inler- . n & g legii. Ai in adiit. Gnecig exgUl, (91) Jnuu Ciarom., Arund. ei Yogg. omiimni axi 8 . addiium in edill. (85) De Motculo. , i* mundum aeu (92) Chriaui. Deegl in Eraa. ei GalL iacvlum habenl noairi eodd. (95) InhabUat. Sic Claroui. et Yosg. cl Fcoard. (80) Qui $olvit Jetum. Legis>e videltir Irenag in inarg.;cieri, halliat. eum Yulgaio ulerprcle, -jsi . Edili
$ 9
CONTRA ILERESES LIB. III. 930 laia, fiTiOctbit el morulia corpora ?estra (04). Spirita ad uoiiateoi redigeate dlalantaa tribui, ai Lwom qood non exelamat (93) ad aoa, qiil primlUaa omniom gealinm oflerente Palri. CiuJe audlra : Noliie (90) errare ; aout et Idam aai 64 Dominua pollicitos eat mitlere aa Pandetotn, CMrUtaa Jeaua Pilioa Dei qni per paftsioaeni ra- qui noa aptaret Dao *. Sieuienim de arido iritieo conciliavit oot l>eo ei reaanrexit a moriuie qai niaata una Oeri noo potaai aine bomore, naque ftt ia daxlera Pairis, et perfaema io omoibaa: qni uaaa panis: ita oec noa mulii nnom lerl \n Cbriato com fapolarel, noa reparctiilebal; c qni cam pa- 4eaa poteramtu, sJae aqua qoa de ecalo asu Et sleterelor, non eai mioiiaiua (97); et cam tyranal arida terra al ooa pereipiat bumorera, aoa nidam paleretur rogabat Patren ul Ignoscaral hia fnteiilleai; l i c e i o o a Hgnuio ariduni exaiateotaa qui ae cruciflxeraul. Ipse eaiat tere aalvavit: ipaa prlmuai nuuquam fraciiOcaremoa viiam aina aueai Terbum Dei, ipae HaigeoStoa a Patre GhrUtoa perua voluularia piovia. Gorpara aoim noatra per Jeu rjoninoa aoiter (98) iavacram illam qoae eal (3) ad iaeorrupiiouem, 2 0 8 CAPUT XVII \ oniiatem acceperunl; anlroae aatem par Spiriiam. Non Ckrisium ant Snltaioreui, ud Spiritum $nnetnm Uude et airaqaa aeeaataria com oiraque profitJt Jmtm ducendme doceni Mpvtloti. Cur dttesnciaul in Tium Dei ariaeraula Domino noatro (4) derit, txpticmtur. Sanaritonat.illi pravtaricalrici * qoe In ono viro I. Eleoim polaemai dicere apoatoli Gbrifiem non manail, aed fornicala ett in mollia napliis, et deaceadiue In Jaaum; aut illuai taperiorem SaJva* oauadenta ei, ai pollleeaia aqoaaa am ut altatorera ia eam qoi til dispotUionis; aut illum qai riua non ailirei, neque oceopareiur ad hoiuecta6*1 ab inviaibilibua, io eum qui eat Demiurgl: aad lioneai aque laborioaa babeut io aa potam aa nibil quidam lale neque acieruoi, nequa diiaruot; iienleia iu vium ttteroaoi. Quod Dominue (5) acai eoiin aciasaoi ei dixitaeui uiique: quod auleoi cipieiit mooua a Palre, Ipaa quaque bia donatit erai. boc el dixerunt, Spiritum Dei aicut columbam qui ex ipso parlicipantur, in onivmam larraia daaeendiaaa lo ewn buoc SpirUum, de quo ab oii.ieaa Spiritum aauciun* laaia dlclam ast: t E l requieacei super eum Spiritua D e i ; aicul prediximus. Et iterum: c Spi 5. Hancroaneriagraiiam praevidens Gedeoo illa quem elegit Dus ot aalvarel populoui ritua Doa&ioi auper me proptcr quod onxii me "*> Iaraeliu 1*16 Spiritua, de qua aii Domiuoa: c Non enim voa larael de poteaiatn alieiiigeoarum, deaittlavit peliiioaeni el toper ellus buae in qao Unlum prietlis qol loqoimini, ted Spirilus Palria veairi qui mun roa faeral qood erac lypua populi aridiuloquiiur in vobia . > Et ilerain poieeuiem regaoeraiiooia ia Deoro (99) daoa (1) ditcipiriia dice ^ lem futuram propbetaoa; hoe esi noo Jaaa babU bat eit: Eaaiea docele omoea genies, baptixanlet 4aroa eos a Dao Spiritumaanctui, aical laalasaii: oa iii nomloa Pairis, et Filii et Spiritu* aaocii . > aobibaa mandabo ae pluanl sopar eam ; Hune enim promisil per propbetaa effuodera in ia onini aatem terra fiari rot qvod aat Spiriiua no?laaimia tcmporibua saper frervoa el ancillat ut Dei qai deacandll ia Dominun, t apiriiaa aapien* prophetanl: anda et in Filium Dai fllium bominia U ei inieilecuif splriioa conailii e4 Irtotia* spitaciam deacendi^ cum ipao aasaetoeaa babilara ritua scieniic 64 pieuUe, apiriloa limoria O e l ; in genere bomano ci requieaeere iu bomlniboa et qoem ipaan ilerom dedil Ecdesue, lo omaem 4erbabiiare in plaamale Dei, Totunlalem Pairia opa- ram naiuens de cIU Paracletana obi et diabolan raua in iptia et raaovaus eoa a teloslale io novi- xanquam falgr projeelon ail Domiuoa Qcataiem Cbriali. propiar aeceaaariaa nobia eal roa Dei ut noo com buramiir, nequa iorractiioai efficiamur, el abi ac 2. Huac Splrilom petiil David bamano genarl caaatoram babemaa illie habeamaiet Paradelam: dicena: E4 Spirila principali conflrma n i a . conaiueodaote Domiao Spiriiui sancto aaum houiiQuem et desceodiaaa Lucaa aii poat ascenaum l>>ioioi aaper diacipoloa in Penlecosle, babeniem ^ nem qui inciderat in lalrooee, coi ipte miserlos poiastalani onnium gentiona ad ioiroiloro vita) et st el ligavit vulnera ejua dans doo danaria readapeftiooam Noti TaaUmeoii: unde ei omaiboa galia, ot per Spiritom iroaginam et ioacripuouaai ttngoia conspiraniea (2) byronum dicebant Deo Patria ei Filii accipien4ea fracliQcemus creditum
99 9 9 9 9 M 9 9 9 9 9 v 9 9 9 9 M 9 9 9 M v 9 9 9 M 9 9 9 m 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9I 9 1 9 9 9 9 9 9 9
Rota. ?iii II. 1 Pei. , 23. * Cnp. XIX. llatlb. m . 40. Matlb. x, 20. Maiib. xxvm, 19. JoH. n 28, 29. Paal. L , 44. * Joan. 7. iod. t i , 57. " laa. v 0. 4&a. , 2. Luc. x, 48.
t 9 9 9 9 9 1 9 9 9 9 T 9 9 9
9 9
99
9 9
Isa. xi 2.
v
9 1
Ua. LXI ! .
9
9 9
Acl. u.
9 9
Joaa. xvi, 7.
(98) Domimu o*//r. Alii, Deu$ notier. (04) Nato..isire. Eraa., Gall. ei Feoard. noH.. na#lra, quibascam onoad poaterioreni Tocem con(99) ln Ueum. Deaiiitl in Era. 64 Gall. aeoliuni Arund. et Mere. 4. (1) Dnn$. Sic niss. oronca. Ediil. vero dtm*n(05) Vnmm emcltmnt. Laline dixistet dan$. allar, imninm non excUmal. (2) Adapcrtio>iem..co*$pirMti$. AL nfirliomm..* (00) Amdfrg: Nolile. Donm poal andire addunt co*$pira*l*r. Feaara., Grab. el Voas. ateHaa oiuittaui alii. Q*o~ (5) i//N fne? e*t. Al. iUmdqnod e$L niam vero qaod prsttgual editL ointies auic nolke (I) Domiko *o*iro. Juu Ckriuo addunt edUU exuufixi aucioriuio cod. Voss. $cd bas dux \oces doannt in omnibus maa. (07) Minitaiui. Sic Feuard. in mar^., Clarom. (5) Quod Dontintu. Alii qnum Domikus. et Vobf. Aiii minattti.
9 f 9
S. 1 EPISCOPI LIGDUNENSIS UARTYRIS
9H
nobis dooariam, moUiplicaiam Domino aooomo* bia, doomoibos qui qoolibol otodo dopravaoi qos suiii Dei, oi adolleraol veriialoni. Io D d laeio (11) raotos. 4. Spirilo iuqoo do- gypaora malo miaooior, 4. () acoodealo sapor pnediCAPCT XYUI , curo (7) dltpoiitioooro, Rtdit ad tuueptum ergmmentuw^ prokalen$ \ oi Filio Doi aoigooiio, Peuli tum <x ipiiut Domimi worbu, Ckristm Jt** dividendum ooo ttf, uc Fitimm Dtl tp , \ qoi ot Yorboan ott Paf#N, ttd ttrt kominem faetum o u . 4\ , Irii, vooioole ptoiiio1. Oslooso maiiifette, qaod io priocipio Yerboai dioo lemporis, iocorooio , - lo bomioo (8) propior exsiatooa apod Doooi, por qoom omoia facu aooi, (9), Bomioero, ot oaiaom acqui el aeoipor aderai geoeri bomaoo, booc ia oo - caodom boioioem diapo- vitxiiiiis lenporiboa secuodom praeflniiom lonpoi a Pairo, ooilom aoo plasmali, pastibilem homioooi , titioooai implooto Jesa , Cbrisio Domino notiro, faclooa; oxdoaa oal otooia cootradiclio dicooliuai: Si ergo looc oaios oai, ooo oral orgo aulo Gbri , ooo oioodom exiiuoote, , aicol oi ipao Domiuos aioa. Oaleodimos eoim, qoia ooo looc ccepii Filios \ - lotlalor, el apoaioli con- Dei, oxalaieos aeopor apod Pairoui; tod qoaodo , \ oi fliooior, oi propbobo ao- iocaroatos eal, oi booio facioa, loogam booiioooi oaoliiot; moodoeot o\- oxpoaiiiooem io aoipao reeapilolavii, io compoodio - toiiaas sool uoitersas do- oobis taloiom pneaiaoa, oi qood pordidoramoa io , cirio eoram, qui ocio- Adaui, id esl tocoodoro imagioom oi sioiilitadioooa , - naliones el qoaieroaiio- esso Dei, boc io Cbrislo Jeso reciporeious. , 2. Quia enloi ooo eral posaibile, coiu bonilooot, nos pulalivas (10) adioqoi aeoiel viciua foerai, ei elisos por ioobodioo* vooorool, 2 0 9 tubdivisiooos excogiiaveruol: liaro, replasnaare oi obliooro braviooi viclora; qoi Spirilom quidem iotorirouol, alium auiem iierom aoiem iropoaaibilo eral, ol aaloiom perdCbrialoai,oia)iumlosooi iolelligooi, et non unuin Cbriatoio, tod ploroo foitso docetil: et si ooilos perot, qoi aob poccalo cocideral: olraqoo oporaioa OOf dueriol, iierom oaioodool oom qoideoi parti- esl Filioa, Yorbom Dci oxaialooa, a Paire dotcoodcos, oi iocaroaioa, oaquo ad uiorioni deaceocipaaso pastioooio, booo aaieni impassibilem pordeoa,eidiftp608aiioooQi cooaomroaos aalolla ooaire, aovoraato; oi booc qoidom ascoodisso in Pleroma, booo oolom io niodiouio remansUae; ei hunc qui- ^ coi crodoro ooa iodubilalo adbortaoa, iiorum didom fo iofisibliibus ot iooomioabilibos rpuLari el c i l : Ke dixorii io cordo loo : Qoia aacoodit oblecUri, bonc aoiem aiaidore Deoiiurgo, eva- (12) io coelum? boc osl CbrUlum dedocere. Aoi, coaolem oom viriolo* Unde oporiebii ei le, ei om- quis descoodil io abyt*om? boc otl Cbrislam a noa qoi ioieodooi bulc scriptone, et solliciii eunl morloi* liberare. Deindo i o f e r l : c Qnoniaro ti pro aoa aaloio, ooo, cumaudionl forinsecu eoruoi confiiearis io oro loo Douiinoto Joson, ei crodide* aoraonos, apooto toccomboro. Siroilia enim loris io corde loo, qooniam Deui illtiru oxciiavii a qoooioa fidolibus, aicot praediximoi, oon tolom moriois, aaltoe eris. raiioooro reddidh prodisaimilia sapiout, aod el cooiraria, ei por onmia pior qoam (15) baso focit Yerbom Dei, dicoos : lo boc ooim Cbrialoa oi vlxil (14), ol oaortoof plooo blaspbetiiiis, por qnae iulediciuul cos, qoi esl, oi rcsurrexil, ul vivorom oi luortuoruia dootipor aimiliiodioeni vorborom disaimilo affecliooif oorum io to aurabool vcoeoom: sicol quis aqoa) nelor. E l ilorooi ad Coriolbios acribeos a i i : c Nos auleoi anoouliamoa Cbriaium Joauui crud~ nialooi gypsom daoa pro laclo, aedocai por timittlodioem coloria, aicol qoidaro dixit loperior oo- llxum. E i iuierl : t Calix beiicdictioni*, quoe
r
e l 1 1 1 k
Cap. XX. Roio. x, 6, 7. Ibid. 9. Rom. xiv, 9. * I Cor. i , 25. 1 Cor. x, 16. (6) . Gneca baec refcri Jbeodo- D ad margioem a quopian afcrlpiam, io loxlooi iudo ' i , qoi dicitur Immutabilii. irrepsiaao. Sed iorio ipsa vorba sonl aniiqoi illitu, ~* Dial. quem ucilo nooiioo aiepu allogai Ireoxus. (7) Super oradictam. Graca sooaol, propter pra(12) Autndit. Slc pro autwdtl roposoi aoclorifimiam. Sod legiaao videior iolorproa, laie Uaroiu., Ilerc 2 el Feoard. marg, qoia . (8) ln homint. Eras., Gall. ol Feoard. viliote, in iuox scquitor duc*ndti veiua noeler Paoli epislolaruin ois. cod. oirobiquo praeieritum babot. lo Aoaiia#Mi. (9) . Addo juxla LaUimui inlerpre- caeieria Ireoci exempUriuosWiiur, oxcoao**.. d4$csndit; hi oosiria vero N. T . codd. oirobiquo toai, ' . iuioroui. (10) Ptlatiwa*. Graoc , et vanm $pt(15) ProoioT quam. Ca*um addool odiil. ooiaea, CHM too opinione*. sea mako. Hanc vocora expooxi aucioriuto codd. (11) Vtrilotem. In Dii lacle. Sic cod. GUrom. melioi, oi Jatlor, qoaoi casiori : YtrtitUm Dei. Clarom. ol Yons. (14) i visil. Abtool bec ab odilif . T . codd. LACU. Per Dei lac ioielligii vcrba oaibolica, quiSod in pbrribos itins. Graeds pro Ingiior bus erroris gypaom iiiiacobaiii hasroliei. Gypsmo 0 4 4 1 1 1 ) pnesooa venoooui babero docol Plioiua lib. . Sitnile* pra? oculi babere poiuii Ironataa; uat qood luiisposucrtt aole axitovc. xjuvi, cap. 24. Coojicii Grabiua banc aooloaliam
y
ns

u
884
bonodioimos, nonoe commaoicalio aaogoinis est . Ka\ - facii oslia proxlmi in aaogoioo Cbriali . E l Cbrieli? 3. Qult est autem qoi cooimoiiicafit (13) nobis , liorom: c Gbrisloa ooa do oacis? Uirum ia qui ab illls affiogilor aursum rodemii do maladiclo loCbriaiua, soporoxieosos lloro, id eai fltit, ei for- , * gis, fados pro nobia ma taUolam; qooniam scrimavil eorum Matrem : an voro qui ox virgioe esl Emmanool, qui buiyrom ei mel roaodocavii, de . > plom e&l: lfalodicioi oov qoo ail propbela : E l bomo e*i, ei quie cogno* oia qui poodoi In 11aeai (16) cumT Hic idom a Paulo annuuiiabaiur: goo . i Tradidi enim, inquil, ?ebia in priinit, quoniani E l ilorom : E l porioi (19) iofirmus io loa acioolia Chruius mormus eai pro peccaiis nostris aocon- fralor, propter qoem Cbrialoa morioua oal " , dom Scripioraa, ei quoniam sepulius est, el rosor- aigoieeaoa qoooiam ooo Cbriaioa impaaaibHia rexil lortia die aecuntlum Seripiuras . > deacoodil io Jctuuo, aod ipao, loaoa Cbrisioi cum #(17),- Hanifeslum eai igilor, oaaoi, paaaua oat pro oobia, qoi dor.oboii oi ro - quooiam Paulm alteruin aorroxil, qoi doacoodil ol aacoodii, Filioa Doi, fl8 , Ghristom oeacil, nisi iioa bomioia facioa : quemadmodam et ipeam no , bunc tolum, qni oi paemon sigoifical. lo Cbriati ( ooroine sobaodiior , aos osi, ot sepolios esi, qui ooxii, ot ipao qoi oocioa oal, ol ipaa oodio ia , el roaorroxit, qoi ei oa- qoa uocloa ost. ooxil qoidom Paior, oocloa oat . * los osi, quom 01 boniivoro Filioa, io Spiriio, qoi osl onclio; qoemadmo , oom dixil. Cuoi ooim dom por laaiaoi ait tormo: c Spiriius Doi auper - dixisaoi : c Si aolem mo, propior qood ooxil oio ; aigoiftcaoa ei oo , , - Cbrislus annonlialur, geolom Palrem, ol uoclom FUiuiu, ol uociionom, - qoooiam a morluis ro- qoi oai Spirilua. aorroxit ; iotolii, ra4. E i ipao aoiem DomSooa maoifosluro facil oom, * lionem roddooa iucarna- qoi osi paeaoa. Com oiiim iotorrogasaoi diacipoloa: , * - tionie ejue: c Qooiiiaoi c Qoom me bumiooa dicool oaao flliom bouiioia f (18). > por hominein more, ol Peiras com roapoodiaaoi (30): c Tu ee Gbrfeius F i per hormnem reaorroelio lioa Dei vivl; ol cum laodaioa oaaoi ab oo, Quo? , mortuorooi . > Ei obi- niaro caro el aaogois noo rovela?il ei, sod Palor qoo io pasatooe Dotnini ^ qoi osi iu coelia ; > manifesium fecit, qooolam , , ooairi, ol homaoilale, oi ttlios bouiinU Cbrialoa biooai * - FiJiuo Doi -vivi; - iDorliecalioooejos, Chri Kx oo ooim, ioquil coBpii domooalraro ditcoo, * sii osos osi nomioe, liboa (21), qoooiaio oporioi illutn Uiorosolymaoi c quomadniodum in illo : iro, oi mulla paii a eacerdolibua, el roprobari (22), , Noli eaca loa pordero oi crooifigi, oi loriia dio roaorgero. > Ipso qul , illum, pro qao Gbrisios agoiloa esl a Peiro CbrUios, qoi eoro boatooi c - moriuus csi dixit, qoooiam Palor oi rovelavil Filiom Doi vivi, E l iie, rom : 2 1 0 dixil, aemoiipaooi oponero roolia paii ol crooiflgi: * , , lem in Chrislo vos, qui ol looo Poiro loerepavii (23), eecoodom opiuiooom - aliqoaodo fuislio looge, bominum poiaoii eom oaao Cbriaioro, el paesiooem
le T 1 u 1 1 1 ! 1 N u D C 1 , 1
Jerero. xvo, 9 Cor. xv, 3, 4. Ibid. 12. " Gal. m, i3. 1 Gor. tm, 11. Ita. L X I , 1.
11 u
1 1
Mb'id.21. Roro. xiv, 15. Mailb. xvi, 13 aeqq. Ibid. 21.

u
1 1
Epbos. n,
15.
D (21) Ditettuikui. Id oai disdputu. (15) Commu*t<:ti. Al. commuMcat. (16) Cognouet. Sic Feuard. iu marg., Clarom., (22) Et nprobari. Doae iotaB vocea boo Iranslala) vidoolor vcl ex Marc. VIII . 31, vel ex Loc ix, 22. Vo*s., Merc 1 ol Grab. joxla Grecuiu sacri loxiui, . Heliqui, cognncit. Ila?c verlia ciUotur Moquo ooim occorrool Matib. x?i, 21, uude cselorse doaompue aooi. aecundum versionom L X X . Quod vero ad Glirisloui (23) Pttro incnparii. Sie in cod. Glarooi. acrltrahnnlur, uoo ab lreiiaco lanltuo, aed oi a Terplum logilor : qoaravia reconiiaidaia oiaoaa ioiprololliaoo, non aemel, ei a Gypriaoo lib. u "ad. Jud., deolor aobscripsorii, Pnrum, baud adforiooa dooa cap. 10, roiiios probal Hieronyuius in Commemi. iu daiivoa catos iterum aequi : qood idoto catferorom bone locnni. (17) ohr. Grsca hc allogavii Theo- amaoooosioui orraiom foil, io edill. doinde derivalom. Uoic voro moderi dom conali euni aliqoi, doreios, dial. ni, qui impatiMlu iiiscribilor. aoxerooi; oaoi pro putanti, aversapui, acripseronl, (18) rsxpar. Parlicolam ooo agootconi pafoafmm, aO$r$tmlium; ul b vocoa oon ad Pnoqoo veios Irenai iolorpros, ooqoo sacer loxios. (19) Et periet. Pmet pro ptriM dicluni esl. trum, aod ad kominmm referrentiir. Scrjbas fefellil Ejosmodi fniura oiediaset ioflmat Laiioiialis acri- Gnecl aermoiiM iguoraulia. Nempe quera casoio datituio acilicol, Graeci iribuunl vcruo , ploribus familiarU foiaso oemo neacil. (20) Cnm reipondiiui. Fooard. aoloa malc cum oumdom incaoius iribail iulorpres verbo bicrepo : com accoaalivuiu Iribucre debunci. re*pottdit.
f
935
S. IRENiEl EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS

9
9SI
ojos aversaoli, et dixil dlscipulii: c Si quie vuli laoiam looioriialom progroasi aool qoidaai ai poit nie veofro, oogoi (24) se, 01 lollat cracem oiiam martyrea iporoanl, et iloporooi eoa qai aoam, et seqoaior mo. Qui enim xolooril aoSmatn propier Domini confeMfOnem oocidvalor, o4 avstlaoam aalvaro (25), perdei Hlatn; et qui eam por- ooni (55) omnia a Domiao prodicta, et aeeoadooi dlderil propler nte aalvabil (16) eam . > H*c boo conantor ?e$tigia. aaaeqoi (54) paxtiooii Doeoim Chrialoa maoifoalo diccbat, ipae oxaigiena mini, paasibilia (55)mariyroa facti; qooa atoonootaV Salfaior eoram, qui propter toam coofosaiooem moa ipsla martyriboa (56). Com enin loqolroior in mortom iradoroolor, ei pordorool anioiaa soaa. aaogoia eoram, et gloriam oooaoqoooior, lanc a 5. Si anlem ipae noo erat paisorof, aad atolarel Ghriato confandenlar omiiet qol ioboooravorool a leto, qoid al adborlabalor dlaeipoloa tollara eorniD martyrium. Et ex boc autem qaod Domicrucem, ei aaqui se, quaai ipaa noo tollebat ao- noa io croco dixorii: c Pator, remilia (37) eis, ooa coodom iptot, aed reiinqaebat dlapoailionefD paa- toim aciaot quid faeiant loogaolaritaa, et paaioniat Quonlam enim noo da agniliooe aoporioria lioolla, et loisoricordia, el booiiaa Cbrlall oateodieracii dlcK boe, qoomadmodom qoidam audent lur, oi el ipae paiorolor, ei ipaa oxcosaroi ooa qot eiponere, aed de pasaiooo, qnaaa oportebal iUom so malo traoiaaaooL Vorbom ooim Doi qood oobis pali, ot ipai diadpoli (27) ojoa foioram oral - dixii: c Dilighe ioltnicot votlros, ot orato pro oia lorootor, lotolit: c Quicooqoo ooim ttlra?eril (28) qoi ?08 odoronl ; Ipao hoo fodl io craco, K o aoimam aaam pordot oam; ol qoi pordidorit, tantum diligout homaooio geoos, oi otiam pro bia, lovooiol oan. E l qoooiam pauorl oraot diid- qoi 80 ioiorficorool, poaloiarou Si qoia atitero, poli ojos proptor oom (28), dicobal Jadarfa: c Ecco qoasi dooram exsiatooiioni(38),211 jodkieai do Milio ad Yoe jiropbotaa, ot aapieotea, ot docloroa, hU fsciac, ioTOoiaior roolto nelior, ot palioolior, oi ot ex liia interficielie, oi erociflgoiia Ei di*d- ero boooa, qoi io Tolooriboa Ipsio, ol plagia, oi poiis dieobal: c Aoto docoa oc rogos atabiiis pro- reliquU qoa iu oom eommiaoroot, boooAcor 08t, B)ir mo, ei ox robis Oagollabool, el inicrficienl, el nec uiemor ei io ae oomadasaa maliuat, oo qoi porsoqoeotur a civiuio io dvluiem ' . Sciobai avolavit, noo ollam iojoriam, ooqoo opprobriooi igilor et eot qoi porsocotionom paaaori eaaool, P U 8 0 S 081. adobal et oos qui flagdlari oi oeoidi baboreoi 6. Hoo aolom idom ol illis occorrlt, qoi dicooi propter oom. E l ooo allora do croco, aod do pas- oooi poiaiixo paaaooi. Si ooim oou tore paaaua oat, aiooo, qoam passoroa oaaot Spao prior, poai deiodo nulla graiia ei, CUA oolla fooHl paaaio : oi oos, diacipoli ojoa, oral ergo aermo ojoa, adborlao- oon iocipiemoe ?oro paii, aodocooa Tidoblior, lia (30) otiam illos : c Nolilo linero eoa quj ocdduot adhorlane nos vapolaro, oi alloram pnabore oiaxit oorpos, anioiaai aotom ooo pouuitl oocidoro; l i - lam, ai ipso illod ooo prior io foriuio paaaoa oat: moio aoiom magis oom, qoi babot poleaiaiom, ol oi qoomadmodom iUot aodoxii, oi tidoroiar oio corpoa, ot aoinaro mhloro lo gehenoam ; et ipao boc qood ooo orai; oi ooa aedocii, adboriaos aenraro oaa qoo) oaaaot ad oum coofoaaiooos (31). porrerro oa, qoa ipao oon porioiii. Erimoa aoioot Eiooiro ipao coofoeaorom ao promiiiobal coraoi Pa- ol aopor magisirom, dom paiimor oi aeatiooaiQa, ire siio eo8, qoi coofilorooiur oomeo 8oom coraoi qott noqoo paaaoa ott, noqoo aoailooll magialor. bomioiboa; oogalonim aniem eos qui ocgarooi Sod qooniam tolos voro magialor Domioot ooator; oom , ot conioaarora qoi coofuodoreolor coofesot boooa ?ero Filios Doi, oi paitooa, Yorban Dd aiooom ojoa (52). E l com bec ha ee baboaol, ad Palria fllioa boroioU faciut. Locuioa oai onioi, oi
I T ( 1 fl& M
Mauh. X T I , 84, 25. Matih. . 54. MaUh. x, 18 aeqq. Marc. , 58. Loc. , 54. Maiib. . 44.
M e v
l f
l e
, e
"Ibld.28.
"Ibid. 38 aoqq.
D ediit. Eras., Gall. el Feuard. addool anlo ttnfn(24) Neget. 8io CUrom. 04 Anglic.;cieri e4atoitfm pariicolam contra quam oou agoofcoo; Nooaf. msx. (25) Salvare. Edill. M / M O I facert. (26) SalvaHt. Sic omooa pono maa.> niti quod (53) Sustinent. lla Clarom. el Aotlic. Alii viincuna aeribarom logalor in Feoard. inarg. ei lioe tubtteni; quod Billioa baud felialor oaaoodal por $nb*lant. Yoaa. te/Mvti. Edill. inveniet. (27) Ipti diuipuli. Sic Claroio. ol Voss. O l e r i , /34) Autquu Edill. Moat. (55) Pa$$tbUU. Scilkol, Ckriiti. Alii miaas ip$u ditcipmlii. (28) Sabuverit. Erat., Gall., Aruod. ot llerc. 2, rocie, pas$ibile$. (56) Quo* $t coptcedimui ip$i$ martunbuu Id osi, (29) PropUr eum. Eraa., Gall* oi Fooard. pro- quoa (hasrclicoa) demilliroot loanyriooa, ol ilbix coriiio mariyrio ab imporis bominibus in)uric ptcrea. (50) AdkortuntU. Arand. et Grab. adhortans. diciam reposcaoi. Hooc orgo locuio dum comipiiots argoii Bitlios, ooiuiivooa legorii necoaao oal, (51) Servere eas oaar etttnt ad txm confestiowe*. lo eai, io confeasiooe oomiaia ejui siaro pro band aiienlus ad oa quas aeqoootor. (57) RemUte. Alii, dimiltt. virili. (38) Oxoit duorum miuemtium. GnecUmoa pro (52) Confmnderentur confewotum ijm. Sic Glaroot., Arund. ei Morc. 2, accoduai ei Yoss. ac uuaii dpobui exiitlcntibui. Seusus osl : Si qoia imer Yerboio el Jesum, qoaai doo easeoi, eooipaveloi Foaard. cod. hi quibus activom confunderent raiioocm insiilual, ctc. loourta librarioroni scriptuin csl pro pasi?o. A i
9
Ott
CONTRA HiERESES U B . llj.
95$
teil: ertl ooim nomo pro patribos eotiaoi, eiper o o . Spirilalis ooim caio lex etaei, o>aubodleoitaai iaobodiotiiiam : allipvit oifoouvil UoioBfoodo peccatom, ooo eulafbrtcin,et ari?ilinfiraoa,6laaloioni dooaviipla- lorofoil: ooo eoim Spiriloi domioabalor amali aoo, doairoooa poccatom. Esl ooim piisaiuios lom, aad boraioi. Oportobot otoim eoui qoi lodpo* ei miaorleors Domfoos, ei aaiaoa humaoom genoa. rot ocoidoro (45) poccaiQai, el otoriii room rodi7. Iterero ilaqoo fe- noro boniaen, Id ipoum leri qood oroi illo, 7 fjVOMSV (59), - cit ol adooivit, queoi- ctt booaioem : qoi a poooato qoidom io toffviilom traclos fuorat, otorto ?oro looobator, ut pocca , admodooi pncdiximoa, iom ob hooiioo lolorficoroior, ol booio oxirol 6 . booilaom Doo. Si oolm boaao ooo viciisot ioi* oiorto. ' (46) QoeoiadoKHiootooIni por , nioooi booiioia, noo . Jotlo vieioa otsol ioi- ioobodiooiiam uoios bo, oiinit, qoi priioof (47) , joicoa. Roraos ootooi, , oiti Deot dooaaaot ta- - do lorro nidi platoiaUif Irmiler ba- , - oai,poooatorot foeti aool . - boromot oam. l tiioi , - tootii, ot amiaorool ?l tam; i u oportoii ol por & homo conjoocios fuit * obodiooliaoi ooiqi bo, - Doo (40), toisaol particopafleri* , niota, qoi prhooa do , firgioo Dotoe otl, Jotii eorropUbililalia. Opor , looral ooira nodiaio* flcori molioo, ol pord - rooi Doi ot bominoui, . pore solotom. , - per aoam ad otrooqoo 8icigiior Vorboui Doi bomo faeioa oti, qoonad dotooaiidlaiooa, io amlmodom ol Itoysoa a i i : Doot, vora oporo o j o a . dtiam oi coocordiam 8i aolom ooo faoiot oaro, porebol qoati caro, * olrooquo rodocoro, oi BOQ orot Torom opoa ojoa. Qood ooion parebal, , - Caooro, ot ol Doos (41) boc ot oroi; Deoa bomioia ootiqoaoi pUsoialiooooi mc o so rooopilolaoa, ol ocddorot qoidom poocalnin, t el K . Ofacoaroiaatoai mortoro, olvififtcaroi boaiiooai bomo to dodofot Doo. Qoa oolm raiiooo filioroai adopdooia ojoa paril- Q olpropior boo vera opora ejos. dpoa oaao poaemoi, olai por Filiom oam, qtm oal 212 CAPUT XIX od Ipaaai, rocopiaaoam ab oo coauoootooeto; uial Yerbom ejoa coaioionlcassoi oobia, caro factum? Jenm Ckrittum non merum kimitum estiliiu *m Joapki $atu progenitum; $ed vtrxm Dcum o4 Qaaprapiorof por omoom vooit l a i o n (42), omo/flttfoto Paire gtmtum, et terum kominem $ ttlboa roatilaoaaoam, qoa oat ad L>oom commuoioYirgini nsuum. a)oai, Igiior qoi dkool oom poUlive aaaoifieauiom, I. Rorsoa aoien qoi oodo UiKom bomioom noqoo io caroo oalom (43), ooqoo vare homioooi Caeiaoi, adhoe aob votori aooi damoatlooo, advoca- oum dicool ox iotopb goooralom, persovorooloi in liooooi (44) pnabooloa poceato, oon dovlcu aocun* aorritoto prisiloo) ioobodioolia morioolor; ooodnm oooimitii Verbo (48) Doi Pairit, ooqoo por dotn ooo oiorto, qao regnavift ab Adam oaqoo ad Moyaaaa, atiam lo aoa qoi ooo poccavoront hi dmi- Filiom poroipiootoo Uborutoio, qoomadmodoni litodlaoni iraoagreaaioola Ada) . > Tooions aotom ipoo alt: 8i Filiot vot maooniiterit voro libori lox, q a dou oti por Mojiem, ot lesiiOoaoo do oritlt Igooraoies aolom oom, qoi ox Yirgioo oat Etomaaad, privaoior rooooro ojoa, qood oal poooolo, qoooiaiD poccaior oat, rofooro qoidom cjoa abatoUi, lairooon ol noo negon oon dotogooa, vlu loroa : ooa rodpioatea aoiom Yorboai io04 bomiddaQ) oooi oaloodli: oooravil aoiom bo- corrapllooia, portovoraot bi oaroo mortali, ol aont dobiloroa mortia aoUdoiom viia? ooo acdpiootoa. laiiuoaj, qoi bababai pocoaUmi lo ao, room mortU
M M f D M
Roai. , II.
Dooi. xxxif A.
9 9
Cap. XXI.
Joan. vai, 30.
(30) oir. VUtt vdot ex aocoodo Irooci oaso vidolor. (42) P$r ommm wenlt minim. Id foaloa oxplicai libru ailegal Tbeodorclus, dial. 2, qol didlor aoclor lib. n, oap. 22, o, 4. o#o/b<af 43) Im cam* naium. Alii, iororoa/om. (40) > Jfofifo, qood addupl Eraa., Gail. ot 44) Adwocmiiongm. |d oal, jHUrocinium. Fooard., omial poal Clarooi., Yoaa. ol Gnecom 431 Indpttti occiden. Id etu occ>$ur*$ taxtooi, (41) fec*r$ tu #1 D***, Hlo Lalioa prooul it) **. Hacc apod TboodorolOQi diaL 1, dlacropaiii a Gnacis. U u (: ac D*o **idem ! iotoribilor lwmutakiU$. ' (47) PHaira. E \ Gra?co acriboodoio oral ei bicei oooiiotfot *ial#r#, ooatiolliu untm Dtum pat*[*e$re, Moooaae ergo liic varioaao codicoa, vd alloroirooi, paulo poal, prtatoai. 48) NoHdum commhti Verbo. Ila voUis FoooN ool Tboodoroiooi, aoi voiorom iotorproiaa^ oon I. Clarooi., Voaa. oi Grab. CaHofl ioalo OM4** odeoaccoralo ipsis lrooa)i verbis vorleoilia aio* CtfNuoifixoi Verbum. dolaao. U*bjuid aii, Grad loxios elarbir aoiiaof
PATOOL. G a . V I I .
SO
S. IRENiEl EPiSCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
940
Ad qiioeVcrbom (49) aii, smim munas gratias oarrao*: taii, nisi prius incorruplela el immorlaliu* beiafott (50); Ego dixi: Dii estis, ei sei id qood et nos; ol absorborclar, qaodorai coim Olii AUUsimi (51) om- p:ible,ab incornipicla.ei quod eratrooruk, abiov (52) nes: voaautem ficiilho- morialitnto, 01 filiorom adoplionem porciporomoj ? . minesmoriemini> Ad 2. Propter boc c generaiiooem ejus qoit ooarro* eos iodobilalo dicii, qui bil ? qoouiam c bomoest, qois agnoacoi (59) iion perciplunl mtioos etim ? > Cogooscrii aoiem iHum it, coi Pator qoi , adoplionis, oed contcin- oal in coelio revela?, oi ioietttgat, qoooiam ia qoi * nunl incanialionem t .iioo ox volootaie caroi, oeqno ex volooiolo virl gencralionis Vcrbl oaius esl " > filtus bomiots, bic osl CbrUloa Filluo Dei, fraudanlet bomi- Dei vi?i. Quooiam ooim nemo io totom ox lliis , ncm ab ea asceosiono Adas, Deos appellaior aecoodoio enoi, aol Doniinat ( qwe otl ad Dominum, nominaiur, ex Scripioris demooslrtvinins *. Qoo , - oi iograii oxsisteolot niam auiem ipte proprie prcrier onooa qoi faoroot Terbo Dei, qoi iocartia- lone homioes, Deus, ei DOmiooa, ol Rex seccroos, los (55) osl proplcr lp* ol Unigeoilos, el Yerbum iitcarnaturn prsedict. '. eos. Propfer boc eoim lor (60) ol a propbolh oronibus, el nposiolia, ol ob (54), Yerbum Dci homo; ol ipto Spiriio, adesi fidcre omnibns qtii vel modicom de verilalo ailigeriol. Ha?c autem non lesiiOcaroo qui Filitis Dei osl, flliuf - liooiiois fnclns csl, com- tor Scriploras de oo, s1, simililer ol omnci, bomo , (55) - miitns Ycrbo Dei, lantnm fciUscl. 8ed qnoniam pneclaram pracftcr (57), adopiioocm (56) perci- omoot babuil fo to eam, qum e*i ab atussimo Pairo, geoiloram, pmclara aolom fooctoi esc oi oa . pieos fiaiFilinsDei. Noo enfm poternmns aliier iocorropielam ol iro- quo) esl ox Yirgioo, gooeraliooo; olraqoo Scripior looriaUiaiem pcrcipere, niei adooali (58) fuissemus rlvinao do oo lostiflcaolor : ei qoooiam bomo iodoincorrtipleko 01 immorlalilati. Qoomadioodom au- coras ?*ssibilis *\ ol topor pollum aainae soicro adooari poosemtis incorruplela? ol Imniortali- dcns (61), aceio cl fello pouiur ei apomebaior io
M S 1 t M N 9
* Paal. LXXXS 0, 7.
I.UI, 2.
Zacb. u , 9.
Isa. LOI, 8. ler. xvn, 9 P*al. Lxvni, 22.
e l
Joao. i , 13.
" Hojos libri cop. 6.
Isa.
(40) Verbum. Patrit qood addool Oilitl. decsl in C qdiuifs lege slc postnlanle, dicam Tbcodmvjftsm vel lrooa?i verba ex oieoioria allogatso, vel ioierOlltllibllS m$8. (50) . HJTC Tbcodorolus olfogal dial. 1. polaiig codiciboa utom foisto. Quod vero coxtoti(51) AUittimi. SicClarom., Voss. ol Grab. Ca> $cindi verbom ad explicandam divios el bnmaoo) naiurae io Ghrisio ooiliooem Caibolioo ustitparl ton, ExceUi. (52) Yiol ... . Ha?c a scribis inalo poatil, oolisainta ros ox Palribne. qui oa voeo iodiscrindoalim uei aoiil. Unam imer caeieros baodlr.iiipoalia fuisao qoililiei videl. (55) Qui ituarnatus. Sic melioris notae codd. Cla- qoaquain eunpocliim, uipoio Euiycbeiis erroribos roiu.ei Yoss. com Merc. 1, juxiaroorootinierpre- somoie iofenftum, aodiro stifBcioi. Leo I esl qoi tcno. 5 De Naiivitat* Ckriai iia eeribil! Nee $k Its Ali , quod inearnatum. (54) . Loffll Irena! lolcrpres, natura in tocitlaum $ui Creaiorit $$t auumpta, ol , - ille kabitator, illa habitaculum e$ul; udita ut , qood posierius comina omiiil tnra alteri attera miuerilmr. (56) Commiitus V$rbo Dii ut edojHioium, otc Thoodoretut. Melius juxia Gneciim legaa : xf commmut Verbo (55) "Ira , \. Graeca disoeniiuoi a Laiiut. veieri imer- D$i et adoptionem, elc (37) 7 , elc. Eras. in Pra> preialione 4b|oei irenaeum scripsieso : , vel , fal. ad booc iibrom ox bis vorbis colligil, , etc. Cnr voro Tlicodoroim vcrbmii - dixisec Irenaeoro, Chri$t*m juxta humanam oafx, veh molaril , nemo ram adoptatum, Fitiug Dti. Sod lomoro : fecile dixeril. Faclom id pulnl Grabius, qnod epi- oaio cx iis qo proxhoo prawedunl, et qoiboa bo Gyrensi ad Ncsiorii docirtiiam propius ac- minuiii caosa Yerbom Dei factom esxe booiloom ccdenli disjdiccrel eommuceudi verbum, quod scribil Ircnaeus, evidens osl, qood sobiodo porloxil, Emychis errori, a quo ie abborrebai, favere vtdo- oon ad Gbrisium, sed ad homines qoos rodemii, relur. Sod iiiique dictum. Qui eoim io Isiis salieni 0 8 8 0 referenduoi. qood etaiim ecquiior : Nom Dialogls ad Nesiorii docirinam propius accessisse enim poleramm aliter incorrupulam el immorfo/tioditi poiesl, qoi ( alia laceaoi) di.tl. 2, Gyrillum tem accipere, niti adunati fui$$emu$ incorruptolm t Alexandrioum cum booorc cilal, el ea ipsa ex ejut immorlaliiali; caoaaoi proxime aolocedoolis oonoperibiift depromil lestiinooia, quibus maxhne con- lciui* coniiuei, el banc de bomioibos cafierio poftidilur Neslorii error? Tbeodoreio quidom advcr- lius qiiam dc Cbrislo iolelligciidaiii arguil. (58) Aduxati. Eilill., aduniii. Rus Cyrilluin ageuii displicuil commucendi ver(59) Agno$cel. Gtaroiii., agnoscit, V088., *g*ov'tt. b:iui :'scd dialogos ecribeolis meos eral altera. (00) Projdicuiur. ila pro pradicaium reposoi ex Nam dial, 2, vocabuli quondam exosi Viodicias ex profeaso inscipil, o lendilqiic acinpcr CSaroiii. ac proindoeftf, qiiod ooli Yoao. d Grab. ndjunclaui babcrc seu confusionem: liccl paulo anie piuOguui voci >^, ddcvi cjosdom cod. ca, quac coiijnngtiiiuir, per loltim ioviccm misccan- auriorilaic. (61) Seden$. Sic Gtaroio., Yosa., Arood. 0 4 tiir: ol in aere ac luce accidii, ol in ferro candculc; quibos exemptis uiilur. Gonstiliios igiiur llcrc. l.Reliqui, a$cendeu*.
9 % n
CONTRA H J E R E S E S LIB.
9tt
CAPUT XX popolo, ci tisqne nd morlcm clescoodit; et qooniam IkMiious eaocto, el mirabilis oooslliariot, et do- Deum ex lapnu hominh patt[echn, qnam ail po/ftfxa, feNtyoxf, mitericon et potens ad w/wmcorut specte, ol Dettt fortia, sopor otibo* vooioos dttm ; atqu* idcirc* ingratis$imum e$u homitem, ooivertoroui jodex, omnia de eo Scripiure prophe x<r $orti$ aceeptique beneficii immemor gratiam non YiferaU Ubant 3. Sicol bomo 5. "Qamp (62) !. Magnanimus igitor foii Doos de&cieolo bo, tva *), crat, ot tooloreior; sic iuiiie, oam, qnse per Yerbom ossot (70), viotoriani xaV , 6- et Verbom, aigtonflcaro-' r: ddendam ei praevidens. Cum ontro perflciebaier *] tur: reqoieacooto 2 1 3 virm* io ioflnoiiale, beoigoitalora Doi et maguiQ - quidom Verbo, ot posset cemUsiioam osieodebat viriolom. Sicol eoim pa(toOai * leoiari (63), ol iobooo- tlooler suslinuit absorberi Jonam a coio", noo ut , \ rari, et crocifigl, ot abaorborolnr, ol in loluin pcrirot, sod ol CTomilua - mori; absorplo aotom magia eubjicereior (71) Deo, ot plos glorificarei , xa\ bomiue (64) lo oo qood 6UDi (72), qoi insporabilem salutooi oi dooassot, el , \ *- vincil, ol sosUoot (65), firmani po3oil6iitiam fac6r6i Niulvilis, ol converlo, \, . . . . . . . 61 resorgit, reotur ad Domioum, qoi ooa liborarel morte, cooterriios ab oo tigno, quod faciom oral circa Jo. asoomHur (66). Ilic Igiior Filioo Ooi Domious notte/, oxiistoat nam, queroadmodum Scriptora do bls d l o i l : E l Verboro Patris, 4lfiHohomiois (67): qoooiam ox rovetti snoi onusquisqae via soa mala, ol iojuMarfa, qnae ox homioiboa babebai geoas, qo ol atiiia, qu orai $o manibos eoniro, diocotoa : Qoi* ipso eral homo, babuil tccoodam homioom genera- scil ei pceniieiiii (73) Deus, el avorui iraoi soam a Uonoai, faoios est ftliua bomiois. Proptor booot oobls, c l noo peribimos **? > Sic et ab Ioilio Tuii ipso Dondoos dodil oobii fignom io projfeodom, ln paiieos Deot bominom abeorbori magno ceio, oUiiadloeoi toraooi * , quod ooo postolavil bomo, qoi fofl aoclor pnovarlcailoaie, oon ot aboorptos qoia ooe tporavil virgioem pr*goaolom fleri posto, ki lotuto porirot, sod pneairooos ot pneporaos qoos oral firgo\ ot parere ), oi booo partom adlnvooUooooi solotio, q o facta otl a Verbo per boum osoo noblicuoi, oi doteoodoro in oo qoesonl tignoro J O D K , bis qui eamdem com looa do Dodeortaro *err, qaa?rooiom ovem qoas poriorat, roioo(74) tooionlbm baboorool, ol confcosi fnoqood qoidom orat proprium iptios plasma, oias- root, ol dixoraot: t Sorvoa Domioi ego um, c i
4
eondcreioalliiadioon ,offt mumolcommeodafiloaic
Deam coeli egooolo, qul fecit maro et
Patri ooro bomioem, qoi foorot iovonlnt, primitlao losorreoilonia bomfois io aooiotipoo faoioos : ol qaemadmodom capol resurrexil a oiortois, oic ei roliqoom corpos omnit bomioio (68), qoi lavooiior io vila, impleto temporo coodemnalioois ojos, qo orat proptor loobodiooUaro, roaorgal, por compagioea ei coo]ooc(ioo8 coaleteens oi conflrmaiom ougmeolo Doi (69), onoqooqoo membrorom babculo propriam tt apiam io oorporo positiooem. Mohfle oidm manaiones apud Pairem, qooniam ol n o l u roenibra In corpore.
9 9 1
aridam : o l loiperabilom bomo a Deo porcipiooo Mttilom, rcaurgat a morfoie, ol clariOcet Deoro, et eam qoae a lona propbouu (75) otl, dicai vooeoi: t Claroavl ad Dorotnom Doom meum (76) io iribolatiooo naoa, ol oxaodivil m do VORUTO ioforni V ; > ot temper pormaocat glorificaos Dcum, oi sioe ioiormiosiono graiiaa roforoos pro ea aaluto
qoam oonsoculoe est ab eo: c ot ooo gloriolor io
coospeciu Domini omnie coro , ooc onqaam de l>eo ooolrariom aeosoov occipiat bomo, propriam naloraliter arbiirans (77) cani, qoe circa te easei,
M
"
faa. vn, ii. Cor. i , 29.
Cap. XXII. Joo. o, 1 aoqq.
Joo* ni, 8,9.
Jon. , 9.
Jon. n', 3.
(62) "Ocrxqp . Tbcodorelos dial. 3, bax oxD (68) Omnii hominii. Omni$ dosiderator Voas. Ironspo deacripeU. ot Mere. 2. (63) I/i puuet untatu Cra?ca eooaot, dum Unta(63) Auguunio Dei. Ita Clarom , Voss. t Grab. re/xr, et tnhonoraretur, oio, Cajieri, angmentnm Dei quod pnererrem si prasce(64) Abiorpto autem komine. Grava Tbeodofoti derel pnrpoaitio in. * aic roddoodn rtsent : opiiulante aulem (scilicet (70) Eam oti/r... e$$H. Sic Claroro. el Voss. quiVerbo) homini, cum vinceret, elc. Sed pro - btis quoad poslremam vocem cooaeotll Fonard. iu , ioierpros logisso videtur, - marg. Sed bic io lexiu, perinde ac Eras. ei Gall. , vel quidpiam aimile : qood minns recto, eamque... e$*e. ol Ipsooi recluin habei seosom. lis quippo verbis (71) Subjicerttur. lo Voss., *ubjaceremr. Inaliis, aiguiflcaior, quod si Verbum, i u exigenle noslra mbigerelur. oaluiis , eivil ut buoianitas perpesaiooiim (72) Eum. Alii, Deum. velmi soccomberel injuriis, id aboode compensavit (73) P&nitebit. Clarom. et Merc. 2 , p<enilebit*r. oloria tuoi f.x ipsis perpessionibus, loni maxiiue ox Era., Gall. et Fetiard., coniertatur. UiviiiHatis conw)rlio in illam.redundans, 74) Domino. Ediu., Deo. (65) ti tuainet. Addit Thoodorolus : ei btnignh 75) Prophetala. Alii, prophela.
t
t*te utitnr. (66) AttumitHr. Pro atcendit.
76) Dominum Deum meum. lo Eras , Gall. ct
(67) Et fitius homi*i$, Tros ieias voccs abesso mallem,
Feaard. deest vox Deum; Arqnd,, menm.

(77) Proprlam mlnraltier arbilran$. Id est , vcli(
propnaio naionc dotem exiolimatis.
8. IRENiEI EPI9C0P1 LFJGDUNENSIS ET MARTTRIS tacojropleUm, el iKMVlcnent veritatem, inani - gertiiio Jaciarelar, qai natoralilcr aimilia esset Deo. Ingralooi eniro nagia eatn boc el, qui eerca feceral, perftcient (78) et dilectionem qoam babebai Deua io bojoinem (79) offaacabal, et excav cabat (80) aeatam auuro ad noa aenUaadiim, quod ait da Deo dignum, eooiparaos ei qiialem aa Jodicaas Deo.
W4
ciiooa, et gratiaram actione, majoren ab eo glt- riam pereipiel, provectae aceipieaa (85), daaa cootimUis fiat ejna qui pro co moiiaas eel; qvonlan el ipae in aimilkudinera (80) caroia peccali faaoa e a l , oii condemnarel peccatom ei jam qaaal condemnalum projicerai iltud axira caroeaa; praocarel auiem in aimiliiudinein auajn Imilalorem eom aaaigaaaa K>eo el ia 8. Ihec erfro fuil magnaalmiiaa Dd, atperomaia impoaena regidam (87) ad videoduai Devaa; et ptrlranaiena bomo, el moram (81) agaiiionero par eapere Palrem dooana Varbom Dei (88) qaad bab4cipieiu, debinc veaieas ad reaurreciionem qua? esi lavil ia bomiae, ei Filius bominia faclaa eat, I a morluis, ei expcrimeriio ditcens nnda liberaina aaaueacarel (89) bomioefa percipere Dauta ei aieai, seroper gralua exsislal Domino, moaua hicor- aaaacerai Daum babilara in bomlaa, aectjodam rupieto couaecaloa ab eo, utplus diligerei eutu placilomPatria. 5. Propter boc ergo signum salulis aaalntciNfc, (cai arim plus dimitiilnr ploa diligii): cognosral auiem semelipsnm, quoniaanroortalisei infiriiiiiaeal; qiii (90) ex Virgine Emiutnael, etl Ipae DomiuN : luielltfai auicm ei 214 qooniani ia un- quonlam ipae DouiUuta crai qai aalvabal eo*. qoia tum tmmortalift el poicns aai, aii airoorialiiromor- per tamelipaos non babebaui salvari. propier uliuiem el lamporali altrnilaiero donei: inielligal boc Paubia iaOruiiiatem bominia aimonliana, ait: Seio eulm qaoniam noo babiiai in carae niea bo* aulam ei reliquas vitiuiea Dei omuasia seuiclipaoin oatenaaa, per qnaa edoclos aeatial de Deo, quaniua ntiui**; > aigniOcaaa qoooiam non a nobi% ted a aal Daoa. Gloria eniin bominii, Deus; operaiio- Deo est bonam aalulia noairaa. iieruro: t MSaar ego boiao, qoia ina liberabil de corpore aaortb Bea (83) vero Dei, ei omoia aapieniis ejue ei virDeinda iafcrt fibefalorem : < Gralia lulia recepuculum, bomo. Quemadmodum medicos baJaa T labia, quiaBgroUnl, probalur; aic ei Deoa ia ho- Jeso Cbriili Doniini n o a l r i ( 9 1 ) . Hoc atitan el aalalbaa maaifeaiaiar. Quapropter ei Panlua a i l : laalaa : ConCartamtnl, Inqnll, maaaa reaoc Goacloaii auiero Deas omnta io iacradulitaia, ot ioUe, el genoa debilla : adborUmbii poaillaai* aaaaiam miiereatar non de apiriulibos JSonibaa aiea aeiiia, conforlamini, ae limeaiis fcce, Deua noaler judiclom relribaii ei reiriboiorae aal: ipao dicans boc aed de bomioe qai fail iaobedieus Deo Q veniai el aalfabil oos *. % lloc, qaoniaai a ai projeclua deimmorlaliuie debinc miaarieordiam aobit, aatl a Dai adjamealo baboimoa aaltari. coaaeeulus aat par Filiuro Oci eam quc etl per ipaom, ptrcipiens adoplionem. tlic enim lcnens 4 . Rurtas quoniam neque boma Ualoai etit, aine inflaliooe ei Jacianlla veram gloriam (84) da qui salval (92) noa nequa aina cartie (aiae caraa bia qaai facla atml, el da eo qui fccil, qui eal po- aoiui angell auai), praedieaTil enlm dkeaa : Na letilisaimna omnium Deat quiqoe omniboa ai aini qoe aeaior, neque angelat, ied ipse Domiiiaa aalTa* pneaiiiii; ei manens in dileciiona ajiia, ei fubjc- biteoa, qaooiain diligii eos, el pareei alt, ipaa II
a 9 9 9 9 B 9 9 4T M t 9 9 4 9 9 9 9 M 9 9 9 9
Ram. , 52. "Cap. XXlll.
Rom.vm, 3.
Rom. , 18.
Ibid. 84.
Ibid. 85.
* laa. xxiv, 3,4.
(78) lngrtAum... ptrficieni. Sic TCloi Feuard., ram ad tanciiiaiia Palria regalam boaM vilaai dicod. Claroiu. , Voas. ei Grab. Canari parporaoi, im- rigcrei. gratus. (88) Et captre PtiremrfoaaasVerbum DcL Bcc
9
(79) In kominem. Al. male, la homini. conaequenier, uulla inaarla disiiudiouia aoia m (80) Ei exeacabal. Dcauiil in Clarom. A l telna perperam ail in ediu. omnibua, lego 8ic evaiieacil Fcaard. cod. cl Yota. ilcruin repeioni, ofusca- Grabil conjeclura logeiiduui ceuteulis, donmnim. 4ai. D Porro pro capere, Feoard. iu marg. ai Yoaa. ba* (81) Afomiii. l/artiiiegendom eonjicii Grablut; aed benl sapere. frasira. Pcrdiioa moree iiilelligil Irensua, qui aui(89) Aumueeret. Pro eunefacertf* MB morieiii inieruoi. (90) Propttr koc ergo $ignum $xtuti$ *Mltm (82) Oeiim. Eras., Gall. ei Feiiard., Domiuum. oai. Hc iit adill. omuibua male diaiincU coxXut a(83) Optratioue*. Forie iegeodum op$rmioni$ oem : pariuni; adeo ul qoidpiam oniaauaa aaaa aaqnanquaiu uec opetatiouu iiicoinmodam Tuudal picalusailGrabiui. Sed nibil deeal. Eum bic, ai eialibi ruro, accipil ioltrpres pro i//ad, el ad MDftUffl. iigmum in profnndum, elc., de quo inb capi(84) Veram gloriam. %ente*t\am, non glolia pnecedciUta, toiiim ittud refermr. Ordo varba* riam* boc loco veriera debabai iuicrprea. (85) Ptrdpieif provtctmi accipUnt. lia ex Clarom. ruiu eal: Propter koc $rgo ipu Oaatiaaa, tm Virgiue Emtuanuel. ut Ulud nguum aa/aiif aoaiiw, ei Yoss. repoaui. Alii onittcs niiinia bena , accipiet pro9Ctus. Porro proteciui noiiieu plurale esi pro aaomeiii, eic. (91) VrniiHJnuCkriui DominX aatfri. H c nav pro(*clu$. Dum vcro, quod aeqailur, accipio pro moriier allogau videntur. Cum nallo aiquidcai a (80) / iimilitudwen. Sic Feoard. in marg., Cla- . T. codd. coneiiiiuui,quauivia a Yulgau laciioa rom. Yoaa. ei Merc.4, cum Vulgtta nostra, ei venon prortil differaal. (H2) Saivat. in edilt., w'te*.i. leri llalica veraioue. Ediil., in $militudin$. (87) Et in puternam imponem reguiam. Ul oiiui-
CONTRA HJCRESES LIB. IIL

berabil eos (93). E l qoooiam bic Ipoe IMMMO veroo vtaibilis lucipioi oato* oooi sii Verbimi taloure, nirtitt laoia mii : c Ecco, Sion civiua, salouro oftiniui oculi tui (94) vldoboot . Et qoooiaai toltiiD bomo oral qoi oioriebatur pro oobia, Isoiao ail (93) : c El corametnoralue o*l Doaiooa lanclns Israol moriaoram iuorura, qui donoferaol lo lerra aepollionis : oi detooodii ad eoo ovoogelixaro aabiiom qua o*i ab e o ot talvaret aot . > Boc atjiem idooi et Anot propbou (96) a i l : c Ipte converlelor, oi mlserebilur noatri : dbaolvel injnatitias ootlras, el projiciel (97) In allitttiHBOm aaarig peccaia nosira. Et roraos aigaiOcans locom advooiua ojaa aii : c Doiuiou* x Sioa locotas o*l, ti ox Hiorosalom dedil vocera fuam \ El qoooiam ox ea parie,qu esi sectin- dom Afrfcnoft batrodiiaiis Joda, veuiei Filius Dei qoi Dooa oai eiqvi erat ox Boiblooa (98) ubi aatoaoal Dominuf in omnera lerram emiltet (99) laodalioaom (!) ejus, aicoi (2) ait flabaooo propbola: * Dooa ab Africo veniel, el saocioa de RKNibf Ephrem (3). Cooperoit coelum virtut ojoa, el laodailooo ejus pleiia esl lerra. Ante farfom ejot pratibil Yorbom, ei progrodioolor in eampis podoa ejos \ > Maiiifosio signiflcan* , qooniaiu Deua ei qtfoubm in Boibleom adreouis ejos el ox mouie Epbrei, qoi esl aeeuodaui Africom berodiuiis, el quooiain bomo. c Progredientur eaim inqait, 1* campls podoa o j o a : boc aoioaa aigooai praprion bomiois. C
ei 9 9 M 9 9 9 v 9 9 9 9
wwi/iVel, auctoritntemim* ot nionh &tftn*hu* iov Ifrpretum eommemda^ ac dmum piurlbiu otfo-
me*ti$ eonfirmuu Ckrittum % virin$ oolooi OM#.

1. ^ (4) ivtvrco xa\ otj... '' (6) IvioC < , xa\ , 6( vtootv , , ol 6, *
9
1. Booi Igilar bomo faoloi etl, ol ipso DooU toWabii (5) uos, ipoo daot Yirgioif figooro. iNoo orgo vora eol qooromdam loiorprolaiio qui ila aodool iolorprolari Scriptoram: t Ecoo adoloaoonlola voolre babebil, ol paiioi iliom; qooRiadmodom Tboodolioo Epbotioi 081 iolorpretalus, ol Aquila licot, olriqoo lodei proaolyli; qooo teclail Ebkv uet, ex Jooopb geooraloot emn dicunt:
m 9
Unlam diopooilionom Dei diMolvonieo, qoaulom ad ipaoo 08l; froalrootoa propboiaroni leaiinionioai, quod operelas osl Dcuf. Propboutom oal qoidotn, prrugquato in Babylonom fiorot populi (7) traHamlgralio, id eal, onloqoam Modi ci Peraae acciporool principatooi : ioiorprouiooi vero in Grarco ab ipoU JuiLcie oiiiluim aoie leinpora advooios Domioi ooelri, ol nitlla relioqoator auapicio, oo forto oobia goroo oo Judad bxc ila siui iuierpreuii. Qol qoideoi ai cofooviaaeol noa fuliiw, el uaurot blo loaiimooHs qoae sool ex Scripluri, nonqoooi 215 C A P U T . dobiiaaaool ipoi soao comborero Scriploras, qcm cdiquae omooa gootes roaoireolaol panicipofo PropkstUm I$uia> vn, 14, interpreution* TluodolionU, Aaxi/a?, EbwHitarum, ac Judasoruut viua ol eoo qoi gloriaolor doinuio tc 0880 Jacob
M M M 9
ka. ixni, 9. Isa. xxxw 20. Vid. aot. 95. ^lool. , 16 ol Aioos I, 2. "Habac. m, 3,4. Cap. IXtY. (93) Libttabil . E r . , Gall. ei Mere. 2, Ubgra- Micbsa clkil. rU; recie quideui, si qna pratcodool praeiorili ea(97) ProjicHt. l u Clarom. oi Yoaa. mcliue qoam Miiii leinporit: boc eniiu logiior iu alii, projeat: quia ferbuin fuluri lemporia adbtboi Gnoco (X. sacor 10x108. (94) T*i. llaoc vocero x Aroiid., Yoas. el Bi(98) Et jxi erut $x Beikteem. l u Fooard. io marg. blico loxto adjeeil Grabiot. Eamdem habot ol ClarOio., Yoas. ei Grab. Catlori corruple, esquirtt Clarom. ei Bttkleem. (95) i$aia$ alt. Lib. , cap. 22, bmic eomdom (99) EnUiM. GUrom. ol Arund., immiuet; Merc U*CUM atcribil Joroaiiae aob cujui oouiine allegalur 2, mittet. el a Joslioo M. io Dial.rum Trgpk., p. 298. Euio(1) Laudationetn. Alii, laud*lhne$. Sed aiofubirio doto laciio propbela* nomino iierum ctlal Irensns melius quadrat ad anlocodoiilia ol conecqnouiia. oodom lib. iv,cap. 33, el lib. v, cap. 31. Sod ne(2) Sicui. Yel oxpoogo haiic vocem quas aoitaoio qoo apud Uaiaio, nequo apud Jeremlaio, ooc in ollo malo sospondii; vel pro sicut lcgo tic. alio oacroruio otriosqoe Teslainooli Hbroroio le(3) Deu$ ab Africo vtnict, el $anciu* de monit Ephgilur. Caotaui baoc afferl Justiuus II. quod a Ju- rew. Non lovit bic oxeoiplariuin varioias. Novaliadcis aacris codicllMis, oua COIII plnribos aliis do iiiia lib. IU THei/., cap. 12, lcgil : Dems ab Afric* qtiibus coitqnerilur, abraaus foorit. Sed oor boc ei ve*iei9 ei MMC/ XI de monie opaee $t coruienut ; quoalia quedani conshiiilia de Cbrislo lesiimonia modo kgii el irenoiua infra lib. iv, cap. 33. lo edlniodio toloril, aliif vero lam oiol.is longo clariorilis iy exemplaribut : 8 t , bn popercorii iniinica Judsororo uiauua, oodus ^ . Yolgala vero noslra : r*i, faieor, quem uou facile oolverom. Yoroor ul lliu$ ab Auitro ototfl, ti tanctu$'de monle Pharan. Jiiaiiito phuiuni, ac deiudo Irooaso fucum foceril Qoc loclio alleri pnefereuda, nourum breviiaa oporryuba qupiai scriplura. ûiduuid s i l , iile oxaoiinaro noii sioit. liege sis llierojiyiuuui, ComImniui ita Grasce rofcrl: ^ 44 nttnt. in bonc locuin. & VCXPCOV , U) V . Hacc el tequenlio apod Euseb. Hb. *1 , , * tli$i. cap. 6,ei Nicepbor. lib. iv, cap. 14. . Ubi pro ArA Sotwbit. Gra?c. $ah*vit. *1, lcgil lroiueuf, ol, ot pulo, oiolios, ; *AJX , cic. Hoc ooutma aliqtiaoluloai . Laiino. (96) Anoi prvpktU. Mcaiorio lapsoa Amos pro (7) VoffuU. Doosl iia GUroio. ot You.
9 9 D
947
S. IRENiCl EPISCOPf LUGDUNENSIS ET MARTYHtS
948
et populum brael. 01 exbacnvlitatog (8) oitcndunl a '* , abscoodorool per iniergralia Doi. * - pretaiionera; acparaua 8. ttpb 8 . Priug eiiiin qoani , * eos ab invicem, jussil - Roiitani possidereiil ro- omnei eamdem inicrpre> , - gnuro luura (9), adbuc ' lari Scripluran) (16): el : * Macodooibua Aaiam pot- . boc in oaiaibu* libria fo, ftidenlibus, Plolemasug ciu Couvcoienlfbua au , Lagi iiliuf (10), copien lero ipsla iu unum apod eatn bibliollieeain, qosc a , - Pudemarum, cl c^mpa to fabricala casel iu Ale- raulibus auai iuterpreia xaodria, omniuin botui~ , lioties, Deus glorificalua - nuin digiiig conscriptio- , - esi, ci Scrtptune vere / nibug omare (II), peliil * diviiue credliae auui, oia , ab Hieroaolyuiitia (12) in , nibus 216 eadctn (17) Giaecum aerinonem inior- , el ciadeiu verbis, el cia - prelalas babcre Scriplu- ^ - dcm nonduibus, recilau - raieonni). Illi vcro (obc * libitf ab iniiio oaquo ad . 01 diebaui entiu (13) lunc , ilncHi, uli el pr;esoBlea ( adbuc Mitcedouibus), eoa , gontes cogiioscereoi, quo ) * quos babebant perfectio- * niaui p*r apiraiiouoai res Scriplurarum iniol- Dei iuierprciaus aoot , leclores ct utriusqiie lo- . - Scripttine. E l noo esao , quelue, sepluagiiila setiio- , (18) mirabile Deom boc rea luiseruiil Ploterna, , in eis (19) operaturo, , - faciuros boc quud ipse $ qoanJo iu ea caplivilaio - olnissei (14). Hle auieiu - popoli, quae facla esi a , Nabochodonoeor, corru. (15)experiiiiciiiumeoruiii , suitierc voleng, et mo- plis Scripiuri, o l post luens ne forte cooseo- seploagitiiaanoos Judari* , lienlcs, eam verllalem, , desceodeolibos (20) iu 8ta quas essel Seripluris, regioocm auam, poil
17 9
* Cap. XXV. (8) ExhteredUaiot. Sic Feuard. iu rtiarg., Claroni. C oi Vos*. Caeteri exhatidati. (9) Beqnum suum. Vclug Fouanl. cod. cl Vosc, regnum Dei. \d ctl, tit explical Feoard., lerraui lolies boalonim palrjarcbarum posteriiati promisaam. Scd reptignat lcxttis Gnecug, j u x l a quem meliug scripsissci interpres, legnum eorum, JudxogeniK>?ieni Iransfalag fuisse gratiam Piolemm Pkitel putri$ ejus. Sed vidoriul bojos geuleoiiac palrooi qoomodo baec. slare possinl coiu loia Ari8Uca3, eeu bigloria, gou fabula. Oporaoi me lugisso pularoro, si occasione lieia?i nosiri in iis explicaudis diuliog imioorarer, de quibua lam niolu toanibus ontuiuin teruiHur docliggiiiiornin boiniutim gcripia. De ii fusius ei accuraliue gcripgenml clarigg. rum Ttdelicel. (10) Ptolemaui Lagi //*. Id IrenaMig Ptolcmaeo Eliag Du Pin to. I Proiegom. in *aer* Biblia, cap. 6 lagi filio iriboil, quod alii \nlgo post Arislaeatn cl geqq.; Huinfredus flodius, Ubro Df Bibliorum illura Piolema?o Pbil.idelpbo sulenl ascrihere. Nec textibus originatibui, vertionibus Grcccis, Olc, ToU nuara fuisse ea de re vetcium eeiilcniiaiii scribil Oxouii, 1705. ei Anloniug Van Dalo Digseri. sop^r Clemenf Alexand. lib. Stromni., p. 541 : '- Arislxa de LXX inierpret. iu-4, AioFlaelodaoii 1705 , * iie plures aliog appellare cozar. (11) Ornan. Erag. ei Gall., complerL , (12) Ab IlieroiolymUis. Eras., Gall. et Merc. 2 tj, , , Ilierosolyml. (13) Obediebant enim. Erag. el Gall., qui obcdit , * buui, (14) Farturot hoc quod ipse voluisut. Gneca go . Vertas nutem etse Scrl- n piuroi, ei legu, el propheiarum, ex Hebrcco urmone uatil compltnte Deoquod slaluerat. Sod lcgil iulerpn*g, . in linguam Gnrcam aiunl tenipore Plolemm Lagi ([*)) llle autem. Addit lexlus Grxcus, separatim, filii; ou/, ul difiimt nonnuili, iempoie eju$ qui fuit , <>1 ul Niccpliorug babel, . tognominatui PhHadelphut, eum maximam ad eam (16) Eamdeminterpretari Scripluram. G T J P C . , toov rttn contulistel diligentiam Demeiriut Phalereui, ei ut verterentur, vehemenler procurassel. Ulrainqiio dem interpreiationem $cribcre. (17) Eadenu Sic oinnea insg. cuoi lexlu Gracco. benicnliain conciliat e smdenl aliqui e receulioribtis; dlcenies, de comparaiidis verleiidisque facris librii Al Eras., Gall. ei Feuard. male, eatmlem. (18) nonetse. Mclius ox Gncco legcrig, CIUJM rogiialum fuissc stib Uiicm viUe Plo>em&'i Lagi, jam uiiii iii regni gociciatem aseilo Piulemaeo Pbiladel(19) ln ei$. Nihil bU vocibui respwdel io pho. cui quidem conciliaudi ralioni favere vidciur Anaudiui Laoditemis cpiscopug, qui lonio Ecclesiai (:0) Detccndtntibut. Cra?c. redeu tlibuth SBCUIO flurcbal. Ail c: im apud Eiisebiuin lib. M I liiH. eceles.f cap 52. buciaa Sciipiuias in Gi .vnuu
adelphi
950 CONTRA HiCRESES LIB. III. 940 ' deiude ^mporibus Ar- flcla, et sola vera, qua accuiiduni nos esiftdes.ma, 4* " laxerxis Pcrsarum regis mrusiain osiciisionem babciis ex bis Scriplurta, kpcl iuspiravit Esdro sacer- qtiae iutcrproialae sunl illo uiodo, quo prasdiximus; , - doii Iribus Levi, preicr- ei Ecclcai auutinliaiio sine interpolatione (24). iloroui prupbeurum o;u- Eieniiu apostoli, ctiut siiil bis onitiibus veiusiiores, , net reoieuiorare(2l) ser- consonam praedicUR iulcrpreuiioni, ei intcrprciaiia moues, e l realiiuere po- consoaal apoaiolonim tradiiioni. Eienim Peirus, c i - pulo eam legcm, qiwe da- Joaaoes (25), el Maubaeus, ct Paulus, ei reliqui. deinceps, ei borum scctaiores, propbeiica omnla . la esl per Moysem. 3C<un Unia igiiurveriuie et gratia Dei inter- ila anouDiiaveruni, qucojadmoduui teoioroni luterprttaiae tint Scriptura?, ex quibus praparavil ei ro- prelatio eoutinel (26). 4. Uous eniin el idcm Spiriius Del, qui in profonnavil Deus fideiu noatram, qitae in Filiuui *jus esi, et tervavit nobis aimpUces Scripturaa iu iEgy- pbeii* quidem pracouavit, quia el qualis easel adpio, in qua adolevfir ei domus Jacob, effugieas fa- venlus Doioini, io aeuioribus auiem intcrpretaius tiiem, quae fuii iu Ghaoaaa, ia qua el Douiiiius noesi beue qua$ bene propbelala fucranl; ipse el in
* I * -
ler scrvalus est cffugieos eam peraecuiiuiieai quse ralr ab Herodc; el baec caruin Scripiurarum iuierpreuiio priusqaam Boinitius nosler desceaderel, facia ail, et anusquatn Gbrisliani osiendercaLui, infjDrprelaia sil (aalus esi eahn Da.:uiiiua nosier circa priauim el quadrageaimum aiiiiuni Aagusli imperM (22), oiulio auteiu (25) ?lulior fuii Ptoleuiama, sub quo inierprelaise sutii Scriplane); vere impudorali el audacee oaleadimlur, qui nuuc voluul aliter iatorpreialiones facere, quando ex ipsis Scripluris arguanlur a nobis, et iu Qdem adveulus Filii Dei concludautur. Firina est atiiem, ei uon * Cap. 1
w
apoatolie anauuliavil plenUudinem lcmporutn ado piiouis feuisse, elproximasse regnuro coelorum, et iubabilare inlraôraines credentes in euin, qui cx Yirgine nalus esi, Etnmanoel, quemadmodum ipsi testirtcanUir, quouiam priutquam convcnisscl Josopb cttin Maria (manenie igiiur ea in virgiuilaie (27), c invenu esi ulero babens de Spiritu 8ancU> ; cl quoniam dixtl ei Gabriel augclus : c Spirilua sanclus adveniel iu lo, ei virius Aliissimi obumbrabii l e : quapropler quod nascelur cx le aaiiclum, vocabilur Filius Dei ; elquouiam aiigelua in souinis dixil ad Josepb (28): Hoc aulcm
M M
Maiih. i , 18.
Luc. i , 55.
C bacc ad alioi. quam a J aposlolos rakrr\ non poasuitt; (21) Remenuurare. Verbum ?erlerem cum niox subjicial, et horum uctaiore$ quibus Ln<*go, digerere. cam ei Marcuro, quoasuperius ita vocavii, ttiauifcsie (22) Circa primum et quadragtiimum onnum Adcstgiiat. x$ti mperii. Scilicel a Ceaaris neee. (26) Prophelica omnia ita annuntiavtrunt, quem(25) Multo aptem. Clarom., Ollob., Arnnd. e l Merc. 2, multo ani$; nec adep male. Seusu eseet, admodum ieniorum interpreiaiio coiuinet. Nmi quod mullo anle Chrittuni fuisse Ploleiiwum Lagi, qui singula, qiuB ex Vetei i Teslameniu lcsliiiionia provetastior diceretur, u l a Pbiladelpbo aliisque cogno- luleruui tu acriplis aposioli, ex versiono LX.X deluinibus Pioleimeia, ejus succesftoribus, dUiingue- suiupscrini, ul plures inlerprelanlur: sed quod reiur. Quidquid sH, Pioleiuaeua Lagi lilius, ex Pe- nulla ailegaverinl, undecuoque laudem deprompselavii calculo, aunis anie Chmluui 284 deuaius rtnl, quai ab liac versione disseniiaul: adeo ut aposloli comonem prt dklm interpreiationi, et interpre(21) lnierpolaiione. Feuard. io marg., interpella- lalio consoitet apot.olorum traditioni. Ircnseus siquideiu bic effrtiiiem ba?relicorutii audaciam redarguil,. iioxe, (25) Petru$ tl Joannes, eic. I)um inquil Grabius, qui Scripluras pro libilo iiilerpreiabanlur, ei in alieJreHwut apottoloty qaoritm Scripiura$ hab$mu$, ju$io uos sensus delorquebaul. Oîendilque, Oruiioreui,. sinceriorein et veriorem, imo golaut ease vcram ordine recen$em Jacobum principem eorum (gratis omiiino sic vocare placuh) omuit, ejut epiitolum Eccleaia* fldciu, quae vanis boiniuuiii inipuronnii Hon vidiue aul ognOtiite haud vane conjicitur, - coiumeiilia nou uiierelur, sed quai manileslam uriim cum nuniuam eam diterie ullegaril. Aiqui D ostentionem haberet ex hii Scriplurii quas per aspivaoe prorsu id et tonjiciiur ei asseriiur. Nec bti- rationem Dei inierprttaHB tunl; ex versiouc svilicl jusce auae conjeclaiioiiia procul dubio memiuil vir LXX eeniorum, qua lunc uiebalur Ecclesia-, quajquo cL duio iufra bb. iv, cap. 15, n. 4, el cap. 19, u. adJjbiluiu eflkia, se<l aspirame Dco cuuciiiiiala 2, ac lib. v, cap. 1 iniiio, ipsa episloke Jacobi ver- ruera4. Quod subiude couflrmal, ex eo quod ea hllia, licet lacilo noiiiiue, ab Ireiueo usurpala aguo- Urpretaiio cousonel aposlolorum iradiiioui; nc<: xêua, luca uudc deprompu sum, ad niargineiti ipse uidquaiii aul iiunlraveriut aposloli quod ab illa iudicaL quaeso, cujui bc verba suul qua: iib. issidcat, iitio quod iu illa coulineaiur, salium. iv, cap. 10, llalico cbaraciere excudi fecil Grabius: qticrail seiisuiit. Ex quibus palel leviorU, inio nullios Credidit Deo ei repuiaiutn esi ad ju$lirtam el e*se poudeiie buiic Ireujc locum, ad diriniendaiu umicu$ Dei vocalus etl ? Au iia concepia alibi quaiu i:otilrovei*8taiu, quas itilcr erudilos agilaiur : u Jaeobi n,25, Oicuiruul? Sed eiiamsi Jacobi episio- ai)o>loli in cilandis Velcns TesUmeiili ietliinoniis, laui uuequaui allcâs^l lrenasus, ex eo quou hic veltfebraicuiufouieui, vcl LXX acuiuruiu verbiouciu cufti, uieuwraiie Pciru c l ioanne, ei Maubaco, el seciitf siul? Paulo, oiuiliai, coiicludi nihil poUssL Slaihu eiiiiu (27) Ea iq virginUate. Ila omnes mss. Scd edil', 8Ubdil, et reliqui deiucept, quae virum siuceri cau- Eiui., Gall. ei iouard. miuu* recle, ix ea virgidorisdiaaiuiulare decebau His eniiusaiU aperle nUate. iudical S. an.Uies, alios esse aposlolos, quunim (28) Angelui iu $omni$ dixil ad Joseph: Uoc, eic, Skripturag babeaaius, quos nuiuiuaiim appcllaie Uiuc paici liciix*um, bxc Evaugclii \crba, non nuluil, prxcipuoiquaiuoriaudarc cjuiciilu*. Unippc ovasigcilîai ipsius, sed angcli esso exisiimas&c.
9 f 9
St
S. IRENI EHSCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRJS

9
I8f
faeUim eal, ut adimptcrolor qaod dictnm eai ab 616 David, do frecle veolrta laaia propbeta: Ecce virgo t utero coodpiel. pjttt seteroan foacitato* Sooioroa aulem (29) eic inlerprelali aoot dititte , ram ee regeairbic eaiqal Isaiam: c E l adjccit Dominua loqofad Acbai: Poio ex Yirgiaa quae faitdo tibi tigoam a Domino Deo too in profonduro 217 . goooro David, geoorata* deorsum, aoi in altilodiiieio inrsum (30). E l dixit eat. Acbaz: Mon poaiohbn, nec toniabo (31) Domioum. Propter boe eniia el do fruoio vooiria ojoa roE l d i i l t : Moo pasilloro (32) ?obis agonero praebere gem proniisil qnod orot prooriom VirgiuU prav bomioiboa. et quemadmodum Domiooa prseatai gnaotia; el ooode fniclo lumboram ejut, ee do agonem? Propler boc Dominas ipao dabit vobii si- fructa renom ejas, quod osi propriaat ?iri gcnorao* gnam. Ecce virgo in ?encre accipiet, et pariol lis, e( mulieris ex firo coaeopitoaoni facieolia. Qr* filiuni el vocabiiis (33) iiomen ojua Emiaanuel. cuniscriptit (58) Sgiiur gonilalia viri iu protoitaWa# buiyroni et mel manducabit (34): priusqaaio co- Scripmra : inio vero ooe comroMaoraiar, qnonian gnoacal aol oligat mala, coiiiaiiilabil (35) bonom: noncx vobmlate(39) viri eral quinascebalur.Slaquouiam prir.tquam cogoosoai iufans boniira ?el lail autem ei conSrniavii fniclutn voitlrU, nl gene* malum nonconseiilkli>equUis iitieligalboiiiiin .i ratioooio ejue, qai orai folnraaox vlrgtne* prooooDiligenler igilor signifteavii Spirilus laocius per ea liarot, qoomadmodom Elixaboib toiplela Spirilo qoae dkta suni, geocralionem ejus, quae ost ex Vir- taocio leftiifloala 6 t l di60s ad Mariam : c Bonogioo, 01 &ubslanliau>, quoniam Doos (Einmamiel enhn dicu lo inler luuliem, ol bonodicloi fniciua vonnomen boc ligniflcai) : ol loanifestat quoniani bc- irie l u i > aigoifioaolo Spirito taocio aodiro vomo, io oo quod Jicit: c Boryrom et mcl maoduca- lenlibus, roprouiistionooi qoam reprooiisil Deoa bil; et in oo qood iiifanieiii nominat oom et, dc fruclu veuirit ojot sosciiare regom, inipleu c priotqtiam cogooscat bonutii ei tiialum: > baec osfte iu Virginis, boc esi iu Maria parlu. Qni igrooito oiunia sigoo tuni boniinit infaniis. Quodaalem lur iraoaiiiuiaoi Id quod apod Isuiaoi: t Erco ailo ooo conaonliet neqniiix, ot oligai bouuin, pro- lcsceulub iu fcuiro cooctpict; ot Josopb llioin prioro boc osl Dei, uii non por boc qnod mandoca- eon> (40) volunt etso iilod 4rantmoleoi (41) qood bil (36) boiyruin oi mel, oodo soluinmodo oum bo- osl ropromis$ionis qood apod David poaiiom eai niioeoa inlclligeremns, iieque rorsus per uoutco obi proioisil illt Doos do froclo vonirit ojos (4i) Emmanoel, sino carne ooin Douin uspicaremur. uscilaro corou Cbristi rognom (43) Sod noo iolellcxoroot : caslorooi aulem (44) boc qnoqoo aosi 5. <1 (37), 8." in qood dicit # * 6 - Aodtle doiooa Da?id;> ^ fuissenl doiooiaro* \4, , sigiiiOcanlia eral, qno6. Qood aulera dixoril Isaias : c profuodnui 6ti 8v niam quem promisil Doos dooraom vol io aliilodioeoi aortoni; aignifioaoda
9 ei 9 9 9 9 9 9 9 9 f w
llaiib. i , n.
* Isa. vu, 10 se ;q.
" (îp. XXVil.
* Luc. t, 42.
(36) ilanducabii. Geoniiiam banc leetioncm aop20) Auiem. Arood. ante. 30) / N profundum deonnm, a*t iu atiitudimtm podilal cod. Glaroin. I coleria oinnibos baud rocto $ur$mm. Ila veiut Feoard. cod., Clarom., Yosa. et lcgiliir vr\ mandueat vel mdtducabat. (57) kr elxelr. llicOreitxi locoa babeiar Arond. Hancque geHuinam csse Ireitaci ieclioitem puiavit Feoarti. (quamrU, qttod mtruni, ampleioa apnd Tbeodorclom Dial. 4. (38) Circumuriptii. Id 0*4 rôtottl. g mtdio oon fil) coin iia haboro LXX iodiccl Iliorouymos; quorum leriiooem hanc cuin Ireoaco amplxati(or tulii; Gnccc, . (39) Vol*ntate. f>etiard. in marg. 04 Yoaa fv> vetorea Jostioos in /., Cypriao. lib. n adv. Jud. cap. 0 fiasilios ei Cyrilliis m hooc laais locuni, ac Impiaii. SedpalamostInnajuinreapicoroad Joao.i, 13 : Xeque ex voluutate tin, clc. Deiud jam moAinbrosfna aorm. 8 in pjnl. GXVIII. (31) JVox ponulabo, ntc itniabo. Sic Fcoard. io niii, veierea (reqiicnior scripsiaso voi*mpie$ yro n>arg., Clarom., Yoas. ei Arood. Gaeieri, non pc- D tolnntat; realioanlibosquo acribis proclive fuiaso omiuero abbrcvialionis oolam qua dosignabalor lnai 4i non tentabo. (32) Non pumllum. Sic Clarom., Arond. 04 Yosa. liltera m. (40) Ft/fNM eum. In Anglic, roas. /Uium ejms. Alii, num pu$illum. Prioreiu loclioneui cooflrioani tiyprian., loco cil. el Terlull. conlr* Juderot, c. 0. Scd nicte in Glaroiu. #om. (41) llludtnnsmulewt. Glarom. iUud fraaaaw(33) Vocabitii. Sio pro vocabit reposoi ox Fooard. marg. el omnibus ois, qoia bic oliaiu legunl Cy- lant. (42) Vtntris ejus. l u Grab. ex ood. Arood. priaooa ol Terliilliaous loiis cilalis, noc id adeo dielal m leciione LXX ei reJiquoruiu Graccoruin iti- Gtaroin.t ventrii lai. aliia iioquo iat ooque ejm$ logilur. lorprotiim qui reddidenml siiigularitcr, . (43) Rfoaam. SicFeoard. io marg. Clarom. ci (34) Manducubit. Feoard. inarg. ol . coYobS. inelios qoidquiJ dical Grabius, qoom atii mtidet. (35) Commutabil. Iia Glarom. et Arund. quo- regis, tel regu Sonsos euim eai: promisU Dewt Davidi, de fruclu ventrii ejut su$cilaluruw atcoraa, IIIIMIO ot apnd Cypriaoum lococil. Eras. el Gall., tommuiavtL aliif oilitl., communicabil. Sed prior bcilicel CArini reguum. (44) Amem. Pro eltom, c cod. Vosa. poaoit GraI ciio magia qoadral ad anteeodootta ei coiieoqfRlia e4 ad vorbom , qno uloii&or L X X , bius, adeviundam laoiologiaui, quia mox aoqoitbf vel , mbabetii codex Alexaud. lsaic vn, qnoque. ct Josiiaui II. Uial. . 290.
doacoiHfcbat, ipso oral oi qtti aot, tl quide Josrpb fllioa Iblaart; nao bama, Joaopb eiiim Joaobiot ei aoeottebat. la 60 aot6i()uod dllcrit: c Ipse Do- ecoudum JoronUaai. wkm dabit a i g n o ; id qnod arat inopinaloai Jectonte Olioa oatondilor, qaomaduiodaoi el Mftftgoooralloala eju aigniOoavii (45), qaod nao f a c l a UIKOS goooraiionom ejo* oxpoait. Jocbonlaa aakao, oi qui ab eo, omnea abdicali aonl a rogno, Jereaaia eaact aliiar, o b i Daoa Domintta omnhim Daaaipaa dioonia eic: c Vivo ego, dlcit Domiooa, ai faetas dodtatol aiguaan io doato Datid. Quid ooim a fueril Jecboaiaa llioa Joacbim, rax loda, aignaoogoun, aql qood algnum ia ao, quod adolaacaoiola ooaclplons 6x viro poporiaaot, qoud eve- luui bi mann doxtora moa, inda abairabam 6oio,ot Iradani eom ia marni (50) qosrontiem auimam nil oaurifaaa q o parianl molioribaa? Sad qoooiam SuaiD (51). E l ilorom : c labonorataa eal Jo* i n a p i M U aahta bouiiniboa looiporot leri, D60 adJavaata, ioopiautui 61 pariaa Virginia iobat, Dao cbooias, qaetaadinoduai va* qaod noo e4opos(5i), qaoniamprojecioa est lu lorraoi, qoam uou aeiebal. daato tigoooi boc, aad bomloo illnd. Tarra, aadi aermonam Dotaiai: aoribo viraro booo 7. Proplor boc anicn ol Danlol prrvidana abdicatum homlooai, qooolam non aogobil (55) da ojoa advonlon, bpidero sin6 oiaolbat abacias adtemifia ejua aedena saper ibroanm Davkt, princepa vooSaaa (46) fa booo maodom (boo 6*1 ooiio qood, io Juda . Et iteruoi Detia ail aaper Joacbini t aioo niaafdwa >) afgnifloabat; qood noo opopatrein (54) cjna : f Propler boc slc dicil Domiuua VaoUbua bomaaia mauibos, boo otl, viroron iik>anper Joacbian pairem ajaa (55), regatu Jadam: rum qoi aoloot lapidaa uedero in booc moadom Non oojm eril ex eo aadena auper ibroaunt David, o>6 adYoolaa orai, ld oal, oonoporanto io oon io61 mortincatam ejus (56) arit pro]66tum in t o aepb, aod sola Maria oooporaoflo diapoaiiloal (17). diei, 6i io glacio ooctia, 61 reipkiam aopar eom, Ilic oaim Upla a torra, oi virlato 6l arl6 oooaut 61 aopor flliot cjoa, 61 inforam supar eua, 6i aapar D d . Proptor boe aotom oi baias a i i : < Sio dicil Innabiiaoioa Joroaaloni, auper t6rram Juda, oumia Uomiotts : Ecco, ogo mltio io fuodamoota Sioo (40) mala, qoaetocuie*aum snpor 606 > Qui argo ouni lapidoni protioaom, olociom, tonnian, angolarom, dicanl6i Joaepb gaiiorataai, 61 in 60 babaro spew, boooriflcora ; > oli doo e i fidoniata Yirl, 6d 6 abdicalo* aa iaciunl a regoo, aob malodfetiona 64 olootata Dei, ad?onioos ojos qoi eocunditm bomlincropaiioaa ctocUtauoi, q o 6fga Jocbuniam at fn uem oai, lolelligaoioa. someu ejut (57). Propler h06 6nini dicta tuiit nax 0 Proptor boo anlom 61 Moytoa oatondona tyda Jocboaia, apirilu prctcicoto aa qna) a iualia pm projooil virgam in torram " , oi oa inoaroala doctoriboi diconlor: uii diaeaut, quoniam 6 66oaiaoioiEgTptionuo pnovaricaliooem, qoat intur* nioo ojoa, id oal ox Joiopb, ooo orit oatot, aad gobol aihroraos Doi dUpoaiiionom, argoorct 6t abaoooiidom rcpromissioueni Doi do tontro Darld aorboral: 61 ol ipai jtgjplii taaiiflcarealor, quoaoaoilalor rax aeternos, qui rocapiiolalor (50) o n niam digiioa oal Doi " , qoi aaloiam operalur ponia in so, oi aiiiiqoaui plasuiaiionofli fnao rooa* polo, ot ooo Josopbi ftlios. Si 6 n i n lotopb Oiioa piloiatos oai. ooaat, quomadmodooi pbie poloratqiiam Salorooo , 10. Qoia qtiainadioodum por loobodi6ntiain onloa aul pius qoam looaa babore, aol plus 6*86 David , botuiiiis inlroitom peccalum bahoit, ol por poccacooi 6saoi *i oatlam aomioaiiono geiieraius, e i tum niora obtiooit; aic et per obodientiam ooioa prolea oxsietoaa ipsorom Ul qoid autein ti boabomiois jualilia iotrodocia vliara frodiOcol bis, IUID dicebat Pctrom, qood 6oui cognosc6r6l 6aaa qoi olim morttii orant, bominibu*. E i qnomadmoFiliom > 6 ? doni proioplailue ilko Adani de rodi I6rra, 61 do 218 9 ^ * autam noc rox OMO potadbuc virgin6(c nondom eoim pluoraiDoos,6t bomo
T i v t M f e M f Tf w 9 9 9 C Tt TI Tt < D X C
fbif, qooaUm qoi
CONTRA HJEHESES U B . .
901
Cap. XXVIII. Dan. , 54. lea. , > Cap. XXIX. Exod. , 9 aoqq." Exml, , 19. " Matib. xu, 4!, 4i. " Mallb. , 45. alntih. xvi, 17. ^ C a p . XXX. " Jcrem, . 81, 8). " lbid. 88 soqq. ferem. xxxvi, 30, 51. Cap. XXXi.
v s T T 7 t
45) SgnifUtivit. Alii, $inifUMkat. mciioa reddidisêt ioterpres. 46 Aaitui$u. Sopple dicm. (55) Augibit. Hic alibi accipil interprct pro 1471 Diiposiiioni. Al. perporam, dispotitiotte. creu$t. (48) InfonduwuntaSion. Clarom., fmndamenlo(54) Palrem. Alii, pmlre. Sio*. (55) Patnm ejns. llec tx praccodoiiii coromalo (49) Sxper hxc. Pro prmttrM, prxter kot. buc traosiolisao vidoiur oacitaos quispiam acriba ; (50) 1N otooo. Cod. Arood. t manum. Sed n:al- neqiic oiiiin iii tacro lexlo lcguiitur. lcoi tflmexxtjitxia Gnecutn , . (56) Mortificatum eju$. Pro mortitinum vel codo (51) Animam ixom. Sio liabant omnes mst. juxta ter Wxt, do quo iorom. xxO, 19: Stpullura *$M lexluiu llcbracum paritar ac Grasrum, in qoo ct irpciiitur, et putrefaclu$, i projectmi exirm porfoa anlocedeolia in aeconda porsooa proferuiitur. lu JenttaleiH. Oilil. vero kgilor, mmmam eju$ ; quaj cdilorum ip(57) Semen ej**. Enaddiiorin odltl. Sod dcoal aomm ooicndaiio c*so tideiur. in onuiibes mat. (58) Qu*4 non e$i opvi. Iuuiite, vel quo non en (58) tlecapiulaimr. Al. rtctpitul*!. ep*, Gnvca bxc , ,
958
S. 1RE&E1 EPISCOPI LUGDONENSIS ET MARTYRtS

Tf
966
ooa orat operaloa terrara ) babtitl subelanliaro; *** , abji<' aoi6oi ci siuih \ liliidiiiain. el pbimattie esl manu Dei, id e*l Yerbo Dtri (< om nia euiui per iptum facla sunt ) , et sunipsit Do- . miiius Ihniim terca, el pliemavii honiineni : 81 cnim Hle quidem de lerra, et manu 6t aitiflcio Kia recapiiulans in ae Adam, ipse Verbum exslatens Dei plasmalioueiii el aubsUuUam babull, bio aolom ex llaria, quac adbuc eral virgo, recle accipiebai non maoa et ariificlo Dei; jara non aorvovit tlmiliiudinero bomiois, qoi faoius esl sooondom ImagK generatiooeui Adae rocapilolalionia. (59) 6 SS Igiiur primos Adaro nero ipsiua el simililtidin6in, 61 lncunsUns (65) ar' - babottpalrem boroinom, itflciooi videbilor, noo babona circa qood osloodat , \ (60) 61 6 sooiitio viri oatos tapieuliam stiam. Hocautem dicorooot, 61 poialiv* , - 661; ni6rilo dlcereiii, 61 apparaiss6 oum lanquara booiiuoio, 6on ooo 66661 aocuodum Adam 6x Jo- boaM>: 6t factom oon> bomfooo), nfbil aaoooioaloai (6) eepb 6686 generalum. Si de boroino. Si oniin accepit ab bomiD6 eob * ci 6 atitem Ulo de lorra qui- ttanliaro cartila, ncqueboroo faciue eti, noqoo filioe homiuis : 61 si hoc non facloa 681, qood ooo 219 , dem eomplus est, el Ver 6 bo Dei piasmauis eai, eraniue, oon inagnr.m Caciebat, quod paseua 681 61 (62), - oporiobai id ipsum Ver- ftuftiinuit. Nos auiom qooniam corpui aomoa de , bomrecapilulalionera lcrra accoplum, 61 auima accipteos a Deo spiriium, - daeinaeottlipsum Jacieos, oinuia quicunquc coufllobiior. Hoc iuqu6 fadttm , ejusdetn generalionis ha- 68l Yerbum Doi, auum plasma In eomeilpaum recapi bere simililudiuem. Qua- lulana: ei propter buc ttlium bomitiia 86 confltelnr, . re igitor non ilerum 6t beatiflcat miies, qiioniam ipnl haerodilabunl t6r Miiiipsii limum Oeue, ged raro * (66). aposiolua auiem Paulus in oa Epi , * 6X Maria operatus 68t alola, qus est ad Galalae, roaiiifeate a i i : Misil Et rar plasmaiionem ficri? Ut 06U8 Filiuin suum, faclum de muliere (65); noo alia plafmaiio fleret, 8U8 iu ea qu* 68t ad Romanos : De Kilio aaiaro, , neque alia 6&66I plasiua- biquit, eju8, qui factue eat ex 86iuiit6 David 86oin , ' Uoqtia aalvaretur, g6d dum carnem, qai pradeaiinatus eai Filiua Dd in (64) - eadem ipta recapitularo- virlute, aecondum Spiritum eanctificaiionia, cx ||, lar,servala eiiniiiludiu*. reMirreclione morluomm, Jesu Gbristi Domiui C ooeirl *. . 8. -^ (67) 2. Caelerum aupenra\ cua ea in Mariani deCAPUT XXU. . \ 6ceti8io ejus. Quid euiui ChrUtum tenm carjiem Virgine eoncepiam ei , iu cam dcscendebal, si nutum $umpsi$t. * nibil inciptebat saaierc i. Erranligilurqtii di- ; ab ea? Aut si nibi! . " \ , cunt, cum nihil ex Yir- 8iunpsis86l ex Maria , gine acrepisse, ul ahji- , nuiiquaui caa, quae , ' ciaulcariiis bacrodilatcni, - terra eratu, percepisscl
M i l
Gen. , 5. Joan. , . " Gen. , 7. Cap. XXXII. Mailb. , 4. " G a l . , 4. R o m . i , 5,4. (59) toirvr. Locuiii bunc cxscripsil Tlicod) D gclii loco ircnocum interprcUri corpua cl aolmain, reius Dial. 4, usqne ad illud proximi capiiia : Si ac loiuiii d'iiique hoiittneui, liqnei. Sensas ij;iiur enim ille. Idom exslil iu ms. bibliolbei*: R6gix* osl: Beatificat mitei, quoniam ipti corporis el auimi Caitna ttt Lucam, cod. 2440, fol. 50, cuiu bac epi- moiibus dominabuutur, tnique $emper compoit* grapbe, . cruni. Qua* el explicatio esU (60) . Deesi Sinuondi ediliorje, ct in (07) . Uxc ex Tbeodoreii Dial. I . ci\i. Calena. Pariim eliam occnriunl in supra laudala Catena, (64) . Stiperfliintn vocem , q.iam ad ab \m sctlicel verbis : * , dit Thcodoreius, oec legii vetus iuicrpres, oniisi usque ad . cnm cilaia Catena. cnjiii ol seqtientia suiiiiiialin) complexiis auciur Ca(62) , elc. Legil iiilericnae, scripsil duiilaxal, * pres, , . coiilinenter addit : , , elc. Ia cii. Cal. pro - , , lcgitur, , . , '* (6) . Deeel iu cil. Cai. , (64) , . Yoftis in^ , , legil: , ' . . Qoibus sonauui, l|isa (65) IncoMlans. Graecc , quod coiuiarovcrba expriiuil, ialoruui quae inilio num. 10, cap. praecod. Icguniur; QH'M qucmadmodum per iHot>~ ar Cfthcrrere non potsit.
M 1
( 6 6 ) UarciUabutd tcrram. Taram iu co Evan-
dkmiam, etc.
957
CONTRA &ERESES U B . 111.
, 4V egcas, pcr qtias id, quod xa\ . sigita caniis, qiias a ter a terra iuinpiutn est, , ra sumpia esi, quam iu ee * outrilur (68) corpus : , recapitulatttt esl, eounv ,, - uec quadraginla tliebus, - plasnia ialvaua. \ , - quemadmoduni Moyscs , , -- el Elias, jtjtinang eau- . risset corpug ejus, suaui 5 . " Propter boc Lucag genealogiam, qote esl a * qitasrens egcam (69) : generaliofie Domiui noatri wque ad Adam, seplua' ged nec Joannes diwrt- ginfa duas (74) generaiioues babere oaiciidit ; \ - pulus ejus de eo scribcus finem coiijungens initio, el slgniflcant, quouiaui * c - dixisset: c Jesut aulem ipge eel qui omnes genle* exinde ab Adani dUper , faligatug in ilinere (70) gas, et universas linguas, et generalionem bomi * * ucdebal (71); ucc nuin ctiui ipso Adam iueeineiipao recapiiuhiias csi. - David pracclauiagxel in Unde ei a Paulo typug fuluri drctus est ipso \ * c \ \ eiim (72) : E l supor Adain : quoniam fuluram cirea Piliuiu Dei biitna doloreiu rubieruin taeo- ni generig digposiiionem in getneiipgum fabrlcaior -* runi appoguerunl ; i nec omaiuin Verbum prseformaveral, pn&fortiiamc(75) lacrymasgcl guper Laza- Deo primwn aoimalem hofuiiien*, videlfccl ui * * rura; ncc gndaggei glo- spiriiali ulvarelur. Curo eiiim precx&isierel aal (75) * bos sangainfg; nec dlxig- vang, oportebal el quod salvaretur flcri, uii UOII , gel : Triaiig esl anloia vacuum sil talvang. > * mea 4. Gonaequeuier aulem ei Maria virgo obed*en*. nec percusto lalere ex;g*ct sangui* ct invenilur, dicen* : c Ecce ancilla lua, Domine ( 6), , aqaa. Ilaec euim ouuiia tfat mibi aecundum verbuin tuam . Eva vtro iuM 9 1 97 7 ,e f l
Joan. iv, 6. * Pgal. L X T I H , 27. Rom. v, 14. Luc. i , 58.
Maitb. xxvs, 58.
Cap. XXXIII.
Loc. ni, 25 gcqq.
(68) Nuirimr. Eras., a!l. el Clarom., nutnrtiur, Arund., nutriret. (70) /n iiinere. Neliug ex Gra?co luin Joannig, liim Theodoreli l^gaa, ex itiuere. (71) Sedebai. Feuard. iu marg. et Clarom., udit.
specU tenut apparuitu dicebant; Catholici vero / i more quodam indueti sententiam eam s**tulemtit (6$) Corpus ejat, $uam qneerent etcam. Gracca go* Uliu$ nequt finem, neque vim maximam inielligente*)* Et in agonla eonttUutus $udnvit, etc. Jain nUiil nani, eorpore tuam mcsr$nti e*cam.
t c
In < * > m ' . Vfriemliiin eral, de eo.

(75) " ar . Certfg-
niiniim inibl cum doclisgimo Grabio videtnr, biinc lrena)i locum regpexlgge Epiphanium in AncortUo J 51,ubi cilalurus verba Lucae de gudore Cbrigli }*iiffuiiieo ila pnnfalur : (\ ^[ , (, , \ , \ ). \ , elr. Pelaviug in nolis ad hunc looiiin, ei Grolius ln Comment, ad Luc. xix, niodo recilata Epipbanii verba non perlinere ad Kiibjuiicluui Luca: legfimo* niuui, aed ad id quod de fleiu Gbristi praecossil ex Lncas xix, ncc nroinde spcclaro ad bunc Irenai biciitii, ged ad lib. i , cap. 20, al. 17, ubi Gbrisli I1t liig ineulio . Quod qnain falgiiiii sil, ex ipsis Kpiplmnii vcrbis liqnel. Gonmieriliir Epipbanbtg, e Luras exeinpluribug, improvido (|iioriimduni Calboiirormn zelo, abrasa fuigse verbn aliqiia. A l qu;u d^ Cbriili flclu gcripgil Lucag a Gaiboficig uiiquam expnncia fuigge probari polesl: ceriissiinmii c*l e conlrario, quae de Cbrigti wouin gmlorcque sangnineo legniiiiir Lucne xxn, 45, 44, a pluiibus cxoinplaribugabfuigge. IIa?c ergo diiniaxai, ncc alia, rcapicere poluii Epipbaniog. Ouarc operoi prelimu faclurum me putem, *\ Epipbanii verba accuralo el veriain el digiinguain : tn utroque cniin peceavil
v k
n u
necegse csl moneain, ciiro rea ipsa per ge foqiNJur, hunc de Ghrieti gudore gangiiineo Lucai locum a vetusiiggimis lrena*i bibliorum codd. non ;ilfiiisso, adeoque cerluin el indiibilaiuni ipsi visitui rui^sc, nl biijug auclorilale ad coiifuiaudog barcticjs ulalur. (74) Sfpluagtnta dua. Isaacng Voggiiig pag. 523 Cailgalionum ad cap. 4 Hornii, gcribit vidisso ge meg. lrenasi codd. in qnilius niinierus ille no'i inlegrigvocibug concipilur, ul vulgo, ged gic L X X V , ul nesciag, utrum 72, a potius 75 tew. lrenei imcrpreg exprimare volueril. Sed qui ginl illi uigg. codices gj dixigsel, rem orbi lillerato pergralani feciggel. Proprimn Ipgiiig e\<*iiiplar, qnod, Grabio teeie, clarigt. Dodwellug gimiiiia diligcmia caiu edilioue Feiiardenlii (onlulil,Glaromoiilanuin, qooJ ipse qnani accurnle polul, perlustravi, Otiobouiaii ciijua vari:c leciionee uiilii Roma iransinisuagutil, et alia Anglicraiia, nibil diverginu a receptn nuniero LXXII exbibcul: adeo ul dubhare fas sil,quiiiIreiiKUisoptnigiuladuas dualaxal giiiieralioneg in Evangelio Luc:u legeril. Quuilniliil iiiiriim, niin non eodcm inodn receuseaiiiur gencraliouca luin a SS. Palribus, lum iti ipsis Ni Teel. codd. 88. Quod vero genlium et liiigiianiiu miineruin geiieraliouibiig aeqtiarc vidâlnr IrcnaMis, in boc iOiiseiilieiilcs bnbei plurea e Palribos Gr;cig, ei ex ipsis eibiiicis, praicipue iEwpiiig, qnusdam, quos ciiaios rcpericg apud Bucbaiiuiu lib. (75) Prceformantc. Ita Fetiard. fu inarg.,CIarom.
Phaleg., cap. 25. ei Vogg. Ca*leri, prirdestinwtte; qnoil a receuliori
Ptttavhig. Sed $1 ploravit. In ii$ Lucas Etamjelii (76) Ancilla tua , Domim. Sic anliqnioreg ol mc* extmplaribus qum inierpolala uon (uerunt, tegitur liorig iioia? cudd. Glaroai. el Yosa. Aruud. Re{toqiu uttimonio ianctu* Iremvu$ in opcre coutrti liqui, ancilla Dumini. ha:re$c$ ad coi refcllcndos uiitur oni C!ni*iuiu
9
qiiodatu sciolo scripiuui videiur, ne ideui verbum repeierelur.
900
& EPI8C0H LUCMJMEN8I8 MABTYMS
bedleot ftoa obedtrU eulm, adbae ctim es*ei iit tirgo Eva per lacredaliiaie, boc tirgo Marla tlrgo. Qoeoiadrooda illa virnm qoidcra habt-ta aolvii par fideai. Adam virfo Umea adboc exaialena (c araal enim CAPUT xxm. iriqna nodi in paradiaa, c ai aon eoufuadeban* Cot*ndH 49* T*4hn*m* 4\%inm meJfaiJ at ivr ** quoniam patik anle faeii, non inieHeduai miuriffdim conutHatuum fmitu, l Admm prv babebant fitionna ganeraitooU; oporiebat enini mm$ ommum $* Ckritt* ctustqtnnimr. lllos primo adoleacera (77) deaiac aic malilplicari) 1. Neceaaa ergo fait, Dominuio ad pepdilaaj o t e 290 faobedieiia facta et aibi,el univerao generi enientein el tanUe digpoaitionia recapitalaiiooetn bumaoo eaaea facta esi aaorlla : aicat Maria ba- lacicnlen, et aooai plaaaia raqoireolam illum betis pnadealiaatoai v i n i , ei tamen firgo obe ipaam boutloem oalvare, qoi faclaa fraarai aaeae dieng, et aibi et uniterso generi bumaoo eansa dtim imtgincm ei aimilitadinem ejna, UJ eat Adaai facla eal aalulis. Et propler boc fex eaui, qaaa deadiiiipleniem lempora tjoa condamtiatiooitf qtee apouaata crai , licei firgo aii adbat, uxorem facla fuerai propier inobedientiaai c qaat Pater ejag, qul daapoDsa?erai vocai ; eata q o etl a poaaii in ua poieatala ; quoniam el omnta diapoailio galulig, qtue circa bominem foit, aecondem Maria in Evam rvcirculatioaem siguiflcans : quia HOQ aliiar ^nad colllgalain eai aolwereiur ( 7 8 ) % nil placitom fiabal Palrig, nti non Yiocerelur Deua Ipae contpagiaea alligaiioaia reOecianitir relroraua; nequa inirniarelnr a r a ejua. Si euim qul faclaa m prima) conjnaetionea (79) aotoantar par aecnn- fueral a Deo bomo, ni mercl, bic amiltens viiaai daa, aecaad rartos libereol priutag. Eievenii pri- laâas serpeaia qui dtpravavcral eom jan mom ramatn qaiden coirpaginem a aecunda colligatiotie tertcreiur ad tium, aad in lomm projetto csaet tolTera , aaenodam vero colligatiotiem (80) primoni; victus etaet Deos, et aaperaatel aerpcaxia ma (81) aoiutkiiile habera loeum * . propier boc Deqttiilafolontatefn Dei* Sed qooniaai Daaa Invictaa Domlnoi dicabai, primos quideta nofiitimoa fiitn- el magnauimU eal luagnanimeoi qoideai aa exblm , ei noviasintos priniot Et Propbeta autem (89) buil ad correpHonem (85) bomloif, et p r o b a i i o o c w boc idem aigiriical, diccna: c Pro patribua (83) nali ofMiilum, qaemadmodan pnediximus ; per secxaaunl lUii fllii . Primogeiiilus enim mar- daoi aoiem bomioam alflgavil fortem et diripatl laoniiu 9 natus Oouiiuua % et in ainum $oom re- ejoa vata, et eTacaaTit roortem. itiicaoa eooa boeipiena pritiinos patres, regeneravit eot io viiam niiiicai, qai laerat morliflcaloa. Primam enlai poaDet, ipaa iiiiiiam vivenUata factaa, qnoaiani Adan aaatiunia ejns ?aa Adam factoaeai, qaem a i < Iniiium moriealium factus eal. Propter boe el La- Q tub aua poiestate, boc eat, pnevarieaiiooam ioiqma caa ioidam geiierationia a Doiuino inrboans in lnrerens ei, ei par ofcaaioaero (80) iroaiortaliUlia Adaro retnlil, signiflcaut, qoouiain nan Hli bunc, niorlifieationeni facieos in eum. Eieniro prxMuitiaM aed hle illoa Ui E?aiigeiiiim viue regeneravli. Sie fuiuros eoa lanqaam deot (qnod ei aon aal oaaaiao aoietn ei inobedienike nodua solttlioneni acce- poesibile), moriein facit ia cla: nnde ei Jaale a pit |>erobedieoliam (84) Ifarix. Qaod enitu alligaDeo recaptivauit, qui hoiuinein eapimam duxerat;
9 t 9 9 9 9 9 9 n 9 9 9 f 9 9 9 u
18.
.. n 95. "Act. i 7.
9 9
" Geo. m, 17, 20, 21 Sup. cap. XX.
Madh. xix, 50 ct xx, 10.

9
Paal. xLit, 17.
"CeLi,
(77) Oportebat $nm Mot primo *dole$cert elc. contnibto, propter bujug inabedienliani, cav Evas
9
lera deinrepg, ugqae ad illod Mariae, moleaiiaainiia implexa nodig. Nodnni priroa golvit llaria Oda obediemia ; nec aibi solvil lanlum, aed ei aolulio qu ab ea cepit inilium. velul drcaitu quodam Etnin reflexa egt: adao nt primuui coniitibinni a (78) NonilUer quod cMgmium eif iolrereiur, etc aacuiido golutiotiem aceeperii; id eat bajnaaaacuObaeurior lou hxc Irena?! argumcnialio csi. Malala purgaliiiii illuri fueril. Ilusc certe ei qus aoriam c n m Eva confcrl, allarius fldein ctnii alierius luob^dieiiliiS alterina coiinubium cmii alleriug con- B qiiiiuiiir, paulo gubliliora. jngio. Queiuadiiioduiu, inqiiit, Eva licet conjugaia, (79) CoHfunctioati. Alli, coHjugatiotVi. firgo laiuen , iiiobeilieiitis culpa iiilricaiithhiiig (80) Cotligalione $olwere . . . coU'tgat\o*$m. Alii, Yeloti nodia implicuii lotum genua bumanom, cui coHJHQfilioHt . . . conJHgulioHtm. bed o/fi libeoUug rauaa facia esi niortia : sic el Maria despoiisala legerein quam sohere, viro, aad virgo, Ode et obedienlia nodos solvii qnos (81) Prima. Erag. Gall. Arund. et Marc 2 EYA coiiiexuerat, sibique et generi bumano facia printHm. eat cauaa aalntis. propierea itcet nondttin niiala (K2) Proplttia autem. Arund., propkn* *iaed deaponsala lantiiin, el adbuc virgo secundum dau. Iegui laiueii diciiur uxor : juod a litleli MariaD (83) Pairibut. Tuit quod addont edill. oniai com uotinubio iu Ev nocens coiijiigium veluti refleciiClaroui. ol Vo*g. tur, distincUug aignilicelur. Sicut enim quae colli(84) Obcdlenliam. Hae toces, obtdh, obtdUuii*, ata gunl, pluribugque conslricla noclig, aeiiietviobedientia, non codeiu miido acribonlur in eodd., fp*o* implicaiis, golvi iifqueunl, nisi ab exircmig iu big aemper obaudio, obeudieHtit, in illia, nxxlo ual iuiUoni; iiecitli expediri valenl, niai viiiculo- obedio, modo obaudio e i c Nos aervaia nbiqne runi exireiuhalea reOectaniur reirorgua; quofiiot cadeni gcribetidi raiiotie, cx inore miuc receplo aacund conjttiiciiotieg primae oinniuiii golvantar, conslanter cxaravimus, obedio ob4ditnlui. nac ad primag Oal acce^gna nigi gecundig primum (85) CorreptioHem. ., corrrcihmtm. randaiia ; tk ei ia pi aegculi uegoiio" coniigii. Ab (86) Ptr otcaHQnm. ld cal tnb prciexfa. Peruliarie Ireiueo leiileniia, cui noo multi pairod-abauiur; primot tcilicel parenlea in adtriiraetate haud creatoa conjogio staiim uiaiuros exii9 9 9 9 9 9 % 9 9
CONTRA E R E S E S LtB. .
aolUotet* aoteai eoBdooanaUonig YlnculU, qol (87) in bomlno. Coedooiaadoftom aoloaa trarugroaiUnda eaptlvao foeral botno. oocepit bomo taedia ei lorrooom Uborora 04 otaa> 8 . Bie oal anieio Adam, ti oportei rerem dl- doctro paoom io todore toliot aoi, ot oooTorli lu toaram, oz qoa aaomptoa oal; tiniliier aotooa acoeere, priaaifornis (88) lllo bomo, de qno Scriptura aH ilxltse Dooiioam : c Faciamaa liominem ad Ima- llor taedia. ot labores, oi gomkus, ot trisiiiioo por~ tot, al aonrttioni id eai oi aorflret viro aoo : t fiojom ei aimiliiodioooi nottram ; aalom w n i ex ipao ? et quotiUm Mmot ox ipao, pro- noqoo malodioii a Doo in lo4oa poriroot, ncqoo aino inoropatiooo poraoToranlos LTooni coolomooptaroa qooqoo ipaixs bjerodiUYiouf appeilalioaem. ronl (04) Omnia aoiooa malodtelio decorrit io acrCem aotoui al?eter(88) borao, oportel lalfarl eom qot prlorforutatnaett booio. Qnooiam nimis irra- peolent, qui aodoxorai ooa. t Et d i i U , inqnlt, IkNMbOe oal Mum quldeoi, qai vtberooater ab lol- Doua aotpooil: QoooJaai feclili boo malodtctoa 1 ab omoiboa pocoriboa (95), o4 ab omniboa beacib Mieo tetttt oai ei prior eapdYitatom paaaoa ettt dkere oon oripi ab eo qoi fioeril Iniroicu; oro- lorra) *. Hoc ido aolem 04 Dooriaoa Evan840 Yoro 8lios ejos, qooo in eadom capil?iute geno- gollo bla qol a tiabtrii lo?oaionlar a i l : t Ablio, roalodldi lo igaooi tonaooi qoem prrparavit rarit. Nco fiotos qoidom odboo porcbit (90) inimff 9 9 t 9 9 9 9
cot, Iptifl Toleriboa apoHia maneniibus apod oom. Pator mooa (90) diabolo o4 aogolla cjos ; sigoiA QoMkhnodam ai boaioa expofnavorint qooadam oaoa qoooiaoi noo bowioJ priocipalitor prvparaioa 08 Tlnctoa (04) doxotioi eapiivoa, et molto lotnporo oxi fttoraoa Ignia* aod oi qoi aodoxii 04 oiondore ID aerYlioie poaaodoriol eoa i u o l goaoreni apod focit 000)10001,04, inqoan (97), qoi princepaapoauaiai ooa; aliqols dolena pro bia qoi aervl facii aOnl (98) oat, prindpl abaooaalooia (98), ot blaaogolia qol ooadoai boaloa expogoot : oon laoioo Josio facioi apoauiae iaoii aoot com oo : qoooi quidom joalo ai Olioa quidem oorom qoi capilfi docti aonl, liboporcipieotouam bl qol tiotiliior aluo posoiion* ro4 do poloalaio ooroni, qui in aarrltoiom dodoxa* lla ot aioo regrostu io niaHUas poracYoraol opcriboa. raot patrea eorora; ipsot qoi eapilYitatem 4 Qooinadmodoni Cain, eom aooopiaaet cooaioojeilooorunl, aobjoctoa rolioqoat S J l l ioimteia, liom a Doo, oil qofoacoro4 lo oo(4) qood ooo rocto propior qooa el loiiioiiooj (92) fbeit : cootocnUa diYiaiaao4 oam qooi Offa fratrooi ora4 oomoioollibortaioin filiia ox eaoaa paionue iodicaiionU, aod catioooni, aod com loki ot nalllia taapkalot oa4 *oo rdiclis (03) ip*ia patribut, qoi ipsaoi capdfita- poaaa domioori (8) cjoa, aon aoloni aoa acqakt.i, tod lan Mittloooruol. Noquo enim iaOnooa oat Dooi 04 adjodi poccoUoi aopor poecatom, aaanirosutia naqoo lnjoatoa qoi opitolataa oai bomioi et i a ^ aonionUam aoam por oporaiiooom aoam . Qood aoam libortaloaa roaiaoraYit eoro. oolm cogiUYil, boo oloporalos 0al doroloaloa o4 3. Proptor boo oi in lokio Iranagroaalonia Ada% 04 iotorfecit oam, tobjkiooto Boo jottom iojoato akol onarral Scripiora, ooo ipaom nialodixit Adani 04 lilo qoldooj ox lla (3), q o paaaoa osi, joatoa oalondator; blo YOTO peroa, qoa coaanbii dotogoro* aod lorram in oporiboa ejux, qoouiadiuodona ox 4or Injoaioa. Kloo aie qoldoaa nliigatoa 084, noe veioriboa qoldom a l l : qooaiam qoidom 4raoa4oll4 qolofit aopor faciam xaaloos; aed iolenofaiot obi Deoa aaalodicUiDi In torram ot ooo poraoYoraro4
9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 T 9 9 t 9
Cap. XXXIV. * Goo. if 7.

9
Goo. i 80.
9
' C a p . XXXV.
* > Geo. w, 44.
Mailb. XXY 41.

9
Cap. XXXVI.
Sofuin$
vtxcxif*, oxi. Vetos Feoard. cod. fvo. Gooaooat Voaa. qooad
(88) Prbmifomtu Prolopiiuum alibl paaalm di644.
pro pporfo. ClirOQi nfinct D ( 9 9 ) Primcipi m*$44*$io*{$. Gloiaoaia oat qood a Ita Kraa. 04 GaU. babetur, pankmt. qooplam oxplicoilpoia graila acriptam ad otargi(Ot) Vimctos. Edili. coia Morc. 2, vicio*. oem io lexiom doio Irropoit, (92) ToHlootat. Sic Fooard. in otarg. Glarom. 04 (1) Uti folofeoraf in #o. Chryaoilomat, Cyriliut, Toaa. Alil uUUntm. Gnael ootooa (Fooardoniii obaorYaiio ot) I U (03) S$4 aoa reiictU. Pariioalam Q^galifani orobooc feovaa roddoot, LXX Yoraiooom Ulam ao* nino oxpongoodani eaao YOII Grabioa; aod froaira. ooii: OOx 4Av 4 8(4Mala iotorpoocuo orodiio Yiro orrorom objocil. ; , lloo oai : $i rtcu Sooaoa eai : Coai iio conueuti $i*4 ti*4rUi$M oKo/artf t&9 ooim ooo ditirikmttit 9 ptttmui f e* emmm foumm 9indkaiioMi$ l foaxeo xoa r*imVaiiacf. Sicqne volooi Gaio bia vcrbia ailoioniioiti ooeofor i*4i palm. a Deo 04 roclo dividoroi io rrairon dllectioti t (94) ConUmvMTtnt. In Pooard. marg. coniim* mnmt; proqoo lu Voaa* eoodooipooroi io Arood. ofllda noa aoiom fdioiiali loYidorol. lliorooYiuoa io Q B J I . Utbr. loautur iUa Yorba In ioolo 4kc*ndtmp*$r*mi. bflxico ooo babarl; Eogobiooa YOTO copioao docc4 (08) A4 emtdbui pttoribu*. Id 084, loiar oodo proeoioorini. fecormf YOI axpor omma ptcerm. (2) Ejnt. l u GroKorom aaoro Fooard, hi maf4. (00) Qoaoi prmparmrit Pofar a i u . Logil Iroojraa exuD GaHiabrif. ood. ot aliia quiboadam, 5 Oiiob. Glarotti., Arand. ei Vosa. Abi, tu oav * . Ea oa4 otiaoi looiio aoilqoai Yor* (3) Ex 0$. EOill.. f$r $. aaoub 4uucai qoam odidit doaitioa aUriiaoaeua
9 9 9 9 9 9
9
(89) Saknur. ., aa/aafar. (90) Pmbit. Porao paaaim acclpit
ootlor. (97) f l i . addldl ox Fooard. awrg. ol ox ooJd Glarooi. oi Valioaoo; qoamYit in boc* Lalioio loaio olot io Feoard. atarg. perporaiu k> gator. in quem. A l nalleoi, #f tooaaat. (98) Pnnup* opoaioala?. Fooard. lu naif. ol
9 9 9
903
e
S. IRENiEF EPISGOPl LUGDUNENSiS ET MARTYRIS
944
(4) frater ejns? t Ncscio, atl: minqnid cnsioa \ nob iiiietTogavit, sciobai enim oom principen frairisinoi tum ego ? oxlondeosol imilliplicatis traiifgrcssionis facium : od maledictom prlmo iaimalnm por responsionom. Etenim ai malnm esl miU in etinH oli soconda focrepatid (12) veoirat in occidoro frairem, niulio pojns sic audacter ei iiro- iiominem. Eom enim odivil Dooi qui sodoxll bo*oronlor mpondero omoia scienii Doo, qoasl potait minem; ci w o qui soduclas eei, setitim paulaiuofrusirari eum. Propior hoc et ipse malodiclionom qoo iDieerifls eat. . Quapropter ct ejecit emnde pafadlso, et a portaril, qnoniam a ae poceatoni mlit (5) non retoligno tiue longe iraoslnlii: noo fovidens ei ligmim ritos Doom, noqno coofonos in fralricidlo (6). i l e , qoenvadmodum quidam aodool dkore(l3), ted 8. Cirra Adatn aolcm itihil ule factam oti, sed t>mnia in oonlrariam. Ab ahoro enim todacioe eub roiserani ejut, ui ponoverarel tompor transgrotoccasione (7) immerlaliutis, slaiim timore corri- sor; ooqoo immorialo osscl qnod otsoi drca oom pUur, * i abftcondilor: tirni qaasi potsil ofogoro pcccaloro, oi malum Inlermioabilo oi iotaoabile. Oeom, sod confusat, qotniam transgreatns pra> Probiboil auiem ojot iraoegreseiooom, inierpoooos xepium ejtis, indignns esl voniro in cootpeoioot ei ntorlem, oi cosaaro faciens poccaium, fineni intV coltoquium DeU Tiiuor auiern BominUoitiom rons oi por oartiia reeoloiionom, qone fioroi ht. terra: inteliigtnii* ; r inicHeclns vero u?n*gretfonis oli cossane aliqnando bomo fivoro peccoio ct mofecit posoiioniiaoi: panlleoiibot aniem Jargilnr bo- riont oi, iociporet Deo. nigiiiialem (8) toam Doos. Etonim por luccincto?. Qoapropior inlmicliiam posoji luior oerrhimio /acto osioDdUtoamfMBoiiootiani, Jblils fl- pooiom ei molierem, el soroen ojos obtcrtaiites culoois eomolipsoo) cooiegons, oxsJiionlibos oi aliit in?icem: illo quidem cul morderoior (U) planta, &IUi muliia, qus minot corpos ojot yoxaro po- pnlente (18) calcaro capul inimici; aliero vero morluissool : condignonv tamon iootediooti aroictum denle, etoeddente ot iotorpoldiooie, ingresfos bofecii, conierrilnt tiroore Doi; ol retimdens poiolan- minis, qnoadoeqno venil eemen praedesiFmatani caliooi camii toipeutm quoniam lodolom ot poorilom care capot ejos, qood fo|t parios Maria% do qoo aii aiwltoral oonaom (8) ei 1o oofilationom pejoram (10) Propbeu : t Sopor aspidoni ot baailiscom ambovooorot> freoom coiuineuii sibi ot oxori tuat cir- labit, ot concolcobislooooni ol draconom; sigaiOumdodil, Dtom, adfeoiam ofos oxspo- ficans qpia illud qnod origorolor oi dilaUrotor odcUne, ol volut Ulo qaid signiflcam : Qnonian), in- Teraoa boinioeni peccatum, et frigidom reddobot quit, oam qoam baboi Spiriiii, faoctitatit stolam eun> ovacoarotor com rognaolo ntorle; ot coocnliraUi per inobodionfiam, ol nono cognooco qood ^ carolur ab oo io oo?iseimit lomporibna iniilieni bo* sim digous U l i legonieoUs qood doloctaiionom qoi mano generi loo boe osi Amicbriiioa; oi draoooom deoi nuHam p m u i mordoi aoiom el pongll cor- illom sorpontcm Toluttom alligans el sabjiaen* pup. E i boe fiddicot tempor balHiissei indumen- potoftlati horoinis, qoi foerat victos, ad cajcandaai lum homilioos Mmelipsum, oisi Domious, qol eat omnero ejas Yirtotem. Yictus aoiem erol Adom misoricors, lunicas pelliceas pro foliit Oculnoit in- ablatt ab oo omoi (10) vila: propier boc vicio rordoistot ooo. Propter boc aolom el iotorrogat eot snt iniroico rocepit vilam Adam; c novissima > aumi ad mulierem veniroi aecosaiio; ol ilUra rorsiis lcin t iidmica ovacoator moni , > qoae primooi intorrogat uli ad aerpootem transmUtorot cautani posaodorat bominem. Quapropier Rberalo bomino (11). Dtxiienim qood fueral factooi: t Serpcnt, ait c flet quod scrlptum eat: Al>sorpia eti niort lo %U sodoxit mo 222 ol maodiicavi " * Serponlom rero ctoria; uto osl oiort Ylcloria lua? Ubi esl oiora
9 9 9 1 9 19 9 # t u t y 9 9 9 9 9 t u 9 9 9 4 1
Gfn. IT 9. Paal. xc. 13.

9
Cap. XXXVII. - ^ l Cor. xv 20.

f
1 9
Psal. c x 1 0 ot Prov. t
9
7.
1 1
Gen. m 13. "Cap. XXXVUL

9
(4) Ubi euet. Abel addilur in edilU Sed dcosi n. 4 : Quciriam, inqnit, paulo ante facti (Adam oi 0 Eva) non inttllectum habebanifiliorumgemeraiioHU; io orcnib. mas. (5) $4 vcccaium tulii. Iia pariim ex Clarom., oportebat inim illo* primo adoleum, dekiuc tie pariim ex Merr. 2 co<ld. repotoi. In Glarom. Ic- muliiplicari. Snpponil igilur IreitiBiit, Adamom non giinr, $e; hi Merc. 2, tulil. In aliie omiiibus nisi poai lapsujii amissa prlstina indolo ptjoiili perporam et sino eeneu, ad $e peccatum attulU. adolevisse ei conjugio malorum ovasitio. Genoioarn auieni feso nostram lectionein domon(10) Ptjorum. l u Feoard. in ni*rg. Claroro. oi 8lral qnod prarcedil : tnulto pejn sic rtspondere Yoss. melius quam alli, ptjorem. amnia uieuli Deo, qua$i pouu fmtrari, id osl (11) Cau$am. Feoard. iu marg., Glarom. * fallere e*m. lyde ergo matediciionem portavit, quo- Vose, cuu$ai. Soapicor auloio Irenaeoni Graero niam $e piccatum lulit; id est, quoniam a se pec- scripsisaOy oitiav, qood moltos verlissol iuiorpros, caioni absLulit, ablegavii, perpoiraaso so disiinni- cvlpnm. lavit. (12) Increpatio. l u pro incrtpattone positi ot (0) Fratriddio. Feuard. in marg., Clarom. et Clarom. el Voas. . Aruitd.. parricidio. (13) Quidam audeni dieere. Sic cod. Clarooa. In (7) S*b occaiione. Sic verieio anial Feuard marg. ei Voss., audtt qmdam dicer*. la inlcrprcff. IVrilior aller hie pratextum rcddidlsset. caeiftris, quidam dicunt. (14) Jiorderetur. Glarom. mordetur.. bed lo. his niotnero deinreps aoperfluum. (8) Btnignttatem. Aroiid. bonitatem. (15) Et poiente. Senaue ai: cinn lUo quidoi (9) Qnoniam indolem el pvertlem amheral $en- CIII morderciur pUnla pnlens eiiam e*661 elc. $HW, lloruiu expiicalionc4ii fmbcs supra cap. 22, ((0) Omni. Dcc^l iirEras. ei Gall.
9 9 9 9 t
9
068
CONTRA BJERESES U B . .
unan, libique temper et ubiqui cotntantem Ecck* aenloos Intts *? > Qood nofi poWjril (17) jntte dici, sim doclrinam. si non ilto liberalos foerit, cui priiuum dominaii I . Tradoctia igilor omnibu*, qui nefandas lofooat mora. lllius eniin ealus, evaonaiio est raorlis. Dorolno igiiur viviQconie hondoem id eal Adam ront aontonliaa de factore ei ptasmaioro noatrot qol oi honc roondom rabricatits est, sopor qttem e?acoau eat ei loors. 8. "Mentluiuur frgo onmea qni conlradicanl ejos alioaDooa ooo ost; elipsis osiensionibni (22) aaluli, aooipor aoiptoa oxclodenloa a vita, in eo aia )iia qoi do anbtiaiiiia Dondni nostri, ei ho dia~ qood non crodaoi ioronlam ovoan qu poriorai, 81 positiono qoam fecil propter boniiocro tnnm, falsa lotem illa non cst invenla, adhuc poasideior ln petv (23) docoot; pncdicalionom vcro Ecclosias oudiqoo (24) conaianiom, ol *oqoaliier porae?eraoiem oi diliono omni hominis generaiio. Meodax ergo ia qui prior hane sonientjaoi imo hanc ignoraiiiiam toftiraonium habontom a propholis ot ab aposlolii, ol cxcitaleoi induxit, Talianns; conncxio quidoai ot ab omniboa diacipiflis, qoemadmodum ostondl* factos oojniuni hareticorum(l8) qnomadmodom os- mua (25) por ioitia, el toodieialea ol Oooin (26), ol lendi 1 1 1 0 8 : boc aotooi a oomelipso adtnvenil, otS oopor onivorsam Dei diftpotitionom, ot oam qnac aovum aliqoidpnetor roliqnoa ioforon8 vacuum lo* ^ oondom salulem horoinia oat (27) soliiam oporalioqueos, vacnos a Adeaoditoree oibi prepararoi, affe- oem (28) qu osi io fido notira; quaoi porceptam clant magisler haberi, lontans et aubindooli hojos- ab Ecclesia custodimus, ot qoa eempor a Spiritn 2 8 3 Boi qnati in m o booo oximiom quoddam modia Panlo atsldoodictU: Qnoniam t in Adam onv doposiiom (29) jovenosooos, ol jnvoooscoro facion* iics morimur ; lignoraot aolom, qoooiamt obi ibgnipaom vaa in qoo osu iloo ooim Ecclosia? crodilam dairii poccalom soperabaadavfi gralfa *. Oateooat Dei mornis, qoemadmodom ad inspirationeoa oo ergo boc manlfosle, oraboacanl orooos qoi aboo (30) plaamaiiotti, ad boc ut oninia mombra poroiaunl, ot concortaol do Adam qoati magnom alipiootia viviflconittr: el io eo ditposiia (31) eat conv qujd lucreolor, si illo ooo salvetur, quando (f 9) inaniu.nicaiio Cbrisli id etl Spirilut aaocioa. arrba gii nibll prottoiant; qnemadmoduni ot aerpona nibii tocorropiete, ci conftrmaiio Odei nostne, ei aoala profecit dbsuadens (80) homini, nisi illod qood aaoontionia ad Doum. c lo Ecolcsia enim. inquH enm transgressorom ottendil iuitium etmatertano posuii Deus apoaioloa propbotat, docioioa apooiaaias sna haboos hominem (21); Doom aolem oi uaiToraam rcliqoaoi oporationem Spiriins : eoTtoo vicil. Sio ot hi, qoi coolradicont aaloli Adse, joa non aonl participoa omnes, qoi non corrunt (32) uibil proflcionl, ni f boc, qood senioiipaoa hatroiicoooi apoaiaua faciot.t veriiiiU, e( advocatoa ao C "* f * f wmoiipaoa fraodanl a , pcr aootonliam ntalam oi operaiionera pculraam. Ubi aorpemisI roorue ostondunl. oninr Ecclesia, ib! ot Spiritu Doi; et obi Spiritna Dei lllio Ecclosia, ol omnls graiia: Spiritot autom CAPUT XXIV verhaa. Quaproptor qoi oon pariicipant com neqoo a mammillis matris notriontor in Y i l a m , noqne perSummatim repetil quat haetenut aatertut tariag Gno$ticorummpietaies diwruU. llvreticli vero ad cipidnt de oorporo Cbrisli procedontem oUidiaai omnem doclrinct ventum fluuuantibiu oppcnit niom footom: aod offodionl aibi lacui dotriio$ (33)
9 9 9 9 y v 9 9 IT 9 9 1 9 9 E c c , i i i m d 9 9
ICor.xv 548oqq. "Cap, XXXIX. M C o r . x t 2 2 . Rom. , 20 " C a p . X I * I Cor. xu, 28 (17) Potirit. Sic Feoard. in oiarg. ol Clarom. D (26) Per initia ei medietaln, H h**m. Rocio melius qoan> reliqni, poUrat intelligil Grabios oa quae iolor .ip&a lompomoj . ^ .. gosla u (18) Coawxio...... quidem factus omnium hxretico- loiiia in creaiiono , quvqno poaiea lurom. Quia ojoa baeresia nibil aliod erai quam in- icrmediia aaacolia propbelarum, in Ooo deoiqoo eompoaiu ariorum errurom congeriee. Cbritli el aposlolorom conligeninl. Hate ooim (19) Quando. A l . perporam quanto. oinnia poroorrona Irenaeut, ondiqoo argumenta pro (20) lHuuadens. (Scilicel obediooliaro Dei man- flde Ecclesias deprompsit. dato.) IU Claroua., Aruod. oi Vosa. Reliqni, too(27) Qua ucundum $alutim kominii e$(. Id oal dsnt. quco ad aaloiem booiiois spociai. (21) I*iti*m et maleriam apoitasim %um habern (28) SoRiam optralionem. lia Glarom. ot Votti. heminem. Quia oi oxplical bb. cap. 41, . 1, In odtll., solidam opgrationem. ln llerc. 1, opinivxelatit platmn DA< et inimicum illum Deo facer* new, 0grg$$uie$i. Sonlire nimirom videttir Irena*ii8 (quae (29) Dcpotitum. Clarom. Vosa. el Merc. 2, di$* ei quomnidam e veieriboa sonleniia fuii), aogcluui potitum. mvidia connnolum, quod ox aubjocla sibi tiaiura (30) Ad inipiratumem. Sic in Ciarom. pro qu bonio ad imaginom Dei coodUua essei, id iuiquo vitloao el acribarum o&cilanlta in Yosa. ol vci. animo lolUao. Feuard. cod., ab inpiraiiune. ln caUeris atpiraiio. (22) lp$i$ o$len$iomb*$. Pro per ip$a$ o$ten Sed praiferenda leciio uostra, cujut aeoaoa osl tione$. fidei munus .Eccleaiao credituro osso velul ad ani* malionem (id onini sonat itupiratio) l)ci opiflcii,tn (23) FaUa. Fal$o in mi. Vosi. (24) Vndique. lu Fcnard. marg., Claroin. el iiimiruiu buic viiani impertirei, queuiaduiodaiu aoima corpori. . utique, fnrlo pro ubique. (23) Quimadmodum otUndhnui. Pro veluti (31) de- DUpoiita. Legi mallom depotita. wontiravimus; adoo ul sensus s i l : Prccdicationem (52) Currum. KdiU., concttrrunl. EecltM vetuli demonnravimus, per initia, elc, Ua (33) Lficnt detriioi. ld eat, lacu$ conlriloi. In l quemadmodum cadal supcr per inilia. Quanqiiam Gruaco LXX, ; . Cnfernas uialluu abesie iilain ?occ*i. distipatat vcriil Yutgaius imcrprea.
9 f 9 9
9 9
le
007
M 9
8. IRElfiEI EPISGOPf LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
dafoaala lamnia ei de e a a prnldam (54) bi- CAPUT XXV twat aqoam, effugientea fidoat Beetoias, na tradnRtgl hune mundttm prvvidtntlm u*ht$ Dti tm caniur; rejicieniea vero Splrilu, vi non erudiannita $h*ul prttdHni $H huiitia, ui ma/8 pUdm *lqu* bomtatg, ut fiit Hnefecimt I ndulem mr.
pirlkitur.
1. Aliaaati vera a veriute, digne in oroni !taatur errore, fioclnati ab eo aliicr atqua aiiter per lempora da eiadem aentientea ei nunqttam aeulauiiai (55) alabiliiam (56) babeniea; aophialae Terbortttn inagia votaatea eaaa quam diacipoli teriuib. Non enim aonl fuudaii euper unam (37) palraoi aad auper arcnam, babeniero in icipaa lapidas molioa. Propier boe et mulioa deoe Qngoot ei qiuerera qiiideui aamper in excuaaiiona babeul (cascutinni eiiim) iafenire vero nanqnam poaaonl. Blaaphemanl enim fabricaiorera, boc 684 eum qui 6*1 itrt Deos qni al praeaiat invenira; patantca se auper Daom allerom iofeniase Deuan t d allenun ptanilodinem, ?el allcraas digpositioneai. Qtsapropter ai luman qood eai a Deo, noa lacet eie quoniam inhonoravoroitt ei aprareranl Dauin, mioimom arbilraolea curo (38), qooniata propter dileciionem auam, 61 imroentam benignilaiem, in agnUionatii vcnit huminibua (39) : (in agniiionem aulem (40) nou secunduai niaguilndidam ncc eeciindam subttantiara; nemo eaim roenaaaaal eam, nec palpavit; aed tecundum lliud I adramua, quoniam qoi fecii, 4 plaamafil 64 laauflbtionam viia> inauIOavU In eis, 61 per cuadh lioaam nnirii noa, Yerbo atio conttrmans, at 8apianiia (41) rompingane onmia, bic eai qal cti aotax varux (42) Deue); cnm v6ro, qui non 684 C aomniaa468 eupar huiie, ul luagnum Deum pui6titar adinvauiaae, qii6in nemo poaaii cognoacaro humaito ganari coaiuiiinicanlam, noc lerrena admitiiatraii46 : Eptairi vidclical ImeuioiUea Daum (43), D6qoa aibi ncqne aliis aliqaid pncaiantefn, id 684, Mlliua pro?Idantiani babenttni.
9 9 9 9 9 B 9 9 9 9
I.ProTidaniiam aalem babal Daaa ooiaiam, prnplar boa 61 convillum dal; conailiam auieni dana adeal bls, qi norvni pro?idatiiiam faabaal (44). Naccaaa aal Igiior ea, qnc proridantar 61 gub5roauiur, eognoacara aouia diraclorein (45); quaa qaidaai noa auni irraiionabilia, ueqae ?ana aad habcnt 86H8ibiliUl6ia prcepla u da protidcalla Dei. El propUr boc clbaiaoraai quidaui qai minoa lUaeeb r h ac TolttpUlibus aerrieraat, 61 aoa in Unlam auperalilion6 idolornm coabducii (40) 8unl afovldaaiia ajaa moii licet imoilar uaaeaj conTenl auol nl dicaretil fabricatoraiii bnjna anifaraiiaua Palram omnium providaiileoi, 64 diapooaolaiu aa condum noa munduui. f. Rnrana ul increpaiiToia aafarreajl a kHlrt aijodiciala (47), indignnm id Deo polaaiaa. 64 8in6 iracundia 61 bonum arbiiranlaa aa adtove* alaae Daum, altenini quidem judicare, ei aliamiu qaidaoi aaltaro dixarani; aaacianlea vtroratnqtta attfereolea atnsum (48) 64 jttaiiiiam. Si anim }ndldalis noo 61 bonut sil, ad dotiaudum quidaiu bia qaibaa debel, 61 ad exprobrandoro bis quibaa oponei ii6qo6 joatuf neqoe aapiaaa idebimr jmlcx. Ruiw atia boaaa, ai boc Uutom sit bonua, non ei probaior, lo qaoa iiamltui (49) bonitalem; 2S4 axita jaaliUarn aril ei boniuietw, 64 InOriiia bonilaa cjua fida* biior non oniiioa taWans, ai non caoi jadicto ial* Marcion igilnr ipae dividen* Datam io dao, altaram quidam bonom, 64 alierom jadtcialam dir6na 6x ulrisque iuleriniil Reura. Ilic 6 n i qai j* diclalia al noa 61 bonas ail noa 6 % 4 B6aa qaia Raoa noa 6tl cui boailat daal4 : 64 Hle rarajai
9 9 M n 9
** Jerem. n, 15
Cap. I U .
Cap.XUI.
HCap. XUII.
ntm creaiarant. Talam enlm DeamfioxiaaaEploaj(84) Putidam. Edilt, mtfifrfam. runi, teates anat Gtanaus Alaxand., Tb60philaa (35) Se*tenti*m. In adiu., mttUlm*. Juslinna, Lacl&iiiint, Laeriius, PlaUrehos, ei Q (36) StMbilitam. Sic Fauard. in marg,,Clarom. 61 aero. Deam qoabui Ongebai Ifarcion, TertaUia* Voaa. Ctttari tUbilem. uas quoipia lib. iv focat Deum Epkmri. Kl lib. I (37) fVnam. Erae., GaO. 64 Feaar.l. iuintia b6tia Epicurum Marcionit comtiliarhm appellal. aiaaai; qnia mox. aequiiur* ar*n*m habenttr*... (*4) Qui onrm prvvideninm habcnl. ln Claroaa. ImpMc* multci. logitur, k*bet pro kabent; qiue toclio ai coi place(38) Jffiiiatxai mrbUranU$ eum. ld 684, idq 6 aodew , /a4ii fructum arbilranlaa enui, ut rai kgera debcrd eliain i$ pro codice niii faeilo poat6l in quo paaaim acribllar alibi paaaiut dirii. (30) Btmimbms. Ita Faoard. in marg., Claroni.ki$ pru noiuinativo if. Moii6i vero BUIina lib. Obierv* ucr. cap. 5 morum curam kmbtr?, 64 Voaa. nieliua qtiam alii, hominit^ qoia paalo poal imiiadouem GnDcuruui didnm aaaa pro eqaitur, i*$**9tt im ei$. curwm amr#, hoc aal, inaiiitiaftdia cotuponattdiaqve (40) IN aHUloHtm ouum. In addidi auctoritalo uioribua operam dare. CiHJ. Uaroiu. (41) ****, # Sepientfo. In Arundel. alio (45) Dircctorem.fidilUcam Arand. 64 Utru % reclorem. ardiae : tt SapUnti* co*firmans. Sad uiruin priori matnbrofeabcaiurctmpiugent, non dicli Grabimw (40) CotHucli. Ediii. abducti. QaiaVyrid 814 recl6 roonci por V$rbum FilioiH Dai; (47) lncnpmiitum... e$ jmdicimle. R6C46 M a a i par Sapisnihm Spirilam Mnciaot bic iutalligL Fauardenliaa inergBMiinm m jmdidmU bk varsri AUttdil Ir6iuett8 ad dlud paah ixxn.O: Vtrbo Do- quod Gnecia 681 Urpexixov xomxov, id ca4
9 v n v 9 9
pote$lalem $eu tim rrfargugndi tudicmmdi; 9jM cmHfirwtaiiaaal *$ $pirit* orit ejm* omui*
9 f
, id aai t i pnniendu ajrfaf torum. (48) Se**UM. GIUXU , i*te4teU*m $mpk* (40) F m a . EdiU., v*r$. llam. (43) Epkuti inHtiiUti* D*nm. lil 63l ail Fauar(49) ImmitUit. la attia tmiiM. doutiu8, aiioauoj 64 qai curam nullaia babcal n>
069
CONTRA ILERESES LlB. III.

9
970
qol booos, ti non et jodttialif, idem quod hic panem, ei modielaioa omniora qtue sunl baliens rolietur, ui anferaiar ei ne aii Deoa. Qoomadmodont cta perflcii, secuodum naloram circumiens : honc aotem et sapionlom dicunt Palrem omoium, ai noa aolom soinpor conaeqniior jualilia ullriz in oox qui et jodicialo ei assigneni t Si enim aapiena, et pro- deficiunt a lege divhia *. El iierum faciorem baior eat; probaiori autem subesi judicialc; j t el fbricalorora bujua onivoriitalia bonum oslendit. dieiale aotem aasoqnltiir juaiiiia, al jaslo proliet; c Bona auiem, inqoil (56), nolla unquani de quoquaiu Joolilia provocal jodicium (50); judicium auieni, nascitur invidia : > hoc inillnm ei caosam faeom fil cum (51) jasliiia, iransmiiiei ad aapieti- bricationis raondi constiioona boiiilaiam Dei; aed liaro. Sapienlia igiiur pnecellel Palcr aaper om- non Ignorantiam, nec Jtonem qui orravil, nec la nom bomaaam ei angelicam sapientiaru, qnoniam bU froctom, noo Mairem ploraniam ei lanioniaiiDomtnos, ei judex, ei jusius, ei dominalor aupar lom, nec alterum Deom, vel Pairan. auineg. Eslenim clbonui, el misericora, ei palioua, 6. Joalo aulem eoa ilaier plangei, taliam excoel salvai quos oporlel : nequo bonom ei deflcil gitaioraa ei adiaveoiores : digna eniin coroinonjoale effectum (52), neque sapienlia doniiooralur : lali, el conunenlili (57) sunt in capila sua, quoaalrat eniiu quos dobot salvare, ei Jadicai digno* niaro llaier ipaoram exlra Pieniiadinem etl, id e&t judiclo : oequo jaslom imniite oslendiiur,pneounle oxira Dei agniliooem, el colleeiio eoruin aboriio acUicoi (53) el praxodonto bonttaie. facla osl, informis ei aine apacie : nibil eniin de . Qui igitor tolem auum oriri facil omnibus vorilaio apprebandil; in vacaum el in umbram benigne Deos, ei pluil soper Justoa al injuslos, decldil; vacoa enim doctrina ipsorom el inlenejudicabil eon, qui ex aequo benigniiaiem ejus por- braU : el Horus eam non permiail iniroire io cipieniea, non aimililcr secundnui dignaliouem (54) Pieronia; noo enim recepil eoa Spiriiua in refiimonoralioiiis ejus conversati aanl; eod in dolicii gerium. Paier eiiira fptoram ignoraniiam gonool iuxuriis T e r s a i i suni adversua benevoleniiam rans (5S), morile paaaionea in eis operatus e$t. ejua, adhuc ci blaspbemanles euin, qui lanla bone- ilaic non nos diflamamua, sod ipsi conflrmant, ipst ficia in eos fccoril. docenl, gloriaiitur in fpais, ahiim aemiani de Ma5. " Quibus religiosior Plalo osiendilnr, qui ire, qoam sino paire dicunt geiiiiain, boo eal sitio comdem Deuni et jtisiom , el bonum confessu* Deo, feminam a fentina, quod oei cx erranlia corosl, habentem polesiaiem omniuro, ipaom facien- rnpielam. letn jndiciom, aic dicena : c E l Deus quidem (55), 7. Nos anlem precamur non pcrsevcrara eoa iii queinadmodum et veius senno esl, iuilium, el 0- fovea, qnani ipai foderunl, aed aegrcgari ab bajuaw M M
"C^XLIV. . XLV. Timvo, toin. Ul, p. 29.

/30) Autquitur juttitia,
" Lib. iv, De Itgib., tom.II, pag. 715, ediu Serr.

(50) Bono tutem,
Cap. X L V l .
quo
ut ju*te probcl; juitiiia C
inquit, oic. Locnm ex
Irena3oa citaia verba deprompsit. iudicaro omisoraoi Eratoioa, Gallasina 01 Fouardenlius. IIU onittf jutle probet junitiam, provocat judicium. In eo nibos diliaeiilior refert Grabius. Is e*l in Tinute vcro iwiiiitiate, atuquiiur juititia, vocem junilia lo. III, edil. Serrani pag. 29, obi Plalo oxpresse lo aldatWo casu aceipio pro per jnuitiam. Qutxl ail, quod ^ , mundi opifex bentti auiem Grabiug siispicalnr legendum : attequitnr ftf, quodqoe contranuiii diciu nt(a$ extulal. * . El poal alia, flne diclas pajnMiUia. Nam ut ju$te, e i c , iu boc aaseiiltri doctiatfituo wro possum, uli nec iulerpuiiciii- ginac sequeRlia habel vcrba, quibos et isia ab Irciiaiii ejus aequU llaud adverlil aane Irenaeum a IRRO allegala coiilinenlor : , * probatione gradaliiu aacendere ad $apU*iiam, ac \ . " , \ proiude oninia aecum opiiinc cobxrere. 5l) Filcum. Alii male distincio lextu, sti, cum. . *, ! 52) Ju$te efeaum. Iia ex Feuard. marg. re- . posui. ln cod. Arund. niiem secuius esl Grabina, * tM$$i effeetu, oec male. aliis corruple, ju*U effe- * , ctum. bed prior lectio magis quadrare videiur ad * . i}ux Jiianne Sci raiiiia iui Latine redid quod paulo posl sequilur : ueqne jusinm imintie didil ampliora : (JHO?raaiMJ igilur cauiam, qn<& priwotMt fudicium. Sic Feiiard. in marg. Claroin., Voaa. el Grab. Csleri viiioae a$$equitur jutlitiam ;
otienditur, (33) Scilicet. A l . perperam, licet. (54) Non iiihihier teeundum dignalionem,
elc
Id egi, ul recle explicai Grabius, coiigruam exiiiiiigdiTiua* bonitatis tiiuiieribiis vilam duxcniul. (55) El Dm$ quidem. Locus hic Plalonis oxsiat dialogo quarlo De legibut, cnjus Grseca b*c verba unl, in odil. Serrani lo. II, pag. 715 : ** ( \ ;) % ^ . I J V , \ ^ , , . \ !. Uui, iuquil Fcuardeiitios, , quod venil lrcu%i mlcrpreif, reae per(ecil, Ficioua reddil, recta peragil. Ego forsan mclius dixcriiti, recla pergit.
PATKOL Ga. VII.
tnm intpulerit, qni kae mackinatm e$t, nt originem rerum el molilioiiem huju$ admirttbilis vnivtr*i couniiuerei. bonitaie videticet prctuabai : in bonum auiem nutia de ulla ttnquum re cadit invidia
%
(id esl, uullain rem iilli onqoam invidei). Cxm ab

tlla igitur liber ei immunit tutt omma taluit quam maxime $ibi iimilia generari. flanc pignenui wundi principtm primariamque cataam qui * *pientum hominum tenumiu Haiuerii, rtcintime ;tro~ feeio *taluer'u.
%
(57) Commenlati el commentiii. Dtias priorea voces ex vet. cod. adjecil Feuard. Desunl vero in Eras., Gall., Glarom., Amnd. ei Mcrc. 2. Vosa. ecOiurario diias poKleriore^ oiiiUui. Dcniquc Mcrc. 2 rodd. habcni, tommemiii. btd commcmii.
(3o) Gencraus. ., regentran*. 31
971
S. IRENiEl EPISGOPI IXGDUNENSIS ET NARTYRIS

v
modi llaire, el exire a Ryibo ei abtisiere (59) a Yacuo, 6 4 Umbram dereliuqaere : el legiiiroe eot generari, convaraoa ad Ecctoiam Dei, el formari Ghrisiam io eii, ei cognoscere eos fabricaiArem et factorem bnjos BDirersilalia solum terom Deam, et Dominom omnium. Raec precamur tle illis, utiliut aos diligenlea, quam ipai aemeiipsoa peunt diligere. Qua? euim eal a nobia dileeiio cum ait tera, aalouria eai els, sl quidero eam reipiant. Eai enim aoslero medicamini aimilis, ab~ sameas impropriorem (60) ae aoperflaam vulneria
9 t
o n
carnem : elationem eirfm illorem et inflailaaeai evacuau Qoapropter teniaalea omni virtuta auaam porrigere eis non ladebil noa. Prorogablmnt (01) aoiero fuper hc, qtue dieia aanl, in aeqaeaii bro Domiui aermonas inferre. ai quoa ex bia par ipsam CbritU doclrinam convincfniea auadera paaaiious eesaare ab ejuamodi crrore, cl abtisiara ab aa blaspbaittia, qnm 'eat ia fabricalorem fptoraa^ qai ei aoloa eti Deat et Pater Dondni uoslri Jeav ClirUih Amen (62)
9 9 9
ANALYSIS LIBRI QUARTI.

2 2 5 Qoemadmodum auctor nosler libro supcriorc ipais, ul ille loqnihir, apotioionm uniniU$ batrt licornm confalaveral errores : ita eoadem boc in libro $ermombu$ Chritti a ae denaniial eaaa reiellendos*. Qaapropter Slbid principio Qrmum fixoiuqtie eialnil, neminem a Chrislo, irsi aonni Patrero, rocari Iteum* . Quod quidem, ut uon ex novo Imitum, aed Yeteri ciiam Teatamenlo probet perspleoaio prtrao facil, Mog$i$ lU(era$ vtrba eue Ckrhti, aiqae propbalas aintiea aacro divini Yerbi aflUiu aaa fudiaaaorai:ula auoa acrlpsisse libros, snasque cpitiolas, ei commeniaria. Hinc in aperiitni deroonsirand* veriuits campnm excurril, alque ex Cbmii ipsius, nec non Moysis etiam at Isafas verbis probal, onicam csse Iteiim, loiius muiidi crealorem . Tum icla quxdaui, sd levi brachio ab adferaariia ez futoro moadi fitie ei eversioue Ilierosolyma; fibrala, egregie retondii . Albul autem, el quod acriaa qniriem nrgei, argnmentum inde elicil, qqia Christus aim anliqat? patriarcbis ae propbetis sa ei videndum prxbuit, el cum iU locnliis etl, manifeaiam plane etsdem fecerit unitis Dei Pairis ui, divinilatem " Nec auolorem nostium vcl minimuro moranlur objecla ab bamiieia Cbriati verba : Nemo cognoidl Patnm ni$i Fi/im, elc, quibiie Pairem anle ejtisdem Chrisu naiirilalem omiiibua iacogiiiiuin fuitxa caoaabanlur. Eieaim veraro Imjnsce loei ei Irelionem et aensuin pro aa facera oaiandit". Deinde aateriioiieni toani alifa cotiArmal Cbrisii Dontini anparilionibua, quibus a Mo)M, et Aarone ac potiseimom Abrabamo vitna e s l . Ex quibus crroris argttii ilarcioniias, qni eumdem Abrabainiim a taluie per Gbrialum imperiiia eiclodabam osicndiique Gbrialam el Abraba? ei aeiuinis ejas fldeliuin scilicet, Tindicem el servatorem exsillisae Subinde conlra eosdem hasrciicos asserii, Cbristum Uoysis iegero impletisse quidetn, sed non aolf'ase; ac Yelua Tesianieuluni sicut ei Novuni, unius ejusdciuque Dei ease opus . Umto ad propoaitum Mium recia concludii, camdem ease Paireni qui in Yeteri ac Novo TesUmento a Gbrfelo per Uoysen propbeiaa esi aimtinliatus . Quod sane luin ex eodem utriii*que Tesiauicnli scopo ei 6ne, tum ex reprabaiis a Ghristo iraditionibtia ac mortbus Ycteri repugiiatilibus, tum ex aiaiuia in iuroqne aad in N OYO exiauisa et ampliata diligetidi Deilege mire coiiflrmai *. Cum anlem bxrelki plnra in veiert faedere couiraria UOTO esse objicerenl, buic arguiiieiilo fuse rea|K>ndel ogicndilnue cut betm Uradiiis Mosaicam iiuposue* ril lagem, cujus jugnm ac viucula detnccps abslulil, alque ab illis volueril vicliina oflerri aicuii a Clirislianis cucbaristicuin corporis ci sangiiiuis Chrirti sacriflciuiu; qtiod bi aola Ecelesia eatbolica cam sinipliciiaic ac jusiiiia veruni ac purtint offorri Deo probai . Yariia post baec Scriptura? sacras locU abstirdiim oiunino ei fatuum e<se probal, aliuoi pneter noam Deuiu tuveatigare aul Bylhum, aut Plcioma, vcl JEonu. Naui qiiamvis ille a nobis pos>ti toaiprebcudi etim lamen ex crealionc niundi, qncin per Vcrbum Spiritiiinaiie sancium condidii faeila cognoscinms. Aique HI ejusce feritmis lirtiiaineiiliini adducii Pasloris aeu Hcriu aticioriialeui. quia baarelici Filium Uei propbeiis apparuisae periiuauiis negabani; buuc ab iis conflpecium iriplici, quad e x > euruuideni visiouibua, verbit et raiiouibu* eruilur, conlicii arguaiento. Imo vero eoadem propbelaa i l liua alflaiu loculoa esse deuionstral . Qaa quidem ex doctHna scite colliait. in eommdem propliciarum Taiiciiiiis flerj de Gbristo serooaen; unamque el eatudem fuisse Abrabae ttdeiu, et noairaui, quaiu velerea palriarcbas el d.ciU el Taciia owllipliciter pra'$igniOcaruiit; viam posieris ad Gbriali fldcm inuiiieiiiea . Sed quoniaiu omnis pnadicuo auiequam evenlum aotim aoriiaitir, obKura esi, inde coucludit Gbrisinm in iis eicut ibesauintu Sn agro abSGOndilum, deliluuse. Quaiuobrem ut ille coguoscalur ad stniorum, qui ?ero Scripiurs aeaaoa ab ;ip<i8ioUa didicemnt, traditioiiein recui reuduui esee plaiiigsjme eviucii* Prudeiiler iUquc wooel ita aolia, qnibus crediium fuerai lidei Gbrisiiaiue dd|N>iiuni, cpiscopia, qui aucceaaioueiii ducuut ab apoatob bal>endain fidem, et cuin \\t ei i|>*o cuiu apoeiolo augcipitfiidam ab ouiiiibug publicaui uuiua liei profcaaionem^. Uauc autciu variis objcctionibiM cum inipiigiiarenl Ihtreiici, cat singidaliro recensai, et solldia eenioro
% 1 9 9 M 9 M 9 9 M 9 9 M t 4 9 9 41 9 9 M u 9 t 91
Iraif. Cap. 6. 19 cl scq.
1 1 M
Cap. I. " Cap. 2 ci scq. * Gap. 5 cl 4. Gap. 5 ei aeqq. Cap. 6. Cap. 7. lbid. ct cap. . Gap. 40 el scq. * Gap. 12 el aeq. Ibid. l cap. 14 el acqq. C f " Cap. 21 ct tcqq. Cap. 26.
4 1 w %v v
(59) Abihtere. Eras. Call., Fcu. el Mcrc. 2, b^linere. ^00) Impropriorem. A l i i , improbiorem. l'i\royttbiinu$. lu Fcuaid. cdil. cx vcl. cod.
ul cl in Vuss. el Grab., prorogavimwt. lu aliis pejus prctrogatimm. (02j Amcn. Ila ;c voceui addtdi cv Glaronu Ouob. ci Yos .
v
178
CONTRA HAEBE8ES LIB. IV.
974
fufaadam, qui adversna illo*a*pioa dispalifcrat, allaUa nt plarimom retponslonibn*, infirraal et peniina diluil. Qam qnidem otnaia iposlolornm corrolxirai aucioriuie qoa dno Tesiaroenta, Vetus ei Noruro, ab vno ei eodem Deo profocta inticle atsecnntnr . A l iis firtoam, inquii, fldem qoi habtierit, ille cerie omnia iudicabit, genies, Jodaeot, Marcionius Cbrietom bomlnem 2 J K etae aegantaa, Valeniinianoa Tana de Plertmmtit ei de JSonum auoraui mmwjtftei fomtaaiei . judteabil et Gnoolieos, atque Ebioullaa, qtii Cbristnm tnerom hominein, ei alioa qni enm flcium dnntaxat ei iimuialoin praedicabanl, ac deniqua paendopropbeus, ei orones schismaiicos alqne haerelicos . Vera auiem, pergii Irenseus, doctrinas Ghriatiaiiat cognilio repttenda eel ex tradilfODibos Eccleaie, qnas aoia ei setnper martyres saaa habuit. Horum aaieta typi et figora) aunl aniiqui propheUe, ex quibus perseeiiitonaa juatorain non solura pratnualiaiaB sunt, ted nnus ei idem, varits Ucei modit, pncdiciua ett Cbrisias*. Quamobrem Marcionitas aiioaque barelicos, 4 ailero Deo dicentei esu propheta$ soluni corripii, aed vanas radicilna exlrahit eonim ralionee *. Nec minore impetu concuitt Valenihrianoe, qni aaera ScripMiraa vel a aommo, tei a medio Pltromate, vek etiam a miindi coiidhore, a quo prapbetaa miaaoo opinabantor, profecua ease eontendebanl. Caibolici vero onines, addii aucior noeter, maguo conaensti affirmant ab uno et eodem Deo, qui yere propbeias tnisli, creala essc otnnia". Quod quidem noti moclo ex parabotis, sed ipais etiam probal Gbristi Doraini verbi . Ex quibos opirtiofiem eorum everiii, qui quoadam ex naiora aaa bonot, inaloa vero aliot asaerebant". Argmiicatit anitm illoram ul faciai sati, dducide explical cur angeb et homiiiee a creatiouis auat exordio taoue non fuerint perfectionis, ut aropliui peware non poaseul. Meque tamcii huuiana, inquii doctoa tir, infirniitasin Deain idcircoest refundeuda . Na.m boifto, cum liber sit creatua. ipsastii boni et mali aaclor eai; atqne idcirco aul poauit aui praemiU a l)eo jare merilo afficiiur. Uuus iiaque idem ipse DeiiK ai auiea omnia,ticuti exxixaiiionim parabola liquel, bombiUM deeemit . Deniquecur impii vereiiiur 8!ii diaboli, edisserii: et posiqiiam libri sequenlis expoanil argtimaituni, huic libro iuiponil coronideni S
9 u u t 4 et M 91 a
L I B E R OUARTUS.
PRiEFATIO. evertienis. Qui eniin bit eontradicunl secwndnm 1. Bonc qnariom (63) librum, dileciiasime, irans- qood oporlel, contradicuni onmibus qui toot malas nltiens libi, operis quod esi de deieetione eictcr- enieuiia; et qoi boe everleut (68), evemwt om ftionc falss cogHiiionie, quemadmodoin promisimue, sein bxresim. ]ier Domini sermooes ea qua pradixtmaa, confir3. Soper omnft esl enim blagpbema /egula ipsaiiiabiiuoa (64): oii ei , sicul poUulasd, undique ruro: quandoquiden raciorem et fabricalorem, qui anobis accipiaa occasiones ad conrulandos om- e*4 uniis Beus, ecundum quod ostendhnus, de lab net haereiicos, et eos onitiiroodis remsoe non lon- defeciione eom etnieeum dicunu Blaspbemanl glus sinas in errorb procedere (65) profundum, ne- aotem eiin Domiaam noslrum, abecindeniet et diqae ignoranliae prapfocari pelago; sed convertens vidantes Jesom a Cbrislo, ei Cbrisluin a Salvatore, eos in veriuiis portum, facias suatn percipere eaei Salvatoretn rarsoin a Verbo, el Verbnm ab Uuiluiem. geniio. qaemadinodum.rabricalorem ex labe tive 8. Emn aotem qai velii eos converiere, oporlet defectione emissom diconl; sic et GbrbtniQ ei Spidiligeuter scire regolas slwe argumeiilt ipsoram. rilum sanctum propter labem emistum (69) docuefitc eniro possibile cst alicoi curare qvosdain male n i n l , et Salvalorem ab iit iEonibua qui a iabe babentes , qui ignorat paesionem eoriini qui male emisai sunl (70), fruciiflcationem esae; ol nibil aleni. Qoapropier bi qui anie nos fuenint, el qui- apud eos sine blasphemia. In eo fgilar, qui anlo dem jnullo nobis meliores, non Umcn satis poluc- banc esl, libro oslensa esl de biaomnibassentenlia mni couiradicere bii qui sonl a Valciifmo, qiiia aposlolonim, qaouiaui oon soltun nihil lalc senseignorabanl regulaat ipsorum, quam uos cum omni rani c qui ab inilio speculalores et minisiri fae; sed et pnedit averunt dillgenlia in primo libro libl (66) iradidiimis; in runl verbi > verhalis qtio el ostendimiift do< iriiiam coruoi recapilnlaiio- nobis fiigere liujusmodi seiitenliat, 228 Sîrilu neiii essa omniuin ba?reUcorum. Quaproplcr ct in providentes (71) eos qui seduciurt craiit simsecnndo Unquam speculoin (67) babuiiims eos toiius pliciorea.
a >
Cap. 87 el e*qq. Gap. 33. " lbid. Cap. 34. * Cap. 55. Cap. 38. Cap. Z9 ct siq. Cap. 41. " Luc. i , 2.
M
Cap. 86.
Cap. 37,
(63) Hune quartum. ln Feuard. marg., ci Voss. C rio eognoscendi Palritftludioiiicurrerant ionca. Vide lib. i , cap. 41. A v a c qnartum. (70) Qui Ubeemiui *u*i. Id eal, quos labes in(04) Confirmabimu*. A l . eonfirmavimu. (65) Proeedtre. In cod. Arund. et edil. Oxon., feiil. Nnne enim baec plua a?quo urgenda, quasi ab ipsa labe seti vitio originem umpseriiii ioias: proadere. Sed minns a m Y e n i l cuin longiu*. id quippe rcpugnai Valeiuiuiaiiomm bypolbesl. (66) Tibi. Deeel in Vosi. (71) ProtiiltHiei.Vropr(rvidcnle%: quo seusi! /a* 67) Speculum. In Feaanl. marg. $pectacHlum. delkvl labom, iu quatit cx prj-cipiti, alque lemcra*
(i8) Eeerient. Edill., evertHHt. 69) Propier labtm emiwm. Ad insiaurandarn vi-
tuta protidere, protidere quid futHrum iil
ecriplliai
a Gicorone.
975
S. IRENiEl EPISCOPl LUGDUNENSIS ET MARTTRIS

M
970
4. Qoemadmodura enim serpooa Evim seduxit, niftsic falsa oftendontar ea qna dicant cirenrn?oo~ promittent ei quod noo habebai ipao ; sic ei bi tores i perversissimi fopbisiae, diceniea natoraliior praclondonlos majorem aguiiionem et mysieria ei Deum el Patrem essc qoeni ipsi adiuveoeroni; infoarrabiiia, ei promiuentes oam, qoam dicunl Deuiiurgum vtro nattiraliier neque Deum noqoe iuira Pleroma osao, reccpiionem, in moriem do- Palrem esse , sed ?erbo lenua dlci, eo quod domlHtergont aibi credeuiea; aposiaiaa coa eonaiiiuentea netur condiiionis, alcul dicunl perTerti grammaab ee qui eos fecit. Et lunc qnidem apoatau angelici, excogiuiiiea Dcom: cl docirinam qoidon lut per aorponloni inobodieiitiam bomlnum operatus, Cbrioti praciormiltenios et a aemetipsis autoot eiiatimavit latere ae Doininum : quapropler oam- falsa dmnanlea, advertus oniversam L)ci dispoxidem ei formam ei.appcllationeio iribuil Deus (72). tioneni argumeolantur. Eienitn JEonas soos, eidoos, Nune aotem, quoniaro novitaima sotil tempora, c i - ci paires, ci doiniuoi, adboc oliani co?Joa vocari teoditor malum in homincs, non solum aposiataa dicuni, com Malro sua, qoain ei lerram, o( Jeruooa facious, sed et blasphemos in plasmalorciu in- aalem appetlaiit, ouikisque aliis rocabulis oaoi coalitoit niullis macbinaiionibos, id esl, per oioues guoinitiaiiie*. bsreiicos qui prsedicii suiil. Ili enim omnes, quam2. Cui aulciii non ait manifesiura quooiam ai \is ex differcnlibus locia egredianlor, ci diflerenlia Domiuu* niullos palres scisset ei dooa, noo pra> doeeant in idem tamcn blaspbemi* concurrunl cepiisei diacipulii oitio onum scire Dcuiu, el bunc propositom, lelbaliler vulnerautcs, docendo blaspbo- eumdem solum vocsre (76) Patrcm? Sed poliui miam in Dernn faciorem et niitriiorem (73) noslrum, dialinx.il ooa qni sonl verlio leous dii, ab oo qot Ol derogando (74) sahuem bominis. llouio esl au- sil w e Deus (77), ul non orroni secundtim docirn lem lomporaiio aniuis ot carnit, qui aecundum ei- naiu ejue, neqoe alloruio pro aliero aodiaot. Si aumUitudineoi Dei fonnaius eei, et per nianos ejus leio nobis quidem pnecepit unuoi vocarc Pairem cl plasmalua esl, boc est pcr Filium el Spiritum, qui- Dcum, ipto auiem inlordom alloroa conflieior pabusei dixil: Faciamus bomiucoi . Iloc ergo pro- ircs el deos eodein niodo , alia qaidem pnecipieof posilum esi ejua qui viiae nosirac iimdet, iucredulos videbhur discipulis, alta vero ipso facieoa. Non eal su saloits efficere bomines, ei blaspbeinos in p!a- ntilcm boc niagislri boni, aod aedocioris ot invidi. auialorom Beuni. Qtuecunque enim cotn gravhato aposloli autem aecuudum eos iranegrossores aomoia dixerhu onines ha;retici, in uliimuui ad boc osiendutitiir prxccpii, Demiurgom Deom et Bomidevcnioul, ot blaspbeinent fabricalomn, el conira- nuin, oi Faircni conflteoies, quemadmodum ostendicant saluli plasmaiis Dci. quod quidem est caro: diinus, si bic solus est Dens ei Pater. Jetos
9 9 9 9 9 9 91 v
r>
C
propier qaain oinnein disposilionem fccisse Filitrm rgo transgressionia aoclor Paircm, cl ntagisler erii eia, Dci, mullis modis oslcndiinus, cl roanifeutavinuis qui pneccpil onom tocari Imponens eia neininem alium Deuni appellari a ScriplurU, niai necessiiatem Dendorgom confileri tuuui Palroni, Palrero oinniuni, ei Filium , ei eosqui adopiionein qiicmadmodum osiensum csi. babeni. 829 C A P U T . CAP13T PUIMLM Probat epertit ium Mogth, tum aliornm prophetaCliritfum uuum *olum Deum ac Palrem et cognovhte rxiu, quorutn $ermone$ Chrhti IXH/, iestimonii et doeume diucipulot. eum et unum et solum Deum este, mundi condi 1. Cum sil igilur boe finuuoi et conslans, ncmitoren, quem Dominu$ unnuntiabut, et quem irem $uum ette dicebal. nem alteruro Deom et Doininum a Spiriiu praedicaltiro, nisi eom qoi dominalor orooium Doua, cum 4. Moytes igitor recapholaiionem unirersae legis, \erbo suo, ot eos qoi adopiiooit Spiriluin accipiunl, quara acceperal a Dcioiurgo, in Deuleronomio faboc osi, eos qui credunt in onum et verum Deum, ciena, aic a i l : Aliende, coelum, ci loquar : oi aoei Cbrislom Jesum Filiuro Dei; siintliier ei apo- diat terra vcrba ex ore meo . > Rursom David adsiolos neminem alium a scroelipsis Deum appcl- julorium euum dicena a Domiiio fiert : t Adjntolasse, aul Dominum cognoroiiiaseo (75); multo ;tu- rium, inqnlt, meum a Domino, qui fecil coelutn lem raagis Dominum uoslrum, qui c l nobis pr.c et lerram " . > E l lsaias confltetur a Deo (78), qui cepil neminem Palrem conflicri, uisi cum qui est fccil coelum el terrain, el domtoaior eorom, ficri sorraonef : c Aodi, ioquil, coelum, ct aoribus in coelis, qui esi unus Deos ol unus Paier : inaM M
Gen. , 4, 5. " Gcn. i , 26. Mab. , 9. Joan. x, 33. Deuter. , I. 4i, eicxxm, 8.
I)eH4.
4 1
Psal. TII,
(72) Eamdem ei formam ei appellationem iribuil J} de ea diroiouendo ot dolrabcndo. Cicero pro FronId est, i bene ronjicio, nngebun apostatain loio : Quorum rebu> ge$ti$fidemet artctoriiaiem tn i-adem judicii forma, ii^demque verbis, quibus sertciiimonio initniciiiarum *u$picio derogatit* pentetn , damnavil Deus. ltium eiiim sitb serpculia (75) LogHominasu. ., cognotme. noinine compellabat. (76) Vocare. Eras., Gull., Fcuard. ol Merc 2, (73) Blatphemiam in Denm factorem ei nntrilo- tocan. rrm. fcdtlt. Eras. Galt. ci Fcnard., in Dominum (17) OhlxnxH eos vere Deu$. Eras. et fubricatorem blatpiiemiam ei ttutriteretH. GalL, dUtutxiKset . . . xeru* ; sibceoi el Dtu*. ^T)) Ocrognndo. ld C*1, inquil Fcuard. , aiiqtiid 0$)toev*huitl. .
t
CONTRA HAERE8E8 U B . IV. percipa, lerra, qnoniam Dominus locnliti esi > Et iterain : t Sic il Dominus Deut, qui fecit fce* lam, el affixiiillad; qui coofirraavil (79) terram, el qoae in ea sunl: el qai dal ifflatum populo, qui esl euper eam, et aplritum liit qui calcanl illam *. 2. Rursam Domiotis noeter Jeeus Christus eatndem bnnc Pairem saum confftelar, in eo quod di e l t : c Conflleor (80) libi, Paler, Domiue cceli ei teme > Quem Pairem andire bi, qui Pandora? perversissinii eopbiti (81)? Utrunine Byibom, quem a aemeiipsis flnxeruut; an Malrem eorom; an Unigeuitara? An qucm Marcioniue, ?el caeleri adlnfenerunt Deumt (quem quidem non esae Doan, per mulu demonttraviiniis) an (quod esl verom) fabricalorem coeli el lerrx? quem el propbai s praedicavaruni, qnem el Cbrislus stium Patrero ronflieiur, qoem ei lex annunlial, diceits : c Audi hrael, Domiout Deus luus (82) onus etl . 8. " Quontam auiem Hoysi liilcrae varba sini Cbrlsti, ipse ait ad Judseos, quemadmodam Joannea in Erangelio commemoratus eal: c Si crcdiditaelit Ifoysi, credidigselif ei rolhi : de roe enim ille acripsil. Si aulem illius lilleris non crediiis, neque mata aermooibus credeiis *. > Manifesiiesiroe signiflcana, lloyai liiteras euos eese termones. Ergo si Moysi, ei rdiqaorum sine dubio propbeiarmn sermooet ipsiua soni, qnemadmodam demontlrafimus. E l iterum ipaa Dominas ostendit, Abrabain dixiise dide bis omnibos, qni adbuc erant in vila : Si Bioysi el propbeiis non obediuni, nec * i quis a luoriuis resurgens ad illos eat credeni ei . t 4. Non auiem fabulam relulil nobit pauperit el diviiis; sed prhmira quidem docuit, nemioem oportere deliciU ali, neque in sacularibus obleclannenlist el mollis epulis degeniea, serrire uiis * hiplaiibtis, ei oblivigci Deum. c Erai enim, inquit, dives, qui vesdebalur purpuram 61 byesum (85), 61 cteleclabaiur epulis tplendidie > De u liboa autem el per Itaiaro dixii Spirilus: t Gum ciibaris, 61 lyropanis, et paaliariis, el libiis (84) vixtum bibunl : opera autam Dei non iniuenlur, 61 opera manuum ejus non conaideranl . Ne ergo in camdera poenara cum bis veniamus, finera eorum oslendil Dominus; simol signilicane, quod obedieiiie* Moysi el propbeiis credereni in eum, quera
M t M T1
97S
fpei praedicasaenl Dei Filium qui returrexil a inorluis, el vium nobis donal; el damonslral, 6x uwa subsiauiia ess6 omtria, id esi Abrabam el lfoysem, 61 propbetas, eiiam ipsuin Domionm qui resurrcxit a inortuis, in quem 61 credool mulii qoi ! 6X circuracisione, qui 61 Moysem 61 propbetas audiunt predicanies adtenlaro Filii Dei. Qui aatem ipernoni (85), ab altera tubtUnlia eos ease dicunt, n6que prhDOgemiara moriaorum tciuni; separaliin Cbrislom inlelligenlea, lanquam impaasibiiem per86?eranlcm, 61 separaiim eum, qui paatus esi, Jesam. 5 Non enim a Palre aecipiuni cognot6re Filiiiin, nec a Filio discuni Patrem, maaifesta 61 alne parabolis eura Dearo, qui 661 tere, doc6oi6 (88)
<
c Ne, ioquit, jara?6rilis in totona, neque \n coalura, quoniam ibronus aal Dei : ncqua in terraro, qooniam acaballuni aai pedum cjua : naquo per Hiertualem, quoniam clfiiai asl magni Ra gts H6 enim in fcbricaiorero manifeala dicla eoni, qaamadinodum 61 Uaias a i l : c Goalom mibi tedea est, lerra suppedaneum pedum meorum . > E l praeier bonc aliua uon aal Deus; caeiarum (87) a Domino neque Deos, neque magnus Rax dicerel a r : hojutmodi anim nec conjparalionam, nec ullam racipil suparlaliODOm. Qoi anim super ae bab6l aliqnero soporiorem, 61 anb alierios poteslaie 68l, bic neque Deus, neqoa magous Rex dici poiesl. 8. Sed nec par iroaiam quidam bax dicla ease, polerutit dicere, cum con?incanlur ab ipsia diclia, quoniam in veriiaie dicia eunu Eienim terius arai fps6 qui loquebalur, et verc vindicabal auam domuro, projiciens cx ea nummularios, qui el einebanl, 61 vendebant, diceue eis: c Scripiom 681, domus roea domus orationia vocabiiur; voaautan fecialia eam speluncam laironum . > Et quam caosam (88) babuil boc facere 61 dicere, 61 doinum suam vindicare, s! aherura Deura annunltabal? Sed Ql oeienderel (89) iransgreaaorea paicroas legia. Neque enim doroam incuaabai, nequa legem repre* bendebai, quara vanerai adimplere; aed eoe, qul 230 non bene uiebanlur donio, 6t eo8, qai legeia iransgrediebantur, arguebai. E i ideo Scribaa ei Pbariaaei, qui cceperani a lamporibua legia conieni66 Deoin, ncc Verbura ejue receporuot, id 681
T, n T l T l
Isa. i , 2. lldd. XLII 5. Malih. , 25. Liir. X V I , 51. Cap. IV. Luc. x v i , 19.
w w
T4
Deui. vi, 4. laa. v. 12.
T i
Cap. III. Joann. v, 48, 47. Cap. V. Maitb. v, 54, 55.

u
l 8 a . L X V i , 1. Malib. x x i .
D Grceci lexlus baoeiit Claroin. 61 Anglican., quo(79) Confirmavh. Clarom. con\ormatH. inodo el supra lib. , cap. 14, n. 5, codicct Cla(80) Confiteor. Voss., confiltbor, quoinodo 8opra Hb. i , cap. 20, n. 5, in Graeco Marcosii allegarunt.
(81) Pandora pervenitsimi tophi$nr. Alludil ad
roiu. 61 Ouob. babere monui. EdiU., purpura et

byuo.
breticonim salTaloram, qnem Heeiodi Pandora airollam dicil lib. n, cap. 14, n. 5, quia ftingoli ônes quod babebant in ae oplimuni alqtie florenliasimum in eom conlalUse fingebaninr. Uinc e<idem libro cap. 50, n. 4 Gnosticos tocal $atetlitt$
tirca Pandoram di$po$ilo$.
(84) Tibiis. Feuard. in marg., Arund. et Voss.,

tut>i*. (85) Spernunl. lla pro dhpernuni poaoi ex Cia-
roui. 61 Voea. qui ambo omiuunl sequene et. (86) Doctnti. Sic Fauard. in marg. 61 cod. Glaroin. Caeieri omnes mendose, docetuem.
(87) Cmerum. Pro atioqnl*. (88) Quam eautam. Alii, quam ob cutuam.
(82) Dem tuu$. In omnibus Bibliorum exemplalibus, D$us no$;er. A l vocem Deut adduul Arund., llarc. 2, el Grnb. cum sacro laxiu.
(83) Purpuraa* et bysûm. Sic ad iuiiialionam
(89) Scd ai 9H$nderel. ld e8l, aiii u ntmdtrtu
979
S. I R E N J E I EPISCOPl LUGDUNENSIS ET liARTYRIS
999
non crodfdcrant Cbrlslo, de qoibaa IsaUs alt: tlironpa Dei ast. ct terra anppedanenm ejot, dicioai Prineipes tiii indicto aodiootea (90) sani, tocii est autem pneioriro costam lerram **; hUqaa fnnim, diligenlos munera, aectanios reiributionem, pralerounlibus oportere (97) eiiani hnac Doom pupillis non jodicantes, ci judiciitm vidoarnm non qui sapcr sedeat, prarteriro; ei ideo non bnnc eaaa Deum qai sii super onmia; primo qnidem nesclaat nttendentes . Jeremias aulem similtter: t Qui praesunl, iiiqtiil* popnlo mco, me neaclebaol : fi- quid sil, coetum ibronus, ei terra soppcdanoom (96) lii (91) insensali ei irtiprtidonlos aoor, sapieniee Nec enini tciunt quid sit Doaa, aed putani eom sum In malefaciendo (92), bono anlem facere noo roore boininis aedero, c l conlineri, noa aoiena concognoTernni . linere. Sod ai practeritionam ceeii ot lorwe igoo7 Ooolqnot auiem timebanl Deum, el aolliciti rani; Paolus autem non tgooravii, dicena : < Pnaerant circa legem ejns ipai accocnrrariitit Ghritio, terii enim flgura hujas mondi \ Deinde qaaesiio* ot salvali sunt oiunea : c 1(0 > eniin, inquit diaefpn- nem ipwrom aolvit David. Fifcora eaim bajua lis c ad OTca qna perierant domus Israol . E l nrinndi prxloreonie, non solam Denm ait poraove8amaribo amem, loqtiit, cum mansiseet Dominns rare, aed at aerros ejus, in eentetimo primo psaW apod aoa btdoo, mullo ptares crodidoruiil proplor nio (99) dicena iia : c loiiio tarrain to fondasti, aermonoa ejot, ei poliori dicobant : Jam non pro- Domtne, ei opera anuam loarum sani casli. Ipsl pier toam loquelam credimos; ipsi enim aadivimna, peribani; tu aalem pereeTerabit. et omnea aicol et ttlmot qooniaai hic esi vero Salvator mundi " estimeulum feierascent ti ticnt cooparimenEl Paofoa autoui a i l : c Et aic omnia Iarael aalvabt- ' Inra (I) muubis (2) eos, el mntabontur. Tu aoleaa ivr . Sed el legem pedagogom noatnim in Joidem ipae (3) ea, el anni toi non deflcienl. Filii aum Cbrislnm dixii . Non ergo quoromdam jnfiaenrorum tuonim tnbabiiaboni (4) et aemea eornm deliialem legi ascribant : non etiim lex (93) probi- hi aeternum (5) dirigelor ; manifeate osleadeaa bebal eoa credere in Flliom Dei aed ei adborlaba- qoae sint qua praeiereunt, at quis eat qul aemper lor, dicens (94) non aliter aalvari (93) bonatneaab peraeverat, Deos com aenris auia. E l Isaiaa aoanliqua serpentis plagt, niti credant in eum qui tem simililer : Allevate Inqoil, ocaloa Teairos in aocundum aimiliiudinem carnit peccaii in iigno mar- COBIUID, acieodiie io lerram deoraam qnoaiam lyrii oxaltaiur a lerra, el omnia irabil ad so, t VI- Cv*lum alcal fomus conQrmalum esl* tarra auiam Tificit (96) morloos. eicui fesiimeniuin Teteratcet: qoi auten inbabitanl in cis, quemadmodum baec, moriealnr, SalaCAPUT III . Retpondet caiHlii Gmtticorum : non ideirco Dntm lara aotem mettro in ternura eril jaaiiiia aateaa wernm mutari aul detititre ette, qued coelum %edet ^ prcslefmea non defleiel . > ejus, H terra iuppedaneum pedum fjm, ennt. 231 CAPUT IV . 1. Quoniam malignantee dlcunt : si euiui ccebuu Respondet clteri oujtcMoni, et prokal evtnm Ik
9
s t
Iw. i 23. " Jercm. iv, 22. llallli. x, 6. "Cap.VI. L u c . xxi 33. " I C o r . ? u 5 l .
9 M 9 9
Joar. iv, 41,42. Rom. xi,26. Gal. m.24. 1. ci, 26 seqq. Isa. L I , 6. * Gap. VII.
aslnih (90) Indicto audienles. I. c. non obedienles. Augiisliiitig adoemu JHlianum PtUgianmm, bunc IrenaRi locum i u referi lib. i , cap. 5 iioviaai* Gr*co LXX in Vulgala, infideiet. (91) Filii. Enim addituiu. iu editi. Eras. Gall. mae edil.: Irenw*$ LugduntntU epi$copu$ *om lon f i Feiianl. mniUiinl CJaroni., Arund. el Voss. nec temporibiti aponotorum fuit. Iste ait: Non a/if iaivari homins$ ab anliqua urptntt* plaga. cf> lo Graeco C occnrrii. dani in cum, qni tecundum iimtliiudiiiem camii (92) Iit malefaeiendo. FeuanL in marg. et Clapecenti in iigno martyrii exaltalut Itrra, owm rom.f ad nialefaciendtm. iraxh od $e. el vhificavit mortuoi. (93) JVon enim lex. In aliis deesl lex. traltit.. wji/ice/. La(94) Dicent. Re^picii Irenaeus, ui bene observat (96) Exaliatur Grab. ad ea Dei verluTNiiin. xx.i, 8 : Fac *erpcn~gil Aitgnsliuufl, exaltalu$ stite ii; Uim, i r o x t l . . . vitificavii. tm ceneum, ei pone eum pro iigno : qui percu$$ut a$pexerit eum, vhe:. Qiiin euini per serpenletn (97) Oportere. ., oportel. (98) Ccttnm lhronu$ et lerra $uppedoneum. aencum significctur Cbrislus, diibilare non siuil ipsius Servaloris auclorilas, Joan. , 44, dicenlis : Glaroin. ei Arond. Crieri perperain: cctlum, fArarifli, terra sicut Moy$e$ exnltacit terpentem iit de$erlo : ila ei tnppednnetim. <eHte*inw primo ptalmo. Quia llebraei, itv exaltari oporlet Filium ho:uim$ ut omni$ qui(99) credil quil Feuardeniius, psalmiiui nonura in tinoa par* in ip$um non pereat, sed liubeat vitam (uHrnam. Ad eadem procul dnbio respexii Jusiinus M. in Apo~ liunliir, is qiri iinnc ab Irena30 adducimr, apnd eoa loaia ad Aiiiontnuiii Piuni, bxc velul verba Aloysis ceiii^siiuus secundus csl, Graecis vero cemeeiiuui allepns: , \ ;- primus. , *. Si in$pexeriti$ hoc - (1) Cooperimenlum. Feuard. in roarg. el Vos., gnum, et crediJeriiit, $alvi in eo eriiii. Nec i>ecesso openorium. e$t ctiiu Graliio hariolari, isia deprompstsse Jusli(2) Mutabti. Legil Irerucue , nuin ex apocrypbo quodam Moysis libro, vel glos- ui nosira C exemplaria babeut. aeoia esse quod in codicem * irrepseril: saiis (5) ldem ipse. Ipte abesi a Uarom. el Animl. paiet niliil aliud esae quam parapbrasin, aut ver(4) Inhabilabunt. Eras.,GalL, Feuard. et Voss., aionem paulo liberiorein verboruin MoysiH. habitabunt. (93) Aoii aliler talvari, elc. Inler varia Pairum (5) /it cBiemum. Fcuard. io marg. el Vosa., auiiquoruiu lasUiooiiia, quibus pcccalum origiualc twculum.
9 9 v % 9 %
CONTRA IIRSES LIB. IV.
81
dmllct* IlitrofofoiM, mignl Rtglt ci*ita$ . frttctifieaiionem. Qua> orof, nikil de. tuprema oti majetitte ac potenli* cuoqoe enim lemporale iniiium babent, noceaao deceuiise: id ettim tapienliuimo ejuidem Dei COK661 6t el floom haboro tomporalem. $Mo factum fuiue.
I. Atffanc ai de Hieruaalcm, ol do Domlno aodoni dfooro (8) qoooiaoj si oeaol c mognl Rcgit civiu s 9 non dorolinqucrelur. Similo aulooi est (7) ai qoU dicerei, qaoniim i i 66861 aiipola condiiio I W nonqnam a derelinqueretur ; ciaarmonu vioe*, $i Dao faou eaaenl, naoquam a boiriodoaliioiaibaciodorcnlar. Qaemadmodum oalora taeo oon propler S6 principoliior focio sunt, ted propicr croacentem iu eis fniciunv qao roaturo facto 61 abialo, derellnquunlur, ci 6 modio aofcroo* lor qu* jara sonl ttiilia ad fruciificaiionem :
M f f t
ue 61 Uiorooolyoio, qu* jogum tc aorviioiia portav6rai (in qtto domiias 6$i honio, qui anlco non xobjickbauir Deo, cum mora rcgnabai, ei domitus babilis faclua Cft ad libcruicm), advenicnle frticiu libenalis, ei aucto, 61 dcniewo, 61 in borreom rcccplo, 61 apportaiis ab ea bit qui (8) froctiflcaro possuol, 61 iti onini mondo disseiuiiialie. (9) Qncmadmodum leaias , a i i : t Filii Jacob germi , nabuni, oi Oorioi (16) lsraol, ci fmcto(ll)ejue . > adhnplcbiiur universa . lcrra . iln univorsa enim - lerra fructu disserainato , - mcriio derelicia eat, 61 , dc medio ablaia csi,qu - allqoaodo quidem frucli ( 8cavcrat bcnc (cx ipsa cniin socondum carneio , Cbrlsuts fruciiflcaius el, \ ) 61 aposloli); nonc aolem - jani ulilie non ost (12) ad ilallh. , 35, 6 Paai X L V I I , 3. Ua. xxvu, 6. Malacb. , 1. ^Cap.lX,
i n B M C
2 . " Qttoniam igiier lloyoo )ox incboovii, ooo* ttquenter ia Joannem (13) doaiviL Ad imploUoooin ojos odvonorol Cbrituu : 61 propier faoo c lox et prophcia; > apud eoa c uaqno ad Joannem " ; 61 Hierusalem lUque iocboana David, 61 adimplens lempora toa. LogiadaUonom (44) fincia oporloil haberc, manifesuio Novo Toalaraooto. (15) \ Omoia enim mensara 6l , ordioo Doo8faeil,ol QihQ * , inenwra apud 6om, . quoniam oec incompotilom. ^ | ,moo8o.o Poirom in
l q u d i l i l ( i 6 ) | lo
Filkx memuralum : mensura ouim PatrU, Filiof, qoooiam el capii eum. Qooniam aoloot lomporolis ortl Ulorooi admiuiftraiio, Isaiu a l l : c Beretin* qooior filta Sion aicol caga in vinea, 61 velat ootlodiariom (17) io oocomorario . > Qoando aoiooi baso dcrelinquenlur? Noono oom fmctu* aoforoiar ol dordinqoeoior foliooolo qox jam fructificaro oon possuni? 3 Eiqoid de IlieraftaloiB dicimos, qoandoqoidom 01 figoram mondi onivorsi oporloai preloriro, adY6o*i60lo lomporo proloriliooia ipaiot, ol froclut quidero horreum colligaior (18), palea ooiom dorolioueoomboraoiart c Dios oolm Dowini, quati clibanut ardeoa : t;i erunt sllpola omnoo peccalore, qui faoiool injosia, ol oomtrarei ooo dioo veniens * \ Qoii esl oolom bio Dominus, qoi lalem importai diom, Joaonoo Bapllxaior tigniflcat, dicens do Cbrislo: c Ipao fos baplixabit io Spirlta sancio ol igni, palam habons in manu 6Jos od omundaodaro aream suam, 61 froclom ooogrogabil in borroom, paieas aulem comburoi Igoi inotalingoi*
M n H
Cap. VHi. Loc. xvi, 16.
Ua. i , 8.
(6) Audem dicere. Qui Doom Croaiorem 61 Juchoantem ti adimpUntem. Sic igilur disiinguenda et daK>rum Dominoui a aommo Doo dislinciuoi vo- ordinanda periodus: Ad impieliontm eju$ (Icgis) odlonU venerat Chmtus: et ptopter boc Itx.et prophetm apud (7) Smile / etf. DUere qood in edill. Eras. eoiutque adJoanntm; et Hieru$alem Uaque inchoans Goli. 61 Fouard. addimm leftilur, 6ipunxi. David, il cdimpltns lempota *x. Id6tt, ac proind* (8) His . ln Voes., ki$ qute. Sed prarferenda Hienualem inchoatu David et adimpitn$ tentpor* prior leclio : Cbrisluoi onim 61 aposlolos inlolligil, $ua erat usque ad Joannem. Qood sobinde coullrD mat, bac addila nova senleiilia : Uaiidationem ul oaoloposloxplical. (!)) ". Grseca hxc oxslaol apod finem finemoporlHU habere mamftttalo Novo Teslawento. Sic dislingoondo facilu eril 860808, ncc quidquaui Theodorciuin Uial. 5. (10) Floriet. Proflorebit.Sic Clarom., Voss. 6xcidis86 videbilur. (15) " . Hanc Irenaei aentenUaia ei llerc. 2, nisi quod bi babeanl, font. Edilt., /loGraece 6X Claromoiiiano Parailelorum Damasccnl rebil. (11) Fruau. Ventrig quod addilor in Eras. Gall. codice dcscripiaio edidil Halioixioe, in Vita Irenxi iag. 483, quae ci iu Vaiicauo eorumdem ParalleiH Fcuard., omisi cuin omiiibus mss. el Graeco orum exemplari iiu. A, cap. 2. eodem tnodp legU Tbeodoreti, tiocnoo sacro ipso Biblico lexlu. lur. Iretixuin vcro alludere ad Sapiemie , 21, (12) AbiataeH... fruclificavem... ex in$a... utilii * e%i. Hsc phiraliier expriinil lexlus Gneco9. quilil>6l videl. (15) Joannem. l u Glarooi. ol Aroud. Gouori, (16) Et benty qui dixii. ei6. Goosule Dissen. 5. Jonnne. ari. 5, 56. (14) Legitdatiotiem. Ila rocio Fonard. ex voU cod. (17) Cuitodiarium. Grseco, , ideci, etn conseniionl Ctarom. ei Voss. Caelotf porporam, pomoram cuUodia. ilunc Isaiae loeuiii oodom mmlo Ug>$dationi$. Iloc enim pro legi$dMionem tcriptuiu iegii Cypriaiiualib. adv. Jud. cap. 6, atquo bic esxo videtur a receiiiiore qoopiai, qui nrava? in- Ireoaoa* 4tfrpnnoliooi8 vilio, lociiiu bonc iiitellcxU; nec (18) CoUigalur. Clarom. toltoctiHr. odvcriii lcgcudo legi$dationi9 legeiidum fore iof t
083
9
S. IREKI EPISCOPI LUGDUNENSIS ET HARTTRfS
984
bili".>Nojieniaialittscsi qui fruinenlum facil(19), anlrans (25). Annunliari, cl salvati .> Elilcram: etalins qoi paleas; aed unu$ cl i<lom ei judicans < Ego sum Deus primtta, et super ventaraego s o m ea, id esl aeparatia. Sed fromentiim quidem ai pa- Neque euiin varie, neque elale, neque gloriaos dile:c inauimalia el irraiiotiabilia (20) exsielcntia, cR baec : sed quoniain impossibile eral sine Dao naturaliter tatia facla sniii: bomo vero ralionabi* discere Dconi, per Verbuin auuin docel homines lis/ ei sccundum boc similis Deo (21), ltber in arbi- ecire Deum. Ilig igiinr qui nesciunl bsc ei propter irio 232 factu* clanac poietlaiis, ipsc sibi cansa boc allentm adinvenisse (26) putaiil Palrftm, jugte est, ut aliquando quidem fruBieiiUim, aliqnando quis d i c i l : t Erraiig, nescicnleg Scripturag, neque nuicmpalea flai. Quapropier, ei jusie condeiwnabi- Tirlutem D e i \ > 2 . Domlnne enim nosier ei magi&ler in ea relur, quotiiam ralionabilis facius aniisii veram ralionem, ei irrationabililer vireos, adversaitia est sponsione, qitam babuil ad Saddacaeos, qui dicunl justitjC Dei tradens se omni lerreno apiriliii, el resnrrectioncin MOII esee, ei propler hoc tnbonoomnibua terviena (22) volupiatibos; quemadmoduun rantes Deum, aiqne legi detraheniee, ei reaurrePropbeia ait: c Jlonio cuin in bonore essel, non ctionem oslendii, ei Deuiuroanifeglavil,dicena ela: intellexil, comparatus esl Jumenlis ineipienubus, ei c Erratia, negcieoie* Scripluras, neqae virltiieai similis facius est illis . Dei. De rosurreclione eniin, inquil, roortooram aon legislis quid dictum tsi a l)eo dicenle: Ego CAPUT V Redii ad iuteeptum argumentum, el ostendit unicum gum DeusAbrabam, et Deti8laaac elDeii8 Jaeob*7 eue Dtnm lege tt proph$ti$ annuntiatuni, anem ei adjecli: Non eat Detis morluonim, sed vtvenChriitu* Patrem tuum confitetur, quique per Ver- lium : omnes enim ei vivum (27). Per haec o l i bum iKiifia, unum eum eo Deum riruro uolum in que (28) maiiifestum fecit, quoniam ia qui de rnbo uiroque Tetiamento te fecit hominibu$. locuiua esi Moysi, ei manifeaUTii ae esse Decm 1. Untis igilur el idem Deus, qut plical coeltitu quem- pairum blc esi Tiveiilinm Detis. Quit eiiim est viadmodttm l!brum \el rcttovai faciem ierra":qui Torum Detis, nisi qui esl (29) Deaa, super queui lemporalia fecil proptcr bominem , ul inaiurescens aliua non esi Deus? Quem ei Daniel propbela , cnni in eis fruclificel iititiiorialiiaiem, et qui auerna sti- dUitst: ?i Cyras (30) rei Persarttm : Quare perdncil propler suaui beoigiiiialem, c ul osieudal adoraa Bel ? annuniiavit, dicens : Quouiam sa?culis siipervenienlibus iueuarrabiles diviiias be- noa colo idola manufacta, sed Deum, qui nigniialis tuae , > qui a legeet propbeiis aniiiiii- coasiiiuil coelum el lerram, ei babei omuis carnis tialus est, qiiem Cbrisius suum Palrem coufessus dominalioiietii *. > lierum dixit: t Dominum Denm est. Ipse esi autem fabricaior;el ipse esl quisuper meum adorabo, quomain bic el Deos vivut oainia eal Deits, quemadmodum Uaiat a i l : c Ego lesiie, dicit Dominus Deus, ei puer iiieus(23), quein Qui igilur a propbelia adorabalur Deus Yitua, bic elegi, ul cognoscalis, ei credaiis, el inlclligatis, esl vivorum Deus, ei Verbum ejus, qui el iocoius quia ego sum. Anie me non fuit alius Deus, ei posl esl Moyei, qui et Sadducaeos redarguil, qui c l rtiue non erit. Ego (24) Deus, ei esi absque me aurreclionem donavii: uiraqne bia qui caecuiinut.
9 f 9 s 9 9 1 9 f e 2 9
Malth. m 2 neq., ei Luc. m, 16 geq. Psal. X L V I I I , 13. Cap. X . *Isa. , 4. *Peal. cui, 30, Epbes. , 7. Isa. X L I I , 10 8q. Ibid. X L I , 4. * llalili. , 29. Cap. XI. Mallb. xx 29,31,32;Lxod. iii 6. Maiib. xxn, 32. Da. xiv 3. lbid.,4. Ibid., 24.
9 1 t 7 9 9
(26) AdinvenUte. In omnibus codd. lnni ediu. tuui iiiauu exnraiis legimr adveni$$e. Sed mauire (20) Inanimalia et irrutionabilia. Ita recle velus siuin esse scribariiiu splialma neiuo non tidet; qaod Fouard. cod., Clarom., Ariind., Voss, el Grab., proinde eniendare dubiiavi, ciim maxime Irequibus et llorc. 2 codd. quoad primam vocem cou- ua?us pnssini argual bseretico3 quodallerum Deuiu soiii eunl. Alii perpemm, el animalia irrationabili*. vel alif runi Pairtm gloriemur aul pnienl adhrwNani iruitienium ei paieas cum bouiine comparaita nnte se. Sufficial uiium locuiii btiic otnnino geiniIreiwetis, illa inanimaliaet irrationabilia, buuc vero D IIUIII proferre ex lib. , cap. 23, n. 2 : Eum wero qui non eit tomnianlti tuper hunc, ui tuagnum Deum ralionabileui dicil.
ergo fecit.
(19) Non enim facit* lia cud.Clarom. Cancri, twn
(21) Et secumtum hoe similit Deo elc. Non eola

9
puteutur adinteniue
cic. Yide. lib. u, cap. 26 el

9
co^noscendi vi imagincin Dei in liomiiie repostlam dclinil Irenxus, verum cx paiie solmn; et iu arbilrii liberiaie, ei iti inlelligcndi faculiaie couhislal. Qux pluriliua aliis ex amiquia Pairibus coiuinuniseeiueiitia fuiu (22) Servien$. Desidcraiur in Clarom. et Yosa. (23) Meui. Hoo pronomcn ancloritate Arimd., Yo3. ei ipsiua Biblici lexlut addidil Grab. quamvie in ms. Atex. desil. (24) Ego. Sum addiium in edill. Deesl in vcl. Feuard. cod in Glaroiu. el Yoss., ncc Gnccis Diblioruin exeuiplaribus est expressuin. (25) iV*n etl ab$que me uitvhns. lia Feuard. i n>arg. Glarom., Yoss., Arund. (uisi quod btc babcai Saltaior) ei lexlus Grarcus . Caileri: anie me
9 9
beqq. (27) El wunt. In Feuard. inarg. Glarpm. Voss., hi vicunl. Sed ba?c leciio miaa3 probaud, quta po$tea scribil, ticunl iUo. (28) Uiique, In ediu. tiiinus bena, ilaqnt. (29) Qui etl. Addiderunl ediiorea, $uper omnia, IIIIII posi Yocem Deu$ pariiculain . Sed cum irea isl33 vocesi nulloprorsus nib8. nosiroruni leganiur, eas expungere nou dubiUvi, cuin maxiine alludens vidcalur lreuaaua ad ea Exodi vcrba : Qui e$t muit mt, etc.
9
(50) Dauiel prop'*eta cum disiuel ei C*r*$, eic

t
mn e$t Salvator.
lliiic liquei toiaiu Beli liUtoriam, qualis referiur Dauiel c. xir, jam Ireuaei a3iaie iu aacris UibUormti co<licibu8 tuodo exbiiiisae, aed et cariam el iudubilalam auclori nostro viaaiu fuiage.
985
CONTRA HiERESES LIB. IV.

n a
986
osloodeos, td esl resurreciioneni ei Deom. Si n:m 6 l**ac, Mqoimur eum. ln Abrabam cnim prasDeus moriuorum non osl, sed vivorum, bic auiem didicerat (55) etassodiat fuerai bomo tequi Verbuin dormioiitiuiu pairam Deos dictas osl, iitdubiiate Dei. Eienim Abraharo tecoodoni fldem suam socuiue vivmil Deo, ei non perieruni, cum eint filii resnr- prttcepium Verbi Dei, rectionis. Rfsnrreclio auiem ipse Domitius nosler protto animo tinigeuilura el, quemadmodniti ipsc ait:< Ego snin resurreclio - ol dilectutn flliitm sttom ol viia Patres autem, ejus filii; dicium esl , coocosaii sacrtftciiiniDeo; onim a PropbeU : c Pro patribus luis facli (51) suni \ , ot Deut beoeplacilum tibi fllii ttii " . Ipse igilur Cbristus cum Patrc vi- babeal, pro miiverto acvorum esl Deus, qui locolos est Moysi, qni el pa- (56) roine ojos diloctum ot tribus manifefllatus esi. \ ooigeiiiloio Filium suom 5. Et boc ipsuiu docens dicebat JooVss : _ - praxlare tacriflcium io nosirara redempiiouero. Abrabam paler vester exauhaviiul videret diem . menm, et tidil, et gavisus est ".Quid cnim ? 5. Propbota ergo euro essei Abrahain, ot viderot . . . . 5. (52) Credidil Abrabaro Deo, io spirilo diem adventus Doioioi, ol passiouis dia " , et depuialum esi ei ad posilionem (57), per quent ipso quoque, ei onires ^.} - jusiiiiam * : primum qoi simlliter, ol ipse credidil, creduol Deo, salvari , qaidem, quoniam ipse e&l iocipfereiil (58), exsultavit veheinenier. Non inco facior coeli el terrae, go- gniius igilor erai Dorainus Abraba?, cojua dioio \ , los Deus : deinde autem, coocupif ii videro : ted oeqiie Paior Doinini; didi , quontam faciei semco cerat enim a Yerbo Doinini (39), et crodidii ot : ejusquasi stellas coeli. qoapropler el dcputauim est ei ad jusliiiam a Do . Hoc ost quod a Paulo mino. Fides enim, quaa esl ad Deum allieslmum, - dicilur : c Queniadmo- Josiiucal hominein : ei propler boc dicebal: c Exton ' - dutn lumiuaria in nion* dam roaoom meam ad Deum aliissimum, qui con. , - do".Jusie igiiur, dere- sliluit ccelum et lcrrani . t Ha3C auiem omnia co liuqueos terrenam cogna- nanlur everlere i l l i , qni suni mal senienlia, ob , 4- lionem 233omoeni, se- ooum dictoro, quod quideiu apud eos non beoo io, (55) , quobalur Yerbum Dei, tollectoro ett. cum Verbo poregrioaos, C CAPUT V I . ut cnm Yerbo morare- ExPiical Chrhti vtrba; t Nemo cognotcit Patrem nt$i oFf/itM, etc. quibut abulebanlttr hasreiici* et pro* lur (54). bot, rtrelunte Palrtm FUium , $ic revelanlt 4. * \ 4. " Jusie aoiem et tilio Palrem nunquam non cognitum (niae. , apostoli, ex Abrabain I. Dominus oiiim ostcodens aemetipsum discipu* , - genus babenlea, derelin- lis, quoniam ipse esl Verbum, qui agoilionem Pa \ qoenie* naviculam et pa- Iris facil, oiexprobrans Judaeiu pulaiilibus se babero , - trem , sequcbanlur Yer- Deom, com el frusirenlur (40) Verbuin ejua , por . \ , bum Del. Jnsle auiera i qucm cogooschur Deus, dicebat: c Nemo cognoscit nos, eaindera fldem acci- Filiuiu nisi Paler, neque Pairem quis cognoscii nioi , pieotoa , quam babuii Filius, et cui voluerii Filius revelare . Sic ot , Abrabam, lollentes cru- Ifaltbxus posuil, ct Lucas simililer, ei Marcus (41) , .... cein, queinadmoduni li~ idoio ipsuni (42) : Joanoes euiiu praHoriil locom
ftt u l i
%
Joan. x i 25. " Psal. XLIV . 17. " Cap. XII , Joan. vin, 56. Rom. iv, 3, ex Gen. xv, 6; Pbilip , 15. * Cap. XIII. " Gen. xiv, 22. Cap. XIV. MaUb. xi, 27 el Luc. x, 22.
11 u I e f
(31) Facti. Naii io Feuard. marg. el . sicul I (36) . Melins legil vetus inierpres, ot Graco W. Codicesalii babcol , . alii . (37) Dhpotilionem. Abesl ab Eras., GaW., Arund. (32) '. Gneca bapc ex Calena qundam ei Mrc. 2. In Genesim, oli videlur, deacripia publicavil Gom(38) Inciperent. Feuard. iu marg. el Voas., ineibeftsius io Auclario noviseimo fiibliolbocae Palrum peret. par. , pag. 298. (39) Verbo Domini. Glaroin., Yerbo Deum. (33) \, . Ex veleri versione h;cr, (40) Fruttreniur. Pro re$pnttHt, rejiciant, $ptr* ioa) ex Grco oxcidisse videntur, snpplonda : nant a verbo Graeco , uli cum Billio cou* , . jicio. (34) Morureiur. Gombollsiue Gracum (41) Et Marcut. Nibil aimile in bodiernis Marci torlil, mumcipatum adipitceretur. Nec a verosimili exumplaribu* lcgiiur. Si Irenaci aelate legerotar, i i abborrel Grabii coujectora, Ireniemn reepexissc ad luc ex Maubsei Evaogelio iratislaiuin fueril necosso , cmtaiem, [undamenta habenUm, cujn$ artifex oal. Nisi forle niemoria lapsus sii Ircnaeus. t eonditor Deus , quam Ahrabaiuum exspcciasno (42) Idem ipsum. lecundum, quod io edil. ocribil Aposlobis lleb. xi, 10. Eras. Gall. ei Feuard.prcedil,aucioriuilo omnioox (35) Pradidiccrat. Glaroio, pcrdidictrat. iiiss. cxpunxi.
t
W7
S. IREN1 EPISCOPl LUGDUKENStS ET MARTYRIS
9S8
fcttitc 1 aulem qui pcriliores apotlolts volunl mittiuir autem 61 nit Fillet. E l Palrem qor (4T)t Ble deteriboni: Memo cogiiovii Palretn Uem invisibiteni el indeienatoabitem, quaolam ad nisi Filins, nec Filiom nisi Patar, 61 cid volueril nos 681 cognoscil eaom iprfas Verbam, 61 e n Filint revelara; > 61 interpraianlar, qaatl a iiullo $h Inenarrabllls, ipte'enarrtt 6um nobit: nirsm coguitus *U fenif Dana ani6 Domini noalri adf6 auiein Verbitm aitm solua eogttoteil Paler : elraliim : e l eam Deuin, qui a propbelit shannonlialiia, qae aalom bce slc 86 babere maoifesttvil Domiaxx. diannt 6 M Patrera Chritii. Et propier boc Filine roYcial agniiioo6m PalrU 2. Si aiiiam Chrisiiia lunc incboavil 6tS6 quando p6r siiam maniresuiionom. Agttiiio 6nim Patrit , 661 Filii manifesiaiio : otnnia eoini por Verbirai 1 tacancliim hoininom advaaiam sauiii 6gil 61 a tenrporibtis Tiborii Caetaria commemoraltw 6tl (13) luanifletiantur. Ui 6rgo cofiiotceremut qttoniam Paier providere hominibtis, 61 non tomper Verbaro qai tdvonil Filiut, ipae 6fl qui agoilioftta) Pairit tjus na CUIII plasmate fuitae osleadebatur; nec facil crectailibtis *ibi dfcebat diacipulis : Htmo cognotcil Palrera nisi Fillus neqna Filitim nisl tunc qiddcin oporluii alierum Denm annuiiiiari 66d caii at latiuc incuris 6t negligomla? (44) ejus Pater 6t qtiibaacunqu6 Fiiius re?ela?eril; > docens _ ^ quiri. Nullata eiiiiii oportel qiiattlion6in laiem ess6, t6ift6iipfuni 61 Pairem, tieut ei, ot alterom 61 lanlum luvalescere, ut ei Deum qoidera mulot, wcipiamua Patr6m trisi 6um qut a Filio ravdainr. 4. Hic anl6tn esl fabricator cosli 61 lerne, qn6nv 64 aam, qua? 6ti 6rga rabricatorem (qni not alii per (43) siiam conditionein),, fldam noeirain avactiei. admodom 6 i 86nnoniboa ejot o a M d i i u r ; 61 noa Bicul etiiui iu Filiiwt fidetn uosiraio dirigirau, sic It qui a Marcione, vel a ValetiUoo, a l a Batilid^ ei in Pairam dtlettionetn Annant 61 intmobilaiu ba- aul a Carpocrale, aol Simono, aal reliquif falso cognominalis GoosUdi adlnvmloi 6 ! falsxs Paiar. btrt detoimie. ; (46) El~*b6H6 Jostioos in 60 Ncmo eniro Hlomm Filius fult Doi aed Chritiej 4v - Hbro qtii cel ad Marcio- Jesua Dominos noaler, adTenut qnero conlrariani & " nein (47) ail: Quoiiiam 6xerc6til îsoipHnana, ineognituro Doom aodeatas * iptl quoquo Domiuo uoo aoDuniiarf. D6b6nl aui6m io aomoiiptot aadira : , - 'credidifsem (48), allornm Quemadroodum onJra incognilot, qui ab Iptii ca - Dcum annninianii,prael6r gnofdtor? qoodcunque enim vel a ptucw cogoo. fabricalorem e l factorcm gcitur, iton eel incognimm. Dominus autem aoa in lotunt non posse cognoaci 61 Patrom 61 Fitioai 61 nuiriiorem nostroro.
9 9 9 9 9 9 9 r t B 9 9
234
Sod qxoniam ab uno Deo, qui ei bunc mun- Q d i x i l : caeiertim (31) siipervaciiua fuisMt advenio*
diim fech, 61 nos platmavii, 6t onuiia coaiinei 61 ftdininisiral, uuigeuiiue Fiiius venil ad nos, aoum plasina in setneiipsum recapilulans, flrma 661 mea ad eum (49) fides, 61 immobilis erga Pairom dtledio, ulraque Deo nobis prabente (50). > 5 Neqoe euiia Palrem cognosccre quU potesl, tiiri Yerbo Dei, id et, niti Filio revelanie, neque FWom, sine Palris beneplaciio. Bonum autem plaaiium Palris Filius perflcii : uiittii cnim Paier ;
6jus. Quid eaim buc venfebal ? an oii diccrei nob U : Nolile quamre D6um, inoognilua e*l eiiim, et non invenielie cum : quemadmodum 61 Cbriiiuxi iEouibua eoruin dixisae meniiuutar hi qui anni Valeniiiio? Sad hoc quidem vanum esi. (52) - Edocuit aulem Doninut> , - quoniam D6um tcire ne , ]\ mo poieel, niat Deo do^ (55),, cenle boc etl 16 Dto
9
(42*) 0! ptriliore* apo$toli$ volnnt uu. Valcnti (47) Ad MarcioniM. CoJr Mardonem mcli** fiUnos 61 Marcosioa rospicil, ui patet ex tib. i . cap. reddidigsei iuierpres. 90, n. 5, noo Marcioniias, ul aulumaiiiqaidaiii. Ab (48) CredidU$em. SIc ex Graeco Feuardenliex bis eniin corriiphim fuisxe bunc Evangelii Lucse emendavii, aliqnatcnus euffragaiilibuioiiinibiin mas. quod solum a.lmiltebani) Jocum , inemorat D ivt quibus ecribanira incnria leffimr eredidi$umi Spipbaniiis Hxr. 42. ubi tamen diligenler recenael pro credidUum. Al Sti Eraa. 61 Gatl., credidivvi. omiiia a Marcione depravala loca. Imo Terlulliaittis (49) Ad eum. In Feuard. marg. Yoss. ei Merc lib. iv contra Harcio*., cap. 25, boc ipsuiti lesli2, nd Deum. Sed melior caeierorum cod. b*clio. Nae fiioniiim tx persona llnrciouia proferciis, codem de Filio Dei aermoneiii bic eêe deinonetrai aermomotlo legll alque nos :fiiemo$cit qui $il Paler, nisi nls contexius, 61 id pneserliin quml pnrcensil : im Filiut; el qui tii F I / I M I , nUi Pater, et cuicunque Filium fidem nottram dirigimui; in Paircm dilc&ic Filiu* revelaverii. Eadem tameii ex eo iiiferebalnem firmam habere debemtti. Marcion atqtieV.ilentiuiani, Chritlum videlicei (50) Utraque Deo nobit prabenie. An ad h*c xx IXIN Deum pradicaue. Corrupiio enim inagis in ênque verba , an lonj(iiis, Jusliui locus proietidaior tu, quaii verbis posita oral. Unde non ade.o mi- certi nibil affirinari poiesl, cum duduiu opns i l rumqtiod S.Juslinus M. iti ApoL 1, verba GbrUti lud conira ilarciouein iujuria letnporuai deporie ciiaverii, perinde ui bserolici legemnt. Vide qua? jam riu adnouvimus ad lib. i , cap. 20. (51) CotUrum. Pro alioqui; quod inlerpreii band iosueluro. (45) VommemortUus ett. ld 6tt recordam esi. meminit. (52) ' . GreGum boc fragineMuut (44) Cautei tamen neqligtniia, eic. Cnr aimirum 61 ros. Paratlelorum Joattuis Damnsceiti oxcerlani diu hunianae saluti providere neglexerit. pium, edidii ilalloixiiH iu VUa Irenm, p. 483. (45) AIU per. Eras. 61 Gall. deesl per. (53) . Lcgcudam cum inierp. 6i6d$ac#(46) Kal aJoV. llacc apud Eo$6b. 1.1T Hul.c. 17. .
9*9 ftvto 6ta5 *e t a * , U tlvxt . (54) xa\ , .
COHTRA ILERESES LIB. IV.
eognotci Deom : boc deaitoro ot omoes jasie judiceniar, * i ea qnaj esi Ipaom autom eognotoi la Patrem el Filium fidea, ab oroniboa comprobetom , volanlatom este lur, id eai ab omnibos conOrneinr (89), ab otnniPalrlft. Cognosctiiit onim bua acclpiens leatimonbini, ei a domeslicia, quoOOOJ qoiboaoonqao rovo niam elamici; ei ab exiraaeis, quouiam ei iuiiaicK lila eal anim vara ei aina coulradictioaa probaiio, lavorii Filios. qaee eiiam ab adveraariia ipaia aingnla (60) lestifi5. Et ad boe Filiiim rovolavlt Paior (55), ol por eaiioais profert: in ipea qaidem manifetla sua ?! oum omoiboa manlfeaieiur, ot ooa qoidem qui cro* aione conviciit de praeaenti negoiio ei leaiificanti dont ei josli (56), in incorrtiplelam, ei in clernum but, el aigniflcaniibua (61); .potlaa vero ad inlmldrefrifcrtum reeipiat (erodoro aoloro el, ot faeere Uam erampeniibua, et accusaniibua, el volenilbwa ojoa volcnlalem); eot aolem qoi ooo creduul, tt noa eaaa vertiro auam tealliuoniuin. Non ergo alitis propler boe fogiooi lomoa ojoa, in tonobras (57), erai qui coguoscebatar, el alios qui dicebai: c Keâm quat ipti tibi elegontot, jnsto redodel (58). Omni- mo eognotcii Pairem; > sad unua 235 boa igiiur revelavit ae Palor, omnibua Verbnm omoia tobjicienle ei Paire, et ab oiunibua accipteaa teaiimonium, quooiam vere homo, ei quoniam vere wnm viaiblle facieni : ot roraoa Vorbom imnibus Deua, a Palre, a SjiirUu, ab angeli*, ab ipaa coodl* oatoodebat Pairom- et FUiom oom ab omoibna vNerefor, Ideo jostoin jodteinm Dei tnper oiu- Uana, ab bomioibus, ei ab apotlaiicia apiriiibos, et ooa qoi simillior qoidetn videruot, non aolont djMnoniis (63), et ab iaimico, el novUsiroa ab ipsa morie. Omnia auiem Filiua adminislraiia Pairi (65), ainrilitor crodidoroot. perAcii ab loilio oaque adflnam,ei wne Illo nemo 6. Eleniro por ipsarn condilioooio revelat Vorbom coaiditorora Deom, et per mondom fabricatorein poteslcognoacere Deom. Agnkio eniro Pairis,Filitia; mondi Dominoto, ot per platraa oom, qui platma- agnitio aulero Filii inPaire, et perFilium revelata : terii* artiflcera, ei per Fjliom emn Palrom qni go- el propter hoc Dominoadicebalu Nemocognoaeit F H noraoorlt Filiora : ot luee oaonoa aiinilitor qoidom liaro, nUi Paler: neqoa Palrem, niai Filiaa, ei quibuscoUoqoonUir, noa aalora similiior credont. Sod per eonquaFilias welaverit. > Revalavaril eniai, noa ogem et propbelas aimililor Verbom el aomotipuiRi aolnm In fuloram dicioai esi quasi tunc ineeperit
9 e l R
I Patrem pnedicabtt : et aodivil qoidora uoivero popiiloa similiter; fimilitor aotota omnet crodidoront. E l per ipaom Vorbum viaibllea et pal C pabilem faeium, Paiar osieudebainr, eiiaroti non omnet aimiliier crodehant ei; led omooa viderant Filio Palreni : invisibllo otonim Filii Pa&er, viiblie autero Patris Fdiiu. E l propior hoc omnet Cbritloro loquebaniur praeaenlo oo ot Deom nominabanl.Sed eldxmonos vidootoa Filium, dfcebani: < Scimot te qoi es, aaoctus Dei ** : > et tenun diabolos, vidons eum, dieobat : c Si lu oa Filiua D e i : lomntbus qotdem vidontiboa ot loqoootibos Filiom et Patrem, non aulera omoiboa crodootibna. 7 Ooorlebai enim voriiaiom ab omnibua accipere toslimoniaai, et este judicium ia saluiem qaidem credenUain, in conderanaiionem aulem cre9 9 1
(64) Verbum maiiifaslare Pairem.cuoa da Maria natoa; aed eomniuniter par lotttm leoipos poakum esu Ab inilioenim aaaiaiens Filios suo plairoali, revelal ouv nibuaPairem,quibue vull,cl quando vull, etquamad* modura vull Paier: ei propierboc io omnibua, ei pcr omnia unus Deua Paier, et unum Verbom, Filiua (65) , et unus Spirltos, et una aalut (66) omuibut credenUbus in eum. CAPUT VU ExOTtam orattonem repetit, et o$(tndil Abrakam * vtlanU Verbo cognowiu Palreht el Filii Uti adttfAJwjt. Hine exsuliaue videniem Chruti dieth, quo ptomhta sibi facla ttdimpitnda erant. Cnju$ qnidem *x$ulialioHi* fructut ad poiteroi, fidei Abrahas cotuorta wanavit, ad Judico* vtro DH Verbum rejiciintu non pervtnit. I. E l Abrabam ergo a Verbo cogno&cens Paireui,
Mara. i , 24.
Maiib. IT 5.
# ;
Cap. X V .
(54) . Ley t inierprea . parom flrma ah, valgatam lecllonem, cui tuffraga* (55) Filimm revelavit Pattr. Iia Feuard. in marg. lur major excniplarlum pars. reiinera iiialui. darom. et Voss. melius quam a l i i : Filitu reveiavit (62) Et damoniiM. lia pro el ab erroneU reposui Pairem. ex Feuard. murg., Glaroiti. el Voss. (56) Ju$ti. Mallem iu$ioi. (65) Filiui adminittrans PairL lla*c io Uieserl. 5 (57) Tenebrat. Al. tenebrii. art. 5, I 59, explicau reperie. 58) Recludel. LibentiHS legerem recludat. 64) inceperil. Edilt., tnciperel. 59) Id ab omnibu* confirmelur, Glosaema ! 65) Et unuin Verbnm, Filiui. Ila ex codd. f.laoleu rom., Arond. el Vone. reposui. Jn ediu. omuibns (60) Singula. Diclum pulo pro $ingularia, vcleperperam : El unum Verbum, ei u*s Fitiu$. A l ram Lalinoruui more. Seneua proimle erit, tingH* Merc. 2omiUuni, el unum VerbHtn babeulque dun laria letlificauoni* argumtniu proferi. Quare minus laxai, ei unut Filiu*; nec male. probanda Grabit coujectura, legeuduui censentit (66) Et una $alu*. Duas voces, pde$ et, quaD in iigilla* edill. omnib. prafiguntur ante *alu$ exputixi au(61) Significantibui. Arund., iignaniibui, quan; ctoriuie veieni Fetiard. cod., Glaroin. et Anglic. leciionem aecutua est Grabius, quia legondum pu- quta ad h x c , omnibui credeniibm, qiiadrafc MOM, l*i iifilla. S H cuin ea docliwiuii riri conjeciura possunt.
9
991
S. IRE&EI EPrSCOPI LIGDUNENSIS ET MARTYRIS

9 9
991
qoi feclt coelmn 61 terram bane Deom confltoba- Hgiooe extrabent ooa et a daris (7) ot infrarloonos, et * imilora Abrator (67) : et docius repneseniaiione (68) qood In- tia oogiiaiiooibns irautferens " --ter hominee bomo (69) futurus etsel Filius Dei, per ha fldem in nobit conalitoons. Queotadaftodoa 64 cuju* adventooi seroen ejus erat futurum qoaai Paubia losliOcalor, dicens, uos 6ate fllioa Abraba alalbe coeli, eoooopivii eam diem vldcre, uli el ip*6 aooiindom gimiliiodioom fldei, et rcpromitiiooea complock retnr Chrittum : 61 per spiritum propbe- bxreditalit * . li eam videns exsiillavit. Propter quod et Simeon 5. Unud igiior 61 idem Deos, qui advocavil Abraex temine ejue ro implebai gratulationem palriar- bam, 61 repromisaionem ei dedil. Hic e$t aatem ftcba 61 dicebat: c Nnnc remittis (70) sorvouo tnuin, bricalor, qoi 6t per Ghrislom praparal lominaria Domine, fn pare; qooniam vidoront oculi mei aa- in mundo, aoa qui ex geotibus credont. c Voo luiare luum, quod parasli io facie (71) omnium aolem inqaii, c exiis lomen mundi > boc ott populorum : luinen ad revelalionera geniium (72), qoasi alellas ccali. Honc orgo recte oslendiroea a ei gloriam populi lafael . angeli aaiem granomioo cognoaci, nisi a Filio, 61 qnibaacanqne F i lolaiionom nagnam vigilanlibns noclc pasloribu lius ravolavoril. Revoiat aolam omoibitf F i l i o t , oountia?oran: . Sed et Maria aii : c Magniflcal qoibos volil cognosci, Palrom (77); 61 noque aioa anima mea Dominuiii, 61 exsultavii spiriiua meue ^ bona voloniala Patria, neqna ain6 admiuislraiiona in Dao aalulari meo : desccndeiitc quidem ex- Filii cognoscel qoisquam Deum. propier boe diaulialione Abrahas in eos qui eranl ex semioe ejus, cebal discipulis Duminus: c Ego tum v i a , voriiaa vigilanles (75) el videntet Christuin, 61 credenles 61 viia. Et n6mo fooil ad Palrem, niai per . Si 6 i ; reciproca aolem rursus et regrediente exsulta- cogooviasoiia mo (78), oi Patrero 236 tione a filiia in Abraham, qtii el concupieral diem qoe cognoviaeelie, 61 amodo cogoovialia o o n 6t advontos Cbristi videre. Bone igiior Dominus oo- idialia > Ex qoibua manifestum ost, qaoniam aier loslimoniom reddebai e i , dicens : Abrabam por Fllium, id oat por Verbum, oogooadtar. paier vesier exsullavit, ot fideret diem meam, el 4. Propier boc Jodaei excesaeruni a Deo, Yertidit, 61 gavisot 681 . bom ajua (79) oon recipiooloa, sed pounioa por 2. Non enim taniom propier Abrabain hxc aoipaom (80) Paircra eine Verbo, fd ast ain6 Filio, d l x i l : eed et ut oslenderet, quonfam omnos qui ab posse cognocere; Deum noacienies eum qoi in fnitio cognitum babneronl Dcum (74), 61 advenlum figura locoioa ost horoana ad Abrabam (81), al ii6Cbrigli propbetaveruni, revclafionem acceperunt rum ad Moyscra, dtcentem : c Vidcns vidi voxailo* ab ipao Filio, qui ol in novissimit lemporibue visi- Q nem populi roei in iEgypto, et descendi Hberaro bilis et passibilis factue csl, el cnm bumano genere 60 *. Itec enira (82) Finos, qui 6st Verbum Doi locutns osl, uli ex lapidibus cxcilarel filios Abraha?, ab initio prawtroebal (83), non indigoote Palre ao61 adimplerel reproinissionein, quam promiaerat gelia, oli facerel condiiionoin, et formarei horaiRH Deoa, el faceret (7J>) somen ejus lanquain siellaa nero, proplcr qoera 61 cooditio fiebal: neqae rnrcceli, queinadirotlum ail Joannos Baplista : c Po- aus indigenle minislcrio ad fabricaiionem eoram, lens est enim Dcus ex lapidibus isiis auscilare ulios qoae facia sunl, ad disposiiioncm ooraro nogotioAbrabae". > Iloc aulem fecil Jeûs, a lapidura rerum, quae secundum hominera erant; ted baboolo
9 f n M % m u m 9 M tT M
Luc. , 29 86qq. lbid., 8aeqq. Luo. i , 46. Joan. , 56. Cap. XVI, * Mailb. . 9. R o m . iv, 42 aeqq.; ix, 8, 61 Gal. iv, 28. Mallb. v , 14. Joan. x i v , 6 , 7. Cap. XYU. * Exod. , 7,8.
M 1 1 1 1 M
(67) Bune Dtum confilebatur. Verbis siipra in ad Luc. , 8 61 17. capiti* 5, n. 5, ex Geu. xiv, 22, cilalie. (74) Denm. Alii, Dtminum.
n u
(68) Et dociut reprmttntatione. De iriuin illornm
(75) Et faceret. Editi, al faceret.
appariliono loquiliir, ail Feuardenlius, qiiorum unum Filiura Dei fuisse, quem adorarii, cl Doininutn Deurn suuin vocaril, magna concordia dicuol Jusliniis M. in Dialogo; Teriullianue l i k De carn$
Chrisli, el lib. contra Marcion. ; Ensebius lib. ///., cap. 4 , Alhaiiasins scrni. 5 contra Ariano$;
t
(76) Et duris. Feuard. ex vei. cod. cui cooaoo-
liunl Yt*88. 61 Grab., tt no$tri$ durit. (77) Cognotci, Palrem. Ita Clarom. roelios qoam
caneri onmra, agno$ci vol cognou'% Px/er. (78) Si cognomsetii me, elc. Era. e i Gal).. it
9
cognevittu me et Patrent meum cognotciiit

%
$i
Hilarius lib. iv De Trinil.; Cyrillus Hierosol. ca- vidiitii, 0101880 eum. Quam vocem oniUi et ipso locb. 11 ei 12; Ambrosius ltb. De Abrj/iatn cum iiadcni 61 Claroiu. ac Merc. 2 , quia supra cap. 5; Augoslinus lib. n De Triml., cap. 14 Jib. , cap. 13, num. 2, oinillitiir io oir.nibus nias. ol 12. Addidi vero ex Glarom. ulique, posl meum; quc vox Jegilnr in Yulgau. (69) Homo. Dcesl iu Merc. 2 el Voss. Remitlis. Glarom. v.i Voss. dimitiis. (79) Eju$. EdiU., Del. 71) Parasti in facie, Sic Feuard. inarg., Gla(80) Per uipium. Gracorom raore pro.... teorrom el Arund. In Voss., paratti ad faciem* lo cab- /m, $eparaiim. lerif cnni Yidgala, parasii ante fociem. (81) Ad Abraham. Perperam addunl odill. f l Ao(72) Ad revelatipnem geniium. Iia ex vel. Feuard. ron, quod expunxi auclorilaie veleris Feuard. cod., cod. oiiiendavi. Gaileri oimies corrupte, el sacro Glarom. ei Yoss. 16X10 ropugnanie, ad revelntionem, vel in revtlaiio(82)\ Ha>c enim. Eras., Gall. 61 Feuard. niale, *em aol eteiatioite oculorum. Yox enlm oculo- kic eriim. rxoi, acribantm ephaLâ osl, pro populorutn. (83) Pnntruebat. Fcuard. iu uiarg., Qarooi., (73) Vigilanlu. ., evigiUai!e$. Reapicil auclor Arund. el Vott. pentrutbai.
CONTRA 1LERESES LIB. I V .

f
copioeum el inenarrabile minislerium. Minisirai modum fccii muliere qo tb 60 cortti 6*4, 6nim ei (84) ad omnia saa progenies 61 flgoraiio manifegla dicong Itig, qui non similem Abrah* basoa (85), id 6St Filius 61 Spiriius sanclua (86) babanl fldem : c llypocriua, uniisquieqoo vegirum Verbum 61 Sajrianlia; quibua garvinnl 61 gujjjectf die Sabbaiortiro bovcm suuin, vel agitiuii) non aolanl omneg angeli. Vani igitur sant qui propler vil, ct ducil, 61 adaqtiai? Ilanc aaiem, ciim sit (Hia boc, quod dictum t i t : c Nemo cognogcil Palrem , Abrabse, quam alligavrral Sniansa d6C6in 6t oclo nUi Filius; alterum iniroducuol inoogniium Pa- annis, non oporliierat aolvi (93) nb boc vinculo in iratii. die Sabbalorum *? ManiiVgluni asl igUnr, quoCAPUT VIII . niam 60g qtti eimililer ol Abrabam credebanl 6 i , Vettot ene Marcionem et auectas, otti Abraham fcoltil, 61 viviflcavil (94), nibil exlra legam faciene, salute per Chrittum impertila exclndunl; Chriilum carans in die Sabbatomm. Non enim probibebal enim non Abranam modo, $td et unun ejnt in 11berlalem auermiut, legem implcndo, non tolvendo, lex curari (95) bomfues Sabbaiis, qiue el circomcidebal eos in bac die, ci pro populo jubebal minidum etiam Stbbatit curabat. eteria sacerdotibus perllcere; sed 61 mutoruin ani4. Vanos aul6in 64 Marcion, 61 qui ab eo, expel. fontea ab bxreditale Abrabam, cui Spirilus per malium curaiionam non probibebal. E i Siloa miiltos (87), jaro aniem el pcr Paulum leslinionium etiam (96) spe Sabbaiie curatil: c( propUr boc Couiinere reddil, quoniam c credidil Deo et dcputalum esl assidebant ei niulli die Sabbalorum enim jabebal eo lex ab omui opere sarvili, id ttl e\ ad juaiiliam : el Dominug (88), priimim quiibm d6 lapidibus excilang fllioi ei, ei faciens se- ab omni avaritia, qnae per Dogotialionem ct reiimtn ejiis quagi gtellag coeli, dicens : c Quoiriam quo terreno actu agiiur (97): animas autem opera V6nf6ni ab Oricnto e l Occicfonle, ab Aquilone 61 qn fiunt per 8eN(6ii(tain , ct $rmones bonoa, la Auslro, 61 fecumbent com Abrabaia, 61 Isaac, 61 attxtliom 6orum qui proximi aunt, adborlabauir fieri. propier boc Doiniimg argaebat eos, qui Jacob in regno coBlorum ; iiarunt dicen? J u injmte exprobrabanl o i , quia Sabbatis curabaU daeia : Cum videriii Abrabam, el lsaac, 61 Jacob, Mon enlin aolfcbal, eed adimplebai legeui, suinuii el omnea propbelag in regno coelortun (89), vos aol6m projici foraa . > Manifeaium 6SI ergo, quo- sacerdoiis operain perficieiie (98), propiiiane pro niam qui conlradicunl saluti ejus, 61 alleruin pne* bominibns 4>6, 61 cmundans leprosos, inflmioi ler cuin, qui promitaionem fecarii Abralue, fonnani curans, 61 ipsa moriens, uii extilialua bomo (99) Dcmii, exira regniim Dei sutii, el exbxredes suni exiret de cond^mnalione, el rererlereiur iuirapido
y R M 91
ab incorriipida (90), frustraniee (94) 61 Llasphe- C 3 Sed et esiiricntes accipere Sabbatig cscam niaot68 Dcum, qui in regnum coelorum inlroducic Abrabam, et samcn ejus, quod 6ftl Ecdesia, per ex big quae adjacebani non velabal lex : 2 3 7 ~ Cbristuui Jesutn, cui (92) c i adoplio reddilur, 6 i lere auiein 61 colligere in borreum ?etabal. idco Doiuimig big, qui inctuabant disciptilog ejus, quobarredilas quse Abraha? promista csl. 2. " Vindicabai euim eemeii ejus Dorainug, gol- niam vellentes gpicag manducabaut, dixil : c Nec vena a vinculig, 61 advocang ad saluiem, queuiad^ hoc legistis, quod fecil David, cum eguriiaset, qucm4 1 n i e
R o a m
h a ; r e d i l a l e u l
Cap. XVIH. Rom. , 5. Malib. , I I , el Lnc. xm, 29. Ibid., 28. x i i i , 15, 16. Joati. ix, 14. Gap. XX.
4 1
9 9
Cap, XIX.
" Luc.
(95) Oportutrat tolvi. Mcrc. 2 , oportnit ioiven; (84) Miniitralenim ti> elc. Vid. DiggerL 3, art.5, quibug Eras. cl Gall. edill. quoad postcrius ferbum (59. (85) Figuralio . His rerbis Spirilum ganclum congnnntit. Olloli., oportuerii tolrere. (94) Viviftcavit. Iia Clarom., Voss. ct Aroud. medesigi^" demonglral mox subjecla explicalio; unde pniem voc6in niale ab imerpreie reddiuin }ius qiiam c;cteri, vivificat. (95) Cumri. In ediil., curare. fuiasc per $ua : vcrti debtiiaKci eju$, ut nimiruin fignrnth ad progemem gen Filium referatur. Nam D (06) Siloa eiiam, ctc. Memoria lapsns IrenaMig, Silo:i* piscinam cutu piohalica confundcrrt videmr. Spirilnm bat>ciiim Fibi figurationem g6ti iinagiuem dici a SS. Pairibu, iiotiggiiiiuni 6gl. Sic Allianu- lllain euim $<cpe Sabbatis curattt, nullibi legiiniig : siua in epist. 1 ad Sarapiotieii), Spiiiliim gancluin at ad tslHig crepidiiiem jaciiisse pliirt*g laiiguidos in
liagilius advers. Eunom. pax. 116 : UIIUIII triginla tt oclo annos hubenttm in iirfirmiiati , *., , * tna, a balvalore curaluin fuis*o scribil Joanneg , , elc. Imago qutdem cap. v. (y7) Agiiur. Iia Clarora. melius qtiam caelcri, Uei ChritiHS, qui esl, inquil. imago Uei tHvisibilit:
imago vero Filii Spinlus, 6tc.
agitalHr.
ail esse , tigilium quod Filium expwnii. 61
die Sal)!>ali, extpectantes aaum momm, 6 quibua
(86) SunclHt. Daesl in Anglic, gcd non in Ciaron. (87) Per mullot. Per Mosen gciltcci 61 oinnea prepbaiaa.
(88) Dominut. Supple, UHimonium rcddii.
(9H) Operam perficicnt. Edit. Oxon. cl Merc. 2 , opera perficien** Eras., GaSI. ei Fcuard., operamf
cicns.
(89) iiegno ccelorum. Ediii. cuia Merc. 2 , regno

Dci. (90) Ab incorrupiela. Edilt., incorwplel*. ^91) FnutruMet. I. e. iperneniet, rejfciente$.
(99) Uii exMiliatus / I O W O , clc. Allndit, inqitil Fcuard., ad llcuraxirum legeui. qu;c, mortiiosuiiiuio pouliiice, t-xsules doiiiiun redirc periuilteijal : el qui bic txtiliatug homo dicilur, cxsul taititmi siguir fic.tinr : Grxte forsaii hou malc nuniiliaiciur.
(Ji) Cui. EcclniiC vidolkct.
095
S. IREN&l EPISCOM LCGDUNEKSIS ET MARTYR15

9
admodum lotroWH in domam Dei ei paooa pro- aed Dominica porflciabaot ralni&toHa, legem (4) poailionia manducavh, el dodii oirqtff coro eo adiinplanlett non aoiom prxtereanies legem ;qaeioeraut, qiiot non licobai ntaodacare, ni*i aolU ga- admodam la qai a genotipgo arida ligna aiiolil oerdoiiba* T per legig ferba gtiot diacipulos exlu cattra Domini, qai * et joslo (7) lapidatvg est. ciihatta , et gigniikang licere gacordoiibng llboro c Otnnia enini arbor, qu non facii froclUD boogoro. Sacerdoe auicm gcilog fueral David (f) onm, abociudolor, ol in ignoni milieiar . E l : apod Oeum (9), qoamvig Saol pcrgocoiiononi faco- c Quicuoque teinpluin Dei ?iolavertl, violabil HSaai rtt ei. L>eoi . > , U - Omuea enim joati aacorCAPOT IX . . doialem baboni ordi- Utriutqu* te$4ami*ii utntm e$i$ iftJomn, uopumqug praciputm. nero (5) 4. Unitta Igitar et ojagdam aobgtanliaa aoal omSoeerdoiea aoiom gunl onnaa Doniioi apogioll, qol nequa agroa, noqoo domoa barodilaol bU% god aem- nia bctc ogt, ab uno at eodem Deo, quomadmodBm per aliari et Deo aonrianl. De qoibua ei Bloyaet io e4 Dominus ail digdpolia: Proploraa omniascrlba docius in ragno coelorum aimilis 644 bomiui palriDeuicronomio, in beiiedictione Leti a i l : c Qtii di d l palri aao 6t nairi aoa: Noo OOYI l o ; 6t fra- foiniKas. qai profort d6 ibetaaro tuo nova oi*etrat euos oon agoovil, cl fllioa aoot abdicafii: lera . Non aliamm qoidem volera afiernn* oosiodivii prascopta loa 61laianonlom loom sor- rero(S) proferenl6m no?a docoii; sod ooom rt avii*. > Qoi autemsunt, qoi deroliqueront patroni otimdetu. PaiorfamiUaa ooitn Dominoo 68i, qoi nniotmairom 04 omiiiboa proximia reotinliaYerunl, ?eraae domoi pal6rnas domlnator: 61 sonrSs qufil6Ri proplcr vorbttra Dci 64 toslamenlum ejos, niti el adboo indisoiplinatia condigoaoi iradeno fcgoni; diocipuli Dooiioi t De quibus ilorom Moygea: c Bae- Ilborig aolom, 61 6do JtmUfieaUt coogrnoniia daos rodilat ooiooi, inqoil, non orit eis. Dominot pnooepia 04 filiia adaporiens eoom bsreditatoot. oni ipoo oarodiiag ipsoruoi **. Et iteram: Scribat ootom 61 dootorot rogoi co3loram Non erii aaccrdolibus leruis Sn lota iribo Lovi dicebai discipolog, do qoibot 64 atibi aU Judxb: parg, noqoo aobslaoiia oom Lsrael: froctificatione* c Ecc6, mitto ad foi sapienlog, el scribat, ot o V Domini tubtiantiac eonim (4) ; maodocabonl cloroa 61 6X 6is occidetl, 64 effugabiiis a oixiuro 688 Propter boo 61 Paoltig: c Non inqoiro in civilalem . > Ea auieiu, qus d6 ihosaoro proinquil, c dalum; tod inqoiro froclom *\ > Diaci- feritniur (9) nova cl velora ain6 coniradictioiio piiiis, iiiqiiit, Dooiioi (5) lefilicam eobsianliam Q doo I6ttaii)60ia dicit : tetus qoidom, qood aotc babontiboa, lioobat eU oaurieniibos, a aondniboa foorat, logitdatio ; noYom (10) auieoi, qns socon accifioro oaoaoi: c Dignoa 681 enim operarios oaea dum Efangclium os4 conferaatio, ostoodil, doqoa Davld a i l : c Coittaio Douiino canlicom OOTUOI *. ana . > E l sac6rdoies io lomplo Sabbaioin profanabunt, et rei erani. Qiiaro ergo rci ooo El Isaias: Cantalo Doroino byinoom OOTUOI. Ioi orani Qoia cum ossent in lemplo, saicularia, lium(ll) ejot, glorificalur (I2)nomon ejot a aoiom^
M M M 9 B n 9 9 9 v 9 9 M 9 9 a
Doolor. xxxm, 9. Nomor. xvm, 20,61 Dcnier. x, 9. Dtuicr. xvin, 1. Luc. v i 3, 4. Maiih. , 40, t\ TII , 19. I Cor. ui, 17. " Cap. XXU * PMIipp. iv 47. * Uauli. x, 10. Pgal. xct, 1, el xcvii. 1. Maiib. xiii, 52. Mutili. , 54. io Paraileih lii. R. l i l . 2, um in cod. Clarom. (rx (1) Sacerdos auUm uitu$ futrat David. Aporlaa oal vorboroto isiorom fcntnt. utc in iie ofiV.iiderel qiio oam edidil llallouius in VUa htn. pac. 498), ol CU2CU8 quUpiam. Neiiipe Davidem vocal lacer- quaro in Valicano l i l . B. lil. 9, ei Amonius alfltasa . 1, part. ; Uporudjv dotem $cit*tH, qni omnet jntti (vel ut babol alia lectio roox indicauda, omnii rexjutiut), sacerdota- . Omui$ rex ju$ttts saterdotattM A4of orlem kabeni ordinem. Idipeum e*i quod dc piit qul- ttutem. Qtiee quideoi icclio, ma qiiidom soiiiesitia, btisque ChrittianU dixil Patroa rpisi. 4, cap.2, Vulgata? pnelercnda videtnr: arcuus ciiim tobatrcl ciim ea qux pnccodii de Davide seinemia. Eam laRegaU lAcerdeiium, ganetum *acerdoiium ezu; videlicei, ol klaiiiii explioai, ad offereudat Deo spiri iuen, uullo bactcntis favanio codice Laiuio loxiui teJet honiat. Ecco lameii, Grabius priinus oiiiiiioin, iiihororo, roligio e*%ei. (4) Sttbiiantim eorum. ., iubuantia eomm. qii6in acraoi, ils Iretiad vcibis niisere abotitur, ul (5) UQmtnu Sic Eooard. in marg. Claroin. el aancliasiiiiiiiii aulisiiiem pcr fas ncfa*, ei obVu>e. Alii, Dominnt. lorio, ol aionl, collo, porlianU iradai: quaai illiua
w
t
4V
4 f
1 4
fonleniia fuorii, qnod omnesfidel$*$int mcerdotali ording ac poluiuie pradiii, ejutque exercitium, ubi n*ce*sita$ requirii, cbire qutant. Quem absnrdiini
(6; Legem. Aliqui, legit.
(7) Qui ei juite. Qni ct addidi cx Claroni.

(8) Vero. ., quidem,
aensuiu eolua iu Ireuxi verbia expiscalug fueril; nollug corl6 aliiig ex iuorialibiig, si ganog fuerii, deprttbeiidorit. Sed de bi - consulc Diftgcrl. 5, ari. 8, S 190, ubi frifola novi cditoris arguiuenla lalo expeudiHiUH dissolvimugque. (2) Apud Ueunu Sic r.iarom. 61 4 Anglic, ooa OJIIII odil. O X O I I . lu aliia Odiliou. minus rccic,
apud eum. (3) Omnei enim juni tacerdolulem habent ori/i-
(9) Proferuniur. l u Eouard. in marg., Oilob. ol VOH*. Al Uaroai. ol Arond., prcferemur; caeien,
pro(erunt.
IO) iVovom. Ila rosliloi pro noro, iiullo qnidew ragamo oodic ; sod iil aporlc exigeuto ium coiiiiruciione, timi lola omiionie *crie. (11) /ai/iMm. Grjeca, , ntoJius rrd* didlsacl inlernros principutu* #;MI.
(12) Gturijicutur...
anuHUtiuHt. liodicnti TOV O *
nm. Skiiiciiliani liauc 6X lrena-u iiouiiiialiiii, Bed paiilo alilor trausciipscriiiil Juauucs Daniascemig
codd. babeui, ... , ytoiificmJt~* an <un:inbnnt ; ... >\. S*d
97
CONTRA ILERESES LIB. 1.

M
99ft
9
lome: virtoioa ofoa Sn ioaolla aononlianl do (16), qooiilam ipsi Deom tidobonl i ) ; noqoo Joromiag a l i : Ecce diaponam, inqnii, logia- alium Chrieiuin, ei Dei Filium oxspoctabimns scd iHcBlum novam, qnomadrnodoni diapoaai pabonc qui ox Macia Virgine, qoi oi paggog osl io Iribo* voalria" > fo roonto Orob. Ulraqoo auiora quera ol orodimog, qocui el diligimo* (qoemadnio toalamoota oooa ot idom patoriamilias produxii, duin Uaiag ait: c E l dioenl in illa die: Eece DoTorbom Dei, Domjoos noater iotoi Cbrletog, qui mioog Doos noelr In qiieol gperavinius, oi exaulei Abraba, ot Moysi oolloooioa oat, oi nobis (15) la?imo* in aaloio oostra . Et Petros aii in io noviuie roalitoil liborlalem, ol molliplicatit Epigiola goa: t Qooni non videnlcg clitigitis ineam, qna ab ipso eal, grniiam. quit, c in qooro nonc non rldenlet credidisus (17), 2. c Pioa oslooin, > Inqoit, c lomplo bic > gaodobilia gandto ioonarrabili * >); nequo aliom Ploa aolom ot niooa oon io btt diciior, qoa inter Spirilom aaoctom perciphnug, nisi honc qoi oai ao ooaamooiooom BOO babenl, 6l soot eoolrari nobltcum, el qui olamal: c Abba paior ; ot naturs, ot pogoaol advonom ao; aod io bia qu ki iitdem ipsig augmenioro habobiiuua, ot proflojoadom aonl gubglaiuia, ol cominanieanl aecrnn, eioroof ut jam non por gpoculum, ot por aanigmaU, aolom aolom molilindino (14), oi magnilodioo dif- aod faeio ad faciem fruasiur mooeribuf Doi: aio oi feronl: qoomadmodom aqoa ab aqoa 338 la> nooo plos templo, et plug Salontono pcrcipienlos mon a loraloe, graiia a graiia. Major esi igitur quod eal adventus Filii Doi non allerum didicimoo tegiadatlo qoa? in libertatem, quam qiue daia oat in Oooin, prasier fabricaloroni ot factorom omniom, aorfitotom: oi idoo non in onam gonlom, god io qoi ab ioiiio nobia doroonatralua eai; ooquo alio* loium mondooi diffosa eai. Onoa auioro ol idom ram GbrUlum Dei Filioni pnctor eam qoi a proDominag, qai plus qtiam lemplum ctt, oi plua pnoiia prabdicaios eai. qoara SaIomon oi ploa qoam l o n u donai homioi5. enim Teatamonlo cogoilo oi prodicato boa id ost aoam pneaoniiam ol roaarrectionom por propbolat, oi illo qul illod dieposiloroa oral mortois: sod ooo Doom immaUos, noc alium prae- aocoudoin placilom Pairis pncdicabalur, inaniriicang Palrero, aod oomdom ipaam qol sompor fosiaiua boroiiiibus, quoaiadniodiiui voluii Dooa; habel plora raoiiri domeacicis; oc proflcioulo oorom ol poaaioi aeinper proficoro crodoutos in oum, oi erga Doom dilociiono, plora oi majora dooang, per leslamenia maioroacero pcrfectuin aaluiia (iSU qnomadroodum Domiooa dlseipolia dieebai: Una eniro saloi, oi unus Dous: quaa auiom forinant c Qooniam ot majora boraro vldebillo . > Pau- boniiuoin, praeoepta nittlla (19), ot nou pauci gralns a i l : c Non qood jam acoeporim, ant jusiifl- Q dui, qui ducunt bomiocm ad Deoro. Terreno qaicaiut (15) iiro, aot Jam porfeoioa eiro . F.x parto dem ai lemporali regi (20), cum ait bnmo, lieoi onim acioioa etox pario propbotamoa. Cowaotom aliqiiotka niajoroa profectos aliriboere bia qoi tunt cncril quod porfeciom o*t qu* aoni ox parla aobjecii: Deo autem Itcebil (21), coiu ait idero, deairuentur , > Sicoi igHur, adveoionio porfoclo, 01 tooipor ttiajorem graliam prasstare (22) biiinauo uoii altorom Patrem vidobimog, tod bonc queio gooeri volil (23), ol pluribat moneribut asaidoo iuiiic vidoro concupiinu (c Beali enim mundi cor- bonorare ooa qoi placeni ci 7 Si autein boc etl
9 9 9 M 9 9 M M 9 9 f 9 9 9 f 9 9 9 M 9 9 ei
Isa. XLII. 10, 12. Jcrem. xxxt 31, 52. Cap. XXII. Maith. , 6. Joan. i , 50. Pbilip. , 12. " 1 Cor. , 9 10. " alailh. , 8. " laa. XXY, 9. 1 Pel. i , 8. " lioin. vm 15.
m t 0 4 9 9
hc forlo momorilor allegavil Irooens, oli ol ae- tio viaom ot4. Perfectum ao:om nlutU dixii Irenaeut, pro perfectio** sen eontumnmtwue lalittit. qoomia. (15) tt nobit. Sic Clarom. Feoanl. el Grab., gloria fidolieoi a*toma : qno ensn paulo aii:e airU il: gicnl igitur advemtnte perfecto, non allernm gui ooHa. A l in Eras., Gail., Arond. el Merc. 2,
IIOO ovi, noc et apparenL
(14) Muliitudine. A l . perperam, iliUudine.
(15) Aai jnUtficQlut. Quod addiloin a Feuard.
ame )**tifictii*t, oxponxi aociorilaiocodd. Clarom Arood. ei llerc. 2, ac ipains ilalica? versionis, quao ireianiouta possinl boujiiiei paulaiiiu ad gtoriaui lioc addiiiicitltuo 1 Goriolli. i r , 4 , deftumplum aHemam pordoci (19) Qua autem formant kominem, prmcepla oto/lo. aola bic exbibel, ol coosui ex veiutlisaimo uosiro cod. mi.Gnrco-Lat. SaD-Gerioaneusi, Anibrosiulri Sic Gliroiu., Arund. 01 Vots. melius et Ironaei ar* gumenlo conveniouliug quaiu ca:ieri, qui formatit Coaioienl. oi aliia. (18) Mundi eorde. Sio Glarom. com anllqna ver- kominem, prwcepla auttm mo/la. (20) Terreno quidtm et temporati regi. lo vel. gione lulica, oi Graseo Evangelii loxio. Gciori, cod. Feuard. ol Vuag. , unle terrenum quidem et m*ndo corde. (17) CrtdidisHt. Noalrl . T. codd. babent, el Umporaleiu rtgem. (21) HU qui *aal wbjecli: Deo /em noa /# qmdoin moliog, 7'4, crtde*les auttm. (18) P*r Te$tam*Ma maturuccre perfeclum $alulii. tebii, elc. God. Glaroui. paulo aliter: /ii autein qui Sic rccie velug Feuard. cod. el Glarom. ei forlo $unt mbjecti Deo tton licebit. Al Yolgala lectio pra> eliain Voaa. cod. Hic galloui coiigentiiqooad per- fereiida videlur: quare, posl Deo amem non lictbu, frttnm; de voco tCMlame.Ua , qHaiu babonl Erat., gobMiicIligeuda qu praecesserunt, majoret projiGall. ol Fuard., ambigo : biquidom Grab. cxcodi ctui atlribuere hu qui tunt tubjtcli. (22) Prauare. Eras., Gall. ci Feuard. perporain fecil teilemeuiutn : an codicis Voss. au alieriug auctoniaie? dixii. CaUcrum properfectum, Erag., el icpiigiiaiiiibug otiuiibog mgg. prwttut. (23; Velit. Uuc vcrbum addidi ex cod. Glaroio. Gall., Arund. ei Merc. 2 , perperatu hahenl per cjfectuni; nec nielius ulrumquc lctinere Feuirdcu9 9
pouiut umper proficere cred*nlc$ in eum et per waria $ibi invicsm tuccedenttQ Unamenta maturtscere qntat utluus humaum coasumiuutio. 1. a. por varia
*air*m videbimut, elc. Ac promdo sonao el; Vt
199
S. IREKiE! EPISGOPl UJGDUNENSIS ET MARTYRIS

t
proficere, alieram adinveiiire Patrcm pneier eum , i mlniiai Judxis: c Scraiamini Scriplnras, in qoibua qtii ab inilio annunliaius est, ei rtirsum, praeler putaiig ?oa vilam ftternam babera: ilbe gantqoat emn qtii piitaiur gecnndo invenlog esse alteram loslimoniura perbibcnl dc roe. E i non valclg veoire lertium adtnvenire ; ci ejuadem erit profeclas et a ad me, ut vitam babeaiig Qaomodo igiiar tav teriio in quaritim, et ab boe (24) rursam alierom, stabamur de eo Scripluw, niai ab uno el eoden tt alierum : et sic aemper putans proflcere lalis cssenl Palre, pmingiruentea homineg da adventu aengvg, nunquam in uno slabil Dao. Expulsus enim Filti ejua, et pncnuntianiegaalaiem qa eatabeo ? ab eo qni esi, el revergug retrorgum, quaerel qui- c Si enim crederelrg Moysi, > inquU (28), c crededem semper, inveniei atitem nunquam Deum ; ged retie ei mibi: de nte eniiu ille scripgil ; > gciligemper incoinprebensibililatia profutido natabit, cet quod inaeroinadia egl obiqne in Scriplurlg ejna nisi per poetiitentiam convorgttg, undeabjeclus erai. Filioi Doi; aliqnandoquidero cum AbrabamIoqii6M rtverialur ; nnum Deiim Patrem Demiiirgum con- aliquando cum Noe, dana eig mengorag (29): a l i fileng, ei credens, qui a lege el propbelis annun- quandoauiemquaereng Adaan (50): aliquando aotea*) tiatitg egt, a;ui a Chrislo lestificatus est, qucmad- Sodoiniiig ludiiceng jndicium : el rurgug coui videniodnm ip*e ail ad eos qui acciisabanl ejug disci- retur (51), el in viam dirigit Jacob, ei de rabo lo> pulos, quagi non gervareut traditioncm scnionim : 1 t quitur cnm Moyga. Et non egl nmnernm dicere itt c Qtiare \o friislramini praxepltim Domiui (25), quibug a Moyga ogiendiltir Filiog Dei, cujug etdkem propler traditiotiem vegtram? Deus enim dixii: pagglonig non ignoravit; acd flgaraiiro prasaanlbvit Honora pairem ei mairem; e l : Qui maledixeril eiim, Pagcha oondnana: el ia eadero ipga, qoa? anie palri aul mairi, morie morialur . iieruin aii taniaro temporia a Moyge praMicau egi, paggog eai eit: c Et frtisirati esiis germonem Dei (26) propter Dominug adimpleng Pagfba. Non aolam anlen diem tradilionem veslram " ; maitifegiiggiiiie Pairero deacripgii, aad ei locum el exiremiiaiem lempoet Deum (27) confitene Christas eum, qai io lcgo ram, el gignum occagna solig, diceng: c tion potedixii: c llo*iora patrem et inairem, ui tibi benc rig imroohre Pascha in ulh alia civiiatnm luanuu, ail . Verbiim enim Dei coufeggug est legi* pra> qoag (52) Doinioug Deug dai Ubi, niai in eo loco ceptum vcrax Dcus, el neminom allertiro Deuoi ap quem delegeril Dominut Deug tuiia invocari aoraen peMavit, quara tnttm Palrem. guum ibi : immolabig Paacba vegpcre ad occasaaa golig'*. 239 GAPUT X . 2. Jam aotem ci roanilegiavorai ejng adfenlum, Veterit Tntamenti Scripiura*, eat potitiimum qua dicena : c Non deeril prioceps iu Juda, aeque dus Moyte fcarata JK, FiLi De\ ubique paaim me- ( miuiut, eju$que advenium cl panionem claristime ex femoribug ejug, qooadugqne venlai cui repoailam pr<enu*tias$e ae proiude ab uno ti eodem Patre (55) esi, el tpga eai gpea goolium; alllgana ad v i insptrante mana$$l lem pul!um guiim, ei ad belicem (54) pidlum aaina?. 1. Bcne igitur eiJoannes memiiiil diccnleni Do~ Latabiiitt vino stolam guaro, et in aanguine uva*
9 # Tt 9 , 9 w
9
< Maiib. xv, 3, 4. lldd., 6. 46. " Deiiler. xvi, 5, 6.
Exod. xx, 12.
Cap. 1. * Joan. v, 59 40. ibid.
qtie de lerrae proinUgionis ab Abraba- pogierig qnoodaiu poggidciKbefinibus,quos ipsi beus pntmou(29) Aliquando quidem cum Abraham loquent, /- blravii, praegliiuiique, Genea. xm, 14 et 17, el xv. 18 et geqq. quando eum Noe dans eit menimrai. lia Clarom., (50) Aliqmndo auiem quarrent Adam. U.rc quoV O M . el veius Feuard. codcx ( ex cjug adnolalione coiligilnr),exvepio quod iu boc cxstal ei pro eii. In que uesiinl in Erag.,Gallas., Arund. cl Merc 2. (31) Videreiur. Edili. cum Artiud. cl Uerc. 2, wErag., Gallag., Aruudel. el Merc. 2 legiitir : o/it
(24) Ab koc. Erag., Gall. et Merc. 2, adftNC. Ulronique fmgira retintiil Fcuard. (25) uominu Eras. ei Gall., divinvm. (26) Sermonem Dei. , legisse videitir Irenaeug, quoiuodo ei uabei cod. Gaulabrig. Edili vero babenl , tnandaiMm. (27) Patnm et Deum. Arundei. et Merc. 2 Patrem ei Dominum, gicui Eras. cl Gall. ordino iiiverao, Dowinum #< Patrem. Feuard. uiroque reienlo, Dominum ct Deum Palrem. (28) Inquil. Addidi ex Glaroiu. I
f
riiate deletis, cmm eodem comesurms, (exlom resliluere nou dubiiavi. lllnd auloui, dan$ eh nun$urms cxplico U H H de arca? diipaiigioiiibua, qnas Deiis NoCIIIO pra3fliii?ii,Geu. vi, i4 seqq., tunt de orbig errariiin dintribulione, ab eodem jugsu Dei itiicr trea (ilios facta, Gan. l xi, juxla illud D. Patiti Actot. xvii, 26 : FecUque cxvno omne gen*s kominum inka9
bitare $uper univenam faciem terrtt, definiins itatnta tempora, ei iermiuoi kabiiaiionis eorum, luiu deui *
detur. qmando quidem eum Abrakam loqncnt, aliqnando cnm eodem eome$uru$ ; omissis, aliquando quidem (52) Qnat. A l . qnam. (35) HepoiiiuM. ln Feuard. cum Itoe, elc. Feuardenlio vero, qiiem gecoiug e&l
Grabiog,ulraquegervata leciione gcribere visuinesl:

aliquando quidew cum Abraham loquens, c*m eodtm conusuru*; aliquando eum Pioe, dant ei mtnutrat. Ubi Yoeein, aliquando aute cum eodem propria au-
Sic pro ilicem reposui aitcloril* Biblici lextus 1/, in quo legilttr, . Ucliceiu cloriiale exptiiixii. El tamen baec ipsa vox oglembl, etiain lcgil Gyprian. lib. Adttr$u$ Judaws* cap. 21 aliud periodi membruin hinc incipere, ac proiudc isia, iu correctis vxeitipianbus. Qui iu msg. coiiicuai lecum eodem comtwrus, ab iuq>erilig librariis acripla ctione versaii SIHII, uorunl quaui freqtienier e com* fuigge pro : eum Not dant ei$ meusura*; quia, muleiur iu t; ac proinde iuirum si pro eiiceut quid gibi vellcnl meHturte ilhe, non intelligelKiuu aiit keticem gcripserinl aiiiaiiueuseg,iliceut. Helixzu > Uuare ex ciiaiomni irium ?clerum codicum antio- iciu Gr.ua vox csi, giguilkaug vitU clavuulain.
S (34)
marg. el Yoss., reromnsnm; quouioiio el Muvaliatiti liabet lib. IH
'rinit. cap. 9 Hclicem.
1001
f
CONTOA HJERESES L I B . IV.

9
1001
panimnaaom; laniftd (35)oculi cjot vioo {56) ronio aorvum (40), el adoplanlo lo filiom, etapm tempore incomiptebe (41) baeredilatem praaiante, 04 oandidi deniea ojoa qoam l a c (37). > loqoirant enim hi qoS omnia acrolari dlcontur, id tem* ad perfectionem hominis ? PUamaTit eoim eum in aogmooiom el incremenlum, qoemadmodom Script in qoo defedt princeps, et dat ax Juda, ei qui piora dieit: c Greaciia 64 moliipllcamini > 681 geniinm spea, el qtii iiia, et qui pullaa ejue, el 2. E l boc Deoa ab homioo duferi, qooniam Deus qnod iodanttiiiom, ei qui oculi, el qal dontea, et qood vfoiun, et uoomqaodque cx diciis (58) oxqoi- qaidem fadl* bomo autem fli: ei qoidom qoi facit, ranl; et invooiool non a l i o niti Dominaro no- aoanpor idom eai: qood aalom fll, ei Initiam, et roeatraro Jetam Chriatum, aonooiialaoH Qoapropter dietatem, et adjectlonem 61 angnonlam accipere Moyaea fnerepaoa popalam* qood iograioa exaiile- dobot. Et Deut quidem.bene facii* bene aolom flt rec, a i l : c Sk populoa ftluus, et noo aapiena fcatc bomioi. E i Deas quidem perfeciut in oroniboa, ipeo Domiao relribuietis ? > Etraraoaaigniflcans, qoo- tibi aqoalis el aimilia; loiua coaa ail lomoo, 61 U H lus mena et toioa aabaiaatia ei fona oonoinm bonhum qol ab inilio condidil el fecit eoa Verbum, et to noviasimia temporiboa redioiena noi, ei itifl- nornro; homo vero profectom percipleoa el augmentuiu ad Iteom (42). Qnemadmodum enim Dene eane oatendiiur pendena in ligno, ei credeni oi.
f 9 u 9
*""t
^ V N W V . . . . ~~
"
>
aamper Sdem eai; aio al homo in Deo inventue (45), aemaer proAciet ad Deom. Neqoe eoiro Dena cesaat aliqnando in benefaciando, ci locaplatando bonlDem : oeque bomo ceasai banefleium accipere, ec ditari a Deo. Exceploriom enhn bonitatis, et organam clariflcalioois ejaa boaio graioa ei qui so CAPUTXI". fecil: el Ileroraexcepioriamjasltjodiciiejush>mo Weteret prepktta* f jutto$ prmuoviuf n4vt*!*m C*rfingraioa, 61 spemena plaamaiorem, et tnbjectoa It, hnnrqne tidere tt audirt ardenliui appeiiit*, Verbo ejoa: qui pluriotuni aemper fruciificantibiis ip$o per Spiritum undmm u ta ScriptnHs retelantf, #1 $ine $ul mutation$ noti t diet bettefUih et homiplua babantibus Doroinfcum argenlum, daioram N * * diUnle, petierioru foauo cumuluiius prlo pollicitua 681: c Eug6, > inqaii, c ser?6 bone ci titmt. fldelU, qaia In modicoflddia fniati, auper malia 16 4. Qoooiam aotam noa aolom propboue et juaii conalUoam; iutra in gaodlom Domiid t u i ; > ipta aaolii, prseadeniea per Spirilom aanclum (39)advon- Dominua plorimom proniiuena (44). imn ejos, oraYeront in lllnd Campua venire, in qoo ^ 5. Sicot ergo nonc fnMlifloamibua pluriroam dtfaeie ad faciem Tidereni Dominam sauro et serrootorom 86 pollfdloa 681 aocondum mnnaralionem fiet atidireni e]oa Dominoa fecic maDifeatam, dicena graiia 60, 86d non 86cnndoin cotiimulalioneiii agiii* diactpulia: < Mulli propbeleei joati copieraat vitiouia (ip*6 (45) 6tiim Domlnaa p6r86?6ral ct idatn dere qaaa videtia, et non iderunt, et audire qoa) Paler rerelaicr); sicergoet poaierioribos niajorem, audiiia ei noo audieront *. t Quemadmodom igiiur qnam qo foit in veleri t68tam6nto. manerationam concupieroot et aodire, el vidcre, niti pneacisaent graiia? ailribuit onoa et \dtm Domioiia per aaniu ad2 4 0 faiaram ejas adTentam? Qoomodo autem ventam. illi 6nim per famaloa mdiebanl teniapneacire potueranl, niai ab ipao pnMcientiam ante rnm regem, 61 madiocriier gaudabani (46), socunaccepiMeat? Qoonwdo aalem Seriptane lesdficandom quod aparabaal Tealiirum 6iim: qal aoiam tur de eo nisi ab nno eleodem Deu onaia aenper pneaaniam tidemnt, ti liberiatam adapii \ poiiU per Verbum revelata ti oatensa fuUaent creilenubas; 6onl 6Joa nnnaraiiooom (47), majorooi graiiani et aliqaando qoldam colloqaeniaao comtna platmaie, abondaollorom exauliaiionero liabent gaodenles do aliqoaodo autero dante iegem. allqoando vero exregia adveutu qaemadmodnm 61 Darid dieii: probrante, aliqaando exboriante, ac detocepa llbec Aniroa oioa eaaolubil in Dooiiuo, jucondabilur in
9 f M t 9 T 9 9
Ait onim: c Ec eril viia toa pandent ante ocntoa looa, et non credea vila loa " > E l iteram: hic idem Paler loua poaaedii 16, 61 fcdi tc oicroavii l a " ?
Dent.xxYin,66. Gen. XLIX , 10 ci aeqq. Ueul. xxxn, 6. Mauh. xiii, 17. " Gen. i , 28. Uallb. w , 21,23
n 7 4 w
fe
Doul. xxxn, 0.
Cap. XXIV.
(55) L^tificu ItaGlarom., Arnml., Vo88. elGrab. D (12) Ad Detm. Editt. mipne bono, Deo: nam JoxU Gnecom . O l e r i , tmtificabuntur raox aoqoilor umper proficiet ad Deum. (56) ttno. Edili eodicoa babenl 4 (43) lnventui. Edill., menltu. otvov, faper vinam. Sod legies* videtor Irenms (44) Ipu... piurimum promUtcns. Sic voiua Fenard . qoomodo oiiam habot cod. Alexandr. ood., Clarom. 61 Voss. Alii pcrperam Ipae..,, (87) Qnam lac. Sic Voes., Clarom. (qoamvis in plurimum promUUnt. Ha3C vero ad prapcodanlia, dehoc ooiondaior quiepiara aoporacripaeni tan ol lo- turum u poUicitu$e$t, rereronior; uec proiudeooi^ galnr Umquam, haod odfertofia belleniemum 6886, ruplua 681 locua, ol froalra auapicaior Feoardoo^ tiue. pro tn*gii quam lac), 61 Grabios. Alii tanquam lac. W) Dkii*. Sic Fooard. in marg. Claroni. Voaa. (45) Ipu. , idem polioa hic verti d6boi6864. minoa beno, occultii. (46) enim per famuios a*dUb*Hi et mediocriler gaudebahl _ enim, qui . ,ptrr_. (39) Spirtlmo $anctum. Sanclum addidi ox cod. Al. Uli famuht audfa e_. Clarom. ba*t... nudiocriier (aiiie et) gaudebant (40) Serrum. Su*m addiiom io odiit. dooat io (47) Mutieraliontm. Stc Vo88. Glar remuneGlaroin. amoibaa niaa. rammm; caieri, muneritioium.
9 9 f
- (41) Incorrupleltt. ., iucorruptiWm.

PATOOI.. G O . VII.
32
**
9
S. JRENiEI EPISCOPI LUGDUIfENSIS ET MARTYRB
1001
aahiiari ojoa . > propior hoe. Hlerosolyoura i n - 941 CAPUT XII Iruoonte oo omooa (48) qtii orani lo ?ia David ln Eumdtm cut uiriutau$ UgU auciortm khu ftfofcto patere, quod Ckmtusiraditione* et moret otto doloro anima, oognovorani aoam regem, et aobrepugnanli* damnaverit, snmma wero el emUu alraVoront oi Yoalioienla, et ramift viridiboa ador* hujnt pr&c$pta confirmaverH, ac ttipinm Motai naveroolviam, coro magoa lauiiia ei exsoliationo legit pn$m eiu docuitit* olamanlot (49): cUotanDa flli (50) David, booodi- l.Sonioram oolm ipeorom iradilio, qoam ox leajo oloa qui tooit in nomine Doroini, boaanna excel- obaorraroflogebant coolraria oral logi datie per als . > Zolaniiboa aotom mali disponsatorlboa Moyaeni. Propier boc ot Ualaa a i l : c Caopooa qoi circumveniebanl inforioroa, ot dominabaoior toi misoeol aqoa ; > oatoodooa qood a eorom, qwlbus ratio consiabat, ot propier hoo tlero Bel pnecepio miacorenl aoolorea aqoauuxi noleniiboa (51) Toniiao regom, ol diconiibos oi : (radiiionera Id oat aggrodionloa (58) adulioram c Aodia qoid iali dicunl? ail Domiooa: cNuoqoaaa logem ot conlrariam logi, ticot ot Domiooa facit logieiUrEx oro infanliam ot lactooUnm perfecisli manifoalom, dieooada: cQoare voa irtoagrediniial laodoio > iJ quod a Da*id in Filiura Del diolom prrceptum Dei proptor iradiiionooi Toalraai t orat io fadom oalondona ot aJgnificans, iltoa Non aoluro aoloro por prcvaricaiiooem fnulrali qoldem nosdro tirtotom Scripione, ol diapoaiiio- sunt logo Dei, miaooulo* TiiMiro aqua; aod et neio Doi; ae aotom oaao qol a propheiis annonila- aoam legero coonrario atatoorool, qo uqoo o d los sli Cbriatoa eojoe nomoo in omoi torra laoda- buc Pbarisaica vocalor. |n qua qusedam qoidem lor; ox oro infanliom et lacloniiom landom perfi- aoforuni qoasdam rero addoot qoatdan aoiem, cienil (52) aoo Patri: qoaproptor ol elovaia eel roa- qaomadmodom volaoi, Inlorprotanlor; qolboa aiangniflceniia ejua aopor ooeloa. lor singalariier maglsiri eoruro : qaas iraditiooes 4. Siorgo idom ipao adest, qol pnedicatoa oata volontos viodicare (59), legi Dei lnsiiioooU ooa a d propheiis, Dooa Dominus (55) noater Jeaoe Cbrisloa advootom (60) Cbrisii oon aobjocii osae volaorunt; ot adveoioa ojoa plooiorem graliaoi etmajorom mo- sed ei Ootoinooi arguobaoi aabbalia caranieao nerationem allriboilbis qol sosceperonl eum; roa- quod qoidoni sicol pradixirous, lex non probibokau aifesiura, quoniam el Paioridom Ipao eai.qui a pro- Eieoim ipsi aecoudom aliqoid corabani, tfrcooapbelia annoniiatoa osl, ei oon alterius Pairia agni- cidentci (61) bomiooai ia aabbalo; ao aoioai Ipooo rtooero fecii vonioos Filins, aod ejosdem qui ab inl- redargoeboot, por (62) iraditlooom el praelio predicatns est, a qoo ot libortaiom dotolil bla dictam Pbariaaicam Jegem iransgrodienloa prao* qoi logitime, ot prono aoimo, ol loco cordo doscr- copium Doi, ot pnecoptom legis ooo babootea i d Tiool (54) ei: coolompioriboa aulom, ct non sobjo- oal dileciiooem, qo esl erga Deoro. 2. Qooniam aoiom boc primam oi maximvaa olia Deo, aod in gloriam (55) bominom exteriorea nmnditiai (86) tocUniiboa (qoasin flgnram fuioro- pnoceptom eel, aeqoona aoiem orga pro*imoa> rom iradiue erant, velut uiubre cujuadam descri- Dominus docuii, toianv logem ei propbetas peodere ptiononi facienle lege, alqoe delineanto do lempo- dicent ex ipsis pneceptis. E l ipso aotom aliod ralibosancroa, do lerrenis coele&lia), fingeutioos majoa boc praecepio non detulii aod boc ipsoaa ptaaqoam qo dicta aonl seso obaenraro, (anqoam reno?a?it sois discipulis, jubons eis Deum diligere diligenllam aoam etiam ipti Deo praferenubus, intua ox loto cordo, et caHeros quemadmodum so. 8i autem plonia bypocrlsi, copidhate, ei oroniraaliiia, aoiem ab alio deacendisaot Paire, nonquara ox lego in aempitornom (57) aitulit pcrdiliooem, abaciodens primo el summo oaoa esset pracepio, aed otiqoo omnloiodo ooilerotor oiajus hoc a perfoeio Pairo eoa a Tiia
9 9 9 M 9 9 11 M 9 9 9 9 9 t c 9 9
Pial. xxxnr 9.
9
Mallb. xxi, 9. lbid. 16. " Cap. X X V . ' Isa. i 22. Maiih. xt. 3.
9 9
in (48) Introeume *o, omnes. Velot Feoard. cod. ol I>
gloria.
9
Olarom., itUroeunle, eum omnet.
(49) Clamantti. Ei dicenitt, qood addont edill., ondsi aoctoriiate omnium mue. (50) F i / i . ltt Arimdel. cuni qnibosdaro Erasm. odiil. et Oxon. iuxla evangelicum lexlum, filio. (51) Noleniibus. Credere addiiur in ediiu, sed in noilo mss. nosirorum apparet. (52) Ptrfieienti. Sic mss. oiunes, uisi quod Otiob. etMerc. 2 viiioae habeanl ptrfcci$ii. EJitores vero poaooroot per/Uietuh, haud advertentes perficienli ablauvum abaoloiom easo, ac siibiutelligoiidom tpeo, videlicei Cbrislo, ot ail aensus : ipio perficiente sao
Patri.
(56) Exieriore$ munditiai. Sic Fooard. in roarg., Clarom. et Voss. mcliiit quam Eraa. Gallaa. ot
Fcuard. loxtn, exieriore$ re$ mundi kuj*9. (57) ln tempiUrnum. Edil. tempiternam.
(58) AggredUmti. Graeco, ni fallor,

vel, , fabrieati, moliti, tlatuetuu, eic
(59) Vindicare. loFeuard., Grab. eiYow., ooodlcare; in Aruodel. vindicari; tod io Eraa. Cl GaJlaa. corrup lejudi care. (60> Ad advcntum. Ad ox Arand. et Merc 2 rooto adjecil Grab. In cod. Valic. lesle L. Laliido, in odventum. In Glarom., si bene Iegam, scribiiar, toaii
iuenli* ii$ advmtum ChristL . (61)i/p*t... curabant, drcumcidentes. lp$4C*TO~
(55) Deus Dominui. Sic Clarom. Feuard. marg., Aruod. 01 Yosa., Deus duulaxal. lu caitei is, DoiniHU9 laoium,
! 55)
54) Deurviunl.Chrwn., dnermnt. In gloriam. l u Clarooi. melius quani cxieri
bat circumcidiru, in Gbrom.ei Anglic oxoopib quoad ullimam vocem, Merc. 2 co<ld. A l palo ip$$ scribamm spbaluia esse, pro ipta lex sciliooL (62) Ptr. Um: 2 cl Oilob. vrovter.
% 9 9 9 t
100
9
CONTRA ILERESES LIB. IV.
fOOf
deferro, non eo uli qood a Deo logia fbiaaol datom. JaaUllam (00) vofentoa aiatnere, jo*titi Dei Ei Paoltia aolom : c AdiraplOtio,inquil, c k g i i , annt sobjecii. Finia enim legis Cbrifttos, ad josllliam (67).omnI credenli . > Et qoomodo flola legia dlloclio : et omoibos catori* evacoatie, manere Odem, speni, dileciionem; mnjorem autem ease Cbrislo, ai non et iniiiam ejoa esaet; qni onim floem iolttlU hic et iniliom operatuteat; et Spae oroniom dilectfonem el iieque agnltionora aine dilcciiona, quae ett arfa Deom , prsataro aliqoid; est qui dicit Moyei: cVideoa vidi foxaiionom poneqne mysteriorom compreb6flloaero,neqao fldem, poli mei, qui 6*1 in JSgyplo et deaeendi oi oroom neqne prophailam aed omnia vacut ei frostra (63) eoa ; > ab ioiiio aaaaecoa Verbam Dei aaooadofo eaae tlno dileoilono " : dileciionein vero perflcere et descendere, propler aalotem eoram qoi male haboronl. perfeclura boroinero; ot eom qoi diligit Deom 5. Qooniam aotonv lex pnedoculi boroinom ao eaaa perfeciam, el in noc et in fuluro. Nonqnaro eoim desinimoa diligentea Deom; aed qnanto qoi oportere Cbrislum ipaa facit manifeslum, el plos oora iniuiti fuarimoa tanio plaa eam dl- qoi inierrogavii eom qoid Jaoioo* viiaro aUernam b&reditarei lic respondena; cSi vis in vitam ialigimo*. iro!re cueiodt praecepia. Ulo auiein imerrogaate: 5. I A lege igitor ol io Evangelio com sit prl9 9 1 M 9 n 9 9 9 9 9 9 9 H 9
mum et maximom praeceptum diligere Dominom iQu? ruraos Dominua : cMon moecbaberit, DOQ occides, noo forabaria, noo falsom toaiimonioni Deam ex loto corde; debine aimile illi diligara proxlmum aicot aeipaum (64): oooa et idem oaioo- roddot, bonora pairom oi matrem, ot 2 4 2 diligoa dllnr legia et Evaogelii condilor. Consnmmaue proxlmara taoquam loipsom**; *olol gradoa onim xlia? praxopta in atroqae TesUmeoio cum propooooa prgecopta logis iniroiloa io viiam, ainteadem eamdem ostenderant Dcum : quipar- lontibua aoqoi eum : qua oni lom dioona, otnnibo* tlcoUria qoidem praecepia apta otrieqoe pnecepil; dioobat. lllo aotom cnra dixissoi: t Omnia fcci (61 forlo non Jocoral (68) , naro otiqno non dicorator aed eminentiora ei somma sine quibos salvarl non 6i: tCostodi praecopu >), argoena Dominut copidiest (65), in otroqoo eadem sotsil. 4. Quem aoiom non confondat Domfntit, otien- totooi ojoa dixil o i : cSi vi$ porfeetut 6a$6 Tada dena noo ab altoro Deo esse legem, sic diceas eia vende omnia que baboa ot divido pauperiboa, ol qoi a aa docebantor, lurbse et disclpplis : iSoper veni, seûere roo ; apoatolorom parlom procaibedram Moygi aederunt Scribae et Pjiarissei. miilens ei qui eic focerint: 6t non aharom Daom Omnia itaqoe qoaeconqoo dixerinl vobis, cosiodiie, Pairam annonliabal eis, qoi ttquebanlor oom el faclle; aocnndoro aul6m op6ta eornro nolila praeier ouro qoi ab baitlo a logo annomiatoe oal; foeoro: dieonl onim non facionL Alligant enim r.oc aliura Filium, nec Matrom, onlbyioosin Aon\* aarcloaa gratoa, ot imponant snpor humeroe bo- qofi foil in pasaione, el in dcfeciiooo; nec irigiuia mlnura; ipsl autom noc digilo quidem volunt oaa ÔDoro plooiludinem, qoa) racua ol incouataoa movero . Non ergo earo legeni, qoaa ost por oeienaa oat; D6C 6am fabobm qoaj a rolfqoi* ha> MoyaoQi data , iocasabat, qoam adboc ealvis flio- reilcis flcia oal: sod doeobat o i faooront pnocepta roeolymie aoadebat flori; sed illoa redargoobat, qoa? ab iniiio praeoepU Deos, et ot tetorem copldi* qood TOrba qoidom legis enontiarent, essont aoiem laiom per opera bona eolverent, 61 aeqaereolur oine dileetione : oi propier boc injusti in Deom Cbrfsium. Qaoniam aolom ea qu possideuiur, pauet in proximoa oxstiteranL Qoemadmodum ot peribus divisa, solutionem faciunt praetoritas cupidi* laaias a i i : iPopulus hic labiia me hooorat cor uUa, Zaccbaens fecii tnanifeslum : c Ecce, % dicont c diinidtom ex bonie uieis do paaperibu*, el ti cifjua ooiom oorum longe eal a me. Frosira aoiem eolont ni6, docentes ilocirinas et praecepta homi- quid fraodayi (69), reddo quadniplum . > C i P U T XIII . nom *.i Non peir Moysem datam legem dicens proeChriitum naturalia legi$ Otmceyia itoa diuoMtti; oopta hominum, sed tradiliones presbyteronira imo poiiu$ implevitu, exUndmettampliatu: qui ipaorum, qwas floxeranl, qoas vindicaniea froaira- ^ velirit legi$ jugum ac vincula ideo ab$iulil ui homo bantor kgem Dei, 61 propier boc noe Verbo cjoa jam liber ta jiduaa ac pietule, qum fiiioi decst, Deo purmt., iob](*cU sont. Hoc eoim 6*1 quod ei a Paulo dicitur do iatis : c Igooranlo* enim juaiiliaro Doi 61 snam I.Etqoia Domino* naioralia logia (70), por qos
9 9 9 9 9 9 9 9 C 9ft 9 9 n f
9
Rom. xiii. 10. I Cor. xm, 13. Ibid., 3. G a p . XXVI. Mauh. x x m , 2aoqq. "Isa. Ibid., 21. " L u c xix, 8. i x , 13. ** Rom. x , 3, 4. E x o d . m , 8. " Matth. xix, 17 aeqq. Cap. XXVII.
H H 9
(63) Fruslra. Alii, (rwlrata. I64) Seiptum. Alii, teipsum.
(69) Ex bonii nuit... (raudavi.
fraudavu Sic Clarom.
Arinid. ei Vosa. Caeieri, bonorum m$orum... de(70) Naturaiia iegii. Legero natoralom inielliglt, boininnm cordibue a Deo ineculptam, *eo, ul loqul*
lor Terioll. lib. Adv. Jud. Itgem nontcripiam, qum naturaliter itueUiaebaiur, t l Patrik** (anu Ugtm MoyH tcriptam m tabuiis lapideis) cutloditbatur;
%
(65) Non eti. Graecorom more pro pouibile non oil. Sicomno* msa. In editt., non potest. m Juslitiam. Deeit in Era. et Gallas. ot et in . Alaxand.
(67) Adjustitiam. Clarom., in jntliiiam.
(68) Et forie non fecerat. Ea saliom iolenlionis porhaie, el iotcnro affectu , qnem lex evangelica reqtiiril.
qoasquo Decalogi praecopiia, quae poslea Deos Moyal Iradidil, coniiniiaviiqtie, poliftîoiooj conlinelur.
991
S. IRENiEl EPFSCOPI LCCDUNENSIS ET MARTYRIS
993
qui feclt coelmn et leiram , hanc Deom conilieba- Vitfone exlrabens noa, et a duris (7) et infntrtoosia cogitaiionibus irauaferensnos, et limitera Abra* lor (67) : ti docms represenialione (68), qaod in ter hominee bomo (69) futurus estel Filius Dei, per has fldem in nobis conaliluens. Quemadmodom ei cujii* adventuai seroen ejas erat futorum quosi Paabia tesiiOcalor, dicena, uos eaae fllioa Abraba alelbe coeii, concupivil eam diem vidcre, uli et aecundum aimiliiadinem fldei, et repromtaaiooen complacteretar Cbrislum : el per spirilum prophe- baredilalia 5. Unua igfinr et idem Deos, qui advocavil Abratiae eam videns exsullavit. Propter quod el Simeon ex semine ejus ro implebat gratulalionem palriar- bam, el repromissionem ei dedil. Hic esl aotem t*> cha, ei dicebat: c Ntinc remiltis (70) eervuia tiiuin, bricalor, qoi ei per CbrUtum preparal luminaria Domine, fn pare; quoniam videranl oculi mei *a- in mundo, aoa qtii ex genlibus credant. c Voa > luiare mam, quod parasli in facie (71) omnium aolem, inquit, c esiis lomen mundi " , boc aat, populorum : lumen ad revelalionera geiiiitim (72), qoasi aiellae CCDH. Hunc ergo recie oslendimoa a el gtoriam populi lafael angeli aotero gra- nemine cognoaci, nisi a Fillo, el quibuscunqae Fllulaiionem nagnam vigilanlibns nocle pastoribus ilus rcvelaverit. Aevelat aotem omnibua Flliaa, quibos YCIU cognosci, Palrem (77)*, et neque aiae enuniiavaron. . Sed el Maria ait : c Ifagniftcal anima niea Dominuni, ei exiullavii spiritua meua ^ bona voluntala Pairia, neqne sine admiuitlratione in Deo aalulari meo " : > desccndenic quidem ex.- Filii cognoscei quisquam Deum, E i propier boc diaulialione Abrahas in eos qui eraniex teniioe ejus, cabat diacipulis Duminus : Ego tum via, eriiat igilaniee (75) el videntes Ghrisitnn, et credeniea ei viia. Et nemo venil ad Pairem, nbi per me. Si ei; reciproca auiero rursus ei regrediente exsuha- cognovisseiis me (78), el Patrero meuin aiitione a filiia in Abrahain, qni el concupieral diem que cognoviaseiia, el amodo cogoovialia etim, et adveniue Cbristi videre. Bene igitor Dominus no- idialia . > Ex quibus manifeslum eat, quoniam aier leslimonium reddebat ti, dicens: Abraham per Filino), id est par Verbum, cogooadtnr. pater vesier exsoliavit, ol videret dicm meam, ct 4. Propier boe Judaei exceaaerunl a Deo, Vertidit, et gavisut eet . bara ejus (79) non recipienlea, sed paianiea per 2. Non enliu tantom propier Abrabain haec aaipaura (80) Pairero aine Verbo, fd asl sioe Filio, d i x i i : aed el ui oslenderel, quonfam omnca qui ab posse cognotcere; Deum nescienies eum qui in iititio cognilum babueronl Dcuni (74), el advemom figura locuiua est bamana ad Abraham (81), el iteCbrteli propbetavenini, revclationem acceperunt rum ad Moysero, dtcentem : c Videns vidi texalioab ipso Filio, qui el in novissimls lemporibus fisi- Q nem populi niei in iEgypto, et descendi Hberaro bili* et paasibilis faclue est, el cnm bumano genere eoa . > Itec eniro (82) Firioa, qui esl Verbum Dai locutns esl, uii ex lapidibut excitarel filios Abraha?, ab Inilio praeatruebal (83), non iudigente Palre anei adimplerct repromissionem, quam promiaeral gelis, uli faceret condiiionem, et formarei boraillli Deut, el facerel (7J>) semen ejus tanquaiu etellas nero, propier quein ei cooditio flebai: neqae nircoeii, quemadirodum ait Joannes Baplisia : c Po- us indigente minisierio ad fabricaiionem eoram, teus est enim Dcus ex lapidibus isiis euecitare tilios quae facla sunl, ad disposiiioncm eoraro negoiioAbrab . lloc autem rerum, tn fecii Jesus, a lapiduni reqoae secundum hominera eranl; sed babei rum, qoaa babenla
M i e M M M
Joan. vm, 56. Cap. XVI. * Maiih. m. ^ L u c . n , 29 seqq. * Ibid., 8 aeqq. Luc. i , 46. . 9. \ R n m . iv, 12 seqq ; ix, 8, ei Gal. iv, 28. Mallb. v , 14. " Joan. xiv, 6, 7. " Cap. \XVII. * Exod. , 7,8.
w 1 1
Htebatur.Verbis VerbissaDra in iifie fine vad adLuc. Ltic.n, .88ei el17. 17. (67) Bune Deam confilebaiur. siipra in ' (74) Deunu Alii, Domittum. capitiu 5, . 5, ex Geu. xiv, 22, ciiaiis.
(68) Et dociu$ reprmttntatione. De Iriuin illornm
(75) Ei faceret. Edili, *t faceret.
apparitione loquilur, ait Feuardenlius, qiiorum (76) Ei duri$. Feuard. ex vei. cod. eui coiiaeaununi Filiura Dei fuisse, quem adorarii, ci Doini- liunl V(*88. el Grab., el nottrii durii. nuin Deiim suuin vocaril, magna concordia dicual (77) Cogno$ci Palrem. Ita Clarom. melioa quam Justintis M. in Diatogo; Terlullianue l i k De carne caneri onmca, agno$ci vel cognotci Pa/er. Chmti, el lib. contra Marcion.; Etisebius lib. (78) Si cognomteiii me, elc. Eras. ei Gall.. $i Hitt. cap. 1, Alhanasiiis scrni. 5 conira Ariauos; cognevitth me el Patrent meum eognotcitis, .... et Hilarius lib. iv De TriniL; Cyrillus Hierosol. ca- tidittit, oniisso eum. (juam vocein omiii ei Ipae tecb. II ct 12; Ambrosius Itb. n De Abuxham, cum iiadeni et Glaroui. ac Merc 2 , quia aupra cap. 5 ; Auguslinus lib. u De Trinit., cap. 11 lib. , cap. 13, num. 2 oitiitlittir in oir.nibus IIISS. el 12. Addidi vero ex Glarom. ulique post meum; qua vvx Jegitnr in Vulgata. (69) Homo. Dcest iu Merc. 2 el Voss. (70) Remitltu Clarom. v.i Voss. dimitti$. (79) Ejus. Ediil., Dei. (80) P$r niptum. Gratcorum raore pro.... *wr(71) Parasti in facie. Sic Feuard. marg., Glarom et Arund. In Voss., paranti ad faciem* In cab- /m, geparatim. lerif ciini Vidgala, parani anle faciem* (81) Ad Abraham. Perperam addunl edill. el i(72) Ad rnelationem geniium. Ita ex vel. Feuard. roa, quod expun.xi auclorilaie veleris Feuard. cod., coil. emendavi. Gaeleri oimies corrupte, el sacro Glarom. ei Vost. textu repugname, ad revelntiouem, vcl in revtlaiio(82)\Ha>c tnim. Eraa., Gall. el Feuard. malo, aem, aut in etelatione oculorum, Vox eiiim oculo* hic enim. ram. scriliarnm sphalr.ia esl, pro populorum. (83) Pnntruebat. Fcuard. iu marg., CUroui.,
9
(73) Vigilantu.
., evigii^.uei. Respicil auctor
Arund. el Yow., pmtriubai*
CONTRA 1LERESES LIB. IV.
copioeum el inenarrabile minUierium. Mioistrai modum fccit iu muliere, qo ab eo corata ett, enim ei (84) ad omnia soa progeniea ei flgoraiio manifegle diccns bis, qui non gimilem Abrana basna (85) id eat Filios et Spiriiua sanctus (86), bebant fldein : c llypocriua, unusqiiigqoe vegiram Verbnm et Sapientia; qtribug gervinnl, el aobjecti die Sabbatortim bovcm stiutn, vel agiuuui DOR golaant omncs angeli. Vani igilur gnnl qui propter vil, et ducii, ei adaqnal? Ilanc aaiem, cum sit iHia boe, quod dictum t i t : c Nemo cognoacii Patrem, Abrah.*, quaoi alligavrral Saiacsa decein el octo nlai Filius; alteruot introducuol ineogniium Pa- annis, non oporlueral solvi (95) nb lioc vinculo in ireui. die Sabbalorum *? Manifrsluni esl igitur, quoCAPUT VIII . niam eot qttl gimiliier at Abrabam credebam e i , Vtwoi ette Marcionem et aneclat, qni Abrahnm Mlvil, el viviflcavii (94), nibil exlra legem faciens, salule per Chri$tum impertila txctudunt; Chriitum curatig in dic Sabbatomm. Non enim probilwbal enim non Abraham modo, ud ei temeu ejnt in li~ betlaltm aueruitu, Ugem implendo, nou totvendo, lexcurari (95) bomiues Sabbaiis, qtue el circuincidum eiiam S*bbati$ curabal. debal eos in bac die, ci pro populo jubebal mini1. Vanus auiem et Marcion, et qui ab eo, expeU ateria sacerdoiibua perlicere; sed el inuiorutn anilautea ab baerediiale Abrabam, cui Spiritus per _ malium curalionem non prohlbebaL Et Siloa mnltoa (87), jaro antem ei per Paulum tesliniontam eliara (96) saepe Sabbatig curavil: cl propUr boc reddil, qooniam c credidil Dco, el dcpniaium esi aggidebanl ei niulli die Sablialoruiu . Coiitinere ei ad jueliliam * : et Doniinug (88), pritmim qui- cnim jobebal eog lex ab omni opere gervili, id e*l tfew de lapidibua exdlang flliot ei, et faciens se- ab omni avaritia, quae per negotialioneni et rclimea ejns qtiaat alellaa cli, dicena : c Quoniam quo lerreno aclu aghur (97): animae autem opera venfient ab Oricnte el Occideaie, ab Aquilona et qua? fiunt per geaieniiain , ci sermoneg bonoa, la Augtro, ei iccumbent COIK Abraliain, ei Isaac, el aiixilittm eorum qui proxtmi gunl, adborialiauir fieri. propier boc Domiiiitg argoebal c*og, qui Jacob in regno cotlomm ; kerum diccit? Jutnjnato exprobrabant e i , quia Sabbaiig curabaU daci* : c Cum videriiis Abrabam, el Isaac, el Jacob, el orones propbelag in reguo coeloruui (89), voa Mon eiiim goltcbal, ged adimplebai lcgein, goinuii auiem projici foras . > Manifeatum esl ergo, quo- gacenlotig operam perflcieug (98), propiiiana pro niam qui coniradicunl saluii ejus, el alierum pne- boininibug Deuni, el cmundang leprogog, inflrmog tar cum, qui promisaionem fecerii Abrabae, foriaant curaug, ei ipse moriene, uii exgiliaiug bomo (99) Dcum, exira regnum Dei sutit, el exbxredee gunt exiret de condeinnaiione, ei reterlcrelur iiilrepido ab incormpiela (90), frustraiiiee (91) ei blaspbe- C ad goam baercdiiatem.
9 M 4 I f 9 1 a e
manleg Dctiin, qui in regnum coeloruro introducil Abrabam, et semcn ejus, quod ei Ecdeaia, per Cbrisium Jeguiii, cui (92) ct adoplio redditur, ei barrediias quao Abrabae promiua esl. 2. " Vindicabal enim aeinen ejus Dominug, golveiif a viuwlii, ei advocang ad saluiem, queuiad~
M 9 1 f
5 . Sed el eetiricnles accipere Sabbatig cgcam ex big quae adjacebant vefabai l e t : 2 3 7 ~ lere auiein et colligero in borreuiu vetabat. Et idco Doiuinug big, qui incugabanl discipulog ejug, quo* nSam fellenies gpicag manducabaut, dixtl : c Nec hoc legigtig, quod fedl David, cum cguriiasat, qucml u t f
4ft
Cap. XVIU. Koro. iv 5. Maiib. vni, I I , ct Lnc. xm, 29. i m , 15, 16. " Joau. ix, 14. " Gap. XX.
Ibid.,28. Cap.XIX.
**Luc,
(95) Oportneral lolvi. Mcrc. 2 , oporlnU tofvert; (84) Mimtiratenim et, eic. Vid. Diggerl. 3,art*5, quibug Eras. cl Gall. editl. quoad posierius ferbum (59. (85) Figuraiio iua. Hig rerbig Spirilum sanctum congonant. Oltob., oporluerii tolvere. (94) Vhificavil. Ila Clarom., Voss. ct Arund. modesigitari, demongtral mox gulyecla explicalio; unde mteiii vocem male ab imerprele reddium Hns qiiaiii caiteri, vivificat. (95) Cururi. In ediiL, cnrare. uigsc per tua : vcrti debuisKct ejut, nt niniirum fignrniio ad progemem gen Filiuro reforatur. Nam D (06) Et SHoa etiam, cic. Memoria lapsng lrcfii Stlo:c pigcinam cutii probalica confniulerft vidoiur. Spirilum *atciuin Filii figurationem geu iinaginein dici a SS. Pairibu, iiolissiminii egi. Sic Albanu- Illain euim *<vpe Sabbatis cura$s$, nullibi legiinug : giug in epist. 1 ad Senipiotieiu, Spiiiliiin sanctum at ad islmg crepidiuem jaciiisse plnres laiiguidos in
ail eaae , tigttium quod FUhm exprinut. ei
liagiliug advert. Eunom. pa^. 116 : pky 3 , , , , , elc. Imago quidem Ut\ CAmiNg, qui esl, (. imago l)ei invisibilis :
imnqo vero Filii Spirilut, eic.
die Sabbali, ex$pictames aqutc moium, e quibua unum triginia et octo annos hcbenlem in infirmiiat
$ua, a balvalore curatuin fuis*>c scribil Joanuea cap. v. (97) Agilur. Iia Clarono. melius quam caelcri,
agilaiHr*
(98) Operam i*erficien$. Edit. Oxon. cl Merc. 2 , (86) SunciHt. Deesl in Anglic, scd non in Cia* opera perjicienu Eras., GaU. ei Feuard., operamfM* roni. (87) Per niultot. Per Mosea fcilicol el oinnea ciens. (99) Uii exMiliatM homo elc. Allndil, inqiiii prepbeiag. Fcuard., ad llubrawmm lgeia. qoa?, nioriuo summo (88) El Dominut. Supple, UttimoniHm reddil. (89) ilegno ccelornm. Ediit. CUIII Merc. 2 , regno poulifice, vxsnles doiiiniii redire ptirmiUehal : el qui liic ex*iliatu$ homo dicilur, cxsul taitithii signiDei. iic.tlur : Grxce foraaa liou malc ] (90) A6 incorrupieln. Edill., incorrnptela. liaicmr. (91) Fnutruntes. I. e. ipernenlet, rejiiente$. (&) Cwi. EcciaiiC videlicct.
%
S. IREN.El EPISCOPI LCGDUNEKSfS ET MARTYRIS

admodum introivit ia domom D d , ei panca pre- aed Dominlca perfldabaat rolnisleHa, legem (6)
9
pogiiionig manducavii el dedii drqtti coro ao araai, quot iian licebal mandacare nUi aolig *acerdotibag T per tegig verba gnog dtgdpulos excnana et gigniflcgiig licere gacerdoiibug Ubere agore. Sacerdog tutciri tcilos fueral David (1) aptid Oeuin (2), qaamvia Saitl pergocmionem faceret ei. , U - Oinues enim jattl gacer . doialem babeat ordinera (5). Sacerdoiet aaiam gual omoet Doiuini apogioll, qui neque agrog, neque domoa baraditant bte, ged aemper aliari el Deo senriuni. De quibug el Bioysea in Deuicrotiomlo, in banedicilona Levi a i i : Qid did i palri aao et mairi aua : Non aovi te; et fratret iuot oou agnovil, ei flliot tuot abdicavit: eagiodivii prascapia tua, el leturoenloni luuro geravil*. > Qni autem gunl, qoi derdiquerunl pairem tmaireni, ei omiiiboa proxiinls renuniiaveruni, propler verbimi Dd el tegtamentunt ejus, niti ditcipuli Doniiui De qoibus iterum Moygea: c Baeraditag auteut, t inquit, c non erit eit. Dominng enita ipte basredilag ipsorvm * . > Et ilaruin: Nan eril saecrdoiibug leriiis in tota tribu Levi parg, neqoe aabstaniia cuin Israel: fniciifleauoneg DoNiitti gubgiantko eomm (4) ; mandotabunl eat . Propler hoc el Paulug: Non inqoiro, laquiu dalmn; aed inquiro fruclam \ > DiKipuiig, hiqtiit Doniini (5) leviucam gabttanliani Q nabentibug, Hcebal elg egurieniibae, a geminibng accipere eftcam : c Dignug egi enim operariug eaca ana . > E l gacerdoleg in leinplo Sabbaiuin profanabanl, el rci non erani. Quare ergo rci non erant Quia cuin eseent io teinplo, non ga^cularia,
U 9 B u k v a M 47 M u
adiinplenleg non aoiero praetereonies legeni ;qaemaditiodara ie qoi a semetipsa arida ligna attalU in caglra Domini, q u i o l juste (7) lapidatvt esL t Otnois enini arbor, qu facii fraclun bonnro, abadndetur. ei in ignen miiieiar *. E l : c Qtiicnoque leinplam Dei violaveril, vlolabil iliaai Deaa . > CAPUT IX . Ulriuupu t9tam$*ii umtm c$$e ettetortm, / icopumtqtu pracipuuM* 1. Unius Igitur ei ejntdem tubslanliae anat omnia boc eet, ab uno et eodem Deo, qaenadroodam et Domimig ail disdpolig: c Proplerea omnitscrilta dociug in rtgno codorom timilia eat bomiui palrilaiiiiliae, qni proferi de tbesaaro tuo nova el velera . Non aliaram quidetn Telera abemA rero(8) proferenteni nova docoii; ged onom rt euiudera. Paiarfamiliaa eniin Dominua a$i qoi noiverta* domtii palernai dominaivr: ei aarvla qufileai, el adbnc indiaeiplinaUa condignani iradetta lega; Ilberia auiem, ei 8de Jttatifieatia coagraeniia daas procepia, el flliig adapariona goam bsraditatoat. Scribag aotem et doctorea regni coalanim aooa dicabal diacipolos, da quiboa ei alibi aU Judaeb r c Ecce, mlllo ad voa gapienleg, el aeriuaa el doctoreg, ei ex eig ocddetia, ai effttgabHig a dfitate in ciYiiatem . > Ea auiem, quas da ibegaara proferiindir (0) no?a et vclera gino coniradictk>nc dao tegtauienta didt : ve(ug qaidem qnod anic fueral, logigdatio ; iiovuro (10) anieoi qti aeeon- dum Efangclium aai converaaiio, osiendii, deqna David a i l : Caiitaie Domino canUeum DOTUOI . Et laaiag: t Caniaia Domino byinnnm novun. iium (11) ejug, glorificatur (12 )rwoien ejoa a
M f 9 9 M 9 9 9
Numcr. xvm, 20, D*uter. x, 9. * Deuier. x?in. i. Liic. vi, 5, 4. " Dciiler. xxxni, 9. Mailh. , 10, ei vn, 19. I Cor. m, 17. " Cap. XXU Philipp. iv, 17. Maiib. x, i0. Matib. , 54. * Pgal. XCY, 1, ei XCVII , i . Maiib. xin, 52.
w M
(I) Sacerdoi auUm *citu$ futret David. Apaiiag agl vorboruin igtoruin fcnsiu. nec in iii onVnder^t el cxcug quigpiam. Neinpe Davidem vocal lacerdotem fdiNm, quia omnet jntli (vel ul babct alia leciio mox indicauda, omnit rex jutiui), sacerdotalem habent ordinem. Idipguin e*i quod dc piig quibuaqiie Chngliauig dixil Petrng rpisu i , cap. 2,
qno eam edidil Halioixiux iu YUa lien., paa. 498), quaro in Yalieano lil. B. lii. 9, et Amoniug ftMiasa sariu. i , part. : ^ . Omnh rtx juttnt unerdotaUm A4of ordinem. Qiiee quidoui lcclio, uiâ qtiideui aeiiieuila Vulgata? praeleremla videiur: arciius ciitm tobacrci RegaU $*cerdQfium, $anct*m tectrdoiium ett*'; vicum ea qux pnccedil de Davide aeiiteniia. Eam l delicei, ul Ktaiim explicai, ad offereMda$ D$o spiri- men, nullo baclcniis favenie codico Laiino lcxiui Udu Aotfia. Ecc tatueti, Grabitig primug oimiiuiii, iuiercre, rdigto aiigcl. (4) Sub$lantia eorum. ., tmbttantiu torvm* quam aciam, iis lren;ei vcibig niisere abutilur, ul (5) Domtni. Sic Eeuard. i marg., Ciaroin. et aaiictiggiiiiiiiii aiiiigiiiem pcr fae ei ncfag, ei oblorlo, ul atunl, collo, puriiauig iradai: quaai ilUua Vo.<g. Alii, Domtiitfg. (6; Legem. Aliqui, legii. tenlenlia fuerii, q*od omnctfidelestinl $acerdoiali
9
in Paralldii lit. R. tit. 2, tam Sn cod. Clarora. (cx
Qrdint ac potutuie pradiii, ejutqui exerciiium, mbi H$te*siia$ requirit, obire quta*l. Queiu abgurdiini
(7) Qui tl juste. Qni ct addidi cx Clarom.
aenguni golug in Irenaei verbig expigcalug fueiil; nuilug cerie aling ex morialibiig, si gauug fuerii, deprrjieiiderit. Sed de bi. consulc Diftgrri. 5, ari. 8, 190, ubi friiob novi editoris argumeiila lalo expendimug dissolvhuu&que. (2) Apud Deunt. Sic r.larom. el 4 Anglic, una iiii edil. Oxo. lu aliis edilion. iniuus rcclc, nem. Skuieiili.iiii baiic ex Ircnaro iioiiiiiialim, sed paulo abtcr transi npscrum Juaiiucs Daiuasccuug
proferuni.
(9) Proferuniur. lla Eeuard. in marg., Ollob. a4 Vong. Al Clarom. I Arund., proferemur; oetert
9
(8) Vero. ., quidem.
lO) iYomm. Ila realitui pro nora, iiullo quidrm raganie codice ; aed id aperio exigenie luui i cougiruciione, luni lota omiiouig erie. (If) /ai/tNm. Grasca , mdiug r r d didisiol iiilerpres priucipatu* #jwi.
9
Qpud ettm. (3) Omnet enim jutti $acerdoUtlem habenl ordi-
(12) (ilori/icutur... tiHUHMiunt. Iiodieriu C Y
coad. babeiii, ... , uloiificmit... an un:inbttHt ; ... /. S*d

t
997
CONTRA ILERE&ES LIB. IV.

M
99ft
l e m : virtuies cfmt Sn insulU annuntianl E l de (16), qaoiiiam ipsi Deam tidcbanl i ) ; neque Jeremias a i l : Ecce disponam, inqttit, c lesia- alium Chritlnro, ei Dei Filiumexapeciabinuts, scd mcntom noYum, non qaemadinoduiit dispotai pt- bune qni ex Macia Virgine, qul et patsus tsi iu trU>o* teatris > fn monte Oreb. Uiraqne auiwn quem et credimua, quein ei diligimu* (qoemadoio* tettamenta ei idem palerlamilias produxii, duin isaiaa a i i : dioenl in illa die: Ecce DoTerbam Del, Domjnos nottcr Jetas Chrielog, qui mious Deus noster, In queiti gperaviiiius, ei exsulei Abraba, ei Moyei eollocuiot e*4, ei noliis (15) lavimu* in saluie noslra . Petras aii in in noviuie retliloil liberlalem, el inalliplicaTii Eplatola t o a : c Quero non videnlcs diHgiiis, > i o eam, qn ab ipso est, grntiam. quil, iu quero nunc non rldenlct credidialis (17) 2. 91 c Plus eai eoin, Inquit, c lemplo b ! c , > gaudebills gaudio ineiiarrabili * >); nequo alium Pioa aolera el minoa non in bit diciior, qna inter Spiriium aanclum percipiinus, nisi huiic qul ett se eommanioaem non babeni, ei sunt eonlrari nobiicum, el qui clamal : c Abba, paier ; 61 naturaB, el pugnanl advereum te; etd in bU qu ki iisdem ipsie aogmenioro babebiiuus, el proftjuadem tonl subslaiHia, ei commooieaiii aecrnn, cknittt, ui jam non per epecolum, et per amigmal, sotain auiem nolUindine (14), el magniiodine dif- sed faeie ad faciem fruamur muoeribus Dei: sie ei fernni: qoeoudmodom aqua ab aqot, 238 lo- ^ nonc plus lemplo, ei plue Salomone pcrcipienias inen a lumlne, et graiia a graiia. Major esi igttur quod etl adfenms Filii Dei, non alierum didicimw legisdatio qoa in libertatem, quam qux daia eai in Deuin, prsier fabricalorem ei faelorem omnism, erfiimem: ei ideo non in unam gettlem, sed in qoi ab inilio nobia deroonslralus eai; ueque alieKHam imnidam diffusa esi. Onos aoiem el idem rnm CbrisUini Dei Filioni pncter euin qui a proDominus, qui plut qiian lemplum ctt, ei plut pbetis praxlicalus eau qnau Salomon, ei plot qoam Jonas donai komini5. Novo enim Teatameolo coguito el predicau b id esl soam pnesentiam et resarreelionem a per propbelaB, ei ille qui illud disposiloroi erat mortuis: sed non Deum immistans, nee aliuro prae- aecuudnm placiiatn Patris, pntdicabalttr, inani* riicans Palrero, ted eumdem ipfum, qul semper fesiaiut liominibus, qiiemadniodnui voluil Deue; faabel plura meiiri dometiicit; et proflcienle eorttm ui posaini seinper proficere eredentes in eum, ei erga Deum dileciione, plura ei majora donant, per lesiamenia maiuretcere pcrfeciom talutis (18). qnemadmodoni ei Dominut discipalii dieebai: Una enim salas, el uttos Deua: qtiae auiem forniani c Qooniaro et majora boruro vidcbiili . > Pau- bominein, precepta ninlia (10), l nou pauci gra* lus a i i : c Non quod jam aceeperim, atil jusiifl- Q dui, qoi ducutii bomincm ad Denm. Terreno qaicaios (15) iiro, aui jam perfecms sim . F.x parie dein el lemporeli regi (20), cum sit bomo, lieel eniin Kimus, etex parie propbeumua. Cuinauiero aliqnolies majores profecius aliribuere bia qui sunl cncril quod perfeclura e*l, qu aunl ex parle tubjecti: Deo auiem non licebil (21), cutu sii idetn de*tnieiur , Sicul Igitur, advenienie perfeclo, el teniper majorein graiiam prasstare (22) liumauo uon alterom Pairem videbimus, sed buocqueui generi velil (25). 61 pluribas iuoneribut astidue niiiic videre concupimus (c Beali enim mundi cor- bonorare eoa qtii placeni el ? Si autem boc esl
f 9 M 9 M M 9 9 9 9 w M et
lan. XLII , 10, 12. Jerem. xxxt, 51, 52. Pbilip. , 12. ' I Cor. , 9,10. alailb.
M e t
" C n p . XXII. Mallh. , 6. Joan. i , 50. 8. ** Isa. xxv 9. ^ l P e l . i 8. liuiji. 15.

9 9 9 9 9
9 9
batt forle memoriler allegavil Irensus, mi el *e- lio vitum esl. Perftctum au:em BilutU dixii Ircnaeut, pro pgrfectione eu contumnuitwue /if/ii, qaenlia. (15) t nobh. Sic Clarom. 1u Feuard. el Grab., gloria fidelieel wierna : quo ensu paulo aii;e acrigtu nobi$. in Erat., Gail., Arund. ei llerc. 2, s i l : gieul iyitur adv$menie ptrftcto, NOII alternm *atrem videbimui, elc. Ac prouide sensu> eat. l)t nec aai, nec et apparenL (14) MuitUudine. Al. perperam, *llUud\ne. potsiut umper proficere crfdtnu* iu eum ti pr varia tibi invicsm iuceedentia tenamenla malurtscere (15) Aal jutiificalui. Quod addilum a Feuard. anie jftflt/taitiM, expuoxi aucioriiaie codd. Glarom., qnatt $aluiis hHmanm cMtumiHUtw. 1. *. per varia Arund. ei Merc. 2, ac ip*iue lulica? wiionie, quai Iraianienta poaginl bouiinea paulaiim ad gloriaiu lioc addiniciilutii ex I GorinUi. IY, 4 , desmnpluiu aslernam perduci
eob bic exbibel, ul coiifUt ex vetueiiMimo uosiro
(19) Qua autem (ormant 4om/nem, pracepta mull*.
hominem, prwcepta autem muita. (20) Tirr$no quidtm et iemporali rcgi. In veU cod. Feuard. el S uis. , unu Urrenum quidem t MHftdo COtdt, (17) Cndidiith. Nostrl . T. codd. babenl, el temporaliiu regem. (21) HU qui **nl tubjecli: Deo nulem non / i qiHdeni melius, 9'6 crtdenlei avttm. (l$)Per Testamenta mature$cereper[ecimm wluiit. t$bit, etc. God. Glarom. paulo aliler: hit autem qui
r
cod. ro.Gnrco-Lai. Saa-Germaneusi, Auibrosiasiri Coiiimenl. ei aliis. (16) Mundi corde. Sic Clarom. cam anllqiia veraioite lulica, ei Graseo Evangelii lexiu. Gcieri,
Sic GIroin. Arund. ei Vots. melius et lrena*i argumeulo cotivenieutius quam caueri, qui formatii
9
Sic rectc veiua Feuard. cod. ct Glarom. ei forle eliain Vosa. cod. Hic salieui coiineniiiqiioadperffctum: de voce letiamenla , qiiam babeul Eras., Gall. cl Fenard., auibigo: biquidem Grab. cxcudi fecil teitemeitiutn : ati codicis Yoss. ati alierins aiicioniaie? dixii. Gaslcrum properfectunt, Erat., Gall., Aruud. ei Merc. 2 , per|ieratii baheul per cjfeciuin; uec iuclius cilruuiqiic ictiuere Feu.irdcn-
$unt tubjecii Dio non licebit. A l Vulgala lectio pra> fereuda videlur: quare, po*l Deo autem non iieebii^ subiiiielligenda qu praecesserunt, majons pro/e9
ctus atiribuere hu qui $unt tubjtcti.
(22) Prautare. Eras., Gall. ci Feuard. perprain el icpugiiainibiit oainibus mss., prusiat. (23; Velit. Uuc vcrbum addidi ex cod. Glaroin.
S. IRENiEI EPISGOPl LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
1000
pro&cere, altemm adlnveuire Patrcm , praeler eum inlniim Judacis: c Scraiamini Scripltiras, iii qaibus qui ab initto annunlialus e$l, ei rursiim, praeler ptiiatis vog vilam alarnara babere: ilte gantqo* com qni pttlaiur seconrio inveniitg 6gge, ailerum lestimonium perbibcnt da roe. E i non vuliig vanire lertium adinvenire ; ci ejuadem erit prctfeclas et a ad me, ui viiam babcatit " Qooniodo igilur telertio qiiartum, ai ab boc (24) rur*am alleram, stabaMur do eo ScripianR, niai ab uno ai aodeoa el alieruro : el fic aemper putans proflcere lalis cxgenl Patre, praiiisirucniea bomines de adventu aongvg, nunquam in uno elabit Deo. Expulsus enim FiHi ejm, ei pncnuntianles lalaiem qnc e$l abeo? ab eo qoi est, et revergng retrorsum, qnaerel qui- c Si enim crederetrt Moysi, > inqoU (28), c crededem semper, inveniet atitem nunquam Deum ; ged retie et mihi: de mc enlin ille scriptit " ; > gciligemper incoinprebenstbililatia profundo nalabit, cei quod ineeminatue ett ubiqne in Scripiuria ejua nisi per poeniienliam conYcrsng, unde abjectus eral. Filins Dci; aliqnandoquidem com Abrabam k>qiieoi reverialur; nnnm Denm Patrem Deniiurgum con- aliquando cam Noe, daus eit mensurag (29): alifileng, ei cmtena, qni a lege el propbetia annun- quando auiem quaerens Adam (50): aliqnando aoieaa lialusest, 6;ui a Chriglo leslificatug est, qitomad- Sodomiiig luduceng jndiciam : et rureug eom videtuodtim ip*6 ait ad eos qui accugabanl ejus disci- retnr (51), el in Tiam dlrigii Jacob, ei de rubo pulo*, qnaai non gervarenl (radilioncin gcnioriim : R qiiimr cnm Moygo. Et non egl nuinenim dicare \u c Qtiarc vog fruslramiiii prrcceplum Donaini (25), quibug a Moyge oatendimr Filius Dei, cujug etdlem propter tradnionein vegiram ? Deus enim d i x i l : paggionig non ignoravtl; acd figuraiim praanunliavil Ilonora patrem el matrcui; e l : Qui maledixerit eiim, Pagcba nominang: e4 in eadem ipga, qoa? anie palri aul matri, morie moriaiur . E i iierum ait tanlom lemporig a Moyge praMicau eat, pagsos egt eis: c Et frustrali estis termonem Dei (26) propter Dominus adimpleug Pagcha. Non aolum anlem dieoi iradiiioneii) vesiram " ; > maHifestUtliiie Pairero deacripgii, aad et locum, el extremiiaiem lempo* et Deom (27) confiieng Christus eum, qni io lego ram, et aignuro occagna solig, diceng: c fton potedixh: Houora palrem et inairem, nl libi bene ris immobre Pascha in uUi alia civiiatnro iaarniu t i l . Verbtim enim Dei coufessus esl logi pra> qaag (52) Dominug Deus dal tibi, niai in eo loeo ceptum vcrax Dctia, el neminom aliertim Deuoi ap- quem delegeril Dominus Deug (utia invocari oomea peUavit, quara snnra Palrem. auum ibi : iminolabig Paacba vegpcre ad occasum aolig". 239 CAPLT X . 2. Jam aalem ei roanifcia?erai ejag adventum, Vileris Tntamenti Scripturat, ea$ potmimum qua diceng : c Non deeril priacepg in iuda, oeque dux Mvyte ejcaraias $um Filii Dei ubique paaim mt~ (] minisu, eju$que advenlnm ci panionem clarissime exfemoribugejug, quoadugque veniai cei repoeitnm pr<gnuniias$e ae proiude ab uno el eodem Paire (55) esi, ei ipga eat gpea geatiam; alllgaua ad viinspirante manatsel leui pul!um guum, et ad belicem (54) pnllum agina?. 1. Bcne igitur eiJoannes memiuil diccniem Do- LavaUi in viuo stolam guani, 64 io aanguino
9 9
9 t
v, 46
llaiih. xv, 5, 4. lldd., 6. Demer. xvi, 5, 6.

, e
Exud. xx, 12.
Cap. XXUl.
Joan. v, 59 40. " *bid.
(24) Ab hoc. Erag., Gall. ct Merc. âdhnc. ritale delelis, enm eodem cometurms, texlum restiluere dubiiavi. Illnd auloiu, damt ei$ nun&uras I3iri!iutt6 frngira retiiinil Feuard. cxplico tiirn de arca? diiponsionibug, qnag Dens No(25) Uomini. Eras. 61 Gall., dmnnm. (26) Strntonem Dei. , legisse eitio |>ra?finiTii,Gcu. vi, 14 seqq., lunt da orbig lerideiur Irenaûg, quoiuodo et bab6l cod. Caiilabrig. rariiin dUlribuliono, ab eodem iugsu Dei itiler Irea (ilios facta, Gen. l , juxla illud D. Pauli Aetor. Edili vero babenl , mandaium. (27) Pmtrem t% Deum. Iu Aruudel. 61 Merc. 2, xvn, 26 : Fecitque ex vno omtie genus kominum inkabitan tuper univenam facietn terra> dtftnient itotnia Patrem et Dominum, sicut Eras. ct Gall. ordino invergo, UowtHum tt Patrem. Al Feuard. uiroque letupora, $t termiuo* habuationi$ eorum, luiu deni qtie de terra? proiuUgionis ab Abraba* postoris quonreienio, Dominum ct Dtnm Pairem, dam pogsidomlas fintbus, quos ipsi beus pra?4i>oii(28) Ittquil. Addidi ex Glarom. Atiquando quuiem eum Abraham loqueiu, ali- alravit, prassiiluiique, Gene^. , 14 61 47, 61 xv. qnaudo eum Noe, dans eu meniurai. lia Clarom., 18 ei seqq. (50) Atiqnando auiem quatrent Adam. llvc quoVog. et veius Feuard. codcx (ut ex ejtig adnolalioue coi(igiliir),exvepio quod iu boc oxgtal ei pro eii. que (lesiinl in Erag,,Gallag., Arund. ci Merc. 2. (31) Videretur. Edili. cuai Aruud. cl Merc. 2, ciErag., Gallag., Aruudel. 61 Mcrc. 2 legiiur : o/t9 9
detur. qmindo quidem cum Abraham loqucni, atiquando (52) Qua$. A l . qttum. cnm eodetn eometuru$; oniigsig, aliquando quidem (35) HepoiituM. ln Feuard. marg. ei Voss., recum IVoe, eic. Fcuardenlio vero, qtiem gecuiug osl Grabiug,uiraqii6gervata leciiotio &crtbere vigum csl: promtisum; quoiiiodo 61 Movaliaiuii babcl lil>. IM Trinit. cap. 9 aliquando quidtw cum Abraham loqueiu, c*m eodem comeiurut; aliquando cum Pioe, dan$ ei memiura$ (34) Heticem. Sic pro tlicem reposni aucloril.
9
Ubi V0C6U), aliquando aitlc cum eodem propria au-
clorilale 6xpuiixii. El tamen bsec ipsa vox ogtembt, aliad ptriodi membruin hinc incipere, uc proindc isia CMIN eodem eome$urus ab iuiperilig librariis acripla fuiggo pro : eum Noe dan$ ei$ mensura*; quia, quid gibi vellctil memuras ilhe, non inleUigtibanl. yuare ex citalomm irium volerum codicuiu auclof
9
Biblici lextus 0% in quo legiiur, . Uclicetu etiain K'git Gyprian. lib. Adter$u$ JudueoM, cap. 21 in currecti&exeiuptanbus Qui in insa. cudicuai loclione verâii siim, uoruiil qiiam fr6f|ti6iiler e coiunmleiur t ,* ac proinde iiiirum si pro elieeui aiil lielicem gcripserinl aiiiaiiueiiseg,i/ir6i. Helixzu * ieiu Gr.tra vox csi, gigiiillcaug vil clavirulaiu.
1001
C O N T H A HJERE8ES U B . IV
1001
puliuai aoom; lanifld (35)oculi cjoa vioo (50) rante aorvum (40), 61 adoplanlo lo filiom, eiapto et eandidi detiiea ejaa qoam lac " (37). > loqol* lempore incorroptote (41) baerodiiatooi praatania, nnt enim bi, qoi omnia acraiari diconiur, id lem* ad perfeclionem hominis ? Plaamavii onim eum in p8 in qoo defeeit princops, ct dat ox Jada, ci qni aogmoniaai el increnienltiin, qoomadmodam Scrie*t genlitim 8p8 et qui viile et qid pullus ejaa, 61 plora dicil: c Crociie ei MoUiplioamioi . > 2. E l hoc Deos ab homine diifori, qooniam Deus qaod indanttiiiam, ei qui oculi, 61 qal donttt, e l qood vfnooi, at anomqaodqao cx dictis (58) exqui- qdidam fatil bomo autero fli: ei qnidem qni facit, n n l ; ollovooiont non aliom, nlai Domiooro no- senper idem eal: qood aulem fll ei iniiiom et meatram Jctam Ghrialum, oonanllalam% Qoapropler dioiolom ct adjectionem el angmeotom accipere Moyaea increpaoa popolom, qaod ingraioa oxoialo- dabei. Et Deoa qoidom.booo facit, bene aalem At ret a i i : Sic popolas falaoa at non aapiana fcaec boarioi. Deoa quidam perfectna in oronibue, ipeo DomiaorelribuiiUt ? > Etraraaaaignificana qoo- tibi aqoalis ol aimilia; loloa coaa ail lumen et to* niam qoi ab iniiio condidit et focii eoa Verbara, el lus mena et loiaa aobataoUa, el fona oonoinm boto noviuimU leroporiboe redimana nos et iîfl- noruro; homo vero profectampercipleoaetaugmeu* eaoe, oatoodiior pandena io Iigno ei credeni ei. lum ad Denm (42). Quemadmodum enim Done Ail enim: c Ec erit viia loa pandeni ante ocntoa aamper Sdem eai; aic el bomo in Deo inventus (43), loot, el non credee vilsa toaj . E l iicrom: aeiaper proficiel ad Daoni. Neqae eoiro Deue ceseat aliqnando in benefaciendo, at tocnpleiando bo Nonno hic idem Pater lout poaaadil 16, 61 fecii io ailnam: oeqoa boaio cessal beooflcium accipci^ eicreavU i e ? a l dilari a Deo. Exceptoriaro enhn bonitalis, ct organam clariflcalionis bono graiaa ei qui to CAPUTXI". fecil: el iteram exceplorium jesii jadicii ejushomo fiteret propketas tt ju$to$ premoviue adrtntnm C*rfSngratoa, aft, hunrqne tidere et audire erdentin appetih**, 61 speraen plaamaiorem, 61 sabjcctoa Varbo ajoa: qui plurirouni aeroper frociificaniibtis, ip$o per Spirilim tanclum u in Scripturis m$lantt, 0i $i*e $nl muiadone noru in die$ benefUih etkomiplua babanliboa Domintcmn argentum, daiaram ttet dlumte, potitrioru tameu cutHulatius aa prlopollicitue 68t: c Eug6 > inqaii, ser?e bone cl ribnt. fld6lU qnia Inroodicofldeligfuigti, aupar moha 16 1. Qoontam aoiOm noa aolum propboue et juaii conaliioam; iiiira in gaudium Oomini tui ; > ipva stohi, pneadentes per Spiritum aanctam (39)ad?on- Dominua plartmam promiileo8 (44) imn ojos oravorool ia iltud lompoa voniro, in qao ^ 3. Sicat 6rgo nonc fralificaniibu6 pUirimam da facie ad faciem fidarant Dominam goom ei termo- taramga pollidtoa 681 aocandum mnnmiionem f)t andirent jue Dominos fecic manifesiam, dicant gratia 8o4B aed non 86CQDdom commulationein agiii diaoipulia: Mulli propbelael joati capiaronl vi- tiotiia (ipaa (45) anim Domfnoa p6r86T6rat et idatn dre qoaa Yideiis, ei non tiderunt, ct audirc qiua Paler refeUtcr); sic ergoet poaierioriboe niajoreoi, audiiie, ei non audiemnl . t Qaemadmodom igiinr qnam qiua foit in veleri t68tam6nto muneraiioncrn concupieruot et aodire, el videre, niai pmoisaant graiix auribait unoe 61 idom Domioiia per auoiu adfaioram ejai adtentum? Quomodo aoiem Teniom. Ei llli 6aim per famaloa audiebanl pmscire poUieront, nisi ab ipao pnrscientiam ania mm regem, 61 madiocriier gaudabani (46) socuuaccepiftaent? Qoomodo aotem Scriptane lesdfican- dum qood aparabanl fanlnraro eiim: qai aoiam tur de ao nisi ab noo el aodem Dao omaia acmper pnesanlam tidaninl, 61 libertatera adapii 61 poliU per Verbum re?lata et osiensa fuUaenlcreileniibas; aonl ejue nauneratiooem (47), majoraai graiiam 61 aliqaando qaidam colloquenle ao caro tuo plaemaie, abondanlloram exaullalionero balianl gandenles da aliqoaodo aotero danie legem, aliqoando ?aro xregia adYema qaamadmodum 61 Datid dieil: probrant aliqaando exborianie, me dahicapa llbe Anima mea axaulubit in Domiiio, Jucnndabilnr in Gen. XLIX , 10 i aaqq. Ueui. , . Daut. XXYIH, 66. D6ul. , 0. Cap. XXIV. ^ Mauh. 1111, 17. " G e n . 1 , 28. lUtlb. 21 23.
f t 9 9 9 9 9 9 9 9 u 9 9 e w p w ? 9 B 9 Te 9 9 f M 9 9 t Ti 9 9 9 9 n n T i Te T f M 9 9
(55) LmtifeL lla Ciarom., Arnnd., Voea. aiGrab. D (*2) Ad Deum. Ediiu minus >6, D#o; nam JoxU Gnecnm . Ga?leri, imtificabuntur. raox aoqoilor umper prohciei ad Deum. (36) vtao. Edili codicea babeni 4 (43) 1 otvov, aaper vinum. Sad legies* videlur Irensua . ) Ipu... plurimumprontitien$. Sic voios Fenard (44) / , qoomodo oiiam babol cod. Aiexandr. od., Clarom. 61 Voss. Alii pcrperam ip$e.... (37) Oaam lae. SSc Voes., Clarooi. (quamvis in plurimutH promUu**. llmc vero ad prjpcettenlia, dahoc oaioodaior quispiara aoporacripaerii ioa, ol lo- turum u poUicituseit, referunlur; ncc proindeoorgalortonquam,baod advortena helieniamuoi oaso, rapioo 681 locu8, ol fraalra auapicaior FeoardoiH pro m*git oaoot /oc), 61 Grabias. AHi tanquam lae. liua. (38) Dictis. Sic Feoard. in marg. Clarom. oi Voas. (45) Ipu. , id$m poiios hic vorli debuiesol. 1 minoa beno, occnltU. (46) llii enim per famuloi audiebant et mediocri(39) Spiritum $ancium, Sancium addidi ax ler cod. gaudebaru. Al. Hli enim, qui ptr famulo$ audUClarom. bamt... mtdiocriUr (aina ct) gaudeba*t. (40) Serrum. Suum addilom in odiil. dcoat io (47) Mutieralhnem. Sic Vo*8. Glarom. remuneomnibot mas. rathnm; caieri, munerMitnum.
9 9 9 9
(41) IncoTfuptela. ., itcorruptibitm.

PATOOI.. G O . V I I .
32
991
S. IRE&EI EPrSCOPI LIGDUNENSIS ET MARTYRIS
999
qui fecit coelmn et lenram, bunc Deom conflieba- Hglone exirabent noa, et a duris (7) et infrorUiotit cogiiaiionibus irausferens no$, et tor (67): eldocius represeniaiione (68), qnod In ' ' sloiilera ' " Abrater hominee bomo (69) futurut eisel Filius Dei, per ha fldem in nobis consliluens. Quemadmodom ei cuju* advenluai seroen ejae crei futurum qaasi Paubte lealiOcator, dicens, nos este fllioa Abrab siellse coell, coocupivii eam diem vidcre, uti et ip*e tecnndum limilUudinem fldei, et rcpromUsioocm comptecieretar Chrislum : et per spiritum propbe- baredilalis ti eam videns exuillavit. Propter quod et Simeon 5. Unua igimr et Sdem Deus, qui advocavti Abraex temine ejus ro implebat gralulaiionem palriar- bam, ei reproroiuionem ei dedit. Hic est auiem facba% ei dicebai: c Nnnc remittis (70) senruuo , bricator, qoi et per Cbrislom praparal luminaria Doniine, fn pace; quoniam viderunt ocuti tnei tain mondo, eot qui ex genlibus credunt. c Vot luiare mum, quod parasli io facie (71) omniiim aotem, inquil, c eslis lomen mundi hoc etl poptilorum : luinen ad revelaliooera geniium (72), qoasi slelbe cceli. Hunc ergo recte oslendimoa m et gtoriam populi lafael . angeli aoiero gra- nemine cognosci, nisi a Filio, el quibuscunqne F i lolaiionem nagnam vigilanlibus noclc pastoribus lius revelaveril. Revelat aoiem omnibus Filias, enuDtia?eran; . Sed et Maria aii : c Magniflcal quibas vclil cognosci, Palrem (77)*, et neque eine anima mea Dominutii, ei exsullavii spirilu* meus ^ bona voluntale Pairia, nequeftineadmiuitlralione in Deo salulari meo : dcsccndeuic quidem ex,Filii cognoscel quisquam Deum. propier boc distilialione Abrabas in eos qui erani ex semioe ejus, cebal discipulji Duminus : Ego sum via, veritas igilanies (75) el videntee Christtiin, et credenies el viia. Et nemo fcnll ad Palrem, ntsi per me. Si ei; reciproca aaiem mrsus et regrcdieute exsolta- cognovisseiis me (78), et Palrero 230 meum ulitione a filiis in Abrabam, qui el concupierat diero que cognoTiaieii, ei amodo cogoovUUa etim, et advenius Cbriaii videre. Bene igiiur Dominus no- idittie . > Ex quibus manifesium eal qaoniam ler teslimoniuii) reddebat e i , dicens: Abraham per Filium, id eat per Verbam, cogooscilar. pater Ttsier exsulia?it, ul videret diem meuin, et 4. Propier boe Judsei exceseerunl a Deo, Vervidii, et gavisut est . > bom ejua (79) non recipienlea, aed puuntes per 2. Non enim taniom propier Abrabain baec aeipsum (80) Pairera sine Yerbo, fd tsl sioe Filio dixit: aed et ui ostendcret, quonfam omnca qui ab posse cognoKere; Deum nescienies eum qui in fuitio cognitum babueronl Dcum (74), et advenlum flgura locuiut est buroana ad Abrabam (81), el iieGbrisli propbetaveruni, revclafionem acceperunt rum ad Moysem, dtcentem : c Vidcns vidi vexaiioab ipso Filio, qui ei in novissimia lemporibus visi- Q nem populi mei in iEgypto, et descendi Hberaro bilis et passibilis faclue est, et cnm bumano genere eos *. t Itec enim (82) Firius, qui esl Yerbum Dei, locuttis esl, uii ex lapidibus exciiarelfiliosAbraha, ab inilio prastroebal (83), non indigente Paire anet adimpleret reproinissionein, quam prorolaeral gelis, uti facerei condiiionem, et formaret boroiRli Deus, el facerel (7^) semen ejus tanquain siellas nero, propier qaera ei cooditio flebai: neqne rorcceli, quetnadirodum ait Joanncs Baplisia : c Po- sus indigente ministerio ad fabricalionem eoram, lens est enim Dcus ex lapidibus isiis suscilare uiios quae facia sunl, ad disposiiioncm eoraro iiegoiio* Abrabae . Iloc autem fecil Jeûs, a lapidura rerum, qum secundum bominera eranl; sed babenle
n M , , e M iT M tf
^ L u c . , 29 seqq. lbid., 8 aeqq. Luc. i , 46. Joan. vin, 56. Cap. XVI. Maiih. m. 9. "Rnm. iv, 42 aeqq.; ix, 8, ei Gal. iv, 28. Malib. v , 14. Joan. xiv, 6, 7. Gap. XYU. Exod. , 7,8.
M w 1 1 1 1 M
(67) Oune Dtum confilcbatur. Yerbis siipra in iifie capiiij* 5, . 5, ex Gen. xiv, 22, cuaiis.
(68) El doctut Teprmttntalione. De Irioin illoriim
n u
ad Luc. , 8 el 17. (74) Dentn. Alii, Dcminum.

(75) Ei facetet. Edili, xl faceret.
(76) Et duri$. Feuard. ex vei. cod. cui conseoapparilione loquiliir, ail Feuardenliiis, qtiomm uniim Filium Dei fuisse, quem adorarii, ci Doini- tiunl Vo88. el Grab., el nottrit dxrii. iium Detim suum vocaril, magna concordia diciml (77) Cognoui, Palrem. Ita Clarom. melius quam Jueliniis M. in Dialogo; Terlullianug libu De carn$ caneri omnce, agno$ci vel cognosci Pater. Chriili, et lib. m contra Marcion. ; Eiiftebius lib. (78) Si cognomuih me, etc. Eras. ei Gall.. it //(*/., cap. 4 , Alhaitasius scnn. 5 contra Ariauos; cognevistu nu el Palrem meum cognotcitit, . . . . #1 Hilarius lib. iv De Trinit.; Cvrilliis Hierosol. ca- tiditiis, omisso eum. Quain voceiu oniiii el ipae lecb. 11 cl 12; Ambrosius Itb. n De Abr*ham cuin iiadeiu ei Claroiu. ac Merc. 2 , quia supra cap. 5; Auguslinus lib. u De Trinit., cap. 14 Jib. , cap. 15, uuni. 2 oiuillitiir in oir.uibus iuss. ei 12. Addidi vero ex Glarom. uliqui, posl meum; qua* vax legitnr in Yulgata. (69) Homo. Dcest iu Merc. 2 et Yoss. (79) Ejus. Ediil., Deu iO) Remitth. Glarom. v.l Voss. dimitiU. 71) Parasii tn facie. Sic Feuard. marg., Gla(80) Per seipsum. Grxcorumraorepro.... tcorroni el Arund. In Voss., paratti ad faciem* In cab- lim, uparatim. leri* cnm Yidgala, paraui ante fociem. (81) Ad Abraham. Perperam adduul edill. $t Aff(72) Ad reveiatipnem geniium. Iia ex vel. Feuard. ron, quod expunxi auclorilaie veleris Feuard. cod., coil. emendavi. Gaeleri onuies cornipte, el sacro Glarom. ei Voss. lextu repugnanie, ad revelaiionem, vcl revelaiio(82)\ Ha>c enim. Eras., Gall. el Feuard. nialo, nem, aul in * etelattone ocutorupi. Yox eiiim ocx/o- kic etiim. rxtx, scribantm sphaâ esl, pro populorum* (83) Pmtruebat. Fcuard. iu uiarg., Glaroiu., (73) Vigilantu. ., evigunui**. Rcspicit auclor Arund. el Yow., pemru<b<u.
y
% 9
995
COXTRA ILERESES LIB. IV.

9
994
copioeum ei inanarrabila minisierium. Minisirat modura fecii muliere qoai ab eo carata aai, enim ei (84) ad omnia sna progeniea 61 figoraiio manifegto dicena bis, qui oon similem Abraha basoa (85), id est Filius ei Spiriius sancina (86), bebani fldein : HypocriUB, unusqiiisque vegirura Verbum 61 Sajrienlia; qoibus gervlnnl, et aubjecti dic Sabbaiornro bovcm snuin, vel asiiiuiii non aolgonl ontnes angeli. Vani igiiur aant qui proptar vit, et dncil, el adaqnai? Ilanc aaieui, cum sii (Hia boc, quod diclum a i l : Nemo cognoacii Palrein, Abrab*, quam alligaveral Saucss decem el oclo nlai Filius; allerum iniroducunl incogniium Pa- annig, non oporiueral solvi (93) ab boc vinculo in ireui. die Sabbaloruin ? > ManilVsiuni etl igiiur, quoCAPUT VIII . niaro eos qiti aimililer ot Abrabam credebant e l , Venoi tue Marciottem el atteclat qui Abraham solfil, el vmflcavii (94), nibil exlra legero facieng, tnlute per Chrittttm impertha exctudunl; Cliriilnm curans in die Sabbaiomm. Non enim probitabal enim non Abrakam modo $td et semen ejng in tiberlalem a$ser*i$$e, tegem implendo, non ioltendo, tex curari (95) bomines Sabbaiis, quae ei circumddebai eos in bac die, et pro populo jubebal niinidum ttiam Sabbati* curabal. steria sacerdoiibua perlicere; sed el muiorum ani4 Vanos auiem el Marcion, el qui ab eo, expelmaliam curalionein non probibebal. Et Siloa tonies ab baeredilale Abrabam, cui Spiriiua per rnnllos (87), jaro aniem et per Paulum tesiimonium eiiam (96) saepe Sabbaiig curavil: ct propier hoc reddit, qooniam c eredidil Dto, el dcptilaium esi asaidebanl ei niullt die Sabbaloruin . Goutiiiere ei ad justiliam : el Dootinus (88), primum qui- cnim jubebat eos lex ab omni opere servili, id 6*1 daia de lapidibus excilang fllioft ai, el faciens ae- ab omni avarilia, qtue per negoliatiouein et relimen ejns quasi slellaa coeli, diceng ; c Quoniam quo lerreno aciu agiiur (97): animae auiein opera venient ab Oriante el Occideoie, ab Aquilooe et qua? Aunt per aea(euiiain , cl sermonea bonoa, la Augtro, ei recumbenl cwr. Abrahara, ei leaac, ei anxilium eonim qui proximi aunt, adborlabalar fieri. E l propier boc Domiuus argoebal eos, qui Jacob in regao cotloram ; Iterum dicen* Judacia : Cuin videriiis Abrabam, el lsaac, ei Jacob, injuele exprobrabaiit ei quia Sabbaus curabaU Non eniin aolvcbal, sed adimplebat legem, sumuii c l oonnea propbelas in rfgno cceloruui (89), aacenloiis operain perflcieiis (98), propiiians pro aaiero projici foras . Uanifeaium esi ergo, quobominibus Bauni, et cmundaus leprosos, InQrmot niam qui coniradicunl taluli ejog, et alleruin pnecurana, el ipsa moriens, uii exsiliaiua bomo (99) ler cum, qui proroissionem fecaril Abrahae, forinanl exiret de conrietnnaiione, el reverieretur inirapido Dcum, extra regnum Del smit, et exbxrodee sunl ab incorrnptela (90), frusiranies (94) ei blaspbe- C * ^ * * " 5. Sed e4 esuricnles acripere Sabbatia cscam nianlea Dcum, qui in regoum ccelorum Introducic " Abrabam, et seincn ejns, quod efl Eccleaia, per ex bis quas adjacebani, noti velabat \e\ 1237 Cbrisiuiii Jeauin, cui (92) ci adoplio redditur, ei lere autein ei colligere in borreum Telabat. E i Ufco Doininus bia, qui incusabanl disciptilos ejus, quobxredilas quae Abrabae promissa csi. 2. " Vtndicabal eiiim aemen ejus Dominus, sol- nlain vellentes spicas manducabaut, dixii : Nec Teiis a vinc.ulis, ei advocans ad saluteoi, quemad- boc legislis, quod fecil David, cum csuriiaset, qucm40 M
9 %
4 I
l s
g u a m
t u e
Cap. XVIII. Rom. iv, 3. i i i i , 45, 16. Joau. ix, 14.

u
w 4 1
Matih. , 1I ct Luc. xm, 29. Cap. XX.

9
Ibld. 28.
9
Cap.XIX.
*Loc.
(84) Minittrat enim ei> elc. Vid. Disserl. 3, arl.5, (95) Oportuerat tolvi. Mcrc. 2 , oporlnil tottert; quibug Eras. el Gall. edill. quoad posierius verbum (59. (85) Figuratio tua. His verbis Spiritum sancium consonant. Oltob., oportuerii solven. (94) VivifieavU. Ila Clarom., Voes. 61 Aroud. mcd6signari,deinoiislralniox sul<jecla explicalio; unde pnteiii vocem niale ab imerprele reddium lius quaiii ca:leri, vivificat. (95) Cururi. In ediil., curare. foigsc per $ua : Tcrli debuisuci eju$, ul nimiruin figurntfo ad progemem geu Filiura referaliir. Nam (06) Siloa eiiam, cic. Memoria lapsits lrcia*tig, Spiriltnit gai*cimii Filii pguralionem gou imagiiiein Siloa* pigcinam cinu probalica vi<lonir. dici a SS. Pairibu, noimimum egl. Sic Atliana- Illain etiini swpe Sabbatit curatte, tiulbbi leginiua : giuft in epist. 1 ad Serapioncm, Spiiiimii gancluin al ad istHig crepidiuein jactiisgd pltires laugiiidos in
ail eage , tigilium quod Filium exprunii, el
Bagiliug odvers. Eunom. pag. 416 : , , , , , clc. Imago quidcm

Dei Chriilus, qui esl, inqHit. imago Dei invitibiti : Unago vero Filii Spirtiu*. eic.
die Sal>!>ali, extpeclantei aqum motum, e qnibug unum iriginta et octo annos hchentem Urfirmiiati
$ua, a Salvalore curalum fuisô scribil Joaimeg cap. v. (97) Agiiur. Ua Clarora. melius qiiain caelcri,
agitatHr.
(86) Suncthi. Dcesl in Anglic, scd non in Claroni. (87) Per mulios. Per Mosen gcilicel el omoca propbetag.
(88) Fi Dominus. Supple, Itilimonlnm reddit.
(98) Operam perficieni. Edil. Oxon. cl Merc. 2 opera ptrficien*, Eras., Gall. 61 Feuard., operumf*'
9
cicns.
(89) iiegno ccelorum. Edili. cuui Merc. 2 , regno

Dei. (90) A6 incorruptela. Editl., incorrtiptila. (91) Fmtiranie*. 1. e. *pernenie$ reji<!ieHte$.
9
(99) Uti exMilialut homo clc. Allndil, inqisii Fciiard., ad lleurxonim legcui. qu;r, tnorhio sumiiio ponlifice, fxsiiles doiuiiin redire periuiitebal : 61 qtii liic exitiatut homo dicilur, cxstd laiutim giguir fic.ilur : Grxce forsan iou malc ] liaioiiir.
%
(92) Cui. Ecdetia: videlicei.
S. IHE3.CI EPiSCOPl LCCBUNENSIS MARTYIUS

9
996
adatadra ialroifil fai domai Dci

t
ei paaea pra- aed Domiaiea peHkitbaat Briabtorij, legem (!)

9 9
potiuooU atandocavii, ei dedll eir qol emm eo adimplaniet BOO nutem pnetaraaniea legeai; qoeaverant qwoa n$m lieebal maodacare atsi aolb aaadaMidaai te qai a aetaeupoo arida Itgaa atialil eerdottlHtt ? per Vt%ta verb* tuoa dbcipabs ex- ia eaatra Doorini, q o i e l joate (7) lapidatva cal. C U M U M , et aigaifkana licere tacerdoiibut llbare c Omots eniat arfear, qa* aon fadi fraeiaai boagere. ftacerdos aateia actiaa foeral David (f) natn abadadetar, ei ia igneaa aiitteiar * . E l : apad Oaae (t) qoamvU Saoi pertecaiioneai iaee- Quicvaqtie lefaplani Del viotaveril vtolabil iUaai retei. Deof . > ,- Omaea aaim jasli aaeerCAPOT IX . . doialeai babeai ordi- Viritmqms l$$iawu*ti nmm esu mucter f*jHMf ** prgscipumm. aeia (3) I. Uaina Igilar ei cjoadaa subtUnlijB avat omSacerdotaa aaiaai saal oooea Domlnl apot loli, qoi neqoe agroa, neqae doam baradilanl bb% aed aeaa- aia hoc etl ab oo ei eodeaa Dao qaaaiadoiodaai aer altari ei Deo aervianl. De qoibtt* ai Bloyaea ia et Dontiiwf ait dUdpolis: Propterea omnia acciba doclna in regoo caaloraai alndlia eal aomini pairiDealcrouoaia, in beaediciioee Levi a i l : c Qni di d l pairi aao ai a l r i aaa: Noa aovi lo; el fra- kroiliai, qai profert da ibeaaoro auo i m ei veirts auoa agoovU, ci filk* auot abdicavii: lera Non aliaram qoideoi Tetara afteraa eaatodivii praocepia taa ei lefUmenUioi laam eer- Tero(S) profereatem noTt docaii; aed Q M B r i w i l * . Qal autemsant, qai derdiquenmi patrem emiident. PatarfaaaUiaa eaina DomiBvs aai. qoi twiversae domui paienua dominatvr: ei aar?ia qufdon, ei axairem, et omtiibaa proximia reauatiaveroiti propler verbura Dei el leaiaatenluai ejos, niai at adboc iadiaetpliaaiia condi|naoi iradetta legem; altcipuli Dowini t De qtiibus iianim Moysea: Bae- I&eria aoieni, el Ida jttalucatia coafraeaua daaa itdltas aotem, inquil, OOD aril eif. Dominaa praneepu ei filits adaperieoa aoaai aeradiutaai. Scribaa aalem al doctorea regni co$brum aooa aniw ipaa baeredilas ipaorom . E l ilerjm: < Kaa erit aacerdolibua in toia tribtt Levi dieebat dlacipaloa da qniboa ai alibi aU Judsb : Ecea, mitio ad TOI tapienlef ei seribaa, et dapara naqoa aabstaniia coin Israel: frvetifleaUoiiea DoMtni iubtunttx eonim (4) ; mandocabool ctores ei tx ais oceideria, el effugabitif a ciTiute in ciYiuiera . Ea aaiein q o da tbasaara proeaa Propler hoc el Paulug: Non iaqoiro 1 InqoiU c datom; aad inqniro fniclom > Disd- femntnr (9) nofa et retera, aina caojmdicliona
u 9 9 9 v 9 B 9 9 9 a 9 9 t 9 M 9 9
puiii, inqiiii Doaiini (5) lcfiucam gobiUnUim Q deo lettamenu didt : ?etas quidcm, qeod anie babenlibof, licebal els e*urieniibas, a eminibus foarat, logtadatio ^ " " ^ ' ; ttovom "(10) aoiem, qnx aecipere escam : c Dignua etl tnim operarius eaca duoi EvaDgclium aal conferaaiio, osiendii, deqoa ana . > E l ttcerdolct in templo Sabbaluin profaDaYid aii: c Caniaia Douiino canueum aotum . nabani el rei aoii erani. Quare ergo rci non Et Itaias : t CanUle Domino byinuum novuin. bd* eraai? Quia cum estenl io leinplo, non aaicularia, liom(ll) ejoa, gtoriflcalur(l2)ooaien ejoa a aamm
9 0 1 ! J 1 A V a
M
M 47 M
Lnc. v i 3, 4. Dealer. I X X I I I . 9. * Namer. XVIII , 20 ei Dcmer. x, 9. * Deuter. 1. Maiih. , 10, ei , 19. I Cor. , 17. Cap. X X t Pidlipp. , 17. * Maiib. x, 10. llatib. , 34, * P M I . X C Y , 1, el XCVII, 1. llaiib. xiii, 32.
f 9 9 u 1 1 M 9
ia PuralleiU lil. R. l i l . 2, Um in cod. Cbram. (rs (I) Sacerdot **Um $citus [mrat David. Aperlus esl vcrboruio Utoruni aenaiia. uec in iis ofcuderet quo earo edidil Halloixius in VUa liea. pat. 498), al cascns quifpiaiu. Neinpc Davidero focal mctr- quara iu Valieaito liu B. liu 9, ei Aiiionius M<-liasa serm. 1, parl. : 4 ^* dptem ad/am quia omnet jmli (fel ul babet alia . Omnii ttx ju$tn$ iMierdctatem ka** orlectio mox indicauda, omnu rex j*u*t) tacerdotadinem. Qwe qitidem lcclio, mâ quideni aetiieniia iem kabeni ordinem. Idipsoin e*l qnod dc piU quibutque Cbriitiauis dixil Peirus fpisl. 1, cap.2, Vulgaia? praelerenda videiiir: areuus cniiu isobacrel cuni viea qux pnccedit de Bavide aeineinta. tam laRegaU $ucerd9iium sancttim sacerdotium e$u; , dellcei, ul glaiiin explicai, ad uffereuda* D$o $pirl* " men, nufto baclcnus favcme cod:ce Luimo, icxu t*ie* kc$iUt. Ecco uiiieii, Grabitis prituus oiniiiuiii, iuierere, religio enncl. (4) Subttantiaj eorum. ., $*btt**iia eortt quem achini, iis Irenxi vcibia niisere abutilur, ul (5) Domtni. Sic Feuard. in marg., C-aroin. el eaiiciUaiiiitiui aiiitstUem pcr fa$ ei ncfaf, el obVOAS. AliU Dominnt. lorio, m aiunl, collo. purhaitU iradai: quati illiua teulentia fueril, onoa* omnufidtltttini mcerdotati(6; Legem. Aliqui, legii. (7)ubi Qui ju$t$. Qui tt addidi cx Garoni. erdins ae poUitatc praditi, *ju$qu$ exercitium, (8) Vero. ., qnidcm. u$iMila$ requirU, obire queanl. Qiiem absiirdtiin (9) Proferumur. l u Eeuard. in tnarg., Oilob. al aeiisuui aolui in Ireuaei verbia expiscalus fueril; nullua carie alius ex mtirialibiia, % \ uiius fuerii, VOH*. Ciarom. ai Arund., pro[crcHtur; caMen, deprf4ieiidcrit. Sed dbt consulc Biasril. 3, ari. 8, proferunl. lO) iVomm. lla retlilui pro nore, uiillo qaid^m I 190, ubi ivob tiovi cditoris arguiueiila lale ex* mgame codice; aed id aperlo exigvnio U I M pendiHius dissolvhuuftque. couiruciione luiii lola oraiionit wjrie. (2) Apud l)e*i*. SicClarom. el 4 Auglic, aoa (11) Imiinm. Grjeca, , oialiua rrd* <aim edit. O&ou. iu alii edilion. iuinu rccie, dirtinftcl inicrpres, principmiu* juu mpud eum. (12) iilorijicutur... uHUHHliuHt. Ilodierui OT (3) Omne* enim jutti $acerdotalem habenl orc/tnem. Seiiitriiiiam batic ex Ircua-o uoniiiialiiii, eed cod>l. Iiaieui, ... , yloiificmti... paiilu alilcr Iransn ipserunt Joanucs Daiiiascenua .itntinbnnt; ... /.. S*d
v t
f
C O N T R A H J E R E S E S L I B . 1.
M
D9A
l a r a : virloloa ejot Sn iostilb aaoatiliaol". E l do (16), qaouiam ipai Doom vidobonl i ) ; noqoo Joromias a i i : Ecce dlaponam, ioquit, tesia- aliom Cbrislnin, ot Dei Filium exspectabimus, scd Biealum noTom. non qnomadraodom diapoaoi pa- huno qui ex Maria Yirgine, qul ol passos o*l in lribo5 Teairia > fn monle Orab. Uiraqoo auiero qoom ei crodimos, qoeui el diligimo (qoeoiadmo* leatamcnfa oaoa ei idem palorfamilias produxit, doin lsaiat a i l : E i dicenl iu illa die: Ecce, DoTerbom Dei, Domjoos noater Jeans Cbrisloa, qul mioos Deos nosior, In quem speraviinuft, oi exsulec Abraba, et Mojai oolloeoiae eai, at nobis (13) lOTimoa in aalolo ooftlra . Potras aii In In nofiute roaliiotl liborlaloin, el umllipUcatU Eplstola soa: c Quera non videnies difigiiis, inoaro, qus ab ipso eal graiiam. quit, c io qaono notic noo videoies credidisiis (17), 2 . " c Ploa eslooim, Inqoit, c lomplo bie goadobilta gaodio ioeiiarrabili >); oequo aliuni Ploa aalem el mlnoa noo ia bia didtor, qoa inlor Spirituro aaoolom percipiinus, niei honc qol oai aa commaniooeoi aon habeat, at tunl cooiraria nobiscum, ot qui clamal : Abba. poior ; 01 naior ai pogoanl adrereuni aa; aad in bia qoaj ki llsdom ipsia aogmonloro babobiiuut, 01 proflajuadem aonl sobslaiHise, el commooioant secom, citroiM, ui jam non por speculum, el por aMtigofcala, aotain aniem moliliadloo (U) el magniiodina dif- aod facie ad faciem fruarour mooeiibuaDol: aio oi fentni: qoomodmodom aqoa ab aqaa, 238 lo- * nooo plot lemplo, et plus Salomooo porcipioolos mon a lomfno, oi graiia a gralia. Major eai igitor qood etl adTonins Filii Doi oon alleruro didioioiao logisdatio qoa In libertatera, quam qua? daia oai in Deoin, preior fabricaiorom ot faclorom omoiom, aorviloiom: oi Idoo oon in ooam geoiom, sod lo qol ab iniiio oobit deroomlralus esi; ooque allo* loium moodom diffnsa eai. Unos auiera ol Idom ram Chrislum Dei Filium praslor ooio qoi a proDominus, qoi ploa quam leniplam ett, oi plua pboilt pra*dicaios esi. 5. Novo onlm Teatamonlo cogoiio oi pnedicalo qoaca Salomon, ol ploa qoam Jonaa donai bominibut, Id osl tuam pmaooliani oi roaorrocUonom por prophelaa, ol ille qui illod dispoiiloroa orot morlois: aod noo Doom immolaos, noe aliom prav ecuuduin placilom Palria, pnedicabalur, mantdicana Palronv sod oomdom ipsom, qoi sompor fostaius bominibus, quemadmodiiui voloil Doot; babot plora motiri domeadcia; ot proflcioulo oorom ul poasini soinper proficoro crodonios In eum, ol por leslaoienla niaiorotcero pcrfecloin aalotis (181. erga Doom dilocilono plora ol majora douan, qnooiadniodooi ei Domiooa disdpolis dicobal: Una eoim saloa, el ooos Dous: qtiao auiem rormant Qoooiam ot majora borom vldobilia . > E i Pau- bomiiioin, praecepla mnlla (19), c l noo paoci gralus a i i : c Non qood jam accepoHm, anl Juslifl- Q du, qui ducutii hominem ad Deum. Torreno qoioaioa (13) tlm aui jam porlooloa siio . Ex pario dem ol lemporali regi (20), cum sit bnmo, lieoi cnim tcimof o l o x pario propboiamua. Cuioauiero aliqooiioa majore* profecios aliribuero hia qni aonl cneril quod perfecmra oal q u * aool ex parlo tobjecii: Deo auiem non licebil (21), com sil idem, do^mioniur . Sicui igiiur, adYOoieoio perfeclo, ol sooiper iuajorein graiiaro praesure (22) btioiaoo goaeri velil (23). 01 pluriboa tttoiieribua asaiduo uoii alterom Pairom Y i d e b i t n u t , sod buoc queui iuittc vidoro concupitnoe (c Boatt cnim mundi cor- bonoraro oot qui placeni oi ? Si auiein boc eai
9 M M M 9 9 9 9 9 v 9 9 9 9 9 w M 9 9 9 ft 9V
Isa. X L I I , 10, 12. "Jeretn. x x x l , 31, 52. Pbtlip. , 12. 1 Cor. xm, 9,10. Maiih.
# l n
8.
Cap. XXII. Mallh. , 6. Ita. xxv, 9. I Pei. i , 8.

M 9 4
1 9
9 9
RUIJI.
Joan. i , 50. vm 13.

9
%
baec forio momorilor allegafil Irenetis, oii oi aeqoenlia. (15) fLi nobh. Sic Clarom. Feoanl. ol Grab., aui ttobi$. A l in Eras., Gall., Arund. el llerc. 2, U66 oai, ooc et appareiil.
(14) Multiiudine. A l . porperam, sjtitudine.
lio Yiaom oal. Perficium aosom ao/oiii dixii Irc-
naeus, pro p$rfecttom seu
contumnmlwm taluiii
(15) Am i*$iificalu$. Quod addilum a Feoard. ameâflf/fcAfaj.oxponxiaocioritalocodd.Glarom., Arund. ei Merc. 2, ac ipaios lulica? T c r s i o n i s , qum leaiamenta poasinl boaiiiitts paolaitm ad gloriain lioc addiniciiluiii I GorinUi. iv, 4 , doauinplom aueniam prdoei (19) Qum autem (ormant homimem, pracept* multa. aola bic exbibel, ul coosUl ox velutlisiimo nosiro cod.oia.Gra?co*Lai. Sau-Gerinaneusi, Anibroaiasiri Sic Gliroiii., Arund. ei Vois. melius ei Ironad argonienlo ooiivenionlius quam canerl, ai formavU Coiiinient ei aliis. (16) Jfaadi corde. Sio Clarom. com anliqna ver- hominem, preecepla antem mutta. (20) Terreno quidtm et Umporali regi. In vel. aiono lulica, ol Gnoco Efangolii loxio. Gclori cod. Feuard. ol Vuas. unt* Urttnum quidem t MMtodo CQtdt, (17) CredidUth. Noslri . T. codd. babenl, el lmpor*leiu uqem. (21) Hit qui hnnl iubjecti: Deo aulem noa / i qmdeiu meliue, <'( eredenle autem. (18) Pr Tettatkinia maturtseere perfeclum so/o/lt. ubil, elc. God. Glaroiu. paulo atiler: ki$ autein qui Sic recic veioa Feuard. cod. cl Glarom. ot forio tnnl iubjecti Deo tton lictbil. A l Yulgala leciio pra> eltam Voas. cod. Hic saliem COIIKOIIIU qooad per* fcreudj videiur : quare, poil Dto autem non lictbu frctum; de voco tetlame.nta , quani babeul Eras., eubiuielligeuda quas praacosseiunl, majores profeGall. el Feuard., aiubigo : siquidem Grab. cxcodi clu% attribuen hu qui $unt iubjecti. (22) Prautare. Eras., Gall. ci Feuard. perporain fecil leitementum : an codicis Voss. aii alierins aucioniaie? uoti dixil. Gaslcrom \noperfectum, Erag., el lupugtiaiiiibos oaiiitbus mse. prtvuut. (23/ Velit, Uoc vcrbuiu addidi tx cod. Glaroio. Gall., Arund. ei Merc. 2 , ittrperaut Imheiil per ejfsctUHti uec melitia uliuuiquc tctinere Feuardi-
9 9
%
poaiut umper profiare crfdtntc* iti eum ei per naria tibi invicsnt tueccdinlia teaamenla maturtscer* qn$at saluiii ItMmauat cotuuntutaiio. I. o. per varia r _
J*atrem vid$bimu$, elc. Ac promdo sousoi eal; Vt

s i l : $icut igitur adttmtnte perfecio, MOM ulterum
gloria vidolicol alema : quo oensti paulo an;e cri
S. IRENiEI EPISCOPl LUCOUNFNSIS ET MARTYRIS
1000
proftcero, altenim adlnveiiiro Paircm , pneler oom , i minnm Judacis: ScrmaiDini Scripinras, In qaibua qui ab initto annoiiliatus esl, ei rurttim, praeter putaiis vos vilam aeternain babera: illa) aanlqoai Uoi qui putaiiir socondo Invenius esso, alieram leslirooniuro parbibcni de me. E l non vuhia vanira lorlioin adtnveniro ; c( ejaadem eri( profectoe el a ad me, ul vitam babeaiis " Qaomodo igllar telertio fn quarlom, ei ab boc (24) runrom aliorom, stabaniur da eo ScriplunR niai ab uno et aodeaa f l alterum : l eic aemper pulans proflcere lalis cssent Palre, prannsiraeniea homiaea da adveaio aonsos, nunqaam in ooo ttabil Doo. Expolaos enim Filli ejns el pnenunlianies aalttiem qac eaiabeo? ab eo qni est, ei reversw retrorsom, quaerel qul- Si enim crederetb Moysi, > inquii (28), crededem semper inveniel aniem nnnquam Deum ; sod retis ei mihi: de me eniut ille scripail ; sciliaemper incoinprebenstbHilatis profuiido naiabil, cet quod inaeminatna eal ubiquo in Scriptaria ejna nisl per poenilciuiam convcrsna, onda abjeclus oral. Filioi Dci; aliqaandoqiiidetn curo Abrabain loqueBt, roverialur ; nnum Oenm Palrem Dontinrgum con- aliquando com No^, daus fis menturas (29): alifilens, ei crodens, qni a lege el propbelis anoun- quando aniem qoaerena Adam (50): aliqnando aoitai tialus est, oui a Ghrislo teslificalus ost, qtiotnad- Sodoiniiis lnducene judiciam : el rurtnt eum videiiiodum ip*o ail ad eos qui accusabanl ejua disci- reinr (51), el in viam dirigii Jacob, ai de rubo puloa, quasi non aervaroul tradtlionem senionint : 1 qoitur cnm Moyso. El ooo esl nninemm dicoro in Quare vos frusiramiiu pracoplom Doroiiii (25), quibos a Moyao oaiendilur Filiufc Dei, cujus oldiom propler iradiiiotiein veatram ? Deus enim dixil: pastionis ooo ignoravii; sod figoraiim praennnibvii llonora pairem el mairem; e i : Qui malodixeril enm, Pascha oondoana: oi in oadero ipia, qo anlo patri aul mairi, tnorie moriatur . > Ei ilernm ail Unliim lemporia a Moyso praedioaia eai, paasos eal eis: Et fruslraii esiis sermonem Dei (26) propier Dominus adimplena Paacba. Non aolom aolem diem iradllionom vesiram " ; maiiifeslisaliue Pairem doMriptit, sod 01 locum, oi oxtremiialom lempo* H Deom (27) confliena Cbrisias eom, qai ia lego rotn, ol aigoom occaana solis, dicoos: ^'oo poiedixil: c llouora patrem el malrem, nl libi benc rio imraohrt; Pascha iat ulfr alia civiiatnm loaninj, ail ** Yerbum enim Dei coiifeasaa etl legis pra> qoaa (32) Doininoa Deos dal Ubi, nisi io eo loeo ceptum verax Deusei nemioom alieruro Deuoi ap- quero delegeril Dominus Deua lniia iovocari oomon poHavil, quam snnm Patrom. auum ibi : immolabU Paacba Tcapcro ad occasom aolU . 239 CAPLT X 2. Jam aolom oi roaiiifestavorai ejns advottlom, Veterii Teitomenli Scripturat, tat poti$$imum qua dicens : c Non decrii prioceps hi Juda, ueqne dux Moyuejcamw $um FUil Dei ubiquc pauim mc- ( miniut, ejutqne advenlHtu ei panionem claristime ox iemoribua ejua, qooadusque veorai coi ropoailom prawumtiaste, ac proinde ab u*o et eodem Patrt (33) ett, el fpao oat apoa gooliom; alllgana ad viimpirante ntanatstl leiu pulSum soum, oi ad belicom (34) ptillum aaina?. 1. Bcne igilor eiJoannes iuemitiil dicenlemDo- Lavabii iti vino slolam soaro, ol io aaogoiao nrx
9 T1 v M 11
9
Malib. 3, 4. " lldd., 6. v, 46. ' Deuier. xvi, 5, 6.
" Esod. xx, 12.
Cap. XXlll.
Joan. v, 3 9 , 40. " bid.
que de lerra? promuaionis ab Abraba poitoris quoodam poasidcudae finibus, quos ipsi Deus pratiiOo(29) Aliquando qnidem cum Abraham loquem, ali- nlravii, pranlituiique, Gene^. , 14 ei 17, ol xv. quando eum Noe, dan$ eu meMuras* lia Glarom., 18 el aeqq. (30) Altqnando auitm qnarent Adam. H.rc qooYos. el veiua Feuard. codcx ( x rjtie adnolaiione coiligiiur) e\v:pio quod iu boc cxaiai ei pro ei$, que uesmil in Eras.,Gallas., Arund. ci Merc 2 . (31) Videretur. Edill. cuiu Aruiid. cl alorc. 2, > Em., Gallaa., Aruudet. ti Merc 2 legiltir : n/i9
(14) Ab koc. Eras., Gall. el Merc. âdhnc. Uiruntque frnsira reiintiii Feuard. (25) Uomini. Eras. cl Gall., divinun. (26) Sernonem Dei. , legisse videtur Irenaeus, quoniodo ei baboi cod. Gaulabrig. Kditi vero babeul , mandatum. (27) Patrem tt Deum. Arundel. et Merc. 2, Pttirem et Dominum, sicul Eras. cl GalL ordino invereo, DomiuuM ei Patrem. Al Feuard. uiroque reienio, Dominum et D*um Palrem. (26) I*q*il. Addidi ex Glarom. I
rilaie delelts, cum eodem eometttrus, texlom restiluere dubiiovi. Illud aulom, dan$ eh mtn$mrit cxplico IIIOI de arca? diipcnsiouibus, qnas Dens MoCIIIO pra?fliiiTii,Goo vi, 14 seqq. , lom doorbia lorraruiii dietribtilione, ab eodoio itttso Dei inler troa aiio* facla, Geii. l xi, juxta illud D. Pauii Actor. xvn,26 : Fecitque exvno omuegenns hominum inka%
bitare $*p4T uMversam faciem terrct defiment t/otm/a lempora, $t terwi*o$ habuaiiow* eorum, lom dent
%
deiur. quando quidem cum Abraham loqnetu, atiqnando (52) Quai. Al. qnum. cnm eodem conusurus ; ouiia&is, aliquando quidem (55) lUpostium. IJI Fooard. marg. et Yoss., te cnm Noe eic. Feuardenlio vero, qiiem aecoiua e*l Grabiu9,ulraqtieservaia leciione achbera vUum cst: proiimsiim; quomoiio el Novaliaim^ liabel lili. IH mtiquando quidem cum Abrahm* loquent, cum eodem TriHU.cAp. 9 (34) Heticem. Sic pro ilicem roposiii attctoriu conu*ur%$; aliquando eum fiioe, dan* et memuras. Ubi voceni, aliquando atite cum todem propria au- Biblici lextus if9 quo legiliir, . IkliceiH clorilale expiiiixil. Ei lamen bscc ipsa vox oalembl, etiain Irgii Gypriau. lib. Adcermt J*d#o$, cap. 21
f
aliud periodi meiubruin binc nicipe re, ac proindv isia,
iu correctis vxenipianbus. Qui in mss. coilicu.u le-
cuw eodem comesurus, ab imperiii* librariia acripla clione vcrsaii siuii, uorotil qiiaui froqtionier e coiufuiue pro : eum Noe daiu eis mentura*; quia, miileiur in t; ac proiude mirum si pro eiicem, quid sibi velloul ntentura ill;e, non inleUtgebaiil. uuihcliceni scripserioi aiiiaiiueiise,i/icm. Heltxau*
yuare ex ciiatoruni irium vclerum codicuiu anclo-
lcui Gr;ica vox cst, aigiiillcaiis vitU clavirulam.
1001
Ta
CONTRA HJERE8ES U B . IV
9
1001
pltioin aaam; teilflei (85)ocoli cjns vino (56) ranle aerrum (40), el adoptanta In filium, ettpto ec candidi detitea ejaa qaam l a c (37). > Inqoi- lempore incorroptete (41) baeredilaiem pnettinie rant enim hi, qai omnia acraiari dicontur, id lenv d parfectionem hominis PlaamavU enim eum in augmenium et incrtmenlum, quemadmodum Scrlps in qao deieeil princeps, cl dut ex Juda, et qui t est geniinm spea et qui vida et qni puOaa ejo, el ptora dieit: Cre*cite el moliiplicamlni 2. E l hoc Deoa ab homine difiert, qnoniim Deuc qnod IndoraenUiin, ei qui oculi, el qui dentes, el qood vfoom, et onamqoodqne ex dictis (58) exqui- qdidem facit, bomo aniem fit: et qoidem qui facil raot; etinvenioot non aliom, nlai Dominom no- aemper idam eai: qood aulem fii, 61 initium. ei meatrum Jeantn Chriatain, aononiialon% Qoapropter dietaiem, et adjectionem, et angmenlam accipere Moyvea fncrepana popvlam qaod ingraioa exaiata- debei. E l Deoa quidem.bene facii, bene aotem flt rel, a i i : t Sk popolas fatuus, tt non aapiena, n*c bomiot. Deoa quidam perfecioa io oronibus, ipao Domiao relribuUlis E l rorsua signiacans, quo- aibi aqoalii el aimilia; lotos coai ail lamen, et lonfam qoi ab inilio condidit et fecii eoa Verbom, el lua meaa et toUts eubsiantia, el fooa omainm boia noviuimia leroporibut redimena not, et vivill- noram; homovero profeclom percipieos el augmencane, pendeaa ftgito* ^ osiendiior .. ^ ..^ ... . . , at non credent ei. luui ad Deatn (42). Qaeroadmodam anim Detia Ait anim: E l eril viia toa pendena anle ocolos aaroper idem eai; aic ei homo io Deo invenlui (45), aeaper proficiat ad Dcum. Neque enim Dena cestooa, el non credea viia Uis . > E i iteram: t tionne hic idem Palertauspoaaedit le, el fccit te aat aliqnando i n beneraciendo, at locoplelando bojilneni: neqoe INHDO ceaaai benoflciam accipere etcreavil te"?> et ditari a Deo. Exceploriom enhn bonitatia, at organum clariilcaiionts ejoa. nomo graias ei qui ao CAPUTXI". fecit: el iteram exceptoriam jaati jadicii ejusb > m o fiteret propkttat ei jmttoi pr*nowi$$e a^rea/am CAriingrau, ei epernena plaamatorem ai non snbjcclaa $ti, hunrqne tidere *f audirt ardenlim appetih** Verbo ejoa: qui plurimum aemper fraciiflcaniibtia ipso per Spiritnm utnetum u Scripiuris rei$tantt 4t iine $ui mulatione nom f diu benefitiii komiet plua babanlibaa Dominlcuin argenlum, daiaram ties ditante, potierioru lamtn cumulatiu$ prlo- eal: Euge > Inqoii, senra bona et ae polliciiua tibut. fldelis, qnia in modicofldelis fuisri, snpar molia te 1. Quoniam auittn non aolum prophetas et joeii conaliioam; iuira in gaadium Domiid tai **; ipaa nolii, prseadentes per Spirilum tanciom (59) adven- Dominna ploriroam promlllent (44) lotn ejaa orateroni in illod tempna Tenire in quo ^ 5. Sicot argo nouc rrociificantibua plurimnm dtfacie ad faeiam fiderent Doroinam suom et aermo- toramaa pollicitos es^ aecnndum mnnerationem neaandirent e]us Dominaa fecilroanifeatom,dicena graiia) an aed non aecondom commniaiioneiii agnU diacipalia: MulU propbatset josti copierunt viikmia (ipaa (45) anim Domlnna persererat, ci klam dere qme videiis, ei non vlderunt, el audire qnm Paler rerelaiur); aie ergoet posierioriboa niajorem audiiia ei noo audierunl " Qoemadmodum igiltar qnani qoai foit in veleri lestamenio. manaraiionem conctipierant el andire, et videre nisi pmciteent graiiae aiiriboit onoa ei idem Dominne per auora ad* 2 4 0 fotaratn ejos adventum? Qnoroodo aaiem veniom. Ei illi enim per famulos audiebani venmprsacire poluerant, niai ab ipao pnracieniiam ania rnm regem ei mediocriter gandebam (46), seconaccepiaaentTQQomodo aotetn Scripiara leadficandnm quod aperabant TenUiram eum: qai aalem lur de eo, nisl ab uno eieodetn Deo omnia aemper pneaenlem videmnt, et liberlaiem adepii \ poiiit per Verbum revelata et oaiensa fulaaent credendboa; aonl ejoa mnneraiionem (47), ntajoreni graiiara ei aliquando qaidem colloquente ao cnmaoo platroate, abondantioram exauUationero habani gaodenies de aliqaando aotem dante legem aliqaando vero regia adteniu qoemadmodum et Datid dicit: probrante, aliqnando eiboriante, ae dctocapi llbet Anima mea exaultabit in Domiuo, jucnndabiinr in
9 9 n w e e w w 0 B 9 9
Gen. XLIX . 10 ct aeqq. Denl. , 6, Deiit,xxvm 66. Mauh. xiu 17. Gcn. i 28. Matlh. xxv, 21,25.
n Te 9 9 9
Ti
Deul. ixxn, 6.
T f
Cap. XXIV.
(55) tetlficl. ItaClarom., Arnnd.,Voat. etGrab. D (12) Ad Deum. Editt. minua ben, D$o: nam JoxU Grccnro ,teleri,Imtifieabuntur, raox aeqoilor, untper proficiet ad Deum. (56) vfffo. Edili eodicea babenl (45) lnttntut. KdiiL, tnienm. olvov, snper vinum. Sed legiiaa videlur Irenctit (44) Ipu... plurimum promUtins. Sic veios Fenard ofvou, quoroodo etiam habel cod. Alexandr. cod., Clarom. el Voss. Alii pcrperam Ipae.... (57) Quam lac. Sic Voes., Glarotn. (qaamvii in plurimnm promtiun*. \)s*c vero ad prspcedentia da* hoc emendaior qulspiarn aaperacripaerit tan, ut leturumu polliciiutiit, referuniur; ncc proindaeor* gainr *** baad adverlent belienitmuni esse, rupius est iocus, ul fraaira auapicatur FeuardeiH pro wuigit quam lac), el Grabios. AHi tanquam Uus. lae. 58) Dictii. Sic Feuord. inmarg.,Clarom. ei Voai. (45) Ipu. 6, idem poiias hic verli debuisset. ! minos bene, oceulth. (46) lUi tnim i*r famuloi audiebanl ei mediocri(59) Sptriium ionctum. Sanetum addidi ex ler cod. gaudibahl. Al. Uli enim, qui per famulo$ audU* Clarom. 4af ... mediocriier (sine ct) gaudebant. (40) Sertmm. Suum addUum In ediu. decw in (47) M*tterali09um. Sic Voe. Glaroin. remuncoiPnibaa mts. rattonm ; cateri mtmeraiiymtm. (41) Incompular. ., {torrapfi4l/fai. 3 Paraoi.. G a . V I I .
f 9 9 9 9
I**
S. J R E N J E I EPISCOPl LUGBUNENSIS ET MARTTRB
1001
aatuiari ejaa " propter bof Hlerosolymam in- 241 C A P U T xn * iruevnte ao onraea (48) qui erani in via DaTid in Eumdtm eut utriutaui Ugit auctortm Unc /tfxix* patere, quod Ckmtus traditicnet tf mortt vtf dobre anima, eognoveroni toam regem, ei subrepugnantes damnavtrti, snmma vero et emitu alraveronl ci reslialenia, et ramift viridiboa ador* huJM prttcepta confirmavtrit, ac $eip*um Moia navenmtviam, com magna lseiiiia et exsuliaiione legi$finemeu$ docuerh. damanlea (40): tUosanna. fili (50) David, benadiclos qui reoii in nomine Doroinl, boaanna in excel- l.Seniornm eoim ipsororo tradilio, quam cx lea ais . Zelantiboa aatem malia dispensatoriboa, obaervara flngebanl, conlraria eral legi daUa per lloyeem. Propier boc ei Ixaiaa ail : c Gaapoaaa qui eireamvaniebanl inferiores, ei dominabanlor tai mixcenl vinum aqua ; > otteadeas quod aa> eortim, qaibaa ratio noti consiabai, el propier hoe alero Dei pneceplo miacareni aeoiorea aqaaiam noleniibt (51) vanisaa regem, el dictnlibuf ei : iradiiioneiD, id eal aggredienles (58) adttlieram t Andli quid iftli diconl? ail Domintu: iNuoqoaa legem el conlrariam legi, siettf al Dominaa fedl legistis: Ex ore liifanliom ei lactenlium perfecisli manifeslau, dieena eia: iQoare ?ot iransgredimial badaro^T U quoda Darid in Filium Dei dicturo prrceptum Dei propter lradiiionem veatrani f > erat, in te ficium oataoden8 et eigaificane, illoa Non aolum auiem per pneYaricatloneni fnuirali qoidem nescire vtrtolem Scripiuna, ei dbpoafiio- sum lagem Dei miacetiiaa YiDvm aqua; aed al Bei; ae aaiem eaae qol a propheiis annoaila- aoam legem e cotrflrario auiuerunl, qaaa asqoe adloa all Cbriiloa, cnjua nomen in ooiai lerra laoda- buc Pbarisaica rocalor. |n qua qaaadam qoideoj lur; ex ore iitfaniiam ei laeleniium laudem perfl- auferum, qoasdam vero addunl quatdam aoien cienti (52) aoo Palri: quapropier ei elevaia fst ma- qaemadroodum volooi, inierpreianlor; qoiboa uUmgniflcaotia ejus aoper eoeloa. lur singulariier magisirl eorum: qnaa iradidonea 4. Si ergo idem ipaa adesl, qai pradicalm eala volentes vindicare (59), legi Bei iiisiUuenii eoa ad propliciis, Bena Dominui (53) noaler Jeaua Chrisloa advenium (60) Chrisli non aubjecii esee voluerunl; ei adfenius ejoe pleaiorem graliam elmajoram mu- sed e; Doiuinwn arguebaai in aabbalia caranieai neralionem atiribuilbis qui sosceperuni eum; ma- qaod qaideiu sicol prediximue, lex non probibebau Bifeainm, quoniaro ei Pateridem Ipae eai.qui a pro- Eienitu ipsi aecundam aliquid carabaoi, drcamphetie annoniialaa eal, ei non alterios Pairia tgni- cideoies (61) bomiaero in tabbalo; aa auteai ipaoa tloDeiD fecil Filios, aed ejosdem qoi abml- noa redarguebant, per (62) iraditiooem el pra> lio predicalos esl, a quo el liberlaiem detalil Ida diclam Pbariaaicam Jegem iranagredienlea pra> qui legitime, ci prono tnimo, ei loio corda descr- cepium Bei, ei pnecepium legia non babeoiea, Yioot (54) ei: coniempioriboa auiam, el non subje- eal dilectiooem, quaj esi erga Beuin. 2. Qaoniaro aoiem hoc primum ei maxltnuaj clis Deo, sed in gloriam (55) bominum exteriorea mondiliaa (56) gecUntibut (qaa?in fignram futuro- prseceplom esl, aequena autem erga proximaoi rnm iradiue e r a n l , telul uiubrae cujusdam descri- Dominus docuii, toian legcm ei propbeias peadera piionem facienie lege, atqoe delineanie de leropo- dicena ex ipsis praccpiis. ipse auiem aliod ralibusaHerna, de lerrenit cceleuia), fingeuiiou^ majus boc pnecepio non detulii aed boc ipsan pRjaquam quse dicia sunt sese obaenrare, lanquam renovavit suie discipolii, jubens eis Deam diligera dtligenliam suam eliam ipsi Beo praferendbus, intus ex loto cordo, et caleros quemadroodum se. 8i auiern plenis bypocrisi, cupSdiiaie, ei omni malitia, auiem ab alio deacendisael Paire, nanqoam ex lega in sempiiernom (57) atiulil pardirionem, abacindena primo ei summo osoa essei praecepto, ged miqoa omniiriodo eniieretar jnnjns boc a perfecto Paira eoa a Tiia
9 M M 9 M 9 9 9 9 9 9 c 9 9
Ptal. xxxiv, 9.
Matlb, xxi, 9.
Ibid. 16. * Cap. XXV.

9
' Isa. i , 22.
Malib. xv, 3.
(48) Inirotunu eo, omna. Veina Feaard. cod. elin D gloria. (56) Exteriorn munditlas. Sic Faaard. in roarg., Cltrom., iniroeunti, eum otune*. Claroin. el Voss. melius quam Eras. GaUaa. at (49) Clamante$. Et dicenia, quod addonl edill., Fenard. in lextu, exttriorei re$ mundi kujui. ondsi aiicioritite omnium nu&a. (57) ln tempiternum. Edit. $empilemam. (50) F i / i . ln Arnndel. cuiu qoiboadam Eraira. (58) Aggr$diente$. Graece. ni fallor, , ediii. el Oxon. juxia evangelicum lexlum, /Wio. vel, , fabricali, moliii, *iatuenies eic (51) Noleniibui. Credeu addiiur in ediiu, sed in (59) Vindicare. InFcuard., Grab. elVoM. vtmdinollo mss. nosirorum apparei. (52) Perfidenli. Sic msa. oiunes, nisi quod Ouob. care; in Arandel. vindicari; sed in Eras. ei CaJlaa. eikerc. 2 viiioao babeant perfectKt. EJiloresvero corruple jtdicore. (60) Ad adventum. Ad ex Arond. elMerc 2 reeia poauaninl perficieniii, haud adverienles ptrficxenli ablaiivum abfolniam ease, ac siibiiiielligendiiiii tpso, adjecil Grab. In cod. Valic. tesie L . Lalinio, im adventum. In Glaroni., si bene legam, gcribitur, txnividelicel Cbristo, ul sil aeusue : ip$o perficiente $uo tuentii tti adventum Christi. Patri. (55) DtusDominui. SicClarom.ln Feuard. inarg^ . (61) lpsi... curabant, circumcidente$. Ipu cxr Arund. ei Vos8.,Deai duulaxai. lu cajieiis, Domi~ bai circumciditu, in Gbrom. ei Anglic excepiis quoad ullimain vocem, Merc. 2 coild. A l polo, ip$$ nu* laoium. 54) De$erviuni.Chwm., deierrient. scribarmn spbabna esse, pro ipta, lex sciliceL 35) In gtoriant. l u Claroiu. meliits qitaaicxieri (62) Per. Mt>rc. 2 cl Oilob. vruoter.
9 9 9 % 9 9
100
CONTRA ILERESES U B . IV.
fCOt
defem, non eo uti, qood a Deo legis foiaset daium. joelHlam (60) votentea atatoere, jnaliiis Dei El Panlna aiilem : Adimptelio,inqoii, legii, tunt sobjecii. Finte enim legis Cbristus, adjoatidlleclio *: ei oraniboa cseteri evacnaiix, manere liam (67).omni credenti'*. E i quomodo Aois legia fidetn, apem, dileciionem; mnjorem auiem ease Christas, si non et iniiiaro ejoe esael; qni enlm floam ioinlil, hie et iniiiam operalnseat; et ipaa oroniom dileciioneoi et iieque agnitionam aine dileciione, qnae ett erga Deom , prasiare aliqaid; eat qai dicil Moyei: iVidena vldi vexationem poneque myeierioram compreheniloaem, neqoe fldem, poli mel, qui eat in ASgypto, ei deacendi ol eraam neqne propheilam, aed omnia vacoa el frualra (63) e o a ; ab ioiiio aaaaaioa Verbum Bei aacandere et descendere, proptar aalatem eoram qai roale eaxe sine dilecdone : dileciionetu tero perflcere habereni. perfecturo bominero; at eom qoi diligit Deom, 5. Qttoniam aotenv lex pratdocaii boroinem aa* eaaa peiTectom, at io hoc x o , et in fuluro. Nunqnain eoim deslniinus diligentea Deum; aed qaanto qoi oportere Cbrialam. ipae facit manifeslum, ei ploa eum inuilti foarimoa, lanio ploa eam dl- qui inierrogaTiieam, qoid feciens viiam aUernam baredharet, iic reapoDdeoa: i S i vis ia vitam inligima*. 5 . lo lege igilur el io Evangelio cam tit prl- iroire, cosiodt praeeepla. Ulo aiitem iiHerroganta: mum el maxtmam praceptum, diligere Domiuam Qua? raraua Doroinoe : cNon moechaterii, tteum ex loto corde; dehinc eimile i l l i . diligere occidea noo furaberia, non falaom tastimoniom proxlmum aieut aeipaum (64): uoai ec idem osten- reddea, honora pairem ei matrem, et 2 4 2 diligea dilor legie ti Evangelii conditor. Consnromaue proxfroura lanquam leipsum ; yelui gradua enimfiia? pnecepta in otroqua Testamento eum propooens prscepta legia iniroitua in ?ham, voainteadem, eamdem ostenderunt Dcum : qnipar- leniibaa aeqoi eom: qum oni tum dioena, otnnibo* tlcaiaria quidem praeccpta apu utrisque praecepft; dicebat. Ule autera cum dixiseet: Omnia feci (ei aed emineniiora ei somma, aine quibus aaWari non forie non fecerat (68) , aam oliqna DOO dicarator ai: iCostodt pnecepU ), argaena BomSooa cupidiest (63), in uiroqne eadem saasit. 4. Quem aotem non confandat Domintis, osien- tatero ejus, dixii a i : i S i via perfeclua aaae ?ada dena non ab altaro Beo esse legem, sic dicena tia veude omnia qoai babes, et divide pauperiboa. el qai a aa docebantor, tnrbse et discipulis : cSoper veni, aeûere roe ; > apoatolorum pariem proaibedram Moyai tederunt Scribae et Pbariasei. mitteng eia qui aic fecerint: et non alierum Deam Omnia itaqoe quaecunque dixerint vobis, custodite, Patrem annontiabal e U , qui aequebaniar eom et faclte; secnndum auiem opcra eornm notile pneter euro qni ab ioiiio a lega annuniiaios esl; facare: dicnnt eniro ei non faciunL Alliganc enim r.ec aliura Filium, uee Matrem, enlliymesin iEonis aarciuaa g m e a , et imponunt aiipar bomeroe bo- qui fuil in pauione, et iu defeciione; nec irigitiia minum; Ipsl aulem nec digilo quidem eaa iEonam plenUudbiem qoa) racua el icconeiane niovere . Non ergo eam legero, quae est per ostenaa eat; nac eam fabulam qoa a reliqoU ba> Moyaem dala , locosabat, qaam adhoc ealvis Hie- reilcis flcia eat: sed docebat faearent praacepu, roaolymis auadebat fieri; aed illos redargoebat, qaae ab ioitio pracepit Den, ei ut teterem capidi* qood verba quidem legis enontiarent, essent amera taieiu per opera bona solverent, ei aeqaereniur aiaa dileciione : et propter boc injusti io Beom Chrisium. Qaoniam auiem ea qu possidemur, pauel In proximoe exetiierunt. Qaemadmodum et peribus divisa, solulionem faciunt praeterita? cupidU laaiaa ait: iPopulus bic labiia rae honorat cer lada, Zacohajus fecil manifeslom : Ecce, dicena aniem eorum longe esl a me. Frusira aatem dimidium ex bonis meis do pauperibus, et si cujua coluni me, dooentes docirinas at prxcepia homi- quid fraudayi (69), reddo qoadruplum CAPUT XIII . num .> Non peir Moysem datam legem dicens preediuohnu; cepia bominoro, aed iradiliones preftbyteronnn Chmtum naturalia legiz pratcepia non imo poiiu$ impiettitse, extendmeetampUa$u: qni ipaoTum, qoas floxeranl, quas vindicaoiea ffuslraveierii legiz jugum ac vituula ideo abuulit, ut homo bantor kgem Del, ei propter boc nec Verbo ejos jam liber ta jiduua ac pielalt, qnm filio$ d*cet Dto parmt., labjccii sani. Hoc enim est quod et a Paulo diciiur de islis : Igooranlea enim jusiitiara Dei, ei anam I.Etquia Dominus naioralia legia (70), per qna
M y 99 9 9 f 99 94 9 t c f >ft ft
f
Roro. xin, 10. I Gor. xiu, 13. Ibid., % Cap. XXVI. Maub. xxm, 2 aeqq. " lea. xxix, 13. Aom. x, 3, 4. Exod. , 7 8. Luc. xix, 8. Mattb. xix, 17 seqq. " Ibid., 21. Cap. XXVII.
9 9 99 9 9 9 7 ;
e i
9 9
9 9
I64) Seipixro. A I L , leiptum. (65) Non 91. Grxcoroin more, pro pottibile non il. Sic omnea ross. In editl., non potezt. m Justitiam. Ueeel in Eras. et Gallas. al et in Alexand. (67) Adjuuiliam. Clarom., in jm/i/tam. (68) Ei fon$ non feeerat. Ea sallero inteniionis poriiaie, ei lDtcruo affeciu, quem lex evaiigelica requirit.
(63) Fru$tra. Alil, (ruttrata.
(69) Ex bonU meii... [raudavi. Sic Clarom.. Artiiid. ei Voss. Casleri, 4oxorxai
fraudaou (70) Naluralia Ugii. Legem naturalem inlelligit,
hotninnm cordibus a Beo iiiaculpiaro, aea, ul loquU

lur Teriull. lib. Adv. Jud. Ugem non9criptam qum naturaliter inielliaebaiur, tt Patribtu (anu Ugen Moya urtptam in tabnlit lapid$h) custodiebatur;
% 9
qaseque Decalogi prascepiia, quas poslea Beus Moyai tradidit, coniirmaviique, poiiaîuittui confnielur.
1W
S. I R E N J E I EPISCOPl LUGDCNENS18 MARTTRI8

9
1006
boroojneilicaier, qos eiiam anlo logiadaiiooom (71) Eienim )ex qaippe senrii poaita, per et qoa oaatodiebaol.qai flde Jaalificabanlar (78), et plaoo* forla erant corporalia animani erodiebat, ntnl por baat Deo noa diasolvii aad extendii, ei impla* vinculoai alirabena eam ad obodieniiam pnacepioTii (75); az aanoooibos cjaa oaiondilor. Dictom rom, mi discerei bomo aorvire (77) Deo : Verbom eai enim, inqait 1 antiqaio : Pion aicacbaboria. autem liberans anioiam, al per ipaam corpoa voionEgo aniam dico vobia, qoooiam onoia qul vidorit laria emundari docoil. Qoo facio neeeaaa faii ao* malieren ad eoocQpiacendaai aam jatn modobotoa ferri quidem Tincola aerviioii, qniboa Jam botoo oai aaro in corde aoo . E l iierom: c Diciam asaoovoral ei aina viocolia eoqoi Deuro; snperaxeal: Noo occidoa. Ego aoiem dico vobie : omnis leadi Tero doorcia Ubertaiis, ai aogerl aobjociioqul iratcilor fralrl aoo aioo caosa (74) reaa eiil nam q o eal ad regem, ai aon reiroraos qola roJodicio *. : t Dictam aai: Non poi-jnrabia. Ego verions (78), indignua appareal ei qoi ae Hboravti; aulom dlco vobU, iieqoa jorare (75) in loium. Sil eam tera pieialem ei obedientiam, quae oal orga aotom tobU aermo, eiiam eiiaro . E l pairomfamiliaa 6*86 quidem eamdem ei aerria al qoacunqna aoai lalia. Oflonia eaiin hec noo conliberia; majorem auiem fidociam babere liberua trarietalem ei dlaaoloiionoai praHoriloram conti- qoooiam all major ai glorioaior operaiio libortalia, nenl aicot qoi a Marelona aoal vociferantur; aad quam ea qoc esl in aerriloto (79) obaeqneniia. 5. E i propler boc Domlnus pro eo qood eal: pteniladioom ei exieaatocem elcul Ipaa a i i : cNisi Non mosohaboria, nee eoncopiscere pnecepil; oboodavorii Jaaiilla voeira ploa quam Scribarom el pro 60 qood e*i: Mon occideg > ooqoe iraaci 6tPbarj8&oram, non intrabititf in regnom ccalo* quidoro; 61 pro eo qood esl docimaro, oaoia qoai rom . Quid aulam arai ploa? Prioao quidem non tanlura in Patrem aod lo Filiura ejna jam roani- 2 4 3 4ool paoporibos dividero; 61 non laoiom proxhnot sod 6iiam ioimiooa diligero : 61 oon lantoai fbtutom tredare; bic eal onim, qal la commonioboooa daioroa oi ooromonicaioroa esae tod 6llam nem al nniiaiem Dei boroinem inducil (76). Poal odroraoa aos qoi lollonl ooatra graloiio donalodeinde uon aolua dicere, aed et facera; enim roa. c Tollooll eniro tlbi lonicam ait romiito oi dioobaol, aed noo faciebaat; el non lantom abeii61 palliuin (80) i 61 ab oo qui lollil loa ooo roponere a malia oporiboa aed eiiam a concupittentiig eomm. n*c auiem non qoaai contraria legi doco- 8668: oi qoemadmodam valds olfaciaol robU bomiooa* faoilo ois \ > ol ooo qoaai nolooioa fraodari bai; *M1 adimptena legem el inflgeot joaiificaiiooonlriatomioi (81); eed qoasl Tolontoa dooaroriooa legia io nobie. lllud autem folsaet legi coolra0108, gaudeainug, graliam magia pneaiaolos io prorion, ai qoodconque lex ?eiaaset Oeri, idipsum dtecipoiia aoia Jouigaol facerc. E i bocautcm quod xiroo8, qoam neceasllaic (83) 8er?ienle8. t Et el prxccpii, non aolom Teiitia lege, aod oliama qoU 16, ioquit, aogariaTaril roille paasoa rado concupiaceniiia oorunj abaiiooro non conlrarium com oo alia doo (85); t oll oon qoasi aenrua ae6si qoomadinodura diximoa; noqoo aolvoiilis lequaria, aad qoaai liber praec6daa, aplon (84) lo io gem, 66d adiioploniis, oi exieodentia, 6t dilataolia. omniboa (85), oi oiilom proximo praaiana : noo i l Mallb. 27,28. * lbid., 21, 22. * Ibid., 53, 51, 57. * lbid., 20. L u c . vi, 29 eoqq. MaUh. , 41. in aliia oocorriaso, oodcm olroMqoo maooolo sonao, (71) AnU legi$4atie-nem. Ita T6toa Feoard. cod., Clarom., Voae. Arund. (qoaaiviain boc d4sil e*te) ol nolai AugosU lib. Retract., oap. 19. 61 Grab. meiitis qoam alii, legi$latione. Qoippo (75) Neqne jurare. Alii, jurare. (70) Et umtuUm Dei hominem indutit. Sic pro Ir6nasum loqoi do palriarcbis, qol aub lege oatunB i?ebatil, noo do propbetie, aliisqoo joslia, qui Mo- wnuatem Deo hominem Dominp ducii, omoodifii Feuard. ex vet. cod. (nisi quod arripaorii ducit, aaioa legi aerviobaul, ovidens 6al. (72) QnifidsJMificabaniur. Fide videlicei in qood aociorilalo Claroin. oommoUTi indudt) Meaaiam vootorum; eaqoo noo aola, otpoio qui per 600) quo cooseiuil Yoss. Sed io Claroon., Aroudd. naturalia Ugit, Uoqoaoi vora josiiibo porcipienda) oi Merc, 2, acriplum Deo loco Dei. (77) Servire. IU Clarom. lo Yoaa. Feoard. 61 in8lmni6nla, oiiaro )usti/icar$ntUT, ol mox dixil. (75) implevU. Deleri ud aoie ei aocioriuio Grab., adumre; io roliaaia, ad $gnU*d*m. (78) Reverteni. Eras., Gallat., Feuard. cum Aroa* Clarut (74) Sin$ causa. Sic qiiideni legunl anliqoisaimidol. 61 Merc. 2, riniuiu. Palres Laiiol, Cypriau. Yestlmon. lib, , cap. 8; (79) Stmtuie. Iidem, ardituttm. Hilartog io CommenL m Matlk., 61 Aaguel. lib. i ,(80) Rimiue ei tt patlium. Meioorilor Eraogelli vorba allexans Ireiueus, hoc cotnma iranalidii ex Oe urm. Dom. tn monte cap. 9. Al hic lib. He40, iiam Lucs , 29, babolur: iTurtal.i 6,19, nionel buc verba, iiw# roaso, a Gr- Maub. . 6i8codd. abosao. Hierouyuuia eiiain lib. \i Adcer$u$ (81) VoniriiteminL Sic Feuard. io marg., ClaPtleg. 61 In Cummeni. In Mattk. oa in voloaii&iuit* oi aauioriboa codd. oon occurroro goueraiim assa- rom., Yoas. 61 Aniudel., qaasi Gbrisioa adboc lorit. Joslinoa pariier in Apolog. i ad Anlouin. verba queretor. EdilU cum Merc. 2, -cotitrUltutuT ; quod Cbrisli referi, omiasa voco , q o lamen io rocooiloris oqjoapiam emoodaiiononi aapii. Eput. ad Zenam Serenum, non iudubio Joslioi (82) Niceititate. ., neceuiiaii. (83) Aila dao. lo ediiis N. 7. oxomplarib. GfO* feiu, legUur. 06 Terlolliano, Apolog. cap. 45, nihil cis, , / oon legilur. Occorrii vero cerli aJUrmari poleti, aiqiiiiiem gouimalioi duolaxal F.vangeHl V6rba oliegal. Ex bis lamen oolini-omo boe 0188. el In VuIgaU nosira , ol lulica voraiooo (84) Apiaat. Grasce , id 681 coaunorfaat, Grabio concJodoro, 6a ?ocee a ecribix, lani boo b#0 quaiu infra cap. 10, addiias foiaao; nxi do iie fucilem, elc. (85) in ommbm. ParlicuUin lo ooilllonl Eraaoi. ooo cottscoaiiao N, T, codd. bi aliU ooiUsaa fuuse,
9 9 9 9 9 n 9 9 9 9 9 9 9 9 t 9 9 9 9 9 9 C 9 9 9 9 4 e 9 9 u 9
1009
CONTRA EARESES LIB. IV.
IOIO
lontm oioUiiam Intoooa, aod luam bonitatem per- Boi inmortalitaiia aat eondonatrix bia qi agfrotclena ooofigorana temetipaam Palri, qni aolom dionlor (99) eam. mm oriri facii aopor maloa et boooa ei ploit an- CAPUT XIV per juaioa oi.icjoaloa . Itee aaiom (86) qoemadSi fttto* obugnii exigat at komim De*t, $t kmalwm BMdain pnediximos, non diaaolrailta eraat iegfm condidiril voctmnt ac Ugibut informmrit, ai aad adinpkDiia ei axteodaoUa (87) in nobia: laokomini* $alnti cotuutU; itaa homine indig***, $44 ta Aaav btntfid* fral/a aiuuao confem tfaqoaio ai aliqoi* dieal, niajorom liborialia operaiioBam el aleniorem orga liberatoram ooalrom iofl4. IgUur iaitio non qnaai indfgena Deua bomiaia, xato nobia aobjooiiooom 61 aflecUonam. Non enim plaatnaTil Adam aad al babaret ia quam collocaret propier boc llboravil nos ui ab eo abtcedamoa; ooo enim poieu qoisqnam exlra Domioica coosli- aua bejiefiaia. Nan eoim aolam ante Adam aed at aoia ofootm coodiiionem glotiflcabat Verbam Palotoa booa atbineiipsi ocqoiroro salalii atimenta (88); aad oi phw graiiam ejus adepii ploa eora di- ireiu luam, manene \n eo; a4 ipae a Patre elariftcabatur (93), queroadmodom Ipaa ait: c Paier, claBgamoa. Quanlo aolom plos eatn dilexerimnt hoe inajorem (89) ab oo gloriam accipiemaa, cum aimoa riflca me claritata quam babui apad le priuaqQaai mundus 0ere4". Nec noalro mioisierio indigaaa aeanper in coospecio Patria. 4. Qoia igUoroaturalia omnia praeeapu oommo- jiissii ui eom aeqatremar; aed aobia ipais atuinia auul aobia eC ilHs, in illis quidem iniiiom at or- buens (94) ulutam. Seqoi euim SaUaiorcm, parll* loiu babooraol; in nobie aulem aogmonlom 64 cipara eti aaluiam: ei aequi lamen percipere (95) adlmploiionooi perceperant, Asseolire eiiim Deo est tamen. Qai aolam in lumina aanl, oon ipei (96) lumen iliomiaant, aed Ukiminantur el illuairaniur al seqai ejoa Verbom, et tuper oinnia diligere aum ot proximum sicot aeipaom (homo aalem homini ab eo : ipi qaidam ei nihil pnaaunt banellciuiy auiem percipleaiea illmoinantiir a Uimiae. Sie et proxiiaua) el absiinere ab omni roala operaiione, ei qoatconqoe talia coromunia uirisque suol, ununi aenriius erga Banm Beo qnldero nibil pnafUt utc et eandem osiendunt Deum. llic esl auieut Doini- opua e*i Deo bamano obaeqoio; ipsa aulem tetiQi noster, Verbum Dei, q<ii primo qoidom aenroa queinibua e4 aer?ienUboa ei rium ti iocormpteauraxit Deo, postea aulem liboravii eos qui aob- bnn.eigloriamasleraamaUribalty benaficium pnejecli sunl ei, qiieoiadroodum ipae ail discipolis : giant aerrjeniibaa aibi ob Id quod aenriuut, el aec Jam non dicain vos servos : qoia aenrns nescii quentibua ob id qood seqaonlur, aed non beneOqaid ejus doroinus facial. Vos auiom dixi aroicos, ciura ab eto percipiena (97) : eal eniiu divea perqaoBiam omnia (90) qu audivi a Palra , roanife- iecius, et aine iodigentia. Propler boc auteni exala ?i (91). > lo 60 enim quod dicit : cJani non di- quiril Deus ab bominiboa aervilalem, u l qoonlan cam *os servoa, > maoifestissimo aigniHcavil se ea bouaa et miaaricora banefacla4 eis qai perae* oaao qui primo quidem eain eerYiiuiem qua est veranl io aervilaie cjue. In quanlam entm Baaa orga Deum, hominibtis per legem constiluerit, post 244 nulliut iodigena (98), iu Uniaro bomo iodigel doiodo iiberiaiem eis donaTerii. Et io eo qned di- Bei oamuianioBe. ibee eniui gloria bominii, peraec i l : c Quottiam aervus nescil quid facial dominus erare ac permanere in Bei eenritote. Et propter ejua; > ignoraaiiam gervilU populi manifesial per boc dicebal discipulU Domiuua : Nou TOS me eJeaaum adtemam. ln eo auiem quod amicoa Bei dicil gi8iia sed ego elegi TOS aigniAcant, quoniaiu aooa diacipulos, manifeste osiendh se esse Yerbum OOQ ipsi glorifieabani euin, aequeoiea eum ; aed iu Dei quem et Abrabam roiunUrie et siiie ?inculie eo quod aequareniur Filiom Bei gloriHcabaotor ab propier generosilatem fldei sequeus, amicus facioa eo. ilorom : Volo ot obi ogo som, ibi oi bt oal Deo . Sed ueque Abrabae amiciUam propter io- sint, 04 videanl clarilatem nieam"; > non ?ane digcniiam asaumpsit Dei Verbum, exsisiena ab ini- glorians aopor boc, aod gloriara suajo paruci* tlo parfeclat : c Anlequam enim Abrahara 6S86t pari (99) Tolens discipolis suie, de quibue 6C 6go aom inqwti; sed ol ipsi Abrabse dooarei Isaias aii:cAb oriente alirabam scmau tuura, et ab anernam vilam, oxsiaiens bonus, quouiaoi aoiiciiia occaau colligaoi 16 :64 dicaoi Aquilotii: Addoc; ei Mauh. v, 45* ' Joan. , 15. Jac. JU 23. Joan. v m , 58. C a p . 11. "Joan. xvn, 5. " loan. , 16. ioan. mi 54. 61 Gallaa. ol 01 Arundcl, io quo legilur, homini Claroui., Vota. el Arond. Caiieri, Palre meo , noio 4M. (eci. (86) Hae autem. Omnia adduni odilt. cum Aroo (92) Aggrediuntur. I. 6. mtciplunt. dot. et Merc. 2. (93) Clarificabalur*. Alii, glorificabalir. (87) Et extendemii El dilataniii , addilur in (94) Nobii ip$i$ atiribuens. Editl. cum Arund. ct iiadein. Merc. 2, ut nobit ip$i$ altnbuereL (88) AlmenUu lo6dit. Oxoo. perperam eie(95) Percipere. Sic mss. In Edill. puriicipar** m$nta. (96) Ipsi. Feuard. iu marg. el Yoas. ipgaoi. (89} Boc majorm. Eras. et Gallas., eo magit. (97) Ab eit penipuus. lla veios Fuuard. cudox^ (90) Dicam...qnoniam OMoifi.lta Feuard. in niarg., Claroiu. el Yos*. Alii ip$o ab ei$ peraptinU. Clarom., Otlob. et Voss. in qtiibu* oliaifi paulp (98) Piulliut indigcn*. EdtU., nutlius indigtl* po$l, dicam. ln aliis dico... quia. (99) Participari. Al. pariicipau. (91) Peir manifatiavu b,c Fooard. iu niarg.
9 9 9 % 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 C T 9 9 9 9 9 1 1 9 9 9 9 e 9 e 9 l# 1 1 9 9 9 9 9 9 y 9 #
4011
S. IRENABI EPI8C0PI LUGDUNENSiS ET MARTYRIS
1011
Atutro Noli prohibere : ailrahe(l) filios meoa d* per imiliaa vocationes (10) pmtlniens eot pmerefottginqoo, ct fllias mets t gommiiaiibua tems omnei qoofquoi vocaii euni (2) in nomlne meo. In gloria enim mea praparavi, el formavi, et feci eaoi *. Hocideo, qooniam abiconque eetcadaver, illuc congregaboniur et aqoila , pariidpantea gloric Domini : qui ei forniaTit, ei ad boc praeparavhnot, ut, dam samua comeo, parlieipemus glorias ejus. 2. Sic ei Dens ab Initio horoinem quidem plasmavit propter suam maniflceniiam; palriardias vero elegit propler illorum aalulem; populum vero prcformabai (3) docens indodbilero, sequi Deum; prophelas vero prassiruebal in terra, assuescens hominem portare ejus Spiriiom , el coramunionera habere cum Deo : ipse quidem nulUue indigem; hls Tero qui indigenl ejoa (4), anam praebent communfonem : et bis qul ei cojnplacdiani, fabricaiioBem salulis, u l arobileclQS, delioeans, e l v i denlibus in ASgypli a aemeiipso daus dncaiio* nero (5); e l bis qui Inquieli eranl in eremo, dana apiiiaimam Icgera, ai ble qui in booam lerram iniroierunl, dignam prsbens ba&radilaiem; el hfs qui convertuatur adPairem, aaginaium occidens viiulum, ei primara atolam dooana :raultismodie coraponena bumanum genut ad consonanliam taluiia. E i propler hoc Joannes io Apocalypai aii: < Ei voi ejua quasi vox aquarura rouharum " . Yero enim aqosa roultae Spirliaa (0), quoniam divea, el qoonlam magnox esl Paier. E i per omnes Illoa iranslena Verbum, aina Invidia miliiatem pnesiabal eia qoi aubjecii albi erant, omoi condilioni coDgraaniam et apiam legem coascribena.
1 19 B
rare, et aervira Deo: per ea qua eranl secooda, ad prima vocans (11), boe esi, per lypica, ad vera; et per leroporalla, ad aHerna; al per carnalia, ad apiriulia; et perlerrena, ad codeatia; qoemadmodum et dtclum e*l Moysi: Qooniam fadaa omnia Jaxla lypum eoram qua vidtsll in roonie *. Quadraginu anim diebo* diaeebai lenere lermoiiea Dei, eicbaracleres coelesies, ai imagines spiriiatat, ei pnefiguraiionea fniurorura, quemadmodam et Paulus a i l : Bibebani enim de sequenli (12) pelra: pelra auiein eraiCbrislu *. i rureus. prsediclia bis, q o in lege aunt, intulil: c Omoia aolem (15) hmc in flgura Teniebanl illia : acripu auni auienx ad correplionem (11) nostram, in quoa fialaaeculo1 1
rom devenil . > Per lypoa enim (15) discebanl l i oiere Dtom, ei peraeverare in obaeqaiU ejes. XY. Qui legem naturaltm ten Decalogunt kcmi**m cor* dibu$ primum inuribere $ati kabuerat Ueu$ Hebrasorum, libertate $ua abuUntium coii*spi*c#* liam graviori Ugi$ Motaica jugo re(renun iaw H lege$ quatdam particuiaret ob duritiam ccrdU #* raat $(aiuerepottmodum ntcetu habuii.
t f 9
19
1. Iiaque lex, et disdplina eral iilis, el prophella futurorum. Nam Deua primo quldero per naloralia pneeapla, qua ab inilio inBxa dedil bominlboa, admonent eoa, id esl per Decaloguro (qoaa al quia non fecerit, noo babai aaluiem), nibii ploa ab eia exqoiaiTiL Qaeroadinodam Moysea io Deuleronomfo ail: Hi aeroiones amnea, quoa localaa eal Dooil-. nus ad omnem synagogamfiliorumlarael io moole, el nibil adjeeit (16): et acripait ea in doabaa U b o Ua lapidda, al dedil m i b i ; i propier boc ut co3 Sio anlem ei popalo tabemacoli factionem, el alodireul praecepu hi qui vdinl aeqal eam . A l obi ediecatfoncm lefopli, ei Le?iiaraai eleclionem, iaconrersi sunl in TituH faciionem, ei reverti annl crifida qqoque ei oblaiionea, ei moniiiooea (7), et animia suis lo iEgyplam, ser?i pro Uberia coocoreliquam Qmnein lega (8) sutuebat deaervitionem. piacenles eaae, apiani eoncuplaceniba ao accepaIpaa quidem nulliua borura eai indigens; eatenim nini reliquam aenrSmiem, a 2 4 5 Deo qoldem aamper plenua omniboa bonia, omnamqae odorem non abscindaulem (17), i a eenriiulis aniem Jugo iuariaitie, ei omnea wiaTeoleniium vaporaiionci domiaantem ds : quemadmodam Execbiel prohabana in ae, eliam aatequam Moyaea eaaei: facile pbeia causu lalla legis dai reddens, a l i : aoiem ad idola rcwienietn (9) populum erodiebat, poal conenpiteenliam cordis aui (18) erani oeaU lsa, XLIII , ei aeqq. Matih. , 28. Apoc i , 15. Exod. , 40. " I Cor, , 4. * lbio\ II. "Deul.?, 22. Cap. XXIX. (|) Aitraht. In Clarom. et Yoss., atlrakam. D alii, qnia melius qaadrai ad tequeatfa, d ad Ire(2) Omiut quotquot vocaii aaal. Sic onines mt*. ni acopiiiD. catn tacre lexiu. Ai Erab., Gallas. ei Feuard. per* (11) Yocan*. Ila Clarom. Ia Feoard. marg., pcrara, omnet $nim quotquol tjoeaii i$ti*. Arund. jpt Yoss., provoeam ; in aliis, advooaum* (12) Sequenti. Spiriuli quod huic loeo pnemil* (3) PtuBformabat.Ila Clarom., Arund. eiMerc.1. lilvr in ediil. d lo poairia . T . exemplaribua exIn veieri Feuard. cod. ei Yosa.. prasfomoi; in aliie punxi, quia iu nullo proraus Ireiuei ms. eodice leformabal. gitur, ei abedlioribua addilum vldelar. (4) Indigtnt eju$. ., indigenttt tunt $jut. (15) Omria autem. Deaaol in Glaroai. i5) Ducitiouem. Pro ductum. (14) Correpuonem. ., correctionenu (6) Spiriius. Dei adduol editu curo Araadel. l < 15) Enim. EdilU cum Amad.el Mere. 2 , effo. Merc. 2. 116) El nihU adjedl. Nikil negligealia acribaniai (7) Et monitioneu Desant in Glarom. omlssum addidi lum ex ipao Ireuso lufra cap. 16 (8) Legi. SicClarom. et Yoss.; caeieri, legit. n. 4, lum ex ipao Biblico lexlu. (9) Facile... reverteniem. Sic CUroni. cum qno (17) Abtcindeniem. .Clarouu ei Y o a . , abtcedtmroiiaenlil quoad poslreniaui vocui Yosa.; caeleri tem. (adlem... rmnrtU (18) CordU $ui. LXX babeui &, (10) Vecaliofus. l u Clarom., qoam leclionem maUOU . Uui quam adwocationu vel ovocaiiQMi ul babeol
M M 1 9 I T 9 t 9
4015
CONTRA HiERESES LIB, IV.

M
4014
eoram, et ego dedl els prawepla non bona (10), el jafttiAcaUoaee, i * qaibna vlvenl lo cis . E l Lucaa aaletn Siepbanam, qui primaa in diaeonion (20) ab apoaiolia eleciua esl, et primoa occiaoa eti propier Chriaii mariyrtatt , alc dixiata de Moyaa acripail: c lllaquidem accepil prscepla (24) Dei vivi, dare Tobis, coi noloerant obedira pairea aairi (22), aed abjeeerool ei coovarai aanl corde M O In jfigyplam, dioanlea ad Aaron : Fae nobia deoa, qul oos aoiecedanl; Moyaaa enim qul eduiit noa da lerra JSgypli, qnid ei conligerit, ignora* mna. E l viiolam fecerani la diebui illia, ei obiulemnl aacriOcia Idolo, el .keiabanlur iu factit maBomn eaararo. Convertit aalero Deoa, et iradidil eot tenrire exerciliboa coeli, qoemadmodtia acrip4om eat fn libro propbetaroai: Nunquid eacrificia B et oblaliooea oblulislia mibi annis quadraginia io eremo, doroua ttrael? ai accepialia labernaculum Volocb, el aiellam Dei (25) Rempbam (24), flguraa qnaa fecialia, adorare eas ; > manifesie eignjflcano, qooniam non ab ahero Deo lalis Uliadaia lex e t l aed ab eodem Ipao, apla Hloram aerviluti. Qoapcopler ei in Exodo ad Moysen dicil: Emillam anle leangelom maum (25): non enim ascendam Iftcam, quooiam popolus durse cervicis e a (26) 2. E l DOQ aolum boc, sed el prccepu quaedam a Moyae posiu eis propler durliiara illoniro, eiqaod noUeot esae aubjecii, manifeslaTit Domfoiu, cum dixiucat ei : Qaare argo Moysea praecapil dare libellam repadii, ei remiuere uxorem? dlcens eia : c Baec Tobia propler duriliaro cordia veelri parmiait, ab inhto auiem oon lia faciwnesi"; Noyaan qaidem excatans, quasi fidelem senram; unum aalein, qai ab iniiio masculuoi ai feminam Jedt, Deum coaaHena; iHoa aaiem arguens ta&qoam daroa, ei non aobjacioa. E l propier boc
M v n r M
aplum doriiiae eorum repudii praceptnm (27) a Moyse acceperonL E l qoid dicimaa da Veieri Taslamenlo baecT qoandoquidem ei in apoaloli boc idem faclcnles inveniuniur propier pnediciani cauaam, aiaiim dicenie Paulo : Haec aolero ego dico, non Dominoa . E l ilerum : % Hoc auiem dico aecondom indolgenliam, non aacuudam praceptum > Et ilarom : Da virgiuibua aulem prsceplam Doraini noo habeo; conslliom aulem do, lanquamraisericordiamconseeolua a Dotnino, u4ftdelistiro (28). 9 Sed al alio loco (29) aii : t Ne teniei Salanas proplar inconlineniiam veslram . 8i igilor el in Novo Tesumeoto quav dam praecepla aecundaiD ignoscenliam apoatoll concedenles in?enhintar, propier quorumdam inH M tt
conlinenliam, ulnon obdorali ia!es, In lolorade* aperaniea saialem auam, apoalaue flani a Deo; non oporiei mirari, ai at io Veleri Testamenlo idera Deus ule aliqaid voluil fleri pro olilitaie populi, illiciens eoa per pnedicua obaervaiionea, oi per eas aaiuiani Decalogi (50) obaervanies aioi (51) el deienii (52) ab eo non revertereniur ad idololairiam, nec apostal Oerenl a Deo, aed loio corda discerent diligere eum. Si auiem quidam, propler Inobcdlentes hraelilas eiperditos, inflrmum dicuol legie dociorem, invenient in eavocaiione, quas est aecundnm no$, muhoa quidem vocaioa, paucoa tero eieeios; el tntrinaecua lopoa, a foria vero indoios pellea ovium ; e4 id quod erai semper liberum ei %vat polealatis in bomiue, aemper aerTaata Detim, el aoam ethoriaiionefln : u4 juate judicentur (55) qui noo obediuni ei, qnotiiani non obedieraoi ei; el qui obedlerunl et credidexunt ei, honorenlor locorrapUbiliiaie. 7146 CAPUT XVI .
M
N$c cireumci$ioni$, nee ali*tmm eatremoniarum UM
" Ezech. xi.24. A c U vii, 58 seqq. * Exod. xxxm, % 42. " I M d . , 6 . lbid.,25. ^lbid.,5. C a p . XXX.
M
M a l i b . xix, 7, 8
lCor.Tii
(VI) RepudU ptBctpium. Praxepiata blc cl paulo (19) Prmeepia non bcnm. Id eal, ol explical Feoardentius, praecepla da riiibus, neooieniii, aa- poai iaiius acapil, prp regula. (28) Sim. Edili. cum Aruud. ei Merc 2, euem. crificiU, qoaepropria viriuie nec jusiiAcabanl, nec (29) Alio loeo. Scilicei panlo auperioa, vera. 8 ad perfecium adducebanl observantei aed uiubne ajaadeoi capiiif vii, Epiil. 1 ad Conulb. juxia m*erani faiurorum bonorum. airam divistonem; qua) cuiu Irensi acvo nondum (20) Dimcowum. Clarom. ei Vosa., dbuonio; obiineret, imo cuna hoc acculo Paulina? epislols in Arundel. el Merc. 2, diaconum. capiia 2I) Pracevta Dei vivi dare vo$i$. Ediii . T. el veraua nondum disilncla) eaaenl, non mirum ei Id ad alium locum perlinere dixeril, qaod Id. habenl, , 6( . Sed uiss. coUegii Noti Oxou. cum lrenaso babel, , vobu. ejundeni capitis exae diceremus. (22) Patres utiri. In nosiria exemplaribue, (59) Saluim Decalogi. Id eet, inquit Grab Becaloguiu, cujua obaervaltone liomo taluteiu con , patres nouri. 5) Sullan* Dei. Vocem Dei qua> legiiur turo aequiior. Al aospicor pro talutem, legenduin ease XX, Ainoa, 26, luro iu Grscis Laiinisque tallenu Acloniro exemplaribus, oiniiiuni vei. Feaard. (51) Obartantii $iut. Sic velaa Feoard. cod., eodd. el Voaa., aed vox , quam adduui ediii Clarout. ei Vou., qoorum aucioriiaie irea voces, Bibliorura codices, deeal in ms* Gauubrig. periude mumra de*i ei qoa) auiim aequanlur in edilia, ui in Irena30. expuaxi, atpoie qiue baud ciduereani cum antcca* (24) R$mph*m. Saploaeima, , Theodoiio,denlibua ei conseqaeutibus. Mec euim bic de muneribat aui aacrificiit agilur, aed de UbeUo repu, Id eal obicmrilatem, vertuut. (25) Ani$ U angeiwm meum. Sic caiu Irenato dii, ba aliisque eiiuilibut, qoae populo dura cervida bei cod. Alex. * * aed lodulail l>eu8, ncaaverioria legia impatieoa, ad loV kdatriam declinareu edilu > . (52) Deunii. Deeal In Eraa. ei Gallas. (26) lia Clarom., Voaa. ei Grab. juxla aa(55) tudicenixr. AJ., dammntur. crum (oxium. Cseieri perperam, ett.
n D M
I0t3
& IRENJEI EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS

%
KHO
gnfium virime colluinm e$te ptrfictam jttstitiMm : ranilam ioiioa daei arga Donin daterriliouie cdoce-
atque abrogat* hme ChriiU f*iu4 tigtnti bant. um- iEatlmau eaim ramnt, ait apostoltta Pauper imo inixduuntt qua nunquam non auncti lua, c loia die 4 ovea occisionia ; sdUcei confuerunt komhu$ Decalogi Uge.
9 %
M
! Quoniam lalero ei circomcisionem non qaaai cODsaromatricetn justhia^ sed in signo eam dedit Deiw. QI cognotcibito peraereret genoe Abrabae ax Ipaa Scriplura discimui. c Dixit, enim ioquii, c Deus ad Abraham ? Cireumcidetur orone maacnlinaro vesiram, et eireomeidetit carDem pneputii veilri, io tigno (34) testaroenli inler roe 64 vot . Uoe idem de SabbaiSs Eiediiel propbett ait: c E4 Sabbaia raea dedi eie, ut aini in signo ioier me 6t ipaos, ot sciant quontara ego Dominus, qnl aancliflco 60 (55). E l in Exodo Deus aitad Moysen:
9
secrali, et niniatrantaa omni leepore fldei ooairaa. et perseTeranies d , 6 l abalinemes ab omoi araritia. BOD arqnirontet, nec poasidentei ibaaanroa ia t e m Ifaniresubalor aaiem ei Uoqaam de ea (38) qnm facia eoni, reqoielio Dei, boc esi regnam. in qvo reqoieaceiu boaio iile qai peraereratarit Deo aaatstere panidpabii deroenxaDei. 2. Et quia per b*c )nsiSfieabaiur homo eed in eigno dau sunl peptdo, oetendit, qood ipte Abrabam aiaa eireumcialone el aine obserraiioae Sabbaioniro c credidit Deo ei repoiatum esl Dli
9 9 9
t Et Sabbaia niea ob?ertabiiis : erii enim signum jg ad jusiiliam, et amlcoi Dei Tocalua est . Sed 41 apud me vobis (36) in generaiiones veatras . Lot sioe drcumcisione edactoaesi de SodomU ln signo ergo dala aunl b s c : aalem aiae eym- percipiene aalulem a Deo. Item Deo placens Noa bolo erant ligna, id 664, sine argumeaio, aeque cora eaaet iacircamciaoa, accepit mensuraa mundi otiosa, lanquam quas a aapianle ariiflce darentnr; (50) 86ctind gcneralionis (40). Sed 6t Enoch aina sed secunduro carnero circumclsio circumdsionem cifcumcieione placens Deo, cum 68861 bomo, tegaaigniflcabat (37) spiritalcm. Eienim, c , ail lione ad angclos fungelialur (41) et iranslataa 681 Apostolus, c drcumcisi buinut circumcisione noa (42), 61 consenratur aeque nunc teeiia juaii jadicii manufacla * . Et propbeia ait : Gircumcidiia Dd : quoniam angeli qnidem iraoagreaai decidermu in lerram in jodicium (45); bomo autem pladuriliam cordie vestri . Sabbala auiem pereeve" Gen. xvii, 9 eeqq. '* E ZPC I I. X X , 12. Exod. X X X J 11. * Coloss. n 11. D6at. x 10. Rom. TIII , 56. Jacob. u, 23.
t f
1 7
(34) Jft $igno. Sic Fcoard. in marg., Clarom. 6i Tli6odor6t. qoaeet. 17 in Gen68. Hicquc fone 6l Vos8., quibus 6x parle consenlit cod. Alexand. erroris exsliu'e$6 videtur. Quibus suppoailia, heilt in quo Ifgilur iv . lu rcliquis, el eril in iiiielligilur qiiid ail ea Enocho *d angeloa a Deo Q demaiidala legatio. Yidt utmpe Ireiupas, Eoochum signum. (35) Sanelifico eot. ha Voes. juxia aacniro cod. ad siupraiores illoa angeloa, et ad bomines ab iis Clarom., tanctifico ineis; alii, $anclifico vo*. in idololairiam foedamque viliorum colluviem da(56) enim tignum apud me vobis. Sic inersos, Gla- tanquam Dei ministruro atque propheum rom. et Voss. juxta cod. Aloxand. : - accessisse divioum jadicium denuniiatarum. Itoe * \ . Edili vcro habem : * mique cx a|>ocnrpho Enocbi libro muiaatiim fuisw \ \ . Irensri atnem Irena?um non dobilaverit, quisquis apud Tertull. I H X I U , el ante vobit excidisse videtur. A l rdiqna lib. De idolol., cap. 4, legerit, Euocburo apirilu ejnsdem exemplaria perperam tn pro enim babeni. propbotico pradixisse, omnia elementa, omnem (57) Signiftcabat. Edilt. cuua Aruud. et Mcrc. 2,muudi centum, qu& catlo, quw mari, qu<c Urra con lineniur in idololairiam venurot d<emonat et $ prtrfigurabat. iu$ deuriorum angelorum, ut pro Deo advenns Do (58) De ea Lege, vel potlea, vel dt tts. minum consecrareniur. Denique idetn Enoch si (59) Accepit menturas mundi. Vide cap. X , n. 1, culloret idoli, et (abricalore* tn commination DOiam 29. prcednmnat. Tiim ul diciift fldeiu conciliet, noa (40) Secundat generalionls. Ita Fcnard. in marg., iuodicum fragmeiuuin ex Enocbi libro roferl. AdVoss., Glarom. el Grab. Alii, ucundum genera~ diiquecap. 15: Hafc igiturab initio prcemdens Sp tionet. Per mundum autein ucundce generationii, iiitclligil mundum post diluvium veluli renasccu- ritu$ $anctu* eliam oHia in suptrnUionem wtu practcinil per amiquhiimum propheiam Enoek. lein. deniqne (41) Legalion* ad angelot fungebalur. Vox Dei lib. De habitu muliebr,, cap. 4. auciomaleni quam huiccommali prxiuiiiuiil editl. deesl in vet. libri Enocl. vindical, huncque divina legaliouie eod. Feuard., Glarom. et Yoss. Quid sil aulem di- mtiiiiis obiisse, ila pereuasum babuit, ut buic in eo vtiiniii illnd legationis niiimis quod ad angelos nuinere succes>isse Noe aaserai, Igitur. ail, te obivit Enoch, el qui siut illi angeli, paulo obscu- dubio poluit Noe in prafdiculioiu* detegatione rius. Ex niox sequeniibus colligi posse videlur, cetii$se Enocho. Quae Terlulliani verba ideo reiuli, Iruirxum cum Justino niarlyre, Albenagora, Cle- quia Irenud diciis non parvam lucem afleruut conuicnle Alex., Terlull., Laciaiiiio, nliisquc non pau- liriuaiiique, ea qu% uterque de Enocbi pratdicacis geiisissf*, augelos aposlalas in peccaii poetiain lione, et ad libidiuosos angelos, corrupiosque ab pnecipiles io terraiu actos, iiuilierum caplos epc- iis bomines lcgaiioue referi, ex prafaio apocrypbu cie, ciim iis sub buinana forma shipri roitsueludi* libt liansia fuisse. nem habutsse, eamque ruiixi; iis occasioueni fuisse. (42) trantlatui est. paradisuni scilicei, lis otunibus erroris causa- fuil quod Geu. de fi- ubi phmus po$ilus ett homo, ubi et cum Elia ma* tiorum Dei congressu cum piiabus hominum lcgitur. uebil utque ad contummaiionem, ut explical Jns Prufilii*Dei codices quidam babebaiil, augeli Dci, njjus lil. v, cap. 5, qwx ab iis prabyieris, qui ul Pbilo legil iu lib. De giaantibui, et Eurfeb. Hb. 9uul apottolorum dhcipuli, accepisae se dicii. De projpar. tvang., cap. 4, ac August. tib. xv De (43) Deciderunt in terram in judicium. Hanc loch\i., cap. 23. \\ verofiliosUei lcgebanl, auge- cliouem quam genuinatn cen8eo, solus exbibei cod. los iameit, priori versioue decepli, iulerprelaban- Claioui. Nam caeleri oiunes omittitiil im Urram, Al lur, ui observaai Ciirysosi. kouiil. 22 iu Geues, toiiein uiodo ei iisdeui pcne verbis loquiiur C(6
9 % t t
CONTRA BJLRESES LIB. I?. oooa traoalaioa osl io saloteni. 8ad ti reiiqut - t e oaaois mukilado eoraoa, qui aolo Abrabaoi fboraoi JaoU, et eonoi poiriarcbaroBi, qai aoio Moyaoaa fooroat, sino bis qiue praxlicu tant, et iine logo Hoysi jaatiOcabaolor. Qoomadinodoin ot ipto Uoysoa jo Dooierooomio aii ad pofHilum a Doarfooa Dooa loua loaiaMonlom diaposoit in Boreb: ei noo pairiboa voatria disposoil Domina* loaiamootaai boc, ted ad voa . I 8. Qoaro igitnr palritaa DOD diapoaoil Domiooa loataaaaotoa? QoJo c lox AOS tu potiia juaiit *; joati aniem pairea viriatom Docologi conocriptain babontof in eordiboa et animaJbos toU, diligoatot (44) scincel Doaoi qai fooit eot ci obtiiaoaios ergo proximam tb lojasiiiia : proplorqood noo
9 9 4 4
4018
locuiui oat Doailnoa ad ftyoogogoai Alionm larael io moole, 04 oifeil adjadl (55); ailiil onim, qoamadnodaaa prodixiioo*, iadigabai ofc eli. Et iiaram Moyaaa a i l : c Et oono, Israel. qold Domiotia Deai luas poalulai a ta oisi timara Ooadaojn Daoan , ambalaro in ooauibos ila ejuf, al diligoro OOJO, et aerrire Dqfaloo Dao iaa ex loio eorde lao ei ex tota aaima loa **? H M aatem gtortoooa qoidom fadobant hooiiaoai, id qood dearat ai * id eai amielUam Dei; Deo aotem pnaatabaar toihiJ: aee ooim iodigebat Deoa dilactiooe kominis. Dearai aolem hominl gloria Dei qoaoi aollo modo potoral poreiporo, niai per eam obaequenUam qoa ott erga Deaaa. Kt propier boc ilorom Moytos ail ela: c Elige vitam,
9 9 9 9 9
fait nocosoo adaaoiieri eoa S47 correpioriis liiierit nl vivao ln ai temen iaum diligere Boninom Boam qnia babebaot in aamatipaia Jaatiiiam logis. Cum iuuoB, exaadire (54) toeam ojos, el appreheodoro autem luae jaalitia 04 dilectio.qu oro4orgo Dcom, oom j qnoolam baae eat t i u loa, et lopgiiuda diaeeaait (45) lo oblivionora, ot exaiiocta aatet fai rvm tuoram In qaam vium praatrtiena bomlÊgyplo, oocossarto Deaa propler moliam saam nam Becalog\ qoklem Tarba ipaa per aeaoaiipaum erga hominea(46) boooTOlooUaai temetipaam oalfcoomnibua aimilitar Bominoa loculoa att: et ideo debat per vocou, el odoxft de JSgyplo populum lo airoililer peraiaodnt apod noa, exteQaiooem ei virioto (47), oli inraoa fieret homo discipulue o4 aagaaeoium, aed noo dUtoiotioaem acdpieotia oectotor Bei; ei affligebal indiclo aodientee, oinoo per caroalem ajoa adreniam, cooiomnereoi eum qui aa fecil; ei manna cibovit 5 Senitotia anlam praxapu aaparatim ptr etioa (48), uti raiionalem ocoiporoot osoam, qooov Moysen pnatapjt popolo, apia illoram eradi'admodam et Moysos in Doolofooomio ait : | tiooi (55); qaentadmodum tpaa Moyaaa aii : c Et clbaf ii (49) te roanoa, qood ooo aciabant pairea roihi pnacepit Domiiras In tempore illo, dicere voloi, oti cognoecas, qoooiani in pane aolo vivii bis ]Q&ti8cationea et Judicia . > B c ergo, qu i (59) boroo, aed io omni verbo Dei, qaod procedit de aertiloiem, et iu aigaum daia auat ilbs, clreum ore ejas, (51) homo " t erga Dearo di- scriptii (56) DOYO libeHatia leaumento. Quae anien
9 M 4 1 C
4 4
tectioaem precipiebat, et eam qum ad proximum naturalia, et Hberalia, et communia onoloui, aoxlt eaijufliiiam insinuabat, ulnee iojustus, nac indi- el dilauril, aina invidia largiler dooans bomioibut gnos ait Deo; praeslruens (52) horoinem per Becalo- per adoplionem, Patrem acire Deom, et diligere guna in suam amicUiam, et eam quae cirea proximum eum ex toio corde, et aine adveraatione (57) aeqji cst concordiam (qu quidem ipsi proderant ho- ejus Verbam, uon untum abaiineotes a malis ope* oiini); nibil lamen indigenie Beo ab homine. raiionibui, sed edam a coiicupiacentiis aram. 4. Propier hoc Scriptura ait: c Hos strniones Auxitauteot eilam timoreui: fllioa enim plua t l Beul, 2, 1 Tim. i , 9. Beul. viu 5. Cap. XXXI. DeuL v 22. Beut. x 1 . Deul. xxx, 19, 20. Beut. nr, 14. mana Alex. Hb.iU Padag., cap. 2. Borum, inquii,axemplaria; aed pneaena tempoa aut legil, aol acripsii Iremus, siandquioribua ac oieUoiia noua inditium libi prcebent angeli, qui Dei pmlckritudinem coddl fides. rtViqnttrunl, propter pulckrilmdinem quat jlacc$uit ae tam multi ( lego, non ) e cotlc (52) Prat$truen$. Sic mas. In editt. pr*$tr*tnte; dtlapu $unt in terram, El in Strom.iJam vero et iu Glarom., pertiruens* angsli quidam, inUmperantia ducti, victi cupiditate (55) rj Et nihil adjtcii. I e. aibil plas ab eis tunc kuc e caslo deciderunt. Angeloe etiaio proOler iwcxquiaitii, nisi solam Decatogi ob$ervationem, ut itmperanliam $uam, in $a*culum cecidi$$e ae cvlo, tuperiua explicat inilio cap. X V , nain urviiutis acribtl Ambros. lib, De tirgin. r(Fcepla, qaae eacriflcia, oblalionct, etc, apecia(44) Virtutem Decalogi... aninttbus $ui$, diliginatit, uparatim, hoc esl, posiea p$r Mogun prw~ tet. ha ras.,Gallas., Clarotu., Arund. et Mcrc, 2, cepit nopulo, ut addil paolo post. longe niebus quam Feuard., Gral). ei Voss. virtute (54) Exaudire. Ita recie Peuard. tn marg.. OU Dtcalogi... animabus tuit legem diUgitae. JNempe lob., Vosa., Merc. 2 e l Grab., quia et in LXX lepro virtwt* repoaiii virlulem, el expunxi legem. gilur, , sine xaL ln caieris et audire. (55) Eruditwni. Addunl edill. $ive eaitigationi. (45) Ceuit. Sic oimieaross.,al edlil. ce$tUtet. 46) Erga komines. Deftunl in Claroio. et Voss. Sed has voces expunxi anclorilaie Clarom. el Yoat., purum siquidem putumquef glosseroa esl, addiluni (47) Virlute. Voss., junitia, i'48) Eum. (Scilh el populum.) Sic Feaard. io a quopiam, cui vox , cauigittoium potiua quain erndiiionem boc loco siguificare videbaiar. xaara., Glarom. el Voas. Gasieri, eo$. 49) Cibavit. In Eraa., GalUa., Ciarom,, Arund. (56) Circunucripsit. I. e. abottvU, e medio lo/ii. Iia Feuard. in raarg., Claroin., Aruudel. ei Voas. derc. 2, cibavi. (50) Vhii. Eras., Gallas., Grab., Arund. e( melius quam alii, eircumcinxil. Mcrc. 2, vivet. (57) Advertaiione. Sic Glarom. 01 Yow.; caslort (51) Vicii. Merc 2, cum Grab. iierum, afve*. iiiinue recie, avertatione. Si< qiiueut utrobique babenl postra sacri rexlus
w 4 4 1 4 4 9 9 9
y
!<9
S. IRENjBi EPlSCOPl LBGBfJNENMS E T MARTYRIS
inere oporttt qnam eervoe, ei majorem dileciionero bolocaoslomau, qu* nihil eia promt ad jeaU liaoi : et novaro dmal prophaUna teaUraeoUtn. habere in palrem. E l propier hoc ait Dominoa Manifoalioa aoiem adhac In quioqnageaimo ptalmo t Omnem eannonem otlotam qaem toeuil foeriot de bia aic : Qooriiam al volnlsaaa lacriflclara, de* bomlnet, reddeni pro eo raiionem in die judidisaem uiiqua : bolocatistia non delecuberia. 8ae j i ; et: f Qai vfttorlt malierem ad ooncupiacriicium Deo apiritoi aontribalala*; cor coalritoflr ceodnm eani. jam moechaios eat eam hi corde ano ; > 61: Qai irasdtnr fratri aoosina caosa, ei bnmiKaiam Dominaa non aparnei (64). t Qaaniaro argo nibil indigei Daas, in eo qui est aate F6U8 6riljudioio ui sciamos, quonlam non aohonc paalroo a i l : Nbn acdplam da domo lua ?ihmi facloram reddemut raiionera Deo, al eenrl, luloa. nec de gregiboa loU aircos. QuonUm meai 66d 6ifom aarmonum 61 eogiUliooum, tanquaro qul aunt omoea bettiae teme, jomenu in montlboa at eiKb6rtaiia potealaiem accepsrimos : fn qna magis probaior homo, %\ reTereaior, et Umeat, et di- bovaa : oognovi omnia volatilia ccall el apedaa agrl meeum eau Si esuriero, noa dicam libi : ligal Dominom. Et propter boc Pairos aii non Di6oi eat anim orbls lerna, et pleouado ejoa. Nanvebmeninm maliliae habcre nos literlatoin " , quldroandaeabocarnes laarorwn, aal aangoinaoi aad ad probatioo6m(58) 6t manifetuiionem fldei. hircoram poubo t i Deiode ne qola puiet, propierea CAPUT XVII qood iraaeeretor, eom recuiare bcc inferl cooDeum reteribut et typicii oblationibus *c sMcrificm aillam el dana : c lmroola Bao.aacrifidaai badla non Indipmiiu, wcper t* hondtu$ teram juttuiam ei redda conuqut potuiae. Idcirco m abrogalh novum ae Alilsalmo fou lva et Invoca ma ln dla vernm aotf tettamenH $acrificiHm ip$lu$ corporU Iribolailonla U U B et eripiam te ti glorificabit MC sanguinii ChrUi'% itulUuium (uiui, tolo me orb$ ; 8 illa quidem per q a poiabaat paccantes nomini Domini offeremdum. propiliarl Daoox abnoeoa (65) ; J baec aoian (66) 1. Quoniam auiem non Indigena Deus terviuila per qoa> JoaUfleatar bomo, ei apprapinqnal Beo eorum, aad propter ipaoa quaadam obaanranliaa la bortaiar ei adaiooeU Uoe idem aotem et laaiat leg6 pna6p6rit, plenis8ime propbatas indicanl. Et ait: Qoo roihi muldtudinam aacrificioram terurstiB quonjam non indigel Deus oblaiiooe eoatroram? didtDomintu. Pleoaaaom . 1 Et eatc rum (59) aad propter ipaom qol offerat, bomineoa, aboaiaaat bolocaosiomau, et ucrificia el oMatio-' manifesie Dominoa docait quemadmodam osieudiuios. Si qoando anim negligeniea aoa jtuiiiiam, aet, eiiam ei (67) neomanlaa ei Sabbau, et feriaa eiabaiinanteaa dilacdoD6 Del videbai, per aacri* al reUqaam ooifeream conaeqoenteni hia obterraicia autam at rellquaa lyploas obaarvaniiaa putantlooani intolii, aoadena ela aalauria aoat taa propitlari Deum, dieebat aia Samoel quidem UTamlnl, muodi eaiote, aoferte nequitiaa a eoraic: < Moo TUII Deus Mocauau at aacrifida, aed ^ ^ ^ . ^ Tolt exaodiri vocatn aoani. Ecce, andltua bonoa llia reairis, diacite bonom facere, exquirita |odiaaper aacrifidam (60), et aaditoa aoper adipam dam, eraita enro qul injarlam patiuir, Jodicalo 81 David aatero a i l : SacriQciura ariaiam papillo, el jugiiflcaie tiduam, et venile, dispotaaiublaUoaem noluUii; aorea (61) aotam perfedati mo8 didl Dominae " 1 xalbl: holocaaata eiiam (62) pro ddiclo DOD poatu* 2. Non enlm eicut boroo mottu (69) at RIBIII haii . # Boeena eoa qooolam obaudiiiooem audenl dlcere. difartit eoram aacriflcia (70); aed Talt (65) Beaa, qoa aarval eoa quam ucriflcia ai
M 4 9 M 9 M 9 9 9 9 M 9 M 9 9 9 9 C w l r j | a b ( 6 8 ) 9 M 9 9
llatlh. i n 56. Mailh. , 28. lbid. 22. 1 Pelr. 11 16. 22. P u L xxxix, 7. "PiaLL,18,19. ^ Paal. XLIX 9 seqq. " lbid.,168eqq.
9 9 9 9 9 9 9 f
4 9
4 4
4 4
9 9
9 9
Cap. XXXII. lbid. 14 15.

9 9
9 1 9 9
I Beg. x* Ua. i 11.

9
(58) Ad probationem. l u Clarom. la Feoard. p u l . xux proba?Il, quomUm uikil indigtl De* Grab. ai Voaa. ad approbmiionm; In csieris corlum hac aeqoenli aliud aibl probandum ex faraie. 14 ruple, ad propUi*ti*nem. et 15 elaadem paalmi propooii, oeoipe tei. legia (59) Eorum. Edlll* cum Amnd. et Marc. 2 Ao- D ucriflclb el cseremooiia Beam ooa pUcari, aod aiJtttim. * " aplriulibua boaiiia. - aanclioribua el magia (6Q)B<Be aulem. lianc leclionem, quse eal cod. (60) Audltu$ bonui $uper, sacri/fdnm. Noalra ttSvtyexemplaria aooanl: audit*$ guper lacrificium Vose.l malim qaara caierorum, hi$ auttt*. (67) Eiiam (, Superfluaa vocea et oiatur, (61) Aarta. In edilia codd. uleiBebr. x, 5, bia praemiuunUir editt. expuuxi audoriiala < haoaiar , corpm. rom. el V088. (68) A6 oculit. Eraa., GalJaa., Arond. Mare. 2 64 |g| Eliam. AIW, **t$m._ VuU. Sic ma8. al Erae., GaUaa. el Fauard. 6 d i i . Oxon. coram cculi$. acriDaeronl tnmvmU* (69) Bomc ntotus. Sic recio Ciarooi., Voaa. 64 Grab. (qoanqoam laman iutolaranda lypographo(64) Dominut non taaml. Sic Arand. etMerc. 1, rnm incuria adboc lagalor in doa 6dit. WUUUM). iaxla Gnecam C &. In Glarom. ei Caeterl cornipte mafaa kpmo. Jam Goialeriaa ad Vi>88. . ln aliia, Dt*$ naa dupicitt. (05) Abn*en$. Addunl edilt. cum Arand. et Qemeniie EphU ad Corinth. \ 8, lagandain oan]6C6rai troiM komo. Std aenoina taiion* raiiluia, Merc. 2, it uilendeui quod ipu nullius rei indiatu inaiilia avadll docliasinii viri conjeclara : aiquiSed loium boc comma cnm deail in aniiquioribaa dem motm hic aignifloai Idaaa aiqua teau*l 8 ei malloria DOUB codd. Clarooi. et Voaa. exponxi. iratu$. Quin ealm aasuium aii. ci buc ab aliquo receutiori (70) Eorum tacrificia. Eras., GaUaa. Fcuard. 64 Diaie lraoalaiom baud dubiio. Poaiquam enim in llarc. 2, minus reci6, iucrificium. praxed. pariodo, ex tardculia 9 10, 11, 12, 15,
9 : u f 9 9 f 9 9 f 9 f 9 9 9 9 9
CONTBA HJSRESES U R 1T.
miaerana oorom cacilatl, el verom aacrifidom in- maliite (76) fiua el lactf reiroprom, el nou atooan*, qtiod oflereoies propiiiabooior Deom ol ad priora * E l itoram per oooidom tpaam diah oo Tium pordpianu QQemadmodnn alibi a i l : ceoa : c Sed io boc glorieiur qui gloriator, tntollic Sacrilciom (71) Deo cor coolribalaion; odor gere el aeira qooahna ego aum Dominiu, qui facto MUTiUtU Deo, cor elariflcint enm qoi plaama?il. misoricordiaro, aijaalliiaai at jodiciom hi tarra : Sieoiai iraaceoa abnoorot h e eoram (72) aacri- inlalii: c Qnoalani io bis Tohintaa moa eat dfcit fida, lauqoamqai indigoi etaeni eooaeqal miaariDominus"; aad noo lo sacrifidit, ooc lo bolooonfiam cjcw, DOO ofiqoo eiadom ipaia aoaderel cauilomailbu* noo io obbuiooiboa. N DO enim nor qu salfari poiaent (78) Sed quoniam Deoa prineipaliter bae aed aeeondam eonaeqaeDliaai miaaricora etl, aon abacidit eoa a booo conailio. ei propter praadieum caoaam baboit popolua. aicol Mam per Jeremiam eam dHisaet: c Qoo oiioi iboa iteram laaiaa a i i : c Noo mibi oves (77) bolocaostode 8aba affertia, et cionamomam de terra tonginmatia lni oae in aacrificiia loia olariftoaaii roe : qaa? bolocaosiomala ol.aacriftcia voslra non de ooo aorvixil mihl io sacrifldis, noo aHquid labofeolavoniot me ; intolii: c Andite aermonem rioao fecisii bi iburo : noo moroatoa oa mihi ar> Domini, ooioia Juda. itec dicit Dominoa Daoa gonlo iocoDfom noo adipom 2 4 9 aaoriflcioram Israel: Dtrigite Tiaa voalraa ol aladia vosira, et looram oonoopivi; aod in poooaiia toie, oi IniquieoDftiituam voa in loco isto. No.oooflai fueritis vo- laliboauda aoto mo aloiisti". Sopor qoem igilor biaoiel in sorraoniboa mondacibas, quooiam io lo- aii, c atpiciam, oiai aopor homilooi (78) oi qoiotom proderant vobla, dieenlea: Tomploai BoUim, ot ironoolom aermoooa mooa ?Noo ooim miol, templua) Bomini (74) aal . odipoa (79) ot earnea pingooa aoferoot a to injoadliaa loaa . Boo oat Jojuoiaro, qood ego otegi di3. Bi iterum aigniflcanf quooUm non propier cit Bomiooa. Solvo oronem nodom injoautiai dia> boc edaxit eos de jEgypio, ai ucrifleia ei offeaolfe conooxoa TiolooUoni (80) conmorciorom, dirani aed ot oblhi idololalrte JCgyplioram, aodire mitlo qoaaaatoa io roqoiom ot omoom cooaori* Tocem Bomlni poatent, qoa erat eia aalua et glopliooooi bijoatam cooaoinde. Fraogo oaoriooti pa ria per enmdem leremiani ait : Haec dicit Domioos : Boloeaoalomala vosira coUigiie CQiB ta- oom loom ox animo (8i) ot porogrioom aioo locto crificitaveslris, ei manducaie caroes: Quooiaaioou iodoo io domom toaro. Si idorla nudum, cooport oom ot domoaticoa aomioui loi oon doapicioa (82). aam Iocoias(75) ad poiroa Tesuros ooc da holoTuoc eroropei malutinam lomoo tuoro ot uoiutoo caoatomaUbaa el aacriftciia praxopi eii, qfto dia tu* (83) ciiiua oriooior. et praecodet anto lo juailodoxl eoa de JSgypio; aed aormooom bunc pra> eopl ois, dicona : Audiie Tocam moam, el ero Beaa ^ tia ol gloria Bominl (84) circomdabil to : ot adboo lo ioquenle dioaro: Ecoo adaom \ E l Zachariaa voslor, at erilia populoa moot, ei ambolato ia omniboj vii mds, quatcaoqoo prfeooporo vobia, m aotom in dqodecim propheiit, aigoificaoa ola boaosil vobi*. Et DOD obaudierunt, noo loiondo* lonuiom Boi ait: c Bec dicit omolporont; aed imbula?cruDl in cogiUtionibus cordia tooa; jodiciom Joatom Judicaie, pieuiero el mUcf 9 9 9 9 M 9 9 9 itA t 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9
Jorem .Yi 20. Jerem. vii, 2* I b i d 21 aeqq. ,, 2. Jerom. x i 1 5 laa. LYIH , 6 aeqq,
9 M M 9 4 9 9 9
Jorom. , 24
Isa. X U I I
M
23,24.
M
ba
(71) AUki ait: Sacrifidum, ote, Eomdom locnm 2) Bmeorum. Eraam GaUaa Grab., Arood. Otoli 8cripiane omi8aia hia Yerbit, uenfidumDeo orc. 2, k*e cmeorum. cor comtrihdatum qua ox oaalmo L doaompta (73) Salvri pou$nt. Salvi e$u io Fooard* oiarg. aont, ciut Gooiona Alexandr. tib. n Padag. oi Voss., vouunt in Claroro, eap. 12, pag. 261, hoo niodo : ), , (74) TmpluM Domini. Tor ropoiitor io odilU; al ( , oom lortiom abait ab omoibos maa. noalria, ot a ita ab motaalaa foiaao vidoaior Irotoxtu 0 % deJevi* ncoa. Sod ox qoo Scriplor libro baoo soolonUam (75) lion tum locutut. Glarom. i l txm atorqoo depromMeril diftlcile dicto est. lo nollo cutu$. eoiro eorom, qui oooo exstant prool jacet, occorrii (76) MalUiw. legiaao vidotor Iroiueoa; lonoqoo Eccloftiafdci cap. xxxv, qood ad margioom gimiit ooa . CbsmooiU ootaioui o*t, ooqoo alibi. Crodidorim ta(77) Kiot oaii. QbiuUiti, quod bla vodboa prjomoo otramquo rotpoxiseo ad illud Eecloaiaeii6xoraotodiiorea,dooal io Glorom. oi am. Aoglio ci xxxix, 14 joxU L t X : \ ofi noc in cod. Alexand. exsut. , \ * (* (78) Sxp<r huwUUuu EdiU. caiD AroodoL oi , - Merc 2, in axottieoi. . Qumi tkk$ odorem lumtduaU 79) Non $nm odip#t oto Verba aool oon laaia) 4erooiuo xi, 15, aliqoaololam immatau. emutit*, $t fiortmqudsi iilium : difundite odortat, it coilaudaH eoottaini ;tenedicileDowii- (80) VloUntium. Sio omoea maa* Io odill. oioaum in owuuhu op$n$u$ $ui$* Cojoa qnidom loci Toiotramroaqottdam apocuri poiosi ea aeolooiia. (81) Ex mdmo. Nihil oia fociboa roapondal io Qood voro huic pnemiiui Irenaaoa vorba paabni L , ^ C . uoo adoo mirum : varia aiqoidoon loalimooia ox (82) Nom 4e$pieU$. Sio Fooard. Inroarg.,CUrooi. variia loeis doprompu tlo ifaiordom coojoogiL por- ol Aoglic. Joxta Graacom C ualori, ao indo atqoo.oiio oodomqoe loco baborooior. Exem- de$picia$. plooi aoppodiubooi laaic vorba paolo posl c i u u , (83) 7x01. Alii, tibi. noo laolom ox variis capidbua excerpu, ed qoi* (84) iiiu$ .... Domini. Ediu. cum ArondoL 01 boj4oronii dlcuiio aiiquod iiiaortom oat Morc 2, ciio D$i.
9 t 9 9 9 9 9
102*
8. 1RENAI EM8COPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS

9
rfeordlani faoito ooiiaqoiaqoo ad fratrem smim. meo et ucriAdam poram; qoonian ia gonliboa, didt Dooiiaoa omoipoYldoam,;ot orpbanoa, et prooolylaa, et poapo toos " ; maoliealltaiiDO aigniftcana por bax, qootem noljie oppriatoro, et anaaqaisqoo ouliiia franiaoi prior qoidoaa popotoi cosaablt oflbm 0eo; trto ttti noo remioiacaior in corde 8uo . E l iioomoi aoioai loeo aaorifiolum onVotor (90) ol (91), rom : c Ui anol, ioquil, c aornionoo auot facioUa. Loqaimini wiiatem onoaqoiaoooad proxlmaaa ot boe poroaa; aolom ojua glortfiealor io auom ai judioiom podflcom jadicato io porlia ?6- fooiiboi. atrls, ai uoaaqaiaqo6 ntalitiaoi fralria aai noo ra6. " Qood aal aoiom aliod nomoa, qood in gooiiboi cagiiei ia cordo aoo, at joraiiooom falaam 6 dk gVoriflcatar, q o a qood osl Domioi ooalrl, ptr loxorilla : qaonlam base onoia odi, didt Domiooa qoom gloriftcalor Palor 6t glorlflcamr Uomo? t 0001.101606 . Et David aolom ebniHior : t Qoio qooolam propril Fllii ajos oot, 04 ab oo faotna ast 6*t, t inqojt, c bomo qol ?oll Vium ei amal boino, aaom itlo (92) focal. Qoomadmodaoi al vidaro diojt boooa ? Cohibo liogoam tuam a malo, qoia rox ipoo Alii ani piogat imagioem, joato aoan oi labia tua, uo loqoaotor doloro. Dodina a malo, SHOID didl imaginom aoooodom otromqoo qooot fao booam : ioquire pacem, et seqoere 6am * niaio ol flliiojna eat, at qoooloni ipaa fecit eaa : 4. E * qoibua omolboa maniioslam ost qola * ! * mondom glorifloalor in Ecoloaia, aoom ooao cooDOO aaorifida el nolocauafomaia qoarobat ab oit Dooe; aodfldem,61 obodteoliam, joatiiiam, pro- fllotor Pator, et qooniam Filii o]oa 684, ot qoopi6r illoroni aalutam. Sicol io 0s66 propboia do- uiam ipso acribooa id adaalotonl dotlit bomhuiou 6600 ooa Dooa aoam Toioniaiom dieebai: Mi- Qooniam orgo nomon Filii propriom Poirla oat* aerioordiam ploa qoam aacrifldom (85), ot 6i io Deo omnipoiooie per Jesom Cbmiom oliert agoitiooom Doi aopor bolocaosiomala *. t Sod et Ecclaaia, bone ail aooundom olraqno : c Et lo Domiooa noslor oadom mooobal oos, diooos : c Si onini loco inooofom oflbrior nomini moo, oi aacrifleiom porom / Iooonaa aoioro Joaoaoa la onim cogooTiasolia qoid 681: Miaarioordiam ) 61 aacrifldum, nooqoam condonnaasotia in- Apocalyp&i, c oraiionoa oaio aii c aanctomm " t
M 9 9 M 9 9 n 0 D M n 1 0 9 9 9 v t 9
noconloa (86) : toaUmoninm quidoro roddooa prophetU, qoooiam Yoriuiom prodicabact; ilioa
2 5 0 CAPDT XVIII
aolom arguont aoa colpa ineipiantM.
In $c4a Eceletlu calkolica eum iimpHcitale $t jm oforri verum ac oaroot taerificium, euckanni vutelicet, qna eU tpsum eorpu$ ei $angmi$
1, lgiior E<xleeia2 oblaiio, qoam Domtnoa do9. Sod 61 suii diacipolis (87) daoa consilium, primiiias Doo oflorro ex snis creataris, oon quaal c coii offerri in uoivorao moodo, poram aacrificioio
lodigonli, aod o l ipsi nec Infracluod, 066 ingrati alot, 6uoi qoi e i oroatora panis est, accopit, 61 graiiat egit, dicena : Hoc esi meum corpus . E i calicom similiter, qui est ex ca creatura, qua) 68t aeoondom nos, soum sangninom confossos est, 61 novi tesumeoli novara docuit oblaiionem; qoam Ecdesia ab apostolis accipiens, in uuiverso mundo oflert Deo, el qai alimcnu nobia praeslal, primi* tias auorom niunarum in no?o Coslauionio, de qua in dnododm propbolia Malacbiaa (88) sie prasigniflcaTit : Non oat mibi voluoias in vobia, dicit Dominoe omoipoiens, 61 sacriflciom non accipiam de manibua voslris. Quooiam ab orto aolU ueque adoccaaum Domeo meura clariQcaior (89) iuter geutea, 6t in omoi loco inconsum offorlor nomini
9 1 1
ropoutom oac apod Doam, ot acceplom oai d : DOD qtiod indigeat a nobis aacrifldom, aod quoniaot ia qoi oflert, glorifleaior ipse in 60 quod offert, si acceptetur (95) monoa ejus. Per munoa eoiin arga regem, el bonos, ei afleclio o6l6odiior : quod in omui simplicilate oi innocootia Domiaoa Toleoa
no8 offerre, pnedimil dicons : c Com igiuir offm
IUOOOS tuuoi
ad allare, 61 reoordaloa fuaria qoo-
niato fraior tooa babat aliquid ad?er*um le, dimiUe
monns inum anlo a!iaro (94), ol vado prlmom ro

cODciliari frairi tao, ot taoc rofonioa offerof (95)
munoa toom *. > Oiferre igilor oporlei Doo primiiias ejue creaturx, aicot tl Moyaes a i l : t Noo apparebis Vacuus ante conspectom Domioi Dd t u i ; ui io quiboa gralm (96) eisiitil boaao io
TT 9 9 1 1
u 9
Zachar. YII, 9 40. Zacbar. THI , 46,47. Peal. xxxm, 45. 44. Oso. ?i 6. Mauh. , 7. ' Macth. XXYI , 26 seqq. Malach. i , 40, 14. " Cap. XXXLU. MaSacb. i , 44. A p o c 8. w Cap. XXXIV. MaUb. 25, 24. " Deul. x n 46.
9 M nb p f 0 C
(85) Plmquam $acrifiaum. Chroni., et *on $a-D (90) Cetwbit... oferctur. I u ox Aroodd. po .. ln 4r.,nHî u Q 2, omisaum _ . Q tUQvii. oBenur. Clarotti. babot, crificium. Arundel. 61 Merc. juxu Gnecorum morem, ptm. offerretnr. (86) Mncncotdiam volo et non sacrificium, an(91) Ei. Sic omiios mse. oieliuaquam edili quom eondemnauetii innoctnte$. A l i i : minricurqoia paolo anle praacedU. diam tolo quam wcrificium : nunquam condemnar*(92) Hium. hic omues maooecripU pro iUwi* tU immerent**. quod reperitur in 6dill. (87) Sed et $ui$ ditcipnlh, elc. Console dis erU5, (95) Offert, $i tcapielur. Clarom. ioTorao Oty aru 7, ( 80, ubi plora da aacriQcio eucbarisuco dine, acctpMur, $i ojftrt. 6 i meni6 Utnxi diximus. Anle attare. Arond. ol Vos8., ad allartu (88) Malachiai. Feuard. in marg., ClaroraonU 61 Oferei. Eras. 61 Gallaa., offer. Voes., MalachieL Graiu$. Hic accapiorum a LH*> bii6flciorom (89) Clarificatur. Alii, olorificutur. mcuioreu), tuox Deo accepioui sigu ftcau
1018
CONTRA ECIUE8EB LIB. IV.

n
bit graiea oia oepnUUu (07), oom qol esl ab eo Uo .oc nypocrisi . Com rorfs ooia roeto ( pordolai boooroni. ro poUrontor, dmilom xolom Coin bobobont in 2. Et noo gonoa oblatiotiom reprobatum eti; tooiotipaii : proptor quod ot oeddoraot Jooojni, oblalionea enim el lllic, oblalioooa aotom ei bie : pneioraltlontoo conailiom Yerbl, qaoojodinodoni aacriicia in popolo, aacriflcia in Ecoloaia : aed ol Cain. llli onloi ait: Qoiotoe, t oi noo aooo> apodes immauu ett Unlam, qoippe earo jam dt. Qoâoora aoten qoid ost aliod qoaaa doaiooro aervia, ood liborit oOoralor. Uoot onim ol apropodlo impotv (4)? E l bla dmUla dleooa Idom Dominos; propriom ootooi cfaarootor aorvl Pnarisasai ioqoit, c oaoo (5), omondo qood oat l o oblalioaia, ot propriaa libororam, oti ot per Intoa oalicia, oi Oat ol qiod foria oat, moodojn . oMalionoa otteodator iodiciom libortaiia. Nibil E l aodieronu c Eooo ofcim. ail Joramiao, enha odoaora, uoo aioo tigno, noqoo tino (98) or c ncn aont oooli loi, noc'cor louro bonom; aod io gomoolo apod eom. Et proplor noo illi qoidoa do- oopidiuio loa (0), ot ad aanfoinom josiom (7), ac dmaa sooram habobanl conaecraiat : qui aoiom ooToadaa eom, ol ad injosliUam, oi ad liomteblioaa, pereoporoni liborialooj, onaia qoc toni Ipooraoj ol faciu E4 ilorom Iaaiaa: Foeiatia, od Dominioot doeornool asus, hilariior ol liboro qoit, eootiUoni, non por me; oi toataaiootoai (8), danlo* oa, non q o tont minora, olpoto majoram por apirilom moom Ut igiior iotorlor (19) tpetnfaabooloa;vidoa illa ot panpore bic lo- oororo Yolunua ol cogiudo ad manifoalam prodo^ tom Yiciom uom miUonto io gaxopbvlaciuna D d . ota, aino colpa ot oaalum non operantem oatoodat 5. Ab ioilio ooim rospoxii Deo td mooora oaao Beum, eom qoi abaeonaa maoifeaiai, aod noo Abol, qoooiaw eooi iimplidUie ol jostitia offere- qoi malani oporotor; oum mtniaie qofoaooroi (9) bal: oopor aacrHidom ootom Caio rospexit, Gain, aii o i : Ad to con?ordo ejo, ot to dominoboris ejus " > Pilalo qooqoo imlllier dioobal: qoooiam com xdo oi roalitia, qu orai adToraof fralrom, diviaionom babebal in cordo, qoomadnto* t NoHam haboroa poleaiatom in mo, oiai datom (10) dom ocoolta ojos argooos Doot o j i : c Nonno t l Ubi futocft doaopor ; > coooodenio Boo aompor TOCIO offcros, IOOIO autem dividaa, poccaaii ? jostom (It), oi bic qoldom ox bla qoa pattor oai ol loatiooh, probatoa recipUiur; qni aoioin matt* qoioaoo ; > qooniam non aacriflcio plaoalor Dooa. 81 eoiro qois aolonuoodo sccoodoai qood gnaioa oat, ox bis qooeogil, adjodicaioa oxpoUator. vidoior, mondo, ot rocio, otfcogiiimoofforro lon- Igilor non aafHflda aanciiflcant homlnom; noo lovtrii; aecondom autem gnam anioiam non roolo cnim lodigot sacriflcio Beos , tcd conscioolia ejua dividal oani qra osl ad proximom cooimoniononi, qoi odert, aanouficat aacriAdoni; pora oxaiaionat ooquo limortm baboat Doi; non por id quod roeto C ei pneaial acceptaro Booni quasi ab amioo. c Poo* caior aolom (12), > inqoit, qoi occidit mihJ Y i forla oblatam oit aaerifiduoi, aedodi (f) Doom, locoshabonfl poocotom; uoc obiatio lalis prodori) tolooi, quad oocldat caoom . > oi aiiquld, sod cos&aiio moli, qood osl ioios con4. Qooniam igitnr com timpticitaio Eotloaia ofooplam, oo por afoimolaum (2) oporationom, ma- fort, jusio monos ojoa pururo ucrlflciom apod gio aotom poooalom ipsom, sibi bomiddam (3) fa- Doom depoutom osl. Qoomadmodoni ol Paoloa oiat borainem. Proptor qood ot dicobot Dominos : 9 5 1 Pbilippooaiboa aii: Bepletui soro aocopiia V * Yobis, Scribse ol Pbarisei bypocrii, quo- ab Epapbrodito, qoe a ?6bis miaaa aonl (13), odo niam similco otlia mooomenlU dtalbatis. Foris rem wia?iuiit> hotliam acoepubllom, placonlom ouim sopoleroai apporol formOton; Inioa ootem Boo . > Oportot onlm ooa oblationoni Boo faooro, plooom est oasiboi mortooroni, el ooiversa im- ot io onniboa gratoa lovOniri fabrlcatori Boo, monditia : do ot voa a foria qnidom apparoiis bo* aeoiooila pora ot fido aino bjpoorisi, in apo flrna, aalolboa qoasi joali, lotos aoiem pleoi osds maliin dUeciiouo forYonli, primiiiaa oarum, q o aont
M n M M M
^Jerom. xxn, 17. " Genoft. iv, 7. " Matib. xim, 27.28. Ibid. , 26. Goooa. iv, 7. * Joao. , II. lsa. txti, 8. PhUip. nr, 18.
M u
^laa. xxx, I.
D . la eupiditatim rooai, ttf ( . (97) Eh depuiatui. Sio om. mss. In edill., d Porro d , bic tcribitur pro, ta; 4$puiatu$ ao* (7) Et ad *oafniam joaiaot. Clarooi. 1 Mogaiao looi pro uputaiui. jtuto. (8) rot/oai#x(Kou Gneco , pactum. Sod (98) Ntfu ilof. S'm aimplidier in Eraa., io oditu, lettamtmta. Gailaa. ei Olaroai. (99) Majorum. Sio Fouard. io marg., Claroo. (0) Qukic*r$i. Alii, *ea%u$*c$T4i. (10) Dat*m. lia Fooard. io marg., Voas. oi Grab. 04 Voos. Alii, mujortm. (1) Stducit. ln Eroa., Gallas., Aroodol. ot Moro. joxia ovang. textoni. Roliqoi, daio. (11) Conc4d4iU4 D40 um%p4r putom. Froaira pro % d u ducit; noo male. amotr Fooard. legondom volt iap*r. Sonaua oai, (2) Auimulanm. AaMlaiam lo Fooord. marg., Doom In bae viu poioauti aiqoe maliU ioapioArondol. et Yoot. roro jotloca dimlltaro. (3) Sibi komicidtm. 1. o. $ui ip$iu$, YOI in uipto (12) P4ccator oottai. Malo Foaard. ox voC eod AoMtddooi. (4) iotptio. 8ic Fouard. io marg., Claroai. oi oosoil, p$ccatpri oam iu Gneco laaie kgiior^ ftvouoc* Voot. mdiot qoom alii, imptiui. Pkaritati, inquU, cmu oto. Haec vorta COOH (13) fioar to4/i mt$$* aaof. Molioa YOrlU Vtdgaloa iuierprea, **m mitiuii. d u i Irooaeut, qoibotdam ombiit* (0) In c*pidi:a t too. Ediii if codd. aonaut,
9
017
S. 1RENA5I EPISCOPI LUGDTJNENSIS ET MARTYRIS
1*6
rursax dicanl oaraom ia corropliooom (20) dovo-
ejot, areatnrarom oierentet. Et hanc oblalionom (19) Ecdesia aola porain (14) oflen fabricaiori, ofierene *, ai eam gratiarum acifono ex creaiara ejui. Judaei , eotom non offeroni: manoa onim eorom aanguina (, ptai aant: enim recaperanl Verbom, quod ; offoriar Deo (45). Sed neqae ornnes baereticorom eyoogogJB. Alii enim altenini pneter fabricatorani , dfcontea Palrem, aa quae aecondoro naa croaia aunt (10), offeranlea ei, cupidum alienl oaioodool . 6 eum, 64 aliana ooncupiaceniem. Qoi vero 6x do- TJJ , \ fooiiono, 64 igooraolia, 64 pataiona dicont facta aa qajB aanl tacnndom noe, if ooranlho, paasiunit el da- foclionia Iraotoa offoronloa, poccani in Patrem .... aoooi, ooolomoliam faciOnloa magia d , qoam gra- 4 (8, 4laa agonloa. Qoomodo aoioto oonalabit eia (47), eam panom io qao gralise acl aint, oorpua 68*6 > , Dominisoi, 61 oalioam aangoioU 6Jos (48), sl non fpaam fabricalorie oiandi Filium dicaut, id 664 Var- bam ojos, per qood lignom frucliflcal, oi doflooot (22). ' fooloa, 61 lerra dai primum qoidoro fennm, poa4 (24) , deiade apiearo, daind6 plenam iriiicom in apica? 5 . . 5. Quomodo aulem 4\,
t
nire, 61 noo parelpera

viiam, qoa corporo (21)
Domini 64 aangoino alilur? Ergo aot aootootiain motoot, aot abttlnaant offerondo qoae praedicu saaL Noatra aotem conaonaoaoaiaoolenlia auobarislie, #4
606haria4ia raraoa oooflrmat aoaiooliam aoitraro. Offerimox onim ei qose aont ejos, ooagruonter oommanicationem 6t oniialem pnedlcanlea (25) carnia 64 ap4ritua. QaamadoiodiiDi enfra qai eal a torra pania, p6rcipiena invocationom Doi , Jam
(14) Pareat. Sic editt. Erae., Gallas. et Fenard. vaCba &x t xa\ 4*&4cum rosa. Clarom., Aniad.et Merc. 2, melios quam . voios Fotiard. ood., Voae. eteditt.,Oxon., pura. (20) ln corruptionem. Talam videlicel, * Oblatio onim pura idipsum 6st qnod paolo aoto, 6t quam resurgal. inilio capitis, $aerifieium purum ab Eccleaia obla-(21) Corvore. Pratposilionem huic ?06ipra> tum dixit. flxam dele?i auctorilaie Glarom. (45) Verbum quod offertnr Dto. Ita Ires aftti(22) . . . . . Aol b M qoioroa ac meliorie noUe codd.,vetui Feuard.CU- *v6rba non raddil intorprea, aat reddila acribaomirom. ei Yoaa., niai quod in priori et posleriori eamnu Soapacta Grabio vidanlor, mtbi genuina. omisia sil vox Deo, qua? non admodnm necessaria Per*picere nequil vir doclus , ooomodo Irenatua est, cum saiis aubinielligaiur. ediu. cum mss. dicere poloerit. Sed eod6ui r l Anind. 64 Merc. 2 babenl: Verbum p$r quod o(juro 61 teneu dicere polaii Iranaeos fertur D$o; ted prior leclio cum IrenapJ scopo , quo Terlull. lib. D$ rtiurr. cem., cap. 2. aplius congruit. Probat siquidem, nec Jada?oa, nec dixii rnurreclionem animw, quatenus nimirarn bonil baereticos puram oblalionem offerre. Priorum me- nemoriuoipsanonperil, eed a corniplela aenrainr. ftai utnguine plentB $unt, nec Verbum rteeperunt, Addil vir clarisa. isia, \ quod fin eacrificio eucbarieliai, cujus typus 61 um- ,666 senaom non fundore, nigi cooslraan* bra erant veteris legis sacriQcia , Deo Patri vere lnr com eeqaenlibus vocibns, \ . offertar. Hinc sequitiir repuditio divino Verbo in- Atqui tanlum. abesl constnianlur cum bia vociboa, carnalo, vera nov legii bosiia ab Ecclesia oblaia, nt poiius ab iis dWelli debeant, 61 referri ad pnecanibil jam indaeis esso reeidui, preler vanain 61 dcnlia. Paulo anie dixil Irenaeui, ba-reticii consUra impuram tacrificii urobram. Idem dicendum de hse- m m uosae eucbarialiam e&tt corpns 64 sanjpiiDtai reiids, qaibus constare nonpoloralpanem eucbari- Domlni s u i , quod ipaom eise mondi fabncaloiii aiicum es6 corpua Domini sui, ac Verbi ipeios, nec flliom 61 Verbum negent, id esl, \uod veram ac ôinde Verbum ipeuin incarnaturo offerri ab eie fubsianiivam unionem divioi Yerbi cum vera kan aacrificio: cum Yerbura mundi fabricaloris Fi* mana carne 61 naiura negenl. Tum allerum eoroBllium 6SS6 nollenl. dem bsrailconim errorom, qoo carnie reaurmiio(16) Ea qua ucundum noi creata $unt. Alii, ideo nem impugnabani, peretringein, aii utramque cum quw secundum noi creaturm txni. 6a, quam de eacbarielia proQtcbaniar, fide pugnaro: (17) Quomodo atuem contlabit *t*, 6f6. De bie ac noairani autam oonsonaniano 6866 aanientiain aoseqoenlibDd cofisale disseri. 5 art. 7, obi vanaa cbariaiias, ei eocharieliam roraus conflrmare 86Grabii arauliaa, quibus aperlisaime Irenaei de ve- leniiam nostram : offerimm enim Dto Coco, qmm riiaie eucbarittisac lranssubsianiiaiione aenienlias $unt eju$, qu ab ipao creaia 61 oondiia eunl, pafucoe indticere niiiiur, diasoluut roperies. Nec lenem acilicel 61 vinain in verum corpoa 61 xangui* gere pigeal qua de iis acripaii doeiiasimos quondan^ nem Domini nosiri conversa.ai Yerbom Pairie ab aiqua pii&simu episcopui Roffensif Joannee Fiacbe- ipso geniluro; \ nis lib. iv Dt verit. euchar., cap. 24 61 seqq., ubi , congruenier commtudontm el UMhm loiam lrenaei de eucbaristia docirinas ieriem aiqua prwdicantei , Vcrbi nimiram cum corporo 61 connoxionem dilucide aperil, 61 egregie ab CEco- unguine Domini, qoae in oochariaiia ofleruuUir, *a\ lampadn iricia niuoit \ , et c+nfb(18) Et caiicem $anguinh ejut. Suppte, calictm tentet carnii et spiniut rtsuneclionem. Hic cerie 4 iU4, nisi nwquinem $ju$ legere mali$. na3i seosue esl, idque iaiebitiir quisqois aolocodeo (19) t )r , eic. Graeca baec primug tia cum coii86qii60libos nccuraie conferre volueriu edidil llalloixius in Vi:s Ireaofi, pag. 488, deecripia (25) Pratdicantn. Addendum ox Gnaco, et cou> 6 ms. cod. Glaromonlano ParaLUlorum ioamiis fiifntet reiurrectiottem carnii el $pirii*$. Dauiasc, ubi ciianiur lanquam (24) T^r . malloin.
10*9
CONTRA HJERESES U B . IV.
1080
* , commanis pania est, aad nfa, ta typo popohta aecepil. qoemadioodom oaioo , oocnariaila , ex daabua aom aal Moytl in moolo (50) ab ono el eodem Deo, * rebus consians, lerrona cojus oi nuoc io Ecoleaia gloriflcaiur nomoo in oiu \ ol coelesti: sie oi corpora niboa gootibot. Sod torrooa qoidom, qua aani noslra porcipieolia oo- erga noe dispoaiia, coogroil lypoa oaao eorom qu , cbariaiiaro, jam noo sunl aoot cadoatia, ab oodem tamon Deo facta. Moo , corroplibilia, spein re- ooim aliter potorai aaaimilare epiritalium imagi f urrocliooia (25) babon- nom (51). Qoe aoteoi aoporcoeloalia, oi spiriulia ini, oi quantom ad ooa apoclai, ioviefbilia lo ua. . Offerimos enim oi, non qoasl indigooti, sod eoarrabilia, lypos raraoa allororom colealioro dl graiiaa agenioa dooiiaaiiooi (26) e]aa, et sanciifl- ooTo oi altorioa Plerouaiia, oi Doom aliorioa Palria caniaa oroaloram. Queuiadmodum ooim Deus non imaginem esse; el erraniiom oal a voritato, oi oo> Indigoi eorom qo a nobia aooi, sic ooa indigemus nimodo auiliorom a hobolom. Cogooior oaim bl oferro aliqoid Deo; alcat Salomon a i i : Qui nii- uloa, qaemadmodum attpooomoro oalendlmai aereior pauperi, feooral Deo **. Qoi enim nollius aomper typoa lyporom, oi imagiooaimagiDuni adio9
indigoos o*l Deus, io ae aasomii booaa opfcraiioiiea , iiunquamftgoroanimum tuum in ooo ol noatraa, ad boc ut prcaiei nobia reiribuliooom bo- vero Doo Supra enlro Boom facte aonl cogluiioooo noruni euoraro, sicuiJDomioos noaler a i l : c Veniio, Ipaoram, aoporgresai cordiboa euis ipaom magibonodieii Patris mei, poreipiio pteparatora vobii airooi, aoapiciono qoidom aoperolail ol lopergrcsti, regnum. Esorivi onioi, oi dedislia mihi raanducare; veriiaie aotom dodioanloa a voro Boo. 2. Ad qooa joaio qoia dical, qoemadoiodom aiiivi, oi polaslie mo; bospca fui, oi collegisiig me; nodoa, ol cooperaialia mo; infirmus, oi vigiiaeiia ipao (51) aoggorli (35): Quaieoos aopor Boom oxiolliiis cogiiaiioooa voairaa, inoooaideraio olaii! n o ; )o oarcere, ol veoitlia ad mo . > Sicut igiiur AudisiU c monsos esse ccelos io palma (34); noo bis lodigena, voll lamen a nobis propter nos ftorl, no aimoa infrocliiosi: iia id ipsoui Vorbnra diciio roibi monsoram. ot ooarraio moliilodioeoi cupopolo praeceplom faciendarum oblationum, quara- bilorum (35) innoroerabileni: exponho mibl pleoU v i i noo indigeroi eia, ol ditcoront (2?) Boo aer- lodinem, laliiudinem, ei loogiiodlooni, olalliuidivJro; aic ol (28) idoo25S Qôqoo offerro vull nom, circommootoraUooia inilioro oi flnom, qoo) muoat ad aiuro froquonior aiuo iniermissione. non iutolligiicor hominia; ei non compreboodU (36)
M n o t
6 l*osaoropbylacia ooelo inooo> iemenaorabille oat io cordo Booa, ot inooni prehonsibiUs in animo, qoi comproboodil lomm pugillo, Qoia rospicil (57) mooaoram dexler ejue? Digiiiim (58) quis cognoacit; aol manom ojoa qoia iotel.ligil (59), oam qoamonaorai iromooaa, oam qtias lendii meotora toa menturam coelorum , ol CAPUT XIX *. cooslringil Terrena quidem cadestium typo$ etse po$a: ted ip$apugillo lorram cura abygsis, qu fin ao cafletlia aliarum rerum $upernarum et ignotarum continel latilodinem, ot longitudinem , oi profootypot, aut Deum nobi$ nolum alltriui ignoii /ydum deorsum , ot allilodinem auperoam noiveraai pxm $in* imania dici non po$u. coodiiionis, qna3 vidotor, qiiae audiiur ei ioielllgi1. Munora aoiem, oi oblationes, el sacrlOcia omlur, ei qu invisibilis oai ? Et propler boo aoper Prover!n n x , 17. M a l i b . X X T , 54 sooa. Apoc. , 19. "Apoe. x x i , 3. C a p . XXXV. * Cap. XXXYI. * ha. , 12. ^
r 5 0 9 T M fl 1
E t l ergo aluro in coelia (illuc ooim procet noalr, ol oblauooe diriguolur), ol templum (29), queraadmoduoi Joaonea io Apocalypsi a i l : c E l aperiom eal teroplum Bei ; > ei laboroacolum: Ecco eiiim, > ioquil, tabernaculum Dei, In qoo habilabil cum bomioibos .
V e r e
e u i m
m a
n a 8 0 1 1 1
addil lexiua (33) Suggerit 41., iuggeretnr. . (34) Palma. Edilt. com Merc. 2, palmo. (26j Dommationi. l u vetue Fooard. cod., Cla- (35) Cubitorum. Sic^ Clarom. el omn. Aoglie. In roin. ei Grab., et eiceiiara legebai CEcolampadiue Erasin. ei Gallas., cmiorum. Feuard. voro olromqoo apod Joannoni Fiscbenim lib. Di rtrif. euchar., reiiuuii. cap. 21. In cseieris donalioni. (36) IntelHgU compreiundit. Ila Feoard. io (27) Ditcerent. EditL diueret. marg.,Yos9. el Claroni., imi qnod in boo vilio... (28) Sic et. lu Arond., Ollob., Merc. 2, el edit. scrib* legalur , inlelligltUT. lu aliia, inUUiggt... Oxon., deut ei. comprehendet. In Arund., adprehendtt. (29) Et temptum. Sic omnca mss. Legendnm roo (37) Respicit. Iia Clarom. in Feuard. marg. ol noi Lalinios, ei ett Umplum; an ex cod. Vai. ao Voes., reipiciel; io aliis, pro$piciat. ex mera conjeclura? uoo dictu A l iu Eras., Gallu*. (38) Memuram dextera ejutf Digitum, etc. Sic el Feoard. malo: et ad tetnplum. eius Feuard. cod., Glarom. et Vose.rooliosqoaoi (30) In monte. Yocom Sinai addilara a recenlioa l i i : mtnhurnmet dtxtttm ejus digilum quit, eto. ribus, cxplicalioni gralia, expnnxi aucioriute GJa- Nain nuruuram ad dexteram osae reierendam dorotn. ei Vots. mooslrani qua3 paulo poal sobjiciiinlur: Si autem (51) Auimitare ipiritalium imagincm. In Eras., plenitudinem et magniludinem munu$ cj*t aon con*> Gallaa. ei Feoard. corruple : aunnilari tpirtialiuin prehendit hotno, cic. iamgmum. (59) Cognouit . . . in'illigU. Alii, cogn$$c&... (32) lîe wrmo. Scriplura videlicct sacra, ad co- . inlelllget. Jva dtvorsMi loca allodii in scqncniibua.
Gra3Ciis.
(25) Re*urrectioni$. ln 9<ecula
8. EHSCOPt LUGDUNEN8I8 E t MARTYR18

9 4
1082
mtu fonofooi e$u; utpou qutm opeta ptwdiceni, ifoltlnm (40), et poioslaiom, el domlnaUo- al cvjui vtrbum multi$ moaii ttmper tidtndmtm u Dom, el omne nomen qood nominaior oemlom $i eognoicemdum prmbuerit. qiHB facu sunt el condita aoot, oxaiatona Deoa. Ipto 4. lgitor aoooodom magnitodinom non oal coett qul caloa implet, et perapteit abyisos, qoi eti gnoacore Deom; impoasibile oal onim mentorari et CBJB ODoqooqoe noatroni: Dooa, eninn inqaii, Palrom: aocondom aotern diloctionom ojoa (nase t appropioqaana cgo tam, ot nan Dem do looginesl enim q u noa $or Yerbom ojoa pordocit ad qoo. 8i abacoodUar oomo in abtconsis, el ogo OOBI Doom) obodiooloa oi, aompor diacimoa qoooiam BJOD videbo ? Manas eain ejus approbondit omoat tanioe Booa, ol Ipao oal qoi por aoaaelipaooi i J t : ei ipaa eal qiua codloa qoidam Ulominat, HlucootliUiU, ol ologit (45), ot adornafii (46), ol COCH minal atiamqmeaobeolo aoot, et acrauior react linol omoia: lo omniboa aatem (47) ot hooo monei corda, ei in abaoonala iooat et in aocretla nodom, qoi oal ooondam not. oot igitor cam bJa, atris, al in anifeato alii el cooaertal noa. qoai contlooDlor ab oo, faetl aninoa. Et bic oal 4o 8. Si aotem plenilodineon otroagoitudioommaqoo Sortptora ait : c E i plaamafil Dooa nonil* noa ojoa noo eomprobondlt bomo, qoemadoiodam nem (48), limom torrae accipiona, oi SnaoiDavit ln poierit qoia inietkigere aol oogooacoro in eorde um g faciem cjoa flaiom v i i , > Noo orgo aogoli fecemagnom Deom t Qoom qoaai jam monai aint et ronl not, nee nos plaamaTeront, noo angoli poioeporspoxoriot, ei aniveraom oom decorroriot, auper root (49) imaginoro facere Dei; neo alioa qui, oom eaaealiodPlorontt JSonamconfingant, ot altoprater Yerbum Oomini, noc Yirtoa loogo abaiaieoa rwm Patran, ad ecaloatia quidem non aospiciontos, a Palro oniforsorom. Noo onim indigebal borom oro aaiom ia profondom (41) Bytbom domonlia Doos, ad faciondom qoai ipao apod ae pnadofloioral doacendontes : Pairom qoidom diceates saum fioiri fiori, qoati ipso aoaa non haborei manos (50). Adoal asqoe ad ea qoa aaat eltra Pieroma, Demiorgum onim ol semper Yerbom ot dapieolia, FUioa ol Spi?aro raraoni non atiiagere oaqae ad Pleroma: et riios (51), por quoa, ol in qoiboa omnia liboro ot aie neolniai eoram ponnol *o porfectnat ei comaponio fecit, ad qooa ot loqoitur, dicooa: c Faeiaprebendeniem omnia. Deeril enlm illi quidam ooirooa boroineni ad imaginom el timililodioooi no w a a , qoe eit extra Ptaroma, mondi fabricaiio (42); a t r a m ; ipso a aemoiipao aobsiandain oroaiorohoic aotem qos eit inlra Ploroma, fabricalio (48), ram, ot oxomplom faetorum ei figuram io mondo ei enter eorom orlt omnioro Dooa. Qnonlam aotem ornameoiomni accipiens. magnitadioom Dei ox bls quas facia sont, Demo 2. cfocv (52) 2. Bene ergo pronoo* ooarraro poteal, hoc omniboa manifoftiom c*i: ot Q*1 , - liavil Scrlplora (63), qoooiam magoitodo ejai dofioic, aod omola - qoe dicit: Primo omcoodnoi (44), ol pervonil oaqoo ad noa, ol nobia, , niom crodo, qoonuoi com ott, omnla qoiconqoo digno Doo aapil, eon6 , onus oil Dooe, qoi itobilor. , nia conatiloit, et CJB153 CAPUT XX . *1 8oroinavii; ot fooit Onum Dium per Verbum et Spiritum ianctum omnia . quod non orai, oaaoot amm in muudo tunt condidius: olaaa imtitibUetu UcH in kae atfo, $t i$icompreken$ibiitm non la* omoia:
9 9 9 T 99 t 9 9
Epbc. , 21.
9 9
Jorom. xxm, 23.
9 9
Cap. .
Goo. ti, 7.
9 9
Gon. , 26.
(40) Omtu Mtium. hic vortoro doot Merc. 2, aod ot ipeo aacro lextoa. .baiaaoi ioiorproa, omtum principaium. (40) Potuirunt. Fooard. In marg. ot Yoaa., po(41) Profundum. Haec vox gloaaema aapit. tuerant. (42) afxadi [abricalio. Mundi doost fo Eras., (50) Quusi h$$ $ue$ ooa kabtrel mooaa. Hio ol GailaaÂrondoU ei Mero. 2. ei lib. v, cap. 1 et 28, Filiom oi Spiritom aanotooi (48) Fabricatio mundL Mundi hoio TOCI Ilorom Dei maooa dicil; quia, ol mox oxplical, ptt ra, al pnemiaaam in omniba* editL dolovi aacloriuio in m omnia liberi et iponle ftdL oaox ciut codd. Moaue eniro moodl fabrfeationom (51) Verbum tf Sapumlia, FiUut $l Spirkns* iotra Ploroma oeae dicobant Yaleoiiniani. Nousso forsan non abs ro erit, ot Pdio F#r4<, alo 44) Oatnia conlinet. Clarom., omnia imptet. ol Spiriloi aancto, Sapientim nomon ab Irooeo Iri* 45) Elegit. l u Feoard in marg., Clarom. ot bui; qoo nomioo ouiudoin Spiiilom sanotom de* Yote. molioa qoam oaeiori omnoa, ftcit. Eot enim aignat Tboopbilus Antiocb. lib. Ad Aafo/ye., p. 21, refdlit lrooieo, qui aiobanu Doniiorgom rerom ei lib. ii, p. 114 odii. Oxon. rondondaroni lypos, ioiagiooa ac inodum dosopor (52) otr elxsr. Gracca h*c ox Eoaobii aocopisao, ooc proindo qood croandom volloi, a so lib. cap. 8, potiu soni, excepiit oliimia orbia oicfiaao, neqoo tpoaia et liben, ut mox aubdit, aod , otc., ooae adjodl (%rib. ox Alhaoasii ab alio moiom. libro De decreiU Niemnm twuodi paulo poat rae(40) Adornawit. lo Morc. 1, ordinaril. diotn. Eadom, dempta ollima voco, *, do (47) i a omnibui autem. Et not addonl oditt. coin acripnil idoio Albaoaa. lib. D$ incarmal. ftrbi, paolo Arood. oi Mcrc. 2. Meljus omiiiuni Glarooi. ei Yoea.; posi ioit. oi iu opial. ad opiacopoa Atrics. anio ino* kio ooiio prinoipiooi sutuii aooior, ex quo poriodo dium. aeqoooii conelodit al ooi faem e m , (53) Scnptura. Herm Patlortai ioieUigii, (48) Bominem. Ad i$*ain$m addidii Fooard. re- cajat Hb. n , mand. I, verba hic cilau doxooipla pufoaolibos nodom Erac Gallaa.,Glarom., Arond. annt. Quod Toro libroui bonc veiui canonicum al*
n
1035
CONTRA HiERESES LIB. IV.
1034
9
omnimn capax, ei qai a nemine capiaior. Bene itcrom : Com pararet calnm, aram eom illo, et eom flrmoa faeerei foniea abyaai qaaado foitia fa* auiam el io prophetii alacbiae aic: Nonne oiint eiebat fandanieiita larne, eram apud tnm apuna. 4ua qui coosiiialt not? Noane Pater unae eal oraaium noatrum Gonsequenier aaiera et Ego eram coi adgaadebat, qaotidie aatcn laeta* bar (60) ania laciaro ejui in omnl lempore, cum atolaa ait: Unoa Dew, inqoit, tPaler, qui sobaureivr orba perfacto, ei jocoDdabaiar (61) in per omaea el in omnlbos aobia *. Simililer ao~ flliis bomlaom t lem Dominas : cOmnia iaibl,> inqait, c tradila aoni a Patre meo ; manifasia ab eo qni omnia 2 5 4 * U d 0 $ W Beat, qoi Yerbo ei aafocii (non anim alieoa, aed saa iradidii ei. la om- pientia fecii et apuvit omnia: hie eat aulem Denibua aaiem nibil aobtraciom eai: ai propter hoc mlargna, qol ai mandom hanc aliribuil boniano idcm eal judex viYentium et mortaonim, c habeos generi, qoi aeenitdum magaitadinem qoidem ignoclaTem David: aperiet, cl neroo claudcl: claodet tuft ett omnibas bia, qoi ab eo facli auot (aemo el namo aperiet (54). Nemo enim alioa potarat, eoiai inveaiigaYii aliitadinem ejae, nee Yeleruro, nac in COBIO, nec io terra oec subins lerram apeqai quieYeront (62), nec eoran qui oooc aoai); rire paternam librum, nec videre eum, niai Af nua aacandom aotem dilaelionam cognoacitar seaper qui occiaoa eei, et aangoine euo redemit no*); ab per etiro, per quem consliluil omnla. Eai actan eodem, qui omoia Yerbo fecit, et aapientia adorna bic Vvrbom ejoi, Dominut noatar Jetns CbrUius, Yit, accipiens oronium poiesuiem, quaatlo Verbura qni DOYiaaimia temporibva baroo in boroinibui caro factum esl, ut qtieroadmodom in coelis prinfaciai aat, ut fiiiem coajungeret priacipio, fd eat cipatoan babuii Verbum Dei, tie et iu terra babarel bominem Deo. Et propierea propbeUa ab oodein principaium, quoDiam homo juatu*, c qui peccalum Verbo prophetic4im accipieniea cbarisma, prasdi fecit, nec invaniua aat dolua in ore ejns *; eaYeraot ejus aeeaadom earnem ad?enium, per priocipaiom autem babeal aoruro quas suni sub qucm comroialio et comroanlo Dei et bominia aelerra, ipsa primogeniias DMrtuoraDi facios: el ot candum placitam Pairia facia esi, ab ioitlo praeYidarani onmia, qoemadmodum prediximus, aaum DonUaale Verbo Dei, quoniam Yidebitur Deoa ab ragem; et ui in oame (55) Doroini aosiri (56) oohominibuf, et conYeraabitvr cum eis auper terram, currat paierna lux, el a carne ejoa ratila Yeniai in at colloquerelur, et adfuiurua esaei suo plasmaii, Dot e i tic booio deYeniai in ineorrapielam, cir- aalYaaa iliud, et perceplibilia ab eo, et liberaits comdataa paterno lumine. aoa de manibua oniuiam odientioro nos, boc eat,
f T 1
iaT
5. Ec quoniam Verbum, id eal Filiui, aemper ctim Patre erai, per mulia demonslravimas. Qoo* niam auiem el aapieiiua q u esi Spirilus, erat apad euin (57) anie otnnem conaiiluiiooem, per Salomoneni aii: c Daua sapieotia fnnttaYil lerrain, paraYit auiem coeluro prudenlia. Sentu ejus abysai eruperonl, nubes aulem manaYernnt r o s Et rursus: Dominus creaYit ma priocipium Yiaram aoarara in opera eaa, ania aaxula (58) fuudavit ma in initio anlequam lerram iaceret, priuaqtiam abyasoa consiitueret (59), et priiiaqaam procedereni fontes aquaram, anieqoam moniea coaflrmareiiiur : anie oinnea aiuem colles geiiuit me *.
9 9 9 9 1 f
g ab oniYerao iransgresalonie tplritu : et facieos I I M aenrire sibi io aaiiciiiate et ju^citia omnea diea nostroa, alt complexos bomo Spiriium Dei, in gloriam cedat Patrit.
5. Hax propbeuca igniflcabant propbel, icd noo quemadmodam quidam dicanl, ioYiaibili Paire omniam exsi6ieote alieram ease eom, qui a prophells Yidereiur (6?); qui in totum, qoid ait propbelia, oaacioDi. Nam prophatia est pradicaUo uturonim, id esl eoram qaa poit enint, prssigniflcatto. PranigniOcabaoi igilur (64) propbeua quoniam Yidebttar Deos abbonliniboa; qoaioadmoduot ei Dominua aii : c Beaii mondo corde, qooaiam Apoc. in, 7. 1 Pelr. n, 22. ProY. m, 19, Malacb. i i , 10. Epbes. iv, 6. * Mallh. x i , 27. 20. * Prov. vin , 22 ei aeqq. Ibid.,27 ei aeqq.
t 9 9
legei, nibil iniram: eodem enim modo ciuinin re- D com invlcem Irenaii codd. In editt. ooinibas, ot et in nifts, Arand. el Merc. 2 leguntur dunUxat: in peries a pluribus aliis aniiquii Palribus, Graecii inilio ontequam Urram fauret; otniruU, priusquam prawerlim, quibua fuil in prelio. IJoruin lestimouia abystot contlUuirel. l u Glarom. a contrario, ul at collegii Goicierius, et Uerui libri a ae ediiia prav in Voea., bac babeaiur ioluni.AI utrumqae cownia inisii. reiinendum esae demonairat aacer laxiue (54) Aperi$l...et claudtl: claudet... aperiet. Claroui., aperitt el claudei: claudit... uperiel, cura (60) qao Laiabar. Sic mss. In editt., delectabmr. (61) Joeundabatur. EdlU. caiti Aruudei. et Marc. quoad priorem pariem conseuifl Feuard. in niarg. 2, joeundaretur. A l in Yoss. ubique in fuliiro, aptriet... ctaudei. (62; Nec Mierum qui quieverunt. ln Yet. Feuard. Consonat quoad aptritf, Merc. 4. lu ediu. ubique cod. d o priorea vocea omiuuoiur: in Voss. at Q.tprasen lempua. roiu. aola YOX t*ter*m; at in boc, pro quitvtruntj (55) Carni. Ediii. cum Arund. et Merc. 2, cerlegitar qui eruni. Uiruroque reiinere cam Feuard. m. placuil. (56) No$iri. Hanc vocem addidi ex Clarom. (65) Videretur. floe aaim dicunt, addilaaa in j Emm. . .... . (57) Scilicei Patrem. Sic aisa. ornoea. l n ediu. ei cod. Arund. ac Merc. 2, omisi com Glarom. ediU. Deum. ei Vos., id enhn majoris ciarilatia gralia, sad abf (58) Sxcula. Al. $aculum. additiim Yidetur. (59) In iniiio anlequam terram facertt, re pnaa-
(64) IqUnr. ., enlm. qusm abyuo$ coiutUuertt. Hic nou oouaentiunl aePATBOL. G R . V I I .
33
1085
S. lREMiCl EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRI8 . * , .
4(06
ipai Doora vidobnoi'. 8od aocaodant magniladi- aom quidem ejos, ol orfrabilam gloriam, CDOOJO videbii Dciim, ol *i ?6i ; inoapabilia enim Piler: aocondom auiem dileciionem 64 humaniutem, ei qood omnia poasil etiam boc coneedi4 iis qui aa dOfgooi, Id eal vidoro Daom qood 64 prophetabanl propfaot*. Qoooiam c qo* impoaaibilia apod aoaalnea poasibilia apod Doon . Homo etanim a aa ooo vidol (68) L>eaia. llle aalen volona vidoior bomioibos, quiboa voll at qoando , et qooo> admodum voli. Potena eai eiiira la omniboa Dooa: Tiaoa qaidem tunc par Spirilum propaolia (66) viaoa aotem ol per Filiom adoptWo vMobltor ao4em 64 la rogoo coitorom paiornaliior; Spirko qoidoo> pnrptranta aomiootn In Filio (67) Dei, FUio g aotain addocooload Palrem, Pairo aoieia lacorropielaot dooaolo in *ior*aan viiaio, qnm onlcuiqu6 oveoit ax 60 qood vidoal Doom.
9 9 9 9 9
Ua: por qoam viios (78) viiam p m i a t iia qoi * deot . Qoooiam \ voro eino viia impoaatblle 6t4 : tobaialontio auiem vila) do Dei parlicipalione ovooil : participado aotom L > o i oat videre Doom, o4 froi bonigniute ojoa.
4 ^1(68) , , \ ol , , oSv ol . 4 , , , 6, - , , .' , , * Malth.v,8.
Qnomadmodom ooioi vidootoa luroen, inlra lomon aon4 et clarllatam o|oa porcipiool: a k ot qoi vidont Doom, ta4ra Doam sunt, porcipiootoa ojos clarllaiom.
9
Yiviflcal aotom 60 (69) olariias: porciploot orgo vllaio, qoi vidonl Deom. Et proptor boc iocapabilis, 64 incomprebensi- G bilis [ot invlsibilia (70)] vialbitem $6, et comprobeosibitem, 61 copacam bomitiibus (74) praesUl, ot vivificel poroSpioutoa 64 videolo* to (71). Qoomadoiodam oniai oiagnitado ojat invosligabilis eai, sic 61 booigniiu ajoa inenarraWi#
6. Homioos igicur vidabunt Dowm, oi vivant (74), per fisiooem immortaloa facii, 6t poriingontea osqoo In Dooro. Qood, licot prsedixi, por propbelao flgoralitor maoifoaubator qoooiam vidobiwr Dooa ab bomioiboi, qoi porfant Spiritom ejot, 61 aonpor dveiHom ojot (75) aostinoo4. Qooaadmodam o4 lo Doatorooooiio Moyaoa ail: ln dia iata vidobimns (76), qoouiam loquelur Oooa ad bomio6in 6t viv6l . t Qoidam ooiin ooraoi vidobam Spiritom prophoiionm, ot oporationoa ojoa in onnia gooora obariamalom effusag(77): alii varo adveo* loio Domiiii, 04 aam qna 6tl ab iniiio admiolairationem, por qoam (78) fecit voloinalom PalrU, qoae oal lo coalia, ot qoa) ost io torris: alii voro 64 gloriaa paioroaa lomporibot apiaa, et ipais qoi vtdobant o4 4unc andiabaoi, 64 hooiioiboa (79) qoi deincops anditnrl oraot. Sic igilnr Biaoifosiabaior Dout: por omnia onini ha*o Dotit Patar oaiondiior, Spirilo qohloni oporaoia, Filio varo minisiraolo,
9 9 lft 9
Pairo voro comprobanlo, booiioo vero 60osom roalo (80) ad aalOlooi. Qoomadoiodooi 64 per propbolam 2 5 5 0t66 ait: Ego, inqoit, 11ialonoo roolliplioavi, ot io niaoiboa prophotarom aaaimilaloa suro ( 8 l j . t Apostotot autem idipaom o i posuil, diconi : DivUionos aniom cbarisoiaioui sunt, idem aolaro Spiritoa : 61 diviaioooa miotstorioron aooi oi idom Domioos (82): ot divlaloooe oporaiionom tuui, idom auiom Doot, qui oporator omnia in omoibua, Uoicoiquo aoiom dalor aaaoifosUUoSpinlus adoiilitaiom .tSod qaooSanaoi
ll 1 1 u 1
'Exod. XXXIII ,20.
Loc.xvin 27.
9
D6at.v, 24.
06. 40.
9
t$
- I C o r . , 4 ol soqq,
D (74) 17ootitti4Mi. Graaea aotiani, fidelib*$. (65) ViaUl... videtur. Foaard. in marg , Clarom. 64 Vose., videiit. . videbitur: aod mioos rocie, ot (72 Vidente$ se. Per fidem adlitam in Gneoo. (73) Per quam vi$*s. Sic Clarom. 61 om. Angbe. eqoonlia domooMranl. cnm loxlu Graeco 61 edit. Oioo. Jo aliit dooal (66) PropkiUm. Amnd. ol edit. 0xoo prophevUu$. UCM. (74) Ut tivant. Ediu. com Arood. 61 Merc. 2, ef (67) Ix Ft/to. Sic rocio Clarpni., Vosa. ot votoa tdff. Fooard. cod.; caetori mtlo, in Filium. Sooaus ooim (75) Ejui. Ua Clarom. 61 Toaa. molioa qoam alfi, 664, bomioom in Filio Doi caroe indoto, qoom oooib v4doro4icoi4, aoo por viaiononi FUii inoarnaii prav- CkriiiL Videbimus. Yidimui io Graaoo 0*. parari ad tidondum ipsuin Pairom iniuitipe, ot lo* Effutat. Alii, . qoootor, in vogoo coeionim. Perquam. Eras., Gallas. olFooard. ptrqnem. (68) "Qcxsp ci . Hac ex Damascani Homimbui. Alii, omnibut. Paraiteli$ litt. , lil.25, aruu vulgavit Halloixios in Vila Iretuci, pao. 501. Priorera parlom alloaavit (80) Coniummato. Ita Clarom., Vos. 04 Grab. qooque Aoionioi Molissa aerm. 1, qoi esl de flde. Beiiqui perperain, comummantt. (69) Vivi&cal auttm # o . . . Deum. Haec deslde(81) Atsimilat*$ $um. Sic recle Cbrom. Alii ororantor tn Clarom. et Voss. nes male, attimutattti ium. (70) invUibirn. Haec addidi ex textu Graeco: (82) El idem Dominus. Iia Ciarom. suffragaidd addanda enim esse demonsirat ?ox vitibilem, quae Graeco sancii Pauli lexlu, \ . Conbis 6x adVferso respondat, aicuti compreheiuibiim eeiilit 61 Voss., nisi quod pro Dominu$ habeai Utuu iitcomr ekeniibiti$. Alii, idem autem Dominu*.
9
4037
9
CONTRA HiCAESBS LIB. IV.
1058
ooania in oomibus oporaior, Deos est; qoalis tecamlom id qaod tuggorobal Spiriius. Secandam cot inTitibilii 04 inonorrabil.* es4 omiiibtu haoo igilor raliooom iovisibiloro Tidebanl Donm <*u* ib eo facia wnl iocognilu* ooiom noqaaqoom: qoooiadmodum Iaaias a i l : f Regera Dominam 8oomnia eoim por yorbom ojos discuitt, qoia eai baoth ?idi ocolia moia ; tigoifioaot, qoooiom ( 8 5 ) DoosPalor, qoi ooolinoi omnia, ot oio- Tidebit ooolis Doom homo, ot Yoeom ejoa aodiou niboo osso prat4a4 qoomadoiodum (o ErangeBo Sooondo bono igilor raliooooi ol Filinm Dei boocriptom o t l : < Doum oooio rtdU unqnam, oisi mlnom Tidobaot oonvortoiom oom horoinibot id ttaifoaitat (84) Filios qoi es4 io sinu Pairis; ipto qood rotorum orat prophojanlot oom qoi nondum adorot adosoo dkootoo o4 iropatsibilem passibilom ooorravit *. 7. Enarrat ergo ob ioiilo Filioa Potris qoippo anooolianiee, ol oom qol tooc in coriU, io limoaa qoi ab initio o*4 eom Potro qui ot titiooot pro- mortia dotoondiaae dicootoa. Et roliqoaa aoioon ojoa rooapitolaikwis di8poaliiono8 quasdam qoidem por pbolicas ct divUiooet oboritmalom ot mioisioria oa 04 Pairii glorificadonera oooooqoonter ol coov- vistoooa Tldebaoi, qoaadam por verbom baot qoaadam ?oro por oporaliooom lypko signi* potito ooionderil buoiaoo gonori apio loioporo ad titTtalMB. Ubi ottoniin comeqoooiia iltic 04 con- fioabaol; qoc qoidom vidondo erant, Tisibiliter (93) ataotia : 04 obi cooaiantia, UUc ol pro tomporo(85): videnioa; qos toro aodionda oraot, aormooo preoi obl pro tomporo illic 04 oiiliua : oi propiorea cooonlos; qoae xoro ogendo eranl oporaiiono porYortam diapootator patomai graiiae lacioa os4 ad flcioolot; oniforso ?oro prophoilco anooouanioo. Ulitalom oomfaam, proptor qoot focii tantas dis~ Propieroa 04 Moyoos mnsgrotsori qoldon logit popoaitloooa bominibua qoidom oaloodooa Doom polo igoeooi Boom otao dicobat, ignoom a Boo Deo aolooi (86) exbibooa hominem: ot inviaibiliu- diom oopordooi oit nnioiUno ; bis ero qoi orgo 4on qnidom Palris coatodlont no qoando homo fio- Beom timorem hobobon4 c Donlnoa Dooa d&ro4 oootonpior Bei ot oi aompor baberot ad qood cobai, c niaoricora ot plos oi magoanioioa 04 mtproflooroi; viiibilem aotom roraoa homioibos por fpm miaoraliooia oi ?erox josutiain aortooo 04 xoolus ditpoaUioiioa oatondoos Doom, oo in to4om misericordiam in millia, aoforons iojotiilias, ol nodofioiooa a Deo homo, ooatarot este. Gloria onim qailiai, oi poccau . Boi borao: ?iu aolom bomioia ?bio Dei. Si 9. Et Yorbom qoidoio loqoebalur Moysi appooolni qoa oti por condiiioooro (87) oatooaio Boi - rons io coospoclo, t qoemadoiodom si qoie loqna4am praetlai omnibos (88) in torra ?i?enlibu$, tor ad amicom soom . > Moytet voro copivU molto nagis oa qoa ost por Vorbom maoifosUlio manifeslo Tidoro eom qoi socom loqoerotor el diPalris, viiaoi prauui bis qoi videni Deom. C ctoffl ott ol : t Sla in loco alto peine, ot mano moo 8. Qoooiam orgo Spiriioa Boi por propbotaa fo- oooiogaro aopor to. Qoando voro iransiorit claritoo 4ora signiflcaYU, pnefbnoaoe et pneapUna ad id ot (93) niea, tonc vidobis qos suol poslorioro moo; aobdlti Boo aimoa, fotorom aotera orai oi bomo faciee autom mea noo fidobiior tibi: noo eoim por aancti Spiritos beoeplacilnra Tidoro4 (89); oo- det bomo faeiom rooam, et ilvti ; > oiraqoe slcoaaario oportoba4 ooo, por qooo fotnra pratdicoban- gniOcaos, qooniam ol impoasibilis os4 bomo (94) tor tidoro Doam, ojoooj ipoi booiinibos idendom fidoro Deom oi qoooiam por tapioniiam Doi in inlimabani: oii noa aolom dicaior (90) prophetice noviesimU tomporibos Tidebit oom (95) hooio Sn olliiodioo polra boo ott, in oo qoi osi aecundnm Doof ei Doi Filios, ot Filio*, Paier, oed ot ot videator oomibot mombris sancliAcatii ct edociis horoioom ojot odfooto. Ei proptor boo fooie ad faoo qo* soot B o i : oi pneforoiaretor et modiure- ciem coofabulatoi esl oom oo io aliiiodioe monlb 4or (94) homo applicarl in oam gloriam, qoae po- ossiatoolo otiaoi Eiia quomadmodom E?angolium itoa rotolabilor bit qoi diligont Deum. Won ooim r e l o l i t roaiiloons io flno prUUnaro ropromifttioaolo sorflKHic propbelabaoi propheue, aod ot ?i- nem. 6looo 04 cooTOroaUono 04 aclibos quos faciebant, 40. Non igitor mooifooto ipsom (96) ftciera Bel
9 9 u 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 1 T 9 9 t 9 9 9 9 9 u l # 9 9 M 9 9 9 9 9 11 9 9 9
* Joon. i 91 eiaeqq.
f a t
18. . ?i, 5. Maub. ? 5.

9
t T
BooL , i4.
! i
Eiod. xxxt?, 6,7.
* Exod. xxxni, 14.
Ibid.
(83) Qoto $$l ooot. SicClarom. Reliqoi cormple, ] (90) Dtcatur. Hio pro anmuntittur accipilor. md ul oooa. (94) Mtditanlur. EdiU. coto Arund. Merc; %, prameditarttur. Meditareiur hicpro exere$riur$ vel (84) NiH unigmntui, Ni$i omUil Feoard., aod exircertt ie. Vido col. 510, nol. 7 cooira omniura Ironei codd. aocloritatoni. (9i) Vi$ibUil$r. Beott io Feoard. odiu (85) lUic t% pro tmport. 1. o. iliic $t lemporit op(93) Claritas. Gloria Iti Feuard. marg. oi Yoao. porltfOJlof. (86) Deo autm. Sio Fooard. io morg. Clarom. (94) Impouibilii etlftooio.Sic (GnBOoroni rooro, pro imp*r e$t% impotsns e*t komo oa, eic Grcco a66 ArondeJ.et Grab.; 04 sie pro D*um autem, ut iiioto babeul reliqoa oxomplaria, legenduni jam roonoe- ) Claroro., Yosi.otAroodel. Quam phi*nsin haud intelligootos tiii scripsoruot impouibil* ral Georgiu Bullos in Dtfen*ion$ (idei Nieana e$t homini. pag. 469.
9 9 9
(95) Ttmporibui.... eom. Diebus in Fooard.Bitrg* (87) Quct e$t pcr condUlanem. I. o. aum e$t per creata$ seo q u ox rebue croatit coiligiior. ot Y O M . , Beom irt cdilt. ei Merc. 2. (96) Iptam. Eras. el Gallas., ipi. (88) Omnibut. Alias, hominibu$.
f
(89) Videra. Subtoicllige, Deum.
1089
S. IRENiEI EP.&C0P1 LCGDUNENSIS ET MARTYRIS

M
1040
idobanl propuolas, ted diapotiiloooa ei myaloria, qoo 01 Dominoa d i x i l : t Denm nemo vidii opor qoat ikiciperei horoo vidoro Oeom. Qoeinadmo- qnam . Varbom aul6in 6jus quofludmodtiin dnm ot Elias dlcebaiur : Exies craa ei aiabie In l6bai ips6 61 ad otiliuiooi Yidentium, clarlutem oonapeoio Domlui ei ecce. Doniinn8 traasiol, 61 monsirabai PalrU, . 61 dispo* iiionot Mponebot cce apiriioa magnua et fortU, qoi diatofrol roonlet, (qoomadmodom 61 Dominns dixit : c Uoigoaltua ei conteret polraa in cootpecto Domlni; 61 in D606 (3) qoi 681 in ftiou Pairie, ipto onarropirilu Dominos: oi pot tpirilom lerr noloa; vii ; 61 Ipae autein ioiorprolalor (4) Pairia Yot* 61 non In lorre inoui Dominns : 61 poat lerra; tno- bum olpoto diros, 61 roullas exsisieoK) : ia iQm iguis; 61 In igiie Domiooa : 61 posl ignoin ono figora ec in ono cbaraclere Tidobaior TidonYOX a o r leouit . > Per bsec (97) 6nim 61 prophe- llbos eom, sod aecondum dfeponfalionoin cjos can168 (98) 2 5 6 *l<te indigntoe propter trantgres 888 aWo efficadain, aioot lo Danide tcriptura e*l ** 8iOD6iD populi, 61 propler iiiiorfooiioaoai prupbota* Aliqoando onim cum bis qoi orant circa Ananiam muj, edoeebalur (99) milius agero ac secaiidam Aixriam, Mieaelem, videbaiur assitiene 6is in forbominem advoolos Dondni sigidficabaiur fumrus naca ignis, 61 in camino, 61 liborane ooa do igoe piMi illam iegem, qua dau e*l per Moytom, miiia c E l visio, inqml, c qoarti alniilia Filio DoL AUoi IranqOlituo io qoo iioo calaoiom qoansatom oon- q d auiom t lapis a moolo abaciasos eino mafrogii, ii66 linom fomigans exslinxii. Osleudebalur nibus; 61 porcotions temporalia n*gna, el vonii* aoiom ei rogni ojo8 miiii 61 pacifica requieiio. lans ea, 61 ipoe replens nuiversam lerram **. RorPiwt 6nim epirilum qui conierit monios 61 posl 8om liic idom Tidolor quasi Filius bominis in lorne iitoium, 61 poal igoem, iranquilU 61 padflca nubibua ccoli reniene, ol approptnqoans ad Voiorom regui ejut advenium lempora, in qoiboscum omni diorom, 61 somona ab eo unifcream poicsuioin oi iranqoilliialo Spirilos Dei viuflcal, 61 aogei hoaii- gloriam, el regnotn. E l potoatas, inqoil, ojoa nein. Manifetiuis aolam adliooaiper Exechieleia poioslas aelorna, et regnum ejus non ioteribii ** factein O8l qooniatn ex parlo disposiiiones Bei Sed el ioannea Domini diacipuloe in Apocalypei saaod non ipaom videbanl propbol proprie (1) cerdoialem 61 gloriosom regni ejus videoa advon Deuoi. Hic oniin com vidissol visioooui* 61 cbcru- lom : t Cotivoreoa eum iuquil, c Tidero Tocem bim, ei roias eorora, 61 universie progretsionie qoa? loqnebaiur mecum, ot cooToraos vidi aepteoi 6JU8 myslortom cuin reiulissei 61 similiiudiueu) caiideiabra aurea, et inler oanddabra similoai filio Ihroni com Yidiaaet sup6reo8 61 super ibronom bominis ioduium podererii (5), 61 ciocluni (fi) ad aiuiililodinom quati flgune (2) bominis, 61 illa maicmaa xonam auream. Gapol aoiem ejoa ol caquidem qo eranl euper lombos ojoa, quaai llgo- ^ j qoemadroodoni lana alba qoomodo nix; rain eieclri; qoaa aiuero deorsom qoaai viaiooom 61 ocull ejui ot flamma ignU; 61 pedes 6Jos aioiiloa igoia 61 roliquam univeraam ibronorom visionem 6balcolibano quoniadniodoni in cainino aoocooaoa nanifosuna ; no qoia puurel forte eom In bia oal (7). E l >ox ojos quasi vox aqoarom , ol habol proprio Tidiaso Dodm, iuiulii: c Haec fitio similiui- stdlas seplem in mano dexlera sua, ei de oro ojoa dinis glori Domini roinpbata ex olraqua parie acuia exibai 61 facka fjut quemaduiodum aol fulgens iti virtuie soa *. I I Igiiur ai eque Moysoa tidil Deum, noc Eliaa nec Execbiel, qoi niolla de coelestibus TideniDl; hia enim aliqoid a Palre clarom ejua (8) aigniAcal, ol capol : aliquid vero sacerdolalo, ol poqoa? auiein ab bi$ vidobanlor oranl aimililudines clariiaiit Dooiini, 61 propholiae futurorom : mawi- der6 (9) (ot proplor boc iloyaot aocoodom bono foaloio oal, qoouiam Paur qoidem Invisibilie do typom voaiivil ponlilicom); aliqoid voro ad 89 9
9
a n
p H l i
a l b
III i, 9 i . Dao. , 54.
" IR Reg. xix I l 12. " Ezech. , 1 61 aeqq. Execb. , 1 Dao. T U , 15, 14. Apoc. i , 12 61 aeqq.
v 9 e f
" Joan. i 1 8 .
9
Ibid.
Dau.
(97) Per hac. In Fooard. marg. 61 Clarom., po$t D ooiol or oerto asearm non poioal \ docios. Lofior kmc. 6rgo vidoiur ba?c conjectura , ol moioior aniiqoa (98) Kt prophitet. Iia Clarom., Arund., Morc. 1 loclio, qnae aliunde liicongroom paril aoaaom, 61 Grab. Alii corroplo, et p$r propheUt. modo lextus recie disiingtiaior. (99) Edocebaiur. In Arund. ol Merc. 2 , et doce- (5) Poderem. Ediu. com Arond. 6 i Merc. 2 , po batur. ln Eras., Gallas. 61 Feoard. pejus, doccbandere. lur. (6) Cinctum. Sic omnes mss. Ediii, actinetum. (1) Prophela proprie. Eras. 61 Callas., Arundl. (7) Succentui e$t. Nosira N. Tesl. oxeuiplaria naMerc. 2, el Ollob., propneia? priore$. benl , succen$i, acilicei pedet. (2) Figura. ., figuram. (8) Patre clarum e/oa. I. e. clariiatem, aoo (5) Umgcnilui Deu$. UnigenHui Filiut in editis glonam qoatn iiahet a Patre. Alludere videior ad N. Tcst. exemplaribus. illud Joaimis , 14 : Vidimut gloriam ej*t, giorimm (4) Interpreiatur. Grabius posuit inUrpretalor, quasi unigemii Pair*. muuctoti, inquii cod. Aruiid. in quo legilur inUr* (9) Podere. Sic Fcoard. in marg., Clarom. ol prelat, aunexo ad uliiuiain lilteram tiquo abbreviaYo*s. Ga3leri, poderem. Sod exigU coo&lroclio lolionis. Ala.gnutii ilbid abbrevialioni mas. galor podttt in noiniualivo caso, pcderc, podeTtt; frequenliu deuolaior quam ar, ol itorunl qui nt quod quamvis analogia? Gnoca repugnel, lolerablborom lecliooe versaii suot: saJtem quod bic de- liua lamon quam poderem in accusaiivo.
f %
1042 CONTRA HiERESES U B . IV. 1041 aom (10), qoomadmodMin chalcol.baiium in camiito lor. et per sermones qoi praeoooabaninr, aod 6iin oporaiiooibag visoa eal prophdie, ut par eoa pfaflaocconsom, quod esi fonitudo fidd, 64 poraovora bil6 oralionam: proplorea (44) advoniona in flno gu rarei et pnenionetraret folnra. Propler quod et Oaae Comporum euceensiofiia inooodiom. Joanne non propheu accepii oxorain fornicaiionis; per opoonaiinonto vieionem ( Cecidi > enlm, inqnll, c ad raiionem propboiaoa, quonlam fornicantlo foroipedee cjns qtiaai inortuus , 1 u4 06164, qnod acri- cabilor lerra a Domino > boo oai qui lorram aoni horoines; et da bujuemodi bominibos bo* plom 681: Nemo vidol Deuro et vlvet ) 61 neptaciiam babebit Deoa aaanmere Ecclesiam aao vivifleans 6om Verbora 64 admonen, qnoniam ipae 0*1 ia oojoa peoioro rooumbobai ad ccenam, ciifleandam commumcaiioua Filii ejua ilcul el illa talarrogaoa qoia esseiqni indporet eum Iradere, aancliflcau eal eonioiuaioiie (47) propbeiae. Et dlcobal: f Ego tum primua, 616go noviagiraut (42); propter boe Paulue aanctiflcalam ail iaflddoin 4 qoi ?i?o, el fui morlooa, e4 6666 Y I Y O in accula inoliorem In flro fldeli " 1 Adhuo oiiam filioe suoa ascabrum, 64 habeo daves moriit 64 inferorum . noolna-filpropbeia, c Non itiifericordlafii couiecuE l po6l batc in secunda Yisione eamdein Dominam la, > ei 1 Non populua : ot qoomadinodom Yideos : c Vidi > enim, inqait, c inrnodioibroni, Apoaiolus ail, c Hai qoi aon popoloa, populua: el . _ .w 1 - n ' ' "
1 1 M 9 9 M 9 9 9 M M v
64 qtiatuor animaliura, 6 t i n medio protbyiororom êaqoenoo oal ndeoricordiam eonaecula, roleeri agnooi atanlain quasi occUoiu, bab6ni6iu ooruoa cordlam consocuu: 61 ia loeo liberaU (!8) ia qoo
9 9
aepiera, ei ocolos tM-piem, qui sonl eepiem apiritua vocabalur non popului, ibi Yocabunlur fllii Dei Y I f>oi diroisai in onivorsam lerram *\ > El mraum YI . 9 ld quod a propbeu lypic6 per operationaai da 6od6in ipao agno a i l : c Et erce 6qntts albue, 61 ractum 66t oslendil Apotlolus 66 faclom \a E.> clasia a Cbriaio (49) Sic aalero 61 Moyses iEibioqtii sodobai gaper eum vocabaiur flddis 61 verue 6t por josliiiam jadical 61 pognat, 61 oculiejossic- pisaam accipiebai (20) uxorem, quam ipaa Liraeli4i* ol flamma ignis, 61 in eapiie sjus diadamala mulla, d6m f e d t ; pnesigniflcans qttooiam olaaatar Snaababens nobien aoriptom, quod nemo scil nisi ipae: riiur in oli?am, ct parlicipana pingaadinia cjaa 6ri4* 64 drcuoiamicto* veslimentum aaperaom sanguiue, Quonian eidra i i (2i)qui secaadom oarnem natua 61 vocaior nomen ejas Verbum Dei. E l exerciius 681 Cbri8lu8 a populo quidam babebal inquiri ut coeli seqoebantur (13) In eqnis albis, V68lili byesi- occiderelur, liberari Yero in iEgypto, id 681, in nnm album monduni: ei dc ore ejoa procodit rom- genlibu8,8ancii(kar6 aoa qoi ibi csaent infaniaa, 00 pba-a acola, u l in ea parcniiat geni-s : 61 ip 6 pa- d6 el Eccleslara ibi (22) perfacii (Êgy )tu8 enim ab 8C6i(U) 608 In Yirga ferrea, 6t ipee oalcat lacom (15) Q iniiio geiilili, qaomadaiodoio ol iElbiopia (23)]proYlni furoria ine Dei omnipotooiis; el babet supor p l 6 r boc 6 8 l i i o m , 61 auoer fomur soum, nomeo ecriptuin : (24) - 6 oopdaaMoyd oopiiae Rox rogoro eiDominwe dominornm ( i 6 ) . iSicsem Vorbi oalondobanior et pcr Vorbom Dei vdot 2 5 7 Hneanieiiia r c n i m f.i- (25) , \ por iElbiopiesam oonjnloraroni babei, ei Yclni spocies dispositionum Pa- 4tA - gom, oa qoae ex genlibus Iria bomiiiibu8 ostendebal, docens 008 quae suni (* - 681 Ecdeeia inanifeetabaDoL 14 * - lor; coi qui doirabool 42. Non solum aolom por Yisionea qna5 Yideban- . \ - et incuuni, 61 doridon4
M 9 9 9 w 9 9 ( M 9 9
2 ? : Exod. x n i , 20. A p o c . 1 ,17,18. "Apoc. Y , 8. Apoc. , II eeq. Oso. i % . I Cor. Yii, 14. Oso. 1, 8, 9- llom. ix, 25, 26. * Exod. u 21.
n 9
1 7
(10) AUauid ttero adfitum.Sopp. reftrlur, 860 tecuta; inde vero loxloi loco iii6oninio<lo ioaorlam. TtpUU. Fmem auieni eaeculortim iiuelligil, eum Suspitarer ego inlerpreiem, pro 4^6 malo 16 Yenloroa est ChrUioe Judicare aaxroloio pcr ignem, gi86 4446 indeqiie vertieee, liberatm. ul oanil Eccloeia. (19) Cnri$to. Sic Yelos Feuard. cod., Clarom. (U)J>ropierea. . . . Sio * pro propter roposoi ex Cla- D 61 om. Anglic. nieltua quara alii, e Ckriuo ront., V088. 61 Aroodel., uude ei lexiuui aliier dis (20) Accipiebat. Arondel., acapit. linxi. $. l u Glarom., Voaa. oiGrab. Alii porporaoi. (12) Ego noviulMu*. Sic Clarom. el V088. !n Arundd., $um oodMimoa. lu aliia, uec ego* noc 9um (22) lbi. Sic Fooard. io marg., Glarom. ol V088. kgilor. meliiie quam alii, nbi. (15) Stqttebantur. Sic recl6 Grabiua 6X om. An- (25) Ei jEikioiia. lia Fooard. in inarg. ei Glaglic. Alii male. nquebmur. rotn. Holiqni, Jsthiopitsa. 44} Paicei. Clarom. 61 Feuard. io marg. patcil. (24) AiAtxri/ . Grsecum boo frafftnenlom 15) Lacum. Torcular melitis i|i Vulgala nuaira. edidii GooiboAaiob iu Auciario novUtimo Biblioiko16) Dominorum. Eras. Gallaa. 61 Fouard., domiem Pairum, pag. 298, deceiptuai Gaiooa qoadaan nanilum. iu PenUl6uchuui. Qu; eti illa Gatona, non novi : (17) Communione. k\\\ eommuniealiont. aod periuetranii mibi Gnecas Regie biblkilbeea) um. (18) Libetata. Sic Clarom. Alii, eltberata. Sed Caiooas, occurril iu tribos qiuo soiil in Nonieroa, Otraque vox oxpmipenda 68861: neulra eiti.n legiiur sdlioei cod. 4871 foi. 189, cod. 1888, fol. 395 01 iive io Oaoa, sivc iu Aposiolo. (Jiido vero hnc irre- cod. 1825 fol. 399. quibos ouiondaiioa illud pro paoril altorotra, haod facile dicio 681. Softpicalor fero^ OlariM. Giab. priinuio iu niargine aacriplam fidsse (23) . Ilanc Yocom logiaao ooo vidolor io Od oxplitationom appellaiiooi, miwicordiam COH- letpre.
9 9
1043
S. I R E N J E I E P I S C O P I
LCGDUKENSIS E T MARTYRIS
10
, - oam, DOD ernnt mondi. e i aodiia fldei? Sicot Abrtbam crcdidil ftoo, el voi (26), - Leproti enim erunt, ct ropoiaium 681 illi ad jueiitiam. Gognoadlo itaqoo, Oapof (27). At abjicientor jostoram ca- quoniam qui aunl 6 i fldo, hi fllii oont Abraba. Pramdens autein Scripiura, qoooiam ex 6de josllO, - alris. 6al geot68 Deoa, prenuniiaTii Abrobaa, qooatao (28) . 8ic aotom ei Kaab fornicaria semdfpsam qoidero benedlcentur in 60 omnea gontea. Iiaqu6 qoi 6fi ooodemnane, qoooiam etset gentilie, oronium poc- 258fld6wiu, booodiconiorooaifideli Abrabam cotorom rea, stiacepU aotoio irea speculalores (29), Ob quae non aolom propboiam 6um dixil fid6i, 86d qoi spooolabanlur QoWoreaoi terram, 6l apod 86 61 palrem 6orom qui oi goulibos credunl in Cbriobocoodii , Pairera xcilicet 61 Filium cum Spirliu stam J66am, 60 qnod ana el eadem iltius 61 noairt eanclo (50). E l cum ooivoraa dvilaa, in qua babila- ail 6d68; UIo quidem credeoie fotoria qooai jam bal, concidi886t in ruiuam, caoentibce aeploro lo- faotia, proplor repromixaiooeiD D d ; nobls qooqoo bidnia, in ohimie Raab fornicaria ooosorvau 681(31) sioiillier per fidom apocolaoiiboo oam qoae 681 la cora ooWerta domo aua, Odo signl coccinl (32): regno ba*rediiatem (37). 2. E l 66 aolera qnse oirca leaac, noo aioo tigoiflakulel Dominna dicobai hia, qni odvoniom ejue noo 6X6ipi6banl, PbarisaVia (33) adlicet, 61 coccini - coiiooo suol. )D 66 onim Epislola qua? eal ad Rognutn r.oUifioaol, qaod erai paacba (34), rodomptio 016008, oil Apooiolos: Sed ei Rebecca ex uoo 616xodu8 popull 6 iEgypto, diceni: Publicani coocobiiu babena laaac pairia nosiri, a Verbo ro61 m6r6lri668 pnecoduni (35) voe in regno coelo- spoo8uro accopii (38); oi aocoodoio olocliooom proposiiuro Bei ponoaoeai, ox operibue, ood ex vocaolo, diolom oal o i : Buo popoli (39) in oioro CAPOT XXI * . Unam et eamdtm fuisu Abrahmfidemet noitram loo, : 61 doae genioa renire uio (40), 61 populua populum aoporgbil, ei major enriet minorl . E x kanc 9$ro veierum patriarcharum ti diclit l lactit pratiignificatam fuim. qoibos maaifoaloni est, non aolam propboulioaoo 1. Quoniam aolom 61 in Abrabam praefigo- palriarcbaroni, aed eiiaio parioa Robcccae propborabolor fldea noaira 61 qoooiam pairiarcba ooairas liam fui886 doorom popolorom: ol ooum quidoot fidei, 61 velot propbeta fuil (56), plooiasimo Apo- 6680 majorem, alteram voro minorom; ot tllorooi otoloi docoil in 6a Epistola quae 681 ad Gala- qaldom eub aerviiio, oliorom aaiom liberum; aoiao 1x8, dicooa: Qui orgo iribail vobie Spirttum, oatom jaadero patrie. Uaos 61 idora D6D6 noolor 61 oporolor virialos vobia; ex operibus logia, an 61 UloHim qoi osl abccoosoram oognitor, qol acil
M u
" Joa. . 1. " Muiih. xxi, 51. Cap. XXX VIII. Gal. , 5, 7 61 86q. Rooi. ix, 10 oi ooqq.; G60. xxv, 23. 26) . CoraC Clomontie locuro. bonc ! la., 668 . (53) PhariurU. ., Pharitcti. (27) ieortai . Gombofls. porpe- (34) Quod trat Patcka, eic. Clariui Jaalioao M . rain, *] . loc. c i l . : Ka\ , (28) . Gombofiaioa minoe ro- , cW, . ^ , 4 (29) tre$ $p4culalore$. l u V6lns Feuard. cod., \ * 4 Claroin., Voaa. 61 Grab.; caîeri omitluul tre*. , \ , olc. qoi ta iEgjpio 86 Hanc voceni umen ab Irenao acripiani fuisae, de- vaii 8, CQIII JSgjpiioram prlaiogoniu iolortroui, oionsural aubjuncla irium divinarnin pereonaram 608 pascb sauguia liboravii, quo posloa olrioqoo comparalio ; quanquam.raemorialapsue, S. docior oi euporiiminare imbuiam orai. Paacba ooim orai iret pro duobu$ acripaoril. Chri8i08 iminolaloajposioa, etc. (30) Cum Spiritu tancto. Ediu. cuin Arandel. 61 (55) Prwcedunt. Eraa. 61 Gallai. oom Volgolo, Merc. 2, ef Spiritum tanctum pratctdeni. iZi) Contervala eii. Cleroiu., libtrala est. (36| Propheta fuit. ., propketavit. (32)Fide $igni coccini. His bicom afferf, quod (37) Hatrtditatem. Propttr repromissionem JusiiuusM. iii Dial. cmm Tryph. pag. 338, ecribil: D addum editu cum ArundeL6iMerc.2. Sod Irea Isiu Ka\ |6 - voc68, bic ox praecedenii conmiaio ab aliqoo ro ceniiori fruslra reptiiias, oxponxi aucioriuio CU, 6 tfj , - rom. oi Vo88. Tfl Ouptdi 4' , (38) Verbo rttpctuum acce\At. Verba bc ,, agnoscit Apostoli lexlos, tive Graecos, sive Latiuoa, , ' \ ii6C unde buc proQuxerini, Tacile dixeril quis. Ab , - lreoa?o soripla non credideriiu: neque enim cobav 6, \ . Fuuiruli euiin reiii cuiu aiuecedenlibus, aut couaeqooolibua. cocciuei Byiuboluiii, qund 6xploralore a Jceu Nave curia proiode scribaruiu perporam inserla cum V H mi88i in Jericiio Haabi merelrici dederiinl, id ad deanlur, expungenda sonl, ei hie subsiiluenda gefeii68lraui prr quatii eos demiecrat, ul boattuin con- nuiiia Aposioli verba : Cum enim nondum mui f*i$speciuni effagirenl, alligari jubentes, sanguinis ent am aliquid boni tqnMM, autmali. Cbrisli aigiium similiur prae se lulii, per quem ve(39) Duo populi, eic. uec ex Geuesi addidil Iro lU8li fondcaloree, et iniqui bominoa ex genlibus naius. omnibusfcalvamur,rtmieaioiieiu petcaioruin acci(40) In ventre tuo.Ui bodieniis Qrcoad.kx phjuies, el uiierius nuu peccamcs. Eodem uiodo . Vulgala almiliier: 6xplicaui Cleoiens ftoiuaiius in epis/. ad Corintk. venire tuo dividentur. Scd coui lreuax legil d Barcap. 12.61 aiiiplurcs a Coideno ciuii iii nolisad uabas cpisi. cap. 15.
4 4 4 1 t 9
4 1
1045
CONTRA HiERESES U B . IV.
4040
moia anleqoam Oant; el propler hoe dixlt: c Ja* tem ei ex anaillla; tigniflcan* qooniam aaaunduaa eub dilexi, Eaau aniom odio habai*. carnam ex liberia, ai ex aervia Gbrislus sialaerei (48) 5. Si qais aatem et actua qui tunt Jaeob addttcat, fllios Del, aimiliier omniboa dana monat Spirltaa Invaoiat eoa noa inaaea aad plenos dbpoaiiionum: vJvi8canU8 ooa. Oainia aotem ille faciebat propter at iaprimif in naiWSiale ejua* qnemadmoduro ap- illam juntorem, bonoa ocalo* babenlem, Racbtl* qoc praftgurabai Ecclaaiam, propter quara sastiprefaendil calcaiieuni fratrls 64 Jacob vocatus eal noil Cbrislas : qni iunc qaidem per palriarchae Id est aupplantator ; leneus, el qui (41) non teneaooa ei propbeua pnefigurans el pnaaundans fuiuiur;ligane pedes aed qui non ligalor; laciana, el iticene; lenens in mano caleaneuia adveraarii, id ra, prsexerceus suam partem diaposiiionlbos Dei 6*1 ?ictorintn. Ad boc eoim nascebatar Dominns, et ataaeacene (49) hcrediiateto suam obedire Deo ctijus lypum ganeralionis praealabai (42), da qao et et peregrinari in , ec aequi verbon cjua, el ioannea in Apocalypei a i l : Exitil viuoaos, ul praBsigttificare fulura. Nibil eniia vacuom, neque vincerel *. Deiuda anlem primogenila aceipians, aine aiguo apud Deuni (50).
9 9 w 9 9 9
qaando vituperavit ea fraler ejue*: qoamadoioduro 258 C A P U T xxtt. 64 junior popnlua eum primogemtum Ghriatvm ac- ckrutum non vtnhte propter unius uBculi hominu, eepit, cum eum repulit popidus e?at6 proveciior $ed propler omnes qui Juste ac ptt vhemet in lp$um credid$r*nt% ac dsincept credituri erant. diceiie : c Non babemut regem, nisi Csaarem lo Cbriilo aulam uniyersa benedictio: ei propier 1. novissirots autam temporibus, cura venil boc banedicdonea prioris popaii a Patre aurripuit plenilndo temporia iibartaiit iptoio Yerbum per poaierior popalua, quemadmodam Jacob abetulil aaipaom aordea abluit flliarain Sion maoiboa euU benediciionein btijug Eaao. Ob qoam causam fratrii lavana padea diecipulorum. Hic 684 aiiim Unis hupaiiebaiur inafdiaa et pertecotionea frater saue, maoi ganeris baeradifcaniia Daom: uii qoamaduiosicui ei Ecdasia hocideni a Judaeis patilur. Peregre dum in iniiio per priraos, omnaa in aarviloietn ra na&cehanlur xn tribus, genu hrael, quoidam el dacli sumut dabiio mortit, slc in yliimo (51) par Christns peregre tncipiebat (43) duodecasiylam noTisaimum (52) omn6 qai ab inilio dieciptdi, finnameniom (44) Ecclesine g6n6rar6. Yarias ovea, amundaii el abluti q n sunt moriis, in ?ium 6 qux flcbani, hnic Jacob (45) roereea : 61 Gbriaii aianl Dei. Qui enim pedes la?H diacipulorum, lolam m6rc6t qui (46) ei variis 61 diflerenlibus genlibui aanctiflca?it corpus, ei in emundationem (55) ad* in onarn cohortam ftdei conv6ni6ut6S Onnt boruines. duxit. Qoapropiar 61 recumb6DUbus 6is minialrabat qiiatiiadmodum Paler promisit 6 i : Pottula, di- Q aacaoi, aigniflcane aoa qui iu terra racumtebant 6nt 4 a rae, et dalo libi geotee lia?rediuiem tuam (54), quibus venll minieirare tilam. Sicoi Jeremiaa ei possessionem luaia l6rminoet6rra). >El qaoiiiam alt (55): ReconiDieiDoratns eet Dominua tancius iDQlUtudinU flliorum Domini prophats fiebai (47) laraal mortuomm f uoram, qui pitedormieruni (56) Jacob, neceatiitas omnls fuit ex duabua aororibtie in lerra defoasionie (57), H% daacendil ad 60, u i i euai Atioe facere; qiieinadmodua Ghrisiua ex doa- evangelixaret (58) eU aalutara suom, ad ealTandum bue legibu unius el ejusdem Pairis: siinililer au- 60. > Propier boc aaiem, 6t discipalorum ocnli
B 9 9
9 9
f l
91
ix, 45. * Gen. xxv 25. * Apoc. vi, 2. * Gen. xxv 32. " Joan. xix, 45. Psal.ii, 8. C a p . XXXIX.
9 9 w 9
1 1
Gen.xxx, 32.
(41) Tcneni et qui. EdiU., tenetu, ui qui. aicolorum oviom Jacobo asaignaUe bic ab Irenjeo* \) Pr<t$tabat. Sic Feuard. in iuarg. Uaromont. pertexi. Etquoniam, inquit, Jaeobo ptopketm (seu 64Yoas.; caRiari, monarabat. qui propb6ia6rai)ma/ilixdlttMfiliornmDomni, er%
decim fllii iacob loiius IsraefiUci cenerii funda(51) In ulttmo. Scil. lempore. uieiiU 61 capiu exsiilerunl. Friislra igitor Grabius (52) Per nomiimnm. GbrUium videlicel, novit* pru auodectulylum, legendum vellel duodeeaphylum ; ainiom hoiiimem. SIc Clarom. Alii omiiea perpeba*c euira leciiu siare noa potesi cum Irejixi aUu- raiu, per uovMima. iione. Erqni vcro ... iiriPa-neiiHim Ecclasiaa dica(55) In emuHdationcm* Im dcett in Era*. 64 4nr dnodecapkytuw, seu duodecim tribuum, videril Gallas. vir acutiis, el explicet, si posil. (54) Recnmbebant. Ludil Irenaeus in verbo (45) Huic Jueob. Sic Claiom., Arundel. 6t Gra- xctoOat, quod i u pra^ced. (Onimsie accipil pro biua. Gsteri, hinc Jucob. diicumbere in men$af hic vero pro mortuum jacere. (46) Qui. Sic recte Claroin. In Feuard. ediu 6l (55) Jeremia* att. Vide quas supra nolaviiuu* ad ni8 Vosi. p6r|>6rain, quiu; in reliquis neutruui lib. , cap. 22, . 4. lagilur. (56) Qui pnedurmierunt. Hxc desunl in Claroiu. (47) Multitudinh... fiebat. Ila recte Clarom. 61 (57) iit terra defotsioms. Glaroui., in (erra depoVoss. In Era., Gallae., Feuard., Arund., Otiob. et iilionii Merc. 2 corrupta, et sine eeasu : multitudine* ... (58) Eoangelitaret eis. Glarom. cvangtli%atet dt liibont. Nec meliiisscripil Grab. multiludiuU ,. fie- eli. bani: baud advcncus cunidciii lypuiii incrcodis ver-
(43) lneipiebal ...n$rart. 1.6. generaturu* erat. ovium mercet fUbat *eu naseabatur ; ut iUolorum (44) Duo4eca$iylumfirmanunlum.Sic pro deca* flgura omni ex parl6 quadraret, nece$$iia$ omni* ${ylumfirmameniummtiluil Feuard.ex tel. cod., futi, 616. aaffragaiilibus Clarom. ei Voss. Aposiolos intelligit, (48) A$sue$cen$. Slatuera. ., Pro datuel. quibua ceu duodecim , aeu columnis fulcitur (49) auuefacietu, ta-deaia, ulpoie qui Ecrletiam eanguiue suo, exeni(50) Protiignific ^ care ... apud Deum. lo 6dill. ptm* plis aique lioclrina fuudariiil: quenmdiiioduin duo figurare ... apud eum.
n
9
1047
S. IREftEI EP1SC0P1 LUGDINENSIS ET UARTYRIS
f04S
erani gravaii venieme Cbrislo ad passionem ei in- riorea eram futuri bomiiie*, habenies Umorem Dei, teniena eos dormienieg Dominui, primo quidem facile soaciperent adTenion Chrieti, iualrucii a ptodimisil, eigniflcane palienliam Dei io dormilioae pbetis. propier aoc Josepb crnn eognoYisaet bominum; secundo vero vaniens excitavit eot, at quod pregnans eaaei Maria, ei cogiiarei abaconaa erexit, tignificaos quoniam pataio ejos expergefa- dimitiero eam, angelus in aomnis dixil ad com. eiioesi dormienliura discipulorum propter quos ec Ne timueris (65) asaumere Mariaro conjagem descendit in inferiora lerne *\ > id quod erai iu- inam; quod enim habel bi venira, ex Spirila aaado operatom ronditionlg visurus octilis, de quibu et esi. Pariel auiem*0lium, (64) et Tocabls nomenejoa dicebai discipulis: c Multi (59) propbei et juii Jetoro: Ipae enim talvabll popnlum suom a peccalis copierunl videre el aodire qoa? voa fidaii ei au- eoium Et adjecil auadens e i : Hoc auiem diiia . toium faclum esi ul adimplerelor quod dictum eat 2. Noti enim propier eoa eolos, qni temporiboa a Domiuo per propbetam dicenlem : Ecce v i r g o fn Tiberii Osaris credideruol ei Yenil Ghrislut; nec ulero accipiel, et pariel flliura, et yoeabilur oopropier eo* solot, qui nunc tiint boroinea proti- men ejus Eminamiei ; > per sermones propbet deoiiain fecil Paler; aad propter omneg ouurino bo- auadeng ei, el excusaas Mariam: banc eamdem niiuet, qut ab inilio propier viriniem(60) aaam in osiendens, qua ab lsaia esael praenuoliala (65) sua gone"atioue et timucroal, el dilexerani Deum, virgo, quae generaret Emmanueh Qoapropier sioe ei jusle et pie converaali sonl erga proximos, el dtibitaiiooe suasug Josepb, el Mariaro accepit. et concupieruul videre Chrisium, ei audire vocemejoe. iu reliqua uoiversa educalione Chriati gaadens ob n iEgyptum goacipieai Quapropier oronea hujosmodi So secundo advenm aequiam praeglilit, usque & priino de aomno excilabil, ei erigel tam eos, quam profeclionem, el inde regreeaum et io Naxarech transmigralioneoi S60.Deidi|ae qoi ignorabant Scrireliquoa qoi judicabunlur, et consiituei io regnnm anom. Qooniaro quidem c nnus Deua qoi pairi- piuraa, el repromisaionero Dei et ditpoaiiionem archas quidein direxii in dispoaiiionea suas , c ju- Cbri8ii palreiu eum vocabani (66) pueri. Proptar atiflcavii (61) > atitem c circtimcUlonem ex fide et hoc auiein ei ipaa Dominus in Capbarnaum lsaiai pnepulium per fidero . > Qoemadmoduni eniro in profbe:ai legebat : c Spirilut Domini aaper ma, priud6 nos pneflgurabanwr, el prjeooniiabainur, quapropier uoxii roe, evaogelixare pauperibue aic rtirsus in nobis illi deformautor, hoc esi in Ec- sil me curare coolribulatoa corde, prsconare caclesia, el fedpiuol mercedem pro bis qua labora- remisaionera, et cscie Tisioaem* . Semclipgum qaoque ogiendeat pnuiantiaium per Isais pro* veruui. pheliaa (67), dicebat eis: c Hodie adiiupleia eai CAPUT XXIU Scripiura baec in auribu* vestris . Patnarcha* et propheta* Chrini ad9tntumprw$igiiifi2. Propier hoc et Philippui, eum iufeHitae' catitez, tiam potteri ad Ckritii fidem nmnUtse: ideoeunuchura reglo itbiopuiu legeuteai ea qoc que minorem apo$tolorum laborem fuisu, quod fructum alieui laborit coltigerent. acripia auat : Quemadinodum o ? U ad T I C U 1. Propier hoc dicebat Dontinusdiscipulis: Ecce, loam duclaa esi, el quemadmodom agiiot in eoodico volde, aitolliie oculos vestros, ei videie regio- spectu londeatis sine Toce, sic non aperuit os goue. nes, quoniani albae auul ad mestera. Nain ntesaor lu bumililate jodictam ejog ablalom e s t ; > ai mercedem accipil, ei congregat fruciom Tiiara reliqua quaecanque de passiooe ejug, at de caraali ajlernam ; uti et qui aeminat, ei qui metit, giiiiul adveoiu, et quemadmodam ioboooralue 681 a oon gaudeanl (62). ln hoc eniro esl sermo verus, quo- credenlibue ei, pertransifil propbaU; facile eoaait oiaui aliui est qoi aeminat, el aliug qui meiil. Ego ei credere caui, eaae Chrisiuro Jegum, qui aub Poneniro prsmigi ?os meiere quod non laborastis: lio Pilato craciflxus eal, et paggus eal ei qujecanaiii laboraverunt, el TOS in laborem eonnn intro- quepnedixii propbeu, eumque esae Filiam D d SaCls . Qui ergo sunl qai bboraverunt, qui diepo- ^ qui lernam viiaio bomiaibug dat E l euiim ot silionibus Dei deservierunl? Maoifestuni esl, quia baptiiavil eum, abgceggil ab eo. Nibii enim aliad patriarcb ei propbeue, qui etiain pra?flguraverunl deral ei, qui a propheiis fucrai prsecaiecbixains: r.oslram fidem, et digaeminaverunl in lerra adven- noo Deum Palrem noo eoaTertaiiouia ditpoaiiiotom Filii Dei, quis ct qualis e r i l : uli qui poaie- nem aed aalum adtenlum ignorabal Filit M
9 9 N 9 9 9 9 9 9 9 9 1 C f M M M 9 9 M 9 9
Epbea. IY, 9. Maiih. xm, 17. " Rom. ui,50. "Cap. XL. * Joao. i? 55 el aeqq. M a l i h . i 20. 21. Ibid., 22, 23. Loc iv 18. 1bid. 21. * Acl. ?io 27 ei aeq. laa. u i i , 7.
9 H 9 9 9
(59) Multi. Igitur addiiurfi in Claroin. ei *Vo88. (60) Propter virtttem. Sic in Feuard. inarg.,
(64) Et voctbis nomen eju$ Jetum. Clarwu., t tocabitur nomtn eju$ Je$u$\
Claroro. ei Vogg.; csteri. $ecundum virtmem.

(61) JutiiticavU. Al ju$tificat. gaudeat. (63) Timunit.
(65) Prasnunliata. Feuard. ia marg. et Claroot

pronunliata. (67) liaiat prophettam. Sic pro prcphetam, prophcta* repobui ex Clarooi.
(62) Gamdtant. Sic Feuard. in marg., Arand. (66) Vocalant. Editl. conn. Arundd. el Merc 2 et Mcrc. 1. lu Claroai., adgaudeanl; in reiiquis putabant.
AK, timea$.
1049
CONTRA HJEHESES LIB. IV.
1050
quemcoro brovilercogooviaaol, agobal itergaudens, 2. Geniilet voro oi lioe ipeo diacoro oporiebal pneco falonis in JStbiopia Cbriaii adveniu. Qoa- quoniam bnjoaiBodi oporalionoa mate, ei oxUsraioatoria, el inolilea sont, et damnota bia qui opoproplor DOD moluiio laboravii tirca emn Pbilippos qooniara(68) erat io Umore Dei pneaptntus a pro- raniar oaa. Qoaproplor plus laborabal qai in geniea pbelis. Propter boe auiem el aposioli, o?ee colll- apoaiolaiam acceporai, qoam qai ia oircomdsloao gantes qoas porieranl domus lerael, de Scriplorii prsBconabaiil Filiuro Dei. Illoa enim adjuvibanl aIloqoanie8 eoa ottendebanl Josnm crudftxuio Scripiora, qoa coafirmavil Dominut, el adimplobunc easa Cbristom Filiom Dd tivi, et magnam vii lalia ?ooioos qoalis et pradicabalur: hic Tero anukilodineai aoadebant, qai tamen babebani l i - peregriua qtuadam orudilio, elnova doclrina, deoa aaoram ad Deom : ei una dio baptizaii suoi uorol- geniiom non aolom non aaae deoa , sed el IdoU eaaa dxrooniorom; eaae auiem uiinm Doom, qoi eal t auBnm Iria miJJia, et qoatuor, at qoioqno (69). per omuem principauim, oi dominaiioooin, at po* CAPUT XXIV **. leslaiani et omno nomen qood nomioaiur : Dieilhrm fui$$e aeutium, qnam Judmorum cotiveret iiomm ; majonm wroind* apouolomm luborembujo Verbum oaloraliler quidem invuibilem qni quam qui kuic operam navabanl. (76), palpabilom eliuvUibilem in homiuibos faciam. 4. Propler hoo el Paalus, geniiam aposiolus ^ ei c uaque ad morlem desceadiaae, c morlem aocuin eaaei: c Plua eis, ioqoii, omnibaa labo- lom crods : > oleoa qoi in oom crodooi incorruravi . > lllis enim faciiii caiechiaaiio fuii, viddicet piibiiea ei impauibilos (77) fuluroe, et perciporo cam ox Scripiuris baboroal oatonsione; 61 qoi regnum coBlorum. E i baec sermone praedicabaolur (70) Moyaem ei propbetaa audiebant, ei faciio roci- gomiboa thio Scrtpturis; quapropier e l plos labopiobaot pritoogeniluiu moriooram, e4 principem rabaotqoiio geniee praedicabauL Gaoorosior aolom y\im Doi, qui per cxtensionem manuum dissol- roraas fidee gentium osteodiiur, serroonem ebat Ainalecb, ei viviflcabai horolnem de aorpon- atsequenliaro, eiue inslrocliono Lilterarura (78). 4ia plaga per fidom, quse arat io eora, gonlot qoi261 CAPUT xxv doro primo caiecbizabat Aposlolun, quemadmodum Uirumqu* tutamentum in Abrekamo, Tft/tma' parlu pruuignatum fuitu: unum uro utriu* ao libro qui ania bunc est oatendimoa , diaq*i ietiamcnli Deum O M . cedere ab idolorum supereliiiooe, el unoni Deum I. Sic oniia oporloorai filios Abrabae, quot iUi eoloro, facloreui coeli ei lorr, ei universaj condilioois fabricaiorem: easo aulein bujua Filium Ver- do lapidibui oxciiavii Doos ol fodl aaaisioro oi bum ejos, per quem consllluil omnia; el htinc iu priocipi oi pnanonlialorl faclo noslras fldoi; qoi el' Doviasiroo lempore bominem in bomiulbut (71) fa- accepii leaumeoiom circumeisionii, posl oam Juctuiu, reformaaae quidem bumanuin genua deatru- aiificalioooni quae foerai in praepotio fidei : o i pra> miaae aalem e% vicisse inimicom hominis, el do-igorarooior i n oo oiraque letiamooia, o i fleroi naaae suo plaamaii adversue ralocuoiem ficloriam. pater onioiom qol aoqoootur Vtrbum Doi, el peroAdbuc aolem eui noo fadebani qui eranl ex cir- grinationom in lioc aaeculo suslineot, id e$t oorum comdaione sermoDea Dei, qood eaeenl coniempio- qui cx drcomcisiunc, el eorum qui ox prarpmio rea; aed (72) eranl prsetlructl (78) non rooecbari fiddes aont: aicul el Cbrielue lapit sooimos aonec fornicari (74), furari, oec fraudaro, ei g u l a n 8 i o m o i a 808liooa8 ei onam Odero Abraha) qucecuuiqueinftxlerminiaoi proximorum fianl, mala colligene eo8, qoi ex oiroqoo Toaumcoto apii aonl oaae el odiri a Dco. Qaapropior ol facilo aiaeolio- in aediflcalionooi Dei (79). Sed baeo quidem quaj bant ab bis abiinoro quoniam bc didiccraul (75) eel io praepaiio Udee, oipolo Aueoi conjuogens prin9 9 M v
m
Tt
T l
Pbilip. , 8. " Gap. XLU. Cap. X U . I Cor. XY 40. Lib. i i i , c . l i , n . l O . Epboa. i 24. Epbos. i i 20. (68) Oooaiom. ., qui vol qnia. (75) Didicerant. l U Clarora molioa qoam alii,
M w 9 9 9
(69) E( quaiuor et qulnque. Qualoor bominom
didiarunt.
f
millia bapiixaaxo apotiolot una dio, nollibi in """ * (76) Invmbiltm. Sic Clarom., Vots. ol Merc. I, Aclif oorom leginio. Qoaro nisi ba)c a iradiliouo nidius qoam alii, invi$ibiU qoia mox sequilur aeceperit Irenaeus, exisiiiiiarom pariicolain */, amo palpabiliM ti vMbilem idqoo pro inlorproiia nore, qminqu4 accipieodam osae pro v/, pro moro acri- ad genua nomiois Gred allondoiilis. Conjltoruin mediac oi iiiOm Laiioiuiis. Maoi Acl. v, dt vero eUrias. finllos in Dtfetu.fid. JSic. pag. , eorum qui Peiri verbis crodideruut ooineroa 470, bic respoxisso Ironaeom intigiiom locuro Igoalii folaao didlur, \ , quasi quinqns ln Epiittla od Polgcarpum, ejosdom Irooaii ma miUia, i . o. cirdier, plos minot qoinqoo millia : oUlrom : in quo vir aposlolicos Cbriatooi Filiom undo acribore poiuil Ironaeus, quatuor uut quinqu*Dei didt, 6 , ' * mittia. , , * . I. .
h
170) Et quL Pro, utpoli qui.
(71) ln hominibut. Malo bia voolboa pnBflgilor $l pagtibiltm, propter no$ pauibilem. Sod lovior vido4u ediit Erai., Gailaa. el Fooard. Uir baec eoujeciora. (72) Sed. Pro altamen; quod inlorproii ooo iu* (77) imp*$$ibile$. ILcc doaidoraoiur irequene. Clarom. (75) Prwitructi. Edill. cuin Arond. oi Uerr. 2, IAtttrarum. Sacranim ridelieoi. ln oditt. o4 Brmn$triutU PwUTUiTC, vorboui iulerpreli fauiid. Arondel. ac More. 2, Scripturarum. llare. (79) Apti $unl in wdificationtm D$i. Cod. Vo6S. apparati ittol in ngno l>%. (74) Ac fotnkart* Deaool in Eras. ei Gallaa.
9
invuibilem propUr not bitibUem ; impalpabiltm, Ho-
1051
S. I R E N J E I EPISCOP! L D G D U N E N 8 1 S ARTTIUS
A
IOSf
eipto, prima el noviaaima (00) facla eai. Bienitu
fraelam percepil. Propier hocei ipsl onni batere

f 9
ante drcumcisiontm erai In Abraham, el in relilabernacolani in ea, Jeranla dicenia : c Qoia dabil qaia josiia, qoi placaeraDl Boo, aieol demootiramibl in deaano habilalionam notitaimam ; Timus : ei niraaa io norlstimit lamporibas oru ei qni aemlnai, ti qui melit, timal gattdeaal la eal Sn hamano genere per Domini adveninm. Cir- Chriali regno, qoi omniboa adesi, da qoiboa a cumcisio vero ei lex operaiionnm media obiinoe- Iniiio bene aenaii Deus, aurituens adetaa ab Tarroni lempora. btim anam. 2. lloc el per alia quidem malla, jam vero el CAPUT X X V I . per Tbaniar Juda? oarum lypice osleuditur . Cum Thi$auru$ abtconditut iit Scriptwrn Ckristus. kujms enim concepissei geaiinoa, aller aonim prior pro*d*e*t* ac cruce patefci*$; Script*r*rumi*n ^ obalelrix pntarei etim ^ } cc4uionem hUnt primogenilum este, coccinuns allig?vii signum in ab apo$loti$> peletidam ***, oianu ejus. Cam hoc auiein facium esset, elnbs1. Si quiafgiiur Inleniu* legai Scriplaras, lavaIraxisaat tnantim suam, prior exivii fraler ejua nlel in iisdem de Gbritio sermonem, el toPbares; eir oVinde secundu* ille, in quo eral coc- caiionis preflguraiionom. chwin, Zf.ra : clare manifeeiaute Scripiura, eum "Hicetlcnlm ibeaaoqoidem populuin qui babel (81) coccinum signam, . . . . (84) rusabaconsotlnagro^Jd Id esi eaip Adein qu esi in praepulio, prooxlen- 4 eai in islo mundo( agar sam quidera primum in palriarcbls, potl dcinde & v ( cnim mundus esi* ), absobiraciam, uil nascereiitr fraier ejus; deinde sic ) sconsus veroinSeripuiria eam qui prior essel, aecundo loco naium, qui esl tbaeaunis Cbrislua, qoooognitus per sigttam coccinum, quod eral in eo; \ uiain per lypos el paraquod esi paaaio josli, ab inbio pr&figuraia iu Abel, . bolas significabaiur. Uaei descrfpta a propheiit, pcrfecta vero io iiofisai- de non poiaral (80) boe rait lemporlbua iu Filio Bei. (85), f quod secandam bomi5. Oporiebal enim qtuedam qnldero prsentiniiari - nem etl, inltlligU prtoftpaiernallter a pairibus, quaedam aaiem prasflgurari , - qoam coasuoiaaalio aolegaliter a propbetis, quedam vero derorroari se- ( . nim, quae consorouiata cunduin rortnalionem (82) Cbribti, ab bis qui adsunl (87), venirai; qnm 2 6 2 advenlus Cbriali. oplionem perceperunl : oiunia vero in uno Deo E l propier boc Danieli propbeue dicobalur: cMa oatendtintur. Guin enim unus esaei Abrabaiu. in ^ niaermonas eialgna librom usque ad temptia coa* aemetipio prsfigurabat duo tesiamania, in quibua aaoimaiionis, qaoadusqua discant malii el adian aiii quidcm aeininaverunt, alii veroroeasisunt(85): plealur agniiio. lu eo euim cam perfleielor difper < In boc eaim, iuquit, aermo esl verua, quo- tio, cognoaceni omnia baec . Sed ei JereroUs niam alter quidem esi qui seinitiai poptilos, ahcr ait: In noviasimie diebua inielllgetit ea . > qui meiet : > unus auleoi Beus pnceiane uiris* Oiuniieoiro propbeiia qoa qus eunt apla, semen quidein scminanii, pa priosquam babeat enV uem vero ad edeadain meletiti. Quemadmodum , - clum cnigmala et ambtalier quidero esi qui planiat, et alter qui adaqual, , \ guiiaias (88) aont bomlunus autem, qui dai iiicremeniuro, Beus. Disiemi- * Dibus.Gdm aolem vaieril naverunl enim sertnonem de Cbrislo palriarcba* et , \ lempus, cl eveneril (80) propbeiae; demeesa esl aulem Eccletia, boc eei quod propbetaiuin eai;
T1 T9 T8 1 1 , 1 , 1 m m 5 l o r a % i n E c c U g i a ca kotiiM iU 9 9 e s | 9 t f n 9 9 9
Sup cap. 16. Gen. , 27 el eeqq. Joan. iv, 57. Jerem. ix 2. XUU. Malib. 41. Ibid., 58. Dan. , 4, 7. Jerein. , 20.
9 7 9 7 9 9 9 9 1
T e
Cap. XUII.
Cap.
(81) liubel. ., kabebaU (82) Formathnem. Edill., deformationcm. (85) JVtut aanl. Pro metsueruni; uli et pauio post, d*m*$$a eii, pro deminuit. (84) icur. Qua* Gnrca bic exbibemns, descrip^tl Niceias in Gaiena Palrum ad Malib. cap. xiii. 44,aGorderit ediu.Priua veroperioilicomma, quale exbibel Niceias, ab Ircnaei et verbis el teneu nonnibil ablndil, aic onim babcl : , , . Aiiclor aUcrius T.aten:e Pairvm in Maub. a Petro Possiuo edil, aliier, ftcd adlrcnxi eeiistiui propius idem comniareferl: . ; ; qux laiicn annqux vmiout
ti piima novinim*.
(80) Prima tx aoattitaia. Eras., Gall. el Fcuard.,
non omnino respondenl.

(85) tvnflqvai. In Catena Poa-
slni : \ . (86) Non poteral. Pariiculaiu negalivam addidl aiictoriiate texiws Graci utriusque Gaienae cilalae; eam enim sengusomnino exigil. (87) Quw comummata MHHI. Juxla Graecum ntelius, ouar prasdicla *unt> (88) Effecium... ambiguital*. SicFenard. ex rcl. cod. consensientibus Glarom., Vosa. ei qvoad potieriorem vocem etiam Arunriel. In Eras. el Gallas., tffieaciam,.. ambiguita*. cdil. Oxon. eficuciam... nmbiguitatet. Gnrco textu siogularher, , ut el . (89) Venerit.., tvtnerU. In Eras. edit. vewirtt... ertnil. Gongonal qnoad posieiiuft varbttio Aroadcl* A l in Merc. 2 vtnil.
v y
IOKS
COKTRA ILERESES U B . IV.
1054
6 lono propneli* bobeni II- dom plaoiioio Poiris oooeporaot: iol!qooo ?om, *. \ quidam oi oortam expotl- qol abaieiool a priodpali soccetdooe, oi quoamqoo - tioooin. Ei proptor boo loco coUigont (94)* wtpocioo boboro, ?ol qoaai * i qoidom Judtds com legi- bsroiicoa, ot mate aonioolto; vel qoaal adndonles, oi elatoa, el aibl placeniot; aot rorsoa oi by , iotxcv* tor lox in hoo ounc loo* poro, fabulae aimilis oal: pocritaa, qoamos graua ei vanas glorto boo opo , \ non enim babent expoai- raaios. Omno* aolom hi deciderool (95) a voriuto. * (90) uonem omniiim rertim Et bttroiici qnidom aliooom ignom offerooloa ad , pertinontoio adadvenlom allaro Dei, Id o*t, alionaa docirtnaa, a codosli igno - Filii Bei, qui osl aocoo- comboreolur, quemadinodoin Nadab oi Abiod * > , xc- dum bominoro: a Cbri- yul voro oxtorgoot vericaiom, ot alloroa adhorian , aiianis voro com logilor, lor advoraoi Ecdeeiaro Dei, remaooot apod inferos, **4 tbosaoros oal abaconatfa roragiuo lorraa abaorpli, qoemadmodom qoi circa Coro, Dalban, oi Abiron . Qui aoiem acindunt in ogro, croco vero Cbrixli ravelaloa oai, ot oxplanaoi aeparant ooitaiom Ecdoaiae, oamdom quam (96) lot oldiuns toosog (91) bominum, ol oatondooa aapienUam Doi oi oat, q o oom erga bomraom * Jeroboam poaoam porclpiuoia Doo ' diaposilioooa ojot, maoifetians, ot Chrtaii regnojn 5 . Qoi vero crodili quldera annl a mollia < preforoians, et baerodiutom tancl Hioratalom prosbyteri, aonrioolaotom tois volnpuiiboa, ol oon praeevaogoUzatis; ol prau>ooliana, qooniani in tanpneponunt (97) lipiororo Doi io oordiboa aoia, tod lom bomo diligeos Deom proficiel, oiiam vidoat conuimoliis agoot reliquot, ol principalia ooocosDeum, et aodiai termonoin ejus, el ox audila aiooia (98) tomoro elaii aooi, in abacooaia agont quoboejiis in lanlum glorificari (92), ol reliqol non niala, ot d i c o o t : Neino nos vidoi " , rodargAoopoaeinl inieodere in fsciom gloriae ojoa, quemadioolor a Torbo; qoi oon eecundom gloriam judicai (99), dumdiclum osi a Danielo : Qnoniara c fulelligente* noqoo faciom aitondit, aod In cor : et aodionl oaa fulgebiiMl, qoemadmodoin clariua lirmamenli, et quae toni a Danioto (1) propbou vocoa: cSomoo ChaMoJtis josiia aiout atolbe In sccoia, et adtaoc . naao, ol noo Juda, spocioa aodoxii lo, ot coocupiQueniadmodom igiior oatondltnue (93), al qoU logat acooila evenil cor t o o m ; invetoraio dierom oiaScriptnras (oieidm Domiooa eic disteroit disoipolU loraoa, none advoooroot peccata loa qaae fadebas poat rosorrociiouom aoam a oioriois, ox ipala Scri- aoloo, Jodicana jodida injosla : ei loooceoloa qoipiorii ostondooa ds, qooniam c oporlobat paii dom damnabas, dimiitobas voro noeoniea, dicooto Cbriaiooi, oi iolrare in gloriam soani, ot in oouiioe Domioo : lonoeontom oi juttum non ocoidoi . ejoa romieaionora pcceatorqm pnedlcari io loio Bo quibus dixit ot Domlnui: c Si aoiem dixorii mondo " ) , orit conaommatoa diaeipoloa, ot aimaloa servut io corde soo : Tardai dominoa mooa, aailia palrifamilias, qni Ihoaaoro aoo profert nova ot incipiai caedoro sorvos oi aooillaa, ol maodool velera. caro, ot biboro, oi inebriari; vooiol domiooa aenri Ulius io die qoa neadt, ol bora qoa ooo speral, 04 2. Qoapropier eie qol io Eecloaia sunl, preabydividot eom, ot partoro cjoa coin inOddibot poterie obaudire oportet, bii qoi aocooMionom babent nol . > ab aposiolis, aicoi oatoodimoa; qol cooi oplacopalua soccosaiono eharisma veritaila ceriam, secun4. Ab omoiboa igiior Calibna abalatoro oportoi;
u f iT e t ,9 ( M 9%
. ^J;. " * * * teilL . 1, * . Num. 53. III Reg. xiv, 10 ot aoqq. C a p . XLIV. Dan. xm 20. Ibid., 56. lbld. 52, 55. Mallh. xxiv, 48 01 aoqq.
% t t
xn
(90) * . Loge com ioterpreie ' (94) CoUigmnt. Ila Glarom. In Fooard. marg. ot . YoftS., se colligunt: in aliis, coilignniur. (91) Sen$u$. Edill., $ew$um. ^ (95) Bi decidtrum. lo Feoard. edit., dtcid%nt (92) Glorificari. Scribere doboisael glorificetur. Dsinoft*. (93) Quemadmodum igitur 4>siendimu$, elc. Nol(96) Quam. lu Feoard. marg. el Vose., qiumadlam osse boruro cum aeqooniibos conuexiooom eoomoduin. loodll Grabioe, nbi du* periodi irant|ioDaniur, ao (97) Pr&ponuni. Clarom. proponum. uoica parlicula el omissa, iia legatnr : quemadmo(98) Conctuioni*. Sic omnesmas. cuniEraa. odii. dmm igitur o$tendimu$ $i quii Itgal Scripturat, erit At Gallas. quom aeculoa oatFeoard. in edii. Parie. consununatui di$cio*lus et $imUi$ patri(amUia* qui 1576 (nain fo subsecutif perperam excodi fech ronde tketauroiuo (id eai, juxia Irenael mentem, Scrifenioait), propria aociorilate, nullaque preuiOHie piora sacra) proferl nova el vetera. Etenim Dominooesdlaio, scripaii confutionii. Gooi eniui conunut $ic dlsuruil ditcipulh, eic, osque ad, pr&didm,apod aoclorea Laiiuos, ifiierdom aii locum ctcari in toto mundo. Tunt, quapropter ds, qui in Ec~ dere oodom seotu conceuio eril, loci ce$$io. PrioclBiiaut presbgterii. Sed falliiur \ir doclissimos: cipalu ergo conceuionii lumore elatum e$u nibil iiolla opos esl iraueposiiioiie : kviori dispendio roaliud osi quam principali loeo, primo gradu aibi ab aiiloiiur lextns, uiiniruin baec, etenim Lominu$... Eccleiia concoaao, iosoleoiioe efferri. in Mo tnundo, pareulbesi incIudanluT, uli revera (99) Non ttcundum gloriam judicai. lsala) verba indudi debeui: lunc enim omuia secum inviceni soui cap. xi, 5, iiixia verbionem L X X , pro qoiboa porfecio cobsrebont. Nec nocosso est expongero Vulgala uostra baboi: HOH tecundum vuionem oca/coonjunclioncm et anlo erit contummatut; %\t euipi rum judicabit. cooslruitur : Erii ct contmmm. ditc. cf similit, clc. (1) Et audient ta$, qucc tunt a Dankts, otc. Obi9 t 9 9 % 9 9
1055
S. 1REN4J EPISqOPl LUGDUNENSIS ET MARTTRIS
1000
sicnl Dominus gaper faaiiliam guam, i d daoda ais cibaadbarere vero bis qui el apoaioloruni. praediximna, docirinam cuaiodiuni, et compreabyte- ria in lemporeT Beatua ille aenras, qoem ril ordineaarmonemaanom et converaailonem aine niena (12) Dominos inTeoerii sic faeienlens *. offeosa prssiant, ad conflrraalionem el correplio- " Ubi igiiur lalea inveniat aliquig, Paulaa doceaa nam (2) reliquoruro. Qnemadmodun)Moyet,cui lao* ait: c Posuit Deus in Ecclesia primo aposioloa, aaluadacains eai crediin,bona conscienlia frelas, par cnndo propbelas, leriio doctoreg* . Ubi igitar gabai ae apud Deuiti (3), dicens: c Non concopiacena ebarlsmaia Domini posila gonl, ibi diacere oporlel alicujos lllortiui quid accepi, neque male feci alieul verilalem, apud qnoa esl ea qua? esl ab apoelolis eornm . Qiiemadmodnin Samucl lot annia ju- Ecdeai succes&io, el id quod eai aanum el inv> dirans populum, ei aine ulla elatione docalom ge- probabile eonversalionis, ei iiiaduUeratiim el ineorrens super brael, in fina purgabai te, dieens: rupiibile aermonig conilai. Hi enim el eam qoa c Ego conversatiig tum in conspeclu vesiro a pri- est in unum Deum, qui omnia fedl, fldem nosiraai oia siaie mea usque nune : respondeie mibi in cuslodiont : ei eam qa esi in Filiom (13) Dei, contpectu Pei, et in rompectu Chrisli ejus, enjoa dileclionem adangenl, qni lanlas diapositionea Tesirum vilulum aceepi, aul aalnuni, aul auper propier noi fecit, et Scripluraa aine periculo nobit quein poleaiatus aum (4), aul quero opprassi, aul eiponunl, neqne Deum blaspbemantea, neque ai de alicujua raanu aceepi propitlationem ?el cal- pairiarchag exbouoranles, ceque propbelu coaceamentum, diciie adtersus me, cl reddam vobis". leinneniea. Gim dixissel auiero populua (5): c Neque poienlaCAPUT XXVII. tua et, neqoe oppresalsii noa, neque aceepiali de Veterum /*pxi, f* qnos ommadvertU Deu$, Ipta maou eujuaquam aliquid; > lestificaiot eal DomiproMtate liiterii mandaiot e$u, nt m erudiamur, nec $Hperl>iamu$. Non igitnr hinc colligendttm nwn, dicens: c Tesiie Dominug, el teslia Chrialium Dettm e$$e ab eo qnem Chrhtus pradicairii; aiua (6) ejus in die bac, quoniaoi invenigiig (7) in timendum poiiut ne u*n$ ti idem Deu$, qai pamaa roanu mea nibil. E i dixarani e i : Testig. ab antiquii $*mp$it, gramre$ nobis rtpttml. (8) Quemadmodum el Pau1. Qnemadmodum audivi a quodam presbylara, los aposlofug, com egset qul audierai ab bU qui aposlolog viderani, ei ab * bone conadenlise, di- big qoi didiceranl, soflkere vetcribog, de bia qna) ol , - cebat ad Corinibfos : gine consilio Spirilug fgerunt, eam qo ex Scripla* .. , c Non eniro gumot gicat rig eaaei correpiionem. Cum eoim non it persona . . . . . . xal ' * plnrifni,adulleranteaver-c rum aecepior Deua, qaas sunl non aecundom ejaa , buro Dei, sed ex alnceri- | j f | inferebai congruam correpilo . late, aicui ex Deo, ooram nem. Quemadmodum sub David, quando peraacaDeo in Cbriato loquimur * : nembii (9) nociri- lionem quidem paiiebatur a Saul propter jastitiam, rous, neminem corrnpimiig, neminem eircoroveni- el regem Saul fugiebal, el inlmiciim noo olclaea batur, ei Ghrigli advenluni psallebal, 64 aapienlia 5. (10) 5. Tales presbyieroa inairuebat genies, el omnia secundum cunailioia nuirlt Eccleaia, de qoi- faciebal Spirilus, placebat Deo. Qoando aoiam , \| bug et prophela a i l : c propler coticupiscenliam ipge sibi arcepil Beihsabfe (11) dabo principes luog in Uriae axorem (14), dixil Scriplura de eo Nequam pace, et episcopos tuog antem visoe egl aerroo qnem fecit David in ocolia Domini ; el miitilur ad eum Maihan prcpbeu, , in juglilia . oslendena ei peccalum ejus, til ipse dans genleo . De quibug ei Dominus dicebal: c Qui igilur eril liam de aemeiipeo, el aemeiipsum atljudicang, mU fldelis aclor, bonos, el aapiena qoem prstponit sericordiam eonseqaereiur ei remissionero a
9 t 9 B p a c l n m a c U f u e M 1
N o m . xvi, 15. \We%. xn,2eigeqq. " I I Gor. . 17. UCor. vn, 2. l&a. L X , 17. ^Maub. xxiv, 45, 40. Cap. X L \ . l Cor. xn, 28. I I Reg. xi,27.
M M 4
ter noubia bigloriam Susannx ab Ireno nosiro D (8) . Gntca ha3c volgavii Combeflgius patl. l Anciarii noviuimi Biblwtk. P P . asrribi Danieli. pag. 299 decnpta ex cod. 2453, alias 753 Regia? (2) Confirmationem el correptionem. Sie Feuard. in marg., Glarom., Vogg.,el Arund., qtiibos eliam bibliolh., quem ipaa coniuli. Sed Apostoli verba ex qnoad primam vocem coiigentiuiii Merc. 2. In ediil., liilegro referre piguil auclorem Calena. (9) PleminL Eraa. et Gallag., neminem. iMfofmationem et eorrectionem. (10) . Sic pro reposui ex 3) Heum. Editl., Dominum. ! 4) Poieniatui $unu Graece , tyrax* cil. mg. (11) . Sic cit. eod. Reg. bibliol. A l nhdtm exercui. (5) Populus. Ad eum addunt edilt. com Arund. el male apud GombeUs. legilur, . (12) Vcnleni. Iu Feuard. marg. el Glarom., ewm Merc. 2.
(0) Tealfg Dominui... leuis Chritfui. Utrobique tenerit.
omillOffJconi JaroiQ.,Vogg., Merc. 2 el ipgig Bibliig. (7) IHMHUI. Negsiioneia buic verbo prsflx?m cxpooxl ancioriuie vei. Feuaid. cod. ei Voss.
(13) FUium. Qarom. el Voaa , Filio. (14) Uxorm. Oesl in Era., Gallaa,, ArondaL al Mcrc. 2.
1067
CONTRA HALRESES LIB. IV.
1058
Ckritto (13) c Et dlxli e i : Duo firi lo cl- * l Borainotaii In jndicio rooorrecloram com eorun Tiute nna anas dlves el mias paopor : dWiU naiiono qvi audinnl eerroonea ejag, ei crodool erftni grogo* o?(om el boom mulii rildo, el poa- io eom, ol adjodicainraai ooo : qooaiam illa qulpari nifail iliud oisl oticula uaa qatm babebat, el dero sobjooia otl aooonliaiaa aapionlho per aer?ooj aolriebal, et foorot (16) eom eo, el ctiro filiig Ooi; bi vcro eam qo Filio Dei dabaitir, coonoriior : de pane soo moadaoabai, 01 de calice (17) lomptoronl sopioniiam. Salomon oolm sorvosorit; biboboi el erai ei qoasi filla. E i ?euil hoepea bo- Cbrisiot foro Filius Dol el Dominus Solomoola. ndni dWiti, ei pepercll aceipera de grege ovicula- Coro igilor gioo oflfeoaa sorriroi Deo, ot minislrarot dUpoaitionibos ejua, lonc gloriflcabalor : coro aorom taarum, el do grfgibos boum tuorura el focere bospiti (18): el accepit oviculam Tiri pauperia, lem oxorot accipiebal ab onlvmig genlibus, oi 61 apposuil Tiro qoi veneral ad eoro. Iraitia eal perroiuebat oia origoro idola in Urael, dixil Scrtplora do oo : f Et rox Salomon erat amalor mulioaulem Batid 2 4 bominem illum ?alde, et dlxil ad Naiban : Vifil Doniinus, quooiam flliaa rum, et accopil sibi molierea alienigonas: el faclom luortis e&t faomo ille qui fecit hoc : el ovioolam otl in lemporo sonoetnlis Saloroonls, non oroi oor *oddol qiiadruplum pro eo quod fecil farium boc, ejua porfeciom ooin Domioo Doo euo. E i dfrorlooi pro eo qood non pepercit panperl (19). aii roni mulioros alienlgen cor ejus potl doo$ aliead eum Nalbati : Tu es vir, qui fecisli boc ; oi noo. E l feeil Saloinon roalignom io conepooio Dodolaceps reliqoa exiequilur, exprobrans eum, ol mini : uon abiil poot Dominum, qoemadmodom ooomorans io ouro Bol boneflcia, el qnoniaro exa- Bavid palor ejos. E l iraiug osl Doroinut in Salomocorbavil Domiiiato, com ffcitsei hoc. Noo onim oetn : non onim eral cor ojo* perfecium in Domino, placero Deo hujugmodi oporallonoio (20), *od iroia aocondom cor Darid pairis ejus . Soflkieoior mognam imininoro domui ojns. Gomponclos oal iocrepavil oom Scriplura, sicnl dixil proabyior, aolem David ad hsec, el o i i : Poccavi Domino*; > ol non glorielur oniverso caro iii conspeclu Do~ ol pealmum exbomo!ogeaeoi(21) posl psallebat (22), mini. ad?entum Domioi aosiinone, qoi abloil el emun2. E l propior boc Dominum in ea, qna aonl sob dat (25) eoni bominooi qui peccalo fuerat obtlrioio*. lerra, dosceadisto, ovangolixaniom oi iliit advenSimiliier aotem do Saloraooe, cum perseverarel lotn guum, reniitsione poccalorom oxsitlonio (27) jndicare (24) recie, ei sapienliam (25) eoarraro, ol bit qul crodonl io eom. Crediderunl auiero in eon lypum veri lempli (26) ardiflcabal, ei glorias expo- otnnoo qoi sperabani in eoiu, id otl qul adventum tiebal Dei, el advooioram paconi genlibus aooon- * prseuoolia?eruui el diepoeiiiooiboa ejus aorliabal, ei illirisii reguom praeQgurabal, oi loqoe- C vierunl, ]uali ol propbel, ol pairiarebe : qolbuo bolor iria millia parabolarooi in advonloni Doniini, gimilii6r oi nobis remigii peccala, qua? non oportet ol quinqoe millia caniicomm, bymnoto dicens Deo nos impouro bis, si quoroinug oonieninimot gra* ol eam qoae esl in condiliono sapienliam Bei expo- liaoi Dei. Quemadmodum 6nim illi ooa impuiaoobal pbygiologico ox oroid ligno, oi do omni baol (28) oobit incominentias oostras, qoot 0|> borba, el do volatilibua oronibus, el de quadrnpo- rali gumug, priost|oain Chrialus in nobie manifedibtts 61 de piscibus; el ditebat : Si ver6 Deui, glarelur; gio 61 nos uon est jtisiooi impolaro anto qu6tu C03li non capiunl, aopor terram babilabil cum advenlum Gbrigli bis qui poccavorunl. t Omnog > hooiinibtis*? el placebat tao, 61 omnea otu adrai- enim botoinoo egenl gloria Dei , jogiificaninr rabaotur, 61 orones reges terrae quasrebaol faciem aoi6oi noo S6m6lipsitf god a Doiniid adventu, fjus ot audirenl sapionliam ejus, quam dederat qui inlendunl I UIMII ejus. In nogiram aoiem corilli Deus, 61 regina Aoiiri a fi nibos lerrje vcniebat repiionom oongoripios egge aciug eorum, oi sclreod eoin,fcipieutiainqtiao in eo erat, tcilura ; qnain mug, primoin quidem, qooniaiu unus est Deua II Reg. xo 1 6l66*iq. Ibiti 13. * 1 1 1 Reg. vm 27. Matlh. xn 42. MII Reg. x i 1 61 teqq. Roin. m 23.
9 9 9 t 8 a D e r e 9 y f y T 9 9 0 9 9 9 9 f
(15) ChrUto. Sex voceg, qoae 46qoontor iu qnagesimum 0600 notat Feoard., idqoo falomnr odill. mi$it enim Dominut Nalkan ad David, ul so Hebrei, iiujugioodi iiiulum eideiu affiienieg : /> /. perfluas, 61 frugira a recenlioribus hic reptliiag, tftui DoM quando ve*i$ ad eum Nathan propkeia, 6Xpuuxl aucloriiaie Clarom. et Voe. quando intratit ad Bethsabee. (16) Fuerat. Iu Feiiard. inarg. 61 Vou. footrol. (22) Po$i p$alUBat.Pou bic pro po$U* addidi
9
(17) D calice. Sic Feoard. iu marg. Claroin. 61 Vos. juxU LKX, \ Ix . Alii,
9
cod. Glarom.
(25) Emundat. ., $mund**U.
calicem. (18) Faeere hcspiti, Cotnivium la Ertg., Gallag.
ao Feuard. addilum merilo ouiillunl mss. oninos quia nec in Graeco texio '. Faccrg aoi6m
9
bic gumilur pro (19) Q*adntpl*m pauperi. lo L X X uptuplum, nec

t
liadoiu legiiur pauptru Sed videtur lrenxug tolotii bunc k>cuoi ex iueiuoria cilasae : plura ouitn oddil qua) lcguniur in L X X ; plora vicigsiiu liia occorroui, quae bic desunt.
9
(24) Judieare...enarrare.Sic Feuard. In marg Claroin. ot Voag. ., cum Otruverarei... $narrar$t. (25) Sapiemiam. Dei addlloio Arund. 6t odit. Oxon. (26) Fers timpli. Templum, additum in Feuard. edii. el Oxon. dofgl io CUrom. et Vnss. G*teri codd. corrupii.
M 9
(17) Hemiuiom ptccalorum exsistente. l u Fooard.
io marg.,Vogg. et Glarooi. obi quod In boc iocnrii gcribe legaiur, remU$ionmXMtn remiuam^gx^
9 t
F
(20) Ubcralionem. Alii, optrationu.
itenum. (21) Fuilmum exkomologtuoi. H UIIC 6g&6 quin(28) Imputabant. A U I imptUant.
1089
8. IRENJKI EPISCOPi L U G D U N E N S I S E T M A R T Y R I S .
nosier et iUorom, eoi oon plactaol poccau, eUaroti ab exiermiaaiore. llaec autem onnia in Egara l a a daris fianl; deinde, ul abtlineamoi a inalia. Sl banl iins; acripia aanl aulem ad correpiionani DOooim hi qui pntcotserunt noa in chariainatibaa - Iram, in qooa fiaia satculoraro dereniuQuapropler lerea, propler quos nondimi Filioa Dei paaaas oral, qui pnlal aa sUrc, videal ne cadat . dolinquontos iu aliqoo, 01 ooooapiscoui'uo carnia 4. Sina dabiuiione igilur el sine conlradiaer?ienies, tali aflocli soni ignominia quid paiauri diofie oslendente Apoatolo, uoom ei eanulem eaae tunt qttl oone aun(, qai coalempserant advantnm Paam, qui ai illa jodicaTit, ei aa qoae none wnt, Doaiioi, el deserriemrtl volaplaliboa suia? E i illia exquirii, et eavaam dtacripiionia eontro daraoa* quidem coratio ei reniisaio poccatorum mora Do- airanie; indocii el aodaces, adbnc liam impramint fuh : propier eoa ?oro qoi nono peocaot, denies inveniuntor omnaa, qoi propier iranagreaCbrieloa non jam roorieiar, jani enim mora noo aionam eornia qoi oiltn fucranl, al propler ptoridominabitur ejos; sod venioi Filius ia gloria Palris, moram iadicto audienliam, alieram quidem aiuot axquirena ab actoribof ei diaponiaioribns uiit po< tllorum faiase Deom, ai honc eaae tnnndl fabrlcacoaiata qoam eia erodidii, oom nsurie : et quiboa lorem, el eaaa in dioiiaaiiooe; alierum Tero a plarimum dadit, plarimom ab eia exlgei. Noo de- Chrialo tradtturo Pairam, et bunc easa qui ail ab bemus ergo, inqoii illo senior, aoporbi esie nequa unoquoqua aoram menle eoocepiea: iolettl* reprabendere velerea; sed ipai linioro, nc forle poai geolea, quoniam quemadmodum ibi io ploriboa ooagnUioooro Cbriati ageaios aliquid quod noo pla- rum, qoi pooca?oroni bono aooaii Dooa; aic aeat Deo, reroitsionem ulira non babcamua deliclo- ol bic c Tocaii molli, paoci vero o l o c i i : > qoonnim, aed excludarour a regno * . ideo Paolum admodoni ibi iojoaii, ol idokdatraB, ei forolcaioroa dixisao : c Si eniin naturalibus ramis poporcii, iuro pordldorool; aio oi blc: ol Domino qaidon ne forte nec Ubi parcat qui com aaaea oteaster, pnedicaoio, io igoom aHemum n i u i ules", ei interias es in pinguedinem obre, et aotias faclos Apoaiolo dieonlo : An ignoralia, qoooiam iojasil es piiignediuia ejua*. regoum Doi (33) ooo nasreditabonl? Nolilo aodod: 5. Simililer et plebis prasva ricaliones vides (99) do- ooqoo forolcatoros (34) noqoe idololairx, noqoo acripias eaae non propter illot qni lone iranagre- adullori, noqoo molles, noqoo maacobraai ooacodiebanttir, aad in correptionem nottram, el al SCH bitoros, noqao furet, noqoo avari, neqno ebriool, remtis unam et eumdem Deam, in quem illi dotin- noque malodici, ueque rapiorea regnum Doi posquebani, et in qaetn nunc delinqounl qoidaio ex aidobool (35) " . t Et qooniaro ad oot, qoi oxtra bis qni crodidisto se dicnnt (30). Et boc anloai aonl, boo dicii, tod ad ooa, no projiciaroor oxira Apoftiulura in Epislola qns esl ad Corinthios, ma- regnnm Dei, lalo aliqoid oporaoioa, iololii: t E l irifeslUsitB6oalendisxe,dicentom : iNolo enim voa haec qoidom fuislie ; aod abloti esils, aod aandiaV ignorare, fralres, quoniam patrca nostri ontuea eub cali oalis io nomiao Doniini Jesu Gbritli, oi in iHibe fuenint, el omnes i Moyso bapiizati sunt in Spirila Doi n o s l r i . El qaotaadaiodam illio coantibe, ci in mari, oiunes eamdeoi escam apiritalem domoabantor, oi projiciebanlur bi qol malo oporamandocaverant, el oranoa eomdem potum spiriiakm banlur, oi reliqooa oxtorminabani, aimiiiler oi hk biboroni: bibebani auiem enim de spirilali cooso- ocoloa quoqoo offodiior scaodalixana, oi poa, oi quenieeoa (31) petra; petra autetn oral Chrialoa. manos, no roliquom corput pariier peroal". E i Sed non in pluribua eorum bfne senaii Deoa; pro- habomos pneoopimn: < Si qois fraier nominalor airalt sunl enim in dcterto. 265 H*c in flguram fornicaior, aoi a?aros, ut idololaira, aol malodicas, oosiri fnoriioi, ul non simtis conciipiacentes malo- aul ebriosos, aol rapax, eom bujoatoodi noc ctoooi rom, qoemadmodum ei illi concupteruni; neqoo aoroore . > Ei iloroni aii Apostoloa : c Norno TOC idotolatras sitis. quemadmodum qnidain eoruro; sicut aoducai inanibus torbis; propior baec cnim vcoil aeripium osl (31): Sedit populas manducare et bi- ira Del io filioa diffldentiac. Nolilo orgo Oori porli* bere, ei surrexeruni ludon*. Neque forniceaior,sic- cipcs eoroin . E l queoiadmodnm ibi peccaatioai m quidam ex illia fomicaii suni, el cornieronluna D datonatio pariicipabai el reliqito*, qooniaui plaoodie vtginli tria millia. Nec leiilemus Gbrislom, bant ei$, ol ona com eia coovereabaoior; aic ol qtiemadmodom quidam corum teniaveroni, el a bic: c roodicum ferovoolum loiam maaaam coraorpenlibas periertmi. Neque mormnravoriiis, eic- rompii *. Et qaoroadtnodotn Ibi advoraoa iojoalot uii quidam eorom rouramraveniiil, et perieruni ira doacondobal Dei, oi faic ainililor Apoaiolaa aii:
9 1 t 9 v 11 t 9 u 1 IT 1
Rom. x i 21, 17. I Gor. , 1 ei ttqq. * Cap. XLVI. " Maltb. xx, 16. Matib. XIT , 41. t ' l Cor.fi, 9,10. "Ibid., 11. " Mallb.xvin,8 9. 1 Cor. v , l l . 'Ephoa. , 6,7. 1 Cor. , 6.
1 4 t t l w t
(29) Ftrfei. Sic pro tid$ns, quod sengum male auspendil, reposui anctorttate cod. Ctarom. Haee vcro lretiai, ted senioris illiut quem paulo anie ckavil, verba esse exUlinio. (30) S* dicuni. Ua Clarom. Ca?leri, dicunlur. (31) Cotuequentt eot. Dee&l. ia Eras., Gallas., Arundel., Merc. 2 ei edii. Oxon. (32) Sicuticriptumeit. Clarom., Eras. et Gallas.,
$ic enim icriptum eil. (33) Regnum Dei. Vocom D*i omillant Eroo. et Gallas.
(34) Neqne formcutores. Quia biaco praHoiatoai
in Eras., Gallas. el Feuard. omtituni Glaroou, Voss., Arundel. cl aposlolicus loxius. (35) Potiidebunt. Alii. hwrcUiiabuMl.
1061
CONTRA H A L R E S E S L I B . 1Y.
1062
t Rovolabitor enim ira Dei de coelo sopor onioom ea, qo ost ad Deam,fidosbominum aael* o$i, adhnpkialoai, et injoaUliafln oorom borainom, qui ditamontooi aocipiooa Filium Dei (44), ui eibomo varilalen in injotiitia deiiuent * . Et qoemad- floroi particopa Dai; iia et diligoniiaconversaiionia raodma Ibiin JSgypdoa, qul iojosto poniebani aocia ost, com non aolom a mali* operibns abatilaraol, findlcU a Deo ftebat; glceibic, Domiao noro Jabemor, aed ab ipgis (45) cogilaiionibos, el qaidem dteeole: c Deoa aniem non faciei vindi- otioaia dteiioolbug al sermonibus ?acois, el w b i a ctaro oloclorom aooram, qoiconque olamaal ad acurriRbas : aie ai poeoa eorom, qui non credoat oom dio ei ooclo Etiam dioo TObls, faciel vtndi- Yorbo B d , el concemiiant ojus adventum, ei cotv cum eorom e l t o ; > ei Apoetolo in ea qu eai ad vortoatnr rotrortom, adaropliata eat; solura Tbeaaaloiiieaojaa Epialola, itta pnedlcanie : c Si tomporaiis, aed at eterna facia. Qnibuaeunqne qoidem jnainm aat apod Dauai reiribuere relribu- anim dixerlt Dowhioa: c Diacodilo a noe , nialoliooeoi (56) hia qni tribolant voa, at vobia qoi i r i - dieii, in ignero perpeiaom ; > isii erom tcmpar damnaii; el qaibuscunquo dixeril: c Vanile, bebolamini, refriferinro nobiacom in rerclatione Doaalnl noairi Josa Chrisli de ecelo cum angelia nedicli Pairis mei percipila bcrediutera regoi, qood prsparaiam eai vobia In sompitoriiam ; > bi virtoUa ejua ai in flaroma igoia, dara indicutn in eooqai non noveront Doan, et in eos qui non obo- aemper pereipioat reguum, el pwficiunl (46), eum dlooi ftraafdio (57) Botnioi noalrl Jesa CbriaU; aii (47) uoiia ei idem Deog Pater, ei Verbuni ojoa, qoi eiiam poBoaa poodont laieritoa anornas a faeio aemper aasitiena bumano generi, rariia qoiden Domini, ot a gloria virtotia ejus, com veneril ma- dfepositiooibog, ai molla operang ei talvang ab oiftcari in aanciia sois, et admirabilia otao omnl- initio eoa qui aahanlar (aunt enim bi qui diiigunt Beaai, et aecandum tuum genas eeqaonlur Verbum boa (58) qui credideranl in oom". Bei), el adjudkaoa eoa qui aojudicanuir, id esi CAPUT . eos qui obi!?iacantur Deuin, et sunt blaspbemi, et Insipieutu ett$ qui Chtiui mi$erieordiam exaggtiraoagreaaorea ejus veibi. ro*J#*, jmdieium iacentes, majoremque novl tutauunti gratiam tpectan'e$; majorh v#ro, quam 5. Eteoim hi ipsi, qui a nobis pradicti sunt, ba> ratlci *4/s exigit, ptrfectionis obUii, edtgrmm ikum m aadderuui aibi, accuaaniea Bouiinum, in Crtator* aatuere mtumtur. qoem dicunt ac credere. Quasenim denotant in 1. Coin ergotaioolUUo eadetn ait ln rindicando Dco, qui tune lemporaliier judicaTerii incredulos, Doo josiitia Dei, et illic quidam typioe, et leinpora- etpercassit AEgypiioe, aalvavit autem obedientes; Uier, et laediocrius; bic vero fero, ei aemper, et eadem nibilominua recurrent iu Dominuro, io aosiortos; igaia enim auornos, at qiwe a coelo re- C piternum quidem adjudicantem qooa actyadicat, et dabitur ira Boi a facio Domini noairi (quemad- in aempiterunm diiniueiitem eo$ quoa dindlllt: ei modoni oi David alt: c Yolioa aotoro Bomloi aopor iavenietor, secuodQin illoruiu ?erba, maxiini po fadeoios mala, ut pordai do Corra niomoriam ipso- cali causa factua bis qui euia imroiseruni narom ) , majorem posnara pnestat lia qoi iociDU$, el pupugeruni euin. Si euim ita veuissci, duol in eam : " valdo insensato* oaloodebaol ailqiie illi Domhii soi iuterfeciore* facti fuispresbyiori (59) eot, qoi ox bia qoa? acoidorooi bia, t o a l : el ai iuisiesoi propbetas ad oos, qai olim Boo obiomporabant (40), leoUnl aliorom oiiqoo ocddUtont oos, et apotioloa quoquo aimiliPatrom inlrodocoro; contrario oppoucnlea, qoan* lcr. His igilur qui impoiant nobia, el diouni: Si ta Bominoa (41) ad salvandos ooa, qoi receporont JSgyptii plagaii foisaont, oi porsoquentos Israol oooi, ronions fedssei, uiisorans oorom; Ucooloa praefocati faiasonl in mari, potorat Boos saU antom do-judicio ejoa, quaicunque provenionl(42) raro popolom euum; occurril iilud : Nisi igiiur bia, qui aodioronl aoraioaes ejog, ot ooo focoroai, Jodei interfeoloros Domini facti foiasenl (quod ot qnouiam oxpodiebal eig, ai non oasoot nati, ot qoidero abeiolit ab oia aelernam vitam,) et apostoqoooiam lolorabilioa Sodomae otGomorrbaoril in ^ lot Inlorflcieolea, et pereeqoemea Ecclesiam, in jndicio, qnam civiUli ilia qo non rocopll sermoiracundisc incidisaeot profundum, noa aalvari oos (45) diacipolorom ejua. poiorarous. Qoeniadinodom onim illi por iEgyptio2 . Quemadmodomonimia ao?o toftlaraooto 2 6 6 ram, tic ol nos por Judaeorom cceilatoai accepiM ev 9 v u t M y
Rom.iMS. L o c . x v i u , 7 , 8 . Theas.l, Oottoqq. "Paal. xxxm, 17. "Cap.XLVlI. , 4 1 . Ibid.,54.

M
"Matlo.
(56) tUtnbuiionem. Editi N. Toti. eodd. ,roinog bono, Deu$. (42) Proveniint. Fooard. ei Voa*., pwenitmt. irikuUihnem, oieiiam iuferiugcap. 52, n. 11, el in (45) Rectpit urmonet. Alii, rtcipil urnonem. oniondaiionibaa Yolgaiae oostr ediu. legitor. (44) Pilium Dei. Arund., Filii De*. (57) Obediunt Enngelio. Eraa. etGalUs., oo(45) Ab ip$i$. Mati$ omigi cum Clarom. ei Vosa.; diunt RvangeUuM. aootntelligilur ex commaio pneeod. (58) Omnibus. Arond. el Grab., in otnnib*$. (39) Otundebant presbyteri, Sic oinnes u>sg.; al (46) Et proficiunt. Sic Claroui. ol Voaa. In editl., et in eo proficiunt temptr; in Arond. et Merc. 2 Erns., Gallas. et Feoard. otundtbat ptesbyter. (40) Oblemperabant. Non pramtsgura in edill. ot deegt setnper. Merc 2. deost io Claroni., Yoss. et Arondel. (47) CHM ttl. Cnm $int in Feuard. oiarg. et (41) 00*. Eras., Gallas., Feuard. et Merc.2, Vosg.
1065
S. IRENjfil EPJSCOPI LUGDCNENS1S ET MARTYRIS lionem raenUs praeslai. Socaodum booc igitur
10
2. Si igllar et nooc, qootqaot tcit noo credilaroa Deos, cnm aii omniom pnrcognitor, tradidit cufiodierunt; qaomadaiodoio Galeb Joptaooo, ol ^ infldoliiail ooratn el averUt ficicm ab btijoa Joaiis Nave, et puari inoocealot, qoi nequa malitia) roodi rolinqooiia eoa in looebria, qoaa ipai aibi oloaeiiBQm babnerant. Qui tutit aatom qai hic talvan~ gerunt ; qoid minini ai el lanc nunquam eredilo* tur ei accipiunt viiam ctarnam (49) l Nonoe bi rnm Pharaonem cum bia qui cum eo eranl, Iraqui diliguni Deum ei qui pollidUiioiiibtuojeB ere* didil eoa taaa infideliiaii ? Qoemadroodum Vorboaa dani et malilia panruli effacll anai? ait do rnbo ad Moysom : c Ego aoiom acio qoo*
9 9 9 9 9 9 9 9 t 9
mn* aalalom : ttquidem otora Bomini, oorum qoidero qui crooi eam fixeruni, et non orodidoraot ejoe advonlam, damoailo oal; talvatio eoram qai crodanl In oam. Nem et Aposlolm aU ia Epitola socooda ad GorSolbioa : c Qooaiam Ghristi auavia odor aomoa Deo ei In biaqui salvi flont(48), ei in bli qai pereunl : qaibutdam qaidetn odor nortit in mortom * quiboidam aalom odor vit in itam Quibua ergo eal odor moriia in mortem, ttiai bia qui non creduni, neque aubjocli aant Yerbo Dai? Qui sunl auiem qui et tooo aotooiipaos toorii tradiderunt? Hi acilicot qui non credunt, noqno tobjkiuntur Oeo. Kursam autom, qai salvaii sont, et acceperani hsreditatem? fli acilieel qoi credunt Deo et oasi qiue eal erga Hlam dlloclionoio
9
monem el Aposioloe ait in aeeanda ad Corinlbioa: t In quibos Deua i#coli bujus oxcaecaflt menlea infldelium, oti non Xulgeat illominatlo E?aiigoltt glorias Cariiti". > iterwn Iti ea que eat ad Roroanoa : c E l qoemadmodara noo probatoroat Deum baboro ia no4iiia tradidit iUoa Dooa in roprobatn sensnai, facere qo* ooo ooavaniool". In aoounda auteai ad Tbesialonicensea maoiresto ait* do AnUc hrisio dlcona: c Et idco nittei eia Dooa operationom (50) errorU, oii crodaat moodacio: oli jodicoolor 2 6 7 omnot qul aon crodtdornal oritatU aad conaanaeraai iniqttluii*.
9
niam non dimillat (57) ?os Pbarao rex JSgypti abiro, oiai in tnano (58) ralida . Et qua raiiona DittoMt argumenlnm Mareionilarnm% quo Deum Dominus wwlorum auciorem prubare nitebantur, quod Pao-io parabolii loquebator, et cadutera raonem $t mini$tro$ ej*$ excctcaptrit. iaciebat Iarael al Yidontoa non videreot, aciena iocrodoliiaiom eorom: eadera ratione et eor Phai. Sed indara?ii inquiunl illi Deua cor Pharaonia indarabat ol videns qooniam digitaa Bai raonia ei faroulomm ejut. Qui argo bc impetant eat qui educll popolum, non crederet , aod in in6non leguni (50) in Evangelio, ubi dlacipulis dicendoliiaiia praBCipitaretar polagas; por magicam opo* tibut Bomino: Qoare in parabolis loqueris eis? retpondit Bominas ; Quoniam Tobis est daium * * * * * * opliiaUia fierl eiilum eorom ei Rabmm maro non ex viitaie Bei iranaiuun praxtilisaa noMe mysicrium regni coelorum; illis aaiem In polo, aed naturaliier aie ee babera* parabolig loquor ut videnlea noo Yideant, et aaCAPUT XXIX
f 9 9 9 9 f r 9 9
dientes non audian4 inlelligenica non inldliganl (54) ut impleatur (52) erga eos (55) propbeiia Isaiae dicen: locraasa (54) cor populi bajue et aures eoruro obtura ei oculoa eorom excseca. Veairi auiero beali oculi, qui vident qua Toa ridelia, el aurea veetra?, qoaa audionl (55) quae audilis* . > unus enirn et idein Beus hia quidem qoi non crednni aed ntiUificant eoin luferi cscilacem; quemadmodum aol qul eai creaiara ejua, bis qal propiar aliquam iiiflrinllatem oculorum non poasunt coiiiemplari lnmen ejns: bis aolem qui credunt ei el aequuntur eum pleniorem et niajorem illumioa9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9
CAPUT XXX.
9 t
DiUit aliud Marciemtarum arpmtutnm, faodaimirum B*br*H jubenU Deo $polia$u*l Mf> piio*.
4. Qui ?ero exprobrant ei impulanl, qood profaclurus populaj juaao Bei vascula omnit geoerU, et YeatimenU acceperit ab ASgypiiis, ei aic abierit, ex quibus et labernacQlum faclaro eal in eretao^; ignorantea jottiflcaUonaa Bei 64 dlaposiiioaea ejot aemetiptoa argaont, sicui et presbytar dicebat Si enim io lypica (59) profedione boc conson&isad Beus, hodio tora ooatra profociJono (60) id osi
9 9 M m
II Cor. n 45, 46. " Cap. XLYIll. * Exod. 49. U T n t * . n i 0 4I.

9 9 9 9
Mallh. i m , 40 el teqq. II Cor. , 4. Cap. XLIX. Exod. 2; xn 55,56.

, v 9 9 9
Rom. 1
(48) Ef in his gui fa/alfiunl.Sic Claroio. ot Yoas. audiuni: recto ai praxorforel quonitm wdeni. Sod ironeua ex nereoria ciut. Alii, in *i$ qui iabaniur. (56) MitUt eit Detu operatlontM. Alii, mitiU d* 49) JEtemam. Deeit io Era*. ei Gallat. Detti operationes. 50) Uguht. Alii, inietliauM. (57) DimiiM. Glarom. prmcipitt pro qoo io \ 54) Audientet noo audtant, inlelligentes non i*Fouard. marg., recipiet. uitigam. Prioa cotnma dee&lin Eraa*,Gall. Merc. (58) /n manu. ., cum meao. % poaiorius io Clarooi. ot Arond. (6a) lmpleatur. Sic Glarom. ot Voss. in Merc. 4 (59) Si enim non m tgpica. Sic Feoard. 04 onooa 04 Ouob., adimpitaiur: ln celoris, adimpUtemr.nisa. niai quod parliculam in ex Eras. oiGallaa. re(55) Erga #OJ. l u Glaroro., Arundel. et Vosa. mo* tiuui, lo quortim ediu. do cattoro porporain babolon tie enim nos in tgpica. lios qoam alil, apud $os. )) Hoc... vrofeciiome. Oelo baa focoa TOU (54) lacrotfo. Yetoa Feuard. cod. Clarora. ei resliluit Feuard. quaa eiiam habonl Clarom. Yoea. /ttfraMOloai ui: reclo (ju dem, si aoqooroei Yoss. Sed pro professione, qood nianifestoni acriuir, obturaim, txcmcati. Sed bic laaias ipsiua verba bamm erralum eai, aeriboro noo dubiUTi, profarofert lronxoa. ciion*: id sermouis aerioa exigit. Irenus aiquidom (55) Quataudiutt. Aroaoel. oi More. 2, qnomam
9 9 9 ; 9
CONTRA tLKRESES LIB. IV.
1066
ia 6de in qaa aamoa contlUiiti, per quara de nu- aooipientaa, inopes abierant? Qoamadmodoin si mero genlilium exempii aumua, aemo poterat (61) qois liber, abducios ab aliqno per i\m ei aenriena aafrari. Otimea euim nea aut modica, aui grandis ei annis mullie, ei augene aubeianliam ejos, post aeqoiiur poaaeatio , qnam ex mammona iniquilaiis deinde aliqaod adniiniculum eonaeculua pulecur acqiiieivimns. Unde enim dorous io quiboa babila- quidem modica quaedam ejus babere, re?era autem mat, el Tesiimeitla quibut induimur, ei vaaa qaibas ex muliia laboriboa sois, el ex acquititione magna, Qlimur, el reliqaa oaanis ad diulurnatn (62) f ilam pauea pereipieaf discedai, el hoc (67) ab aliqao noairan minisiraiio, nisi ex hia qna, com etbnici impuieior ei, quaai non recle fecerit; ipae magia eaaemus, de avarllia acqttUifimna, rel ab eihnicis injasit jodei ipparabil el, qui per ?im in eerviparenittHis, aai tognaiia, aot amicia, de injuaiilia liam fueril dedoclaa. Sic ergo gnnt el taujuamodi acqulreaiibus pertepimaat Ut aon dicamoa, qala el qoi impalanl populo parva (68) de mullis (69) acnoncin fide exaisleoiea aoqoirimof. Quis enitn ven- cipienii sibi; ei ipais non impaum, qui nuHam gra* dil, 61 non lucrari vull ab eo qui emil? Quis aulem liam ex meriio pareaiam debiiam reddidermit, emii, el non Y U U utililer aecum agi ab eo qui ven- iroo ei in graviagiroam aerfiiuiam radigeoles, madil? Quis antem negoilaaa non propterea negoiia- ximam ab eis cotisecuii sunt ulililalem : 61 illos tur, ut inda alalur Qoid auiam ei b i , qui in re- qaidem non aignaium aururo eiargeolom io paacia gali aula aont, fidelea nenne ex de, qoie Canaria asculis (70), quamadmodoni praediximui, acriaonl, babeni aleoaiIia 64 hls qol non babeor, anua- pientea, injusta fecisw dicunt; tenr.eiipsot autem qaisqoe eorom aecundum Titnatem pnealal? ASgy- (diceiur enim qaod T6rura eet, licet ridiculum quU piii popoli (63) eranl debilorea non aolam rarum butdara ea6 Tidealar), ex aliaois iaboribua insigne aed ei viic eu, propler pairiarcha Joaapb pnece- auram (71), 61 argentum, 4 *raroenlara, cum I I H deotom b6DignIlal6m; oobla aulam Mcaadum quid aaripiiana 61 imagiae Caxarie in zonis suie terenies, debiloroa 6ani6ihnid, a quiboa 61 tacra, 61 utiih- Joato (ae) (72) facere dicunt. taiaa percipimus? qaaeconqoe illi cum labore com3. Si aolam comparatio fial noaira 61 illoparant, his aoe, in fide cum aimus, aina labora qoi juaiius apparabuni acceplase? uirumne uiirour. populua ab uEgyptiis, qui erant per omnia debi2. Ad bo6 (64) populus p68aiaiani aarviiutein loree ; an no8 a Bomanis, ei reliqois geniibus, 64 a aaratobai ASgypliia, quemadmodum Scriplura a i l : quiboa nibil Ule nobis debeaiur (73) ? Sed 64 mmif cum vi poie*talem exercobanl jfigyplii in filioa daa paoam babel per 6os, 61 noa (74) $io6 limora larad, 61 in odiam eis addacebaot Tiiam iii operi- g ia ambulamus et natigaraus qoocanque voluebue duris, lnia 61 lalara, 61 onanibus operibas quc riniue. AdTerens igiiar bujasmodi aplaa erii eermo faciebant (63) :n campia, per omnia opera quibus Bomini : c Hjpocrila, dicens, eximc primo eos deprioiebani cum v i : 61 diflcaverunl ei$ trabem daoculo loo, ei tancperepides auferre icstueani de ooulo frairia l u i . > Etanim si i i qui dvitatea muaiiaa, multom laboranlas 61 angenies 6orum eubeunlias anais mullia, 61 per omnem mo- tibi hxc impuial, 61 glortatur in aaa ecientia, separaius 681 a genlilium costo, el nihil 684 alianoram duro semlulis cum illi oon aolum ingraii asaenl advaraua 608, Teruni 61 unirereos perdere velient. apud aum, eed 681 (75) almpliciler nudus, 61 nudie Quid igiiur injusie geelum 681, si ex mulii* pauca pedibus, 61 aina domo in moniibaa conversaiur, anmpaaruiil, 61 qui polaerual mullaa subaian- quemadmodum allquod ex hia animalibas, quas Uas (66) babere, ai noo aemieaent d i 61 diviies herbis veacuniar; veniam merebitar, ideo quod abire, paociasimanD mercedero pro magna serviluie igtiorei neceseiuiea ooalra) ooavaraaiionis (76). Si
9 y f 9 v M M 9 9 t
Exod. i , 13,14.
llatih. , 8.
ciioni. Sed omfl6m dubiiandt ansam pnecidani, qua additniur in bujua oapilis Ona. ubi eaindem figuram adbuc clarius explicans a i i : Univena entm, qum ex
imago fvit profeeiioni Eeckiiw, awm [utura erat ex (70) Vatculit. De $ui$ laboribu* addilom inadiiu
(68) Parva. Sic omnes mas. ln adilt., pauca. (69) Di multh. Laboribu* addoot edill. 61 reconlior68 maa., omiuual wro Clarom. 64 Vose., qnos aequi lotius. jEgypto (Ubot, profectio populi a Deo, tjfpuset
> (67) veram nottram proftctionem opponil lupiew proft* El lioc. k\.,eiex koc*
gemibu*; qu eadem peue w b a aunl, qua) bic iterum omiliunl Glarom. 61 Voae. (71) Insigne aurum. I. 6. ngnatum aurum. adhibei. (61) Puterat. Sic pro ptterii repoeui 6X Feuard. (72) Ju$u 86. Expunge 88, prac68sil enim temet marg., Claroin., Oiiob., Voss. 61 Merc. 2, nec du- ip$o$.
biio quin ' 44, erterll inl6rpr6s nemo (75) Debeatur. Claroro., debebatur.
poutal; qaod accuralior quiapiam w i i s a e i , wmo

pouet. vniani (63) Populi. In gignendi caso, tcilicei Judaici.
(74) Per eo$, et not. Prioree duaa ?OC68 ex vei. cod. realituil Feuard., poeierioree aniara duas ex (62) Diuiurnam, Gallae., Feoard. 61 Merc 2, rfl- 1118. Vose. addidil Grab. Tre8 priorcs habei Clarom. 8d non aoi.
9
(75) 41. Sic pro et poaoi ax Clarom. 61 Fcuard. (64) Ad koc. Pro iaiapar, prmterea. Erasm., marg. (76) Neceaitate* nottraf con94T$mli**U. Ita Feuard. Gallas., Feoard,, Arund. ei Merc. 2, adkuc. in uiarg., Clarom., Arundel. et Vaas. Alii perpemm, (65) FacUbant. Iid6in, fiebant.
(66) SMbilantia*. Sua$ luinus r66l6 addllom io nectuUatii nourx conwiationm.
edill. ac Arundel. 61 lfarc* 2,

PATEOL. Ga. V U .
SA
4067
S. IRENiEI EPISCOPI LUGDUNE3SIS T MARTYRIS
1068
autem ab bomiuibus (77) quas dicuntnr aliena es&e, baeredilaiem dabiu Si quis autem diligenliua inicoparliripatur, et arguil ijpnm eorurn, temetipsum dat bis, qose a propbeiis dicuntur da fine, ei qua> iiijuetissimum otlendH, reiorqoens In se ejusmodi cuiique Joaunea ditdpults Doiuiui vidil ia Apocaaccusaiionem. lnvenieiur (76) enim aliena circom- lypsi , inveoiet eaadcro plagae aniverftaliler acdferens, at ea quat ajus non eunl, conctiplaceus; et peregantes, quaa tUQc.particulatiin accepiliEgypropier boc dixieaa Dominum : c Nolile judicare, ptut. ite judicemini : in quo euim jodicio judicabilis, joCAPUT XXXI. tlicabitar de vobis". Non ulique al peecanles Quod Scripiura non redarguh teteribut erimini l#mere dnnuum HOH e$se; ud igpum in eo quarcnnon corripiarons, nec ul bi qoje male flunl COIIdum : quod probatur extmplo ince$tu$ aLolcomsenliamoft; aed ut Oei disposiiionea npn judiceoiat mi$$i hijiisie, cum Ule omnia jaiie profatura provideriL I. Talla qtiaxlam enarrans de anliquU preabyter, Quoniam enim sciebal not de noslra aubslanlia, qaaiu ab alio accipieuies baberemua, bene acturos: reficiebat nos, el dicebat: Do eiadeui (65) delicd, c Qui enim habei, iuquit, duae tunicas, del ei de quibai ipsae Scriptune iiierepabanl (66) pairiarqui non habet: et qui babet eacam, similiier fa- cbae el propbetas, uos non oporiel (87) cxprobrare ciat . E t : Eaurivi aaim, et dedistia mibl man- eii neque fieri similea Cham, qui irriait lurpitudiducare:et nudua , et estislit me . : Cum nem patria sui, ei in malediclionem decidil; êd facis misericordiam (79). non aciat siuistra iua gratiaa agere pro illis Beo, qtioidaui ia adveniu Doquid facial dextra l u a " ; et rdiqua quaecuiique mini notiri remigsa sunl eia peccata : elenim illoa benefacieotea jatiiflcaraur, velal de alienia noalra dicebal graiias agere, el glorificari (88) In nosira redimentee : de alienis aulem ita dico, quasi saltite, Be quibus aiiiem Scripturae uou iucrepani, tnuudtie alienus ait a Deo sed quoniara bajusmodi aed simpliciler auni poiue nos non debere fleri dationes ab aliis accipientea babemus, similiter accusalores (non euitn auaiua diligeaiiorea Deo velul Illi ab iEgypliis qui aciebam Deum, el neque tuper magisiruin possumut esae), sed lyper baec ipta erigimue nobUmetipsia ubernaculun pum qu^rere. Nihil eniia oiiosuui est eorum, qua>Dei:cum bene eniro facieniibua babilai Dena; eunqiie inaccuaabilia poaiia aont in Scriputria. quemaduiodum Bominus ait : Fadte vobis ainicoa ^Quemadmodaro ei Lot, qui eduxil deSodomis flliaj de mammona iniquilalia, ui hl qoaodo fugatl fue- ftoag, qu conceperunt de patre sao, ex qui reliquit riiia, redpiantvos in aeierna labernacula . > Qua> iu circamflnio (89) uxorein u:tio ataioam aalia uacunque enim, cum aaseinus atbnid, de injuatiiia que Iu bodiernum diem. Eteniia Loi noa ex aua acquibivituus, hec, cum crediderimua, in domini- folunlaie, neque ex sua concupiscentia carnali, nacas uiiliiatea con?eraan(es (80) juaiificaaior. quo senium , neqae cogiuiionera bujusmodi (90) 4 Necesaarie igilur bsec in typo praemeditahan- accipiens, consummavil (91) lypum. Quemadmodoiu lur et laberuaculuin Bei ex bis fabricatur : illis Scriplura d i d l : Ellnlravilniajor nau (92), et dorquidero joale acdpieiuibua, qneinaiiinodun) osten- mivil cuni patre soo nocte illa : et non advii Lut dimus : nobis auieni prxosiensis (81), qul incipe- cum dormirel illa (95), et ootn aurgeret". Etin miremuft (82) pcr aliena Beo deeervire. (juiversa uore boc Idem : < E i oon scivil, iuquil, 2 8 9 enim quae ex ASgypioprofleciio fiebai popull a Deo, dorniiissel eecom, nec cuin surrexiaaei *. lypos et imago fuii (85) profcciionis Ecdeaias, qiw (94) , Neeciente igiiur homina eral futnra ex geniibua: propter boc et in fine (84) ^ neque libidiui aerxlenie, edticena eam biue in euam bxrediutem, qnam oon , ' dispensatio parflciebalor >\ per quam dua) fllic , id lloyses quideni famulaa Dei, aed Jeaus Filius Bei in
a
9 9
%e
^ M a l l h . Y i i , ! , * . Luc. m ,11. * Malih. /, 35 56. llaith. v i , 5, " Apoc. xvi, 2 eiseqq. Cap. L l . GCII. xix, 55. " lbid. 55.
9 44 4 4
9
L o c . ,9.
4 e
Cap. L.
(77) Ab hominibu$. Clarora. el ArundeL, ab ommbu*. (78) Invenieiur. ., invenitur.
(86) lmcrepabanL Alii, inerepanU
7) Opotui. Ediit. cucu Arund. ei Merc. % apar(87) lere.

(88) Gtorificari. Alii, gtorinri. (89) Circumfinio. Alii, confinio. (90) Uvjuimodi. OperaiioHu, baod recle additam
(79) Faci$ muerhordiam. iia Fetiard. in mtrj., C!arom., Voas. el Arund., niai quod in iribuspno* ribus (acitii miim recle legalur. In m e r i a , cnm
(acii eUtmotynam.
a receuiioribua , delevi aucloriiaie Glarom. ci (80) Cotweria*te$. Sic Feuard. in inarg., Clarom. Y09. ei Yoss., pro quo recentiores fcripserinu conver(9!) Con$umm<tvit. Sed bulc verbo pnefixnn ID Untu; baud adveriemce aclivum eonver$ams$ eo- ediil. Erat., Gallas. el Fenard. inenU) omiliuut dem signilicalo âudere. veiut Fenard. cod., Clarom. ei Yoax. (81) PrmoUtnM. In ip$i$ addiium in editt., Arun(92) Major nata. liallem, major fta/x. del. ei #erc. 2. (95) Dormim illa. Male In editt. Erae., Gallas. (82) Inciperemui ., wceperimu*. et Feuard., ac Morc 2 codd., dormirel noctt tila.
$
(85) Immgo (uiu Era. eiGallaa., imago fiebat. (94) . Graeca bxc e Catenu Pmlrum m (84) U fine. Alii. In finem. CeHiiim (a forte que imer Regise bibliotbecje euda. hi% quidwm.
(85) Dt eisdenu Edil. cum Aruud. clMerc. 2, De uisa. niini.1889, exatat, iu qua liaec eadeiu leguutar fol. 154) edidil Hallotxius iu VUa Ireum, excepii*
106
CONTRA HiCRESES LIB. IV.
1070
\ ett (93) do synagoga, oiibi faclus eal " Tolum aoiom aignificabalnr ab mio et eodeui paire por Lol, quoniam aeuien pairia oroniuin, id eal iu sobolein adoplats (96) Spirilus Dei, per qaera facla snnt omiiia, cora. signiflcabanlur aine car- miaioa at uiiiuis eat carni, hoc eai plaaiuaii suo : nis libidiue. Nec enim al- per qoam commislionem ei unilatem duae syna tererai aliquis qui so- gogae, id osl, duae congregationoa frociiftcantoft ox , inen vitale ei fiiioruni Pairo 8oo filioa vivos vivo Deo. 3. E i coo> haec Oerenl, uxor rooianeil io So rraciam possel dare eia quemadmodum acripluni doinis,Jam non caro corrupiibilis, eed 8taioa aalis sempor oianona (5), et per naluralia oa quae *uul est : Bixil aotem aiajor ad tninorem: Pater noalor coosooiodinia bomioi (6), ottoodens qtioniam et aobrelicu esi aenior oti, tt nemo eat sopor lerram qoi intral ad Eeolosia, quse est aal lerrae uos, ut oporb l omol lorrae (97): veni, potionemtie in confinio lerrae, palieos qoio sont boniana : pairem ooalrom viuo, et dorroiainus com eo ot dnm sa*pe auferunlur ab oa inoiobra iutogra, porscveral siaioa taiis, quod oal firmaraenium aasciiamue (98) de paire nosiro aemoo . > Odei firmans ot preroittens fllioa ad Pairem x. Hta quidera filia) aeeundum snnplicitatem el ipsorom. biuocenuam ptiunios univeraoa bominea periitae, CAPUT X X X I I " . qnemadmodum Sodoroitas, el ia oniveream terrain Virimque te$iamenli unum Deum auctorem e$se iracoodian* Dei (99) aopervenisae, dicebant baec seHioris apotlolorum diuipuli uuctoritate con~ Quapropifr el ipue excuaabiles suni arbilranlea , ae solaa reliciaa caai patre soo ad conaervaiiooom i. Hujusmodi quoqoe de duobut lestamentis aegeneris bumani, ei propter boc circunivenlebani nior aposlolorom diacipulos dispulabat, ab pairom. Per verba aotem earum significabaior quidora et oodoui Doo otraqno osiendens : noc esso oeiuinem eaae alieram qoi poa&it Oliorum genera- aUeram Deora preler onom (7) qni fecil el plationem roajori el minori synagogs prseslaro, smavit noa, nec flrmiiaiem baboro aermonem quain Pairem noslrum (1). Pater autero generia oorum qoi dicunt, aot por aogeloa, aot per quainlibumani Verbum Dei: qoomadmodom Moyaea ooten- bei (8) virtulom, aot ab alio Doo factum osso buuc dil dicena: c Nonne bie ipeo paier tous possedit raondom, qoi esl aocoudom nos. Si onim aemel le, ei fecil le el creavit to ? Quando igiiur bic qnis tranamoveator a facioro onioium, et coucevilalo aeweo, id eal Spiritum romistionie pecca- C dat ab aliquo altero, aul per aliuro factam condilororo por qnem vivificamur, effodit in bnmaooin liooom qoa3 esl aocondoro aos, raullam incoogeuoa ? Noooo lonc cum coovescebalur (2) coin grueniiara ot plorimaa conlradiciionos nocoaao booiiniba*, et bibebat vinom in torra ? Veoii > 081 incidat bujuemodi : ad quas nullaa dabit raonioi inquit, c Filioa hominit maodocans ol biliones, neqoe secundum vorisimilo, noqoo socuobeiis : ol cum roooboiaaot obdormivii, et doui veriuiera. Et propter boc hi qoi alias dociriaomoom cepit. Quemadmodutn ipao io David di- u u ioforont, abscondunt a oobis qoam baboiil ipsi c i l : c Ego dormivi (3) ot aomnom cepi . Et do Deo aontentiam ; aciontos qaassutn ei fotilo (9) qoooiam in ooalra oommonicaiiooo ei vita boo docirina au, Umenlea, no vicii aalvari pericliagebat (4), iieram a i l : c Et eomnoa meus auavis lontor. Si auteio credat qoia ooom Deum. tt qui
t 11 1 f %r 9 f w f t M
Gen. , 3 , 3 2 * Deui. xxxn, 6. Malib. 13. " Cap. Llf.

f
* llallb. , 19
Paal. m, 6
B l
Jerfin, xxxi, 2 0 .
primis verbie, ... , qoa* D Anliquit., cap. 12.

Combefisii roa. Catena in Genuim excerpu aonL (6) P#r naturalia quat $u*t contutlndinh ho-
(95) Dna /l/tar, id e*t. Haec aociori Caiemm ooiit- otian, etc. Obscorioribns bis facem pRoferont v*rtero olacoii; ai lameo in IUO \ttnm\ codico logil. 8ue carrainis inscripii Sodoma, quod imer Tenul(96) In toMem adoptata. Cneca vox - liaai opera oxstai: verienda oral, sobolem gentrame*. Iptaque imago iibi formam sine eorpore urvuns
(97) 47l oporut omni tirrm. Graeca,
, molioa reddidil Vulgatus Bibliorom

inlerpres : juxla morem univerut Urrat.
(98) 47f tu$ciitmu$. Eras., Gall., Arond. et Merc. 2, ei et tu iutciiemui. x, Dei. Boeal in Clarom. el Voss.
Quam pairem nostrum. Bstc doaool ioClarom.
Durai adhuc, ettnim nuda Uatlone $ub mtkram Nec pluviu dilapsa tfx, nec diruia venlit. Quin etiam $i quis mutilaverit adtena (ormam , Proiinut ex sese suggestu vulntra complet. Dicilur et xiient alio jam corpore, *esu$ Munifico$ iolito diijnngere ianguine wunut.
Vido lronasom infra cap. 52 bujna libri, n. 9, oi V088. 01 Y08 (2) Coot coutnuibalur. l u Clarom. Consooliont Prodonlii Hamariigemiam vorao 740 et seqq. (7) Unum. lo Eraa.,Galla8., Grab., Ariind.ot llerc. qooad poaioriorom vocomFooard. io marg.elYoss. 2, eum. Feuard. vero ulrumque in sua edii.roiinuit. In aliia, convertabatur, sino cum. (8) Pir quamlibit. AUem a d d i i u i n in ediu. (3) Dieiu.. dormm. Alias, dicebat... obdormhi. Arond. ot Merc. 2, oinisi cum Glarom. ot Yoas. 14) Agtbat. Aliaa, agebaiur.
(5) Statua talii umper manens. Eadem, ot recic (9) ! et futile. Ita Glarom. cum qno fer3
notaiGrab., habet Cloineiia Roin. EpUt. ad Corinth. coosoolit Voss., uisi qood ficiile pro [uiile habal. lo odit. Oxoo. ex Arundel. cod., qua$i auum ct oap. 11. Staloam ao vidiaao loautor Joaophoa lib.
1071
8.1RENAI EPI8GOPI LUCDUNEN8IS MARTYRIS
4072
64 tn Kvaogolto legimot: Otnnia por ipsam facta 004, ol tloo Ipeo factaai ott o i h i l " , > of opostolog
Vorboomnla fecil, qooraadmodom 64 Moyaoa (10) CAPUT XXX4U. ai4: c Diiil Deae : Flal lox 6t faou 6tt lux " ; QuitquU unum Deum uiriu$que tettmmtnti euttorem
v
Poolos oimilitor: Unos Domiaoa, ooo fldoa, onooi h*p4i*a>a, aous 2 7 0 Boot 64 Paior (4!), qui ou oopor omnoa (12), 64 in omoibog nobis *; bic prUoo orit c tonooa capot, ox qoo lotom corpos
1
6886 eonfittlur, et Scriptur*$ apnd EecUtim prt> $b**4r***teurate UgU hic Hf* ipirUeik diacfpuhu 681; aiqus aero agnitione, qum im $oU Kc~ clttia calholica reperitur, Ulutirmtut, qua*cunq* d$ Ckrkto ac n&wi tutamnti libtrtau fratnun
9
tiarunl ptophttm, p4f$picit H r$ci$ tnUrprt9
folar.
1. Talis dlacipoloa voro apiriulia rooipiona (15) Spiritotn Dei, qui ab ioitio io ontoreie diapoai lioniboe 4>oi adfoil bontiniboa, o4 fotora aooootia it, ol praseooiia oalondil, o l praHoriia onarrai; jodiqal quidom oiunea, ipao aateio a naroioo jodi* 608 qui io Ecdeala suol proabytari, apod qnoe 681 caiur. Nam judieai geoioa, c oftaiorae magia apoalolica docirioa, qooioadioodaui dorooosira- qoam Croatori aonriaoloa", ol roprobabili moni6 vimuB * . ' ooivonam aoam oporationom cooaoaien2 Aposioti ooim omnea doo qoidom loataroonla 168. Jodicat aolom edam Jodasoa, oon porclio doobua popolis fuiaao docoeront: onom autem pi6nl68 Vorbom libortatie, nequo Yolontea abiro 6 l oomdom 6866 Deoro, qoi dupoeoorii oiraqu6 ad liboros, cum haboaol pneaantem liboralorom; oiiliuiem hooiiooni, soeoodom qoos (15) leela- 80d inieropeelive 6xlrt legem eervire aimolaotoa noota dabantur, qui incipiobanl orodoro Doo, ox nibil indigooti Doo, 61 Cbrlali adfeotoni, qoooi ipaa domonairaYirooa apostolororo doclrina in tor- propior aaloloro horoinam focii, " non cognoacoo4io l i b r o * : et qooniam noo olioao, 06C fruslra, 108 : nequo inielligoro folootoa, qooniain duoa aot ol obvooii, datom oa4 prioe loaumoolom ; aed advonloa ojoa omooa aooanliavorani propbeue: ttloaqoidoro qoiboa dabaiur, io aomiotom Doi ooom qaidom, in qao horoo io plaga facloa eai, conoomna (14), ad uUIluiem oororo (oon ooim 8ci608 forre imbecitliiaiem " , io pullo 68iiue(16) indig04 Deoa ab bominibua wrvitulem); lypom 80d6OJ roprobatos lapie ab diflcantibus (17), aotoin coaloatium O84ond608, qoooiam oondom po- 04 8ico4 ad Tictimam addooloa ol por exlerai bomo por propriotn visom Yidere qox aoot taooionofli maiuium diaooWona qoidom AmaJec Dei; ot imagiooa oorom qoa) suot io Eccloaia prav- ooojgrogana aoiom disporooo fllioa lorminis leme figorana, ui flrma oa quas aecondara ooo 684, Bai in ovilo Pairis", ot c rocommemoratos rooriooOd68; 64 propheilam fuiurorum oooiinona, ot dirom aooroni qol aoie dormiorani, ei doaoondeoa 866T64 homo, pneaoioio 6886 omniom Douio. ad 608, oli 6ruerot ooa 61 oalvarei eoe (18). aobminisiraiioois lo mooaora onioaoojaaquo parlia, fncfotoontom oorporie fooit, io difioatiooani soi ha oharito46 *. > Pott doiodo 64 omoia aonno ei oonstabfe, ai el8cripleras dil!f6nl6r legerit apod
9 4 9 9 9 M f 9 9 Tt
compactom et oonooxom, 6t por omnom joncloram
" G 6 0 . I . 5 . Joo^.^5. Ephoa.?, 5,6. "Ibid., 16;Colooe.n, 19. Sop.cap.XXVI. "Cap.IX ol8oqq. "Cap.LIU. Cap U V . Rom. , 25. Cap. L V . Cap. LVI. I*a. u u , 5. Zacb. , 9. " Paal. CIVII, 21. " l a a . LIH, 7. Exod. xvn, 11, laa. , 12. Jerom.kLii,10. mtoam; in alns, caium et ruinam. 8od ooalra lectio C lom Det priori loaiaroonlo coocurTalos homlnoa foi886, ad ulililalera, non ipsios Dei, aed booiiooai inagis congraii ad praecedeniia.
9 4 9 9 9 9 94 9 9 9 9 9 9 T1
99
99
Aoritfai** itwluitm. Qoui dioorei; 8l Deu8 boJfotfMi, ox Claroin. poôi. (11) Pater. Vocom ommum addont Feuard. 61 mino8 sub legum susrum jugo conoi, nou quod Grab. cooseoiiooto Voes. Sod repugaant Clarom. ooram eorviiuio iodigoal, oed qola oorum utKaliiqoo ooinos codd. uim excuai, lura maoo exaraii; lilaii conaoliu Suraioaiini nimirum hic repeli4 imo ot ipso Irooaeooqui aopra lib. u , cap. 2, o. 6, aocior noater, qood aopra capp. 44 oi 45 fusiua lib. IY , cap. 20, n. 2, 64 infra lib. cap. 18, n. 2, explicuit. Naro po&tquam oatondil Leom humanU banc YOCOIII lo omuibu codd. omittlL Yide qu obsoqoiis baod indigeniem, ulpoto au&mo divitom, perfecliiiii 64 indigeolU ; eed senrioolibas eibi aopra lib. , cap. 2, n. 6, adnoumroui. (12) Omnn. Et per omma addonl odiu. cum
ipsoram ; non enim, inqoil, iudiott Dtus 4 (10) Ei Mow*e$. 8ic pro ip*e Moym, ?ol ei ipu
beueficia prabdUloraiii, omni comditioni congrut*
jU8, ucundum potl.
Aroodol. Merc. 2 , ooii agooecunt vero codd. Clarom. ei Voas. uli uec aopro cap. 20, n. 2, 6X* 81601 in ullo exerapiari. Nec miram quod inierduio oddai, iolordiim omiiiai oao vocof Iroosoo: ploromqoo ex meuioria cilal. (13) Secundnm o o8 .1u recleClaroro. lo Fooord., Grab. ol oou Anglic, Hcu*dum quod; in aliia pe-
Um 61 opiAOt legsm cooscripaieae; uim oap. 45,

n. 2 , oonclodil qood, ubi coimrn $mmi laraeliia; tM OUUU factionem, et rttem $uni aniam tui$ to jEgyptum, $ervi pro liberit concupUcenitt e$u apium concupiscsnlim tma* acceperunt reliquam MrrtloU, Dso quidem oo ab$dndi*iem i * umiulis amum
f 9
jugo domnanum eii. Quae mlro noeiram loctioooio conflroiaoi: nam qood dicit bic legoto io ureitmlii
9 9
f) jugodominanUM cap. 32 vocat lesUuteoloio iUo* (44) Cuncurwin*. Hanc lecliooem orui 6x cod. CUarom. in qti6 iucaule qoidoio acripait librarioa qrnibns dabalur, i* ieniiutit* Dei eotuurvuus. ccmturrans; haod dobio Umoo qoin pro concur* (13) Vers spiriuUU r$cipii*$. Claroni., $pirit*U$ wami ; Greco . lo aliio otonibus codd. Vite recipUns. (16) Atfte. lia o i Clarom. poaoi pro aaioi, qoia corrop4o 01 8iiio 86080 l6gllor cencmrreni ; quod 6iiam recootior quia, sod imporiloo, emendaior, iu eupra lib. , cap. 49, o. 2, kaboior, $uper pmumm ood. Clarom. auperocripu liticra $ super iegi vo- asitiat aueuden*. (17) Ab asdilUantibuM. Ab onillonl Eraa., Gallaa. loH. Goooinaoi auioio oaso uoeiram leciioiieui deoooo8lral ipeo conloxioe.ad queui apprlmo quadral Feuard. (48) Et iatvara roj.ibec doaool lo Claruw.64 Yoea. Wt4*ncur9ani. l d YOJI lrouacus, in aorviiu-
1073
CONTRA AARESES U B . IV.
074
Sooandoni aalom, in quo aapor mibeo veoiei , shmeai aoniooila sua Unigonito donaoloa, propriam vero Vorbo, ot alloram Gbrialo, altoram vero Salgopordaceoa diom qoae ett eictUclibaoae ardooa", valori; Su nl aoooodaoi ooadioootor qoidem ooinia t percotieoa lemin verbo orie eoi, 6t tpiriia p6r oaao qoui uoom, ooomquomqoo autem ipaorooi bbia tua inlorfiokna impfoe \ 6t vontilabraoi in aeparaU lololligi, ol propriam oaboro oraiMionooi, minu habeol, 6t emoodana irean ansm, 61 iritiaoeoodooi aoan conjogaltonem. Lingoaa ilaqoo eom qoldom in borroon oolligooa, comboreaa aooorom viddteet aolaa io onitaion oouiaso (25); 1601 paloas igne (19) ineielingaibili * \ aootontiam voro oorom ot aootam quae profaoda 1. Examinabilaalora 6t doctrinam Maroiooia sont acratari, doddoolom ab ontlalo, Inoidoro !n qoomodo aooiplat dooo dooa eaae, inflniia dUtanaBokifonno Dd jodioiom, oom do bls, qoa) aibitia aaparatoo ab iovioon) (20) V d qoonadmodora meiipd adiovoooront, taiorrogabaoiur a Chrialo; boooa orii qoi alieooa homiooa abtlrafait ab oo qoem ot posioa oaloro qoam Ploroma Jooum qoi fedt, 61 ad aoom advooal regnom ? 61 qoaro booitas ojoa dofioil, noo omnos aalvana ? 61 qoaro dioool, ol omlaaioooin ojoa poel dlmiootionom aivo defeolionom, ot proptor eara paadonom qos faola droa homiooa qoidom bonoa videlur, in ipaom 6Si io Sopbia, aomotipaoa obsiotricaloa oaeo affiranlon, qoi focit homlnoe, injosiUsimoa, aoforona
f T n 9 9
xoinoa, ai altorioa Patria exjitlit, bajm oonditiopja, qoas ott aaooodooi ooe, aooipiona paoooi, aoon oorpoaotao (1!) confiiobaior, et tomperaiDontom calicia (22) aoom aaDgoioom oonfirauvit? qoaro ao Viliom bomioia conOlobaior , si non oaia, qoo) ex hooiioo oal, generatiooem anaiinoiaaoi? Qoemadosodom autom ei poccata oobia dimiiioro poierat, qnae noatro doboamoa faotori ot Doo ? Qoomodo aoloni ot cam earo non oaaol, sod parerot 2 7 1 quati homo, crudfiioa 6al 6t 6 latere 6jna puncto aangoia oxiit ot aqna ? Qood aolom corpoa aopdiorani aopolioroa, 6t qoid iilod orat qood aorroxit a mortoia ?
ab 60 qu* aont ojoa? Qoomodo 'aolam joato Do- maou Accosabit aoiom oos Homorot proprioa ipao propheta (24), a qoo erudill Ulia iovonoroni, Ipao dicente h*c : c Inimicut otl onim (25) illo inlhl simililor alqoo foroa iofororon qol aliod qoi* dom abacondil lo oordo aoo, aiiod aoiem onarr a l ' . *Jodioabil aotem oi vaoiloqnia pravorom Gnoalicoraoi, Siraoois ooa Magt discipoioe oaiondooa.
9
4. Jodioabit aolom ol Ebioailaa: qaoaaodo poaaooiaaWari oiai Dooa 661 qul anlolem illorom aopor lorram oporaina 681? E l qoomodo (27) boroo Iraneiot in Doom, 5. " Jodicibit aotom ol ooa qoi sont a Valontino C X * ^ * * ^ * P ) omnoa qoia liogoa qoidom confllenlor onom Doom ^1 - 8i noo Dooa in horai: nom(28)? Pairotn, et ex boc omoia; ipaum autom, qoi fodl omnia, dofeoliooia tive labis rraotom 6886 dkoni: Qoomadmodom aoiom rdioqool mortia geoorailo. ol nooro Domioom Joaom Cbrialom Pilioro Doi ai- nam, ei ooo in novam goooradooom (29) mire 61 XDiliter lingoa oooOlooloe, proprlam qoidom emiainopioalo a Dao io aigoom aoiom salolia, daiam 4, 'Avoxpivcl \ (26) * 6 c I 6 6 \ ;
9 1 v g l 7 6 9 9 : 9 9
1 ^ 9 9
- i V J l * J* J ? J \ 2 ' lliad. ix, 312, 313. Cap. LIX.

a n v
A A C B
to-f*.
* Maiib. , 12.
"
Cap. LYII.
r
Ti
C a p . LYUI.
(29) Si non ta aiioium.Sopple ilerunr, (20) Stparatut ab tnviam. Qoldpiaai poai baso ifooMoi vd aliquid bojoamodi. Quto aoqoonlor, d06886 froaira aoapicalor Gallaa. nonnibil obaoora soiit. Hio onom alqua altarom (21) Eue... v<um. lo Eras. ol Gallaa. d668l O M , verbum exddiaae poui Grabios, ac Irancom iia oi pro tuum legiior i a i / forte 8cripei886 ; Si non in novam 4ngrationem ... 2) Tmpr*m$ntum catieU. Mitiutn caticm roq**ut /fdtoi, eam ncipiat, cal lio. T , 6. 2, n. 3, qoia ax iradiltooo apoalolioa quoi fid$m, *%. Al fallitur vir p^rpoiooqoe Ecclaaix calbolicas uau vioom oonaodo6lls8irou8: nlbil oxddif. Idqoo mecom ollro faorandom aqoa miaooior. lebiiur quia<jai8 ailonderii, h c : qum tir(23) Jn unilatm cu*i$u. Snpple, Htfutt, planum gine per /Idm ngeneraiionfm, per apposilionom e*t vd quidpiam simile. iVenioiialral Ironaoa Ya* iiil6lbg6oda 6886, oipoio ab Irenaeo addiu oxplileniinianoalingoa qoidom cum CatbolkU conaoii- oandi gralia qnid ail oovo de qna hic i re, m6nl6 vero diaaonlire. eerrao osi. Sic igilur conalruenda pariodua: Quem(24) Propheta. Alii pata. Alluderc tidetor au- admodum * retinquet homo moriis getteratiocior ad bsec Til. i , 12: . nem, $i non Iransoal in notam gmraiionem mire (25) lmmicui ett $ntm eic. Yerba aoul quibus a Deo, in signum ' ialuth datom; Adiiliem Ulyeii, molia ox Agamomooois parlo pol- earo videlicei ^ quat eii vugine licooii, ai In ojoa graiiam rediret, rapoiidooloax fidem f Per virgioeni aolom bic inlelligil aocior, exhib6l Homeros titad. ix, 312, 513: noo B. Mariam Cbriali mairooi, aod Ecclesiani, uii * & * coneial ex loco parallolo infra n. 11 : Verbnm curo
n
u % % 9
(19) Ign. M.yinioiu.
tpu puram feat, elc. Nec eiiim bacc appoailio, eam bseo d u i Tbeodoretoe dial. I L qu(r repeneral homities in Oeum. ulli alieri, qoam (27) Elauomodo. Grseca sooani, autqnomouo. (28) Sl in komiium t Sopple 6X Gneco, Ecclesise, convmire poi68l. Iremiil, vd qoidpiam eimilo.
erit Filiu* hommis, puru* puram aperieits Or ' kxtporpkr. ypeclr, . vulvam, eam qua* regtnerat komhtu t* Deum quam (26) *Araxptr8i '&. Graeca
9
1075
S. MENiEI EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYIUS

, f
1076
qtiae e*l ex vlrgine per fidem, regeneraiiouem ? Vel 6 . Judicabil aulem et pgeudoprophetag (56) quaro (50) adopiionem acoipienl a Deo, ponnanen qui iion accepla a Deo prophftica gralia, nee Deum les in hac genesi, quae est secundum bomiueni in limenieg, sed aut propier vanaro gloriam, aul ad hoc mnndo? Quomodo auiem plua quam Salomon, qiueslom aliquem , aut ei aliler gecundum operaaut plug qiiam Jonas habebai, et Dominus eral lioneiu mali gpiriiug, flnguni c propbeiare, meaDavid, qui ejusdem cumipsie fuil gubglantis? Quo- lienles adveraus Benm. 7. ! modo auteni euin, qui adversus homines forlis 272 7. " Jadicabil erai, qui non soluin vicil bominero, sed et dciine- (57) auleiu et eot, qui acbibai eum eub aua polealate, devicil, el enm quidem , smataoperanlor,qai saal qui viceral, -vicii; eum vero qui ficius fueral, ho- , inanes (38), non habeniniuein diuiigil, nisi superior fuisset eobomine, qui - les Dei dileclionem, fueral Yiclui ? Melior auteni eo bomine, qui gecun- , auamque otiliialem podtmi simUiludinem Dei factus est, ei excellentior tius consideranles quain quisnam stt atir.g, nisi Filins Dei, ad cnjus giiuili- unilatein Ecclesi : ei ludinein faclug est bomo? Ei propler hoc in flne propier(59) modieas ei (51) ipse ogiendil elniiliiudiiiem : Filius Dei faclug quaslibei (40) causas maesl bomo, aotiquam plasmalionem iu semeiipsum \ gnom ei gloriosum corauscipieug, quemaduiodum o*leiidimus (52) in eo , pus Cbrisii congrfodunl libro qtii e*l boc superior " ' , * el dividuni, ei quantuin , in ipsis esl, iulerficiunl; 5. Judicabil anlem ei eos qui pulaiivura inducuni. Queinadmoduin eniin ipsi vere se puiani dis- \ pacem loqucntes, el belputare (55), quando magisier eorum putalivas fuii? , lum operantes; vere IIAul quemadinodum ilnnuro quid babere poggiinl ab , - quanies culicem, ei caeo, 6i polaiivus, ei non verilae erat? Qtiotnodo au- . nielum iransglulienies. lem ipgi saluiem vere parliciparepossani, si ille, in Nulla enim ab els lanu quem credere s dicum, gemelipsuni palaiiruni poteslfiericorreclio(41), oeietidebal? Putativum esl igitur, et non verilag, , quanla et gchigmalig omtic (34) apud eos : ei nunc jam qua?reiur, nc ... peroicieg. Judicabil anforte cum ei ipsi bomines non gint, sed ntuia ani- iem ei oinne* eog qui siinl exira veritaiem, ld malia, bominum umbra apud plurimos perfe- etlqui sunl exlra Ecclesiam : ipse autem a utmioo ranl (35). Judicabimr.
M
" Cap. XVI, n. 6, et cap. XVIll, n. 1, 2. Cap. LX. Cap. L \ l . (30) Quam. Eras., Gallas , Grab. AruudeJ. ei >lerc. 2, quemadmodum. (51) /ti (ine. Sic pro tu finem. mi pcrperam babeul omnia cxeniplaria , emendavi ex loco penilua paralldo, lib. v , cap. 1, in flue, ubi allegaiift Ge
Cap. LXII.
noial Feoardenliiis, Exieiinial ?cro Grabius Monianislas poiiiis sive Gaiapbrygas perslriugi, quorutn tecla louge bieque spargi coeperat, CUIII Irenaeite hunc l praKedentem teriium librum scriberel. Sed quidni utrotquo respiclai auclor nosier? Uirisqno tittsecs verbis : Faciamut hominem ad imaginem et enim apprime congruuiii characleret bic notaii: siiuiliiudinem noslram, sialim subjungil auclor : Marcoeiis quldein, uli liquido consubil illi qui ta Kt propter hoc in fine non ex voluntnle caiitti, neque lcgeril qua? de iis scripsil irenacua Ub. i , cap. 13; ex toiunlate vin, ud ex placito Palri*, manus *}'* Moitlauielig vero, uli paiebitei qui vel oculos ioje^ efrum perfecerunt hominem, uii fiai Adam secundum <xr\l in veterum qaorumdam auciorum, qui baereimaginem el iimililudinem IHK licos illoi gcrlptig confntannit, rragmetiia,qQae con(32) Oitendimui. Edilt., diximus. gervavii nobig Eugebing Utffv Hnt. etcl*$. capp.16, (33) Vere se putanl disputare. Negat, iiiqnil Gra- 17,18ei 19. bitis, doclriuas alûe arguinenlalioiius uKriiin hae(37) AraxptrsJSi . Graeca luec e mts. Joannia reiicorum, Marcioiiilarum videlicol, aliorumque Damaccm Parallelii xeerpla vulxavil Halloixiug Doceiarum, in veriiaie fundaiag esse, gi Servalor iu VUa /rtnei, pag. 497 el 481. Yoceiu vcro nosiei phaniagma fuii. Forleeiiim loquela, pertude " ab eodem Daniasceno addiuui anie , ad exltrna specie, boininea delugii; cujus lamen complendam xeosoin, omlgimug. verbig omuig Gbrigiianorutn doctrina imiililur. (36) Inanei. Sic niss. oroues cum Gratco (extn. (34) Omne. Feuard. ex vcteri cod. iniuug recle, Erag., Gallag. ti Feuard. perpenun, 9 n v A
omnia.
(35) Perferant. Sic auliquiores ac mclioris noia? cMjd.,veiug Feuard., Cliiruui. el Vo&s. lu Eras., Gall., Feuard. edill. ac Merc. 2 codd., proferant. Quid babeat Arund. cod. baud dicere est, siquideui scribiiur illud verbuni cuin abbreviaiionis nola, adeo ut iucerium sii an legendum sit perferanl, proferani, vel praferant. Posieriug qu.dem et legere l scribere Grabio placuii, quod el ipse maJlem, si polior suffragareiur auclontas. Quare luliue est iriuin anliquioruin codd. leciione giare, qiu& licet iuhius Laiiua, noti iiicoaiiiioduin (auien scnsuin babei.
u$$.
(59) propter. Goleleriut io oolig m inierpolalam Iguaiii Epinolam ad Smyr*am cap. 7, legetidam conjicii, ei qui propler; ged pronouiiuU addilio baud neceaearia. (40) Qua$libei. Hinc emeodandug lexios Gnacus, ei pro lcgciiduin , ot recle mouuii idein Coleleriuglocomox cilato. Sicinfra lib. v , cap. 30, veriilur, quodli9
bei ptriculnm, i . e. non Uve peHculum : ei paulo
auie, , pamam modi~

cam.
(^/) El p*fiu'oprophcia%. Marcosioi baec ferire ad-7^?, luclius quam alii, correpuo.
(41) Correctio. l u Glarom. ei Vosa. jvxu Gneeuoi
1077 ... ... , " , , , * , , ' , \ ' . ;, .
CONTRA UBESES LIB. IV.
1078
Omnla enim oi consUni: cllooig moooa, quod eil pretiotius qaam agtutto et in unum Boom onini- glorioaius autem quaro propboiia, omnibus auiem poientem, qoo omoia, reliquis cbarigraalibua guporaaioonUoa. fldes iologra; et in F i 9. * Quapropler Eccletia oinoi io loeo ob eatti lium Bei Cbritturo Jesum qtiam babei erga Beuro dileciionom, moliitudinem Dominuro nostram, per mariyrora io omr.i lempore praemiiih ad Fatrem; quem omoia, el disposi- reliqoig aulem omnibog nou laniom non babcnliliones ejui, per quag bo- bus (49) banc rem ofleodere apod te, sed nec quimo faotoa est Fiiios Bei dem necegsarioro ease diconliboa Ulo aiartyriuiii; (42), sentendafiraia,quae esse eniai martyrium vferom aeotenliato eorum (50): est in Spirilo Dci (43), niti i unua, aol duo aiiqtiando, per omne lemptis qui pneslat agoitioneoi ex quo Bominua apparuit in lerris, eum mariyribus verilalig, qut dif posilio- noairis, quasi et ipse oitsoricordiara consecuttts, net Palrie et Filii expo- opprobrium gimul bajolavlt oorainig, ei cooi eis aoii (44),secondotn qnaa ducioe esi, velol adjeclio qoadaoi donau eis. Opaderat geoeri boma* probrinro oritm eoraro, qui persecuUoncai paiiuntur no (45), qaanadmoduoi propter jualitiam, ei omoog poeiias susuncni, et mortiHcaolor propter eaoi qtia* eal erga Beum divoli Paior, leetioneni, ei confes&ionem Filii ojog, sola Eccleiia 8. , 8. Agnitio vera est , apoalolorom doctrina(46), pure aoalinei (gaepe debilliata, ei gtaiim augens \ aotiqoos Eccleai gta- menibra, et inlegra fieng, quemadntodum ei lypog iua,ia ooivorao mondo, ejos, qu* fnil lllius L o i , aalis tigmooluoi)": simililer veieree propbeue aoatioenios poraecolionero, ... et cbaractor corporif quemadinodura Bomioui ail.: c Sic euim porsectiU Cbrieli secttttdom soceessioncs episcoporum, qoibu* Bli eam, qoa in unoquoque loco est, Ecclesiam aont propheus, qui aolo voe fuerunl *; quotradidoroot: qo* pervenit utqae ad ooa cuttodi- niam noro quidom, aed idom Spiritoa requiesccni tione (47) sine ficiiooo Scripioranim iraclalio (48) aoper oaio, ab hia qni noo recipiooi Verbooi Dcl, pleniggtroa, noque addiiamenium neque ablationem poraeculionom palitor.
B
rocipiooa; ei loctio iine falsatione, et aecoodum Scripioraa oxpotilio legilima, ot diligooa, ol aine pericolo, et aioo blaapbemia; et prscipuum diloM
10. Qood quidom prophelae com reliqoia, qtia propbeubaat,otbocpropbeUvoruoi,S73quoniam aoporqooscouqoo requieveril SpirilosBol, oi obedi
,T
Cao. LXIII. "Cap. LXIY.

9
Gen. xix, 26. Maltb. ?, 12. Cap. LXV.
(42) DiiposiihfUt eju$ per quat homo factu$ eti
Fuiu$DeL Sic exacte joxia Gnecum veios Feoard. cod., GUrcmoot. et om. Anglio., ona eum odit. Oxoo. At io aliig omnibug editl. viiioge, dupovtioni$ eju$ p$r ooem, vel oaom, facius e$t hamo Filiu$ Dei. (43) Qum t$t in Spiritu Dei. Grsec., tt in Spiritum Dei.
t
barcquo proindo do illig (ooo illa do bac, qood Gra* bium fefellii), ceu eOeetos do caiita, prdicaior; quod quidooi iropl geona baud adoo ioaoleoa, ui leeioroHi altentuoi coiilorbaro valoaL txpono, elo. jl (47) Cuitoditiotte. l u veloft Fooard. cod. et Vosft. (45) Seenndum quat aderat genen humano. Graeca Glaroio., cu$todiuo pro qn;i in lierc. 1, ogcilaos tooaul, ucmndum unamquMmque genermtiotum inUr librariug acripgii, c**todiio. Editorog voro gcripêkomines. runl custodUa. (46) Agmiio tera e*t apoitotorum docttina, eic. (48) Tractatio. l u Glarom., Arund., Voo*., velog Muhum hiaaliigqoe lurbatum ae foiggo falotur Gra- Feoard. cod. el Grab. Alii, traclatiow*. Haec ver bios, quod qui capitig bujng mooibra cohaererenr, Itafcooglroooda: Agnitio vera t$i tractatio plemsao do agmliom tera dicl possol, quoil ait antiqHug sima Scripiurarum qum ptitenU u$qu$ ad nos CMJ/
9 9 %
9
(44) Expoiuit. Graece, , qtiam Yooem mouodam vtdi Cotolerioa . III Monumeni. Sccte$. Gr<rcat col. 676, , god cilra ueecggilalom : oam, ot roclo obaorvai Grabiua, oi vulgata ipaa lexica doeeol, verbum 6 irt botia aigniOcaiiooe iotordom accipilurpro ptrv*l9
lut: turo deioom io qno vera agnitio aita sit, el tiiboa ebaracioribug a falga Gnosticoram agoiliono igunguaior, explicai Iretiaeog. AgitUio vera, iuqiiit, 04 eat, quaj ex aposloloruio doelrtna Ouit, ei ex anliqoo Ecclesia* gtaio , ao obaractero corpori* Cbriaii, Eccle&ia? idelieol, socoodom gaccoagiono epigcoporuin manat, o i c , qua*quo cbariiatis munero praecipuo, aeu Ecclegia unitaio uiliior . gou,
9
quod Idem ogt, apottolorum docirina, aniiquu$ Eccle$ie* froioa, elc., ac charitas, suot aqnitio vem
EccUtiat , otc., prvapuumqite dileciionU ota-
ditfotH iine ficiioni.
ftaa, non vidoret: donoc laodooi adveriil, verbum a Graeco loxio aboaao, aiqoo iau hic ooo do ogidiiooe prstdicari, aed digiincto roceoaori Un*
quain ea qtiae homini in Eccluia viventi constare, gou
(49) Non tantum non habenlibut. Solog Voss. cod. ontiitii ooa lanium, queni Uiueti erraoleoi aoqui Grabio plaooiu
(50) E$$4 enim marigrium verum $enlenliam to-
pnesto oato dicii uliima oooiori prsecodenlig poriodug. Aljpaolo laciliua lurbator vir dociug : ooqne oaim dlflkilis adoo opera* oat geciiooia bujug mcmbra geoum colligaro; ooquo oa ox oliima pnecodoolU oomeri porlodo ooetero jovat, imo aveilero ueceaaiioi oat. Nimirora gigillalim ooarralia omnibog, do quibo* sootonilaio forot $piri(a(it dUcipm-
rum. i u reclo Clarom. ei Vo*g. Erag. voro, Gallas. oi Feuard. perperam eiaioo aeosu, *tu eorum otartyrium otmai $ecututum untenliam eorum. lo vei.
Feuanl. cod. beoo quideiu bbeloreaioi pro eorttm, aod malo ucumdum. li\ Arund. ecooirario ac Merc. 2 recie omiuiiur tecundum; god wale eormo pro tnim logilor.
1070
S. lRENAf EP1SCOPI UJGDKNENSIS ET alARTYfilS

1 9 9
10
varlnl VerboPa(ri8,etsctindtnu virlutmserrterinl Elqai dicunl: c Speciotus forma pr filils faoasiei pertecntioneni paiientur, ct lapidabuniar, e occi- num. ; 61 : Unxit te Daoa, Daoa luaa oleo teaiar. hi semetiptis enim h;rc omnia pncSgura* tolUi* pra cooaortibot toia. ; > el : c Aetingare banl propbeue, propicr dUeciaiicm Dci, ci propicr gladiuro ttium, potenli&gune, cirea femnr Uiwn (57): Terbam ejot. Cuni eniai ci ipsi nicmbra asaeiii specia taa el paJchritadlne taa et intende, et proCbriali, unuaquUquo eorum gecundum quod crat apere procede, et regoa propler wiiatem, el maontembraoi, aecundura hoc ei propbciationein ma- auetttdinenit et joaliliam ; 6t qweanqne aba nifestabai, omnea el multi anum prxformanlc8* ei ulia dicu eunt da ao eam qo aat in regno apaea quse aunl uniua anuuntianics.Quomodocnim per ciera ejua et decorem, el axsulutionem supereonoaira mombra operaiio quidem univcrsi corporis roscantem, et aapereminealioreai (58) ommbaa ostendilur; ftgura autem lolius botnini per anum qui regnaalar (59) sub ipao, eigniQcabant; ot qvi inerobmm oon osteodiiur aed per omuia : aic et andiaDt,concapiacerent ibi invaairi (60), ptaceniia propbetaeomnesquideiD uituro praeflgurabani; unua- facientea Deo. Qoi iteram dioaalea : c Homo eat, 64 quiaque auleni eorum secuodum quod erat rocm- quia cognoacet eom ! ei : Yanl (01) ad probruin, seauudum boc ei dispositiouein adimplobat, phetam (62) el peperit ttlium , et vocatur (63) ct eam qua? secunduoi illud membruin erai, ope- nomen ejoa admirabilia, consillariu*, Bena forrallootm Cbriali praeforroabat (51). 11 Quidameniin in gloria Tidentea eom glorio- .... i x qai tnm ex virgiae aam ejoa apqd Pairein a dexiris converaaiiouem (64) Eminanuel praadicabani videbam alii saper rnibea, queoiadmoduin F i , adanitioaeiD Yerbi 0ei lium bominis, venienleai " el diceoles de eo:Vi- ad plaama ejua maaidebunl in quem companxeruni ; > advenlum ejus * flaalabanl: igniflcabaiil, de quo ipaa a i l : Putae, cam Filiue quoniam Yerbum earo erit, ei Filioa Bei 1! bofeomiois veneril inveniei fidem super lerram ? > minia (prnnig pure poram aperiens vaWaoi, eaa Be qtio et Paulua a i i : Si laroen Jusium eai apud qiia) regeoerai horoioaa in Beaoi, qoam ipae paBenm relribuere eis, qui tribulanl vos (52), iribu- ram facii), el hoc fadug quod ei nog, Dena iorlia laiionem; el vobig qui tribolamini, raquiem no- gl, ei Inenarrabilo habel genos. E l qai dicaal: biscum io revelaiione Bomiui Jesu de coelo cum c Bominos in Sion (65) locotog est, et da Jaruaaangelia virlulig ejus (53), el in flamma ignig . > lero dedil vocero saam ; e l : Noloa in Judsa AHi vero judicem dicenies euro, et diem Bomini Beog ; > qui In Juda?a adventom ejaggigniftcabam. lanquam clibanum ardenlem,qui colligil irtlicum C Qui autem rursoa dicunl: c Ab Africorenire in borrea, paleas auiem comburel igni iaexglingui- ei de monie unibroso el 6ond6nao ; advaBiam bili , comminabaniur eig, qui increduli eranl; 6]ng, qui 681 ex Beihleero, dicebanl (qoemadmoduai de quibug el ipse B^roiuug aii : < Abite a ine (54), oeiendinius ia 60 libro, qui 681 ania hunc ' ) ; nndo maledicii, in ignem aeiernum, quem praeparavit 61 is qui prseeai, 61 pascil populuni Palris aui, voPaler meiig diabolo et angelig ejus *. > El Aposlo- nit. Qui auiem dicunt: advenlu (66) ejtis qoaroadlos aulem simililer a i l : c Qui pcenag dabuni inier- modum cervug, claudus aaliei, ei plana eril liailus aeiernag (55) a facie Bomiai, et a gloria virlu- gua mulorum, 61 aperionlur ocoli cacorum, 61 aoiig ejus, cuin veneril gloriOcari in sanciig suis. et res aurdornm audienl , > 61 maoue dissolulx (67) admirabilig fieri bis (56) qoi creduni in eom . > el genua debilia firinabuntur ; e l : c Reaurgant qai
99 9 9 9 9 9 1 9 9 a 9 M 9 9 99 9 1 9 M 4 1 M 9 M
" P s a l . c u , 1. " B a n . vn,15. Zacb. m , 10. Loc. ivm, 8. " Tbaaa. i.6et86qq. * Maitb. . 12. Mauh.xiv, 41. II Tbess. n, 9, 10. P 8 a I . X L I V , 3. Ibid., 8. ibid., 4 5. Jereai. xvn, 9. ba. vm, 5. lea. , 6. laa.vu, 14. Joel. ni, 16. 'Pgal. LXXV ,3. flabac. HI, 3. ' Cap. X X , a . 4 lea. xxxv,5, 6. * Ibid., 5.
4 9 9
t9
9 1
91
9 9
9 9
(51) Praformabat. HaClarom. elYoss., niai quod (59) Regnanlur. Sic Clarom. meliug quara abi boc librarii ncgligtfiitia gcriplum, reformabat. regeneranlur. aliis, propheiabal; ei in posiremis Erasmi editl. (60) Vl qui avdiunt concupi$cefeni ibi inveniri. pessime, oporubat. Clarom. longe aliter, et gui audiunt concupUcetUi(52) Tributant voi. Sic Claroin., Arund. el Grab., bu$ inveniri placentia, eic. jnxia Aposloli lextum. Caeieri, tribulanl no$. (61) Veni. Feuard. in oiarg. ei cod. Yoaa. vtnit; (55) Virtulis ejus. Eras. 61 Gall., virtuth Dei. quomodo eliam brabeni Cyrillus Alex. 61 cotlex (54) ai6. Besunl in Eras., GalJ., Arund. 61 Alexand. in quibus legilur, . Merc. 2. (62) Prophetam. la feiuiuino geuere, pro prophttittam. (55) Interilus alernas. In edilis exemplaribus (63) Vocalur. Glarom., vocabilur. Gnecis legitur, ; in Yulgala Lalina, (64) ix . Gracâ baec allegal interitu cttirnnt. (56) Fierihi*. tu edil. N. Tesl. codd., fieri in om- Theodoreiiis dial. 2, l . Iv, pag. 87, edil. Sirmondi. (65) 1n Sion. Juxla LXX legendum essel, de Sicru uibH$ oxi, elc. (57) Femur luum. Yox tuum abest a Glarom. cl (66) Adventu. lta Glarom. el Yoss. aieliua quaoi Vo*e. alii, adventum. (67) Dmoluix. Edilt. cnm Arund. el Merc. 2, (58) Supertminentiorem. Editl. cuni 4riind. vl ieiolnta . llerc. 2, tUptrimmtniem.
9 y
1 0 6 1
1 9 9
CONTRA RCBBSES LIB. IV.

9 9 4
1081
io mooumonlo (08) aoot moriui ; > o l : Ipee in- C03k>roni aperire storoaa porus, ol inlroeal rex glorias ; raaarraclkmam ejog, quae ett a mortaia Inolialea oo6in*aoeipiei eilaogoorea porubii per Palrem, et receplionem S o eceloe piceooatooaa qua? ab eo carauooe* flebini aoaooilavoruoi. ln eo aolonqood dixoronl: aommo ecrio runt. ogroasio eJos at occurgoa ojoa osqoo ad aommom I I Qoldara aoiooj bomioom iofirmon, ot logloco&li, ot oon oai qoi ao abacondai a calore ojoa ; rloaoto* et gcieolem ferre iofirmiiaieai et teqoooiam iUoc aaaoioplaa esi, oude el deacendil, et dooi.em aoper pollou atia (60), Yoaluraai Hioroooo oat qoi juslum jodieium cjoa effugiat, id ipaom aolymam ; doraom taain pooenlem id flagolla ei anoootlabant. E l qoi (77) dicebaol: c Domiooa aaaxiUag goa* ad palmag*\ el qoeoiadniodoai otem rogoavit, iraaoaotor populi, qui aodoi (78) toper iddoei ad vielimaio et aeeio el felle poUri eborobito eomoiovealar torra ; > parlim qoidem el ab amieia, et ab bia qui proximi raot, derolineam, qoae poat aggoropikmem ejoa faota aal aoper qoi et extaodeaiero toanos per lotaro diem et 606 qui in eoro credideront, iram ab omnibot poabeia quieom inlnobaoior, aabaannari ct malepolis, eimolom ooiverg* lerr adversog Eeolosiam dicl, el pariiri (70) veailnaeoia ejos ei avper vealiprophotabaol; partiio aotoro vetdooto eo do ocalia momum ejoa tniiii sortem", et in limum (71) mor9 ftl 9 9 t 4 9 M 9 1T i 9 9 9 9
lia dodoetojo, 61 onoia u l i a ; ooro qoi aaeoodom cura aogolia vitiolia ojoa commofori ooiveraam lerram, qoemadinodoto ipss a i l : Ewi lorrae atohonioem eai advoolom ojos aieut iotravii in Hio lus (79) magnoa,qoalis noo eglfaeloaab iniiio . roaolymaoi, io qoa et possoa, ol eroeiflxos, aoaiiEl roraoa io oo curo dicil: Quigqoig judiealur (80), noil omoiaquacaoque toutprsdicta, prophoubanL ox adforao aslet; ei quisqois juatificaior, approAlii auiem diceniea : < Romemoratog esi Dominoa pinquet puero Dei; 61: c V vobii, qooolaaa aanoius tooriooram soorom, qoi pratdormieonnooa Y6l6raae6tia aicot vestimeniuro, et tinea eoronl (73) io lorra limi, oi doaeoodii ad ooa, oli medet ; 6t: Hooiiliabitur oranis earo ol erlgoret, ad aalvaoduu illoo"; eaotam reddidooxaliabitor Doroloua aolos io aliiaaimU ; aignlraot, propior qoam paaaoa oat bae omoia. Qol aeficaior, qoooiam poat pasaionem (81) qui cooira loio dixerool: c illa die, dicil Dorainug, oceiouoi fooruni, aob podiboa ejoe aobjieioi Deoa et det aol meridie, 64 orool lanebrae sopor lorram io ipse soper omoos exallabiior, oi nemo erit qui )odie )ocia,et coovertam dies fealoaroatroa io lucium, tiOcelur aotconiparetorad oom. 61 ooivorsa caotica veatra io lamenlaiionera ; 14. E l qoi dicunl, diapoailurum Doum testatneoeum occasora golig, qui crueiflxo oo fuit ab bora lona oovofo bomioiboa non quemadioodum di$aexta maoifoale aooooiiavorooi, 61 quia poateaquam 2 7 4 boe faclum et, bi qui ecundum legem posuii palriboa io Horeb ; oi cor oi api araot dies feati eoram, et eanliea io loelom ei l a - rilum DOTUIO daro bominibos ; et rurgog; c E l aoiiqua noliie ropotaro; ecce, facio no?a qoa) ineoiaiiooem TertereDlur (73) eoui iuciperenl tradi oooc orienlur, oiMkeUs: 61 faciam io deaorio Yiam, genUbos. Adboe otiam manifeaiius hoe idem ot Jer6 io lorra ioaqooaa flumina, ad poiaoduro goooa miaa ostendil, gicdicens (74): c Exinanita 661 q o a eloeiom, populuoi meum quem acquisivi, uiTiriuiee paril (75), Uedoil aoina ojug: occidit sol oi (76), cum adboe mediug dieaegget, coofuaa oai, ei impro- roeag onarrel"; quasaat novi lealaincull liboriaa porium pasga oal: reliqoog eoroni iu gladiom dabo banc raanifesie annondabanl, 61 nofom vinum qtiod in novoa olroa mitiiiur " fldem qua) aal in in eonapoelu iniaiioorom ooram " . > Cbriilo, qua annuoiiavii (82) orlam in eremo Tiam 13. Qoi aulem dixerool oom dormigge, 61 aom* jugtiliai 61 io lerra inaquosatfuminaSpiriiug gaonoro cepigge, 61 resurrexigge, qoouiani Domioug cii, adaquare gooua electum Dei, qood acquigivit, guscepiggel euoa " et procipiemcg priocipibtig
f 9 9 1 9 9 9 t 1 1 t 9 C 9 9 9 1 9 9 9 9 9 9
Jsa. , 19. Isa. u n . 4. Ibid., 5. Zaeh. ix, 9. "Iga. L 6. ha. LIII , 7. PaaL unmi, n. " Psal. xxxvu, 12. Iga. LXT , 2. * Paal. xxi, 8,16, 19. Jerem. x m , 10. Araoa ,0,10. Jerem. xv, 9. Psal. m , 0. Psal. . 7, 9. PaaU XYIII 7. Pgal. XCVIII . 1. Matth. XXIY 21. ba. L 8, 9. I*a. , 17. Jerem. xxxi, 31, 32. Exech. xxxvi, 26. l*a.
1 9 1 1 1 9 1 9 1 9 1 9 9 9 9 9 9 1 M 1 9 9 4 1 9 9 9
9
9 9
9 9
9 9
9 9
9 1
9 9
XLIII , 18.
9 9
Ifatlb. ix, 17.
D (77) idip$um annuntiabant. Kt qui. Teiw iio reetediviao, et oat, ex Arund. el Merc 1, poaoii 69) Asin*. In aliis, astoi. Grab.; giquidero 1nF6uard .64lil .d66sl .7at; io Erag., 70) PartM. Paggive pro diwdt. Gall., Clarom., Vosa. 61 aliaro Merc desideraior. (71) Umum. Sie cum Pgahnista habont oainea (78) Qui udet. Sic Glaroin. juxla gacruro lexuim. iaa. Al Erag., Gall. el Feuard. male, limen. Gaelori perporam, quitwUs. (72) Prttdormierumi: Prmdormierant in Feuard. marg. el Vogg. (79) Eru terrm molu*. Ha?c ox momoria aliegaa(73) Verierent*r. Eorum huic verbo prseAxumin (ur, nam in Evangelio oon terrm motu$ sed In4#oumibu6 edtU. delevi ancioriialeClarom., Vogg. el tuiio legiiur. Merc. 2, ac iogopor com doobos prioribug scripsi (80) Qunquu judicalur, elc Ab big aliquantulum vertirentur.pro convtrtereniur. dibcrepat loxlo CT, quein cousuiegig. (74) Dian$. De Jirutalem, quod addilom videlor (81) Post paaionem, Et auHmptionem omntt aoV a receiaiofibus, oraitlo cuni Clarom. 61 Voaa. doiit ediit. cura Aruud. ei Itero. % owiilool ?oro (75) Qua poni. Stpim addil aacer lexius. Giaroto. Voaa. (76) Occidtt ioi #i. Loco borum soluui ei exstal (82) Fidem qutee$t in Clmno qu&annuntiant. Pariu codd. Qaroin. ei Vosa. ilculaio pet anlofidcmcxpoogo auclorilaio codd*
f
68) In monuwunto* Al. in monumntU.
1084 S. ! EPISCOPI LUGDUNENSIS ET MARTYRIS 1085 nt ?irlotes ejus enarreniur ; ead non ul blaspbe- ipeura praedicabalur, quonitm itovilag Yenlei inmw valura et tivificauira h o m i n e m . Regit enim advenmarent eaiii qui bcc fecii, Deua. 45. E l reliqua omnia quxr.nnquo per iantair. aa- lii8 ab bla quidem, qni milltintor, atrrU pneauniiariein Scriplur deniongiraviinus propbetag dixigse, tur propier apparatiim et expediiionein eorum q o i gpiritalig vere qui eg(, interpretabiuir, uitumquod- inciperent (86) gnscipere soom Dominom. Cnm aeque eorum qiua dicu suni, iu qtiein dictuu) git cba- tom Yenit Rcx el illi pnenuntialo gaudio adinv* racierem digpositionig Domini, el ioiegrum corpoa pleli annt, qui sunl gubjecti, et perceperani cam operie Filii Dei oslendeng ; aemper eumdem Deum quac est ab eo liberlatem, et partfcipaut Yisionera gciens, et aemper eumdem Yerbum Dei cognoscens, ejux, et andierunl aermonea ejne el fruili sunl IDUeliamgi nunc nobis manifegtaius egi; et temper neribne ab eo; non jan requireiur, qnid novu8(87) eumdem Spiriium Dei rognoscens, eiiamsi in no- aiialit rex euper eoa qui aiiDamiaverunt adYentum Yiaslinig lemporibug nove effusus esl in nos, el a e]ue apud eoa videliccl qui senaum habait. Semf l condiiioneroundiugque ad fiuem i ipsum buiiianum ipsum enitn aiinlit ei ea qo prsdicia aooi boea, genug : ex quo qui credunt Deo, ei gequunlur in quae concupiscebanl angeli iniaudere, dooiYii Vcrbnm ejug percipiunt eam quae est ab eo, sabominibus. Itiietn. Qui vero absceduni ab eo, el contemmini 2. Tunc atuem fuisaent aerri mendacee et noti pneceû ejus, et pcr opera sua inbonorani eum a Domino misei, si Cbristua adYeniens lalis qui m fecit, el senlenlia sua blaspbemant eum qui quiilis et prsdicabator adimpleanei eorum aennoae alu, justissimuru ad?ersa$ ac coacervant (85) nes. Quapropler dicebat : Ne pulelia qaoniam judiciuin. Ilic igiiur examinat oranes, ipse tero a reni dissolvere legem aot propbetaa : non Yeni nemine exaniiiiaiur; neque Palrem auum blagpbe- di88oWere(88) aed adimplere. Amen enim dico YOnjans, neque diapoeitioncs ejue fruslrans, neque bis donec periranaeat coeluni ei terra, iott unuin patre* accusans, neque propbelas exbonorana, aut aoi iinoa apex non tranaiet a lege et propbeiis, ab alio Deo dicens eos, aut iieruui ex alia et alia qooadusqua omnia fiant . > Omnia enim ipse fiibsianiia fuisse propbelag. adinipleYil veniens, et adhoc itnplet in Ecclesia uaqae ad con*nniinalionero a lcge prdictaro noCAPUT XXXIV. Advirtus JJarcioniias, ab uno el eodem Deo proph*- YUIII lealamenlum. Qoemadmodum et Paaloa apolat extliiiste ex eo vrobal, quod qucvcunqus de Cart- atobis ejns ail in ea qu* eai ad Romanoa: c Nunc $io novi teilameuli libertate acfutura hominum re~ aniem aine lege jueiiiia Dei manifesUU eal, teatiftnovatione pradixtrunt, in unnmChri$iumnottrum quo impteta tunt omnia, necin atium conveniant. Q eata a lege el prophetia " : Jusioa enim ex ftde vivet" (89). Hoc autem, quoniam juaius ex fide 1. Dicemus auiem adversus oimies baereiicog, et viret. per propbeias pnediclom fueral. primo quidem advergug eos qui stinl a Marcione, 5. YJnde aotem polerant praedicere prophei? el adversua eos qui suiu similes illis, ab altcro Deo Regis adventtim* ei eam liberiaiem qo ab o da dicenles e*sc prophetas: Legile diligentius id quod )>aiur praeevangeliiare, ct omnia qoa? a Cbrialo ab apofttolis e*l vaug,eliuin nobis datuin ei le- facia stinl et serraouem, et operailonem (90), et giie diligeniius propbeias, ei iiivenielis universam passtonem ejtis pnenontiare, ei iiofom teaumeaaolionera, el orouetn dociriiiam, et omnein paggio- tum praedicere (91), si ab aliero Deo propbelicam nem Domini nosiri pra&dlclam (84) in ipsis. Si inspiraiionein acceperant; ignorantes inenarrabiauiem aubit vo bujusmodi engug uidicatis:275 lemPa|rem aec.andam vos et regnum ejus.ei Quid igflur (85) Dominua aliulil venieos cogno- disposiiionea ejus, quas Pilioa Dei Yeniens io lei^ gciie quoniam omneui noviiatem altulit, aemetip- ris impleYii? Neqiie enim casu qnodam bc evesuro afferent qui fueral annuniialug. Hoc enim nbae poletlia dicere (92) Unquara a propbetia
u 9 9 t 9 9 9 9 9 9 v 9 M 9 9
t
1 Pelr. n. 9.
9
Cap. LXVII.
Malth. Y 17 18. * Roro. in, 21.

9 9
Rom. i 17.
9
Amnd. Vos8. ac Clarom., ei caro boc posteriori D cum . Reliqui, tolvtre. qucB pro quam. Sic, ni (allor, clarior evadit (*9) Viwi. Clarom., Arund., Ilerc. 2, et Yetos aeiisiie. Haec iUque, fidem qu* e in Ckritio, per Feuard. cod. vtnf. Sed Irenanim cutn Apoiulo appoaiiionem accipienda suut. gcrip*is*e ^, vfrti, ex sequeuli periodo (85) Couctriant. ln Arund. et Vose. coacerbant liquel. pro quo in Merc. 2, coorctbant. Sed prior ieclio (90) Ei urmoftem, et operationem. Sic recie, oidpraeferenda : iiullum enim dubiiim esi ul recie quid dical Grabius, Glarom., Vtits. et Fenard. in adveriii Grabiut, Ireiwum iiuitaiuin eaae pbrashu niarg. A l bic in lexlu uiale, ei urmone ef optraAposluli Roin.^JJ. tione; nec melius Erafr., Gall. ei Grab. et urmoue (84) Pradtctam. EdilL cura Arund., Otlobon. et it operaiione. Enunieral eiiitn Irenaeoa quaBCttttqiie Merc. 2, pr*dicatam. a Cbrisio geala praedixeruni propbcie, $trmocM (85) Quid igUnr. Novi addiium in edilL ac Araod. Yidelicel ejua, operationem *l pauiouem; quod cam ei Merc. 2. perspicuum adeo ait tuiruiu qui Feuardeuuuui et (96) Jneipouaj. Edilt. euro Voa., incipient. GrabinQi fugeril (67) Novu$. Sic Clarom., Arund. et Vow. pro (91) Prvdictre. Alias, predicare. quo iu Merc. t scriptcmvaiorfttj. In edili. ttovL csuu ( ) Vsftien* tn lerni impUvit. Niqms (88) Dit$olverr... dutolcere. Sic Yeliii Peuard. quodam hac cveni$u potuiU dictre. l u veiu*Fcuard. cod.. Claruui., Vaa*.# Araotf. et Grab. juxia Gnc* cod., Glaroui. Voas. Sed pro bia iu Eraa. ci Galt.
9 t 9 9 9
1088
CONTRA HASRESES LIR. IV.
1086
qoidem de aliero qoodam dicta, similiter aulem lex ei verburo oxieng a Jenigalem, lantaro pateiti ereneront (93) Domino. Omnet enim propbet b*c fecit apud eas genieg, qu eura (99) receperont, eadem propbeiavoront: aed naque alicoi ex vote- ei per eas arguit imprudenii* mulium popolum, ribo eveneranl. Si enim ereniseeoi alicui ex ?e- ?ideior consequens de altero dixiaae propbeiae. Si leribug i*la , non uiique qui poatea foeront, pro- aoioto libertaus lex, id esi verbuio Dei ab apoaiopheussent in noviisimii teroporibos futora hc. , qui a Jemaalem exierunt, auiiuniiatuui (I) Adhue etiam oemo esl neque palrain * aeque pro- ouiversam lerram in tantuni iraogmuiaiioueio fephoiarom, neqoe aniiqoorooi reguin, cirea quem cil ol gladios (2) ot lanceas bellalorfag in aratra proprieac gpecialiler faetum sil aliquid bornm. fabricaverii ipto (3), et in falcea, quas donavil ad Nam otnnea quidetn Gbrisii passionea prophelave- meleodnin fraaienlum, in organa pacifica (4), den n i l ; ipsi auiem ad paiiendam, aimililer at ipsa muureril (5), et jam negeioni pugnare, aed perpraedicia sunt, looge eranl. Ei argomenta aotam qose coaai ot alieram prabeni maxillam ; non de aliquo t sod de oo qui pradicta gunt Boininica paggionis, in nallo alicro alio propbela dixerunl 2 7 6 ficta sunt. Neqoe enim aol medio die occidit atiquo fecit ea. Hic atiiem est Dotniuua nogier, et in boo de vetoriboa morluo, nequa eciasuoi eai veluio esl sermo verug : quoniam Ipse e*l qui arairuui lempli, neque torra mola oat neqoo pelr* die- fecii, el falcem inlulii, hoc esl bominis primam ropue sunt, neque moriui resurrexeront, neque in seniinaliooem, quae fuii gecnoduio Adam plasmalio, lortia die quis iltorom stirrexit, neqne recepios esl ei io noviesimig teroporibus per Verbuns collectam in coelum, neque, com aggumeretur, aperii aunt rructiflcauonem: ei propler boc qui (6) iniiiiim cofili, oequo io nomen alicujus alierioa crediderunt fini coujungebai, et olrorumque Dominus exgigicna, genies, oeqoo quis ex eia mortuug et reaurgeng iu fino quideui aralrum ogtendil, lignutn copuUium aporuit novum liboruifs leaiamenlum. Non igiiur ferro, el gic ejos (7) expurgavii terram : quouiam de aliero , ged de Domioo, in quem coiictirre- flrmuro Verbum oniium carni, et babitu taii (8) ruui (94) orooia prjedicta gigna, dieebaut prophoias. conflxog, emondavii gilveslrera lerraiu. Iniiio au4. Si auiem aliqoia Judanig advocalioncm prae- leoi falcem ligurabal per Abel, gigniflcang juoli aians, erectionem (95) lempli, qu, posieaqoaro geiterig buinaoam colloctiooem : Vide eolm, > Babylonem iransmigraverunt, facla egt aob Zoro- inqiiit, c qaomodo jugtus perit, ol nonio intuelur, u > r d e . babel, ei difceagionem populi, quae facia oat po&t ei viri Jogti tolluntur, et nomo excipii < aep&oaginia annoe, dicai boc esse novuro (egumeo- Hc aalem in Abel qaidom praHoediiabautur, a (9) voro prseconabantor , in Domino aolum; cogooscat quoniam lapideom qoidom lero prophelig , * r--r \~/ - . pluin reutroclam (96) egl lono (adboo eniin illaqtiae teni porGciebantur el in oobig aulem idipauio est in lapideis tabulig facia fuerat, lex aervabator); consequeute corpore auom capoL novum auieoi logUineniom daltim egi nulluro, aed 5 Et adversug eos quidein, qni ab alio Dco ea lege, quae per Moysen data esi, niebantur ogqoe propbelag dicunt ab altero aulem Paire Dominooi ad advenlum Domioi; a Domini aoiem advenlii no- noslrum, lalia aunt apta, gi qoo ntodo tandem vum legtamenium ad pacem recoociliana, ei tivifl- quieacanl a tanta irraiionabilitaie. Propler boo calrix lex in onivergaro exivit lerram (97): c Ex ouiin ei laboramus eas, quas sunl ex Scriplurig, Sion enfm prodiel (98) lex, et rerbum Doroini de adbibere oaieoaionea; ot ipata gernionibug confuJcriiga!om el arguei }opuluin roullum : et concl- laoiea eog, qoaniom Io nobis esi, coliibeamus cog denl gladioa aooa in araira, el lanceag aoaa in fal- a grandi blagpbeiuia, ei a inullorum dooruoi docee, ei jam DOU digcooi pognare . > Si igilur alia nieoti fabricaliooe.
9 9 D S C B 9 M
W
%i
laa. , 5, 4; Micb. iv, 2, 5. * Isa. LVH , I.
4 1
Cap, LXVHI.
intnug recte legilur : prmttabU in notiuimo dierum. D (2) /o ta*tum...ut gi*dio$. ., in ianlam... quod Catu qnodam hasc eveni$$ non vvieslii dicere. Et gtadtos. longe pejug Peuardciitiog utramque leciioneru con(5) Fabricaverit ipse. Sic Clarooiotil., cui qooad
t
jnngeng, gcripgit: veniem in ierrii impievU, prwita- postremam vocem coiigentinnt Anglic. omn. In bil tn nomttmo dierum, Ca$u quodam hatc cveniue Feuard. marg., fabricavit ipu. ln reliqoig minug ooo pottyit dicere. bene, fabncavtrint vel (ubricaverum ipti. Porro
(93) Epencrunt. Era?., Gall., Grab. ei Mcrc I,

evenennl. 94) ConeMfrerunt. ., concurruMl.
! 95) EreciioMtn. PrapoaiUoooio per a Fooard. et Grab. perperaiu buic ?oci praeflxaai expuoxi aucnorilalo Erae., Gailaa., GlaiOOi. Aroudel. et ilerc. 2.
9
(96) Hetlruclum. ., retiituium. (97) Terram. Quenutdmodum dixerunl prookelm
ipie pro oiore rofert inlerpres ad , quanivia paulo ame neoiro geuere usus fucriu Sed ejusinodi gpbalmaia Ipgi baud insueia bunt. (4) / M organa paeifica. Hxc gloasoma olent, ol a lextu, otpoie guperfloa, ablegauda videniur. Per apposilionem galicin inlelligag. (5) Demutaverit. Sic iierum Clarom. ln Feuard. oiarg., demutaw. lo caeieris, dtmutaverimt.
(6) Qui. ., auod.
additur in editU
(98) Prodiet. ., procedtl.
(7) Ej*$. vertero debuiaael

suam.
iuiorprea
(99) Eum. ftefer ad . (1) AnnunliaiuM io. ln pro t$t ex Aruud. et Jflerc. 2, poooii Grab.; olrouiqoo f eru babci G!arom. iieotruio Erag. oiGall.
t
(8) /. Claroiu., Arood., Merc. 2 el Grab, fa/u.

(9) provheiit, Sic pro ia prophtiU posul ex
Gtarom.
1667
8. IRENJU EPISCOPI LDGDbMKNSIS ET MARTYRIS CAPOT XXXV

v
1088
perfecliooU, tk Spiriiut afniliooJa; ia vero qi a Demiorgo, fall apfrllae ignoranlia, ei dimiaatlct/ajra tl < NMM **#, q%m de tarii* Scriplurarum ois, al erroria ei ombne progeoiea; qaeaaadaaaprrncipiit iomminlicibantur VaUntiwiant *l Gnoitiei, w*c proinde propketu (multo minu$ Carfdum fn uno al eodero polnil eaae perfecfio ei dl$4um)parUm * tummuale, patiim m$4ktat$ t parmiootio, agoilio et igooraniia, error ai teriiaa, lox ftm * Dcmurgo ajblot, loaUo$ fm$u. al lenabra t Si aaiem ia proptotia impoeeibite erat 1. Adversue eos rurtot qui xanl a Valeoiino, ai bax ita esae, aad ab nno Deo Terban Domini pnereliqooa falsl nottinia Guo*Uco#, qui aliquando quicooabant, ai adveuiam Filii ejos aanuBtiabaat; dein a sammiiaie quttdam eomm qua auot in nrallo magia Doariaoe ipse nunqoam modo qatdtn Scriptaris potiia, dicla dteunl, proptar aaaMa qood de priocipali, modo yero da aabjeeu demiooraetl iade; aHqoando a medieiate, propiar aaaIretn Prunicam aodaoam (10); molla ?ero a roundi lionafoeiaaataermooet, ai agaiiioola at ifftoraaiia frbricatore, a qvo et niaai aunt propbetie: dldmoa aimol iaeioa magialer; oee oaqoam modo qiidaaa moadi fabricatoreni modo autem eam qai saper alde irraiiooabila eaae in laatam inopia dedaboac eat, gloriflcarei Patrem, qaetnadmodam ipae cere Palrem tiniveraorum qaaei noa haboerii ava ait: c Nemo immitdt conmlaanran veatime&li noti inalrumenUu par qas pore ea, q o raoi In Pleromate, aonumiareniar. Qoem enim iiaebai ut ooo * in vestimeatBm yetoa, nee miuunt Tiaura libere al aina eoauniaiion* ajaa apiritoa qui eat in in ntraa Teiarat . > Igitur aut omaiaioda et Ipai abatiaeant aa a propbeiU, unqaam a Teiaribua ; at dimiBBiione ai ignoranlia faclos, proprie ae aaparailm aigniflcarai votoQialem loam Ao timebat ne ooo dleanlp eoa ab ea novilale q u aaeoodfjai priDcJpalilalaoi eat qaaBdam dtxUae prraiasoa a plorimi aahrarentor, com plurea pore aodiaaeni ea Deoiiorgo: aul raraoa argountur (U) a Dooiao que auni Yariiaift t An ruraoa impoiena erai ipaa dicente c ' ooo milii in airea aibi preparare eo, qoi adveniaui Salvaloris anieres. > nuniiareot (41) ?
9 9 9 9 u 9 9 9 9
5. Unde aoiem aemen Mairia ipaorom poterat 2. SI aaiem cnn hoe venieaet Sahraior, auoa cognoacere ea, qua erant iatra Plerona, aacra* apottoloa mlail io mondBm, pare ad?eotuai ejos meoU, et de h i i eloqoi Siqoiden axlra Plerama annanliaate*, et Yotaulaiem Patrla docentes, in exaiatent Maiar peperit hoe iptoaa aemao ; qnod ouilo cofnoaoDicantea oeque geniium, neque Jodao aolem extra Pteroma eat exira agniuoDem aaaa ruro doctrins; muitomagU in Plaromaie existena dicunt qood eat igaorantia. Qnomodo Igiiorid, prsdicaiorea proprioa deadnaeaet, aDDoniiaotet in bunc mundum futarum (12) adreDtum ejoa lo Q quod erai igaoraniia, temea ooacepiom, agaitiooaaa nullo iia propbeilii q o (15) auul _ .. comrouaicaniea , aunaoiiarepoleralT Aul queroadroodain ipaaMalar a Demiargo, Si aaleni cum estei iolra Pleroma eaque erant Pleromalis cognoteebat aaeraataata, uaaa eal iis propbeiia qoi erani aecuDdnm Iegem informis et inflgarau, qoaai abordYom projaeta ei per eoa oalendii qoa) soni aoa ; mullo magi^ forat et ibi aplala et foraiala, ti ab Horo prohicuro buc veniisei, bis ipaia oaua foiaaai magisuia bita inleriof iagredi et oaqoe ad cooaamroalioneai ei per eoa anuaniiaatcl nobia E?angeHuoi. Jam exira Pleroma paraeverana, id eti exlra agnitioiojUur DOD Petram el Paalom, el reliqooa apotlonem ? 2 7 7 Rursua auitm passioneai Domini lylos dicanl anDoniiasse Teritaiem aed Scribas, el pom ease dicentea extansionU Chrtati saperiorU. Pbarisaeot, el reliqaoa par quos lex annanliabaiur. qua exiensaa Horo (15) formafii aoruro llalrem; Si auiem auoa in aao advenia propriot apostoloa lo reliquif argauniur, non babenlea similiiudiaeia emisilin spiriio variiaiit, ei non in spiriiu erroris; lypi (16)oilendere. Ubienim eursam Cbristm aeeto boc idem ipaam ei In propbeiis facil: aemper enim ei felle polaius esi ? aul abi divUa auni yaaiioieala idipaum Verboro Dei. E i si quidero de principaliejue ? aot ubi puncius esl ai exWii aaogaia ai lale Spirilas fuil aecundaro regubm Ipsorum, aqua ? aul ubi gMtag sangainis audavil? el rellqaa
9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9
Spiriioa locia. ei Spirilua veriuiia ai Spiritoi quaecuoqae Domioo accideruni da quibua dixerant
9
Cap. LXIX.
" Luc. ? 36 57
9 9
)) Audacem. Deeai in Claroin. el Voaa. 11) Annuntiannt. ., pranuntiarcnt. 12) Proprio$...(uturum. Desunl in Voa*. 115) Prophetiu, qucc. ., prophelii, qmi. <14) Arguuntur. EdiU, arguentur. (15) Qua exteiuui Horo. Ita pro quam exten$u$ lloron, vel Aora, ul corrople babeni oiunet codd., emendo, non quidom ullius ms. eodicia aucioriuie, acd ex ipso lreoaeo, qui in aliis locia tisdain Terbis el eodem sensu usus esi. Nain aupra lib. i, cap. 4, . 1, acribii mi$frtum AebamoUua iuperiorem Chrittum, et per erucem exUn$um iua virtule formauc (ormam, elc. Quae eadem repeiii cap. 7, n. 2, circa mcJ. Exlensu igiiur Uoro lormavit mairem
9
Acbamolb. E l lib. , cap. 18,'n. 5: Otrum, inqoit, ti qui ab Uli$ affingiiur urtum Ckrivus, tvperartituus BorOy id $t /lai, et (ormavil lorum malrtm? Quse eadem verba sunl qa* hic adbibet: qoibaa luce clariua demonslraUir noalras leaionia T e r i i a n : cum maxime uihil frequenlius in ross, oii jam alibi raonui, ablali?is in accusadvof, el vice versa parperam addilia aui omiaais abbreviadoois aolU, coinmaiaiis; ac proiude proclive fuerii tciiberOv quam Horon, pro qua Horo. (16) Pion kabentet.... tgpi. Particalam j*m bh yi)cibos praaflxaiD omisi cum Clarom. el Voa., quoriim iosnper aocioriiale lypi pro lypnm cnm Grabio poaui.
9
CONTRA AAAE8ES U B . ff. propbeue. Unde ergo tie m qra ionc qoidetn CAPUT XXXVI. dom ereneraot (17) ioeipiebaol onlonj eTonire, A4 ooo f *od*M Pofra mi$$O$ propkgUi, fo oot Moier, aoi semoo ojos divinavii?
t
f Chriuui aitutfj II.
4. Adboc eliam iopor toe dlconi qoldem a prinelpaliiale qaaedam dicia, confolaii ab iis, qoa) iu Scripiuria do Chritii advoolu reforoniur. Qoc aoiem aioi basc (18), noo jam ooom aeniiont, aed alil alia de bia ipaia respondenl. Si qoia ooim oiporimooium eorom volooa acclpere, soparauni Inlorrogei do aliqoo aonoooo eoi, qoi oxcelleniea aini apud eoa; invenlet aliom qoidom diooiilem do Propalore, id eai de Byibo oaao id qood inierrogoiur; atiom Tero do loilio oroniom Id oai do Uoigeoilo; allorooi vero do Patre omnium, boc ool do Yerbo (19) ; aliorrarauadicel do uoo J E OOO
9 9 9
\
9
f w
1. Quem ooim ooo coofalai Dominot, noqoo b alioro dieore propbeiaa, olai a Pairo ejut, neqoe ab alfa el alia aobacaolla (95), aod ob ono 01 oodom Pairo, ooqoo aliom aliqoem ea qoae aool in boo mondo feciaae, oiai tooro Palrom doeena sle: Bomo oral quidam paierfamiliat el planiavit Tineam, ol aepem eircomdodii eL ot fodii in oo lorcular, ol aediQcavil lorrim ol loeavil oaoi colooit, oi poregro profocloa oau Coro aoien appropioqoaatel lampot fniciouro, mitii aervo* suot ad colonoa, ut aeciporeoi de frucilbua aoia. Ei eoiooi,
9 9 9 9
ooroiD qoi sool in Ploromato Monet, dici; alii approbonaia aorvis onom qoidom ceciderunl, aliooi oolom do Chritio, el alios do Salvatore. Qoi aotom auiooi lapidaveroni alioro vero occideroot. Iioroni iUorom perilipr oai poaloaqoam multum laceoa misil aUoa aerroa pioroa prioribos; el focoruni eia prolraxerit, de Roro ail diclnm osso; aliua voro gimiliier. No?itaime auiem roisit ois Wiuro euura eam, quse esi inira PlenHudinem, Sophiam aigniJKooieum (24), diceoa : Forio verebuntar (25) fiiium eari; allot vero illam, qoa exlra Pleniiodinem esl, meum. Cotoni caio vldieseot filium dixeruol afoireni anountiari; et alioa moodi fabHcaiorein iotro 80 : Uio ost baeroa, veoiie, occidamaa oooi, Deom (20) dieeu Tanlas sont do uoo inlor ooa di- ol babobimos hjerediuiom ejoa : el approhooaoro versilates, de iUdero Scripioris varias habootea oom ejeeerool oxtra vinoam, ol oeddoraol eora. aonteoiiai; oi ooo eodemque sernooo leclo, uoi- Com ergo Yeoeril doioioue ioea, qoid (acioi coloersi obduciis soporciliia agiuoiea (21) capiia, nia itlioT El dixorunl ilii: Maloa roalo pordoi, el yalde quidem aliiseiroe te boboro sonnonem dicunt, Yioeam eoam koeabii aliia coloois, qui roddooi ei aoiem omnes capero magnliodinom ejus intol- Iraciot lomporiboa suig. liorum dicil Domious: leclos, qui ibidem eonllnolor; ol propler hoc ai Nuoqaani legialSa: Lapidem quem reprobaverun* lomiuoi naxtroam rem etse apod aapionies. Opor- g acdificanlea, bio faciug etl in capol angulit Doloro (22) onioi oaro, qua sil aoraom, Sigen, per id mino (aeloa oat oi eal roirabiBs (26) io ocolia noslris. Proptor qood dicq vobia, quoniam auferequod eat apud 008 gilenliura, doformari. Sic autein lor a Yobia rognom Dei, 61 dabiior gonli faeieoii abouol omneg, quoiquol 8Q0l laotae de ono gealaoioa genientiag, in abgcoodiio ferenteg tecutn sua frocius (27) ojoa . > Por qua oaioodil manifesio acuroioa. Cum igiiur inior eoa cooveoerii do iia diaeipoli suia ooum qoidom ol eumdeai patreoiqoas in Scriploria eunl pradicia, tuoe 61 a nobie fainilias, boo oat Deum Palrem, qoi por aeiptuin confutabuniur. Noo enim booe aentienle*, iolerim omnia f a c i l : Yartoa f ero agricolas, qaosdam quitamea eemolipsoe arguuot, de iiadom Yerbia non dem coniuniorioftos, 61 auporbos, ei infructuosoe, oi eooaontienieg. Noa aulein onom oi solum Yerura Bomini ioierfeciores; quosdam YOTO cuin Doom doclorem aoquooloa, 61 rogolam Yoriiaiis omoi obodleniia roddeoiee frucloa lomporibos aota: babeniea aonnooea, de ifedem aompor eadem oi oooidem hunc palr6mfaaiilias aliqoando quidom dicimus omnes, Deura acieotea, factorero millentem eonroa, aliqoaodo qoidom Filium MIUUJ. hojua ooivoraiiaila, qoi propbelaa miail, qui odoxil qoo igiior Pairo miasoa (28) 6t4 Fillua ad eoo populom de lorra JSgypti qoi in noYiaaioiie - eolonoa, qoi ioiorfoeorool eum, ab boc ot aorYi. poribus Filiom soom manifesiaYil, oti confunderei Sed Filioa quidem quaai a Palro Yeniooa principall iocreduloe, ei exquirerol jostiiis frocium. aucioriuie, dieebai: cEgo aulena dieo Yobia : Cap. LXX. Mallh. xxi, 55 ol toqq. Mallb. , 2% 28, el aeqq.
9 f 9 f 9 9 M
2 * 7 8
4 4
17) Rvtnerant. AL teneranl. 18) Quat auUm tini kmc. Seilicei, priucipaUlala dictm. (19) D* Patre omnium, koc e$i de Verbo. Verbom dicobant Valouliniaoi Patrem omnium #omm, quipou $4 futmri $$unt, ei initium et formationem ni9er$i PUromtti*, aup. lib. i, cap. 50, . 1. 20) Deum. Voaa. Dominum. 21 Agitanu$. Feoard. ol Crab., g*rontt$. 22) Oportere. Alii, oportei. 25) Ab ali* *t aUa $ub$tantia. lia Grab. ex cod. Voes. lo Clarom., ab alia $ub$iantia. ln aliia, ab Mliqua alia 4ub$lanlia. (24) FUium tuunt unicum. Sic Yolua llaliea, Joxu qoaoi fere citilur hic Evangelii locua. Naiu
in aliia Mallha3i codd. haud legitur , vnicum, ol nec /ona qood nox sequilur. (25) V4rebuntur. Glarom. uterebuHiur. (26) Factui e$i 41 oii mirtbili*. Iu anliqoiorea 61 molioria ooue eodd. Clarom., Voai. et ex paria Anind., in qoo mirakilU: qoorum leciiooooi aoqoor, noo quod Graeeo Evanaelii loxioi nuigia cooaeouoeam crodam; aod quod geouioaro Ireoei iolerpreiia leciiouem eaao puieoi, qui baciouoa, ui moaui, veiorem llalieam aoeoloa oal, qua) eic ba^ bot. Alia exemplaria oom Vulgaia ooaira babeui: Foclom 4$t iilwty ei e$t mirabtle. (27) Fruclus. ., (ructum. (28) i$$u$. Fooard. iu niarg. 61 Voaa. wiwat,
9 9 9
1091
S. 1RENI EPISCOP! LUGDUNENSIS ET MARTYRIS
im
enri antem qttasi a Doinino tenriliier; el propter ubiqoe *nim tonl quirascipiuolSpirjlam. Qttoniattt lioc dieebanl: c Haee dicit Dooiinag. > enim Filinm Dei reprobavarual, et projeceruni (34) 2. Queni igiior illi Dominum prseonahanl inere- eum com eam oeeidiaaenl, exira Yineam, jnsie diilis, bone Cbrislag iradidil his qui obediunt sibi: reprobavlt eoa Deua ei axira viueam exaistanUbas el qui priores, aive prlmutn per gervitan legitda- geiilibug dedil frueiifleaiiooam eullur*. Qoemadtionem, ocaverai Deug, hic pogleriores, sive poatea modum el Jareroiaa propbeta a i t : Reproba?ii per adopdonetn, aaaumptiu Planlavii eniro Dtus Domlutis, el abjecil gentem fadeniem h*c : quoYineam humani generig, priroo qoidem per plaguia- niam fccernnt fllil Juda malignum In conapeda liouem Adc ei electionem Pairum : iradidii auiem meo, dicit Doniuus . Similiter autetn Jerettiias: eolonis pereamlegrdationetiit quae est per Moygen: c CoogtiCui guper vos exptoratores (35): Aadiia aepem autero circamdedil, id esi circumierminavil Tocem lubae; ei dixeraoi:Non aodiemog. Propier eomro culturam (29); ei turrim diflcavit, Jeroaa* bocaadieninlgeoieg, ei qui pagcont pecora in elg .> lem clegit: et lorcobr fbdit, receplaculuiD propbe- Unoa ergo et idem Deoa Paier. qoi planuvii vitici Spirilia prarparavil : ei sic propheiag misit an- neam, qui populum eduxil, qui prophelaa miail, leqtiam esaei in Babylonem iransmigraLio, et pogi qui Filium auum migil, qui Yineam dedil aliia eo^ * r Iransmigraiionem alieroa iteruin, plurea quam lotiis, bia qni reddunt fructaa(36)iDtemporibosaaia. 3.Elpropler bocdieebai Oomiuus diaeipulia soig, prioreg, expeienieg fruclug diconies lllis (30): f Eiiiuitdaia Ytag veatrag, el roorea YegiroV (31); bouoa operarioa noa pneparana: c Attendiie ?obU Judicium juftum judicaie, et migerieordiain ei nti- et YigUaia aeoiper in omai lempure (37), ne qaando aeralionem facile unugquigque ad fralrera guuin: graYeolur corda vesira in erapula, et ebrjelate, ei in Yiduara, ei orphanum, et progelyium, et pau- cogilaliooibug sacularibug,ei repeoie ataiftiai taper percm ne exereuerilig poienlatum ei aniisquiaque roa- voe dies iila. Superveniei enim quagi laqueus auper Sint Igilur liiiae fratria soi ne recordemini in cordiboa Yealrig *, omoea aedeoles goper faclem terrae ei jogjuraodaai falgara ooliie diligere Lavainini, lumbi yeairi pnecincli, ei lucero* ardenies (38) r l mundi egtote, auierie neqaiiiag a cordiboa yeglris, YOS gimilea bomiidboa exgpeeianlibua dooiiaaitj discite beneiacere, exquiriia judieiutn, defeodiie guam (39). Quomodo eniin factum eal io diebag Yim paiieiiiem, judicate pupillo, et jugtiflcale vi- Noe : mandocabant ei bibebant, et emebant e i Yeadoani, et veuite, dispuiemus, dicil Dorainus**. E l debant, nubebant et unbebanlor, ei non acieraol rorsum : Cobibe llnguam luaro a nialo, el labia quoadagque inira?il Noe in arcani, ei Yeuii diluiua ue loquanlur dolum. Diverta a malo, et fac Q Yium el perdidii omneg. Et quamadmodum faclom ionum iaquire pacem, ei gequere (32) eam .i esi in diebua L o i : roandocabani ei bibebaui, eoieHaec praconaate* propbeia?, fructoni peiebanl jtmi- banl al veodebani, plaoubant el cdificabanl, l i c . Mon credentibas aolem illig noviagime miail qnoaduaque (40) exivil Lol a Sodooiis : plufiignem Filium guum, mUii Dominum (35) nostroro Jeaum de ccek>, ei perdidil omoeg : aic eiii et io adveuiu Cbrislom, quero curo occldiaaent mali coloni, pro- Filii bominis". Yigilale igilur, qooniaio oesciiia jeceront exlra Yineam. Quapropier tradidil eani qua die Dominus Yeaier veniet". Unum eieaiuDomitms Deua non Jam circum?allauro aed ex~ dem annunliana Uooiinam, qui in leroporibag Noe pansam in unifereum mundum aliig coIouU, red- propler inobedientiam bominaro auperdoxii (41) dentibus fruciug temporibug gnia tnrre eleciioais diluYium, ei temporibug Lol propier muliiladinettt exallala ubique et apecioga. Ubique enlro praeclara peccalorom Sodoroiiaraiu pluil igneni a ctelo, al egt Ecclegia, ei ubique circundoagum lorcnlar : io noYiaslmo (42) propler banc eauidero iuobedknt 9 11 9 M
lft
w
e
Jerem. YII
Jerem. YII 3.
9
9
Zacb. YH , 9 10.
9
e t
4 f
29, 30.
20 ei aeqq.
Matib. XXIY , 42.
Jerein* Y I , I 7
Zacb
9
YIII
1 4
18.
17. Isa. i , 16 el seqq. Paal. xxxui, 14,15. Luc. xxi, 54 35. Loc. xn, 35,36. L u c xvu
9
1 9
1 1
(29) Circumierminam eorum cuUuram. Id eel, oi D legimiar in nogtrig Evangelii codd (38) Ardemei. ln Eras., Gall. 61 Feaard. addiia recie xplicalGrab., lerne sancla? bnibug cooclubil. (50) illh. heec dicit Dominui omnipolem, leguuiur addi- : in manibuf re$tri$. Sed ea pogi Grabtum deruui recemiorea ex gacrig Bibliis: aad nieliiis 6, quia uec in Clarooi, Arund., Yosa. Merc oaiiiiaiH Claroinoul. ei Voas. lu Aruiid. \ero deeal 1, neque in Greco S. Lucx cod. exgtaot, sad 6X Lalina Yolgaia hic itiserla suul. tolom omnipoieni. (31) Et more* ftstroi. Haec pariier desunt in (39) Dominum uum. Hax, aaaado rewertatmr nnpihi, quae addiia leguulur iu ediit., iteruiii exClarofn*. ul t ad fratrem tuum; luin : et unuaquitaudoriuia Glaroia., Arund6l. Vott. 64 Merc. qm; ac deniom omnia hmc : j*$jura*dum.... punxi 1. Nec refen quod infenoa eap. 57, n. 5, occorrani cordibu$ vettris. in omnibua codd.,nam bieirensug loluro baacLucai (52) Saoaara. Edilt ptrteqmere. coolexiaiu allegare videlur ex meiaoria : plora ai(33) MUU fiUum tuum, mi$U Dominum. Ua Claroni. ei Yoaa. Caeiari, Filium tuum mwi Ihmiuum. quidem addii, vel omiiiii, cooira aiqoe legiior in Luca; codd. 34) ProjtctTuul. ., ijtcerntu. (40) QuoadniQu*. Sic Fauard. in marg., Claroui. 35) Explormorei. Vocein dittnlei qiue seqaittir in ediii. expuuxi aucionuie Claroiu. ei aaeri 61 Yugg. Abi cuui Vulgau, qua die. (41) Superduxit. Eraa. Gall. eiFcnard. grparta16X1116.
9 9 9 9
(36) Fruclu*. AL, (ructmm.
duxit.
(37) mgilau umptr %m omnl tempere. Ilaec oon (42) Ei t* aaWifiata. Ttmpore quod addimi ediil.
1094 tiam ei siroilia peccala, aoperdocel diero j o d i d i : dii, eieut per loi ei unla otiandJmaa; aed qnia uiain qoa ail, lolerabiliua SodomSa et Gomorrhis Jorem donaiionem paienue graiia per raum adlurum, quam cifilail (43) ei domui (44), qus non Tanlum effudil io buraanom genua. receperil verbum apostolorom ejue. c El lti,Gapbar5, Si cul aaleni aon sufiicianl qtue predixiraoa, aaooi, dfaebat, c nunqidd otqne ad coelam exal- ad credendom ab uno ei eodem Palre propheiaa laberia(48)? Oequead Inferoa descendea. Quoniam miasoa eaae, a quo ei Domioaa nosier miasas ett, al in Sodomia facUe fuiaseol virloles, q u facia aperiens antem os cordia aui, el Cbrbiom Jeautn anm ia le, manaisaenl uaqae in bodiernum diem. Domiaunn magUlrnm invocana (82), audiai dicenYerumUmea dico Yobia, lolerabiliaa erii Sodoinis tem eom : c SimRe esaa (33) ragnum coeloram regi in die judicii qoaoi vobie . > nuplias facienti filio euo, ei mitieaii tervoe aooa ad 4. Unam (40) ei idem catn eenper ail Verbam Dei; eredemibae quidero i fonlero a q o in Yilam adernam datia, infructiioftam Yero flci arborero ireconrogandum (54) eoa, qui Yocali foerunl ad nopliat. E l illis nolenlibus obedira : c liernm, > ait, alioa aervos misil, dicena : Dicile bis qui aaot Yocall : Yeniie, prandium roaum paraYt, lauri mei el omoia aaginaia occiaa ei omnia panegHgentea eom, alii qaidem iaagratn suom; alii
auiem in oegollationem auam; reliqui Yero arri-
1093
CONTftA HiERESES LIB. 1Y.
facitns ftUiim (47): e l letnporibos 2 7 9 Noe i48) dilaviumfinduceaa,ali eistinguerel peasimuro genus eorum, qol tuoe eraoi boniioaa, qai Jam f r u c l i f l - ^ raia sonl; venlte ad nitptiaa. 1 1 1 1 aaiero abtaruul
care Deo poterani, cam angeli iranagreaeorea eommlsii fuiaaeni eia; ei o l peccaia aoram conapescerei, sarYarei vero arce lyputn, Ada? plasroationam (49): e l lemporibaa Lol qai pluit (50) super Sodomam ei Gomorrbaui ignetn ei aulpbur da ccelo, c exemplum jusii judicii Del , a l oognoacereol omnes, quoniam oronia arbor qua oon fadl fradum bonom (51), excideiur, el io ignem miueuir : > el in univertali judido lolerabilius Sodomia ulena qtiam bia qei Yideronl ejs Yirluies qoas faciebai, ai non credideroui In euin, neqoe receperani ejua doclrinatn. Quemadaiodatn eniai majorem dedil graliam per suom adYenlatn bit qoi crediderunl ef, t i faduol ejua vohmuiem; eic ei atajorem io judi- ^ cio babere pocnam eos qoi non eredideronl ei, aigniOcavh, jitslua exiisians auper omnea atqaaliler, ei quibiis plus dedii, ptua ab eis exaclurus : plaa auittiu, quod aluiriua Palris axniiionein oHenMalih. , 23 , 24. " II Tbess. i , 5. " ilauh.
M
pueruot serYos (55), ai alioa quidem coniunielloM iraciaYeroal, aiios vero occideront. Rex aoiem cum aadisaei, fraiaa eal, el miileus exerriius suos, perdidii inierfeclorea illoe, ei ciYilatem eoruro auccendh, ei dixit serrU aaia : Nupika qoidem paraia aanl, Yocall Yero non fuernnl digpi. Exiia (50) Igil a r ad exilue Yiarum, el quoiqaol finYeiieriiie, congregaie ad nupiias. fil exeunles serYi ejus coogregaYerunl otnnes qoolquoi iiivenerunt, bonoa ei
roalot, el ImpleiaB auni noplia a discumbemibus (57). Introiens auieoi rex Yidere recambentea, vidil ibl borainein nou Yeelilum indameulaai nuptla raro (58), el dicil e i : Amice, quoinodo Yenigii bu<s, non habana iodumealom nupiiaruni? lllo aulem obroaieacenle, dixil rex nduislris : Tollile eum a pedibua el manibue (59), el njiiliie eum in leue m, 10. eril, Daum tnduxiaae diluvitun, lum mt peceata kominum compeueret, lum ai urvartt areat typam, id
deleYl aacloriiale Gbrom., Yoss. el Arund., qula prseier quam quod YOX ea saiis fubinlelligitur, addiia a quopiam videmr explicailotiia causa. (43) Civtiaii. llii baie Yoci pnefixiun omiti cum Clarom. al Vasa. (44) domtiL Deânt in Anind.
v
eel aerYarei, aeo exbiberl iii arca typom fuieri baplismi, qoi juxla O. Petrum ep. I, cap. m, 20 el aeqq., perarcam Noe prcaignHlcabaiur; luro deique ul servarel Adce ptasmaiiontm, ne peailue Inlerireu (45) Nunquid %nqus ad caslum txalnbtrh? Sie (50) Pluit. Iia Fenard. in mars., Claroiu. et olraque Yulgala iioglra Yideliret, ei veiue iiaJica; Iino al mss* quidam, aed pauel, codd. Grjeci. Sed Yosa. ln MLTC. 2, pluerit; iti alite pherat. (51) Bonum. Deesl lo Eras., Galf., Clarnm., edili aonanl, qu& uufue \n coelum exalturit. (46) Vnnm. Iia velua Peuard. cod., Claroui. el Amnd. ei Merc. 2.
u
Yi88. Reliqui, unut. (47) Statim. buic YOCI inale prcflxum delevi
(52) 0$... e*t.
invocam, lla pro aurtt... adtocun*
aucioriiate Glarom. el Voaa. (48) Noe. Jutt* addilum in ediu. Arund. el Merc. 2. Servaret ex Arund. poaoil Grab. pro urvart, ul editl. babinl, Yel itrvareiur, ati Clarom., Yoss. el Feaard. in marg. Addil Yir doctissimus Yocein aliqoam bic exeidlaite, el per arcm typum legendoio esse; qaod probabiliiale Y a c a l . Uag lameo voces, arem typum, noonibii suapecue babeo, reorque ui ab imperiiia amanueneibua ecripue eiui, pro itckttypum; quod ad bunc locum appriiue quadrareu Sed donec suffragelur ms. aliqaia cod., Yulgau leciio ia aenaum aalis coromoduin irahi lioieai, uiodo conjunciioneai et auto Adm auppleas,
tt$4Tvarel ad ulrumque Diembnim referas, oûauivia
poaui ex Feuard. niarg., Glarom. ei Yoas. (53) SimHe eue. Sic Ciarom. ol Yoas. Aili, timile (54) Conrogandum. Iia Glarom., Aruad. at Merc (35) Servot. Ej*s quod In edill. addilam fogilnr, onisi cuin Cbiroiii. el oin. Anglic, quanivia iu aacro lexm occorral. (56) Exite. Sic Glarom. ei Voea. Alii, iH. (57) diiaunbentibui. Pra?posilioii6Mi aadilidl ex Clarom., ei aic pariter legU Lucifer Calaril. lib. u pro 3. Athanaaio.
(58) Indumentum nuptiarum. lu Feuard. la
1. Caeleri, congregaadum. (49) Seneret viroarem lypam, Ada plasmaiionem.
marg., Glarout. ei Voaa. jnxia Graaeuui, & . Arund., indumento nupiiarum. ln caueria, 9$U nupliali. (59) ToUUe eum p$dibu$ ti manibtu. S k cuw
uou eadem omuino aigniflcaiione. Seuaus mininiiu
Irenaeo, aul ejos inierpreie, legtl Luciler Galarii.
8. EMSCOP! LUGDUNENSIS MARTTRIS
1000
9 9
braa, qo* sont exteriorea : ibi eril flelus ei slridor roalamsuam eofiTcrsaiionem noo pereepenint Spideniiam. M Q IU enim tnnt Yoead, pauet vero ele- rUom aanelum, projiciantnr > inqait c in tene ett . > Maaifeste enim ai per bmc verba aoa brai exteriorea ** llanifetie oatendena quod oatendit Domimis omnia, et qooniaro nnaa Rex et idem ipaa Rex, qoi conYocaverii ondiqoe BdeJea Doininus omnium Palar, de quo et aniea dixit : ad nupiiag Pilii gui, et ineompllbile conviviam Neqoe in Hierosoljma Jnrea, qooniani eiYiiaa eal dontTerit, jubeat miui in letiebras exieriorea magoi RegJg " Et quoaiam ab inido nuptiaa 8 8 0 6 qoi non babet (64) Indamentum npneparavit Pilio gao (60) el propter imroenaam piiaram hoe eal conlempiorem. Qnemadrooibia tenignitaiem per aarvoa aaoa vocabai prioreg ad eidm in priori teatamenio c noa in imiltig iUonin coDvmum nupliarum; ei ubi Ulinoluaronl obedire, baite aanaii ; aie ai bic multi vocati, paud rursut alioa servos misit conYocang eoa, neque elecii *. Non aliug igitor qui judical Deog, el ate obedieront ei, aed et eoa qui Yocaiionam an- aiitia qai con?ocat ad aaluiaro, Pater : oec alias DQniiabanl, lapidavaruni et occiderunt: illoa quiqui aiarnom lomen doiiat, alius vero qui jubei ia dam perdidil miUens exercitua auoa ec civitaiem exierioreg mitli leuebrat eos qui non habeni In(61) illonim aoccendii; et ex omnlbut autem Yiia, dwoeatum napiiarum. Sed el idem Doaiiaua id asi, ex unirersie geollbaa ad conviviam nuptia- (65) Paier Domfni noatri, a quo ei propbei iniaa! rom Filii aai convoeatii, qoemadmodom el par eunl: indignos qoidem oonvocana propier immenJereonian ait: Et misi ad YOS aerfos meoa pro- sam beaigoilaiem; eoe Tero qui convocati auoi in pbeUfr, dicere : Avertiinini Qnasqolaque a via ne- apieieng, ai convenieng babeant indtHBenium, et quisaima, el mellora facile opera vestra . Et congrueng napliis Filii gai: quoniam oihil incon* mraua per aamdem : c E l mUi, t inqaii, ad TOB Yanieoa, neqoe maluro placet ei. Qoemadmodoai omnes serYoa meoa propheiaa ioier diem ei ama Domroug dixit ei qui curalag fuerat: Ecce galucero, el non obedieront roibi, neqae inlendantttl nua factae ea : jam ooli peccare, ne quid deieriaa aoree ipaorum. Et dicea eisfauncaennoDem : Hoc libi fiat . > Qui enim eai bonua,el jusing, 6lmangenug, quod non obedivil r o d Domini, neque re- das et imaiaculauig, neque malam aiiquid, neqa6 captl digdpUnaro; defedl fidegex ore tpgormro . injagtaro, neque abomioandom ia suo apooaali Qui igitor iioa per apostolog aodiqae vocaviiDomi- ibalaoio gtiaiinebit. Esl auieu bic Paler Domini noairi, cujua proYidenlia congiani omnia, el jaasa nog, hic pet propheiaa Yocabal eoa qoi olini iuerunl, qoetnadmoduni ex germonibug Doroioi oaten- admioiflraotor oronia : el graluilo qaidetn donal in quoa oportet , aecundum aoiem meriium dignia* diior : el non ab alio qoidem propbeta*, ab alio autem aposioli, eliamsi variig geoiibus praecona- ^ ainae disiribuii advergug (66) ingraloa et non aentienies (67) benigniialem ejua, jujliaairoua reiribab a o l ; acd ab uno el eodem alii quidem Rominura annuoiiabani, alij aoiem Paireni eYangelizabani: lor : et propierea a i t : c Miileoa exarciiae aooa perdidii iniarfectoraa illos, et tiviUlem la61 alii qoidem advenluro pnanunliabanl Filii Dei alii vero prasgeniem eum jam bia qoi longe eraiit cendit . > Bxerciium (66) auiem ejua laquit, qola omnea bomioea Dei : c Domioi > enim c est praeconabant. terra, tt pleuiludo orbis tarraruio (69), el 6 Adbuc eiiam mantfeataYU oporlere noe cum omnes qni babium in ea . prupter boc Pao> Tocaiione (62) el jusiiiiae operibua adornari, uli lua apoalolaa in ea Epialola qoa? eal ad Romanoe, a i t : Non eniro est polesut nisi a Deo. Quae auraqoieacat guper ooa Spirilog DeL Hoc eai (65) tem suni, a Deo ordinalai (70) saou Iiaqae qui re* aoim indumenium napiiaroni, de qao et Apogtolug ail : f Noluraag exgpotiari, aed auperindui, uti etslti potesuii, Dei ordinaiioni resialit: qai aolem abaorbeatur mortale ab iromortaliuie > Qui au- resislunl, ipsi (7!) damnationem sibi acquiranl tem vocali qaidem ftunt ad coBnani Dei, ei propier (72). Principea euim non ttinl limori bono operi,
9 t t m 9 9 M 9 9 M M 9 9 H
Malib.xxu. 2, ei geqq. Maub. Y 55. Jerein. XXXY , 15. * Jerem. YII , 25ei aeq. II Cor. Mailb. XXJI , 13. l Cor. x, 5. Mallb. xxn, 14. Juao. Y 14. Mailb. xxn 7. Paal. xiii, 1. lib. pra S. Atbaoagio, niai quod oaaitlal praeposi- D (64) Habet. Edilt., kabeat. (65) Dominui. EdilU, Dc*$. lionem . Frogtra igilur Grabius lexium lrenai (66) Distnbuit adienuu Eraa., Gall. ei Merc. 2, blc corraplum eaae auapicaiur, et forie golaiu atiribuU ia. Gongonal Arund. quoad YOCCIU tx. primain liueram focia atligatum remangiaae. 67) Sentuntei. Merc. 2, $tiente$. (60) FUio tao. Oeaunl in Eras. elGalU 68 Exerciiutn. Edill. cum Merc. 2, txtrcilut. (61) Cmtatem. ., cmtaien. 09 Terrarum. Erag. ei Galt., terra. (62) OportiT* no$ eum vocaiiotu. Sic Claroro., 70) Ordinaiat. lia Claroro., Araad. 61 Voat. nigi quod eum pro cum incuria gcrib habeai, v l ei Vogg., Eras., Gall. el Feuard. A i in Arund. ei juxta gacrum lexium. AUI, ordinaia. (71) Ip$i. Deegi HI Eras. ei Gall. Merc 2 recle exaraiuiu cum. ln Eras. et Gall., 7%) Acquirunt* Grab. ex Mcrc. 2, acquirent; ged pneierea deeai no$; quod addidii quidem Feuard., aed pneposiero ordine. ld nimirom vuli Irenaeus, minug recie. Hic eniin interpre* lexlum Gra> neceaae etae, pneter vocalionem, el juaiiiiac operi- cum gequiiur, ged veierem lialicaui, qu* babai ac adornemur, ul requiegcai gaper noa Spiritua qutrunt, uli Yidara ,661 in veluauigimo uoaira codice Sao-Germanengi, jam uon acmel laadaio. Dei. (63) HQC*U. HOC omilluol Clarom. ei Yosa.
M M
t
Y 4.
f
1097
CONTRA HARESES LIB. IV.
1001
9
aod malo (73). Vif autem non timero potesiaiem t \ , dispensator; anus enim Bonum fac, et. habebie laadem ex ea : Oei eoim , Sptritas Dei qui digpo-* minitier esi libi ad bonom. Si auiera male fecorig, * nil omnla : gimlliler aulime. Noo ooim gino causa gladium porlat. Dol 6 (79)' ieni ei merceg ooa; n* onim minister est, vindex in iram ei, qui malura - 66 enlro acceperuni ain* agU. Ideoqoe subjecti oaioio, non laoiam proptor ptov \ gutog tfenarioa, imaginem fram, sed el propter congcionuam. Propler boc (80) 6i ingcriplionero roemm et tributa peuditis: ministri eoim Bei aoni in gis agnilioaom Filii Dei hoc ipsum aervlentei . > Sed et Bomiooa igiior , qua? eai incorrapleia. Et ot apoaloli uoum Deom Palrem annoniiant (74) propier boc a ooviggimia eum qui legisdalionem feail, qui misit propbotag, - coepit dare morcedom, quiomoia fecit: ei propter boc a i i : c Mitlene exer- , * qoooiam in noviggimie cilus tuos: quoniam omoit bomo, gocondom temporibug manifoaiatua qood est bomo, plasma ipsiug est, iicet ignoret Dominug, omoibug (81) Deum saum. Orooibus enini ut sinl pneglal, qoi . gemeiipgum represemac aoleni guara oriri facii super roaloe et boooa, 61 vil. pluit super juslos et Injugiog \ 8. Et poblicanog auiem qoi in oraliooo Pbari7. Et non eolum per ea qoae prxdicta eunt, sed aasom soporavit" ; oon quoniam alleram Patreto 61 por parabolam duorum filioruro, qaorum roinor adorabat, toglimoolum accepil a Domino, qnod git (75) Itixuriose coogompgii sabstanliam, vivens com magig jogiiflcaios : sod qooniam cum niagna huforoicariie , unum ei eumdem docuii Pairein, militalo, sino extolJeolia ei gine jae(anlia exbomo* majori qoidem fllio ne baedum quidem indulgeo- logf g'm eidem Doo faciebat. E i duoram ooiom tem ; propier eoro aulem qui perieral, rainorem rooi parabola \ eorum qof in ttoeam miitantori filium goura, jubentem occidi viiulam saginaiam, ei quorum allor quideio coniradixit palri, et poetoo prinam ei slolam donanlem. poenitoior (81), qoaodo nibil proioiiei poaoiloiUio; (76) Et per parabolam autem alier aotom poliicitog eol abire, iiaiim protaiiieno eorum operariorum, qui palri, DOD abiit ooteoi (quoniaai c omoU booio variis lemporibus ?i- mendax et velle qoidom in prompto adjacet , - nearo mittebantor , u281 taveoil oolom porficoro ), unom et (77) D08 el idem Dominus o- Q eonidem ogleodit Pairem. Sod ei arborig flci para, slenditur : vocang alioa foU, do qoa Dominos a i l : Ecco, jam irieunium ... qoidem gtaiim in inilio quaerens fruetom in bac arbore flci, 6t oon , mundi fabricationix; a- iovooio ; por propbelaa adveniam euom aignU 64 , liog vero post hoe; 6t a- 0cao8 por quos venit allqaoliee exquireoe jaoiilioo - liog circa medietaiem fraelom ab eis, quein oon iovenit, aperie oianiro, - leroporum; et aliogpro- elavit et quooiam excidetur arbor flci propler prev , greggia jaro teroporibug; dictam eaoxaoi. Et gine parabola aotom dieoboi ad item allos io fino : ut Jerosalem Domiooe: JemgalecD, ioroaalom, qu * gint qoidom multi ope- iiuerficUpropbetae, ol lapidas oosqoi miitootor ad rarii secundura sua ipgo- te, qootioa voloi collrgere OIIos luoa, eicut gallina , rum tompora, onog ao- euos aob ala.8 (85), et ooloisii ? Ecce romil - lem (78) qoi couvocat lilur (84) vobie domoa vealra doxorla . > Qued . oos paierfaroiliae. Eteoim por pacabolaoi dictam faorat : c Ecce, uien , eoimvinea una.qooniam Dtum vonio qocreos fruelum; > el rnanifeaie iio6 * 6( una juilida : ei uous D rum : ijuotieg voloi eoUigore iliog tuoe; gi ooo
9 9 9 T 1 4 t B T f 9 T u 9 0 0 1 1 T j B n i 0 f T l f M f
Maub. xx, 1 seqq. Luc. , Rom xin, 1 seqq. Matib. , 45. Lue. xMlaoqq. Rom. vu, 18 " Luc. m, 0 geqq. Ibid. U ooqq. " Maub. xxi, 28 aeqq. " Paal. cxv, 2 aoq, 61 Maitb. , 57. (73) Booo operi, ud mo/o. Sic vetog Feoard. eod., (79) . Latina vergiooo aopplo Clarom., Vogs. el Arond. (nisi qood in boc oaci- . tang gcriba poeuerit operh pro operi) eom Paulino (80) Denarhi, bmfiginem. Ex Grsco logo : deua* oogtro eodico, ioio et mss. qulbugdaro Qraecig. At riot habentet imagiium. Noiopo excidil participiom alii Irenasi codd. eom Vulgaia babem: boni operi$ habentti, idquo cum aoogog digpoodio.
T I M % 9
T S
(81) Maniff$latu$ Domintu, ownUbu$. l u Kraa (74) Annuntient. ., annuntiabant. (75) Minor. kU junior.
9
Gallag Grab., Arood. el llarc. 2, juxia Grasounu Sed in Fouard., CJarpra., 61 Vogg. legilur: 0Nii
M
(76) rtjc . Graeco bc dotcripglt Nieeias iu Catiua Patrum, ad Maub. xx, p. 635. (77) . veleri vergiooe tegi, . /6) Unut auum. E$t male oddidit bic Fcoard*
PATBOL. GO. VII.
(utatus itt Dominui, e| emnibut.
(82) Po&niUtur. Aciiva gigoiOoaliono pro penitet. 85) Aiat. Anind., axiUas.
! 84) RtmittUur. l u juxia Gnwura (, ooddt
1099
S. 1RENJ&I EP1SGOPJ LUGDUNENSIS ET MARTYRIS

9
100
Joalora jodicium iocident Dei quemidroodem et oposiolug Paulog lo ea epitlola, qiue eai id ftoma* nog, lesiifieaiua esl diccns i i a : divUias booilaiia ojng, el paliooliae, ei looganiniiuiig contemnte, igooraoa quooiam booilas Dei ad pcaniiooliaai (99) loaddaoil! Secaodom auiem doriiiam toam c l c o r impoeniieng ibesanrixai tibimetipii Iram In dio (95) irae, ol rovolaiionig joxli judicii Dei. Gloria aoteox ol hooor, inqoU, omni operanli booam * . Dedil ergo Deog bonam, quomadroodom el Apottohis lesiificaiur io eadem epislola: el qui operxutar qoidom illud, gloriam ei booorom porcipieot, qooniam operati tunl boooro, cara p o n i o i ooo operari illud; hi aolem qui iltud non oporaolur, jodidaaB JosiuiD oxoipienl (94) Dei qoonlam ooo sonl opo^ , cura posaJul oporarHllad S. (95) ol 2. Si aototn naloro, ol - lilor qoidom booi, q o i CAPUT X I I Y I I . , * dam Toro mali faoll foioBomitm tibtroi esat, et eligtmii facullaie pradito$; , \, sooi, oeqoo bi laadabilo* ptoind* quo$dam natura bono* quosdam xx * osaeoi qoi (96)boni goolp foro m*l$t etf*. * lxslvoi , 6- ulos eoim iaoii (97) foo1. lUod (80) aolem qood aii: Qooiies volol ''- raol; aod ooqoo itli viio> colligoro (87) filiot looe, ei ooloistl ? > velorom ) porabileg, oi ipsi o o i o o logom libortolit boioiois maoifesurii: qaia libe- , laleg fooraot iouiltili. rom oQm Doos fecii ab Inillo, baboniom eoam po- Sod qoooiam omnot ojoologlalom, aicoi ei ooam aoloiaio ad oiotidooi son , dooi sooi oaione, oi po> loolla (88) Doi ?oloolario oi ooo coaclum Deo. , tonioi roiiooro oi operarl (89) - .Vig eniui a Doo ooo fll * bonom, oi poioalos rer, aod booa aooloolio adoal * o o ) illi aojopor. ^ , \ gum amiilore id, oi o fucoro; Joslo eliam apod , , homioog gengaioa (96) E l propior hoc consiliooi qoidom booom dal oranibog. Poooit ootom io bomioo poirglaiem eloclio- (qoaoto magls opod nls (96), qoomadroodoni ot in oogolig (elooioi ao- 6- Deuro), alii qoidem Uogeli railooabilog): oli bi qoSdom qoi obedigeeoi, , \ daoinr, et dtgoum por* , cipiool togdatoniona oloJoslo booom siol pogsideolot dalom quidom Deo oorvoiom toro ab ipgU. Qoi aaiom noo obodioran^ cironUboDie (99)otpor* , soveranlte; alii voro otv Jotto oon Invonieatar oam bono (91), ol aiorilaai poroam porcipieni; qoooiam Oeog qoidoio dodil . ogaoiur,eidigooio booigoo boOom, ipsi voro noo coglodiemnl diligeo- - porcipiool damDom oo lor UJod, ooqoo proiiosom arbilrali sooi aod go- - qood josiom ol bonon pereminentiain booiuiig coolompsorool. Abjtcioo* , roproboYortoL E l ideo loolgilor bouom oiquul rospoooiot merlioomoat - . . . . propbolae qoldom (t)
1 f B u f 9 9 9 9 9 9 t 9 9 9
fcojog advenlum, qui por propbeiag egt, InloUigt, eril moiidaciotn : giqoidom giqaidom gemel, ei luoe piimom, vooil ad eog. Sod quoniam ei pairiarchM qui elegit, el bos, ldem esi Yerbom Dei; ol illos oompor tUIUns per propbedcam SpirUuro, el nog qui midlqiie contoeaU gamat, per goun adveoium, oupor ea q o dicu sunl, vero bascdicebat: llulil ab Oriooio Occaen voniool, el rocombool eam Abrabam, ei laoac. ei Jacob, 1o rogoo caloruro. Pilii aaiem regtd iboni tooebras oxiorioreo, ittio (88) orilfletug01 elridor deolioin . > Si igilor bi, qoi por preconiom aposlolorooi qox ab Orionio ol Occidoolo crodonios io eom, com Abraham, laaac 01 Jacob lo rogoo eoeloram rocambonl, pariicipanlos comoli opololionom; onog 01 idem Doot osiondiior, qui otegil qoidcm palriarcbag, vigiUfii voro populooi, genies voro odfocavil.
l b u b . viii, 11,11.
C a p . LXXl.
"
Madb. xxm, 57.
* Rooi. , 4 soqq.
C a p . LXXIL
Arond. oi Yooa. fii aic oUam io Glarom. toriploro D Yogg. oi Clarom. (oiti qood bio rirto torih bobotl foorai: aod roooniior quigpiam pro remUtUur acri-venUntur). Googonlii Arond. qooad verbuai poll dlmatutur. ln aliis, r}jiiaxfiar. Hientur. In odill., non inweniuniur am bonn. (85) Ulic. EdJU., ibi. (9i) Ad p&nitenliam. EA\\IU in pmmUnlUm. (86) i<iod. Erof.,Goll.ei Fooard. male, ouxd. (95) ludie. Edfll., in dim. (87 CoUiqtrt. Ediu., congngare. (94) ExcipUnt. Edilt., recipient. (j& Jtotfii/ia. Fooard. in oiarg., Yoss. ol Moro. (95) . Grsco boiog capiiia ex Domoocool ParaUelit oxcerpu volgavil HaUoixiog in Vita ir#(89) 9ia . Roc Ironjei diolom ex Damaaceni ao?t pag. JS04 geq. ox parlo Sinnondos lo noiig PcdualiUi doootipiQiD pubuci joris fodl Halloixiut ad Eonodii opigtoiaa pag. i% io VUa Innmi p. 501. (96) Otti. AUag, . (90) 0Um lo oooiioo poletUUem HsctionU. (97) Fflcit. Inuiiuli, io Feoard. marg. lo cod. Glarooi. recooilor maoog aeriptii: posuii <98) Bomines . Gneoa aooooi: aoottoi muum in iomimt potaaaiem eUctionem: com aniea bani$ Uaibu* *Uente$. kgeroior,qoaotum deprebendi poieai, ul in odiit. (99) Bonm. Gnec,4ooi per omxio. (91) Son innnUniur cum bono. l u FeOard., \\) Propktim quid$m. luror io omnibot nuo. boe
9
. ' , , * - -
CONTRA &ARESES U B . IV.
1102
bonabtnlor homines ju- oia poioslaio; tauooaoi aalooi et dimnam non ttUiam agere, bonomqne qtiaoilibol (7) iofort. E l propler boo Paoloa aii: c Onnia licool, aod noo omoia oxpodhusl ; ot operari (2), tical pet liborlaloai roiorena bominis, qoapropior ot c otonia motta oaloadimaa: qaia Hcoot, noo eogoolo oom Doo; ot id, t aoo expein aobit aift boc, ei prodil (8), > osloadona, ad vafomoo malRia abpieraiuUimnegligeaiiftm uiaioar liboruto: ooa oaiio boo expedit E l iloram ia oblitlonera Incidoriail: Loqoimini vorilalom oaoaqoiaqoo coro proaras, el oooailio ogoaxioio too " . E l : c Orooia aormo maloa do oro vooxao booo, proplor quod boaae Deae pmiavii (5) siro ooo exeal aol lurpiiodo, aoi vaoiloqaiaai, aut bonoai ooosilioai por prophoUf (4). soorriKiaa, qoc ad rem nou portiooi (9) aad naagia 8. Propior aoo oolom ol Bominus: c Looooi lagraiiarooi actio E l : c Eralia ooim aliqoando oooB dtcobal, c coram bomioibo* ot lenebne, nono aoioro lomoo io Domioo: qoasi fllii vidoaal booa facu vestra, ol olarificoot (5) Pairom locis boooalo ambolaie : non In comeuaiiooibug, TOtirum qoi io coolio o s l . > E l : c Aiiondito vobia ol ebrieladbuf, non in cobilibus ot in libidioibna, no forto gravetilor corda voalra in crapola, otobrio*
M 9 v 9 9 M 99
talo ol solliciiodiniboa s*cuUribua *. E t : c Sioi noo io Ira ol lolo . E l liaBC quidam (10) fuUUg(U), aod abloli oalii, aod aanciifloail esiis io oomioo Dolambi voslri praxincii ol loooroa) ardonlea, ol voo mini noslrt . Si igitor noo in oobia oasol facoro oimilos hominibos oxapocuniibos dominom goum, baec, aot non faooro, qoan causam habobai Apoeloqaando revertaUir a noptiig, ol oom vonorii ei pulIoe 04 mollo prioa ipao Domlooa, coneiliam daro aavorK, apotiaoloi. Boaloa sorroa i)lo qooai cunt qasdam qoidom facere a qoiboadam vero abtlioooril domiooa ejug, invoooril iia facioniom oore?Sod qooaiaro libone aooionliae ab ioiiio oti l iloruro : Servug qoi acil voluaiaiem doarini bomo ot libona aenlonliB otl Deos, col ad (12) aiaai ol non facfc, vapulabit moliag (0). E l : militudioem faclos oai; aonnpor cooailiom dalor oi c Quid mibi dicitla: Domioo, Domine, oi oon fatioooilnoro bonom qood perflcitor ei oa qoa eal ad lia qoa dico "? E l ilorom : c SI aoiem dicat Deom (15) obedienlia. aorvoa lo cordo euo: Tardal domiooa motie; i u
9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9
99
cipial caedoro cODservo8,ot mandocaro ol bibere, ol inebriari; vooiol dominos ojoa io dio qoa ooo sporai ol dividei oom oi pariom ejoa com bypoctiiis ponel . > - omoio lalia, qoas berom el gu poioaiatia , - oaloodoal homioein, et 6* , . quia cooailio inairoal Doua adbortaoa noa ad , aob]ociiODom oibi ol avoriooa ab incredoliu . io uoo tamen do violonlia cogons 4. Elooim Ipaoro EvaogeUum ai nolooril qoii 80qoi licel qoidem oi, oon lamen oxpedil. loobodionlia onim Dei, oi amiaaio boni oal qoidom in bomi9 9 9 91 9 9 9 9 9 9
5. Et non laoioro io oporiboa aod ollam in fldo ]iborom ol eu poloauila arbitriom horoinls (14) aervavii Domioot, dioooa: Secondom Adom loam fiai tibi ; > propriam fldom bominia osiendoaa. quooiaoi propriam anam babol aeoioniiam. Ei ilorom : t Orooia potaibilia sonl credond ; e i : t Yado* aicoi credidisii, flal l i b i . > E l ooinia U lia aoas polealaiia socondom fldom osloodool bomloom. E l proplor boc ia qoi crodit oi babot vilara eiomam; qoi aolom oon credit Filio noo babot vium toroam, aod ira Doi maoobii soper ipaoin Sccundom banc Igiior ralionom, el suom proprium booum otlondoot Doroiooa oi aoi arbiirii ao aoaa poietUlit bominero elgoiflcans dicebai ad Jerusak m : c Qoolioa voltti coogregare filioa iooa quemM 9 9 y 9 1
9 9
"Mailh. v, 16. " L O C . X I I , 34. Luc. xn 35 soqq. "IWd.47. " L n c v i . 4 6 . Loc.in, 45,46. I Cor. vi 12; x 25. Epboa. iv 25. Ibid. ; v * . Ibid. 8. Roin. XIII, 13. 1 Cor. vi 11. Maab. ix 29. Ibid., 22. Maiib. vm 13. Joao. . 36.
9 9 9 4 1 9 9 9 9 w 9 f 9 9 9 9 fc 9 9 9 9
impaiaao YOCOOJ aoxaat. Nam io Clarom. 01 Voaa. dtCOOI. logilor: Propkeim bonum quidm; io Arond., 4o- (8) Et W, oo expedit. Fraalra Lalinua Laiinioa Oxm oxo; io Morc. 2 aimililor. 4ooam . Sod io Biblhik. p. 184, oi poaloam Grabioe, locoodom oooleodii .* et quod non expodit; aoosoa oolai etl: oam vocom a loxio ablogandam oato demooatrant #f id ApoUoii dictum: Non expedit, elc lum odiu. ac ipaioa loxioa Gneci aucloritag, lom (9) Pertlntt. Sic mss. oronet (ono oxcopto orc.) Ipaa oraiiooia torioa. JoxU Telerem Iulicam. Ediii vero. periinent. (2) Bonmtnqug ojnrari. Alii, aoaxm oxooxa opo(10) Et hcee quidam. l u , juxia Graecoio AposioU rort. toxlom, acripiom io CUrom. (qoamvis rocooiior (3) Prmitavit. A1. prmttabU. (4) PirvT0pk$ia$. IiajuxU Gnecom haboolGla- alfqoia eod iroperiloe ooioodalor addideril t, ui logalor qMidem).fiialc eliamlegilor aopra cap.27, rom. Arund., Voaa. ol Fooard. voios cod. Sod in o. 4. Roliqui baboal: *J kmc quidem. E r u . ol Gallaa. oditt. viiioao legitor, ptrfectit. (11) FuUtU. Erat. ol Gall. (eci$U$. FooardooUusvoro alromqoo porôram )oogooa ex(12) Gatod. Sic Fooard. io marg. Clarom. Voaa* proaali: perf$etUp$r propketa$. 01 Merc 2. Alii, euju$ od. (5) Clanfictni. EdilU, glorificeni. (13) Ad Deum. Feuard. io marg., Claroto. oi (6) MuUa$. l u Ciarom. oi Voaa. ox Gneco Vota., a Deo. Sed rojideoda vidoior baee lociio. aollfcol . GaUori. mullU. (14) Bominii. lia Giaroia. ol Voaa. Alii, kowtkd. (7) IYOX famlibtt. Graece, , m#9 9 9 9 9 9 9 9
1103
8. I R E N J E I E P I S C O P I L U G D U N E N S I S E T H A R T Y R I S
1104
adowdom gallhia puUoe aooa ub aaodlas (15), el incormptibilero (22). Ego aulem tic curro, noo ia noluisti? Quaproptor relinqaetur vobii domoa yoslra incertoro (25): sic pugno, non qoasi aerom eatdoo; aed Jividum fado corpua meom, el In Bonriiolera deaeru . > 0. Qui anlom bia cootraria dicunl, ipai impoion- redigo, ne fone aRis pradicans, ipso raprobui cffllem inirodnconi Dominum, acilicel qoasi non po- ciar . Bonui igiiur agoniita ad incorruplebe tuerit perficere boc qood Toloeril: aulrursum igno- agonera adhorlalor nos, oii coronemnr, el preiloranlom naiura (10) cboicos, ol ipsi dicunl, ei eos, sam arbitremur coronam, yidolicei qos per agonom qai non poasoni accipere incorrupielam. Sed nobis acquirilnr, aed non ullro coaliiam. Et qnanlo oporlfbat, inquii, curo neque angelos Ulei fedsso, per agonetn nobia advonil, lanto est preiiosior; poaienl iraosgredi, nequo bomines qui sialim qaanlo aulem preliosior, lanlo eam lemper diligaingrali exsisterent in eom; quoniam ralioiiabilea, . Sed neqoe linrililer el examioaloros, et judiciales (17) facii satil,el non ix - diiigontur ea qoat oliro (quemadinodiun irraiionabilia, sive inanimalia, qua . . . . adveoionl, qoam Ula iua Yolonlaie nihil poisuul facere, sed cum uecea- . qu cum mulu aollid* ailale el vi ad bonum Irabunlor, in quibos unai tudiae adinvenhialor. 160108, ol onos inoa), infiexibiles (18), el *ine jodi- Qooniam igiiur pro nobis (24) oral plos diligoro cio, qoi 2 8 3 nibil aliodesse posaunt, prelerquam Beom, com laboro (25) boe nobis adinvenlre Domiquod facli euiit. Sic aolom nec saaveesael eisqood nui docoii, ei Aposiolos iradidit. E i aliaa aulom osl bonum, neque preliosa commuoicaiio Bei, oe- easel videlicoi noelraro inaeosaiom bonom, qood qoo magnoporo appelendom bonoro, qood sine euo eisei ioexerdiaium. Sod ei videro noo io lamom proprio molo, ot eura. ol sludio provenlssei, aed nobia esael deiiderabilo, nisi cognoviasooioa quanuliro ei oiiose insitum : ita ot eisool nullius mo- lum essel maluoi non videre : et booo Talero aolera menli boni, oo quod nalura magis qoam voluniaie male valenlis oxperionlia hunorabilius effidl; el lulatei oxsiaierooi (19), el ullroneom baberenl bo- cem, lencbrarum comparatio, et ?iiam, inoriis. Sie Btom, aod oon aecundoin clecliooem; ei propter koc oi coeloalo regnum bonorabilius oii bis qui cognoooc hoc ipiom iniolligenlos, qooniam pulchram a!t Yeranl lerrenum. Qoaolo autem bonorabiliua, latilo quod booom, noquo fruentee eo. Quae enim fruilio inagts diligimus illud: ol si plos iilud dilexerimaa booi apod ooa qui ignoranl? Quae aoieoi gloria bis cfariorea erinioi apud Deum. Pro nobis igilor oaaqol ooo nodooranl illud? Qoc aotem corona bii oia ha?c soiUnoil (26) Dominus, uli per omnia oro* qoi noo eam, oi vicioroi in certamine, couaecoii dili, io omnibus in fulurum aimus caud, et perseererous in oroni ojos dilociione, raiionabilher aonlt 7. propler hoo Dominus violenium dlx.il ro- edocii diligore Deura : Boo quidcro magnanimiuguom ccelorum : c E i qoi vim faciuol, inqoil, leoa praeiiaoio in apoiiasia bomiois; bomine autem diripiuni illud *; boc ost,qui cum vi ol agono orodilo per eam, quemadmodum oi propbeta a i l : Yigilanles inslanter, diripionl illud. Propler iioc Eoieodabil (e abecesaio toa ; prsefiiiienio Boo aolem ei Paulus aposiolus ait Gorinlbiii: Nead- ouiuia ad bomiuU perfeciionera, el ad efBcatU, qooniam bi qui in sladio currunl, omoos qoi- ciam (27), raanifeiUlionem dispoeilionom : oli et dom curruot, sed onos accipil bravium. Sic cor- boniui osleodaiur, el juiiiiia porfidaior, oi Ecderiie, ul comprebeodaiis. Omuis aotem qai agooizo- aia ad figuram imagioia Fibi ojus coapioior, ol lor (20), iu orauibirs cooiinens esl: jlli quidem ul laodom aliqoando maloroi flai bomo, iu taolia cnacormpiibilem accipianl (21) rorooam, noa aolom loroacona ad vidoodoro oi capiendooi Beon.
% C
* Mattb. , 37, 38.
^Malib. , 12. 1 Gor. ix, 21 soqq. Jorom. , 19.

n v
(15) A$alUi*. Sic Clarom. pro quo Fooard. io anarg. oi Voeeius baboni atulu; Arund., auiiiit; rdiqui ala$. (16) Natura. Ita Feoard. in marg., Clarom., . ol Grab. Reliqoi perperani, naluram. Porro bujuace dilcminaiis leosoa eal, Bouro aol mpMnicm osse, qui liberum boinbtem coosiituere ooo poioorit; aoipenitoi ignorantom eoi qoi natora cboici auni, IOU qua? ail choicorum nalora ooadonlom, qui coiuilia dei ois, qo lamoo falali nocosaiuio con&tricti sequi non valeant. (17) /xdinaVf.Feoard., Grab. ot cod. Yoai., jodictabilet.
Yois. el Arundd. Et sic oiiam legi apnd Cypnatioru lib. De exkort. Mart. cap. 8. el cpfciofa ad marlyres ei coofosaoros <lo Mappallco, u\ onioibos foro mag. nolal Pamelius. Al ediia Jrcirai exeinplaria baboul, agomtat. Sed idem osi uirjusquo vorbi sonios. (21) aecipioMi. Erai., Gall. oi Feoard.,IOf
%
ucdpi&t,
(22) lncorrvptibilen. Eras., GaU. ol Morc. 2,

incorruptam. (25) ln incertum. Claroro., m huerto.
(24) Pro nobii. Grjece, ol noui Fooard., *

, ptH4t $
(18) Inflexibilet. Sciltcel homimt. lia Feuard. (25) Cum labore. lo edill. Aruad., Olloboo. c i in toarg., Glarom. 01 Yoss. Alii, infltxibUi; acil. Merc. 2, cum agon*. axo*. (26) Pro nobh igitur omnia hotc sustinuil, eic. (19) Ex$i$terent. Stc Clarom. (nioi quod oedlans Id esi, ul recle explicat Grabius : Nostrx utUitatb librariua scripseril exitttrint), uieliui quaoi alii, catua hwc Ua fieri tustinuit alqui ordinavit Deiu*
exititerinl. (27) Eficaciam. Sic oames niss., ediii , mdi-
(20) AgoniMtur. Sic vetus Feuard. cod., Glaroui., ficQtiontm.
1105
4408 CONTRA HiERESES LIB. IV. . videre poterarans. CAPUT . C*f ab tmtio ptrfeciu* factu* tti homo. , , euira fn aoa ineoarrabiil i.Sihoc clical aliqoia: (34) gloria ad noa vooiro i . E l & (28) Quid eatm? Non polorat , poiorat: aod oos magoi' & - ob iniiio Deo porfociom , * todinooi gloriae ipaioa * - fociaio bomioeni? Sciat, portaro non poteramos. , , \ qoooiam Doos quidem , El propter boc, qoagi in , oom eompor aii idem ol - faodboa, ille qoi orat pa , ionoios, qoaotara od , * nis porfociu8 Patris (32), , ipgam ott omofa postibi- 9 lac nobig eoroelipsooi * .... , lia oi. Qu iolom facia praeslavil, quod orat ea aoot ab oo, secnndom , coodooi hominooi ojoj , qood postoa faciura ini- , advooloa : ni qoaai \ liura babooront, gocoo- maniilla oarnia ejue eno * dom boo ol mioora esto , , - iriti, oi por lalom Ucla oporiuii eo qol ao feco- . tionem asaoeli mandoca \ - rit : oec eoira potoraoi ro ol bibero Verbum Dei, ot eum qoi esi immorla. infecla 0880, quaa noper Huiie pnoig, qoi e$t Splritug Palris, io nobi$ , focta eont. Propter quod Ipsia coniincro (33) poosimus. . aoiom non auni infecta, 2. E l propior 2. \ , propler boc el [ideo (29)] * Paulus Gorinlbiis ait : \ , defichwt a perfeclo. Sec , c Lac vobis polum dodi \ , cundum onini quod sunl * hoti eacaro : ooodotn - posteriora , aecundum ooho (34) poioraUs oteam . boc ot infanlilia (50); et * , porcipero ; id oat, secondom qood infanli- eum qohJom advooiom - l i a , secundum boc et - Domioi, qui (55) ftocuo , insuela, et ioexerciiaia , dum homiooro, didicisiia; ad porfociam diecipli- nondum aotom Pairia Quemadmodum ' , Spiriloe requiescil sopor nam. enim mater poloat qui* . vos, propior voalram in * dom prestaro perfectam ' , iirinilatooi. c Ubi enim * oscam iofaoli, ille aulem , , ?, xolua ot discordia, aii, , adbuc non poteat robo- \ , in vobis, et disaenaio* itiorom ae percipore , \ noa, nonnocarnaleseilis, - . 284escam: eic oi Deag ; > ei aocoodom bomioem \ ipw quldem poieng fuit , arobolaiiat > Hoc eel, ' , homini praetiaro perfe- qoooiam nondum Spiri clionem ab iotiio, bouio , - loa Pairia fral io ipsia , autem impoteni perci- (38), proptor imperfb , pore illara : Infana enim . ctionom ooram, et inflr, ' fuiu Et propter boe Do- " miuiom converaaiionie. . minua noater io novftsi- ( Qoomadoiodoai igilor Apofiolus poteroi dare mia lenoporibus, recapi , toiaoa in om- -, oecatn (qoiboacuoqoo o * * nia, veoit ad oos, ) - nim imponebani apoaioli manos, aeeipiobanl Spi quqmodo ipso potorat, rilum sancluoi qoi aed quomodo Ulum DOS , Acl. VJII, 47. 'Cap.LXXUI. C a p . L X X ! V . Cap. LXXV. 1 Coi. !ii,2. Hanc "Ibid. 3. licet omiasam io veiori (52) Palru. Yocom, (28) . Graeca hnjtig capiiis exhibel Feuardent. cod., Clarom. eiYow., retiooo, qoia Joanueg Daoiasreoos in ParaUelii : publici vero juris fecii Halloixius in Vita /reoori, pag. 484 et in Graeco lexjn legilur. aeqq. (33) Coniinen. Eum hoic verbo praefixom aocto(29) Jdeo. Soperfluo bc vox oxpungenda: qoaro rttaio Voss. ei loxloa Graeci reeie expunxit Grabios. parenibesi incluei. (54) Nondum enim. Voss. Juxla Gnacuoi Dama(30) Et iecundum ouod infantilla. Hasc desunl in gceui, xon enhn. Clarom., Merc. 2 et tn texlti Grseco. In Yoss. autem (33) Qui. Sic pro quem (auod manifeslum eal aola vox infaniilia desideralur. Al earumdefti vocum librarioruro exralom, litlera male accepla pro # ropeiilionein, canerarum omiltendarum in uiroque cnm abbreviaiionig nola) attctoriiale Greci lexloa taxtu, ul solel, occasionem futsse puto : quare uibil emendavi. Supplendum vero verbum e$i. (36) ln ip$i$. AL, cum ipsit. linmoUndum esse duxi.
f 9 1 9 c 1 11 D
1 1
19
(54) lnenarrabiti. Graec., immortali.
1107
8. I R E N J E I EPISCOPi LUGDUNENSIS E T MARTYRIS
1106
, Boo gralolto ett oaoa vitae); UU aolom *ty . dooaolo oia sooipilornaoi poiorool ocoiporo il , perwferaiiooeiB. E l aio lod, qaonixm ioOnnam , priooipaliutoai qoideaa adbuc ol looxeroilabi* , habobil in omniboa Booa, 6V taa MOiom (37) orgo * quoniam ot aoloa SSB - Doom cooversaUonis ho infectas, ot prior oaa, boboot : sio ot inltio . njoin, eiomoibox, Dooo qoidon poiona /oit , , * ipae oat oauaa *. rottqoo , doro porfociiooom botoi, oi; ille oolooi nooo nopor \ , voro omoia In sobjociiooo . maaoot Boi. Sob|ocllo . faclox noo poiorat illod ... , aoteoi Bol, iocorropiolaa iccipero, vel occipiono , poraoToraniia oat: locor, , - capore, vol capions con , roplola aolom (44), gio, * , liooro. proptor boc - ria lofecd (45). Per haoc ooinfaoUaiooi oai bomioi (38) Yorbom Doi, oom " - igilor ordinatioooai, 04 coaveniea bujuamodi , oaaei porfoetaa, proliaoi, et tali dooCO (40)* . ptor ao, aed proptor ho- * iacioa oi plaamaloa hoaa* minls ioraaiiaai alo caaecondom imagioooi et , \ pax (38) effeciui, qoom- \ , eiraililodintm ooosliiai\ admodom bomo illom , lor iniocli B d : Patre , caporo poloit. Noo igiior quidem beoo aoniieolooC orga Baojo impoaaibilo . , jubeute(47); Filio vero et indigooa, aod oirca oom qoi nooo oupor fa , loiaialranle ol formaoio; ; quoniam oon iofocloaorai (40). oloaosi Bplrilu vero nolrioolo ol 3. Erga Beoro aotom . (41) * augonio; homloo voro , , virlua siiiuil,o( sapiooiia, . paolailm prodcieolo ol , * ai boniiaa oaiendilur : porvooiooio ad perfc Yirtua qoidooi oi booitaa, . oium, id osl proximoai oo l|UVU qood oa, quae uoa io 1 U W | 1 uuv KoXeclo fiori. Porfooioa * dom oraot, voloniaijo ooim oal iofootas : kio , , ,, oooadiueril fecerii, ouiom otl Beoa. Opor, \ , - aapiootia xoro, in oo loeral aoiom bomloooi , , qood apia ot consooanprimo Oori, ol fadoio art. " tia (42), qoao ont, fece- , gori, 01 auolom corrobo4 rit Qoasdam ouiom pnn , r a r i , ol corroborauiai - ptor Immeo&am ojoa bemalliplioari, oi mollipbV , \ , oigniuiooi augmentum oaiooi coovaleaeoro, ooo* . , aocipiontia, et io multom valeacoatom vero glorioV * , lomporia poraevoranda, cari, ol gloriflealom ?t iofecli gloriam reforunt, dero aooro Bomioaom * Beo aioo invidja dooanio . Beot ooim ott qol habai 8 . . , (43) qood booam oai. Seefflcax oal incorroptol: vidori: visio autem Boi *- - cuodum onlm id quod c iucorruploh vero proximam fadi esse Boo *. iaoia aoot, oon aoot In4. Irralionabiloa igilor omoi modo, qol noo exfecia : aoooodom id vero , specUnl loinpoe aogmonti, ot soa> oalona ioir, qood porsovorant longii oiitatem aacribool Boo. Noqae Beom, ooqoe sooiei ooiboa, virloiem iafecti
C
Sap. vi, 19, 20. (37) Se**um. Anina addii lexioa Graeeoa. (42) Et cotwnumtia. & conctnn* addil loilof (38) Coinfantiaium **! komini. Id osl, to/ cumGraecos. homne tactum ett. (43) . Iia rerte aolus ClarotB. AUi donante*; odill., donanti. (39) Capax. Pro eomprehiHtibiU$. (40) iVow in(ecius eroi. Sic velus Faoard. cod., (44) : incompietm Clarom., Vose. ol Grab. Reliqui porperam, non per- ttftm. Graeca aoaaai : intorrnpula p m m fectu* trau Soneoe vero etl, boroinem aolum indi- ranlia autcw incorrupUtcB. giim el impoienioni eese, oipota qui com a so non (45) Gloria infectufliucin Graoco logo: sii, flefi oi produci ab alio debuerii, oec proindo . infectui ail. (46) Tali ductu. lla juita Graecom Feoard. io (41) rdr . Haec ilerum ox doobus marg., GUrom., Voss. oi Grab. lo rebqoia oxica ralltlorum Bamaaconi locia doscripu dodil Halloivox ialit exstal. XIUA io Vii* lutugiy pag. 498 ol 502. (47) jubentc. Beauoi io Eraa. 01 GaU.
119
CONTRA RjERESES LIB. IV.

9
1110
setaitet, insaliabilea et iagraii, nolemes * eal obedire Deo sciens quonjam bonom eai atse boc qaod ti factl eont, bomi.ies pas- cuni omni (55) intenlionedfligeniercusiodial. Prolioeum capacaa; ted gapergredianies legem huma- pter boc eiiam duplicea babuii seosus, atroramqae ni generit ei antequani Aant bominee, jam Tolunl agniliooem babenles, ul eleciionem nneliortiiu cum aimller aaae factori Deo al noDaro aaaa diffaren- disdplina faciat. Diacipliaam autem boni quemadtian lafecli Dd 61 DOBC facti bomioie, qoi plua moduni habere polaisset, Ignorana qaod eat contrariamt Firmior esl enim el indubiuu eubjacenJrraiioaaka sont quam muta anlmalia. tfoc eoim tluro apprebeasio* quam ea qoa est ex saipidona noa Inpaunt Dea, quoniam oon hominet facit (18) (54) conjaclora. Qaeroadmodum enim liogua per ea; aad onamqoodque eo qood factom est, qooniajn faciom aat (49), gralias agit. No* enim in> goatom acdpit experiDHnlom dulcis el amari, el paUmas ei, quoniam non ab inilio dii xaxli au- oculas per Tlaioneai diaeernil qood eat nigrora ab aaaf, aad primo quidem bominea tonc damnm albo, el auris per aodiinm diflereaiias aooornm d i i : quamtis Deus aecandom aimplidtatem boni- adl; ale ai meos $et ulronimque experimaolani diatatis soje boc feceril, ne quia eum potet invi- dpttnam boni accipiena, flrraior ad conserralioiaobe* diosuro, aut impr*etaniem. Ego, inquic, dizi: nem ejot e!Dcilar obediens JSf3Deo W dli ettis, ei filii ExceUi omnes *>. > Nobie aoteatB dienUamqaidemprimainreepiiensper panitaaliam, poleauiem diviniuiis bajolara non auetineoliboa : qooaiam amarom etmalum eai; deinde ax eomprebensiooa diaeana qnalaait qaod oontrariom aat Toa aulem, ioquii, alcot hominea morietnioi ; ulraqtje refereot, et lllud quod att be- bono el dolcediDi ne leniet quidem anqnam inobe* dientiam gaalare Dd Si aulem atroramqae eorom nfgnam au denadonia ei iaflmiiuteia nosiram cognitionem el duplicea aenaoa oognitionia quia e l quod esaamoa noair poiesuil*. Seconduno enioi benigniiaiam aoam beoa dedil bonom at ai- deiogiat, lalantaraemetipsamocddil bominain. 2. Qoemadmodom igiior eril Deaa, qui noodum ndlaa tibi au poiealaUs bominea fedt: aectrodom iacloe esl bomo quomodo aolam perfectui, nuper motem proTideotiam advit bominam ififirmiUlem et qus tenliira esseniax ea; lecundum auiem di- effecius? qoomodo aatem immorulift, qoi in nalura mortali non obedivit faeioriT Oportel eniin laetionam et vlrluleni Yineei (50) Jaclft naiora la primo quidem ordinem hominia cueiodire, trane aabtUaliam. Oporloerat aolam primo naUiram apparere, pott deiode vioci el abaorbi (51) morule detode pariidpari (50) gloria)Dd. Non enim t ab imneorulilate et cormpiibile ab incorroplibili- Beam facia, aed Deus le fadu Si ergo opara i>le et fieri boniiuem aeeaodom Smaginem et eimi- D d e* maoum ariificia toi 6X8pecta opportan6oaa nia fadentem ; opporiana aaiam, qaanCam ad C a litadioem Dei agniiioue aecepta boni et mali. aiuoet, qui eflkerlf. Pneata autem el cor toam CAPOT XXXIX . molle al iractabile, ac eoaiodi flgaram qoa le flgaravil arlifex, babene in lemelipao bumorero, ne Bmmm malo diutrnendi facullaiem homim i*difaat M , ut $ua voluntt* et eUciion*, nulta vi Induratua amittaa eadgia digitorom ejua. Cnaioconctnty Dei mandata peragai, qmo ab eo p#r/lddiena aoiem compagiaauonem, ascandea ad perfialar rnudtqu*r*kellib%* pttata u amimi. elom : ab anlflcio enim Dai abaconditQr (57) 1. AgniUonero auiero accepit bomo boni el roali. qood eal In le luium. Fabricafil (58) aobataDiiaoi Bonaai est aoiem obedire Deo et credare ei, et in le maoua ejua : liniet lo ab inioa et a foria aoro caatodire jos praeceplum; et boceal vila bomi- puro el argenlo ei in tanium ornabil le, ut et nla : qaemadmodoro non obedire Deo maluni; el ipee Rex eooeopiacac apedam tnann. Si vero aialim obduralae retpoas artem ejae, ei ingrams exaiffcoc eal roors ejua. Maguanimilalem igitor prav tae in enm qnofdam bomo factut es; ingraiaa Deo auole Deo cognovii bomo et bonora obedienlia^ ei malum inobedienti : uli oculoe (52) mentia factus (59) eimol et arieoi ejua, ei TiUm amiTalronimqae accipient exparimentom, eleeiionam me- eisii. Faeere enim propriom eal benigQitaUa D d : Uorom curo Judicio faciat, ei nnoqaam aegide n e - fleri aaiem propripm eat bomioU oaiane. Si Sgi9 9 9 5 9 9 11 9 9 9 9 9 9 % 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9
qoe negligeua pnacapli flal Dai; et id qaod aufert ^ lur iradiderU d quod eal luona, id aat fidem io ab eo Tiutn id eat noo obedira Deo, exparimenio et aabjeclioo60j racipiea ejos ariem ei eria diaeana quoniaro maluro aai naqoe tentet qoldem perfeciora opus B d . illad unquam; quod aaiam coneervaiorium vilai 5. Si aolaaa DOO cradideris ei et fogeris maaua * Paal. L X X X I , 6. Ibid. 7. " Cap. LXXVi. |48| Fed/. ., (eciu (55) Caia omai. ParUcaiaiD ni bia todboa pra> Quoniam facium e$L lo Eraa. Gall. el flxam dclcTi aaelorliaie Clarom. ei Voat. Febard. deest factum. (54) Su$picio*4. Feaard. io marg. el Voas, <a* (50) Vincei. t u Feuard. in marg CUrom.. Voat. spictione. ei Grab. Caeieri perperaAi tinci. Conjidi vero La(55) Dec. Deeat in Voet. Unoa Lailoins legendum vicit; aed finaira ot (56) Parttcivuri. EdllU, patlidpare. liquel ax periodo sequeqii. (57) AbtcondUuu Sic omoas ma8.;al ediu. 4#(51) Abtorbu Pro ab$orbcri. conditur. (52) Oculus. Sic Feuard. in rnarg., Clarom. el (58) Fabricavit. Ila Clarom , Merc. 2, ac Grab. Vosa. In Arundel. ei Nerc. 2 Titiotc, oculun. ln inelius quam aui, (abricabiu adiu. oculo. {W)lttgratui Oco fQCiut. Uacc noa aggoadlCiarojiu
9 9 9 9 9 t 9 9 M 9 9 9
1111
8. IRENjEi EPISCOPl L13GDDNENSIS MARTYRIS
11
ejue, eril cansa impeifectionit io 1, qoi non oba- ipsi gibi causa fiairt, qood daaiilatmtar a lamf~ digii, ged non in illo, qiri vocavit. llla cnira misit, na, el inbabiuni lanebraa, al non lumen caosa eat qul vocarent ad nupliaa; qoi aaiem non obedie- eSs bujusraodi cotiveraalionia, qaemadmodon p m rant ei, aemelipaoe privaverant a regia conoa. Noa diximus : aie eiornum Dei qoi fugiaal lomeo, igilur ara deficil Dei; potens esl enim de lapidiboa qaod coniinel ia ae omnla bona, ipsi sibi caaaa aasciiare illios Abrabee-gedUIe qol nonconaeqoiiar gunt, ui aHeraaa inbabitenl lenebraa, deaiilaii nibot bonis, aibimeltpaia cauaa bujugmodi habtla-> eam, sibimel eo* imperfeciionig est cauga. (60) 0& Nec enim lumen deflcil tionie facti. CAPUT X L . - propter eos qui gemct * ipaoa excacaveruDt: sed Unum et iumdem D$um Patrem pama* infigtr* reprobis, ac elecii* pmma tribuer*. \ , illo perseverante quala 1. 1. Unug igiior ei Idaaa el esl, excaecaii per guain - culpam Sn callglne coo- , - Beug Paler, qai qeideax , aiituuultir. Neque lumen , concopisceDlibnft ejaa * cum roagna neceaaUate \ commonicalionem, et , aubjieiei sihi quemquam: , * - perseverantibos ia eb , neque Deus cogei eum * jeclione ejus, qu aoal et qui noiii (61) conlinere - apudae prseparal bona; . ejus arlem. Qui igiiur , principi aulem absceaaio absiileronl a paierno lu- , nig diabolo, el qui eom (62) , \ - mine, el Iransgressi sunl , eo abgceaserunl angelig legeui liberlalig; per anernom iguem pnepa, 8uam abstiierunlculparo, - rans; in qaem miilenlor, , liberi arbiirii el suae po- . inquit 2 8 7 Domioae, illi qoi ta aiaiilra aepa lesialia facii. * c rali e u n t . Et boc eat . 4. Deos aoiem omnia praesciens, olrisqae aptas , qaod a propbtia didaai preparavii babitalioneg : eis quidem qui inqoi- * esl:<EgoDeu8ieltDs(64), runl lumen incorruptibililatis, ct ad id recurrunt, - faciens pacem, ei condaoa benigne donana boc quod concupiscnnt lumen; mala : in eoa qoi* aliig vero id conlemoenlibus, el avertentibue se - dem qui poenitenliam baab eo, ei id fugieniibus, ei quasi eemelipsoa ex- , \ - beni, ei conveneoiar caecanlibag, congraenles lumini adversaniibas pi\e- (65) ad eom, faciens paparavii icnebras : el liis qui fugiunt ei esse gub- , cem, et aipiciliam, et Jecli, convenienlem eubdidit poenam (65). Subjeciio onilaiem componens; ra auiem Dei requielio est aHerna, ui bi qui fugiuni , , per eos varo qui poaailamen, dignum fugae g u < e babeanl locura, el qui - lenliam non aganl, sad fugiunl aiiernani reqaiem, congrueniem fugse su * refugionl ejos luroaa, ignem aaieraam ei exlo* babeanl babiialionem. Cum auiem apad Beam . omnia ainl bona, qai ex sua eenlenlia fuglunt riores lenebras praeparans: quae quidem aunl mala Deum, temeiipsoa ab omnibue fraudaot bonis j bis qui incidunl in ea (66). 2. Si auiem alius quidero easei qul reqalem fraudaU autem oranibus erga Beum bonis, consequenier in Bei juslum judicium incidenl. Qui enim donal Pater, ei alius qui ignem praparavil Dcui; fiigiunl requiem, jusla in poena conversabuniur; el fuiesent asque differenies eis (67) lilii; aliua quideai qui fugeruni lumen, jusie iababilabuni lenebraa, ^ In Pairis regnum miileaf, aliog vero in aelernaai Quemadmodum auiem in hoc lemporali lumine, ignem. Sed quoniam unua ei idem Dominug gepaqoi fugiuniUltid, ipgoa ae lenebria maocipani; i u rari demonsiravii in judicio onne genus bumaoum,
IT 11 1 1 19 1T
Mailb. xxv, 41.
Cap. LXXVH,
" Isa. x u , 6.
Cap. LXXYIU.
(60) Gra3cum boc fragmenium, et gequeng ihiiio capitig 40, IIUDC primuoi prodil, ex Eclogi$ igg. Joannis presbyieri el raoriachi, cod. 515, bibliolbeca3 olim SeguerianaT:, nunc iliuslrissimi . B. Benrici Caroli do Coislin, qui ejug adilum baclenus inlerclaguro, pro suo in liiterag gludio ac beniguilate, eruditig modo paiefecii. (61) Nolit. Odil, m Feuard. marg. et Yogg. (62) . Ad marg, dicii cod. gcripium .
(63) Convtnientem tubdidit voznam. In veteri
kii; qa gequenietn aecuaaii?uro reqairil.
(64) Zelant. Uac vox in nogiris Igaiae codd. noa exglai. (65) Babent et converluntur. Sic Clarom. ti Yoat In Arunde). et Merc. 2 , agent tt convtriunlur. In
editt., agente$ conwrtuntur.
(66) lncidunt in ea. lu edlU, additum legiiur:

ted oona exjvttilia Deu Sed com id addiuroenlum
Feuard. cod., Clarom. ei Vo&g., convenienii iubdidit pmm. Sed repagaat ba&c kciioni pnacedeiig vcx
egae videaiur a quopiam explicalionis graila fociaia, delevi aucioriiaie codd. Clarom., Yosa., Arund. al lexlna Graeci, quibus nibil simiie occurrti. (67) Eit. Erag. ei Gall., ei. Utrumque vero Feuard. juugeog axpreagil, et ei.
1115
11
CONTKA ILERE8ES U B , IV.

. , * (72) , (74), * , 8, (75) , , * (76) -V " ' ' ^ ^ ^ & ^ '^ ^
1 a 4 v t l w
1114
c qnemadroodom ptsior aogrogai ovee ab ha> ^ d l s ; el aliisqnidem dicot : Voollo, booodicll Patris Moi, porcipilo rognum qood paraiaai 681 vobl8 ; aliis voro : c Diaeodilo a mo, malodfcli, in igoem aeferoom qaem prseparavil Paler meua diabolo 61 angelie ajoa " ; ooos 61 idem Paier manifeslfgsimo ogiendilur, c faeiene pacom, 61 coodoos nuda proparaoa olriaqoo qoa aonl apla : quemadmodum 61 unus jodox olrosqoo In apium niliens locam. Qaemadmodam in zizaoloraai 61 In irilici paraboU maoifesiafil lkrarioaa dicciu : f Queoaadroodoiii coUiganlor zizania 61 igni eoo> boruntur (68); aic eril in constunmaiione aaecoli. H11161 Filius hominia aogoloa aaoa et coUigent do rogno ejoa omnia acaodala, ai 608 qui facianl ioiM 9 1 4 9 9
qaiutem, 61 mhieo* eoe i n clibanum ignls: illic eril floioa 61 airidor doniiom. Tunc joeli folgobool aicoi aol in regno Pairis ipaoram . Qui ergo rognom praparavli jusil* Pater, io qood aitompail Filius ejos dignos ; bic el caminum ignis pneparail, in quero dignoa miilenl i i , qoi a Filio bomiaia ariasi 8ant angeli, aocuodom joatom Dei.
u 9
. (69) * < . 61 , , \ 6. > . (70), \ ' , (71)
3. Hic enim io agro 8uo bonom somoo eominavii: t Agor autem, inquii, aaecalom a a l . Cum aotem dormirenl homiooa, vonil ioimicas, ol aoporsominaf i l xizale
nia inter frumcniuin, et abill > Exlonc onim apoaiala aogolua hic, 61 iolmicaa, qoo xelavit plasma Dei, ol inimioooi illom Doo facere aggrooaoa ott. Qoaproplor
ol Dooo qoidoax, qoi aomoiipoo l i i a n i a abacooao aamfoavii, Id osl, iranagreasiooeoa qoam ipao tololil (75) aeparavii a xui cooveraaiiooa: oom aolem,qoi DOgligaotor qoidem, aod maloaccopll inobedieotiam, bomioom miaar loa 081, ol relorslt ioimiciiiam, por qoam i o l com Doo faooro voloil io ipsom ioimicilianiai aaclorem; aoferonaqoi* dem euaro, qoae oral adveraue homioem, ioimi . oiiiam; rotorqoona au lera Illaro, el romiiloos * c \ (77) illaro io serpentem. , Quemadmoduro ot Scri piora ait dixisao eerpenii (78), [ Deuro : c Et inimiciilam , ponam inler 16 61 lotor \ raulierom, et inler 86 * 0)60 luura ot lotor so , \ moo molieris. Ipso loum ]. calcabil caput, et l u ob sorvabia calcaneum e - jua . % E l ioiioiciiiaai , haoo Dominos aomoi (79), ipaom recapilulavii, do mulioro faoioa booio, ot calcans ojos capol ; . quemadroodom iB60,qoi aoio booc 68i,Hbro oaioo*
9 9 M
dimoa "
9
Hatih. xxv, 3 i . "jbid.54. *Mbid.4t. Isa. XLV 7. Ibid., 5 . Ceo. m, 15. Lib. , cap. 23, o. 5 6, 7,
9
* Mitlh. x m , 40 aeqq.
IWd. 58.
(68) Jgni comburuntur. Iia Fooard. In mara., pro , , baboal- Vose.. Claroro. 61 Arond., niai quod doo poetenoree baboaol, combureniur. Caelori, in ignem mit- (75) * ,... *. Grxca b 0 UMur. 8 Gaionas aliquantuluro a Laiinis dofleclool; aad (69) X> . Gneca b-oo clariuimue longe magie Nicoias, qol Iroosi vorba compoodlo Grab. doaboa Caienis io S. Malthari Evaogolinm doolaxai refert, boc oiodo : 6rail, Nicei* videlicot a Gordorio odila , pag. 489 , . ol altora ma, io cod. 1879, fol. 21, in bfbiiolhoca (76) T^r avtor. Legendaio cum laierprelo^ rogia Paria. qtue UIDOQ io oo diflferoot qood loeo . ionim iaioraui vorboram, , osqoo ad (77> Remitnns. SIc Arood. ol Grab. juxu Grav , in NicoUa Caiooa isla aolom cuni,roelhiaqoam alii, mUin$. In Gfarooi. aolom babeanlar : , neuiruro legiior, aod simpiicilor habelor : raiof , elc. qutns Uiam io arpentem. (70) . Legli ioloiproe, (78) KaX ^ . Poal hae , acriplom io me. Calooa logiior, * (, (74) , Nicola, , \ ' , olc. Quae oaloodool omleaa voce , pro qoa io odit. Oxoo. . Catooa) auctorem brevilaii aiodonloni iotonoodio (72) * . Doauot io Micoia. Scriplorae vorba consuho pnatormisisaa, qua? io aoo (75) Trantgretshnim quam ip$e (tUulit. Gneca lrenaei codice doacripu p r ocolia habobal. Qoaro opone predum facioram mo polavi, ai oa roailiooaooaot: oxi trantgreuionem intnlil. rem, hamulis uroen iooloaa. (74) .... . IIcc onrala doai(79) . -> denri io ros. Caiona Regia acribil Grabioa. Sod 0610) Galooa logiior: , oiarias. virom decopil apograpbum molilooi: oam . Neins /##, /ociag io amographo loudoio TcrbU oxaiaol nia) quod
t
MtS
& IREMEI EPI8G0M LUGDQNENS18 MAETYIU8 CAPUT X U .
1110
dicit fllioa alleooa ooa i i a : Filii aHont aMoiili tuol mihi * . Socondom enim oatararo filll aoal, tfni 0*a crtdunt, iotfya* non obtdiunt, engtH 4t filii dioboli $unt; aofaro quidem, $ed M -propcer boc qood ab oo taod sool; aocaodaa aoiooi intion*. EpilofMi k*ju$ libri, f $COBM$ $$ opopa ooo SOB! filil* 5. QoefMdfaodttA ooim in bominilNU iadkto oodtoolot ptirtbot fttii abdlcaii, oalota qoidoai itti 1. Qoooiam oogek* qootdom diilt diaboll (80) oorom (87) sant, logo Tero alloaoil soot; ooo ooim ojoibos sttornoa tfnii pratporauu ott, ei rorsoa io terodoa iiuit oalortliom poroolaoi : oodom fltodo alt:Ztxaoia soot iNiaaligoi (01); > oofcriom ett dieere, qoooiaoi ooMOt qoi aool abt- apad D m , qai ooo otoodiaot e i , obdtaoli ob oo, aaeripait llli qoi prioeop* ool hojoo dotkrooi lUii cjot ooto. Uodo BOOfasroditaiooiojo* perdpere pottool; qoomadoiodofli DtYld aii : transgressiOBU. Sod DOB ille qoidooj oatora aot ao AlieoaU oool poccalorot ab oioro :tra oUsoeoof o k aol homiooo feeit. Nibil onln In lolaoi diadon ImiUlodtoom terpefids " propier boe koloo ioYOoiior fociuo Tidolicot com ei ipte croaDooiiBiif qoos idobal bomioam esse progeoio, Ura tli Doi qaomadmodum et rdiqui aogoli. dizit tio progeaiem viporaraiosecoiidoai simillOflinla ooim fecii Dooo, qaemadoiodam et Dovid olt (02): Qaoniajo ipoo dizit, el faeu m l ; tpie UHttooei borom aaimaiiam io Yirieute aoibaJaoiot, ai badanlaa raliqooa. c AU6dile Ioqoii, a farpnecepit, el creaia s o o i . > m6alo Pbariataaraai al 8addocax>niBB . > Sad 6t 2. * Com igilor a Deo omoio faeu idoi (85), at da Uerod6 diaaoa : Diciio, ioquit, Tolpi diaboku aibiuiedpai et rellquia factoa aat obocoohoic* ; 9 oaqoam uiaUaaj ajaa 64 dotoa aigalfri siqoi* caoaa; Joale Scripiura eot, qui in abaeeacaaa. Qoapropiar DaTid (88) propbau a i t : Hoar* aloaa peraeteraot, aamper fllioa diaboli, ai aogeloa In honora potitus, atalmQalas aai JoaM&Ua * . dlxil nalignL Filioa eoim, qoeaiadBiodum alqoi* Ei itarom leremiaa: c Eqoi fureotaa cirea femiaai daai aole aoa dixit (84) daplicitar InlaJlif ilar : facll aaut unutqoiaqoa ad uxoram proxinl aoi aiaalioa qaidem aacandam Daiaram, ao qood naioa ait fillaa; aliaa aoiein aacanduaa Id quod /acias Diabat . t JEi b a i u in Jodaea prtseoaaaa, ai am laraal ditpatana, principaa Sodomoraai, ai popakaa wt(85), reputator Olioa; Ucei ait diibraniia iatar Bjaiain el facioai. Quooiam llle qaiden ax ao naiua Gomorrbs dicabti aoa : timitem Sodomllia iramagretalonem, 6t eadem q o iliia faaroat, paecat ille aatem ab ipao faaua eai ai?a iectiDduei eoedlikmcin, ai?e ecuadom dociriuc magiaitriars, cau (89) esee apud eos afgaificaiia propC6r aimUaai Tocabuk) Tocani aoa. E l qaia Qai aoim ab aliqoo ?erbo, fllioada- _ op6raiioii6fn 6odean ^ - , edoeiaa aal , - --
M t 9 9 9 B Sl y tt 9 f 9 u 49 9 9
caaiia dicliur et illa cjoa palar, Sacaodain igitor aaiuram qaas aal aeeaadooi coadiiionaai, at i u dicam ooloea filii Dal aamoa, praptar qood a Dao oaaata facti samut. Secondm aaiem dicia aodiaa* lian el doclrioaai, aoo omoaa Olii Dei aooi aad qai eradani el al facioot cjaa YolanUtem. Qoi aataaa non eradunt ei ooo faeiaol ejoa TOiantalem fflii al aogeli aaol diaboll (80). Uaoaiam aoiem i u ae babai hoc in laala d i i i i : c Filioa ganui 61 eiaiiaii Ipai aoiam me aprevainal " il6rom qoas
9 9 9 9 9 9 9 9 t
non naiura aatani alc faetl a Deo aed qal et jtiai* agere, idani dicabal. ooaailiaiD eU boaaaa (90): c LaTaarial muadi 6*tol6 aoioria aaqoiliaa ab aaimaboa (91) Taairia aol6 ocoloa aMaa qolaadla ab iaiquUaiibua Tatuia . > SaiUcal, quonlau) idatn (92) ipai eon iranaaTedaraiilar 6t paeeamit candam qvam 8odooiiua pertapenHM objurgailoaem. Cam aairn coaT6tVr6oUir 6 4 pov Dilenliaro agareol, 61 qaiaaeeraai t analiUa, 0 1 1 1 poiaranl eaae Dei, 61 baradiiaian oottaeqai iacar9 9 v M 9 H f
Mattb. xiu, 58. * Pa. CIL ?m 5. Cap. LXX1X. Ita. i 2. LXXX. * . LTII, 4, 5. Maiib. x x m 53. * Malib. x, 0. U f i i i 21. lettm. T 8. " l u . i 10. ^lbid. 10.
9 4 1 9 f 9 9 9
Psal. xru 46. L u c xiii 82.

9 9
(00) Ditkoll. E r u . Gall. 61 Feeard.roinotrccie, D *)u$ qaod (oraan ad nmtutn, qaanvia ajiaaa didbolos. rect6, referri poatel; niai pro ejut I6g6ndam aaaat (81) FUH nuMpd. Mnttgni in gaoiiif eara. ti. 8ed cnm omaiboa adiu. 61 in Oiioboo. cad. (82) Dewld *u. Quod addooi adilU d% omniknslegalortamm a c i u babaitaa Toiorem Feoardanlil knjmtmodi axpanxi aucioriuia oodd* Claroro. el cod. 6x 60 poraoaaoin baboara, qood illo oolbuo vaVoaa.; saparfluuni esi 6oini. riam leeiiooem, aivo ad margiooai ediiioois t o s (83) Fncla $mnt. l u ex Qaromoal. poaui pro aive in obaorTaiioolbos, adoourii oihil UDOMIUUH fecu sint, ipila roox sequilur factus e$t; quauivis dom 08S6 duxi, coniaociiTDm ulrobiqoa mallem. (88) Dotnd. Doas Tocos of J$rmi*$ bte addoot (84) Qnidam anti no$ dixii. QuU bic ab Iraoaao Clarom. 61 Voaa.; omitiunt ?oro cum Torbo aU laodaiar, Incarlam proraua. poal l iJiroat. (851 &OIN*JI id quod fectu$ iti. !d d66Sl in (89) Simlem Sodomitu tT9Vum$$ionm af aa* Annid. 61 um io hoc cod. qaaro in Iferc. % Eraa. d m qum iUi$ fnsrunt, pecctia. 8io omooa maa. alai Gallaa. et Fauard. perperaro factum laaiiar. quod Amod. oi Morc 2 baboaol Uli pro itlU; ae (86) AiiftJ! iunt diaboli. Addanl adilt. tecnndnm Horc. 1 viiioao, tmntqrtuortm. A l 6diu. iimilm U qmod optr* diaboii foeinnl. Sed apurium Islad tnim Sodomitu transgrtuions, *t eadem qnm iiii f#glocietna qaod 6 roargina ia lcxtum irrepeit, ctrnni peccatn. agnoacooi aodd. Glarom. 61 Yott. quorum auciori(90) Bonum. Dooil io E r u . 61 Gail. lale diud axpunxL (91) AnUnabtu* Alii, animii. (87) Eorum. io Clarom. ei oo. AogUc. legiiur (92) /aVm. Sic Qarom. Reliqui malc tirfeR*
9 9 9 9 9 9 9 9 % 9 9 9 9 9
117
9
CONTIU HARE8ES U B . .
9 9
UtS
n p ato qoa ab ao pnettator. Secaadam banc igi- t t r ntlooem, ingeios dtaboli, et iiiot dizii maligni qal diabolo credont, et et qtas tant ejat agoni Qai qeideaa ab iniiio omaea ab ono at eodem Deo (98) facd aant, Yemm qaando credunt, ai aobjeeii taae Dao peraaferaat ei oWriaaai ejua eaalodteoi ilii aaat D e l : ctaa aaiatn abaeeaaerlot at mnagresai faerial dlabofc aacribaalar priudpi, d q*J primo aibi taac at raHqois cavaa abacetaiotiU elifrctoa.
9 9 9 9 9
4 Qoonian aoieaa mahl qaidam Domini termonaa, anam autem et eomdeui omoea aaountiaot Fatrem faetora mandl bujui, oporiebat ai ooa fafopier aoa qoi in mulus erroriboa eoounaolor per PBOIU coofaiara; al qoomodo poaaant per multa coolataii (94) et ad ?aritatatn S B 0 cooTarti et B aalYiri. Naceagarium eat aotan ceoacripiieai haJc la aeqraetili (95) poal Domioi aermonei aobjuDgere Vauli quoqae doctrinam el azamiaare aeoientiam aja*, ei Apoaiolam ezponare, ac quaxanqae ab hav9 9 9 9 9
reiicia in loiaan aoa inteHlgentlbaa qa a Paulo dicta sant, aliaa aceeparaot ioierpreiaUooea eiplaoare et dameniiam ioaeoaaUooia eoram otieadare: ei ab eodem Paulo ex quo aobla qosatioaaa iufeniQt, manifeatare illoa quidem mendaeea Apoaiolura vero pratfkaioram aaae Yeriiada, el omnia oonaoaaoda ?ariutia pr*conlo docoJiaa, UIIOJH Qanaa Palrem aam qal locoiaa ak ad Abrabam, qai k> gisdaiioeen fecerit, qoi propbeiat pnemiaeril qoi DOTiaaimia temporibot Filiam aoano misit, at aalotaan aoo plasmati donal (96), quod eat carnia aabataotia. Raliqooa Igitor aarmonea Doinini, qaoa quideta non per parabolat aad almpUciter ipaia dletiooibua docoit de Patra 61 expositionem Ep<sloJaran beaU Apoiloli (97) ia aliero libro dispoaen9 9 9 9 9
tea* iDlegram libi opua axprobraiiooia et e?araionia lalao cogoominata agnfUojria (98), prseatante Qeo prttbablmas; et noa Ipaaa ei te ad coairadiciionem amaioaa beraileonim io qoiaqoe exercauie* Ubria.
9 9
000005711"33
BR60.M5 1857 t.7 p a r s . l Migne, Jacques Paul, 1800-1875. Patrologiae cursus completus. Series graeca. 5711833
This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project to make the worlds books discoverable online. It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge thats often difcult to discover. Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this le - a reminder of this books long journey from the publisher to a library and nally to you. Usage guidelines Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. We also ask that you: + Make non-commercial use of the les We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these les for personal, non-commercial purposes. + Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Googles system: If you are conducting research on machine translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the use of public domain materials for these purposes and may be able to help. + Maintain attribution The Google watermark you see on each le is essential for informing people about this project and helping them nd additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. + Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we cant offer guidance on whether any specic use of any specic book is allowed. Please do not assume that a books appearance in Google Book Search means it can be used in any manner anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. About Google Book Search Googles mission is to organize the worlds information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers discover the worlds books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web at http://books.google.com/

PG007 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PG007 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PENNSYLVANIA STATE UNIVERSITY LIBRARY

DOCTORII, SCRIPTORIIW ECCLESLCTICORH,

A P B I M O GENESE08 USQCE AD N0YIS8IMU1I APOGALYP8IS, COMMENTATl 81.

ACCUR J.-P. MIGNE, MMIthcce Clerl wmiwenm,

DETECTIONIS EVERSHMS FALSG COGNMUNATJS AGNITIONIS

PRE8BYTBB1 E T BfONAGBI B E 5 E D I C T I X I ACCURANTE

C O R S U U M C O M F L B T O R U M l!f BlfieULOft I C I B N T I J S B C C L B 8 I A t T I C B RAMOt

YIAMCTA&AMB01SE,PROPEPORTAMLUTETLEPARISIORUM 8BU PETIT-IUOPITROUGB.

S. 1RENJEDS LUGDUNENSIS EPISCOPUS.

0 W3 1225 1263 1321

Ex Typie MIGNE, ati Pflit-Montronge.

PATIOL. GR. VIL

S. IRENAUS LUGDUN. EPISC

' lrea. Praf. 1.1, p. 3.

S. IREN;EUS LUGDUN. EPISC.

DISSERTATIONES PRAVUE IN IRENAi LIBROS.

WSSIITATIONES PBIYII Ii\ U B M IIBROS.

Epiplian., Hr. 34, 2.

DISSERTATIO I, ART. I DE YALENTINO.

II. Valemini astas.

Simoni gentii suas mago parerenl:

supra principatum dicunt.

* Pag. 217. Pag. 227. Tom. II Comin. in Hisl. cccl. Antonino.

DISSERTATIONfcS PRiEVUE IN IRENAI LIBROS.

Unt. cap. 2 : Docet ip$a Sopkia, nonquidem Valeny

WSSERTATIO f, ART. I, DE VALENTINO.

11. HU tero quae ad Yalentini personam, aeuM

Dodwel, DUiert. IY in Ireo., G.

DISSERTATIONES PRYIi 1N 1REN.1 LIBROS.

DISSERTATIO I, ART. I, DE VALENTINO.

* Euneb., lib. n Hisi. ecc!., can. 4. * Hieron., episi. 83 1 Tiin. , 4.

Mag. orat. ilom., (. IV nov. ediu 2

DISSERTAtlONES P R A Y L C IN IRENifil LIBROS.

enumem Tbaleiem Milesium, Anaximandrara, [XXIIJ

Lib. de Praescrip., cap. 6. " Lib. Antiq., cap. 7.

Lib. de Anim., cap. 17. " Lib. n, cap. 14

MSSERTATIO 1, ART. I DE* VALENTINO.

Antiq. i , 8. * Lib. vin De civil., cap. 4

Quiniil., lib. i , ctp. 19.

tognito repererunt ubi estet cauta coiuliluUB

dtixit. Imo caato pede sic secuius esi, ul libere

Aug. tib. viii

civit., cap. 5. " Ibid., cap. 8.

* !bid., cap. 12.

DISSERTATIO I, ART. I, DE YALENTINO.

^ Edil. Oxon. 4678.

DISSERTATIO I, AR '. I, DE VALENTENa

" lren lib. i , c. 1.

Iren., lib. i , cap. 8, n. 3.

DISSERTATIO I, ART. I, DE VALENTINO.

* P PjHgra* jusjurandum, quo per Pyibagoram qualeraarii auciorem dejerabant:

& LN IRENIEI UBROS.

fuitcur i$io$ etcterii praHulerinl Judaei atque Chri- mernoriam posterimi

invidit. Quamvis auiem

:bid., cap. 12.

DISSERTATIO I, ART. I, DE VALENTINO.

DISSERTATIONES P R A W i E 1N IREKAI LIBROS.

Edil. Oxon. 4678.

DISSERTATIO I, AR '. I, DE VALENTING.

DISSERTATIONES PRiETIJS IN I K E N J E I LlBROS.

Iren., lib. i,cap. 8, n. 5.

DISSERTATIO I, ART. I, DE VALENTINO.

P Pj*hagoreoi jusjurandum, quo per Pyibagoram quateraarii auciorem dejerabant: