Professional Documents
Culture Documents
PG067
PG067
PG067
^-
PATROLOGIJi
^
SEO
CURSUS COMPLETUS,
COMMODA.OECONOMICA,
RECUSIO
LATINIS,
CHRONOLOGICA
SERIES
GRiECA
PRIOR,
AGGUR J.-P.
8
MIGNE,
B l b l l o i b e e a e C l e r l nnlFcrftae,
CURStUM COMPLKTORUH 1N SHfGULOS SCIENTLB BCCLESLASnCJB
AD I N 8 T A B
JAM P C N I T U 8
RAMOS BDITORB.
MTBOLOGU,
LAT1HA
1P8IU8 BCCLB8IJB,
BXARATA,
PATROLOGIJE
GRJECM TOMDS
SOCRATES E T
LXW.
SOZOMENUS.
E X C D D E B A T O R E T V E N I T APUD J . - P . M I G N E E D I T O R E M ,
1N V I A D1CTA FAMBOISR.
OLIM PROPE PORTAM LUTETIi PARISIOKDM YULGO
VENFER
INOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VEUO INTKA MOENIA PARISIWA.
J>0
/sprta one deslots providenlieJfes qui rogtesent 1e monde, raremeol les ceovres ac-dessos de lOrdinalre sc fqnt
sana contradictions plus ou rooiw fortes el nombreuses. Les AUikrt Catholiquet ne pouvaient gufere ecbapper ce
achet dvin de leur utilito. Tantdt on a nt leur exislence ou leur irnportaDce; lantit a dit qiTil clatent fenn&s
ou qu'ils allaient . Opendantils poursuivent leur carrifcre depuis 51 ans, el les produciioos qui eu sorienl
tewennent de plus en plos graves et soign6es : auset paraU-il certain qu'a molos d'v6oements qu'auoune prodcnce
humaine ne saurait prevoir ni emp&cher, ces Ateliers oe se fermeront que quand la Bibliotlttque du Clerga sera
lerminoe en se* 2,000 uolumes in-4 . Le passo parali un sur garant de rarenir, pource au'il y a a esporerou
craindre. Cependant, parmi les ralomnies aaxqoelJes iU se soot trouvds en butte, II en esl deui qui ont &6 continuellemeut r6p6t6es, parce qu etant plus caphales, lear effet entralnail plos de consoquent e*. De pelils et ignareg
concarreots se sontdonc a^harngs, par leor correspondance ou leurs voyageurs, a rpier partout que nos EdiUoos
taient mal corrigoes etroalimpriinoes. Ne pouvant altaquer le fond des Ouvrages, qui, pour la plupart, iie sonl
que les chefs-dOeuvre du Catholicisme reconnus pour tels dans tous les teinps et dans toos les pavs, il fallait bieu
se rejeler sur laforme daoscequ'elle adeplusserieox, la correction et rimpresslta; en effet, leschefe-dautro
m6me n'auraient qu'une demi-valeur, si le texte en otait toexacl ou illisible.
11 est trfes-vrai que, dans le principe, un succes inoui dans les fastes de )a Typographie ayant fbrco KEditear de
receprir aux m6caniques, afin deraarcberplus rapidenient elde donner les ouvrages a moindre prix, qualre volnmes
ilu double Cour$ d'Bcriture tainteel de TneOtogie fureol iir& avec la correciioii insufBsante donnoe dans les iroprimeries a presque tout ce qai s'adite; il est vrai aussi giTun ceriaiD nombre d'aulres volumes, appartenant a divenes
rublicatioos, furent imprlms oa trop noir oa trop blanc. MaU, depuis ces temps 61oigus, les mocaniqoes out
codo le Iravail aux presses a bras, et rimpressloii qui eo sort, sans 6tre du luxe, attendu que le luxe jarerait dans
des ouvrages d'une telle nalure, est parfailement convenable sous tous les rapports. Qaani a la correction, il est
de fait qu'elle u*a jamais 6lo portoe si lotn dans aucune dtlion ancienne ou contemporaioe. Et coromeot en seraU-fl
autreroeni, apr&s toutes les peinee el toutes lea dopenses que nous subissons pour ariiver a purger nos Ipreuves rie
toutes faales? L'babitude, en typographie, mftme dans les meillenres maisons, est de ne cornger qae deux opreuves
et d'en conforer uue troisiiime arec la seconde, sans avoir prGparo eo rien le manascrit de l^uleur.
Dans les Aletiers Catlwliques la diffference est presque incommensurable. Ao moyen de correcteurs blanchis MUI
le harnais el dont le coup d'ceil typographique est sans pitio poor les fautes, on commence par pr^parer la copie d*un
bout k 1'aulre sans en excepter UD seul mot. On lit ensaite en premi&re ^preuve avec la copie ainsi prpare. On Ut
cn seconde de la m$me manifere, mais en collationnant avec la premi&re. On fait la mme chose en lierce, en collationnanl avec la sec>nde. Oo agil de m$me en quarle, en collatioDnant avec la tierce. On renouvelle la m^rne
ratioo en quinte, en collalionnant avec la quarte. Ces collationneroents ODI pour bui de voir si aucone des faotes
eignaloes au bureau par MM. les correcieurs, snr la marge des ^preuves, a ^cbappd a UM. lee corrigeurs sur le
marbre eile m6ial. Apr^s ces cinq leclures enti^r&s cootrol^es I'uoe par 1'aulre, ei en debors de la pr6paraM"fi
ci-de$sus menlionnoe, vieot une rovistou, et souvent il en vient deux oa trois; puts clicbe. Le clicbage op6r, par
consequeot la pureto da iexte se trouvant immobilisoe, onfait, avec la copie, une nouvelle lectore d'un bout de
preove a 1'aulre, oo se livre a une nouvelle rovision, et le lirage n'arrive qu*apr6s ces innorobrables procautions.
Aussi y a t il a Montrowge des correcleurs de toules Ies nations et en plus grand riombre que dans vingt-doq
imprimeries de Paris rounles I Aossi encore. la correclion y coute-t-elle autant que Ia composiiion, Undis qu'ailletjra
elle ne coule que le dixifcme ! Aussi enfin, bien qoe TassertioD puisse paraitre tom^raire, l'cxaclitude obienae par
lant de frais el de sofns, fait-elle que la plupart des Editions des Atclier* Catiioligues laissent bien loin derriore elles
celles meme des c^l^bres Bon^dictins Mabillon et Monlfaucon et des col^bres Josoiles Pelau et Sirmond. Que
c( mpare, en eflet, n'importe quelles feuilles de leors odition avec celles dee noires qul leur correspondent, eo grcc
c< mme en latin, on se coovaincra que 1'invraisemblable est une r6alil.
D^illeurs, ces eavanLs ominenU, P prooccopos du sens des textet qae de la partie typographiqoe et n'elant
roint correcteurs de profession, lisaient, non ce qae poruient les opreuves, mais ce qut devait s> trouvcr, lcur
baule intelligence supploanlaux fautes de redition. De plvs les Bndiclins, comme les JosMiies, opraicnt presquo
loujours sur des manuscrils, cause perpotoelle de la maltiplicita des fautes, pendant que les Atelters Catholiqnes,
dont le prgpre est surloul de ressusciter la Tradition, nOperent le soovent qoe sur des imprimos.
I.e R. p. ue Buch, J6suile Bollandisie de Bruxelles, noos ^crivait, il y a quelqne lcmps, ii'avoir pu tronver en
dix-hnitrooisd'tude, une heule faule datis notre Patrologie latine. M. Deniinger, professeur de Thoologie a lUnh
versilo de Wurzbourg, et M. Reissmano, Vicaire Gon^ral de la mme ville, nous mandaient, a la dale du 19 juilkt,
navoir pu ogalemeni surprendre une seule faule, soit dans le latin soit dans le grec de notre double Palrologie. Eufln,
le savant P. Pitra, Beoodiclln de Solesme, et M. Bonelty, directeur des Annales de phitosophie chritierme, mis ati
dfi de nous convaincre d'une seule erreur typographique, ont forces d'avouer que nous n'avions pas tmp
prosumo de nolre parfaite correciion. Dans le Clerge se irouvent de bons latinisles et de bons bellonisies. et, ce qul
est plus rare, des hommes tr&s-posilifs et trds-prattques, eh bien 1 nous leur proraetlons une prime de 25 centuncs
par cbaquc faute qu'i!s decouvrlroDt dans nimporle lequel de nos volumes, surtonl dans les grecs.
Malgre ce qui prtc6de, l'Editeur des Cours complets, sentant de plus en plus Vimportance el m^me la n4cessit&
riOne correciion parfaite pour qu*uo ouvragc soit veritablemeni utile et estimable, se livre depuis plus d'un an, el
cst resola de se uvrer jusqu'a la fin k une op6ralion longue, penible et couleuse, savoir, la revision enliere et
universelle de ses innombrables clichos. Ainsi cbacun de ses volumes, au fur et a mesure qtTil les remet sous pressc,
est corrige mol pour mot d'un bout h l'autre. Quarante hommes y sool ou y seront occupes pendant tO ans, el une
.si)mme qui ne eaurait otre moindre d'un demi million de francs est consacree a cet fmporlant conlrole. De celle
fnantere, les Publications des Atelien Catholiques, qui doja se dislioguaieut enlre toules par la suporiorit^ de leur
correction, n*aurontde rivales, sous ce rapport, dans aucun terops ni dans aucuo pays; ear quel est Poditeur qul
pourrait cl voudrait se livrer APHES COLP a des travaux si giganlcsques el d*un pHx si exorbiUot? II faut
certee filre bien ponelxo d'une vocalion divine a cel eflet, pour ne reculer ni devant la pelnenl dnvanl la depense,
surlout lorsque PEurope savante proclame que jamais volames n'ont 6dit6s avec taut d'exaclitude que ceux do
la Bibliothlque universelte du Clergi. Le pr&eot volume esl du uombre de ceux ravisos, et tous ceux qui le seront
a l'avenir porteront celte note. En cons^quence, pour juger les produclions de* Atelier* Catlioliques sous le rapport
<ie la correclion, il ue faudra prendre qoe ceux qui porleroul en ite Pavis ici traco. Nous ne reconnaissons que ceuo
VJition et celles qui suivroni sur nos planches de molal aiosi corri^oes. On croyait autrefois que la $trdot>pio
Imnaobilisail les fautes, attendu qu'un cllcho de metal n'est poiut ^lasliauc; pasda tout, il iniroduil la perfcclion,
car on a tronvo le moyendc le corriger jjsqu'k e x t i n c t i o D de fautcs. L'Hebreu a 6tu revu par M. Dracb, le Grcc
par des Grecs, le Latln et le Francais par les preraiers correcteurs de la capHale cn cea languea.
Nous avons la consolation de pouvoir flnir tet avis par les reflexiows euivantes : Enftn, Doire cxerople afimpar
fcoranler les graode pablications en Iulie, en Allemagne, cu Belgique et en France, par les Canons grecs de Uontc,
le Gerdil de Naples, le Salnt Thomas de Parme, VKneyciopddie retigieuse d* Munich, le recueil des didaraUom des
rite* de Bruxelles, les Boltandistes, le Suarez et le Spiciltge de Paris. JosquVi, on n'avait su roimprimer que dcs
ouvragee de courte halelne. Les in-4, s^englouUsseot les io-folio, faisaient petir, et on nosait y toucher, par
crainte de se noyer dans ces abtmes saos fond et sans rives; mais on a floi par se risquer a nous imilcr. Bien plus,
sous notrc irapulsion, d'autres Editeurs se propareot au Butlaire uniYersel, aax Duehions de loules \es Congregations,
a une Biographie et a une Histoire g6n6rale, etc, etc. Malheureosement, la pluparl des ^dilions dija faites ou qul $e
font, sonl sans autoriU, parce qu*elles sont sans exactitwde; la correclion sembU ea avoir 6lo faile pardes aveugles,
soit qiTon n'en ail pas scnli la graviio, soit qu'on ait reculo devanl les frai; mals pationce! nne reproducliOli
correctc surgira bientot, no ful-ce qu'a la lumidrc des ocolcs quijse sonl failesou qui se feroul cncore.
e
lu
TRADITIO
SMCULUM
CATHOLICA.
F , ANNUS
khO
EPMEIOY
SOCRATIS
SCHOLASTICI,
HERMIJE
s o z o m e n i
HISTORJA ECCLESIASTICA.
VRfftlCUS YALBSIUS
BHENDAVIT,
ACCURANTE
BllLIOTHIOA
CLBBI
MlGNE,
UVIVBfttJB,
8ITE
RAMOS.EDJTORB
TOMUS UNICUS.
i TTHT -
186%
TBADITIO CATHOLICA.
SMCULOM
V. ANNUS
WO.'
ELENCHUS
AUCTORUM E T OPERUM QUI Uf HOC L X V I I COIfTHIEIfTUR.
SOCRATES.
Historia ecclesiastica.
col.
30
80ZOMENUS.
Historia ecclesiastica.
HenriciValesii
Obttrvatione
843
in Hittoriat
ecclesiasticas
Soeratis
tt Sozomeni.
1131
256370
CHRISTJANISSIMO
FRANCORVM
LUDOYICO
ET
NAVARRM
DEO
REGl
DATO,
silentio
transmiltam; necomnibus modis elaborem, ut aliquod iogenii mei monumentum in augustissimo qus nomine appareat? H u c accedit exemplum Sozomeni nostri qui cum ecclesiasticam Hisioriam a principatu Constantioi Haximi ad sua usque tempora novem Hbris contextrisset, eam Theodosio Juniori nuneupandam putavit. Quem secutus longo post intervallo
Nicephoras C&Uislus, Andronico Patoologo, Byzantino imperatori, opus suum consecravit.
Ac profecto sapieatissime, ut equidem censeo, uterque illorum judicavit nullum regibus atque imperatoribus coavenienlius offerri posse munus, quam historiam rerum ecclesiasticarum. Q\w enim cognitio utilior magisque necessaria est principi, quam earum rerum q u
ad ipsum quotidie deferuntur? Certe cum religio primum locum obtineat in republica, c u m que ex quo tempore reges atque imperatores sese Ecclesiae corpori adjunxerunt, maxima
semper fuerit eorum auctoritas in rebus Ecclesice administrandis, turpe atque indecorum est
Ulis negotia', i n quibus tractandis assidue versantur, ignorare. Itaque magores tui, Carolos
dico et L u d o r i c o s , qui Francorum regno Romanum imperium velut appendicem quamdam
adjuDxernnt, o m n i studio ac diligentia in id incubuerunt, ut ecclesiasticarum rerum exactissimara sibi notitiam compararent. Quippe intelligebant principes sapientissiml, rebus E c c l e sia probe constitutis atque ordinatis, reliqua deinceps ex voto succedere, et pacem imperii
ac tranquilJitateni e i Ecclesiae pace ac tranquillitate, tanquam ex fonte, promanare. Testantur hoc i i l o r u m studium, tum h i s l o r i veteres, tum leges capitulares ab iisdem editae ac promuIgaUB; e j u s m o d i decreta, in quibus primo semper loco de rebus ecclesiasticis sanxerunt,
quibus aihil a d disciplinam ecclesiasticam sanciri possit utilius. Idem etiam testantur libri
a Caruio Magno conscripli, quos vulgo Carolinos vocant. Non igitur sine causa, Christiano*un antiquitates Christianissimo principi, ecclesiasticam Historiam tibi inter Ecclesiae filios
fnmo^enito, d e d i c a n d a m esse existimavi. I n qua, quid et quantum juris sit principi in r e Jt>us tcclesiasticis, MajestasTua liquido perspicict: et quemadmodum ex imperatoribus R o raanu,ii q u i d e m
u , fonesto t a n d e m
PiTttOL.
GR. LXVII.
i 1
merfto
lua$ Jiberius excilrrere, idque exemplo eorum scriptorum quos supra nominavi. Nam M*ye^tafis,;.Tuft* res gestse longe profecto uberiorem ad dicendum materiam. mihi suppeditanl^
;V.quam aut res Theodosii Junioris Sozomeno, aut res Andronici Nicephoro olim suppedilarunt. Sed quoniam de rebus ecclesiasticis priraum institula est oratio, quarum historiam M a jestali Tuae oblaturus accessi, malo m e i n t r a h o s fines continere, quos mihi ipse inilio p r a e scripsi, et ex laudibus luis eas solum altingere qua> ad Ecclesiam et ad religionera pertincnt.
Nihil igitur dicam de eximia humanitate lua, qua cunctos adeuntes excipere soles; nibil d e
admirabili prudentia, qua et civilia et bellica negotia administras ; nihil de justitia, quam i n
omnibus faclis dictisque religiosissime servas; nihil de incredibili vigore ingenii t u i ; n i h i l
de prolixa i n Htteras munificentia, quarum te patronum jam pridem declarasti. Preeternrit*
tam tot bellicas expeditiones tuas, expugnaliones
ho-
nihil ullerius concupivisti. Equidem hanc pacem omnibus victoriLs ac triumphis luis Iouge
anteponendam puto. Nam el urbes Belgii maximas ac munitissimas dilioni t u adjunxil et
nomini tuo immortalem gloriam comparaviL Quid enim gloriosius quam insumma felicitato
semetipsum vincere, et supra tropeea stantem, victoriee suee niodura imponere? Cepit ex hac
pace non mediocrem fructum religio, cigus in renovando foedere pra&cipuam rationeiu habendam esse duxisti. Q u cum gre admodumcerneret
tempore
quo ipsa ab hostibus Christjani nominis terra marique impugnaretur; irunc firmato inler
eosdem principes pacis fcedere lffitatur, et, resumpta fiducia, triumphum sibi de impiis illis
Deoque invisis pollicetur. Sed et Ecclesia Gallicana pacem sibi haud dubia spe j a m spondet.
Quffi cum plures jam per annos gravissimis disseii&ionibus concussa fuerit atque turbata,
nunc interventu p a c i f i c Majeslatis ad pristinam concordiam
et tranquillitalem revo-
cari se posse confidit. Denique littera nostrse, bujus pacis causa, incredibili gaudio gesliunt
atque exsullant. Quee cum tibi jampridem pluriuium debcant ob regalem erga ipsas mimificentiam tuam, nunc se vilam ipsam hoc nomine tibi debere ingenue profitentur. Sunt euim
alumnffl pacis, et comites quietis atque olii. Itaque omnes erudili ac probi, proBcipue vcro ii
in quos hujus belli tempestas incubuerat, ut haec pax diuturna ac perpetua sit, ardentissimis
votis Deum deprecantur. E x quorum ego numcro, hos e c c l e s i a s t i c Historise libros, a me
expositos atque emendatos, Majestati Tuae libens dieo atque offero. Quos quidem, tanquam
obsides devotissirai obsequii mei, gratique animi certissimos testes, ut benigno vultu suscipias, Majestatem Tuam etiamatque etiam rogo.
S. . T.
Dicatissimus
HENBICUS VAIKRUTS.
P1LEF.VT10.
STUDIOSO
LECTORI
Post Euscbium Catsariensem, qucm parcntem ecclesiasticae hisloriae merito appellare possurous, imilti
pia jemulatione soccensi, idem argumentum traclare institueruitt. Sed prae caeteris omnibus Socratcs, et
Sozomenus ac Theodoritus, tolias antiquitatis judicio celebrati sunt; qui ab iis temporibus exorsi in q u i bos Eusebius scribendi finem feccrat, ad Theodosii Junioris tempora opus suum perduxerunl. Et initio
quidero ires islos scripiores simul junctos in lucem proferre dccreveram, ut qucmadmodum onum idemqae argumenlum litteris proseculi sunt, sic eliam uno eodemque volumine comprehensi legerentur. Sed
quoniam nimis prolixura boc facto fulurura erat volumen, idoirco editioncm Theodoriti aliud in lempus
differrc suin coactus. Cni Evagrii Epiphaniensis Historiam cum escerptis Philoslorgii ac Theodori Lectoris
aJjungant, u l lotum corpus ecclesiaslicse hislorkc, nostro labore expositnm atque explicatuni, sUidiosi
>$lhac possinl pervoWere. Interim vero babes i n boc corpore, Lector, Socrateui ac Sozomenum simul
junctos. t n qtiorom edilione qaid praestiterim, paucis accipe.
Ante anno* octo, cum Eusebii Caesaricnsis Hisloriam jussn atque auspiciis illustrissimorum antistitum
d c r i Gallicant in Inccm ederem, tria praecipue in illa editione praslare studui. Primum enim manuscriplis opUuue note codicibus uitdique conquisilis, ea quae in prioribus edUionibuscorruptaet intcrpolata
faerant emendavi alqoe dislinxL Detnde cum superiores interpretes, seu scriptorum exemplarium penurta, sea ob atiam quamlibet causam mullis in locis lapsi essent, ne illorum inlerprelatio lcctores in errortm inducerel, novam tpse inlerprctationem efoboravi, qua studiosos in poslerum conlentos fore confido.
Poslrcmo annotationes subjeci, quibus tem emendalionum mearum rationem redderem, tum obscuriora qoawpie ae difficiliora loca exponerem alque illustrarem. Atqtie haec editio, benigne ab omnibus excepia, versatur nune in manibus entditorum. Qnod igilur in Hisloria Csesariensis Eusebii lunc opitulante
Deo perfcci, idem nunc iu Historia Socralis atque Sozomeui, jussu alque auspiciis eorumdem quos dixi aslistitam, perflcere sum conatus. Nam ut priore loco dicam de Socrate, qui prior ad scribendum" se contuUl, ejes HistoriatB emendavi ope alque auxilio irium mss. codicum, Sfortiani scilicet, Florentini et Allattani. SforUanus codcioplimus ac vetustissimus s c m l u r nunc in bibliotheca Vaticana. Hunc jampridem
in ralkun Uluslrissimi viri Caroli MonchaHi, arcbiepiscopi Tolosani, cum edilione Genevensi contulerat
Locas Holsienius, vir doclissimus; et varias lectioncs una cum emcndationibas Philostorgii ex ms. codice
Scoriicenst decerptis, ad eumdem antistitcm niiserat, cum clerus Galiicanus yeleris Historise ecclesiastica?
ncmm editionem procurandi mnnus ei mandassct, ut scribit lapm Holslenius in epistola ad Petrum Possim*ua Sodelatis Jesu theologum. Poslea vefo, cum, rogatu ipsius archiepiscopi Tolosani, qui ob nimias occupationes haic edltioni vacare se non posse intclligebat, clerusGallrcanus eam provinciam mibi injunxisset,
varias lecttones snpradicti codicis Sfortiani, ad marginem editionis Generensis afscriptas sua ipsius mana,
mmt ad me idem Holstenius, ana cum emendationibus illis Philostorgii: plura insuper missoms, si vila
ip$i loogior concessa fuisset. Ettnira paulo aale obilum disserlationes aliquol ad me misit de locis quibusdam cooeilii Nicaeni et concilii Chalcedoneusis, dcque Synesii episcopatu. Quae quidem disserlationes, si
Dens juterit, i n terlk> Historiae ecclesiasticae tomo edentur a nobis, ne respublica liiteraria doclissimi v i r i
lufBbraltouibns dialius fraudetur. Sequitur codex Florcnlinus, ante annos circiter quingentos descriptus,
qui nonc servatur Florentiae i n bibliotheca S. Laurentii. Hujos indicium alque usum dcbeo Emerico Bigotio, sagacissimo bibliothecamm veterom indagalori: cujus diligentia faclum esl ot, bic sedentes alque
otiosi, raulumm ac disjunctissiroarum bibliothecarum opibus Ibesaurisque frueremur. Ejus enim rogatu
Michael Erminios patricius Florentinus, codiccm illum contulit cum edilione Genevensi, ct varias ejusdem
lectroncs ad m e transroisit. Quo quidcm noroine ulrique plurimura me debere proGteor. Tertius cst codex
Leonis A l l a l i i , viri undecunquc doctissimi, ctde anliquilate ecclesiastica optime mcriti. Hic codex continet Historiano ecclesiaslicam Tbeodori Lectoris, duobus libris comprehensam : quaiu Theodorus Leclor
ex iribtts ecclesiaslicarum rerum scriptoribus, Socrate scilicet, Sozomeno ac Tbeodoritocollegcrat, eodem
plane roodo quo Cassiodoras Senator Triparlitam Hisloriam composuit. Yerum Iriparlita haec Theodori
Lecioris H i s t o r i a res tantum principalu Gonstantini et Gonstantii in Ecdesia ge*tas compleclilur : sive
qood Theodorus Lector non progressus eral ulterius, sive quod reliqui ejus opcris libri vetustatis negligenlia perierunt. Ex hoc igitar codicc varias lectiones in duobus prioribus Socralis libris Leo AJIatius janipridem excerpBerat, et ad illustrissimum antistilera Garolum Monchallum transraiserat, manu sua deicriptas. Quas ego postea nactus som beneficio illustrissirai v i r i Dionysil Talaei, in suprema Parisiorum cu^feneralis advocaii regis Cbristianissimi. Praeter hos tres codices manuscriptos, usos sum Regio codice,
noo admodum vetere, quem unum Robertus Stephanus typis suis exprcssit. Quo minus miranduin
esttinilgaHe baclencis Socratis editioncs adeo vitiosa? suni, cumex nnico exemplari, eoque admodum
receofe, o m n e s descriptae eint. Porro hunc codicem ex Rcgia bibliothcca deproraptum, bumaniier mihi
t
15
1IENRICI V A L E S I I
PRJEFATIO.
17
i l l e ac variae lectiones quas Gra?ci vocant, insuaves plerumque ac molcsta? sint legciuibus,
utiles lamen eas esse iinprimis, ac prorsus nccessarias, iu liis prasertim scriptoribus quorum libri miuus
emendali ad nos pervenerunt. Hujasmodi autem esse Socratis ac Sozomeni Hbros jaui superius admonui.
E ' obscrraiiooes quidera majorera spcciem pneferunt eradilionis: emendatio vero plus ingenii ac judicii
r^quirtre mihi videlur. Neque eniui cujusvis cst de vera ac germana veterum scriptorum lectione fcrrc
^ntcoliam, sed ejns qui et molliplici doctrina instructus sit, et in hac judicandi arle diu muUumque excrcilaius. Forro annotalionibus tres a me subjuncti sunt libri observationum ecclesiasticarum, quae ad Socralis ac Sozomeni Historiam illustrandam perdnenl. Nam cum animadverterem, i n rebus Alhana&ft
Alexandrini et Panli ConstantinopoHtani referendis, mullos et maximos errores admissos esse a Socrale
aique Sozomeno, et ab iis qut illos postmodum secuti sunt, eam historiae partera, quanta fieri potuil cura
ac dfligentia, duobus prioribus libris illustrare studui. I n quibus multa reperieni sludiosi a mc observata,
qiup aliorom diligentiam fugerant. Tertius autem liber, qui explicaLionera continet sexti canonis concilii
Nicxni* idcireo a me hic subjectus est, quod i n eo canone agilur de jure ac potestate pairiarcharum, quoruro a Socrate nostro menlio fit in libro sexto ac seplimo. Cujus quidem rei ideo lectores admonendos puU v i , ne quis existimaret me cujusquam reprehendendi causa librum hunc reliquis attexuisse. Non cnim
profecle id miiii consilium fuit. Sed primo quidem, verilatis indagandae studio canonem illum exponere
aggressus stun; deinde vero, ut scriptori meo lucem aliquam afferrem, eam libellum anaoUlionibus raeis
sabjeci. In quo t i a viro doclo atqueamico dissentio, id modeste, nec sine bonorifica ejus appellalione feci.
Coroflarti loco addita est dispulatio Archelai Mesopotamiae episcopi adversus Manichaeum, cujus mentio iit
a Socrale m libro primo- Ejusdem operis memioit Epiphanius in haeresi Manicbaeorum, el Hieronymus i n
Vtbro De scriptoribus ecclesiasticis, cujus haec sunt t e r b a : Archelaus, epUcopns Metopotamice, librum dispuUiionis $U42, quam habuit adversum Mamchaum exeuntem de Perside, Syre sermone compotuit, qui translatus
in Gr&cum, habetur amultis. Claruit tubimp. Probo. Hocegregium anliquitatis ecclesiasticae mouumentttii
i n ltaliae bibliotbecis baclenus delituerat. Tandem vero Emerici Bigotii v i r i clarissimi studio ac diiigcntia
e tenebris erotum, in lucem prodit. Sed dolendum est quod exemplar Ulud ex quo haec descripta sunt,
mendis refertum innumeris, et imperfectuin insuper ac mutilam ad nos pervenit. Desidcrari enim vidclur
ditpoUtio ipsa Archelai, quam habuit adversus Maniebaeum in Marcelli domo, coram quatuor judicibus a
Narcello electis. Nisi forte dicamusdisputationem Arcbelai contineri inepistola ad Diodorum presbyterum,
in qua Archelaus disputationem illam quam adversos Manich&iiiii babuerat, integram refert. ut coliigitur
ex ftne illios epistote.
Atqoe haec sunl de quibas in princtpio hujus operis lectores admonendos esse exisiimavi, ut quirf in bsc
fto&lra editioue pnecipuum esset, nec in superioribus hujus flistoria? edilionibus inveniretur, primo
ftUtim iaiuiui posscnt cognoscere. Restat nunc ut de Socrate ac Sozomeno pauca dicam; qui et
qoaksfoeriiit;qaodgeous vitaesecuti, quam religionem professi fuerint, et uter eoruni prior U i s t o i L n
cooscnpsent.
D E V I T A E T S C R I P T I S S O C R A T I S A T Q U E SOZOMENI.
Socrales igUur noster, ab hoc enira ordiemur,
palriam babuitConstanliiwpoliiii. Ipse eerte in Hbro
qointo Bistoria? ecclesiaslicae, cap. 24 se in eaurbe
nalum alqae educaium fuisse lestatur, et ob eara
causam ree illas praecipue coramemorasse, quae in
ea dvitate acciderant. Gramraaticse artis praeceptis
institalas est, admodom adolescens, ab Helladio et
Ammonio grammaticis, qui tunc forle Alexaodria
profugi, CoostaoUnopolim se receperani. Gausam
vero cor gramraatici illi Alexandria migraverinl, si
qaie scire desiderat, eam inveniet relalam a Socraie in lib. v, cap. 16. Nam cam lempla gentilium
deslrucu essent Alexandrise, cura ac sludio TheophUi, urbis illius cpiscopi, Helladius et Ammouius
f r a m m a l i d , quorom altcr Jovis, alter Siuiii sacerdoe erat Alexandrix, conlumeliam haoc deorum ^
tuorum a*gre fcrenlcs, relicla urbe Alexandria Conantinopolijn profecti, domicilium sunm Ulic collocanmt. Porro gentilium templa Alexandriae defiiteta sunl Tiuiasio et Promoto consulibus, u l scribil Marcellinas i n Ghrontco, qui annus cral undccn
taus imperatoris Theodosii. Ex quo apparet Socrat
i9
DE ? I S C R H ^ S
ritium quqqut rerum prudentia par Anthemio esse t t - i Socratcs Historiam suam conscripseril posl obttuui
debatur. flis ralionibus adduclus, Socratem nostrun> Thcodori Mopsuesteni. Sed j a m tempus est ut dc
in rbetorica Troilo magistro usum fuisse exisli- ejus sccla ac religione, sicul i n i t i o p o l l l c i l i sumus,
roavi. Yerum de bac re unusquisque pro arbitrio inquiramus.
suo slaluet. Sciendum porro est, veteres non raplim
Baronius quidem in Annalibus, e l Pbilippus Lattac properanter, sicut nonc fleri solet, sed longo bseus in libro De scriptoribus ecdesiasticis, Socraadmodam tempore cloquentiae operaro dedisse. lem nostrum secta Novatianum fuisse affirraaut.
Certe Gregorius Nazianzenus i n Carmine de vita Idera etiam ante illos censuit Nicephorus i n procesuateslaiur, ae anno aHalis tricesimo Atbenis dis- mio Historiae ecclesiasticae, bis verbis :
eessisse, cum in ea urbe oraloriae artis precepta \
didirisset. Post haec Socrates relicla Troili scbola . Id est: et i$ qui cognomine quidem
ad forura se conlulit, et causas aclilavit Conslanti- , sed animo minus puro fuit Socrates. Quod non
nopoli. Unde cognomentum adeptus est Scbolastici. ila acdpiendum est, quasi Socrates coguoSic enim advocati eo tempore dicebantur, ut jam- minatus sit, sed nt Novatianum i l l u m fuisse signipridem ab aliis observatum est t non quod in scho- ficctur. Nain Novaliani se catharos appellabanl, ut
docet canon octavus concilii Nicaeni. I d c m Nicepbolas relati essent, sed quia juvenes ex rhetoram
rus i n libro u , capite 14, ila scribit dc Socratc :
scbolis profecli, arlem banc profilebantur. Tandem
ero abjecla causidicina, ad scribendam ecclesia- Hcec sibi renuntiata esse Socrates (qui hoc loco non
abhorrere $e Novatianorum institutis palam prm
gticam Hisloriam animura suum applicuit. Qua in re,
et judicio et diligentia usus esl singulari. Ac judi- u (ert) sene quodam tcribit, clc. Cur autem Novaciara qaidem, declarant observattones ac senientiae tianus a plerisque habitus sil Socrates nostcr, causa3 nec paucaB sunt, nec leves. Primura e n i m seriem
passim i n libris epis intexta?: quibus, meo quidem
jadirio, nibil est illustrius. Diligentiam vero, cum episcoporum Novatianorum, qui Constanlinopoli
alia mulla testantur, tum illud imprimie, quod tem- ecclesiam illorum rexere jaro inde a Constantini
temporibus, diligenter coromemorat, nolatis eiiatn
poram notam, id est consulatus et olympiadas
consulibus,
quibus singuli ex hac luce m i g r a m n i .
sacpenumero apponit, pneserlim ubi res quasdam
majoris momenli commemorat. Neque vero Histo- Deinde unumquemqae eorum summis eflert laudiriam suaro negligenler ac supine conscripsit, quem- bus, praecipue Ageliom ac Sisinnium, Chrysantbum
tdinodum Rufinus Aquileiensis, qui duos libros ac Paulum. Cujus eliara precibus iniraculum quodHistoriae ecclesiaslicae, quos Eusebit Caesariensis dam perpetratum essescribitConstantinopoii. Denllibris atlexait, memoriter mihi videtur composuissc. que cuncta qna3 ad seclam Novatianomm perlinent,
U D U cura ac diligentia perseqaitar, ut huic sectas
Longe aliier Socrates nosler, qui conquisitis undiaddictus
fuisse videatur. Vemm gt quis haec accuraqoe optimis monumenlis, id est, episloiis anlislitius
examinare
volueril, uihil in his reperiet q u o d
tum, actis synodalibus, et libris ecclesiaaticorum
scriptorum, ex eoruin fide Historiam suam elucu- Socratem nostrum Novalianum fuisse convrncat.
bravit. Gumque in pcima edUione operis sui, Rufi- Nam et Arianonim episcopos qui Constantinopoli
num seculus, synodum Tyri el relegalionem Albana- ecclesiam illorum administrarunt, pari diligontia
sii in Gallias, principatu Gonslantii Augusli retu- enumerat: nec lamen idcirco Arianus fuissc d i c i tur. Cuncla eliam quae Arianis et Eunomianis ac
lisset, lectis postea Athanasii libris errorem suum
Macedonianis contigerant Constanlinopoli, non m i animadverliL Quare necesse habuit novam edilionore
studio relulit, quam quae Novatianis contigenem HistQriae suae inslilucre, in qua tura erratum
illud quod d i x i , emendavil; tum alia qusedam ad- runt. Cujasquideai rei ipse rationcm rcddil in libro
quinto, cap. 2 4 , ubi scribit id sibi propositum
jceit, quae in priore editione desiderabantur, ut
fuisse, u l ea potissimura commemoraret qu;c Conipse teslatur in principio libri secundi. Ex quo apslantinopoli acciderant, tum quod ipsc in ea urbe
parel quanti a nobis facicnda sit hiec Socratis III
degerct, in qua et nalus fuerat et cducatus; tum
storia, cui scriplor ipse ultimam manum adbibuil.
quod rcs in ea civitate gestx illustriores essent c l
In scribenda aulem Hisloria usus est Socrates
memoria hominuni digniores. Quod si quis objicial
stylo shnplici atque abjecto, idque de industria, quo
Arianorum cpiscopos non pcrindc laudari a Socratc
ab omnibus facilius inlelligi posset, ut ipse testalur
ac Novatianorum, facilis cst responsio. Quippc
iti exordio libri priroi aclerlii. Illud enira sublime et
Arianorumepiscopi, qui tom Constantinopoli degcornalum dicendi genus panegyricis potius oratiobaiit, longe inferiores fuere episcopis Novatianonibus quam rerum ecclesiasticarura historiae conruin. Horum enim ecclesia per illa tempora multis
venire existimavit. Porro Historiam suam nuncnpavit
ac pnestantissimis sacerdolibus abundavil. Idquc
Theodoro coidam, quem in principio libri secundi
Sozomenas etiam suo teslimonio conCrmat, qi
sacram Dci hominem appellat, perinde ac Eusebius
elogia eorum refert, Socratis noslri clogiis similnoster Paulinnm episcopum Tyri compellat in exorHma. Quocirca aut Sozomcnum quoque NoTatianiMiv
dio libri decimi. Quisnam autem sitbicTheodorus,
fuisse diocndum est, aut Socrates nostcr absolvenrnihi quidem irtcomperlujn est. Neque enim Tbeododus ab hac calumnia. Atqni conslal Sozomcnuio
rum Mopsueslia? episcopum cssc crediderim, cum
t
ST
SOCRATIS
noo faiaee Novaiiaauin. Natn ut omtliam tcstimoniuin Tbeodori Lectorte, qui in epi&tola quam H i storiae suae Triparlitse praflxil, euiu
appeilat, ipse i u libro 11000 iaterfuisse se seribit
proeessioDi publicae, quse in bonorcm quadraginla
Uariyruai Constaultnopoli celebraia esl, Proclo ficrlcsiam ui bis illitis administranle. E \ quo manifeste
coilt^Uur Sozomcnuni calhoiicce ccinmunionis boniinem ftiisee, quippe qui una cum Calholicis supplicalioni puUiea? iuterfuerit. Fatcor quidera Socratem noslrum farcre plerumque Novatianis: ut cum
Novatiamun seclae illius auclorem inler martyres
nanierat, cum Novatiano* arclissima benevolentia
tofijunclos fuUse dicit CaUioJicis, et ima cutn illis
in ecclesia Dcum orasse; cum Sisinnu oraironern
commeiHlal, quadi habuit adversus dictuin iilud
Cbr)so6CoB)i: Etiam si inillies pctnitentiam egcri$
i r m / r . Verem aJiod est favcre Novalianis, aJiud
NoYaiiaDtim csse. Poluit quidem Socralcs noster
farcre >'ovauani&, sen quod necessiiudine ac famiiiarilaie tisdem conjitDCtus esset, seu quod eomm
discipiinam atqac abslioenliam probaret. Foit enim,
quaniara quidero cx ejus libris colligere possumoe,
paulo seterior. Sed Notatianutu iilum fuisse, segre
admodum mibi pcrsuasertm; prasenim cum ex
aliquol lods qiise in ejus Historia ocourrunt, conIrarium mibi videar deprehendisse. Primum enim
hi libro n, cap. 38, non semel
appHlai Caihoiicos; eosque opponit Novatianis.
Motaiianos ergo extra Ecclesiam faisse agnoscit.
Qood profecto nuoquam facerei, si Novaliani seclam'
amplexiis faissei. Scd et in libro sexto, capite 20 et
23, Noxattanos inter haereticos nominat, cura Arianis
fioHcet, Macedonian s et Eunomianis. Denique ex
capHe 19 ejosdfn .ibri aperle colligitur Socratem
flovauMoro BOD fuisse. Primo enim Ecclesiam perpetao appdJat simplicitcr et absolute, Ecclesiam
CalfeoJicorain: opponens cam ecclesiis aliarum secUrum, de qaibas agit in sequenlibus capiiibus,
Ariaooruni sciiicet, Novatianorum et Eunomianorora. Detnde consilium illud Neclarii qui pcenitentianom presbueram sastulit, non obscure repreteodU. Ait enim hoc faclo datam csse licenliam
peccantibos, cum nemo esset qui peccanles coargueret. Qua* quidera senlcnlia proficisci non potesl
ab bomijie Novaliano, cum Novatiani nfec poenitentiam nec presbyterom pceuilentiarium unqoam adwiserinl, ot ibidem teslatur Socrates. Accedil lestimoniain Tbeodori Lecloris, qtii in epislola quara
llbtoris eo;lesiastica3 prseflxit, Socralemct Sozoniennm ac Tbeodoritum appellat,
W esl tiros pios Deoque acceptos. Porro Tbeodorus
Uctor In eadem urbe el iisdcm fere temporibus
xixit qoibus Socrales, Auastasio scilicct iinpcrium
fchnrnistranie. Denique Petrus Halloixius m Notis
*iViiam b e a l i Ireni, pag. 6G4, ideni nobiscura
^ t i t . Disputans enim adyersus fiaronium, qui ad
* * e C h r i $ t i lf>9 ita scripscrat: tt&c Socrates
towiwnntt, cum Judccis ipsc quoque cclcbrans Pat
SOZOMENI.
*r
scha deeima quarta luna etc., haec a i l : Et quod Socrate* dicitur NovatianHs, dupliciter capi potest. Vno
quod faverit interdum Novatianh : quod etiam scribit
Bellarminu* tw libro Dt $criptoribu$ ccclesiaslicis ad
annum Domini 440, tam de illo quam de Sozomeno.
Altero, quod juerit hetreseos Notntianorum. In ciiato
quidem capiU nec te esse ostendit, nec favere. Nam
et illos vituperat, et dmensiones ac vitia detegit : ut \
non amicus, sed hostis vidtalur, aut neutrum potius,
$ed veritatis enarrator: quod historici est munus. Hactenus de Socrate. Nunc de Sozomeno dicendum est.
y
Hermias Sozomenus fuit et ipse causidicus Conslantinopoli, iisdem lemporibus quibus Socrates.
Majorcs habuil non ignobilcs, onos ex Palaeslina, ex
vico quodam juxla Gazam qui Bclhclia dicilur. Hic
vicus olim abuodabal incolarum multitudine, ct
fana habebat pulcherrima ac Tcluslissima. Scd
pne reliquis Pantheon cminebat, colli manu facto
impositum, quod velut arx quaedam eral Belbelia?,
ut scribit Sozomenus in libro Ilistoriae ecclcsiaslicae, cap. 15. Ex eo vico orlus avus Hermiae Sozomeni, ad Cbristi fidem primum conversus est ab
Hilarione monacbo. Nam cum Alapbion ejusdem
vici incola a daemonio vexarctur, et Judaei ac raedici quidam sanare illum aggressi, incantamcnlis
suis nihil profccissent, Ililarion solo Dei nomine
invocalo daDmoncni fugavit. Quo miraculo obstupcfaclus avus Sozomeni, et Alapbion ipse, cuni universa farailia Christianam religionem ainplexi sunt.
Et avus quidem Sozomeni in exponcndis sacris Yoluminibus excelluit, esset elegauti ingcnio, et
intelligentia valeret. Erat pnelerea discipliuis mcdiocriter eruditus. Uaque Chrislianis Gazam et
Ascalonem ac ftnilima loca incolenlibus cbarus admodum fult, ulpole ulilis ac ueccssarius religioni,
el qui sacrorum Volurainum nodos facile dissolveret.
Alaphionis autem posteri, sanetitate vilai et erga
pauperes bumanitale ac reliquis virtytibus prae
ca3teris inclarucrunt: primique onmium ccclesias
el monasleria illie condiderunt, u l lestalur Sozomenus inlocojam cilato. Ubi eliam addit ex ista
Alapbionis familia viros quosdam sanclos ad suam
usque a3latcm pcryenisse, quibuscura ipse admodum adolescens versalus sit, ct de quibus infra
locuturum se esse pollicetur. Intelligil autem proculdubio Salamanem, Fusconem, Malcbionem ct
Girispionem fralres, de quibus loquilur i n lib. YI>
cap. 52. Ait enim bos fratres, in monaslica disciplina ab Hilarione inslitutos, Valenlis principalu i n
Palaestinae monasleriis enituisse: habilasse autem
juxla Belbeleam, qui vicus est in agro Gaz&orum.
Erant enim nobili apud illos genere orti. Eorunidcm
meminit in lib. vm, cap. 14, ubi Crispionein ait
fui&se arcbidiacouum Epiphanii. Apparet igilur
fralres istos quos dixi, ex Alaphionis familia oriundos fuisse. Fuit autera Alaphio propinquitate j u n ctuscum avo Sozomeni. Idque cx eo conjicio, quod
avns Sozomcni cura universa dorao sua ad fidr m
Gbrisli convcrsus esse dicitur ob admirandam A!a-
*5
TESTIMONIA VETERUBf.
2i
phionis euraiionem, qucm Hilarion solo omnipo- sloria? libros, scripserat Sozomenus Breviariom retentis Dei nomine invocato sanayerat. Deinde e i m m ecclesiasticarum, ab ascensu Chrisli osque ad
eo quod scribit Sozomenus, ee admodum adolescen- exauctorationem Licinii. Quod opus duobus librts
tem cum grandaevis monacbis qui erant ex ge- coroprebensum erat, ut ipse lestatur in procermo
ncre Alapbionis illuis, familiariter esse vereatum. libri primi. Verum h i duo Hbri longinquitate teuiPoslremo, ex eo quod Sozomenus ab isiis Alaphio- poris interciderunt. In scribenda autem Illstoria
nis vel flliis vel nepotibus, nomen acoepit. Diceba- usu3 est Sozomenus stylo, nec depreseo nimie nec
lur enim Salamanes Qermias Sozomenus, quemad- turgido, sed qui inter otrumque medius incedit,
raodum testatur Pbotius i n Bibliolbeca, ex noroine Qui quidem stylos ecclesiasticarmn rerum scriptori
Salamanis Ulius qaem Fusconis, Malcbionis et Cris- oplime convenit. Et Photius quidem in Bibliotheca,
pionis fratrem fuisse superius observavi. Quare dictionem Sozomeni prsefert dictioni Socralis. Cui
emendandas est ertor Nicephori et alLorum, qui noe libenter accediraus. Sed quantum dictionis eteSozomenum Salaminii cogoomen babuisse existi- ganlia vincit Sozomenus, lantum Socrates judicio
mant, proplerea quod ex oppido Gypri Salamine vincit. Nam Socrates quidem tum de viris, Uim
originera duceret. Alqui non Cyprium, sed Palae- de rebue ac negottis ecclesiasticie optime jodical.
stinum futese Sozomenum supra ex ipsius Sozomeni Nibil est i n Ulo nisi grave ac seriora. Nlhil
tcsliraouio demonstravi. Non enirn solum avus illius quod tanquam euperfluam possis expungere. ConPaJaeslinus fuit, ut superius diclumest, verum etiam tra vero iii Sozomeno quxdam oocumint levia ac
Sozomenus ipse educatus est in Palaestina, in gre- poertlta. Gujusmodi est in libro primo excessus ille
raio, ut ita dixerira, monacborom illonim qui erant deconditu urbis Hemoasc, et de Argonautis, qui
ex Alaphionis familia. Qua quidem ex educatione navem Argo humeris suis per aiiquot stadia transbausisse mihi videtur Sozomenus ardentissimum porUrunt. Item descriptio Ula Daphiiensis suburnium amorero monasticae vitae ac disciplinaa> quem bani, quai habetur in libro quinto, pag. 209. Item
passim in Hisloria sua prafert. Hiuc est quod in obsenratio illa de pulchritudine corporis, ubi agit
libris suis baudquaquam contentus fuit referre q u i - de vlrgine Ula apud quam diu ladtavit beatue Ath*nam patres atque auclores fuissent monaati&e phi- natiue. Denique liber nonus nibil fere aliud conlitosopbiar. vermn etiam successores eoruro ac disci- M% quam eventus bellicos, quibus nihil commun
pulos studiose commemoraviL, tum qui i n iEgypto, est cum Historia eoclesiastica. Sed et dictio ipsa
et Syria ac Pabeslina, tum qui i n Ponto Armenia fomeni, quamPbotiusdiclkmi Socratisanteponit, vU
atque Osdroena hoc vitae genus excoluissent. Hinc uis suis non caret. Observavi enim periodos a Soest quod in primo Historiae libro, cap. 12, ambiliozomeno non aliter inter se connecti quam per pareum ilhid elogium monasticae philosophia3, lanquam ticidas illas et , quibus nihil est molesUtuL
in vestibulo legendum propoauit. Quippe ingratum
Quod si quis epistolam illam attentius legertt qua
se Ibre existimavit, nisi bis in quorum contubernio Sozomenus opus suum Juniori Tbeodosio nuncu*vixerat, et a quibus tara prjeclara bona3 convcrsa- payit, inveniet profccto id quod dixi, Sozomenura
tionis exempla acceperat adole&cens, hoc saltem
non magnum oratorem fuisse. Superest ut inquiramodo gratiam referret. Id enim ipse indicat in
mus uter illorum prior scripserit, et utcr ab altere
procemio libri primi. Caeterum non ex hoc solum
mutuaius, scu potius furatus sit. Certe cum ambo
)oco quem dtxi, Sozomenum GazaB educatum esse
de iisdem rebus pene eadem scripserint, ambo ab
colligitur, sed etiam ex fine libri octavi, ubi Sozo- eodem principio exorsi ad eamdem metam decuinenus ait se vidisse Zenonem episcopum Maiumae.
currerint, a principatu scilicet Gonstantini ad xvn
EstauleinMaiumanavale Gaza3orum. Qui licet annos consulalum Theodosii Junioris, prorsus necessc cet
nalus esset propemodum centum, a matutinis tamen
u i allcr alterius scrinia oompilaverit Qaod gcnus
nc vespertinis hymnis nunquam abfuerat, nisi forte
plagii a multis Gracis scriptoribus comraissum
morbus ipsum detinuisset. Post ha3c Sozoroenus f isse testatur Porphyriusapud Eusebiumin libro x
causidicinaeoperam dedit.Et jus quidemcivile didi- Praeparationis evangelica. Verumulerplagiariussit,
cit Beryti, qoa? urbs est Pboenices, baud procul
Socralesne an Sozomenus, difficilc est dicere, cum
distans a patria Sozomeni; in qua celebris crat j u - ambo iisdcm temporibus vixerint, ambo prmcipaiu
risprudentiae schola. Causas autein egit Gonstanti- Tbeodosii Junioris Historiam suara scripserint. Itanopoli, quemadmodum ipse testatur in libro n , cap. que in hujus quaestionis disceplalione ulendum est
5. Nec tamen valde occupatus fuisse videtur in
conjectura. Sic Porphyrius in libro supra memoraio,
causis agendis. Etenbn eo ipso tempore quo advo- cum incertum esset utrom Hyperides ex Bemosthenc,
catus erat Gonstantiaopoli, ecclesiasticam Histo- an Demosthenes ex Hyperide furalus essel, propirriam conscripsit, ot ex ipsius verbis licet colligere. ea quod ambo eodem tempore vixissent, conjectura
Sic eniro ait in pag. 48 bujos editionis : Quce vero
utendom esse pronuntiavit. Videamus ergo in quem
acciderint Aquilino, viro qui hodieque mecum una cadat suspicio furti. Equidem sic exislirao, infcversatur, et in eodem foro causidicinam exercet, par- riorem plerumque furari a praestantiorc, et juniotim ut ab ipso audivi, partim ul ipse conspexi^ dicam rem a seniorc. Atqui Sozomcnus meo quidem judn
w:ce*$ar\o. Porro anle hos novem ccclesiastica; I I i - cto longe infcrior est Socrale: junior item quaro
u
TESTIMONIA VETERUM.
Secrates, ad Historiam scribendam se contulil. i n libro De scriptoribus ecclesiasticis, eumque scScrfpsit enim cum adhac esset advocatus, uti supecuti Miraeus, Labbaeus et Vossius. Ex antiquis vero
rias obserravi. Professio autem ad vocatorum, apud
Cassiodorus et Pbotius ac Nicephorus Socratcm
Romanos, non perpetua erat sed temporaria. Deni- priore loco nominant. Quanquam Cassiodorus vaqoe qui a l u r i addit aliquid, et qui alterum interriasse deprebendilur. Nam i n praefalione Hisloria
dym emendal, is posterior videtar seripsisse. Alqui
Tripartitae, inverso ordine, Theodoritum quidem
Soxomenns qasedam interdum addit Socrati, et i n primum nominal, Sozomenum vero secundo loco
aliquibus locls ab eo dissenlit, ut observal Pbolius,
recenset, Socratem ullimum rcfert. Ita quoque eos
et no* iBaniiolationibusnostnsadmonaimus. Poste- recenset Theodorus Lector in epislola quam Hisiorior kaqne videtur scripsisse Sozomenus. Atque
riae Tripartilae praefixM. Hactenus de Sozoment).
baec est opinio pene omniuro recentiorum , qui SoNunc lempus est ut testtmonia vetenim de utroque
cratem anle Sozomenum coliocant. Ua BeUanninus
scriptore audiamus.
V E T E R U M TESTIMONIA D K SOGRATK AC SQZOMENCL
Cassiodorus Senator, in Ubro De divinis leetionibus, cap. 47.
Post Hietoriatn vero Eusebii, apud Grsecos, Socrates, Sozomenus et Theodoriius sequentia conscripserttnL Qoos a ?iro diserlissimo Eptphanio in uno corpore doodecim libris fecimus Deo auxilianle transferri:
ae insultel habere se facunda Graecia necessarium, quod vobts judicet esse subtraclum.
Idem Cauiodorus in ptcefatione Hittoria Tripartkm.
Hftoc igitar Histeriam ecclesiasticam, quae ctinctis Ghrislianis valde necessaria comprobatur, a tribus
Grxcis auctoribas mirabiliter constat esse conscriptam : uno scilicet Tbeodorito, venerabili episcopo, et
duobos disertissiniis viris, Soxomeno et Socrate. Quos nos per Eptpbanium Scboksticum Latino coiufentes
eloquio, necessarium duximus, eoram dieta deflorata i n unius styh traclum, Domino juvaiile, perducere, efc
dc tribus aoctoribos nnam facere diclionem.
%
E&9t6fa> -
Post admirandom Eusebium cognomento Pam,
pbiluro, qui plurimum gludii posuit in colligendi
^^
fibris doctissimorum virorum qui res ecclesiastica&
, udvov
conscripseranl, solum apua Ghristianos, verum*
,, \ * , \ etiatn apud Jadaeos; e l qui Hisloriam suam per - duxit ad-annom vicesimum piissimi et revera a Deo
^ 6 ordinati principatus, laudatissimi ac beatissiini imp.
- Gonstanlmi : idem argupientum tractare aggrcssi
(ftouml , viri Deo chari, pari cura ac diligentia, sicut ipsorum
,
libri fidem facient, seqoentium temporum historiam
, conscripserunt: Theodorilus scilicet beats recorda^ \ tionis, episcopus Gyri, et Sozomenus ac Socrates.
,
In scribenda autem bistoria eamdem viam
^ , , %\ - . omnes tenuerunt: sed singuli peculiari raodo ratio * cinati sunt, et res gestas scriplis prodiderunt.
-xbv ^ , ' , ^
Theodorui Lector, in eadem Epistota.
&
Ordiar aulem ab Hisloria beati Sozomeni.
.
Evagrius Scholatticus in libro primo Historim ecctesiasikw, cap. 1.
, \ C
#&*, \ ,
^
, ,
Mo xa\ ,
[ \ 4 , \
,
aigiium aclum est a nostris, osque ad principalum
.
Tbeodosit, omnium optime scriptis proaideruiil.
Gregorius Magnu$ in epistola 31 libri VT.
In Hisioria autem Sozomeni, de quodam Eudoxio qui Constanlinopolllanae Ecclesiae episcopatum arripuie d i c i l a r , aliqaa narranter. Sea ipsam qaoque Historiam sedes aposiolica suscipere recusat, quoniam
molu roeniitur, et Tbeodoruin Mopsuesli nimium laodat, atquc usque ad diem obitus sui magnum
doctorero Ecclesia fuisse perhibet.
4 Hxc T b e o d o r i Mopsucsleni laudalio hodie in Historia Sozomem non exstat: sed babetur in hbro qumto
,HJ*tori2 ecclesiasticaB Theodorili, capite 40. Aut igilur dicendum esl Gregorium Magnum memoriae vitio
Upsum fuisse, q u i id quod a Theodorito dictum est, Sozomeno Iribuerit. Qua in sententia fuit Melcbior
Uaas i n H b r o t i Locorom tbeologicorum. Aat certe cum Baronio i n annotalionibus ad Martyrologiuxn
^eanaoi dicendum est maximam partein libri noni Hermiae Sozomeni bodie desiderari, historiam sciJie H n n o r o m c i r c i t e r ! 8 , aconsulalo Agricola ct Eustaibii usque ad consulatum 17 Theodosii Augusli:
*l iaus c a p i l i b u s q u veluslatis incuria perierunt, Sozomcnum de Theodoro Mopsuesteno ea scripsiss*
y
/ C o r . n , 8.
57
TESTIMONIA VETERUM.
qua? referunlur a Gregorio Magno. Verum haec Baronii responsio, licet Miraco et Vossio aVtisqoe placuerit,
inihi lamen haudquaquam salisfacit. Quis cnira credat Gregorii Magui atale inlegriores fuisse Sozotneni
codices quam nunc sunt ? Nam Gassiodori setale, qni Grcgorium Magnuro aulecessit, nibilo aucliores eranl
Sozomeni codices iis quos nunc babcmus : idque ex Hisloria Tripartita Cassiodori facile esl cognoscere.
Synodus septima, in actione prima.
Constantinus reverendissimoe diaconus et nota- ; \
rius legit: De ecclesiastica Hisloria Socralis. Photi
nus, Sirmii quondam episcopus, discipulus erat
Marcelli Ancyrani; et ipse purum hominem dlcebat
, , \
Dominum, sicut el Marcellus. Rursus idem lcgit de
ecclesiaslica Uistoria Socratis : Qui aulem Sardica
. \
convcneranl, primum quidem hos, eo quod judicium
. 01 subterfugissenl, daranarunL Et deGmtionem fidei
. " ,
Nicaeine confirmanles, dissimilitudinem re&puunl et
avojiotov , \ ^
analhematizant. Rcddiderunt autem sedes suas
\ ,
Paulo et Alhanasio, necnon et Marcello Ancyra,
\ , ralionem reddenlt, ac dicenti quod non fuerijit i n \ ,
tellecla quae* in libris suis exposeerat, prsesertim
\ \
cum ipse eos qui dicebaot Dominura purum homi . tAiya.
nem, aver&aretur (). Et paulo post: Slepbanus re \ .
verendissinius monachus el librorum cuslos legit:
' '.
De ecclesiastica Hisloria Rufini. Hanc quidem i n - >5,
testinam perseculionem, cum lcvis esset, primum in
$
episcopalum iransiliens Macedonius crescere fecit.
\ Acacius autem et PalropbilusMaximum Hierosolymi', &
taiium expellenles,Gyrillum pro eo constituerunt (6).
%
Photiu*,
". v
_ .. >
r
*
i
_^_.
linopoli causas egit : estque Socrate in scribendo ). ; pneslantior : a quo eliam in quibusdam narralio- ^ * .
nibus dissentit.
\
i.
, \ , \
.
\
' \ ,
\ , *sb
,
, '
.
SOCRATIS
SCHOLASTICI
HISTORIA
ECCLESIASTICA
. VALESIO
INTERPRETE.
LIBER PRIMUS.
IIPQTQ BIBAJQ
.
Ktf* '. 6
.
l f . Tlra
.
.
,
.
?.
Ktxiwiov,
.
Depl '
^
.
< '
*
*
.
\
) ,
" '
".
Vt.
xala ,
.
9.
,
",
ol
.
.
.
'.
.
19.
.
.
.
'.
,
\
,
\ ,
.
. " ,
,
zm
.
%
XVI.
XVII.
XVIII.
XIX.
XX.
XXI.
XXII.
XXIII.
SOCRATIS
Quomodo Constantinus imp. urbcm Byzantiorum auxk, et Con$tantinopotim vo~
cavit.
Quomodo imperatoris ihater Helenacrucem
Dcmini aiu perquisitam Hierosolymis
reperit, et ecclesiam construxit.
Quomodo imp. Constantinus gentilium quidem superstitionem delevit; multa$ autem ecclesiat variis in iocis erexit.
Quomodo Constantini temporibus interiores
Indi fidem Christi amplexi $int.
Quomodo Iberi ad Cfiristi fidem conveni
sint.
Dc ntonio monacho.
De Mane auctore hcereseot Manich&orum,
ct unde is oriainem traxerit.
Quomodo Eusebius Nicomediensis et Theognis Nic<snu$, resumpta fiducia Nicasnam fidem tubvertere conati sunt, $tructis Athanasio insidiis.
52
xdlai ,
.
.
' ' ',
,
,
.
'.
' \
.
^
* .
(
.
'.
"
.
.
KR'.
,
.
{
,
.
'.
",
^
"
.
+
.
'. 6,
^
".
" ,
'. "
,
( ,
*
"
xpdr
.
'. "
.
",
.
'.
Hc *
,
ol
?}.
'. "
"
,
"
.
', " " ,
}[.
. ]
,
,
"
.
'. "
" ,
"
^
.
'.
, ol ",
"
"
",
.
ACp. ", '~
.
'. " " "
",
,
"
.
'.
".
'. ' ,
.
'.
.
%
XXIV.
XXV.
XXVI.
XXVII.
XXVIII.
XXIX.
XXX.
XXXI.
XXXU.
11.
XXXIV.
XXXV.
XXXVI.
33
54
L I D E R
P R I M U S .
A'.
CAPUT PRIMUM.
.
Prooemium totius libri.
; 6 1 - 5 Eusebius Pamphili res i n Ecclcsia geslas
< ,
decem libris complexus, principalu Conslanlini Au ,
gusli Historiam suam terminavit : quo iempore per secutio Diocletiani adversus CbrUtianos finem acce (1) . pit. Idem in libris quos de Yita imperaloris Con , * " (2)
stanliui conscripsit, ea quae ad Arium perlinenl,
obiter tanlum perslrinxit : quippe c u i , u i in en* , ,
, comiis fieri solet, impcraloris laudes el pancgyricam
, \ oralionem conlexere magis curae esset,quam res
gestas accurale commcmorare. Nos vero quibus
,
\ proposiluin esteaquae ab illis lemporibus ad no, , - stram usque aelatem in Ecclesia gesla sunt, scriptis
4,(3); , mandare, ab iis rebus quas ille intaclas reliquit,
** , - operis noslri suiuemus exordium. Ac de inani qui (4). \ dem verborura pompa parum solliciti, quaecunque
*PS - aut litterarum raonuroenlis prodiU reperimus, aut
, \
ab iis qui rebus ipsis interfueraut auditu accepi , \
mus, singillatim exponemus. Et quoniaro ad insli, .
tulum nostrum plurimum confert nosse qua ratione
tap. ConsUntinas ad Christianam religionem transWerit, ea de re pro virili parte pauca dicaox,.
CAP. I I .
. B'.
Tfra
XptortaviCBtv
Hvlxa (5) , \
,
*,
; , eiitO;, ,
, ,
OrjwvS xcl; - C
(6) ,
60rdiar porro ab iis temporibus quibus Dioclelianos et Maximianus cognomento Herculius, imperio
deposilo, ex compaclo privatam vilam amplexi suiit :
Maximianus vero is qui Galerius cognominatus est,
et qui cum iisdem illis imperaverat, in Italiani
profectus, duos Gsesares, Maximinum in Oriente,
Sevemm in Ilalia conslituit. Brilannia vero Conetantiiius crealus est imperalor, in locum patris sui
VALESH ANNOTATIONES.
(i) . Sic ex codice Reeio edituerit, historiam Arianae bxreseos diligeniius narradjlRobertasStepbanus. Sed in optimis codicibus,
turum, et ab iis rebusquas Eusebiusveldeindustria
FhreaUDO el Sfortiano, scriptura inveniraus - praBtermiserat, vel quia nibil ad institutum ipsius
* , quomodo eiiam GbHstophorsonus racerent, obiter lantum perslriDxerat, initiura Histou eais exempJaribus repererat.
riae suae facturum. Gerte Socrates non inde Histofi) . Hoc loco non eignifical tt- riam suam incboavit, obi Eusebius desierat. EuseftHoiBriM, jted . Revera enim Eusebius i n
bios enira usque ad obitura Constantini opus suum
Kbra de V i u Consianlini, bistoriam Arii exparle
perduxit. Hisloriaraquidem ecclesiasticam Eusebiu
wuiaxac altigil, non vero totam nec singillatim
usque ad tumuitum A r i i , e t ea quae Nicaenura conciKwecatosest.
liom praecessere, continua serie perseculus est.
|3) . Musculus bunc loProinde si decem libros Hisloriae ecclesiasticae
iU vcrlit: eomm^arii
noitri exordia tnde M- spectemus, Socralem inde incepisse ubi Eusebius
*.
A**iuAlque
ktnnn
^\4scribendi flnein fecerat, possMmus dicere. Sed si
>, H*k*
ilie uu
detiit.
ila it^
fere Christophorso f Bisi quod magis barbare, et minus Latbie
praeterea jungamus libros de Yila Gonslanlini,
fustalit: tx iis rebui quibus ab eo detitum est
sicat junxit Socrates, tum islud yerum non e r i l .
Krifert, mosin operis exoraium capiemus. Ego vero
(4) .
Scribendom oronino est ntiim Teitere : ab ii* rebui quas ilie nobi* reliquit, , licet scripti codices nibil mutent.
*"btndi svnumut exordtum. Yult ^nim dicere So(5) 'HvUa. Hocinitium esse periodi Musculuset
exonorum se ab historia A r i i , quam EuseGbristophorsonas existimarunt, cum tamen perio^ ex parte t a n l u m auigerat in libris de Yila
dusincboanda sit ab iis verbis quae in fine superioris capitis lcguntur,
j * * t i n i : Eusebium enira in iis Hbris magis stu. Idque nos in versione nostra secuti suraus.
" " ' n i m p e r a l o r i s l a u d e s aroplificaret, quamut
(6) dk .
Existimasse videres eede^asticas accurale perscriberet: se vero,
tur Socrates, ConsUntinum et Maxentium imperare
res u Ecdesia gestas scriplis mandare constin
VARIORUM.
Scepftanaft e t Valesius scribunt per in prima syllaba.
55
SOCRATIS
^ (7), \
. '
,
\ , -.
, .
. " * (8) .
(9}
\ , , . \
(10-11) ,,^.
f
Atxivviov
\ ,
.
,
' [/, ]
, \ ,
.
, " '
, . \
,
. ,
\ , \
VALESH ANNOTATIONES.
coRpisse eodem anno qtio Diocleliamis et Maximia- G
nus llerculius purpuram deposuerant. Qua in sententia fuit etiam auctor Gbronici Alexandrini, el
alii quidam, qui annos imperii Conslanlii Conslantino ejus filio attribuunt. Alque hinc factum est u l
Gonslartlinus Maximus a quibusdam regnasse dicatur annis duobus ac triginla, cura tamen revera t r i ginta lantum annis ac mensibus decem regnaverit.
(7)
. Idem repetitSocratesin fine libriscptimi, ubiHistoriam suam
concludens, ail eam ordiri ab anno primo Olympiadis CCLXXI, quo Constantinus imperalor renuntiatus
est. Ua?c,01ympias incipil a solstitio anni trcccntesimi quinli,qui fuit annus primus post abdicationetn Diocleliani. Yerum Coustanlius nqn boc auno
mortuus est, sed sequenlc, quo ipse sexlum consul
fucrat, cum Galerio Augusto, ut legilur in Fastis
Idatii . Anno igitur secundo supradiclae Olympiadis mors Conslantii ascribenda esl.
(8) '> .
Fallitur
c
hic Socraies. Maximianus enim Senior, qui culius, jussu Gonslanlim occisus est in Galliis anno 310. Maximinus aulem Caesar biennio post v i ctns a Licinio, periit apud Tarsum, ut scnbit A u reliusYictor, Eusebius in Gbronico, et alii. 8olemnis est hic error GraBCorum, qui Maximianuui
et Maximinum inter se confundum.
(9) . Scribendum omnino esl
, ut recte infra scribilur. Sed ha3c nomina, u l dixi, confundi solent a Gracis. Sic inilio
hujus capitis ubi lecitur \
, in codice Sfortiano scnptumest
(10-41)
.
Haec benigne intelligenda sunt. Neque enim Galerius lotius imperii revera clavum tenuit, cum dao
alii eodem tempore essent Augusti, Gonslantinus
in Galliis, et Maxentius Romae. Yerura summam
imperii nibilominus administrasse dicitur, eo quod
ipse senior erat Auguslus, et a junioribus Augusiis inslar patris colebalur.
VARIORUM.
b . Flavius Yalerius Seve- D I^am veois ci incists, leniter mori coacitis est. Vide
rus Maximiani Armentarii imperaloris ex sorore
Lactant. De mortibus perseeutorum, cap. 18 oi 26:
nepos, ab avunculo, cum Maximino, Caesar decla- Idatio astipulalur et Eusebius in Chronico a
ralue, Ilaliae
Africse res curavit. Illum saltatorera, B. Hieronymo Latine verso, quo ad sccundum anteinulentum, ebriosum, cui nox pro die, et dies num Olympiadis CCLXXI Iia3C nolanlur: Constantius
, dixil Diocleltanus. Cum Romse imperium
tcxto decimo imperii anno diem obiit in Britannia>
[axentius invaseral, vi Kal. Novombris ann. 506,
Eboraci. Pott quem filius ejus Constantinu*, ex conScverus, ut eum opprimeret, ad muros urbis arma- cubma Helena procreatus, regnum invadit. Quarto
tus accessit. Slatim vero milites eum deserunt, et autem persecutionis anno Constantinu* regnare or$ut.
se Maxentio, conlra quem venerant, tradunt. Quid
Quin eliam Gonstantinum impcrium invasisse vnt
reslabat deserlo, nisi fu$a ? Ravennam confugit,
Kal. Aug. anni 506, ex ipsius obilu clarissime evinibique se cum paucis militibus inclusit. Sed cum citur: de quo vide Socratera cap. ult. hujus libri, el
videret futurum ut Maximiano Herculio, qui eum
Eusebium in ejus Yila, lib. iv, cap. 64, compulalis
cum exercitu urgebal, Iraderetur, dedil sese ipsc ;
in cjus rcgnuio annis 50, raensibus 10.
Uihilque aliud impclraTit, ncsi bonam mortcm:
r
57
IIISTORIA ECCLESIASTICA.
LIB. I .
58
* * - coluissct, nullum ex eo fructum percepisse; Con ^ stanlium vcro parentcm sarnn, qui a Graecorum sn, . perslitione alienus foisset, vilam longe feliciorem
# , traduxisse. Porro dum in lam ancipili deliberalione
, versalur, forte illi cum militibus itcr facienli ad \ .
mirabilis quaedam, et quse omnem dieendi vira
, ,
superal, visio oblata est. Horis enim meridianis,
, cum jam dies vergerct in vespcrum, lacis colum Er rixa. nam insfar crucis in coelo videl, cui inscripta erant
, .
baec verba: In hoc vince. Hujusmodi signo slalira
,
obstupefactus csl imperator. Nec jaui suis ipse ocu; , \ \ lis salis fldcns, interrogavit eos qui aderant, num
;. , ^^ el ipsi idem signuni vidissent. Quibus idem s i l i
\ \ . quoque Tisura esse teslantibus, imp. quidem con , $ - firmatus est divina illa ac rairabili visione. Nocie
vcro superreniente Chrisluni in somnis v i d i t , j u , bentem u l signum inslar ejus quod viderat fabri, . caretur, eoque tauquam certissimo adversus bostes
Iropaeo uterctur. lioc inductus oraculo, tropaeiiin
,
, . ad crucis simililudinera construi jubet, quod etiamnum servatur in palalio. Deinceps vcro majore
*( .
\ - fiducia animi rebus agendis incubuit. E l cum boste
, congressus, ad portas urbis Romae circa Muhium
ponlem victoriam retiilit, demerso exslincloqqe in
.
(12) amne Maxentio. Scplimus bic erat imperii ejus an . - nus, cum de Maxenlio victoriam reportavit. JPost
, haec cum Licinius ejus collega, quem eliam sibf
W xfj * generuro asciveral, dala illi in conjugem sorore
, sua Conslantia, i n Oriente morarelur, ipse tot l a n - '
, , Q tisque acccplis a Deo beneOciis, auctori suo gratia?
retulit. Ghristianos siquidcm perseculione libera , v i l : exsules ab exsilio rcvocavit: carceribus ioclu, \ *
sos dimitti, proscripiis bona sua rcslilui jussil. Ad
, \
bacc ecclesias reparare aggressus est, eaque cuncla
% & .
g maxima cum animi alacritale gessit. Sub idem
, x i l .
lempus Diocletianus qui 8e principalu abdicaveral,
\ (15),
Salona3 quae civilas est Dalniali, e vivis excessit.
&, .
%
VALESfl ANNOTATIONES.
(12) rrjc
. Con- bic sibi ipse conslat. Nam cnro iroperiora Conslanftaotinae victonam de Maxenlio retulil anno Chri- tini ab anno Christi 505 exorsus sit, recte hanc v i rti 312, cura ipse et Licinius secundum consulatuin cloriam rcferl anno ejusdem imperii seplimo.
gertrent. Hic erat annns sexlas imperil Gonslantini.
(15) *Er . Mortuusest
Ejoe etttm tfuliam consargil ex ante diem octavura
Dioclctianus Salonae die terlio Nonas Decembris,
KaL Augusli, anno Cbrisli 506. Quod si Maxentinm
anno Christi 516,. ut recte in Fastis scribit Idatios.
victam esse dicamus octavo Kal. Oclobris, ut ia
Idem scribil auclor Chronici Alexandrini, nisi quod
FasUs pontt Onufrins el Sigonius in lib. n De Occi- pro Diocleliano nomen Galerii Maximiani perperara
denlali imperio, tunc verum esse poterit id quod ait
irrepsit. Idem quoque confirmal Zosimus in libro
Socrates, Consuntinum septimo imperii sui anno D secundo Historia?, ubi schbit Diocleiianum tribus
. Maxentio
Vktoriam de
relulisse.
Uuippe annus se- annis post tertiora consulatum Constantini et Licipumiis ejus imperii coepcrat oclavo die Kal. A u - nii, raortem obiisse. Postquam enim dixit, a Cbilogisii, anDo 512. Turbat me tamen non mediocriter, nis et Libonis consulalu, quo saeculares ludi celeffeod Maxenlios anno 6 iraperii soi cxeunle, pridie brati fuerant, ad tcrtium consulatum Conslantini et
quaro eepliiBum inchoarcl, occisUs csse dicitur in Licinii, decem supra cenlom annos fluxisse, subranegvrico Nazarii. Atqui Maxentius paucis diebus j u n g i t : \
post Constanlinum imperare exorsus fuerat. Quod : quod verissimum est. A l Josephus Scalitioclavo Ka|. Oclobris caesue fuit, neceseario dicen;er in Anrmadversionibus Eusebianis, bunc Zosinii
daa esl eum seplimo Kal. Odobrisregnare coepissc.
ocura male accepit, qnasi dicerel Zosimus Diocle^lqae ila Constaniinus duobus mensibas anle tianum triennio posl abdicationcm imperii, seu post
m o t i i m n ad iroperium pervenisset. Quod quidem
noDum ipsius consulatum, e yivis abiisse.
probabile lnibi videtur. Caeteruin Socrales
YARIORUM.
4
1w
rj}
MtJpv
.
VerUndum, guem
ttwm tibi aflmtm atciverat, vel aflimtate sibi ad-
SOCRATIS
. .
C A P . 1H.
aii;trrc
Quomodo dum Conttantin*$ res Christianorum am
Xpunuemooc
plificaret, Ucinius ejut colUga eosdem persecului
tit.
.
Et Constantinus quidem imp. Chrisli religionem
'
amplexus, cuncla agebat tanquam Ghristianus: ec , , dcvctesias construens, easque magnificis exornans
, \ donariis: gentiliora aulem lcmpla claudens ac d i \ \
ruens, et slatuas in illis positas publicans. Licinius , \ vero ejus collega, genlilium erroribos implicalus,
,
oderat Christianos. Et palam quidem persecutionem
, . \
adversus eos concitare minime audebat, roelo prin, , xtvecv
cipis Constantini. Mullis tamen occulte struebat i n . .
sidias. Tandem vero eos aperto marte persequi
, \ .
aggressus est. Atque baec quidem persecutio localis
. " 3jv
fuit. In iie enim dunlaxatiparlibus grassata est quae , . \ *ca\
sub ditione erant Licinii. Haec et ejusmodi alia
,
\ , &
tyrannice gerens Licinius, Gonstantinum baudqoa . , *
quaru latuit. Quem cum idcirco gravissime commo , , ru
tum esse inlelligeret, purgare se apud illum instituit. Etblandis assenlalionibus eum deliniens, s i - * , \
mulaUe amicilise cum eo foedus pepigit, idenlidem .
, \ . Nopu*
jurans se nibil unquam tyrannice moliturum. Sed
juramenlis conjuncluni erat perjurium. Nunqoam , * enim nec a tyrannicis adversus Conslantinum ma- , * chinationibus, nec a perseculione Gbristianoram . * \
absliiftiil. Quippe lege lata, episcopos ad gentilium ^ . , ;
aedes veluil accedere, ne scilicet Ghrislianorum re- . ol ,
ligio hujusmodi obtento propagaretur. Eratque iwec , .
persecutio aperta eimul et occulta. Nam verbis quidem diseimulabatur : reipsa vero erat manifestissima.
l i eniin qui persecuiioni subjacebant, intolerabilia mala tum i n bonis, tum i n corporibue suis perpetiebantur.
. '.
CAP. I V .
C
QuaUler inter Constantinum et Ucinium bellum
Ou
xal
VALESII ANNOTATIONES.
(44) . In codice Regio
et Florenlino deest parlicula \, quam supplevit
Christopborsonus. Mibi noo admodum necessaria
vldetur. Quod si eam retinere voluerimus, tum
Auguslum signtficabil, non ut vertit Christo-
pborsonus, re^em Alludit autcro Socrates ad mi!itum acdamalionea, qui post insignem victorianj,
)rincip4im suura imperatorcm el Augustum appelare consueverant. Idem faciebant cives, cum prioceps victor in urbem inlroirei.
41
IUSTORIA ECCLESIASTICA.
LIB. I.
42
xor
.
, \ \ , ^ ' ',
\ \
,
* \
,
, I , . " * '
,
, g
, , ,
* ,
,
\ ,
* , lysiv
.
. \
\ i j %At\cla 6 " ' "
uinor.
, . \ - ^
.
' ,
^ \ , \
& \
\ .
\ ,
, , *
h
CAP. V.
De Arii adtertu* AUxandrum epiuopum
contentione.
Post Pctram Alexandrinse urbis episcopura, qui,
Diodeliano regnanle, raarlyrium consummavil, Acinllas ponliflcalum ejus loci suscepit. Huic deinde successit Alexander, reddita jam Cbrislianis pace quam
supra commemoraviraus. Hic ergo securius degens,
Ecclesiam suam gubernabat. Forte quodam die,
praesenlibus suis presbyteris ona cum reliquo
clero, dc sacrosanclae Trinilatis mysterio ambitiosius disputans, in TriuiUte esse docebat unionein.
Arius vero uuus e numero presbyteromra qui
Alexandro parebanl, vir artis dialeelictt minime
ignarus, ralus episcopum Sabellii Libyci dogma
iuducere, ad opinionem quae cum Sabellii dogmate
ex adversopugnat, conlentionissludiodeQexit,iisque
quae ab episcopo dicla fuerant, acerbius, <ii videbatur, occurril, ila dispulans: Si Pater genuit Filium,
cxsistendi iuilium babet is qui gcnitus esl. Ex quo
manifeste liquel, fuisse aliquando tempus cum non
essel Filius: et necessario conficitur, cumdem ex
nibilo subsislere.
10 CAP. V I .
Quomodo ex contentione ortum ett in Ecclesia diuidium; etquomodo Alexander AUxandrxce epucoput
Arium sectatoretque ejus deposuit.
Haec Ule novis atque inauditis asseritonibus cum ila
conclusisset, multos ad eam quaestionem cxcilavit.
Aique ex modica scinlilla niagnum subito exstilit
iacendivii). Ortum quippe ab Alexandrina Ecdcsia
malum per untversam iEgyptum el Libyam ac superiorem Thebaidem pervasil: tandem vero reliqms provincias ac civitates depastum est. Porro
opinioni Arii complures quidera alii favebant: sed
prae ca?teris eam luebatur Eueebius, non ille qui-
VARIORUM ANNOTATIONES.
. S. Petras, episcopas Alexandri- buit. (Guil. Caveas ad anp. 515J Famosissimuro
nos, anno perseculionis nono martyriam fecit, tesle
hunc baeresiarchum sic depiogit Epiphanius r Fuit,
Eosebio in fine libri vu, ideoque Ulud ad annum
inquit, proceriore ttatura, demisso vultu, totaque
Cbristi 311 revocandum est, dieinque Novembris 25. V corporis conftauratione, subdoli serpentis imlar, ad
(Aai. Pagi, ad ann. 510,cap. 4, et ann. 511, cap. 20.)
fraudem et fullaciam composita; ita ut callido illo
S. Acbiiias anno laniuin o!2 in locura ejus subroextemoque habitu facile simpliporibns animis obrepta, mensibiis laiilum quinque sedit. Huic succes- . Nam kemiphorium et collobium indutm, in
l Alexauder, cujus initium Eusebius in Cbronico colloquii* ac salutatwnibvs blandus erat imprimis,
ad annuin 515 coilocat. Idcm ibid.
atque omnium animot adulationum ittecebris devin'. A r i u s gente erat Libs, eive, u l habet ctot tenebat.
Pbotius, ortti Alexandriniu, Amioonii fllius. Proba ... .
bile est i l l a i n ex Luciani Anliocbeni schola pro- . Sabeltiu* Afer Pentopotilanus hujusdusse; diserte c n i m Eusebium Nicomediensem t o n - modi hwre$in inchoavU. Unatn hypostasin es*e dixit
UaanUtam appellat. Orto Meletiano schismale , Patretn et Filium et Spiritum sanctum, el unam triprieuai paries Neletil tuebalur; quo deinde dc- plicis nominis personam :eumdemque nttnc ut Patrem
rto, ad P e l r u m Alexandriae episcopom se contulit, vocat, nunc ut Filium, nunc ut Sptritum sanchim. Ac
io diaconoram numerum ascilus, et ob lur- in Yeteri quidem Testamento utPatrem, legem tuliue;
^ie&iuai iugeniain iteram ejectus. Post morlem
in Novo autem ut Filium, e*se incarnatum; et ut
Ptin poeeiientiam siinulavit, et ab Acbilla episcopo Spiritutn sanctum, ad apostolos venisse. Theodoret.
enaa precatue, ab eo adpresbyteri dignitalem
lUeret. Fab. l i b . n, cap. 9.
pKinotas e e t ; nnamqae ex ecclesiis Alexandrinis,
. Etisebius, Nicomediensis diclus, J H qnx JbucuUi dicebalur, cura s u commiesam halianum imperalorem, qui puer adbuc sub eo educa1
PATEOL. GK.
LXVII.
44
SOCRATIS
43
dem Caesariensis, sed alter,qui cum anle Berylionim * ,
fuissel episcopus, tunc temporis ad Nicomediae q u .
\ (15)
in Bithynta est, pontificaluro irrepserat. Quae cum
audiret ac cerneret Alexandcr, gravi exarsil ira et, , \
, ", \
collcclo raullorum episcoporura concilio, Arium
*.
et rcliquos qui senlentiam ejus aropleclebantnr,
gr?du movil, el episcopis per singulas urbes con-
slilutis scripsit in hunc modum :
Epistola Alexandri episcopi Alexandrice.
Dilectis el cbarissimis ubique calholica: Ecclcske
comrainislris, Alexander in Domino salutem.
Cum uimm sit catholicae corpus Ecclesix, mandatamque sil in sacris Litteris, ut pacis et concordiae
vincuhira conserveraus, consentaneum est u l quaecanque apad singulos geruniur, nobis inviccm per
litteras signiGcemus; quo scilicet, seu patientc, seu
gaudenlc uno nicmbro, ipsi vicissim aul compatiamur, aul colhetemur. In nostra igitur paroecia
CYStiterunt nupcr bomines iniqui et hoslcs Christi,
doccntes dciectionem ejusmodi quam jure quis
pneviaro ac praenuntiam Anticbrisli appellaverit.
Ac volueram equidcm boc quidquid est silentio
\ \ involvere, u l malum intra ipsos aposlatas clausum consumerelur, ne forle in alia transgressum
loca, simpliciorum hominum aures conlaminarel.
Scdquoniam Eusebius is qui nunc esl Nicomediae,
res Ecclcsiae ex nutu suo penderc cxistiinans, eo
quod relicla Bcryliorum Ecclesia ad Nicomedien-
" i
".
\
,
.
(16),
,
\ ,
*
, ;
, , .
\ , ,
(17) \ .
, * ;
, \
, .
, '
,
, Nt, * (18), -
VALESII ANNOTATIONES.
(15) . Transposila sunt - C simi dictum sil, ferri non potest haec vereio. Nam
cabula, quae sic restiluo, \
si Alexander ita sensissel u l vult Holsienius, dice, scu, u l legitur in codicc Sfortiano, . rel profeclo )
(16) '
" . Quod cum non dixerit, apparet non alium
. Scripserat oliin Lucas llolsienius vir do- esse eensum horum vcrborum, quam qaem posueciissimus disscrtalioncm in hanc epistolam Alcxanrunt inlerpreles. Praeterca si Alexander voluissel
d r i , quam quidcm paulo anlc obitum suuro, ima dicere, Ecclesiara esse corpus Chrisli, non dtxisset
cum aliis opusculis ad mc misil. In ea dissertatione , sed potius .
id priuio loco observat, male inlerprctes baec AJexan(17) . In codice Leonis Allatii el apud
d n vcrba ila transtulisse; Cum unum catholicw cor- Gelasiuin Cyzicemim legilur ^.
pus Ecclesice. Ipse vero conlendil, locum ila polius
(18) '
. In codice Lcoveriendum fuisse : Cum Ecclesia catholica unum sit
nis Allatii legitur * . Apud Gelasium aucorpus, e l c , vel, uno cotutet corpore. Vull cnim vir
tcm Cyzicenum . Sed vulgala lcciio
doctiesiinus, Alcxandrum alludere ad Epislolas
magis placel, quam confirniat eliam Epipbanius
Patili, in quibus Ecclesia sxpius vocatur corpus
Scholaslicus, qui sic v e r l i l : Non est in eum ultio
Christi. Scd, pacc summi viri, niibi quondam aoiicis- tubsecuta.
%
VARIORUM
". .
45
HISTORIA ECCLESIASTICA
LIB. I .
46
e x
op
VALESU ANNOTATIONES.
codicem Socratis quo usus est Epipb. Scholasiicus,
(19) . Apud Gelasium in Historia
a nostris paulo diversum fuisse. Godex tamen Leocomlii Sicxni libro u , lcgitur . Sed
ia codice Leonis Allalii scriptam cst *, quod nis Allatii plane similis est ei queni secutus esl Epiphanius. Sic enim babet: ,
pneferendam poto.
(20) . Post haec verba in codice Flo- ;
reiiiino haec habcntur, . Quae '
ad marginem potias ascribi debuerant. Apud Gela- \
Mm simililer scriptum est boc loco . , , etc. Adeo inler se consenliunt au(21) . Post haec ctores Historiae Iriperlitae Graecae ac Latinse, ut aller
verba deerat integra pericope, quam nos cx tribus ab allero mutuatus videri possit.
22) . In manuscriplo
codtabua nostris, Florentino, Sfortiano, Allatiano,
lice Leonis Allatii bic locus ila legilur,
et ex Gelasio Cyziceno supplcvimus boc modo, *
. Quae ver- \ , \
ba io soo etiaoi eodice legerat Epipb. Scholasticus, . Quam lectionem seeutos est
stcotex versione cjus apparel. f otum enim locum D eliam Epiph. Scbolasl. qui sic v c r l i l : Factus et ipse
iU transtulit : Creatura etl enim tt factura Fitius,
et exsistens in proprio Dei verbo, et in Dei sapienuque similis e*t Patri secundum substantiam; neque iia, etc. Nos vero lectionem codicum noslrorum,
i m u etl, neque vera sapienlia ejus est, neque verum
Regii, Florenlini et Sforliani sequi maluimus, quam
naluraUter Patris Verbum e$t, $cd unu$ quidem creael Gelasius conflrmat; nisi qood particulam non
tvarmm ei facturarum est. Ex bis apparet Graecum
agnoscil, quse pro posita videtur.
YARIORUM.
wbjecerunt. I^egUur item, inquiant, apud Gelasium, alterum in ipso Patre residenlem , naiuralero
lib. u, cap. 3, cnm subscnplionibos, sed mendis ipgius et proprium; per (juem, el unifersitatem rerura et alium condidil; alterum a Patre el i n ttiam obsila. Ilabelur dcnique apud Epiplianium
procreatum, qui noroinelur abusive,
Scbolaslicum, HistoriaB Iriperlilae lib. i , cap. 45.
KaX .
Post addit exemplar quippe qui nec genuinum ejus Verbum sit, ncc ipsi
faedidiiioruxn
ol * et mox post coaeternum, sed a Deo buirc mundum
condituro factus fucrit; el hunc posleriorem
&, ol .
Oirx .
Gl. Georgius Bullus, Filium Dei dicebanl. (Defens. Fidei Nic, sect. 111,
ioWec dogroaU Arianorom animad?erlens, ait, eos cap. 4.)
A<^ov d u p l i c e m , ut ei dupliccm statuisse;
k
48
SOCRATIS
47
Joan. i l .
f
ibid. 3.
* ibid. 18.
Psal. xuv, 2,
'
" , * ; .
,
' \,
; " I I ,
, \ ,
, ^, ; ,
\ \ ",
; ,
. ,
* , \
\ , '
, ,
; \ * /
%
Psal. *, 5.
" Joan. , 9.
VALESII ANNOTATIONES.
(25) /> . In codice Leonig Allatii D
(26) . ID codice Leonis Allatii leqm contioet Hisloriam tripertium, quam Theodo- ffilur . Apud Gelasium veroxat
rus Lector Graece composuit ex Socrale, Sozomeno , quod magis pfacet. Duplex eiiini est Libya.
ac Theodorilo, legitor \ . Atque ita lePorro notandus est hic numerus cenlum cpiscopogil Epipb. Scholasticus, sicol ex versione ejus ap- rum in ^Egypto. Eumdem quoquc numerum lcgerc
\met.
raemini apud Athanasium m Apologia n, adversus
(24) . Pro his verbie codex Arianos, pag. 788: \
Allatii haec habet, \ , .
, quomodo eliam legil Epiphanius.
(27J . oodice Flo(25) . Scribendum pulo , ut le- reniino el Sfortiano legilur. Verum in cudice
gilur apud Gclasium Gyzicenum. Neque aliter legit Leonis AUalii, et apud Gelasium Gyzicenum bic loEpiphanius. Verlit enim : Factut autem et coiwerti- cus longe reciius scribitur hoc modo :
bilis ett. Quod aotem sequitur, , melius ; Ncque aliin Gelasio legiiur \ ;, quam scripturam in ter JegitEpiph. Schoiaslicus.
versione mea sum secutus.
1
. praesertim quod cum Ecclesiae doclruiam olim per , - ceperint, nunc ab ea desciverunl. Nequaquara lamen magnopere miramor. Idem enim Hymenaeo
,
1 1
1 1
, \ ^ factus esl ac desertor. Ac de bis etiam ipsis pramo , nitiones neutiquam nobis defuerunt. Nam Dominus
, \ quidem ipse praedixil: Cavete ne quis vos seducat.
,
Yenient enim multi tit nomine meo, dicentes : Ego
,
sum, et tempus appropinquavit: multosque in erroJoan. x , 5 8 .
Tlm. n , 17.
ibid. 30.
1 1
Joan. x, 45.
" II
VALESH ANNOTATIONES.
(28)
. Rectius
(29)
.
Magis
' codioe L e o n i s AJIalii lcgilur - placet leclio qua3 habelur in codice Leonis Allatii ct
^ . Gclasius vcro scriplum babet apud Gclasium, .
^MCMV .
*0
UiXW. Lowib.
VAR10RUM.
.
Locus dcsumplus e Proverb. , 3. juxla
61
SOCRATIS
53
1 3
1 1
I Tira. , 1.
1 5
I I Joan. 10.
VALESII ANNOTATIONES.
(50) . Godex Leonis Alla- D mo. Neque cnim Melitiani Arianis se adjunxerum,
nisi post synodam Nicienam, ab Eusebio Nicometii scriplum habel
diensi sollicilati ut adversus Athanasium calumnias
cui consentit Epipbanius Scholasticus. Paulo posl
texerent, quemadmodnm testatur ipsc Atbanasius
ubi lcgitur , idem codex hain Apologclico secundo adversus Arianos. Gerle si
bct , .
Mclitiani ante synodum Nicsenam conjuncli fuisseut
(51) .
Florenlinus codex
cum Arianis, non lam bcnigne cos tractassent Pakcriplum babet, , quod non displicct.
ircs svnodi Nicna;.
53
54
"
Aiexandriam, epUcopum et Arium ad concordiam
",
exhortam.
".
Haeccuin audissct imp., gravissimo dolorc por , \
cutsus est, suamque esse ducens banc calauiitalciu,
,
4, eo inciibuit ut excitatum maluui quainprimum rc , ' \ D stingucret. Proindc lilteras niitlil ad Alexandruiu
(53)
VALESII ANNOTATIONES.
Post baec verba codex Leonis Allatii ba3C addil, \ .
VARIORUM.
. Cadit, juxta Alhanasium, Mele- commissi, anno 501 abdicari ct schisma cfllcere.
tbni t x o r d i u r n sdiismaus in annum 501, vel 502 : Verum cum Socrales hanc bisloriam ex Alhanasio
xit enim ipsc in Epislola ad cpiscopos /Egypti et ferc ad verbum sit inutuatas, videiur sane illud,
Libya*, anno 556 conscripta, Mclclianos anle annoe , quod illc dc Melctio loqucns ail, suo
55 schismaticos evasisse. Secus tamen cxislima- inarlc addidisse; aJias enim sscpissime Alhanasii
nml Raronius aliiquo, qui cum oam episiolam ad
sentenliam rcferens, ab Alhanasii scopo nou paruin
afloum 51 refcraol, Mcleliani scbisroalis inilio anaberrat. Nihil lamen repugnat, Melctium ante anwnn 506 consequentcr as&iguant. Sed cam ipsam
num 501 idolis immolassc : licol enim ingens illa
tfblolain cerlissime ad aimara 550 pertinerc in MOJ persecutio nonduin coepissct, altameu quavis m i ad eamdem palam facicmus. Nonnihil tamen
nima dala occasione, ceriis in locis persecutio in
tfHii faciant Socratis vcrba, qui ail Meletiuin pcr* quosdam concitabalur. (Clariss. monacbi BcnodiQA'ionis lcinporc idolis immolasse: cum enim pcr- clini, Noiis in S. AUianasii Apotogiam contra Aria**eio a n n o 505grassari cccpcril, non potuii Ilelc- no$, pag. 177.)
liflseb U l u d flagilii, pcrsecutionis hujus tompore
IP
SOCRATIS
55
5ft
VALESU ANNOTATIONES.
(54) Post hasc verba in Florentino codice addilur, . Quae verba
Ueel ad marginem asoribi possinl, inlerdun taraen
a scriptoribns ponuulur m eorpore, ot videre est
apud Alhanasium ra Apologetico adversus Arianos.
(55)
. Codex Leonie
AiJalii et G^a9ius Cyzicenos addunt . Yide
m
VARIORUM.
0
". Hosius, genle Hiepanus, Cordubse, Seneca? el Lucaui nalaltbus inclytae, in provincia BJRtiea episcopus, sab persecutione Haximiani confessione nobius. Interfuit synodo Hliberi babilae anno
505, seu ex Ferdinand. Mendozae calculo, 500, VPI
,501. Apud Couslaiitinum M. summa in gratia mul-
57
HISTOIUA ECCLESIASTICA
UB. I .
58
59
SOCRATIS
CAP. V I I I .
De synodo qnoe habita e$t Nicmm in BHhynia, e$ de
fide qu<e ibi promulgata ett.
. H \
) ^
,
.
.
,
\ *
, " ,
\ *
, , *
* ,
. \ ,
,
. '
VALESII ANNOTATIONES.
(58) . In Annolalionibus ad
librum Eu*ebii de Vila Conslantini, monui scribendura vidcri , ut in quibusdam cxemplaribus lcgilur. Sed cum noslri codiccs Florentinus, Sfortianuset Allalii, nibil hic mutent, (crri po-
HISTORIA ECCLESIASTICA. -
tofwv ,
,
.
\ *
,
, ,
\ ,
.
, ,
,
\ , ,
\ , , ,
\
LIB. I .
<&
tione qwe sub coelo est, in unum convenisse dieunjcal Kaxxa&oxlar, Uorzor
, lur. Inter quos eranl PartM, Medi, Elamita, et qui
r t ,
habitant Metopolamiam, Judceam et Cappadociam,
,
~ Pontum, Asiam et Phrygiam ac Pamphyliam, JEqy ,
, ptum etpartes Ubyce qucc est juxta Cyrenem :advencc
. , quoque Romani, Judcci et proselyti, Cretcnses et
Arabes . Yerum apud islos quideni hoc niimis
, fuil, quod non omnes eranl Dci ministri qui convc nerant. In praesend autem choro episcopi quidem
\ >, trecenli el amplius adfuerunt, presbyterorum vero
, . qui eos comilati sunl, diaconorum, acolulborum,
* aliorumque complurium numerus iniri vix potcst.
^ ^ , \ D ex bis Dei minislri3 alii sermonc sapienliae,
^ . * alii gravitate \\UR et laborum loleranlia emincbant:
, * \ alii modestia el comitate morum eranl omali, ac
* nonnulli quidem eorum ob provectani actalem
. maximo in honore erant: nonnulli et corporis el
' - animi juvenili vigorc cnitcbant; quidam recens ad . \ \ - moduni minislcrii sui sladium eranl ingressi. Qui (39). * bus omnibus quolidie annonas copiose praeberi im ; , \ peralor mandaveral. Ac de his quidcm qui eo con1
tt
Act.
, 9 - ! I .
VALESII ANNOTATIONES.
(SI)
. Hoc
. Quod quidcm majorem babct aliquot voculis auctior est codex Allalii. Sic
.
tairn h a b c l , \ . -
53
SOCRATIS
64
. , \
. " (40), .
\ , . * "
, \
, \ , '
,
*
, .
\ * ,
.
,
. ,
, , ,
, \
, ,
(41), \ . ,
\ ' \ ,
.
.
. ' .
\ , \
, \ ;.
. \ \
,
,
\
\
).
.
\ , \ , , ,
. \
\ ,
\ . \ \
,
YALESO ANNOTATIONES.
(40) .
Hoc eliara loco
idem codex Allatii vocem interseril boc modo,
-. ,
.
(41) . Magis placet scriptiira qaani pneferl codcx Allatii
, elc. Alque ila prorsus legerat Epiphanius
Scholaslicus. Sic cnim vertit: Sed puram scientiam
fide et bonis opcribus obtcrvandam. Cscleruoi Socra
IIISTORIA ECCLESIASTICA. -
15
LIB. I .
XJAOV * * cordia abuude dissernisset, deinceps u l de religio , nis nostra dograatibua accuraiitis disquirerent,
, - eorum arbilrio polesUtique permisil. Verum operae
, prelium fueril audire, quW de bis relms narret
. Eusebius tertio illo jam superioe a aobis comme* , - morato libro de Vita imperatoris Conslantini. Sic
, autem a i t : Mullis igitur bunc in rnodum ex ulraqae
* parle propoeilig, magnaque controversia i n ipso
, , principio excilata, imperator cuocta paUentresime
, , \ auscullans, intento animo propesitae quaestionee
. excepit; el quae ab utraqae parte dicebautur, vicie , \ sini aslruens atque adjuvans, perlinacius certan \ les paulatim conciliavit. Cumque omnes placide
alloqtierelar, et Greca uleretur lingua, quippe qui
\ ,
, ne bujus quidem linguae ignarus essel, suavissimus
. ^
xal *
. \
.
* ' ,
'
\ ,
, (4S), \
. ,
,
, , \
, , \ C
,
, . \
* , .
>* . \
,
,
&
, \
\ \
, . \
^ 0 ,
,
# \ , -
*c jucundissimus fuit, dum alios vi rationum adduclos i n suam sententiam t r a h i t , alios oral et
fleclit, eosque qui recte dixissenl, laudibus afficit,
et universos ad concordiam incilat. Donec tandem
eos concordes in omnibus de quibus antea cerlabalur, atque unanimes effecil: adeo ut non modo
unius Odei consonanUa apud omnes obtineret, vcruin etiam umim idemque tempus in 21 salutaria
festi celebratione ab omnibus firmaretur. Porro ea
quae i n commune placueranl, scriptis mandata et
singulorum subscriptionc roborata snnl. Et baec
quidem Eusebius ad verbum scripla istis de rebus
ttobis reliquit. Nos vero ea hoc loco proferre nou
alienum duxtmus : sed eorum teslimonio utenles,
buic Hisloriae noslrae consulto inseruimus, ut sl
qiii forte Nicaenum conciliura tanquam i n causa fidei lapsum condemnare voluerint, iis miiiime attendamus, nec Sabino Macedouiano credamus, qui
iinpcrilosac simplices\ocal eos qui in eo concilio
convencrunt. Nam Sabinus Macedoniaiiorum apnd
Ueradeain Tbraciae urbem episcopns, qoi diversarum synodorum acla unura in corpus coHegit, N i caeni quidcm coiiciiii sacerdotes, quasi nides ac
eimplices deridet; nec animadverlit se ipsom qooque Eusebium, qui fldem illam poet diulurnae inquisiiionis examen amplexus esl, ut imperilum simnl
criminari. Ac nonnulla quidem de industria pneterm i s i t : qusedam vero pervertil alqne immuUvit.
YALESH ANNOTATIONES.
Jt/N)_ . Hic Sabinus epi- D siushieresim pertinebant, omitlens vero contraria:
*MMK feit Macedonianorum in urbc Tbracise Hclura quod orlnodoxis cpiscopis semper infensum se
rma, qui oollectionein actomm synodalium cora- ostenderel. Cujusuiodi illud est quod hoc loco reP<Meeral opits u i i l e admodum : eujus lettiraonio fcrl Socrates, Patres Nicaeni concilii ignaros ac siinp*4 uiiuir Socrates i n his libris. Reprchendit plices fuissc. Sed solerane esl baerelicis, adversus
eoni Socratcs plerisqac in locis, tum quod sanclissimos Ecclesiae Patres ac doctores convifide usus essel m actis illis colligcndis; ea ciari.
~ stodioae rcferens qnae ad astruendam ipt
VARIORUM.
1
'lr
er
*V xlcxtr
.
Non sinc indignalio*** **qiie h o r r o r e quodam recolo slnpendam eonim iateUiaai seu poiins impiaib vesaniam, qui in
^ ^ M w Patres Ntcaenot oon verili sunt palam
oytoccaari, tanquara qoi caUiolicam dc persona
"$a Chrku docirinani, ab apostolis tradilam, ao
67
SOCRATIS
68
VALESII ANNOTATIONES.
(43) . In codice Leo- D positum fuisse a Socrate, tum ex Epiphanio Schonis Allatii nic locus ita legilur :
iaslico discimus, ium ex verbis qiue proxiinc se \ quuntur, , elc. Afanu , etc. Eamdem lcclto- scripii autem codiccs symbolum istud bic omisenem seculus est Epipbanius Scbolaslicus. Sic enim runi, eo quod paulo post rcpeterelur in epislola
vertil : Concordia erao fidei magno in Nkcea pro- Euscbii Pamphili.
latce concilio, ab Eusebio clara voce laudattt, hac cst.
^ (i5) . Irao duo tanium episcopi,
Videlur omnino legisse Epipbanius . Socundus ac Theonas, fldci Nicaena3 subscribere
, et caelera, ut supra.
recusarunt, ut recle ecribil Theodortlus in libro p r U
(44) ira . Symbolum miod ran Hisloria? ecclcsiaslic, el ante illum llicronytous
hic sequilur, deest in omnibus no^tris cxcmptari- in Dialogo adversus Luciferianos. Idque aperle conribus, Kegio, Florcntino et Sfortiano. Recte tamen iirmal Episiola synodica concilii Nicaini, quae hic
Cbristophorsoaus id reposuit hoc loco. Uic cnim refertur a Socrate.
VARIORUM.
q . Symbolom originem
crpit ex agnilione Qdei a baptizandis facta, ut fusc
ostendit docliss. Pearsonus ia sua Symboli aposto-
70
, , , - d
*sn ,
' \
*, ,
I \ , \
] \
, \ \
. \ . -
modi : Credimus in unum Deuro, Palrem omnipotentem, vieibiliam omnium el invisibilium Crcatorem : el in unnm Dominum Jcsum Chrislum, Dei
Verbiim, Dcuin de Dco, lumen de luminc, vilara ex
\ i l a , Fiiium unigenilum, primogenitura omnis creaturae, ante omnia saccula cx Deo Palre genilum, per
quero omnia facla sunt: qui propler nostram salutem incarnalus esl, et inter boniines versalus : qui
VALESll ANNOTATIONES.
iH)
dk .
**>* , elc.
' 2*> - Sicot Eusebius Filium vocat viit fila ; i i a . alli poslea virtutem de virtute,
upientiam de sapicntia. S. Augurt. De Irin. Hb. vn,
71
SOCRATIS
FUium,etSpiritum sanctuiu vereSpirilumsanctum:
,
stcut el Dominus noster, cum discipulos suos ad , . \
praedicandum mitteret, dixit : ac doute omne$ \ , \ ,
gentes, baptizantet eos, in nomine Pairis, Ftlii, \ ,
Spiniut sancti^.he qtiibasetiamaflinnainug,nos ita , \ , tenere alque ita senlire, et olim ila lenuiee, el us .
que ad morlem relenluros, atque in hac flde con^ * , stanler permansuros esse, omnem iinpiam b&resim
, \ , \
anatbemate damnantes. Haec nos omnia sincere at , \
que ex animo sensisse, ex qoo nosmelipsi nosse po , *
luimus, alque etiamnum sentire et loqui verissime, , \ , \ coram omnipolente Deo et coram Domino noslro
\ Jesa Chrislo testiiicamur, parati certissimig proba . * tionibu8 06tendere,etvobispersuadere, nos praeter, \ . ''
ilis etiam lemporibus ita credidisse, alque ita pra>
,
dicasse. Cum tiaec a nobis fides esset exposita, nul- \
lus erat coutradicendi locus. Sed el imperator ipse
, \ noster Deo charisstmus, eam rectissime conceptam
, \ , \ esse, priinus omnium leslatus e s l : atque ila sentire
,
se aflinnavit, cunclosque horlatus est ut ei assenti (47). "
renlur alque subscriberent, ulque in hanc doctri\ ,
liam omnes conspirarenl; una dunlaxat voce con ,
substanlialis adjecla. Quam quidem vocero ipse quo- ,
que 24 inlerprelatus est, asserens consubslanliale a
, ,
se dici, nonjuxta corporis aflfectiones, neque perdivi\ , sionem aot per sectionem quamdam Filium ex Palre
* \ ^ ^ *
Bubsislerc : fieri enim non posse, u l materias expers
. \ \
natura et intellectualisalquc incorporea corpoream
. ,
ullam affeclionem admillal: sed divinis arcanisque
, (48)*
rationibus id esse intelligendum. Ac sapientissimus quidera et religiosissimus iroperator ita tum pbilorophatus est. Illi vero occasione vocis illius constibslanlialis, bujusmodi formulam conscripserunt:
SYMBOLUM.
.
Gredimus in umim Deuin, Patrem omnipotentem,
,
omnium visibilium el invisibilium Creatorem : et i n
\
9
t T
VALESU ANNOTATIONES.
(47)
*.
(48) Thv .
Post b c
Ailinnarc videlur Eusebius, Constantinum impcra- verba, anle Symbolum Nicaennm, in codice Florentorem auclorem fuis.se ut vocabulum consubslantialino el Sforliano adduntur baec vcrba, ,
lift in symbolo adderelur. Quod lamen nequaquam
Ita Graeci vocabant Symbolum fidci, co quod a caverisimile est. Neque cnim adeo doctus erat Con- lccbumenis memoriler disceretur. Socrales in libro
stantinus, quippequi vixadhuc essetcalecbumenus.
lerlio, capile 25,
Sicigilur baec Euscbii narratio inlelligenda est, ut
, \ . Leonepiscopi quidcm post prolalum ab Eusebio Caesa- tius Bisantias lib. De sectis, de synodo Constannense Symbolum, addcndam illi esse censuerint vo- D tinopolitana loquens : cera con8ub$tantialis Conslanlinus vero corura scn , . malto post de contentiara coniirmaverit. Eusebius vcro, qui se apud
ciho Chalcedonensi loqaens.Kat ,
saos purgare et excusare satagebal, quod formuiac . Et pagina 466, de Zciionis Hcnofidet in concilio editae subscripsissct,quemadmodum
lico loqucns, Symboluin Nicaenum vocai
leslalur Athanasius in libro De decrelis svnodi - . Reslituenda est ea vox in lib. H i caena3, el in Hbro De synodis Arimini et Scleucix, storiaB tripertiUe. Nam ubi vulgo lcgilur: Pr<e$ens
rera de industria involvit, el Constantino priacipi
concilium celebralum eil, non ut auulhema discat,
id ascribit, quod episcopis potius eral ascribenneque ut fidex exptanaiionem suscipiat, etc.,scribendum.
duio e s l : Non ut mathema discat, etc.
y
LOWTH.
VARIORUM.
Rcctius legitur ^ apnd Thcodorit. lib. i , cap. 1*2. W .
75
74
, , - unum Dominum Jcsum Cbrislum, Fiiioin Dei, geni , tum ex Patre unicom, hoc est ex subslanlia Patris :
- , ,
Dcum de Deo, lumcn de lumine, Deum verum de
, Deo vero; genilum, non factum : consnbslantialem
* \, 6V , Patri, per quein orauia facta sunt, quae in coelo sunt
b , \ * et in terra : qui propler nos homines et propter no. \ - stram salulem descendit, incarnatusque et boino
, , , faclus est, c i passus; qoi resurrexil tertia post die;
ascendit ad coelos, venturus est ut vivos judicel ac
* \ \
morluos *. et in Spiritum sanctum. Eos aulem qui
. , * dicunt: Fuit aliquando tempus cum non esset; ct,
, \ *, Anlequam gigneretur non erat: vel quod de non ex , stantibus factus s i t : aot qui ex altera substantia vel
, , . essentia dicunt esse Filium Dci, aut creatum, aut
, .
conversioni mutationique obnoxiuro, anathematizat
\ .
sancta catbolica et aposlolica Dci Ecclcsia.
Kal * Cum baec ab illis dictaU esset fldei formnla, i d
, quod ab illis dictum erat, ex substantia Palris, et
;, \ \ , consubstantialis, non absque examine praetermisi . \ mos. Hinc igitur variae 25 qua^tiones orlae sunt c i
, responstones : et quaenam esset eoram verbonim
\
scntentia, accurate expendebatur. Et bas quidem
rrjc ,
voces, ex substantia, fassi sunl boe eignificare, F i ,- liom qnidem esse ex Palre, sed non tanquam par . \ (19) tem ipsius Patris. Honc sensum u l nos quoque aro plectereimir, sequum omnino videbatur, cum pia
, doctrina pnedicet, Filium ex Patre esse, non tamen
, . pariem esse illias subslantiae. Quamobrem et nos
\ \ , buic notioni assensum praebemos. Ac ne ipsam qui , ,
, \
\ . , \
, \$,
,
,
,
wfypa, *
,
*? , -
YALESU ANNOTATIONES.
(49) di , elc. In codice
AUalu el apod beodoritum in lib. primo Historiae
logitor , elc. Sed vutata lectio n e l i o r mihi
riaeiar. Epiphanias Scbolasticus legieae vkietor
. Sic enira v e r t i t : Propterea nobis quoque r t debatur bene se hobere ut mente consentireinus pias
doctrina , etc.
%
VARIORUM.
Jjr xplr
^ryurjrw.
Hujus effali, quod D
pro 6oo agnoscil Ariue i n Epislola ad Eusebium N i cooedknsem, apud Theodorit. l i b . i , cap. 5, bic
ent seosus, F u i u m a Patre per generalionem o r i ^aeiD babutsse, quod eliam Caihohci confilebantur;
aed ita hibuisse, u t tempus aliqaod assignari possil,
ia ooo non fui&set genilus. ,
* , qui prius erat, postea ex: e l : . ^rtoi , praceuit spalium temf**> ta quo aHcunt non exttitiue Fihum Patrc,
prott Ariana dogmala recitat Alexander episcopus
Alextaariniie a d cognominero suum Constaminopoi f t a o ^ a p u d Theodorit. l i b . i , cap. 4. Cum contra
Cltboaa assererent \ , =
VloO, Patrcm semper es*e Patmn, praPATBOL.
GR. LXVH.
75
SOCRATIS
YALES1I ANNOTAT10NES.
(50)
de shm . etc. Mclius apud Theodoriluui legitur hoc raodo, \, , ctc.
(51) " . Apud TlieodoriUim ia libro
VARIORIM.
.
Kbro De selBlia Dionyeii Alexandrini contra Aria vocabulum non primum a Patribos N i - nee referl DkmysivBi illum (Origenia disctpnlam)
esnis inventura, neque ab ipsis in quaestione de Filii
in epistola ad cognominem Dionysium Romanum
diviniiate noviter usurpatuin (quod mulli exigti- dixilse, Cbristum esse exstat
tuarunt), sed inde a majoribus ad posleros iransJa- euam bodie Dionysii Alex. epistola contra Paulum
tom futsse, Eusebiue nic diserte testatar. Non est
Samosatenoin, in qua vox illa reperitur. Sed maxidiibium quin Eusebio praesto fiterhH imilta prim*vai ffinm pnejndfciom facerc nonnullb
anliquilatis monumeuta, qiixbodie nusqnam cxstant, visom esl, quod synoihis AnHt)chena sexaginta cirscd dndom inlerciderunt, ex qnibns ille hanc asser- citer anrrts ante Nicamam habita, conlra Paultim
tbnem suam abunde confirmare potuisset; neque Samosatcnum, vocem rslam exprepse repudiaverll.
cniro nobis, in tanto ae lam deplorando vetcmra
Vemm DasUius M. Opcrum lom. , p. 2 9 i , discrle
seriptomm naufragia, desmil testimonia qoae eara- teslatur, eatenns tanlum bomooosii vocem rejecisse
dem salis etincanl. TertulliaTius initio l i b r i Adver- Patres Anliocbcnos, quatciias ipsa significorc vido$tts Praxeam, expresse dicit Patrem , Filiuro , ct
retur substantiam ahqHam dixmam Patrc el Fifto
Spirittrm sanclum esse unim stibstantitt; idque adeo anteriorem, quae postmodum in Patrera el F i in Regnla ftdei el sacramento, a Calbo- lium dfstribula fuerit : idcoque vocem silentio supllcis cuslodUo, contineri affirmat. Quid antem, te
^rimendatn censuerunt, qnod Panlus cx ca, Cathoobsccro, aiiud Latinc significal uniut substanticc,
icis salis ositata, argumentuni formaret, quo ChrU
quam qood Gncce dicilur ? Ruflnus De sli divinitatcm oppiignarci: ut scribR AthanasiU5
adulteratione Hbrorum Oriyenit lestalur, frequenter
in Kbro De synodfs Anm. et Seleuc. (Cl. Bnllas btbanc vocem apud Origenem reperiri. Atbanasius in
(cns. fid. Nic., pag. 2, 33. fol.)
n
77
78
ptorsot cmm UIU convewne, q o uo% ipsi i * i d e primnm a nobis exposila confessi faeranms. Hujitsmodi Mlferas Eusebiue Pamphili CAtaream Pabestina? direxiL Alexandrinse vero Ecclesiae, el ctmclie
in jEgypt* ei Libya ac PenUpoU degentibiie, tpsa *podus commoni sententia ila scripsit:
. \
CAP. ix.
'EztcteXh , - Epittola tvaorft, ii$ quce ab ipta conitituia
et
' xml " qualiter Arim el qta cum ipto consenterant, depo
$iH sunt.
5 , \
Sanclae gralia Dei loagnxque AlexaBdriooruax Ec, * * \ clesiae, el ditectis fralribus per iEgypiiua, Libyam ac
, - Penlapolim conslitutis, episcopt Nica^a; coBgregati,
, \ \ - et magnaro sanctamque synodum coqiplenleg^ in
, .
doaiuo saliuem.
,
Quandoqaidem Deo eptimo roaxime, ekpie cbarie,
simo principe GoDStanUno, nos ex dtversis civilali \ , \ bas ac provincus ongreganle, acre et 9*gB* syper
, - ds Nicsa3 cekbrata est, prorsue necessariym duxi , \ mus, ab universo sacro conctlio etiam ad vos l i i ' ' , teras m i t t i ; ex quibo inteHigere possiiie qu*ua#
\ , \ ^.
pioposiu atque examinata, quaeaam ilem decpela ae
gtabilita sint. Primum igilur babita cst qiuestio co \ " \
ram pitss&mo principe GonslaBliQQ, de impietate ae
, \
perversitaie Arii et socioram ejas, anclisqne mt * \ \ fragantibas placnit u i impia ejus opinio anatbe ^ , \ \
roate damoaretur, verbaque t c Dornina blaapbe ,
mm pleiia, quibns ntebaiur, dicene Fuinm Bti
, ,
ortam ex nihilo, el fuisse aMquando lempos cum
/ \ \
w n easei, et pro arbitrii tibertate eum vitii ac v i r (52), \
2 7 iu^s capacem ease: et creatoram Ulum ^ocams
, aiqve factnram. Haec omnia anaibemate daranavlt
, sanaissiina synodus, opinionis bujus impietaiem
< \ , aique a n m t i a m , el verba bksphemve plena, ne a . \ * dire quidem paUeoier snalinens. Et ea quidem qwe
, , adversas Ulum gesta sunt, vel comperisUa j a m , vel
\ * brevi compeituri eslis: ne nos insnllare vide^nur
.
howini qut tcekris sui dignam merccdem recepit.
\ *- Taplo/a vero vim babuit ejus impielas, H4 Tbeonam
, . Marmaric, tt Seeuiidum Ptol^maidis episcopaiD,
. ' eecum io exitium pertraxerit. Nam c l in istos,
, \ , eadem qqap ia illujn iaia sen^eutia esuSed quQniaio
^, - omnipountis Dei araiia, pravitate qwdam iMws
% %\ - opinionis ei impietaie aiqqe blasphctnia, el iis bo Swu9sv , minibus qqi in populo tatebac pacalo inrbas ac
ft , \ ' dissidia conctlare ausi foerant, vo* jam liberavit;
c
VALESH ANNOTATIONES.
fifoTdr . Exfttat ba*c
efioiU a p u 4 Tbeodoriiam in libro primo Hrstori
eodesasticsp, aliquot i n locis discrepans ab edUione
Socnug. N a m Thcodoritus vocem cum se-
SO:EATIS
TALESn ANNOTATIONES.
(55) ^ f ^ K . Male Cbriflopbortooiif hunc locmn ila r e r t i l : Nam accmraie
in emm inquMmm fuisut, nikil urtt eommeruiuet
tenim: e4 ftriduro jo eoi oppooitar asqoiUf. v e . Aiunl igilor Patre synodi Nicxna? fvnodacn e^ie^e cam Meliiio, non ^ t r i elo ac iammojare, nec j u i l a exaclam regti!am ac
disciplinam, ted difpenialive, boc e t l . Summo eoim jure Melitiot nollam ventam
merebalur, qaippe cjui ordinationes nuliatenus ad
%t perlincnlei ibi vmdicasset, el scbisma in Meypto fecitttl. Id enim aperle designant hsec verba bujua epitiolx,
. Ob banc igilur lemeritatem alque insolenliam, dignu* erat Melitiue qui deponeretur atque
excoinmariicaretur. Sed Umen sanclissiini Patres
clefnenliua cum eo agere voluerunt, omnem qoidem
potctaU*m ei adimentcft, solum aulem episcopi nonien ei rcliiiqiicntos. Cur autem bcnignius actum sil C
<:um Mclilio, plures causae afierri potsnnl. Prima
et quam iniinuant in hac epiatola sancliuiroi Patr.et.co auod gcilicct vigorcm ccnsura? ac sevcritatin ttua? in Arium cjusque socioe priue dislrinxerant. ^ q a u m autein erat tit posl tnstom atque i m ituiem in illos lalam senlcnliain, locat deinceps deiiienilue relinquerclur : praescriim cum Melitius ituliiuii hflcrcicoH conviclu, BchtHtna lanlum fccisse
nrgooretur. Mnlti quoquo Inlcr Mclitianos erant viri
boni, ei Mnciilaie viUe conepicai. Cajatmodi fuil
Paplmuliu l\ki anacborcla, et Joannee episcopus,
de qiiibuii loquilur Eplpb. in bapresi Melitianorum.
Dcniquc pro bono pacU, ut vulgo dtcitur, quo Eccleal tnenibra antea dlvulsa In unum coalescereiit,
Palroe Mcajni Meliiianos kk communionem recepef
VARIORUM.
* WiAW . '
. . . His
MHUIun.pnHcr crlmcn supra mcmoraluin, antiquam
consimilia siatuerunl Patrcs de Novatianis sive Cavl ublque forf roceptam cpitcoporum ordinandi oon- lhari$ canone 8 bujus concilii: \ MicludiMcm vlolaverot. Quippe moe fuil ut omnee ,
pruv&uche nd bcdcin vacantcm convenien- \ ,
!<*, plcbo pnrHcnU, succesorcm cligcrcnt ac ordi- , hxt
narenl. Mliliii v<*ro qucmcunque locum aui regio- ) . . .
1191 poragrarlt, ibi epiicopos, preebyloroe et diaco- 1101 Hun propria aucloritate inHtitucrat, ut scribit
, ^ ,
EplpbniihiA, hmrce. 8, cl Tbcodorct. Ifaret.fab. lib. *
iv, c up. 7.IIIR0 t b o inlque factacum Alexanderepisc. , ,
Aloxundrlmu eynodo Nicna? BigniBcawel, aucior ;
iuit, ni fallor, ut quartus cjusdem synodi canon cou- *
dcrctur; quoneiupo dccenutur ut, quandocunque ,
^piscopus ordlnanauft eet, omnee provincise episcopi *
convoniant, vcl willcm pcr lillcras suflVagia ferant, *
\ tlc ordlnationcm slmul pcragant: quce aulem ab ,
lis flatit, a mctropolitono cujusqac pravincise conflr-
iiiomur. (Gull. Bcvercgius Annot. in canonem prte- , .
dicium, abi bunc Socratis locum adducit.)
f
81
83
\
(56) (57), ^ (58), ,
rouft \
(59), .
\ \
.
, \ ,
\ , \
\ .
,
,
, , \ -
VALESII ANNGTATIONE&.
(56) '
scri- denti consiiio ab iis factum est, ne MeHliani quosbereCur , at lcgilur apudTheo- dam suarura partium boiDinesad ecclesiaslica oflicia
doriiam in/ibroprimo. Aliudenimsignifiratapoyupi- danculo promoverent.
, oiposiea dtceoius.Porro Sozomenns i n l i b r o
(59)
.pnmocap. 2*,ubi bancepistolam in compendium rc- .
Scribendum omnino est
dkf(,lcverba de clericis accepit,non de episcopis. . , ut legilur apud Tlieedorilum et in codice Allaui. Sequilur enkii
(57) . In codice Allatii ct
. Autcertesi priorera lectionem retineas,
apod Theodoritum legitur, . Sed v u l scribendum erit . Epiph. Schogata lectio magis placet, si delealur .
lasticus vulgatam scripturam ex parte seculus esi.
(58)
.
Sicenini vertit: Et ut his nulia pote&tassit sibi ptacitos
In Anaotationibus ad Eusebii librum tertium de Yila
eliqei'e> vel nomina eorum proferre, aut omnino aliConstaotmi, jampndem monui idem
esae quod propooere noroina orainandorujii. Sic qutd agere prceter wiunlaUm Eccletix catholicw
prwsult* Alexandrini.
epra de MeJitio statult synodus, ,
(60) Ei . . Ha?c
. Nec aliier Nicelas in Yila Igna palnardue ConatanliDopolilani, ubi ejus cleclie- D verba plane confirmant id quod supra dixi, iion de
nem coramcjnoral. solis^ presbyleris ac diaconis bic agi, verum eliauv
, * de episcopis qoi a Melilio fuerant ordinati. Naui s l
ete. Id esl, Cmn de solis presbyleris iu locura alterius presbylcri
igiiir wmlti ad prasuktum Ecclctke nominareutur, proioovendis hic ageretur, cur lantam cautioneu^
ti alti *kmt ob causas sua exciderent, elc. Ilaque adhiberent Nica>ni Palres, cor lot ac lanla requirequod seqoUur , nibil aliud erit rent ad lioc ut aliquis ex presbyteris Melilianoruiu
uam -, sca explicatio verbi pnecedenlis. in locum defuncti Ecclesise catbolicae presbylcri
Ique ita sumpstt Sozoinenus i n dicto capile 24. subrogaretur ? Velant enim diserle sanctissiini
Patrcs ne quis ex Melitianis in locum alque honoPorro nolandum esl Melilium, utpote auclorem
rem defuncli succedat, nisi boc bonore dignus,esse
*AUmalis durias tractalom essc quam Meliiianos.
^oaem enira cpiscopalem functionein adeincruiil vidcalur, nisi populus cum eligat, nisi ejus eleclio
Mtlio Mcaeni Patres, solum ci nomen episcopi rc- ab episcopo Alexandria? confirmaU sit. Qwors"
tauta cautela ac diligentia in promotione presbyleri?
Jufcpenies. Melillauis rero pennUerunt u l minisleApparet omnino haic verba aa episcopos potius perr i o a y i u m obircnl io ecclesia, id csl, ul diacont in
diaconorum ordine ministrarent, presbyteri vero linere. Ia quorum praecipue electionibus nccessaria
^fferreni e l consccrarcnt, c l baptismi solcinnia ce- eranl popuii euflfragia; el quorum clcclioncin COHlebrarenl. UidcmfjiKi f piscopi. boliim illis adrinc- lirinart iuiiupcr oporlcbal ab Aiexandriuo episcopu,
runl jus suffragioruiii in declionibus; idquc pru- quippc qui mclropoliiaiius csscl tnlitis iEgypli.
SOCRATIS
Clrristum ona cum sanclo Spiritu, cui gloria in cuncla saecula. Amen. bac synodi cpislola pcrspicue
apparet, cos non modo Arium et sectatores ejus,
venim etiam ipsa opinkmis illius verba anatbemale
damnavisse : et cum de pascbali feslo intcr se conscnsissent, Melitiuat sectae allerins auctorem svscepisse, episcopalas quidem dignitaiem reliiierc eum
passos; vermn potestaie agendi quidqnam pro ealscopo, illi penilus adempla. Quam ob causam arbitror McliUauoe in Mgypio ad boc usqne tempus ab
Ecdcsia separatos esee, propterea quod synodis
orancm Mclilio polestatem aderait. Porro sriendura
est Ariun de opinione sua librum quemdam coraposoisse, quem Thaliam Miscripsit. Est aulem d i -
^.
. -cfl
, \
, \
\ \ , (61),
, * t\v ahiav ,
Ms, . , ; \
, BaJUtav J* 6
,
(62),
cendi genusraolle acsolulun, soladiris carminibus Q \
BOQ absimile : quem quidem Hbrum tunc temporis \
etiam synodus condempavil; neqae vtro soli synodo * \ ,
curaB fuH, de pace Ecclcsia restituta lilteras scri-
bere; sed tt ipse hnperalor Constantinus ad Alexan- *
drinam Ecclesiaai bas Htleraeiledit:
30 Epittota imperaioris C&nilantiuu
CoTHlaolinus Auguetue calholica? AJexandrinon m i Eccle^Ue. Sahrele, fraires dileciteRiini. Max-imwm a diviaa providentia beneflcium accepimus,
t omni errorc Uberaii, unam eafndemque fideiu.
.
. , .
,
; , \
TALESn ANN6TATKWES.
(61) MeMrtor. fmmc- Uacpe boe sensa Melitia&tiawesiarcbesdid potest.
rito Socrates Meliiiuw appellat bffiveeiarcboin. Natn
(6) .
Noelri eodiecs" Sft>rBeqoe Nicacni Paircs, neqoe Aihanaaiue i n Apolo- tiaifae et Flerentiwift addvot : qcRee
aetico secundo, neqoe Epipbanius, MelUluro uliius verba Christophorsonits qvoqoe In hbris auls repenaereseos insimuUni, sed sebiemaue dunlasat au- r i t , ut ex versioae cjus apparei. De Thalia aatem
ctorem fnisse dieunt. Verum cum Melitiani Ariams A r i i , vide AibaBasium in oratkme i i Conlra Arianoe.
taodem eese adjunxerint, quod quidcm poet syno- Quam com a synodo damnaiam esse dicit Socrates,
duro Nica3nam, el post iDorlem ipsius Meluii faetunv intelligendum est non ipsum cannen nomlnatim
esse supra moitui, scfaisnia euam rn baeresim veresse daBmatum, eed doctrinam aniuoi quee illo carterunt, sicut de Donalistis scribit Augusilnus. nine cenlintbaUir.
XARIOIttJM.
7 SaJetav. Cantica eonseripsit Arius (leste Pbilostorgio l i b . n , cap. 2) varii teneris, nempe nautica, molendioaria, viatoria, aliatpie ejusmodi, certis modulationibns aptala, ut fnperitonim aninos
suavitate canlus ad impietatem uam eenshn obdureret. Sed prsc caeterie deeantatisstmusest liber ille,
Thalia dicios, lolies Atbaimsio dtatus, ad morem
Sotadis, turpissimi Crctensis iambographt, con-
sr
\CS) B
xpopaetr. I n oodice Leonis
Alkiii legiiur , quod magis plaoel. lUque
M H S Laous
jeribendus videiar,
*** ^, vel poUus
VARIORUM.
ev% <U4o>c.
> *. bis apparol Siinonis
I^copi
ass^cbriiiu in Palres Nica>iiosiniquiUH,
<(ui d r p m g u n l eos tanquam furore p^rcito^, par-
87
88
SOCRATIS
examine dictatam fuisse : necquacdam in eo concilio \ dicla, quiEdara silenlio tradita ; sed quapcunque ad
\ , ,
conOrraationem dogmatis dici polerant, cuncla in ' mediam fuisse prolata; nec causam temere defini- (65), \ ,
l i n i , sed prius accurate discussam fuisse : adeo ut '
qtiae controversiam aut contenlionis maleriam exci- , ,
tare videbanlur, e medio sublata sint. Atquc, ut .
gummalim dicam, omniura qui illuc convenerunt ,
volunlatem, Dci voluntatem appellal: nec dubitat , \ , \ t
quin tot ac talium cpiscoporum consensio a Spiritu .
sancto procurata sit. Sabinos vero Macedonianae ,
sectae antesignanus, scicns acprudens bis lestimoniis * ' , \
refragatur: eosque qui illic congregati sunt, rudes,
,
omiiiqne scientia destitutos fuisse d i c i l ; paromque \ abest quin ipsum etiam Caesariensera Eusebiuro * \ , \
imperitiae accusct: neque illud rcpulat, eos qui ad B ol , , \
synodum illam convenerunt, quamvis rudcs essent , atqne imperiti, Dei tamen el Spiritus sancli gratia . \
tliustratos, nullatenus a verilate aberrare potuisse. * ,
Verum audiamus quid imperator tn alia epistola, \ ,
ariversusArii sectaiorumqae ejus dogmata lcgera
\ .
ftlaioens, ad omnes ubique episcopos et provincialcs scripserit.
Alia epistola Cotutantini.
Victor Constantinus, Maximus, Augustus, episcopis
et ptebibus.
\ (66)
', . "
,
, , \ ,
, ,
" \ ,
, *
, .
\
, \ *
-
"
,
,
,
TALESII ANNOTATIONES.
(65} . Post haec verba codex D tcum apposui, proprie non pertinet ad synodura.
AUalii addit .
nec ullara synodi conlinel mentiouem. Porro ad
(66) . Haec Constantini impera- hanc Conslantini epistolam alludit Alhanasius in
loris epistola non suo loco hic referlur a Socrate. Epistola ad solitarios, nbi de Consiantio haec d i c i t :
Collocanda potiua erat post epistolam Constantini
ad Ecclesias, quae proxime sequilur in boc capile. ,
Primo enim loco referendae sunt epistolae quae pcr;
tinent ad synodum Nicaenam. Haec vero cujus i n i VARIORUM.
*
,
.
In ea sentenlia fuil
Socrates, u l crederet, concilio episcoporum vere
univcrsali seraper adesse Spiritus sanclt gratiam
illuminalricem, quae eos, utcunque rudes et imperitos (quod tamen Sabinus de Patribus Nicaenis
lalso aflirmaverat) ab errore, saltem in necessariis
iidei arliculis, immnnes cnstodiret. (YideCI. Bulli
Dffens. fidei Nic. pag.2, fol.)
" "Apetcv xcil ' '
b
,
. Doctissimos
Cudwortbos, stjitemate, pag. 595,
conjicit, nomen hoc ideo Arianis inditum, qaod
instar Porphyrii aliommque e Juniori Platonicotum
schola, sradationes qnasdam inter diversas sanciae
Trinitatis hypostases excogiUrant: quo pacto secundam et tertiam personam in creaturarum fcre ordinem redigerent. Imo Plato ipse a Cyrillo AIcx.
redargurtur, lib. Contra Julianum, quasi gradationibus suis viam Arianismo Mcrncrct. W. Lowrn.
90
,
\.
,
; ,
,
/: , \ , \
' \
, ,
,
,
( /
, *)
, ,
, ?
. \ ,
; , \ ^
. ,
, , * ;
, $ \
, ;
,
,
, \ . * , ,
; , \ \
; .
.
.
t j ^] , \ \
. ,
* ,
. ,
,
* .
,
,
* *$ , ; %
VARIORUM ANNOTATIONES.
e
.\.
(Ofttilant. l i b . m, cap. 48. b .
Euscbium
de V i U
SOCKATIS
Dotniiti, pott illod parriciditun, fneuie capti , non h
ratione, sed pracipiti iinpeiu fentntur, quoctHique
innatus foror ipsos impulerit ? Hinc est quod ne ia
hac quidera parte verkalem ipsam perepiciunt :
adco n t a convcnienli eroendalione lengieeime abcrrantes, uno eodemque anno duo Pascfaata eeleLrent. Quid ergo est cur islos sequamur, quos
conslat gravissimo erroris raorbo laborare? Nam
uno eodem anno gemiuum Pascba facere, nunquam
profecto sustinebimus. Veruni eliamsi qiue dixi
minirae euppeterenl, veslrae lamen solcrliae est id
curare omnibus modis alquc optare, ne sanciitas
animarum vestraruni, io ullius rei similUudine,
cam nequissimorum boininuro moribus sociari et
comraisceri videalur. Illud praeterca considerandura
; *
,
(67), \
,
. * ,
! ;
\ . ' \ , \ \ *
,
,
. , ,
\
(68) , \ .
^
est, nefas esse ut in tanti momenli negolio, e l i n ,
,
hujusmodi religionis sulemnitate dissensio reperia . \
tur. Unum enim libertali* noslrae festum diem, boc
esl diein sacratissima passionis, Servator nosler \ ,
nobis reliquit, uoamquc cssc voluil caUioiicam Ec- ' \ , ,
.
clesiam. Cujus membra licet variis locis dispersa
sint, uno lamen spirilu, Dci scilicel volunlale, fo- , \ ,
veniur. Consideret, qtueso, vcslne sanclitalis so- ; ,
lertia, quam grave sit e l indecorum, iisdein diebus , *
ahus quidem jejuniis iiiteutos esse, alios vero con- , \ , vivia celebrare : et post dics Pascbae, alios quidem
in fcslivitaiibus et animorum reamsione versari, . ^
alios vero dcflnitis vacare jejuniis. Hoc itaque con- ,
vcnienii emendalione corrigi, et ad unam eamdem- , ,
. In noslris codicibus Florcnlino ct Sforliano renlino legitur non male. Atque ila scriptum habel codex Allaiii in HiKioria Theodoriti.
legitor . Quam lecUoneui conlirmat etiam
(69) . Postrcma vox
Tbeodorilus. Apud Eusebiuin in libro lertio de Vila
Conslantini scnpium esl : deesl in nostris codicibas Florentino et Sfortiauu
ncc babclur apud Theodoritum.
>. Ad qucm locum vidc
placet qn;e notavi.
BISTORIA ECCLESiASTICA. L I B . L
01
Lfgcudum
(72)
. In libro sccundo Euscbii
de Tita Constantini Icgitur
. Apod Theodrtritiim vero scribitur
Ego vero maUem scrrbere , olc.
(73) . Id csl, ab offtcio praefecturae praitorianae. Hi ofliciales uno verbo
\ diccbantur. Ita enim Chrysoslumus appellal in epist- 44 ad Olympiadeni, el i n cpist. 4tS
e t ^ ^ . Lairni qiioqoc uho verbo priefeciiaaos oos
nppeilant. Sic Aimmaivas MarceUhiits m tibro x r u ,
pagina 90: Bmkjue inusitato exemvio, id peiriufo
Ccnar impetraverat prafecto, ul secHudte Beigicte
VARIOWM.
. W Lov>ni.
95
SOCUATiS
Eu$ebio,
,
.
"
,
.
,
,
.
Tanta est Servaloris nostri gratia, ut nulla ser , monis copia ad praesenlis miraculi narralioncni D >
suflicere videatur. Nam ut sacratissimx illius pas- .
sionis monumenlum, sub terra jampridem occulla- , tum tot annorom spalio delilueril, quoad communi
,
loninium hoste sublato, famulis ejus in liberlatem
,
asserlis affulgeret, id omnem revera admirationem
,
superal. Nam lametsi quotquot ubiqoe terrarura sa .
picntcs habenlur, omncs in unum coacti, aliquid
,
VALESIl ANNOTATIONES.
mulliformibus malit oppressas dispositio sibi commil- . , '. , elc.
teretur : ea videlicel lege, ut n*c prcBfectianvs,
(75| . Hunc loouin expopraiidialit apparitor ad wlvendum quemquam r - sai in AnnolatioDibus ad librura quartuni De vita
geret- Videquas nolaviad librura secundumEusebii Constantini. De vero, seu Rationalibus
Dc vila Conslantini.
niulta d i x i , partim in Comincntariis ad Aiuuiianum
(74) .
Apud
MarccUinum, parlim in Nolis ad excerpla Dionis
Eusebium in libro iv Dc vita Conslant., et apud
Coccciani, partim eliam in Amiolalioiiibus ad I l i Thcodorilum in libro llislorkc , bic locus ita siuriam ccclcsiasticam Euscbii.
logitur ac distinguitur, ; *
97
IIISTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. I .
98
100
SOCRATB
99
CAP. .
. .
Qnod Acetium quoque Novatianorum epi$copum ad "
*
synodum vocaverit imperalor.
.
Porro imperatoris studiura admonet me tit alle ,
rius quoque rei mentionem fauam, qaa mens Uliu ,
declaratur, el quantam pacis curam ac solliciiudi- ^ .
r.em gesserit. Nam cutn Ecclcsiarum concordiae
,
consuleret, Acesium quoque NovaLianorum episco \ (79),
pum 38 <* concilium evocavit. Cumque fidci for . \
mula a synodo conscripta esset, omniumque sub ,
scriplione QrmaU, imperator Acesium interrogavit
, \
num et ipse buic fidei ct deflnitioni de festo Pasch* ,
die consensum accommodareL A l i l l e : Nihil novi,
*0 , , , & ,
a
VALESU
1&
quas ad civiLates scribebanl, publice legendas proauain eam retulit, ail se illam accepisse ab bomine
ponere. llaque ad calcem epistote addebant, pronde digno qtii synodi Nicaenae temporibus vixiasei.
ponatur: u l in Eueebianis Annotatiooibus obserSozonieiMj& vero narraVionem bane sicorditur, vavi. Sic igitur Consianlinus cuin multas epislolas ?* , etc. Nec eam ullius testunooio
conscripsissel adversus Arium et cjus sectalores,
confirmal. Adde quod Sozomenus ipsa qaoqne Socas publicc in fero proponi voluit. Talis est Epi- cratig verba quodainmodo suffuratur, immutans alistola imp. GofBtantHii ad Arium el Arianos, quaro
auanlulem atque inierpoiaBS, u i soleBt pJagraHi.
referi Gelasius Cyzicentis i n libro tu De jgeatte sy- x- Haec lameu narraiio porum probabiUa mibi videiur,
nodi Nicaena: cujus epistolae meroinU eliam E p i - mullis de causis. Primuin quia nuUia& veleris scripbanius in haeresi Arianorum. Scripta est autem a
ptoris teslimonio nititar. Deinde nec Socrales, nec
Conslantino post synodum Nicacnam, et conlinei Sozomemts dicanl cajusnaro urbis episcopuff fuerit
poenam adverws cos qui a pcava A r i i opinione ro- Aceeiu. Qood tamen ad fldem fadendam erat DO>
cedere noluerinL Jubel enim imperaiox ui fine Ulius cefaarinia. PraUerea nequaquam verisimiic est, bav
epislolae, ut decem capitum adjeclione mullenlur, relicorum episcopum ad synodum ecdetiasticani
si plebeii fuerint, id esl, nt praler tribntariam fun- accitum fuisse a Constantino. Nam ei ad reetitoeaclionera et capitalionem gnam, pro deoein insnper dam E c d e s i coneordkm CoosUatinHS Aceaium
capitibus tribulam pendant: qui vero curiaiis esr evocavit, eadem raiione aliarum quoqoe bawefeon
seut originis, curise tradereoUir, ei publicis decu- episcopos ad Nicaenum conciiiuro evocassel. Denirionum functionibus obnoxii essent Hsec igitur epi- que quod ait Socrates, se ab bomine adniodam prosiola fuit tnslar edicti, ac proinde pabliee legi ac vects aetaiis id acoepisse, qui synodo interfuieset,
proponi debuit.
incredibite proreus mihi videtur. Fuit hic Auxaoa,
(78) .
IIujus epistolae ConstanNovatomm presbyter, qai ana cum Aceeio boie sylint ad Nicomedienses pars maxnna exslat apad
nodo ioterfuit, el usque ad imperium Theodosii JoTbeodoritum ftistorix ecclesiastic libro primo nioris vixit, ut ail SocnUes cap. 43. stnodo aulem
cap. 20. Integrt aotem, sed Latine* cxsUilapud Ba- Nicaena ad initiam imperii Tbeodoeli, aiuii t o i i i
roQiura ad annum Christi 329, sicul eam Justinia- octogiola ires. Quibue ai v m a l i annos ackliderit,
nns iniperator raisii Vigilio papae.
quos natum fuisse oportel Auxanon^m tunc com
(79) % . D eynodo inlereeeet, centenario major Auxano fneHt
Idem refort Sozomenos l n libro primo cap. 22; ila
necesse est qaando isiud Socrati narravit. Aviim*t
tamen ut saiis appareat eum a Socrate banc hisloigitur leclor qoanti faciendum it tes4irooiiiiUi boriam accepisse. Etenim Socrales quidem totatn b i minis decrepili et haBretici.
storiara longe ubcrius et elegantius refert. E l post9
VARIORUH.
, . Vide Epislolam Conslantini ad
Arium et Arianos, apud Baroniam ad ann. 319,
n. 7, elc. W . LOWTH.
f
. Hoc de
Paschate dccrctum distincte a canooibus Nica?nis
recensel Epipbanius, baercs. 69, num. 10, cl recte
quidem : ncque euim in canonibus occurrit; quod
nonnulli eo delorqucre conabantur, ut exinde pro-
barent plurcs qoam viginli caaones a Nicsenls Palribus constitutos esse; non animadvertenles consensum etiam Palrum istorum de fide in canonei
non referri; neque san neceese crat ut canon de
utrovis tnstitueretur. Cnm enim eo ipso nomine
coovocati fuerinl, ut ftdem de FUii dWinilate expouerenl, ei controversiaui de Pascbate IUQC lemporis exortam determinarent, quid de istis negotils
racium esl, Sn Epistola synodica (superiori capite
VALESII ANNOTATIONES.
(8) ' dtaxo- D specta mibi videtur. Nam nec RuQnus, ex quo priora
.
l n codice FHyreotino
i
... additur
J J : . \
1 p p b n u l i o bausit Socrates, nUam hujus rei mcu. Aiqoe i l a quoque babct Sozomenus i n libro
lioneiii facil : nec Paphmrtius ullus meinoratnr i n primo cap. 5 . ubl hanc bistoriam refert de Palcrepiscopos iEgyptiqui Nicaeno concilio interfueotio. Ex quo fliam apparelid quod sapra dixi,
ront. Dc cailtbatu autem episcoporum, presbvtcrornm ac diaconorom , exstat decretum Siricii PP.,
mienimi sua mutuatam esse a Socrate. h enim
cap. 7; ftem Innocentii PP. cap. 16; item Leonis
toi adjicit alierius narrationi, satis indicat se poPP., cap. 47.
stenorera scripisse. Caiierum tota haec narratio dc
Paplmatio c t de cseHbata ctericonim, prorsus sua
\ARIOIUM
,
* reaodf tf\r
.
Vcli qurppe lex haxc c r a t : , , ,
Apost. canon V I . klem et sextae synodi i n Trollo
canones X I I , ct X I I I constituunt.
M w r a i a ) potins qoam i n eanombos promulganerat (GuU. Beveregius Arniol. tn can. 4 Anwt., p . 188.) Canon aiitem apostolicus, ad quem
rtmat Acesius, esl V I I : , rtfxpK*
{ . ,
401
SOCRATIS
h
CAP. X I L
De Spyridone Cypriorum epUcopo.
Nunc ad Spyridonem iranseamus. Tanla in o
adbuc ovium paslore inerat vitaesanctitas, ut dignua
habitus sil qui bominum quoque pasLor exsisleret.
^
1
I
" ~
Uic urbis cujttsdam i n Cypro, noiuine Trhnitbunlis,
episcopatum sorlitus est. Veruro ob singularem aniuii modesliam, etiam in cpiscopatu ovespascerenon
deslilil. Et multa qnidem de boc viro referunlur.
Ego vero unum duntaxal aut alterum ejus facinus
cominemorabo, nc longius ab instituto videar abcrrare. Furcs media nocle caulas cjus clanculo i n gressi. oves inde abducenj lcntabanL 40 Sed Deus,
qui pastorem ipsuro servabat, oves quoque ejus conservavit. Fures cnUn invisibili quadara virtule
constricli ad ovilia teiiebantur. Jam dies illucescebat : ille ad ovcs vcniene, poslquam juvenes
lnanibus post lergum rcviiiclis vidit, statim intel-
, 1B\
.
\ J, .
, \
. "
C
- ' - t " ~ -wr r *|#
, ',
,
\
. ,
.
, )^
,
.
, \ . 01
. "
\ . .
,
, , .
" Hcbr. x n i , 4.
VAIUORUM ANNOTATIONES.
h
Affj
, D riensem Exposilione articuli XXXII Ecclcsia? An
. Canon apostolicus X X V I : glicana*
,
, \ . . Narratio hafc de Papbnutio
quem canonem haec habet Balsamon : suspecla est Valesio; verum hujusce suspicionis
,
nullum idoneum argumeutum aflerl vir doctus.
,
contra, sentenlia isla Papbnutii poslea legc impc* ,
riali confirmata est, quae exsUl IID. XVI Cod. Theo \ . Canooe etiara I
dot., leg. 44, De episcopis et prcsbyteris. Ilaquc
synodi Neocaesareanae statutum est, Preibytcrum, non minus caiidide qaam vere bac de re pronun&i uxorcm duxent, ordine $uo esu movendum. De
liavit docliss. Du Pin, scilicet bujus bistorise fidem
cunjugio sacerdoLum vid. Pearson. in tracl. de an- non alia de caasa in dubium fuisse vocatam, quam
nis priorum Roinae episcoporum, p. 486, e l c , eub
cod receptas Ecclesia? Romana? dlsciplinae contrahis titulis : yihil imtninutus tacerdolii honor legitiicat. W . LOWTH.
tno tnatrimonto. Quis eunuchui propter regnum cai . De Spyridone plura vide
tomm. Commoda aulcm et incommoda lstiusmodi apud Sozoraemim lib. i , cap. 41.
conjugii vid. apud Gilberlum episcopum Sarisbu4
HISTORIA ECCLESIASTICA L I B . I .
, lexil id qood geslum faerat. Factaque oratione ab*
solvit fures, admonens eos alque exbortans, ut ex
, \ , " juslis laboribus, non per fraudem alque injuriam,
, , . victum sibi parare conlenderent. Arietem quoque
eis donavit, adjecto boc facele dicto: Ne frustra v i \ .
gilasse videamini. Alque ita solulos eos dimisit.
,
Hoc cst unum e Spyridonis mrraculis. Altenim vero
, .
- est hujusmodi. Filiam babuit virginem, palernae
, - ' pietatis aemulam, nomine Irenem. Huic familiaris
quidam pretiosum nescio quod ornamentum custo ."
diendum tradiderat. llla quo tutius servaret depo. ,
situm, in terram abdidit, ac paulo post decessit c
, , \ vita. Aliquanto post tempore venit is qui rem de. \
, \ - posuerat. Et cum virginem non reperiret, patrem
adorlus esl, nunc inslmulans eum, nuncobsecrans.
, ,
. - Senex, cum damnum ejus qui rem deposueral, suara
ipsius duccret csse jacturam, venit ad sepulcrum
. ,
filiae, Deumque precatus est ut promissam rcsur . \ ,
rectionerosibi ante tempus ostenderet. Nec spes
, .
eum fefellit. Slatim enim puella rediviva astiiit
palri. Cumque locura indicasset in quo abscondi . \
tum eral ornamentum, rursus ex hac luce migravit.
, \
Hujusmodi bomines imperaloris Constantini tem' ,
poribus in Ecclesia floruerunt. Atque haec ego lum
*'
a multis Cypriis auditu accepi, luro in libro Ruilni
' ^ .
cujusdam presbyleri Latina lingua conscripto posita inveni Ex quo quidem libro, tum baec ipsa, tum
iiia qtue paolo poslea dicentur, collegi.
..
C
Bepl
.
\ ,
. "
\ ^ ,
.
, ,
, \ .
,
* \
$ , ' , \
' \ .
,
, , \
, \
, (81),
\, .
, . " \ "0 , \
exi, \ , \ 0 ,
\ .
\ ,
, , *' *4. ,
CAP. X I I I .
De Eulychiano monacho.
Eutycbianum quoque virum sanelissimtini iisdem
temporibus floruisse comperi. Qui cum et ipse ex
Ecclesia Novatianorum UDUS esset, multa tamen
opera bis stinilia quae supra memoravi, non sine
raagna adrairatione gessil. Quisnam autem de illo
niihi retulerit, dicam accurale; nec dissimulabo
quidquam, lametsi intelligam apud nonnullos id
mibi offensioiii fore. AuxanonquidamNovatianorum
Ecclesiae presbyler, admodum longeevusfuit: qui ad
synodum Nicamam una cum Acesio vemt adbucadmodum adolescene et quae de Acesio superius d i cta sunt,mihi commemoravit. Hic ab illis temporibns
ad principatum usque Tbeodosii Junioris vitam produxit. mibique admodum juveni de Eutycbiano
narravit: multa quidem referene de divina qua3 in
illo viro inerat gralia: unum tamcn prae caHeris
memoria dignum aiebat quod Constantino regnante
geslum est. Quidam e numero stipatorum quos i m peralor domesticos vocare solet, cum in suspicionem affeclatae tyrannidis venisset, fuga sibi consuluit. lmperator 41 ero ira percitus, pracepit ut
ubicunque deprehensus foisset, occideretur. Captus
ergo circa Olynipum montem Bitbynia3, gravissirais
vinctus catenis in carcerem conjicitur, haud procul
ab eo tractu Olympi in quo Eutychianus, solitariam
degens vitain, moltorum hominum corpora el aniT
VALESII ANNOTATIONES.
. W)0{>c
xaJsi .
Poraesticos protectores intelligit, de quibus scripsi fn Annotaliofiiboa a d Itbrom xiv Amm. Marcellini.
PATROL. CR. L X V I L
108
17
SOCRATIS
uiassalulari medicina curabat. Versabatur cum illo p ,
r t Auxanon ille longaevus, lunc quidem adhuc ad- ^.
modum adolescens, ct vitae monastica! praeceptis ab
1110 erudicbatur. Ad hunc igitur Eutycliianum plu- .
. \
rimi advenerunt, orantes ut vinctum liberaret, et
pro illo apud imperalorem intcrcedcret. Fama quip- , ,
\
pe miraculorum quae*ab Eulychiano facta fucrant,
ad iniperatoris usque aures pervenerat. Illepromplq * ,
animo pollicitus est, se ad imperatorem profectu- .
, .
rum. Sed quoniam vinctus incredibiles dolores ex
vinculis patiebatur, i i qui pro illo orabant, raortem
, ' ,
quae iiii cx vinculis imminebat, et supplicium ab
impcralore infcrendum, et intercessionem pro ipso . , faciendam ab Eutychiano, praeventuram esse dixerunt. Eutycbianus igitur ad carceris custodes misit, * rogans ut hominem liberum dimitterent. Cumquc ^ ,
* .
1111 rcspondissent, libcrationem noxii gravissimum
, \ ;
sibi periculum allaluram, tpsc una cum Auxanone
;, \
ad carcerem conlendil. Et cura illi carccrem ape> . )
rire nollent, gratia quai Eutychiano incrat, facia
, ,
est multo illustrior; nam forcs carceris sua sponte
. paluerunt, cuni custodcs ipsi pencs se claves baberenl. Cum autem Eutychiauus una cum Auxanone , .
, *
ingrcssus esset, et omncs qui aderant stupore deiixi
. 3 .
baererent, vincula sponte resolula ex membris
, \
vincti ceciderunt. Post ba?c Eutychianus ad urbera
quae oiim Byzantium, postca vcro Constantinopolis , , ;
.
appellata est, una cum Auxanone proflciscitur.
, \ Ubi admissus in palalium, bominem raortis pcriculo liberavit. Nam imperator, utpote qui Eulychia- ^ , & , \
num magnopere venerabatur, ejus petilioni liben- \ , \
tissime annuit. Et boc quidem conligit paolo post , . "
hxc tempora quac nunc cxponimus. Tunc vcro (82) ,
' (85) \
episcopi qui concilio intereranl, cum quaedam etiam
alia conscripsissent, quse canoncs seu regulas vo ; * care solent, ad suam quisque urbem reversi sunt.
(81) \
Cselerum hislorix sludiosis baudquaquaui inutile
(85)
fore arbitror, si nomina episcoporum qui Nicacam
VALESII ANNOTATIONES.
Antiocbix, et Macarius Hierosolyraorum : ita ut
(82) "
.
Hunc qualuor primarum sedium episcopi priore loco subcum supplevi ex codice Florentino ct Sfortiano.
scripserint. Nam Hosius uua cum Vitone et V i n Nam in vulgatisquidemcditionibus, posl haec verba
centio prcsbyteris, pro Silvcslro episcopo urbis Rolcgcbatur, \ . Verum oplimt illi
cotlices inlegrum nobis locuin cxbibuerunl hoc ^ ma} viuelur subscripsissc. Alia cnim causa afTcrri
non potest cur Uosius inlcr episcopos qui concilio
modo, ";
Nicaeno subscripserunt, primo loco positus sit, nisi
; ' , elc.
illa quam dixi. Quippe illud concilium maxima partc
l ^ t bccc scrios episcoporum qui concilio Nicneno
ex oricntalibus constabal episcopis.
^ihscripsiraiU, quam Socrates dcscripsit ex Iibro
Synodico Athanasii, ut ipse infra tcstatur. E l in
(83) . (Iujus Vitonis presbyleri meminit
(ii^cis quidcm canonum collcctionibus bsec serios
Athanasius iu Apologelico advcrsus Arianos ; et syliesideralur, ncc habetur in versionc Dionysii Exfnodum Romanam quinquaginia cpiscoporum, a
In vetuslissima tamcn collcctione quse nupcr
quibusipse susceptus est in communionem, incjus
Parisiis odila est, ot qr.a antc versioneni Dkmysii
Ecdcsia collcctam fuissc testalur : olim nlebalur occidentalis Ecclesia, nccnon" in
'/ ,
Colleclione Isidori, baec serics habetur iisdem fcre
, ctc., id cst, Tandem vero
verbis. In vctustissima quidcm illa colleciione sic
cum convenissent episcopi plures quam quinquaginta^
legitur : Et subscripserunl. 0*iu$ episcopus civitatis
in ecclesia in qua Vilo povulum colligcbat, elc.
Cordubcnsis provinciic Spanice, dixit: Ita crcdo sicvl
(8i)
. In Latinis canonum
supcrins scriptum e$t. Viclor et Vinccntius presbtjtsri
colleclionibus, Harpocralion Naucralites cpiscopus
vrbis Romtr. Alexandr Alexandriw magnos. Arphodicilur, eiquc proxime subjungilur Arlamantius Cyeralion, ctc. Alque ila fere Colleclio Isidori. Vcrum
nopoiitcs, sive Cyncnsis, ut scribiturin veluslissuna
in Synodico Atbanasu post Alcxandrum cpiicopum
Colloclione illa" cujus supra mcnlionem feci.
AlexandriaB collocalus erat Enslalbius episcopus
(85>
.
Ilic libcr
tno
HO
. I A \
CAP.XlV.
'
Quomodo Eusebius Nicomedice ephcoptu Theognis
,
Nicccce* qui in exsilium missi {tierant eo quod Ario
'Af&tt*, - conscn$is$ent> poslea tnisso poeniteutice libello ex*, ,
positioni fidei comenticntes , sedes suas rccepC ,
runt.
\ (89),
Euscbius c l Thcognis pocnilcnlia? libello ad
. (90), pnccipuos episcopos misso, 4 3 imperatorisjussti ab
VALESH ANNOTATIONES.
Albanasii hodie non exslat, quod equidcui sciara.
Consiantini. Vicesimus Vero incepit eodcm ar.rio
Gsteram probabile est nomina episcoporura qoi sub finem mensis Julii.
Nkaeoo concilio subscripserunt, ex eo libro Irans(89) . Nullum hic orUia esse.
dinem servavit Socrates. Revocaios enira esse dicit
()
. Hanc vo- ab exsilio Eusebium ac Theognium, prius pene
cem non inlcllcxerunt inlerpretes. quam i n exsilium roissos esse dixerit. Rectius itafsl noutio temporie, actis publicis praefigi solita, que Sozomenus, qui bac in parle Socratis narraut jtm pridem monui in Annolationibus ad librum
tioncra correxil. Nara in libro primo Historiae capriraura Historiac ccclcs. Eusebii in caput 9. Sane pile 21 refert Eusebium ac Tbeogniuro paulo posl
ia Greca collectione canonum qoam primus edidit synodum missosesse in cxsilium ab imperalore ConJoaones Tilius, lcmporis noia praGgitur bujusmodi. stantino, et in eorum locum alios cpiscopos suffc; ' , - C clos esse. Deinde in libro sccundo capite 16 narrul
^, '
qualiter ab exsilio revocali siM. Ex quo, ut obitor
)^ '/' *
moneatn, colligilur Sozomcnum posl Socratem H i ^, - storiam suam conscripsisse, cum narralionem So'.
cratis plerisque in locis emendet ac corrigal. Porro
(87) Tji tUAii Matcv . AJiter in col- Eusebius ac Theognius tribus post synodum Nicae*lectiooe Gnrca quain edidil Tilius. Convenisse enim nam elapsis mensibus missi sunt in exsilium, u l
dicitnr synodus die 19 mensis Dcsii, quem Romani testatur Pbilostorgius. Anno autem terlio post
Janiom vocant, die 15 Kalendas Julias. Idque con- camdeni synodum ab exsilio reversi sunt, ut scribit
nrmat aortor Cbronici Alexandrini, et Cbalcedo- idcm Philoslorgius, id esl anno Christi 328. Qure
Deuse concilimn, et collectio Lalina quam Baronius cum historia rerum eo lempore geslarum optime
Cresconianam vocat. Sane in Annotationibus Euse- conveniunt. Omnes enim hislorici consentiunt Eubiants, pag. 24, cerlissimis argumcotis demon- 9ebium, cum ab exsilio rediisset, consiliura cepissc
sinms^ mihi videor hanc posteriorem scripturara
de conGrmanda Arii opinione, et de exturbandis
Teriorem es^c quam illam Socratis. Quod si conjeNicaense fidei asserloribus. Primumque ejus impcctarap locos esi videtor Socrates usus esse vitioso tum fuisse adversus Eustathium Antiochensem epicodiee, in qao scriptum erat - seopum, qucm conficiis calumniis deturbavit anno
^
pro . Porro sciendum est,
Chrisli 3z9, aut certe 550, ut notavi ad librum
Ntcxnos, sicat ct reliquos Asiaticos, usos csse antertium Euscbii de Vila Constantini. Male igitur
w> ac mensibus Maccdonicis.
Baronius Eusebii Nicomcdiensis editum consignal
(88> *.
.
anno Ghrisli 550.
PtfSl oajc verba oodex Leonis Allatii hoc addit,
(90)
& ;
.
Baronius ad annum
que sunl veriseima. Paalino eniin et Juliano Chrisli 525, Socratom ac Sozomenum reprebendit,
cm. qei est annos Cbristi 525, mense Maio, quo qui dixerint Eusebiuin ac Tbcognium paulo post
juxu Socratis senlenliam Nicscna synodus congre- synodum Nicaenam missos esse in exsiliurn : deinpU ct, nonas deciraus agebatar annus impcrii
d'e aliquot post annis misso salisfaclionis libello ad
VARIORUli.
TQ Matcv . Comraunis et
sonus tnlerpretantur). At Cbronicon Alexandriuum,
uium receplissiroa csi opinio, celebralum fuisse
titulus canonum, et concilium Cbalcedonense syncotiliam Nicyenura anno Constantini xx, Cbriodi hujus inilium collocant in 19 die mensis MaDe dte autem inlcr scriplores non conve- cedonici Desii, qui respondct xiu Kal. Julias, sive
nit. Secrates enim iniisse asa rit decimo nono dici Junii anno Juliano. (Beveregiut
Wotou , i d csl, vtVritma di: mensis iJ/flii, sive Annot. in can< concil. Nic, inilio.)
Xd a a l / j u n . (non x i ut Vateiiin el Cbristophor1
111
SOCRATIS
!I2
VALESII ANNOTATIONES.
nobiliores episcopos, ab exsilio esse revocatos. At
ui synodo inlerfuerant, lum cx actis ipsis synodi
Baronius contendii hunclibellura ab Eusebio oblatum
icamse, in quibus inter nomina episcoporum qui
esse episcopis in synodo Nicaena. Primura enira re- synodo subscripserant,Eusebius e l reliqui quos dixi
gulam Qdei ait scriplam fuisse, cui Eusebius NicorecensebaDlur. Idem quoque teslatur Philostorgius,
roediensis curo aliis quatnor episcopis subscribere qui tfibus circiter mensibns elapsis post Nicaenam
recusarit. Eumdem lamen postea, oblato satistaciioevnodum, Euscbium ail esse reJegaltim. Cum igitiir
nis libello, iis quae decreta fuerant subscripsisse.
Eusebius ac Theognius se damnatos ab episcopis
Posthaec vero cum synodus Arium analhemate dam- Q esse faleaniur, id aulem i n synodo Nicsna*facluni
nasset, Easebium ac Tbeognium buic analbematinon esse constet, necesse est ut in alioquopiam
smo noluisse subscribere : eamque ob causam daraepiscoporuro conventu id geslum sit. Causam quinatos ac depositos esse a synodo, et Amphionem
dem ipsam refert ConstantinuR io epistola ad Nicoac Cbrestum in eorum locum subrogatos. Constanmedienses. ldcirco enim se illos in exsilium misisse
tinum tamen imperatorem intercessisse, ne senlendicit, quod haereticos quosdam, quos ipse ab urbe
tia exsccutioni mandaretur, egisscque ut Eusebius
Alexandria ad comilatum mitti jusserat, suscepisac Tbeognius oblato poeniientiae libello susciperensent, et cum illis coraraunicassent. Et Baronios quitur a synodo. Scd priinum i n eo peccat Baronius,
dem ad annum Chrisli 329 bos Melitianos ftusse
qjod duos Hbellos ab Eusebio oblatos esse dicil.
censel, perperam. Ego vero Arianos fuisse potius
Nam de priore UIo libello nemo unquam mentionem
credidenm. Idque diserte testanlur episcopi jgyp(i
iecit. Deinde quod ait de depositione ac damnain epistola Svnodica quam refert Atbanasius in Apolione Eusebii atque Tbeognii facta in concilio N i logia secunda adversus Arianos. Ob banc igilur
caBno, ejus rei nulluin aoclorera citat. Certe Concausam synodum aliquot episcoporum fieri jussit
stanlinus i n epislola ad Nicomedienses, id tunc
Constantinus, a quibus Eusebius ac Tbeojgniug damfactum esse non dicil, sed tanlum ait Eusebiuin
nati SUDI atque depositi, ipse vero eos i n exsilium
metuisse ne id fieret. Denique quod ait libellum
raisit. Idque aperle conflnnat Athanasius i n libro
poenilentiae ab Eusebio oblalum esse in synodo N i De synodis, \
csena, id ex ipso libello manifesle refellitur. Obla . Idem quoque dicit Theodolus est enim bic libellus ab Eusebio cum esset in ) ritus in libro HUt., cap. 19.
exsilio, ut testatur his verbis, \
(92) . Haec verba in interpretatione
, sua oraisit Christophorsonos et Muscnlus. Leg-an , , etc. Praeterea
tur taroen eliam apud Sozomenum; et Epiphanius
missue est bic libellus cum jaro Arius ab exsilio
Scbolaslicus ea sic reddidit: Dudum quidem ante
esset revocalus. Id enim teslantur baec vcrba,
judicium condemnali reverentia res/ra, patienier
,
ferre qua dewta tunt sancto vestro concilio debni , etc. Porro Arius satis diu
mu$. Sic igilur conslruenda sunt baec vcrba,
post synodum Nicaenam a Coustantino revocatus esl. . Quibus verbis aub(91) ^,
elc. Cura
indicare videtur Eusebius, se indicta causa, et pracEusebius ac Tbeognius in exordio bujus epistolae judicio quodam damnalum fuisse : quia scilicet i m dicant se damnalos ab episcopis, quaeri mento po- peralor ipsum antca damnaverat, infensus scilicet
test obi et quando fucrint condemnali. Baronius Eusebio ob varias causas, quas vide i n epistola Conquidem eos in synodo Nicaena damnatos esse dicit slantini ad Nicomedienses.
atque deposilos. Scd conlra est auctoritas beati
(93) .
Hieronymi, qni in Dialogo advcrsus Luciferianos, verborum bic cst sensus: Si tunc, inquil, salisfecidiserte tcslatur Eusebium ac Thcoguiura cura aliis mus sancto concilio vestro, Nica?no scilicet, eiqae
episcopis Arianie factionis a synodo Nica^na suscepcrsuasimus justam nos causam babni&se, cur ana~
ptos fuisse. Idque probat tum ex testimonio eorum
themalismis nollemus subscribere, uunc consensum
#
13
I I I
YARIORUM.
1
111
SOCBATIS
VALESIl ANNOTATIONES.
nobiliores episcopos, ab exsilio esse revocatos. At
ui synodo inlerfuerant, tum cx aclis ipsis synodi
Baronius conlendit bunclibellum ab Eusebio oblatum
icaenae, in quibus inter nomina episcoporum qui
...
esse episcopis in synodo Nicxna. Primum enim re- synodo subscripserant,Eusebius et reliqui quosdlxi
gulam fidei ait scriplam fuisse, cui Eusebius Nico- recensebanlur. Idem quoque testatur Phiiostorgiu*,
roediensis cum aliis quatuor episcopis subscribere qui tribus circiter mensibns elapsis post Nicaenam
recusarit. Eumdena tamen. poslea, oblato satislactiosvnodum, Eusebium ait esse relegatum. Cum igilur
nis libello, iis qiwe decrela fuerant subscripsisse
Eusebius ac Theognius se damnatos ab episcopis
Poslbaec vero cum synodus Arium anathemate dam- Q esse faleanlur, id autem in synodo Nic&na facltUD
nasset, Eusebium ac Theognium buic anathemati
non esse constet, necesse eet ut in alio quopiam
smo noiuisse subscribere : eamque ob causam daraepiscoporum convenlu id gestum sit. Causam ouinatos ac depositos esse a synodo, et Amphionem
dem ipsam refert Constantinus in epistola ad Nicoac Cbrestum in eorum locum subrogatos. Constanmedienses. Idcirco enim se illos in exsilium misisse
tinum tamen imperatorem intercessissc, ne senlendicit, quod haereticos quosdam, quos ipse ab url>e
tia exsccutioni mandaretur, egisseque ut Eusebius
Alexandria ad comilatam mitti jusserat, suscepisac Theognius oblato poenitentiae libello susciperensent, et cuio ilUs comraunicasftent. Et Baronius quilur a synodo. Sed priinum in eo peccat Baronius,
dem ad annum Christi 329 bos Melilianos futsse
q jod duos libellos ab Eusebio obiatos esse dicil.
censel, perperam. Ego vero Arianos fuisse potius
Nam de priore illo libello nemo unquam mentionem
crediderim. Idque diserte tfstanlur episcopi iEffyptt
iecit. Deinde quod ait dc deposilione ac damnain epislola Synodica quam refert Atbanasius in Apolione Eusebii atque Tbeognii facta in concilio N i logia secunda adversus Arianos. Ob banc igfttir
ca3no, ejus rei nulluin auclorem citat. Certe Concausam synodum aliquot episcoporum fieri juseit
Btanlinus i n epistola ad Nicoinedicnsee, id tunc Constantinus, a quibus Eusebius acTbeojgnius damfactum esse non dicil, sed Lantum ait Eusebiuin
nati sunl atque depositi, ipse vero eos i n exsilium
metuisse ne id Geret. Denique qood ait libellum
raisit. Idque aperle confirmat Atbanasius i n Jibro
poenilentiae ab Eusebio oblalum esse in synodo N i De synodis, \
c&na, i d ex ipso libello manifesle refeililur. Obla . Idem quoqoe dicit Tbeodotus est enim bic libellus ab Eusebio cum esset in D ritus in libro Uist., cap. 19.
exsilio, ut lestatur his verbis, \
(92) . Uasc verba in inlerpretatione
, eua omisit Christophorsonas et Musculus. Legun , , elc. Praeterea
tur tamen eiiam apud Sozomenum; et Epipbanius
missus est bic libellus cum jara Arius ab exsilio
Scbolaslicus ea sic r e d d i d i t : Dudum quidem ante
esset revocatus. Id enim leslanlur haec vcrba,
judicium condemnali reverentia vestra, palienter
,
] quce decreia sunt sancto vcstro eonciko debrn^
\ , etc. Ariu$ satis diu
mu$. Sic igitur conslrueoda sunt basc verba,
post synodum Nicsenam a Couslantino revocatus est. . Quibus verbis sub(91) "Hdr\ ^,
elc. Cura indicare videtur Eusebius, se indicta causa, et pra>
Eusebius ac Tbeognius in exordio bujus epislole judicio quodam damnalum fuisse : quia scilicet i m dicant se daranatos ab episcopis, quaeri meriio po- peralor ipsum aotea damnaverat, infensus scilicet
test ubi et quando faerint condemnati. Baronius Eusebio ob varias causas, quas vide in epistola Conquidem eos in synodo Nicaena damnatos esse dicit slanlini ad Nicomedjenses.
atque deposilos. Scd conlra est auctoritas beati
(93) } } ) . Horum
Hieronymi, qui in Dialogo adversus Luciferianos, verborum hic est sensus: Si tunc, inquit, satisfccidiserte lcstatur Eusebium ac Theognium cum aliis mus sancto concilio vestro, Nic?pno scilicet, eique
episcopis Ariame factionis a synodo Nica?na susce- pcrsuasimus justam nos causam habui&se, cur anaptos fuisse. Idque probat tum ex testimonio eorura
tbematismis nollemus subscribere uunc consensam
(13
ill
(96) - C Paulo post mortuo Alexandro Alexandria, episcoo*a& , , Atbanasius Ecclesiae praficilur. Hunc cum adm
VALESII ANNOTATIONES.
Mrtni oaai et parle adimplemus; et lam analacmtusno qoara fidei fbrmals subscribere parali
$umu. Yides qoanlam huic loco lucem afferat duarofa TOCOHI adjeclio, ct . At Christophorsoow locimi bui^c aliter interprelatur, quasi legerelor
*. Etenim v e r t i t : Quod sanctum
lettrum eonalimm nostru verbis voluerit fidem adhiiftt. Vennn Sozomenus ac Nicepborus vulgatam
lcetionem tuentar.
(94) . In codice Florentino et apud
SoioiiieiiBin legitar .
(95) .
Episcopis Iribuit i d
<|*od tb inperatore factum fuerat. Neque enim epiMopi Ariam ab exsilio r^vocaverant, sed imperator.
fentm scriptores i U plcnimque loqui solent, ut epiecopts tribaant id qood ab lmperalore facturaest;
ti contra inlerdom iraperalon atlribaant id quod
bctan est ab episcopts. Sic Socrates supra dixit
(Jiodam Nicaesiam veluisse ne Arius Alexandriam
VARIORUM.
1
IU
SOCRATIS
M2
exsilio revocali, Eccleaias suas receperunt; eosque ; qui in ipsorum locum ordinati fuerant, expulerunt, , ; ; , ; ;
Amphionem quidem Eusebiue, Chrestum vero , '
Theognis. Cujus quidcm libelli exemplum hoc e s l : , . 0 5
Nos quidem a pietate vestra dudum condemnati i n - " (91) (92) ;
dicta causa, judicium sanctitatis veetrae placide et
, ;
cum silentio fe.rre debcmus. Sed quoniam absurdum est argumenturo caluraiiiae adversus semet- ; . "'
ipsura silentio suo prxbere, idcirco siguiGcamus , *
vobis, nos el in fide unanimes conspirasse, et notione , , ,;
consubstantialis diligenter examinata, omni studio \ , \
in pacem incubmsee, nullam unquam haeresim secu- ; \ ;
tos. Cumque ob securitatem et iranquillilalem Ec- , ;.
; \ ,
clesiarum ea suggessissemus quae nobis i n mentem
veniebant, el eos quibus a nobis satisfieri oporte- , \
15
I I I
VALESU ANNOTATIONES.
noeintiB o m i ex parle adimplemus; et lam analacmlimo qnam fidei formula? subscribere parali
*WDO. Yides quanlam huic loco lucem afferat duanw) Tocim adjectio, ct . At Christophorsonw IOCOJD honp aliter interprelatur, qnasi legerelar . Etenim v e r t i t : Quod sanctum
intnim eoneilium nostris verbis voluerit fidem adAtVerom Sozomenus ac Nicepborus vulgatam
lectionem loentor.
(94) .
In codice Florentino c l apud
Soiomfnnm legitur .
(95) .
Episcopis tribuit i d
q*od ab imperatore factom fuerat. Neque enim epiwopi Arium ab exsilio rqvocaverant, sed imperator.
Vemm scrtplores ila plenimque loqui solent, ut epiKopts tribaant id quod ab imperalore factura est;
eontra ioterdain iraperalon attriboaiit id quod
ttctam esl ab episeopis. Sic Socrates supra dixit "
ffiodani Nicaeoam vetuisse ne Arius Alexandriam
n
YARIORDM.
1
. Sic Tocem banc exbibait typograpbus Parisien- qaid sibi velit nescio.
.
Obiit S. Alexan^ ^ x x n Bennuda?, die lunce, inquit auclor H i ' t p a t r i a r c h a n i i n Copbtitarum, qui Baronii temP * M Q exAlabat, id est, die dccima septima mensis
Aprifo,qni h o c anno (scil. anno Chr. 526) cum fcsectnda concurrebal. Festum tamen ejus die 26
Aprife edebratur; sive quia eodie ordinalus fuerat,
w?c ob aliquam ejns transialionera. Atbanasius in
w
5la
1*5
liG
SOCRATIS
CAP. XVI.
Quomodo Constantinus imp. urbem Bgzanliorum
auxit, et Constantinopolim vocavit.
Imperator vero post peraclum conciliura, summa
in laelitia vilam exegit. Cclebrata igitur fcstivitale
publica vicennalium 6uorum, stalim ad ecclesiarum
instaurationem omne studium suum conlulil. Idque
turti in alhs civilalibus pnestitil, tum i n urbe sibi
cognomine. Quara qaidem Byzantium antebac appel- ^
latam, magnopere amplificavit, c l ingentibus cinctam muris, variisque aedificiis exornalani, reginae
urbium Komae exaequans, Conslanlinopolim nominavit, ulquc nova Roma vocaretur, lege sanxit. Quae
t;uidem lex in columna lapidea incisa, ac publice in
. i q \
&
.
* >
, \
.
(98), \ . , ,
, \
, , ' (99) . \ -
VALESII AMOTATIONES.
(97) , etc. Melius in codice
Leonis Allatii legitur hoc modo :
..
(98) , lege
, elc. Frequenter in his
particulis peccatumest ab anliquariis qui hos libros
cxscripserunt. Quod quidem scmel inonitum volui,
ut studiosus lector perse deinceps id observet. Ccrte
iu codice AUatii legilur .
(99)
'. Hunc cura qui corruptus antca legebalur, el prava distinclionc confusus, pristino nilori reslilui, expuncla
particula , qua3 nec in Fiorenlino codice, ncc i n
Sfortiano habctur. Confirraat emendalionera nostram Epiphanius Scbolasticus, qui sic verlil: dc^
nominatam Conslantinopolim , appellari secundam
Romum legc firmavil.
VARIORL'.*.!.
sii ordinatio nonnisi sub hujus anni flnem peracta D
est; cum anno 573, dic 2 mcnsis Maii, ad Deum migrarit, et, ut teslalur Cyrillus Alex., annos 46 inler
gros sederit. Quare non dubito quin ea ordinalio vi
Kal. Januarii, uti ad genuinum Bedae Martyrologium
addilur in ms. ecclesiae Vaticanai S. Petri, die videjicet 27 mensis Decembris, S. Joanni evangelislx
sacra,facla sit; el bucusque S. Anatbasii iniliumbujus anni principio perperam consignatum fuerit, pra>
termissa vacatione sedis per aliquot mcnses ; cujus
causa ftiisse videtur fuga Athanasii. Vide Sozora.
jib. i i , eap. 17. (Ant. Pagi ad ann. 356, nura. Z.)
HISTORIA
ECCLESIASTICA
LIB. I .
113
Slrategiojuxtaequeslrem
iroperatorisipsius
statuatn
, ( I ) .
collocata sst. In eadem urbe duas ecclcsias sedifica ,
v i l : alteram Irenes, alteram Apostolorum vocabulo
, ,
appellalam. Nec vero solum rcs Chrislianorum am . , ,
pliOcavil, u l antea d i x i , verum eliam superslilio , \ * . nem genlilium destruxit. Certe deorura simulacra
ad omalum urbis Constanlinopolilanai palam propo3& , \
s u i t , et tripodas Delphicos in ejusdcm civilalis circo
.
publicavit. Sed haec quidem supcrflua nunc videnlur
commemorari
: prius enim spcctantur oculis, quam
.
pcrcipiantur audilu. Tunc lemporis vero Cbristia . \
norum res maximum incrementum ccpcrc. Elenim
, \
impcralorisConslantini temporibus, cura alia mulla,
(2).
lum id praccipue divina Providenlia reservabat. Et
bas quidem iniperaloris laudes Eusebius Pampbili
.
\ , , magnifice commcinoravit. Non imporlunum lamen
esse arbilror, ut el nos quoquc dc iisdem rebus pro
.
irili parte pauca diramus.
. 17/.
46 CL\P. XVH.
' ', Quomodo imperatoris mater llelena, crucem Domini
,
diu perquisitam Hierosotymis repeni, et ecclesiam
,
conslruxit.
.
11 ,
Mater impcraloris Hc!ena,cujus gralia impcralor
,
Drcpanum, quam ex vico civilatem cffeccrat, Hcle , ' , nopolim voluil appcllari, a Dco in somnis admonita,
' . \ - venil Ificrosolyma. El cum vctercm illam Hicrusa! )cm,juxla Propbclae vaticiniuin, * dcsorlamsicut
, , moruin custodiam ofTcndisscl,Cbrisli monunientum,
. \ , in quo illc scpullus rcsurrexit, sludiosc coepil per. , C quircrc. Ac diflicile quidcm illud, scd lainen opilu. " , lanlc Deo taudcm reperil. Quac Y C I O causa fucrii bu . - jus diflicullalis, paucis aperiam. Qui Cbristi fldcni
^ , , sequcbanlur, post morlcm cjus, moniimciiluin islud
magnopere colucrunt. Hi vcro qui a rcligionc Cbrt, ^ > .
sii abhorrcbanl, locum aggcre opplentes, lemplum
ojv '^. \ - Ycncris in co exslruxcrunt, el simulacro superposilo, luemoriam loci pcnilus abolcrc sluducruiu. Et
vepiv . , \
hoc quidcm oliin cis succcsseiat. Ycruni impcralo \ ,
ris nialri ca rcs innoluit. Delurbalo igUursimula *, , cro, cgcslaquc humo, c l loco undiquc rcpurgaio,
Ircs cruccs in monumento rcperit: unam qtiidcm
\ .
: \ \, bralam in qua Cbrislus pcpendcrat ; duas vcro
- alias, in quibns duo lalroncs qui una cum illo cru-j
cilixi sunt, inortcm obicrant. Cuin bis invcnla ctiam
, . \
1
r w-w -
i i * -'
ir
" |
11
Psal. Lxxvni, 1.
(I)
.
ANNOTATIONES.
AJcxau
Scribendimi videlur . QuaniVALESil
cmendatioquinla
urbis )recenselur,
ct in Chroiiico
(2)
cjus
xpt
nem conOrmal cliam Epiplianius bis vcrbis : Sicut gionc
bx ipta in marmorea plnloma voscitur esse comcri- rota. Locus bic liuililus est, ut apparct.Quem Chripto, ft in Stralegio juxla cqucstrem $latuam ejus slopliorsonus quidcm, ex conjoclura, ul opinor. ila
(ontiitnttt. L c g c a l crgu Epipbanius in suo codicc, supplcvil, \
: > , stipplc - . Scd vcrbinn illuil nullo
(. E r a i autcni Slralegiuin xdcs puUica in modo tolcrari polcst. Nos igilur lcviori nuilationc
iesiralrgi, i<\ os\ duumviri qui urbem feyzantium locui ila rcsliuiciiduinpulamus : -,
ofi regebanl, scdcre consuevcrant. Ejus mcntio \ ). .
veteri dcscriplionc urbis ConsLinlinopolitanx, Quam lcclioncm in vcrsionc noslra soculi suinus.
inipcrii Uoiuaui prxfixa est: ct in re- Idox logo 1>, clv.
f
HEXEI
t*t
<' rrarp. r
YARIORUM.
f .-. Hisloria b.vc lo invrntimir S
113
SOCRATIS
nitus ostensum , in epUloJa ad filiumcjus Conslantium; itein in catechesi dc ejus inveutionc loquilur,
ut dc re omnibus nola. O^^irca de historix htijus
6de dubilari non polest. W. Lowrn.
Kl
42*
. .
CAP. .
Quomodo mp. Constantinu* gentiUum quidem ruper , *
stitionem delevit, multas autem eccte*ia$ variis in
.
locis erexit.
Postbaec imperator, rebus Cbristianorum magis
, addictus, gentilium superstitioaes pcnitus aversa. * tus est. Ac primo quidem gladiatorum speclacula
. suslulit; deiQ saas imagines i n deorum templis col cavit. Gtimque gentiles Serapim esse dicerent, a
, quo Nilus ad irrigandos jEgypti agros adduocretur,
, eo quod cubitus Nili ad lemplum Serapidis porlart
() . consueverat, ipse ad ecclesiaro Alexaadrinonun cu ^, b i l u m 4 8
transferri praecepit.Et cum illipalam
* * , (7) jactarent, propter iram Serapidis Nilura ascensuram
\ , \ non esse, nibilominns et sequenle anno, et reliquis
, , C dcinceps annis exundavit Nilus, alque etiamnum
, - exandat: adeo ut re ipsa declaralum sil Nilum non
; . (8), \ ob superstitionem illam genlilium, sed ex divinae
\
Providentia? decrelo ascendere. Sub idom lempus
' , \ cum barbari, Sarmatae scilicet et Gotbi, irruptione
^ ' facla Roiuanorum agros vaslarent, iraperaloris U men studium in construendis ccclesiis neutiquani
, propterea est imminutum: sed utrique negolio com&, - pctentem curam ac solliciludinem adhibuit: nam
, hos quidem, Ghristi tropaeo conflsus, penitus devi , - c i t : adeo u l aurum quod a priscis imperaloribua
,
dari consueverat barbaris, in posterum adiracret., ct
&' . ipsi insperata cladc perculsi Gbristianam religionem,
i , , u r a
VALESU ANNOTATIONES.
(6) Tfor xijzvr .
Gbristopborsonus D Vide Rufinum in libro n , cap. 13. Porro ea lcx
qaidenj et Mosculus verbahoc ioco transposita esse
Gonstantini diu non sletil. Nam Julianus eumdem
rrediderant, legerunlque, ut ex versione eorum
cubilum in Serapidis templum jussit reporlari,
ibique deinceps roansisse videlur usque ad tempora
appiret,
Theodosii, et eversionem Serapei.
. Sed cura passive
(7) " . Delenda est par*umi DOD possit, aliler eroendaiidus est bic locus.
licula , quaa hic superflua csl, el ob nimiam rcNosigitar ex codice Sfortiano locam ita restituipetitionem odiosa.
eias:
(8) ' ) . Lego cum
. l d est, Ipte Alexandro
Christophorsono et Musculo,
prxctfit, ut cubitum illum in ecclesiam
Iransferrel.
.
quidem cmendatio conGrmalione non eget.
VARIORUM.
\ .
Veteres CbrislianL artcmgla^tttortam omxiino damnabant. Perit (inquit TerUfianuft De pudiciiia) fidelit elaptut in $pectacu* fMadrigarii furon$< et gladiatorii cruorU. Yide
eleomdem De tpcctaculis.
. Pro Gothis Scytbas dicil Eosebius de
f
SCCRATIS
. . *
mores civitas ipsa salis oslendit. Quippe apud illos
. .
. .
lex palria jubet uxorcs communes esse. Quara ob
T^p * .
(9) .
causam incerti apud eos erant liberi. Parentum enim
ac liberorum nulla erat distinctio. Virgines vero ho- * ,
spitibus qui ad ipsos venerant, constuprandas tra- .
debant. Hoc mstitutum, quod ab ultima v-ctuslate , .
;,
apud illos oblinuerat, imperator abolere sluduit.
SubJato enim per honestam legein turpissimac con- , \ . suetudinis flagitio, id perfecit ut scipsas cognosce- .
rent faruiliae. Ecclesiis praterea sedificalis, episco- \ " ^
,
pura illic ordinari, et sacrum clerum constilui
curavit. In bunc modum imperalor
fieliopolitarum ^ . * ,
, *
morer ex pcssirais modcsliores reddidil. Simili
ralione delubrum Veneris in Apbacis ad mon- , ;
tem Libanum demolilus, nefanda qua? illic commit- \
tebantur flaojitia penitus exstirpavit. Quid vcro com- Q :, \ ,
,
memorein, qucmadmodum Pythoaicum daemonem
,
in Cilicia fugavit srde in qua ille delilescebat, funditus everti jussa ? Tantus porro in illo erat amoris , ,
. ''
ardor erga Chiisti religionem, ut cura bcllum Persicum imrmneret, tabernaculum ad inslarccclcsiai, ex * 49 variiu piclisque velisconfici jusserit, sicut Moyses > . " \ \
: , \
olim in solitudine fecerat, atque illud secum portari
voluerit, ut in locis ctiam desertissimis paralum ha- , , ; ,
beret oratorium. Sed bellum eo quidem lemporc , \ , *
ulterius non processit. Slatira enim exslinctum esl, ,
.
ob meium quem Persis imperator incusserat. Jam
,
vcro quod in condcndis eliam urbibus plurimum
studii posuerit, et quemadmodum exquibusdam vicis , ' \
, civilales effeccrit, ut Drcpanem ex matris noininc,
ct in Palacstina Conslantiam ex sororis sua; vocabulo D ,
appellaril, intcmpestivum arbitror hic referre. Ne- , , que enim nobis proposituin est res gestas impera- ^* , ;
loris omnes recensere, sed eas tanlum quac ad , \ .
" ,
Cbrisli religionem pertinent, et praecipue quae circa
ecclesias contigerunl. Proinde praeclara iniperatoris .
facinora, quippe quae allerius sint argumenti, et , \
proprium opus desiderent, aliis relinquo, qui ea \ ,
commode possunt perscribere. Ego vero, si quidem ,
Ecclesia expcrs scdilionis ac discordiaepermansisset,
* \
ipse quoque penitus conlicuissem. Quippe ubi argu, \ *
y
, 0
(9)
codices nihil mulanl.
VALESII ANNOTATfONES.
7 xapovct. locum cmendavi cx codice Lconis Allatii. Reiiqui cniin
'25
126
YALESll ANiNOTATIONES.
. Hic est Bletrodorus pbilosoplms, cujus
(10) 1' . Melius scriberelur ,
qood iket leve videatur, necessario tamen admo- mcminit Hieronymus i n Cbronico : qui cx Indica
Desdum est, ne quis nobis forsan oLjicial id fu- peregrinatioiie reversus, mtiltas gcinmasatque uniones obtulit Consiantino; et alia plura, quoe longe
gisse dtligenliara noslram.
(IJ) . Vide (jnae notavi majoris prctii essent, a Sapore Persarum rege sibi
eropta esse mentilus, causam praebuil bello Perad Jibram m Historiai eccles. Eusebii, in caput 1.
sico , u l testatur Ammianus Blarcellinus in l i Quibas adde locum incerli scriploris ex Homilia 2
in Mattbaeum : Denique cum po&t resurrectionem Do- bro xxv. \ i d e , si placct, quaj illic notavi.
(13) &- . Scribcntttm' Tiiomas apottolus isset in provinciam illam, adjnacti sunt ei ; ei bnptizati ab eo, facli sunt adjvto- D dum ouiuino esl , quam eraendationem
confirmat cudcx Allatii, in quo scriptum est
ra pratdicationis illius. De magis Persicis loquitur.
.
(12) *\> .
.tfqt
VARIORUM.
e
. Cum Meropius dicilur Melrodori exemplo i n t i u i u s ad lon^inquara peregrinalimcm $usctpiendaiD, hoc iniuime inlelligendum de perrgrifiatione aliqua io jElbiopiam, Indiara tuuc vocalam,
perperam intcllexil Rufinus, scd simpiiciler el
ttsoiule d e percgrinalione ad orbcm lerrarum l u ttraodum insiilula. (Ant. Pagi ad ann. 527, n. 16.
e l i a m Pearsonutn Vindic. epist. Ignat. part. ,
PT. 185.)
Haec s u b Constantio, non vero sub Constanlino
coniisere : pax cnim Romanos inler et Pcrsas anno^oC rupla,occa$ionc irruplionum P*Tarum iu
1
127
SOCRATIS
paulo anterumpcretor.Indiitaqueetphilosophum,et , .
, ,
eos qui eadem nave vecti erani, comprehensos omnes,
.
exceptis duobus pueris ejus consanguineis, inlerficiunt. Pueros autem aelatis gralia miserati, Indorum , , q>
regi dono obtulerunt. Ille, puerorum aspectu delecta- ,
tus,alterum,iEdesium noroine,pincernam mensae suae , ,
.
conslituit; allerum vero, cui nomen eratFrumentius,
* \
scrinioram curam gerere praecepit. Non multo post
\ \, .
tempore rex rooriens, iilio adrooduro puero et uxori
relicta succcssione regni, duo3 illos adolescentes l i - ,
bertate donat. Sed regina, quae filium in lenera adhuc ,
, .
lale derelictum videbal, poslulat ab adolescentibus,
ulejus curam tantisper suscipianl, donec virilem a l l i - , *
gisseta3tatera.IUi, reginae oblemperantes,regni nego- .
tia procurare coeperunl. Sed rerum summa penes . ,
Frumentiumerat.Hic igitur Roroanos mercalores qui ,
inillaregionetumagebaiit,sollicite coepit perquirere . , *
num quis forle inter illos Christianus inveniretur. ,
Gumque aliquot reperisset, et quisnam esset ipse eos (14) \
dotuisset, hortalus est ut privata sibi Ioca delige- . , \
rent, in quibus Cbristianorura more Deuro preca , reutur. Dein processu lemporis ecclesiam aedificavit
. \
et quo&dam ex Indis Cbristianae Odei rudimentis i m - ,
butos, orandi causa secum i n ecclesiaro induxerunt.
\ *
Postea ver>, cum regis puer ad perfeclam venisset , \ aHatera,Frumentius, resignatis ei regni negotiis quac . ,
probe administraverat, pelit ut in patriam reverli
, \ ,
sibiliceret. Rege conlra ejusque matre roganlibus .
ut maneret, ncc persuadentibus, revisendae patriae \ ,
desiderio captus, ona cum iEdesio domum rediit. Et ^ *
jEdesius quidem Tyrum velociler contendit, ut pa- ^ ,
renles et cognatos illic viseret. Frumentius vero
(15), ,
9
VALESJI ANNOTATIONES.
(14)
.
Hunc p i u s , cum Melrodori excmplura secutus Indiam
locuiri non inlellcxerunl inlerprelcs. Musculus enim
perlustrare aggressus sit, non nisi aliquot post anfiic vertit, ut separatis locis uterenlur. Ghristophor- nis banc peregrinationem soscepit. Ponamus igitur
sonus vero, ul loca separatim sibi sumerent. Socra- Meropium profectum esse in Indiam anno natalis
tes in hoc capite Ruiinum pene ad verbum inler- Douiinici 527. Anno sequenti cum in patriam r e pretatur. Et Kufinus quidem ita dixerat, monere ut
verteretur, occisus est a barbans. iEdesius vero ac
convenlkula per loca stngula facerent. Socrates vero Frumentius, adhuc adolescentes, oblati sunt Indo vocavit, qoae Rufinus dixerat con- rum regi: ei alter pincema regis factus, alter scriventicula. Sunt enim conventicula, proprie loca niis ac rationibus praepositus cst. In quo ministeno
privata, in quibos collcctae fiunt; et ab illis distin- ambo usque ad obituin rcgis perraanserunt. Ponaguuntur ecclesiae, quae sunt publici juris, non in mus igitur triennium eos ministrasse rcgi. Obiit
dominio cujusquam privati.
postea rex Indorum relicto illio admodum pqero.
(15) '
Sed regina pueri mater trapetravit ab iEdcsio ac
&. Idem ait Ruftnus : Tiim vero Athanasim, Frumentio ot procurationem regni suscipcrciit,
nam U nuper sacerdotium susceperat, etc. Sed si rein donec puer ad perfectam aelatem pervenisset. Deattentius expendamus, baec vera esse non possunt. mus igitur pueruro octo circiter annos natum fuis*e
Etenim Meropius philosopbas in Indiam profeclus tiinc cum paier abitt e vila. Cum Frumenlius non
esse dicitur exemplo Metrodori philosopbi, qui |> nisi puero jam adulto et tulelae suae facto reversus
anle illum Indiam perlustraverat. Alqui Metrodo
fuerit Alexandriam, oronino necesse est ut dccem
rus philosophus non ante annum Domini 325 ex
minimum annos regnt negotia procuraverit. Ita
Indica peregrinatione reversus est'. Reversus enim
Frumentius circa annum Domini 341 reversus foeex India, Gonslantino imp. obtulil rounera quse a
rit Alexandriaro, quo auno Alhanasius non receos
rege Indorum acccperat, ut supra noiavi, partim
factus erat episcopus, scd quintumdecimum episcoex Ammiano Marcellino, partim ex Cedreni Chro- patus annuro excesserat. Porro ex his qoae dixi
nico. Id ergo post debellatum Licinium contigerit manifeste eolligitur hanc Indorum conTercionem
fiecesse est. Tunc cnira Constanlinas Orientis iraper Frumentiura faclam regnanle Constanlio conliperium accepit. Yictus autem ac debellatus est L i - gisse, non autem principalu Gonstantini, nt RuQcinius anno Christi 324 exeunte. Jam vero Mcro- nus c l alii eum auctorem secuii prodiderunt .
u
VARIORUM.
Valesium summopere hac in re baUucinatnm,
facilc est demonstrare. Aibanasius, qoi nuper saet Rufinum quoad rei gcslae tcmpus non crrassc,
cerdotium susceperat, illuc Frarucotium epUcopum
u
IHSTORIA ECCLESIASTICA. -
159
LIB. I .
430
, Alexandriam delatuF, Athanasioepiscopoqui tumre( * cens bonorem illum adeptus 51 fueral, rem omnem
\ (16), \ - refert, peregrinationis SUK eventum narrans: spem
^ .
esse, Indos Christi fidem suscepturos. Proinde
, orat ut episcopum et clerum ad eos mitteret, nec
,
ullatenus negligeret homines qui ad salntis viam
1/ . . \ facile deduci poseent. Athaiiasius quid facto opus
(17), \ esset considerans, ipsum Frumentium episcopatum
, \ suscipere borlatur, asserens nullum se habere ad
, .
boc munue aptiorera ipso. Atque iia factum est.
, , Frumenlius ergo, episcopali apice decoratus, ad rerj . *- gionem Indorum reverlitur; et Cbristi religionem
, \ Hlic predicans, raultas passim ecclesias construit.
, .
Cumque divina ei adesset gralia, innumera miracula
edidit, et plurimorum languentium animos simul curavit et eorpora. Haec Ruftnus ab iEdesio, qui et
ipee Tyri presbyter postmodum factus est, se accepisse nafrat.
. '.
Tira
& , \
.
\ , \ *
.
*
.
, ;; ,
\
. ,
CAP. X X .
Quomodo Iberi ad Cliristi fidem conversi sint.
Jam vero tempus est ut qoa ratione Iberi sub
idem lempus ad Chrisli fldem conversi sint expo nam. Mulicr qusedara castam ac sobriam ducens
vitani, divina disponente Providentia ab Iberis
capta cst. Isti 52 porro Iberi ad Euxinum Ponlum
babitant. Iberorum qui sunt in Hispaoia, coloni.
Mulicr igitur captiva, inler ipsos barbaros philosopbicum \ivendi genus seclabatur : nam pnEter
arclissimam castimoniae disciplinam, longissimis
etiam jcjuniis el continuis orationibus vacabat.
VALESH ANNOTATIONES.
(1) .
Addendum vide- C
Ur .
(\1) .
De
iot rrooeolio episcopo loquitur Athanasius in
ApoVo^tko ad imp. Gonslantium :
,
, ^ . Et paulo post refert epiUobm Constantii ad Aizanam et Sazanam lyranAOS Aoxumis, qua iis praecipit ut Frumentium,
ovem Albanasius Auxainis episcopum ordinaverat,
AJexaadriani miltant ad Gcorgium illius urbis epioponi, ni ab illo vene fidei doclrinam accipiat.
K\ qoo apparet Frumenlium tunc temporis recens
J Athanasio ordinaium fuisse. Scripla autem est
hxc epislola anno Chrisli 356. Sed Baronius in A n notationibus ad Martyrologium Roinanuro, Frumentiura hunc Aaxumis episcopura distmguendura esse
dicit ab altero Frumentio Indorum episcopo, de quo
Ruflnus et Socrates loquuntur. Ego vero unum
eumdemque Frumentium esse conlendo, eum qui
Auxumis, eteum qui Indorum episcopus diciiur.
Auxumis enim metropolis est jEtbiopiae. iEihiopes
aulem ab anliquis confundi solent cum Indis. Sic
Pbiloslorgius Homeritas, qui Auxumitig Ticini sunt,
Indos vocal. Ipsi quoque iEtbiopes qui nunc Abyssini dicuntitr, sese Indos vocant, et apostolum gentis sua? Frumentium agnoscunt, ut teslatur Lucas
Holstenius in Notis ad Marlyrologium Baronii, q u
nupcr Romae prodierunl.
VARIORUM.
ordinalam redire jubet : ex qno in Indtce parlibus et
Ckristiatwrum ecctetice factm sunt, e{ $actrtotium ctemt: ila Rufinus. Cum vero S. Albanaoi met*se D^cembri anni 526 episcopus Akxantrioos renonlialas fucrit, liquet hoc circiter teraporc, o l recte vidit Uaronius, Frumentium cpiscopem in i U i i o p t a m Indiam a Ruflno appelialam,
Busam esse, Meropiuipque, cum i^dcsio ct FruM i i o , jae propinqnis, anno Cbristi circiler 516
pnnegriflationem lllam snscepisse, et uno aut altero
aalea aono Melrodorum, cuius exemplo inviutus
foit, venun Indiabi, quara Rufinns perperam citeriocwu v o c a l , penetrasse. Neque enim parvum
is i n eundo et rcdcundo, et ibidem commo, donec fitius rcgis adolesceret, iEde&io ct
Fr^arritio ccmsuincnduin fuit. Non ilaque contra
carooologiam, scd contra geographiam Rufinus peco r i t . u e n i m llistoriam suam ecclesiasticam in
iia, scripsit post annum Cbr. 400; ideoque cum
f
SOCRATIS
131
u a m
\u
; , rauJicribus. Rex porro cum ex captiva muliere for > - mam ecdesiarum quae apud Romaiios sunt didivota. - cisset, ecclesiam construi jussit, et cuncla quaft ad
, ,
opus necessaria erant, confcstim parari. Ecclcsia
^, ergo conslruitur. Cum vero columnas etiam erigere
,
conarentur arliflces, divina Providenlia quidpram
. ; .
molitur, quo incolarum animos alliceret ad fidem.
, ,
Una enim ex columnis mansit immobilis , nec ulla
, \ . inveniebalur macbina quae possel cam commovere.
; ,
Nam et funes disrumpcbantur, el ipsa confringe ,
banlur niachinamenla : proinde operarii animum
**. , \
despondenles abscedebant. Hic vero caplivae mu; uv (18),
lieris fides declarala cst. Noctu cnim, neniine con \ \ scio, ad eum locum accessit, ibique orationi va \ .
cans, tolam noclcra exegil. Tunc verodivina favente
xit ol . ' * JJ Providentia, columna erigi coRpit, et supra ipsam
, ,
basim sletil in aere suspensa, ila ut nullalciius
. ,
basim conlingerct. Orto mox dic, rex utpole arcbixx\ ,
teclura? perilus, ad fabricam vcnit : atque ibi co .
luiiuiam supra basim in sublimi pcndentem conspi , \
calus, Uun ipse, lum omncs qui aderant, ingenti
, adiniratione perculsi sunt. Paulo post cniin ipsis
. speclantibos columna descendens, basi suse innixa
sletit. Clamor inde ab omnibus excilalur, cunclis
, \
teslantibus veram csse regis fidem, et captivae mu , /
lioris Deum celcbranlibus. Jam crgo crcdenlcs
. ' - Cbristo, alacri animo rcliquas columnas erexemnl,
(19) * , loturaquc opus brcvi absolutum est. Posl hxc lega ,
i i miltilur ad imperalorem Conslantinum , qua et
; foedus sibi in poslerum csse cum Romanis, et epi (20) \ , C scopum cum clcricis ad se milti posluianl, affirman& (21) tes se cx animo in Cbrislum crcderc. Uaec Rufinus
.
se a Bacurio didicisse scribil, qui prius quidcm re \ .
gulus fucrat Iberorum poslea vero ad Ronianos
IraiwptssM, dux Palaestini limitis cst conslitulus; landem vcro magisler mililum faclus, in bello
coolia ifaiimum tyrannum Tbeodosio imperatori egregiam operam navavil. In bunc modum lberi
temparibus Constantini Cbristianam fidem susceperunt.
0
. KA'.
54
CAP. X X I .
De Antonio monacho.
f v \ \ -
' , ; -
;,
VALESII ANNOTATIONES.
(18) Kal
>\ Mallcm
.
Hoc loco Socraies non assecntus est
legerc . Nec dubito qoin Socratcs iia
sensum Ruilni. Nam RuGnus Bacurium Palaeslini
scripserit. Ceric Rufmus, cx quo Soerales ba?c dclimitis ducem fuisse scribit, tunc cum ista ei narsntupsii, sic habet : Cum ecce matuiinus cl anxivs D raret. Socrates vero lcgisse videtur in Rufino, Pac*m tuis omnibus ingrcdiens rex, eic.
Iwstim militis ducem.
(10) Baxofpiov.
Nostri codices Florcnlinus,
(21) Tir xoJUSfonianus et A l l a l i i , scriptura babenl . \ Hiceliam lapsus est Socrates. Neque enira io
Sed recttns Bacurius scribitur apud RuOnum el
bcllo contra Maximum pro Tbeodosio pugnavit Baalios. Vide quae de hoc Bacurio nolavi ad librum
ctirius, sed in bello contra Eugenium, \ i l testatur
u u A m m i a n i Marccllini.
Rufmus iu Hb. x i , cap. 35, el Zosimus in lib. rv.
(20)
VARIORUM.
curium reguluin Ibcrorum ait fuisse virum fidelissimum, c i i summa erat cura religionis et verilatis.
(Vaicsius in Ammian. Marccll. lib. xxxi, cap. 12.)
135
SCCRATIS
. '.
\
Yerum inter bonum frumenlum etiam zizania
nasci solent. Quippe daemonis iovidia bonis rebus i n - . .
sidiari consuevit. Etenim paulo ante Conslantini
tempora Gracanicus quidam Chrislianismus vero , , \ Christianismo adnasci coeperat, quemadraodum
olim propbetis pseudoprophetaB, et apostolis pseud- , \ .
*
aposloli sese inserebant.Quippe lunc temporis ManichaBusquidam, Empedoclis genlilis philosophi dogma ,
.
in Christianam religionem claoi inducere tenlavil.
De quo viro Eusebius quidem Pamphili in septimo . ecclesiaetic Historiae libro mentionera fecit, sed
.
non salis accurate singula exposuit. Quapropter
quod ab illo pretermissum est, id neccssario a no- , \ ,
bis supplendum esse arbilror. Ita cnim intelligetur .
quis et unde profectus Manichaeus ad tantam auda- * V
ciam proruperit. Scyibianus quidam Saraceous , \
, \
uxorem babuit captivam, ex superiore oriundam
Thebaide. Gujus gratia cum in iEgyptuin migravis- . ,
\ , \ , set, et iEgyptiorum disciplina inslilulus esset, Eropedoclis acPylhagorae opinioncm in Ghrislianam re- Q , ,
ligionem invexit. Duas enim asseruit esse naturas,
,
alleram bonam, alteram malam; perinde atque Em- . " \
pedocles: qui malam quidem naturam Discordiam*,
,
bonam vero Amicitiam appellabat. Hujus Scythiaui , ,
discipulus fuil Buddas, qui ante Terebinthus diceba- , \ *
tur. Qui cum venisset in Babyloniam, quae regio i n - ,
colitur a Persis, mulla de seipso vana ac prodigiosa , \
confinxit, se nalumex virgineetin montibuseduca- , . tum esse affirmans. 5 5 Quatuor deinde conscripsit
,
libros: quorum primum Mysteriorum, alterum Evan, \ . *
gelium, tertium Thesaurum, quartum deniqut Capi- , ' \
1
ANNOTATIONES VARIORUM.
7 .
Scripsil Athanasius D 277 consignandam esse probat Ant. Pagi ex Euscw
Vitam S. Anlonii monachorum patris, qnam Eva- bii Ghronico. Yerum est, inquil, varias sub idcra
srius Lalinam reddidit; idque extreuiis suae aualis fere lempus eruptiones monslri illius fuisse, ct i n - <
annis, dum Alexandria3 tranquille resideret. (Ant. signibus alicujus facinoris notis celebratas. Qux
Pagi ad ann. 328.) Obiit S. Antonius anno 356, causa fuit cur non iisdem imperatoribus haeresis
die 17 Januarii. Annum nos docet Hieronymus in
istiusorigo roandata fuerit.Quod wirum videri non
Gbronico. Is el Athanasius teslanlur eum annos debet. cum bacreticorufn mos fueril diu clam doquinque supra centum vixisse, ejusque nativilas cere, i u ut tunc a quibusdam cognoscanlur, et ab
annoGbr. 251, Decio iroperante, accidit. Ejus vita aliis ignorentur. Quare ex auctoribus diversa bac
a Bollando in Actis sanctoruni, mensis Januarii die de re scribentibus, alii de eius magisiris Scythiano
prafala iilustraiur : aliquot vero ejus epislolic ab el Budda intelligcndi, alii de ipsa oripne monstri
Abrahamo Eccbcllensi, posl Baronii mortem p u - ipsius, nonnulli dc variis ejus in Ecclesiam eruptioblicatae. Porro decepius est Baronius, quando exi- nibus, ac deraum alii de ejus ermmm daoinatione,
stimavit Albanasiuin Vitaii Antonii eo adbuc v i (Pagi ad ann. 277, n. 6, 7.) Vide Pearsonum i n
venle scripsisse, Roinamque, cum illuc, Julio papa
Symbolum apostolicum, pag. 6 4 , qui hanc baeresedente, venit, secum detulisse. Nam in ea Vita sin iemporibus apostolorum coaevara censet, noAntonii obilus disertc memoralur. (Idem ad ann. menque Manet non fuisse proprium alicujus v i r i ,
558.)
sed toli secta?, vel potius quibusvis haerelicis com*
mune statuit.
. Originera haereseos Maniclweorum anno Chr.
U8
439
SOCRATtS
*40
KP.
Quomodo Eusebius Nicomediensis et Theoanu Niccsnus, resumpta fiducia Nlccenam fidem subveriere conati tunt, structis Alhanam insidiis.
* ,
,
.
Eusebiuset Tbeognls ab exsilio reversi, ecclesias G 01 \ \ quidera suas receperoat, expulsis, u l i diximus, his , , ,
qui in ipsorum locum fuerajit ordinali. Cselerum !, ,
maximara adeptisunt auctorilaLem apud imperalo- ^
rem, qui Ulos lanquam a falsa ad rectam coaversos , , doclriijam, summo in bonore babebat. Uli vero con- 01 ,
cessa ipsis liberlate abusi, mullo graviorem quam ^ , qui antea fuerat, tumullum in orbe lerrarum exciU ,
verunt, duabus precipue causis eos. impelleniibus, , 'tum Arii opinione qua jampridem implicati teneban- , *,
VALESII ANNOTATIONES.
(23) '
.
Scribendum
est . Sequitur enim ^.
Uic Arcbelaqs episcopus Mesopolamiae, diepulalionera quam habuerat adversus Manichseum, Syro
ecrmone coraposuit, qua^ in Graecura translata ha- 0
belur a muUis, iU scnbU Hieronymus in libro De
scriploribus ecclesiasticis. Ejus dispulalionis naeminil etiam Cyrillus Hierosolymitanas in Catechesi
sexla. Hujus operis fragmcntum penes me babeo,
nuo conlinetur historia impii ac perfidi Manicbaei.
Sed dispulatio ejtis cum Archelao episcopo, qua3
VARIORUM.
b . Atlianasias, Alexandriae bosynodum meneibus, mortuo Alexandro, aimo 326,
nestis parenlibus nalus, ab Alexandro ibidera epicommuni Catholicorum guffragio, Ecdesiae Alexanscopo nolarius et diaconorum primicerius condrina? praeiicitur, aelatis s u anno, o l videtur,
ytitutus est. In synodo Nycaeua Alexandro, Arium
xxvm. Yide epis Apologiam n , p. 726, ubt refulatur
fortiter oppagnanti, mira dexleritate suppetias t u calumnia Ananorum, qui dixerant Alhanasluiu a
l i t , et disputalione babita haeretici versutias exseptera laoUim episcopis clam ordinaium fuiase
gnavit; imde per tolani vitam Arianos sibi quam
contxa voluntalem ommum reliquorum. CAVE, DI*pugi
ioie
ensissimos expertus est. Elapsis quinque post PIK.
Ul
inSTORIA ECCLESIASTICA. L I B . I .
\H
\ *ur; tum capitali odio quo contra Atbanasium flagrabaal, eoquod ille in svnodo, cum de fldeidogma
* , tibus ageretur, forliter ipsie re&titerat. 57 Pnroum
, \ igiiur ordinalionem Athanasii criminari coeperunr,
(2f>). \ quoar c i indignus ipse esset episcopatu, et ab homi uibne parum idoiteie elccUis. Scd postquam illeomni
, caJumnia superior apparuit: compos siquidem Aic * \ - xandrina? Ecclesiae, pro Nica?na ude acriter decerta , , bat: iunc Eusebius Atbanasio quidem iasidias
. - struere, Arium autero Alexandriam reducere, omni
; , studio contendil. Neque enim atiter consubstantialis
. - fidem deturbare, el Arianam h&resim ejusloco indu , " \ ' cere se posse existimabat. Scripsil igitur Eusebius
- , - Albanasio, u i Arium sociosque ejus in Ecclesiam re (26)\ \ - ciperet. Et pcr litleras quidem obsecrabat: palam
, , vero et i n publico rainabalur. Verum cum Athana ", \ sius nulla raUone flecti posset, conalus est imperatori persuadere ut Arium in conspectum suum vc .
, . nire patcretur : simulque ut Alexandriam redeundi
. \ liberam eifacullatem daret. Alque baac quidem quo - modo perficere valuerit, suo loco commemorabo,
. , Cseterumantequam ba?c gererenlur, alius denuo tu - multus in Ecclesiisexortus est.Pacem enim Ecclesiso
, . domestici ejus iterum perturbarunt. Eusebius qui , , dem PamphUi scribit jEgyptios slatim post synodum
. ' mutuas inler se rixas ac seditiones agitasse. Causara
, * tamen facli non adjongit. Unde et bilrngiris a plc , * risque existimatus est, eo quod causas dissidiorum
wdcv . \ exponere delreclarit, com apod se constituisset iis
, \ , - ^ qua3 in synodo decreta erant mrmmc consentire. Ve. * rum, sicut nos ex variis epistolis deprebendimus,
, '
quas episcopi post absotatam synodum ad sese mutuo
. 01 scripsemnt, vox consubstantialis quoromdam ani6 , mos contarbabat. Qaara illidiumaltumqucvcrsanles
(27) et scmpulosius examinantes, intestinum inter se
VALESII ANNOTATIONES.
(25) /
.
In
nibil innovavit, sed Ecclesiae catholicae fidera setodke Florenttno legltur , quod ad
cutue est, ut teslatur Epipbanias in haeresi MonTeram scripluram propius accedit. Scribe igitur
tanislanim, et Theodoritus in libro lertio Haeretixa\ . , Dopliti en\m
carara fabularum . Quidam taraen ex illius discinomine Ensebiaiii reprebendebant ordinationent
putts, pereonarnm difiterentiam cum SabelliosnstnAtbanasii, tam qvod Athanasius eo honore indileruBt, ut diserte ecribit Theodoritus in loco sopra
gnos esset, tom t^nod ejus ordinatio lacta fuisset a
citato:
riris minime idoneis. Vide Philostorgium.
, , (26) , * D , \ , \ , \
, etc. Atque hinc est quod in epistola Sy). Sompeil b i c Socrates ex Athauasii Apologeiico n adversos Arianos, ubi Atbanasius re- nodica Arianorum apud Serdicam episcoporum,
tert qoa ralione Eusebiue occalte cam Melitianie Montanus adjungitur Sabellio. Sic enim aiunt de
tdferMts ipsura conspiraverit: Marcello Ancvrano * Quique assertione* $ua$ quibusdam iqualoribm miwns, nunf faUitatibus Sa "
\ , . Qua bellii. nunc malitia Pauli Samotatetuis, nunc blaA t l n f ^ i i verba descripsit Soxomenus i n libro n , iphemiis Monlani hmreticorum omnium ducis apcrte
permiscens , unamqw conftuionem de supradictis
, 18.
J7) jftr
, . Ob- faciens, ut imprudens Galata in aiiud Evangetium
t o i n t i n esi car Socrales Hontanum jungat Sabeltio. declinavH.
Katn Montan^t i n doctnna Trinitatis lpse quidem
e
VARIORUM.
Hift a Valesio observalis et aliud adjiciam, TertiBiaiiam i n libro Advertut Praxeam (qnem constat
abipao jam MontanUta scriplum faisse) haresin
qoun amplexas est Sabellias, acerrime impugnasJ C Sciltcet idetn p3aoe scnsil Praxeas quod poslea
SOCRATIS
U4
.
Congregata igitur AntiocbiaB synodo, Eustaibium
' ,
deponunt, ut qui Sabellii dogmali polius quam N i - , ,
cxna? synodi decretis insisteret. Sunt qui ob alias .
etiam causas minus boncstas deposilum esse dicant; , ' *
quas lamen inmedium non proferunt. Solenl autem
. \
episcopi, in omnibus id facerequos deponunt, ut eos ,
quidem probris onerent, et impios esse pronunlient,
\ ,
causas vero impietalis non exponant. Porro quod
. " Eustatbius tanquam Sabelliano dogmati favens, ab , 0 -
episcopis deposilus sit, accusante illum Cyro Beroeae , urbis episcopo, Georgius Laodicea? quae in Syria est
, ,
episcopus, unus ex eorum numero qui vocem con- subslantialis oderant, in laudatione Eusebii Emiseni
(28). \ \ VALESH ANNOTATIONES.
(28) ' . Mirum est quantopere
pote superQuam. Nam cum initio annoiatum esset
errarint interpretes i n bujus loci versione, qui non
ln marginc, pro , alias scribi *
viderunl ultimam vocem expungeiidara esse, utpostea haec vox in textum irrepsit e margine.
VARIORUM
U5
;6 . *
pw ,
\ (29)
, , ; , * .
\
.
,
,
'
,
\ ,
.
/. \, , \
, \
, *.
\ * (30). ' \ ,
*;pi3u
\ ,
, ,
c/ ; .
oSv \ () ) yui .
*/
, (52).
J
apt * - Q
: , . \
V ,
*^ ; VJ ,
-. 5 2 ' , '
**. 7**3$xi,
&*42: 'Apciov \ , .
T
4 S6
YALESll AN!
(2)) Kvpor avtolc dJorra
o . l t r u m CyrusBeroeensisepiscopus Eustatbium
tanqaaui Sabellii dognaati palrocinanlcm accusaverit. ui scribit Georgias Laodicenus, equidcm neirio. Qood vero scribit Georgius, Cyrum postea
dcpo^ilom esee, propterea quod Sabeluo faveret, id
r^i,proplerea quod doctrinam consubslantialis tuer?tur (sic e n i m ha?c inlflligertda sunt): id profecto
verissimuin est. Id enim teslatur Alhanasius in
CptsloJa ad solilariam vilaro agenles: ubi omnes
rptM^pos o r d i n c recenset, qui ab Arianis expulsi
buni Conslantioo regnanle. Ac primo quidem loeo
nomtnal Eustathium Anliochcnum, deindc Eulro Adnanopoli(anuin,postea vero Eophrationcra
a Dalaneis,duosCymal'ios, Asclepam Gaza3,etCyrum
fercre, aliosqae commemorat, qui imperatoris
cdirtorelegali sinl, aliis in eorom locum substituiis.
<J0) -
.
Hujus loci
^OMIS b i c e s t : Imperator quidem per litteras ad
Anttocbcnos scriplas, Eusebtus vero per recusa'icofm episcopatus Antiocbeni, tumulluin illum
comprcsstt. Sopplendom cst igitur , id
quou pracccssil, ; .
() \ . Falsum est <fuod bic ait Siicrates, poet abdicalionem Eustatbii, Antiuchcnam
sedem octo annorum spaiio vacuam permansisse.
Etenim pulso Euslathio, cum Eusebius Caesaricnsis eam sedem recusavissel, PaulinusepiscopusTyri
ad eam sedem translalus est anno Christi 529, ut
notavi ad librum decimum Hislori ecclesiasticai
Eusebii. Paulino deinde successit Eupbrooiu?, sive,
nt alii volunt, Eulalius. Post quem Flaccillus ad
cpiscopatura. Antiochenum promolus est, quisynodo
Tyrensi inlerfuit, u l testatur Athanasius in Apologia
secunda adversus Arianos.
(32)
. Idem seribit Sozomenus,et Tbeodorus Mopsueslenus apud Nicaelam
in Thesauro orlhodoxaB fidei. Sed el Georgius Laodicenus in EncoroioEusebiiEmisseni id ipsum confirmat. Ejus verba refert Socrates inlibro secundo,
capite nono: . Theodoritos laroen libro primo Hisloria, capite 22, inter Euslaibium et Eupbroniam interponit Ealalioro,
rumqac brevi admodum tempore pwefniaee scribiU,
Ciim Tbeodorito conscntit PhilQStorgiua..
147
148
SOCRATiS
namaulcai uiodo id illi perfecerint, et qua raiione imperatori persuascrinl o l Arium e l Euzoium tn
conspectum suum venire paterelur, nunc lerapus eKt conimemorare.
00 CAP. X X V .
. K E \
De pretbytere, qui operam navavit ttf Arhu
jj p\
y ,
revocaretur.
"Apetor.
Conslantiaus imp. bororem habuit, nomine Con
stajitiam. Nupla haec olim fueral Licinio, qui prios . , ,
quidem una cum Conslanlino imperaverat , poslea
vero ad tyrannidem prolapaus, eam ob causam i n - , \ .
'
terfectus est. Uulc familiarie erat presbyter quidam
, , \ .
Arianae favens seeta?; adeoque inter ejus domesti ,
cos censebatur. Iste igitur ab Eusebio et reliquis
\ , ejusdem factionis impulsiis, in familiaribus eura
, \
Constantia colioqmia, sermooem mterseruit de A r i o ;
\ .
illum injuria atfectum esee dicens a synodo, nec ita
,
sentire ut rumore valgi ferebaiur. Qus cufti *o>
.
disset ConsUolia, prebylero qujdem fecile credi .
d i t : sed imperatori dieere mtnime ausa est. Accidit
interea ut Constantia in gravem njorbum incideret. * ^ .
, Eam imperator aBgrolantem assidue invisebat. Cam
, ,
autem merbus quotidic ingraveseeret, et mulier
\ , \
morlem jam exspectaret, imperatori conunendat
. *
presbyterum, industriajn ejus ac religienem, devo . tamque principis obseqvia fidem ac benevokntiam
. \
testimonio suo eon0rjna8. Et illa quidem non
( ,
multo pest fato functa est. Presbyter vero inter fa\ ,
miliarissimos imperatoris deineeps baberi coepit.
Qui paulatim majorem nactus auctorilateei, euradem
', ,
de Ario sermonem suggerit imperalori, quem antea
, , \ cum sorore ejus habueral, Ariiim afitrmans non
(53).
aliud sentire quain qood a synedo decretum fuisset;
et si m tpn&pectmn ipsius admUteretar, synodi de- * \
8
t 0
,
,
/.
^ ,
,
. ,
.
,
* * ,
. *0 *, .
\ALESU AMNOTATIONES.
^SI
%\
.
D i presbvter ille gratia et audoritate tanlum valuit
UUim* vox dolenda eat. Quam eliam Leo Allatius
apud Constantinum, ut testamentum suum morieus
deesae monuit, i n euo eodice. Sed ulrom posl verei traderet, dignus profecto fuil cujus nomen combum , an post dees&et,
mcniorarf tur. Rufini vero, meo quidcm judicio, levis
non nolavit. Alteruiro certe i n loeo superflua est.
esl aactoritas, quippe <jui Historiam suam negiiPorro narrationem istam de presbytero Ariano,
genter admodom conscnpscrit, non ex monumenquem Conelantia Augusia Constantino fratri comtis rerom gestarum, sed ex fabulosis narrationibus,
mendavii, baoait Soerates cx Rufini libro decimo.
c i , ut Graece dicam, . Pene omiEaaa tameti euspeclam babeo: primum quia Atbaseram monere delendam esse boc loco particulam
naeiua, qui oinnes Arianorum fraudee detegere ac negativam. Pro qoa Savilius el CbrUtopbofSonui
iradicere aolet, ejus rei nuspiam merainil; deinde
legunt \ , elQ,
quia nomca iliiu presbyteri snpprimiHir: alqui
1
HISTOAIA ECCLESIASTICA. -
149
LIB. 1.
150
> ,
.
51 & , {, \
,
\ *
, ,
, \ ,
\ , . , * \
, - Q
* , * ,
, *\ \
, \ , ^ , tXMfta , * ,
**\ *k , \
/, \ ,
* ,
* *.
,
*
ta ,
f
1 1
CAP. X X V I .
Quomodo Ariut ab extilio revocattts, libello pwnitenixot principi oblato, Nicwnam fidem simuiaverit.
' .
Hic obserrare licet D e$$ct, profecto creatura rattonalii esset: tpse enim esset
coio eraditissimo Pearsono articulum dc descensa ad summa creatura; ideo in regula fidei non tur ante Ecclesiam, quia et ipse ad Ecclesiam perinferna n o n baberi in ulla antiqua fidei confessione,
oecCatholicoram, nechsreticoram; primumqueoc- Hneret. (Pearson. in Symb. apost., pag. 534.)
.
SOCRATIS
.
" ,
Ad bunc modam Arius cum principi persnasisset,
Alexandriam reverlitur. Sed fraudulenta obreptio \ . *
veritatem quae occultabalur, superare non valuit.
Nam cam Ulam Alexandriam ingressum Athanasius
non susciperet: quippe hominem tanquam labem
quamdam arersabaMir ; iterum ille Alexandriam ',
conturbare aggressus est, errorem sgum dissemi- . \ \
nando. Tunc vero Eusebius, et ipse litteras scripsit, , \ ,
imperatori persuasit ut scriberet, quo Arlus una. \ ".
Cum sociis in Ecclesiam reciperetur. Veruin Athana- Q \
sias eos adraillere prorsus recusavit, et imperalo- ,
xem per litteras docuit fieri non posse ut qui fidem , \ ,
semel vioJa^sent et anatbemate perccussi essent, rur- .
sus de inlegro reeiperentur. Imperator vero id mo , leste ferens, Atbapasio per iitteras interminatus est
(35). * "
his verbis: Cujna igitur voluntatis meae indicium
, acceperis, fac u.t opmibus ad Ecclesiara accedere
. , cupientibus liberum aditum prebeas. Nam si quem- ? .
quam eoram qui Ecclesiae sociari expetunt, impedi ,
lum esse abs te et aditu probibitum intellexero,
,
vnittam continuo aliquem qui mandatis meis obse- , \ quens, te deponat, et extra patriam tuam deporlet. . ,
Hsec imperator utilitati publicae consulens scripsit,
, \ cum Ecclesia3 inembra divelli nollet. Id eiiim praeci (36). \
pue curabat, ut omnes ad concordiam reduceret. D . \
Tunc igitur Easebiani, qui adversus Albanasium
, VALESH AI^NOTATIONES.
(33)
. Posl haec verba deerat i n legra pericope, quam ex codice Leonis Allatii, el
ex Sozomeni lib. n , cap. 27, suppievimus.
(34) '. fn cpdice Regioei apud Epipbanium Scbol. ^ic locus interpungilur lioc
inodo : |) ,
, elc. Quae distinctio non displicet.
(35) . Post haic verba codex
Florentimis bsec addit: ;
. Quae omnino oecessaria sunl, ut lector mlelligat non inlegram imperatoris cpistolam, sed ejus
^ODlaxat panera apponi. Cerle Atbanasius in Apo-
logelico i i adversus Arianos, ex quo bxc dcsumpsit Socrates, banC Constantioi epistolam adducens,
eadem verba prseposuil; additque hanc epislolam
perlatam essc Alexandriam a Syncletio et Gaudentio
alalinis. Sed quod ait Socratcs, Arium vcnisse
lexandriam, id non dicit Albanasius, nec verum
puio.
()
.$1
haec verba,
ex manuscriptis codicibus Florenlino, Sfortiano et
Leonis Allatn, integramperiodumaddidimus,qQae in
vulgalis editionibus desiderabatur: eadem fere
verba babcl Sozomenus in libro secumlo, capit^ 2 &
ad calceni, mutato lanium ordiite
,?- , hostili odio flagrabanl, opperlunum se lcmpus na . \ , clos cssc arbitrati, principis indignationcm Lanquam
- - minlslram ad propositi sui cxseculionem assumunt.
* ; ? , Atque 3
^
causam cuncta miscerc ac per.' . turbare cooperunt, u l Alhanasimn episcopatu deji>> * , , cerent. Neque enim, nisi remoto Alhanasio, spera:, , bant forc ut Ariana opinio praevaleret. Igilur adveiv
? , \ - sus eum, quasi consertis scutis, irruunt Eusebius^
. . , Nicoraedicnsis episcopus, Theognis Nicaenus, Marts
\\ - Cbalcedonis, Ursacius Singiduni superioris Moesiae,
. :
et Yalens Mursae i n superiori Pannonia episcopus.
(37) ^, , Hi quosdaro e Mclitianis mcrcede conducont, et varias advcrsus Atbanasiuin excilant accusationes Ac
. - prinium quidem per Isionem, Eudsemonem et Calli , \ (3S) nicum Melilianos, calumniam concinnant, quasi
, - R Atbanasius iEgyptios lincam veslcra pcndcrc Alexau , drinae Ecclesiae jussisset. Sed banc oriminationera
. Alypius et Macarius presbytcri A^xandrinorum
Ecclesiae, qui turo forte Nicomcdia? versabantar,
- statim restinxcre, imperalorem doccntcs falsa essc
. ,
qiue contra Atbanasium dicerentur. Quamobrem
fcov. , imperalor accusatorcs quidem per litteras reprehcn - d i i ; Atbanasium vero u l ad se vcniret horlatus est.
> , \ Vcrum Eusebiani, adventum illius praevenientes,
. \ aliaro denuo contexunl calumniam, eamque priore
, illa longe graviorem : quasi Atbanasius adversus
, , , \ principem conepirans, loculara auro plcnom Philu'&, , meno cuidam misisset. Sed cum imperator ipse de
, ;
hoc quidem crimine cognovissel Psamalhia, quod
; . \ est suburbanum Nicomediae, et innocenlem esse
.'_J.^.
u A......'... ,
>...i/l..... ..
....
21. Atbanasium
: comperisset,
: ~ *bonorifice
j;
eum dimieil,
, datis ad Alexandrinorum Ecclesiam lilteris, quibus
iestabalur episcopum ipsorom falso in crimen vo. - catum fuisse. Quae vero posthac Eusebiani adversus
(39), , - Athanasium moliti fuerint, congnium qnidem hone ^^
stumque esset silentio pnelerire, ne ab bis qni a
Christi fide alieni sunl, Christi condemnctur Eccle . " sia. Sed quoniara,ulpole scriplis Iradila, adoiuniunv
\ notitiaro pervenerar.t, idcirco nccessarium putavi,
, .
breviter, quoad fieri potcst, ea rcferre qiue pccu (W) .
0
a n c
VALESII ANNOTATIONES.
(37) i i A ^ KaJAtrisium scriptasesse dicit anno Christi 327, in eoma*iv. flonim inenlio fit in Indiculo episcoporum
nifeste abilur, et disseutit ab Athanasio, qucm ranis MHiiii, qaem Alexandcr exegit a Melitiu. Et
men in omnibus sequi se protitetur. Etenim Atbawi qoidem episcopus erat in Alnribi, Eudaenion
nasius, stalim post litteras Constantini ct repul Tani, Callinicus vero Pelusii. Vide Alhanasiuiu sam A r i i , crimina illa a Melitianis delata essc scriis Apoiogelico eecando.
bit ad imperatorem.
(38) AJuJt Athanasius in Apo(39) . Mallem logore *>. Atqoe ita scripsisse Socratem cxistinun
Iqgeiico Apim habel pro Alypio : sed locum in quo
(40) . Ilunc Socratis locum vald
Coostaulinus ha*ic qusestionem babuit, non nomiillustral Atbanasius in Apologetico n adversus Artanat Socraies taroen Nicomodiaeid iactum essescrinos. Cujus vcrba, quia ab inlerprete male acrepta
bit. Porro Baronius bxc gesla esse tradil annoChri*ti 3i9 . Ego v e r o in setiuentcm annnm conferre sunt, hic apponam: (
wlim. flaec enifu post abdicationem Eustatbii con- ' \
i^erunt, cam Eusebius ac Tbeognias ab exsilio re- ,
cr&i, maximam anctoritatem apud Conslantiuum
'oeii essent. Qood vero idera Barouius Constantini
Jtieras de A r i o i n Ecclesiam reeipiendo ad Atbana- , , \ \ r
YAR10RUM.
) Rarootos basc, qoasi diversis annis cosla essent,
330 confercnda esse censel. Bienno ciiius, nonqwi
inilio anni 328 evenisse conlendit Ant. Pagi ad aiuiu
rcdiai partim anno 527, partim anno 329 : in quo
327, n. 7.
Qanifeste l a b i t u r ; ut ct Valesius, qui ca in annum
:<
15*
SOCxUTtS
VALE5II ANN0TATI0NES.
. l d ctt, Mareotes reg\o at Alcxandrice :nec ulln$
unquam in ea fuit epitcoput, ac ne ctiOrepiicopus quidem; ted univence eiu$ reqfonit eccteiim $ubiectm
$unt epiicofo Alexandrino. Singuli avtem presbyteri
proprios haoentpagoi.eosque maximos.denotintcruum
aut plures. E* nis apparet singuios Mareoticae pagos
non habuisse guum prcsbyterum, scd uuicum presbylcratn denospagosrexissc, alque interdum plures.
Ccrte pagus quo fuit Ischyras, cum esset omnium mtnimug, nec ecclesiam, ucc presbylerum peculiarem unnuam babuerat. In epiatola qoara oranes Mareotidu presbyteri ac diaconi gcripserunt ad
synodura Tyri, quae refertur ab Athanasio in eodem
1
VARIORUM.
k
fc7
HISTORIA ECCLESIASTICA. U B . I .
* - \ de qua nunc dicendum eet. Manem cujusdam bominis nacti, andenam equidem nescio: utrom ipsi
*? \6 ; .
homiiKMu inlcrfcceriwt, manuroque ei praeciderint;
,
an vero alicujus jam fato functi ainputaverint ma, . >
. . '
iium, no* it Dcus, el quicunque facinoris UHus au , .
ctores fuere, Eam igilur manum proposueiunt,
, tanquara Arsenii cujusdam episcopi scctae Melitia' / (42), ' norum. E l ipsum quidcm Arseniam occultarunt; mn , nura vcro proferebant in medium, aiebantque Alha
, nasium magicae artisgratia penes se iilam habuisse.
. " \ ,
Precipuum ergo accusationis caput, quod calunmia\ . tores adversus Atbanasium composuerunt, bujus , modi fuit. Caeterum, ut i n his casibus ficri solet,
*3 .
atti etiam aiiis de rebus eum accasarunt. Eo nam * ,
que potissimum tempore illum adorti sunt, quicun .
que infenso prios animo erga ipsam erant. His co , *
giiitis, imperator iitteras scripsit ad Dalmatium
.
censorcm, fratris sui GHum, qui tum 65 Antiochia^
in Syria cnorabatur; mandans uC accusatos perduci ad se jubcret, causaque cognita in convictos animadverloret. Misit pralerea Eusebium et Theognidem, ut coram illis Albanasii causa judicarclur.
Ule ubi cognovit se a censore vocalum fuisse, misil in iEgyptum qui Arsentum perquirerent. E l bomiena quidem oecultart certo cotoperit : comprehendere tainen non potuil, propterea quod lalebras subinde antarei. Inlerea imperalor judicium quod coram censore Dalmatio agebatur repressit tali de causa.
. '.
<
ir
.
\ ,
0
CAP. X X V I I I .
Quomodo imp. ob accusationes <juce contra Athanasium
motce fucrant, tynodum Tyrt congregari ju$$il.
Ad dedicalronem ecclesiae quam Hierosolyraie
construxerat imperator, frequentes episcopos jus-
VALESII ANNOTATIONES.
y & Ttp - C
. ttaec ex Atbanasio sumpsit Socrates. Yerba
Athaimu \n ipologetico n adversus Arianos haec
taot: ' , \
. Putavit Socraics honc Dalmumm Consiantini fraim filiuiu fuisse, euro qui
*$mot post annis Caesar faeius est a Constantino.
Sed iooge falsus est. Dalmatius enim censor, frater
i u i Constantim , pater Dalmatii Caesaris. I d tesaioraacior Cbronici Alexandrini, qui deConstanliao Ua scrilut :
. Gerte
Dahnatius Dalmalii fllias, tunc cum baec gcsta sunt
quse ab Atbanasio refcruntur, adbuc tenera erat
aetate, nec jodex sedere potcrat in tam gravi negotio. Pnclerea tunc temporis degebat Narbona?, ct
una cum Hannibaliano fratre Exuperium rhciorem
audiebat. Ex ea eoim urbe accitus a Consfanlino,
admodum adolescens Caesar creatns est, ut tradit
Ausonius in libro De pro(e*soribv$ Burdigal., anno
Christi 335. Judicium auleia Hlud de csede Arsenii
babitum est Dalraalio censore Antiochia?, ut testalur Athanasius, anno Ghristi 532, juxla scntentiam Baronii.
YARIORUM.
Erat Hannibalianus, Dalroatms etiam dictus,
ait Sozoroenus lib i i , cap 24, rnrsus adversarii
accusatorum niultitudinem adversus eum excitaCeastantiDi Magni ex palre tantum frater, u i docet
runt. Qoare iroperator apud Caesaream synodum
araymQs ValeeiaDas. Aocior Chronici Alexandriui
fleri jussit, ad quam cnro Atbanasius venire com^sutor eutn, aimo 355 reeem nominatnm, purpelleretur, triginta circiler mensium spatio propora i n d o u i m foissc, et Caesaream Cappadociae
feclioneni suam distulit. Ita Sozom., cap. 25, et N i wuaodauini. Qua de re legcndus Yictor in Epiiome
f 59
SOCRATIS
. ,
,
,
,
, (45)
. \
,
. \
. ,
;
0
,
. , ;
, .
\ .
. ' .
CAP. XXIX.
De Arsenio, et de rnanu quce illi amputata e*$e
",
)
dicebatur.
.
Porro Dei providenlia Arsenium in urbem Ty \
rum ire perpulit. Neglectis enim mandatis quae . ,
caluruniatores a quibus conductus fuerat ipsi de- , *
<|erant, clam eo advcnil, u l quse illic gererentur
.
coram spectaret. Forte accidil ut famuli Archelai
" (44)
consularis, in laberna quosdam audirent dicentes
,
Arsenium, qui occisus essc dicerctur, in aedibus cu- , jnsdam civis dclilescere. His auditis, cumeos quiista C . , \ dixerant notassenl, rem omnem ad dominum rcfe- ,
runt. Lle c vesligio, nihil cunctatus, bominem pcr- . ,
quiril atque invcnit, Invenlumquc sub diligenti custo- \ \ . .
dia servari jubet. Post haec Alhanasio significat ut ^ *
bono animo sil : Arsenium enim mcolumcra praeslo
. ,
esse. Comprehensus porro Arsenius, inilio quidcm
. '
ficgabat se Arsenium esse. Yerum Paulus cpiscopus
, .
T y r i , qui jamdudum bominem norat, eum convicit.
, *
Rebus in hunc modum a divina Providenlia ante
. ,
VALESII ANNOTATIONES.
(45) . Habita cst
stis Idalii, toto anno eam solemnitatem anticipans,
gynodus Tyri Constanlio et Albino consulibus, ut D Atque baec tricennalium anticipatio, non Socratt
testatur Athanasius, anno Christi 335. Erat bic an
solum, sed aliis etiam pluribus occasionem crroris
nus imperii Gonstanlini octavus et viccsiraus. Nopraebuit.
nus autem ac vicesimus ccepit iisdcm consulibus
(44) . RuGnus in lib. x,
die oclavo Kalcndas August. Quo quidcm die ConHistorue ecclesiastica? bunc Arcbelaum non consustantinus triccnnalia celebravit, ut scribitur in falarem Pboenices, sed comitem Orientis fuisse dicit.
VARIORUM.
tum admirandus Athanasius. Gum igitur in synodo
apud Tyrum celebrata tam Asclepaais (Pagius scripsit Asclepiadis. Lege Asclepce cura Valesio infra
p. 115) quam Athanasii causa discussa fueril, apparet utrumquc etiam anno 551 fuisse accusatum,
ac ulriusquc causamad synodum Caesaresc, indeque
a i Tyrianam remissam, et synodum CaRsariensem
anno"331 indiclam esse. Sedcum post triginta circitcr mcnsium spalium, nculcr Ca*saream adventar c l , ulritisque causa ad synodum Tyrianam rcjccta
fuii. (Ant. Pagi ad ann. 352, n. 2.)
.
Rccte Socrales; qucin frustra cor-
fti
, \ . -
. .
\ ,
! .
, ,
.
* ; ,
: , to/v \ . 01 \ (45), & , \
. *
, .
, . .
Eha , \ , \
"
, ,
.
, .
\ ji
disposilis, panlo post Athanasius a synodo evocatur. Qui cuni adessct, calumniatores tnanum in IUCdium proferunt, ct accusationem intendunt: lile
vero prudculer admodum se gessit. Nana et eos
qui aderanl, et accosatores ipsos intcrrogavit num
qais ex ipsis Arsenium nosset. Gumque multi dicerenl se illum probe nosse, induci jubet Arsenium,
manus sub pallio abditas babentem. Dcindc intcrrogal ilerum : Hicctne est qui manum amisit ? Tum
vero illi ob rem tam inexspectalam adniiratione
perculsi sunt, exceplis iis qui unde manus esset
excisa cognilum babebant. Reliqui enim manum
revera dccsse Arsenio exislimabanl, el Athanasium
alia quapiam ratione causam suam defensurum
esse sperabant. At ille, pallio Arsenii in altcrum
latus reducto, manum bominis ostcndit. Rursus
honntillis suspicantibus altera eum manu muliiatam essc, aliquantulum moratus, ancipites eos ba>
rere permisit. Dcinde abjecta mora, cum alterum
pallii latus reduxisset, alteram quoquc Arseuii
Budavit manum, et eos qui aderant compeilavit his verbis : Arscnius 67 quidem, ut videlis, ambas
manos babere deprehenditur. Tertia vero undenam excisa s i t , oslendanl nobis accusalores.
. X\
' "
,
.
CAP. X X X .
Quomodo post primam accusationem, cum Alhanastm
innocens esset invcntus, accusatores fuga se pro
ripuerint.
\ ,
His de Arscnio ita gcslis, ad inopiam consilii re . dacti sunt qui fraudem hanc &iruxerant. Acbab
, (46), , vcro, qui et Joanncs alio noiuine vocabaiur, ac, . \ Cusator Albanasii, sc cx judicio subduccns, in ipso
, ^ C tumoltu aufugit. Et hanc quidem accusalionem
. ^ ,
Athanasias ila depulit, nulla usus cxceplione
Conlidebat enim fuluram ut tel so!a Arsenii vivenlis prxsentia calumnialores stuporc percellcrcl.
;
. *.
CAP. X X X I .
*0ri rAf ixl rn
Quomodo Athanasiu* ad imp. confugerit, cum epi*
scopi defensionem ip$iu$ in secunda accusatiom
,
non admisment.
^
.
In refellendis vero accusationibus qu# contra
*Et\ ,
Macarium
fuerant intentata?, legitimis usus est ex . \
ceptionibus.
Ac primum qtiidem, Eusebium et so;
,
* \ - cios tanquam inimieos rejecit, cum diceret non
, 6 debere quemquam ab adversariis judicari; deinde
. \ - vero, priu&probandum esse dixit, quod accusalor
. Iscbyras presbyteri dignitatem revera adeptus esset.
, . Ita enim scriptum erat in accusationis libello. Sed
, - cum judices barum exceplionum nullani rationem
, * - baberent, Macarii causa introducla esl. Cum vero
, \ , D accusatorcs languescerenl ac prope jam deficcrent,
' - dilata est causa? cognilio, donec in Marcolem qui4*** , \, , dam raissi, de omnibus controversiis illic inqui^iVALESII ANNOTATIONES.
(45) 01 . Mallem ecribere ol
, eic., q u a m Ieciioncm in versione mea sum seCBtUft.
(46) \ .
Apud Athanatiura in Apolo^etico u , pag. 785 : \
. Sed et iti epistofa Alexandri Tbessalouicentu episeopi ad Atbaiiasium Arcapb dicilur. Duolici
SOCRATIS
*w
CAP. .
Quomodo synodm relicta Tyro vrnit Eierotoiymaml
atque ilhc celebratis encccniis noviB Hierusaiem,
Arium in communionem recepit.
Inlcrea imperaloris affcrunlur litterae, quibua
jubebalur u l synodus ad novam Hicrusalcm quamprimum se conferrel. Slatim igilur relicta Tyro
Hierosoiymam profecti suni. Ubi cum solcmncfeslum
ob dedicationcm locorum celebrassent, Arium qui-
. ,
" ta
*
,
*
,
. , \
.
\ , "
9
VALESII ANNOTATIONES.
(47) "
. In co- D llbellum depositionis bis vcrbis inlelligi censeo,
drce Leonis Allatii acriptum est, &
sive epislolaro synodalem de condcmnatione ac
, quod roagis placet.
depositione Athanasii. Eadera voce utUur Socrates
(48) ,
Dein libro secundo cap. 1. Quod si quis harum epilcnda est particuVa \, utpote superflua.
stolamm exemplnm legere desideral, exslat eptstola
(49) "
, , Hic locoe
synodica comulii Antioclieni de depositionc Pauli
mulilus est, ut ncmo noa videt; quem ita supplere Samosalensis . epiatola iiera synodica Serdiceneij
possumus, si pro scribamus concilii de Gregorii AJexandnni, Valentis ct U r .
sacii, alioromque Arianorum autistitura deposi(50) .
Musculus et tione.
\ Christopborsonus , dcpositionis cau\) ' * etc. Apml
sas interpretanlur. Nam Musculus quidem ila ver- Athauasium rcctius lcgitur , nt
t i l , ac multa probra inter depositionis causas referunt.
supra monuimus. Stepbanus De urbibu$ Christophorsonus vero, multa probra in causis abdiciim iEgypti esse dicit, ejueque incolas
cationis referendis contumeliote objiciuntur. Ego vcro
vocari.
9
VARIORUM.
not, p. 13).
166
VALESH ANI
(52) " .
tis probavi in libro secundo Observalionum ecclesiaslicarum, capite 2. Proinde Arius ille qui una
cum Euzoio libelluro fidci suae oblulit Gonstantino,
alius est ab Ario haeresiarcha. Quod quidem alio
quoque argumenlo oslendi potest. Hic Arius, qui
cura Euzoio libeilum obtulit Conslantino, ante synodum Hierosolymitanam, id est, ante annum Cbristi 555, nondum restitutus fuerat, ncc Ecclcsitt
catholica? sociatus : petil enim a principe in supradicto libello, u l per ejus pietatem, sublatis cunclis altcrcationibus, uniatur Ecclesia; catholicaa.
Alqui Arius hxresiarches diu antea revocatus ab
exsilio, et ad communionem admissus fuerat, ut
lestatur libellus salisfactionis Eusebii ac Theognii.
lbi enim Eusebius ac Theognius diserte scribunt
ipsum auctorem lotius controversiae, Arium videlicel, data satisfactione in integrum restilutum esse.
Eusebius porro ac Thcognius eum libellum miserunl episcopis anno Christi 528, ut supra ostendi.
Arius lgitur hxrcsiarches ejusdem anni exordio reTocalus fuerit neccsse est.
(55) " .
Deleuda est vox , qnae ex siipenori versu male
repetila est, c l pro \ legendum .
(54)
"
. Locus mulilus, cujiis sensum facilius esl assequi quam verba corri^ere. Yull igilur dicere Socrates episcopos in epislola synodica subindicare
Atbanasium, cum d i c u n l :
, \ , etc.
VAIUORUM.
Sek> qaidem d . virura Henr. Valesiam affirmare A r i o m anle aliquot jam annos obiisse, adeoqoe illara q u i aiino 555 i n synodo Hierosolymilana
aaa cum ad Ecclesiae pacem admissus est,
noofeiase n o s l r u m , sed allerum Arium, haercsiarchae asseclam. Vemm ha?c omnia pene gralis dicia
**ni, non n i s i levibus duntaxal conjecluris, nullo
^iTnm testiroonio diserte nixa; el ui bisloria ecdtvaaica bospes plane sil oporlel qui nesciat
^oes unaniroi consensu hsec omnia ad nostnim
Artm a n i c e referre. (Guil. Cave in Ario.) Gum
Aikaaasius, qui nullibi duos Arios memorat, in
ifljro De synodis tradai Arium anno 556, se jain
emJe, i n vlvis fuisse, manifesto bic ballucinatur
SCCUATiS
1 oi
CAP. .
. \ A \
Qaod imperator syttodum ad se per littera* evocavit, "Oti cv\ odov IxaJci
ut Atiianasu catua coram se diligcniius specta* , ) "
retur
.
Victor Lonstantinus, Maximus, Auguslus, episcopis ,
, ,
non potuisse cognoscere, nisi quidam noslrorum, et Q , quis esset, et quam pertulissel injuriam, nobis sci, , , eciianlibus, ut par eral, indicavissent. Atqtie ego , , ;
quidem id teniporis ncc sermonem cum eo, nec . *
congrcssum ullum habui. Gum aulem ille ut audire- , .
lur flagitaret, idque ego rccusarem, ac propemodum
, , \
jubercm eura submovcri, ille majorc cum fiducia
, nibil amplius se postulare dixit, quam ut vos bic , adessclis; quo vobis prasenlibus, ea quae perpessos , , & cst, necessitate coaclus, possel deplorare. Quod cum
. "
uiihi aequum in primis el lemporibus nosiris con *. , \
gruum esse videalur, haec ad vos libenti animo scri- ,
I>enda curavi, u i omnes qui ad conciliura in civitate ,
Tyro convenislis, ad comilatum clemcnliae noslne ,
absque ulla dilatione properetis, inlegritalem ac
,
sinceriutem judicii veslri rebus ipsis OStensuri, ;
idque coram me, quem sincerum esse famulum Dei,
\ , (56),
ne vos quidem ipsi inficiari polestis. Certe per mcum
' erga dirinom numen obsequium ac niinisteriuin,
. ubique terrarum pax viget : ipsis eliam barbaris
, \ 1
VALESII 01AT10NES.
(55) . Apud Alhanasium
episcopus in meaia platea cum (fuibusdam sacerdotiApologia secunda adversus Arianos, ubi Constanous, * circa sc habebat, sic inopinate noo
tmi refertur epistola, scriptom est * adiit, ctc.
v(ov. Sed vulgatam scripturam tuetur Epiphanius
(56) ' . Scribendum est * ^
Scbolasticus. Sic enim verlit: RepenU Athana$ius ut lcgitur in codicc Aliatii ct apud Atbanasiuin.
VARiORUM.
. Hanc cpislohro integram re- Ilisloria Triparlita, lib. l i i , cap. 7.
ferunl Atnanasius Apolog* contra Arianos, p. 201;
Sozom , lib. , cap, 28; Niceph. lib. vm, cap. 50;
. Epipbauius Scbolaslicus totura bunc iocuin
%
HISTORIA ECCLESIASTICA. -
169
LIB. I .
170
i t
* , ^
,
, ,
, \ , \
,
, \
6.
. *.
*
. \
. 01 \ \
, \ \ , ,
\
( '
tst , ,
&)
,
*,
, (59) \ -
VALESH .
(57) . Iberoe D , elc. Ex (jaibns eliam, ut obiier monearo, appa
. Epiphanium legisse
_ _ ,
, ,quo modo)etiam
tone i n t e l l i g i l , de quorum conversione paulo an- ret
etian
legilar m codice
tea locniaa eet Socrales.
^
\ Florentino.
FTnrpiitino.
(59) ". Apud Atbanasium i n DefenOl . I n
sione secunda advereus Arianos scribitur 'L t o n i s Allalu et apud Athanasiura scribitur
. Sed legendum est cara diphlhongo . Alqoe i U quoque legit Epipbanius
Scbobslicfis. Sic enim vertit bunc locum : Vo$ au- . Esl enim nomen Grxcum ,
eoque nomine vocalus est consal quidam regnanle
tem qui utneta mysteria cUmcntiv prmferre viConsUntio, utnotavi ad Ammianuiq Marcellinura.
iewxm, non dkam cu$todire;vot, inquam, nihilagir
YARIORUM.
, \ & *,
, ,
, , , ,
\ , \ $ ,
, etc.
. Paulo aliler Athanasius
e l c . E r r a l Socrales, qui hoe epiApetog. contra Arutnos: \ ,
ut kabet *. fgitur ubique pjtcificatur AH nomen et
nttapc bcnedicitur per meam in Deo eulturam, euam
barbaros, qui veritatem hactenu$ iqno%
P A T R O L . G a . LXVII.
171
SOCRATIS
17*
dicentem avdiisse. Enimvcro maximam vira habet . (60), calumnia, obi fide dignus babclur calumniator. Hac
. \ ,
ratione circumvenlus itnperalor, et ad indignalio\ , ncm provocatus, Atbanasium in ei3iliura relcgavit,
. \
et Gallias incolere praecepil. Sont qni dicanl impe- ,
ralorem eo consilio istud egisse, u l Ecclesia ad uni ,
latem et concordiam revecaretur, qaandoquidcm
\ " . ' Albanasius communicare cura Ario ejusqiie seclato .
ribus prorsus recusabal. Sed ille quidcm i n urbe Galliae Trcveris commoralus est.
9
72 CAP. 1.
. A q \
De Marcello Ancyrce epi&copo, el de Atterio
"
sophista.
.
Episcopi vero qui Constantinopoli convcncranl,
Marcellura quoque episcopum Ancyra?, quae minoris g \
Galatke civilas est, lali de causa deposuerunt: Asle, ' *
lius quidam i n Gappadocia arlem rbeloricam do- , *
cens,earelicta,Chrislianam rcligionem profiteri cce . \ pit. Libros etiam scribcre aggressus est qui etiam , , '
mim babcntur, quibus Arii dogma asserebat, Chri ,
stuin dicens esse virlulem Dei eodem modo quo ,
locusta el brucus apud Moysem virlus Dci esse dici \ ,
t u r , aliaque bissiinilia. Yersabatur autcm assidue
.
idcm Aslcrius cum episcopis, ac precipue cum illis
VARIORUM.
scopos Albanasil accusatores apud imperatorem D Gallis : cujas arcbicpiscopus intcr oclo imperii
fuisse rcferl; cujus errorem seculus esl Baronius.
eleclones secuudum locum obtinct. Urbs esl ampla
Enimvero constat ex eorara Epistola ad Dionysium
ct antiquissima omnium urbium Europaearum ;
romitera, Atbanas. Apolog.contraArianos, pag. 196,
Roir.a IQDUO anliquior, scd male culta, ad Mosellaia
os Athanasii partibus addiclos fuissc. (Gl. mona- fluvium. (.)
cbi Renediclini notis in Athanas. vol. I , pag. 203.)
* . Aetorius, Gbrislianus factus, Luciani
y ". CeleAntiocbeni scbolara frcquenlavit; cujus proinde
braUe hujus synodi Constantiitopoli, &imulquc ex- discipulis cum acccnsel Pbilustorgius, l i b . u ,
silii Atlianasio* irrogati tcmpus dcduco ex epistola
cap. 14. Sub persccutionc Maximiaui, fide C h r i Constanlini Juiiiorisad populum Alcxandrinuui (insti abncgata, diis gcntilium iinniolavil: poslea l a fralib. n, c. 3),quando Athanasium patriae restiluit,
men magislro illius poenitentiam promovenlo, l a anno Cbr. 358. Data enim esl Treviris xv Kal.
psum suum cmendavit. Arianis se adjunxil, ipsi
Jul., ut docet Alhanasius in Apolog. Cum ita- Ario familiaris. Claruit praccipue circa ann. 5o0,
ue, Theodorilo teste, l i b . u , cap. 1, pest amtos quo circiler tempore edidil famosum illud Synta-
siam remissusfuerit, apparel anno 336, mense circiter Februario, banc synodum coactam, e l Athanasiuro Coustantini M.jussu i n Galliam relegalum.
(Anl. Pagt ad ann. 556, . 4.)
" .
Treviri, nrbe GalUa> Bebicaj^jftjmc Trier ittfia& 4 l fiermanis Trcvu
%
175
174
. esse dubiuvit asscrere. Quod cum intellexis , senl episcopi qui tumHierosolymiserajil congregati,
(65). '
Asterii qnidem nullam ralionem babuerunl, quipp 5
,
qui i u ordinem sacerdolum ascriplus non essct.
. , - Marcello vero, ulpoie sacerdote, exegeruni t u
. ' - libri a se conscripti ralionem redderel. Gumquc dc , prebendissent illum Pauli Saiuosalensis errore i m , plicalum essc, jusserunl u l raularet scnlenliam. Ille
\ pudore suffusus, librum suum sc combusturum pro, . '
misit. Verum concilio cum fcslinalione dimisso, eo
quod iinperator episcopos Constantinopolim cvoca , visscl, cum Eusebiani Constanlinopolim veuissent,
C l i m
, ' " Marcelli causa ilerum discussa est. E l 73
.
iinprobum librum, sicul anlea promiseral, combu ,
rere recusarel, episcopi qui aderanl ipsum quidem
.
deposuerunt, Basilium vero ejus loco Ancyram m i r
r
*
u
r
~*
j
r
\
,
serunt. confutavit,
bunc MarcelH
JibrumUlius
Eusebius
Iribus
voluminibus
pravam
opinionem
. coarguens. Marcellus vero postmodum in synodo
.
. \ "
\ (64) ,
, ,
\ ' ,
m\ G
. ,
,
oweoves .
, .
, "
CAP. XXXVII.
Quomodo post exsitium Athanasii Arius ab tmp.
Constantinopolim evocatm turbat excitavil ailversus Atexandrum CP. tpiscopum,
Dum haec gcrunlur, tricesimus complcbalur annus impcrii Gonslanlini. E l Arius quidem una cum
sectaloribus erroris sui Alexandriam reversus, totam denuo civilatem perturbavil, cum Alexandrinorum populus et A r i i rcditum cum sociis, ct episcopi sui Aibanasii exsiliuui roolesle ferret. I m perator vero cura perversain esse Arii mentem
accepisset, eum rursus Gonslantinopolim evocavit,
rationcm reddilurum turbarura ac sedilionum quas
denuo concitarc aggressus esset. Prasidebat tunc
Constantinopolilanae Ecclesiae Alexander, qui jarcpridcm Mclropbani succcsscrat. Hunc virimi Deo
acccptum fuisse, ex cerlamine quod illi fuit cuia
VALESn ANXOTATIONES.
(65)
.
Liber scribit Alexandriam, ac paulo post, cum artcs ejus
ille arcelli inscriptus erat, De tubjectione Chri$ti nihil illic proficercnt, Gonslanlinopolim ab Eusc l docei Hilarias in fragracnlo l i b n De synodis.
bio esse revocatum. Sed haec omnia falsa sunt, ut
(64) " , etc. Hic supra monui, cuni Arius diu ante synodum HieroSocrates Rufinnm auclorem sccutusest, qui Arium
solvmitanam vivere dcsierit.
post synodotn Hierosolymilanain reversum esse
y
VARIORUM.
etnmolis est, episcopas, concilio Ancyrano, an- D
QO 515 babito, profuii, si qua fldcs libello eynodico
floem Pappos e d i d i l ; cui fere in hac parle subscriptiones bnjus synodi suffragantur : ulcunque, certom est saocue synodo Nic^enaB illum interfuisse, i n
9tt pro fide catbolica adversus Arianos strcnuc
faoaUvii. Postea vcro, dnm impia Asterii sophi^ cripta vchemeniiu refelleret, i n contrariam
^ M u , ac perinde Pauli Samosateni baeresin i n c*** i m p e g U ; docens Filium esse urbum proiatitium, nec aliam esse a Palre
ptrsomam, \ , unum
idem cnm Deo tss#, quemadmodum et huma-
173
180
SOCRATIS
76CAP. XL.
. '.
De sepultura imperatoris Conslantini.
^ .
Corpus vero imperatoris, aureo conditum loculo,
neccssarii Gonstantinopolim deporlarunt, et in su- , \ blimi suggeslu collocaverunt in palalio; maximo ' ,
bonore c l frequenli satellitio illum quasi adbuc su- \ \ ,
perslitcm observantcs, quoad usque ex flliis ejus \
quispiam advenissel. Postea vero cum Constantius . ex Orienlis partibus advolasset, regia honoraius cst 7> ,
sepullura, dcpositusque in ccclesia Aposlolorum, , \
quam ipse eo consilio aedificaveral, u l hnperalores , ' et pontifices ab apostolorum reliquiis baud proeul
,
abessenl. Yixit autem imperalor Gonstantinus annos (71).
quinque et sexaginta: ex quibus unum et Iriginta Q . imperavil. Mortuus est Fcliciano et Tfliafio consu 2
libus, die undccimo Kalcndas Junii : qui quidem
\ , \
secundus eral annus Olympiadis ducentesiraae se ptuagcsirase ociavae. Gseterum bic liber spatiom unius (72).
el Iriginta annorum compleclilur.
.
VALESII ANNOTATIONES.
(70) . Desumpsit haec Socrates ex Rufini libro decimo. Yerum haec narratio paniro probabilis mibi
videtur. Quis enira credal Gonslantinum imperatorem, qai tum circa se moltos babebal episcopos
(id cnim diserte teslatur Eusebius), plurimos item
duccs et comites, unum elegisse presbj terum, eumque ignobilem, quippe cujus nomcn perpetuo reticetor, cui testamentum soam moriens commilteret? Quare Philostorgium hic sequi malim, qui
Gonstanlinum leslamenli sui labulas Eusebio N i comedicngi tradidisse scribil, a quo paulo anlea
fuerat baptizalus.
(71) Mr\ .
Musctilus el Gbristophorsonus bunc focum ita verterunt, ne imperatores et anti$tile$ reliquiis apostolorum destituerenttir.
Vcrum banc interpretationera probare non possuin.
VARIORUM.
* . Anno imperii xxxn, cum totum arbcm tredecim tenuitut, sexaginta natm, atqne
amplius duo> in Persas tendens, queis bellum irrumpere acceperat, rure proiimo Nicomedict Achy-
ICI
HISTORIA ECCLESIASTICA.
L I B . .
LIBER SECUNDUS.
AETTEPQ
.
TORLE SOCRATIS
. ' . , "
.
CAP. I .
*.
II.
.
\
*.
Q*.
V.
".
fr.
,
, " .
~ "
, " .
,
.
r j c .
"
, \
, .
,
Tifv
.
" ,
.
".
*
, "
,
, .
'. '
" ,
.
,
"
.
\ "
* .
'. * ", "
,
.
\ * '
,
.
.
, ,
elc ,
.
^
, ' .
,
.
CONTINENTUR.
IV.
De morte Comlantini
VI.
HJEC
.
IX.
XI.
XII.
Junwrit.
XIII.
XIV.
XV.
XVI.
.
xvm.
iS4
.
ir .
" tov .
'
0( ,
,
. **
xxm.
, OC
,
.
Quomodo Athanasius Alexandriam redietu,
XXIV.
'. * "
cnm fer Bierosolymam transiret, Maxi ,
mo ts cpmmuniomm sutceptus e$t el
,
tyhodurk epUcoporum collegit, in
, ionfirmata etl Nicama.
.
De Magnentio et Vetranient tyrannU. '. , XXV.
.
Qualiter mortuo Occidentis partium tmpeXXVI.
KCp. ' , Paulus et Athanatiks jterum suii
,
sedibus pulti: et Paulus quiaem cum fti
*
exsilium abducereiur, occuut eit; Atha , riasius vero %e fuga proHpuit.
' .
XXVU. Quomodo Macedontus cum sedem CP. '.
oc- ' ,
cupavisset, cos qui ab ipto dltsentieb&nt
plurimis niali* ajfecit.
.
. De mali* AUxandna perpetratis Georgia
'. "
Ariano, ex narratione ipsiut Athanam.
", "
.
XXIX.
Be Photino hmresiarcha..
* . .^
,
XXX.
De fidei formulis Sirmii expositi* eoram
\
.
imperatore O>nstaniio.
%%%\. De Hosio Cordubensi tpucopo.
'. \ " .
XXXif. De Magnentii tyranni exitw.
' .
1. De Judatis Diouetaream PaUntin tltfe- .
.
. lentibus.
XXXIV. De Qallo Cviare.
'. .
XXXV. De Aelio Syro Eunomii magutro.
'. ,
.
XXXVI. De iwnodi) MedioluHtrui.
<?. .
XXXVU. De Arimnensi et defideiformula '. " ,
illic promutgata.
.
XXXVIII. De Macedomi tmvitia, ef tumtitibus ab'.
,
. concitatU.
"
'.
XXXIX. De conalfo ajmd Selendam Uaurim urbem
coacto.
.
XL.
Qualitet Acacku Conarem episcoput in '.
Se- " , "leuaetui tgnodo atiam fidei expositio ,
.
9 tCTWittit,
XLI.
Quomoio Acaciahi, imperatore ab Occi'.
, "
dentis partibm reteno, CP. congregati,
Arimineiuem fidem nonnullU ei additu,
" , confirntarunt.
.
Qualiter, deposito Macedonio, Eudoxtus '.
XLH.
,
ephcopalum CP. obtinutt.
.
De Eustathio Sebastiae epitcopo.
XLIII.
. , .
De Meletio Antiochice epucopo.
XLIV.
UA*. " .
De MacedoniL
XLV.
ME'. .
De Apollinarutis, deqiu eoruin hwresi.
XLVI.
.
XLVIL De morte imperatoru Constantu.
'. .
SOCRATfS
183
XIX.
XX.
XXI.
XXII.
protixafideiexpositione.
De eondtio Serdicensi.
K'.
Eusebn Pampkili defensio.
KA\
Quomodo eum imperator OrientU Pautum
et Athanathim Serdicensi synodo rettitutos, nollet admittere, Occiaentis imptrator ei betlum minhtus M.
Quomodo Constantius fratru tninas veri.
tut Athanasium suit liUeru evocavit, et
Alexandriam mUit.
KfitAAAION '.
*\ t f l . ^ , ttp\ . *-
ISS
HISTORIA ECCLESlASiTCA. L I B . .
. B \
' Xspl
, '
CAP. .
Qnomodo Euttbitu NicomediemU cum , ArH
,
Morluo imperatore ConsUnUno, Eoscbiue Nico\ \ mediensie et Tbeognis Nicaenas, opportunura ee
, ,
tempus nactoe esse arbilrati, omni studio in i d
.
incubuerunt, ut coosabslantialis fidem exlarbarent,
. Q ejasque loeo opiHionem Arii inlrodacerenl. I d vero
(74), - nunquam se conseculuros ease intelligebant, si
. , Albanasitis Alexandriam reverleretur. ad
, "
h&c agenda usi gunt ministerio presbyteri illius
YALESII ANNOTATIONES.
187
188
SOCRATIS
VALESII ANNOTATIONES.
(75) Kal .
Coojunclionem hic
addidi ex auctoritate codicis Florenlini, quauquam
in hoc codice particula soo loco mota erat. Sic
enim scriptum habct, \
. Scd facile erat banc transpositionem animadvertere. Gerte Nicephorus emendaiionem banc
conftrmat.
(76) .
Ilale Christopborsonus imperatons satcllites interprclatur. Oinncs enim palatini bac diciione dcsignantur, non prolcctorcs soluin ac doroestici ct rcUqiii sebolares qui sub anuis crant, vcrum cliam
minisleriani et scriniarii. Haec enim palalina o i i l i lia dicebatur; eodeoi modo qoo officiales seti *pparitores magislraiuom ordinariorum seo civiliom,
milites diccbanlur. Eorumque actus io codice Thcodosiano cabortalis militia appellalur.
(77) . Scriberitium videtur
, ut vitetor ejusdera parlicubc nimis crebra repctilio.
(78) \. Non dobito qoin Socratcs scripscrit, \ , etc.,
supplc .
^,
.
"
.
(79) ,
,
!6 \ ,
,
.
,
, * \ -
CAP. .
Quomodo Athanarius Constantini Juniorii
[retus, Alexandriam redHt.
100
litteris
VARIORUM.
" D
.
Datum Trevtris xv Kalendas
Julias,
id esi, 4 7 Junii. De anno autcm dispulant reccntiore$. Valestns 337, alii vcro scquentem assignant.
lilem resolvunt Athanasius et Theodoritus. Iile i u
Epistola ad soliiarios, paulo post inilium :
, ait, ol . Ha*c cum animadierlrrenl
tres (ratres, Constantintn, Constantius,
it Constans, po$t patris obitum, omnes in patriam et
Ecclenam *uam reverti jutserunt: scribentes quiien de tingnlu adproprias Ecclesias, de Athanasio
*ttm ad hune modum. Post baec subjicilur initium
tftistoJse Constanlini Junioris. Hinc sane liquet ex
irem f r a l n i m consensu exsnles omnes revocatos
foiae; alqoe adeo non anno 337, scd scqncnte,
J u a i i scriptain fuisse hanc epistolam, Aihana*
101
90CIUTIS
191
,
, ,
" . ,
CAP. IV.
Quod Etuebio Pamphili tnortuo, Acaciut epi$eopat*m
Ca
Uauarea* tusceptt.
. '.
,
"
.
f,
, \
,
*
, \
.
lnter haecnaoftao Eusebio C&safeg PaJa?siin$ urbis episcopo, <iul cognomentum erat Pamphili, Acadus ejas discipulus episcopaium susccpit. Qui quidem et alios complares cdidii libros, et de vita
pneceptoris sui Eusebii specialiler scripsii.
. '.
CAP.V.
.
t>e morte Conslantmi Junioru.
*
ftcc mullo post Constantii imp. frater patri co \, ,
gnoiuinis, Juiiior Gonslantinus, dum in parles Con ,
etantis fralris soi nalu minoris conalur Invadere,
, *
conserlo cum mililibus ejus praelio interficilur, con* , \ .
suialu Acindyni et Proculi.
88 CAP. V I .
Qnofnodo Alexander Constantinop. * lum et Macedonium propotuit ordinandos.
. * .
"
.
Sub idem tempos Constantinopoli post illos turtiuitus quos supra retulimus, alios continuo excila , tus est bujusmodi de causa: ^lexander Ecclesiae
, * (80)
illius Urbis episcopus, qui conlra Arium strenue d i ,
micaveral, cum Ires quidem ac viginti annos i n C " ,
cpiscopatu egisset, octo vero ac nonaginta vixissel,
, h
VALESII ANNOTATIONES.
(80) .
Errat hic Socrates, et quotqwot eomsecoti sont, qui Alexandri Conslanlinopolitani obituta referont coneulatu Acindyni el Proculi, anno Chrisli 340. Ego vero in libro u Observatiooum ecclesiasiicarum certissimis argumentis
demonstravi Alexandmro episcopum CP. obiisse
priocipaio GonslanUai, eiqoe Paulum soccessisse,
eodem Constanlino adhuc regnanle. Gerte Baronius, qui Alexandri obilum consignat aono Gbrisli
340, inanifestissime secum ipse pugnat. Synodum
enira eplacopofum i f y y p t i , quae ad refulandas Eo-
VARIORUM.
r
.
Annorum et famae D noo oranino placide traneacta; composila lamen a
salur, inquit Guil. Gave, diem clausit exlremom
CooetanUo i n Pannonia, ut predicat Julianus oraEuscbius circa ann. 340. Erat aulem Acacius, eiua
lione I I I , iodeque postea ipee i n Syriam profectus
discipnlus et successor, bomo in fide varius, et m - est, ut babet Julianus oratione I . Verum bi tomulgcnio vafer, qui scnlcntiam suam pro re nata va- tus anni scquenlis iniiio accidere; tandemqoe de
riarc probe novit; neqne cum Arianis Filium perlincnte ad Gartbaginem Africa, Iialiaque dissi aflirmabat, neque coro Seraidiura Constanlinum inlcr ct Constantem cxortum :
Arianis , sed simpliciter , vel quod cum Iricnnium tolnm fovisseiii, anno demuni
, sola voluntate Patri siiai- 340 Gonstantino fatale foit. (Ant. Pagi ad ann.
lcm esse voluit. (Jdem in Acacio.)
337, n. 7.)
* . Diviserat imperiom sauro Con /. S. Alexandri o l slaniinus M. in Ires filios. Gonstantino natu maitus accurate a Raronioanno 340consignatur. Sedit
ximo cessit Gallia, Hispania, Britanvia et AfVica enim is aimos23, ut testanturSocrates, Soxomenus,
>roconstilaris cx parte. GonsianU natu minimo Ita- Thcopbanes, utcrque Niccphorus, et Zouara*.
ia, AiVica reliqua, Illyricam, Macedotiia, Gnecia,
Eum principatu Gonstaniii Augusti Paulus exccpit,
Pontoque Euxino finilima. Constahtio Mvsia, Thra- inquil A u l . Pagi ad dictum antium, n. 9, gui Valccia, Constanlinopohs, Asia, iOgyptus, Orienlisque
sii argumcniis in contrariuin allalis ibidcm rciinperium ab Illyrico ad Nisibim." (Eunapius in E&c5pondct.
9W, pag. 45, ct ZOMDIUS lib. n.) Itec tamcn divisio
h
HISTORIA ECCLESIASTICA. U B . .
, 61 ex hae hice migravit, acmine suum locom sabrot , - 6*io. lUndavit lamen iis penes qaoe jas digeodi
. ( erat, o i alteram ex duobus quos ipse nominaret,
, . \ eligerent. Ac si qoidero eum vellent qui et ad do&4 \ - eendom idoneos, et vitae ac roorum inlegritate oon , * - spicuas e$set, Paolom, qoem ipse presbyterum or, , dinarat, assumerent: auate qoidem adhoc juvenem,
. sed prudentia senem. Siu eum sibi mallent qui ex , , terna tanUuu specie gravitatis commendaretur,
(81) , Macedonium eligerent, qui ecclesiae illius jampridem
. erat diaconus, et ad seDilem jam vergebat aetatem.
\ , \ Ilinc vero in deligendo episcopo major exorla con . - tenlio Ecclesiam conturbavit. Nara populus duas in
* ' parles divisus erat, bis Ariano favcntibas dogmati,
, illis Nicaeni concilii decreta defendenlibus. E l su. \ , - perstite quidem Alexandro, Homousiani superiores
, fuere, dissidentibus Arianis, et de proprio dogroale
, \ inter se digladiantibus. Scd postqnam ille fato fuu\ . \ , ctus est, anceps ulrinque fuil concertaiio. Proinde
. Homousiani quidem Paulum designarunt episcopam,
, Ariani vero sludia sua in Macedonium conferebanl.
* , Et in ccclesia qoidepi quae dicitur Irene, et contigua
. \ est 84
*
Magna et Sopbise vocalur eccle (82), sia, Paulus episcopus ordinatur, m quo sane vide , , ' bator mortui Alexandri valuisse suffragium.
<|^ .
e i
. '.
7 d
Xjpo
r c
,
.
Q
*
, \
* (82*)
** ,
*
& (83),
. \ ,
* .
CAP. m
Qualiter Conttantius imp. Pauhim ephcoputu ejecerit, el Eutebio ab urbe Nicomedia epUcopatnm CP. ttadidmti
Imperator vero non roullo post Constantinopolim
ingreseos, ob Ubm ordinalioiiem graviseima exarsit
ira. Collectoque Arianorum aoiistitum concilio,
Paalo quidem episcopatum ademil, Eosebium vcro
ab orbe Nicomedia translatum, ConsLaniinopolcos
episcopum deeignavit. His ila getlis imp. Aniiochiajn profectus est.
VALES& ANNOTATIONES.
flM) , . Hic postea sub Pauk) Gooslantinopolitano episcopo ad presbyterii gradom promoias, episoopum suum accusavit *, ut
tcribit Athanasius in Epislola ad solilarlos.
(84J *Er rrj
clq. vnx* foenmt hojus nominis eccleeiae in urbe
Goaeuocinopolttana, altera vetus, altera nova, ut R
scribitar io Vita Pauli Constantinopolitani episcopi,
qoatti refert Pbolios io Bibliotbeca :
. * ,
^ . vetus ecclesia Irene
eootknia eral magnae ecelesiae quae Sophia postea
appeUala s t ; nec eeparaloe habebat ctericos : sed
deria magiue eedesue per vicets ia ea ecdeeia roifdOrabaat. Docel id imperator Justinianos in No^0a tertia : Hv
*5 , etc. I n
T
VARIORUM.
Vacedoniot Paohim jam jepiscopum ordinatom
ae erintae nescio quo accosavit: qood certe lere
fafese oporlet, coni, pendeote accosalioae, eum
495
196
SOCRATIS
. H'.
CAP. VUI.
.
Eusebius autcm nullo paclo conquiescere polerat,
,
sed omncm, u l est in proverbio, movebal lapidem, , , ,
u l id quod proposuerat efficcret. Concilium igitur
*
Anliocbise in Syria curat congrcgari, pretexlu qui- I ,
deni dedicandae ecclesise, quara Augustorum pater ,
Constantinus aedilicare coeperal, post ejus aulem ,
obitum Constantius fiiius, decimo post anno quam ,
jacla fucranl fundamenta, absolveral; reipsa vero,
. , \
ut consubstantialis fidem evertercl ac profligaret. \ (84) .
In hoc concilio ex diversis civitaiibus convcnemnt
episcopi numero nonaginla. Maximus tanien Hiero- .
solymorum episcopus, qui Macario successeral, non
inlerfuil: id scilicet animo reputans, dcceptum se
prius fuisse, et per fraudem induclum ut depositioni Albanasii subscriberet. Sed neque Julius inlerfuit Romanae urbis episcopus; nec quemquam eo
uiisit qui locura suum impleret: 85
lamen ecclesiastica regula vetet, ne absque consensu Romani pontificis quidquam i n Ecclesia decemalur.
c
, ,
, \, \ .
, * * : * (85),
, .
k
VALESn ANXOTATlOiNES.
(84) . Delenda videtur particufe \, totusque locus uno lenore ila legendus,
\,
. Id e s l : Reputan* circumventum te fuisse ut Atnanasii depositioni subscribc- C
nt. Maximus enim Hierosolymorum episcopus, iu
concilio Tyri, una cum Paulo et reliouis deposilioni Atbanasii subscripserat. Cujus facti cum ipsum
poeiiileret, Antiochcno concilio interesse postea
recusavit, ut scribil Sozomenus in libro terlio,
cap. 6, sub finem. At Musculus et Christophorsonus in hoc Socralis loco nibil viderunt.
(85) Kulzoi
. Regula? ecclcsiasticae in duplici sunt differentia. AHae enim uni duntaxat Ecclesiae aut provinciae
conditae sunt. Aliac ad universalcm Etclesiam speclani. Prioris geoeris regulae, cujusmodi sunt Canones poenitenliales Dionysii Alexaudrini, Pelri,
Basilii el aliorum, absque consensu episcopi Romani proraulgari possuni ab cpiscopo cujusquc regionis, praseriim si is cpiscopus alteri palriarcha?
subjectus sit. Posterioris vero gencris regtilae n u l lam vim habenl, nisi conscnsus accessent cpiscopi
VARIORUM.
i
. Occasio- D Constantis 5. (Ant. PAGI.
nem hujussynodi desumendam ex dedicalione tem
*
pli Antiocheni (Aurei Dominici ob excellentiara
',
dicti) ostendit Athanasius in libro De synodis,
. Eadcm fere habcntuf infra,
quando a i t : Antiochia novam stjnoditm per causam cap. 17. Hunc locura Gothofrcdus ita exponit: NiEnccemorum cocgcrunt. Idem babet Sozom. l i b . v.
hil pro rato habendum, priusouam super sentenlLec synodus, ut Arianorum conciliabulum, tam
tia episcopi Romani explorata fuerit, Piane ut dicia veteribus qaara a recentibus impugnata. P r i tur 16 Cod. Tbeodos., tit. % I . 45. provinciis
mus omnium ejus aucloritatem defendit Schelstra- Illyrici nihil absque scientia epluopi Conttantinopotius, ostcndilque quadruplici tilulo synodum An- litani sunodali judicio esse reservandum; addilur
tiochenam iinpctitam fuisse: 1 quod Arianoruro autem, honorem isium urbis ConslanlinopoHtana?
conciliabulum fuerit; 2 quod Atbahasium depo- episcopo deferri, quia Romae veleris praerogaliva
euerii; 5 quod fidcm perverterit; 4 quod disci- lxtatur. Aliam bujus loci expositionera profert P. de
plinam ecclesiaslicam impugnarit. Sed ba?c quatuor Marca, l i b . iu De concord., cap. 12, seilicet: Epinon conrenire primordiis AiUiochenae synodi a no- scopum Romanum habere prmrogatham tufffdgti
naginU Patribus celebralae, sed fini, aut novissi- in unaquaqtu definienda ccettris debere;
mis Anliocheni conciliabuli a quadraginta circiter plane ut metropolitani sentenlia necessaria erat ad
Eusebianis celebrati aclis, certum. Iiicboata esl tgnodi provinaalis desreta stabilienda. Verum nesynodus ann. Cbr. 341, Julii Papae 5, Constantii el srire me fateor quein canonem ecciesiasticuro i n k
137
198
VARIORUM.
lefl^at Socrates, qoi tantaro praerogativam episcopo
eeaces^eril; qoanquam P. de Marca xcx-
196
SOCRATIS
195
. H'.
CAP. VIII.
.
Eusebiusautem nuUopaclo conquiescere polerat,
,
sed onuiem, ut est in proverbio, movebal Iapidem, , , ,
ut id quod proposuerat efficcret. Concilium igitur
*
Antiochiae in Syria curat congregari, pratextu qui- 1 ,
deni dedicandae ecclesix, quaro Augustorum pater ,
Constantinus aediftcare coeperat, post ejus auiem
,
obitum Conslanlius filius, decimo post anno quam ,
. , \
jacta fuerant fundamenta, absolveral; reipsa vero,
ut consubstantialis fidem everterct ac profligaret. \ (84) .
In boc concilio ex diversis civilalibus convcnerunt
episcopi numero nonaginla. Maximus tamen Hiero- .
solymorum episcopus, qui Macario successeral, non | j , ,
, interfuil: id scilicet animo reputaos, dcccptum se
\, ".
prius fuisse, et per fraudem inductuni ut deposi , ' tioni Alhanasii subscriberel. Sed neque Julius inlcrfuit Romana? urbis episcopus; nec quemquam eo
* niisit qui locum suum implcret: 85
laroen cc *
clesiastica regula vetei, ue absque consensu Ro- (85),
mani ponLificis quidquam in Ecclesia decernatur.
, .
c
VALESII AMOTATIONES.
(84) . Delenda videtur particula \, lotusque locus uno lenore ila legendus,
\,
. Id est: Reputans circumventum $e fuisse ut Athanasii depoutioni subscribe- C
ret. Maxiinus enim Uicrosolymorum episcopus, in
concilio Tyri, una cum Paulo et relitjuis depositioni Alhanasii subscripserat. Cujus facti cum ipsum
pc&iiileret, Antiochcno concilio interesse postea
recusaril, ut scribit Sozomenus in libro terlio,
cap. 6, sub finem. A t Musculus et Christophorsomis in boc Socratis loco nihil vidcrunt.^
(85)
. Kegulac ecclcsiasticae in dtiplici sunl differentia. Aliae enim uni duntaxat Ecclesiae aul provinciae
condilse sunt. Aliac ad universalem Etelesiam speclant. Prioris generis regulae, cujusmodi sunt Canones poenitcntiales Dionysii Aicxandrini, Pelri,
Basilii et aliorum, absque consensu cpiscopi Roraani promulgari possuni ab episcopo cujusque regionis, preserlim si is cpiscopus afteri patnarchoc
subjectus sit. Poslerioris vero gencris rcgulae n u l laai vim habent, nisi conscnsus acccsserit episcopi
VARIORUM.
i " . Occasio- D Constantis 5. (Ant. PAGI.
nem bujus synodi desumendam ex dedicatione tem
*
pli Antiochcni (Aurei Dominici ob excellentiam
',
dicti) ostendit Athanasius in Hbro De synodis,
. Eadem fcre habcntur infra,
qtiando a i t : Antiochia* novam synodum per causam
cap. 17. Hunc locum Golboiredus i u exponit: iViEncceniorum coegcrunt. Idem babct Sozom. l i b . v.
hil pro rato habendum, priutouam super lentcnllaec synodus, ut Arianorum conciliabulum, tam
tia episcopi Romani eiplorala fuerit. Plane ut dicia vetcribus quatn a recentibus impugnata. P r i tur 16 Cod. Theodos., l i t . % 1. 45. provinciis
mus omuiuin ejus auctoritatem defendit Schelstra- Illyrici nihil absque scientia \% Constantinopotius, ostendilque quadruplici titulo synodam An- litani sunodali jndtcto esse reservandum; additur
tiochenam impctilam fuisse: 1 quod Arianorum nutem, honorem isvum urbis ConsUniinopolitana
conciliabulura fueril; 2 quod Athahasium dcpo- episcopo deferri, quia Romie veleris pnerogaliva
euerit; * quod fidem perverteril; 4 quod disci- la?latur. Aliam bojus loci expositionem proferl P. de
plinam ecciesiasUcam impugnarit. Sed h;ec quatuor Marca, l i b . De concord., cap. 12, scilicel: Ep/non coiiveiiire primordiis Antiochenae synodi a no- icopum Romanum habere prarogativam $ul[r*qii ei
naginta Patribus celebrat, sed flni, aut novissi- tit unaquaque definienda preire CBteris ;
mis Aniiocheni conciliabuli a quadrannta circiter plane ut meiropolitani sententia necessaria erat ai
Eusebianis celebrati actis, certum. Inchoata est tynodi provinaalis decreta itabilienda. Verum nesynodus ann. Chr. 341, Julii Papx 5, Constantii et soire me fateor qucm canonem ecclesiaslicuro i n k
WI
198
86 CAP. I X .
De Eusebio Emueno.
Hujusraodi tum concinnatis caluraniis, Alexandrina? Ecclesiae episcopum dcsigiiant, primoquidcm
Euscbium cognomento Einisenura. Quisnam porro
isle fuerit, docet Georgius Laodiceae episcopus, qui
concilio buic etiam interfuit. Nam in libro quem
de ejus vila conscripsit, ait illum ex viris nobilissimis Edcssae in Mesopolamia generis sui originem
duxisse, el a puero sacris Lilteris instilutam, Gra>
cas postea disciplinas a quodam magistro qui tunc
lemporis Edessae degebat, percepisse : tandera vcro
sacrorum Voluminum expositionem cx Patropbilo
baasisse atque Eusebio: quonira bic CaDsaricnsem,
ille Scythopolitanain regebal Ecclesiam. Post hscc
cuin Anliocbiam venisset, contigit ut Eustatbius &
Cyro Beroeensi accusatus tanquam Sabclliani dogmatis asserlor, deponeretur. Quare Euscbius cum
Eupbronio, qui Eostathio successerat, deinceps v i -
VALESII ANNOTATIONES.
(86) *Ev
. Idem anlca concilio Tyri interfuerat, et cum AriaAtbanasitia i n libro De synodis, bujus concilii tem- nis adversus Atbanasium connpiravcrat, ut dopos bis DOUS designal: " 1 cet Epistola episcoporum iEgypli ad Dionysium
, comitcm, quam refert Atbanasius in Dcfensione
\ , ', - secunda adversus Arianos. Eidem Flacciilo Eusc . Fuere autem, qni
bius Caesariensis librossuos contra Marcelltim nun*
toKporc Enc&niornm cenvenerant, eviuopi numero
cupavii. Pro Flaccillo tamen fere ubiquc Placitus
nsnagtnta, consulibus Marccllino et Probino
indiscribilur. Nisi quod in sequenli cap. codcx Allatii
ctiane decima quarla, prmente ibidem impiissimo
scriplum babct, .
Cottstaniio.
(89) . Uas Eu(87) "Br
. ctc. Marcellino et 0 sebianorum cahimnias egregie rcfulant episcopi
Probino coss., die undecimo Kalcndas Junias, comiEgypli in Epislola synodica, quam refcrl AlbanaVeUis est annus quartus ab obitu Conslantini. Post
sius m n Dcfensioue advcrsus Ariaoos.
u n c igitur diem collecta est synodus Anliocbena,
(90) .
Ilunc Socraus
i renun e&tquod ait Socratcs, eara collectam fuisse locuro cxplical Sozomenus in libro m , cap. 6, de
aaoo qoinlo ab obilu Consianiini.
Eusebio EmiseDO ita scribens,
0 , etc.
(88) .
Reclius scribitur boc nomen in
vertMffle Epiphanii Scbolastici. Prwsidebat tunc Pueri igitur Edcsscnoruai sacne Scripturse Hbros
ttdtum Antiochenw Flaecilhit succetsor Euphronii. memoriter ediscebant cx niorc instilutoque majoV a f i i e r dicitur in Epistola Julii papae ad episcopos, rum. Sanc Edessenos ardentissimos fuisse cultoces
CbristiaiUE religiouis leslantur scriptores eccleAnliochiae in bac synodo congregali fuerant.
siastici.
atiin habel InscripUo: , , ctc.
YARIORUM.
kBifaA SocratM, qoi tantam praerogativam episcopo
coKcesserii; quanquamP. de Marca tex-
199
SOCRATIS
tOO
. V.
ol ,
'
*
,
.
Tunc vero cum Eusebius, cui Alexandrinus epi tcopatus ab episcopis Antiochiae coogregatis delatus , \ ,
fuerat, Alexandriam ire detrectaret, Gregoriom C *
. \ ,
Alexandriae 87 episcopum dcsignarunt. His ita
gestis inlerpolavernBt fidem: nihil qaidem repre- , (91),
hendentes eoruai qua3 apud Nicseam decreta fue- , \ (92)
rant, revera tamen id agentes, ut consubslaolialis ,
fides eubverteretur: dum exemplura aliis prsebent , \
erebrae assidue cogendi synodos, et formulam fl- , (93)
. ,
dei aliam subinde alque aliam promulgandi, ut
paulatim in Arianam opinionem omues abduce- ,
,
renlur. Porro qua ratione baec ab illis gesla sint,
. ,
in ipso narrationis progreseu docebiraus. Epislola
;
varo de flde ab illis edila sic habet: Nos nec Arii
.
sectalores unquam iuimus. Quo eiiim modo, cum
\
episcopi siinus, presbyleram scctaremur ? Nec aliam
uliam fidem quam quae ab initio edita est, amplexi , (94)
VALESU ANNOTATIONES.
(91)
. DveroVita? Panli ConsUntinopoliUni hunc locum
In codice Leonie Allatii legilur paulo aliter inlerpolavit.
, quod ferri potest. Vulgatam
(93) " .
In Allatii codice deeel
tamen scripturam tuctur Epiphanius, ei auctor . Totusque locus ita legifur,
\itx Pauli Gonstantinopolitani, qui pleraque ex . Quam lectionem
Socrate descripsit.
sccotus esl Epiphanius Scbolasticns, ut videre est
(92) , , etc. Horum loco in yersiooe quam sopra retulimus.
codex Allatii baec habet:
(94) .
H & C quomo, . Atque do intelligenda sint monui in libro n Observai u legerat Epipbanius Scholasticus, ut ex intertionum ecclesiasticarom. Non enim illum ba?reeiar>
pretatione ejus apparet. Sic enim vertit: Nihil auicbara Arium in synodo Hierosolyniilaiia soeceptum
dem culpantci Nicani concilii : $ed princitntim es^e putandum est, sed ejus dunUxat assedas.
prcebentet, ut frequentibut conciln*, alia tubinde Arios enim ipse diu antea t vivis abierat. Qaod
mutanles et rectlantes, tfficerent ut tUfinitio fidei pou- ai quis baac verba .epieooporam Antiocbeni concilii
luiim in Arianam vetaniam relaberetur. Auctgr
deipsoArioaccipieada esse conteoderit, tom egta
HISTORIA ECCLESIASHCA. L I B . I I .
20
'
.
\ ,
, \
,
, * -
Alia /irfei .
Credlmus juxta evaiigelicam et apostolicam traditionem, i n unum Deum Patrem omnipotentem,
omnium rerum opificem et fabricalorem; e i i n
iinum Dominum 88 Jesum Christum, Filium ejus
tmigenitum Deum, per quem omnia facta sunt: ge , C nilum ex Palre ante omnia saecula, Deam ex Deo,
, , ,
lolum ex toto, solum ex solo, perfectum x per , , feclo, regem ex rege, Dominumex Domtao, Verbum
, , , , , vivum, sapienliam, vitam, lucem veram, viain ve , , , rilatis, resurrectionem, paslorem, jamiam; nec
\ ,
mutationi obnoxiam nec conversioni: paleniae d i \ vinitatis, sabslantise, potestatis, consilii ei gloriic
*
expressam undeqoaque imaginem: primogenilum
* ,
omnis creaturae : qui erat in principio apud Deum,
, * \
Deus Verbum, sicut dicitur in Bvangelio " : t
, * . \
Deus erat Verbum, per quem omnia facta sunt, et
* '
in quo omnia subsistnnt; qui novissimis tempo , \
ribag descendit e coelo, et natus est ex Virgine se \ ,
condum Scriptoras: et bomo factus, medialor Dci
6 \ , et bominum, et aposlolus fidei noslras, et princeps
, \ , , K a r a - D v i t , qaemadmodam ipse dicit: Descendi de ccclo
m
loaa. i , 4.
VALESII ANNOTATIONES.
HietxMoljBiiianam synodum intelligi dicam,
sed aUam velustiorem quae Arium in coinmunio*tm o s c e p e r i l : jam enioi ame synodum Hiero-
solymitanam id fecerunt Eusebiani, tesie Atha;..sio in libro De synodis, baud procul ab initio.
VARIORUM.
1
PATROL. G R . .
25
SOCRATIS
20*
>
Hujusmodi
sunt fidei expositioncs
ab :episcopis
qui
Antiochiae convenerant,
promulgatae
quibusetiam
Cregorius licet Alexandriam nondum ingressus essct, tamen vt episcopus Alexandria, subscripsit.
E l synodus quidcm illic lunc lemporis congregata,
his rebus gcslis, et quibusdam praeterea regulis
constitulis, disccssit. Eodem vero lempore conligit
ut rcsp. etiam turbarelur. Nam Francorum gens in
Gallias irruptione facla, Romanorum agros vasla*
vit. In Orienlis vero partibus per idem lempus gravissimi lcrrae motus fuere; ac praecipue Anliocbia?,
quae anno integro conlinuis tcrrae motibus concossa
est.
Joan. , 38.
1 1
- -
\ ,
\
(97),
\
\ .
!
\
, . KaV
, .
. , >
'. , >
(98) \ .
VALESn ANNOTATIONES.
(94 ) . Post haic D Sed nostra lectio magisplacet, quippe mia? propitig
, apud
~ . * A Albanasium
* ' - " - in
" libro De osynodis,
. m ^ A i c
..;
verba
ubi accedal ad sensum Arianorura, qui Fitium Dei fabaec formula fidei referlur, addunlur ista, \ ctum esse dicebant.
\ , quae certe omitli non
(96) . Codex Leonis
debuerant. Sane Hilarius in libro De synodis, ubi Allalii scriplum babet . Atbanasius vero in
banc formulam Laline inlerprelatur, eadem habet lib. De synodis habet * , quod
verba.
noii intelligo.
(95) vldv . Hunc locura
(97) . In codice Allalii ct
correxi ex codice Florenlino, in quo scriplum est :
apud Athanasium legitur \ . Ita quoque
. Subaudiendum aulem
legit Hilarius. Vertit enim vere et cum timore.
est verbum , quod pracessit. In libro
(98) .
Iino Anliochia
Atbanasii De synodis legitur : .
epeciali quodam privilegio immunis fuit ab boc
4
VARIORUM.
* Ot . Franci Constante perdomiti, et horribili conciderunt. Hieronymus in Cbronico, mi
cum ei$ facta. Mulloe Orientis urbes lerrie motu annos 544, 3i5.
203
206
MSIOKIA EIXXESIASTICA. LIB. .
. '.
i
CAP. .
Quomodo cum Gregorius militari manu itipatus
<
Alexandriam venisset, Athanatius fugerit.
,
"
-
*
'
.
, \
(9*)), \
. <. , \
. "
, ,
. ( \ ) ' ,
. * ,
. ,
) * . \ g
, .
,
.
, * "
. , . \
. ,
. \
. ,
(2) ' -
Post ha?c Syrianus dux cum quinque millibQS m i litum armatorum, Gregoriura deduxit Alexandriam.
Quotquot aulem Ariano dogmaii illic favebant,
militibus seee adjanxere. Porro qua ratione Albanasius, cum ecclesia expelleretur, manus eorum
qui comprehendere ipsum volebant, effugerit, d i cendum arbilror. Jam dies vergfcbat in vesperam,
et populus in ecclesia pernoctabat, eo quod collecta
exspeclaretur. Venit repente dux, et iustructa militum acie ecclesiam obsidct. Quae cura vidisset
Athanasius, operam dedit ne populus ipsius causa
damnom ullum paterelur. Mandat igilur diacono ut
orationem populo indiceret, statiroque precepit u l
psalmusrecitaretur. Cum autem in recitalione psalmi
suavis concentus torius multitadinis exstitisset,
per unam ex ecclcsiae januis omnes cgressi sunt.
Quod cum fleret, milites quidem quieli stelere;
Atbanasius vero in media psallentium turba evasit
incolumis. Atque ita imraincnte periculo Hbcralus,
Romaro se contulit. Ac tum quidem Gregorius
Alexandrinam ecclesiam occupavit. Popuhis autcra
Alexandrinos, id quod geslum fuerat permoleste
ferens, ecclesiam illam quae Dionysii dicilur, incendio consompsit. Sed dc his hactenus. Eusebius vere
VALESII ANNOTATIONES.
lerrte motu. Sic enim scribitur in optirois illis C irruptionem noctu factara esse, non autem vespcr*
Faslis consolaribus quos sub Idatii noraine publi- tino tempore, o l ait Socrates
cavil Sirmondus : Murcellino ei Probino coss. His
(2)
.
Hic quoque
comuHbuM pugna (acia e$t cum genie Francorum ballucinalur Socrates noster. Neque enim post A n CffttJosfi Augutio in Gatliis. Eo ipso anno terra
tiocbense concilium, sed diu antea Eusebius Nicomotus fuit ad Orientent per totum annum prueter A n - mediensis legalos misit ad Julium papam, ut eum
tiochiam. Suspicari quie possit Socratem nosirom adversus Alhanasium incitaret. Sed cum missi ab
bos Fastos legbse, nec eatis inlellexisse quid sibi Atbanasio presbyteri legatos Eusebii corara Julio
vcUent posircma verba.
apa in omnibus convicissent, tandem legati Euse(99) . Hoc loco errat
ii totius negotii jadicium Julio dctulerunt. Juiius
Socraies, qui ea quae facta sunt in itaque juxla petitionem legalorum, liiteras scripsit,
Georgii, confundit cum iUis quae acta sunt in adtum ad Alhanasium, tura ad Eusebium et reliquc
Tenla Grcgorii. Gcorgium quidera Alexandriam
Athanasii adversarios, quibus eos Roroam ad ecclededuxit Syrianus, ut tcslalur Athanasius in epi- siasticum judicium evocabat. Verum haec ante con. stota ad solitarios, et in Apologetico ad nnperalo- cilium Anliochenum gesla sunt, ut docet Alhana" retn Constantium pag. 690, et in Apologelico de sius in Apolosetico secondo adversus Arianos,
fdga soa, cum Syrianus dux ipsum persequerelor. pag. 739 et 741, et JuJius papa in epislola ad epiVerum haec dia poslea contigerimt, anno scilicet scopos qui in Antiochensi concilio fueraut con^reC b r a t i 356. Gregorius vero de quo hic loquitur So- gati. Quam epistolam ibidem refert Atbanasius.
cratee, deductus eet Alexandriam a Balacio duce, D Caeterura Socratis narratio his etiam argumentis
et Philagrio prxfecto/Egypli, utscribit idem Albarefelli potest: Si post Antiocbense concihum haec
nasius iu epirtola ad solitarios pag. 815 et 816.
gesta essent, non solus Eusebius, sed universa
Sed eorura adventum preveniens Atbanasius,
syuodus legationem el Iitteras roisisset ad Juliun.
+xandria discessit, et Romam profectus est, quo
papam. Deinde ridiculum prorsus fuisset atque inJ a l i i Papse litleris fuerat evocatus.
verecundum, post rem iu concilio judicatam et ex(1) . Desumpsit baec Socrates ex secutioni mandatam, pulso jam Athanasio, el GreAthaiiasii Apologia de fuga sua, pag. 716, circa fi~ gorio in ejus locura subsliluto, scriberc ad Juliuni
raem. Albanasii verba sunt baec : ut judex lpse esse vellet, causamque ad judiciuin
. \ suum traberet, perinde ac si res in integro adhuc
, elc. Sed ct in Apologetico ad imperato- esset Errorem Socratis secutus esl Sozomenus in
raa GonsUnliaro, maaifeste indicat banc Syriani lib. u i , cap. 7.
VAWORUM.
.
Consonant ea
venjssemns, Julius ctntinuo ad Eusebianos titteras
ttfehabel Atbanasios in Apologia I I . Qnin et Euwscripsiti missis eo duobus ex suis presbyteris, E/pt ad JuUum litteras muert, et tit no$ terrerent,
dio et Phxloxeno. Illi vero, ubi nostram RomiB prw jusserunl convocari i f , ipti Julio, si vellet, scntiom audivissent, plurimum conturbati $unt, quod
ertitrnm causa detulerunt. Ciim igitur Romam pcrcontra *pem eorum me Romam conttiVmem. IlanC
y
SOCRATIS
208
cuni quacunque voluerat perfecissel, 90 legatio- ,
nem misit ad Julium Romana? urbis episcopum,
, \ .
rogans ut causae Atbanasii judex ipse esse vellel, et
cogititionem negolii ad se traherel.
. I B \
CAP. X I I .
Quomodo pott mortem Eusebii popultis Constantinop. , *
Paulum tit sedem suam resiiluerit, et Ariani Ma
cedonium delegerint.
'
.
Verum Eusebio non licuit ea quae a Julio in
'
causa Atbanasii decreta essent cognoscere. Etenim
\ . -
paulo post haoc synodum dccessit e vita. Qua , . \
propter populas Gonstanlinop. Paulum denuo in
,
ecdesiam introduxit. Ariani vero eodem lempore in
. \ ecclesia quae ad Paulum dicitur, Macedonium ordi, \ (3)
narunt episcopum. Atque id factum esl ab iis qui
XI .
antea quidem Eusebio cuncta turbanti operam na- JJ ,
vabant: tunc teraporis vero aucloritalem omnem * \ ,
quasi successorio jure obiinebant: Theogni scilicet , , ^
Nicaeno, Mari Cbalcedonio, Theodoro Heracleae i n ,
Tbracia qriscopo, Ursacio Singiduni insuperiore , .
Moesia, Valente Mureae i n superiore Pannonia. Sed \ ,
Ursacius et Valens postmodum poenitentia ducti, , .
Jftellum satisfactionis Juliaobtulerunt episcopo; el * , .
doclrinse consubstantialis subscribentes, i n com- ,
munionem recepli sont. Tunc vero pro Ariana per-
tidia acriter decertantes, gravissimos bellorum mo- , (4)
tus adversus ecdeeias excitavenwt. Ex quibusbel- .
lis unum fuit illud quod a Macedonio factum est ,
ConsUntinopoli. Ex boc enim inlestino Gbrittiano- ,
rum bello, crebrae in civiute ortae sont sediliooee C ,
muttique earum violentia oppressi periere.
o l
. 1 \
9 1 GAP. X I I I .
De Bermogenis magUtri militum , quoixcdo
,
Paulus ob eatn causam iterum pulsu* $it Ec
.
cletia.
ffiec cumaudisset imp. Conslantius, qui tum A n , .
tiochiae morabatur, mandavit Hermogeni magislro
\
roilitum, quem in Tbracis partes miaerat, ut per
, ,
Constantinopolim transiens, obiter Paulum Eccleeia
* " exturbaret.UleGondtantinepoHm ingressus, totam
civitatem comraovit, dum episcopum per vim eji- , , . 5>
cere conalur. Stalim enimpopoli seditio subsecuU
, \ est; cunctique parati erant episcopum defendere.
. Cum autem instaret Hennogenes ut mililari roanu
Paulura expelleret, exacerbata populi multUudo, ut D ,
in lalibue fiferl solet, violento impetu in illum r u i l :
, , domoque ejus incensa, pedibos illum trabentes i n - * \
leremerunt. Gesla sunt baec duobus Augustis con- (5),VALESII ANNOTATIONES.
(3)
.
Hujus ecclesiae mentio flt in v^teri descriptione
urbis Gonstanlinopolitanae, ubi ecclcsia Pauh dicitur, el in septima regione collocalur.
VARIORUM.
tendunt Guil. Gave et Ant. Pagi : quorum postcrior
Eosebianorum legationem anno 339 verosimiliter
consignat Baronius : proinde missa fuit anle syn- affirmat cum, licet Arianorum paries semper fovcrit, nihilominus pacera cum Julio Romana? urbis
odum Antiochenain, quas initio anui 341 celebrata
episcopo, et conitouiiioncni cuin Ecclesia caUiolica,
est. Vide Ant. Pagi ad ann. 339, n. 4, 5, 6.
ad obiluui usque retiuuisse.
. Obiii Eusebius anno 342. ut os-
210
. '.
Ori ol "
,
.
C\P. XIV.
Quomodo Ariani, antoto Gregorio,Georgium
$ub$titueruni.
(8) ,
eju$ loco
VALESU ANNOTATIONES.
,
ttaBiinopolitaus plebis fuse descripaerat Ammiaous MareeHinttS in libris Historiarum qui vetusta- , tis iDCoria perierirot. Obiter tamen ejus meminit , etc. Id cst : Nostra auiem cctate,
ta libro xnr, bis verbis : Herculianus advenit pro- nec onerari& naves ex AZgypto, nec frumenti copta
uetor domesticus, Hermogenit ex magistro equttum ex unheria A$ia, Syria ac Phctnice ae reliquis profiihu, evud Constantinopolim, ut tupra retutimus, vincm tnbuti nomine illata, explere vaiet ac satiare
temulentam popuU muUUudinem, quam Constantintu
pcpulart quondam turbeta disccrpti, elc. Hanc secateru urbibus vacuefactis, Byzantium
traiuporladitionem inteDigit Libanias i n oralione qua vtl, etc. Pro in Eunapio restilui ,
inscribiluc, eamqne gravissimam fuisse Indir a i com a i t : quod idem valet ac . De hoc canone frumentario nrbis GonstanlinopoHtanse, qui ab inclyte
, etc. Contigit aotem
memorise Conelantino pneslitutos, et a Theodosio
ea res Gonstantio it el Gonstante IU Augg. coss.,
qni fuit annas Gbrigti $42, ut scriptam est in Fa- postea auctus est, vide legem u i n Cod. Theod. de
i t i s I d a l i i : His consuUbus vicH Frana Cotutante miraento orbis ConstaniinopoliUna?.
Aua. $eu paeati. Tractus Hermoaene$.
(7) . Hic locue ex codice
(Q) " . Ambl- Allalii ita.reslitoendus est, ( *
gtrain esl an de frumenti modiis, an vero de pa- , " , etc. Alque i u
nibus hsec Socralis verba intelligenda sint. Auclor legitur etiam i n Vita Pauli Constantinopolilani.
(8) kx '
qaidem Vitse Paali Constantinop., qiwe habetur in
fttbliolbeca Pbotii, buoc lecum de panibus acceptt. pior. Hic quoque fallilor Socrates. Nam Gr^goriae,
qvi in Antiochena synodo creatns fuit episcopus
Sic enim a i t : Hv ,
. Ego tamen modios inlelligere Alexandriae, eum episcopatum per sex annos tenuit,
usqne ad concilium Sardicense, in quo deposilus
n a l i m cum Epipbanio Scbolaslico. Vox enim illa
, modios tnlici potins designat qoam panes. est, et ab Ecclesiae communione praecisos, ut docet
epistola eynodica ejusdem concilii. Gomque septem
Betnde ocloginta panom millia quomodo sufficere
poiuistent ei civiuni multiludini quae degebat Gon- D circiter menses boic judicio supervixieset, fato functus est, teste Atbanasio in epislola ad solitarios.
ssanlmopoli? Quod si quis forte miratur, tanlam
Ilunc Socratis ac Sozomeni errorem correxit TheofroiDenli copiam quotidie erogari solitam, audiat
Eunapiom in Sopatri Yita ila loqucnlem : doritus in Hb. n Hisloria? ecclesiaslicae, eorum U men nominibus parcens. Georgius vero diu pos'
' , '
, , \ Gregorium factas est ab Arianis episcopus Alcxau
, \ drise, anno Chrisii 356.
, c
VARIORUM.
*. Eoro misere iruncatum in mare
raecipiUnint. Libanius, in Basilico pag. 126 ait
.
tGonsUnliuni,
* . . audilo
.
,..;
rmpcraloiem
bujos cA^iiiinnift
scdilionis
amnlio, incredibili cclcritalc \rr p.v?3 et imbpcs
socr ATIS
21 i
Si*
Qtiom9'iaA\kanasius et Paulus Romam profecti, ite\ -rvih proprias tedes recuperarunt^ Julii Romani
* * episcopi litteris muniti.
Porro Atbanasius post diuturnoe labores, segre
tandem in Italiam pervenit. Iiiterea i n Occidentie
parlibus Conslans, Gonslantini filiorum natu miniraus, solus imperiura administrabat, fralre ipsius
Gonstanlino, ut supra commemoravimus, a mtlitibus inLerfecto. Eodem tempore Paulus quoque Conatantinopolis episcopus, Asclepas Gazae, Marcellus
Ancyrae, quae urbs est minoris Galatiae, Lucius deniquo Adrianopolis, aJius aliam ob caueam accusati et ecclcsiis suis pulsi, i n urbem regiam adventant. Ubi cum Julio Roinanae urbis cpiscopo causam suam exposuissent, ille, quae est Romanae Ecelesise pnerogaliva, liberioribus lilleris eos conimunitos io Orientem remisit, singulis sedem guam re-*
tituens, simulque perstringens illos qui supradictos
episcopos lemere deposuissent. Itaque illi Roma
digressi, et Julii episcopi litteris freli, suas quisque
ecclesias occuparunl, 9 3 et epistolas ad eos quibus scripls fuerant misenint. Verum b i , acceptis
Julii litteris, reprebensionem conturaeliae loco
duxere. Et convocata Antiocbiae synodo in unum
. \
,
.
\
.
,
, \
. ' \ (11)
, ,
, \
, , \ ,
' .
' * ,
' , ^ , \ \
,
(12), \
. '
, \ 0^&, ,
\ . *, 1
VALESH
(9) . Hic locus prava
verborum transposilione corruptus est. Q u res i n terprelibus occasionem erroris prabuiL Atqui facile erat verba suo ordini restituere in bunc moAum,
, etc. Duas causas affert
Socrates cur Ariani Gregorium episcopatu privaverint. Prima est qiiia Gregorius cunctis invisus
erat ob incendium ecclesia? Dionysii, de quo Socrales supra, et Alhanasius in episiola ad solitarios. Altera est quod opinionem ipsorum non satis
fecriter defendere videbalur. ldem conQrmat Sozotienus in libra 111, cap. 7.
(10) . Hoc loco deerat vox ,
quam supplevi ex codice Leonis Allatii.
(11) * . Poet Hermogeuis magistri militum caedem, Gonstantius Pauium
catenis ferreis vinctura ad oppidum Mesopolamke
Singara relegavit, atque inde poslea Emesam transtulit, ut ex Atbanasio notavi in libro secundo Obsenrationum ecclesiaslicaruoi. Proinde faUum est
quod bic ait Socrales, Paulam codem tempore quo
VARIORW.
. Eusebiani, post
pulsum Athanasium, caeteros adorti infestos sibi
antislites , alium post alium, sedibus deturbant:
quibus unum fuit perfugium Julius Romanus.
01 . Julios ad Eusebianos scripserat, ut anle slalara certam diem Romae se conrerrent, u l synodo illic celebranda3 inleresseot,
^lioquin roale suspicandi ansam daluros. Quam
vcro diem Julius dicebat, pulamus versus finem
1
anni 341 incidisse. Legati vero Julii vel Maio vcrtente, vel ineunle Junio profecli suoi, Ul ex ordine gestarum rerum licel opinari. Atqui Euscbiani eos ultra praefinitum a Juho lempus dctinuerunt,
nec nisi mense Januario subsequenlis aoni diiniscrunt, datis ad Julium litleris quorelarum plenissimis, oralorioque more conscriplis. Vide clariss.
tuonachos Benedictinos in Vita Alh(inam p. 35, 3'.
y
*13
211
. i q * .
*
,
,
.
*U
, .
94 CAP. .
Quomodo imperator per PhUipptitn prmfeclum prcctorio, Paulum qutdem ejici et in exsilium milli
jussit; Macedonium vero et in $ede episcopali conPorro imperator Constantius Anliochiae degcns,
cum ei nunliatum essel Paulum sedem siiam denuo
occupasse, eam rem permoleste Hilil. Philippo i g i -
VALESfl ANNOTATIONES.
(13) Kal
.
D
Posl synodum Romanam in qua Athanasius innoceos
pronuntiatus est, cum Julius papa per Gabianum
coniitem epislolaro misisset ad Orieniules, qui Antiocbiae in Encaeniis synodum celebraverant, Orienr
ta!es ut huie epistol responderent, ilerum eongregati SUDI Antiocbiae anno C h m t i 343, et clegautein epUlolam ac nu>rdacem Julio papae rescripsernul, cojus eensum refert Sozomenus in libro 111,
cap. 8.
(14)
. Falsum est quod dicil Socratcs, Alhanasium
koe teropore Alexandriam rediisse. Neque enim
Alexandriam reversus esl Atbanasius, nisi post
^irdicensc concilium, id est, post annum Clirl-
(15) " .
Scripscrat procul
duoio Socrates *
, u l legil Christopborsonus ac
Savilius.
6) .
Lon^e pREferenda
i videtur ea lectio, quam repen in codice A l l a t i i :
. Id esl, Aut qucccunnue hmresiarchet ipsiut Macedomus in omnibus
EcclesHs perpetravit, elc.
(17) .
Hujus
loci resiitulio debetur codici Allatiano, qui ila scriptuni habet, . I d
esl, laudn potius qmm probra ac vituperia ctcx-
SOCRATIS
21!
212
Porro Atbanasius post diuturnes labores, a3gre
" \
tandem in Italiam pervenit. Interea in Occidentie
.
parlibus Gonsians, Constantini filiorum natu mini
mus, solus imperiura adminbtrabat, fralre ipsius
,
Constanlino, ut supra commemoravimus, a mtliti- , \
bus inlerfeclo. Eodem tempore Paulus quoque Con- ^ . ' \ (11)
glantinopolis episcopus, Asclepas Gaz, Marcellus , ,
Ancyra, quae urbs est minoris Galatiae, Lucius de- \ , \
nique Adrianopolis, aiius aliam ob causam accu- , '
sati et ecclesiis suis pulsi, in urbem regiam ad- , \ ,
ventant. Ubi cum Julio Romanae urbis cpiscopo cau- ' .
sam suam exposuissent, ille, quae est Romanae Ec- ' * ,
lesise pnerogativa, liberioribus litteris eos commu- * , nitos io Orientem remisit, singulis sedem suam re- ^ , \
gtituens, simulque perstringcns illosqui supradictos ,
cpiscopos temere deposuissent. Itaque illi Roma (12), \
digressi, ct Julii episcopi litteris freti, suas quisque . '
eccJesias occuparunt, 9 3
epistolas ad eos qui, \ bus scriplae fuerant misernnt. Vemm b i , acceptis [&, .
Julii litteris, reprehensionem conturaeliae loco \ duxere. Et convocaia Antiochiae synodo in unum C . 01 *, . -\\*.
. fcAP. XV.
Quonwdo-AtHanasius et Paulut Romam profecti, itereift provrias $ede$ recuperarunt, Julii Romani
episcopi liUerit muniti.
e t
VALESII ANN0TATI0NES.
(9) . Hic locus prava Athanaeium, Roma?- versatum fuisse. Marcelina
verborum transposilione corruptus est. Quae res in- quidem episcopus Ancyrae una cura Albanasio Roterprelibus occasionem erroris prebuiu Atqui fa- mae versatos esk, ut doeet epislola Julii papa3 ad
cile erat verba suo ordini restituere in hunc mo- Orientales, ct libellue ipse Marcelli oblatus Julio,
dum, | ejus rei fidem facil. De Paulo vero ne verbum qui , etc. Duas causas affert dem uliura dicit Julius in epislola sopra memoSocrates cur Ariani Gregorium episcopatu privarata : non omissurus cerle iilius menlionem, si
verint. Prima esl quia Gregorius cunctis invisus
tum Roma? una cum Athanasio et Marcello aderat ob incendium ecclesi Dionysii, de quo So- fuisspt.
crates supra, et Albanasius in epistola ad solila(12) . Nerios. Allera est quod opinionem ipsorum non satis minera ex eupradictis episcopis Julius papa in
fccriter defendere videbalur. ldem confirmal Sozo- suara sedem reslituit, ne Atbanasium quidem. Etnienus in libro m , cap. 7.
enim in synodo Romana, in qua Athanasii ac Max(10) . Hoc loco deerat vox , celli causa discussa est, Aihanasius lantum iunoquam supplevi ex codice Leonis Allatii.
cens pronuntiatus esl, et in communionem adrais(11) * . Post Hermoge- . sas a Julio el reliquis episcopts. ID accusatores aunis magistri militum caedem, Gonelantius Paulum
tem Alhanasii qui sc judicio sistere recusaverant,
catenis ferreis vinctum ad oppidum Mesopolamke nihil pronuntiatura, sicut ex ipso Atbanasio monui
Singara relegavit, atque inde postea Emesam trans- in libro primo Observationum. Nee anle synodum
tulit, ut ex Albanasio notavi in libro secundo Ob- Sardicensem reslilutus esl tum Alhanasius, tum
serrationum ecclesiaslicarum. Proinde falsum est Marcellue c l Asclepaa et Lucius.
quod bic ait SocraLes, Paulum codem tempore quo
u
VARIORUM.
. Eusebiani, post
pulsum Atbanasium, caeteros adorli infestos sibi
antislites, alium post alium, sedibus deturbanl:
quibus unum fuit perfugium Julius Romanus.
t ol . Julius ad Eusebianos scri^serat, ut anle stalara certam diem Romae se conerrent, ut synodo illic celebrandaB inleressenl,
slioquin roale suspicandt ansam daluros. Quam
Ycro diem Julius dicebat, pulamus vcrsus fineiu
anni 341 incidissc. Le^all vero Julii vel Maio vertente, vcl ineunle Junio profecti sunl, ut ex ordine gestarum rerum licet opinari. Atqui Eusebiani eos ulira praeGnitum a Julio tempus detinuerunt,
nec nisi roeose Januario subsequcutis auiii diiniscrunt, datis ad Julium litteris querclarum plcnissimis, oratorioque roore conscnplis. Vidc elariss.
monacbos Bencdiclinos in Vita Alhananii, p. 55, 3b*.
ii3
211
. i q * .
"flc d
,
,
.
, * .
9 4 C A P . XVI.
Quomodo imperator per PhUipputn pra*fectum prcetorio, Paulum quidem ejici et in exsilium mitti
jussit; Macedonium vero et in sede episcopali constituit.
Porro imperator Constanlius Anliochiae dcgens,
cnm ei nuntiatum esset Paulum sedem suam denuo
occupasse, eam rem permoleste hilit. Philippo i g i -
VALESfl ANNOTATIONES.
(13) Kal . D
Post 6*fnodum Romanam in quaAlnanasius innoceos
proountiatoe est, cura Julius papa per Gabianora
eomitem epistobun misisset ad Orieniwles, qui Antiocbiae in Encaeniis synodum celebraverant, Orienr
Ulcs n t huic epietofae reeponderent, iterum eongregait sttnt Anbochbe anno Christi 343, et cleganteui epislolam ac mordacem Julio papa? rescripseniai, cojus sensum refert Sozomenus in libro m ,
eap. 8.
(14) "
ccc. Falsum e&l quod dicil Socratcs, Albanasium
W tempore Alexandriam rediisse. Neque enim
Alexandriam rever&us est Atbanasius nisi post
Sirdicensc concilium, id est* posl annum C.hritu 348.
(15) * .
Scripscrat procul
dubio Socrates 6Y
, u l legit Christophorsonus ac
Savilius.
(16) . Lon^e praferenda
mini videlur ea lectio, quam reperi in codice A l l a t i i : "
. Id est, Aut quacunque hmrmarches ipsius Macedonms in omnibus
Ecclesiis perpetravii, etc.
(17) . Hujus
loci restitutio debetur codici Allaliano, oui ita scriplHm habel, . I d
est, iaudes potius qmm probra ac vituperia cccx-
215
26
SOCRATCS
,
.
,
.
\ \ .
* \
^(5, ,
\ *
. \
,
VALESII ANNOTATIONES
(18) . Fallitur bic Soorates,
nopolilanus incboandus est.
(19)
iAOeTy. Scribendmn mihi
ct cum illo Sozomenus. Paulus enim a Philippo
videtur * . Idque
praefecto praetorio, non Thessalonicam, sed Cucuomnino poslulat grammaticae ralio.
sum relegatus est, ibique ab Arianis strangulatus,
u i docet Atbanasius i n epistola ad solitarios. Ve(20)
__, ^Mlar _
. .
..
rum baec diu postea conligerunt, mortuo scilicct loco desiderabatur integra linea, quam ex codico
Gonstante Augusto, anno Dbmini 550, aut 551, u l Floreiiiino et Sfortiaoo supplevi. l n codioe aulom
vult Baronias, qui quidem bunc Socratis errorem Leonis Allatii aliquid amplius additum cst, boe
jam antea animadverlit. Porro ex Athanasio facile modo : \
est Socratem refellere. Scribit enim Athanasius , /
Philippum, posteaquam Paulum in exsilium misie , set, el ab Arianis crudeliler occidi feclsdet, non * \
dum transacto anno, praRfeclura bonisque gpolia, etc.
tummisere periisse. Atqui Pbilippos consul fuil
(21) \
. Qnomodo Phianno Christi 548, et sequente anno praefecturara lippus Paulum Tbessalonicam relegare polucrit,
gessit praetorii, ut ex codicis Theodosiani legibus non video. Ha2c enim gesla referl Socrates soperad iilam datis colligere est. Idem poslea legatus ad
slite adhuc Constante, et anteSardicenseconcilium.
Magnentium missus est a Constantio, paulo ante Atqui eo tempore Thessalonica parebal Cunstanli
Mursense proelium, ut scribit Zosinnis in libro se- Augosto. Quomodo igilur Philippus, qui praefectus
cundo; quod factum est anno Christi 351. Pona- prelorio erat Conslanlii, Paulum Thessalonicam
mus igitur Philippora anno sequente, qui fuit Cbritotuil relegare, eique permillere u l in urbibus I I sli 352, interiisse. Tum Paulus ab illo missus fuerit
yrici Jibcre degcret, ab Orienlis autcm parlibus
in exsilium anno Doraini 351, quae Baronii senlenlia
omnino abslinerfit ?
H.Et ab hoc anno Macedonii episcopatus Comtanti*
v
>
117
HISTORIA ECCLESIASTICA. L I B . I I .
218
, '
.
,
, 6
*
, ; .
,
. ,
* . , ,
. '
, ,
(25), .
AP. .
Quomodo Athanasiu, imperatoris minas veritu$
Romam perrexit.
Eodem tempore alia rursus adversus Alhanasium
ab Arianis concinnata est caluronia ex bujusmodi
occasioner Constantinus Augustorum pater, jampridem Alexandrinae Ecclesiae ad alendos pauperes annonam donaverat. Hanc Atbanasiaro pretio vendere
el tn rem suam vertere soiitam esse Ariani finxerunt.
Quibus iroperalor oredens, mortem illi interminatus
est.Verura Athanasius imperatorismmas praeveniens
fugam arripuit, seseque occullavit.At Julios Romanae
orbis episcopus cognitis insidiistpias Atbanasio slruxerant Ariani, simul etiam acceptis Eusebii litteris
jam mortui, Atbanasium ad se voeat, gnarus 9 6
ubinam delitesceret. Afferuntur eodem leropore
etiam lilterae, quas episcopi prius Antiochiae conf
VALESII ANNOTATIONES.
(22) \ . Hanc ma- D lum Conslantii erat rejicienda, quo temporc Eii*sebius Constantinopolitanam sedeni regebat. Hanc
jorem ecclesiam dedieavit Eusebius Constanlinoaidem poslea collapsam, et a Constantio refeclani
poliuniis episcopus, is qui antea Nicomediensem
episcopatora gesserat, si Cedreno credimus. Hic esse tradit idem Gedrenus, et ab Eudoxio dedienuo ad annaro nonum Conslantii ita scribit: catam.
(23) ror .
Hic
omnia confundit Socrates, et bis eadem repetit,
,
uasi iterum facta essent. Alhanasium enim bis
. *
omam confugisse dicit. Idem etiam aeseril Ba , ronius in Annalibu$, Petavius in Rationario tempo, ,
, , * E l ~ rum, et Blondellus in libro De primatu. Sed nos
bunc eirorero abunde refulavimus in libro primo
siw euUtiam Dei qua Magna diatur, ConstanCM 4Uointam, ticut Cotutantinut testamento manda- Observationum ecclesiaslicanim, quem bis anno*tr*i,<udicavit; et reliauicusanctt martyri$ Pamphili, talionibus STjbjectuin studiosus lector invcniel.
etvbc*t%m ejusTkeoduluPorphyrn ac Pauii,AHtio- Pari quoque errore Socrates Paulum Constantinockim JUtas in ea repotuit. Sed Cedrenuserratin lem- polilanum episcopom Rouiam iterum venissc diciL
pomnolaUone. Haec eniro dedicalio si ab Eusebio Porro Juliuspapa Eusebii Nicomedieosis litiera
oiouiiediense facia est, in annum tcrtium aut quar- accepit ante concilium Antiocbense quod in Encai-
219
SOCRATIS
*2(V
VARIORUM.
FalUtur, mea opinione, Yalesius. Jalius enim
ad finem istius epislolae, cum Orientalibus episcopis exposlulans quod Alhanasiam aliosqae epigcopos sedibus sots ejecissent absaae nolilia ipsius,
f l reliquorura Ecclesi^ occidenlalts episcoporum,
subjangil: *H ,
, \
; ignari ettis, hanc et$c consuetudinem, ui
primum nobis scribatur, ut hxnc quod justum est d>finiripouet?
Apud Albanas. Apol. u, pag. 586
cdil. Commelin. Dixcrat quidem prius: "
^ ,
* Oportuit seamdum
canonem tcribere omnibus nobis, ut ila ab omnibus
quodjustum etsct, decerneretur. Videlur jam Socrates hanc rcgularo postremo dcscriplam, quoe asser i t res ad Adem et disciplinam tolius Ecclosue spectantes ad gcncrale concilium referri o p o r t e r c
curo priori confudissc, quae prncropalivani io dc
cernendo Ecclesiae Romana? tribuil. Atque i l l a m
quidem regulam si?c consuoltidincm ccclrsiasticam fui&se, libentcr agnoscinius : istam vero, quad
>rimas partcs cpiscopo Romano vindicat, unde
lauscnl Julius nescirc mc fatcor. W. Lowm.
**t
IIISTOMA ECCLESIASTICA. -
Ltfi. I I .
2*3
,
ab OricnUy aliam fidei (ormulam ediaerunt.
* (27),
At imperator occidenlaHum pariium, cum ca
, perpessi fucrant cognavisscl, coiuloluit: dalisquc ad
' , ^ fratrcm lilteris,poslulavil Ires ad sccpiscopos milli
. \ qui de Pauli atque Alhanasii deposilione ralionem
(28) , \ , \ rcdderenl. Missi sunt igilur Narcissus CHix, Tlico4 , . dorus Thrax, Maris Chalccdonensis, ct Marcus Sy, > 'AOavjjiov rus. Qui cum venissent, congrcdi quidem cuin Aiha */ nasio rccusarunl: fldem vero Anliocbiae promulga , laoi pcncs sc occullantes, aUcram fldci formulam a
, : se couipositam Constanti Augusto obtulcrunl, cujos.
*
haec suiii vcrba
' .
Alia fidei expositio.
, ,
Crcdimus in unum Deum Palrcm omnipolcnlcm,
, condilorcm et opiflcem omnium: ex quo omnis pa \ . lernitas in COBIO el in terris nominalur " . El in uiii , genitum ejus Filium, Dominum uoslrum Jcsuin Clirio>Ov t u m ; qui ex Palre genilas csl anle omnia satttila :
t
* * * Q
,
, \ * , ,
, \ , * *
/ * >,
* ,
* ,
,
VAIUOKUM.
*
4dplcna. Quapropler rc infecla oraiorcs ail suos ro^
. QIICHI Socraies a i l , abnuissc oralorcs D migrarunl. JCI. inoiiaclii Bencdicl. Viia S. Aiha^
rutH Albanasio coll(X|uia misccrc, non ila inlclligas
, pag. 56.}
loaMiuiti AllianasiusinConsianlisaulavcrsarclur :
* '4. . II:cc flclci conrcssio babciiir
rtnamqiiippecsl tum lionue fuissc : scd quoil vcl
apud Alhanasium Dc synodis vol. I I , pag. io7, ct
liomwii cum co congrcssuri sc coiiicrrc iioluoriiil,
apud Niccpb. lib ix, cap. i 0 , quam aiino *!, ur,
H qml Homa cum pcrlraiisircnl, Albanasii conpulamus, de inlcgro conmosucrc, nnssisqueiu
prcunm dcclinarinl. Fidci aulcm roruiulam poslrc- Gallias lcgalis, Conslanli oblulcrc Augnslo. Tam
u w a t i i c conscriplam, abdilis c l silonlio missis varije aulcm variislocis lciiiponbusque edila? suiu
pHoribns, Constanli olTcrunl. Non ignola cral Auab Arianis fidci foTimikc, ut cas liaud imuria *
p t u o uuiaia boiuinuui vafriiics, mciisiiic dulis
byrinllmn voccl Socraics noslcr, cap. 41 bujusiUk
m
223
SOCRATIS
22*
* ,
,
,
* ,
. "
$ , ,
\ . ,
*
,
*
.
, ,
, ,
.
. * .
1.
(29)
, ,
* , , , .
,
VALESU ANNOTATIONES.
(29) kr
. Tres enim annoe elapeos jam esse denotat*. Ilaqee
Idem scribit Albanasius in libro De synodis :
Socrates Albanasii locum accepit, cum a i t :
, . Cum igitur A n *
tiocbena synodus m Encaniis congregata fuerU a n , , , no Chrisli 341, haec secuoda in annum Christi 345
, rectius coiiferetur. Deinde secundam islara syn, , odum, in qua prolixa fldei formula conscripla est,
etc. Id est *. Potthosc quasi utorum eot pwniteret, non dicit Alhanasius colleclam fuisse post trienpott tnennium rurtus concilium partis tuce congre- nium quam Antiocbena synodus in Encaeniis fuerat
ganl. Et Eudoxium, Martyrium, Macedonium Ct- congregata; sed post tnennium quam Nafcissus,
licem, alios quosdam una cum illis mittunt in Theodorus, Maris et Marcus novam fidei formulam,
partes Italias, deferentes fidem multis verbis con- tanquam Anliochiae condilaro, ad Gonstantem A u scriptam, etc. Baronius quidem in Annalibus boc D gustum perlulissent. Id autem ail faclum fuissc
secundum Antiochenum concilium, in quo prolixa
aliquot mensibus post Anliochenam synodum i u
illa ildei formula promulgata esl, colleclum fuisse Encaeniis celebratam. Ex quo manifeste convinciliir
dicit anno Christi 344. Idque ex Athanasio el Soid quod d i x i : concilium itlud, in quo formula illa>
cratc probare sibi visus est. Sed mco quidem j a d i - condita est, anno Chrisli 345 celebracio longe fallitur. Primo enim loculio illa
tum fuisse, non autem 344, ut v u l l Baronius.
, quartum annum significat, non terlium.
YARIORUM.
. Haec fidei
professio exstat apud Alhanasium, libro De synodis, pag. 738, et apud Nicephorum libro ix, cap.
11, mqua quidem haec Arianica sentenlia,
, aliaeque bujusmodi coniulantur; verum
nibil de ct effertur, u l observarunl
doctiss. monacbi Bcncdiclini tn \ i l a Aihanasii,
pag. 40.
Valcsii epocbam amploctitur Pagi, ob soqucn1
125
2*6
, posita esl. Credimus in unum Deum Patrem omni , - polentem, creaiorein omnium et conditoreni; ex
toacpAropa, , quo omnis paiernitas in coelo et i n lerris norama \ * t u r * : et in unigenitum Filium ejus Je&um Chri , stum, Domiuum noslrum, ante omnia saecula geni , tum ex Patre, Deum ex Deo, lumcn ex lumine; per
* * *
quem omnia facta sunt i n coelo et i n terris, visibiAV lia c l invisibilia; qui Verbum est et sapienlia atque
, potentia, 9 9
i "
novissimis
, , , \ dicbus propler nos bomo faclus est, natusque cx
^ . * * sanctissima Yirgine : qui crucifixus est et raorluus
6*, ac sepultus. Tertia aulem die surrexit a mortuis,
, , \ - et ascendit in ccelum, sedetque addexteram Patris,
, , venturus i n fine saeculorum ut judicet vivos ac
,
morlHos, el unicuiqae mercedem operis sui reddat:
* cujus regnum inlerminabile, inflnita permanet
,
saecula. Sedet enim ad dexleram Patris non solum
* in boc saeculo, verum eliam i n futuro. Credimus
, * eliam in Spiritum sanclum, boc est i n Paracletum,
, quem Christus pollicitus apostoiis ,'post ascensum
, \ . in coelum, misit ut doceret illos ac submoneret de
, omnibus : per quem etiam sanctiOcanlur animae
, eorum qui sincere in illum credunt. Illos autem qui
dicuni Filium ex eo quod non erat substilisse, a u l
* * - cx alia subslantia, non autem ex Deo, aut tempus
. aliquando vel saeculum fuisse cum non exsiaret,
, , pro alienis babel sancta ei Catbolica Ecdesia. Eos
,
item qui dicont tres esse deos, aut Christom non
*) esse Deum anto ssecula, neque Chrislum, neque F i , lium Dei illuin esse : aut eumdemesse Patrem, et
, C Filiuro, et Spirilum sanctum : aut Filium esse ingen i t t i m , aut Palrem non arbitrio suo ac voluntate
, *,
, - genuisse Filium, eos, inquam, aDalhemalizat sancta
, , (30) et universalis Ecclesia. Nam neque cilra periculum
, erroris dici potest Filiom ex iis qua non erant ex . titisse, cum nusquam i n divinis Libris id de illo
* prodilom reperiamus; neque ex alia praeler Patrem
. prius exsistente bypoetasi, sed exsolo Deo vere ge , nitum esse didicimus : unum enim ingenilum ac
, * principii expertem esse, Chrisli scilicet Patrem,
. divinus sermo pronunfial. Sed neque eos qui sir.e
sacrse Scripltira auctoritate lemere dicunt, fuit
,
. * aliquando tempus cum non esset, praecogilare
, - oporlet animo aliquod temporis spatium anlecc , * - ^ dens, sed solum Deom qui sine tempore illum gc * nuerit : tempora enim et saecula per illum facta
. ,
suni. Neque ilem existimandum est Filium Pali i
, .
coingenitum, et principii simul cuin eo expertcm esse.
, Quippe coiogeniti et principio simul carentis, nec
7
v i t a
v e r a
Ephes. m , 13.
VALESn ANNOTATIONES.
(30)"7
. Dogma
Wot foit AriaDorum. Infra tamen senteiuiam suam
CMiiDodius explicaBC Orienlales, u i scilicet intelli-
VARIORUM.
,
Yidr
.
^fetVi, % ennuUm et ChrUtum et Filium Dei
ttu. Peretringiml hstc Marcellum, qui Cbristi re-
22S
SOCKATIS
227
Paler nec Filios quisqnam proprie dici polest. Sed ,
, \ Palrem quidem solum priocipii experlem et i n *
comprehensibilera esse cognovimus, qui impervia
,
quadam et jacomprehensibili ralione genaerit. F i , *
liura vero genitum fuisse ante saecula; nec perinde
. , .
ac Patrem, jpsum quoque ingenilura esse; sed prin -S \ ,
cipium babere, Patrem scilicet ex quo sit gcnilus.
Capul enim Chrisii, Deus *. Quamvis aulem Ires con-
, *
fiteamur res, tresque personas, Palris videlicel ac
. ,
Filii et Spiritus sancli, juxta sacras Scripturas, non
, , \
ideo 100 taraen plures facimus deos. Unum enim
,
x se ipso perfectura el ingenitum, principiique
,
experlem el invistbilem Deum novimus, Deum scilicel ac Patrem Unigeniti; qui ipse quidem solus ex .
seipso babet ut sit : reliquis autem omnibus copiose ,
prasial ut sint. Ponro lametsi unom Dtum esse ,
dicamus, Palrem Domini nostri Jesu Cbrisli, qui ,
solus sit ingcnitus, Cfcristam non idcirco negamus ,
,
Deum esse ante saecula : quod quidem fociunt Pauli
. ,
Samosalensis diecipuli, affirmantes illum post inI , *
camationera ex profectu ac promotione qoadam
,
Deum esse factum, cum nalura nudos ac simplex
,
bomo exstilisset. Scimus enim illum, quamvis Patri
, * * ,
ac Deo subjcctus sit, nihilominus tamen genitum
.
ex Deo, Deum natura esse perfeclum ac verum: et
non ex bominc Dcura postea faclum : sed ex Deo hominefla propler nos factum esse, nec UDquam
Deom esse desrvisse.
Exsecramur preierea etanatbematizamuseoa qni
,
illura nudum duntaxat ac simplex Dei Verbiim, nec
tilla subsislentia preditum, falso appellant, qood in
alio suam essenliam habeal; nunc quidem inslar * , (31)
verbi quod prolalUium vulgo dicitur; nunc vero ,
instar verbi quod internum nominalur; ipsum , ,
vero GhrisUim ac Dominum, et Filiam Dei, ac me- , '
diaiorem, aique imaginero Dei non fuisse ante se- (32) ,
cula contendunt : sed ex eo terapore Cbristum ac ,
Filium Dei illum esse coepisse, ex quo carnem 110- .
strara assumpsitexVirgiDe,ante quadriogentos cir- ,
citer anuos. Ab eo enim tempore volunt Chrislum , .
regni sui babuisse prinqipium; el boc regnum post
, ,
r
I Cor. , 3.
VALESII ANNOTATIONES.
(31)
.
annos; perfectum numerum ponens pro impcrScribendum est , et paulo post,
fecto. Docet id epistola Synodica orientalium apud
, u l legilur in codiceLeoois AJIatii,
Serdicam episcoporum, quam refert Hilarius i n
et apud Alhanasium in Hbro De synodis.
Fragmentis. Sic enim aiunt: Exttitit namque tem vocant philosopbi verbum quod ore D poritm nostrit Marceiiiu quidam Galatice, hmrcii.
profertur. Prolativura vocat Hilarius. Eique opcorum omnium extecrabilwr pestis, quique sacrilega
ponilur , verbum intemum, quod
mente, profano perditoqne argutnento velit
verbum mentis vulgo vocant hodierni philosophi. Chmti Domini regnutn perpetuum, mternum et
(32) '
, sine tempore, dtifenntnari, initium regnandi etc. His verbis Orienlales designant haeresim MarDominum dicens ante quadtmqeniot
,
celli Ancyrani, qui Cbristi regnum ab ejus nativi- finemque ei venturum simul cum mundi occasu.
tate coepisse dicebat, ante quadringentos circiier
VARIORUM,
* Tpla .
Ila Alexander
episcopus Alexandrinus ad cognominem suum Constantinopolitanum , Patrem ct Filium
vocat, apud Theodorit. l i b . i , cap. A, et
) , ibid. Subslantia d i vma, cujut nomen est Verbum, Novatianus De T r i -
230
* mundi consumniationem atque judtcium, finemha , biturum. Hujusmodi sunt seciatores Marcelli atque
(53), Photf ni Ancyranorum, qui aelernamCbristi csseotiam
c . ac divinitatera, ejusqueperpeluum et immortale re , - gnum perinde abrogant, ut monarcbiam stabilire
, videanlur. Nos vero intelligimus illum non esee
, * ($4) duntaxat Yerbum Dei prolalum et internum, sed
. Yerbuin vivens ac per se subsistens, utpote Deom
Yerbum, Deique Filium et Christum. Nec persolam
,
praescienliam illuiu cum Patre semper fuisse, ct
, * 101
omnia ssecula cum eo fuisse versaium,
* , inservienlem illi ad crealionem omniura rerum, tam
6. ,
visibilium quam invisibilium; scd subslantiale Pa ' ebtcva
tris Verbum, et Deom ex D?o illum esse profitenmr.
naff Ipse enim estcui dixil Pater*. Faciamus hominem ad
&9 , - imaginem et timilitudinem nostram ; qui antiqiiis
, , palribus personam suam speclandam exhibuit; qoi
, legem dedit; qui locuUis est per prophelas; qui ad
.
extremum bomo faclus, Patrem suum cunctis homi- * nibus manifestavit : qui denique regnat in perpe , tua sa?cula. Neque enim ullam dignitatem reccns
-. . adcptas est Christus; sed eum ab omni aevo perfe*
, * ctum, Palrique per omnia similem fuisse credimus.
Pios eliam qui eumdcm esse dicunl Patrem ae Fi , - lium et Spirilum saoclum, tria bacc noniina de ura
, eaderoque rc ac persona per sumroam impictaterr
, accipientes, merito ab Ecdesia relegamus, eo quod
. Patrem qui ncc comprehendi nec pati potest, pas ' (35), C gioni et comprehcnsioni subjiciunt per incarnatioa n l e
t f
** Geo. i , 26.
VALESH ANNOTATIONES.
locum restitui ex siani, Anthropiani, Valentiniani, Apelletiani, Ovhitw^
tasii libro De synodis, ubi haec formula refer- MnrcionitcPy catercc hwrelkornm pe&tes, etc. Auguslinus in libro De baeresibus, cap. 44, Sabellianof
lor, meo quidem judicio doctissima el clegantisscribit crebrius Patripaseianos vocari. Itaeliameos
gjma. Codex quoque Leonis Allalii plane consentit
cram Albaoasio, niei qnod babel pro vocat Pbilatrius io libro De haercsibus. Corruptuin
esl boc nomen in conimentariis Epistoke primae ad
.
(34) xa$* iavzfir . In codice Timotheum, qui vulgo Iribuuntur Ambrosio. Sic
Fforenlino et Allatiano, necnon apud Athanasium enim ibi scribitur: Quce nunc Marcioniitis, quamvii
pene defecerunt, et Patridanis, ac maxime in Manidetsi conjoncliva parlicula.
(35) Jiaph '. Homm clicch denotalur. Scribo Patripassianis. Idem Augnbrerv-ticorum raentionem facit Cyprianus in epistola stinus Iractatu 36 in Joannem : Sam Sabelliam tunt
ad Jnbaianum, de baptizandis haereiicis. 8i eumdem qnidam hwretiei, qui vocantur et Palripastiani, qui
Patrem, eumdern FtUum. eumdem Spiriium sanctum dicunt ipsum Patrem pastum fuisse. Et iterum in
tmmdtm EccUsiam confitentur nobtscum Patripat* traclatu 37.
) adtzovatv.
BUOG
YARIORUM.
conoilii diebos, vel paulo postea, bseresin soam 1) videtur solam Domini passionem respexisse, quod
ex vocis notatione constat : fundata est auleui irt
dhralgavit, qua asseruit, ad finem mundt Cbristi
trfDam et subsislenliam desiturara esse, ut nec errore de iocarnatione, cum non dubium sit quin
la aetemum regnaret, nec subsisteret. Hoc conslat ille qui bomo faclus esl, passus fuerit. A i l Epipbaex Cyrilii HierosolyioiCani Catecb. 45, ubi banc nius Noetum primum banc haeresin docuisse. A t baercatn dicit, eo quod qui Gyprianus, Noelo antiquior, Patripassianorum
Marcellus aoctor ejus, Ancyra in Galalia episco- meminit, epist. 75; bujus autem magister Terlulpos fuit. Yide etiam Euseb. Contra Marcell. lib. lianus Praxearn ejusdem dogmatis reum facit: Duo
n cap. 4; Theodoret. Bwret. fab., lib. n , cap. 10. negotia diaboli Praxeas Roma procuravil; oropheBaxilii . episl. 52 ad Alhana&iu-u. Et ob banc pro- tiam expulit, hcrresim intulit: Paracietum fugavil,
cul dubio baerestn, Symbolo Nicaeno baec verba i n - et Pairetncrucifixit. (Advers. Prax., cap. 1.) Idem
lerjecia $oat, : De prmscript. advers. Hxreticos, c. 5 : Posl ho$
tamen ab ipso couctiio Nicaeno, sed a pra3senti omnes eliam Praxeas quidam hwresim introduxit,
CoasuntiiiopoHtano tneerta videnlur; aauo el reliqua quam Victorinus corroborare curavit. Hic Deum Pa*e Spirilu sancto addiUmenU, post, - trem omnipotentem Jesum Chriitum e*se dicit, hune
crucifixum passumqne contendit, mortuum, praterea
. PboliQUS vero discipulus iuit Marcelli,
seipsum sibt sedere ad dextram tuam, cum profana et
Shmit episcopus. (Guil. Beveregius, Anaot. in
! coBcilii CousUDliiiop., p. 02. Yide et Pear- sacrilega temcritate proponit. Yide plura apud Pcar*
son. in Symboluai apost.,p. 458.
soo in Synib. apost. pae. 284.)
01 .
Patnpassianorum hsercsis
t
SOCRATIS
31
, *
inter illorum conjunctionem corporali more intelligentes. Credimos enim eos absque ullo medio atque interstitio conjunctos esse, nec a se invicem
posse ullatenus separari: quippe cum Pater quidem
ainasuototum compleclalurFUium: Filiusveroquasi
appensas toli adhaerescal Patri, solusque i n Patris
gremio perpeiuo conquiescat. Credentes igitur sanclissimam et perfeclam uudiqueTrinitatem; et Patrem Deum, ac Filium quoque Deum dicentes, non
tamen duos, sed unum esse confitemur Deum, ob
unum bonorem divinilatis, et absolutissimam unius
regni concordiam : ita ut Pater quidem generaliter
omnibus, et ipsi quoque Filio dominetor : Filius
"
.
**
-
(36) *
, *
. , , ,
, ' ,
, *
, , ,
* Prov. , 22
VALESn ANNOTATIONES.
(36) " . Scribendum omnino D ex eodem Atbanasio restituendum est
est , ut legitur apud Alhanasium : paulo post
.
VARIORUM.
,
. Egregie haec refulat Athanasius, orat. nr contra Artanos; non longe a fine. W .
HISTORIA ECCLESIASTICA. L I B . .
* 4V ,
xal ,
.
*\ ,
. , , * &
' ' \ ,
, ^
'
( ) .
. \
.
(38) ,
(39), \ , ,
234
YALESIl ANNOTATIONES.
(37) ' . In manuscriplo cotem apud Mediolanum porreximus, etc. Ila?c de
dtce Sfortiaoo scriptum est . Verum in
ediolanensi synodo paulo fusius annocare libuit,
codice Leonis Allaiii et apud Athanasium i n libro eo quod admodum obscura est ejus memoria in
oV Synodis rectius legitur , aiinalibus ecclesiasticis. Primus Dionysius Pelavitis
id est epud eot qui non $unt depravati.
in dissertalione de duplici synodo Sirmiensi, mulla
quidem de illa synodo docle observavit, sed annuni
(38) ol ioxipta . Hanc
illius perperam assipiavil. Anno enim Christi 347
coofessionem fldei, sic enim vocat Atbanasius, legaii Orienialium oblulerunt Occidentalibus cpisco- C celebratam esse dicit, paulo posl Serdicense concilium. Quod slare nuflo modo potest. Itaque Japts Mediolaui congregatis. Illuc enim profecii fuerant quidam episcopi una cum presbyteris Ecclesiae cobus Sirmondus in secunda diatriba quam adversus Petaviuni scripsit, merito illum in hac partc
RomaiiaB, roaatun Constanlem Augustum ut ad
Conslanlium fralrem scriberct de congreganda uni- reprebendit. Baronius quidem qui formulam illam
in Antiochcnsi synodo conscriptam
ver&ali synodo, ut dissensiones quae in variis Eccteftib exortae fuerant, ecclesiaslico iudicio tenni- esse dicil anno Cbristi 344, lepationem quoquc
narentar, quemadmodum ecribit Albaoastus in Orienlaliura et Mediolanense concilium in eumdem
Apolo-gia ad Conslantium. Porro cum Orientales annum confert. Sirmondus vero in dialriba supra
memorata, anno Christi 34 id concilium assignat.
taac fidei formularo obtulissent Occidenlalibue,
peueraot ab iis ut illi sub&criberent. Yenim Oc- Quam quidem senlenliam veriorcm puto. Primo
cidtntales, quod quidem ad lidem allinet, sufficere enim Athanasius in Apologetico ad Constantium
scribit, se quarlo anno ex quo Romam venerat, a
i i b i d i x e r u n l Nicaenam fidem, cui nec addendum
ooidquam esset nec dctrabendum. Quod vero spe- Conslante Augusto acciluni fuisse Mediolanum,
clal ad condemiialionem bsereticorum qui in con- quoepiscopi quidam sese contulcrant. Romam autem venerat Athanasius anno Cbristi 341. Prxlcrfcfltione illa danmabanlur, petienmt ab Orienlafiom legatis, ut ipsi pritis Arianam hseresim con- ea Hilarius in fraguienlis scribit Mediolaneuscin
syDodum in qua damnatus est Pbolinus, celcbraAemiiarent. Yerum i l h id facere delrectantes, irati
tam esse bienuio priusquam Yalene et Ursacius l i e i conciiio discesserunt, ut scribil Liberius in
epbtola ad imp. Conatanlium bis verbis : Quas est ry bellum satisfactionis offerrent Julio papa?. Posiquarn enim eum libellum rclulit, bxc subdit: Hac
. cltmentisiime imperator, eum sint ex partibus
epistolapott biennium missa est, quam hccrcsis Phoipsi* quatuor epucopi, Demofilus, Macedontus, EuUni Romanis damnata e$t. Cuin igitur epistola
* * r i * j , Martynus, qui anU annoi octo, cum *pud
MedioUuum Arii untentiam hareticam noluissent illa Yalcnlis et Ursacii scripla sit anno Christi 349,
iMwutmre, de concilio iratU animit exierunt. Nihilo- ut testatur Petavius, Mediolanenee concilium leriio
fuinue lamen Occidenlales episcopi baeresim Pho- ante anno cclebratum sil nccesse est: boc est Chrilini m cadexn svnodo condemuarunt. Advcrsu Mar- sti 346. Locutio enim illa, post bicnnium, idein vaeellum vero nibil pronuntiarunt, propterea quod lel ac tertio>post anno, quod non aniniadvertit Peis paulo anlca i n svnodo Romaoa integer ab omni tavius.
k v m c o s crimine Tuerat judicatus. l n eadem syn(59) elrai. Baronius hic
odo Ureacios ct Yalens, qui in suspicionem tene; Socratem merito reprebendit, qui causam cur Orm i baeresis Ariana;, porrecto libcllo quo Arii cidenlales formulam Hlam respuerinl, haocesse d i fcrfdiam et Photini bsresim damnabant, suscepti c i l , quod Gnecura sermonem non intelligercnt.
*oai coyBiuunionem, o l docet epistola synodica Quasi vero non multi essera in ltalia, qui Grapcam
Arvxaensis concilii. Idque testantur Ursacius et hnguam callcrent. Sed et Theodorus Leotor hanc
>aka< i n altero libello, quem postea obtuleronl causam merito improbavit. Horuni enim verboruni
RooeJulio papae, bis veruis: Item anathema di- loco, isla subslituit : cmxt H* qui negant Chriitum Deum este et Ftlwm
, id esl, ob manifcstam blasphemiam.
ihi *A r u m o , mcut per priorcm libcllum noitrum,
PATBOL. G R . 1 .
SOCRATIS
256
YALESH ANNOTATIONES
(40) . Mallem scribcre \ \ .
. In edilionc Mogunlina posl canoncs synorii
(41) '.
consulatu Feliciani et
Serdicensis hsec legilur notatio: El tubscripieruni
Tiliani, qin fuit annijs Chrisli 557, ad consulalum
omne* episcopi diversarum provinciarum vet civitaBufini et Eusebii, qui annus csl Chrisli 547, anni
tum, numero 12!.
t i i n l decein sotidi. Proinde si undecimo anno post C
(43) . IIoc
ebilum Constanlini cclebraturo esl Serdicense conloco falli videtur Socralcs, qui ad Scrdicensem
ciliuift, post vicesimum secundum diem mcnsis Haii
synodum relulerit ea quae ad Romanam synoduin
songregaluni sil ncccssc est.
pertinebant. Nam cum iulius Orientales episcopos
(42)
VARIORUM.
*
257
258
VALESn ANNOTATIONES
(44) K o l ttavXor. Paalos ConeUntinopoJiUnu$ larius eos Anoraianorom dogma disseminasae: quin
opucopue Don inlerfuk eynodo Serdieenst, ut te&ta- potius aflrmat, eos adiium Anomianis omni ex
tor Toeodoritai in lib. u Historia ecclcsiasl., idque parte obstmxisse. Sic enim ait : Ex omni autem
prorsos conflrroat epistola tynodica Orientalium parte, qua u circumagere tollkxludo potuit, hceretiapod Serdicam epiacoporam, qxue babetor i n Fra- corum tngmiii adihu obitruitur, ne qntd dwtriitatis pradicetur i* Fitio.
gBemta H t l a r i t
(46)
. I n codice Leonis Alla(45) *E*tctoXaq .
Rectias in codice Leonis Allatii hic locos ita legitur, D l i i deesl pariicula . Possel etiam non incommo^e
scribi, \ , etc.
. Sed quodail
(47) . De Paulo ne verbum quiSocratea, Orienlales episcopos apud Serdicam, in
dein ullumexstat in epistola synodica concilii Serdittistola soa synodica Anomiaaorum dognia siabicensis.
bisae, i d omnino falsum est. Exstat eorum eplHoia synodica | u Fragmentis Hilarii, ad caius cal548) *Er
cem adjecu eit confessio fldei. In ea confessione . Exslanl hodie hi tres Easebii libri, qui
aibil esi qood Anomianoram ecnlentiam vel mini- de ecclesiastica Theologia adversus Marceltam m noai redoleat. Sed ei idem HUarius in llbro de scripii sunt. Quos precedunl duo libri
bynodis eamdem fidem Orientalium episcoporum , id esl, Contra Marctllum inscripli, in q u i Serdica; promakralam referens, pro catholica agno- bus consilium ejus ac maliiiam atque invidiam sugictt ei exponit. Tanlumque abest u l crediderit HU gillal. Hoa auiem libros jussu cpiscoporum qui m
VARIORUM
fuiue arbitraretur, neque purgavit hominem,
'Er* .Haeresis Marcelli nonneque vero a$periu$ notavit; sed Ceniter arridens,
oei Ttalios poei anitoo poslea innoiuii, quanquam
non multum ab improbitate abhorrxisse tigmficapit,
flim tnra nonnallis io saspicionem vcnil. De eo
(l tit eorum hcoqni *e purgas*ent,habuit.
inqoil Epipbanius bxresi72, cumaliquando beatum
papam Athanatium intcrrogassem, cujusmodi ettm
t
59
SOCRATIS
tAO
i d
. K A .
' .
\ , \ , ,
. ,
- \ \
*
* ;
, \ \
' *
.
,
, ,
; \ ,
. '* ,
,
, (49). , *,
,
\
. \
,
. " \
,
. '
; , \
. "
,
. \
, ,
,
(50),
VALESU ANNOTAT10NES.
Conslanlinopolilana synodo Marcellum damnave- D
ranl, scripsisse se teslalur Eusebius in fine l i b r i
secundi contra Marcellum. Porro utrum Socrateg
duos illos priores contra Marcellum libros videril,
incertum est, cum nullam eorura mentionem faciat.
(49) . Iutelligit
Socrates , quae le^untur in fine scrmoDi:m Eusebii, quas perpetuo ita concipit Eusebius :
Gloria non nato Patri per Filium tuum unigenUum,
etc. Atque id perspicere licet in opusculis Eusebii,
qua? Jacobus Sirmondus in lucem edidit. Exempli
gratta, in ftne libri prirni cunlra Sabellium haec leginilur verba : Gloria uni non naio Dco, per unum
unigenitum Deum Filium Dei, in uno Spiritu sancto,
141
212
ter ,
* Prov. v m , 2 .
I
SOCRATiS
244
Act. i i , 2 sqq.
, \ . ,
,
i
,
,
. ,
.
Psal. L , 42.
3 7
Ephes. n, 45.
Epbes. iv, 2 4 .
I I Cor. v, 47.
VARIORUM
I . Quibus i n
verbis causarum non minimam tndicat Socrates,
ob quam Eusebius, qui alioquin in scriptis suis
passim veram ct aeternam Filii divinilalem apioscit,
>ro Ariano a plerisque habitus fuerit. Nimiriim in
tbris suis ea quae ad Filii (addo ego, et
ad ejuddem subordinationem ad Palrem tanquam
gui auctorem ac principiom) periinent, ita conlra
Sabellianos, quorum hostis fuit acerrimus, urget,
ac pene ad nauseam et fastidiam usque repetit et
inculcat, u l videatur in Arianam ex adversoimpietalem dilapsus, a qua tamen revera scmper alienus
fuit. Ac veiissimiim quidem illud esse falebitur,
quisquis Euscbii scripta accurate ct scposito parUum studio evolvcrit ; qui et hoc observato, ad
245
246
. K B \
CAP. .
TOc TPtfc trvrodov Quomodo, eum imperator Orientit Paulnm ei AthaHashtm Serduensi swnodo resliiuto$ nolUi ad ,
*
mittere, OccidenHs imperalor ei belium minatus
.
e$t.
01 >, \
CaUerum episcop^ Um hi qui Serdicse m i e d c , rant, quam illi qol apud Pbilippopolim Tbraeiae se , paratim concilium haboerant, cum siogali id quod
. " sibi visum fuerai peregissent, ad suas qutsqne civi * , tates reversi sunt. Exinde igilur ab Oneuledivulsus
(55), est Occidens: et communionis inter utrosqae limes
* \ . fuil mons Sucorum, qoi Iflyrios Tbracasque disier , * m i n a l : ad hunc usque mootem iudiscrcta et pro (54) . miscua erat omninm conoianio, licet in flde iuter
\ se atssentiretiL; uHerhis vero degentibug nequa. g qnom
icabaot. Huja&nodi per td terepom
*,
rerum confosio ac perturbalto tn Ecdesiis foit.
, - Peslhaec vero imperaler qui in OccMfenl pariibus
imperiani regebat, ea quas Serdkafe acta foorant,
. '
t n t r i OonsCantio staini Mgnificavit: horlalasqoe est
,
a l Pamlnm 109 et Albanatram in eedes suas resli , *\
tuerei. 8 c*m Coiutaiilius ejas rei exscculioncm
qrjoildfo d t i f e m t , Oecideelia parlium imperaior
' , \ h a n c e l m r m optionem detutit, i vel Paulum et
" * ,
, . " Alhaaaeiam redintegrata dignilale reciperet, soas , (55) - ' quo ttlis-Ecclesias redderet: vel nisi id fecisset*
VALESH ANNOTATIONES;
bajos roonus nomen in epistola Aquiteiensis oonoil i i ad inip. Theodosium, quam edidil Sirmoudus :
Et quidem per Occidentales partes duobut in auguti$ tantum hoe ut in Dache Ripensi$ ac
, fidei obstrepi videbalur. Per autem tractut atque regiones Snccorum claustrU usque ad
Oceanum,.manet intemerata fidelium atque una communio. 6lc enim restituit Pelrus de Marca in libris
de GoDCordia Regni ac Sacordolii, noslm observar
lionisseeutus veslisia.
(54) , etc. Ha3C benigno
inlelhgCDda sunt, non quasi dicat Socrales, post
Serdicenseni synodum Occidenlales deinccps non
commankasse * cum Orientalibus. Id cnim aperlc
falsain eseet. Elenim in Sirmiensi eynodo, qosc ab
Occidenlalibus adversus Photinum congrccala est
biennio post Serdicense concilium, Occidcntalee
decrela. aua miserunt ad OrienUles epiecopoe, communionis fovendae causa, eisque Orienlales episcopi rcscripscrunt, ut tradit Ililarius in Fragmentis. Sic Igitur inlelligcnda sunt baac Socratis verba :
Tkrekktm Khodopen habel angulus unus Hcemum, Oecidenules post Serdicensem synodum non facile,
Wwmc gelido* montes, wwrtaRa quondam.
nec tcmerc, eed magna adbibila cautela communiBosbeqaios in epistoJa priina legalionis Torcica), . easse cum Orienlalibus.
(55) ,
ro^e.Epilooc sallum hodie vocari ail a Turcis, Cupideruent,
stola Conslantis Augusti ad Conslauliuin fratrti,
qoati dicaa, poriam angu$Harum. Corruptum eel
(55) . InannoladoBUMS 841 ltbrum Anuniani Marcellini, jain pridem monoi scribeodum hic esse : et Succonun angostias inlelligi, quas dcscribit Amra. Marc.
ia dicto l i b . pag. 199. Eatdem angoslias commemoral PbUoetorgius i n Ubro m Hielori& ecclesiasticae,
et nomiiiat, inter Daciam et Tbraciam slUs. Stc aolem eas deecribit:
, *
. Id est, transitus
maxtmorum monlium, qui hinc et xndt in
MMmm locum coarctantur, Ua ut %t mutuo compUcti
ttdArafvr. InteDi^it autem Hseraom et Khoaopen
o a l e a , qui ex diversis partibas consar^eBtes, eo
ta Ioco velut anipduiu quemdam faciunt, ac se
maiao oscolari, ut ita dicam, videntur. Quae res velerilms occasionem fabnte dedit, ut fingerenl Uaemnm javenem ei puellam Rhodopeu mutao guondajy ainore arstsse. Fabulam babes apud Ovidium
la aexu Meiamorpbosi, qiue sic i n c i p i t :
VARIORUM.
9
0
.
Synodus
Sardkensis oralores misit ad Conslantioio, Yincentirua nempe Capuanom episcopum, et Eapbralam
Cotaaiemein, qui cum Angosto de gestis synodi,
exeolnm causa agerent. Qaibus eliam comteadaiitias ad fratrem litteras dedit Constans Aapm, interaiiiiatiis fraUri bellaro, nisi pulsis pneftos i n Ecclesias suas revertendi oopiara faceret.
*m*thvt tum dcgebat ConsUnlius. Pollicemr omfrairis nulo el arbitrio se faeiurani. Id perotesle tulcrurU Ariani. IUico o i legatos iniaiBCs
ndAercni, naachinantur. Slcpiiani AiUiocbia: epi-
27
SOCRATIS
24
hoslis ipsius esscl, bcllumque protinus exspeciaret. ' \ * Lillera? autem quas ad fratreni scripsit, sunt bujus- , .
roodi: Sunt hic apud me Alhanasius et Paulus: qaos
quidem pietatis causa persecutionem pali perconla, lus cognovi. Si ergo pollicitus fueris, le suas illis , . *
sedes redditurum, et in eos animadversurum qui , ,
sine causa illos insectantur, viros ad te roitlam. , \ - Qood si h c ita, u l d i i i , facere recnsaveris, scias .
velim illuc me venturum esse, teque invito suas
Hlis sedes reddikurum.
CAP. X X I I I .
Quomodo Corutantius fralris minas veritus, Athunaiium $ui$ liUeris evocavit, et Alexandriatn mitit.
. \
, "
, .
,
.
.
, \
. 01 ,
\ , . " '
,
\ ,
,
. Jkf
, \
*
,
terae ipsius oslendunt, quae ex Latino sermone in C \ ' *
Gracum conversae sic habent:
,
,
Haec Gum imperator Orientis cognovisset, in maximam redactus est difficullatem. Statimque accer-
eitis haud paucis Orientis episcopis, fralris sui condiliones eis proposuit, et quidnam faciendam esset
inlerrogavit. I l l i satius esse dixerunt ut Alhanasio
eoncederentur Ecclesiae, quam ot civile bellum susciperetor. Proinde imperator necessitate conslrictus Alhanasium ad se vocat. Interim OccidenUs
imperator Paulum cum duobus episcopis et reliquo
honorifico apparatu Conslanlinopolim m i l t i t , tum
suis, lum synodi litteris communiuim. Sed cum
Aihanasius adhuc reformidaret, et utrum ad Gonstantium proficisceretur necne, anceps atque animi
dubius baererel: meluebat enim calumnialorum i n sidias: Orientis iroperator non seracl, sed itenim ac
terlio cura ad comitalum suum evocavit, sicut l i t -
".
EpUtola Cotutantii ad Athanatium.
, , ,
onstantius Vktor, Augtutut, Athanasto
episcopo.
VALESII ANNOTATIONES.
quamliic rcferl SoCrates, dubia3 fidei mihi videtur:
nam et Atbanasius nullam eius epistola3 menlionem
l a c i i , et nomen Pauli, quod in ea exstal, merilo
suspeclam reddii epistolam. Paulas enim episcopalu suo lunc potiebatur; nec Serdicensi synodo
inierfuit, neque ejus dccrelo restituius esl, ul supcrius demonstravi. Quare si haec Constanlis epislola vera oet, ante Serdiccnsem synodum scripla
fucrit necesse est. Denique cpist. 1 Constantii a,d
AibanasioiD, quam mox refert Socrales, hanc ConsUniisepistolam falsi convincit. A i l enimConslantius se litleris ad fratrem scriptis rogasec, a l
Aibanasio ad sua redeundi polestalera darct.
(56) . llaec Conslantii epistola una cuin dnabus aliis sequentibus,
reierior ab Alhanasio in Oefen&ioiie secimdA
pag. 769.
%
" .
, , ,
.
Elsi superioribus HUeris abunde tibi signiflcavi \ , - mus, ut secure ad comitatom nostram venires, eo
, (57) quod le ad luas sedes dimittere magnopere cupia , \ mus : tamcn has eliam litteras ad gravitatem tuam
. nunc dedimus. Quibus bortamur ut sine ulla su , \ spicione ac melu, con&censis publicis vebiculis
, \ ad nos veuire festines, ut iis quae oplas perfiui
, , .
possis.
' .
, , , '
.
,
,
,
, ,
. ''
, ' ' , \
,
,
) , ^
.
, , *
] , , /j.
(58)
* ' (59) .
VALESII ANNOTATIONES.
(57) . Apud Attaa rectiuslegitur ,
scribitor .
(58) '
.Atha-
VARIORUM.
5<
SOCRATiS
S3i
, ',
Athantsio.
'
Juliut episcopis, presbgteris , diaconit, et populo
(60), Alexandriam incolenti, dilectU fratribut, tn Do-, '
mino %alutet*.
*, .
t
VALESn ANNOTATIONES.
60) \ .
lice Leenis Attatii ct apud Albanasium in Apotogia secunda advcrsus Arianos desunt baec vcrba,
. Epiphanius vcro ScRolasticus pro
b\s verbio legissc videtur , cic. Quam lcciionem secutus csl ctiam
Chrislophorsonus.
<64) rijc . Apud Atba-
53
IIISTORIA ECCLE8JASTICA - L I B . I I .
254
(62), cunclas ArianaB beereseo* insidias conculca v i l ; ac
,
fucpe per invidiam fraudesqae inimicorum in viue
, discriraen adduclus, niortem contempsit, omnipo, , tentis Dei e l Jesu Chrisli Domini nostri praesidio
* munitus * confidens futarum a l non solum inimico , \ - rum iosidias effugeret, verum etiam vobis ad con , solationem vestram restUoeretur, majora vobiscum
| tropaea reicrens ex conscientia recte factorum. Ex
*8 olg quibus ad exlrembs usque terrarum ines gloriosas
, , ^ - iunotuit, ob vilae integritatem probatus, et in propo * ftito quidem animl sui coelestique doctrina flduciam
* - gerens : vestro autem constanti ac perpetuo judicio
. , dilettos alque adamalus. Reditergo ille nonc ad voe
* . \ spiendidior, quano cum a vobis discederet. Namsi pre , \ ,
tioea metalla, aurum dico et argentum, igois explorat
, * aepurgal, qoidde tantoviropro digniUtedicipossit,
, qni tot inalis pericnliaqne superalis, BUBC laadem
, (63) , * vobis restituitur, noa golum nostro judicio, sed
, * , eiiam univerae synodi sentenlia innocena declara * (64); - tus Qnocirca, fratres charissimi* cum omni eecun , , dooi Deum gloria alque tetitia euscipite episcopum
Veslrum Atbanasiuni, et una cnra eo quotquol
, (65) xromnaram iiiius socii ac parlicipcs exstiterunt. Et
. , , votorum vesirorum compotes iacli gandete, qoi
, ' , - ' pastorem vestrum esurienleni, ut ita dicam, alque
\ , * alientem pielatem vcstram, salularibus scriptis
\ . aloiatis atque poustis* Voe enim illi in peregrinis re , gionibnt degenii solaiio fuistts; vos illum perseca - tionibusatque insidiisappctitum, fldelissimis animis
D
^
,
,
,
,
, ,
*
, *
,
.
, &
,
.
. *0
\
vestris ac mentibas conforistis. Ego cerle raagnopere delector, dum cogito alque animo prospicio
iiniQseajosqae veslrum iii ejus redila laetitiam, et
plebis rellgioeissimos ocoursus, et convenienlium celebreiu feelivitatem, et quis vobis qualisqoe dies
iile fulurus s i t , cum frater quidem mcos rcvcrlctur, pneteriu autem mala flnem accipient, et pretiosus atque optabilis reditus in plcnissimi gaudii
alaeriiale enndoe copalabit. Hoc porro gaudiom
maxima ex parte ad nos usque pertingit, quibus
divinilos conoeesam esse constat, ut in lanti \ i r i
notitiam pervenire possemus. Decet igitur u l hanc
epistolam 113 noelram claudat precaiio. Deus
oumipotens, e i FUius ejus Domiuus ac Servalor
noeter Jeeus Cbristus, bane grauam vobis perp*
VALESU ANNOTATIONES.
(62) . I n Floreniino scriptum D (65) . I n codice LconiS
Allatii bic locus ita legilur : \ inveai . Alque ita legbse videtur
Epipbanitts, qoi sic v e r l i t : Fttqwmler enim terra \
. Apud Alhanasium Vero i U legitur, \
martqme pturimum asluant.
(63) Kal . I n codice Flo . Vulgatam tamen scriptaram tueotnr
r e n t i u o e t Sfortiano deest Y o c a b u l u m .
nostrlcodiceset Epiphanios Scholaslicus : nisi (juod
Codex vero Leonta Allaiii i u ecriptam babet bunc
iste i n suo exemplari legerat *
locain : , sicut apud Alhanasium et in Excerptid
, etc. Sed prioram codicum lectionem confirTheodori legitur. Ila enira veriil hunc locum Epimmi Eplpbanius Scholasticue, qui sic veriil:Qo<
iVi5
SOCRATIS
256
" I Cor. , 9.
VALESn ANNOTATIONES.
\(66) xoinarlar. D , sapple . Quam emendationcm conflrScribendum pulo '. Sic enim loquitur Socratee paulo inferias.
Porro hanc bistoriam hausit Socrates ex Rufino.
Apud Atbanasium vero nulla hujus rei exsut menlio.
(67) . Scribendam potius -
VARIORUM.
m
7 .
iS7
, -
.
i(, \ ; ,
, ( ; *
.
,
*
. ,
\ ;,
.
* , * .
, *
258
, C
ot ,
. \
,
, ,
, .
,
.
, , , *
. \ * .
' , . D
Epistota ad Alexandrinos.
, , , Victor Constantiui, Maximus, Augustns, populoCa '& tholicm Ecclesios Alexandrinorum.
.
(68) , ,
,
36}, ,
VALESH ANNOTATIONES.
, sic enira vertit : In ommbus p&hibentes noEpipbanius Scbolasticus legit - $tras vquitatit intentionem.
(68)
.
YARIORUM.
T q r . Reclius in legit Epiphanius Scholasticus, suorumque mornm
meteri edilione, (roendose pro - probitatem cunctit innotuit. Monacbi Benedict. A n MXUJV)
, quo itcm modo
nol. in Albanas., vol. 1, pag. 175.
tr>9
SOCRATIS
200
\ \
VALESII ANNOTATIONES,
. Non dubito quin D sium vero ecribitur
scribenduin sit , quod magis placet. Ra otiam legil Epipbariitis, qtii
quam lectionem in versione mea sum secutus.
8io v e r l i t : t / l autem omnk tnrbm $1 ieditionu orce(70) . Sic ox codice regio perimatur.
edidit Robertas Slephanus. Terum ex codice Allatii
(72) . In codice I^co*
el ex Alhanasio locam reetiUiimas hoe modo : \ nis Allalii ecriplum eel , apud AUia <1* ^ , quomodo aasiara vcro . Variis modis scribi
etiara legit Epipbanius. In Florentino lamen et Sfor- solet nomen hojus provinciae. Alii eaim Augustanw
tiano exemplari scriploni t%t, nicam appellanl, alii Auguslanicam. Ila eitim i n
.
multi& tum Graecis, lum Latinis codicibus scriplum
(71) . Reclius in Sfortiano et inveni. Quidam eliara Augustonicam dixeruni: a
Allaliano codJce kgitar . Apod Albana- victoria scilicet Aogusii. Sic in subscriptionibus
VARIORUM
f E l c . Valesius legendum
ncdicL Anpot., pag. 17
cxislimai, . Sed omnet cum
xpcavedili, tum mss. Athanasii et Socratis habent,
. Legendom , qoomodo legitttr
IU5C necesse videlur kegere : EpipbanUis certe apud Athanas. Apol. . W . L O W T I I .
Scholasticus ad omnium vola babet. Monachi Bc~
. Rcgius codex ante hanc epistolaro
r
9ft
qi cum Athanasio communicaM, antebac gcslura
rcpcritur, id omnino volumus abokri. Nam et imrounilatem, quam ejusclerici olim habueranl, camdem nmic iterwn habcre decentimus. Hanc vero
jussionem nostram ita voiumus custodiri, ut restituto Ecclesjse suas Atbaiiasio episcopo, hi qui
enm eo communicam, eamdem habeant immaniialem, qaam et ipsi prius babuenwt, ct reliqui obtipent clerici: quo rebus suis ita conetUatis, ipsi
qnoque kelilia perfruanUir.
. \
CAP. XXIV.
, vtav &, ,
, .
\
6 , ,
*. ,
, \
,
. , \
* \ , \
* \ . f c i (75) ,
,
'
Hujusmodi lilleris munitus Alhanasius episcopus, arreplo per Syriam itinere, in Palaestinam
pcrvenit. Ingressusque Hierosolymam, Maximo cjus
civilalis episcopo cuitcta qnae i n Serdiccnsi concilio gesta fuerant expoeuit, et qualiler imperator
Constantius decretis syuodi consensisset : dedilquc operam ut episcoporum illius provinciae synodus congregarelur. Maximus vero .nihil cunclatus,
qoosdam ex episcopis Syriae ac Palaefclinae accers i t , celebraloque ex more eoncilio, ipse quoque
coinmunionem et prisliaam dignilalcm Albanasio
restiluit. Sed et synodus Alexajidrinis e i universis
per Syriam et ^Egyplum cpiscopis ea qiwe de Albanasio statuta judicalaque erant, per lilteras signiflcavil. Qua de causa, iaimici Alhanasii Maximum
, - C
, ,
,
.
, \
, , \
non roediocriter irriserunt, quod com antea deposuissel Athanasium, tunc repente raulalo coneilio,
pcrinde quasi nibil prius gestum eseet, senlentiara
pro eodem lulerat, qua communio illi ac dignkas
reddcbatur. His compertis Ursacius et Valens, qoi
prins Arianorum dogmati mordicos adhseseram,
damnato priore studio, Romam so couXerunl. Et
VALESII ANNOTATIONES.
cfisoopornia qui formolam Acacii oomprobarunt,
uras refert Epiphanius in baeresi Semiarianorum,
imuus ioter caeiera,
^^^
. Mallem
sionc secunda adversus Arianos, nna cam noarinibus episcoporum qui ei synodo subscripserunl. a>
lerara observanda est hic obiter auctonlas Hierosolymitani episcopi, qoi Ucet metropolilanus non easet,
vicinos laraen episcopoa ad synodum evocavil absque permissu Caesariensis episcopi.
YARIORUM.
habei, , quibus innuit banc cpisto- D pervenissct Atbanasius, omnes illius provincia? cpiscopi,duobus vel tribus exceplis, Patrophilo scilicet
bai Laline primom scripUm, Graecc fuisse translatiBi. (lidem Annot. in Atbanas., p. 174.) Erat an- et Acacio, ot amicum excepere; littcrisqae noonullea Awustamnica mox memorata, pars orienlalis lis apud eum, se factonim poenitere lestificati suul.
infertoris iEgypli PloJema?o, inler Arabiam Pe- nec snopte molu ac consilio, sed metn ac lerrore
corapulsos littcras adversue enm dedisse. Vide Alhainraoi et J u d ^ m ad orlum, etDeltam ad occasum,
a r e Medilerraneum ad Boream, et jEgyptum me- nas. Apol. contra Arianos, pag. 179, et Epist. ad
Solilarios.
diam ad meridicm. BAUDRAND, .
" . In concilio sci . Niroinim Constaotius
licet Tyri anno 335 habito, ubi Maxinius depositioni
derieos, qui adhaerebant Alhanasio, iis imraunilatiAlhanasii subscripserat. Poslea aulem reputans sc
b m piTfaverat, quiboscarteri fruebantar: unde qucfraude Arianorum circoravenlum, c l facti poenilean i e r lttlius papa in epistola ad Orientales, orlholiam agens, corumdcm coelui Antiochia3 congrogaio
dociw dericos ,
intorcsi^c non suslinuit; ut scribit Socrates lib. u ,
aMNl .Mbanas. ! n . W. Lovrrii.
cap. 8, t't Sozom. lib. m , cap. 6, sub finera.
\ . In PahESlinam cum
1
SOCRATIS
SCi
Ubelluni pocwitontix Julio episcojK) porrigentes, . * vooem ac fidem consubetantialis amplexi sunt; , \
scriptisque ad Atbanasium lilleris, affirmarunt se , cum illo commonionem in po&terum eervataroe. I n .
hunc igilur roodum Ursacius et Valene, prospero \ & rerum Alhanasii succeseu 1 1 7 proslrati devictique, , , .
\
lunc temporis io fidem consubstanlialis coosensere.
Albanasius vero per Pelusium iter faciens Alcxan- * ,
driam, i n singulis per quas transibat civilalibtis, ,
cuncios commonebal utArianos quidem aversaren- . "
\ .
l u r , eos vero suscipercnl qui consubatanlialis fldem profiterenlur. l u quibusdam etiam ecclesiis ; * , ordinationes fecit. Quae res allerius adversus illura (74) *.
.
erininationie ansam prabuit, proplerea quod i n
aliorum eccleeiis ordinare tenlasset. Et res qtiidem Albanasii
crant.
. K E \
CAP. XXV.
tvpdmar .
De Magnentio et Vetranione lyrannis.
fnierea vero ingens motus rempublicam conrueeit. De quo pauca dicam, summa duntaxal re- .
mra capila quae necessario commcmoranda sunl, , . " paulo altius repetens. Mortuo Constantinopolcos ,
conditori Gonsianlino, Ires ejus liberi i n iinperio ,
sacceesere, quemadmodum i n superiorc libro re- .
tttlimus. Sciendum porro est una cam illls impe- ,
rasse cognatum ipsorum Dalniatium, patri suo
(75) . *
cognominem. Qui cuin brevi lerapore imperium
' ,
obtinuisset, a inilitibus est interfectus, non jobente (76) ,
id quidem, sed neque probibente Conslanlio. Qua- .
liler autem Conslantinus junior, dum in fratris sui
,
ditionem invadil, ipse quoque a militibus perem ,
1
' '
" I
"'-""
VALESFI ANNOTATIONES.
(74)
. De ordinationibus i n iEgyplo faclis ab
Atfianasio bic loquilur Socrales. ld enitu actum esae
dicit ab Athanasio postquam Pelusiura venissel, quae
rima igypti urbs occurrit venientibus ex Syria.
uod si ila est, slare nullo modopotest id quod quidam hodie asscrunt, omncs ordinaiiones lam episcoporam, quam presbyterorum per iEgyplum ad
episcopum Alexandri perlinuisse. Veruin banc
sentcntiam abunde refutavi in disserlalioHe de sexlo
canone concilii Nicseni.
I
(75) 6 . Hujus loci restitutio debetur codici Leonis
Allatii. Florentinus enim ac Sforlianus nibil m u -
tant. Sed scripturara codicis Allatiani planc conflrmal Epiphanius Scbolasticus, qui locuni b u n c
Socralis iia verlil : Sciendum autem attod cum Uti%
imperavit consobrinus eorum nomine Dalmatius, r
cabulum patris habens. Qui dum aliquantispcr impc
raact, mititibus interemplus cst non jubentt Constantio ut occideretur, ncc tamen prohibettie. Conso
brinum posuil Epiphanius pro patruele. Nani D a U
malius patruelis eral Conslantii, utpote nalus p a l r e
Dalmatio, qui fraler fuit Gonstantini.
(76) , elc.Idem t r a d i l Eutropius : Dalmatius Cmar haud mvlio v<> t
oppreuut esl factione militari, Conitantio vatrucU
suo sinenU potius quam jubente.
y
VARIORUM.
. Videatur hic Hbellus apud constituebat epheopo*, salvis et permancntibus int
Hilarium Latine editus, el Grece apud Albanasiuin ijris tacerdotibm. W . LOWTH.
in Apol. contra Arianos, p. 176. Porro quinam fuc7 . Ejus csedcs ad annum 337 p w l i n e l ,
runt Ursacius et Valeos, vide supra, cap. 12 hujus ut ex Theophanc aliisque deducitur, iuquit A n l .
libri.
Pagi ad euiu ann. n . 8.
*
* . Vidcalur supra, cap. |>
, / ^ hujus l i b . , c t Viclorin Epitoinc, qui bac habcl : Ob
. Hoc acerbe sugillanl episcopi Oricntales
Italias Africmque jus dmen$ere Conxtanlinus et Cou
Sardica; congregali, in cpistola sua synodica, Gonitans. Comtanttnus lalrochm specic dum incautu*
cil. tom. H, p. 703. Per omnem viam reditus $ui,fwdeque temulentus in aliena irruit, obtruncatus e
inquiunl, Eccletiam wbvertebnU damnalos episcoprojectusque influviumcui nomen AUa e i l , non lon~
pot aliquog restaurabat, aliqnibus spcm ad episco ab AquHeia.
patus redttum promittcbat, aliquos cx iufidelibus
. Constanlhs P ^ r a i
HlSTGftlA ECCLESIASTIGA. L I B . I I .
265
(77) -
,
. * xitpov
, 4V ,
.
,
*
,
, . ,
^ .
,
** ' ,
. , ,
*. \ '
*
(78), ,
, . .
,
^.
e
. KCf.
r r ,
*
'
, .
2(6
Atque baec omnia mala uno fere eodemque lem . C pore confluxerunt. Quarto enim anno post SerdiVALESU ANNOTATIONES.
(78) Scri
(77) \ . lntelli| i l noclornam pugnam inter Romanos.ac Persas ad beiidum cst . Erat enim Nepolianus
SiDoara castrum Mesopotamiae, in qua Saporis Per- Eutropiae sororis Conslantini Olius, ut scribilur i n
sarom regis 61ius occubuit, Romani vero iogenli Victoris Epitome. et apud Eulropium. Gerte Epiphanius Scholaslicus ila legil u i emendavi. Sed iu
r a g e confossi sunt, u l scribit Ammianus MarcelHeo fallilur quod fralruelem dixit Gonslantini, qui
nus i n libro xvin, pag. 112. Ubi vide quaeolim anerat sororis filius. Sic enim v e r t i t : Fratruelis namfKHavi. Contigil haic pugna anno Ghristi 548, Phiuppo
et Salia consulibus, ut scribit Idatius in Fa- que Constantini Nepotianus nomine imperium b
sumpserat, gladiaiorum manu *ulfuliu$.
itis : HU con$ulibus beltum $\ fuit nocturnum.
YARIORUM.
wuUta et gravia perpeuut, taspe curuh oppidis, obsesirandi negotii dies placuii, MarcelUnus natalem fitii
MU urbibus, cx$is exercitibus; millumque ei contra
simulans, plerosque ad cwnam rogai. Itaque in mulSapovem prosperum prcrlium fuit; nisi quod apud
tam noctem convivio celebrato, Magnent\u$ qua$i ad
Smgaram hamd dubium victoriam ferocia militum
ventris secreta secedens, habitum venerabilem capit.
eattff r qui pngnam $editioe stoliae conira raiioEa . re cognita, Constans fugere conatui, apud HeUM N bielu, aie jam prcedpiti poposceruni. E U T R O P I U
S.
nam
oppidum $ proximum, Gauone cum
lectiisimis misso inierficiiur, anno lertio decimo Au~
k Idatias in Faslis ct Hieronymus in Gbronico
gustce dominaiionis (nam Casar triennio (uerat), &vi
p n d i u m illud perperam differunt ad ann. 548. Valcsepiimo vicesimoque. Victor de Gsesaribus, et in Eplsas i n notis ad lu>. i v u i Ammiani exislimat, loco
, $exto anno, legendum esse lome. Hujus caedera refert Ant. Pagi anoo 550.
, tertio. Sed id alio argumenlo non probat quam
. Constantis morte cognita, Veiraanriorilate Idatii, qui io temporibns consignandis
nto, magisler mitiium, imperium in Pannonia apud
BOO raroerral, inquit Aiit. Pagi, qui pugnaro adSinMurtiam corripuit: quem Consiantiut non vo$i mulgaram refert anno 545.
los die* reqno extitf, grandava cetali non vitam mo . ConUam, rfo, sed ettam voluptuarium otium conceden*. Fuit
wkto fratre, iumidior, timul per cetntem caulus paauiem prope ad slultitiamsimpUciuimus. (Victor in
r v n i , animi vehemens, adlmc minutrorum praEpitome. Vide el Eulropium). Mense Marlio levatus
witate tx$ecrabilis, atque proaceps itt avaritiam
est dead imperium Vetraoio, et Decembri sequenle
Bpectuwiqiu miliiarium, annoposl trinmphum decimo,
depositus, anno 550, ut docet Ant. Pagi ad eum an~
magnenin, gentU barbara, dtro airoque ingenio,num.
iceUre eireumtentus e$t. Cotuians vero venanai cupidine
. Recte emendat Vammctut, cumjam per $ilvas sattusque errarel, consnilesius * Eutropia enim, Nepotiani ma atiquoi militares in ejus necem, aucloribut
ler, Constanlii vocalur ab Athanasio io Apolo
Chmtfo MarcelUno, timulque Magnentio. Ubi gia
pa- ad Gonslantium. W . LOWTH.
t
PATROL. GR.
LXVII.
267
SOCRATIS
268
cum Serdicensi synodo, et cum ea qoam Hieroso- , \ lymfe Maximas convocaverat, tulere sententiam. At
. ,
iraperator, qui jampridem Arianorum opinione erat * ,
imbutus, cunota qoa paulo aole elatuerat i n con-
trarium mulavit. Ac prijnom quidem Constantino- \
poleos episcopum Paulum deporlari in exsUium j u - bet: quem quidem b i qoi abdacebaal, in oppido ( 8 ! )
Cappadociae Gucuso strangularunt. Marcello quoque . ,
expulso, Ancyranae Ecclesiae sacerdotiam iterum
oblinuit Basilius. Lacius vero Adrianopoleos . , episcopus, cateois ferreis vinctus in carcere inler- .
iit. Ea porro quae de Albanasio dicebanlur, tantum \ ,
ponderis atqne auctoritatis babuerunl, ot impera- , ,
tor ineredibii* furore saceeBSus, necari illum jus- . ,
eerit ebicuaqeo eeeet reperlos, el una cum illo , * (82), .
Theodulum atque Olympium, Ecclesiarum i n
.
Tbracia praesules.Ycrum imperatoris mandata Aiha , ,
hasium minime laluerunt. Qui rem praesentiens,
.
h
VALESII ANNOTATIONES.
(79) vxateiar .
Gonstantius
jam quidem antea imperator erat
Mugnentto, et tevatus etl Magnenthu die xv Kal.
OrientU.Tunc vero mortuo Constante, qui OccidenFebruar. Et Yetranio apud Sirmium Kal. Martii,liseoimperium oblinebat, imperator tolius orbis R o uttno, et Nepolianus Ronue tertio Sonas Junias.
Et a militibus appellatus est.
mani
pugna magna fuit cum Romanit et Magnentianis.
(81) 'Er codice Florentino nomen
Quae ii&dero verbis Gnecc leguntur in Gbronico
hujus oppidi scribitur cum dupJici .
Alexandrlno : \
(82) .
, \ Olympius quidem episcopus erat Aeni urbis Tbra^
' .
ciae : Tbeodulus vero episcopus erai Trajanopolia,
, \ teste Athanasio i n epislola ad solitartos. Eosdem
D episcopos nominat in Apologelico de fuga eua,
. \ pag. 703. Ycrum baec praepostere referuntur a So \ .
crate. Neque eniroanle belluui Magaemlaaain geeiu
Vcrnm in ChronicoAlexandrino roale haic referun- sunt, ut referi Socrates, 6ed confecto jam b e l l o ,
tur constilatu Liraenii et Catullini, cum anno sc- anno Chriati 356, ut rccte notavit Baronius.
YAIUOBUM.
f
HISTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. I I .
370
. \ - denuo fugam arripuit, alque hoc oiodo minas pnncipis evasit. tiaoc illitis fugam crimintti sunt
, , (83) Ariani: prsecipue Narcissus Neroniadis Cilicia? ur - bis epiecopus, Georgius LaodkeaB, et Leonttns, qui
, , Aatk>ehen Eectesi Uin$ lemporis pnesidebat.
, Qui cum esset presbyler, eo digaitatis gradu de , jectus fuerat, propterea qnod cum muliere quadam,
Eustolio nomine, perpeluo degens, ut.omnem lur ,
pis cum illa consuetudinis suspicionem adimeret,
^ ,
genitalia sibi membra praeiderat: atque exinde
.
Hberius cum ea versabalur, uipote jam carens illis
,
propter quae anlea in suapiciooem criminis vocaba , tur. Postea tamen senlentia ac studio imperatori
. .
GoaaUntii, ad Antiochcnsis Ecclesiae episcopatum proaiotus faerat poet obitom Stepbaai, qm Flacs
120
CAP. X X V I I .
* xoXXa Qnomedo Macedonins, cum tedem Constantinop. occnpavisset, co$ qui ab ipso ditsentiebant, plurimu
** .
malis affecit.
%
,
, * . ^^
,
,
.
,
,
.
* \ .
Ea tempestale Macedoaius apud CoB&tanlinopolim Ecclesiig potitus est, Paulo, sicot diximus, e
medio sublato. Qui maximam liberlatem apud principem nacias, bellum inter Cbrislianos commovit,
nibilo levius eo qood iune temporis a tyrannis gerebalnr. Nam cona persuasiasel iroperatori ut sibi
Ecclesias vastanti opem ferret, operam dedit ut
qusecunque nofarie agere decreverat, lege lata confinnareatar. Coniiaiio igitur i n aiogulla civitatibus
preposita tex est, et miliiaris rnanue ad pracceplorum regaliam exaeeoitonem destinaia. PeUebaninr
ol , C
, ' \ .
*
,
, . * ,
. \
* ) ,
\ VA . , . \ -
VALESII ANNOTATIONES.
(%5). Hojus insigne elogium legitur i n D ariano scriplore.Verum Athanasios Leonlium hunc
Cbronko Alexandrino, Sergio e l Nigriniano coss.
ubiqiie perstringit Subdolum ejos inceniuin egreQeod elogium deftunptom eat ex quopiam Semi- gie describrt Tbeodoritns in libro n Historiae.
VARIORUM.
, iaquit Pkoiius,
& \\ . Staioeroiit canoeesapottoKd ot eunucbns oatus, vel aliqua injuria factus, ,
t i AgBBS eaaet, ad quemvis cleri graddm admittere- , . (
!)
CBT : qood si quis seipsom moiilaret, ntt in clemm
rectpereur. et, ei clericus essei, deponeretor, (Gan. * <{).
aposiT f l , S , etc.) Hos canones niroium tandem tboic ,
nealeetoe, n% Pitres Klcxni renovarent, Leontius . Maium non $olum ad hle, ex sententja Beveregii, causara prabuit. Qvippe extendebatur, ted % ad mulUns et pu&os, quixWttiQax ante synodnm Nicaenam Leontium sibi cnnque Mactdonii oommmnionem non admitterent,
vb^aexsecaissc : Non duim, inquit, post consti- $ effudil. Vbera mulierum (o impieittem!) operculu
totom bonc canonem, tale i n se facinos perpelrare cistarum includenttt et comprtmtniei exuiiidebant,
assttt etset. (Goil. Beveregius, Annot. inl Can. oHa ftrro, alia eutem * ignilis, quorum (raamenla
fascUs invob)(banl, exuuerunt. Pbotii Biblfotbeca
Cemc l f k . )
t . \ cod. CCLVIl.
%
272
SOCRATIS
27
Qiue vero Georgius eodem tempore Alexandriae perpclrarit, ipsum Alhanasium, qui ea perlulit ct qui
cunclis interfuit, narranlem audiamus. Hic igitur ^
psit, de bis
in Apologctico quem de fuga sua conscripsit,
qiwe tunc gesla sunt loquens, bis utitor verbis:
121
^
venerunt Alexandriam, iierum me
quaerentes ad necem. Et quae tum gesta sunt, longe
pcjora fuere prioribus. Milites enim repente ecclesiara circumdedcrunt, et in oralionis locum successit praelium. Posi haec Georgius, qui ex Cappadocia ab ipsis missus fuerat, Quadragesimae tempore
snperveniens, scelera quae ab ipsis didicerat,
adauxit. Nam post octavas Pascbae, virgines in earccrem.trudebantur; episcopi a mililibus ducebanlar vinculis constricli; pupiUoniin viduarumque
a^des et annonae diripiebantur: irrnptiones in domos factae: Cbrisliani nocto ad tuaralura deportati. Obsignabanlur domus, et clericorum fratres g
pro fratribus suis periclilabantur. Gravia quidem
i s i a : sed multo graviora fuere quae postea commtssa sunt. Hebdomade enim qnae est post sanctam
Pcnlecosten, populus cum jejunasset, oralionis
rausa egressus est ad rcemelerium, eo quod oranes
-ommunionem cum Georgio aversarenlur. Quod
nbi didicit nequissimus Georgius, Sebastiannm duccm, secta Manicbaeum, adversus eos instigat. Ille
cum multitudine militum armatorum, gladios d i striclos arcusque et tela gestantium, impetu faclo in
populum irruit dle Dominico. Paucisque inventis
qni oralioni vacabant: plerique enim ob tempus
diei jam discesseranl: talia gessil, qualia decuit eum
agere qui Arianis parebai. lncenso enim rogo, virl n <
e e
VARIORUM ANNOTATIONES.
k
. Com
inimici Atbanasii paulo ante in fine cap. 20 memorati, aegrc ferrent eum fuga sesc prortpuisse, ac
eruentas Syriani ducis evasisse manus, fugam ejus
criminari aggressi, timiditatis illum arguebant, animumque in periculis pro populo suo subeundis
ignavum exprobrabant. Qiiam ut propulsaret conuimellaiii Atbanasiu9, scripsit Apologiam de fuga
sua; in qua exemplum affert veterum Patnim,
prophetaruoi, necnou apoetok>rum ; imo ipsius
274
. ' agnoscerentur. Viros auiem quadraginta comprc; * ; hensos, novo quodam el inusilato modo verbera , \ it. Virgis enim palmeis recens ex arbore desectis,
, , quie suos adhuc haberent aculeos, terga illorura ila
\ dilaceravil, uTquidam ex eis ob aculeos altius i n , . - iixos alque impactos, chirurgorum opera diutius usi
, \ fuerint: nonnulli dolorem verberum non ferenles,
' (84)*. - morlem oppetterinl. Reliquos omnes, et cum iis
,
virginem quamdain i n majorem Oasim relegavit.
* ), Porro mortuorom cadavera, initio quidem propin> quis reddi minime sinebant: sed insepulla proji . cienles, prout ipsis visum erat occnltabant, nc
. - tantae crudelitalis conscii viderentur. Yerum ve, , cordes isti, errore nientis obcscati id agebant. Nain
, ' cum morluorum necessarii, ob confessionem qui . \ dem illomm gaudcrent,ob insepulta autem cada \ , vera moerore conficerentur, tanlo manifestius con , *, , , ,
vicla impielas istorum et crudelilas divulgabalur.
, , , , , Posl ha3c autem ex AEgyplo et ntraque Libya in
', ', , , '- exsiliura deporlarunt, episcopos quidem: 122
"
/ , * moniam, Tbmuim, Caium, Pbilonem, Hermcn, Pli \ , . nium, Psenosirim, Nilammonem, Agalbonem, Ana , gampbum, Ammonium allerum et Marcum, Dra , - conlium, Adelpbium et Alhenodorum; presbyteroe
. (85) * vero Hieracem et Dioscorum. Eosque cum ducc .
rcnt, tanta acerbilate traclarunt, ut quidara eorum
, .
per itinera, alii in ipso exsilii loco morlui sint.
Episcopos vero ptares quam triginta in fugam ege tav , runt. Idem enim illis eludium erat quod olim
. Achaab, u l veriutem e medio tollerent. Uxc de
A m
"'
*
*
. , ,
* \ ,
*
'
'
"
YALESII ANNOTATIONES.
tur a Socrale, cum gesla sint anno Cbristi 356.
(84)
".
Sic
(85)
.
lla quoquc
ciiaro legitur apud Albanasium. Magis lamen pla<vt scriptura codicum noslrorum Florentini ac legitur apud Atbanasium. Sed apud Tbeodoriluoi
STortiani, , ut haec de Sebasliano duce in lib. n Historiae eccles., cap. 14, ubi bic locus
jEgypli intelligantur, qui tum vice sacra judicabat. Athanasiirefertar, pro legitur
. Quod verius puto.
Porro bac omnia, ut jam dixi, prxpostere narranVARIORUM.
" Oasis magna, locus - D in Gra3CO Valesii lecilur Ammonius tertius, ct in
versioue omittilur Marcus secundus.
fricac, i n Libya propria, seoiEgypliaca, Plolemaeo et
^
.
Mire varial
aliis; nonc quibusdam e&t.Algnechet, teste Mercatore. Gadenuz vero Zieglero, in Barca regione, est- Theodoritus, qui habet ,
ejusque lcctionem germanam putat Yalesius. Sed
oiM locus i n mcdiis Libyas arenis tanquam in pelago
insula, quae aquaet vino abundat, tllicqoe babilan- mcnaosam eam esse arbilramur. Nam praeterquain
uod omnes mss. et editi Albanasii, Socratis, ct
libosapta; cujusdescriplionem vide apud Zosimum,
icepbori, babent , bajc lcclio vera
et ex Otrmpiodori excerptis pete. 90 m i l l . pass. d i s u i ab Oasi parva in meridieni, et 7 dierum itinere comprobatur ex Apologia ad GonsiaMium^ ubi sic
legilur : \ *
a Tbebis ^ g y p t i hi occideniem. BMJDBASD.
, tov
. Yalesii textas Grsecus de. Quorum (scil. episcoporam) sedecim sunt
cem ei septem episcopos numerat; versio autem
in ex&tlwm acli ex cwteris vero alii in fugam yersi,
Lattna quindecim tantum; utrobique roale : sedeaiii ad timulandum coacti sunl. (Cl. monacbi Bcd o eoim episcopos io cxsilium pulsos nominatim
nediclini in Atbanas. Apol. de fuga,p. 324.)
monorat Alnanaeios lom in Apologiade fuga, tum
i o ea ad imp. Gonslautiuro, sub fincm. Male ergo
1
275
SOCRATIS
2*6
. Idem legitar in Fastis Idatii, post cousulatum Sergii et Nigriniani. Uis cos*. levatus e*t Constantfut Ccesar la. Martii, et apparuU in Oriente
signum Salvatoris die irt Kal. Feiruar,, luna xxvm.
Yerum anctor Ghronici Alexandrini sigmiin hoc
YABIORtJM.
^ ^ A u c t o r Ghronici Alexandrini, ip$o die Pente- D
costes, Noni$ Maii; Tbeopbanes i n Gbronico, die
$acro Pentecostet; Philoslorgius, circa lioram tertiam
tjut diei quw vulgo dicitur Pentecortts, crucem
fuisse visam aiunt. Quae verba eruditorum ingenia
eicruciaront; cum anno 551 (quo annoGallus Ca>
sar nuncunatus est, et cmx ei Antiochiara intranti
apparuit), Pascba die 31 Martii, Pentecostes festum
die 19 Maii celebratum foerit: nonergo in diem septimum, vel Nonas Maii incidere potoit. Verum totum arcanom i n eo situm est, auod GraBci Pentecosten sumant non solora pro die illo qui a dto pascbaK
quinquagesimus, sed etiam pro septem bebdonadis
qua3 Paschasnbsequnntur.Huhts rei egregiam exemdum vide apud Eusebiutn, tn Tita Gonstanttai M.
ib. tv, cap. W . (Ant. Pagi ad ann. 353, n. 9.)
1 . Ptiotinus ortus ex Galatia n i n o r i ,
MarcelH episOopi Ancyrani discipulou. Aliquaadiu
calholicus exstitit, et raagno omnium consensu in
Ecclesiae Sirmiensis episcopatum ascitus. Inccrtum estquo tempore sedem islam obtinuerit, qoove
anno zizania sua proseminare coeperit. Gbristum
docoit esse , etex Maria initiura habuisse. Inde Homunctonhta Yigilio Tapeensi dictus;
usque seqoaces Homundontitct Auguxtino. Mataeu6 Larroqaanue hs&reaeos Photiniaiue epocham
ad annum 31 refert. Gerte detectom fuisse Photinuin anto ann. 844 indicio e$t illa
fermula condita in synodo Antiochena eoanoo babila, i n qua erreres Pbotini expresse damnautur
Quod etiam facium est in synodo Sardiceasi anno
347; in Mediolanensi anno, 348. Deniqve in toncilio
Sirmiensi (de qno hic agUtir), anuo 351, teroseos
eonrrctus, et in exstltafti pttlsus est: oosiea taineit
Ecclesiaro suaio recup^ra^e vidclar. (Guil. Gaveia
Photino, ad ann. 344.; Erat aotem Strminm Pannonie inferioris civiias, nunc^regni Hungari i n
Schvonia urbtxula.
277
218
375
SOCRATIS
. Idem legitur in Fastis Idatit, post cousulatura Sergii el Nigriniani. His co$$. levatus ett Constantiut Ccesar la. Martii, appnruit in Qnente
signum Salvatoris die m Kal. Fibruar. luna xxvui.
Yemm ^actor Chronki Alexandrini sigitum boc
9
YABIORUM.
AJ^Auctor Chronid AJexandrini, ipso die Pente- D
$$$, Nonis Maii; Theoplianes in Ghronico, die
$acro Penteco$te$; PhUoslorgius, circa horam tertiam
ejut quos vulgo dicitnr PetttecosPes, crucem
fuisse visam aiunt. Quae verba eruditorum ingenia
excruciarunt; cum anno 551 (quo annoGallosGav
sar nuncupatus est, et crux ei Antiochiam intranti
apparuil), Pascha die 31 Martii, Pentecostes feslum
die 19 Maii cdebratum foerit: nonergo in diem septimum, vel Nonae Maii incidere potuit. Yeram totum arcanom in eositum est, cruod Graeci Peotecosten garaaat non solum pro die illo qui a die pa9diati
quinqaagesimus, sed ettam pro septem hebdomadis
qu$ Fascbasubsequontur.Huhis rei egregiam exemdum vide apud Easebium, m Ylia GonstaiHiai M.
ib. tv, cap. 61. (Ant. Pagi ad ann. 353, n. 9.)
1 . Ptiotinus ortus ex Galatia ninorS,
MarcelN episOopi Ancyrani discipulmj. Alkpiandiu
coibolicus exstitit, et raagno omnium consensu in
Ecdesiae Sirmiensis episcopatum ascilns. Incertuta estquo tempore sedem istam oblinuerit, quove
anno zizania sua proseminare coeperit. Ghnsluiu
docmt es$e , ctex Maria initiura habuisse. Inde HommndonkUi Yigilio Tapeensi diclus;
ejusqiw sequaces Nomuneionuta Augnstino. M a i Ibaeus Larroqnanus breregeos Photiniame epocbam
ad annum 341 refert. Geite detectuin fuisse Pbotinum anto ann. 344 indieto cst i l l a
formula condiia in synodo Antiocbena coanao babila, in qua errores Pboiini expreaee damtiantur*
Quod etiam factum est in synodo Sardicensi anno
347; in Mediolanensi anno. 348. Denique hi concilio
Sirmiensi (de quo bic agitur), anuo 3 o l , haercseos
fonvrctiis, f t in exeiltam puisus f s t : ooslea tamen
Ecdcsiaro suatn reciwra9*e vidciar. (Gail. Care i a
Pbotine, ad ann. 344.;Eral aoiero Sinmom Pannoitue inferioris civius, nunc^irgni Huogaria i n
Sclavonta arbecula.
277
2<8
VALESII 0105.
(88) /- Cbristi 356. Qaocirca sedere non potuit in pnore
. Qoo anno celebrata sit Siruaiensis synodus,
illa synodo Sirmiensi quae Pbotinum deposuil anno
IH qua Pbotinus episcopaiu dejcctus est, non coo- Cbristi 351. ldem de Hosio quoque diccndum est,
venit inter erudilos. Socrates quidem atque Sozoqui eo tempore sub ditione degebat Magneiitii,
roenos oelebraiam esse dicunt post consulaium
nec Sinnium adbuc fuerat relegatas.
Sergii ei Nisriniani : qao anno, qb civilis belli t u (91)
'. Anno Christi 356
moitam, i n Orieute quidem nulli consules fuere;
Heracle in Thracia episoopus adhuc erat Tbeo Ocddentis autem partibus Magnentius Auguslus dorus, ut constat ex Albanasio in epistola cncvcom Gaisone consulatum gessit. Baronius vero in
clica ad episcopos iE^ypli ac Libya?, pag. 2U0,
Annalibus ecclesiaslicis, eam synodum celebratam
guam scripsil Atbanasius anno Chrisli 356, post
csse contendit anno Christi 357, consulatu Coniiigressum Georgii. Quare Hypatiamie post bunc
stantii Aogusli nono et Juliani Gaesaris secnndo.
annum factos sit oportet episcopus Heracleae. EjusVernm Dionysius Petavius primum in Animadvcr- dem Hypatiani meminit Sozomenus in lib. v i , c. 7.
roohlbtis Epiphanlanis, deinde in Dissertalione de
(92) '
. l u codice Sfortiano
doplici synodo Sirmien&i, certissimis argumenlis scnplura est * autem yocal Sodettoostravil annum ejos synodi recle assignatam
crales ludos circenses, quos consalcs initio confaisre a Socrale posi consulatom Serjrji et Ntgrisulaius sui edebant : quod Latini dicunt consulaoiani, qiri fuit annos Cbristi 351. Scio Jacobum
tum dare. Siu in libcllo episcoporum Arelatensis
Sirniondam doos libellos scripsisse, quibus Baro- provinciac, qui oblalus est Leoni papae, loquunnii senientiam adverstts Dionysium Pelavium asse- lur antislites Gallicaoi : ln hac urbe quicunquc trtrere conatus esl. Sed com lpse eos libellos non
tra Gallias ex tempore prcedktorum ostenlare votuit
edideril, saiis oslendit se falsilateni opinionis suae insignia dignitalis , consulatum suscepit et dedit.
tandem agnovisse.
Quidaro aulem consales preler circense gpectacu(89)
- lum, scenicos quoque ludos et venationem poputo
'.
Episcopi quos bic nominat Socrates non dabanl. Quemadmodum fecit Asterios consul,
iila Sirmien&i synodo sederont, quae collecta est t ipse lestatur bis vcrsibus, quos Virgilio a se
jKfvcrsus Pbotinum post consulalum Sergii et N i - emendato praeftxit:
grintam, anno Gbristi 351 , sed in altcra quae colDuifnxt enundans gratum rmhi muMis amid
fccta est Eosebio c l Hypallo consalibns, anno ChriStfjcipiin*, operi sedulu* incubui.
sti 359, paolo ante Ariminense concilium : et qus
Tempore quo penacet circo $ubjunxiuau,
fonnolam illam edidit quae postea Arimini recitata
Scenam Euripo extuUmu subitam:
esi, cui pnefixa erant consulum noroina. Atqfje id
Ut /ttdo*, currtuque $imul variumqtu ferarum
taanifeste docet Gerrainius in epistola ad Valentero,
Certamen junciim Iioma Uneret oyans.
qxat refeitor i n Fragtnentis Hilarii, el Epipbanius
Ternum quippe $ofo$ merui: terna agmina vulgi
m ba*resi Scmiartanoniin.Certe priori ilii Sirmiensi D
Per cuveu* plausus concinuere tneot.
avnodo adversos Pholinum congregatae, soli OrienIn qucBslHtn famm, censu* jactura cucurrh:
taka episcopi interfuere, at testanlur Hilarius in
Nam laudis fruclum talia damna ferunt.
Hbro De syoodis, et Vigilitw Tapsensis cpiscopus in
Sic tot coHSumptai servant spectacula gazat,
fibro quinto adversos Eatycbem : VigUii quidem
Festorumque trium pernumel una dies:
baec verba sunt: Itlius vero C*tholici concitn apud
AsteriumqHC tuum tran$mltil in (Bvum,
Binmum eonlra Photinum ex loto Oriente congregati,
Qui partat trabeu tam bene donat opet.
quu tmfficiat multiplices fidei tanciiones comprehen(93) (
. Hoc toco codere, elc.
(90) te '. Georgius boc dex Sfortianus aliquot verbis auclior est. Sic eniih
taapore, id est, post consulatum Sergii et Nigri- habet, ol
mm, nondnm erai episoopue Aiexandria?. Crealus . Optime, u l equidem judico. Id est, / i vcro
crA rraut episcopoa eonsulaUi Constantii Augusii qui in tir&e Sirmio rtmanserant, fecerunt quidpiam
odavo, el Juliaai Caesaris primo,
csl anao qnod non irquc ab omnibus probatum est. Cerie forr
SOGRATIS
279
280
. '.
CAP. XXX.
De fidei formuHs Sirmii expositi* coram imperatore ,
Conttantio.
.
Quasi eoim ea jam condemnarent quae prius ipsi
" \
de fide constituerant, alias fidei forroulas denuo \ . *\
promulgaverunt. Unam quam Marcus Arethusius .
Graeco sermone dictavil; alias autera duas Lalina ' (94) ,
lingua conscriptas, quae nec verbis nec eomposi- " (95),
tione inter se conveniunt, neque cum Gnaeca illa a , ,
Marco dictata. Perro earum quae Latine sunt edilae,
, * , 'alleram quidem hoc locoei sabjungam quse a Marco . '
perscripu ess. Alteram vero q u Sirmii poslea ) ,
recilata est suo loco referemus, ubi ea q u gesta . ,
sunt Arimini, a nobis exponenlur. Scienduin au- (96, ,
tem est ulramque earum in Gnecum sermonem ' . ,
esee translalam. Igilur expositio iidei quae a .
Marco dictata est, sic babet : Credimus in unum
"
125 Deum Palrem omnipotentem, crealorem et 5?
couditorein omniam, ex quo omnis paternilas in
,
coelo ct in lerris noroinatur". Et in Filium ejus
\
unigenilum, Dominum noslrum Jcsum Clirislum :
. \ ,
qui ante omnia saecula ex Paire nalus cst, Deus ex
,
Deo, lumeii ex lumine : per quem facta sunt omnia
, ,
quae in celts sunt et quae in terra, visibilia et invU , ' , ,
sibilia.Qui et Yerbum est et sapienlia: lux vera et
\ \ , \ ,
vita. Qui in novissimis diebus propter nos boma
\ , , .
factus est, natusque ex sancla Virgine : crucifixus ' * ,
eliam, mortuus ac sepullus: qui resurrexit ex mor , \ tvis tertia die, et ascendit in coelum, sedetque ad \ , \ ,
4 1
Epbes. , !5.
VALESII ANNOTATIOKES.
mulam fidei q u in concilio Sirmiensi contra Pho- igitur Ircs synodi Siruiienses, quarum siugutas
linum edila est, Hilarius quidem in libro De syno- suam formulam ediderunt. Priraa iuit conlra Pbodis, ut Galbolicam commcndat: Athanasius vero tinum ajino Cbrisli 351. Allera anno Ghrisli 357,
in qua conscripta est Hosii et Potaraii blaspheraia.
in synodis Ariinini et Seleuciae, eam condemnat
ac rejicit, periode ac reliquas ab Arianis conscri- Terlia cclebralaesl Eusebio et Hypalio consulibiis,
ptas. Neque vero de hac sola fldei forroula Hila- anno Christi 359, in qua conscripla esl fides illa
quam Marcus Arelhusius dictavit.
rius et Alhanasius inter ee dissentiunt, verum
etiam dealiis; verbi gratia.de Anliochena. Nam
(95) " " . Scribendum
HUarius quidem fatetur Orientales merito novas est , ut habet codex Allatii. Tres enim
fidei fonnulas coqdidisse, cura novae haereses ad- iidei formulas Sirmii conscriplas hic recensel Soversus Ecclesiam surrexissent. Atbanasius vero crales; quarom duas posteriores ail Latino sernovas illas fidei formulas callide ab Arianis com- mone primum scriplas fuisse, ac deinde in Graecum
positas esse contendit, ad destractionem Nicaeiue.
translatas. Quod lamen verum non puto. Ulam quU
Porro i n boc Socralis loco, pro mallem dem, qua; Hosii blasphemia dicitur, ab Hilario
ecribere .
Latine primuin edilain fuisse facile concesserim.
Alleram vcro, qua3 consules babuit praenolalos,
(94) . Dapliciter hic fallitur Socrates, et cum illo Sozomenus. Graeco scrmone primum dictatam essc pro ccrto
habeo. Is cnim qui eam diclavit, Marcus AretbuPrimum quod ires fidei formulas in Sirmiensi
contra Photinum synodo scriptas esse censuit, cum D sius, et reliqui qui tum convenerani episcopi,
una tantum in ea synodo conscripta sit fonnula,
Graeci ferc omnes fuerunt. Denique subscriptioncs
quam praeter Socratem refert Athanasius et Hilarius
episcoporuni qni buic formube subscripserunt,
i n libro De synodis; deinde quod formulam fidei
Grsece scripiae lcgunlur apud Epiphanium i n baequae in Sirmiensi contra Phottnum svnodo Grsece
resi Semiananorum.
promulgata est, a Marco Arelhnsio dictalam esse
(96)
.
Procul
asserit. Alqui Marcus Arethusius non hanc quam
duoio scribendum esi ', alque ita lcgil
dixi fonnulam dictavit, sed altam, cui praeOxa
Epiphanius Scbolasticus, ut ex versione ejus aperant consulam nomina, ei quae postea Arimini parel. Sic enira verlil : Secundam vero, quam m
recitata est, u l ex Gcrminit epistola jampridem
Arimino pastea reUgermnt, ioco proprio poMtnu*.
obeervavit Nicolaus Faber in Praefattpne quam
Vide infra, cap. 37.
scripsit ad Fragmenta Hilarii. Distingucndse sun^
VARIORUM.
q ,
Ha3C fidei confessio exstal apud
synodis, col. 1174. I n
umeiei nihil compareat
AUianas. De SVnodis Arim. et Seleuc. vol. I I , p. 742,
ab ecclesiastica bde absonum, id sugpiciosum lainea
apud Nicepb. lib. ix, cap. 31, et apud Hilarium De
esl, quod tiomen tacetot\
281
IIISTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. I I .
2C2
subversionem unigeniti Filii Dei qui est ante saxula, anathema sit. Si quis audiens baec verba, Vcr, ,
bum caro facium i * t " , Yerbum in carnem muta ,
. tnra esse existimet, aut conversionem aliquara pa , (98), tiendo assumpsisse carnem, anatbema sit. Si qui
unigenitura Filium Dei audiens esse crucifixum, d i , , ,
. , , ^ vinitatem ejus corruptioni, aut passioni, aul muta ,
tioni 126 obnoxiam fuisse dicat, et diminutione
, ,
aliquamvel interilum suslinaisse, analhema sit. Si
, quis illud, Faciamus hominem", non Patrera dixisse
, .
ad Filiuro, sed ad semetipsum locutum esse Deuin
* Isa.
XLI,
A;
XLIV,
6;
XLVHI,
12.
284
SOCRATIS
283
"
Joaa. , 56.
Gea.
Joan. , 16.
VALESIl ANNOTATIONES.
(99) . OmUsus erat hoc loco Dominum Dominum duo$ dicat Deot : anathema
anathematismus inleger, quera ex Athanasii et H i - tit. Legit igitur Hilarius :
larii libro supplevi.
,
(1) . Hanc locum edidi sical , ,
legitur in optimis codicibus FJorentino el Sforliano.
, etc.
Aliter lamen legilur apud Albanasium :
(2) , . Qua , , D tuor postremae voces delendae suni; lotusque locus
,
ila ecribendns est ex Atbanasio
, , . Quae lcclio ,
eimplicior mibi videtur ac reclior. Hilarius vero , . Quara scriptaram contirlla vertit: Si qith Dominum, el Dominum Patrem et mant Hilanus ei Epiphanius Scholasticus.
Ftlium, quasi Domimm Domino inteiltgnt: qui*
VARIORUM.
. Socrates et
Nicepborus minus recle legunt . Alhanasius
fiabet , et Uilarius cuui Yalesio vertit, neqne
enim deiandit in Sodomam.
. Post verba uou.delenda?
yidentur duae vocesquaesequuntur, *
qnas proinde Valesius ia sua versione onaisit. Occurrunt taraen boc in loco apud Atbanasiam De svnodis
Ariin. et Seleac, et apud Hilarium. Mox iteniin
redundant post . W . L O W T I I .
, ,
, . Photini secta diat
1
',
(3).
)
', et ipse Bosiut.Potamii querela aecenitus adConttan.
Idem tradil Atbaaaeius i n libro ftvm regem, minhque perterritus, et me&uent ne *eEte synodie. Poetquam enim reiulii eam fidero, quxe nex e$ dives extiUum proscriptionemwc pateretur,
proxune conmemorata est a Socralc, de ista baec dat rnanus impietati, etc.
subjicit: ?,
(4) .
Melius i n codice Leonis
, , AHatii scriptom est . Apad Athanasium
' , - verelegilor . Latina enim bojus fidei
". Id est, Jiu omnibus rejectn, editio, qoam nos ex Hiwrii libro appoauimus, sic
nuUora cxcogitassent, aliam fidem promulgant: babet: Diligenter omnia apud Sirmium tractata
et itta icribnnl in nrbe Sirmio Latina qutdem lingua, suni et discutsa.
ted q*t fa Grmcum terviontm mc tramiata sunt.
(3) ! t o V . Tria tec poetrel U l a m s v e r o i n libro De svnodie fidem hanc reie- ma verba non habentur u i exemplari Latino hajus
rene, hunc litulum praeponit: Exemplum blasphe- C forraulae. Legunlur tamen apod Athanasium et i n
mlct apud Sirmium per Bosium cl Potamium con- omnibos nostris codicibus. Ex bis auiem colligere
t m p i e . Quem qwdein titulum k>se composait H i - est, plares Umc episcopoe Sirmii congregatos iuisUrios, <joi ftdem illam raerito blasphemiam oppel- ee. Sane Phoebadius Aginnensis epiecopae i n epibi. Qatsnam aotera sit Polamius Ule qui Hoeio stola quara adversus nanc fidei formulam contdjunclus est, docet MarcelHnas presbyter ia I i - scripsit, eara i n synodo episcoporum edilam esse
beilo precnm qoem obtulit unp. Tbeodosfo. Ubi
dtserte teslator. Idem etiara abunde conftnnat
inierpnevaricatores divinae etapostolicae fldei, post
Athanasius in loco quem superius adduxi. Denique
Arium primo loco hunc numeral: Potamw* Oojpcom Hilarius in supradicto Ubro testetur ean i sipona* civitatu epxscoput, primum quidem fidem ca- dem, postqnam diclata fuisset apud Sirmium, staiholicam vindicans, Oostea vero prcsmio fundi fi$calis tim missam faisse ad omnes tam Occidentis quam
qnem habere concuptverat, fidem prcevaricatus e$t. Orienlisepiscopoe, uteorum suffragio comprobareHunc ffosiu de Corduba, apud EccU$ia$ HitpanHtlur, satis indical eam m syoodo fuisse dielatam,
rum t detexit ei repuht ut impium hctrcticum. Sed
Neque enim alibi quam i n synodo episcoporum d i 9
VARIORUM.
Ariani credebanl Filium Dei ex Deo Patre taiiguam
principio, productom fuisso per modum crealionis, D
qaemadmodiuD ct caelera omnia : et boc solum i n Cer Dei Filium csterasque crealuras discrimen poBebaat, qood FUins primo et immediate a Patre
ex nibilo prodoctas sit, deinde per Filinra reliqua.
Quod et ipsi Sirmienses non obscure significant i n
verbis Uus :
! Ad unum qui est
$me prinapiOy twnium principium, per Ftlium pie
OMiifa referimus. BU enim saiis ostendunt ee pariler e* FUiuni el alta omnia ad Deoiu Patrcm lanquaro principium referre : Filkim quidem ;,
per Filiuro vero caetcra. Frastra aulem et perridictue conetur aliquis Patrem et Filium unum esae
Deum inde demonstrare, quod bic ex illo tanqtram
principio suo exsislal; nisi priacipUjni, , el
' oofxsoDOiantiaie inielligat. NJsi enim, inquam, illud
in argttmeatoMippoDjtur, ree sinffulas creaus unuoi
oaie cum Palre Deum, qood ausurdissfiinuai eet,
etdem opera probabitur : siquidem crcalura? om4
SOCIUTIS
2S7
Joan. , 17.
"
Isa. u n , 8.
VALESH ANNOTATIONES.
ctari potest formula fldei. Porro Gerniinius qui bic niam prius episcopum fuisse Gyxici. Alioqui idem
nominatur, episcopus erat Sirmii, pulsoPhotino in dicendus esset de Gre^orio ac Gecropio, hunc scieius locum substitutus, anno Gbristi 351. Hunc licet prius Laodiceae, lllum vero prius in GappadoNicolaus Faberin Praefationc ad Hilarii Fragmenla, cia fuisse episcopum.Quod cum in istis perspicue falprius episcopum Gyzici fuisse dicit, quod non cre- sum sit, de Germinio quoque dici non polest. Prodo. Imposuit viro doctissimo locus Alhanasii in
motus auiem est ab Arianis ad Sirmiensem epiepistola ad solitarios pag. 860, ubi Gonstantium *v scopatum, eo quod dogrnatis ipsorum acerrimii^
imperat. reprebendit quod adversus ecclesiastiesset propugnator Docet id Alhanasius in epislola
cas regulas ignotos bomines, et in dissitis regioencyclica ad episcopos ^Eg>pti ac Libyae, pag. 296:
nibus natos, epiecopos civitatibus milteret:
,
, ,
, .
(6) . l n codicibus
. Id e s l : Jta Grego- noslris Sfortiano et AJIatiano bic locas ila !gitar,
rinm ex Cappadocia mi$it Alexandriam et Germi
nium quidem ab urbe Cyzko Sirmium evocavit , Ce- . Qijibus consentil interpretatio Epipbanii
cropium Laodicea misit Nicomediam. Ex his Scbolastici. Apud Alhanasium vero e l Hilanura deAtbaiiasii verbis uequaquam id conficilur, Germi- sunt haec verba .
VARIORUM.
. Post verba
, desunt in mea editione verba ista mox
siibjangenda, , typorapbi errore. W . LOWTH. Desuni ct i n noslris
'arisiensi et Stephani, ut et tn Nicpphoro : ha-
apad Athanas.
29
HISTORIA ECCl.ESIASTICA. U B . I I .
2f0
Matlb.
XXVIH,
19.
YALESII ANNOTATIONES.
(7) . In Albanasii libro De synodis le- 0 erat exceptor Rufini praefecti praetorlo. Fait
rectius, utexLatina editione conslat.
aulem Rufinus praefectus praetorio per Gallias con(8) . Existinia- sulatu Conslantn \ i el Galli Gsesaris n , u l docot
vit Socraies tres fidei formulas in Sirmiensi con- Marcellinus in lib. xiv. Sed biennio ante praefeira Phoiinum synodo conscriptas esse. Addit i g i - ctus fuerat Ulvrici. Anno autem Chrisli 557 non
lor episcopos qui in ea synodo residebant, suasisse RuQnus, sed Anatolius praefecturam praelorii gerePbotmo u l formtilis illis subscriberet. Sed cumsu- bat per Illyricuin. Sed et ex episcopalu Germinii maperias ostensum sit a nobis tinam duniaxatforrau- niieste colligilur, Sirmienseui conlra Photinam syn(am ab illa synodo edilam fiiisse, eam scilicel quae oduro, in qua Photinus episcopatu dejectus est,
priore loco commemoratur a Socrale, huic uni non esse celebralam anno Ghrisli 557. Etenim antequam Georgius, pulso Athanasio, Alexandrinam
subscribere rogalus esl Photinus.
sedem invaderet, jam lum Germinius cpiscopus
(9) ovx .. Epiphanias ia haeresi Pbotianorum scribit Photinum, cum erat Sirmii, ut docel Atbanasius in episloia encyin Sirmiensi synodo, sic enim legendum est, non clica quam scripsit ad episcopos ^Egypli ar. Libyse,
tunc cum Georgius Alexandrinam Ecclesiam occuSerdicenst, damnatus ac deposilus fuissel, adiisse
ConsUntium, peliisseque ut coram judicibus ab passet. Porro Georgius Alexandrinam sedem occuavit ineunle. anno 556, ut conslal ex proteslatione
ipso Dominatis de 6de disputaret; Gonstantium vero
Jexandrinorura, quae legilur ad calcem epislola?
Basiiio quidem Ancyrae episcopo injunxisse, ut
conira Pbolinuro disputationem susciperet, judices Athanasii ad solitarios. Cura ersoanle annuro Doveco seu audilores ejus disputationis dedisse Tba- p mini 556, Germinius episcopus fuerit Sirroii, Photinus quoque, cui successii Germinius, anle hunc
lassiam, Datianum, Cerealein el Taurum comiles.
annum deposilus fuerit necesse est. Gerte AtbaEx bis Thalassius primas apud imperatorera obliDebat, o l tradil Zosimus in libro n. Et praefeclus nasius in epistola ad solitarios, pag. 860, ubi ordinaliones exterorum bominum a Constantio faclas
pnetorio missus est in Orienlem una cum Gallo
recensel, prtmam commemorat ordinationem GrcCesare, anno Chrisli 551. Morluus est aalem angorii; deinde Germinii el Cecropii; postea Aaxenno Cbristi 555, Constantio Aucuslo vi et Gallo
Gssaro u coss., ut tradit Marcellinus in lib. xiv. t i i , ac postremo Georgii.Ex his Gregorius quidem
Proinde Sirmiensis synodus, et disputalio Basilii Alexandrinis datus est episcopus anno Gbristi
contra PholiDum, non potest cadere in annum 541, Germinias vero in locura Photini factus est
Sirmiensis episcopus anno Gbristi 351, cum a ConCbristi 557, ut vult Baronius. Huc accedit quod
seribil Epiphaniu, in ea disputatione Basilii con- stantio Sirmii agente accitus fuisset, u l docet
ira Pbolinum, notarium fuisse Callicratem, qui Atbanasius in loco supra citato: quero interpre
VARIORUM.
. lamen postulant at legamus, Spmtm Kiaum
Athaoas.
m/wwe estqui venit.
Sic i n omnibus cxemplaribus Valcsii. Gnrta
b
201
SOCRATIS
292
men desoendil cum Pkotino, notariis verba eornm . ' excipientibus. Cerlatum est ulrinqoe maxima con-
tentione verborara atque rationum. Yictns lamen ,
Photinus et condemnatus est Qui postmodum in . '
exsilio vitam agens, librum Gncco et Latino ser- . mone scripsit, quippe qai ne Latine quidem esset , . ,
,
ignarus. Scripsil porro adversus omnes haereses,
suum ipsios dogma tantummodo proponens. Ac de .
Photiao quidem bac dieta sufficianl. Sciendum an- ,
. ,
tem est, episcopis qai Sirmii convenerant, Latinam
illam fidei formulam abs se editam, poslea displicuisse. Yisa enim illis esl multe complecti inler
, ' se pugnantia. Quocirca operam dederunt ut eara ab (11).
jllis qui descripeerant, reciperent. Sed quoniam
.
multi eara oecullabant, iroperator edicto prsecepit .
exemplaria ejus omnia conquirerentur, pcenam ,
intenmnalue si quis eam occultaese 130 depre- ,
benderetur. Yerum semel editam nullae minae abo- . * *
lere potuerunt, qoippe quae in multorum roanus ,
. .
Jam pervenisset. Sed de bis bactenus.
CAP. X X X I .
De Hosio Cordubensi episcopo.
Quoniam vero de Hosio Hispano supra retulimus
eum illuc invilum accessisse, pauca eliam de illo d i cenda sont. Hic siqnidem per insidias Arianorum
paulo ante in exsilium pulsus fuerat. Tunc vero siudio atque impulsu eorum qui Sirmium convenerant,
iraperator illuc eum evocavil, volens ut vel sponte
vel coactus cum episcopis qoi aderanl consentiret.
Hocenim faclo, illoram fldei maximum teslimonium
videbatar accedere. Hanc igitur ob caasam necessitate compulsu6, u l dixi, adfuit invilus. Sed cum ille
couseniire renueret, verbera ei tormenla inflixerunl
seni. Ilaque v i et necessilale adaclus, editis tum
fidei expositionibus consensit atqae subscripsit. E l
res quidem iuac teiuporis Sirmii geslae bunc exilum babuere. Porro imperator Goiistantius in ea
urbe diatius commoralus est, dum evenlum belli
conlra Magnentium exspeclaret.
. '.
)
.
*
,
.
; (12).
, ,
. G , . , ,
. .
.
, , .
,
.
c
YALESII ANNOTATIONES.
Lalinus perperam verlil. Gecropius autem eodem
anno factus estepiscopus Nicoroedia?, u i colligilur
ex supradicto Athanasii loco. Auxenlius denique
ad Mediolaneasem episcopatum promolus est anno D
Christi 355, et sequenle anno Georgius Alexandriuam sedem invasil.
(11) '
. Sompsit baec Socrates cx Atbanasii l i bro Be synodis Ariroini et Seleuciae. Yerum in eo
IialJucinatur, quod ea quae Alhanasius dixerat de
terlia Sirmiensi formala, cui prafixi erant consu-
les, Socrates Iribuil secundac, ab nosio et Potamio conscripUc. Locus Atbanasii ex&tat pag. 904,
quem ob prolixilatem hic ascribere siipersedi.
Socratis crrorcm seeutus csl Peiavius in Animadversionibns ad Epipbanium, pag. 318.
(12) . Jam superius observavi, Hosii exsilium Sirmfcnse et fidei formulam ab illo conscriptam, bic praeposterc referri a
Socrate. Lapsus enim Hosii contingit anno Ghristi 357, ut recte nolavit Baronius.
VARIORUM.
fc
* Adrov .
In codice Leonis AUatii
le^ilur . Atque fta legit Epiphanius Scbolaaticus, nt ex versione ejus apparet. Sic enim vertit, in fuga consistem, postea librot utraque /tngua eonfictebat, etc.
* .
Etiam cum Ursacio et Valente iniit
communionis societatem : non tamen unquam i n duci potuitut calculum ferret in Atbanasiuui, qood
peroptabant Ariani. De Hosii lapsu a mnliis hoc
HISTORIA ECCLESIASTICA. U B . I I .
. \
'
CAP. XXXII.
'
, , . *
'
' ,
, .
* ,
. , ,
.
* ^ ,
. , -
Inlerea Magnentius cum urbera Roraam occupavisset, mullos senatorii ordinis, multos ilem e i
plebe interemit. Sed cum duces Constanlii, colleclis Romanorum miiitum copiis, signa adversus eom
movissent, Roma digressus, in Gallias se recepit.
Ibi variis praeliis consertis, modo Constanlii milites,
modo Magnentiaui superiores fuere. Tandem vero
apud Mursara, qaod castellum est Galliae, victus
Magneniius et in munimentum illud contrusus est.
Quo quidem in loco hujusmodi ferlur accidisse m i raculum: Magnenlius cum militum suorum aniroos
ob acceplara cladem fractos ac debilitalos cor.firmare vellet, sublime tribuual conscendit. Uli vero
, -
f m acclamatione quae imperaloribus acci& \ . mari solet, Magnentium excipere gesliunt, prater
, animi sui sentenliam i n Gonslanliuni eam iranstu . ' - lerdnt. Non enim Magnentium, sed Gonsuntium
, - Augustum omnes uno consensu acdamamnt. Quod
,
131 omen imminenlis sibi exitii arbitratos Ma. gnenlius, relicto munimenlo, ad ulteriores Gatliae
, \ , partes confeslim profugit. Quem dum Constantii
(13) duces acrius insequnntur, iterutn pugna commissa
, est in loco qui dicitur mons Seleucus: eo prelio
, victus Magnentius, caesis ad inlernecionem suis co, . piis, solus fugam arripuit, Lugdunum contendens,
,
urbem Galliae, quae a supradicto munimenlo di&lat
* ,
tridui ilinere. Lagdunum igitur ingressus Magnend
Q V t m
a u s
, . Q tius, primom quidem matrem interfecit; deiade oc- , ciso eliam fratre, quem Caesarem sibi asciverat, ad
, - extreraum manus sibi inlulit. Id autem geslura est
(14). ConsUntio Auguslo sexlum et Gonstantio Gallo ite, , rum consulibus, xvm Kalendas Seplembres. Nec
mullo post Decenlius, aller Magnenlii frater, laqueo
, , fractis faucibus mortcm sibi conscivit. Hujusmodi
. ,
. . fuit exitus Magnentii. Nec taraen ad perfectam tran , $ quillitatem rediit respublica. Nam continuo post
alius exortus esttyrannus, nomine Silvanus. Sed
t . VALESU ANNOTATIONES.
(13) . Rectiue in codice AUatii . Pauio aliter Idatius in Fastis : Conttantio TI
Conttantio . His coss. Magnentius $e interfecit in
scribitar . Epipbanius Scbolasticus
GaltiU apud Lngdunum die iu Idus Aug., et Decenroootem Seleueom voeat. Hujus loci situm babetius frater Magnenfii laqueo se suspeitdit xv Kat.
mus in Itinerario Hierosolymitano. Nara post descensum Ganrae motiiie, sequilur mutotio CambonoSeptemb. In Ghronico autem Alexandrino annus quidem necis Magnenlii perperam designaiur: dies vetmitli* 8. Marme monte Seleua miltia 8.
(14) ro notatur iv Idoe Augusli.
y
VARIORLM.
, . Imo nonnisi vere anni
insequenlis ineuote, teste Juliano orat. ad C O A fere Sotomenus. Alii omnes Muream istam i n Panstant., siquidera autumno superiore apud Mursam
nooia sitam esse referunt; prasertim Sulpitius Scvictus erat. W . L O W T H .
veros lib. n , qoi banc hisloriam enarrans, insignem
. Respublica recem quiet* cfoUi i w hac in re imposUiram VaJeotis Marsa3 episcopt
pidatioM, Silvano in imperium coacio, tentari runu$
memorat. W . Lowra.
. Ad Mursam cum occceperat. 1$ namque Silvanu in Gallia ortu* barbarii panntibus, ordine militice titnul Magnenlio
Conetantio pagnat et vincitur anno 551. Roma et
ad Constantium transgressus, pedestre ad magisleluitia, qoo se post cladcm rcceperat. per Conslantii
doces abrgttwr, an. 352. Iterum ad Alpes Goiiias rium adoletcentior . quo dum aliiu ; H T
metum seu dementiam contctnditset, legwnum, quei*
idvcrsosConstanthiin pncUnm i n i l , iterumque deprccsidium speraverat, tumultu, octavnm circa ac vtbdlatdr, an. 355. Mox LugdnBum ftigit, ibiqae
post ttfes impeMi atinos et menscs sex seipsoni i n - cesimum dietri, trucidatus eef. (V., de Gaesaribus.)
tertmiu Aot. P A G I .
d . Ita
295
SOCRATW
*0C
CAP. 1.
De Judcets Dioccesaream Palw&tina incolentibus.
~
.
. 01 >
, .
,
, *
.
. '.
CAP. XXXIV.
De Gallo Ccetare.
, .
His rebus gestis, Gallus secundam forlunam rao'
derate ferre non valuil. Sed confeslim adversus
iilum a quo Caesar fuerat nuncupatus, res novas mo- , .
l i r i coepit, et lyrannidcm ipse qaoque arripere ten" *
tavit. Sed cum 132 J consilium brevi innoluis . ;
set Gonslantio : quippe ille Domilianum prseic , ctumprxtorioper Oricnlem, et Magnum quacstorem
, (15)
sua ipsius auctoritate jusserat interfici, eo quod co. ' ; ,
natus ipsius indicassenl Gonstantio : ea re permolus . ,
imperalor Gallura ad se evocavit. At ille timorc , .
perculsus, pcrrexil invitus. Gumquc ad Occideulis , *
partes et ad insulam usque Flanonam jam pervenis- , ) .
set, Conslantius illic eum jussit occidi. Nec multo '
post, JuHanum fralrem Gajli cum Ga3sarem nuncu- ^ ,
passet, in Galiias niisil adversus barbaros. Porro
. , ,
Gallus, qui el Constantius vocabalur, interfectus est
>consulatu iniperaloris Gonstantii octavo, et ipsius
, * . 1lenio. Aimo aulem proxime sequente, Julianus Ca>
\ ,
sar creatus est, Arbetione c l Lolliano consulibus,
, .
die seplimo Idus Novembris. Ac de Juliano quidera
, in sequenti libro dicluri sumus. Gonstanlius vero
.
malis quibug premebatur jam sedalis, ad belium
, Ecclesiarum componendura menlera suam denuo
.
converlit. Sirmio igitur digressus, et ad urbem re ' ,
e
u s
VALESH ANNOTATIONES.
(15) * Hunc locum correxi ex codice AUatii, el ex Soioineno ac Gedreno.
Nara codex quidero Allalii ila scriptum babet: . Sozomenus vero in ltbro , cap. 7, ita scribit: ,
,
, . Epipbanius laraen Scbolasticus
vulgatam leclionem eecuius est, quam et nostri codices retinent, et aoclor CfiropJci Alexandrini confirmat.
VARIORUM.
h
Flavona, ut babent alii rodiccs, urbs Liburnia? Plinio et PtolemaM), nunc Fianona, oppidulum Istria?,
in ora marisAdriatici et sinus Flanatici abeo dicti;
sub dominio Yenelorum, cum porlu munito et capaci. BAODRAND.
i . Ammianos Marcelli-
297
HISTORIA EGGLESIASTICA. -
,
(16)
61 Uvat
. ,
* ; (1?) ,
*
.
LIB. I I .
9*
. Afe'.
fcAP. JtXXY.
be Aelio Sero, Eunomii magistro.
** , *
.
* , ^
(18) ,
.
,
,
. (19) -
diaconus esl ordinalus. Extemplo igitur eos quibuscum colJoquebaiur, sermonum novilale ob$lupefecit. Id aulem agebat, fretus categoriis Arislo&clis : is liber est ab auctore iia inscriptus t ex quarum prseceplis disputans, non aniraadVertil se iu
suam ipsius fraudem captiosas arguraentationes
coinponfere , nec ipshis Arisiotelis meniem didicil
VALESIl ANNOTATIONES.
(16) . Rectius in codice Leonis Allatii scriptum est . Quam
scripturam in versione mea seculus sum.
(17) ahr ' . Obiit Julius pridie Idus Apriles, ConRlanlio Augosio y , et Conslantio Caesare consulibus, quod est
anno Cbristi 352, cum sedisset annos quindecim,
inensem unum> dics undecim, ut legilur in vetu-
VARIORUM.
7oi>.li^c . Julius, patria Rooianus, D
rtiatici filios, Marci poiUificis in sede Romana sucttssor, die vt Februarii anni 537 ordinaUis, sedit
annoft quindecim, mensf s duoa, dies sex, obiilque
axmo 352, die xn mensis Aprilis, qua die colitiir.
Iti rjus locam die xxn Maii deligitur Libcrius Roluaiioa. (Anl. Pa^i,monachi Benenicl. elGuil.Cave.)
Attto^. Antiochensis, militis cujosdam filius.
Aarifabrum futsae Actium cerlius constat. Mortua
motre, ad philoeophicas disciplinas animum applir u i t . Ac primuro qoidein Paulinum Anliocbenum
audivit, poslea Anazarbi Alhanasium, deindc Tarsi
Anloainfn presbylerum, p<>sl haec Leontium presby
temm Antiochenuni, tand'm Alexandriae Sopolim
oiedicuro celeberrimum. sub quo mcdicinae opeiain
d e d i l ; ti cum in hac ario excelleret, gratuiiam i i i PATHOL. G R . L X V U .
SOCHATIS
500
ab erudiiis. Nam Aristolele6 propter sopbi&tas qui , ca tempestaie philosopbiam deridebant, banc excr ; .
ciiationcm conscripsil adolesceniibus, artem dis ,
screndi per sophisticas ratiocinationes sopkislis : .
opponens. Quocirca academici pbiiosopki qui Pla- , (20),
lunis ei Plotini libros exponont, ea reprehewUinl
\ ;.
quse ab Aristotele sunt subliliter et argute dfcta.
, \
Verum Aelius, quippe qui academicttm pnecepto ,
rem nactus non csset, ad sophislicas categoriarum
, \ ,
argumenlationes adba?sit. Quamobrern intelligenlia
assequi non poiuit, quoroodo csset ingenila gene, \ Talio, et qua ralionc id quod genitum est, coaeler- , \ , \ ,
um essct illi qui genuit. Caeteruro adeo mcdiocri
doetrina prsedilus, et sacrarum Litlerarum imperi- , \ ,
tus erat Aetius, el in uno conlendendi siudio cxer .
citalus : quod quivis ctiam agreslis facile consequi .
possit : ut ne veterum quidero ecriptorum qui sa ,
cros Cbrisliaiue rcligionis libros interpretati sunt,
' ,
usum ullum aut peritiam haberet, sed Clementem,
. \ c l Africanum, alque Origcnem, viros omni genere \ ,
doclrinse excultos, prorsus aspernaretur. Compo . \
, ,
sait aulera epistolas Uim ad imperalorem Constanttura, tum ad quosdam alios : in quibus longas ,
texit disputationes, et argomenla sopbistica propo- , \ "
nit. Quam ob causam est cognominalus. Ae (21), .
\ .
licel eadem curo Arianis et diceret el eenlirct, ab
iis tamen ipsis qui perplexas ejus argumenlaliones intelligere non poleranl, baereticus tst judicatns.
Ob id pulsus eorum ecclesia, hanc speciem prae se tolit, quasi ipse 134
* eoruin comruunione
gejunxisset. Manenlque bactenus ab illo propagali, i i qui oiim quidem Aetiani, nunc autem Eunomiani dicunlur. Eunomius enim, qui notarius ejus fuerat, et inanera illam ac verbosam disputandi ralioncm ab eo didicerat, sectae illi postea praefuit. Yerum de Ennomio uberius suo loco dicturi
eunius.
5 6
CAP. XXXVI.
. .
De synodo Mediotanensi.
Per idem tewpus in llalia convenerunt episcopi,
ex orientalibusquidem haud multi, plerosque enira
corum aut seneclus, aut itineris longiludo, domi
detinueral. Ex Occidentis autcm parlibus plures
qtiaiu Irccenti adfuerunt, siquidem imperalor pra>
ecperat, ut in urbe Medioiano episcoporum synodus
kv * .
,
\
, \
. ,
(22) .
,
0
VALESII ANNOTAT10NES.
Leonis Allatii Icgitur , rectins
ptativi autem philosophi, libros Plalonis et Plolim
meo quidcro judicio. Vulgatam tamen leclionem
declarante* ea qum artificiose ab Arulotele sunt con9
tcripta, redarguunt. Differunl lanien sceplici philo-luetur Epiphanius Scbolaslictis, ct Snidas in vocc
, ubi bunc Socratis nostri locum describiu
sopni ab , ul species a genere, Duo enim
(22) , ldem nnmerus bafuerunt gcnera pbilosopborura, ut in primo libro
belur apud Sozomenum in libro , ap. 9. Sed vix
&cribit Laertius. Alii fuerunt , alii
credibile cst, tantum numeram episcoporum a<l
, id esl bsesilantes.
(20) . Hoc loco D hoc Mediolanense concilium coflvenisse* Patius
ponilur pro id est, princinii ex- credideiiin mendosos ossc tam Socraiis, qnam SoperU. Ilaque iibentius legerim per simpli- zoineni codiccs. el pro , scnbenduiu
ccni v, id est, increata , vel potius absqueesse . Cerfe IU opistola conctlii Mcdiolacreatione. Epiphanius Scbolaslicus legisse videtur nensis missa ad Eusebium Vorcellensein episoopuai,
. Sic enira v e r l i l : Quamobrem nec inle/ii- triginta tanluui episcoporum nomina leguntur, q u i
in damnationein Athanasii, Marcelli abpie Pbotini
genpotuiti quomodosit ingeniti generatio, etc. Paulo
posl scribeadura videiur \, - consenserant. Inter quos quidam eliam Orientis pariium episcopi recensentur, ut videre eal apud
, etc.
~
i2i) . In codice Baronium ad annum Cbristi 555.
t
VARIORUM.
. Annus 555 rci catholic* exileslale,, reli^ionis jura vioiala liareticis summa
rci ecclesiasltctt adminislranda? permissa, catholi^
Uosus f u i l ; in quo, vi el lYrannica Gonsiaulii por
501
sol
^ ,
.
,
Quod ubi comperil ioipcralor, iUos quidem in exsi* - liom ablegavit : geoerale Vero concilium convocare
,
statuit, ut cunclis Orienlis episcopis ad Octidenlis
, , ,
partes accersitis, universoe, si fieri possel, ad uniu
. fidei concordiam adduceret. Sed cum ei laliacogilanti
, , difficuluteni afferrel ilineris longiludo, daasinparlee
. - concilium dividi jassit. E l eos quidem qui tum ade , - rant, apud urbem Italise Arinnnum congregari m a i * , davit: episcoposaulemOrieotis Nicoraedise, quae ci (25). Q vitasesiBilhynioe, colligi, datis ad eoslitleris praece pit. Et isla quidem imperalor concordiae causa dccrc. verat. Sedejusconeiliurafelici successu caruil. Ncutra
- - enim synodus episcoporttm secum ipsa consensit,
, * . oi - eed utraque contrarias in partes divisa est. Nam
, -
neque episcopi apud Ariminum congregaii unius
- ejusdeuiqae eenteitito esse potuerunt: et oricntalee
, . " apad Seleociam Isaurae collecti novum discidium
excitavere. Porro qua ratione gesta sint singula, in
, ,
progressa narrationis declarabimus, si modo pauca
.
prius de Eudoxio dixerimus. Qutppe circa i d tem (20),
VALESH ANNOTATIONES.
(23) . Paulinus Trediolani, u l testatur Athanaeiue In epistola ad Solirirensis eoiscoDUS non inlerfuil Mediolanensi con- D tarios.
25) " . Post hstc verba in
cilio, %ed Arelatensi, quod anle biennium fucrat
tiooe Roberli Stephani integra linea eratomissa,
consregaiam anno Cbrfsti 555. Vide Baronium.
(24) ' . quam ex oplimis coaicibus Florentino ac Siortiano
restitui.
Idem legitur apad Soromenum. Sed Baronrae jaro
(26) . Mors Leontii A n pridero roonuit, Albam hic posilam essepro Mediotiochensis episcopi accidil anno Christi 356, Conlano. Non enim Alba metropolis fuit Italiae, eed Meetantio Romae inm degenie, ut recle observat Badiolanum. Et Dionyeius qui tunc Consianiio atque
Arianis restitit, non Albft erai episcopue, sed Me- ronius <i.
YARIORUM.
dem Ariminenses episcopi nmnero circiter qua(M prsesalftms vi$ illaia, obiala exsiiii capilisquc
dringenli; Seleucienses vero ccntum et sexaginta
pencula, nUt Atbanasium ferircnt anaihemalc.
ianium censentur.
Uediolanum igilur, u l " stalutum anno proximo
<\ Yerum Atbanasias in epislola ad Solitarios, in
foerat, convenerunl episcopi. (Cl. monacbi Benedict.
qua de lapsu Liberii sennonem babet, a i t : LeonVita Atbanam.) Haec lertia synodus ibidem eelctiu$ castratui, qui Anliochim nunc eoucopatum
brala ab Ant. Pagi meraoratur.
. Anno 559, cum Conetanlius ttnet. Quare anno 358, quo Liberius Arianae formote eubscripsit, Leonlius adhuc in vivis erat,
Ofcumenicam synodam indixisscl, ortenlales ScWocix, oecidentalfa Arimtni convenerunt. Et qui- eoqye anno decessit. Hinc Philosiorgius lib. \*
%
SOCRATIS
pus, morluo Leonlio, qui Actium baerelicum ad ' ?*6, ' ,
diaconatus gfadam cvcxerat, Eudoxius Gennani , '
ciae, qoa et ipsa Syri* urbs est, episcopus, qui
, . \
tum Romae aderal, properandam sibi ese decrevit.
Etcum imperalore callide collocutus, ffoasi Germa-
nicensium civitas solatio ipsios ac proVtdenlia i p - \ ,
. digeret, petiit ut quampriraum illuc redeandi polestas sibi concederelur. Impeifelor vero irihil doli
, .
suspicatua, bominem dimisit. At ille primoree regis
, cubicolarios adjotores nactus, reKcta ^iviiate sua,
, .
cpiscopatum Antiocbig per fraudem occupavit;
' ,
stalimque Aelium fovere aggressos est, et coHedo
,
'piscoporum concilio, omni sludio conteiidit ut
(27).
diaconatos dignilalem ei restitueret. Verum i d ne- ,
quaquam periici potuil, propterea qaod odium ad . 3
tersus Aclium, Eudoxii crga eumdem studio po- & . '
lentius fuit. Acdeiis qaidem hactenus dicia suffl, ,
ciant. Caeleruia cum episcopi apud Ariminum con- (28) . venissenl, orienlales 136 quidem &e ad concilium
venisse dixeruut, nuUam prorsus de Atbanasii , ^ausa mentioneftt facturos. Eonim studiiim atquc ,
institolum omni ope adjuvabanl Ursacius et Valcns, , 6
qoi Imtio quidera Arianum dograa defenderanl, , .
postea vero i n consubstantialis fidero consenserant, . dato, sicut anle dfctum est, KbeUo Romana urbis ,
ponlifici. Quippe isti semper ad eorum partes irans- . '
ibant, qui plus posse viderentur. Quibns sese ,
adjunxerant Germinius, Auxeniius , Demopbilus et
Caius. Cum igiiur in Consessu episcoporam alius
aliud proponcre conaretor, Ursachis et Valens pro ^ ,
non scriptis babenda esse dixeninl, qxwecunqoe de
.
-fide antehac promulgata essent; el suscipiendam ^, , csse novissimam Hlam fidei formulara, quara ipsi . (29),
paulo ante Sirmihconvenientes ediderant. His diclis, , ,
charlulam quam prae manibus habebant, legendam
, *
cararunt : tertiara scilicet fidei formulam, qaam
. " '
tpsi cum apud Sirmium antea compoeoissenl; ilHc
(50) { t
VALESII ANNOTATTONES.
^27) " .
VARIORUM.
eap. 3, lapftam et restiuitlonem Liberii memorat,
ann. 356, n . 45J
et capite sequenli ait, moriuo Leontio Antiochena . Eudoxius primo Gerraaniciae, puslca
urbis epUtopo, Eudoxium ex urbe Germanicia transAntiochiai, ultiroo Constanlinopoleoii episcopus,
latum etu. Fallitur ergo Yalesius, qui obilum eadem prorsus curo Eunomio scnsit, u i docct
Leonlii ad annuro 356 perlinere dicit. (Ant. Pagi ad Theodoretus in Hccrctkh [abutis.
r
50$
306
. veritatU. UU accipiel me, et docebU vot ac suggcNomen veco sqbslaijitiae quod a Patri , n^omnia .
, , bus siraplicius posilum, a populo vero minime i n , telleclum, offcnsToni est plurimis, proplerea quod
- in Scripluris non continetur, placuit omnino remo-r
,T
8 T
?
. Apud
initio posui, usque ad vocem , desunl in
Atnanasiura i n libro De synodis, pag. 875, legitux
editione Roberti Stephani; nec habenlur apud Epi- D .
VARIORUM.
\
S0CRATI3
508
VALESII ANNOTATIONES.
quam refert Epiphanius in dicla fqa3resi capile 25 :
(52) "
. Hanc poslremam partem Sirmiensis
,
bojus formulae referl Germinius in epistola ad
Rufianum, Palladiumetcseteros, his verbis: Natn snb , *
, , ,
bonce Conttantio , quando inter
, ,
quotdam cceperat e$se de fide di$$ensio tn conspeciu
D , ',
eiu$dem imperatorit, prasentibus Georaio episcopo
. Porro cum hacfideiformula
Alexandrinorum Ecclestce, Pancratio Pelusianorum,
earn, qu<B Slrmii nuper cxposita e$t coram religioBasitio epi$copo tunc Anquiritano, prcesente etiam
smimo imper. nostro Constantio, prorsus conseniire,
ipso Valente et Urtacio, et mea parvitale, post habiquifidemillam iegerini, cui subscrip$eruni
tam usque in noctem de fide dispulaiionem, noruni
ad
quinoaderanij Basilius, Marcv* Georgiut epitcopm
certam regulam perductam, Marcum ab omnibus
AlexandriWy Pancratiu* Hypstianus ei plurimi
bis electum hdem dictaste; in qua fide tic conscri(kcidentis epitcopi.
ptum eti iFilxum similem Patri omnia, ut tanctos
dicunt docenl Scripturw. Cujut integra pro(e$$ioni
(55) . Locus Alhanasii
con$en*imu$ omnet, ei manu nostra tubscripsimus.
quem aflerl Socrales, exstat initio epistoiae De synEvstant eoram subscriptionesapudEpiphanium in
odis Arimini el Seleuciae.
haeresi Semiarianorum capite22, qua3 huic formqlae
(54)
subjongi debent. Ejusdem Sirmicnsis fonnulaB . Scribendum est , cx Alhamentio ftt in exposilione fidei apud Seleuciam,
nasio.
y
VARIORUM.
v
309
HISTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. 1L
310
VALESH ANNOTATIONES.
(35) . D i n ediclis e l epislolis de se ipso loquens, aeler
nitatem suam interdum dicerel, ut testalur AmHoiic eniin titulum habet expositio fldei Sirmien
mianus Marcellinus in libro xv, baud proeul ab
*i$ :
&
initio.
I n
(36) ^.
, etc., legilur apud Albaiiasium i n l i codice Leonis Allalii scriptumest ,
bro sopra citato. Quae verba ideo bic ascripsi, quod roagis probo. Paulo posl pro ,
qnod Socrates noster eaindem formulam referens,
codexAllatii el Atbanaius babent .
uiatoa istos praetermisit. Ca?.terum Conslantius
(37) > . Aeclius
aeo credulus fuit bujusmodi asaeotationibus, ut apud Aibanasium acribitur
VARIORUM.
* . Albanasii
edilio Bcncdict. legil, * Confcr baec cum hs quae apud Sozomenuin
leguntar, l i b . iv, cap. 17.
7 . , edil. Benedict.
Athanasii habet , cujus seneum Valesius in
versione expressit.
511
SOCRATIS
512
Epistola
.
(39),
, ,
'
; , $
*
, a
VALESII ANNOTATIONES.
(38) .
Melius apud Atbana- ^ perspici potest ex epistolis imperatorum, quae i n
sium legitur,
Euscbii Historia ecclesiastica leguntur. Sed cur
. Mbnlanistas emm intelligit, quibus insania ac
aliunde exempla repetimus, quam ex hac epistola.
demenlia merilo attribui solet.
in qua tot fere menda interpretis occurrunt, quot
9) " . Ha3C epiperiodi? Principium autero bujus epistol* ila volgo
fegitur apud Hilarium : Lubente ex prtecepto
stol t Ariininensis concilii cxstal Latine apud Hilarium inter fragmenta libri De synodis, unde nos
pielatit lum credimus fuiue dispositum, etc. Sed i n
versionis loco eam hic ascripsiraus. Nemini porro
manuscripto codice quo usus est Jacobus Sirmoodus
niirum videri debet, quod Graeca interpretatio a
lcgitur : Jubente Deo, etc. Quomodo eUam legil
Lalino exemplari tantopere discrepet. Ita enim a
GraBcus interpres, quem nos bic seculi sumus. Nec
Graecis intorprelibus fieri solet, quolies Latina in
immerito suspicari aliquis possit, jubente Deo scriGracum sermonem convcriunt, quemadmodoni
ptuin esse pro juvante.
VARIORLM.
.
Exslat haecepislola apud i\lbanas.
' "iraxal
/
515
HISTQMA ECCLESIASTICA. LIB. I I .
314
. ' u l fldem ab anliquitale perseverantem, quam per
, ,
propbelas, Evangelia et apostolos, per ipsum Deum
, , et Dominum noslrum Jesuro Christum, saivatorem
imperii tui et largilorem salulis laae accepimus,
, qoam semper oblinuimus, teneamus. Nefas enim
duximus, recte et juste sancitorum aliqaid rauti , lare; e l eorum qui in Nicaeno iractato consederanl
. , una cum gloriosae memoriae Gonstautino patre pie lalis Uiae. Qui Iractaius manifeslalus estel insinuatus
mentibus populorum, et conlra haeresim Arianam
4\ , tunc opposilus invenitur, u i non solnm ipsa, sed
eliam reliquae hsereses inde sinl expognatae. quo
* si aliquid deroptum fuerit, venenis baereticorum
aditus pandilur. Ideo Ursacius ei Yalens in suspicio. * , nem ejusdem haereseos Arianae veneruot aliquando,
. t suspensi erant a communione. E l rogaverunt veci , niam, sicut eorum conlinent scripla. Quam me' ,
ruerunt tunc temporis a concilio Mcdiolanensi, as (40) . " - sistentibuseliamlcgatisRoman Ecclesia?. Constan (41), tino praesenle in boc, eum magno examine fuisset
' - conscriptum, quod teuens baplizatas ad qoielem
, Dei commigravit, nefas palamas inde aliquid'mu* , *
lilare, e l tot sanctos et confessores et successores
^ , marlyrum, ipsius tractatus couscriplores i n aliquo
, ' removere, cura et ipsi prseteritorura calholtca?
141
Ecdesiae scriptorum cuncla servaverint.
''
Mansitque usque i n haec tempora, quibus pietae
, .
tua a Deo Patre per Deum et Dominum nostrum
* ,
Jesum Ghristum polestalera regendi orbis accepit.
(42) , e
(43) '
. &
,
YALESII ANNOTATIONES.
(40) " . Articulus deest i n
BOftins exemplaribus, Regio, Florentino et Sfortiano, habetur tamen apud Alhanasium i n libro De
fvoodis.
* (41) " . Haec non satis coiiaerent cum superioribus. Sospicor ilaque bunc
locom transpositam fuisse i n Latinis exemplaribus.
Posi haec igilur verba, Venenis hmreticorum adilus
vmndiiur, collocanda esse existirao ea q u inferius
legontar boc modo: Conttantino pruetente in hoc cum
magno examine fuistet cotucriptum, e t c , usque ad
iUa, PotettaUm regendi orbis accepit. Quibus subpingenda sunt illa : Urtacius , etc.
(42) ' tr % <rvr. Supra ad caput 20 hujus l i b r i , mulla observavimae de hac synodo Mediolaiiensi prima, in qua
Ursacius et Valens ob(alo sattsfaclionis libello Ananani batresim damnaverunt. Ideai confinnant supradicli ursaciusiet Vatens inaltero libello quem Roms
postea, obtulerunt Julio papje his verbis : Jfartitcxm \Hto Acwm, etc., sicui per priorem nosirum Ztbettum, qxtm apud Mediolanum porreximus, nune
tt semper analhematizaue profiiemur.
(43)
,
VARIORUM.
: sic enim Lalinc inlerprelatus
esl: u l fides clareseeret omnibiu Ecclesitt caUiolicis.
Oliiii antem quajvis ecckeia parlicularis, veram
Christt doctrinam amplexa, calholka dtcta fuil, ad
dislinctioncm hxrcticarutu in eadem forlc civilulc
locum habentium ; ut pluribus ostendil Gl. Pearsonus Expos. tymboli ., pag. 547. Rccle
Pearsoni vcrba repraesentavi. Cum Valcsio tamcii
censeo ex Latinis Grapca fuisse facla.
3*5
SOCRATIS
5!6
ui
YALE9II 010&.
9
(44) .
Postrema vox deest D cis aliquatenosreponderet,reHqua bic supplevimus.
(46)" Hv 6i .
Nihif bic vidit
in omnibus nostris codicibus, el apud Athanasium
Graeais interpres. Lalina enim sic babent: Et ot/tac Sozomenum.
dem hmc brevt temporc sape muta$h$ manifestum est.
(45) ol . Latinus
Quse adversos Ursacium et Valentem eorumque a>eodei, quo usus eet Grcecus interpres biijus episeclas dicmitur, qui fidei iormulab novas quolidiL*
stolae, aoclior fuisse videtur eo quem nobie exhiproroulgabant, nullaro se fidem certam babere b<>c
buit Hilarius. Nara apud Hilariura haec solum hamdicio demonsirantes, quemadmodum objicit ilJis
benlur : Nunc etiam conantur convellere quod fuerat
Aihanasius non uno in loro.
positum ralione. Nos, ut Latina interprelatio Grser
VARIORUM.
, nec possont ha3C in conb UaXir ol kJlBBivcl. Ursacius et Valens
textu Latino intcrnosci ; ita hbera versione Graeca
pcenitentiam suam retractarunt in synodo Medioladonalus est. (Gl. Renediclini in Alhauas.)
tiensi, anno 555, teste Atbanasio i n Epist. ad soli .
MeJius leg.Urios. W . L O W T H .
tur apud Sozomcn. Hb. iv, cap. 18. W. Lovna.
. . Sozomenus babcl
d
St7
518
* ' . pro pace quam tibi Divinitas pro mcrilis tuis pro ,
fundam ac perpcluain largiatur. Legati aulem no ,
stri el subscripliones et nomina episcoporum vcl
, (47)
legatoruai perfereut; sicut iidem alia scriptura
"
inslruent luam sanclam rcligiosamque p^uden \
tiara.
* \ ,\
. *
, (48). , , , ,
( , . "
, ^,
, .
, * '
* , \
, . ,
(49)
, * a concilio scripta, el pcr episcopos missa
. \
fucre. Yerum Ursacius el Valens cum advcnlum
,
iilorum praevertissent, concilium ipsum apud impe ,
ratorcm criminati suut, oslensa Illi iidei formula
. * quam secum atluleranl. Imperalor vero, cujus aiii , mum jampridem occupavcrat Ariana perGdia, ad ^
vcrsus synodum commotus est : Yalenlcm autom
. ,
el Ursacium multis honoribus affecit. Proinde qni
.
a synodo missi fueranl episcopi, diu illic hxserunt,
cuin nullum ipsis responsuro darctur. Tandem ver:i
*
imperator per illos qui aderant, haec ad synodum
rescripsil :
e
,
(50) ^
Constanlius, victor et triumOhator, Augustus, mit,
'
versis episcopis qui apud Ariminum conveue.
runt.
' C
Precipuara nos semper curam gerere divinas ac
,
vencrabilis legis, ne vestra quidcm sanclitas igno . *
ral. Verumtanicn viginti episcopos a vestra pru
dentia inissos, qui lcgationem vcstro noinine ob * ,
eundam suscepcrunt, haclcnus nobis videre non
.
Hcuit. Urgel enim nos c\peditio adversus barba. ,
ros : el quemadmodum nostis, aniino ab omni cura
, ac sollicitudine vacno diviiiae Icgis negotia trafciv.
ctanda sunt. Quamobrcm episcopis mandavinius,
* ,
ut reditam nostrum Adrianopoli exspectarent;
b ,
ut postquam ca quae ad rcmpublicam pcrtinenl,
m
VALESII ANNOTATIONES.
(47) .
tate non sotum fideles populi perturbati stnit, verum
Boc loco Gisecom interpreteui secutus, Latinnni
etiam infidelet ad credulitatem vetantur accedere. Al
^templar bujusepistobecorrexi.Namin fragmentis Grascus interpres pro, credulitatem legit, crudclitfilarii vulgo bic locus Ha legitur : Ne vel permittatem, sicul ex versione ejus apparet.
cUmentia tua juravetera convelli. Scd in manu(49)
.
Melius
aerioio codicc quem vidcrat Jacobus Sinnondus, ita
apud Albanasium scribitur ^ .
fcgebatar: Ne vel atiquid permittat clementia tua D Neque enim probabile est episcopos divinitatem
tMjuriam vetetum convelli. Unde nos veram lectioimperaioris dixisse.
atm odorati sumus.
(50)
.
Haec epistola Con(48)
. Graviler
stantii, una cum responsione cpiscoporum A r i m i W> lapeos est Graecus inlerpres. Latinum enim
nensiura exstat apud Atbanasium in libro De synoexemplar bujus epislobe sic babet: Quia ista novidis sub fioem.
y
VARIORUM.
. Atbanasii cditio
.
Benedict. . babet,
319
SOCRATIS
320
SSt-
e s s < l t
VALESII ANNOTATIONES.
$l)Kal
rt) 'Apetarn
, In Regio
ice qao oeus est Robertus Stepbanas, post vorem , tria puncla superne notata sunl, qua? aliooid bie deesse significant. Nos ex duobus optimis
codidbasFloreniino ac Sfortiano, insignero lacunam
kyos loci sopplevimus. Porro Felicem diaconum,
qoi in L i b e n i locnm ab Acacio subrogalus est,
lanqoam Arianum faisse contendit Raronius, sed
Artanorain dantaxat communione pollotum. Idem
afirmal Theodoritus i n Hb. n Historiae.
(53)
.
Scribewdum polo . -
(54) "
.
Legali Ariminensis synodi qui ad Conslanlium
missi fuerant, cura corrupli fuisscnt ab Ursacio et
Yalente, concilium celebrarunt in oppido Thraciaj
Nicse * vi Idus Octobris, Eusebio et Hypatio coss.
1 In quo concilio primum qoidem excommunicationis sentenliam, quamAriminenses episcopi tulerant
adversus Yalenlem el Ursacrura ac reliquos, resciderunt; eosque catbolicos esse ac semper fuisse
pronuntiarunt. Deinde formulam fldei naeretieam
promulgaverunl. Exstat pars actorum in iragmentis Hilarii sub fineni, ubi et nomina qualuordecim
legatorum recensentur.
VARIORLM.
Kal. Junias ann. 552 electus esl. Scriptis mox
luterie orientales episcopi ipsum i n partes siias
pertrabere magnopere sategerunt. Yerum ille coacta
noaitae synodo onentalibus rescripsit, se iis conscntire non posse; diaque sane Alhanasii caosam
damnare constanter recusavit. Anno 555, Mediolamim accersitus Conslantio viriliter restitit; qui
njm post longum cum eo colloquium babitom, nec
prece, nec preiio, nullis rationibos nec ullis prowteu* minlsve bominis aniroum flectere poluil, ad "
Beraeam Tbraciae urbem depOrtari jussit, subrogato
ei Feftce archidiacono, quem Acacius Cxsariensis
Romae episcopum ordinan curavit; bominem quidem i n fide catbolicum, sed qui Arianis commaBfooem non denegavit. (Guil. Gave ad ann. 552.)
rde eliam Atbanasium i n BUtoria Arianorum ad
monachos, p . 567. Prolixum colloquium inter Con^ u i t i u n i e l Liberiura refert Theodoret. lib. u ,
. 16.
* . Dum
iiberios Beroes exstlio versatur, Romam Gonaotios venit, atque triumpbantis raore urbem i n ^ressus est 38 Aprilis anno 557. Tum matronae Rooaoae honorabiliores et senatori, detreciantibus
oftlciam viris, Conslanlium supplices adeunl, redi(uiuque Liberii pnesuiis sui obnixe postulanl.
Ule respondel, adessc Felicem urbis episcopum ,
vfnifn lanto muncre dignum. Gui illae, invisum omn
SOCRATIS
suprt relulimus, conflrmarunt simul ac publicar u n t : ab universali concilio dictalam esse vulgantes
fidem, quae ab ipsis edila eral in oppido Nica;: co
consilio ut nominis similitudine simpliciores deciperent, dum puUnl eam esse fidcm quae apud N i csara BUbyniae urbem conscripta fuissel. Verum
bujusmodi commentum nibil ipsos j u v i l : paulo post
enim detecta fraus est, ipsique omnium ludibrio expowti permansere. Sed de his qua! in Occidentis parlibus gesla sunt, bactenus dicla sufficiant. Transeamusnunc ad narralionem eorum, quae eodem lenipore sunt in Orienle gesta. Hinc autcra samcndum
osl sermonis exordium.
, ;
(55) >,
*
. *
'
.
, .
. ' .
. AIF.
,
.
01 '
Arianae factionis episcopi cx imperialibus cdi
clts roajorem sumpscrunt aiidaciam. Quanam autcm
. ralione conciliura cogere aggressi sint, paulo post
, .
diclurus sum. Prius tamen ea percurram quae ab
iilis anle synodum gesla sunt. Acacius quidcm ct ' .
* ,
Palrophilus, pulso Maximo Hierosolymomm episcopo, Cyrillum in ejus locam subslitueranl. Mace ,
donius vero vicinas Constanlinopoli civitales ac .
provincias subvertit, ministros sccleris sui quod (5G) ,
conlra Ecclcsias designaverat, ad sacerdolia pro-
movens. Et Eleasium quidem Cyzici ordinavit epi- .
scopum ; Nicomediae vero Marathonium, qai prius quidem diaconus fueral sub ipso Macedonio : caele- * ,
ram in constituendis virorum ac mulierum mona- ,
sleriis cgregiara operam navaveral. Sed quonam C . " modo vicinas Conslautinopoli provincias el urbes
Macedonius everterit, jam dicendum est. Hic igttur , ,
cum cpiscopatura ea ralione quam supra retulimus,
, ,
occnpavissel, cunctos qui idcm cum ipso sentirc *
nollenl, innumcris malis affecit. Nec solum Calbo-
licos perseculus est, veruro etiam Novalianos, gna- , .
rus eos quoque fldem ac doclrinam consubslantialie .
145 CAP. XXXVUI.
De Macedonii i&mtia, et tumullibus ab eo coualalis.
TALESIl ANNOTATIONES.
(55) (. Leco . Et paulo
post ubi scribilur , lcgo
, quomodo legil cliain Epiphanius et Chrislopborsonus.
(56)
. Ilic
locus in primis nolandus est. Ex eo enim colligimus
episcopum urbis Conslanlinopolilanac ordinandi jus
jam tum habuisse per Hellespontum ac Bithyoiam
ante conciliura Constantinopolitanum. Idem etiam
probatur ex geslis Eudoxii cpiscopi Constantinopolilani, qui Eunomium Cyzicenis dedit episcopum.
San^ episcopis Byzantii plurimum auctoritalis ac
potenti* accessit, ex quo impcralor Constantinus
VARIORUM.
i . Videtur legendum,
. W . L O W T H .
. Eusebii Paraphili ia episcopata Ca3sariensi successor, Maximum Hierosolymorum episcopum jure metropolitico a sede sua amoviti ut
existimat Ant. Pagi, quia Maxirans vicinos episcopos ad synodum evocarat, cara Athanasius anno
519 Alexandriam pergeret, absquc permissu ejusdem Acacii: ejusque in locum subsiiluit Cyrillum
k
.Vcrleudum, qui pro Ecctesia contendunt, qui Ecclesia p a r tes tulandas suscipiunt. Eadcm phrasis occurril U\1
fra,
cap.
40.
W.
LOWTH.
815
ZU
VALESU ANNOTATIONES.
(57) 6 . In codice Leonis AUatir bic D prwgelidus. Sic eum locum correxi, seculus scrip(&
locufl iia legitnr : lectionis vestigia : nani vulgata leclio, cujus auctor
. fuit PetniB Castellus, sensu eroni caret. Mos fuit
Verum ego nibil mulandum censeo, lantnm - veterum ventos nominare a locis ex quibus spirant.
Sic Argestera Albenienses vocarunt Scironitem, eo
raalino scribere.
uod ex Scironispromontorio flaret, ot tradit Strabo.
(58) . Idcm dicit Polybios i n
U icitur Ceratas ventos dicXoe est a Byzantinis,
ibro quarlo Uisloriarum, et Slrabo io libro sexto.
quod ex promontorio Cerale flaret.
leras scilicet sinuro esse vicinum Byzanlio, sic d i (59) " ,
g
#57
SOCR TIS
clum hnperaitoris et Macedonii violenlia ecelesias ,
Homonsianorum disturbari praeceperant. Edictum
.
igilur el violeiHia huic quoquc ecclesiae ruinam m i ,
nabatur: et instabanl i i quibus ejus rei exsecutio ,
mandata faerat. Mihi vero mirari subit, Myn ardo-
rem ammi ac sludium Novatianorum quod erga
,
ecclesiam suam declararunt tum benevolentiam
.
quam erga illos ostenderunt i i , qui lum quidem ab Ariaitis ccclcsia fuerant ejecti, nunc vero pacate et , \
tranquiile ecctesias obtment. Cum igitur, ut haec *
ctiam ecclesia destrucretur, urgercnl i i quibus Id
,
muneris erat injunclum, ingens homiaum turba eo . *
confluxit, tum NovatianorUm , lura aliorum qui
idem cum ipsis senliebant. Gumque ecclesiam suam ,
diruissent, eam i n alium locum iranstulerunt. Hic .
auiem locus situs est ex adverso Gonstanlinopoleos;
,
appeHattir autem Sycae, ct tertia decima est urbis
.
regio. Porro ecclesiae translatio brcvi admodum
*
lempore facta esl, cum maxinaa hoiuinum oiultitudo , . iocredibili alacriute eam transporlarel. Alius enim , ,
legulas, lapides aliws, alius materiam, 147 &1' & , ;
aliud quid sumens, Sycas deferebat. Sed et mu-
lieres et tenera adhuc eelas manum operi adniove- .
bant; voia se solvere arbilrantes, et maximo du :
ccnles lucro, quod Deus rerum sibi consecralarum
,
fidos custodee ipsoe esse voluisset. Hoc igitur modo , ecclesia NovaiianorUm ea lempeslate Sycas irans .
lata esl. Postea vero mortuo Constantio, Julianus , ,
imperator locum Novatianis reddi jussit, e l eccle- . .
siam reparare eis permisit. Rnrsus ergo populws
.
eodem quo prius tnodo reportatis materiis, eccle , ,
siam in pristino loco rediflcavit. Gumque pulchrio- . ,
rem eara fecissenl, Anastasiam cx re ipsa appellari , .
voluerunl. Et heec quidem ecclcsia poslmodum , ut
dixi, regnante Juliano excilata est. Tunc vcro el (60), .
Gatholici et Novaliani simul utrique expulsi sunl.
,
Quamobrem Gatholici in iis quidem ecclesiis in qui- ,
bus Ariani conveniebant, orationem facere abomi- * ,
nabanlur. In aliis autem tribus ecdesiis, tot cnim
, ,
ecclesias i n urbe regia babent Novatiani, conve- . "
nienles Gatbolici una cum illis orationem celebra- *
bant : parumque abfuil quin penitu9 unirenlur, . $
nisi Novatiani,vetus serrantes mandatum, id facere
,
detrect&ssenl. Vemm in reliquis rebus lanta se mu- .
t
VALESII
(60)
. Omnino scribcndum est . Quod miror a Chrislopborsono aniinadversum non fuisse. Porro incredibile mihi videtur quod bic narral Socrates, Gatholicosscilicel orasse m ecclesiis Novatianornm. I m posuil, ut opinor, Socrati nostro senex ille Auxano,
qui id quod a quibusdam fortasse Gbrislianis parura
caulis factum faerat, universis Gatholicis afliniit.
Nibil quippo magis conlrarium est ecclesiaslicae d i -
VARIORUM.
'Arcuriaciur.
Alia fuit bac ab illa Anaslasia
aGregorio Nazianzeno Gonstanlinopoli condila, et
aiiam ob causam sic dicla. nempe quod fldes langucscens antca el moribmida illic revixisse visa fuc-
r i t . De qua ipsum vide in Viia sua, pag \l e l o r m tione xxxn. Niceta3 eliam annot. in verba illa, vC, , el Guil. Cave in Greg. Nazianz
. Eleu9ius Cyzici, Mocsia; ad Propot^
t
520
HlSTORlA ECCLESIASHCA. -
LlB. It.
539
, *
, *
, , .
,
.
.
, ,
, , .
,
, ,
* .
, *
* *Q
, -
VARIORUM.
iidee nrbis a Macedonio facius episcopne, prios in
pxiatio splendide militaverat. Vir bonus fuisse dicilar; aeerrimas lamen in vexandia iis qui FUiuro
Pairi consubstanlialem profltebanlur. (Sozom., lib.
PATROL. GR. L X V n .
SOCRATIS
\ts** rsl : hi nmlam noxam ex IransJatione inferri ' . , adartri aftnoabant; illi conlra, iropium id esse
toaltodtbam. Convenerant illoc eliam Homou- . '
siaai, palam obsislcntes ne id fieret. At Macedonius * \ .
parvi pendens cos qui reluctabanlur, imperatoris
cadaver i n ecdesiam in qua condilum est corpus ,
Acacii martyris, transfert. Qao facto, populi duas ,
I n partee divisi ingens muJlitudo ad ecclesiara illam (65) ,
concarrit: et cam adversus se invicem arabae parles .
, ,
etetissent, protinas ventara est ad manus, tanlaque
homintim caedes facta est, u l ecclesise illius atrium ,
sattguine torapleretur; puteus quoque qui erat in .
alrio, craore redundaret, et saoguis in conjunctam
porticum efflueret usque ad ipsam plateam. Irapera- , .
lor vero de hac calamiute certior factus, adversus .
Macedonium excanduit, tum propter eos qui occa- R
buerant, tum eoquod Macedonius ciira ipsius con, .
^ensom, cadaver patris eui loco roovere ausoe fuisset. Relicto igitur in Occidentis partibus Caesare
Juliano, qui regionnra iUarum curam gereret, ipse i n Orientem proficiscitur. Sed quomodo Macedonius
brevi posiea deposilue sit, pro tanlis sceleribus tam exiguas luens poenas, paulo post commemorabo.
CAP. XXXIX.
condlio apud Seleuciam Uauria
urbem coacto.
Impraesentianim vero dicam de allera synodo,
*quam aemulam Ariminensis concilii in Orientis parilibus fieri iiqperator edicto suo prseceperat. Iaitio
quidem placuerat, ut apud Nicomediam Bilbyniae
-cpiscopi congregarentur. Vcrum quominus eo loci
^convenirent, irapediniento fuil ingens lerra motus,
quo Nicomediensiura civitas corruit. Id contigit Da~ciano et Cercale consulibns., quinto Kalendas Se149
. \
.
,
'
, . ,
. , , *
.
(6),
VALESII ANNOTATIONES.
(65) . Henc locam restitui ac C est: Tua vero illustria tmf, et prmtanthra ouam
trpplevi ex optimo codice Leonis Allatii. Nostri ut exrtingui pouint. Nam et consulatus, et honoret ab
emm codices mhil muiaul. Sed cum vulgatam le- imperatoribus prcebiti, et imperalorum allerwt oeictionem prorsus insulsam viderein, non dubitavi
dem fuiise discipulum, attenus vero magisttum ; adi n textum admittere scripturam codicts AHatiani,
HCBC pulchriludo ctdium, et lavacrorum tum mullitudo
qliae eic habet:
tttm atnplUudo ac venustas: ha*c, inquam^ omnia no , , etc. Tantam ait men tuum perpetuo retinebuni, etiamsi corpvs recesSocrates fuisse hominum csedem, ut atrium eccle- serit. In epistola autera centesima quadragesinia
* i Sancli Acacii humano sanguine complerelur, sexta ejusdem Hbri boc Datiani exstat clogium :
elputeus qui erat in alrio, cruore redundaret; o l - * qne sanguis e. puteo in vicioam porticum, indeque , . in plateam efllueret.
,
(64) . Scribendaro esl ,
. Sic enim vocatur in Faslis cbneularibus, ,
t t apud Ammianum Marcellinum. Fuit bic inter . <1
pracrpuos amicos Libanii, ad quem plurimas epi- tsi : Tot enim ac talia audire viro qut tot reqna
tolas scripsit Libanius, qcae leguntur in lib. iv erexit, el quamplurimos quidem homines beneficiiM
auxit, neminem vero nnqvam kssit: qui prudentia
<ejus Dpifttolarum. In epist. 71 ejusdem libri Libanius consulalum ejus comroeniorat, et iraperato- quidem aniecellii, gloria vero nominU $ui terras ae
ruro, alterius quidem di&cipulum, aiterius vero ma- D maria implevit, homini cordato majn* est pnttentigistrura fuisse d i c i l :
bus cuncltt opibus ac futuris. Et in fine ejusdcm
. , epistoire cumdem Datiaoum Conslantinopoli quidem
. , , domicilium habuisse signiftcat : in urbe tamcn A n . " , tiochena et in suburbanis dojtnos habuisse ac pne*
-., - toria, foniibus c( lavacri ornala;ad qiue viseiidji
; , . ld illuni invitat.
TARIORUM.
,
^
Nicomedia clades, Mihyttite urbium m a . Htdem diebut < tnotus
I n j , inquk Ainmian. Marccllinus, lib. xvn, cap. 7 .
horrendi Macedoniam' Asiamque et Pontum assi- cu|s verba. hominum et aediflciorum stragem g r a dw$ pulstbus oppjfta tnulta concusterunt, el montes. pbice deraonsiranlia, bic repraesentassem, ni inelus
Inter monumenta tamen mulliformhim wrumnamm esset ne leciorem a proposito nimium abducercnu
%
&3
HISTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. l t .
VALESU ANNOTATIONES
<65) Tovto 6 tr . Hoc loco non D
levis occurril dUBenltas; nam mina quldem urbis
Micomediffi contigit Daliano el Gereale consulibus,
anno Gbristi 558, mense Augusto. Concilinm autem
Beteuciae celebratum est sequenti anno, Eusebio et
OypAUo consolibus, mense Septembri. Non icitur
nxio eoderaque anno baec acciderunt. Quare scrioendom videtur . Aut si vulgalam
I m i o n e m relinerc quis voluerit, intelUjere oporitbil eoncilium episcoporum apud Seleuciam eodem
VARIORUM.
4 .
Atbonas. t)e synodls Arim. et
M e a C i :
. ; , ,
XBtA ,
* ,
.
Sclenaa Asptrte hav acta swi. Men$i$ erat
SOCftATIS
535
S56
01 pov
.
.
,
, . ;
, !
. ,
. *
,
, , , -
.
,
, vero partis prinqipes eranl Georgius Laodices i n (
^ ol . '
Syria episcopus, Sophronius Pompeiopolis in Pa- ,
phlagonia, Eleusius Cyzici; quos major pars seque ,
batur. Porro cum praevaluisset sententia u l de fide , .
prius quaereretur, i i qui a parlibus Acacii stabant, 01 ,
Nicsenam fidem penilus abrogarunt; aliam vero *
conscribendam esse significaronl. Alterius vero
.
partis episcopi, qui et numero superiorefc erant, in
,
reliquis quidem omnibus Nicaenum conciliuna sus-
cipicbant : solam aulem dictionem onsubslaniialis ,
reprehendebant. Gum igitor magna verborum con- ,
tentione inler se certassent usque ad vesperam, . .
,
tandem Silvanus Tacsensis E c d e s i prasul elata
voce dixit, nullam novam fidei formulam conscribi ,
qporlere, sed illam quae Antiocbiae in ecclcsiae de- , ,
dicatione scripta easet, ratam e*&e debere. Hoc ubi
.
^lictum est, Acaciani e concilio se gubduxerunt. ,
Alterius aalem . parlis anlistites fidem Antiocbiae ,
.
criplaipprotulerunt: q u a l 5 1 perlecla condlium
co die dimissum est. Postridie cum i n ecclesiam ,
.
quae Seleuciae est, convenisseiU, ocdusis foribus,
perleclam fldei forraulain subscriptione sua confirmarunt. Pro episcopis aulcm nonnullis qui abcraot,
subscripsere diacoui et lectores, quorum opera approbaturos se fidei formulam abecoies professi erant.
t
< 0
. '.
CAP. X L .
"Ori kr ,
'
,
.
,
Acacius vero com suis seclatoribus id factura reprebendebal, eo quod clausis ecclesiae foribus sub- , scripsis&ent. Quippe aiebat, Ea qiue in occullo ge- . , , ,
runtur, reproba sunt et suspecla. Hoc autem ideo . ,
dicebat, quod in anuno baberel allam fldei forroulam , loco ilUue promulgare : quam quidera paralam pe- & ,
nes se babebat, et Lauricio quidemac Leonae re- $ .
cioribus jam antea recilavepat: caeterum omnl elu- dio conlendcbat, ut h&c sola vim atque aucloriia- .
lcm obtineret. Haec acta sunt secundo die, nec am- '
plius quidquam. Tertio dic Leonas rursus operam
,
dedit, ut ambae parles in unum convenirent. Quo
.
qiiidem die nec Maccdonius abfuit Constantinopo ,
lilanus cpiscopus, ncc Dasilius Ancyrae. Gum igHur
, ambo isti in eamdem partem conccssisscnt, iterum
Acaciani ad concilium occurrerc noluerunt : ex
, .
VARIORUM ANN0TAT10NES.
.
Semiarianot inlclligil, quorum dux eral Casilius A o Qualiter Acacius Ccetareas eptscopus in Seleueiinsi
synodo aUam fidei expotUumem scripterit.
HISTORIA ECCLESIASTICA. L I B . I I .
61 , ,
^ 61 .
* ,
,
,
. ' ,
,
,
, ) ,
,
,
,
558*
t
tum eos
, Q
, *
.
,
*
*
; ,
, - ,
.
*,
VALESH ANNOTATIONES.
(68)
. Hic D mus Scbolasticus, uisi quod Leonam praponit
locos incodiceLconie AJlatii auctior legilur bocrooLauricio, rectius sine dubio. Atquc ita prorsus
d o ,
legiiur apud Epipbaoium in baercsi Semiariano , - rum, cap. 25, ubi haec professio fidei iniegra re . Quam lectionem coofirmal Epiphaferlur.
VARIORUM.
cvranus: quos quidem a synodo Sardicensi depo t o e legimus, non autem ab aliquo Arianorum
conventu, quod sciam. Athanasius autem Basilium
Ancyranum et cnm eo sentientes, ut ab orthodox i * , verbls potius quara r e , discrepantes, purgal
libro De synodis ArUn. e l Seleuc. p. 705. W .
LOWTH.
Seieuciensis, de qua bic agilur, et Constanlinopolilana eodem anoo cdita; quod Sirmiensis Filiuni
Patri einiiicm pronuntiaverit: v i d .
supra cap. 56. Haec Seleucicnsis Filium Patri similem generalibus verbis sccundum Scripluras dcfiniverit, Anomceos tamen damnarit: Constantinopolitana eadem de similitudine F i l i i cum Patrc,
q u Seleuciensis, aifirmabat; Anomoeos tamcn
anatbemali minime subjiciebat; etlam quam
de Deo pncdicare vetabal. Porro qualie
esset Filii cum Palre similitudo ex scn6U Arianorum luculcnler exponit Euscbius Nicouicdiensis^
Arianx factionis siguifcr, in Epist. ad Paulinuro
351
510
SOCRATIS
CoK , 45.
VALESn 008.
(69) Elrai
- D
. Ultiraa vox abest a nostris codicibus; eam , >,
quc ex libris Cbrislopborsoni primi addiderunl tvpo . Dciu^e
graphi Genevenses. Sed cum in nullo manuscfiplo sequUur aliud caput hoc modo : oi
codice reperiaturbaec lectio, eam fidenter expunxi. , ,
Apud Epipbanium vero in baeresi Semiarianorum, et
, apud Athanasium i n libro Desvnodi&Ariminiet Se- , . Sed
leucise ila legitur hic locusi non dubilo quin scribendum s i l : ot
. Qtiemadmodum etiam in codice Alla , etc. l d est: Quoa atneu)
tiano scriptuni inveni. Post bsec autem verba, secum hac fde prorsus consentiat ea /foV#, axw mtprr
((uuntur apud Epiphanium nomina episcoporom apud Sirmium dictata e$t coram religiosmimo irnqui huic formulae gubscripserunt, numero circiter peratore nottro, norunt quicunquc eam fidem tVprquadraginta. Sed ante illas aubscriptiones adjef i a l , cui *ubtcrip$erunt hi qui aderant, Basilitts,
cluin est quiddaro, quod hic merelur ascribi. Sic Marcus, Georgiu* eolscopm Alexandria, Pancra(iu$
igilur habet editio Dionysii Petavii:
et Hypfitianm et plurimi Qecidentis epi*copi
t
\ARJ0RUM.
apud Theodoril. Hb. i , c. 6: , inquit, ) ,
-
341
a l i a m
VALESU ANNOTATIONES.
(70) tya , In codice Florenlioo e l Allaliano scriptum esl: . EpipbaAioe autem Scbolasticus bunc locum tta verUt:
Prtjtstns concilium celebratum est non ut mathema
iucat; sic enim legeodum est, u l jara antea obscrvavi.
(71) . Aot scribendum esl,
accealu in primam syllabam rejeclo, aut ,
u l firribilur in codice Florentino. (7i) xai isteirur
.
y
515
SOCRATIS
541
, 6 .
^, , , *
, \ .
, , . 01 ,
, , .
, * ,
,
, ;.
" ! , ptov *
.
,
~
(75)
, *
.
.
, , (74) .
,
.
, -
, , (75),
(76) ,
,
, ,
VALESH ANNOTATIONES.
(73) .
Imo rogatas.
(75) . Scribendam est diu ante Cyrillum DonatistaB a judicio Arelatensis
concHii provocaverant. Sic eniro Constantinus i m - , ex Athanasio in libro De synodis Arimini e(
perator 111 episiola sua de iisdem loquilur: 0 ra- Seleuciae, pag. 880, et ex Epipbanio Scholaslico.
bida furom audacia! Sicut in causis gentilium *o- Ita quoque nominatar apud Epiphanium in haeresi
Semiarianorum, inler episoopos qui Acadanaj lidei
iety avpellationem interpoiuerunt.
7) "
subscripseruol.
(76) ^ .
I n codice Floren-s
. Hoetoca duae lineas qua? in vulgalis editiouibas deerant, suppleviuius ex codice Floreutino tino et Allaliano rectius legitur . Sic
r t Sforliano. Quibus consentit versio Epipbanii enim vocatur ab Atbanasio et Epipbanio, ac P b i Scholaslici. At Christophorsonus prorsus infclici-. lostorgio. Hic cum episcopalu Chsercfcapcnsi exutus
ler huDC locum suppleveral ex conjeelura. Unde fuisset Ln concilio Seleuci celebrato, postoa ab
Eunomiania episcopus Palaestinae esl ordinatus,
apparet, Christophorsonum nullos manuscriptos
ut tradii idem Philostorgius. De Leontio TripolU
Socratis codices babuisse, sed varias dnntaxat letano mulia babes apud Philostorgium.
clroncs ex marginibus excusorum oodicum cor-
VARIORUM.
, . Macnam exercuit
litem Cyrillus cum AcacioGaoeariensi de jure metror
politano quod Cyrillus ecclesia? sux veluli sedi apostolicaB asserere voluit, reclamanle quidein consueludine, et ipsius NicaenaB synodi canone septimo. Saepiua idcirco in judicium vocatus non comparuit: inde
ab Acacio et synodo Paeleslina depositus, pratenlo
quidem alio erimine, quod grassante fame in pauperum usus tbesauros Ecclesiaj vendiderai, c l in
bis sacram etoiani aurcis filis contextam, a Cpnslanlino M. buic ecclesioe donatara. Ab iniqua
Acacii sentenlia provocavit Cyrillus ad majus j u diciuro, aslipulante ipso imperatore Constantio.
Anno> 559, in synodo Seleuciensi, Acacio superior
fuit; sed in conciliabulo paulo post Conslantinopoli
t l b i l o , incrusialis prionbus calqmniis, novis^ue
345
HISTORJA ECCLESIASTICA. -
L I B . .
5;
\%
.
- Q
*
, ' (79)
(80). !
, ,
* (81)
%
CAP. X L I .
Quomodo Acaciani, imperatore ab Occidentii jwritoat
, Constantmopoli conqregaii, Anmium$em
fi(Um nonnullb additis conprmarini.
Etenim imperator abOccidentispartibus reversus,
in ea urbe commorabatur : quo eliam tempore praefectom urbis ConsUntinopolitanae primum constituit
Honoratam, exsttncto proconsulatus officio. Yeram
Acaciani 156
iNos praeveniseent, cabunniati
sant apod principem, docentes non admitti ab iilia D>
c
VALESII ANN0TAT10NES.
777) .
In ejus cmm substilutug est Philippus quidam presbyter
ScylbopoliUnus, ut testalur Epiphanius in haeresi
Seinbriaoorua).
(78)
. Scribendom est
ana voce . Sic vocant Gneei libellos
conlesutionis sen protestatioiiis, qui apud acta
deponi solebant. Exemplum bujosmodi hbellorum
kabemus ad calcem epi&tote Athanasii od solitarios. Caelerum duos contesUlionis libellos a concttio oblatos puto; altcruro Leonae comili; alierum
Lauricio prassidi Isauriae.
(79) ' . De hoc ita scriptum est
in veieribus Faslis, quos sub Idatii nomine edidtt
iaooboa Sirmondus : Eusebio Bupaiio. His conwxtibus primum processii Constanttnopoli pmfeclu*
, nomiru Honoraiut, die Iaus DtcembrU.
Qwe i n Chronieo Alexandrino Grece iranslata Tegvaxnr in bunc naodum; , *( ' . Ubi
^ p t k e m errorem notabit sludiosus leclor. P r i m , qood dixit aaclor bujus ChroMd, a i r o dtcere debulsset. Alterum, qaod
feyteuibreni posait pro Decerobri.
($)
.
Ante(fnam Conslantios imperalor praefectum nrbis in*Hiitftset Con&UntinopoIi, Europa provincia, cnjus
capui lunc crat Coiislaotinopolis a proconsule re^
, etc, Hunc locum Musculus ila verlit : Acaciani vero iltos proevenerant, coram imperalore
accusaveranty illumque de eo ituiruxerani, quod fidet
ab illis exposita recipienda non essei. Eumdeni
sensum ia inlerpretalione sua secutus est Cbristophorsonas. Potest lamen hic locas aliter v e r t i ,
in nunc scilicet modum : Acaciani vero cum xllot
prcevenmeni, calutnniaii sunt apud principem, docentes non admitti ab MU fidcm quam ip$i expo*ui$~
seni. Id esl iidci formularo qua3 praeiixos babcbal
consules.
547
SOCRATIS
348
r I ,
, *
,
oV ,
,
, ,
,
. ,
, ,
. ,
, ,
, , ,
*
$ . "
, '
,
VALESH ANNOTATIONES.
(82) 01 . Sup- sed quadam servitute nexi erant, dooec raissionem
ple . Quod cura non aniconsecuti eesent, ut docet Suidas in :
madverlissent interpreles, totum hunc locum per- sic officiales isti, qui arbanam militiam sequebanperaon acccperunt, Quid essenl , jam pridem tur, eranl quasi condilionales, et militi suae f k n iuonui in Annolaliouibus ad Ammiaoum Marcelli- ctionibus obnoxii : eorumque prodia, perindo ao
nura : corpora scilicet officialium sive apparito- decurionuo), onertbus illis tenebantur obslricta^ u l
r u m , qui prasidibus et provinciarura recloribus D patet ex Godice Tbeodosiano.
apparebanl. Horum munus eral tributa a provin(85) ,
i n Chronico
cialibus exigere, et senientias prasidum exsecuAlexandrino sepluaginta duo episcopi synodo Conlioni mandare. Porro quemadiuodum i i qui armata
etaatinopoiitajra intorfuisae dicuntur, anno C b r i mililia? nouien dederanl, sacramento niiliiari astrisli 560.
cti tenebanlur, nec plenam babebant libertatem,
VARIORUM.
*
.
Mense Deccmbri anni 559 incboata est haec synodus III Constantinopolitana, et in seqaentem annum ^ontinuata. Erant duae in hac synodo factioaes; Semitrianorum una, qui Filium Patri , Aetianorum altera, qni Filium esse contendebant. Vicil Semiarianorum pars. Inde Aelius
mox cxsilio mullatus : damnatum ejus dogma :
denique fidei formula syuodo Arimiaensi oolala,
confirmatur pancis addilis, nempe u l neque subHantia> neque hypoaasis de Dco dicerctur. Exsut
epislob synodalis ad Geor^ium Alexaodris epi&copum de daninatione AeUi ejus diacoui, Tbeod.
tltst. Ub. n , cap. 28, Concil. tom I I , pag. 805.
Confer. Sozom. l i b . iv, c. 64. (Guil. Cave vol. U>
p. 119 ; Ant. Paci ad ann. 559.)
J .
banc formulam apud Albaoas.
De svnodis, pag. 747, Tbeodoril. H U i . l i b . u ,
cap. 2 1 , et Nicepb. l i b . I X , cap. 44.)
,
. Hic ct sepultura el descensus ad infero&
distincte prjedicantur
549
HISTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. I I .
320
s t a n l i a
.
CAP. X L I I .
'
, ixiQualiter depotito Macedonio, Eudoxius episcopatum
.
CoMtantinopoUos obtinMrit.
, Caelerum Acacius et Euddxius et qui cwm illis
erant ConstanlinopoH, id maxime ambibant, ut el
, . , D ipsi vicissira nonnolto adversarum partiuro depo , * ,
nerent. Sciendum porro est, neulrosob religionem,
ecd propter alias causas, bujusmodi depositiones de .
crevisse. Nam quamvis in fide dissentiebant, tamen
, ,
, oam se vicissim deponerent, neulra pars alteriua
, fidem insimulavit. Qui igitur 158 ab Acacio sta*, - bant, abutentes imperatoris indigoatione, quam ille
, - Jampridem animo conceptam, tum adversus alioa
VALESn ANNOTATIONES.
905; locum Ipsom mox adducemus.
JSol <* . Apud
(85) .
Scribendum
ftttaoiiinm i n l i b r o De eynodis, p. 906, scriptom
tA ; , elc. Et Laliniis interpres esl procul dubio *
, licet apud Aibanasiom eadem quae in notU-i*
IU : tmo quidem f e $ub*i$tentis de Polre, Fiiio, et Spintu sanclo nomnari de- codictbos habeatur 9criptura.
|*f. Quod cooflrmai Athanaskis in codero libro.
551
SOCRAT
. .
, *
(87) ,
, , . ,
.
.
*
,
(88),
, , -
VALESU ANNOTATJONES.
(86) . Satala oppidum
fuit ArmeniaB, coius crebra occurrit roenlio apud
veleres. In Macedonia vero, nulla hujns nominis
civitas ab anliquis memorata invenitur. Quare
hic scribendum pulo, pro . $a-
VARIORUM.
Ev . Hanc synodum, post Nicaenam, qao anno baec synodas celebraU fuerit. Quoniam
eive primam generalem, habiUra fuisse, praeter Bal- autem Sozom. lib. iv, cap. 2 1 , innuere videtur
gamura et Zonaram, alii eliam diserte teslati sunt. banc Antiocbena foisse priorem, ^ravi paracbroElquidem Baronius ad ann. 561, et ex eo Binius, niemo, u l videtor, vir cl. inielligit Antiocbenom
eam Gonslantini M. et Sylvestri papse temporibus Hlam synodum, in Encamiu vulgo diclam, annoque
habitam fuUse contendunt, ex eo quod Hosius epi- 541 habitam. Caelerum cnm Socrales hic diseric
asserii concilium Gangrense Eostalbii causa coiisse
scopus GordubensU ei inlerfuisse dicatur; nimimm in inscriptione epistolae ab hac eynodo ad A r - post roodo memoratum illud Gonstanlinopoli anraeuos conscriptae, quae Ric se babere creditar : no 560 habttum, cumque modicis inlcrTailis ocDominis honorabilibut contacerdotibu* in Armenia currit unum et allerum Antiochiae congregatum,
coMtitutis coepucopi, Eutebiu*, Bypatius,
Eulaliut, qaid dobitemus afllrroare synodum hanc GangrenGreqoriu$. jEtianus, Bithynicus, Olj/mpiu$> Bauianut, sem anno circiter 561, aul 362 iuisso celebralam ?
Certe Aibanasias, libro De synodis, pag. 747, I r a Kastliut,
Philetu*, Heraclius, Papput, Eugeniu$
Ilosius Cordubenm, etc. Sed in Graca ipsa inscri- dit, SemiariaDos ConsUntiuopoli Antiocbiam proplione, cui hanc Binius tanquam Lalinam eius fectos, aliam fidei formnlam edidisse; adco ut oon
versionem apposuit, nulla fit oronino Hosii Gordu- sit opas recarrere ad illud tVt EnaBnHs Antiocbis
bonsis menlio. Quinetiam ncc a velere Latino i n - conciliaro. Qood vero Antonios Pagi eynodum hanc
lcrpreic, nec ab alio quovis canonum horum edi- Ganms convontsse slaluil ante annum 558, id (acil
iore Hostus isle inlcr episcopos hac synodo con- ut Hosios intoresse poeset, qui eo anno in Hispagrcgatos commcraoratur Guil. Beveregius anoot. niam reveraus e$t : Hosium autero illic non c o n v
jn can. conc. Gangrcnsi; ubi se nescirc fatclur paruisse eupra cx Bcvcrcgio oiCensom est.
%
3:3
UISTOMA ECCLESIASTICA. L I B . I I .
534
VALESH ANNOTATIONES.
xomenus vero eam collocat post deposilionera E u (S9) Kal dta . Codex Leonis Allatii scristathii, faclam ab Eusebio ConsiantmopoJitano epiivtm babei , quod magis placet.
($0)
.
scopo. Atqui Eusebius Conslantinopolitanam sedem
invasil principatu Gonstanlii, ut inter oranes conpmbo versionem Muscoli et Ghristopborsoni, qoi
Looc locum ita verlerunl : Et iiiis qui ecclestas stat. Denique Basilius i n epistola 74, quam scripsil
MxtrtabantuTi domi communicare pertuaserat. Ego ad Occidenlales conlra Eustathium Sebastenum,
rero baec cuio prioribus connecteoda esse censeo. Gangrensis concilii nullam menltonem facil. Ex quo
Non enim dixit Socrales manifeste colligilur, tnnc cura Basilius eam episto, ut baec inlelligantur de omnibus iis lara conscriberet, scripsit autem sub Valenle, nonm aversabaniur ecclesias. Jungenda suot igilur dum celebratum fuisse Gangrense concilium in qno
eaoB soperioribus, et capienda de Ulis qui Eusla- damnatus est Easlathius. Dicet fortasse aliquis i d
uod a Baronio dictum est, Eustathium ilJum qui i n
tliii soasu, sese ab tixorum consortio separaverant.
angrensi synodo condemnatus es4, diversum esse
His suadebal Euslatbius, at ecclesiaram consortia
rtfagerent, nec cum reliqui fidelibus communica- ab Eustatbio Sebasteno. Verum hoc gratis dicitur,
remt, eed lanquam pori alque inlegri, seorsum do- uec ullius aoctoris testimonio nilitur.
(92) . Hunc locum ila vertit
mi sacra mysteria participarent. De boc Eustalhio
rtde qase scribit Epiphanius in baeresi Aetianorum, Epiphanius Scholasticus: Quo facto tectam fidem
Arimini cum augmento, qvod ip$i in Conttantinopo^
t i BasUios i n episiolis.
(91) Tuiria piv ovv . Non as- 0 iitana urbe adjecerant, uruUquaqM misemnt, Eumdem sensum secutus eet i n vereione sua Gbristo i t o r Socrali, qui synodum Gangrensem, in qua
aias est Eastatbius, recentiorem facit Seleu- pborsonus. Ego vero hsec verba ,
_ j e l Constaniinopolilana svnodo. Reclios Sozo- referenda esse censeo ad id quod sequitur J I B S i n Hbro iv, cap. 24, Cangrensem synodum . Idque diserte conflrmat Athanasius in libro
THasliorrai facil Antiochensi ooncilio, nuod in En- De synodis pag. 905 : czaik celebralom esl anno Chrisli 341. Baronias , ,
, , qiidem i o Annalibu$ ecdeeiaslicis, ad annum Cbri ,
Gangreneem synodum coofert in tempora
, , ,
GMctaniini Magni. Sed refellit eum Socrates atque
, e l c , quera Atbanaaii locam
fiMoaeoue. Nam Socratesqaideni recenliorem illam
describere bic videtur Socrates.
b w M e a c i e i i e i e i Conslanlinopolitana synodo. So-
VARIORUM.
* .
37 bujus Hb.
5N6
SOCRATIS
555
VALESII ANNOTATIONES.
(93)
.
Hunc
(95) Ble Bipotar 6% Melc*
locum ex manuecriplis codicibus Florenlino et Sfor- tiom a Sebasiia Armeniae ad episcopatum Berofci
liano supplevi atque emendavi. De bujus ecctesise translatom fuiese, aegrc admodum crediderim. Sodcdicaiione ita scriptum esl in Fastie I d a t i i : Con- zomenus enim ac Theodorilas, el anle illos Hieroetanlio decimo et Juliatw tertio. Hit. coti. dtdica- nvmue, illum a Sebasua Armeniae ad sedera Antiotnm ett ConUantinopolx Dominicum, die xv . cbenam traDslatum esse dicunt, nulla epiecopaius
Martias. Cedrenus in Cbronico ait, haoc secundam
Beroeensis mentione facla. Id Untum dicit Theodofuisse dedicalionem bujus ccclesia?. Primuni entm ritus, Meletium, cum ad Sebaslensem episcopaittm
dedicalam fuisse dicit ab Eusebio episcopo Conslan- promotue fuisset, ammadversa subdiiortun contulinopoleos. Sed cum postea corruiseet, denuo i n - macia, inde alio seceeeisse. Tunc i^itur Beroeam
etauratam a Constanlio Auguslo, et ab Eudoxio
Syriae se recepit, ut conjicio. Sed episcopatum Be^
consecratam. Vide omnino Cbronicuia Alexandriroeensem pequaquam adminislravit. Hanc Socratis
tium, in quo multa babenlur de hac dcdicatione non rrorem vidit etiam Baronius ad annum Christi 560.
Vulgaria.
Quem quidem ille sic emendat, u l Meletium a Beroea Sebastiam, non a Sebasiia Beroeam translalum
(94) ovr . Allemtra vox de*
csse dicat. Quod tamen verom non puto, cum nec
lenda e6l ot superflua. I n codice Leouis Allalii
D Tbeodorilus, nec Sozomenus id de Meletiodixerint.
fccriptum inveni .
VARIORUM.
. In Cbronico et argentea ingmtia, gemmisque et auro inttrttsta*
Alexandrino, subconsulibusanni 360, legilur : Boc
tela$ pro allari muita$ coniulit. Quin in januis
nnno mente Pnnio (seu 45 Februani) magna ecgeminasutrinque fores aureas vario opere fecit, tlesia Constantinopolitana dedicata eil. Macedoniu* aue ejieriore* pcrta* auto mirevariavit. Muita btne*
episcoput Comtantinopolitanus multaipsius pcia contulit cum in unmnum derum, tmm
propna crimina exanctoratusesl, et in locum ejus w6- in rciigiotas virgine* viduas, elc. Loquilur auclor
rogatus Eudoxius min6 Audynceo (seu Jan. 27) prce- de concilio Gonslantinopoliiano, m quo Eudoxios d
$entibu* epitcopit L X X I I . Paulo post t/n easynodo em- sedem Coostaiitinopolitanam traoslatus est. Seprm,
scoporum nonpo$t multos dies ab inauguratione Eu- loco 46 Kal. Marlias, legcndum 15, et loco Februa tonstantinopoleos, Enccenia magtue tc- rii 14, lc^endum 15: eo euira die ecclesiam S. Sociesiet ejusdem urbit eelebrata sunt anno tricetimo phiae dedicalain jam dixcral, quo etiaro ea Enca^nia
aiiarto plus minus qtiam fundamenta Con$taniinu$
peracta diserte leslator Idatius in Fasiis. Haec de*
Yictor Augustm jeceraf. Acla svnt Enccema etiam
dicatio, ingentesque largiliones faclae occasione
his co$s. xvi Kal. Martia*, qui dicsmensisPerUii ($eu QuinquennaliumJuliani Ca3saris, postquam jam Februarii) 44. Ad ea Encama imperator Con$tatiustus ab exercile diclus essei. (Ant Pngtad a n n ,
tius Augustut vota seu muuera, mulia cimelia aurea
60, n. 13.)
857
358
*xctav , xa\
, .
61 ,
,
, * * ,
. ,
,
(96).
, ,
. ,
*
,
. "
CAP. X L V .
De hceresi Macedonii.
^, , -
*
,
.
, , , (97)
At Macedonius, qui Constantinopoli expulsus fuerat, condemnalionem iniquo animo fcrens, quiescere haudquaqoam suslinuil; sed ad alterius partis
episcopos, qoi apad Seletfciam Acacium cum sociis
deposoerant, transgressus est. Missa igiiuradSo*
pbronium et Eleusium legalione, bortatuS est ut
eam fldem quae Antiochue primum exposita ac
deinde Seleuciae confirmata fuerat, mordicus reti-
VALESn ANNOTATIONES.
(96) . Scribendura care adulterinum, metaphora surapta a moneta
. vel . Porro nomen Mel e t i i , trnn nic, tom alibi, diversimode scriptum reperias. Per tamen scribi maiim. Uanc enini scripturam confirniatGregorios Naziaazenus incarmine
lajubico De vita sua, ubi illum
vocat
(97) . Hunc locum non i n tfUeierunt interpretes. Qui tamen ex Harpocrationia Lexico discere poterant, aignifi-
VARIORIIM.
. Airoo361 ineunie, Melelius, virpie- D potior Arianorum, Enzoio episcopo. Seconda Betaie, sancUmonia, emdiliooe insignis, sludio et letianorum qui in Palaea seu veleri urbe collectas
opera Arianorom, qui uon &at explorato cjus ani- agebant, a Melelio sanam edocli fidem. Tertia Eu o , inier suos boroinein connumerabant, in epi- slathianorum, a S. Eustalbio olim episcopo. (Cl.
tnonacbi Benedtctini Vit. Athanat. ad ann.561). Alii
copiHD Antiochenum cklectus est. Veram, ut in
aolem Meletiura formolae AcacianaB in a^nodo Setruiio ntunere vix lalere potest quid quisqne sentat, cum potiesfmoin ille nec obscure leuciensi subscripsisse obsenrant : Philostorgius
lib.v, cap. 1, ipstim siroula99C, et A r i pcv&caret propognaretqae, A r i a n i , deprebensa
rjra dociriiia, deterbatnm ex episcopato curanmt minensi formulae subsctipsisse afBrmat. Aliler Tbeobi tiaJititxi aWegari, cum vix triginU 9edi9set dies, dorit. Hist. Kb. u , cap. 51, et Epipban. bfcrcs. 75,
n. 29, etc.
kt cjrwiue locutn Eaxotam cooptarunl, nequaquara
Erudilissimi Benedictini in Atbanas. De synoofpcctutn sibi, nec dubiae fidei bominem, sed AriaArioJWBque bsereseos vindicem acerrimuin. dis, pag. 746, hanc voc6m scribuut, el
timc i r e t i n paiies dniracta civitas. Prima namero sic esse scribendam conlendunt.
SOCRATtS
359
nerent , eamque adulterino vocabulo , . id esl iimilh iubttanti* cognomintrenl. Proinde ^ ,
uiulli ex amicis et familiaribus ad eum coafluxe- ! *
runt, qui nunc ex ejus nomine Macedoniani vocan-
lur. Scd el quotquot in Seleociensi concilio ab Aca- ,
cio dieicnscranl, ab hoc tempore vocem , (98) .
palam asserucrunt, cum antebao eam minime evol- ,
garcnt. Invaluit tamen 1 0 2 **& plerosque baec * ,
opiuio, non a Macedonio priraum Utud eicogitatum
fuUde, sed a Maralhonio, quem illi ad episcopatom * .
NicotnedicnBit Ecclesiaj paulo onle promoverant. , llndo r t Marathonianl dicuntur hojui dogmatis ,
ncclatores. Ad ittorum societatem seee etiam ad- . '
Junxil Euetathius, Sebastia depulaag ob eoro cau-
sam quam paulo anle commerooravi. Sed poetquam * , ,
Macedonius Splritum eanctum divin Trinitatis , ,
coniorlio coepit excludere, tuni Euslathiue : Ego, . , Inquil, Splritum sanctum nec Deum nominare i n animum induco, neo crealuram vocare sustineo. .
(99) , . 01
Atquo ob hanc causam qui fldem consubelantialis
tucntur, eoo appellant, Sd e t l Sp<- ,
rilui$ancli oppugnatons. Quanam autem ratione ,
iactum slt, u i in llcllesponto poiissimum exuberent . ,
Macedonianl, dicam tuo loco. Acaciani vero omni ,
studio laborarunt, u l iierum Anliochia congrega- .
rcntur, cum ipaoo poenileret, quod omnino Filium , Pairi timilpm etae dlxitaent. Sequento igitur anno, ,
Tatiro ei Floronlio consulibue, convenientee Antio- ,
chi q u eet in Syria, cum Euzoios ei pneeaeet Ec- $ ,
cletdoe, et imperator Ibidem moraretur, pauci qui- . ,
dcm ea quae priut ab ipais decreta faer&nt, mrsug C , &
in quaesiioncm vocanint, vocem similis loUendan , , &
rssc dicenlcs e flde quae tom ArimiDi, tum apod , * ,
CoiisunUnopolim fuerat promulgau. Nec amplius . ]
diseimulantes, palam affirmaront Filium Palri , *
prorsut di&similcm csse, non subsUnlia solum, ve- ,
rum ciiam voluniate : cumque ex non exslantibns, ( I ) ;
VALESU ANNOTATIONES.
(98)
Hic locus prava verbo- cumfrbu koc non manifctt* puHci*
dtdemmt,
rum transposiuont cornipuis est, quem tamen k v i Epiphanius igitor in sao codioe scriptata ^
negoiio i u corrigo: , quod non displioeL
,
(99) Elc '. Ia c o d m
. Possel ctiam, ei fortasse rectims, i u scribi, Allalii scriptamesl .
,
( I ) ' 4. fbmui kmc So
** , etx. Ncc dobito qvin Socrates ita D crates ex Athanasii libro Do syuodis A r a n i n
ecrtpseril. E l Ciristophorsooos quidem ac Masco- Seleudac Sic enim ibi scribit Alhamsias p*g. 986
Itn sensam kojas loct n i n l n e assecoti sunL Epi- et 987 : (-)pHanios M t t a Schoiasiicas rtctt ita verterat: Qxt , ,
SeUmctne Acodoai oVcit<- , e i c
rfmia, opri< vtrhnx, smih* tmkiUntim, umaermmt:
VARIORUM.
f
361
HISTORIA ECCLESIASTICA.-LIB. I I .
362
pot, .
CAP. X L V I .
De Apollinanttis, deque eorum intresi.
* I Cor. vin, 6.
VALESII ANNOTATIONES.
f i ) Kal . Incodice Leo- D scopusmorilur. Pott quem Euleuam Ananiinvadunt,
id ett Cyrillus, Eutychius, rursum Cyrillu$, /r*mw,
ms Allalii deest prsepositio, optime, meo quidem j u
I?rtio Cyrillus. Hilarius, auario Cyrilhu. In Chronico
dieio.
(3) . Primam voeem delevi, secotus Nicepbori Constanlinopolitani Arsenius dicitur, pcssime.
aacioritatem codicis Allatiani.
(5) . Maximus Hicrosolymomm cpi(4) />. In codice Leonis Allatii ecopus moriens successorem sibi inslituerat Hcra dicitur, tolusquc locus ila concipitur :
, clium. Sed Acacius episcopus Cxsarex, una cum
, aliis Arianis episcopis, parvi babila ejus ordina ' ^ tione, CyriUum in locum Maxiini deiuncti substi . Hierooymus aaiem in Chronico Ire- tuerunt. Qui mox Ueraclium ex episcopali fasligio
nimn vocat. Sic enim babent optimi codices, et edi- tn prcsbylert locum regradavit; ut scribil HieroCw Joannis Miraei: Maximu* ttUroiolymorum epi- nymus in Cbronico.
%
VABIORUM.
^ L H l n c corrigendus Theodoritas, Bmrel. fab.
m, I T , cap. 5 , ubi de Arianis, qui, tempore '.,
, lege . (Gasp. S U I C E R . in voce
Eadoxii, appellati quoqac fucrint Eudoxiani et .)
, lege . Corrigendus ctiam Gedrecus, qui, pog. 3 0 2 , de Justiniano,
12
PATROL. G R . LXVH.
364
SOCRATIS
YALESH ANNOTATIONES.
(6) " . Rectius scriberetur
ptura codicis AHatiani, .
(7) . Magia placel scriVARIORUM.
* * . Lege . W . , , ,
Lowm.
. Theodoret. Hccret. fab. lib. , cap. 1 ! .
* . ApolHnamta
i .
Julianus m
atuma Chrtsti ab Ecctesia catholka dissenserunt, dicampi$ Argeutoratetuibm apud Gallias, cum paucis
cente, sicut Arianij Deum Chrittum carnem mititibu$ infinfyas hostium copias dclevit. Stabaut
anima suscepisse. In guaslione testimoniu ezangeli- accrvi montium timilcs; fluebat cnwr fluminum
cis victiy mentcm qua rationalis cst anima ho.ninis, modo. Capttts rex nobilis Chonodomariui, (usi omnon fuisse in anima Christi, $ed pro hac ip$um Ver- ne* optimales: redditus limes Romancc possehtionit.
bum in ea fuisse dixerunl. Aug. haeres. 55. Ac postmodum cum Alemannit dimicans, potcuiissi
mum corum regem Badomarium cepit. Hic militi, .bus GuUicams Augnslus pronuntiatur. Ilmc Couila**-
3G6
- Aiqae idcirco universis raflilibus acceplus, ab iis, * . dein imperator renanlialus est. Ea res imperatori
, Gonslantio nuntiala, animum ejus gravissimo doloro
. ,
perculil. Mox ab Euzoio baptizatus, expeditionem
.
suscepit adversns Julianum. Sed cum ad fines Cap ,
padociae ct Ciliciae pervenisset, prae nimia sollicitu
LIBER TERTIUS.
T A A E
. ' . ,
-
,
.
. '
,
.
V. *
.
\
,
.
. ,
.
Cp. " ,
.
\
' ,
.
.
,
.
"!
,
' ,
,
,
.
.
.
'. '
.
.
.
165-166
LIBRO
ECCLESIASTICAH HISTORIJE
SOCBATIS HJEC COXTlNENTUB.
CAP. I . Juliano, deque genere eju% educalione:
quomodo imperator factu* ad gcntitium
reiigionem deicivit.
II.
De seditior* oria Alexandriae, et quemodo
iitterfatus iil Georgius.
III
Quomodo imperalor ob ccrdem Georgii indignatu* , Aleiandrinot per epiMoias objurgavii.
IV.
Qualiter Aihanasius, occiso Georgio, Altxandriam ,
EccUsiam ivam recuperavit.
V.
De Lucifero et Eutebio.
VI.
Quomodo Lucifer Anliocliia Paulinum ordinavit.
VII.
Qualiler Eutebiu$ Alhanasiu* se eonsentientes, tynodum Alexandria
congregarunt,inqua Trinitalem coniubslanUatem
diserle pronunliarunt.
VIII.
Ex Athanatii apotogetico dt fuga $ua.
IX.
X.
XI.
XII.
507
1111.
XIV.
XV.
XVI.
XVII.
XVIII.
X|X.
XX.
XXI.
XXII.
XXIII.
XXIV.
XXV.
XXVI.
568
SOCRAT1S
LIBER
1. ol
.
.
'.
'.
.
, "
.
,
'.
,
,
.
'.
, ,
.
,
.
\
'.
,
.
'
,
.
.
.
,
',
,
.
'. ,
oi
.
(7*.
.
TERTIUS.
.
'.
CAPUT PRIMUM.
e
ducivit.
.
9
salutalus fuerit imperator : diu quippe antea, supersiile adbuc Constanlio, imperalor nuncupatus
fueral in Galliis: verum obi ingressus est, a senatu
populoqueConstantinopolitanoAugustusappellatus,
Onentisimperiura suscepit.
(9) ,
d . Scri]>etiduin p u l o , 6
.
569
BISTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. I I I .
, , euo nomine appcltavit, duo habell fratres ex eo dem patre, non autem ex eadera roatre geniios:
, . \ quorum alter DalmaUus, alter Conslantius vocaba . - tur. Et Dalmaliue quidem fllium habuil sibi cogno , ' roinem. Censtantii vero <fuo fitii fuere, Gallos et
, Juliaous. Porro post obitom Gonstanliiti conditoris
t i , Conetantinopoleos, ] $ 8 c i i r o junioremDalmatinm
, mililes peremissent, isli quoque parenle orbati, in
. idem cum Dalroatio periculuon propemodtim i n - cidemnl. Sed Gallum quideai morbus qui leialis
, , idebalur, poricok) eripuit; Julianum vero lenera
. * astas, vix enlm octo annos impleverat, consenravit.
, 4 Poet bac cum imperatoris animus. advereus illog
, - emolliius jam esset, Gallue Epbeti in lonia scbolat
. , frequentavii, qoa in regione m u l u ipsis praedia a
, majoribus relicia erant. Juliaaus vero ubi adole , , visset, Gonslantinopoli liberalibus disciplinis est
, - institatus; in basilicam, ubi tunc scbolae eranr,
. simplici babitu procedens una cum pa&dagogo suo
, * (10) - Mardonlo ennucho. Et in gramroalica qtiidem ma * ^ , glitrum babuit Nicoclem Laconem; i n rhetorica
, . vero pneoeptore usus est Ecebolio sopbisla, qui
, tunc lemporis eral Christianus. Id enim pmdeoier
ab Imperatore prospedum fueral, ue ille paganum
, . . sophisiam audiees, ad gentilium euperetilionem
*, deUbereior. Quippe ab Ineunte setaie Chrigtianiis
, eral Julianus. Porro cum in humanioribus litlerig
. - magnos facerei progressus, fania per urbeni spargi
, . coepit, idooeum illum esse qui Romanam rempu , - ^ blicam gubernaret. Quod cum jam lalius sermone
OIDDIUDJ divulgaretur, iniperatoris animum conlur .
bavil. Quamobrem illum ab urbe regia transtulit
, Nicomediam, praecipiens ne scbolam adirel Libanii
. sopbistae Syri. Namqoe id lemporis Libaniue a paedagogis Constanlinopoli expulsus, Nicomediae scbowv , *
lam aperuerat. E l bic quidem irara adtersus pa>
( I I ) * *
dagogos concepum, scripta i n illos oratione effu'
' ,
9
VALESII ANNOTATIONES.
beal, mirandum non esse al unus malus civis re(10)
.
Ad hunc Nicoclem
lures exstant Libauii epistolae, nominatim sepiima
periatur : cum nec in lua Sparia, quae Umen L y ibri auarti, i n qua Libaniu excusal insolenliara
curgumhabet legislatorera, omnespartler siiil boni
eujnsdam ex urbe Aoliochia, qui illum probris afac generosi.
feeeral; aiique kuer caUera, peccatum unius civis
( l l ) ror "
noa este aacribeaduni univereae civilali. Nam i n
. llaec Libanii oraiio adversue paedagogos bodie
orbc qoa5 cenlam quiaquagioU millia civium ha- non exstat, quod quidem sciani
VARIORUM.
.
Julianus, cognomeulo - D ad tublimiora uandenti conquiren$ per otnnia philo
_ J a
_ Cbnstianismoad
/ii
_ .
:
a ethni
L
i.
. .
.
J :
.
A~
~..-~*L~i
sophicB
membra
prudenter
disputando
currebal.
Sed
, AposUta,
quod
ctsmuni impie desciverat, i u l i i GonsUnlii fiiius tamen cum hcec ejfecie pleneque cotligeret, nee arntordioe terliua ex Basilina, natus esl anno 331, dio Uora despexit, poetieam mediocriter el rhetorieam
exta Novembris, ut I ^ i t u r iit Laterculo Silvii. {ut oitendii oralionum cpislotarumque ejuscum graSepieanis adbuc Mardonium euuucbum pnocepio- vitate comita* incorrupia) et noitrarum exUrnarumm eortitus est; qoem paganismi suepecluai i i u - que rerum hUtoriam mudtiformem. Aoira. MarcellU
mtrUo reddil Baronius. (Aot. Pagl, Guil. Gave, Joh. nue, lib. xvi, cap. 5 .
lac. Hofman. \nJuiiano.)
. LibaiiMia, patria Anliochenus,
.
voeat Libanius jmstUim ac*r- claruit aono Cbr. 360, el ad extrema Tbeodosii M.
ermdiHonis ducem, , ullut unq*am
tempora perduravit, ab eo ad praeiorio praiecti d i Mmmica* mtnth arcana, et universi addicii Uomero gniuiem evectus; Gonstantinopoli, Nicomediae, deeawi, noverat. Liban. Legatione ad Julian., loio. I I ,
nique Antiocbia? rhetoricam docuit. Mulia de se
157.
haoet libro qoem de v i u sua couscripsit, ubi de se
" tk . Inererebusqoe suis usque ad nauseam agil. (Guil. Cave
dftu* quo quantoque ardore. r<rm pnnctpaUum noti- intcr scriptores gentiles sxc. iv.)
tfe* ctltatnifldagaM, tt quaiipabulaquajdam anime
f
371
SOCRAJIS
571
,
, . ,
,
(12), * , .
. , * , .
, , (15).
(14),
, *
, ,
^ < ,
.
* ,
.
.
,
.
. ,
,
.
* ,
, , .
,
q
. , .
,
,
. ,
, ,
*
VALESll ANNOTATIONES
(12) . Maxi- , mus Epirotes seu Byzantiug pbilosopbus memora .
t u r a bitida, qui de insolubilibw.qujesiioiiibHS et
(13)
57)
VALESII ANNOTATIONES.
(15) .
Lego . Quo- D et provinciae imperii Romani boc habitu pingi conn o d o etiam legfcse videmr Epiphanius; sic enim
sueverant, coruiias quasdam lurrilaa capiie gesian
v e r t i l : Cum nihil Orofuhsent contra ttjrannum.
tes, ul videre est in Nolitia imperii Romanu Suspi(16) *
.
cari lameu quis possil, boc loco scribendum e&se, *
Epipbanius Scbolaslicus coronam lauream inter .
p r e u i u r , qaibus civiutes exornari solebant. Sane
VAR10RUM.
' .
Gum Contan- non in soleac pulverc mililari educalus, mira celerilatc barbaros GaHia expulil, septciu totius Germa*
exagiurent aaeidui nunlii deploralas jam Galnia? polcntissimos reges uno ingenti dUDcillimoque
ttas Indicanies, Julianum in imperii societalem
proelio ad Argentoralum dcvicil, oraninoque res
ascilam, e l llclena sororia jugali roedere sibi copuGalliae acciaas atque alllictas in iniegrum slaium reU u m bujus belli ducem renuntiavit. Julianus, nou
stituil, quod omnes uno ore scriptores illius aetatig
tparas quanlis periculis objicerelur, non lam ee
praedicant. Vide Marcellin. l i b . xv, et ipeum Julian.
MboAoreiu quaro admortero vocatum arbilrabalur.
ad Athenien$e$. Ant. Pagi ad ana. 555, n. A, Juliaii etrte, inquil Amni. Harcelliiius, illud rumore
ttma mbique jaclabalur quodJutianut non levaluru$ nus, inquit, boc anno Gxsar crealiis, et Galliis
praeposilus; quod in Ilalia factum, tcste Zosioio,
iactmmoda Calliurum elecltu tutl, $ed ut potset
prr bella deleri $a*vis*ima, rudis etiam lum, ut asti- mitio libri , el quidem llediolaui, ulllierooyuiua
mmbatmr, ac ne sonilum quidem duraturus armorum. in Gbronico scribit.
At rudis isto adolesccns, ct ia Acadctnix umbra,
t
375
576
SOCRATIS
YARIORUM.
xal . Julianus Chrislianigmum viginli annis professus est, u l ipse ait
Alexandriuig.epigtola 51, quos a fide Ghrigti ad paganismum averlereconalur^oc arguinento:
. Non enim recf
tramite abtrrabitU, $i ei fidem habeaiit, qui per viginti
annos itla via (neiupe Ode Christi) progres*u$ eii.
*
.
Qtianqaam
Chrisliana pietas ac religio, e latebris velut e<iacla, ]am caput exlulit, ipsique purpurae imperatoriaj novum ac divinius lumen altulisset, geotiliuro tamen numerus cral haud contenineiidus^
maxirae eornoi qui anium liberalium ei scientiarum
gymnasia occupabaut.
577
HISTORU ECCLESIASTICA. _
L I B . 111.
?78
(19) . * expulerat, tum quod episcopot ipsorom pro. pAv * scripios in exsiiium egerat. Comperiain eiiam
habcbat, gentiles mulesie admodam ferre, quod
. eacriflcare diis suis prohiberentur , el oplare oui , \ nibug voiis, u l lempug illud sibi contingerel, quo
et delubra aperirenlur, et immolarts simulacris
, - liceret. Hae igitur ob causae, populos ulrooque
, privatim infenso el exulcerato advereug Congtan - tium animo esse inteUigebat. In commune vero
.
cunctoe violentiam eunticborum, ac prsesertim
, pneposili Hlomm Eusebii rapioas aegre ferre. Cuoi
. omoibus igitur callide egit ac veteralorie. Naoi
, , alios quidetn blanda stmulalione palpabal; alios
(20) ' , ' beneficiis afficiebal, inanis gloriae cupiditale du , ctus : omnibus porro ex aequo palefecil, quonam
. animo esset erga gupergtilionem gentilium. Ac p r i , - mum quidem, ut Consianlii in subdilos cradelita , , tein iraduceret, eumque apud multitudinem infa. , - m a r e t , episcopos qui ab illo relegali fueranl,
YALESII ANNOTATIONES.
(19) Kal
.
(21) . PubliHujug loci vilium non viderunl interpreteg. Nam
cuin cursum a Joliano recte ordinatum fuigge faCbrislophorsonus ita v e r l i t , conlraqtu notabiUs telur etiam Greaorius Nazianzenus in priore lnveEmubii rapinas. Qtiasi legefelur, ciiva adversus Juliaiium. Nam Gonstantius quod proreus essel insulsuin. In codice quidem
stus eum magnopere imminuerat, concesso paggira
Florenlino hic locus ila legilur : ejus usu episcopis, ut ad synodos ab ipso convo , eic. l n Sfortiano caias accurrerent. Quidoam aulem in ea re conxero , elc. Mihi non dubiuin esl quin
stituium fueril a Juliano, diiUcile eet dicere. Ex
Socratis lameQ verbis conjicere possumua, veblSocrales ila scripserit,
, elc. Esl autem , prepo- colarem cursum qui etiam clavularis dicebalur.
*jiug gaeri cubiculi, quam dignitatem lunc gerebat ab illo sublatum fuisse; soluni vero relictuiu ad
Busebiug. Cerie Socrates hanc vocem Ua usurpare usus publicos equorum cursum. De publico cursu
multa Joannes Lydus scripserat i n libro De mentoku ut videre est iu libro n , cap. 2.
sibus, cujus locum hic ascHbere non pigebit:
(20) . Expungenda esl ullima parfticala, utpote guperflua, ei ab ogciUaie librario ,
perperaui repeliu.
YARIOR1IM.
.
Julianos, cum
* . Hoc idem de se praediCoasianlii mortem, dam in Dacia eeset, ut aiC cai Jolianus in Misopogone, cum se propierea
Atomiauus iniiio l i b . xxn, accepisset, Gonslanli- r\ invisuiu Aiiliocbeogibus eese conqueritur. Noctes
^ ;
: . x i die
i; _
r\
:_
.:..
.^
l . . . .
i
- ...
f
M
.iu.
.
nt.mt
n
imomnet
tti
stragulo,
victus
omnts >*9*
* * $alielanopolim
venil
Deceinbris.
Pbilostorgius
, aeerbo* efficiunt, el delicatw urbi repxlib. n , c i p . 6, leslaiur, Juliaaum anle feretrum
:essiise, diadeniaie de capile sublato. Libaniug gnanles. Nolite tamen puiare $ causa id m*
oralione funebri, p. 289, a i i , euui manibus fien:gravis quidamet slullut ^ inde puero
me induxit, ut ventri bellum {: neqvu entrn
contigisse ferelrum, oranlbu resiii insiguibug
pneier chlamydem deposilig. luio Greg. Nazianz. Tum ptrmitio explm.
7 . , ut ad denuni o o c Juliani IU Gongtantii funere babitum sive v i
gite gponle ascUum ait, addilque demitto vultu dum imperatori* capiltum tomor venire prvceptus,
smperatori extremum oficium pra$titi$u. Anl. Pagi inlroiret quidam ambiliote veslitus. Quo visoJulia obslupuil: Ego inquil, non TationaUni ,
ad ann. 361, n. 6.
.
Quam $ed touiorem aeciri. Inierrogatut lanun UU quid
tiu i n ptierperii doloribug interiisge in palalio i u - habtrel artt compendii; viunat diurnas retponJooi, a l i i cxpulsam e palalio gcripgere, ut ait dil annonah, pabula jununlorum (qum
leoaras. Fuerunt ei quidam qui veneno a Juliano vulgo dictitant capita) annuum tttpendium grave
aecaiam esge dicerem, ut docet Libanius in ora- abique (ructuo$i$ ptittionibui multis. motus,
bone DIS. adverus Polyclera. Decessil autem post- omnes hujutmodi, cum coquis iimilibutawe alii*
qaam Julianus ab exercim crealus erat Augustus, eadem acciperepene contuelo$, ul parum $tbi $tipoe tesiaiur i n epistola ad Athememei. Yales. sarivt, daiaquovelint eundipote&tatc, projeciL A m .
Marcellinus, lib. x i u .
i n A . Maxcell. Ub. x x i , cap. 1.
570
580
SOGBATIS
,
til Georgiui.
.
Nunc transeamus ad ea commemoranda quae
per idem leinpus i n Ecclesiis gesla suut. Igitur in
.
VALESII ANNOTAT10NES.
, D , ,
* ^* *
*
.
* , , (22)
Malim scribere
* , vel .
VARI0RUM
.
Oraiiones iu funebri hujus imperaioris laudaliono, nominaquidem anle et post imporiura ab eo scriptas, qno
l i n duas langii cjns oraliones, quas illo uua oocte
iioiuine , muHarxim orationum
singulas conscripsit.
patrem eumdcin vocai, tradit alicubi Libanius : qui
8
881
MSTORIA ECCLESJASTICA. -
*82
LIB. I I I .
, magna IKla Alexandrinorura civilate, orta e$t aedi - , iio bnjasmodi ex causa : Locue erai in orbe jam
, iode a priscis temporibus vacuus ac negleclus, ac
, $ " multa sordium colluvie referlus, in quo gentiles
, . Milbro mysieria peragentes, iminolare bomine*
, consueverant. Huoc tanquam vacuum ac deseriuni,
. - Gouataotius Eccksiae Alexandrinorum jam aniea
|& , - donaverat. Georgius vero cuoi ecclesiam in eo
,
loco xdificare veliet, repurgari eum jussii. Quod
,
dum fierel, adytum reperlum esl immeosae altilu * dinie, in quo niygteria genlilium erant recondiia:
, , complures scilicet hominum calvarise, juvenum
, pariter ac seniomm, qoi olim maclati esee dice , bantur, tunc cum geutiles divinalione quae per
, . - extorum inspeclionem fii, uterentur, et magica ga , crificia ad aaimag incantandas peragerent. Hig
igiiur in adylo templl Milhre reperlis, Gbrisliani
. , dederunt operam ut geniilium mysteria palam
. - omnibus spectanda ad ludibrium exponerenlur.
", Slaiimque circumferre ea per cmlalem coeperuni,
, - nudas hominum cahas multiiudini ostenlanles. A t
* , - pagani qui erant Alexaudria?, cum id cernerent,
, opprobrium non ferenles, Ira exarserunt: et quod (23) * , cunque obvium erat vice teli arreplo, conlra
* - Chrislianog iropetum fecere, multosque eorum
. , ' vario mortis genere exstinxere: alios enim gladiis,
* * alios fuslibus, alios lapidibue necamnl; nonnullog
, . , funibus sirangulamnl; quosdam eliam cruci affi , xerunl, hoc genere supplicii eos de indusiria affi * , cienles ad saccae crucie contumeliam; plurimog
, , C vero diversis vulneribus sauciarunt. Atque, ut in
. - ejusmodi tumuUibug fieri solet, ne proxhnis quidem
* parcebant; sed aniicus amicum, fraler fralrem,
, , parenles fllios perculiebant, et caedera muluam
, .
ruebani. Ilaque Chrisliani a repurgando Milbrae
lemplo deetilerunt; gentile vero Georgium ab ecclesia abstractum et ad camelum 1 7 4 alligatumt
traclumque ac dilaceraturo, simul cum ipsa camelo iocenderunt.
. .
CAP. I I I .
drQuomodo imperator ob ccedcm Gcorgii indignaln*
, "
Alexandrinos per epistolam objurgavit.
.
At imperator csedem Georgii molesle fereng, po , *
pulum Alexandrinuu) perepislolam corripuil. Fama
c
(25) Kal
nibil m u l a l .
TALESII ANNOTATIONES.
. In codice Sforliano legitur ,
eed
Florentinua
VARIORUM.
^ . Sediltogtim Alexan-D
"
Georgiu$,
Epi drmorum ingeoiuiu a muliig scripioribus notaium
" " .
'
* ' - inquit
533
SOCRATIS
5*4
Imperator
Augustut,
, ,
,
,
, , ,
, ;
, ,
,
* .
. '
,
, * (25),
. '
, '
. ,
.
*
1
(20) , , ,
. , ,
, , ,
" , ,
. (27)
VALESII ANNOTATIONES.
(2) ' . In codice Florentino
slram conflrmat codex Florenlinug et Nicepboms.
scripltim inveni, , elc., quam
i n quibug digerie gcriptam legilur :
scripluram magig probo. Caeterura de caugfg odii
. Hujug raarlyrium exglal apud Simeooeui
Alexandrinorum advergug Georgium, consulendug
Metapbrastem, in quo mulla conliiienlur quae
esl Ammianus Marcellioug in libro xxn, et Epipbahistoriam illorum temporum valde illtigtrant.
nius in haeresi 76, quse e*t Anomaeorum.
(27) . ln edilione operura i u l i a n i
(25) . In optimig co- D et apud Nicephorum biclocus ila legiturac dislindicibug Floreniino el Sforliano scriplum est - guilur: ,
. Quare non dubilo quin lolug bic locug ,
i u re*lilueadu6 git: ,
. Porro cum ig Juliani locus aquatuor
; - inierpretibug in Lalinum germonera convergua sit,
. ld est, repre$so tmpeJtt,
unius Langi vergionem ca?ieris anteponendam centts quce subtlo vobi$ comuila eranl, iniquum
eeo. Ea sic babel: Qui uuliu* tibi ip$i contuiuitut,
pottea (aciniu $ub]eci$ti$ : quam lectioiieiii coufir- ft moderau vobnenxn et civiiiter, tuc tam tyrannk
mat Nicepborug.
ab initio $$. Eumdem fere geogutn in interpre(26)
.
Artemiura
Utione mea gecutug sum. A l io Cbrislopborsooi
ducera iEgypli intelligU, ut jaaipridein notavi ad vergioue primutn illud reprebengioncin mereUir,
libruj xxii Ajnroiani Marcclliui. Gonjecluram no
qood vocem adjocii conira lidem omniuin
4
.
anno 1096.
VABIORLM.
Haec est decima iuter Juliani epiatolas
ab
383
38*
, ,
(51), .
, ,
. , ,
(52),
4 , .
, ' ,
, . '*
* , ,
, ",
VALESU ANNOTATIONES,
(51) tbr
xbr iudr xal
.
l i b r o r a n i . Deinde quod Artemium duoem jfigypli
Rectius apod Nicephorum legitur
e&cusal, pertnde quasi ille civiiiter ac moderate ae
. Julianum enhri intelligit ex praefeclo
gessissei initio administrationig suae. Quod quidera
iEgypti, de qoo multa scribit Amroianus Marcelliaboordissimutn essel, si Julianue eiim excusarei,
q t m quasi noxium occidi josaerai. Si quis igilur nus. l n episiolis Jnliatii utraque lectio habeiur hoc
modo :
v m i o f t e m noslram sequi maluerit, unica lantutn
portictJla aupplenda est hoe modo : . Yerura baec ecriptura ferri non poiest; cur
enim boc loco Julianuaavum suum coromeniorarei?
, et caetera, ut gupra. PeUvius vero
Gerte Sozomenua scripturam Nicepbori conOrmat.
ootis ad epistolam Utatii Juliani, ex ecriplis codiSic enim habet in cap. 7 lib. :
riboo aliam proieri emendationem hujusmodi,
, elc,
n
u
, elc.
(52) IdeTr . ln optiinis codicibus
Florentino et Sfortiano elapud Nicepborum legilur
. In vulgatis autero edilionibus Juliani scriptura eal . Quarenon
dubito qtiin scribenduia sit boc loco,
.
33
SOCRATIS
.
,
Haud mulio poet, Aibanasium ab exailio reversum Alexaodrinus populua iibeoier euacepii; et -
Artanos quidem ecclesiis ejecit, Albanasio vero *
eas tradidiu Porro autem Ariani in dibua q u i - *
busdani vilibus et obacuris conventus agenles, in . 01 ,
locum Georgii Locium quemdam substituerunt. Kt & , Atexandrise quidem hic rerum staius tunc lempo- .
.
rls fuiu
. F .
CAP. V .
,
.
Ltuiftro .
\ ,
Eodem lempore Luclfer et Eusebius, imperatoris jussu ab exsitio revocaii eunt: quomm Lucifcr , *
quidem, Caralis qua urbs est Sardini*, erat *,
episcopus; Eusebius vero VercelOruin, quse civitas * *
177 ^st LiguruiQ i n Ilalia, ut eliam antea dixi. , \ .
Ambo iuque ex superiori Thebaide ab exeilio ,
(55), rodetrates, coneilium inler ae inierunt, quonam
modo eccleeiasiicis legibus subvenirent, nec eas .
violari impune palerenlur.
CAP. V I .
. <7'.
" ,
VALESII ANN0TATI0NES.
(55) . Procul dubio
scribendum eel \
, etc. Quod miror ab iulerpreiibtig
animadversum non luisee. ln editione operum Juliani ^ \ , gravi errore. Paulo
anle oblims fueram monere scnbendum esse
, ut legitur apud iulianuro ei Nicephorum.
(54) . Scribenduin omnino
esl , u l babei Nicephorus. Id est, proponaiur civibus meit Alexandrtnii. Do hac clauaula
quae imperaioriis edictis apponi solebal, mulla observavi in Annotationibus Eusebianis, quae liic repeteresuperfluum duxi.
(35)
. soli Eueebius
ac Lucifer, de reparaudo Ecclesiaram eutu ei de
VAIUORUM.
7Vjc . Post blicatum Juliani edicium, quo exsulibus redeundi
polestas erat, Athanasius Alexandriam reversus,
lugenii de roore plebis calholicae gaudio exceplus
si. ln hunc redilum Gre^orius Naz. ea omnia conferi, quje ad reditum anm 349 periinenl. In defuncii
4ieorgii locum Arianos Luctum sua3 faclionis bominein coopiassc narral Socrates. Verum reclamare
videntur Acia, Joviano principe edila. Non dicitur
ttiiui eo loco Arianoe episcopum sibi Luckim con-
39
HISTORIA ECCLESIAST1A. L I B . I I I .
309
.
dogmala conflnaarent. Ae Lndfer qntdem dia (36) , conum n m i t etio loco, per quem potlicitus est
. as*ensurum ee i i t quse a synodo decreu essenl.
* \ , - lpte vero Amiocbiani profectiia, perturbatam ejus
loci Ecclealain reperit. Nam poptilus inter se dissi . debat. Non enini solum Ariaua baeresis, quae ab
Euioio fuerat inducta, dirimebat Ecclesiam : sed
, , et i i qui Meletium seciali fuerant, ob studium at , , que amorem erga pneceptorem suum, ut amea
. - dixi, sejiimerant se ab iis qoi in Q<le idem cura
ipeis sentiebant. Lucifer ergo curo Pauliniim illi
, Apu
episcopum ordinassei, indediscessii.
. \
I78CAP. viii.
& ,
TARIORUM.
t* ad ConsUniium i n Galliag profectos, cum eo D e l aperiius adbnc scbisma erampenies. Factum
improbafit Eusebius Vercellensis, q u i , relicia
Liberii pontilicis in synodo Mediolanensi vices gertbai anno 36A; junclisque cum eo ttudiis Arianos Alexandria, Aniiocbiam venerat; quod ubi rescivil
Lucifcr, iracundia ei stomacbo exardeacens, amivirililer oppugnavit: cumeo deniquein Pahesiinam
rtlegatus, Ehrtilberopoli procipue eubslitit. Hic cum integcrnmuin acriter excepit, ab ejusque
commuoione aese abjunxit. Ad liaec paolo comrooloci duoe pro Atbanaaio iu ConaUntium libros
tior, quod prcler ipsius senteDliaroaynodua Alexanodidii, i n qiiibugiinperatorem parum verecunde, et
me qwid grafius dicam, longe infra sumoii principis drina pocnileities episcopos qui Arianis conimnnitaajesulem aapere aique inclementer traclavii. cassent, ad paeem recipiendos esse sialuissel, in>
Sardiniaro reversus, non modo communicaiione
Kxautavit Luciier non lanlum in Pala?stina, verum
ia aliis OrientU locla: tandem cuni Euaebio suo Ariana pollutos condemnavit, verum etiam se ab
in soperiora Tbebaidos deporlatus. Exinde impo- eorum communione secrvit, qoi eos sub salisfaclione vel pcBiiitentia recepissent. Hinc nainm
f^Miano,diaconosuoadsynoduu)Alexandrinara
Laciferianum schisma, quod lamen ultra buju
, ipse rccU Anttoebiam conlendit ;ubi Cathoeaeculi lerininum durasse non videtur. Obiit Lucifer
tkm inier ae dissentieiilee deprebendens, Paolinuin
Aotioeliiai episcopam ordinavil, inlompeslive qui* eodem quo Eusebins Vercellenais, anne 371.
(Guitl. Cavead ann. 354, p. 167.)
dern. e l reclaiiiante roagna Calbolicomm parlo,
fjol cem Paalino coovenire renuebanl, i n ajuo
591
SOCRATIS
*tt
TAKIORUM.
* . 1
hac synodo aclum Je bypostasibus, quas jam coepcrani nonnulli in coniroversiam vocare. Erant
uimiruoi qui ires byposlaaes in Triniiale esse
dicereni, aliis unam esse pugnantibus. He aulem
qussha eideliberala, expensisque singulorum senlcntiis, utroruinque Qdein eanaro et orthodoxam
esse deprebensuio esl. Nam qui trea bypogtases
394
SOCRATIS
595
396
bellii, ne, verborum inopia, Trinilatem rem unam , csse putaremtis triplici nomine appellatam, sod ut
. ' " polius unumquemque eoruro qui nominantur in (42) , Trinilate, Deuin in propria personaessecredamus.
* ' El haec quidem tunc a synodo sunt decrela. Quid
. (43)
auteiii oos de substantia deque byposlasi didiceri- , \
tiitts, nibil vetal quominus hic breviler exponamus. .
Qui Grecaui inier Graecos pbilosopbiam tradide- . , runt subslanliam quidem pluribus modis delinie- , * .
runt; bypostaseos veronullam prorsus mentionem
fecere. lrenseus quidem Gi ammaticus in Lexico per
. , ,
ordioeni litleraruiu digesio, I S O <l od Atticisles (44) ,
inscribilur, banc vocem barbaram esse affinnat.
. \
Neque enim apud quemquam velerum scriplorum
, '
eain reperiri: ac sicubi foriasse reperiaiur, non eo
\ ,
eensu qno nuoc sumitur, usurpari. Etenim apud . ,
Sophoclem in tragoedia Phoenice ea vox insidias
, .
aigniftcal. Apud Mcnandruin vero condiraenta: per- ,
inde ac si quis faecem vini in dolio subsidentem
, ; appellet . Veruiu licet ab antiquioribus
, \ pbilosophis haec vox usurpala non fuerit, sciendum
*
est lainen reccntiores ea frequenler usos fuisse pro
.
substanliae vocabulo. Subsianliam porro variis mo . \
dis definierunu Quod si substanlia delioiiione cir . , \,
cumscribitur, quomodo bac diclione proprie u l i po , , , , *
terimus in Deo,qui comprehendi non polcst? Eva, ,
grius quidem in libro quem Monacbicuin inscripsit,
(45) .
monet ne de Deo temere ct inconsiderate dissera ^. ,
imis. Divinilaicm vcro dcfinire prorsus vetat, u l - \ . \ pole rem siaiplicissimam. Defioitiones enim rerura
, ' composiiarum esse dtcit* Idem quoque his utitur C
verbig. Omnis proposilio, aut genus habel quod praedicatur, aut specieni, aut differentiam, aut proprium, aut accidens, aul quod compositum est ex isiis. At in sancla Trioilate nibil borum reperiri
polcet. Quod igilur verbis explicari non poiest, silentio adorelur. Haec EvagriuR, de quo quidcm infra
dicturi sumus. Nos vero, licet qtiaei excursu quodam a proposilo sermone digrcdienles haec dixisse
y;deamur,tamen tanquani insliluio nostro utilia hic relulirous.
f
CAP. V I I I .
. H \
" ,
.
\ \
, \
. \
, ,
VALESII ANNOTATIONES.
phanius autem Scbolasticus bunc locum iia v e r t i l : Apud Menandrtim vero veluli facu quas ex
vino colliguntur in dolio, , id tii *ubsitte>ttiam de$ignare dicit. Ego vero alium esse sensum
existimo liorum verborum, ot scilicet Mciiandnr
condimciuum vocarit , eo qiied subsidat
in fundo paiinae, perinde ac faex in dolio.
(45) . Nicepborus
bunc Evagrii locum cilans, voceui addit hoc inodo t
, etc. I(a u i post vocem p o n a l u r
fioalis disiiiictio. Gcrte in editione Kobcrli S l e pbani, po^t vocem siibdislinctio d t i n t a x m
apposila est. Epiphaniue (amen Scbolaslicus v w l gaiam leciionem tuctur, el post voccm
finalem apponit disituciiouem, quciu nos bic s e c u t i
sumus.
597
IHSTORIA ECCLESIASTICA. L I B . I I I .
59*
400
SOCRATIS
Exod. , 1 3 ; Deet. n i , -
* MaUb. , 15-18.
VARIORUM ANNOTATfONES.
^
*6.
Hic vocaiur
* ! * * * * , ,
m.u
Tuvaiui SII textu
Graeco^sacrae
Scriplurae, et Acbis in Yul^ata I Rcg.
co
xxi, 13 : quod observarunt Gl. BeaedicUoi.
Abdiot .
Uf
HISTORIA ECCLESIASTICA. L I B . H I .
iOt
, ;
, ol
.
* .
, .
,
, , ,
* (49). '
.
. '
,
.
. "
, . ,
. "
, "
, .
,
. , .
r
Joan. v u i , 58, 5 9 ; U c . t r , 3 0 .
VALESU ANNOTATIONES.
(18^ . In cditione Alba- Dqusedhi anleipsorum a?latem fnerant gcsia.Vdfcem
imvii legUur, , quoque de igne aelereo loaiim intelli*
gere eum Lango, t e l ccrle de ige ceelilus intmieso.
Denique verbum posilum vidctur pro , eic. Quam gcripluram secu, vel .
ut% esi Epiphanius Scliolailicus. Sic enim verlit :
Pmlms kmt 9$, magit autem eudtentes, cum (A9) ' "
nom , quomodo ucundum quod teriptum $1, . Male hunc locum verlcrunl iulerpreles.
* M igne comburi, etc. At Muscahiset Chri- Unoin exeipio Langum interprelem Nicepliori, qui
ttooliorsoaus liaec verba , j u n ita vertil : Qui umtl bla$phemare maledictis eum
r n s com , aitast Atbanasnis alhidai ad
enmuito inHitucrnnt. Arianos enim iiileluWA Evangelii, ut tidenta non videant. Quod non ligil, qui Cbrislum in crealurarum ordine reponeptoW. Wam Ariaui isla luuc videre non poicrani banl.
VARIORCW.
yap Ilaec sic hafanttir apud Allianaaiuin : ,
. Nvitrum quippt
403
404
SOCRATIS
184
. ' .
CAP. I X .
kv
Quomodo Eutebiut post tynodum orthodoxorum apud
AUxandriam episcoporum, Antioehiam revcrsus, JJ , * A r r i , cum Calholicos illic diitidentes ob Pautini ordinationem repm$set tuc $ ad concordiam revo-
,
carepotscl abwuit.
.
9
(50) " .
VALESII ANNOTATIONES.
Scribendum esl * , u l liabeiur in codice Florenllno.
VARlortUM.
exstabal vems ecclesia ao apo*tolig fundala, quara
. Anliocliia in duas urbes fuit
ideo aposlolieara vocal Thcodoretus; in qua Mclcdivisa, aniiquam s<t., quae secundum Oroniis fltivii lius conventus agebat. Paulinos verq parvam
oram longum lerrx occupabat 6palium; el novam, suam ecclcMam in nova urbe occupabal. (Ct. I l o in ejusdem fluvii insula silain, forma rolunda, quaB nacbi Bcnediclini in Alhana$. vol. 11, p. 771.)
quinque poulibus anliqua? jungebatur. In anliqua
1IIST01UA ECCLESIASTICA. -
LIB. I I I .
400
C A P
(55)ri;>
. Oe hts MacedoDianontiu conciliabulis i n lelligendus esl Basilii locus in epiei. 72 ad ua>
scnos : ' )
,
, , ]
.
A
VARIORUM.
. Eusebius hic, naiione quidem
Sardns, posiea Yenelleiisis diclus a Vercellis
orbe llaliae in Insubrum confinio, cujus episcopus
factus esU Peragralis Orieutis provincits, in Uaftam rediit. obiilque anno 371, nontanlum contes&orts tilulo, scd el marlyris tliam bonorandus,
abArianis qttippelapidibusObrutus, modo genuina
xit inscript.o iu sepuUro ejus tnvenla, in qua
acroslicbis versibus habcb-ilur, Euiebius ephcoput
marlyr, cl modo vcra referani ecrtplores nonD U R I ; quos lamen onincs rcccntiorcs csse Bai onius
407
SOCRATIS
4CS
,
, .
, .
, , , \ ,
(54);
,
, ,
. ,
* . \
.
,
.
\
, *
.
,
,
VALESH ANNOTATIONES
(54) rvr .
. Merito id objiciebalur Macedoniants, quod
\ ; id est, Cur nunc di$'
cum in formula fidei dissentireni ab Acacianis, et
ientitii ab Acacianx, quibuscum antca consensistit
ab illis depositi essent in synodo Sdeuciensi el et communica*lis? Nicepboms igiltir verba illa
Constantinopolitana, nibilominus cum illiscommu- cepisse videlur pro . Ego tameir
nicareni. O r t e hoc nomine eos accnsat Basilius
hanc exposilionem non probo, et posiin epislola 75 ad suos monachos. De bis oniin baec C tum pulo a Socrale pro . Quod mirifice
inlelligenda sunt illius verba Qui enim erroris
coniirroat Basiliue in episiola eupra cilata, el
not intimulanL, conspicue deprehensi sunt harelico- Epipbanius in baereei Semiaiianorum, ubi Seroirum favere parti. Qui nos proptcr aliena quwdam
arianos.licei inplures factionesdivisiessenl, verbis
tcripta condemnant, ii propriis co*fe$$wmbus, qnas
tantum dissensisse dicit, re autem ipsa in unam
scriptas nobii commendarunt, contrarii invexiuntur. Rententiara conspirasse : adeo n l difficile essct
Observate consueludinem eorum qui talia audent. assignare in quo inler se diasiderent. Sed nune
Soleni perpeluo ad prcevatentem deficere partem, et
re allentius examinala,sensum Nicepbori veriorein
imbeciliibus amicis proculcatit, colere votenies. Qui
puto. A i l enim Socrales Eleusium ei Euslalhiuin
diwlgatas illas epittolas contra Eudoxium et rcliquos Macedonianos hoc primirm tcmporc, i d
totamque ip$iu$ factionem scripieruta, ei ad omnes est priRcipalu Juliani, propriae secla; cerpus coufralrum conventu* miterunt, conlestatique sunt ut
flasse, et colleclis synodis fidem Aniiocbenqp
eommnnionem ittorum tanquam animarum peslem synodi coniprobaase, ct Acacium cum sociis anafugerent, et ob hanc causam prolatas de sua ipsorum ihemale damnasse; inlerrogalos auteni a nonnullia
depositione sententias non reccperunt, eo quod ab hce- cur taindiu posl Seleucieusem synodum cum Acareticis latce estent, sicut nobii tum persuadebant, cianis communicassent, quoruin fadeni rcpudiabant,
iidem nunc, omnium oblili, cum hcereticis illis conita respondisse per Sopbronium; Occidentalee quijuncti sunt, nec ullo pacio id negare potsunt. Suum dera erraUant qoi hoinoousinu assercbanl; Orien*
enim propositum aperte declararunt, dum Ancyrcc
tales vero opinionem Aelii seclantes, dissiniilem
communionem eorum in tedibu* privatis amplexi & substanliain confitebanlur. Nos mediam viam i n sunt. Siquidem hoc pacto in eommune ab iliis susce
sistenles, siinilein sccundum bypostasim dicimus.
pti $unt. Haec Basilii verba de Euslathio c l MaceHa3C est respoosio Sopbrouil. Quae ut salisfaciat
oonianis inlelligenda suni, qui Basiliuni insimula- interrogalioui, id neressario subaudieudum esl :
bnnt quod olim cuui Eudoxio eopimumcassel, ut
Idem crgo cum senserim Acaciani, nibtl luinim si
patet ex rpistola 79, ad Eustaibium. " rvr
cum illis bactenus coiomuoicaviinus. Ccrle Aca.
Haec Socratis verba aliler cepit Nicius siniilem Pairi Filium proliiebatur, perinde ac
cephorus, boc modo :
Macedoniani. VideSozomeniun in lib. v, cap. 14.
YAIUORUM.
circumvenio, aclug m exsilium in Pbrygiam relereversus grassantem ubiqne baercsin Arianam bagalur. Anno 359 in concilio Seleueiensi Ecclcsias
bttis frequentibus intra Galliara synodis auclorilate
Gallicanae ab infami Sabelliaoismi crimine vindi- sua et docirina peneexterroinavit. lllud apnd omnes
cavii. Legatos eynodi Constantinopolim seculus,
constitit, inquk Sulpicius, unius llilarii beneficio
extrenio fldei ammadverso periculo, tribus lilietlis Galhas noslras piaculo bxresis liberatas. Clrca
publice datis ab imperalore poposcit u l coram
ann. 368, vel 369, Mediolanura sc contulit, D(
Arianis disceplare ticerel; quod ba3relici maximoAttxenliuro bujus urbis episcopnm, Arianoruoi
pere abnuerunl. Postremo quasi discordi* semipriaiipilmn, coram imp. Valenliniano delegcret ct
naior el perlurbator Orientis (Sulpicii Severi
refutarel. Rediens eoaem anno animam Uco pio
verbis uior, I . u , p. 163), redire ad Gallias jubereddidit. (Guil. Cavcad ann. 354, p. 164.)
i u r , rediitquo ineunle imperium Juliano. Doinum
IllSTOIUA
ECCLESIASTICA.
LIB.M
.
'
. '
,
. " ,
, ,
.
(56)
, ,
:
,
.
. ,
.
(57), \
.
C
CAP. X I .
Quomodo imp. Julianu$ pycumat
Christianis exegerit.
Cxterura imperalor Julianus cura inilio imperii
cunciis lenis ac placidus visus essel, progresati
lemporis non earadem ge erga 187
oinnes pneb u i l . Ubieunqae eniio oceasio dabalur obirectaadi
Coftslanijo, Cbrislianorum peiiiiontbus annnebai.
Ubi vero isla occasio^minime euppetebat,privatuai
odium qood contra universos Cbrislianos coaeeperat, palam omnibua oetendeba*. Stalim igiinr
ecdestaro Novatianorani in urbe Cyxieo, qnam Euxoiiis soto asquaverat, iosiaurari jttbet: gravisaima
multa Eleusio ejus civitaiis episcopo indtcia. nisi
inlra bimealre spalinro suis siiniplibua illam restituissel. Geniilium autero religieoen* onuii sludio
promovere coapil. Ac lempla qoidem paganorum
aperuit, ul anlea dixi. Ipse vero Genio urbis Conslanlinopolilanae boslias publice immolavit in ba~
silica, in qua posilum esl simatacrnm Genii publici.
VALESII ANNOTATIONES.
(55) AiA 8k . Hic lucits asseruisse Filium Dei , et
non modicam habet dilficiiltaiem, ac responsum
primum excogitasse. FuUergoex Semiariar.ts
qahWro illod Maccdoniaiiomm quod supra ex Sa- perinde alque Acacias.
bino r/etulil Socralcs, salts obscurum esi. Censura
(56) . Scribendum est vero ac irprehensio ejusdein responsi, quam nunc , ut ex sequcnlibus apparei. Aiquc ita legit
Socrates subjungil, adbuc ridelur obsrurior. Nec Cbrisiophorsonn?, ut ex inlerpretalione ejus colligilur. Vide Sozomenum.
quidqitam nos adjtival Nicephorus, qui bunc So(57) 'Er .
Intelligo basilicam quae
cratis locnm pene ad vcrbnm exscripsit. Conabierat iu regione quarla nrbis Conslaniinopolitana?.
iwor tamen aliquid proferre ad illusiralionem
Ilnc enim simpltciier el absolule Basidca dicebatur.
b"iu* loci. Hc igilur aat noslra sentenlia : ImerAUera vero cum adjuiiclione vocabalur Basilica
rogati eraiU Macetlooiani quaoaobreiu dissenlirent
Tbeodosiana, quae eral in regione septioia, ul doab Acacio, quocum anlea coiuniunicaverant.
cet veius descripiio ejusdem urbis. In priore igilur
Respoiuletitea Hli, Homousianos causabanmr el
AeCfttm. Nibil Iiocadrein, dicii Socrales. Non eniiu p Basilica poshum olhu eral shiiulacriim Genii pu
btici urbis Conslaulinopoliian. Sic enim verlenda
dc Aetio inlerrogaii eslis, scd de Acacio; fucum
ocinino facilis veritati; nam el Acacius perinde sunl hrcc Socraiis verba,
ac vos damnal Aetii dogma. Quod si Aelii dogma , non, u l Clnislopborsonue verlil^
damnatis, nonidco niinus eslis baerelici. Yestris forluna* populari*. Graici enini diccre solen!,
liqaAlem verbie tiovilatia seu haereseoe convinct- queni Laiini Genium vocanl; el tetupla
nunt, dum Filium dlcitis . Genii publici, ut nolavi in cominentanis tuin a<t
In qtio et a Calbolicis NicuviKe fidei seclaloribus Ammianum Marcellinum, tum ad Eusebium. Quanquaiu hoc loco non referlur ad voccn*
dltoojiiiiis, qui consubsUnlialem profilenlur; et
, se.l polius adverbialiler sumendum e&t, et
*o Arianis, qtii crealuram, aut dissimilcin secunreferenduin ad verbum .
4vm soboUwliam aascrebant. Cerle Tbeodoritus in
iWo iv titsrtticarum, futntlarutn, aii Hacedouium
1
YARIOROM.
trahatur, tteqw nlia de //, voluxierem
*uem, contumelia qui*quam afficialur. Rureus epislola 5 2 , Bosirenis,
Oralhne pcrtuaderi dourlqut tatius e$t homiue$
SOCRATIS
411
. 1B\
CAP. X I I .
Mdpt
.
De Mari episcopp ChatcedonensL
\ *
Quo lenipore Marie Chalcedonis Bitbynia; urbis
episcopus, perductus ad imperatorero : nam cum
esset provecta admodum aelate, oculomm snflu-
sione laborabal: ilium graviter objurgavit, ira- , ,
pium et apostatam vocans, el religtonia experiem. .
At ille conviciis reddens convicia, caecum eum , . , ,
appellavil. Neque vero, inquil, Deus tuus Galilaeus .
le unquam sanalurus est. Quippe Julianus Chri- ,
slum Galilaeura, et Cbristianos Galikeos appellare . , ^ consncverat. Maris contra majore cuni Gducia i m - . ,
peratori respondens: Gralias, inquil, ago Deo qui , ,
me luminibus orbavil, ne viderem vullum luum, .
qui in lanlam prolapsus es impietalem. Ad baec .
imperalor luro quideni nibil respondit. Sed poslea (58).
eum gratiter ullus est. Nam cum viderei eos qul
, regnante Diocleliano marlyrium subierani, a Ctari ,
slianis bonorari, multosque animadverleret alacri
animo ad martyriiira conienderc; quasi boc ipso , .
Christianog ulcisci volens, aliam ipee viam htgre-
ditur. Et nimiam quidem crudelitatem illam, q u .
Diocleliani lemporibus vlgueral, declinavit : nec (59),
tainen a persecutione prorsus absiinuit. Perse- . ,
. , ,
culionem eniin appello, cum liomines quiete el
,
pacate degentes qualic.uiique modo infeslanlur.
.
Infestavit autem eos bac ralione: Legem lulit ne
Chrisliani humanioribus 188
disciplinie inslituerenlur : ne si linguam, t i l aiebal, acuisscul, g *nliltum dialeclicis expeditius responderent.
CAP. X I I I .
exci-
. .
ol "
,
, .
,
.
.
VALESII ANNOTATIONES.
(58) .
In opliSocrates. Alqne ita in suo codtce legerai Nicemis cudicibus Florentino et Sforiiano scriptum
phorus. Sic eniin bunc Socratts locum expressit:
iuveni, . Quod magis plaoet.
.
Neque enim Julianus posibaec tilla in re ullus est
(59) . Sensue ipse poslulat
Marim ipsum; sed iu contmune omnes Christianos sciibatur , quomodo eliam legil
persccuius est, eo persecutionis genere quod refert rj Chrislopborsonus
VARIORUM.
quam verberibut ac contumeliit corpornmque suppliciis. Ergo iterum ac sivpiui eos admoueo qui in
verum retiqionem volunlale sua fcruutur, ne qua tnjuria Calilivos afficiant, attt contumeliis vexent.
Eteuim mhericordia polius t / / i , quam odio digni $unt qui maximis in rebus catamitaiem patiunlur.
. Hunc Socratcs saepius memorai inter
cpiscopos Athanasio infesios. Yide lib. i , cap. 7 .
. Iloc reprehendit Ani. Marcellinus, ipse gentilis, el Juliani baud modicus alias
laudulor, Ub. x x v , cap. 4 : Jura condidit non
moieiln, prceter pauca : inter qu<v erat illud inctet
HISTORIA ECGLESIASTICA. -
LIB. 111
414
- callide a Gbrislianis
I*
~ I
* ' ~ "
^
1
. ,
, .
" *
.
, , ^ ,
.
, ",
.
,
,
, .
VALESII ANNOTATIONES.
(60) " . Scnbeodum puto
phorus vero in lib. , cap. 23, biinc Socralis
, locura ita expressil: " .
. Quam euiendalionem confir- D ,
mat Epipbanius Scbolaslicus. Sic enira vertil
aanc locum : Quippe qui pecunias et honorem , eic. Quod emendaiioncm nosiram non meuntem fclicitati verat fidei prstponercnt. elc. Nicediocriter conttrmat.
VARIORUM.
1
Sk
.
Jul i a m anlequam in Persas moverct, decennalia
voia cmisi&se videtur, ut deos suos sibi magis
propitios redderet. Hujns festivitalis occastone perji^culio adversus Cbrislianos acla; quorum, post
Tictonam, sanguineiu diis suis voiavit, ut aliqui
412
SOCRATIS
411
. I B \
CAP. X I I .
Mapt
.
De Mari epitcopo Chalcedonensi.
*
Quo lempore Maris Gbalcedonis Bitbynia; urbis
episcopus, perducuis ad imperatorem : nam cum
essei provecta admodum aelaie, oculomra suffu-
sione laborabat: iltuin graviler objurgavit, ira- , ,
piuni et aposlalam vocans, el religionis experlem. .
At ille conviciis reddens convtcia, caecum eum , . , , *
appellavit. Neque vero, inquit, Deus luus Galilaeus <re.
le unquam sanaturus est. Quippe Julianus Ghri- ,
sium Galilaeum, el Cbrietianos Galilxos appeltare . , ^ constieverat. Maris conlra majore cuni fiducia i m - . ,
peratori respondens: Gratias, inquit, ago Deo qui , ,
me luminibus orbavii, ne viderem vullura luum, .
qui in lanlam prolapsus es imptelalein. Ad baec .
imperalor lum quideni rtitiil respondit. Sed poslea (58).
eum graviler ulius esi. Nara cum videret eos qui
, regnante Diocletiano marlyrium subieranl, a Cbrisiianis bonorari, multosque animadverierei alacri
, {
animo ad marlyriura conienderc; quasi boc ipso , .
Ghristianos ulcisci volens, aliam ipee viam ingre-
dilur. Et nlmiam quidem crudelilatem iltam, q u * .
Dioclelianl temporibus vigaerat, declinavit : nec (59),
iamen a persecutione prorsus absiinuil. Perse- . ,
culionem enim appello, cum hominee quiele et
. " , ,
pacaie degentes qualicunque modo infestantur.
, ;
Infestavit autera eos bac ratione: Legem lulit ne
.
Christianl hnmanioribus \SS
disciplinie ineliliiereuliir
ne si Itnguam, u l aiebat, acuisscnl, g nlilium dialecticis expediiius responderent.
CAP. X I I I .
. .
exci-
ol
xazti
,
, .
*
. \
.
VALESII ANNOTATIONES.
(58) .
In oplimts codicibus Florentino et Sforliano scriptum
inveni, . Quod magis placet.
Neque enim Julianus poslbaec ulla in re ultns est
Marim ipsum; sed iu communc omncs Gbristianos
persccuius esl, eo persetutionis genere quod refcrt
Socrates. Alqite ita in suo codtce legeral Nirephorus. Sic eniin bunc Socratie locum expressil:
.
(59) . Senstis ipse postulal u t
sci ibalur , quomodo eiiaiu legii
Chrislopborsonus
VARIORUM.
quam verberibus ac contumeliis corpornmque suppliciis. Ergo Herum ac i(vpiui eot admoneo qui in
veram retiaionem volunlau tua feruuiur ne qtta injuria CaliliTOS afficianl, aut conlumeliit vexent.
Elenim
mhericordia potius
quam odio digni sunl, qui maximis in rebus calamitatem patiuntur.
* . Hunc Socralcs sanmis memorat inter
cpiscopos Alhanasio infesios. Vidc lib. i , cap. 7.
.
Iloc reprehendii Am. Marrellintis, ipse genlilis, el Juliani baud modicus alias
laudalor, lib. x x v , cap. 4 : Jura condidit non
moltita, prceter pauca : inter qucc erat illud tncle%
HISTORIA ECCLESIASTICA. -
L I B . 111
414
YALESII ANNOTATIONES.
(60) . Scribeodum puto
phorus vero in lib. x, cap. 23, bunc Socratis
, locura ila expressil:
. Qaam emcndalionem confir- D ,
mai Epiphanius Scbolaslicus. Sic enira vertit
booc locum : Quippe qui pecunias et honorem , elc. Quod emendaiionein noslram non meunum felicilati verx fidei prctponerent. etc. Nicediocriter contirmat.
VARIORUM.
4
.
Jufomn aiilequam in Persas movcrel, decennalia
fojj emiaisse videtur, ut deos suos sibi magts
propitios redderet. Ilujns feslivitalis occasione perfti^mtio adversus Cbrislianos acta; quorum, post
victoriam, sanguineni diis suis volavit, ut aliqui
SOCRATIS
415
416
ila o l pueroe impuberes utriusque eexue immola- * , rent, extaque eoruni inspicerenl, cames deaiqne xa\ 4 (61).
deguetarent. Alque baec tum in aliis urbibus facla suni, tura Atheois ei Alexandria. Qua qutdem i n
civilaie, concinnaiig adversus Alhanasium ealumniis, imperatori significaruttt urbem ab illo et *
Tersam jEgyptum vastari, eumque pellendum esse ex civitate. Sed ei praefeclue iEgyptt, jussu i m peratoris, adversOs eumdem Atbanasium hiearrexH.
. '.
CAP. X I V .
JXrpl
.
De fuga Alhanatn.
, , Igitur ille fugaui denoo capessit, anrieog bis
, * ,
verbis affalus: Secedamtta paalisper, amici: naro
. , ,
nubecula eet, quae cito evaaescet. Ilis diciis, pro .
lintis conscensa nave, trajectoqiie Nili alveo, in
jfigyptum fugit. liteequebantur eum a lergo qui .
eoraprebendere iltam atudebant. Ille cum perse- ;1 ,
culores baud procol abesse didicisxei, coraiteaqoe , *
ipaam horiarentur u l denuo fogeret ad soUtudi- , , uem, prndenti usus consilio manus perftequentiutB . , ,
eflfagit. Persuaeil enim illis ut conversi persequen- . .
libus occnrrerent. Quod quidem celerrime facium
est. Gum igitur bi qui pauk) anie fugiebant, jam , (62)
proxiroi essent persequenlibtis, Hfi qui Athanasium , . ,
qtwerebant, nibil aliud ab ejus comiUbus quaesie- ,
runt, quam frtram Alhanasium vidissenl. Isti vero (.
eum prope esse indlcavernnt, ac si properarent, , .
brevi illum comprehensuros esse. Ita illt delusi, , .
Athanasium acriter frostra consectati sunt. Ille , *.
autem elapsus, clauculo venit Alexandriam; ibtque deliluit quoad usque sedata esset persecutio. , * ,
Hujusmodi mala Alexandrinum episcopum exce- . 01
pere, post crebras parlim a Christianis, partim a
nAnl \ illatag
! H < k f < k a ei
persecutiones
alque
nlnifA aerumnas.
Kilmnnc
gentilibus
190 Porro praesides provinciarum ex iinperatoris
superstiiioue occasionem lucrandi caplanles, ultra
quam mandalum fuerat a principe, Chrisiianos
vexabant: nuoc pecuniai majorem vim quam opor-
,
<rlt\l
ftn/Tt\&.\~
I 1 l^nxt+t
* . ,
YALESU ANN0TATI0NES.
(61)
. Hic prsefectus iEgvpti vocabatur Ecdicius, ut docet Julianus
in epislola 6. Successerat autem Eediciag Hermogeai, prxfeclo -ASgypli, ad queoi exsiat Juliaui
epistola 23.
(62) ol . Tolam
bunc locum ila gcribi aiallem : 01
, ,
eipuncta voce , quae kiepla eal ae supeHhia.
Euieodaiionem nostram confirmat Nicepborus, apud
quem baec vox non legilur, sivc quod ipse eam im
suo codice non invenerat, sive quod eam loculionero non probabat. Porro hxc oarralio desumpia
esl ex Rufino.
.
ln Jutiani
epist. 26, eut tilulus * , sic
babelur : Audio Alhanatium, hominem audactt$imam, toiita audaeia elatum, epi$copalu$ ut ipti
vocant, tedem umrpan. Qn& non mediocriter
Alexandrino populo displicet. Quare eum jubemut
urbe excedere, quo die humanitatis nottrw littcTa*
acceperU. Q*od in urbe retnanttrit, ionge majores
gratioreiqiu pamat ei denuntiamut. Interpellantibtis
aulem pro Atbanasio Cbristianis Alexandrinis,prolixa epistoia 51 rescribil Juliaaus, quaw elaudii
bls verbi* :
* * Ce4 / urbt juuinuu, nunc autem $>
pf# . Ut auteni Aibaitasii exsilium
magis adhuc urgeret, aliara tnisit epislolam, graveto cohorti ejus muUaui ininaius, i i i Albana-
417
41 g
.
urbem martyrio perfuncti sunt.
) J
Eodem lempore apnd Meruiu urbem Pbrygia
(63), - praeses provinciae Atnacbius lenjplum aperiri jussit,
,
elsordes qua3 longiaquiiale lemporis i n eo co , \
acei vatas erani, exporiari : st3iuas de niqtte illic
. ,
posilas expoliri prsecepil. Hoc illtus factutu Cbri . *
itianoruio aaimis gravem iucnssil dolorem. haqtte
xal \ , - Macedanius quidam et Tbeodulus ac Talianus,
, . * ielo Cbristiana? religionis incensi, eain indignila , lem ferre mintrae poiuemnt. Sed incredibili qoo , . dara virlulis amore flagraniee, noctu in templum
, irruunt, el staiuas omnes confringonl. Quo facto
preses gravher commotus, cum mullos in ea tirbe,
,
qui prorsus insonles eraiti, supplicio afficere vel* \ let, auctores facinoris ullro eese oblulere, el pro
, ' *
verilatie defeusione ipsi occumbere maluerunt,
. , quam sinere ut alii ipsoruro vice oceiderenlur.
*
Eos igtiur comprebendens judex, jubel tit facinus
* , ab ipsis perpetralum elaant eacrificando: ni iia
. , - fecerint, supplicium inlerminaiur. At illi utpote
, , * generoso auimo prxditi, spretis ejus niinis, paratos
* \ ,
se oslenderunt ad tormenta quaelibcl suslinenda,
. ^ ei mori mullo qoam sacriftciis pollui maluerunt.
, , Judex igilur cum omni lormoutorum genere eos
, . excrueiaeset, tandem cratieulae impositos subdilo
& , , igee cremari jussil. Tunc rero 111 extreroum spe * cioien fortiludinis edtderunt, bis verbis praestdem
^ , , ,
alloculi: Si capis, Amacbi, carnes assas degn , starc, verte nos in altcmm lalus, ne forte gustui
. lm> semiassali videarour. Boc itli mollo viiam
.
finierant,
191
. .
CAP. X V I .
,
'p#nh inttitui vel*i$$et.
Mvdpwt
VAR10RUM.
J \. Debac urbevide Valesii annol.
ad Soxom. l i b . v, cap. i l .
410
SOCKATl
4*0
421
4*2
T 1
* Coloss. f, 26.
Rom. , 18-21.
I Tbcss. v, 2 1 .
T t
Coloss. n , 8.
VALESII ANNOTATIONES.
(65)
. , , ,
Vide quse
Qno i n loco i d praeceplum Gbristi leealur, ut - .
notavi ad libruin Eusebii cap. 7.
mju boni nummularii, incerlum eet. Nam in Evan(66)
.
Mutla quidem praegeliit boc pnecepltiin non legilur. Sed cum Origedicla sunt ab Epimenide, partim Atheniensibue,
net ei nieronymus isttid a Cbrieio mandatum essc
parlim Laceda?nioniis, partim eiiam Cretensibus,
roneeniianl, ci ab Aposiolo postea inculcalum s i l ,
u l videre ost apud Diogenem Lae^iium. Oracula
a^oeniior iacoboUsaerio, qui dicium Ulud Ghriati
tainen ab eo scripu esse nusquam legi. Suidas ail
in Evangclio socundum Hebraeoa relatum fuiese
eum scripsisse poemaiaquaedam myslica ei e\piai:xitliroai. Porro liujns dicli frequeos mentio e i l
loria, el alia quaedani obscura;
a w d Teiefcs. Meminit inle.T caeleros Palladius in
, , Y i u ioa^uift Chrysooloini, iuloquens :
423
SOCRATIS
424
. '.
Quomodo imperalor eoiUra Persa erpeditionem
,
rant, cum ab Antiochensibu* dernu* euet, oratio " ,
,
ncm qua Miiopogon inuribilur, advertus eo*4didU.
.
Interea ioiperator cum magnam pecuuiae vim a
Chrislianis corraeissel, conlra Persas properans, ,
Anliochiara Syriae ingressus est. qua duoi mo, .
ralur, gloriae studium quo flagrabal, Anliocheais
,
eiiam volens ostendere, prelia rerum venalium plua
,
aequo iinminuit, nulla temporis ralione babita; oec
, ,
illud animo repulans, prasenliam numerosi excrci ,
lus necessario damnum inferre provincialibus, et
, rerum necessariarum abundaniiam civitalibus adi ,
Diere. Itaque cociooes el dardanarii, diependium . (67)
quod ex imperatoris praecepto sibi conligeral, aegre ,
ferenlea, a negolialione deinceps absliterunt. Uinc C ,
factuai esl ut annona in foro deflcerct. Qucin ca. , .
8UD1 ferentes 194 AiUiocbeni, boraines snopte ' ingenio proni ad conviciandum, sioe mora in im- * ,
peratorem ipsuin erumpunt, el adversus illum vo- *
ciferanlur. in barbam ejus cavillanles (eral enim *
ille prolixiore barba), tondendam esse dicebahl, et *
%
" . , 12.
Act. , 28.
" I Cor. , .
VALESU ANNOTATIONES.
. Heec igilur oracula dici possunt. Certe preiio commutent. enim est n>ercari,
Epimenides vir fuit luslralionum etconsecraliouuia
ei niercatura, ul doret Pollux in libro ,
peritissimus. Usns est antem in luslralionibtis
cap. 25. Hinc olim dictus est, qui $a?pe
priecipue scilla. Quare et tcillse qnaedam species auciione venditue fuerat: '
ab ejos nomine dicla. Tbeopbraslus
6., ul ail Harpocraiion. Eos Laiini
in libro vii, cap. 40 :
cociones dlxerunl et arilalorcs ac dardanarios.
, , Glussae rocio ;. Itcm alia? gloss ,
, , dardanaiins, cociator, arila, - tor. Nicephorus vero dixit, quos So. Hinc apparel cur Socrales Epimeniaem vo- crates vocat . Sunt auteoi t a r i l , id esi consecralorem seu i a i - , qui Laline reveodiiores, ct regraltarii voliaforein, non u i Musculus verlit, intiiatum.
cantur, quales olim eram dardanarii. Glussac v e l o
(67) ol . Ua Grseci vocant v i - res , dardanariug.
les ac miiiuiot e r c a t o r e s , eo quod raerces exiguo
VARIORUM.
. Popularitalit amortviteslatur Lampridiug. 1* wro, inqtiit, $*cuium
lilati nudebat r e m m , gna nonnunquam aureum Commodianum auimulans, wiiitaUm
tecus auam contenii ctdinata, inopiam gignm
proposuii, ex qua mtjorem po$tea petmriam fecit.
lolet famem, inquil Amm. Harcell. lib. xxii,
.
RuUboixr ut
cap. f 4. Id quod accidil sub Gommodo, u l de eo
cercopt, homo brcvii, humcTQS exlenttm angu$tot
d
1*5
0 \
. "
,
,
.
,
*
(68) *
, . "
,
, (69).
,
. , * '
, *,
.
.
-
426
.
6e his hacienus. Jam ?ero diceodum quoque esjt, qjiibus lunc tnalis Cbrisliauo* Antiocbia? idem i m peraior afliecerit.
CAP. XVIII.
. '.
H c ,
Quomodo imperatori oraculum uiscitanii, dwmon
mctu Babuioe martyris nihil retponderit.
,
.
Imperator igilur cum lempla Gentilium in urbe
Aniiocbia aperiri jussisset, oraculum ab Apoltyie
,
Dapbnaeo accipere omni sludio contcndebal. Sed
. '
,
cum in lemplo babitans dsemon, vicinuni verilus,
, * > Babylam videlicel martyrem , nibil responderet;
- erai enim in proximo loculus quo marlyris corpus
inclusum scrvabalur: comperla causa, imperaior
, .
loculum confeslim transferri jubet. Quud ubi Cbri ,
q " i Anliochiae eranl palam facium
, - stianis 195
esl,
simul
omncs
effusi cum niulieribus el parvu,
lis, locnlum ex Daphne in urbem comporlaiil, t r i pudianles gaudio et psalmos concincnies. Psalini
,
aolem illi perslringebant Genlilium deos, eosquc
.
qui diis illis el slmulacris eorum fidem adbibebant.
VALESIl ANNOTATIONES
(68) .
Mallera scribere (69) . civ,vel . Minabatur enim Julianus sc . Ha3C Libanii oratio penes me exslat,
TarsumGiliciae reversarum,cuni redisset ex Peraide,
descripla ex duobuscodicibus, allero Joannis Aliini,
nec amplhis hiemalurum Anliocbiae. Vide Aimniaallero eminenlissiml cardinalis Francisci Barbe n Marcellinum iti Ubro x x m , pag. 239 edltionis
r i n i . Eara nos una cum aliis viginti et ampliiif
nnslrae. Vulgatain tamen scripturam sccuiu esl
ejusdem sophisUB oraiionibus in Lalimim sermoNicephoma.
nem converiain, brevi, Deo dante, publicabimus.
VARIORUM.
barbamproe $e (trens hircinam, graudia incedem,
ibeatris dedili sint. AUerum iiopielas, quod, ncitmquam Oii fraUr, el Epkiallit, quorum glecta palrum suorum religione, Cbrislum pro Jove
tatem llomerm in imtueruum tollii. Amm. Ilarcell.
el Apolline colanl. Terlium esl iniquilas niagislralib. xxii, cap. U .
luum, qui locupletum avaritiain, ex qua fames in
urbe orla sil. tolerent ac dissimulerit. Alque in
re .
Numnii
bac oraiiunc cum reipsa Antiocbenses vituperenebaracter erat Tuurui in ara lupinus, quo signililur, lanacn conlrarium simulalur, pcrpelua siquicabat Juli uius vclerem morem sacriliciorum a se
revocaium : ai AuiiocbenBes interprciabaiiinr deni iroaia adb*bciur, qua Juliamis
videlur nou Anuucbeiiscs, sed scipsum accusarc,
lUuodutD a Juliauo esse subversum.
' ,
. In bac quod eomm tuores imilari nequcai.
oralioue tria ferccrihiina objiciuniur Antiochen* Er Sdpry .
Dapbno lucua cral
ibus: Primum esl hilcmperanlia, quod ludis el
io Aiuiocbiac 8'burbanis, Apollmi sacer; uude
%
PATROI.. G R .
L X V H ,
1*17
SOCRATIS
CAP. XIX.
4S
W.
^ ^ ^
196
CAP. X X .
. '.
*?
^^^
* -
I E F 0 < R O A V J I U R
RE
Ruf. l i b . , c. 5G.
VALESIl ANNOTATIONES.
(70)
.
Hunc locuui uon iulellexerunl inlerprcles. Nam
Musculus quidem ila verlil : Legali vero Persarum
ad Jnlianum vcniebant, pcleniei ut bellum hoc illu~
siribus quibutdam disculicndum darttur. Cbristopliorsonus vero boc modo : posiulatum ul bellum
palam indiceret. Qois non mirelur, in tam plano
loco adeo graviter labi potuisae viros doctos ?
VARIORUM.
Apollo Dapbnttus. Fuse hunc lucum dcscril.it
Sozoin. lib. v, c. 19. De Rabyla quod altinci,
auccessil Zabino in sede Amiocbena, u l testaiur
Eusebins l l i s l . I . vi,c;p.29, qui cap. 39 ejusdcm
lib. scrlbit Bjbyiaui in carcere cx&linctuin fuisse :
CbrysOsiomus vero lib. de S. Rabyla, tom. IX,
p. 069, capiic ptexam aHirmal. Obiil sub Decio.
L)e iranslaliouc reliquiaruai S. Babyto vidc ilico-
42t
IIISTORIA ECCLESIASTICA. -
. ,
, * el ,
( .
. * *
,
* .
,
, , ; .
^
,
*
,
* , ,
" .
, , ,
, , \
.
,
,
,
(71), ,
,
. ^
. ,
,
, *
.
0 - ^
. ,
. i ,
. *
, ,
, , , ,
. ,
5 .
,
. , * ?
.
,
B
"
U B . 1.
450
cum deditus essel sacrLficiis, oou soluni ipse bo8liaruia cruore deleclabaiur, eed nisi idem quoque
alii focerent, damno se affici exisiimabal. Quoniam
vero paucoe admoduro ejusmodi bomines reperiebai, Judaeos ad se accersil, el ex iia sciscitatur qua
de causa cum lex Mosis sacrifieare eos jubeat, a'
sacris iaciendis abslinerenl. Cniiique illi respondissent, alibi quara Jerosolymis id facere sibi non
licere, Salomonis templura prolinus insiaurari j u bet. Ipse interim ad bellnm contra Persas profictacilur. At Judsei, qut jampridem opiabani ut opporluntim sibi tempus oblingeret, quo templunt ipsis
ad sacriGcandura reslituerelur, tum alacres in opus
illud incubuerunt, lum adversus Cbristianos insolentia elati, fonnidabiles se ostenderunl, niinanles
se lanta mala iis illaturos esse, quanta ipsi oliin a
Romanis perpessi fuissent. Igiiur cum imperator
sumptus operi praeberi ex publico jussissci, brevi
paraia sunl omnia, uiaieria scilicejt, lapides, latercs
cocli, argilla, calx, el quaecunque alja ad aediGcandum necessaria. Quo quidera leippore Cyrillus
Jerosolymorum episcopus, meinor vaticinii Danielis
propheta?, quod Cbrislus etiam in sacris Evangeliis
coniirmavit, palam miiltis aslaniibus pradtxit, i u turum brevi ul in eo templo lapis supcr lapidem
non maneret, sed Servatoris oracuium coniplerel u r " . Curnque haec dixisset episcopus, noclu i n gens lerrae molus exorlus, lapides ex vcleribu*
templi fundamentis avutsos sursum excussii, ct
cunctos uiia cum contiguis acdificiis dispersil. Ter ex eo non mediocris invastl Judscos ; fauiaque
ejus miraculi plures excili, ex regtonibus ad eum
locum convenerc. Cum i^ilur quaiupluriint adesscnt, aliud dentio prodigium accidit. Igois enim
coelitus nrissus, cuncia opificum insiruinenta cousumpsit. liaque cernere erat malleos, soalpra, serras, secures, ascias; cuncla denique ad opus faciendum necessaria, flammis absumi. ignis quidem tolo dicbaec oiiinia depascebalur. Judaei vero
197 ingenii limoreperculsi,etiam invili Chrislum
Deum esse confessi sunl.Ncc lamen mandato ejus par u e r u n l : sed lcgis suae opinione prseoccupaii, in
Maltb. xxiv, 2.
VALESII ANNOTATIONES.
(71) . hic ulerque intcr- 0 nuin traducamus, sed ut ostendamus sludiosis lcpreium lapsus est, qui verbiim referunt
ctoribus, quam proclive sil labi in interprelatione
ad , cum lamen reierri debeat ad velcrum scripiorum. Noslram porro inlerpreta. u l in vereione noslra videre est. Quod quidem
tionem plane conQrmal Nicepborus in libro x,
monere voluimus, non ul eirores doctorem homicap. 53.
VARIOUUM.
.
Amm.
.
Exslat iuliani eptMarcellinus, inilio libri xxin, postquam ingenlctu
atola, ordine 25, ctiui nac inscriptione :1
Juliani conatum, ul templum Hierosol. reflceretur,
, qua rouHa pollicuus de
narravil, baec habet: Cum ilaque ret fortiter initaminuendis vecligalibns ei Iributis a Judaeorum
rel Aluphti, jttvarelqtu protinci recior, metuendi
oeolo exigi solilis, baec in fine addil :
. . . l d # imprlmu curare atque con- globi ftammarum prope fundamerUa crebrit attultibut
erumpentu, ( locum %$$ aliquoties operan**4 debetis (sc. ui imperium in tuto sit) q*o
i p t f Pertico bello ex animi senlentia getto, $anctam libui inacceuum : hocque modo elemento destinaiiut
repellente, cesxavit inceptum. \\sic trcediflcalio Deurbcm HierutaUm, quam mulios jam $ habitaiam vidcre desideratu, mei$ laboribu refectam i n - ceonalium Jitliani signum, inqnil ^nt. Pagi ad ano.
t*fa-M, una robncum in ea optimo Deo gratias
aaotn.
SOCRATIS
451
piislino errore pmcverarunt. Nam neque lerliura , ,
miraculum quod postea faclum esl, ad veriialis fi
.
deni eos iraduxit.' Qnippe sequenli nocle signa
crucis radianlia in illorum veslibus impressa ap- , paruerunt. Quae orlo niox die conspicati, cum abs- , \ .
tergere el eluere conarenlur, nullo modo polue- , \ f
runt. Oboaecati sunt igiiur, ut ail Apostolus, el bo- . , .
num quod habebanl in roanibus, projecerunt. Ad
hunc moduin lemplum quod reficere moiiebanlur,
contra fundilus eversum est.
k
. '.
CAP. X X I .
De imperatorii in Persidem irruptione,
cccde.
,
.
deque ejut
pt*P*>v ,
.
,
. ' , ,
. '
,
.
, .
,
, ,
,
. ,
'
, ,
, ,
,
, ,
* ,
. , .
, -
VARIORUM ANNOTATIONES.
k
.
II&C bisloria conferri |v
uif.retttr cum simili re quae accidil in ecclesia
Wellensi apud Aiigloa, quain ex ore reverendiss.
Andrewsii episcopi Winioniensis celeberrimi, acccptam rclulil Isaarns Casauboiius : oiiseque recitalur a Merico Casaubono I . F. in Traciaiu Dc
r.redulilalc, p. 118, bunc in moduiii: D. Epucopus
Elienu* (is poslea ad sedem Winloniens. eveclus
esl) dicebat $ accepisse mullit, ud prmcipue
D. episcopo Wellenti nuper nwrtuo (is eral Joannes
Siill) eteni$se ante annos circiier xv (annns eral
1G10 vcl 1011, cum baec scriberel) iit wri>e Wella,
tlie quadam astiva, ut dnrn in eccleiia caihedrali
populus sacris vacaret, duo vel tria lonilrua, wier
plura, audirentur supra modum horrenda, ila ut
popnhis vmvenus in genna . prucunifieret
ad illum tonnm lenibiUm. Lousiitit fulmen simul
tccidiue, sine cujusquam damno tamen. Atque liwc
titlgaria. lllud admirandum, quod po$lea obsprtalum e$t mullis, reperta* e$*e crucis imngwcs iwpresu
435
\ ,
. ',
\
.
x a l 1
^^.
* , , .
,
. ,
* , ,
. (72),
n
454
manatietudinont, conteroptui obnoxium. Julianus igitur quarlo consulaiu suo, quem cum Satltistio
collega gesserat, die sexio Kalendas Julii in Perside, sicul diximus, exlremuro dieai clausit. Tertius
bic erat aonus imperii illius; sepiimug vero ex quo Caesar a Constanlio fueral nuncupalus; viux vero
prinus ac tricesimus.
YALESII ANNOTATIONES.
usurpat in lib. iv, cap. i . Hic auicm Callisiua, ni
(7*2)
fallor, quem Libaaius U\ epistola 120, lib. iv, Cal .
Male Epiphaoius Scbolalislionem appellat, aoiicuni Salluslii pra;f. praetortkas
hunc locum ila v e r i i l : CalitetUB autem qxi
rio. Nam et poeiam eum fuisse Libanius illic lcslatune inier [amiliares imperatoris miluabat:
tur, perinde ac Socrates hoc loco.
biw loco sunt protectores domestici, ttc quibus
(75) '*
.
Scribeo*
unilia obsenravi in annotationibus ad libruoi xiv
duro esl , reclamaiilibus licel libris.
Ainmiani Marcellioi. Sic Socrales banc vocem
YARIORUM.
. Obliiut /ortar, $culo inter tumul- clurae consewUooum, quae in eodice me. opcrum
tmm arreptOt inquit Marcellinus :: quippe,
qutppe u l Zoaa D Gregorii Nazianx. Basilio Macedone imperame
exaralo, biblioibeca Regia cernilur. In ca dfem Iradtt, ioricam ob pondut et totis ardorem (mepictus cst Julianus ad lerram prostraliis; equite
dium enim tunc temporis erat crstaiis) deposuerat.
'
cum lancea instanie, supra cujus caput inscriptiim
- Libanius quideoi ejus cnpdi aurtores Cbristia- , i d esl, Sanclus Mercufiito fuisso contendit, p. 5 i 5 , o^uem locum profert rius.
Soxomenue lib. v i . Sed Eutropitis qni huic Persicae
expediiioni interiuit, ei Rufus Festus, ac Virtoris . Noodum tameri inlegros xx oienscs imper:irpitome, ab hostium equite, et quidem Vugiente, veral, st ilicei a teriio Non. Novcmb. aa. 5CI,
conto percussum essc mcmorant. Cbristo dirigente ad 0 Kal. Julias an. 565. W. LOWTH.
n , lnlerfectus est Julclam se occidisse Julianus Tassas cst, juxta ea
neac Tbeodorilus prodidit, lib. u i Hist. cap. 25. liaaus anno celalis altero et Iriceumo, inquil A m nec referre omlUam ex Aolouio Pagi qod Euiy- miaa. lib. xv, id csl, aauo aelalis tricesimo sccliiamie cbroao^rapbiis, qui buic bellu interfuil, cundo. u l recle nicroaymus, Hermanus Gonlraapud Joannein Malelam, ct auciorChronici Alexaa- clus, Marianus Scotus inChronicis, el Valesius iu
d r i i i i narrant, Julianom nempe laocea divinitus notis ad Ammianum scripsero. Sic Gicero, Quintranfftxuro iuisae a S. Mercurio martyre, quod tiliaaus, aliiqtie loquunlur; el in numeralibus vo&* BaViliuro Seleuceoum cpiscopum veueno ex- rcni alter 8%pc pro socundo usurpari, Robertus
atiniUset : quod, Inquil Cangius in opcrede Fa- Slcphanus in Tbcsauro lingune Lal. aliquoi exemmt\i\s Augosti* Byxantini, pag. 51, aaliquae pi- plis denioustral. Ipscirtcl Jtriiaatts ia episl. 5 ad
9
435
436
SOCRATIS
1 9 9 CAP. XXII.
. KB\
) *
.
Ot
, , &,
. "
, , , .
,
. , * , ,
,
.
, ,
,
, \
, .
,
* .
(74),
,
. ,
(75) ",
. ,
,
, referebant: quippe qui a transfuga quodam Persa ^ ,
fraudem indnctus, navigia quibus annona sub*, .
r
VALESll ANNOTATIONES.
(74) . scribenduin eit . Qua emendalione certius nibil. Confirmat banc emendalionem ipeemet
Ita quidem legitur in omnibu9 libris. Nequc aliter
Socrales, qut paulo infra de bac re loquens, legerunl Epiphanius Scbolaslicus el Nicepborus.
dicit.
Epiphanius cnim ita v e r t i i : Amissa vamque Syria,
tradila Pertis Nitibi, etc. Nicephorus vero sic
(75) '
.
Inler haec duo
liabel; verba deerat inteara linea in excusie codicibus,
, quam nos ex opiimis exemplaribus Florenliano
, eic. Alqui falsuni est, Jovia- ac Sforliano supplevimue. Porro Cbriaiopborsomim Syriam tradidisse Persis. Nisibim enim dun- Duin in traoslalioue Socratis nullis maouscripiis
taxal et reglones Transligriianas Persis iradidit. codicibus usum esse, vel unus bic locus perspiQuare non dubito quin boc loco pro
cue demonstrat.
VARIORtJM.
Alexandrinos, annos nalum ee eese dicit,
mitUicB tnuntu ad iranquilliora vita* digressu iiiquil
quod c t i n Misopogone significal. Neque contrarius D Amm. Marcell., lib. xxv, cap. 5. Ejus oairi, cum
cst (ul loco laudato arbilralur Valesius) Socrales,
ttberos crebros amiUerel, praceplum tomnio ett eum
quando scribtt Juliaoum anno U t i s Iricesimo qui jam unlanU uxoris partu edendut [oret, dictret
primo pcriisse, scd lantum indical tricesimum se- Jovtanum. Hie fuit intignn corpore, lattu iugenio,
r.undum incompleium fui&se: quod verum est. (AnU
liiterarum $tudio$u$.Wctor in epilome.
Pagi ad ann. 565. u. 5.) Dedie emorluali annoque
. Erat cnim do*
;rtatis consenlil Eutropius : quod vero scribit eum meslicorum ordinis pnmiis. ul supra cx Marcclliuo
sepliuio imperii anno interieclura, anuos imperii vidimus. Fallitur ilaque Tbeodorilus, cuin ail JoCaesarei intelligil.
vianuoi fuisso , *
*
. lan- , lib. , cap. . W . LOWTH.
tum ob amissitin Julianum, sed quod cuin impe* . Jnlianus, poslquam Euplira^
rium Sallustio detulisscnt, is morbos el scneciulem lcm cum exercitu transieral, naves lemere nimi
causatits, bonorem istuoi a se depulit. Jnter ha* exuri jussiu iler terreslre aggressus ; onds paucis
extguas ad tantam rem tnoras, nondum pen&alis diebus tantue exercitus in bostico el sicrili solo
untentiis, tumultuantibu* pauci$> ut in rebus cxire- positus, ioopia omniuio reruni premi coepil lanmif sape est (aclum, Jovianu eligitur imperator*
demque ab humanis caraibus vix absienlujii,qiietndomeilicorum ordinis primu$, paiernit meriiU me- adoiodum scribil Amm. Marcellinus. Dc tran&diocrller commendabilh. Erat enhn Varromaui
fuga aulcro Persa nibil.
notiuimi comilis filius, haud dudum post depoulum
f
4S7
IIISTORIA ECCLESIASTIGA. - L I B . I I I .
quam ob
- vchcbaiur per flnoica, combuesissel
causam
exercilus
in
periculum
iaiuis
iucideral.
, .
. * Tunc eliaui Libanius sopbista oralionem in obi~
* , luin Juliaui composuil, quam Julianum, sive , ~ iiiscripsit. In qua cunctas fere illius res ge*
slas enarrans laudibus e x l o l l i l : facta ctiain nien
. liuoe librorum quos Julianus conlra Clirislianos
, elucubravit, m qnibus Christiaoa? religionis libros
. , ridiculos prorsus ac nugis refertos ab illo
- demoasiralos esse dicit. 2 0 0 Q d ei lic sopbisia
, reliquos ioiperaioris aclus laudare salis babuissel,
ad sequeolem hisloriae lexlum lacitus progrederer.
, .
Sed quooiam otpote orator vebemeiis, occasjoue libroruai Juliani, Cbrietianam religioiiem peralrtugu *
BOS qaoqae pattca de hac re dicere constiiuimus, verbis illius prius i mediuai adducli.
. K P .
CAP. X X U I .
Ai$arwr tdr xgpi Confutalio eorum qum Libaniut rhetor de Julian*
.
dixil.
, , , Hieme, iuquit, ooctea exlendente, imperalor
, libros illos aggressus qui bominem PaUestinensem
, , Dcum ac Dei Filium faciuut, longa coocerlaiioac et
argumentorum iavicta v i , ridicula ei nugas moras
, esse quae ab illis coluntur ostendil: Tyrio scne peri . " - lior atque eapientior in eo repertus. Propitius aulem
, 0 mibi sit, oro, Tyrius ille, el dtclum placide accipiat,
\ (76). ulpote a Qlio viclns. Itec sunt Libaoii sophista? ver^ . ba. Ego vrro prasiaiHissimuoj quidem sophistam H * (77)
lum iuisse aio: eed pro certo babeo.eum nisi ejusdem
,
cum imperalore cultus ac religionis fuissct, oicuia
, , quae a Cbristianis dicuolqr, contra iilura diciuraoj
, .
fuisse; atque at verisimile est, Uoquam sopkfctara
- r r
.
"
'
* *
*
( - ea araplitica4urum.Nam etConslajilium,8uprslitem
, .
quidem acripiis in eum encomiis ornavit. Quare si
,
Porpbyrius iinperaior fuisset, ejus libros pi-seiiilis * eci librls Juiiani: et si Julianus fuissel sopbUla, oum
, , quoquc Jpalum sopbistaoi appellaseet, sieul ap .
pcllat Eceboiiam i n oratione funebri quam in Ju , Uanum inscripsit. Cum igiiur i l k Unquam cjus , , dtni cum imperaiore cullus, et tanquam &opbisU alquc aniicus in.peraloria, quaecunqiie ipsi
' , vidcbanltir, iiarraveril, noa quoquc iis quae ab iilo
. ,
, . sciipta sunt, pro virili parle rcapondebituus. Primum aii, iilum dum biems noclca exiendcrci,
, ,
16 - Ubros aggressuin esse. Iloc autem verbuai, ag*. ., - gredi, wgnifical illum omni atudio in id inc4;. , ; - |> buisse, u l vilupcialionein conscriberet, sicul ino, , ,
ris esl sopbistis, cum artis rudimenta Iradmil
(78), adolescentibus. Eleniiu libros illos jampiidciu
u
VALESII ANNOTATIONES.
'
(76) " A r .
In optiinis codicibus ;iu pridcm deprebendiinus Lacunam vcro ox
Florentioo et Sforliano legilur nianuscnpio cudice Joannis Allioi suppleviuius, iu
. Vemin ipsa oraiione Libaaii, quaui ma- qua locus itle exslat qui auoc a Socrate laudalur.
nofctipiam legimtis. scripiuro eal
(77)
re. Scribendum pulo
, quod magis placet. Porro baec Libauii , e i c . ut respoadeal ^> quod praiccssil.
oraito fooebrle dc laudibus ioiperaloris Juliani,
(78) .
Epipbaedila quidem esl a llorello ia secuodo loaio opcniuft Scbolaslicus pro lcgisse vidclur fv
raaa ejaadcm Libaaii, sed comiplissiaia. Nam et
, . Sic enim verlit bunc locuni:
IranspoaUiooe duorum quatcrnionum insigniler
Et qua> bene illic cauteque tunt poslta, tanquam
fosdau eot : e l pr.clerea aliquol paginarum lacuna
detracior lacerart laoorabat.
bborat. Sed nos ipsaia quideui iraDsposilioue.n
VARIORUM.
6i . bacipsa de laudibus Juliam fuucbri orationc
SOCRATIS
45$
440
VALESll ANNUTATIONES.
(79) )
. Poslbacc verba in excusis codicibus deerat linea, quam
plevi ex codice Sforiiano.
sup-
VARIORUM.
* . Gallum Ca?sarem
tnlelligit. Vide lib. n , cap. 34., el cap. i , bujus
lib.
* "$ . Qua de re audicndns
tsi idoneus, nec 'suspticlus iilique auclor. idem
nempc gentilis, Eunapius; qui ubi Julianum Maxinio et Gbrysanlbiu in lonia aliquandiu vacasse
tradidisset / addit :
tif vero putchre islic fuit instruclus Jttlinnu$. ubi intelleiil plus aliqunnlum lalere in Gwcia
apud llicropkQMJM* Eleutiniorum sacrurum anlUti-
441
44*
,
. Quantum malum sibi alit orbis Romanusl Cumque
id prxdixisseir, Deum precatus sum ut falsus
(85),
VALESIl ANNOTATIONES.
(80) avaxoxtopevoi. Apud Grcgorium Na- libros scripserunl. Gontra Julianum vero Cyrillus
tiauxenum in posteriore iuvecliva in iulianum, ex libros composuit, qui hodic exsUnl, non admodom
qtta descriptus est hie locus, legilur - elegantes.
(85) . Quibus l i urvoi. Quod verbum Billius interpretalur, atiolbris Origenes ea quae in saoris Litteris lectores
Ubat. Ego yero, libratot, malim vertere. Nicepboturbare polerant, exposuerit, el sopbislicas adverrns vulgalam lectionem tuetur, cujus interpres ita
6us Gbristianani religioneni argumenlaliones represvertil batc verba: llumeri quos $ubinde jactarel ac
aerit, difficile est asserere. Nam in libris coutra
Ttdmceret mobilet. Epiphantus vero poslerioris
CeJsum nequaquam id praestilil. Neque enim id
verbi expositionem omisil. Uoc enim solum habel:
ejui consiliura fuit in iis voluminibus, ut loca saBumeri jaclabile.
(81) " .
Hielocus crae Scriplura, qune difficuUatem atiquam babebuut,
ex Gregorio Naxianxeno reslituendus est in hunc explanaret, sed tanlum ul objecttoiiibus Gelsi
modum : , responderel. An igilur Origenis tnlcl , - ligil SocralesTln bis eniio libris Origenes religionis
noalraB dogmala cum senlentiis philosopborum
.
(91) abtovc
(8. couseniire osiendebat, ut doret llieroiiymus iu
Forphyrii el Jnliani libros , mulli ppistola ad Magnum oralorem. Quod quidem ut favefenim refellere aggressi sunt. Adversus Porphy- ceret, exponenda eranl loca sacrae Scriplune, qiiae
philosopborum decrelis coutraria videbaulur.
riuui quideni Melbodios, Eusebius et Apollinaris
n
D
VARIORDM.
naso rectitsimo, ore panlo majote, labro hferhre
.
Aliler quidern deningil Juliademisto, opima et incurva cervice, humeris vaslis et
nam egregius illius faulor Amm. Marcellinus,
liU. , cap. 4: Figura tali$ utique membrorum. latis, ab ipto capite usque unguium summitate$ itneamenlorum recla compnye* unde viribus valebai tt
Mtdiocrit eral ttatura?, capillis ianqnam pexisset
curiu. Anliochensibus aulem ideni fere ac Nazianmoilibut, hirtnta barbti in acuium desinente vestitus,
Wxn$taie ocutorvm micantium flagram aui mentit zcno visiis csl Jtilianns; quod paulo aule ex codeni
Marcctliiio vidimus.
fjms anquitia* lHdicabanl *upercUm decoris, et
7
4>
SOCRATIS
444
*K
HISTORIA ECCLESIASTICA. L I B . I I I .
4i6
VALESII ANNOTATIONES.
(89)
.
De Ariatotefis
Peplo vide quse adnotavil olini vir doctissiraus
GuiUelmus Canterus.
(90)
.
Malim ecribere
. Quis sit autem hic Dionysius, qui librum
boc litulo 'composuii, difficile esi dicere. Existimo
lamen bunc esse Dionysiuin Mileeiuro, qui
conscripsil, lesle Suida. Idetn enim esl
ac . De hoc opere Dionysii, quo
loia deorum bisloria ccuilinebatur, idem Suidas
?a voce ita loquitur :
Scpluaginla. W . LOWTII.
447
SOCRATIS
448
partem eliam suniHur, n$qiia<|iiani viiavcrit: ea- * dem visus cst dicere, quac Ghrisliani exprobrandi
'/
causa dicere consueverunl. Quocirca si quidem ho, . '
niinem laudare inslituerat, vocis ambiguitaiem v i ,
lare debebal: sicul et aliam vilavil diclionem, ob
", quam cum esset reprehensus, ex orationibus suis
. " eam poslea delevit. Porroquomodo homo inGbristo
*
Deus pradicelur, el quomodo manifesle quidem crat liomn, invisibilitcr autem Deus, ct queroadmoduui ulrumque borum veriasiimtni est, divini quidein Gbrislianoruui libri norunt: Genliles vero
antequam crediderinl, intelligere non possuni. Esl enim oraculum Dei, quod ita pronuniial: Niri
crididerilist non inielligetis
Proindc illos non pudel, qui plurimos homincs in deorum numerum relulcrint. Alque ulinam saitera viros bonos el justos el sobrios; ac non polius tinpuros,
injuslos et ebrielati addiclos : Ilercules inlelligo, Baccbos, c l iEsculapios, per quos Libanius in suU
oraiionibus passim jurare non erobescit: qtiorum amores tam in viriletn quara in lnuliebrem seiutn
eflueoe si recensere voluero, prolixa mibi ei ab insiiiulo operis noslri aliena naacelur oratio. Verura bis qui isla nosse desideranl, sufflciet Arislotelis Pepltiin, et Dionysii Gorona, et Rbegini Hber
cui tilulus est Polymneraon, et lurba poetarura : qui dum de istis rebus scribunt, nugaa et vanilalem gentilis ibeologia? oiunibus patefaciunl. Porro quod Genlilium propriuro ac soleoine s i i , booiioea
lemeretn deorum numerum referre, obiter a nobis demonstrandum eat. Rhodiis quidem oraculum consulentibus, cum in calamitaiera incidiseent, respooaom esl ut AUin insanorum in Pbrygia mysterioruoi
antisiitein colereni. Oraculum autero ita *e babet:
Aiiin deum maannm placale pnrum Adonim,
*
/jdcatftffltf* /03) , arrdr
Bona vtUe fcltcttatu largitorem, putchra coma
\"Adwrir
fyraditum Bacchum.
, 6<><
.'
El oraculem quidem A l l i n , qui pnc amoris insania
"
seipsum exaecuil, Adonim et Bacchum appellat.
, "
Cum aulem Alexander Macedonum rex in Asiani
.
Irajecisael, Ampliiclyones ei gratificali sunt, et
, ol '205 PylMa ejuemodi oraculum edidit:
| { ; ,
z
'
,
,
<or (95) ,
'
.
r
{ . *
adulalionem factum esi. Quid vero dicemus de C ,
Clcomede pugile, quem inler deot relulerunl, hoc
^ .
de illo edentes oraculum:
'
\ (94) \
Ob quod oraculum Diogenes Cynicus et OEnomaus philosopbus Apollinem Pylhium condemnam n l . Cyiiceni eliam Adrianum lertium dccimum
* Isa. , 9.
,
(95),
.
VALESIIANK0TATIONES
(9i) " . Auin eumdem esse ac
el Suidam in voce .
Bacclium docel eiiain Cleraens Alexandrinus in
(95) 0r , elc. Scribendum
Prolreplico bis verbig :
oninino esl ^ , lex carminis pslu "
lat. Epiphanius aulem Scolaslicus nescio quam lc ,. Dcinostbenes inorationc Pro ^ clioncm seculus ita vertit : Qium Jupiter heroum
rona : , seminavit gcneribut adjutorem.
". Qux Demostheuis verba Harpocralion
(94)
. Scribendum cst,
de Atli Phryge inlellcxit. Quidam tameh veleruin
, u l legit Epipbanius Scbolaslicits.
io illo Denioslbenis loco, non " legerunl, sed
(95) .
OEnoinaus cynicae
", quod esl epitlielum Baccbi, sicul el .
eecla? pbilosopbus, cum Apollinis oraculo delusus
Auctor Elymologici: ";, inquil,
fuisset, ulcisci so volens, librum scripsil de oracu, 4oruin falsitate, cui titulus cral : id
. De altero aulem Baccbi
eet deleclio prasstigiatonim, ut ox Porpbyrio Iradil
epilheto, auod est , vidc cumdcm etymologum,
Eusebius in libro Dc pntparationc.
m
IIISTORIA ECCLESIASTICA. -
49
LIB. I I I .
450
.
Caeterum posl Joviani redilum ex Perside, Ec , , clesiarum molus renovari -cQBpere, Nam qui Ee - elesiis prasidcbant, alius alium praverlere * l u duerunt, dum singuli imperatoreni suis pariibus
,
. assensurum speiarent. A l ille ab inilio consubBlantialis fideni aniplexus fuerai, eamque se prae
ferre cunciis palam 206 denuiitiavil. pt Alliana. ^
, gitim quidem scriplis ad eum litleris confirmavil; qui
, , cum slalini posl Juliani obilum Ecclesiam Alexan - drinam recupcrasset, tunc ex imperaloris litleris
majorem fiduciam adeplus, omnique melu libera , \
tus esi. Reliquos auiem episcopos, qui a Con . * - ^ slantio quidem relegali, a Juliano vero nonduni
, - restiluti luerant, ab exsilio revccavit. Eodeoi lempore cuncla Genlilium lempla ubique occlude. \
bantur : ipsiquc daemonum sacerdoles variis in
\ locis, ubi quisque poterat, sese abdebanl. Scd e l
. ,
\ . philosopbi pallium dcporiebaot, et vulgarem habi ' lum sumebant. Sublala itera est poblica illa per
(98), \ - vicliniaruin eanguinem conlaininalio, quam Juliani
.
leinporibus ad nauseam usque celebravcranl.
f
YALESII ANNOTATIONES.
codice legitur, scribendum est . Nisi d i (96)
tor
'Spcv . Musculus quidem cl Chrislophursonas camtis Socralem, memoria lapsuui, libruui buuc
Adriano vel Arriano cuidaui ascripsiese.
noinen propriuni esse exieliniaruul. Lan(97) .
Anle baec verba distifigns vero in adnolalionibus ad librum Nicepbori D
clionem (inaleni apposui, seculus aucloriiatem
C^IHsli, cap. 56, pro scribenduro censet
Nicephori. Sed praelerea ecribendum esl
. Cerle vox tolerari non potest.
, elc. Sic enim malo, quam, u l NiceN*que cnim ullit unquam eo nomiiie est appeJlatus. Itaqoe Nicephorus pro ea voce subsliiuii - phonts hal>el, .
(98) *0 *
~
, pessime. lnlelligil porro Socraics boc
loro librom Luciani, qui vulgo , - . Taurobolia et Criobolia inlelligere videlur, quibussusceptis genlilesse in aeternum renasci
inscribitur. Uuo in libroLuciantts fraudem
credebant, u i doceni antiquae inscriptiones. Riium
ei praestigiaa Alexandri cujusdam Papblagonis, qui
oraculum callide machinaius fueral, describit. omnein luculente deacribit Prudeniius in passiooe
Roiuani mariyris.
tfuore pro vel , u l in Flurenlino
%
VARIORUM.
b .
De Antinoo vide Euseb. /., I . i v ,
cap. B; Juat. M . ApoL I ; Tatianum pag. 40, 4 1 ;
A l b e t u g . Leoal. pag. 121 ; Theopbil., Ad Autolyc.
f i b . , pag. 122; Terltill. ApoL cap. 15 ; Origen.
i n Cei$. I . , p. 155; Pausan. in Arcadicis, pag.
4011; Spariian., in Adriano. aliosquc piurimos.
. Ilac Joviani cpistola exetal
a p o t l Albaoas., vol. I I , p. 779, qu& cuni brcvior
SOCtUTtS
454
CaP. X X V .
45
. \
ol ,
nal oi
" ,
.
. 01
(99), *
*7 . \
, ,
,
.
, ,
,
( I ) , , -
YALESII ANNOTATIONES.
(99) . Scribenduio esl , quod ideiu valct ac
. vero aliud aigniftcant, processum
videlicel, seti .
( I ) . Legendura puto ,
quemadmo.lum legil Epipbanius Scbolasiicus. Zela
eu Zela? oppidum eat Cappadociae, lesle Plinio et
aliia. Ejus iiiemiml Basilius in epislola 72 ad
VABIOUUM.
exlimwti, pericnla, giadiorumque minag facci
eamNicaena decreia ftynodice conilrroasse. Sed qiaia
quidem fecisti, alque clavum chura* iibi onhodoxwque baec verba epislola Synodirae a Sozomeno lib. i v .
fidei relinens, hacltnm cerla$ti pro : tiem- I) c-ap. 4 , recilal:**, ut %c. Filiutex stibstantta Patrit
que quod exemplum le lypumque viriulis universo genitut, et qvoad tnbtlanliam Pulri similis et*t
fideiium populo tutidut cxkibe$. itaque nwcal
inteltigatur, in perversum eeostim ab bis qtii nou
majeiUis no$tra, alque ad salulu doctrinam reverti
beue de Melelio sentiebani, acciperentur; quxl
jubel. Remigra igitur ad $ancta$ Eccluias, et putct
vocea illa?, simili* in iub$tantia, Semiarianis -4
Deiuopulum, aique alacri animo una fundite prtcet
Macedonianis communes essent; scriplus adversua
ad Deum pro nottra cUmentia. Nodimus quippe tma
banc synodiim Aiiiiocbenaui liber, qui lomo I opesupplicaiione cum nos tum eo$ qui nobiscum (7in- rum Albanasii legimr, cujus tilulus cst; Refutatio
$tiane seniiunl, magnum ixmmo Deo auxiHum hypocrheot , Eusebii, ti Pauli SamotaUnti*.
eontecuturo*. Acla sunl haec circa raedium aniii 565, Qui liber Albanasio perperam adjudicatus, CUD*
stalini posl Juliani interilum.
politts sit Paulini Anlioclieiists, aul alierius ex ejns
(d)
.
loviaous tacljone. Iino 0 . Hleronymus qui Pauliouin sequeimp. tnenu Hyperberetao id esl Oc(obri '
b a i u r , in Cbronico suo acripeit: Synodus A x i i o advenil, inquil Tbeopbanes. Aronj
^iat a MeUtio $ui$ [ucta: m qun komousio mno~
lesiatur, eiim in ea uxbe moratuw
toove ujecto^
mtdium inier hac homamsiom
et flagranu hitmt inde profectuit
tindicatenuii. Iia eoim j a
tirberu venisse, ac postea AQCV
legilur. (ADU Pagi ad anflu
mensent Septerobrcm synodoa
mebraia l u i l , n. 8.)
videlur. AgU de ea
* libellos S y d
9
tj
165
illSTORIA ECCLESIASTICA.
LIB. I I I .
454
.
,
Quod ecclesiasticam pacem aique concordiam
: ,
tua primum pielas praedicare stnduerit, nobis quo , .
que exploralum, piissime imperator. Quod vero
,
capul hujus unitalis recie senseris non aliud esse
,
quam formam verae atque onbodoxae fidei, oeque
. " illud ignolum est nobis. Quocirca ne inier illos qui
V J doririnam verilalis aduiterant, osse videamur, reli, , * gioni tuae suggeruuus, nos sacrosancta synodi olim
- ^ ^puJ Nicaeam congregalae, lidem et suscipere et
, . eonstanter retinere. Si quidem vocabnlura consub0 (5), slanlialis , quod novum quibusdam et itisolent
, visum est, cauta interprctatione a Palribus est
, explanatum; Ua ut signiflcet Filium ex Palrie sub , slaniia geniium esse, et similem esse Patri secun* .
dum substanliam. Neque vero quasi passio aliqua
^ ,
in generatione Hla incxplicabili iniclligator, aut
* juxla Gneci aermonis usum , snbstanlix nomen
* , accipilur: sed ad subversionem ejus quod Arius
, de Cbristo ausus eai dicere, illum scilicei ex non
, exstanlibua ortam esaef: quod quidero eliam Ano moBi isti qui nuper exorti sunt, longe audaciusatque
^. - iu.pudentius ad dirimendam Ecclesiae concordiam
Q asseveranl. Quamobrem huic nosirae suggestioni
adjunxtmus exeinplum fidei oliui ab episcopis apud
, ,
Nicxam congregatis exposiUe, quam nos etiam
*
amplectimur. Esl aulem bujusmodi. Credtmus in
, (4)
unum Deum Pairem oranipotentem; et reliqua qua?
,
seqnuntur in Symbolo. Melitius 208 Aiiiiocbia*
. ,
episcopus obtuli, consentiens suprascriplis. Eusc (5), , ,
bius Saraosalensis. Evagrius Sicdorum. Urauius
' , , '- Apames. Zoilus Larissae. Acacius Casareae. Anti , ' , - pater Rhosi. Abramius Urimorum. Aristonicus Se- (6), ,
leuciae ad Beluro. Barlaraenus Pergami. Uranius
, , Meliiinae. Magnus Cbalcedonis. Eutycbius Eleutbe (7) , ,
ropolis. Isacoces Armeniae majoris. Titus Bosirae.
4
VALESH ANNOTATIONES.
(5)
. D legunlur, . Nicepborus veropro bac voce
Voc^fii ex Nicephoro Callislo addidit Gbri- isla subsltluit : xKtplioraonus. Nam in codice Regio quo ustis cst . Ex quibus apparel
llnberiiis Slepbanns, cl iti Florcntino ac Sforlhno Nicepborum legisse . Id est, plene u$que ad
I w c vox dcerai. Sed neque EptpliaiiiueScliolasliciis , nullo verbo demplo aut immutalo.
(5) . ln codice Sforliano legiin 5uo codice eam vncem legerat, ut ex interpreuUone eju& apparel. Src enim verlil : Quando lur , quod niagis plaeel. Est id nomen
f*U9*bttantiaHiatit xomen, qnod atiter $e quibuidam urbis cujaedam in Orienle positaa, de qua nibil
vidttur, dieimug cautam innrpretationem adhttc coniperi. Inler episcopos partis Acacii, qui
Patribus excepine. Videlur eiiam Epipbanius se- Scleuciensi gynodo subscripseruiil, referlur Evaqveoiia aliier legisse ac distinxisae, boc modo, grius Milylenes provincia? insulanim.
(6)
.
Nomen lioc nec
.
Grsecum esl, nec Laiinum. In Uigloria T r i p a r l i u
acribitur Barbabenlus.
() \
. Jam
(7) .
Epipbanius Scbolaslicus lsacinm
citpria i n ainioiaiionibiis ad librum primuin observ a v l , vocem a Grgccis usurpari pro aym- veriil. Idem videtur ease qui dicitur in
epistola 69 Basilii, qiue est Synodica eoncilii
bolo fidei, quod metnoriter addisci snlel. Yox auiem
nutnim bic locum babet. Melius meo qui- ANtiorbeni sub Meletio. Recensetur aolcro modius
inler Cosroem el Narsem.
deui judicio poiicretur posl vcrba qua; paulo snpra
455
456
SOCRATIS
.
De Joviani imperalorh obilu.
Ad hunc modum iroperalor impetum eorum qui
conlentionibus studebant, tunc teraporis com- . $
,
peacuit. Slalimque Anliochia digressus, cum Tar *
eum Ciliciae venisset, corpus Juliani sepulturae
e
YALESII ANNOTATIONES.
(%) . Scribe meo periculo C
". Fuit hic Pctrus episcopus Hippi
provinciae Pakestina*. Subscripserat concilio Seleuciensi una cum aliis pariis Acacii qui hic recensentur, verbi graiia, Zoilo Larissse, kulycbiano Eleuiheropoteos episcopo, sicui legere esl apud Epiphaniurn in hseresi Semiarianoriim, ubitaaecleguuliir:
" . Hippos, pidum Pal&stinae, IrLrinia stadiis distans a Tiberiade, memorai Josepnus in Yila sua.
(9)
"Arrpov.
Apud Epiphanium
Scholasticum est Arabianus Adrensis, recte omnino. Hic enim est Arabianus seu Arabion episcopus Adraorum, qui Selcuciensi concilio subscripsit,
iuler episcopos partis Acacianae, ut refert Epipha-,
nius in haeresi Seniiarianorttm, ubi poai Exeresium
Gerasorum episcopura, el proxime ame Gbarisluio
VAR10RUM.
(e) . Themistius philoaopbus, cogno- D a quibus in senatoriam ordinem coopUtus, pne
ttiento , boc esl, Eloquens, iu Papblagonia fecturam etiam urbis administravit. Apud Valenlem
palrem babuil Eugenium philosophi;e prolessorem, magna valuit auctoriiate; cujus ssevientem in onbout ipse teslalur oral. u et xiv. Gum prrecipua sa- doxos rabietn aliquolies oraiioue compesctiil: de
pienliae latide florerel Tbemisiius, cerlatiroque sibi qua vide Soxom. 1. , cap. 56. Genlilis seoriper
eiuu urbes ac provinciae asciscerenl, Anliocbia?, iuansil, quod ex oraiionibus ejus evidenler appaNicomediaB, Coostanlinopoli et Roniae pbilosophiam ret: fuisse tainen cum Gregorio Naz. amicilia ac
professus est. Romae quidein tanlo bominuro ap- familiariiale conjunclum, ipsiusmet ex Gregorii
plausu, ut cum honestissimis coudilionibus propo- scriptis adeum epistolis 159 et 140 constai. Tbe*
sitis eum apud se relinere fruslra essent conati, inislii etiam mcmiiierunl Auguslinua De cateyoriis
intperalorem ipsum interpellandura piilaverint. Sed dec8tn, cap. 5 ; Nicepb. Hist. eccl I . x , oap. 4 ? ,
Suidas, Gonstantius E p t i i .
ctim nilnl ne sic quideiu promovereul, reversus Pboiius Bibiioth,
Conslantinopolim, ad usilalum se docendi oiunus Mnalum, in cod. Tbeod. lib. v i , l i t . 4. Yide Dionys.
Peiavium in Viia Themislii oratiouibus pneoiisaa,
eoniulil. Uxorem d t i x i l , liberosque procreavit:
iiiiperatoribus cuiii primia gratiosus iuisse traditur : uudc luec deaumpsimus.
458
57
,
. \ (15) , \
, *
.
, ' ,
. * '
, , \ ,
,
,
. ,
,
, . *
, .
, *.
f
VALESll ANNOTATIONES.
(15) .
Paulo post eltam malhn scribere
Scribeiidum videlor , vcl , eic.
, sicut legit Epiphanius.
VARIORUM.
*
. Atqui occurril vel extubtrato capite periisu tucteniioiu prunurum
.ex Joviani contra raptorea, daia undecimo K a l . immenia; aut certe ex colluvione ciborum atida cmMari. b. e. 19 Februarii, in cod. Tbeodos. lib. i x , ditale ditlentus. Dtcenii aulem tricetimo cetalis ei
Uu 25, W . L O W T H . Auclor Cbronici Alex. xu Kal.; tertio. Cbrysoslomos homil. 15 in Pbilippcnscs,
Ualius in Fasiis Kal. Martii diem supremum vemnala polioneexslinclum fuiise palam affiriual.
Obiiase Jofianum traduni. In Eulropio, qui lunc Vino c l Veneri iudulsisse Joviauum leslanlur l l a r Cfllimis el Zonaras.
le poris vixil, legilur dies eniorlualis fuisse xiv
Kal. Mart., qtianquam aliqni legunt , et sicquif . Atqui quatiior tanlum mensos
uttn cum Socraie consenlil Eulropius. Super Jo- stipra biemuum numerari possunt, juxla ipsins
afext obitu dnbietaitt emersere compluret, inquit
Socralis compiitationem, scil. a lerlio Non. NoMaroellinus lib. xxv, in tine. Feriur entm recenli
vemb. ann. Gbr. 561, ad 17 diem Februarii, ana.
emlce cmbiculi illiti ferre odortm noxium nequivitu, Cbr. 564. W . L o w i a .
LIBER QUARTUS.
TAAF
-12
. '. * ,
,
, '
'.
GAP. I .
1.
"
,
,
*
.
11
" ,
.
,
,
.
,
^
.,
111
'.
PATBOL. G R .
LXVII.*
QUARTO LIBRO
ECCLES.nl
STOBlfiSOCRATlS
UJEC
COJXTINENTUR.
IV.
Quotnodo pott obitmm Joviani Valcnlimanut factut eti imperaior. qui Va~
lentem ( imperii conioriem
ascivit. Et quod Vutentinianui quidem orlhoduxus, Valent vero Arianut exslileril.
Quomodo, Vaienliniano in Occidentem
profeclo, Vakns CouiUuiliiiopoli deens, Macedonianit ipsum adcuntibus tl tynodum posceniibui, id
permUit; et quomodo Homoiuiano*
proueutxt ett.
Quomodo, dum Valen* Homouiimws in
Oriente persequilur, Conaantinopoli
surrexit lyrannut Procopiug : eodemque Umpore motut el marii
tnundaiw plurimas urbet evertit.
Quomodo, turbato reipublica et Ecclesi<e
statu, Macedoniani, collecia apud
Lampsacum synodo. Antiochenam fi~
dem xterum confirmarunt;
Arimi*
15
SOCRATJS
4*
V.
VI.
*.
IX.
XI.
Xll.
(II.
XIV
XV.
XVII.
XVIII.
XIX.
XXI.
ir arttispa-
, r r i )
,
,
.
* .
,
, ~
.
Z'. "
,
,
*
, .
H \ *,
*
9
.
,
V.
^
,
*
.
'.
\,
'
.
?.
, '
.
I P . " ,
' ,
"
, *
.
'
*
'.
, ,
, *
,
.
'.
,
,
.
1(7'.
'
.
'. ,
.
*.
*.
XX.
400
'.
.
,
.
'. ,
,
'
,
,
'.
\
*.
''
\
Kti*.
&.
'.
"Oti j u t U a r ,
,
,
' * " ,
.
, )
,
.
,
,
.
*
,
.
.
,
,
,
.
',
,
AV
,
.
,
&
,
^ ,
,
,
XXII.
XXIII.
XXI.
XXV.
XXVL
XXVII.
XXVIII.
XXIX.
XXX.
'.
.
*
,
.
*
.
.
'. *
, ,
. "
* ,
.
.
,
.
AQ\
>
,
.
*\
*
,' "
,
^
,
,
'
.
'.
,
,
' ,
XXXI.
XXXII.
XXXIII.
XXXIV.
Quod matornm qua* in enlkrowiimo Lutii aecifUnml, 8*bin*$ quidem uriptor Macedonianut nullam mm fecil : Petrus vtro in '
tua rmminil. Qui ad Damatum Rotmanum episcopum (ugiens evasil :
Lucius vero Ariani monockos itt
iolitudine piurimit malis affueruni.
Catalogus sanctorum monachorum qui
in toliiudine .
tanciit monachis in $ pu!$U,
quamodo Dtus miracuiis per iilos
editis cunclos ad se ailraxerii.
Dc Didymo ctpco.
De BasUio CanarUnu Gngorio
zianzeao.
Gregorio Thaumaturgo.
De Novato, diclitque ab eo Novatianh ;
quomodo hi qui Vhrygiam incoie
bant Novaliani, fe&lum Pautm
Judaicum morem IranstuUrinl.
De Damaso Romano episcopo Urtino : quomodo, tedilione Roma
propter iUo$ facia, piurimi inter(ecti
sutil.
Quomodo post Medioianemis episcopi, cum orla esul teditio ob elecliorum fuiuri
aniitiilis,
Ambrotius prxtet procinci^e, qui ml
sedandum lumultum cum mililari
manu perrtxerat, communi ommum
sufragio, el ipsim Vaienliniaui imperaiorU conuntu, epucopm [actus
est.
De obitu Valeniiniatii.
De TliemiHio philosopho, quomodo
Vuient, ejus uraiione iexiiut, de \msecutioneCUritliaiiorum uiiquaaluluid
remisit.
Quomodo Goihi, regnanle , facli
iint Christiani.
Qxomodo Golhi, ab atiis barbarit devicii,
ad Romanos confugerunt^ ob hnpe su$cepli, tum imperio Homano,
tum ip*i imperalori exUio (uere.
XXXV.
464
SOCRATIS
LIBER
QUARTUS.
'.
.
t } r ,
".
,
Cuni igitur imperaior Jovianus Dadaslanis, u l
euperius diclum est, exireraum diem obiiaset die , ,
decimo terlio Kalendas Marlii, consulalu suimel
ipsius et Varroniani fllii, mililea ex Galatia pr#- ,
,
gressi, seplimo posl die Nicaeam Bilbyniae pervenerunl, alque ibi corouiuni suffragio Valentinianura ,
imperaiorem retiuniiaiu, sexio Kalendas M a r l i i , ,
iisdem consulibus. Fuil bic naiione Pannonius, (14). "
ouus e civiiale Gibali. Q?ii cum ordines ducendos , . , accepissei, maximam rei mililaris periiiam osien
deral. Eral autem ingenti aniino pneditus, eoque * . H v ,
gradu quera oblinebai, semper superior videbalur. . '
Greatus igilur impcralor, e vesligio Conslanlino- ,
poliui profectus, post tricesimum imperii sui diem ,
VahinUsm fratrem in consortiura regni assumit. Et , *
ambo quidem erant Cbristiani : in lide lamen reli- . ''
gionis Cbristianae inler ae discrepabanl. Nam Va- ,
leniiuianus quidem Nicaeni concilii ampleclebatur .
Jidem; Valens vero ex anticipata qaadam opinlone * \
Ariano dogmaii magis adhaerebat. Causa porro .
anticipatae opiiiionis illi f u i t , quod ab Eudoxio ,
Gonalaniinopolilatto 214 Arianae religionis episro- * pt> baplismum susceperal. Ulerque porro ejusquam .
colebat religionis sludiosissimus ftiil. Postqtiaro *
lamen in imperiuro perveneruni, moribus inter se Q , .
, ,
longe dissimile* fuere. Elenim prius quidcm re
fnanie iuliano, cum Yalentinianus Iribunus essel ,
inililum, Valens vero inler iutperatoris domeslicos
, inililarel, quam aludiosus religionis suas ulerque ,
sset, oslenderat. Gum enim aacriilcare compelle- , (15). '
rentur, mililiae cingulum abjiceae, quam religionem
,
suam deserere raaluerunt. Yerum iinperalor Julia- ,
juis, quippe qui probe sciret eos viros reipublicae , ' utiles esse, neujruro lunc a gradu miliiiae removit:
. ,
h
YALESH ANNOTATIONES.
m
(14) .
Non dubito quin
(15) H .
Malim ecriSorralea acripseril , id est,. bere . Gum enim praecesserit
comulatu, Joviani scilicei Augusli el Varro , insulsa eiset jusdein
niaai uobilissimi pueri.
D verbi rcpetiuo.
VARIORUM.
* . D ebut decem nullut imperii ienuit nus tradunl Valeniem imperti consortem faclam
oubernacula, inquit Marrcllinus inilio lib. xxvi. In
Kaleud. ApriL, quod quidem Ammiunus disertis
quae verba baec annolal Valesius : Ab obitu Joviani verbis asseril, Socrales vero indical quando ail,
ad Valentiniani inaugurationem, decem omnino dtet Valenlera,lricestmoposl die quam Yalentiniauus
interiunl, si ulrumque terminum incluseris, et bis vi Augtislus fuerat nuncupalus, in consorlium regni
Kal. nwroercwrti; (uit enim annut ilte bis$extilh
assumplum. Dies lamen illi more Romano nuraetesle Marcelliuo nosiro. Res clarior fucrit, si randi, a quinlo tienipe Kalendas Manii ad quinlum
die 17 Februarii ad 26 compulaveri*, quo levatus est Kal. Aprilis, ulliintisque termiirus excludendus.
Valenlinianui, non autem 25. ut perperam ail Sca- Quare apparei Ammiaitum et Socralem inler ao
liger in notis ad Eutebii Chromcon num. 2381.
consenlire, et errare Idalium in Fastn. ac auctoHic aulem annut erat natalis Dominici 364, quetn
rem Chronici Alex. qui Yalenlis inauguralionem i n
biiuxtilem fuisse caleslii
m*j**j^^ami9lrat. diem iv Kalendas Aprilis relerunl. (Ant. Paai ad
ann. 5G4, n. 3.)
*
i
^*^^^^^*****y
465
466
VALESII ANNOTATIONES.
(!6) 01
.
Assentior
, ac foriasse.recliue. Nicephorus vero
Chrfstophorsono, qui pro legil bunc Socralis locum ila iolerpolavit:
. Quam scripluram
ol : id est, Eadem quce Acacius
tcrsione mea secutua sum. Possel eliam legt
unlieniet. Pessime.
VARIORUM.
j
. Inler ValentlTbeod. Ilaliam, Africam, Gallias, Hispanias. Valemi
DUtiumelValcnlemdivisurainiperiuininOccidentale
vero fratri reliuuil omncni Orieniem. q(M>d laudatz
e l Orientale. Valenlinianua Occideiilein inlegrum
lex leslatur, iUgyptum usqne et Tbraciam. lest:
o4bi tertavii, qui Constanlino Juuiori et Gousianli
Zosimo lib. iv, p. 735. (Ant. Pagi, ad aun. 564,
cesscrat, puia lolum Ulyiicum ex lcge 7 codicis
n. 4.)
469
SOCRATIS
467
,
, .
Dum baec a Valente in Syria gerttnlur, surreiil
, Coiiatanlinopflli lyrannus quidam, noinine Proco- ,
pius. Qui, magnU copiis brevi teinpore coactis, ad-
. *
vcrsum imperaiorem expediiioiiero parabal. Uujus , $
rei nuntius maximam imperatori incussit aolli- . ,
riludluem: quae res perseculionem ejus advcrsua , \
Caibolicos ad lempus repressil. Dom meius belft , . ' *
, *
civilis adhuc exspeciarelur, terrae molus subito ingruens plurimas urbes concussil. Mare item lermi- . " *
*
nos suos eoramutavii; nam in quibuadam locia
,
Msque adeo exundavit, ut loca pedibus anlea pera;rari solila, navigarentur; ab aliis aufem locis lan- * ,
topere recessit, ut arida remanerenl. Atque td con- $ . \
.
ligit duobus Auguslis priinum consulibus.
. '.
216 CAP. .
Quomodo, turbato reipubliccr Ecclesvv stalH, Ma- "
,
//cedomanx collecla apud Lampsacum synodo Anup
,
liochenam fiden ilerum confirmaruni, Ariminensem
VARIORUM.
* ], fnsigni genere Proeopius in Gilicia
capii.Tandem a dticibus suis descrtus et proditus,
natus et educalus, ea eoBsidoraitouo qua proValenti offcrtHr, et gravissimis supplieiis necalttr:
pinquilate Julianum postea principem contingebal, I U pturibits doccnl A. Marcelliuus lib. xxvi, ct
a primo gradq eluxit. Post Conslanlii obilum iii Zosijuns lib. .
rerum convcrsicne velut imperaloris cognatus jy
^Ev . Hoc eoncilium anno 565,
aKius anhelabai. Faleo rumorediep-rso, mf>ri^rletn
vel5(4, uiex Soxomeoo conteiidit Pagins, a SeJulianum inandasse placere sibi Procopio clavos miarianis pnrcipoe cclebratum. Postquam per
summae rei gercndx comiuilli, veriius ne bac cx
brmeslre spatium iolcr se coiisullass^m, decrevecausatndcmnalusoccideretnr,e medio se conspectu r u n l landem, ut dogma ubiuue
discrevii. Ctimque a Joviano exploratiiis indagari
retineretur, ul fides Anliocbiae in Encaenlis olim
laiibula suasenlirel, deviis iliiteribus ad Cbalcedo- expo&Ka eonfirroareiur, ei Eudoxianorum iasynodo
nos ap;rum pervenit; ubi apud Udissinium amico- Constantinopolilana acla irrita redderentur, u l
rum Slralcgitim quemdam delilescebat, Conslan- episcopi itein ab iis deposili sedcs suas postliininio
tinopolim, quanlum fteri polerat, clanculo 8.^pe recnperarent. Vide Soxom. lib. v i , cap. 7 qui i n
uilermeans. lgnotusob squaloretn vullus e t m a - eo ballucinatur, qood episcopoa in bac synodo
riem, rnmusculos colligebal mOllorum incusanliiini
cougregaios, Caiholicos fuisse censet. Nolandum
Valentcoi. Hinc spe concepta levi negotio ad api- esl. occasione hujus concilii, plure& a Semiariacem sumni poleslaiis assurgendi, cuni Valens
nis Asia?, Pampliyliie , lsauri:c. el Lysia? episcopis
uOnsumpla bierae Syriam profeclus essel, Prosynodos collceias esse. In quibus
copius facinus adorilur. Uivilensium el Tungrica- dgraa siabilire couaii sunt, quoruin rpislolai
norum junionnn opera imperium invadit Conslan- syiiodicas ad Libcrtum papam per legalos Lampsatiuopoli. Thracias occiipat. Jovios et Vittores ccnos missa: sunl. (Gttil. Cave, / / i t i . ccc/e*., vol.
conlra se missos a Valenlc, sibi vcrbis coneiliat.
, pag. 121.)
Bitliyniaiu in dilionem suam redigil. Cyzicum
1
470
cii$ inleremit.
.
.
, Sequenti anno, id est Gratiano el Dagalaito eon, (18). ' sttlibus, bellum geri coopit. Nam cum tyrannus
Procopios Conslanlinopoli egressus adversus iin, *
peratorem castra nioveret,liocaudilo Valens, relicla
- Anliocbia, 2 1 ^ P
P ' obviam ire conlendii; et
, jnsla Nacoliain urbem Plirygiae cnra co congressus,
, * primo quidem prrelio superatue est : paulo posl
' ,
vero Procopium ab Agilone ei Comoario ducibus
(19) , ' suis prodilum, in potestatem auam redegit: quos
*
quidem inusitalis suppiiciis inleremit. Nam prodi
. (20),
tores qaidem ipso3, neglecU eaciameiitoruin rcli , C
. . ^ ^ ^
\ disseclos e medio
* - suslulit. Tyrauui vero crura duabus vicinis arbo' , ribus inftexis cum alligasset, ipsas deinde arbores
/, (21) raaios suoa in subliroe erigere perinisil, quae dum
, . violemius resurgunt, Procopitim discerpsere. ACque
.
iia lyrannus duas in partes dislractus interiit.
.
CAP. V I .
* C n ,
Quomodo itnperaior, inlerfecio iyrntmo , * qw
synodo inlerfueranl, cuncios Chriilianob
,
.
Arii opinionem amplecti coegerit.
,
Imperator vcro, rebus lunc feltciier gesiis elatiis,
9
r o c o
g i ( m e
p s
VALESU ANNOTATIONES.
(17) . Musculu* c l
c modo, . Quod confiriuai
ChrUlopborsonus pauio aniea
Epiphanii versio. Caeterum de Agiloneel Gorooario
Htlerprelali sunt, qaasi esset . Ego n ducibus Procopti niliil bujusmodi scribil Autniiavero locuin mendosura csse puto, et levi muudone
s Marcellinus. Eos ad Valenlis parles transfugisse testaiur ille qtiidem : sed serris disaeclos esse
Ua reslituendum : ,
- non dicit. Id tanhim scribit Marccllinus, Floren. Loquilur de aeda Macedooii, quam haclenus tium ei Barcalbam tribunos, posl Nacoliensem puaidem obscuram el ignobilem fuisse dicif; lunc gnam Procopium vinctum tradidiese Valenli, d
vero in synodo Lampsacena plurimum innoluisse. Pro<:opio quidero slalim capui abscissum, Florenlium vero el Barcalbam eodem supplicio paulo posl
l l i l i ) qiiidem dubium non c*t quiu Socrates 'ila
*cripsrril, ut emenihvi. De hac synodo Lampsa- aflectos esse. Proinde falsa sunt, lutn quae de Agirena coneulcndiis est Baronius ad annum Gbri- lone et Gomoario, tum qu;e dc Procopii exilu bic
narrantur a Socrale. Pbilostorgius quoqiie in librn
i 365.
(1R)
.
Epipbnnius nono scribil Procopium quideni capile iruncatum;
c r t i t , bella paranlur. Gbrislophorsonus vero, sen- Florcnlium vero qui illuin Valenli iradidcral, cresnm oiagis sequens qnam verba, inlerprelaiur, malnm Tuissc.
(\) .
Corruptus est bic lonis,
Affftam geri citptum est. Sed si vim ac proprielatcm
Gnecae dictionis exprimerc velimus, \erlendum iil satis apparet. Queni quiilern ego ila restituendumpulo: "
C4l, bella incubuernnt,belii vh graitata ett.
(19)
.
Scribcnduin vidclur .
cT<x, qttod confinnal Epiphamus Schobslicus.
(16 . Addenda csl pariicula
n
SOCRATIS
471
472
218
. '.
CAP. V I I .
VALESH ANNOTATIONES.
(22)
, Codex Florcntinus scriptum babet . Quod confinuai versio Epiplianii Scholastici.
VARIOKUM
ritus. Sub Juliano cl Joviano Constantinopoli e g i t ,
.
Eunomius. nalione Cappadox, Daco*ub Valeiue in bortuni Clialcedonensein seccssit,
ra terrilorii Ca>8ariensii vico ad Argxum niontcm
donec delaius apud iinperalorem, quod Procopium
orlus, parentibus quidem qui majoruni Basilii M.
lyrannum in agro auo occullassct, exsul in Mauriliberli fueranl. Ab Eudoxio Antiocbeno diaconus
laniaiu ralssiis est. lium apud Mursam lllyrici i n
facius, mox dum legalus a suis ad Constanlium
ilinere consislercl, ab iinpcralore revocalur. Tbeomilterelur, a Basiliamsin itinere captus, Mid;thim
Phrygix relegaiur. Anno 360 ab Eudoxio el Mari dositis M. ipsum ex Clulcedone abreplum Halmy.
Cyzicenus episcopus ordinalur, inde mox a civi- ridem locutu M(Bsi. ad Oauubium siliun relegari
bus pulsus. Scio Socralem et Sozomenuin ad Va- jussil. lmle a barbarie fugaius, CaesareaaiCappadolcniis lempora haec reierre; sed Philoslorgio, uipoie cia*. adduclus esi: civibus vero invisus, quodadversus Basilium eorum episcopum libros^>lim conscnin rebus Eunomianie ociilaiiesimo, magis crcdenp&erat, apud Dacoram vicum uatalem io agris suis
duui; cui eliain bac in parle suffragatur Theodon
473
HISTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. I V .
474
VARIORUM.
tlegere permissusest, ubt grandaevue morilur, circa
aan. 594. l n vivU enim adhuc eral cum Hieronymiis Catalogum auuni de scriploribus clauderel.
(Guil. Cave ad ann. 560, pag. 469. Apud qiteni vide
Etiuouiii Apologetici, in quo adversub SS. Trinita-
SOCRATIS
i75
476
. .
CAP. V I I I .
De oraculo quod in lapide incito invenlum e*f, tunc *)*cum Chalceetonos muri ob iram Valenlis Augusti * *
.
deitruerentur.
, *
Siiperato Procopio, imperator muros urbis Cbalcedono*, qux ex adverso Byaanlti sita est, dirui . , ,
jussit. Id enim se facturum juraverat, proplerea
quod Cbalcedonii a partibus Procopii siantes, pro-
, ,
bris ipsura et conviciis appelieranl, et Iranseunti
(27).
civitaiis suse portas ctaitaerant. Haqtie ex imperatoris mandaio muri urbis destrucli sunt, ei lapides *
ad thermas publicas Gonstaminopoleos quae Gon- ,
(28).
sianliana? dicuntur, transvecli. In uno auiem ex
, .
iis lapidibus reperlum esl incisum oraculum, quod
jamdudum 220 quidem illic abscondilwtn fuerat, . , ,
tunc vero prolalum est io lucem. Id oraculum prae- ,
dicebat, tunc cum aquaruro copia snppeieret civi- . lali, fore ut rourus quidero urbi serviret : innume- , \ rabiles vero barbarorum genles posl vastatas inv- , .
perii ftomani provincias, et post plurima perpetrata
, ,
mala, ipsae quoque tandem perirent. Sed nihil obstat .
quominus ipsum eliam oraculum studiosoruui gralia bic adjiciamus.
Tempore quo liquidas agitabuni urb4 cAoreaj,
Livtaque subiilienl hilarei per compila nymphm,
Ac funetta dabit muru$ munimina thermis :
"
%
VALESll ANNOTATIONES.
(27)
.
Malim scribere
, quod et in versione mea sum secutus.
Gscterum Chalcedonenses ob iUani defeciiooero, noa
solum moenium suorum subver<ione multali sunt,
veram etiam bac infamia nolaii, ne quis unquam
Gbalcedoneiiftium ad ullaro adminislrationem pro- C
uiovereiur. Testaltir id Isidorus Pelnsioia k i libro
l , cpislola 485:
. Scribe meo periculo . flam
Gartiiaginenses niliil facttint ad bunc locum, quipy- qui non essenl subjecli Orienlis imperio, de quo
i l i c loquiltir Isidorus.
(28) .
De his Ihermis Gonslaniianis loquiiur eliaro Sozomenus in
lib. VIII, cap. 22. Eranl aulem in regione decima
urbis ConstantinopoliUnae, utdocet vetus descriplio
urbis illius. Ammiamis quoque Marcellinus in libro
xxxi, lavacmm a Valente apud Constantinopolim
rxstruclum esse scribil ex bpidibus murorum Chaiccdonensium. Veruru Cedrenus et Zouaras ex bis
lapidibue non lavacrum, sed aquaeduclum aediAca
tuin essc scribunt. Qu inter se non pugnaiit. Ad
lavacrum enim necessarius ftiit aquaeducius. Opus
sane intinurabile, cujus mciuiiiit Tbemisiius J n
oralione drcennali ad Talentem, ei Grogoriua Naxianrenus in oratione25, qui bunc Yaleolis aquav
ducium, subterraneum et aerium fluviom eleganter
appelial. Ita eiiam Tbemisliue tu Amatorio, sea De
regia pulchritudmc ad Cralianum; cujus locum bic
apponam < libentius, quod nondiim ediia est IKPC
otalio: ,
\ ,
, , , ,
, elc. Porro apud Socralem libeniius legerem , quam
. Naoi Constantianae tberraa? a Conslanlio imperalore anliOcalai eiint, u l nonen ipsun i n dicai. Carosianx vero a Valcule absolutae sunt c i
dedicaia posleoiisulalura Graiiani I I I el i E q u i t i i ,
agenle praefeclo urbis Gonstanlinopolitanae Yimlalonio Magno, u l scribii Idalius in Fatlit ei aoclor
Chronki AUxandtinL Sic auiem dicie suai a Garosia Valeuiis iilia, ut ies4aiur Sozomcnua in libro
sexio. Erantque in regieite urbis seplima, u l docet
Deacripiio urbis GonsianliDopoliUD.
TARIORUM.
e
. muri$ Chal'
cedottos piobra tit eum jaciebaiitur, el injurio$e com * ,
peliabatur ui Sabaiarims. Esl autem Sabaia ex Aor-
deo [rumcnto in liquorem conver$i% paupertinus
in Illurico (uade orlus esl Valens) potu*. (Am. Mar ,
ccllinus, lib. xxvi, cap. 8.)
\
, ldem raemoral Am. Mar '
cellinus inilio libri xxxi, his verbis: Cum Chal ,*
ccdonut tubverUrentur velere* muri, ut apud Constanlinopolim tdi/icarelur lavacrum, ordine retoluioVide eosdero versus apud Zooararo, Gedrenum c t
laxorum, in quadrato lapide qui Hrhclura lalcbut Nicepborum Callislum.
. Conslanlinopoltm intclligil, quae i n
.in media hi Grasci vtrttu inciu rtperli iunt futura
piene pandentes. Tum versus rccilal; quos, qtie- Ojaculi prituo versu vocatur, *
niatn a Socratlcis in phiribus diOerunl, buc Iran- \V. LowTn.
scribeiuus.
u
477
HISTOIIIA EGCLESIASTJGA. -
LIB. IV.
478
h
,
, ,
^
6ta6drra
,
uv4t*4ir
,
"
, .
,
.
. 61 ,
^ *
, .
.
! , (29)
(30) ,
.
'
" .
Lwtaque sxbsilient hilares per compita nympha.
,
Veruoi ea quae ad exittitn oraculi pertinent,
. , - paulo post evenere. Tunc temporis vero cum muri
deslruereulur, cives ConstanliuopolUani impera. torera rogarunl ut ab illorum destruciione absti
nere vellel. Idem quoque postulabant Nicomedienses
; . et Nicami, qai hujus reicausa ex Bitbynia Gonsian, . tinopolim veneranl. luiperalor vero ulpole ira i n , ,
credibili succenstis, aegre quidem suppltcaiiliuni
. preces adniisit. Verum u l juramenlo quo se ob , glrinxerat, gatiefaceret, eimul d i m i 221
mnros
, C praecepit, el ruinam illorum aliis parvis lapidibns
.
instaurari. ftaque nunc ceroere e&i in quibusdaro
.
parlibus maronim, ingentibus ac slnpendis lapidibu* opus vilis glructur quae tnftc facla e t i , ifnpositum. Sed de rouris ^Ghalcedoniorum baec dixisse
suflkial.
CAP. )X.
* *.
' ,
Quomodo imjHrater Yaknz Novatianos, qwi eonsubilantiath doctrinum perinde ac Calholia tuebantur,
pcrteculus I U .
.
Cseierum imperaior cos qui consubstaniialis
,
fidem proiilebajatur, persequi non desiitil. Veniai
, *
. ' , - et illos expulit Gonstanlinopoli, et cum illis etiam
Novalianos, ulpole idem cum illis senlicnles :
. , quorum eccleeias etiam claudi jussii. Sed ei cpiscopum ipsorum, Agelium nomine, exsilio mtttlari
, - praecepil : virum qui jam inde a Conslanlini tem, . poribus ecclesiis illoruin prsefueral, et vitam plaiie
, , aposlolieam duxeral. Nam nudis pedibus perpetuo
.
incedere solitas erat, et una tantum tunica nte ,
batur, servans praeceplum Evangelii. Porro prinVALESIl ANNOTATIONES.
(29) . Hic est
raefuisse signiOcal. Fuit autem prxfectus urbis,
Dearchns, qiu postea constil fuit cnm Hicbomere,
[odeslo el Arinthato consuiibus, ul discimus ex
priDcipatn Tbeodosii. De eodem loquilur Eunapius codice Theodosiano.
in Vita Maxiint Philosopbi. Et primum qaidcm
(30) .
Nympbaeum vocat CeAtlai vicarium fuisse dicit tempore belli Proco- drenos ac Zonarag, Difleruni autem nympba?a a
p l a n i . postea vero proconstilem lotius Asise a Va- tbermis, u l patet ex Oescripiione urbie Gonalant n i e facluui.ob e^regiam operam quam bello Pro- tinopolitana?. Naro nympbaea quidem sunl Nyracopti navaverat. Sunl ad eumdem Glearchum epl- pbarum tompla, foalibos amienig irrtgua, ttt oiiin
fciolae Libanii comptures in libro quarto el quinlo, notavi ad AeaaiiaDom Marcollinoau
qnibtia cum magnopere laudat, et Asiie cum inipcrio
SOCRATIS
75
CAP. V I I I .
De oraculo quod in lapide incito inventum est, tunc
cnm Chalcedonot muri ob iram Valentit Augusii
detlruerenlur.
'AAX cr:
Kal rt
%
> K b
VALESII ' ~
.aipserii,
(27) .
Malim scribere
^ insenstis
; quod el in versiout mea sum geculus.
CaHerum Cbalcedooenses ob illam defeciieoera, non
.Maea tyrann
soluin moenium suoruni subver<ione multali sunl,
oqaoi fuisi
\eram etiani bac infamia notail, ne qtiis unquaut
j a l a t * fueri
Ghalmloaeimium ad tillan adinirtislrationem pro- C
Procopii, sic
utovereiur. Teslalur id Isidorus Pelusiola in libro
toos, eaus in
1, cpislola 485: :.
mm ease,
. Scribe meo periculo . ,
imperiuro adi
Cartnagineiises nibil laciunt ad buuc locum, qn toco gcribend
* qui nou esseul subjecli Orienlis imperio, dc ,
(52)
i l i c loquiiiir lsidorus.
.
(28) .
De bU *
niauis eoim
mis Conglanliauis loquilur eiiam Sozotmm^
galalio consu
lib. viii, cap. 22. Eranl auteiu in regione
AugosU fliius
urbis Conslaniinopolilauae, ut docet velus J .
Kraaamo Nob
urbis illius. Amimamis quoque Marcellimihbut *{ e
x x x i , Uvacruai a Valenle apud Constair
VulemtU, die
rxslruclum esse scribil ex laptdibus n u n ^
eduiooe J
tedoiiensiuni. Veruni Cedrenus et Zonai
s / i fmUnii
lapidibug uoo lavacrum, sed aquaetlnctu'
iiuscripto
tmii esse scribunl. Quae inter se IK>U p>
ittooKtes ol
lavacrum eaiiu necessariu& fuit aquaetlu*
t i i , Aliu
sauo ineiouiabile, cujus meiuiuit TUc
;im bori
poiesi
- csi Gral
nno &
.
*
fisse V
cedouoi pivbrain enm jtciebaittur, et i "
'<nnes
pellabatur m Sabaiarimt. E$i autem S *
, aiiB
deo frnmtnto iti Liquorem cimvcrsi*
in lllurico (unde orlus est Valensjpoi"*
cellinus, lib. xxvi, cap. 8.)
. Idem memor.
eellinus inilio libri xxxi, bis verb.ccdonus tubverterentur veieres tnuri,
stantinopoltm idificareiur lavacritm*
taxorum, in qmdrato lapiiie aui *'
w media, hi Grmci venut incibi *
pandente*. Tuni versus re^
liiain a Socralicis in pluribiis difl^scribciuus.
m
c
,
, ECCLESIASTICA. L I B . IV.
- >v
,;
.,-.
:,
jin Gratianuu
Hicaenam
.0 Kalendas
sipuisse, et
. . i , quo Valenliniantit
re, terrae motus in Biit
beui subvertit, die quinlo Uiu*
crat duodecimus a ruina urbia
8 8 8
multo port alio terne moiu magaa y+u ^
mae in llellesponio corruil. Quae licet
^
lauien melus, necEudoxium Arianonim C f M t w ^
nec Valentem imperalorem subiit. Neqae 4*^.
de&titcruiil a persecutione eorum qui ab iptt*
scDliebanl. Hi porro terrae moiua signa qusdam
VALESU ANNOTATIONES.
' , , \ . Et
,^
n-liqua. Praeterea caedem patilo post:
Procopii, ortu ejuadem Q \ , \ 7. quo apparct unum eumdemque esse
iii) esse a Deo affirmal Tbe. . . Cerie Valenlinianus junior de qtto Tbemislius ulrobique loquilur; ac proinde
iio ci Dagalaifo consulibus, die 15 Valentinianum juniorem, quem in exhortalione illa
Tliemistitis alloquilur, euin ipsuni esse Valenlis
i.irias, IIL legtiur in Fastis Idalii et
Ale.xandrino. Quo anno Procopius untcum filium. Caeierum hic Valentinianus junior
N.ilente superatus esl die 6 Kalendas alio nomine eliam Galates dictusest. Sic enim eum
.ii usdetn Fasiis babetur. At si Valenti- appellant Socrates atque Snzomenus. Ac Sozomenus quidem in libro sexio capile decimo quinlo
Mimor Valentiniani senioris fuissel IIiiis nihtl significasscl Vatenli. Deinde diserte afiirmat Valeuli nnicum fuisse filium ex
Dotninica uxore, nomine Galalen. Guni igitur coniiinianus Valentiniani senioris revera
' in Orienle versalus est? Quouiqdo stel ex iis quae proxiine dixi, Valenlinianum nobilissimum Vatenlis filiuin fuisse, unus idemque sit
nqiiam peregrinalioiiem a paire mitli
. mfans? Nam Valcnicm in expedilione necesse esl Valenltnraous el Galates. Eqnidem cremiaiusesi, lesle Tliemisiio non procul diderim Galalae cognomentum puerum indilmn
. -us orationis. Denique constat ex ora- fttisse ex eo qnod in Galatia nalus sit, tunc cum
Valens adversus Procopium belluiu gererel. Porio
,! iiiiali Tbemislii sub linem, Valenli
Sozomeni ac Socralis crror ex eo manasse mibi
unicuui, lunc cum quinquennalia
videlur,quod duosValenlinianos juniores, allerum
<: vsi anno Dominici natalis 568. Cum
>> scqticnle Valenlinianus nobilissimus j) Valenlis, alterum Valcntiniani seuioris Qlium inler
>.<< ius fueril io Orionle, alius polest se confuderunt, et ex duobus iinura fecerunl. Pu(juam Valenlis filius. El Tbemistiua qui- tarunt enim Valeniinianum nobilissimum, aui consul fuil cum Viclore, eumdem esse cum Valcniti ralce oralionis qtiinquennalis, poslquam
niano juniore, <jui posl mortem palris sui Valeni.. unico Valenlis lilio loculus esi, haec subjicit
liniani senioris imperium lenuit cum Graliano. Sed
u.i : ' , \
hunc errorem jain pridem refutavi in annotaliuni . In exborbus ad libruui xxx Aiumiani Marceiliai.
laioue vero quam aunosequeuii dixil Valeniiniano
jtmtori, iisdeui pcue verbis pueruiu alioquitur:
VARIORUM.
Irov Io6iarov. Auctor Gbronici servat, ideoqne alia occasione dicta. (Ant. Pagi, ad
Vis constilibus scribil, Deum Con- aon. 367, n. 4.)
. Nicomedia lernr
\nem saxeam Heplume mente De. Idatius in Faslis dicil id con- rootu cecidil die 9 Kal. Sept., o l teslalur Idaiiug
ini consulibus, die Nonas in Faslis, el Aminianus, lib. xvn, cap. 7, contulaiu Datiani ei Gerealis, auuoGbr. 558.Vide supia
Grcgorii Nazianz., Dc plaga
lib. n , cap. 59.
inlus^ lanc in rem c i u i , a
) composita, u l Niceia* ob-
S0CRATI5
*79
aaa GAP. X.
. 1'.
Quod imperator Valentinianus filium genuit Va,
, (52)
Yalenliniano Auguslo in Occidenlis partibus naius
VALESH ANN0TAT10NES.
r
postea io Brilannia vir quidaro nobilig aique eru- . Errat bic graviler Socrales. Valeottdiliis, qui banc ineani annotationem reprebeiidtl, nianus eoim junior qui oatua est Gruliaiio ct Dact Bassianum Cuesarem fuisse perlinaciler negavit.
alaifo consulibus, non Yalenliniani. sed Yaleniis
Quanain igilur ratione moius id atfirinaveriin ,
lUgusli fllius fuit. Id docet aperte Idaiius in Fauh:
paucis hoc loco dicam. Cum imperaior Gonsian- Graiiano Nob> Dagalaifo con$ulibut. Hit conwlinus, victo Maxeniio, Conslantiam sororeiu suam Hbut nalut e*t Valentinianus junior, filiut Augutii
nuptui Iradidiggel Licinio, paulo posl reversus in
Vatenltii die 15 Kalend. Februariat. Scio quidem
Gailias, Goiisianlium fralreiu gtium ad Licitiium
in edilione Jacobi Sirinondi vulgo legi, ftliui A M misil, suadens iil Bassianug Gaeaar fieret; cni nu- gutli Valeniiniani. Yerum in vetusiissimo codice
pla erat allera Consianlini soror Anaslasia. Sed
manuscriplo collegii Glaromontani. f x quo Jacobus
Licinio tatia [ruslranle, per Senicionem Battiani
Sirmomlus oliin bos Faslos edidil, diserle scriplum
fralrem, qui ipsi fidu$ erai, in Contianlinum - p Uivoni, filiut Augusli Valenti$. Sed praHer lestilianui armatur. Qui lamen in conatu deprehensus, monium borum Faslorum, raultis aliis argumentia
Conslaniino jubente convictus el ttraiut est. Cum
eviiici poiesl, Yaleniiuianum bunc jnniorem, qui
Siniciut auctor insidiartim poicereiur ad panam, naias est Gratiano el Dagalaifo conaulibus aimo Ircnegante Licinio (racta concordia e$t. Ila legilur in
cetilesimo sexagesinio sexto nalaiis Oominici, fiexeerplis de Vita Gonslanlini, quae olim edidi ad
lium fuisse Valenlis Augusti. llic enini ipse cat, u l
calceui Ammiani Marcellini. Ex quibus iia con- inler omnes conslal, qoi poslea cousuf fuil curo
cludo, primum quidem Gonglanlinum apud Lici- Yictore, anno Christi 569; et cui Tbetnisliua oranium egisse ut Bassianus Caesar fierel; deimle tionem consularein dtxit, quae bodieque exstat sub
Bassianum a Licinio sollicilalum, non soluiu con- boc l i l u l o : . Porro
apirasse advcrsus Gonslanlinuui, sed eliam bellum In hac oralione Tbemialius passiin Yalemem Va*
ei inluhsse. Tyrannidetu ergo Bassianus arripuerii lentiniani bujus palrem, et Graiiaiitiui . i d
necesse est, ac proiude Cxsaris aoiuen per viiii est pairueieui appellau Exempli graiia, pag. 253,
YARIORUM.
%
t Ev
.
Procopius lyrannue his consulibas victus in Pliryia Salaiari ad Naeoliacn,iuierreciuaque,Aniiuiano
b. xxvi, cap. 9 ; Zosimo, lib. iv, p. 759, ct llic-
181
UISTOKIA ECtLESiASTlCA. -
LIB. I V .
4*2
4S*
483
SOCUA
esse videbanlur pertnrbationis Ecclesiarum. Ac *
mulli quidem sacerdotes exsilium ejecti sunt, .
gicul antea dixi. Soli laroen dWina quadam pro- , .
videalia, propler eximiaiu sui reverentiam exsi , ,
* , *
liuro passi non gunt Baailius atque Gregorius :
quorum ille Gaegarex Cappadociae eral episcopus : ,
hic Naiianzi,orbls exigua* qu& in vicinia Cfesareae . (35)
siia est. Sed de Bagitto ei Gregorio uberius postea '
dkemas.
. ,
.
CAP. X I I .
. 1 \
Qnomodo Mtcedoniani propur imperaiorii advertu*
, \
Jtepl
VALESH ANNOTATIONES.
ad Daroasiim. Liberiua enim cx bac vila mipravit
(33) .
Basilias episcopus
Caesarea? in Cappadocia facuig esl aimo Cbrisii anno Gbriaii 367, Lupiciuo ei Joviao cooauhbus :
Ireceniesimo sexagesimo nono, u l recle observavit eodeinque anno Damasua sedere coppii. Atqul leBaronius. Socrales tamen episcopatnni Basilii paulo gali Macedonianonim, ildei gti libellum obtulevetusliorem facere videlur. Gum eniin hoc loco ea rutil Liberio, ei ab eodem Liberio lillerag ad guog
rcferal q u gesla gunl Yalentiniano iierum et acccperunt, ut referl Socrates boc loco. Noa i g i migga esl ba?c le^alio. Ego vero baoc
Valente Ueruin consulibus, qui aunus GbrisU G tur aono 368 m'
legalioneni libenlius coniulemn iu anoum C b r i trecenlesimus sexagesiinus ociavus, Basilium jani
Hi 5ti7, tdquc adversits Baronium bac raliooe couluin episcopum Caesarea* agnoscil, et Gregoritnn
Naziaiizi. Caeierum quod ad Grcgorium speclat, cludaui. Faleiur Baronius Elpidium presbyierum
mauifesle fallitur Socrates. Non enim Nazianzi, scd urbis Roiuie una cum EusUlbio ei collcgis ejus
Sasiinoruin episcopus eo lempore a Basilio faclus miastiin esse ad lllyricianam syuodqm, cujug gynodicam referi Tlieodoriliig in libro iv UUtorim
esl Gregorius ; qucm lamen episcopaluro niinquam
gessil, ul ipsetuei leglalur in eptslolis. l n Gariui- ecclesiatiica*. Alqut Ulyriciaua gynodug r u i Elpintbus vcro de V i u sua aperte querilur de Basilio, diug ei Eusiatbius Sebaslenue inleifuit, collecia est
anno Glirisli 567, aul 568, ut paiel ex inscripiiooc
qui cum eexaginla gub se baberet episcopalus,
vilis oppiduU Ecdesiara ipsi coinmendavissel, laui- episiolaj quaui Valenlinianug nnprralor scripsil ad
episiopos Asi, u i gyuodum illara conflnoaret.
elsi ipse nihilo inferior essel Basilio.
(34)
.
Baronius ad Ilunc enim liiuluoi babel imperialis epiglola : VaannumCbrisli 365 reprebendilSucralem,quoJbanc ieiUinianus, \'alen$, el Graitanut Awgusti epitco*
Macedonianorum legationem ad Liberium papam,
ifc, elc., ut lcgere esl apud Tbeodoritum in dicio
cujus princeps fuit Eustaibius Sebaslenus, confeibro. Aiqui Gratiauus a paire Auguglug nuucuparat in ahnum Gbrisli 568, quo anno Valenlinianug lus est, Lupiciuo el Jovino cunsulibug. Kalendas
et Valens iterum consules luere. tpse duobus po- Seplenibrig, o i prxlcr Socralcm docet ldatiug i n
lisgimum argumenlis imiixug, missam esse cenget Fasiis, el auctor Cbroniti Alexandrini. Proinde s i
anno Cbrisli 565. Primiim enim Euslaibiug cum lllyriciana syoodus eodcm anno conligil, quo
collegig missus est legalus a synodo Lauipsacena
legatio illa Macedonianoruru, oinnino MacedooiattoAtqui gynodus Lampsacena congregata est anno
rum legalio confej enda eril in annum Gbrigli 567 + \
Gbrisli 365, seplem annis posl synodam Seleucienquo aiiuo Liberius iu vivig csse deaiit ineunie
sein, ut tesiatur Socrates. Gerie legati in libello Septembri. Potuil igitur Eustalbius euui adire
ftJei quem obtulerunt Liberio, diserte proiilciitur mense Junio, el ab eodeni liitcrag accipere roeiise
se legatoa esse a gynodo Lampsacena, ejugque Augusto. lilyricianaiu aulcin gynodum eodem anno
synodi liiterag ad Liberium aflerre. Deinde si haec niense Sepleuibri celebratam esse opinor, quara
legalio Macedonianorum missa essel annoCliri- conflrmavil imperalor Valcnlinianus, Graliaoo ]aui
gti 568, noo ad LiUeriuoi papam oiigga fuiaget, sed
ad Aoguslujo culmen evecio.
YARIOBUN.
* Yalogias notig ad Sozoinoiiiiin l i b . v i , conferendam ease. Sed uirobique perperam. Socap. t l , extsiimat cum Baronio, Sooraiem lega- cratea eaini referl coiiiulaium illum &ecuodum ad
iwnem Macedomaoorajn ad Liberiuiu referre
ea quse cap. 11 narral, qno cjusdem cousulatng
cum consalatu gccundo Valenliniani el Valenlis,
meminii, non vero ad legationem Maccdonianorum
auno 568 gesto; bic aulem eaui i u annura 567
quam capiie prjeseuii narrat. <iuare cura Laoipsa-
4*5
18*
, Mkluiii igitar Eaglalftium Sebasli* e p i l c o p m , <pti
~
\
.
i
silfanem Tarel
t
Ciliciae, el Tbeopbilum Gagtabaloram, qnae etiam
, ,
Ciliciae urbe eet : nandanlque ne in fide disgenirant
.
a Liberio, sed cum Eccleeia Ronana comnHinio
mtm ineant, fidemque consubstantialig consensu
' aoo confirmenl. Hi ergo cora Kltens eoram qui
* ,
Setaucise ab Acacio diggengerant, Romam vene (55) nint. Et iraperatorem quidem ipsum adire eis non
*
licuit, quippe qui betlo eonlra Sarmatas districiu*
. , Iu Galliig lenoretur. Liberio vero lillerae suos
porrexeranl. Ille initio quidem eos admittere re ,
. - cusabat , Arianarum partium illos esse dicent,
nec ab Ecclesia suscipi posse, utpote qui Nicaenam
, ,
Udem abrogassent. A l illi se dudum resipuisse, et
, ^ veritalem agnovisse raponderunt: el Anomoeorum
* (56) quidem doctrinam ejiqasse jampridem; Filtum vero
. , - Palri per omnia similem confesaos eaee, nec ulla . 01 lenos differre congub&tanltalem a simili. Qua cum
>, dtxtesent, aenlenliae suae professionera scrtpio com prebensam Liberius ab iis exegit. l l l i ergo libeU
.
. , , him ei obtulerunt, in quo verba eiiam fidei N i , caenae erani ascripta. El epistolae quidem seriptat
tvm ab urbe Smyrna in Asia, tuni ex Pampbylia,
,
. , hauria, ac Lycia, ubi concilia celebraverant, liic
apponere brevilalig studio praHermigi. Libellus vero
^ , *
qwera legali tina cum Eostaihio missi Liberio tradlderattt, iia se babet:
a m
JCvpUp & . .
4* , ! Q
, ,
,
* (37),
9
5 a & p i u 8
f u e r a l i
VALESII ANNOTATIONES
. Gausa cur ila loquaiilur
(55) .
Alamannos d i ene debuil potius qoam Sarniatas. Hoc enim tcni- haec egl, quod gynodtig Smyrnensis cl rdiqua? per
pote Vafoaitoiajras contra Alamanaos beHom ge- Ptstdiam et Igauriam, Pamphyliam ei Lyciaro a
Macedoniaiiig celebralae, ad exempluro ac simililureat in Galliis raorabaiur. Sub finem autera iinper i l . ut Sarniatis bdlura inferrel, profectug esi io dinem synodi Lampgacenae composiia? fueranl,
ejugqiie lidem ac doctrinam, lanquam primUiyum
IHyrictim.
exemplar evpresserant. Quamobreia omnes ista
(56) xe . Lego
synodi pro una gynodo gumunlur a legatis Mace , e t c , u l respoiideal ei quod pices6il,
donianorum : et singularum gynodoruro episiolae,
piv, elc.
quas ab iisdem legaus perlalas esse paulo anlea
(57) . Notel
retulit Socrateg, pro una cademqoe airmontur epiboc loeo oledwmig lecior, Eusaatbium, Sitvanutn
glola, eo qnod earadem fldel doclrioatn complmeac Tbeopbilufli, poatqnam de phiribua eynodis locoii stiul, de LanmgaceRa vklelioel ac Smyrneiigi, D renlur. Haec ideo nolavi, quod in vcrgione GbriMhqpt in Lycia, Pampbylia, Pfgidia atqtte Isauria
siopborsoni concla confuga guiit alque inlerpolala.
ccdebraUg, nane lamen dieere ae ab nna gynodo
Longe meliug Epiphaniug Scholaslicus btmclocum
lcfaiog veniege, et unioe gynodi epistolam dHerre.
interpreUlus eat.
o M i lofUttftiur,
RIORUM.
mannm hoc anno cx llalia prope KaUnda$ Novem
ccnn gynodus anno 564 celebrata fuerii, legaii
bret Pariiios venisse, quo anno, ut el duobus
MacedoniaAonini ultra annum 565 iler differre non
consequeniibug, exercitus magnus in GaHfis oppcpoloeruiit, ideoquc existimandum eos gub bujua
situs erat adversus Alemanuos poiissiniom, o l
anni fiaem in Ualiam perveniese. Sozomenus enim
narrat initio libri xxvn. Quare adventog legaiorum
flb. v i , cap. 10, inqnft: Legati cum in lialiam reniwnt, mperaiorem in Qatlxh morari didicerunt, Macedonianoruin ab anno 565 removendus nonest.
beHum gerentem cumbarbam eat accoleniibut. Parte (Anl. Pngi, ad eum annum, n. 5.)
alia Amaiiaaug, lib. xxvi, cap. 5, afflrtnat, Valentit
481
SOCRATIS
48H
VALESH ANNOTATIONES.
(38) Kal .
Scribendum esl
post gcribcnduro pulo
, ut legil Epipbaoius Scbo
asticus.
, etc. Anatbemaiizant enim non aolum
(39) .
Patripassianos veriit
formulam fidei quas reciuia fuerat in concilio A r i Epipbaniua Scbolaglicug, recte. De his vide quae
minensi, sed et acta apud Nicen. Tbracise, qoibus
uoiavi gupra ad librum n hujus Historias.
perlaiis Constanlinopoliin, episcopi fraude inducii,
(40) . Apparet scrilanquam aciie syoodi Nicsma subscripseraoL
beodum esse . Paulo
VARIORDM.
Ub. I I , cap. 4 1 .
regalos; synodua aulem Constaniinopolitana circa
W . LOWTB.
al. Jan. anni insequentis, acil. 560, coacta est.
* . Vide lib. , cap. 57, Yide Sozom. l i h . i v , cap. 25, ad fln. W. L O W T B .
ad Gn. Prius ergo Nicae ediium est symboliim illud
. Nibil hic de descensu
quam Coustanlinopoli. Acta enim pseudosynodi
ad inferos, ut obsemvit docliss. Pearsonus, E x INicaena? lestanlur episcopos vi Id. Ociob. ibi con pot. Sytnb., p. i 2 5 .
v
t Ev
aoJiei.Tide
IIlSTORtA ECCLESIASTICA. -
LIU. IV.
tidem
Aifoplov 7
'- Epulola
Maxedo-
VtOVOJT.
, , , , , , , , , , *,
, , , , ,
', , , , , , , , , , , , , ,
, , , , , , , , , * , , ( 4 2 ) , , ,
, , , , , , , , ,
, , , , - Q
, ', , , ,
, , ,
(45), ,
.
Dileclis fralribus et eomminislris Euetbio, Cyr i l l o , Hyperechio, Urauio, l l e r o n i , Elpidio, Maxim o , Eusebio, Eucarpio, Heortagio, Neoni, Euroatbio, Fauslino, P r o d i n o , Pasinico, Argeuio,
Severo, Didymioni, Rrilannio, Callicrali, Oalmalio, jEdesio, Eustocbio, Ambrogio, Gelonio, Pardalio, Macedonio, Paulo, Marcello, Heraclio, Alexandro, Adolid, llarciano, Sibeiielo, Joanni,Macro,
Charisio, Silvano, Pboiino, Antotiio, Ayibo, Celao,
Eupbmnori, Milegio, Pairicio , Severiauo, Easebio, Eumolpio , Athanasio, Diopbaoto, enodoro,
Diocli, Cbrygampelo, Neoui, Eugenio, Euetalbio,
Callicrali, Argenio, Eagenio , Mariyrio, Hieracio,
Leonlio, Pbilagrio, Lucio, el univergig per Orientem orlbodoxtg episeopis, Liberiug episcopug
ftalhe el omnes Occidenlig episcopi i i i Doniino
galuleui. Oplatissimuin nobia pacis et concordise
gaudium altulerunt litier vegtra, fidet luinine
resplendenles, fralreg dilecliggiini, reddiltt nobU
VALESll ANNOTATIONES.
(45)
. Delcnda est
(41) . Malleni legere , etc.
vox , quam nec Epipbanius Scbolaglicug
Quuu auleui gequilur , inOmtituin pooilur
agnoscii: vel cerle gcribeiidum esl
pro imperaiivo, quod non mfiequeng c$l apud
{
tirxcog.
(4i) . lia congtanler scribitur in manu- , elc. Qnod qntdeui veriug puio. Sic enim
cpigcopos liali a reliquisOccidealigepigcopig diascnpiig codicibug Florentino ei Sfoniaoo. Apud
Epipb. Scbolasl. schptum esl Aulho. Cbrigtopbor- D tinguit Liberiug tnilio ipsius epistolae :
toou* vertil Aylho inbug syllabis. Nusquam id . men aieaiiiii me legere. Forte Antho gcribendum
. Nec aliler iu libeilo fulei quem lee$4.
gaii oblulerant Liberio.
VARIORUM.
epigooporum communionem impeiraruni: quave in
Tyanensi coacilio ogionga, Eusialliius Sebaglfnug
gedem epiacopalem, uiide dejeclift fueral, opera
orlbodoxorum recepil. Sed quia auciorilale IJasilii
apertc conslal haec oniniii ab ipsis gimulate peracia fuigge, ipsutnqiie Eustalbiuui posiea lutpius
lapaiim csse, Liberius, omnegque occideniales
epi&copi, ejusmoJi nebuiones aliag sacpe damnalog, cuminunioni cathoUcae restituentes, facililalis
uiiuue jure nieriioque redargui foriagse posseat, gi
imima cordig scrulari, seque ipsos a subreptione
securos redderc poluisscut. [Concil.
. M
p. 760)
LXVII.
16
SOCRATIS
401
.
.*
...\.JLX~~
JT.JL
~
1
+
VALESII JTNNOTATIONES.
(44 .
ScriCbrislophorsonus baec vcrba de Nicirnis P a l r i bendum esl procul dubio , ut rcfebits iuCelloxcrunl, quo nibil abstirdius. Fcfellil ct>s
raiur ad vocabulum qHOd pra?ce>sil, .
Laugns, qui in vcrsioue Nicepbori buuc locuni dc
Alque ila legil Epipbauius Scholasiicus, ti LanNiraMiis Palribiis exposuil. Louge rcclius Epipliagus inicipres Nicopltori. Cene iiiopiiiiu csset ve- O nius Scbolaslicus Itaee vciba de legalis Macedonialeros episcopos vocare, (idci lumiiie illuslraios, noritiii acccpit, ita veriens ; El Itanc ipsi rttlnere
quasi ucopbytos quosdain auirecens ad lidem conprofeai tunl, gaudioqxie repleti, el omne vestigium
veisos.
ac iiebula* ittcpta- su&piciouis abjicientet, non sotum
(45) . Helius lemwne eam, sed etiain tcriplura currente profetsi
erriberclur
*unt. Cerle verba illa : ;
. Sic in libello fidet quem log^li porrexeruni
, pmrMis alludiinl ad i n i Liborio: " tiuro libelli Hacedonianoniiu. Sic eniui ibi legi, ^
lur : . c i c .
. Atque ita bunc locuin lege ,
runt Husculus el Cbrislopborsonus.
cl reliqtia.
(46) .
Scri(47)
.
Epiphabcndum csl , id csl. legaii vestri. Inlelligit
nius Scbolasiicus legisse vidKur
niiui Liberius libetluin ildei qucm legati Mace- . Sic eiiiin verlit : Hccc imuper xuul p r o donianoruro ipsi oblalerant. Quo in libetlo proflfetsi, etc. Ego lamen mallcin legere
tentur legaii, itim eos a quibus missi Tuerant,
, id csl, siquidem tl uiud profeui $umi
caui fidrni quae Nicaeai olim exposila erat, conchariuimi fratret noUri.
slanter rclinere; tum ipsos eanidem fidem bervare,
(48) '.
Dcleodum etx
el pcrpeiuo servataros csse. Pessiiue Musculus et
.
x
493
IIISTORIA ECGLKSUSTNIA. -
L!P. IV.
4$4
VALESIl ANNOTATIONES.
(49) ,
tC cri&r {.
Prava dislinctio nune habclnr
in edilione Roberli Slepbani, fraudi fuil Cbrislopborxooo. Sic enim verlit : cum jurejurando od/*ibiio $ub$crip* $lh. Keciins Langus, el ante illiim
Epipbanitis Scbolasliciis vcrlerunt: qulbm to% wr/ehS cttyli subtcripsistis. Ccrle in libello fidei Macedoni^noruni diseric sonbilur, episcopog fraitib
ae porjiirio deceptos, fidei apud Niccn Tbraciae ex;
VARIORUM.
lCrocor
.
Synodns
Sicub anno 5W> coacta, Teautur enim Soznmeiius
lib. v i , c*p.
tegalog Macedonianorum r.oiifessiofoem siiam gcriplis proliiatu Liberio tradidUsc, c l
aiceplb L*b<ii liilcris dc rebus qux geblx fue-
rani, in Siciliam navigasse. Subdii Sozomenus capile sequcnli: Ibi congregato concilio, cum episcopi
illiut insulat eadem decrevisunt, hh rebu$ coufecti$,
iu palriam reversi wnt. (Aut. Pagi, ad aniu 5G5,
n. 6.)
95
4%
SOCRATIS
obtinere junit.
.
Sub idem lempus Eunomius ab Eudoxio sejun
cius, convcntus seorsum celebravil, eo quod Eu- , * ,
doxius saepenumero ab ipso rogatus ut Aeliuni praecepiorctn snutn rociperel, id facere recusarat. , .
Nec tanien Eudoxius sua aponte boc prscslilit: *
ipse enim opiuionem Aetii miuiuie rejiciebal, C , * *
quippe quae eadem prorsus esset cum ipsius opi- ol (51)* olfoq
nione; sed propterea quod omnes qui cum Eudo- >
xio cousenliebanl, Aelium u l contraria sentienlem .
aver&abaiiiur. Ilaec fuit causa quamobrero Euno- . *,
mius ab Eudoxio secederei. Aique haec quidem (52)
Coustanlinopoli gcsla sunl in bunc moduin. Ale- *
xaiidri vero ediclum praifectorum prauorii stadio ,
atque opera Eudoxii eo missum, Ecclcsiam con- &,
tui bavit. Veruin Athanasius iniprovidam multitu- dinis impelum meluens, veritueque ne si quid
. 6
gravius fleret, ipsi tanquain auctori tribuercliir,
,
quatuor inicgros uiensea in paierno monumeolo
*, .
1
VALESll ANNOTAT10NES.
($)'0.
Hooloco - ^ reC. Cujiie rei exeniplum occurrit tum io gestis
,
est
declinare e.i aversari,
- . ideni
ac
Ar.
* quem
purgationis Caciiiani, quae ediia sunl posl eolla
admodum Lucianus usurpat in Hennofimo. Ab- lionein Caribaginensem, tuin in Novellis Tbeodohorrere vertit Langus el CbrislOfAorsonux. Epl- sii ei Valeniinlaai. Illustre csl bujus rei leHlimopbanius vero cum hanc bojus verbi signiQcaiioiiein
niuin apud aoiiqoum scripiorem de quscstionjbus
iguorarel, ila verlil : Sed quoniam omnet mtoai-Veteris ac novl Tosiamenti, capiie 97 : Nam m
mes illius, eum tecicc faletmniur.
unitu pratfecli pratorio programmaU, eliam cotUvi
(52)
. PnecepUim prafeprwfecti jubere dicuntur, Qucloruatem unms
ctorum praeiorio initjlligil. Mos emm erai til prav
poteitatit; quanto magis tii unius % imperio, * i
feclns praHorio, quoliee edicUioi aliqood emUlibat,
locutus unu$ tribut fuerit, non incongnu dict*~
reliquorum praefeclorum poRtorio nomen aiijunge- tur Umi ?
VAfUORUM.
.
Edictum Valentis adversos episcopos oribodoxoe, et fuga S. Atbanasii ad annum
367 pcrtinent: ideoque Valeniis persecutio irieonlo
lardiua quam oporlueril, a Baronio consignaia.
HISTORIA ECCLESIASTtCA
LIB. IV.
498
830 CAP. X I V .
, ,
,
*
,
\.
(53) -.
\
, ^ * 6V .
-.
,
,
, (54)
* '
. ,
, (55)
'
; ,
,
\ * .
VALESII ANNOTATIONES.
(55)
.
Jam C siaslkns, Eustaifaitjtn mortnum fgse, arribil in cxantca *hnperalor Vatene Antioebiam
conlenderal
* j|. ^
p | |,|| |
Trajanupoii iu Tbracia, ubi
Verom iu itinere audita defectione Procopii, re- exsulabal. Quod sl ita est, Constanlii lempnribus
gredi coactns est, u l lestatur Ammianus Marcelliluorliius fuerit necesse esl; Juliantis eituii. ti post
nms in lib. 26. ltumerilo igilur Baronhis Socratein
illttin Joviamis cuticlos episcopos ab exsilio rcvoreprebcndit. Neque enim Socraiea dicil Valcniem c-tvii. Sane vix credibile e*l, Euslatbium Aaiiocbe|ann aulea venisse Antiochiain, sed lantnm eo con- num ad baec usque lempora perveuire potuisse.
tendtas<s quod c*rle verissimum esl. Stid Cbrtsto- Cmn enim interfueril concilio Nicxno, quod anno
phorsoni versio Baronium videlnr fefellisse, quae Christi 525 celebralum est, ponanius cum tunc
i l c habei : Imperalor Valem denuo Antiockiam qiiiniom
tre
ct quadragesiiiuim aeiatis annum egisse.
mxturams.
Ab boc aano usque ad tertium constilaluin Valen(54) . Rectius Sozomrnus tiniani et Valenlis, quo Eustalbius Evagrium ordinasge dicilur Coiistaiiliiiopoli, anni inlersunt quiuundedm dunlatal episcopalus antios Iribuil Euqne et qaadraginla. ha Eustaibius nonaginta aunos
doxio. Gcrte Eudoxiug epiacopahim Conslanlinoponatus fuerit oporlet, si hoc anno Evagriuiu ordiUog tiivagil Eugebio et llypaiio eoiigulibu, qni
navil episcopiim. Porro non otniltenduiu est, qnod
fnil aitnug CUrigii 559. Morluug esl aulcm ValcuUniano el Valenle lerlium
consulibs, anno ex Vicioris Tiiiiiiueiiaii Cbronico didici, Eustatliiiuo Anliocbeniim nou Trajauopoli, gcribit
Cbri^ti 570. Quare apud Socratem gcribenduui cst
llieronyinus, scd Pbitippis sepultum fuisse. Sic
, quod coniirmal Epipbanins Scbolaslicus
liaqite Baroniits bic qiioque imtuerilo reprcbendil |) enim scribit : Post consulatum Urtium
Longini,
.^. _.<v->
CA.^IJWA
. '
/"* _ I _ J ! ~ Antiochenu*
_ .Z^^f.^^a.a episcopus reliquiat
*%1
H./D/I.M(A.
Catendw
pnrdeussoSocralfin, eum
non Socrates
ipge, scd
Socratis
ri$ sui Eustathii episcupi el covfestoris ex fhilippis
imtseea Uic falgi sunl. Cacterum de o l i t u Eudoxii
MacedoniiB colligU , el Antiocltiam tummo cum
videodus esl PbilOHlorgiug in libro i x .
(55)
QAAMSIU.M
g l !
l l
U e
.'.
VARIORUM.
. Dc Endoxio vidc Sotralis lib. n , cap. 42 ; de Demopbilo Pbilostorgii lib. ix, cap. 10 cl 14.
fc
500
SOCRATIS
231CAP. XV.
Quomodo Evaario Euttalhxo in exillium ab tmperaiore pul&U, Ariani Uemoutiano* gravmimt
oppre$$erunl.
Qno facto, Ariani Homoosianoe de integro peraeqtii coepere. Ea res ad imperaloris notiliam
ccleriter perlata est. Qui Terilns ne ex conieniione ninUUodims orla ecditio civilalem subverlerel,
militares ccpias cx urbe Nicomedia Conslanlinopoliin tuisil: jtissitque u l comprehensi simul ambo,
tam 18 qui ordinavcral, quaro ille qui ordinaius
fuerat, alius alio iu exsiiium cjicerenlur. Et Eusiathius quideni in oppidum Tbracia? Bizuam est
rel 'galit* : Evagritis vero ui aliiun abducius est
.octftin. Quibua ita gesiie, Ariani insolcitlia elali,
. I E \
,
.
,
' * .
'
,
,
,
.
(56)
. Calbolicos mullo accrbius vexantnt, nunc verbe- , oi ' ,
ribus, nuuc conluraeliis eos afficienies : alios in
, carcorera conjicienles, alios mullantes pecunia : , , ,
oinnla denique maloriim genera prorsus iniole- , randa iia iuferemes; qua3 cum illi ierre non pos- * * ,
aent, significandi causa inperalorem adeunt, quo ,
ex parle saliem Arianorom violenlia liberirenlur;
; veram com id aibi proposuisaenl, spe sua longe , , >
excidertinl, qnippe qui jus sibi fieri exspectarent
.
aj> eo qui injuriarum ipse anctor esset.
. i q \
CAP. X V I .
' , ,
, , ,
, , \
,
,
,
,
.
* .
VALESII AKMOTAnONES.
quiarum Eitslathii referl anno Cliristi 482, com ex sctate sepultum iuisse Trajanopoli, qno io exsilhim
Vicloris Tnniincnsis Clirontco iacia fueril anno
pulsus fuerat. Tbeodoms aulem Leclor ac TbeoChristi 490, Lougiiio u ct Fauslo consuHbas. Sed phanes Pbilippis eum exsnlasse, alqne ibidem
quod Tlieodorus Lecior ibidem subdit, Eustailfia- D condiium esse- scrilmnl. Dixeraus igitur ab hoc
nos, qui antea seorsum collertas agebanl, ttmc
Euslaltiio_ Aniiocbeno ftierit oporiel Eu^Ulbins
iste, qui Bizuain a Valenle relegalus est. Esl audeinuiii aduuatos esse Catholicis, posl annos ceu
lem Bizua urbs Thracia;, olim Asiorum Tbracnm
titm ab obitu Euslatbii, licel Tbeophaiiis tesliinOnio
regia, lcsle Stepbano. Ejusdem nieinintt Eulropius
confinnetur, falsum existimo. Hoc cnim posiio
Su libro sexlo, ubi dc L . Lncullo loquetis, qiri
Eustatbius ad anuum Cbristi trccenlesimum ac
Bessos Tmacas sub^gii: muttat snpra Poanoiiagesimtim vilam prodnxisset.
(56) . lum posiia* civitaies aggra&ui cst. liiie Apolbmiam
evertil. Calatim, ParthenopoUtn, Tomos, / i f r a w ,
Haec narralio nequaquam convenit ciiui i i t quae
finpra relulirnus ex llicronymo, ncc cum iis qua? Buziam omiiem ctpii. [Lego, Bixnam el Scy:la*m
omnem cepii.\
Tbeodorus Lcclor ei Tbeopbanes in Cbronico scribunt. Nam lltcronymus ail Eusialbium adbuc sua
501
HISTORIA ECCLESIASTICA. -
,
. , ,
, .
,
. .
,
* ,
, .
^ ,
, ( , 5 7 ) , : .
(58)
,
,
.
, ,
,
,
, ,
.
LIB. IV.
502
omnes ad ficturo necessariae niari ad cam imporlaniur; lum quod Ponius Euxinus ci adjacens,
frutnenli copiaoi, quoiiescunquc opus fucril, ei suppeditat.
C
. '.
CAP. X V I I .
H c d ,
,
Ho-
,
,
* ,
.
, ,
./
, , .
VALESll ANNOTATIONES.
(57) . Soioraenus in libro eexto eani- D (58) . De bac fam ita scrideni rem cuminemoraus, J)acibizaui vocal urbem
bilur in Fasiis veleribus, quos sub Idatii nomine
mariUmam Oitliyui;e. Cedretius quoque vocal l)apublicavit Sirnioitdtts : VaUntiuinno , et Vacibysa, . SedTheopbaoes, perinde
lente ; ai eoniulibus magua fames fuit in partiac Socrates noster, baba Datidiza.
bus Phrwgice.
VARIOHUM.
* fbv
.
AUaconus sinus,
oonc U Vulfr de Coiuidia. lestc Gillio, pars est
Propoulidis in Uitbyniam excurrcns ad ortuin,
vcrsus Niionicdiam. Sic diclus ab Aslaco urbc
Bilbyni.-c, qua? disiai a Nicomedia 13* millianbue
moccaeuoi sceiivuiu, el 10 tere a Conslaminopoli in
urlum. UAUDRVND
.
Valeni tnUio anni 5 7 i Anliochiaro ingressiis esl.
Ctrlv Libanlus in Vila sua ee qninquagcnarium
fuisse^ioviano ttnpcranlo tcslatur, pag. 46. Poslca
pag. 45, auuun aciaiis oclavuui ei qmnquagosimum
90CRAT18
504
283
XVIII.
'
De quas EdcHm fneU $unl deque prmfecti
, contumelia : el de civium ftde et contlantia, et dt
,
.
(61)
Per idein lempos, pessimtts qtiidam daeraon i m 9
VALESII ANNOTATIONES.
(59) .
Rufinus,ex qno D inlegras lineas, quae In editione Roberti Stepbani
tuec deaunipsii Socralcs, in lib. n Hntoria* Eccledeeranl,supplevi ex codice Florenlino etSfortiano
tiaitico: ila dicil : Infanlem quoqw parvulum $e- Easdein aguoscU Epiplianiitg Scbolaaticus,
-' -"
"e i Rufum , curtuque rapido, irrupto etiam ofi- HIIIIS, ex qno Socrales iata descripgit. Cseterum ex
cii agmine, fettiiwniem. Pono boc memorabite boc eliam loco perspici potegl, Cbrislopborsonuro
f;iclum mulieris Edesscna: coutigU anno CbrUii nntlos manoscripios Socraiig codices coosuluissc.
571 aul 572, u l mox videbitnus. Male Baronius id
(61) . Tolam haic
retulil amio 570.
gcenam infelicis oracuii quod gentiles quidaiu
(60) " . Posl b$c vcrba duag
VARIORUBi.
. RuOnug l i b . u , cap. 5 ait rire
f mulierum htbitum , di/ipemioa iniilierculani banc ita fetlivam et properam domo
luisset.
ma pronmwtim 1 nec clauderet ostixnt, nec op
C A A U
505
505
. '.
,
.
,
,
, '
, C
,
,
. , * -
GAP. XX.
De obitu AlhanatU de promotione Pefrt,
VALESH ANNOTATIONES.
consuluoranl. ul quisuam Valenli in imperio suc- conspirationero, qai oraculum de fuluro imperaloeeasurug egsei cognoscereut, fuse refert Ammia- re cOtisHiiiorant, anno Valentis nono adscribit
nug Marcel.inus in lib. xxix. Sed qiionaro anuo idem Tbeopbanes. Quod cttm uoslra eenlenlia op~
id contigeril obscurum esl. Baro.uus quidera i n
time coiigruit, si Valenlis annum primum coniAnnalibus, anno Cbrisli 570 id assignal. Ego vero puteuius a eonsiilalu Joviani el Varroniani.
anno Domini 571, aut 572 ioeunle id gestum pulo.
(62) , .
Quisnam
Valeng enim anno * Cbristi 571, fleiia jam aestate D ftit hic Tlieodoslns, incertum est. Neque enim
Aiiliocbian ingreggug est, Gratiano eecondo et
Tbeodosium itlum ese exisliino Tlieodosii impe*
Probo consulibus. m ia annotalionibag ad stipraratoris pairero, de quo Aitimiaoiia MarceHinua lodictom libnim MarceUini demonslravi, partim ex
uitor paeaim in suie libris. Hic eoim in O^cilcgibug Codictg Themloeiani, parlim ex Libanii eote versams esi, nec nisi pogl obilum Valenlibro de Vita sua. Tragoedia auiem illa, ei congpiraniaui occigng fuit, per fiaudem el insidias malel i o maleflcoruro adveraus Valentem, coniigii post
volorum. Verba jamen illa qua addil Socrales,
ejas iagressuin in urbein Aniiocbenaiu, ut consiat
, ex Marcelliito. Anno igitur 571, vel cerie ineunie
tiine illi coiiveniiml. cmlice Sforliaao legitnr
372, conligerit neceeee eal. Certe Tneopbanes ac Ce- . Epiplianiug quoquc Scbolasli*
drenus Valentis ingreesum in urbein Antioehcnarn
cug Tbeodogtoui vocai.
aouo illius octavo aasignant. lllam aiitem iuipiorum
VARIORUM.
* VeruM Antookig Pagi non dubiial quin ha?
qmeglione^ de iis qni magos consuluerant, babilae
foerini anno 575. Ad aiin. 570. n. 51.
s
.
Hanc obronologiao rationem qtioe ronfert morlem
Athaaagii in annum 571, sat flr<nilaiis oon babere,
tuadeal apeita anliquioruin scriplorum legiimonia.
Uieronymus. ad annum Domioi 574, ait Petruiu
507
SOCRATIS
508
sulibiig, posl 235
P
Ecclesia 6,
certamina ex hac luce migravit, cum annog gex et
,
quadraginia non eine ingcntibus periculis cpitco pnlum adminigtragsel : gueceagorein relitiqiieug
, ,
Pclrum, virura religiosiun ac disertoin.
\ .
CAP. X X I .
. '.
* ,
Quomodo post mortem Athanasii, Ariam ju$tn Va
,
c l
, a n l a
r o
. \
236
CAP. X X I I .
Quod malontm auw in cnthronhmo Lueii acci- Q "
509
510
. Caialogus sanctorum monacliorum qui in solitudine
vixerunt.
Sed quoniam monasierioruin iEgypti mcnjioncin
, - Q fecimus, nibil vclat quominus de iisdem panca
. dicamus. Monasleria qnae in jEgypto sunt, forsilan
. qtiidem ab ultima aniiquiiate traxerunl originem.
, Aucta lamen et amplificaia sunt miriiin in niodiim
J . a viro sanclissimo, cui nomen eral Ammon. Qui
. cum essel adolescens, nupiiag aversabaiur. Scd
, ,
ciim nonnulli ex propinquis eum horlarentur ul
, . uxorem duceret, nec conjugium ronlumelns affice , ret, paruit ille, et nuptias celcbravil. Stalimque
, cum vir>rinem e thalaiuo apprebensam cum solemui
, pompa duxissei in cubiculitm, landem propinquis
, ac familiaribus digrewis. ipse aposlolictim librum in
, manns sumens, Epislolam Pauli ad Corinlbios legere
coepit, et quseille conjngatis prseciperel.conjugi sua?
.
exponere. Ilulla praeierea ipse aliunde adjiciens, do
, , - D cel 237
qanta conjugium habeat incomrooda,
, quantisque molcstiis plcnus sil viri ac roulieris
conviclus : quam acerbi dolores imilierem gravi . dam excipianl: addens etiam molestias quae ex
, liberorum educalione nasci solenl. Tunc vicissira
caslilatis commoda coepit recensere : quam libera
, , (5
* . ait vila pura, quam incorrupla et ab omni labc vacua : et quod virgtnilaa bomines Deo proxiiuoa
faciat. Haec et alia ejusmodi plurima apud uxorem
, , euam virginem locutus, pcrsuasit illi ut simul
, .
ambo aiiicquam congrederenlur, saccularein vilam
,
VAMORUM ANNOTATIONES.
S . Ammon, stvo Ammonius, uioitacborom Nilriensiam Palcr, claruit sub Gonslantino
SUCRATIS
511
512
integrum, inlerdum post biduuin, post plures non.
.
,
.
nunquam dies vescenles. Hujug Ammonis aniroam ^ * ,
post obitum ab angclis susceptatu Antonius, qui
iisdem vivebat temporibus, vidit, sictii in ejus vila
.
narral Alhanasius Alcxandrinus episcopus. Mulli
, porro hujus Ammonis vilam imilali s u n l : et monles
, ,
Nitriae alque Scetis paulatim raonachorura iiiulliiu. .
dine sunl repleli: quorum oronium viias conscri .
bere, peculiaris argumenti opus forct. Verum quo , ,
niam inier illos quidam Deo accepii, el in roona ,
eiiea dlsciplina illuslres prae caeieris exstilerunt,
qui ei vitam apostolicam duxerunl, cl utilia quae,
dam ac merooralu digna lum gesserunt, lum etiam
, . dixeruut; operae preiium d u x i , pauca ex mullis
buic llistoriae nostrae inserere ,ad legenlmm ulili , ,
1
.
, *
,
. , , .
, ,
,
.
.
* , ,
, * | .
* "
nicationis dolorera sentire. Pior anibulans cibum D , ,
VALESIl ANNOTAT10NES.
(04)
.
Cbrisiopborsoniis
malim scrtbero, , id est, non
verlit, in lantillo domicilio. Sed Graecuni vocabulum
decei te, qui continenltam uclaru, videre mutierem
banc expooitioiiein adroiitere oon poiest. Iiaque
in domicilio tuo.
VARIORUM.
k .
-
tria (stc dicta nitri fodinis in ea reperlis, il e ,
Strabone nolavit Gellarius) mons est iEgypti prope , .
Scyalhim, sive Sceiim urbem. Inler illum et ,
Alexandriam Maria, seu Mareotis lacus interceilil. .
BAUDRAND.
. Athanasius . ,
, *
in Vita S. Antonii, p. 841 cdil. Benedirt., baec lia . iiernm in monte
b e l : ,
cum icderet Antonitts, tublaltt oculis, vidit in eere
, ,
513
HISTORIA ECCLE8IASTICA. -
LIB. I V .
511
. , * aumebal. Interrogalua aulem quam ob cnusam i u
,
coraederel: Nolo, inquit, ad cibura, lanquam ad
6 , , opus aliquod serium , sed tanqiiam ad rem super. , acuam obiler accedere. Alteri vero de eadem re
* 51 gcigciUAli respondit: Ne vel inter veecenduro cor ' * , porea volupiale animus aflicialur. Isidorus dicebat
, quadragesimum jam annum esse ex quo peccatum
, iu aoimo seniirel, ae Umen nec cupiditaii oec
, iracundiae uaqiiaro consensisse. Pamboa cum ex . pers esscl litterarum, accessit ad quemdara u l
, paalmuui discerel. Sed cum primurn versum audis , - aet octavi ac iricesimi psalmi, qui sic babcl:
Dixi, custodiaiti vias roeas, ne delinqtiain in l i n . , gua mca : > gequewiem audire nolens abscessit:
tinum bunc versuiu auflicere sibi dicens, modo
, , jllum perfecte ediscere, et opere ipso adimplere
. , posset. Cumque is qui veraum disccndum iradide , , r a t , eum reprebeaderet, quod per aex conlinuos
, , , * inenses ad ipsum ooo venissel, respondii so ver . , SUID psalmi nondum opere ipso didicisse. Multia
, deinde post aunis inierrogatua a quodain ex fami . liaribus num versum illum didictssei : Inlcgrig,
, inquii, novem ac decem annis opere eum cxplere
, , , ( 6 5 ) ' vix didtei. Idem, cum quidam ad paiiperum alimo , ,
niam aurum ipsi dedissel, dixisselque : Numera
,
qiiod dedi: N i h i l , i a q u i l , opus est numero, sed
.
recto anirai afleclu. Idem Parobos, rogante Albana , ,
sio epiacopo, ex soUludine venit Alexandriam.
.
Cuinque ibi scenicam mulierem conspicatu* easei,
illacryniatus est. Tum vcro scieciianiibus qui ad / * c
eraui quaroobrem flevisaet: Duae rea, inquit, me
. ;
coinmoverunt. Prima est imilieris htijus cxitium;
* ,
allera, quod tanlum ipse sludii ac diligentia? noii
(66)
adhibeo ul Deo placeam, quantum adhibel illa ut ob. ,
acenis hominibus placere possil. Aliusquidam dixii,
.
mouacbum
qui opus non faceret, non secus ac alie , * , ,
. ni cvpidum , judicalum i r i . Pelirus eximia quadam
rerum naturalium cognilione erat insirucliis, et no " va subinde naturalie pbilosophiae tbeoreinata tpsum
,
adeuntibus exponebal. ln aingulia aulem expositio , ,
nibus Oeum orabat. Porro inlec monacbos qui eo
.
tewpore vixcrunl, duo fuere sanclisaiini eodeiu no .
VALESII ANNOTATIONES.
65 , lc?i?, / . Scri|*mliim v i - D . Regio codice quo usaa esi Kobertee Stetaur56o,,
.
ptoiws legiiur, cum accenln gravi.
(66) ' . Scribendum est VARIORUM.
qu*md*m e/ferrU et magnum eorum geudium qui ipsi
treni oavtam. Admiratu$ ille, atque ejutmodi caitum
bealum wrmdicau*, rogabti ui quid Ulud euet editcerel. Voxque uatim ad illum facta e$t,e$*e Am*ni$
in Ntiria monachi animam. Aiqui Nitria dhiai
moiff iu quo erat Anloniu*, iredeehn dicrum iiineris
intervaUo. Qui cum Anlonio erant, eernenlet admiraxrem ttnem* rogobant quid id estei, audiereque :
Jam obiit Ammt. Fraires autem post dies iriginU
es NUria advenienies inlerroparunt, atque compererooi ea ipsa die ei hora obiisse Ammunein, qua
ejus aniroaoi sursum ferri eenex viderau
. Macariue sewor ex
Tbcbaide oriundus, inonachus Sceteusis, Magni
Antonii discipulus, clar. circa ann. 575. Vide Sozom., lib. , cap. U ; et Theod., Hb. iv, e a p . t l .
Exactis in soliludine annis sexacinia, obiil nonageiiarius anno, ut volunl, 5 9 1 . Srripail bomilias
spirituales quinquaginta, De iniegrilate qnv decei
Clmstianos : quae ab atiqno forsan gequioris sa3culi inlerpolatae exsuml Or. L a i . Paris. 1559, 8 ,
Francoiurt, 1594, 8 ; deniqwe cum Operibua Greg.
Tbaamalurgl, Paris. lOSli, fol. (Guil. Cavo, tthu,
T O I . i , p. 267.)
516
SOCRATIS
815
mine nuncupali'. ulerqtie enim Maearitis dicebatur. , , Quorum aller ex supcriore g y p l o , alter ex urbe
,
Alexandria eral oriundus. Caeleruin ambo prae cae .
terie illustres fuerunt, lum propter abstinenliam,
, ' ,
lum ob mores et conversationem , lum ob niira . "
cula qux per eorum inanus perpetrabantur. iEgyplius
239 quideni Macarius lot sanavit segros, lot obsessos a daemoiiibus liberavit, ut quae pcrgratiam
,
Dei gessit, separatum opus desiderent. Erai porro
, rcvereudus pariter ac severus erga illos qni ipsuin
, .
adibanl. Macarius vero Alexandrinus, cum usque , \
quaque eimilis essel iEgyplio, in boc uno diacre .
pabal, quod hilaris esset erga eos qui ad ipsum
. , (67),
accesseraul, el urbanitate quadam juniorcs ad d i , ,
sciplinam monaslicam allicerel. Ilorum disi ipulus
.
EvagriuB, cum antea vetbis solum pbilosopbalus . , ^^,
esset, ab iis opere ipso philosophari didicit. Qui
,
primuin a Gregorio Naziauzeno Constaiitiuopoli ,
diaconus ordinalus, poslmodum una cum illo in
. *
jEgyplutn profecius c s t : ibique cuin supra me-
moralis viris congressus, eorum vivendi genus ;
semulaius esl. Nec pauciora aut minora miracula
. " , ab illo, quam ab ejus praecepioribus sunt cdila. . , ,
Hic libros conscripsit valde utilcs : quorum unus
Monacbusinscribitur, seu devirtute activa : alter
. '
Gnosticus, yel ad eum qui scicntiam conscqut ine-
r u i l . l l i c libcr in quinquaginia disiribuios est ca- $, .
pila. Terlius Antirrbelicue inscribiior, ex divinis
' ^ .
Scripiuris colleclus conlra da?moncs lenialores :
,
et in oclo partes dWisus, juxla iiunierum octo
,
cogilalionum. Scripsil praHerea gnoslha proble .
mala eexcenta. Deniqueduoe carininum libros :
alterum ad monachos qui in cocnobiis scu congrc ,
galionibus degunl : alterum ad virgincin. Qui
. ,
quidem quam eximii sint et adiniralione digni,
,
quisquis eos legeril, facile cognoscet. Non alienum
' ,
autem fuerit, ul opinor, ex iis quae ab illo de mo- , , ,
nacbis comuiemoraniur, pauca quaedam stiperio- ; ,
ribns allexere. Sic enim ille dicit ad verbum : Ne- , ,
ccssarinm eliam cst monacborum qui ante nos ,
recle ambulaverunt vias inquirere, et ad earuin
.
exempiar nos corrigcre. Mullaenim abillis eunlet
, ,
n
VALESIl ANNOTATIONES.
(67) *Qr
. Epipbanius Scbola- 1) > , quam scripluram in
. . . in suo
...
. . - . : _ legeral .
Sic enim
VAKIOKUM.
. Macarius, junior ct
dictus, domo Alexandrinus, ubi xlatc
prima bctlaria vendendo quxsluni excrccbal ;
posiea Anlonii discipulus vitam lnonaslicam amplrxtis est : dein preebyler el arcbiiuaudrila
Nirieusis. Vide SoziMu., lib. u i , cap. 14,ciTbcod.,
517
518
519
ROCTIATIS
libitim veodidi qui d t e i l : Vende ottwia q u habee, . ct da pitiperibus. Insula quaedam est drca Alexao- .
*
d r i t m , ad borealem ejus partem ulira lactnn
Mareotiin sila. Juxla banc babitat monacbus ex , ,
Parembole, inler Gnoelicoa probaliseimue: qui * cnncta q u * a monacbit gererentur, ob quiiique , .
causas tieri d i x i t : propler Di?um, proptcr naluram, ,
propler eonstietudmem, propier necesaUalem , , .
propier opue maiiuiim. Idem dicera aolebat, natura . ,
quid^m aaicara esee virlulem , sed pro aninii .
facullalibtis eaiu in varias species dividi. Nam el .
,
luu.cn solie, aiebat. flgura carei; a fenesiris taiuen
per quas i n l r a l , figuram solet aecipere. Alius ,
quidam raonacbus dixisae ferlur : Ideo voliipiat** , *
sublrabo, ut occasiones iracotuK prjecidam. 241 , *
llanc enim semptr pro voluptalibus certare probe
* ecio, et mentis nieae slaiuai perturbare, ac aeientiain
.
expellere. Quidara ex senioribus dixit charitalem
, '
, ,
eervare non poese deposilum ciborwn aui pecuniae.
*
ldeoi quoque aiebal : Nunquam inemini eadem iit
,
re bia me deceptum e*ae a da*mone. Haec Evagriua
.
in libro qui Praclicus inscribiiur, iisdem piaiie
* ot
verbis eoromemoravU. In eo autem libro queui
, !
Gnosticuua inacripsit, ita loquitur: Quauior viriulea
earuinque cootemplaiiones ease, a jnalo Gregorlo
,
didieimua; prudenUam ei forlitudioera, temptran * , ,
liaoi atquejustUiau. Ac pradeoliae quideraproprium
esse dicebat, sanclas Ulaa et intelleclualcs poLe*iaie* .
, ' ,
contemptari sine uilis raiionibus. Hasenim a sapien ,
iia maoifesiari docuit. Forliludioie auiem propriuin
ease aflkmabai, peraUre in verie, tametsi quis ^
gravker oppugueuir, mec unquam ad ea qua? non
aunt defleciere. Jam vero temperaaliae id propriuin
ease respondil, ut a primo sumraoque agricola
gemenlem accipiamus; eum vero qui auperserere
vuh, repellainue. Justitia denique opus, illud assignabat, pro ciijasqve merito ac dignilaie eerraonem
rebus aUoinpcrare ; el alia quidmn obscure enuot i a r e , alia por rniguiaitim flguras aigtiittcare, alia
vero nianifcaie exponere ad ulilitatem audieniium.
Veritatis coluinaa Basilius Gappadox aiebal: Scientia quidtin qua* ab horuinibus percipiiur, aasiduo
usu el esjerAnlaiione perfeclior evadil. Ea vero quae
per Dei gratiam infuudilur, juslitia, paiienlia el
.
(70),
*
*
.
,
6 - ,
.
.
,
,
misericordia. Ac priorera quidem Hlam scientiam ^ .
ia eos eltam qui penurbationibus obaoxii sunl,
.
cadere: posiei ioris vero solos capaces eaae illos qui
, ,
perlurbalione snni vacui : qui quidera oralionis , '
lempore, propriajn luceaa q ipsorom raenlem ,
IHustrat, conletDplanlur. Luminare illud )gyptio *
YALESll ANNOTAT10NES.
(70) . De hoc Serapione llierooywus ia Ubro De scripioribu* ecclesiatticis Ua d i c i i : Serepio Thmueos AZgupti urbis
ejn$copm$, qui o eUganiiam ingetiii Scholaiticus
aictu*
eic. Decesstl e vita sub CoaslaiUio aaie
concilium Selruciense, id cst aiile anuum Cbrisli
559 : in coucilio ejiim Seleuciensi inler cpiscopos
pania Acacianse recensclur Piokmauii epiacopus
. '.
CAP. XXIV.
,
D De tanctis monachh in exsilium puUis, et quomodo
Deu$ miraculii per illos edilis cuncloi ad u
.
allra&ril.
3
Cum igilur imperalor Valena lege lala praece ' ' - pisset ut orlbodoxi, tam qui Alexandria, quam
, qui in reiiqua iEgypto eranl, fugarenlur, vastata
VARIORUM ANMOTATIONES.
. Evagrius, presbyteri (iliiis, ex Ibe- fltsf., vol. i , p. 227, et Ant. Pagi, ad ann. 588,
n. 16.)
roruni urbc quse ad Euxinum Ponlum sita est,
.
Palladius, genle Galata, natos
oritmdiis, a S. Basilio Ecclesiaa Caesariensis leclor
ordinalus, post ejus mortem a Gregorio Nysseno atino 568, viginli annos nalus in exteras regiones
peregrinari coepit. Anno 591 in Nilriam monteia
diaconus factus, claruil ab anuo 580. Giegorio
sccessil, nbi Evagrium praeceplorem nactus osl, a
Nat.sacrarum Litlcrarum scienliam bausil.abeo ad
qiio Origenismi amorem bausit. (VideCave etPagi,
Ecclcsiap f.onslanlinopolitanx arcbiiiiaconalum protibi supra; Socral. lib. vn, c. 26, praecipue vero
vectus. Qua uccasione vitam monaslicam aroplexus
ipsius Palladii Hittoriam Lau$iacam.)
e s l , docct Sozom.lib. v i , cap. 50. (Vide Guil. Cave,
PAT.IOL. GK.
LXVII.
17
"S0CRAT13
protinus ac snbversa aunt omnia: dum alii quidcm k ,
,
. ._
(72)
Aiitiocbiaui rcversus essel, siatim isli ad iEgypii
. \ ,
nulla miseralione proseculus, gravius quam ipsi
mililes afl.ixit. Cumque ad locum ipsum pervenis- *
scnl, viros solilis studiis eiexercilalionibus occu- , , patos dcprebenderunt, oraniea scilicel, morbis . , ,
cnedenlea, daMnonia ejicienlee. Verura isii qui
icucimo,
J ^ * ^ " "
-~
~
"
"" ir^
divinae poleatiaB miracula parvi seslimabant, ne
*
golcmncs quidem preces in oraloriis fieri permise- .
r u n i : aed ex iis etiain locis sancios viros expule- , , (73) *
ruut.Nec liis conlenli, uUeriuseiianiprogredienicd, . ' '
armis adversvs illos sunl usi. Haec Rulinus et v i . '
disse se coram, et cum illis perpessum esse dicit. * ,
Proindc renovabantur in illis ea quae ab Aposlolo
, , ,
sunt dicia. llludebanlur enim et caedebantur fla- , ,
gris : nudabanlur, vinciebantur, lapidabantur,
(7) ,
giadio inlerOciebanlur viri oberrantes in solitu , , , dine, ovillis el caprinis pellibus tecli, destituli,
, , *
pressi, afllicti, quibusdignus non erat roundus : ia
, , ,
desertts locis erranles, in monlibus, in speluncis
et caveritis t e r r : lametsi lostimonium baberent
,
luro a iide, tum ab operibus et curationibus quas
< . '
. * ipsoruro
inonrnm manus
divina
tlivins gratia
orralia nprHriphal
x
_ _
A
r . .
per
perflciebal
,
Verum Dei providentia, ut verisimilc est, baxi ilioa
, , .
pati ideo permisil, ut per mala quse isti tolerabant,
,
alii salutem in Domino consequerenlur. Idque ila
. .
eese, exilus rei postea comprobavil. Cuin igitur
adiuirabileg tlli viri omni violenlia quae ipsis i n , >lerebaiur, superiores exsiaierent, animum tandem
,
despondene Lucius consilium dat duci u l Patrea
.
iiiauacborum in exailium raiilat. Erant aulem tunc , , ,
Pairca Macarii duo, iEgyplius et Alexandrinus.
.
Jsli ergo deporlati aunt in insulam iu qua nullus
, crai Cbrislianus. In eadem insula lemplum erat,
. ' ,
cl sacerdos quidam quem incolae inslar dei cujus ,
dam venerabanlur. Yerum ubi viri sancti ac Deo
,
cbari ad eam insulam appulerunt, metus illico D * .
;ic Lrcpidalio ejus loci daemones invasil. Eodera
' , lempore aliud quidpiam conligit. Sacerdolis Hlia
. *H
r 0
i l r i o
L u c i i
e s U
e l
, ,
VALESII ANNOTAT10NES.
(71) . Scribendnm est procul dubio
Epipbanias Scbolasticus.
.
"
(73)
.
Lcgo .
r.brislopborsonus lamen, Epipbaiiium ScliolasliIdque coniirmal Rufinus in lib. x i , cap. 5. Qucm
ciini 8CCUIII3, vulgaiam Bcriplurani retinet, el
tocuin dcsignat hic Socrales. Mox scribeudum est
posl veibum subdislinctioneni tauluin
absque dubio.
apponil : quod equideni probare non possmn.
(74) " .
Lego ,
(72) .
Scribendum est
el paulo pnsl scribo . Alludll eniui
, el mulaada dislinclio in hunc modum :
ad lociiin Pauli apobloli in Epistola ad Hcbraos,
cap. x i .
, , etc, qucmadiiioaum legit
VARIORUM.
Lege
W.
LOWTD.
525
VALESll ANNOTATIONES.
(75) . Ante vocem deerat
$us vincebal eliam aeuta con$picienles>
(77)
. De bis
inlegra lioea. quara nos ex codicibus nostris Flo
realino ac Sfortiano supplevimus hoc modo: D Didymi coinmeutariis in Origenis libros
, loquitiir Hieronyaius in libro adversus
Ruiinum : El mullo his deleriora, quce longum etset
, etc. Ita quoque Epipbarelexere, vel ila vertit$e ut in Graco invenerat, ul
n i o i Scbolaslicua in suo codice scriplum invenede commenlarioln Didymi, qui Origeni* aperliuimus
rat, ul ex versione ejus apparet.
propugnator e$t exaggeraia el prmiora po$ui$te. E l
(76) . Vox delenda
in libro secundo adversus emndein RUQDUQI : IH
e(, quae ex auperiore Hnea buc videiur irrcpsisse.
primo libro , ubi Origenei lingua tacriCerte Epiphamus Scholaeticus eam non agnoscii;
lega blasphemavit quod Filius Patrtm non videol, tu
ic enim verlit : Qui cum puero fuistet tngeniot
VARIORUM.
* .
Didymus, genere Alexandrinus,
tcbotae Caiecheseon Alexandrinae pnefeclus, Hieronymi el Rufini pra?ceplor. Glaruii piaecipue circa
ann. 570 ab ipso Conalanlii tempore non incele-
527
SOCRATIS
S48
, \ ,
Didyme, jactitra corporalittm oculorum. Ejusmodi
ciiim oculis orbalus es quibus et muscae et cuiices ' , viuere possunl. Gaude polius quod illos habeas . oculos quibusangeli vident, quibus Deus cernilur,
. ol liix ejus coinprehendilur. Et istud quidero diu ^ anle liaec lempora ab Aatonio dictum esl Didymo.
, ,
Tunc vero maximus fidei palronu* ac propugnaior
,
Didymus habebalur, quippe qui advcrsiis Arianos
.
validissinie dispuiaret, eorumque sopliisticas cavillaliones dissolverct, et ialsos ac ftaudulentos
eorum sermones refellerel.
. \
CAP. XXVI.
,
De BatUio Cccsaricn&i, et Cregorio Nazianzeno.
.
Ac Didyinuin qtiidcm Arianis qui Alcxandrig
erant, divina oppoeuit provideniia-, in aiiis aulem
civitalibus Basilium Caesariensem ct Grcgorium , ,
Naziajtzeuuiu; de quibus opporlunuui arbilror
pauca coiauiemorare. Suilicere quidera ad ulrius- Q . "
que (ouiincndaliouem poterat, lum memoria illo* ,
rum alque fauia, quae etiamnuai apud omnes |>er- ,
several, tum dodrinae copia qu# ex eorum libris
. "
quoiidie pcrcipilur. Sed quoniaiu lunc leniporis
,
,
Eixleaiia plurimuin pruCiierunl, ac veluli fomiles
quidam iidei a Deo conservali suut, iiisliluli no- .
,
elri ratio postulat ut iliorum roentionem praecipue
,
faciamus. Si quia igilur Basilium c l Gregorium
,
inier se conferre, el uiriuaque vitaiu ac moree ,
. " cl q u in illis fuerunl virlutes exponcre volueril,
VALF.SI1 ANNOTATIONES
ctiam causa$ reddi$, quasi ex pertona ejut qui tudine Alexandriam desceuderil, incerlnm est,
scripsit : et Didyini inltrprelarU , in quo utrtim sub iniliiiiii imperii Coiuianiii, aule o i d i ilte casso labore conaiur alienutn errorem defendere,
nalionem Gregorii Ariani; an polius post coiiciquod Origenes quidem bene dixerii: sed no$ simplilium Serdicense el secundaiu reslilulioncm Aibacet homine* et cicnres Emiiani, nec illius sapiennasii.
iiam, nec tuam, qui interprelatus es, inlelligere pos(79) .
Cedreniis ad
amium sextum Goustantii lcgit. Nequc
$umu$.
alitcr Epiphanius Scbolaslicus in suo codice s* r t (78) *
.
pium invcncral, ut ex versione ejns apparet. Sic
liale Epiphauius Scbolaslicus et reliqui imcrpren i i m v e r l i l : iVon te conturbet, D\dgmt,ami$$io *enles IIUIIC locum iranstulerunt, quasi Alcxandnam
sibilium oculorum. Tales etiim oculi libi desunt, quiveneril Valenlis Augusli temporibus. Atqui eonbus et muscce el culice$ nocere possunt. Rutinus
?lai Anloniiim nioiiacbum ex bac vila migrasse
lauicn, ex quo ba;c desumpsit ^ocralt*s, vutgiiam
re^nanle Gonslanlio. Docel id Hieronynuis in
lo. ttofiem iiiciur. Eatn quoque coiilirmal l l i c t o i i y Clironico el in Vi/ Hilarionis. Quoiiani autem
iiius iu Epistota ad Casirulium.
fJonslaulii impcratoris anno Aulonius rclicia soliVARlOttUAI.
" . Legendum , e t c , atqne U
legisse videiui inierpres. W . L O V * T H .
UISTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. I V .
550
, , omnino anceps haerebit, utrum alteri proponat.
, * , Ambo enim inter se paree el aquales fuerc, seu re . , clam vivendi rationein gpecles, seu docirinam (am
, genlilium quam sacrarum Lilterarum. Nam cum es \ .
scnt adolescentes, celeberriinorum eo lempore so pbisiarum, llimerii ac Proha?rcsii Atbenis audilores
(80), - fuerunl; ac poslca 246 Antiocbiae iu Syria Libanii
cov. , sdiolam simul frequeutantes, ad suumium eloquen . liao culmen perveoeniut. Cumque digni sopbUiico
\ , Uirono judicarenlur, mulli eos borlati sunl ut ad
* docendum sc confcrreul. Aliisveroad causas agcndas
, . : OJV eos bortaiuibus, utriimque viiae genus aspernati
- sunt, abjeclaque rbetoricE atlis disciplina, inonay ^ , * slicam viiani amplexi sunl. Cum igilur pbilosopbiae
, pracepta sub magisterio ejos qui lum Antiocbi
. ' pbilosopbiam docebal, paululutn delibagxcot, paulo
* - post, comparalis Origenis libris, iulcrprelationcni
. ,
sacrarum Lillerarum ex illis baiiseruiii. Quippe ea
- lempesiate per universnin orbem celebiis cral
, , Origenis fama. In liujus igilur libroruin leclione
, , cum sesc exercuissenl, adversus Arianos fortissi * .
me decerlaruitt. Et quamvis Aiiani libros Origcnis
,
ad dogmalis sui, ul pulabanl, confmnaiioiiem ad, , - ducerenl, illi tanien eos redarguerunt, el Orige: , nis doelrinam ab iis noquaquam intelligi de .
raonsirarunl. Ariani certe, corumque fauior Eu
nomitis, licet eo lempore diseriissimi baberen,
lur, quolies tamen cuni Gregorio ac Basilio incol (81), - loquiuiu vcnerant, rudcs omnino aique imperili
1
VARIORUM.
* xa\ .
Ilimerius, Amitiii trcm Posscvinus, Labbeus aliique, episcopttrn
fuisse tradunl, absque levissima, quod sciam, veHietoris filius , ex Prusiade Biibynix urbe, solerum auetorilale. IpseBasilius orlu Gappadox,seu,
phiaia, claruit anno 561, sub iiiliano imperalore.
u l prcssius loquar, Poniicus, civiiate, si conjectuObiit grandaevus, oeulis caplus, morbo connliali
ris agendum ail, Neocaesarienais; quod enim aliqui
correplus. Edidil declatnationes varias , quibus,
de llelenoponlo dirunl, nuUo auclore iulcitur.
ifiie Pboiio, latenter mordentea imilaliis cane,
Prefuit Ecclesise Ca?saricnsi annis octo, moriuus
Cbrietianos allatravil. Probxresius, llimerii a?muIna, Pancratii ftliiig, Carsarea Gappadociae oritin- anuo 578, poslremis his verbis babilis : ln manut
tuat, Bomine, tpmlum meum. Pbilodus. Anliocliiae apud Ulpiaouin disciplinis operam
Iheus palriarcha CP. bocBasilii poculiare esae obdtnJil. Albenis docuil paulo ante Libanium.
Scrifwit declaraalianes rbetoricaa. Suidas, Euna- servat, de singnlis unto vigore disserere,
, nl animam
pius. Pbolius.
* . Basiliaa, Magnus diclus, ex illuslri quamdam sermombut inammalh inspirare videalur.
(Guil. Cave ad an. 570.) Nalum fuisse d i c i t r l a m s .
r l velusto genere, parcuiibus sanciissimis Basilio
c l Emmelia naius , majores babuit qui sub Maxi- dom. Oupin circiter ann. Dom. 528, denalum Kamiauo confessionis gloriaclarucrunl. Basihi pa- lcnd. Januar. anui 579.
531
55
SOCRATIS
videbautur. Ac Basdius quidem primum a Mele- , lio Amiocbenae mbis episcopo ad ofGcium dia- . '
coni promolus, inde ad palriae siue, Caesarex sci- ,
licel Gappadociae, eptscopaium eveclus, Ecclesia- (82) *
,
rum curam suaccpit. Verilus enim ne Ariani
dogroalie novitas Ponli quoque provincias de- , . (85)
pasceretur, celeriter ad eas partes se 247
"
tulit. Gtimque illic monasteria consliluisset, et ,
cunctos suis pradicalioiiibaa inslituiasct, n u - , lauies eorum animoa confirmavil. Gregoriua (84). ,
& ^{&.
vero Nazianzi, vilis Cappadociae oppidi, cui etiam
pater ipsius ante pnefuerat, episcopus constiiu- ,
lus, eadero quai Basilius gessit. Nam ipse ur- *
iies circuroeundo, eegnes et languentes in fide
corroboravil. Sed praeeipue Gonslantinopoli com- .
ftioralua, orlhodoxos illic degenles predicaiioni- * t o n
VALESII ANNOTATIONES.
in libro primo advertus Eunmtnm, ubi respondena
Eunomio, qui Kasiltopavorem ac pusillura animum
objecerat, Valeniis apparatum et expeditioncm adversua ecclesias sic describit :
,
, ete. Progresiut imperator Constantinopolt, enm inqenli apparalu proficiscebutur in
Orientem, elatus antmo ob res paulo ante adversus
barbaros feliciter gtslas, id est po&t bellum adversus Golbos, et foedtis cum iisdeni percuesum.
Quod conligil anno Ghristi 569, ut tcslatur A m mianiis Marcellimis. Quare Valenlis ilta profeclio ^
ad m t a n d a s ecclesias Dei conligit anno Gbristi
570, ut jam dixi. Tunc vero Basiliuro adbuc fuisse
presbyterum, ibidem docet frater ejus Gregorius.
Ait enim praefeclum prelorii, Modestum scilket,
primo quidem blanditiis usum fuisse, ac promisisse Basilio presulalum et gubernaculun* Ecclesiae, si roodo imperaiori parere vellet. Verba Nysseni haec ennt :
, .
ergo tunc Basilhts episcopus erat Caesariensia Eccfesiae, cum illum Modestus subvertere conatus est. Porro Modestus praefecturam praetorii
trimum gcssit Graliano aecundo et Probo consuibus, anno Christi37l , ut noiavi ad librum
Amniiaiii Marcellini. Alio quoque arguraento probari polesl Basilium post aitnuni Chjristi 570 ad
episcopatum Caesariensis Ecclesiae promoium fuiaae. Etenim Nazianzenus in Orationc funebri quam
in curo conscripsit, ait Basilium adbuc presbylerum fuissc, tunc cuin fames illa, ommum qna
unquam fuissememorantnr longc gravissima, contigil in Cappadocia. Ha?c autem ipsa est cnjtis suprameniinit Socrates, quae accidii Valeuliniaoo
leriio cl Valenle lerliuin consulibus.
(82) . Grep
n
v
VARIORUM.
5J5
53*
, -
(85)
. * ,
.
(86)
,
6 ^ ,
,
. . ,
.
,
, \
, (87).
*
YALESII ANNOTATIOiNES.
HhloriB EccUiiasticas. Gaelerum Gregorius Nysse(85)
. ila*c non conveniunt cum iis qnae de Basilio nus ia libro primo Advertus Eunomium, Basilium
narrant Gregorii duo, Nazianzen>js scilicet in Ora- bis ante tribunal Modesti priefecii praelorio stetisse
dicit, semel cum essot presbyler, iieruro deinde
liont /tuieort, et Nyssenus in libro primo Advtrsus
Eunomium. Neque eniro Antiocbix exhibiluni esse cum esset episcopus. Verum prioris illius interrogalionis ntillam inentionem facil Nazianxenus.
Baailinm coram Modesto prefecto praetorio, sed in
(87) .
Hufiiirbe Gatsarea id gestum esse leslaniur. Recte ergo
Soxomenus errorein Socratfs buc loco correxii in nus babet : (Jtinam te non muiaret! Quibua verbis
Itbro eexlo, capile 16, ubi scribit Valenlem Amio- objurgal Modestum Basiltus, quod sc ex Calbolico
cliia veoisse Gnesareain, el jussisse ut Basilius ad Arianum fecisset ul princtpi gralificarelur. Modesluin certe Arianum fuisse docet Gregorius in
iribttnal praefecH praetorio trahereiur. Porro notanOralione (unebri.
dura esi Valenlera Auguslum bis CsBsaream venisse, et Basilium expugnare tentasse : primuro D (88) Ylor , . Hic alio nomiiie Yalenlinianus junior vocabarum Basilius adbuc esset prcsbyler, quod anno
l u r , ul sopra observavi. Galates aulem cognomir.hrieii 570 faclutn esse stipra demonslravimu&.
natu esl, eo quod nalus essei in Galalia. Porro
ldque plane conftrmai Sozotnenus in libro sexto.
rum Socrales euin bic appeltel, id est, i n lierum posiea ex urbe Antiocbeua venil Gssareaiu,
fanleni; binc non raediocriler confinnalur opinio
Hasillo jam ad cpiscopaluin promolo. Sed quo anno
noslra, quam supra relutiimis, hsec scilicet gesia
id factum sit, non saiis liquet. Suspicor tamen id
esse circa annuiu Chrisli 571 aul 5J2. Valenlianno Cbristi 571 aul 572 conligtsse. Id ajtem colniantis enim jiinior naiits est anno Clirtsti 566, ut
ligoex Modesli praefectura, quae in eos annos inftttpra noiavi, a quo anno ad annuin 372, anni sunl
u d i l . Uas duas Valenlis prolecliones distinguit
6ox absoluti. Iia s^xennis iuortuiis fuerit junior
Naxianzcnus in oraiione 20, pag. 546, bis verbis,
Valenttnianus, qui el Galates : scxenuis aulem
' , elc.
puer recle dicitur.
(86)
535
SOCRATIS
36
VALESII ANNOTATIONES.
(89) . Hoc loco sccutus auctori- D probare nori pos*tim : ncque enim oratio illa a
Gregorio Thatiniaturgo scripia est ad commendatalem Nicepbori, emendavi ,
lionem Origenis, sed ad agendas gratias pnecepiori,
quamvis scripii codices nihil mutent.
cum ex ejus scbola dtscedcrel. quidcin
(90) .
Melius scriberetur
dicunlur Epistola comivendatiiia:. Oraiiones auicin
. Inlelligil enim Apologeticttm Pampbili
nnllsc unquam fucrunt. Qtiare non dupro Origene, de quo vide Pbotium in Bibliolheca.
bilo quin scribcitdum sit, licet Nice(91)
.
pliorus vulgatam leclionem coniirmnl. Est aulom
Musctilus vertit Liber Uregorii adjungitur, quo
, oralio qtia vale d i i i l u r , ut moOrigenem commendavit. Chrisiopborsonus aulem iia
nui in Annotationibus Eusebiani*, quas studiosus
interprelatur, Oralio Gregorii in Origenis commenlcclor consulet.
daiioiwn conscripta. Veruiu hanc inlerpretalioncm
VARIORUM.
r *0 . De Gregorio Thaiima*
* . Quem Hle in^rfectum
Hugo, qui obiil aiino 165, vide Euseb. Iliil. l i b . v i ,
reliquernt, verlente \ alesio; mibi vidclur vox dccsse.
cap. 50.
W . LOWTH.
557
538
'.
CAP. XXVIII.
,
, De Nooalo, dictitqM ab NovalianU; quomodo
Iti qni Phrugiain iucolebani Novatiani, [estum
,
.
Per idem tempus Novatiani qui Phrygiara inco , . l u n t , feslum Pascbae diem commutarunl. Id quo * , roodo factum s i t , breviler dicam, ubi prius com memoravero qua de causa in provinciis Phrygiae
. - ac Papblagoniae exacta Ecclesisc illorura regula
*, (92) - ac disciplina etiamnum vigeat. Novatus presby, , ler Ecclesisc Romanae, ideo dissidium fecit quod
, Cornelius episcopus fideles qui tempore persecttiio , nis a Decio imperatore contra Ecclesiam cxcilaix,
. , idolissacriiicaveraot, in communionem susccpisset.
Hanc igilur ob causam cum secessisset, ab episco , pis qui idem cum ipso senliebanl ad ponliftcalum
, evectus, scripsit ad oranes ubique Ecclesias, ne
* , eos qui djemonibus iraraolaverant, ad sacra m t , steria adinittercm, &ed ut bonarentur quidem eos
. ad pcenitenliaro, indulgeniiaiu aulem criininura
: ' , relinqucrenl Deo, peues quem jus arbitriunique
. est crimina remittendi. His liiieris ad oranes pro vincias perlalis, singult pro suis moribus, de his
quae signiftcabarilur, tulerc judicium. Quod eniin
, \ ille signittcaveral, ad sacramentorum comrounio * necn admitlendos non esse eos qui posl bapii . smum crimen letiferum commisissent, aliis quidein
(93) ,
250 a c e r ^ a immitis videbalur bujus regulae pro , mulgatio: alii vero hanc regulam ut jtislam el ad
- Q slabiliendam emendalioris vilaedisciplinam inprimis
. - utilem susceperunt. Dum baec agiialur conlroversia,
, \ 4 supervenerunt litier* Cornelii Romani ponlificia ,
, " (94) quae iis eliam qui posl baplismum deliquissenl,
\ . " indutgealiam spondebant. Ha ulrisque conlraria
, inter se scribentibus, el sacrarum LiUerarum
, \ \ testimonio sentenliam suam confirmaniibus, unus . quisque , ut iicri solel, ad eam partein se coniulit,
* \ ad quam jam antea suopte ingenio erai propcn*ior.
\ . Nam quibus peccare in dcliciis erai, h i , arrepia
occasione indulgenliae quae tura conccdebatur, ea
\ *
in poslerum ad omnc criminum genus abusi suul.
Porro gens Pbrygum temperaniior videlur esse
. \
reliquis gontibus : naiii et raro juraul Pbryges. Et
^ .
Scylbae quidem ac Thraces procliviores sunt ad
,
e l
VALESU ANNOTATIONES.
(02) .
Sic fere Graeci vo- 0 prelatur: ul moris e$t. Quod non probo. Ncque
cnim ' Gr<*i dicunl boc sensu, sed
eaol eum uui Novaiiamis dicebalur. Oe cujus ha>
. Quare malim boc loco scribere * ,
resi cotisufendus esl Eusebius el Epipbanius, el
queroadmodum legil Epipbanhts Scbolaslicus. Sic
auctor Quwslionum Veteris ac Novi , et
enim verlit : Singuli provincialium diversas sunt
Tbeodoritns.
iecuti sententias. Meni eniin esl * ac *
(93) . Scribenduni est
, quod paulo anle posuil Socrates, cum
prorul dubio
ait : *
, etc. Nec dubilo quin Socrates ita scri , ubi codex Florenlinus scriptutn babet *
plnin reliqueril.
(94) " ' . Musculus vertit, quis- .
que firiif fieri tolet. Cbrisiopliorsonus vcro inlerVARIORUM.
1
Ilist.,
559
540
SOCRATIS
u s
r e i
* ;. !
,
*
* .
.
, .
, ,
' . *
,
(95). * , ' . *
, (96)
, .
01 ,
(97) ,
. ,
,
,
,
.
(98),
, ' '
,
, ,
VALESII ANN0TATI0NES.
(95) . In codice Sfortiano C phorus vero quomodo bunc Socralie locura legerit,
*
o _ i si vulgalam
. lectio
i^...:^
mcertuni esl, cum Graeca ejus bac in parle desidelegitur
adverbialiler. Sed
rentur. Langus tamen, qui Gractim Nicepbori coiiem relinere voluerimus, quam Epiphanius et Ni
dicem vidcral, ila v e r l i l : Qui tero ejus nomvie i *
cephorus confirmant, lum delendum erit verbum
Phrygia censeniur, ab inslUutis et communione ejus,
, quod neque Epiphanius agnoscit: aut certe
cum sibi iptis indulgentes degenerassent, hoc temsrribendum erit, ,
, sicui legisse videtur Nicephorus.
pore paschate quooue festam mutarunt. De reliquis
(90) ukr . inlerprelibus nihii dtco, in quorum versione niliil
vaiiani auclorem sectae suae martyrem fuisse jaaani reperies. Ego locura levi mnlatione ita reetictabant; qui et librum conscripserunt cui titulus luendum puto: crat Mariyrium Novatiani. Sed bunc librura mea , id est, tti vero qui ex itliu*
daciis ac fabulis refertum jampridem ronfutavit
nomxne JSovatiani dicunlur in Phrygia. permusam
Eulogius episcopus Alexandrinus in Hbro sexlo ipsis commumonem cum reliquis Calholicis in f t i i t contra Novaiianos, cujus excerpta habentur in Bi- viiate Paichat aversanle$, circa huec lempora diem
bliolUeca Pbolii. Ganeruin in actis illis martyrii festum Pa$ehas immutarunt. Nihil apcrtius boc
Novatiani, non marlyrium passus esse dicebatur
sensu. Ante Valenlis lempora Novatiani in PliryNovatianus, sed lantum fidera Cbrisii confessus.
gia eodem tempore quo reliqui Gatbolici Pascba
Ex octo enini presbyleris Ecclesiie RonianaB, qui
celebraverant. Exinde vero coinmunionem ac socrant sub Macedonio episcopo urbis Romse, septero
ciclaiem Galbolicoruin in liac etiam parte rcfugere
quidem idolis sacrificasse dicil auctor Actorum
coeperunt. Porro, etsi judicium Socratis valde
iina cum Macedonio, solum vero Novalum egregio D nrot>o, qui causam rcddil quamobrem pneciptie
confessiouis martyrio perfunctum esse. Cum wo- Pbryges Novalianam baeresim amplexi sint, alia
tamen raiio ejus rei afierri potest. Novaius enira,
vatiano aulem Ires episcopos, solos fere ex Occiseu poiius Novaiianus, ex Pbrygum genie orius
dentis partibus, mariyrium dixisse, Marcellum
fuissedicitur, ut scribit Pbilostorgius in libro :
ecilicet et Alexandrum Aquileiae episcopos, et Aga .
niemnonem episcopum Portuensem, vel polius T i Quare non mirmn est si multos i n ea provincia
biirtinum. Qui post illam confessionein separatim
dogmatis sui babuil seclalorcs.
degenles, ei collectas celebrantes cum Novaliauo,
communionem eorum fugiebanl qui sacriflcaveiant
(98) . Suspicor bunc esse A u idolis. Ac paulo posl manus imponentes Novatiano,
xanonera illum loiigaevum, presbyleruin Ecclesia
eum episcopum urbis Roma) ordinarunt.
Novalianorum, cujus lestimonio uthur Socrales in
lib. i , cap. 10 el 15. Caeteruin non omitlenda sunt
(97)
**t
54)
Gum itoperatorValentinianus in suroma traiiquil, , * ^ litate degerel, nulli eectae ac religioni molestiam
( exbibens, Romae Damasus post Liberium eptscopa* * (99) lus admiuisirationem suscepit. Sub qoo Romana?
, - Ecclesiae gravis orta est perlurbatio, bujusmodi ex
, causa: Ursinus quidaro ejusdcm Ecclesiae diaconus,
, .
cum dc eligendo episcopo ageretur, inter alioe
, nominalus foerat. Qui curo Dainaauoi sibi praelahim
, (I) videret, aegre ferens quod spe sua excidisset,
seorsum ab ecclesia convenlus agere inatHuit; et
, . obscuria quibosdam episcopis persuasit ot ipsum
, * io occtillo ordinarenl. Ordinalus est itaqite, non in
, . ecclesia, sed ia secreto loco basilicae q u Sicinii
, . vocatur. Qaod facium maximam dissensionem inter
, cives excitavit. 252 Dissidebant autem non ob
, - fldem, aut propter aliquain lueresim , sed de hoc
. - g lantiim, uter illorum episcopalera sedcm obtinere
- deberet. Hinc crebra titrinque jurgia et conflictue
, - vulgi exslilere, adeo ut ex ea concertalione plurimi
interierint. Quam ob causam m u l t i , lum clerici,
(2) ,
tum laici, a Maximino tunc praefecto urbissupplib
VALESII ANNOTATIONES.
(99) * .
Scribenduro omnino esi
ttica, qui de Ursini schismale loquens ita d i c i t :
' oo. ot legitur in codice Floreulino el apud N i - Quas res factione Maximini preefeeti, scrvi hominis,
Ccpboruoi.
ad invidiam boni innocentis versa est sacerdolis,
( I ) .
Verbum elegans ad significnnitaul causa ad clericorum utque tormenta duceretur.
dos convenlus scbismaticornm, qui altare conlraEo quidein anno quo Ursinus suum scbisma con
riam altaii erigere dicuntur. Hinc derivatur - flavit, non Maximinus, sed Juventius praefectus
, genus scbismatis de quo loquitur Baurbi fuit, ut leslalur Ammiaiius Marcellinus in
siliua i n Epislola canonica ad Amphilochium de
lib. xxvn. Sed cum hoc scbisma roullos annos dtibapltamo baerelicorum. Verba Basilii taaec s u n i :
raveiit, iieri potest ul Maximimis prafectus anno , nae de eodem negolio cognoverit, et nonnullos cle ,
ricorum lormenlis affecerit. Fuil autem bic Maxi .
minus praefectus annomn anno sepliiao Valenli( i ) . Sumpsit 0 niani, ut scribil Hieronymus in Chronko. De eoba>c Socrales cx Rufini lib. u Historiir Ecclesiadem multa babei Marceliinus.
VARIORUM.
* . Damasus, Anlonii ctijusdani filius,
g^ole Hispanua, palria ex Manlua Carpelanus,
|uem lamen alii Tarraconensem, alii ex Lusilanis
gedUanuni fuisse volunt: Ecclesiae Romana3 sub
Liberlo diaconus, deinde presbyter, denique epiaropas anno 366 ( scribe cum Pagio et Vales. 567)
tonaitlutus, alia interiin factione Ursinura sive
Urbicinum diaconmn Roma: episcopum ordinanie.
Magna ulrinque conlenlione ct inullo ean^uine
tea acia est; adco ut uno die, notanle Aminiano,
Ub axvii, civcscxxxvn occisi sunt. Viclo deroum
KXtAlw A .
CAF- I I I a*-ji.
orta t u t f * * i M
c^nmwe
mi
t-nrmrrzf:.
r^era*-r i x * r f i*Jc~j
fLkrrz - j p ; i c r - r - * i m ^:.
zi f ^ r r r - Axe^ j c r - nt^" crmrar
/ri-r^
>cr e r s s
^ i j ^ * acnrg,
Mea
Mrrfw/ioi aiivJ c AAaa m tif.t
i l i ^ u i a . Kofl> c * i A*x*>axrsag T *
* *1^ =
^au A-l^rris-j ^3)
I* E c d c n L ) e p c o , 40* afc i n n i i li
r d i a a U f , ilerea B e 4 . o m e ~ i s i
^'-'TV i^ssri-rac* *
l u u r i e e p e e : t f m w uftrr L A S g H g f r ^ i y io e t o u t a esft,
a u i M . :* **iie*~
tsvm*, C r a ? e 0 * id c l i n c a c t * d ^ e , r t r t < r C i V . g - l p 3-=zvfc*-. " ae TOJ:VJ &
a
VALESfl ANNOTATIONES.
(3)
.... . IIa?c peno D poria inter ulramque ordinationem inlercessit. Nam
ad vcrbuin IranicripiU Socratet ex Huflni lib.
Damasus quideiu pomificalum intit l.upicino el
llhloria, Eumdcm enhn ordinom lervalquem RuJovino consiilibua, anno Cbrisli 367 ; Ambrosias
flmii, poit ordinalionein Damnii conlinuo fiibiiinvero ad episcopatum Mediolancnseru evecius esl
giiiin Ambroill promolionein. Verum licet liuflnus
anno Cliriati 374, Graliano tcrlio et Equilio conac Socralcs liat duat ordlnationos, vclul eodem
aulibus, ut cx Uioronymi Chronico observavii Dalomporo fuotat coiijunxerim, muUum tamcn teinroniua.
VARIORUM.
*Aiiflpr}(noc. A m b r o i i u t , origiuo Romanus , ct apcrlo ore in area pra?torii dortnicntis pttcri
orlu (, nobill ct ipleudida fuinilia natug esl
subilo insedit ori examnn apum; qua? curn ingrcnnno 353. Pairniu babuit Ambrosiiim, tunc icindicndi egrcdiendiquc vicos freqiieulasseiit, in
horl Itiithnriini prtniorlo prwlcctum ; qiicm Arcsublimc landcm cvolarunt. Q110 viso paier juxla
l,i<\ ) NiirboiifiiHis tnrlropoli, domicilitim
deambulatis : Si vixerit, inquit, infanlulus i$te,
liabulMO probabile cal. lu cunU adbuc vagicnlia,
aliquid mngm crit. Tucr adbuc cum Roinac ogcret,
$45
546
. '.
CAJ\ XXXI.
UvaJUruriarov.
obilu Valenliniani.
, Poetea vero cum Sarmatac in Komanorum flnea
' , '
incursioneoi fecissenl, imperalor cuui ingentibus
.
copiis contra eos cxpeditionem niovit. Cujus rei
* - nuulio lerrili barbari, missa ad euoi legaiione
, - pacem sub condilionibus postularum. Legaii in
. ,
consislorium inlroducli, cum imperalori viles ad , niodum abjectique viderentur, sciscilalus est im .
peralor ulrum omnes Sarmatae esaent cjusmodi.
, , Cumque respondissent legali, lotius gemis nobi ,
lissimos ad ipsum vcnisse, Valetitinianus ira
* ' - excanduit : voceinque allius altollens, malo quo , dam falo principem se faciura esse dixil inipcrii
* ,
Bomani, qtiando hojusmodi barbarorum gens,
* , ,
adeo vilis el conleoipla, guis se finibus minime
. continerct, nec satis baberel salulem suaiu in tuto
, collocare, sed ullro arma caperet, ei Romanorura
, ^.
fines calcaret, et ad bellum usque infereodura
, *
prorumperet. Alque in tantum semelipee dieiendit
, vociferando, ttl el venas oinnc* aperiret, et aile , rias disrumperet. Ad hunc moduiii erumpente
*
*sanguinis copia interiil in castello Brigiiione, posi
consulatum Graliani terlium et Equilii, die quin,
todecioio Kaleudas Decembris, cum vixissel aniris
,
quatuor et quinquaginla, inipcrasset auleiu trede * ,
cim. Mortuo ilaque Valeniiniano, mililes qui i n
* ( i ) . C ltalia eraul, aexlo posi mortem ejus die, fllium ei
VALESII ANNOTATIONES.
(I) *Er
. Duplex
liani. Socratis vcro errorem bic nolasse sufficiet,
enror, alier librahoruiii, aller Sotratis. Sed erroqui Acincum urbem llaliae vocal, qiue fuit Panre*n quiJcm librariorum facile susliiliiiuig ex au- nouisR.
ctoritale codicuni noslroruni Florenlini ac SforVARIORUM.
functus Valenlinianus unior xv Kal. Decemb. in
el malrem viduam nna ctim sorore cjusque comiie,
episcopi manum osculanlein vidorel, ipse iis dex- caitello . Et levatus e$t VaUnlinianut
Iratu obiulit, lcpidc dicens , sibi id ab iis ficii junior Aug. filius Aug. Valenlitiiam ab in
iribuiiali, die Kai. Dictm6. m civitate Acinco,
eporierc, si.|uidem episcopum se futurum esse
aliis AquirKo, quam Cluverius Budam esse autumeiuorabat. Omni saiculariuni lilterarum gencre
mai (atii Cepol ad Danubium). Ammianus, lib. xxx,
perpolilus. causas in audilorio pr&feclura prelot ii
cap. 6, a i l morluuni esse Valeiiliiiianum anno
laula eloqitenlia egil, ut Probus praetorii pr&feclus
eiun sibi coiibiiiariura asciveril, mox eliam insi- wiaiis quinquagesimo qtunto, imperii minus centum
gnia consularia ei deluleril, connnissis ipsius regi- dies secundo el decimo. Ex quo liquel Animianuin
emortualem diem non exciudere, scil. xvu Novemmiiii Liguria el iEmilia provinciis, eique proliciliris; recleque Socratem, lib. iv, cap. 1, scripsisse,
scenli iiuindata dedil bis verbis : Vade, agc non ut
/IIOVX, ted ul episcoput. Pruvinciani ingressus, Me- Valentiuianum die vigesiroa quinla Februarii d i clum esse iniperaloreni; cum a die xvn Novembha
diolaiii larcs lixit, donec anuo 574, raorluo Auxonlio ciusdein urbis episcopo, et dc novi episcopi D anni 575, ad xxv Fcbruarii anni sequenlis, dicg
centum numereulur, die xxv, quo Valeiiliiibnus
eter.Uone acritcr coiilendenlibus, binc Calbolicis,
iude Arianis , cum res jam in nervum cruplura electus, excluso : seqiiens enim annus bissextilis
fuil. (Anl. Pagi, ad ann. 375, n . 2.)
csstii. adest Arabrosius, u l auclorilale sua paci
. Imo toloa
pabiica? consuleret; cuin subilo vox quasi infunlis
populo audKa esl, Ambroiium epitcopum. Voci annoa duodecim, ul recle Zosiuius, lib. i v ; deerant
accbinaruul, calculisque suis approbarunt episcopi enim tres menses ct aliquot dies : impcriuni seiL
el populus aslantes. (Guil.Cavc, ad ann. 574.)Vide auspicalus est Valenlinianus Febr. i 6 ann. 364,
Soxum., lib. v i , cap.24; Tbeodoril., Hnt. lib. i v , monuus est Novemb. 47 ann. 375. W . L O W T H .
a Tor
.
c. C ; Rufln., lib. n , c. i i ; pra:cipue vero Paulin.,
F i l . i>. Ambrotii. Docliss. A n l . Pagi el Du Pin Quem lunc quadrimiim meuiorant Marcellinus,
Ambrosium exislimant ualum fuisse ann. 3i0. De Viclor in Epilome, et Zonaras : Zosinius cerle vix
quinquennem iuiss* dicit. Verum quidem esl plu~
Auxenho vide supra, lib. u . cap. 57.
^
. rea annos ei Baronium atiribuere, quod exislunet
Eadeoi fere de causa ct modo niorlis Valcnliniani eura esse Valcntinianum illuru qui anno 566 i n
luccm prodiit, quique nou mullo posl, Viclore
traduiH Aioaiiauus, lib. xxx, cap. 6, e l Zosimus,
collega, consulalum gessit. At bunc errorcm refuiib. IV.
. tavil A n l . Pagi, ad ann. 566, n . 6, osienditque
Idaiiua m Fanis ad auuuia 575 bsc babel: Dkwx ValentiBianum iiium Domink* c i Valenlia filium
1
SOCRATIS
548
547
cognoniineni Valenlinianum admodum pucrum \ , ol ,
imperalorem 254 reniintiarunt in oppido Italiae ,
* * Acinco. Quod ubi nunliatum esi imperatoribus,
aegre lulerunt ambo, non quod Valentinianus j u - , \ . *
nior, qui alierhis fraler, alterius nepos ex fralre .
erat, imperalor facius fuisset : sed quod incon- (
sulto uiroque renuniiatus fuisset, quem ipsi eranl . renunlialuri. Uierque tamen imperio ejus consen- ,
sit. Ad bunc igilur modum Valentinianus junior , *
, \
locum palris sui est subrogalus. Sciendum porro
est, hunc Valeiuinianum nalum esse ex Jusiina \
Augusia, quam Valentinianus senior superslite , ,
adbuc Severa priore conjuge, duxit tali de causa: .
Jusius paler Jusiin qui Conslantii lemporibua , \ .
Picenuni provinciam administrarat, visus est sibi
, in somnis imperialem purpuram a dextro lalere ,
,
parere. l d somnium cuin aliis roultis evulgalum
fuisset, landem ad aures pervenil Gonalanlit. Is *.
somnii significationem conjiciens, futurum scilicet
ut ex Jusio imperator naecerelur, miaso percus- , \
sore horoinem interfccit. lusiiea igitur parente . \ ,
.
orbata, virgo diu permansU. Progressu vero lera ,
poris, Severae Valentiniani impcratoris conjngi
innolescere coepit, el frequeoter cum Augusla ver- . \ \ ,
sabatur. Cuinqne crevisset fainiuarilas, simul
eliam curo ea lavabatur. Severa itaque cum Justi- , ,
naiu secum lavanlera ridissel, admirala esl virgi- , .
nia pulchriiudinein, et imperatori de ea renuntia- , vit : Juslt Qliam virginem esse dicens tanla cor- ,
poris xenusiate pradilaro, ut ipsa licct mulier, , ' ,
. ejus forma nibiloininus capta sit. Iroperalor vero,
( 5 ) , , *
cujus animo penilue infixus bseserat conjugis
f
VALESII ANNOTATIONES.
(5) . Hujuelegis ValenCerte hujiismodi lex nequaquaro convenire mibi
liniani nulla usquain l i l mentio. Sed nec Ammiavidetur Valenliniano, principi serio ei Clirietiano.
nus Marcetlinus, qui res Valentiniani accurale
Tota igitur bani narralio de Justina? conjugio ducommemoravit, bujus legia nicminil in suis libris.
biae lidei mibi videtur.
contagio contcieniia violatus obscena nihil incestum : liancqne ob causam tanquam ritiuaculii petuiantiam frenarat aulm regaii$ elc. Ilacc ad finem
Vilae ipsius Aramiauug. Appello nunc reciuin erudiloriiin omniuni sanumque judicium : Poloissenlne baec de Christiano principe a scriptoribus
in Gbrislianaro religionem infensis adeo pra>dicari, I
8i Valenlinianus ftiisset jpubltca illa obsceniuie
polluliis, quam scimus a Komanorum remm bistoricis in barbaris esse derisam, et in Romano impe*
ratore id lenianie inagnopere improbatam ?
2. i A l quomodo non magis iidem scriptorea
etbnici pudenduin scclas voce praeconis in uua
quaque civilale Komani impcrii proclamatum fusssent inveciivis gravissimis inseclali? citra noa
solum id minime fecisse rcperiantur, sed contra
potius vinutera illam domi forisqoe lucentem,
perspicuam conspicuainque omnibus faclam, nulla
valenlein offundi caligine, castilatem lanli p r i n n pis lanlo praeconio eOerant, quanto sciam nec antea nec poslea qucmqtiam eo noiuine ab ei* esse
laudaturo, cum alioqui si talia pcrpctrasset, ttirrior videri potulssel Goromodo el lleliogabalo, q u i
icet impurissinii, nunquam tatnco liujusinodi cinus pertontasaenl. Et quidem boncsilores illo
Yalerianus et Gallieoua imperaioies, aui suis lcgit
549
IIISTORTA ECCLESIASTICA. L I B . I V .
550
VALESII ANNOTATIONES.
(6) . Flaccilla dicilur ab Epipbaqui fuit Anliochenais episcopus. Porro hac Flacnio Scbolaslico, reclius. Sic enim nurami veteres
cilla fllia fuit Anlonii, ejus qui consul fuit cum
eam appellant. Sed mirum est Grscoa in hoc noSyagrio, ut docel Tbemistius in gratiarum actione
tnine lere ballucinart. Supra eaim obaervavimus,
ad Tbeodosium ob pacem faciani cum Golbis.
dici a Socraie noo semel pro Flaccillo,
535
SOCRATIS
555
537
HISTORIA ECCLESIASTICA. L I B . I V .
558
. '.
CAP. XXVIII.
,
, De Novalo diclisque ab eo Novatianis; et quomodo
/ii qui Phrugiam iucolebanl Novaliani, (eslum
,
.
, \
Per idero tempus Novatiani qui Pbrygiara inco , l u n t , festum Paseba? diem coromularunt. Id quo * , inodo factura s i t , breviter dicam, ubi prius com \ memoravero qua de causa in provinciis Phrygiae
. ac Paphlagoniae exacla Ecclesise illorum regula
*, (92) ac disciplina eliamnum vigeat. Novatus presby, , ler Ecclesiac Romana, ideo dissidium fecit quod
, Gornelius episcopus Qdeles qui tempore persecutio , nis a Decio imperatore contra Ecclesiam cxciiaia*,
. , idolissacrificaverant, incommunionem susccpisset.
Hanc igilur ob causam curo secessisset, ab episco ,
pis qui idem cum ipso sentiebant ad ponlificalum
, eveclus, scripsit ad oranes ubique Ecclesias, ne
* ,
eos qui djemonibus ioiraolaverant, ad sacra niy , sleria admiltercni, sed u l boriarentur qtiidcm eos
. ad pamitenliam, indulgenliam aulem criminura
' , relinqucrenl Deo, penes quein jus arbilriumque
& . est crimina reoiiltendi. His litleris ad oroues pro' vincias perlaiis, singuli pro suis moribus, de bis
quae significabanlur, tulere judicium. Qaod enini
, ille signiiicaverat, ad sacramentorum comrounio * nem adroitlendos non esse eos qui post bapii . smum crimen letiferum commisissent, aliis quidero
(95) ,
250* c e r b a immiiis videbalur bujus regulae pro , mulgalio: alii vero banc regulam ut jusiam el ad
- Q stabiliendam emendalioris vilaedisciplinam inprimis
. - utilem susceperitnt. Diim baec agiialur conlroversia,
, supervenerunt l i l i e r ^ Cornelii Romani pontificis ,
, ' (94) quae iis etiain qui posl baplismum deliquisscni,
. " indiilgenliam spondebant. Iia ulrisque conlraria
, inter se scribenlibus, ei sacrarum Liilerarum
, lesiimonio senlentiam suam conQrmanlibus, unus . quisque , ut iicri solet, ad eam partein se conlulit,
* ad quam jam antea suopte ingenio erat propcnsior.
Nam quibus peccare in dcliciis erai, h i , arrepia
.
occasioiie indulgentiae quae tura conccdebatur, ea
'
in posteruru ad omnc criminum genus abusi sunt.
Porro gens Pbrygum lemperanlior videlur esse
.
reliquis gcntibus : nain et raro juraut Pbryges. Et
^ .
Scylbae quidem ac Tbraces prodiviores sunt ad
,
t
e l
VALESU ANNOTATIONES.
(92) .
Sic fere Graeci vo- D prelatur: tif moris est. Quod non probo. Ncque
enim ' Graci dicunl boc sensu, sed
canl eum uui Novatiantis dicebalitr. De cujus bae
. Qnare malim boc loco scribere * ,
rcsi consufendus est Eusebius el Epipbanius, et
qiiemadmodum lcgil Epipbanius Scbolaslicus. Sic
auctor QuwttioHum * ac Novi Tetlamenti, et
enim verlil : Singuli provincialium diver&at sunt
Tbeodoriius.
teculi /*. Meni enim esl * ac *
(93) . Scribendum esl
, quod paulo anle posuil Socrales, cuin
prorul dubio
ait : *
, etc. Nec dubilo quin Socrates ila scri , ubi codex Florenliuus scripluut liabet *
plmn reltqucril.
(94)
' . Musculus vertit, quis- .
que aeut fieri solet. Gbrislopborsonus vcru inierVARIORUM.
* . De Novato el Novatiano, quos duos
homines fuissc cx Gypriano observavit Bcverc-
539
510
SOCRATIS
u s r e i
YALESII ANN0TATI0NES.
(95) .
In codice Sfortiano C phorus vero quomodo bunc Socralie locum legerit,
_..
^ . _ . _ . . . - eSed
. i si vulgalain
. . - . . lectio
-...!incertum est, cuin Graeca ejus bac in parle desidelegitur
adverbialiter.
iiem velinere voluerimus, quam Epiphanius et N i rentur. Langus iaroen, qui Gracum Nicepbori cocephorus conflrniant, tum delendum erit verbum
dicem viderai, iia vertit: Qui vero ejus nomine
, quod ncque Epiphanius agnoscit: aut certe
Phrygia censentur, ab inslitutis et communione
srribendum eril, ,
cum tibi iptis indulgentet deyeneras&ent, hoc /em , sicut legisse videtur Nicephorus.
pore paschale quoctuc feitum mutarunt. De reliquif
(90) . inlerpretibus nibil dico, in quorum versione nibil
vaiiani auctorcm sectae suae roartyrem fuiase jasani reperies. Ego locum levi muiatione ha resliclabanl; qui et librum conscripserunt cui litulus
tuendum puto: crat Marlyrium Novaiiani. Sed hunc librura meu , id est, II i qui ex illtus
daciia ac fabulis refertum jampridem ronfutavil
uomine Novatiani dicuniur in Phrygia, pcrmissam
Eulogius episcopus Alexandrinus in libro sexto iptis communionem eum reliquis Catkolicis in fetticontra Novaiianog. cujus excerpta habentur in Bt- vitate Patchir avenanles, circa hiec tempora diem
bliolheca Pbolii. Ganerum in aclis illis martyrii
festum Pascfue immutarunt. Nihil apcrtius boc
Novatiani, non martyrium passus esse dicebalur
sensu. Ante Valenlis lempora Novauani in Pbrv*
Novatianus, sed lanlum fidera Ghrisli confessus.
gia eodem tempore quo reliqui Gatholici Pascba
Ex octo enim presbyieris Ecclesi* Romanae, qitt
celebraverant. Exinde vero communionem ac socrant sub Macedonto episcopo urbis Romae, seplero
ciclaiem CathoUcoruio in bac etiam parte rcfugere
quidem idolis sacrificasse dicil auctor Aclorum
~
coeperunl.
Porro,. elsi .judicium Socratis valde
una cum Macedonio, solum vero Novatum egregio nrobo, qui causam reddil quamobrem praecipue
confessiouis martyrio perfunclum esse. Gum No- Pbryges Novatianaui baeresim amplexi sinl, alia
'
- - ' - fere
'
lamen raiio ejus rei afierri polcst, Novaius enim,
valiano aulem Iresepiscopos,
solos
ex OccU
seu potius Novalianns, ex Pbryguro genie orius
dentis partibus, mariyrium dixisse, Marcellum
fuisse dicitur, ut scribit Pbiloslorgius in libro :
ecilicet el Alexandrum Aquileiae episcopos, et Aga .
niemnonem episcopum Poriuensem, vel polius T i Qiiare non mirum est ai muhos in ea provincia
biirlinum. Qui post illam confessionem separatim
dogmatis soi babuit seclaiores.
degenles, et collectas celebrantcs cum Novaliauo,
(98) . Suspicor bunc esse A u communionem eorum fugiebant qui sacrificaveiant
xanonem illutn longapvum, presbylerum Ecclesias
idolis. Acpaulo posl inanus imponenles Novatiano,
Novatianorum, cujns lesliinonio ulitur Socrates in
eum episcopum urbis Romai orditiarunl.
lib. i , cap. 10 et 15. GaUeruin non omiltenda sunt
(97)
54!
54)
'
,
.
, , ^
(
* (99)
,
,
, .
,
, (I)
, .
,
, .
, .
,
?, . - Q
, \ (2) , \
Cum iinperator Valenlinianus in sununa iranquillitate degerel, nulli eectae ac religioni moleaiiam
exhibens, Romae Damasuspost Liberium episcopalus admiuisiralionem suscepit. Sub qoo Romana?
Ecclesiae gravis orla est perlurbalio, hujusniodi ex
causa: Ursinus quidam ejusdcm Ecclestae diaconus,
cum dc eligendo episcopo agerelar, iuter alioe
nominalus ftieral. Qui curo Dainasuoi sibi prselahiua
viderel, aegre ferens quod spe sua excidisset,
seorsum ab ecclesia conventus agere instiiuit; et
obscuris quibusdam episcopis persuasit u l ipsum
in occullo ordinarenl. Ordinalus est itaqno, non in
ecclesia, sed in secreto loco basilicae quse Sicinii
vocatur. Quod facium maximam dissensionem inter
cives excilavit. 252 Dissidebant autem non ob
fldem, aut propter aliquam baeresim, sed de hoe
ianlum , uter illorum episcopalero sedcm obtinere
deberet. Hinc crebra utrinque jurgia et confliclus
vulgi exslitere, adeo ut ex ea concerlatione plurimi
interierinl. Quara ob causam m u l t i , turo clerici,
tura laici, a Maxiroino tunc praefeclo urbis suppli-
VALESII ANNOTATIONES.
ttica, qui de Ursini schismale loquens ita d i c i t :
(99) *
Scribendum omnino esl
Qua re& factione Maximini pr&fecii, scrvi hominii,
* , ul legittir in codice Floreulino el apud Ni
ad invidiam boni innocenlis verta e$t sacerdoiig,
copborum.
ita ul causa ad clericorum utque tormenta .
(!) .
Verbum elegans ad significanEo quidein anno quo Ursintis suum scbisma con *
dos convenlus schismalicornm, qui altare contraflavil, non Maximinos, sed Juvenlius praefecltis
riom altari erigere dicuntur. Hinc derivatur
urbi fuit, ut leslalur Ammiaiius Marcellinus in
, genus scbismalis de quo loquiliir Balib. xxvn. Scd cum hoc scbisma roullos annos dui i l i u s in Epistola canonica ad Ainphilochium de
raveiit, Tieri polest ul Maximinus prafectus annobapliatno baerclicoruin. Verba Basilii haec s u n l :
n% deeodem negotio cognoverit, el nonnullos cle ,
ricorum lormenlis aiTecerit. Fuil atitem bic Maxi ,
minus praefeclus annon:n anno septimo Valenli*
.
(2) . Sumpsil 0 niani, u l scribit Hieronymus in Chronico. De eohxc Socrates cx Ruflni lib. u Hntoruv Eccletiadem multa liabei llarcelliiius.
VARIORUM.
* . Damasus, Antonii ciijusdam filius,
gffile Hispanua, palria ex Manlna Carpelanus,
qucm tamen alii Tarraconensem, alii ex Lusilauis
Sgedilantini fuisse volunt: Ecolesise Romana3 sub
Ulierto diacoims, deinde presbyter, denique eptifopus anno 566 ( scribe cum Pagio et Vales. 567)
cotislUutus, alia iiiterhn faclione Ursinura sive
llrfiicintim diacomun Romai episcopum ordinanle.
llagna iilrinqiie conlenlione et inullo san^nine
res acta est; adco ul uno die, notante Ainimano,
Ub. XXTU, cWcacxxxvu occisi sunl, Victo demum
5tf
SOCRATIS
bU
qaietemnl.
. '.
CAP. X X X .
Qupmodo fott mortem Mediolanen$i$ epi-
.
Sub idem tempus Mediolani aliud quiddam con \
ligit memoratu dignisshnuin. Morluo enim Auxen- .
lio Ecclesiae illius eptscopo, qui ab Arianis fuerat
(3),
ordinalus, Uerum Mediolanenses in eligendo epi- ,
scopo lumulluari coepere : magnaque inter illos
conlentio excilala est, aliis aliuin eligere sluden , tibue. Cumque ob id conflaia eseet sedilio , reclor
. \
provinci* qui coneularis dignilatem gerebal, no- , \ , inine Ambrosius, verilus ne ex eo tumuliu mali , ,
quidpiam civilas pateretur, ad ecclesiam contendil,
- ,
coconsilio ul lumullum sedaret. Pustquam populua ,
ad ejus conspeclum conquievissel, et ille longa
. ,
aique utili exbortalione vesanos muUitudinis impe ,
ius repressisset, rcpente omnes iti unam senlenliam
,
conspiraot, et Ainbrosium episcopatti dignumesse \
vociferaatur, eumque sibi postulanl o r d i n a r i : ila
,
demum populum 253
* unilaleui esse redituruni,
,
ct eamdem de 6de amplexururo sentenliam. Igiiur
\ : \ . \
cumepiscopi qui aderant, istam populi consensio
nem divino quodam nulu factam esse judicavissenl, C , .
abaqae mora Ambrosium coinprehendunl. Ei post *. \ ,
qaaro sacro eum lavacro iniliassent, adbuc enira
,
erat calechumenus, ad episcopalus dignitatein
. *
paranl promovere. Sed quoniam Ambrosius libeuti
,
quidem animo baptismum suscef>eral, sacordolium
,
vero omnibus raodis deireclabat, episcopi rem ad
.
Yalenlinianum imperalorem referunt. lmperalor
,
conscnsionem populi adiniralus, Deique opus esse
, ,
agnoscens id quod evenerat, rescripsit episcopis
,
ut obsequerentur Deo qui illum ordioari jussissel:
' .
Dei namque poiius quara homkuim suffragio illum
,
esse designalum. Ad bunc roodum ordinato Am , ^ .
brosio, Mediolanenses, qui prius inter se divisi
fuerant, ejus interveutu ad utiiiateiu redierunl.
%
a<
VALESII ANNOTATJONES.
()
.... . Haec penc D poris inler ulramque ordiiialioneiw intercessit. Nam
ad verbum iranscripsit Socratea ex Ruftni lib. n
Uamasus quideui pontificalum iniit l.upicino et
llhlorict.
Eumdem enim ordinem servalquem RuJovino consuiibus, anno Cbrisli 567 ; AmbrosLis
ilnus, posi ordinalionem Damasi continuo subjunvero ad eptscopatum Mediolanensem evectus csl
gcns Ambrosii promolionem. Verum licet Rufinus
anno Cbrisli 574, Graliano lcrtio et Equilio conac Socrates bas duas ordinaliones, velut eodem
sulibus, ut ox Hie.ronymi Chronico observavii Oalempore faclas conjunxerini, multura tainen lemronius.
VARIORUM.
. Ambrosius , origine Romanus , ct aperlo ore in area praHorii dorraientis pueri
oriu l.allus, nobili el splendida familia natus est
subilo insediC ori exatncu apum ; qua? ctirit iiigrcamio 555. Patrem babuit Arabrosiiim, lunc lemdicndi egrcdicndiquc vices freqttenlasseni, in
imris t>aliiariim praelorio praeleclum ; qnem Aresublimc landem evolarunl. Qtto viso paler juxta
l u c , i.alliac Narbonensis melropoh, domicilium
deanibutaus ; Si vixeril, inquit, infaxlulus
islf,
lubuisse probabile csl. lu cuuis adhuc vagicntis,
aliquid magni crit. Puer adbuc cuui Romsc agcret,
a
W5
CAP. XXXI.
QbaJUvuviavoxt.
obitu VaUntiniani.
,
Postea vero cum Sarmauc in Komanorum Ones
, '
incursionetu fecissenl, imperalor cuua ingentibus
.
copiis conlra eos cxpedilionem niovit. Cujus rei
* - nuulio terrili barbari, missa ad euoi legaiione
, \ - pacem sub condilionibus poslularunt. Legali in
'* . ,
consislorium introducti, cum iroperatori viles ad ,
uodum abjectique viderentur, sciscitaius est im .
peraior ulruro onines Sarmatae essent fjusmodi.
, , Cuiuque respondissent legali, lotius gemis nobi , \ lissimos ad ipsum venisse, Valentinianus ira
* - excanduit : voceinque aliius allollens, malo quo , dam falo principem se factum esse dixil inipcrii
* ,
Bomani, quando hujusmodi barbarorum gens,
' , ,
adeo vilis el coniempla, suia &t flnibus imnime
.
conlinerct, nec satis haberel salulem suaiu in tulo
& , collocare, sed ullro arma caperet, ei Romanorura
, .
fiaes calcarct, et ad btlluni usque infereridura
,
prorumperei. Alque in lanlum seroelipse diatendit
,
vociferando, ul et venas oinne* aperiret, et arte , - riae disrumperel. Ad bunc modum erumpente
*, sangtiiris copia inleriit in castello Brigiiione, posl
*. consulalum GraCiaui iertium et Equilii, die quin,
lodecimo Kalendas Decenibris, cum vixtssel annis
,
qu.Uuor ct quinquaginla, inipcrasset auleiu Ircde ,
cim. Mortuo ilaque Valenliniano, milites qui in
(4). C italia eraut, sexlo post mortem ejus die, fllium ei
d
VALESII ANNOTATIONES.
(I) '
.
Duplex
liani. Socratis vcro errorem bic notasse sufficiet,
error, altcr librarioruiu, aller Socraiis. Sed erroqui Acincum urbem Italiae vocal, quse fuit Pan*
rcai quidcm libratioruiu fatile susttiliimis ex aunouia.
ciorilaie codicuni noslroium Florenliiii ac SforVARIORUM.
fuuctu* Yaientiuianus senior xv Kal. Deremb. in
el malrem viduam una cum sororc ejusque couiite,
cattello \irgiiioM.
El levatus est VaUnlhiiannt
episcopi maiiutii osculanlein vidcrel, ipse iis dexIram obiubt, lcpidc diceus , sibi id ab iis ficii junior Aug. filius Aug. Valenliuiani ab eierciiu iu
iribunaii, die x Kal. Decemo. m civitate Acinco,
cporterc, si>|uidem episcopum se futurutu esse
aliis AqtiitKo, quam Cluverius Budain esse autumemorabal. Omni s&culariun) litlerarum gencre
inal (alii Cepol ad Danubium). Ammiamis, lib. xxx,
pcrpolilus. causas in audilorio pr&feclura pralot ii
cap. 6, ail morluum esse Valeiitiiiianum anno
U n U eloquenlia egit, ul Probus preiorii prseieclus
eutn sibi consiliarium ascivenl, niox eliaui insi- wlaiis quiuquageiimo quinto, imperii minus cenlum
gnia consularia ei delulcril, commissis ipsius regi- dies seeundo el decimo. Ex quo liquel Animianuin
emortualem diem non excludere, seil. xvu Novemmini Liguria el iErailia provinciis, eique prolicibris; recleque Socratem, lib. iv, cap. 1, scripsisse,
sceiili mandala dedil bis verbis : Xade, age non ut
Valenliuianum die vigesiroa quinla Februarii d i judex, ted ut episcopus. Provinciam ingressus, Meclum esse iniperalorem ; cum a die xvu Novembris
diulani larcs tixil, donec anno 574, morluo Auxentio eiuddem urbis cpiscopo, el dc novi episcopi D anni 575, ad xxv Fcbruarii anni senuenlis, diea
acrilcr conleudenlibus,
' ~ - " - binc- ^-
centum numereiilur, die xxv, quo Valenliniunus
elerUone
Calbolicis,
uide Ariaiiis, cuni res jam in nervum cruplura eleclus, excluso : sequens enim annus bissexlilis
fuil. (Aut. Pagi, ad ann. 575, n. 2.)
tssel. adesi Arabrosius, ul auclorilale sua paci
.
Imo non tolos
publicaB cohsuleret; cum subilo vox quasi infanlis
iti populo audka est, Ambrosium episcopum. Voci annoa duodecim, ui recte Zosimus, lib. i v ; deeram
acclainaruut, calculisaue suis approbarunt episcopi eniro tres menses et aliqtiol dies : impcriuni seil.
rt populus aslanlcs. (uuil.Gave, ad ann. 574.)Vide auspicalus esl Valenlinianus Febr. 25 ann. 564,
Somm., lib. v i , cap.24; Tbeodoril., Uist. lib. , morluus esl Novemb. 17 ann. 575. W . L O W T H .
Tbr
.
c. C ; KuOo.. lib. u , c. 11; praecipue vero Paulin.,
Fif. D. Ambrotii. Doctis^. AuU Pagi el Du Pin Quem tuitc quadrimuin memorant Marcellinu,
Aoibrosium exislimant ualum iuisse ano. 30. De Viclor in Epilome, et Zonaras : Zosimus certe vix
quinqtiennem fuiss* dicit. Verum quidem est pluAuxenlio vide supra, lib. n , cap. 57.
545
SCCRATIS
544
0 t .
. '.
^
,
,
, ,
,
.
Sub idem tempus Mediolani aliud quiddam conligit memoratu dignissimum. Mortuo enhn Auxen- .
(5),
tio Ecclesiae illius episcopo, qui ab Arianie fuerat
ordinalus, ilerum Mediolaneuses in eligendo epi* ,
ecopo tumultuari coepere : magnaque itiior illos \ conlentio excilalaesl, aliis alium eltgere sludeu , tibue. Cumque ob i d conflaia essel sediiio , reclor
.
provincia qui consularis dignilatem gerebai, no- , , mine Ambrosius, verilus ne ex eo tumultu roali , ,
qutdpiam civilas palerelur, ad ecclesiam conlendii,
- ,
co consilio u l tumulutm sedarel. Pustquam populu* ,
ad ejus conspecium conquieviaset, et ille longa . ,
atque utili exbortatione vesanos muliUudixiis tmpe ,
tus repressisset, repente omnes iu unam senleniiam ,
conspirant, et Ainbrosium episcopatu dignume&se
vociferantur, eumque sibi poslulant o r d i n a r i : ila ,
demum populum 253 *d unilatem esse redilurunt, ,
ct eamdem de fide amplexururo eenteoliam. Igilur .
cum episcopi qui aderant, istam populi consensio-
nem divino quodam nutu faclam esse judicavissenl, C , ,
abaque mora Ambrosium coinprebendunl. Et post<
. ,
quaro gacro eum lavacro iniliassenl, adbuc enim
,
erat calecbunienua, ad episcopalus digniiatein
.
parant promovere. Sed quooiam Ambrosius libeuii ,
quidem animo baptismuro suscej>erai, sacordolium
,
vero omnibus roodis delreclabat, episcopi rem ad .
Valentinianuro impcratorem referunt. lmperalor
,
consensioneni populi admiraias, Deique opus esse
, ,
agnoscens id quod evenerat, rescripsit episcopis
,
ut obsequerentur Deo qui illuui ordinari jussissel:
' .
Dei namque polius quira homimiin euffragio illum
',
esse designalum. Ad bunc modum ordinato Ara , * .
brosio, Mediolanenses, qui prius inter se divisi
fuerant, ejus interventu ad unitatera redierunl.
9
VALESIl ANNOTATIONES.
(5)
.... . Hsec penc D poris inler ulramque ordinaliontiu inlercessit. Nam
ad verbum Iranscripsil Socrates ex Rufini lib. u
Uamasus quideui ponlificalum iniit Lupicino et
lliitoriue. Eumdem enim ordinem serval quem Ru- Jovino consulibus, anno Cbrisli 567 ; Ambrosi.is
finus, post ordinalionein Dauiasi corilinuo subjunvero ad cpiscopaium Mediulancnsem eveciu csl
gens Ambrosii promolionem. Verum licet Kufinus
anno Gbrisli 574, Gratiauo icrlio et Equilio conac Socraics bas duas ordinaliones, velul eodem
sulibus, ut cx Hioroiiymi Chronico observavit Dateuipore factas conjunxerini, mullura lamen leinrooius.
VARIORUM.
.
Ambrosius , origine Romanus ,
ortu Gallus, nobili et splendida iainilia natus esl
auiio 555. Palrem babuit Ambrosium, lunc teinporis Galliaruiit praBlorio praelectiim ; qitem Arclalc, Gallise Narbouensis mclropoli, domiciliuin
babuisse probabue cst. la cunis adhuc vagicnlis,
W5
546
. '.
CAJ\ X X X I .
Ovaterurutrov.
obitu VaUnliniani.
,
Postea vero cum Sarmauc in Romanorum Oocs
, '
incursioneoi fecissent, impeiMlor cuua ingemibus
.
copiis conlra eos cxpedilionem ni<mt. Cujus rei
* - nuulio terrili barbari, raissa ad eum legalione
, \ pacem sub condilionibus poslularunt. Legali in
. ,
consislorium introducli, cum imperalori viles ad , odum abjeclique videreutur, sciscitalas est im .
perator utrum onines Sarmatae esaent ejusmodi.
, ,
Gtiinque respondissent legali, lolius geniig nobi , \
lissiinos ad ipsura vcnisse, Valenlinianus ira
* - excanduit : voceinque altius altollens, malo quo ,
dam falo principem se factum esse dixil iuipcrii
,
Bomani, qtiando hujusmodi barbarorum gens,
* , ,
adeo vilis el coniempla, guis se finibug minime
. contineret, nec salis baberel salutem suam in luto
, collocare, sed uliro arma caperet, ei Roinanorura
, ^ .
fioes calcarct, el ad bellum usque inferendum
, $
prortiinperet. Alque in tantum semelipse disiendit
,
vociferando, m el veuas omne* aperiret, et arte , rias disrumperei. Ad bunc modum eruropente
* *, sanguinig copia inleriit hi caslcllo Brigiiione, posl
. consulalum Graliani lertium et Equilii, die quin,
lodecimo Kalendas Decenibris, cum vixigsel annis
,
qualuor el qumquaginla, imperassel aulem trcde ,
cim. Mortuo itaque Valenliniano, raililes qui i n
1
(I) *Er
.
Duplex
error, aller librariorum, aller Socralts. Sed errorcin quidcm tibraiioruiu facile susluliinus ex auciorilale codicum noslroruoi Florentini ac Sfor-
VAIUORUM.
functu$ Valcnlinianut senior xv Kal. Deremb. in
et matrem viduam una cum sorore ejusque comile,
cpiscopi inanuiu osculantein vidi*rel, ipse iis dcx- caHello Virgiiione. El ievatus e$t VaUutiuianus
Iram obtulit, lepidc dicens , sibi id ab iU ficii junior Aug. filius Aug. VaUnliniani ab eierciiu in
iribunaliy die x KaL Beeemb. m civitale Acinco,
opvrtere, si.|iiidem episcnpiun se fulurum esse
aliis Aquinro, quam Cluverius Budam esse aulutuemorabal. Omni saicularium lillerarum gencre
mai (alii Cepot ad Danubitim). Ammiamis, lib. xxx,
perpolilus, catisas in audilorio pr&feclurae pnelot i i
cap. 6, a i l mortuum esse Valeiiliuianuoi anno
Unla eloquenlia egit, u l Probus prauorii pr&feclus
eutn sibi consiiiarium asciveril, mox eliam insi- wtaiis quinquagesimo qidnto, imperii minus centum
dies sceundo ei decimo. Ex quo liquet Animiamnn
gnia consularia ei detuleril, commissis ipsius regieniorlualem diem non excludere, ecil. xvu Novemiiiint Liguria el iEmilia proviuciis, eique prolicibris; recieque Socratem, lib. iv, cap. 1, scripgisse,
xccnli mandala dedil hts verbis : Vade age non ut
Valeuliuianuin die vigesiraa quinta Februarii d i judex, sed ui ephcopxu. Piovinciani ingressus, Meclum esse imperalorem ; cum a die xvn Novenibrig
diolajii larcs Uxit, donec aimo 574, morluo Auxenlio cjuideiu urbis episcopo, el dc novi episcopi D anni 575, ad xxv Februarii anni senuentis, dicg
ceiuum numerenlur, die xxv, quo Valeiilini;nus
eteclione acriler couleiidenlibug, binc Calbolicis,
eleclua, excluso : gequens enim annus bissextilis
iudc Arianig , cum res jam in nervum cruplnra
fuit. (Anl. Pagi, ad anu. 575, n . 2.)
csicl. adesl Ambrosius, u l auclorilale sua paci
.
Imo non lolos
publicje consulerel; cum subilo vot quasi infanlis
annoa duodecim, ul recle Zosimue, lib. i v ; deerant
populo audria esl, Ambrotium episcopum. Voci
eniro tres mengeg et aliquol dies : impcnuni seiL
acclaiiiarma, calculigque suis approbarunt episcopi
t populus asUntes. (Guil. Cavc, ad ann. 574.)Vide auspicalus est Valenlinianus Febr. i 6 ann. 564,
Suxuui., l i b . v i , cap.z4; TbeodoriU, Uitt., lib. i v , moriutig esi Novemb. 17 ann. 575. W . L O W T H .
a Tor
.
c. C ; RuGn., l i b . n , c. I I ; praicipue vero Paulin.,
fil. D. Ambrotii. Docliss. A n l . Pagi el Du Pin Quem tunc quadrimum meaioranl Marcellinug,
Vielor in Epilome, el Zonaras : Zosimus certe vix
Ambrosiuin exisliinanl nalum fuisse unn. 510. De
quinqtiennem fuiss^ dicil. Verum quidem est plu
Auxcnlto vide supra, lib. n , cap. 57.
res annos ei Baroniuin atlribuere, quod exislimet
Kal
re.UvTQ.
eura egge Valcuthiianum illura qui anno 566 i n
Eadein fere de causa et modo mortis Valcnliniani
tradunt Aumiiauus, Ub. xxx, cap. 6, e l Zosimue, lucem p r o d i i l , quique nou niulio pogl, Vietore
collega, consulalum ges?it. A t bunc errorcm refulib. iv.
\
548
SOCRATIS
547
cognominem Yalenlinianum admoduro puerum, \ , ol .
imperatorem 254 renuntiarunt in oppido Iialiae ,
' Acinco. Quod ubi nunliatum esi imperaloribus,
aegre tulerunt anibo, non quod Yalentinianus j u - , \ . *
nior, qui alierius frater, allerius nepos ex fratre .
erat, imperalor factus fuisset: sed quod incon- -
. sulto ulroque rentintiatus fuisset, quem ipsi erant
renunlialtiri. Uierque tamen iroperio ejus consen- ,
sit. Ad hunc igilur modum Yalentiniaiius junior in , * *
,
locum palris sni est subrogalus. Sciendum porro
est, hunc Valeniinianum natum esse ex Juslina *
Augusta, quam Valentinianus senior superslite , ,
adbuc Severa priore conjtige, duxit tali de causa : .
Justus paler Jusliiue qui Constantii lemporibus , \ .
, Picenum provinciain administrarat, visus est sibi
in sqmnis imperialcro purpuram a dexlro lalere ,
,
parere. l d somnium cum aliis mullis evulgalum
fuisset, landem ad aures pervenit Gonatantit. Is *. >
soronii signiGcalioaem conjiciens, fulurum scilicel
ul ex Jusio imperator naecerelur, misso percus- , \
sore hominem intericcit. Jusiina igitur parente . \ ,
. '
orbala, virgo diu permansil. Progressu vero lera ,
poris, Severae Valenliniani impcratoris conjogi
mnotescere coepit, el frequenler cum Augusta ver- . \ ,
sabatur. Cuinqne crevisset fainiliarilas, simul
eliam cum ea lavabalur. Severa ilaque cum Jusli- , \ ,
nara secum lavanlero vidisset, admiraia esi virgi- , .
nis pulchriiudinem, et imperalori de ca renunlia- , vil : Justi Qliam virginem esse dicena lanla cor- ,
porie xenuslale praeditam, u l ipsa liccl mulier, , ' ,
*,, .
....
,--
-f
w _
~ -
. ( 5 ) , , *
YALESII ANNOTATIONES.
(5) .
Hujns legis ValenCerte liimismodt lex neqnaquaro convenire mihi
itniani nulla usquam tit mentio. Sed nec Atnmiavidetur Valenliiiiano, principi sei io el Gltrisliano.
nus Marcellinus, qui res Valentiniani accurale
Tota i&llur bapc narraiio de Juslioa; conjugio d u commemoravit, bujus legis nicminil in suis libris.
biae lidei mihi videlur.
YARIORUM
fuisse, et lioc lempore, ut videlnr, jam obiisse :
contagio comcknlia violatus obteenw niltil inceYalcntinianum vero, qui Valenliniano seniori sucsiuin : hancqne ob causam tanquam relinaculis pecessit, iilium fuisse ejusdem Yalentiniani ex Justina
tulantiam frenarat aulm regalit, elc. Hxc ad finem
secunda ejus uxore. Vide eumd. Pagi, ad ann.
Yita3 ipsius Ammianus. Appello nunc reclum eru575, n . 5, et Vales. in Socraiis lib. m , cap. 40.
dilorum omnium sanumque judiciura : Potuis . Tola baec de Juslina narraiio
senlne baec de Chrisliano principe a scriploribus
Yaleeio suspcctne fidei esl, nec immerito. Rationi- in Cbrislianam religioneiu infensis adeo pra-dicari,
bus a Valesio adductis illa etiam adjici potesi,
st Yalentiniamis fuisset publica illa obsceniiate
Justinam banc non fuisse virginem, scd Ma^nenlio
pollutus, quam scimus a Romauorum rerum bislo
lyranno prius uuplain, lcste Zosimo. W . LOWTH
ricis in barbaris esse derisain, et in Romano iuipcBaronius loiam narrationera exstbilal, lanquam
raiore id lentanio magnopere improbaiam ?
anilem fabellam, ob bas raliones :
. < At quomodo non magis iidem scriplores
1. c Unde, quaeso, Socrali, Justinam luisse virctlmici pudendutn scclas voce praeconis i n una
ginem, cum eam Yaleuliniauiis accepil in conjuquaque civitaie Romani impcrii proclamatam iu;sgem, quatu constal uxorem fuisse Magmnlii t y sent invcclivis gravissiinis inseclati? cum noii
raimi? Teslalur id quidem imer bujus lemporis
sohtm id oiiniroe fecisse reperianlur, acd cooira
acriplores Zosiinus, lib. iv, qtii cerle quo non pre- potius viriutem Hlacn domi forisque lucentem,
tio redcmisset, u l in Gbrisiiaiium imperalorein
perspicuam conspicuaraque omnibus faclam, nulla
proxime succedenlem posl Julianum, quem in
valenlem offundi caligine, casiilatem lanli p r i n v i odium Chrisluna? religionis adeo celebrat, potuispis tanlo praeconio cnerant, quanlo sciaru uec ansel lantum facinus cxprobrare? El quid dicemus
lea nec postea quemquam eo nomine ab eis esse
de Ammiano, a?que genlili, et in Cbristianoa prinlaudatum, cum alioqui si talia perpeirassei, l u r cipcs parum a*quo, qui lamen nibil adeo celebral
rior videri potuissel Goromodo el lleliogabalo, q u i
iu Yalenliniano alque commendat, ac castitaiem?
icel impurissimi, nunquam tamcn hujusmodi taScd ejus verba reddamus ex lib. xxx, cap. 9 :
cinus pertenUssent. E l qitidein honcsiiores illo
Omni pudiciiicc CUHH domi castus et foris, nullo
Yalerianus ei Gallieoua imperaloies, <iui suis legi-
550
. aermo, consilium iniit de Justina uxore duceoda;
\ . ila taroen ut Severaro non repudiarei, ex qua
, * , filium habebal Gratianuro, quem paulo ante A u \ , , . .
gustum nuucupaverat. Legein igiiur a se diclaiam
.
publice per singulas civilaies proposuit, ul cuivis
,
licerel duas simul uxores legilimas babere. W.x
. quidem ita proposila esi. Ipse vero Justinam duxit
(6) .
uxorem, ex qua Valenlinianum juniorem suscepit,
,
tresque pralerea filias : Juslam , Gratam cl Gal/ .
lam. Quarum priores quidem duae in virginitalis
proposiio pcrseverarunt;
Calla vero imperatori Theodosio seniori postmodura nupla esl, ex qua
ilie Placidiam filiam suslutil. Arcadium siquidem et Honorium cx Flaccilla priore conjuge susceperai. Verum de Tbeodosio ejusque liberis, suo loco sigillaiini dicemus.
. A B \
255 CAP. XXXII.
-
De Themhlio philotopho, et quomodo Valetu ejus
VALESII ANNOTATIONES.
(6) . Flaccilla dicilur ab Epiphaqui fuit Antiochenais episcopus. Porro haec Flacnio Scbolaslico, rectius. Sic enim nummi veteres
cilla fllia fuit Antonii, ejus qui consul fuil cum
eani appellant. Sed mirura esl Grsecos in hoc noSyagrio, ut docet Tliemistius in graliarum aclione
mine fcrc ballucinari. Supra enim observavimus,
ad Theodosium ob pacem faciani cum Gotbis.
dici a Socrale noo semel pro Flaccillo,
VARIORUM.
bos duas simul babentes uxores notarunl infamia.
Quin el Valentiniano puriores ac juslioree dicendi
Dioclelianus et Maximianua Augusli, qui haec
rescripsiase reperiuntur ad Scbastianum : JVimt- ^
m$m qui lub dilione $it Romnni nominU, bina
Aaotrt p o m , vulgo patet; cum in
tdulo prcclorit huju$modt viri infamia notati iint.
Quam rem competem judex inultam e$$e non paliatur. Oao ipsi.
5. A i quantum revetra exsecrabilis fueritChrifttianis principibus ejuemodi polyaamia, docuit
Tbeodnsius iwperator, qui posl Valenlinianum
cum Gratiano regnavit; nam ejusmodi scelus sic
peraecotua est, u l correxerii i n exiernis : probibnit enim Judaeoa duaa simul babere uxores
lib. VII, c. De Judait) : quod multo magis emenlasael In Gbrislianis, si lalibus invenissel sordibus
inquinaios : quorum innumera tunc plane muliiludo fuiaaet, si, quod vult Socrates, imperator
laia per orbero lege carnis immundiliis laxasset
babenas, imo et nefandae licentiae justo praelextu
fiara aperuisset. Sed el quem lunc oporluisaet
conrilatum esse per universura Romanum irape-
riunt tuniuUum, cum abrogala larpi lege a successoHbus imperaloribus, quae secundo loco duciae
eranl uxores, dimiUendae foiseent? Gum tamen
nulla de his vel levis meraoria habeaiur, quod
scilicel baac oronia falso essenl asserla.
4. Sed et quonam modo, quseso, rce toto Roinano impei io diiramala, non nisi uni qui posl haec
teuipora v i x i l , iniiottiit Socrali? Ex eo enitu caetcri
descripsero, Paulus diacouus, Zonaras, qui uno
eodenque lempore duas Valentinianum iradunt
babuiaso uxorea, alque Nicepliorus, ei si qui alii,
qui incoiiftulle niuns pravium ducem caicum sccuti l o n t . Non bsec llieionymus, Orosius, uon Sevcrug. el alii plnres Latini qui bis lemporibus claruero acriplores, bujtis seialis evema scribetiles :
neque peneaGraecosSozomcnna vel Tbeodoriiua,qui
fioadeai iiapcraloris res ge&las prosecuti sunt; qui
dc bis ne verbuui quidem vcl nutum roinimum
r
ediderc. Plus sane auara niillies necessilas popoacisset bujus saeculi Lalinos ecclesiasiicos traclalores ejusmodi a Valenliniano edita3 legie meminisse, Uieronymum, Ambrosium et Auguslinum,
cuni eos de polygaioia frequenler dispulare conligerit, et illud Pauli ad Timotbetim Episl. I , cap.
, sa?pe sanpius reciprocare, uniut uxorit virum,
ei aliquando edita illa fuisset; cujus quidem apud
eoa nec vel levis roentio reperitur; cuin alioqui
penea Hieronymum, epist. 49, Valenliniaiium
ipsuiD, u i austerum nimis vindiceon violaia? casiitatis videas in criroen adduci, dum agil de muliere
seplies icta. Sed ei Ammiaiius, lib. xxvm, Udem
facit sub ejus imperio complures virgines el nuplas
adulterii Romae e$se damnaias.
5. c At 8i cessarent luec omuia, illud unum salie
ad ejusniodi explodendum commentum. Passurusne
fuiasel Damasus papa, latuhve id reliqui catbolicae
communionis episcopi, a Christiano imperatore
promulgari legcm qua solveretur penilus Gbrieiian discipliae censtira, atque haeresis sancirelur? Quorum causa oblinendum erat omnibus, ut
generalibus coaclis conciliis, adversaria decreia
ederentur, legarenturque episcopi, qui velul Joannes Herodem, rcdarguereni imperalorem. A i de
bis ne levis quidem rumusculus : curo alioqui, gi
vera fuissent, totus commovendus fuisset catbolicus orbis.
< Gesscl igitur de infami lege suspicio,et de duarum siinul uxorum conjugio silcat lalso asserla talumnia, atcjue evanescal in auras qui summa levilale concmnatus et ab aliquibus acceplus est
error. Duxit quidero Justinam, sed posi Severae
prioris uxoris obilum, cujus nulla poslea nieniio
proreus habelur. (Baronius ad ann. Cbr. 570,
p. 272.) l)e hoc loco monuit roe virsingularis eru*!
ditionis Joscphus Bingbam, occasione libri cujiisdam cui titulus, Polygamia triumphatrix, cujus
auctor hanc Socraiis nosiri fabulam in ca.ua SUJB
subsidiuio fideoter adducil.
4
551
SOCRATIS
circumquaque barbari suis se finibus conlinebant.
Eos vero qui consubstanlialis fidem profitebaniur
graviter iropugnabai, acerbiora in dies supplicia
adversus eos comminisceiis. Donec Tbemislius
philosopbus atrocilatem ejus aliqua ex parle m i ligavit, dicta illi oralione quae i n scribilur : i i i qua imperaiorem admonel ne roagnopere miretur quod laata sil dograalum diversiias apud Cbrislianos. Eam cnim exiguam esse,
si cum mullUudine el discrepantia opinionum quae
apud Graecos sunl cnnferalur; quippe cum apud
isios pluresquam treceniae eint opiniones. Porro
ex varietale opinionum necessario consequi maxtmara dissensionem. Deum tamen bac opinionuu)
varielale deleclari, ul singuli majeslatem ipsius
'
*"~
.
, '
'
. "
(7)
, \
.
,
\ '
.
,
,
,
.
,
1
VALESII ANNOTATIOJNES.
(7) . Hc oratio Tbesc variciatem , ut homines majestatem sui nuralmistii ad Valenicin budie exstal Laline edila a
nis inagis revereantur, eo quod ncqtiaquam obvia
Dudiiio. Nam quod Socrales ail Tbeimstium in ea
nec iu promplu sit cognilio numinis s u i , idem
oralione loculum cssc de discrepanlia dogmaium
babctur in Duditiana, pag. 508: Quocirca quod
pbilusopbicorum, liabetur in versione Dudilii ,
cognUione nostra se fovgissime removil, neqiie ad
pag. 507 : Arles quidem quarum magnus in vila JJ cuplum ingeniorum nosirorum $e demittit, tatti orUbus et delectaiio est, nunquam ad taniain sublimigumenli habet, non posluiare eum ab omnibut unum
taiem et elegantiam pervenissenl, nisi ariifuum midemqueju$ reiigionu, ted cuiqne de sua, non aluter iptos discrepantiajudiciorumei
certumen quodna iponle, opinandi (aculiaiem relinquere. Ex quo
dam exstittsset. Quippe ipsa pliilonophia mater om- eliam eianil ut major quwdam hominum ammis
iihnn taudandarum artium , ab exiguh orla princiadmiratio divini nuntims el reliyiosior wterna: iliins
piis, nonne docltitimorum hominum disseiuione ita
majeslalis venerutio ingenerelur. Filenimui
quat in
crevit, ut ad ejus absotuiionem nihil desiderarividea- prompiu sunt, ei ad omitem inteliigeniiam objecta,
tur ? Jaiu vero quod aii Socrales in ea oraiioue faslidiamus, et pro nihilo ducamus, elc.
diciuiuaTbemi6lio,Deuiii vellebanc opiuionuui de
VAiUORUM.
> . De Theinistio vide supra annot. ad
fin. cap. 25, lib. m .
i . Historiai de origine, moribus, el geslis
Goiborum per Piocopium Cxsariensem, Jornaudeni,
555
554
, * ciendnm incilavil. Atque idcirco pleriqne Gotbo , rum A r i a n * eeciae sunl dedili, olpole qui eo lem ,
pore imperaloris gralia ad eam geciam se contu , leriiit. Eodem eliam teinpore Ulphila Gothoruni
.
episcopus, Goibkae Hiteras eicogitavit, el sacris
, Scrtpluris in Goiborum sennoneiu cowersis, ef fedl ul barbari divina eloquia perdiscereat. Sed
, - quoniam Ulpbila nen eoo4anlam barbaros qui F r i , tigeraum stquebanlur, verum etiaoi iilos qui
* Aibanaricho parebant, Christianae fidei doclrina
. instituebai, Atbanaiichus aegre id fereite, perinde
quasi majorutii religio viularetur, Gbrlailanoe d i / , , vcrsis snppliciis aflccit, ita ul barbari quidara qui
Ariani erant, martyree flerent. Verum Ariite qui (8) .
, - dcm, cum Sabellii Libyensis opinioaera refellere
voi, non possel, recta fide aberravit, FHtum Dei
. .
reccnicm Deum esse slatuens. Barbari vero CbrisUanam religioneni simplici animo amplexi, pro fide Chrieii vitam hvjus saeculi coniempseranl. Sed
de Goibis qui ad Ghristianam religionem ransierunt, hactenae dfetatn sit.
. '.
CAP. XXXIV.
k
t>c ol
, ,
,
.
, ' 1
, ,
,
, , , * . ^
* ,
, .
, .
*
' *
^ , ' ; .
, * (9) -
re
VALESII ANNOTATIONES.
(8) . Godex Sfor- ^ iributarise functioni, his ulitur verbis :
&
cianus vocero interaerit boc modo,
- , ctc. Atque ita d i a m codex Florenlinue, nisi
, etc. Glossae veieres exponunt, adasrat quod haoet.
. Porro qiiod bic noial Socrates, Valenlem
(9)
.
Floreaiiao copro militari gupplemento aurum deinceps a provindice sciiptom est , reclius m fallor.
cialibug exegisse, idem quoque narral Marcelliuus
Volgata tamen scripiura proba est, nec immutanda.
in libro xxxi, p. 441. Quem locum, quia corrupius
Sicenim loquitur JoaunesGhrysostomusin cap. xxi
est etiara in editione noslra, bic prout resttiui
Matxbaei, bomiUa 67, ubi eleemosynam comparans
VARtORUM.
* . Vide eruditissimi
virt Georgit Hickesii Lingunrum velt. teplenlrionaiimm Theiaurum, fol. pag. 2, tibi antiquo alphabeto
citribilo deroonstral, Ulpbilam parlim ex Lalinis,
parlim ex Graecis btieris alphabeiuin suum iuiegrant sampsi&se. De Olphila vide siipra, ad fia. c.
PATROL. G K . L X V I I .
18
555
SOCRATIS
VALESII ANNOTATIONES.
dctol apponam : Erudiiis
adutatoribu$ in majut
, ocribendom eet
foriunam principh cxioliemibut; quoJ ex uliimit
. Porro banc narrationem de episcopo Saralerrit tot tirocinia trahens, ei uec opinanti offerret, cenis dalo, et de pace cum iisdem facta, desumut collatis in unum $ui$ et alienigenit viribus, invi- pgit quidein Socrates ex Ruflui libro u cap. 6, scd
ctum habcrel exercxlum; el pro mililari tupplcmento non servavit ordincm Ruiini : Rufimie eaiiii id
quod provinciatim annuum pendebalur, lhe*auri$ acretulil gub initium episcopatus Lucii, poet Edosgecederet auri cumulus magnus.
norum
sub Valeinis cxttuin.
mtri rumultit tnnnttHt.
"
nnrnm persecutionem,
nprfiA^iilinnAm non
m\n o n h V a l i i i r f i e A V S I . I . M
(10) .
ScriAlque ego genieniiam Ruflni sequi roalim, quam
bendum est . Id cuim poscunl legea
Socratig aloue Sozomenu Movei me id cnaod a i i
grammalica?.
Socrates, Maviam reginam, facla cura RoiHanis
(11) . Lego
pace, despondi&se filiam suam Viciori raagisiro
mililuni. Atqui Viclor gub exilura imperii Valeolig,
. Stalint enim sequiiur
nimium provectus eral xtate ut de ducenda uxoro
, elc El insuavis essel ejnsdem
adbtic cogitaret.
piaiposiiiouis ilcralio. Patilo posl, ubi lcgilur
VARIORUM.
01 . Barbatorum roulliiiidinem
bus videanlur Soxoroenua lib. v i , cap. 5%; Marcelin Tbraciam reccptam, omnem nuraerum et calliiius, ! i b xiv, cap. A, alibique.
cuiuui, eiiam Xerxis Graeciam invadentis copias
. Saracenorum convcrsionem
6U|>cras8c, asscrit Aiumianug. Qualiler autem Tliraad fldein, ad lempora Valentiniagi obilum prsce*
ciain rapinis, ca^dibua, gluprig, inceodilaque faedadentia refert Pagi in Critic. ad 6aron, ann. 571.
bant, narral idecn, lib. xxxi, cap. 8
n. 40. W . U W T H .
^
. Do Saraccnorum origine et morim
557
IIISTOfUA ECGLEfclASTIGA. -
LIB. IV.
558
. ol ' , d i l i s , Romanorum ducce praeclare soctiin agl exi atimanles, pax hujusmodi coedilionibua firmaro* tur, staiimnulla mora inlerposita,id qoodpelebaUir,
. , fieri jusserunt. Mosee Raque comprebenaug, ex
, . soliludine in urbem Alexaudriam perducilnr, bo oorero eacerdoiii illic eutcepiuros. ExbibitMi au , ,
tem Lucio qui loro ecclesias obtinebat, ordinalio - nem delrectang, ita Lucium altocutus esi: Equidem
. eacerdolio indignum me esse pro/iteor. Verum ei
, . - reipublicae necessilas boc postulat, nunquam Luciue
. mihi nianuro imponet. Ejus enim dextra ganguine
, adbuc slillal. Gumque Lucius dicerel abstinenduin
' , etse a conviciis, decere potitig ul ex ipso diaceret
* * , , ,
rcligionis dogmata, tum Mo&ea : A i non j a m , i n * ,
q u i t , raiio exigilur dogmaium. Nam facinora quar
. adversus fratres perpetragli, salis ostendunl qnara
, , Chrisliana habeas dogmata. Cbrislianus eniiu nou
.
percuiit, non conviciatur, non pugoai : quippe
$ ,
servum l)ei pugnare non decet. At tua Jacla, lan, .
quaro voce emissa clamanl per eos qui in exsilium
,
niissi, qui besliis i r a d i t i , qui incendio coasumpli
.
eunt. Ea porro quae oculis conspiciuntar, Jonge
plus valent ad couvhicendum, quam ea qtia? audi , ,
tione accipiuntur. Haec et bujusmodi cuni dixieset
Moses, necessarii eum ad roonlem perducum, u l
.
ab iis qui illic exsulabanl, ordinarelur epigcopug.
, 6 *
" , Ad bunc igitur modumMose tuuc congecrato, bellum
Saracenorum sopitura eet. Ac deinceps Mavia pacem
cuin Roraanis servavil, adeo ut flliam suam Victori
.
niagislro roilitum desponderet. Aique baec de Saracenis sint dicta.
CAP. X X X V I I .
. '.
C
Quomodo post imperatoris disceuum, orihodoxi m
'
,
Oriente, et maxime apud Alexandriam, reiumpiit
oi rjj\ ,
animU Lucium ejecerunt, Petro oni Damati
,
Romaui ponlifici$ lttleri$ munilui redieral, cccle,
lia* reddiderxnt.
, '
,
Per idem tempus cum Anliocbia Valens imp.
, discessissct, quotqudl ubique persecutionem passi
^^- erani, magnopcre animis conflrmatl sunt, ac pra>
oi , cipoe Alexandrini. 2 5 9 Quippe -unc receos ab
. (12)
urboRoma reversus erai Petrus cum litteris Damasi
' episct>pl Romani, quibus ille et consubslanlialis
, fidetn, el Pelri ordiiialionem confirtnabat. Uaque
* ^
populus, resumpta fiducia, Lucitim quidem extur , * bat, Petrum vcro in ejus locum subsiituit. ElLucius
.
. quidem staiim conscenso navigio r.onstantinopolim
. $, - perrexit.Petms vero cutn exiguo tempore superstet
.
D fuisset, ex liac vita migravit, Timoibeum fralreui
sedis suse successorem relinquens.
VALESIl ANNOTATIONES.
qune anle hax verba apposita est. Earoque leclio(12) .
Scnbeudum est
nem seculua vidctur Epipbanius.
, et lollenda flualiedislinctio,
VARIORUM.
t AOVXUJT /. Lucius bic Georgio sedis . Biu Valens Aniiocliia? moratns est, u l iusinuanl
Alexandriiise invasori, ub Arianis subrogatus est,
Zosimus, lib. iv, p. 747; Ammianus, lib. xxxt,
ol ocrilMini Socrales, lib. , cap. 4, el Soiomen.,
cap. 11. Socrales ci Soxomen.,ab anno nempe 57*,
hb v, cap. 7. Ea aobrogatio anno 575, posl Atbaad ann. 577. Nisi quod dum illic moraretitr, niodo
naftil obUam facta. (Am. Pagi, ad ann. 5 o i , n. 15.)
Caesaream, modo Edessam, modo in alias Orientis
%
urbes seseconluteril. (Anl. Pagi.ad ann. 577, n. 2.)
SOCRATIS
. '.
CAP. XXXVIII.
imperanel autem annts uxdecim.
.
Porro imperator Valens ingressus Conslantinopolim tlie tertio Kalendas Junias, consulatu ipsius , , !
scxto, el Valenliniani Junioris secundo, populum
inge nli affeclum mceslilia offendit. Nara barbari qui ,
.
jaiu Thraciam depopulaii fuerant ipsa qnoqiie
Constantinopoleos suburbana vaslabant, cuni nullae ^,
,
nc adessent copiae ad resislendum ipsis idonese.
. Vcnim ubi barbari ad ipsa urbis rocenia propius
,
, , \
,
.
,
. * . , .
(13) *
,
, ,
*
, ' ,
.
' , .
, -TQ
, .
(14)
. *> , , -
d i e
l e r , i o
TALESn ANNOTATIONES.
(13) ) .
Legenduni cst . lideiu porro dies nolaiitur in Fetli$ I d a l i i :
Valente vi et Valenliniano n . IH$ cots. ingrctsu$
est Valent Aug. ab Orieute Constaniiuapolim die
Kalend. Junias. El ipso amio profeclus ett Valens
Aug. ex urbe ud Fonalum die m Idus
Junias.
(14) .
Scribcndum eat . Sic antiqu rii brcvilaii studentes, s c r i b e r c
solebant hxc vocabula. Nam el s c r i l i e banl ct , pro et .
VARIORUM.
r
561
5*2
vindicatida: at caeteri fere omncs historici crematum fuisse consentiunt, ut noiavit Yalesius in
dictum Ammiani locum.
LIBER QUINTUS.
TkXm !
.
LIBROECCLESIASTICJE
\1NQU1NT0
\US
SOCRATIS
SCHOLASTiCl
BJEG
CONTINENTUR.
'.
CAP. 1. Quomodo po$t Vatenlit obilum, eum Golhi
.
Br. H c
II
Quomodo imperator Gralianut OTlhodoxU
epitcopit ab exsilio revocatis, Jicereiicos
,
ecclesiis expuiil, consortem imperii
Theodotium $ibi ascivil.
.
III.
Quinam eo tempore majorum Ecclciiarnm
.
.
(uerint episcopi.
IV.
Quomodo Hacedoniani qui priu$ ad Libe. ,
Hum Romanum epiuopum pro comub '
,
slantialii fide tcripuranl
denuo ad
.
priitinum errorem revoiuti $unt.
De kii quat Atuiochia ob Meliunm Pauff.
V .
linum conligerunl.
.
VI.
Qualiter Gregoriui Nazionzenui communi
*, ' ,
siantinopolUanai Kcrlisiw etl coniliiulus:
xaff
auo tempore Theodo$iu$ imp. post re ,
, '
***, ThessalonicG ab Ascholio epi
.
scopo baptizatut ett.
VII.
Qualiter Gregoriui episcopis quibusdam ob
,
iranslaiionem iviitis murmuranlibus epi,
tcopalu $ abdtcavtt; De
VIM.
De centum quinquagtnta ep\copi$ Gon
ilantinopoli congregutis : illorum
decKlis, ei ordinalione Neclarii.
.
UL.
Quomodo imp. Thcodosius corpus Pauli
",
>
episcopi Conitantinopolitani ab exsilio
trsnstulil: quo lempore Meliiiui
,
Anltuchenus episcopus e vila ditcestit.
.
Quomodo imperator omnium uciaru}* epif . ' X .
scopoi unum convcnire juuii, qtio &
'f
SCfCRATlS
563
pore Arcadiui ejut filius. Auguslut nuncupatus ett, tt quod Sovatiani in fxde
cum HomouiianU con$entiente$, toli intra
urbtm coiUclat agere permissi $unt; reliquit hwreticii procul ejeclit.
De Maximo tyramio; qualher is Gralianum
dolo interemit: quo lempore propter melum Maximi, Justina VaUnlimani pueri
maier, Ambrosio Mcdiolanensi cpi$copo
imidiari intita destitit.
XI.
XJI.
XXVI.
'. '.
.
'. "
.
*.
, ,
,
,
,
.
.
',
.
'.
,
.
'.
,
.
(7'.
, '
,
,
*
.
9
263
QUINTUS.
HIOCEMIUM.
\ ,
%
, , ,
\ ,
. *
*
VAR10RUM,
".
Legendum ,
ul videiur.
LIBER
564
,
,
^
*
\.
'.
, ,
.
UT.
* '
,
.
.
'.
'. ,
.
.
'.
.
'.
.
' '.
, ,
,
.
,
.
.
W . I.OWTH.
HISTDRIA ECUXESlASTiCA. -
L I B . V.
5C6
, \ Dcinde lectores fastidio affleiantur, ai in epi (15) , acoporuni contentionibus, et i n iis qiua adversua
; * , se invicem molili sunl, perlegendia, eoa asaidue
$ , detineamtiai Precipue vero u l intelUgatuf qaaliter,
. lurbato reipublicae stalu, Ecclesia quoque quasi*
, quadam compassioae lurbala esW Nam si quis
, . aniinura ailenderit, reipublicae roala e l Eeclesia" * , - rum calamiiales siniul viguisse deprebendei. Aut
6 * enim uno eodemque lempore orta ulraque esse
, * reperiet, aut brevi lemporis gpalio se invicem
, aubsecuta: et interdum quidem Ecclesiaruiu ca , ' lamitales praeire; deinde subsequi woius reipu ,
biicae, interdum vcro vice versa. Adeo ut i n
* , animum meum inducere non poseim, harum rerum
, - vicissitudinem ex forluito casu, sed poliua ex
sceleribus nosiris causam ortus sui ducere, el ad
)!. , ' * - eorum casligaiionem iiumitii calamilates. Si q u i
dem, u l ait Aposiolus *, quorumdam hominum pec .
cata manifesia tunt, prceccdcniia ad judicium ;
, - quosdam vero etiam subsequunlur. Hanc igitur ob
pclv . , causam Ecctesiasticce Uhiorice quaedam etiam i n
,
republica gesta adjunximus. E l ea quidem quae
.
Conslantini principatu in bello acta sunt, ob tem, ' ,
porie vetustalena reperire baudquaquam potuimus.
,
Quee vero posthaec gesta sunt, ea sicut ab iis qui
adhuc supersunl accepimus, striclim commemo .
ramus. Sed et ipsos subinde imperatoree in boc
, .
opere perpetuo includimus, propterea quod ex quo
. " i l l i Chrisliani esse coeperont, 264
P
.
penderunt res ecclesiastica?: et inaxima quaeque
eonalia eoram arbitrio tum facta sunt antea, tuin hodieque fiunt. Postremo Arianae sect memionem
iecimos, eo quod illa Ecdesiarum atatum oerturbavit. Aique haec procemii loco dixisse sufficiat :
nanc hialoriam ordiaraur.
CAP. I .
. '.
C
'Qc tdr ,
Quomodo post VaUntis obilum, eum Cothi C<mstanlinopolim oppugnarenl, cives advertut eot em
,
Mavice panbanL
,
.
Posiquam Valens incerio mortisgenere periisset,
barbari ad ipea usque moania Gonslanlinopoleoa
,
iterum progressi, suburbana undique vaslare coe ,
perum. Quod cum civea a?gre admodum ferrent,
. ' ,
, arrepto vice teli eo quod cuique obvium erat,
. suopte motu adverstia barbaros erumpunl. Uxor
aulem iroperaloris Dominica, cuuctis ad bel , luin egredientibua ex regall serario atipendium
_ . dabal, quemadmoduin mililibus erogari solet. Ad
* , D erant ciiam auxiiio pauci quidam tederati Saraceni
e
e #
Tiroolb. v , **.
VALESll ANNOTATIONES.
(15) V . Lego * ^ . losoavie eniui esl et odiosa particulae necaUvai repelitto, eam pnecedal -
VARIORUM.
. Vatcnlinbni JoniorU, qui el Galales
Saracmi* crmitus quidam, nudiu omnia pra*Ur purficlut e t l Valente a l e r
*" ***raucum /opttare trepent,
hi . agmini $ mtdi*Gothorum iuurmt, $t inurfmi knui*
m
SifcRATlS
564
,
tvtior
urb$m coilecta* agere permUsi $unt; reli 6
quU hcereiici* procul ejeclis.
.
XI.
De Maximo tyramie; qualiler i$ Cratianum '. ' ,
\
dolo inleremii: quo lempore propler me"
tum Maximi, Juslina VaUnliniani pueri
, ,
Maximo.
.
XIII.
De tumultu quem Ariani Conttanlinopoli .
excitarunt.
'.
XIV
De vietoria imperatorU Theodoik, dtque
'. ,
iyranni clade.
,
XV.
De rlaviano Antiocheno,
'.
.
XVI
De idolorum templi$ Alexandrim dirulii, tt '. "
commiua ob id pugna inler gentile* tl
,
Chrulianoi.
.
XVII.
De UtUrit hieroghjphicis in SerapidU tem- '.
plo repertii.
.
XVIM. Quomodo imperator Theodo$iu$ Romm de- '.
' gen$, plurimum utiliialh urbi contulit,
, ,
XXII.
Juatcium hujut hittorice icriploris, dedi$ , ,
erepanlia quos quibutdam in locit cer~
, ,
,
nitur tam in fetto paichali, quam in ba ,
.
suorum voeabulis appellali.
XXV.
De Eugenn tyrannide , el Yalenliniam Ju- ' ,
,
niotis neee; deque victoria quam Theo
doiiut Augu$tus retulit de tyrunno.
.
XXVI. Quomodo imperator potl victoriam morbo KCp.
{*\correptut, filium $wtm Honorium , '
diolanum evocavit: et paulitper conva *
LIBER
263
QUINTUS.
PHOCEMIUM.
\ 0 ,
Anlequam libri quinli historiam ordiamur, eos
tffit
qui lioc opus lecturi sunl rogamus ne nobis fiiio
vertant quod, cum ecclesiasticam hisioriam ecri- , , bere in*titueriimis, bella quoque variis sttbiude ,
lemporibus gesla , quorum quidem certissiniam \ ,
noiiliani nobis babare licuit, eidem inlerseramus.
.
*
enira fachnus roultis de causis. Priinum u t '
*
rerum gesUrum notiliam lectoribus tradamus.
1
VAR10RUM.
* ".
Logendum ,
ul videlur. W .
I.OWTH.
HISTDRIA EGCCLEStASTlGA. -
LLB. V .
5G6
, .
MQVUB
i ,
, s
parebanU
1 Tiroolb. v , i A .
VALESII ANNOTATIONES.
(15) . Lego . Insuavis eniui esl el odioaa pariicolae neg a i t a t repolitio, eum pnecedal -
VARIORUM.
Aauvixa. VatenUnlani Jonioria, qui el Galales
t T i r t u i ^ i *x Valento a l e r .
. *
Saractnis crmius quidatn, nudiu omnia pra-Ur pubtm, tutraucum t\ lugubre stTipeni, iducto pumone
agmini u midU Gothorum tHstruil, tl wKr/ac/t ko&
563
SOCRATIS
507
, .
, & ol .
CAP. I I .
,
,
7
Gralianus vero una curo Juniore Valeoiiniano
,
huperii aummam adepiin, damnata Valentis patrui
sui in Gbristianoa crudelitate, cuoctos qui ab illo iu exsilium ejecti fuerant, revocavil. Lege praeterea , ' *
aanxii ut omnes ctrjuscunque religionis bomines (16),
absque ullo discriraine in ecclesiis convenirent ; g *
,
aoli autem Euoomiani, Pboiiniani et Manichaei
, . pellerentur ecdesiis. Cumque iroperiuni Romanum
,
tanguere, barbaroa vero invalescere animadverte , ,
ret, remque publicam viro strcnuo indigere, 265
eollegam iroperii adsumit Theodosium, virum no- ,
biu genere in Hispaniia ortuin, qui et in bello ,
multa sirenue geaaerat, et ob eam causaro jampri- ,
dera eliam ante designationem Gratiani, dignua ,
iroperio ab omnibus fuerat judicalus. Cum igiiur . 'tmperaiorem eura reountiaaeel Sirmii, quae urbs ,
esl R l y r i c i , consulaiu Ausonii et Olybrii, die
, , aeptimo decirao Kalendaa Febroarii, curam belli
,
adversua barbaroa gerendt cum Hlo partitur.
.
VALESll ANNOTATIONES.
(16) .. Hanc Graliani legem C sum essedicit, ut eam tegem exseciiiioni mandarct.
memorat etiam Sozomenus in lib. , capiie 1 , ei
Id auleui contigit anno Glirisit 578. Ea lex Graliani
Tbeodorilus in libro
capite 3 , qui Saporeni mabodie non exatat. Ejus taiuen videtur i e r i nteiiuo in
gifttrum mililum a Gratiano in Orietitis partes mislege qainta, Godice Tbeodoeiano de 6de catbolica.
VARIORUM.
jugufo iabra admovit, cffuiumqut crnonm exsuxit. palris ca&de, ex Moesia in Hisparram secessit, u l
Quo monstroto miracuto barbari terrili, pottea, non pneter Ambrosium docfet Theodorit. Hi$t. lib. v,
ferocknin more, eum agendnm - cap. 5, unde postea evocatua a Grattano, magister
quid, ted ambiguii gre$$ibu$' mcedebant. Proce$$umilitum, ac mox Aupustue creatus est auno 579
dein audach fracta, exinde digressi iunt. Amm.
Gratiano caedem patns,quam malo consilio dnctus
Marcellinus, lib. x x x , cap. 16.
,
admiserat, hoiiore fllii compensare cupiente. Hioc
J . Graiianas, Valentiniani I ex Senova imperii divisio facta. Tboodoiio eesait Orieus
vera filius, qui patri aimul et Valenli palruo in
cura Tbracia, tti docel Zosimua l i l i . ; Orosius,
imperio &ticees8it: ingenio, facmtdia, tuodeatia,
lib. , et Miscella. lib. x u . Inter Gratianum vcro
eaatitate, fortiludine, zelo conlra ha?reticos inclyet Valentinianuin Tratres divisum imperium occilus. Principrm Chrixliamstmum vocat eum 1>. A m - dealale, i u ut Gratiano ceaserini Gallix, Hiapabrostus. Ponliikatuf sumini etbnicomm dignitaniae, Brilanniae : Valenliniano lialia, illyricum, ei
(em, ab antecessoribus bactenus relentam, con
Afrira. Vide Vaies. annot. in Marcctlini, lib. x x i x ,
stanter recuaavii. Tandem a Maximo, suo belli
cap. 5 ; Pagi, ad ann. 579. n. 5. Theodosii egregium
duce per insidias in Galliis inlerfeclaa. Praece- eiiGoiniiim babolur apud Viclorem in Epilome, ubi
ptoreai babuit Auaonium Burdigaleneem, quein ad
imp. Trajano corpore et meiite siuiilia, vitiis
conaularem digniutem Roma? porduxit. Yide A m lantum diasimUio Hiiese aaseritur.
mian., lib. xxvn. Hieron. episl. 5, Ambroeium
2^
.
obitu VaUntis, et in psalm. LXI ; Zosim., Ausoe. Tlieodosiue non Kal. Februarii, u l perperam
Grat. act. pro cos.
acribit Socrales,ct Baronius cum eo, scd xv K a l .
- Feb. seu die xix Januarii, in consortiwm iuipt-rii
. Theodosiua Magnus imperalor, filioa Theo- asciitis. ut Idatius in Fatlit. Auctor Chronki
doaii, docis inclyti, et inagietn equitum pcr Gal- Alcxandrini, Marcdlinus in Ckronico. el Farrago
liaa, invidia qaoromdam aulicontm Garihagine Alexaudrina tcatauiur. (Ant. Pagi, ad anu. 379
occiai anno 577, sed non nisi bapiieojaie prius n. 5.)
^ccepto. OROSJVS, lib. vn, cap. 55. Noster, audita
t
569
570
. .
CAP. I I I .
- Quinam eo tempore majorum Ecclesiarum
fuerinl
epi$copi.
.
EoJem tempore Ecclesia? qitidem Romanae p r , '
, - erai Damasus, qui Liberio successerat: Hieroso . lymitanam aulem Ecclesiam adbuc obtinebat Cy , , . rillus(16"). Antiocbenais porro Eccleaia, sicutaniea
, dixi, (res in partes divisa erat. Etenim Ecelesiia
. qnidero DOSI Etizoium Dorotbeus Arianus potieba , - tur. Reliqui partim Patilino, partim Melitio qul ab
. \ , eisilio revocatua fueral, oblemperabant. Alexan \ * driae vero, Arianorum quidem Ecclesias Lucitts,
, . liccl in ftigam aclus, administrabai : consubsian , tialis autem lidera profitenlibus, post PeCrum T i , - rootheus praesidebat. Apud Conslaiilinopolini De . ,
mopbilus Arianae pariis posl Eudoxium episcopu?,
.aH* I J B > I M ? I . 1
0
'
_ ? J _t~ _ . ^
;
_
*
Ecclesias
possidebat.
Hi vero qiti comimimoncra
illius aversabantur, aeorsum conventus agcbanl.
. '.
Maxecerutrol,
'
,
.
,
? ,
,
.
, .
,
, b
. '
,
, ,
.
CAP. IV.
Quomodo Maudonianu
qui priu$ ad Liberium
Romanum epitcopum pro consubsiantialis fidetcripteraJi/, denuo ad priilinum errorem revoluti $mt.
At Macedoniani post legationem ad Liberium
missam, per Ecclesias singularum civitaliim aine
ullo discrimine conimunicabant, permiscentes se
mutuo cum iis qui Nicaenae fidei formulam ab
iuilio fuerant amplexi. Verum ubi lex iraperatorig
Gratiani omnibus seclie licentiam concessit, denuo
seoraitm agere instituerunt. Igitur Antiocbine congregali, decreverunt vocero consubstantialis rejiciendam essc, nec ullo modo communicanduiu cum
rt ~ ~
jconaius
i qui Nicaenam
ftdem
profllerenlur.
2 6 6 damnata
^
roale ipsis
cessil.
Plerique eniro
eorum inconstantia, titpote qni a!ia subinde atqtte
alia ftdei decrela proinulgarent,ab iis recesserant,
c i fldei consubsiantialis aetiatoribits constanter iu
posierum adbaeseruni.
CAP. V.
De hit qum iunc Antiochiw Paulinum
H I C
. '.
.
el Melilium
conligBrunt.
,
Per Idem teinpua, Aatiocbi* eiiam in Syria
8ci .
propter Melilium gravis conleutio exarsii. Jam
,
antea diximus, Paultnum episcopum Anliocbiae ob
* , eximiam sanctftaiem in exsiliuni mhiinie ejectuni
. fuisae : Meliliura vero, postquaui a Juliano lesli . ,
tnlus fuisael, ilerum a Valenle pulsum in exaitiuui.
. , 0 tandem a Graliano esse revocalum. Qui cum
. 3 rcdiisset Antiochiam, Paulinuiu jaui senlo confe , cluro oflendit. Slatiui igitur omnea qui favebant
. Melilio, operam dcderunt ui una cum Paulino in
, episeopali solio resideret. Gunique diceret Paulinu*
, refragari ecclesiasticis regulia, ut ia qui ab Ariania
VALESll ANNOTATIONES.
(ttT) L i b . , cap. 6, 9.
VARIORUM.
b *0 . In Cod. Theodoa. xvi,
I H . 5, indical tpse Gratianos legem a sc post VaIrnlis obttum editain, cujus iiieminere Socratea,
prtoa, Sorom, lib. , tap. i , Suidas io vme
, et Joanncs Antiocbenus in Excerptis
571
SOCftATlS
571
fcv
. *.
QualUer Gregoriut Nazianzenui communi orthedoxorum tuffragio epi$eopu$ Ecclesice Consiantinopolitance e$l constitutus: quo tempore et Theodo$ius imp. po$t relatam de barbarit vicioriam tn
morbum prolap$u, Thessalonicas ab Ascholio episeopo baptizalui e$i.
" ,
"
,
, '
-
" ,
. .
, *. ,
*
, , , ,
,
. ^
,
4, .
,
, *
,
VARIORUM ANNOTATIONES.
c
. Vide Zosim.,
lib. ; Sozom., lib. vn,cap. 4 ; Orostum, lib. ,
eap. 20; Jornaudem lam iu lib. De regnorum $uccBuione,
quam iu lib. De rebut Geticii, cap. 2 5 ;
MarcelUnum in Chronieo, et Idaiium in Fa$ti$,
niruni(|ue anno 579. Imo Idatiua diem memorat
quo bujus victori nuntium Romam perlatum est.
Ausouio enini et Olybrio coss. anno scil. 579 prodit : lp$o anno mulia belia Romani <nm Gothii
commiuruut. mctorim nunliatm $unt adverl t Gothos, Alatio$, alqw Hunno dic xv .
Otctmb. (Ani. Pagi, ad ann. 580, n. t.)
573
HISTORIA ECGLESIASTICA. L I B . Y.
571
* **
- lllyricj usquc provinciaa minime penrtratao, et
, , induclam ab ilto iiovitaiem Ecclesiag Hlio siias
^ ' declpere iiequaquam valuisse : sedeam fidem qiue
. *0 , ' Initio ab apostolis tradita, et posiea in eoncilio
Nicseno confirmala esi, ab incolis conataater reti,
neri, iroperator ab Ascbolio libenlissime baplizaius
, ,
esl. Paucis autem post diebus morbo liberatns
Gonslantinopolim advenit, die ociavo Kalendas
Decembris, consulatu Graliani quinlo, et ipsiua
Tbeodoaii primo.
. Z'.
CAP. V I I .
- Qualiler Gregorius epucoph quibu$dam ob trav$taJtei,
tionem ip$iu$ murmuranlibus, episcopaiu $e abdi
* 6
mandavit ut aut fidei consubsiantialit axsentirt
,
Ittf, aut urbe excederet : quod quidem IfemopAt, iut facere tnaluit.
.
(17)
Eodem tenipore Gregorius ab urbe Nazianzo
translatus, intra urbem regiam in exiguo oralorio
conveatus agebat: cui postea imperatores cum
, (18).' Niaximaro basilicam adjunxissent, Anaslasiae no ,
men ei indiderunt. At Gregorius, vir diserlissimus
* , ,
el omnium sui temporis religiosissimus, cuin
, qtiosdaro ob id murinurare intelligeret, quod esset
,
peregrinus, impenloris 268
advenluni avide
*. (
amplexue, Gonatanttnopoli morari ulterius recuaa , ,
vit. In hoc slatu Eccleaiam cum reperisset impe , , . rator, eollicite inquirebal quonam modo redinte . grata paee concordiam finnarei, et Eccleaias am& *, ,
plificarei. Confestira igitur mandal Demopbilo
, Ariana parlia episcopo, utram Nicsense fidei con . ~
sentire, et populum adunare, pacemque ampleclt
, , vellet. lilo conditionem sibi oblalam delreclaato :
,
Si pacem, inquit, el concordiam fugis, te qaoque
. ex Ecclesiis fugere jubeo. Q u cum audisaet
, - Demopbilus, secum ipae perpendene qtiam difficile
ewet polentioribua reststere, convocala in eccle ,
siam muUitudine, ipee i n raedio atana, gregalcs
, ,
%
VALESII 0108.
(18)
. Non assenlior So(17)
.
Credidil scilicet Socrates Gregorium ab episcopata Na- c r a t i , qui ecclesia? ilK in qua Gregoriu? Naziauze*
nus verbum Dei praedicare aolttus erat Gonslaniixianxeno iranslatura faisae Constanlinopolim. Qua
in tenienlia foerunl alii quoque complures. Grego- nopoli, Anastasiac vocabulum a stibseciilia imperatoribus inditum esse scribit. Imo selaie ipsiui
t i u i umen nonquam episcopus fuit Nazianxi, sed
Gregorii jatn vocabaiur AnasUsia, ui patct luiu
Uolum adjulor fuit patris sui Gregorii in episcopatu Nazlanzeno, luuc a paire jam grandaevo ac- D ex oratione ipsitts Gregorii, in & nominalim variute ex aoliludine, in quam post auacepttun ailedicil Anastaniae el apostolis ; lum ex carmineelegiaco de insomnio Anastasia?. Vide Baroniuin ad
mul ac repudiaiuin Saaimorum episcopaiom fese
annum Cbrisli 578.
couUtlerat, anno Gbrisu 571, u i nolavii Baroniua.
VARIORUM
ITapl * *o& &
. Idatitis ad ann. 580 : His cou. (Gratiano
netnp^ el Tbeodosio) vktoriar nunlialas $unl amborum Auguttornm. Eo ipso anno ingressut est dotius Aug. Conilantinopolim, xviu Kal. De
cemb. Verum, ut observal Gotliofredus in ChronoloqiaCodkis
Theodo$iani, noia nnmeralis x rejicjenda, reponendumque vtn Kal. Decemb. Nam xv
vel xvi Kal. Decemb. Tbeodosius erat adhuc Thesiitonioie, ut docct lex 15 Cod. Tbeod. De nibu$. Pratterea auctorChronici AUxandrini Tbeodoiutn viii Kal. Decemb. Constanlinopolim ingresxara diserteacribU. (Ant. Pagi, ad ann. 580, 11. 9.)
. Qui Gregorium hujus sedis giibernariila
per duodecim annos tentiiase scribnnt, lolam illtid
lempus ei allribuunt, quod ab anno 579,quo Congianiinopolim se conluKl, usque ad morlem ejus
fluxit. Revera enim paucarum hebdomadarnm episcopamm gessit, eum eadem synodo et episcopua
renantiaius sit, et exauctoratue. A n l . Pagi ( ad
ann. 581, n. 10.)
* . Demopbilas Arianus in locttm
Eudoxii CoustanlinopoliUni ejusdem factionis eplgcopi siilTcctue. anno 570. De eo legendua Pbilostorgiua, !ib. i x , c. i O e i l l .
675
SOCRATIS
* ', , , "
, .
(19),
.
, \
, ,
,
* , .
, , ,
. ' , ,
.
, ,
, . .
h
. '.
CAP. V I I I .
De centum et quinquaginta episcopit ConstantvioOoli
congrtgatis : deque illorum decrelit et ordinalwne
Nectarii.
~
,
.
Poalhsec Imperalor- nihil cunclalug, guae
,
fldei epiacoporum coneilium oonvocat, quo , ol Nicaeua fidee coofirmareiur, 269
Con-
sianlinopoli ordinaretor epiacopua. Et quoaiam
.
tn apem venerat Macedonianoa fidei giwe poase ,
sociart, eormm quoque anligtites evocavil.* Con- C .
veniunt igitur, ex iia quidcm qui congubelan
,
tialigfldem profitebaniur, Timolbeog AlexaadriaB * ,
epiacopug, Cyrillug Hierogolymorum,qoitancp<eni .
,
tentia ductua conaubstantialig fldei adharebat.
Melitiue vero jamdudom aderat, propter ordinatio- ' (20), *
nem Gregorii illuc accitua : Aaeboliug icem Tbea I .
galonicae epiacopna, aliique phires; universi oenlura
Mailh. x, 25.
YALESll ANNOTATIONES
(19) . Longe
etiam leclionem reperimiia in codicibus nostria Florentino el Sfoniano. Sic enim ambo acriplum habeni, . Quam gcripturam aecutag
est Epipbanius Scnolaslicug, ut ex versione ejua
apparel. Ita eniin ille v e r t i l : Quia igilur imperator
ecdniii oput habet^ Nicephorue tamen vulgalam
lectionein luetur. Nain pro babet,
t,
. Mibi quidem scripu lectio magis placet.
(19*) Lib. iv, cap. 37.
(20)
. In codice Sfortiano hic, gepra in caplie 6 hojoa libri, acribilur. Atque ita Laiini fereeum appellanL
Sic enim Ambroslns, el Proeper in Chronico,
Jomandes in libro De iucce$rione regnorum curo nominant. Ascboliag Umen fere vocatur a Graecla.
Iltc eel Ascboliea de cujug obitu et virlnlibue ac
miracalis ecrtbit bealns Anibrosiua iit epistota 69
ad CUrum Thsualonictnutn,
ubi et Anygium d i gcipulum ei aucceaaisae dicii.
YARIORUM.
"
. Ab anno nempe 540,
quo Eusebius ex urbe Nicomediensi Conglanlinopolim fuil iranslalug.
i .
Synodng Conslanlinopotitana quarla oecumenica gecunda, a Thcodogio
I I . convocaia, ut liquet ex Epigtola syuodica ad
Tbeodogium, qua episcopi ge et ejug niandalig ad
eam vocatoa letlantur, el geaftorum confirmaiioncm ab ipgo pelunl. Praelerquaro qiiod Sozom.,
lib. , cap. 7 ; Tbeod., lib. v, cap. 7, el Auclor
auonyiQug vitae S. Pauli GPolitani eplscopi apud
. ,- ^
.
,
. 01
,
. ,
, , . ,
, , *
, (22)
,
,
.
,
(25) Q
, .
(24),
k
YALESII ANNOTATIONES.
(21) Kal
.
Vide quz atipra
nolavil Socrale* in cauile quarlo liujue i i b r i .
( 2 ; Lib. iv. cap. 12.
<22)
. Malim scribere :
, elc. Qiiam emendalionem confirmat Nicepborus. Sic enim habel:
,
.
(23) "
YARIORUM.
^ . Nectariua Tarso Ciliciae orlundua,
vir s e n t o r i i ordtnis dignilale in urbe Conelanlinopoli perfunclus. Yacanle jam aede Gonsiantinopoliuna anno581, ciiminpalriainreditumadornaret,
tt Diodomm Tarsensem episcopum conveoiret,
ecqiiid ille Tarai facium vellel sciscitaturue; Diodonis caniliem v i r i , vultumque sacerdotio dignuio.
ei morunigraviiaiein reveritus, eom scdi pracficien-
dum censuil; ac proinde elfecit nt inter eligendorum nomina imperatori oflerenda, ejua qiioqiir
nomen, omniam quidem poslremum, in cbaria
scriberetur. Perlecio indiculo in Neclario ubsliiii
iniperaior, eumqjie elegit, quam eleclionem episcopi suffragio SHO comprobarunt. Obiit anno 51^.
(Guil. Cave, ad ann. 581.)
879
SOCRATIS
580
VALESII ANNOTATIONES.
chenum episcopum, et Gregorium Nazianzenum, et aamon crediderunt, sed mullas gimnl jutictag proob Pelnim Alexamlrinum.
Naro
k
ii
Melelius quidem
niSTORlA ECGLE51AST1CA. L I B . V ,
-
!0
, - Quomo4oin^ratorTi^odoiiu$
corputPuhliipiicopi
Conslaniitwpolitaniab extilio bonorifice transiuiii;
quo lempore Melilius Aniiocltenut cpiscopns viia
disusiil.
.
C
Paule poet iropefator corpus Pauli episcopi ex
*
orbe Aucyra (raii&ferendum curavil: quem quidem
oliro Pbilippus praefeclus praelorii, Macedonii gralia
,
in exgilium ejecium, in oppido Armeniae Cucuso
, . strangularijueseral, u i gupra commemoravi. (28*)
< , Hujus igiiur cadaver magno bonore ac reverentia
, excipiens Tbeodosius, deposuit in basilica qua?
, nunc ex ipsius nomine vocatur: quam Macedoniani
. prius posaedcraot, oliuo quidemab Arianissejuncli;
, .
tunc vero ab imperalore expulsi, eo quod lidem
Aftto- Q ipsius amplecli recusassent. Eodem tempore MelU
, * lius Anliocliensia episcopug in morbum prolapsus,
& ' (29) e vivis excessit: ejusque i u laudeni Gregorius Ba- .
silii frater orationem funebrem dixil. Porro corpua
.
Melitii, necessarii ejua Anliochiam tranatulerunt.
,
Rursus vero bi qui Melitii parteg secuti fueram,
* * Paulino parere abnuerunt; sed Flavianum in locum
VALESII ANNOTATIONES.
(28)
Caegariensi, ei Otreio Mcliieno, et Gregorio epi. Vide legem tertiam in Godice Tbcodosiano,
gcopo Nysseoo : Terenlio episcopo Scytlnae, Martilulo De fide Catholica : quae data esl ad Auxotyno episcopo Marcianopolig coinrounicare coaaiam proconsulem Asiae, Kal. Aug. Heracleae,
glilerit. Hos ad obiinendaa calbolicag ecclegiag ex
Eocberio et Syagrio coss. Eam enim legero bic
commurione et consorlio probabiliuin sacerdolum
iiilelligU Socrates. Sed verba ipsius legia operae
oporiebit admitti. Omneg aulem qui ab eorun,
pretiuro fuerit bic apponere, u l ex iis judicet ^ quog commemoralio gpecialig expressii, lidei comleclor verumoe dixerit Socrateg. Sic igiiur lex
munione dissenliunl, uX, manifestos haerelkog ab
babel: Episcopis tradi omnes ecclesias mox j u ecclesiis expelli, neque bis penitus poslliac oblibemtts, qoi unius majegtatia alqtie viriulis Paireiu
nendamm Ecclesiarum ponlificium racullalemque
ec Filitim ei Spiriium ganctam conflleotur, ejua- permilli. 131 verae ac Nicsena? iidei gacerdoiia
deai g l o r i * , clarilalis onius : nibil dissonum
cagla pernianeaiil : nec post evidenlem praecepii
profana divisiooe facienteg. Quos conglabil comnoslri formain, malignae locug detur agiuliae. Notnuoioni Nectarii episoopi Constanlinopoliianse Eclabis obiter ntillam hic Melelii AntiocbeDi ficii
clegiar, Tiinothei necnon intra Agyplum Alexanmeutionera, eo quod Meleiius, u l opinari daiur,
drinse urbia episcopi esse socialos. Quos eliam in
iam e vivis abieral, cum baec lex promulgau esl.
Orientfs parlibus Pebgio cpiscopo Laodicensi el
(28') Lib n , c a p . 16 el 26.
DiodOTO episcopo Targengi; in Asia, nccnon pro(29)
* . Haec Oratio
congutari, alque Asiana dicecesi Ampbilocbio
funebrig in latidem Melelii Antiocbeui exgiai bodie
episcopo lconieosi, ti Optimo epigropo Antio- iuler Opera Gregorii Nysseui.
cbeno : i n Pontica dioecegi Ilelladio episcopo
VARIORUM.
, Flavianus, nobili genere nahig, bymnog alternaiiro canere docuit. Non disgimupatria, ni fallor, Aniiochentis, exsntaule Meletio
landum esl gubrogaiionem ejus in locum Meleiii
gregis Anliocbeni curam e g i l , primuique psallenmala iide faclam esge, eo qnod juramenlo olira
ajutu cUoruin duas i n panes divisit, et Datidicoi
aese obstrinxissct, e, auperglilo adbai* Paulino,
S0CRAT1S
5S5
584
ouotppoinlra utbem cotleclm agere ptrmissi sunt; rcliquii
,
htvretkh procul ejectis.
.
Sed in aliis urbibue tamuHus excilati eunt, dam
,
Anani eccleaiis pellerenlur. Hic vero imperatoria
prudcntiam mirari inibi in raeniem eubil. Neqae . ' $
enim paggug esl urbes diulius tuoiukuosis moiibua . '
agitari: sed pro virili parte buic male occurrena, & brevi elapso lerapore, omnium seciarum conciUuin
, * iierum cogi j u s a i l : ralua ex muluo episcopornm
,
inier se colloquio fuiurtim, u i una apud omnee ,
eademque senlentia oblinerel. Alque boc impera- .
toris insliliHuro, causam fuisae arbilror eorum quae ,
l u m illi feliciler evenerunt. lisdem enim lenipo- ,
ribus divina quadam providenlia barbare gentes , .
sub illiua dilionem rcdactae sunt. Inler aliog A4ha (50) ,
naricbus Goiborum rex cum universo populo seae ,
ei dedidit: qui quideni paulo posl Conalantinopoli xlremwn diein obiit. Tunc eiiam imperalor Arca- . AGdium filium suura Augustum renuniiavtt, Mero- ,
baude iterum et Saturnino consulibus, die eeptimo , ,
decimo Kalendag Februarii. Nec inutio posl unius
.
cujusque gect cpiscopi undique convocaii adfue- ^ ol runl, itsdetn consulibus, raense Junio. Imperalor
, , .
igitur acciio Neclario episcopo, aollicita delibera
tione cum eo traciavii, quonam raodo Christiana
, ,
religio dissensonibus liberari, et Eccleaia ad uni- , &
taiem rcvocari posset. Aiebatque discutiendam esse * . " oontroversiara quae Ecclesiag segregaret, ut arapu- ,
latis discordiaruin cauaia, Ecclesiig coacordia re- , giiiuerctur. His audiiis Keelariug anxius ac solli- * ,
cilus baerebat. accersilo Agelio, lunc temporia .
Novaiianorum epiacopo, utpote qai cum ipso i n ,
fide consenlirel, impcraloris congilium ei aperii. ,
9
VALESH ANNOTATIONES.
(50) . Athanaricbus rex Idalii, e l in Chronico IfarceUini. Sequente autem
Goiboruin ingressus esl Gonglanlinopolim En- anno, qui fuit Chriali 582, Anlonio e l Syagrio
cberio el Evagrio consulibus, die leriia Idus
consulibus, univerea gena Golborum seee Tbeo
Januarii. Eodem mense dieni funcius Aihanarichus D dosio tradidit die Nonaa Octobria, u l i r a d i t idecu
octavo Kalendas Februarii, ut acribilur in Faitit
Idaliug.
VARIORUM.
novi episcopi Melelio eubrogandi eleciioni non cadius a TbeooOaio patro Aaguslus renoniUtus
<onsensurunt,God.Theod., I . v, c. 9. Posl mortem xiv Kal. Febr., aeu die x u Januarit, ut babeni
dcmum Paulini, ejusqtie successoris Evagrii, pro auctor Chronici Altxandrini,
ei Miscella. Qyare
gregia qua pollebat priideulia, Eccleeiae Anlio- erranl Theodorus Lector in tine libri u , ubi hoc
cbeiiae, exatinclo schismate, prislinam concordiam
faclum scribildie XVII Januarii, Socrates ac Idaliua
reslUuil, alque ila populus a longo teinpore diviin Fasiis, qui id faclum Iradunl die xvi i a o u a r i i .
us in uoum coaluil. Obiil circa ann. 405. (Guil.
Die xix elecius, quia Theodosiug eodem imperium
a?e, ad ann. 584.)
acceperai. Porro eam iitauguralionera anno 585
. Goncilium CPolitanum v, anno 585, peraclam, cx Arcadii nuramis, et Tbemiglii o r a meiiae Julio habilum, inquil Gnil. Cave; mense tione 16, quae est de pace et conaulaiu Saturuiui,
lunio. itiquit Ant. Pagi ad euro ann., n . 15.
hujug anni iniiio reciiaia, cerlum redditur. ( A o U
585
HISTORIA ECCLESIASTIGA. L I B . T .
. - Q
, ,
. ,
,
,
. ,
,
* , .
,
* ,
e i l i i , imperalori significal. Ille consilium avideantplexus, rem ipgam prudenter exsequitur. Occultans
eniin id quod in animo babebal, id unum ex illie
sciacilalus esl, nuro ralionem altquara duoerent
eorum qui ante orlam dissensionem doctores Ecclesia? cxstilissenl, et utrum eos admillerenl. lllig
minime inflciantibus, geque eos tanquam magiglroa
impcnse colere alfirmaniibug; iterum quaesivit iroperaior, uirum illig tanqnaro idonets ac ftde dignU
Cbrigtiaiuudoctrinae tesiibus acquiescanl. Q u cum
aodiigsenl seciarum episcopi eorumqoe dialectici,
erant enim cum illis non pauci ad dispuialionig certamen kiglructi, quid acturi eggent ambigebaat.Ei-
YALESU ANNOTATIONES.
(51) . Chrislophorso- D loco inlerprelari malui cum Muscolo. Certe Socranoo verUl (ormulat fidei veteribut iraditas. Epites infra vocat , quag hic dixcrat
phanius ooicm Scholagticug iradilionem veUrum i n .
i e r p r e u i u r . Neutrum probo. Librog eniio velrrum
(52)
. Non dubito
lcctesia? doctorum inlelligit Socrates, ac praecipue qnin gcribendum sil . Quam emenimerpretalioneg gacra? Scriptune ab illis editag.
dalionera conGrmat Epipbanius Scbolaslicug. Sic
Certe quas hic vocavit , paulo post vocat
enim v e r l i l : De antiquii Ecclesice doetoribnt, qui
. Quare expo$uione$ boc
ante dhitionem floruissenL
VARIORUM.
9
.
A r i a n i , quanquam apiid impertiani plebem sc
fidem a Patribua traditam lenuisse jactitarint,
adeoquo colorein aliquem obducere poiuerini suae
luerexi cx dictis qitibusdam Pairuin nonnullorum
Mrperam intelleciig ; diapuiatione lamen pressi,
Veterum jndicium atque aucloritatem prorsus dec l i i i a r u o l ; quod ex hac bisioria galis paiet. Cui
PATROL. Gn.
LXVIL
b*7
SOCRATIS
5S8
enimeinguliinTariasdistrahebanlursenieniiasrdura .
alii reclom esse dicerenl id quod ab imperaiore * \ proponereiur, alii suis rationibug id nequaquam *
conducere exislimarent. Quippe alii aliler affecii , * \ ,
erant erga priscorum Hbros. Exinde ergo male i n - . ,
ter ipsos convenit: dissidebanlque non solum ab , aUia seclia, verum eliam inler seraetipsos i i qui .
ejusdem aects esae videbanlur. Concors iiaque ma- ,
l i l i a , noo secus ac veterum illorum giganium l i n - , ^ gua, divisa est, et improbitalia turris eversa. Posl- , . quam iroperator multiplicem eonim diiperaionera
animadverlil, eoaque aola dispulalione, non au- ( 3 3 ) , . '
tcm veterum Palrum cxpositione freloe eeoe, ad , aliud consilium se convertil. Jusaitque u l singulae . " , *
eecUE Gdei euae formulamscriplo comprehensam ipsi .
offerrent. 2 7 4 Tonc ex unaquaque secta bi qui ,
diserlissimi habebaiiiur, aingula verba accuratis- * aime perpendemes, dogma auum conscripsertini. * (34) *
umque dies adeesel quae ad id prscaliluta fuerat, sin- , .
,
gularum sectarum episcopi ad palatiumvocali accur ' *
rerunl. Aderant igUurNeclarius quidem et Agelius,
,
consubslantialis fidei propugnalores; Arianorum
,
-vero Demophilus; Eunomianorum Eunoraius ipse;
t
VALESII ANNOTAT10NES.
(33) * . Malim scribere
, ,
, o l babel Nicepborus.
*
(34) . Hanc fidei
*
exposiiionein quam IUIIC Eunoniius obiulil principi
* . Tbeodosio, mamiscriptam penes me babeo, bcneiido viri clarissimi ac doctissimi Emcriii Bigolii. C ,
,
h i codice quidem Bavarico, el in exemplari L i v i jieii, subjecu eral libris Gregorii Nysseui Conira , ^
Eunomium, u l leslalur iirelserus. Verutn in co- ,
dice Florenlino, ex quo Bigoiius eani descripsit, * ,
praefixa eral iisdem libris. Nec inutile fueril eam * * ,
bic apponerc. Etsi eniin tolani Eunouiii impiclaieni , , .
rompieclilur, qiiaidaiu tantcii liabel iitiiiime sper * ,
uenda.
^ *
.
;
, .
,
, *
, , *
- , , , ,
^ , * , * ,
,
*
, *
' , * , , ;
,
* - *
,
, *
.
*
*
, , , * ,
, ^ ,
* , , 6 * etvai
, *
, ,
* *
,
*
, , * '
* , -,
* *
#
SS*
IIISTORIA ECCLESIASTICA. L I B . V.
8*0
, 275 Macedonianorwm Eletisim Cyzicenns. Posl - quaro contenisseni, imperator eos benif ne excepil:
, ^ ei libello fidei a singulis acceplo, iude in cubictilofla
VALESO ANNOTATIONES
, * ,
*
* \
*
\ * *
- , , ,
* -
*
* * ,
*
_ * ^ * , * * * ^
.
*
,
*
. *
* * '
* * ( , ^
, *
jatza - . Qoae nog in Laiiuum sermoiiein
*
transtulimus boc modo.
*
Fides expotita ab Eunomio.
.
* Cum Deus ac Salvalor nosier Jesue Chriafne j n * , stissima sentenlia dixcrit, confessurum ee coram
Deo Patre eos qui ipsum confiiereniur.corara bo* minibus, et negatiirHm eos qui ipeum negarenl:
cnmqiie apostolica doctrina horlctur nos ul prom * ,
pli paratique simus ad reddendam rationem cuili * - C bet eam poscenti: cum deniqtte imperialia praece
* pia hanc confesstonem requirant, alacri animo
, ) confUemur ea quae senlhntis, el quod credimus ia
umira ac solum verum Deum, jnxta ipsiue doclrinam, neuliquam falsa voce eum honoranles. Egi
*
- eiiiiri expers mendacii. Quippe qui el natora et glo ria revera est unns Deus ; sine principio, semper
, et indesiuenter solns: subsiamia secundom qnan*
, unus esi neqtiaquam divisns, aut parlitus in p l u * * * res : aul alius atque alUis subinde exsisiens, aut
- ab eo quod est reredens : nec ex una eubslantia i n
tres hypostases figuralus. Omnino enim et aemcl
* *
* unus esl, uno semper alque eodero modo pernia * nens solus : nulltim babeos socitiio Diviniiatis,
nulhim gloriae paiiicipem, nullum consoricm po
* * tenliae, niitlum rcgni assestiorem. Uiuis enim e&t
ac solus Deus ouifiipoiens, Oeus deorum, Rex re * gum , ei Dominus dominaniiiim : altiftsinius snper
, - omnem lerram : allissimus in ooelis : alliesirmis
* - D iit aUissitnie ac coeiesiibus : vems in cxsislendo i d
* - quod esl el inanet semper: verue in operibue, verue
6 * - in sermonibus : prhicipitim niiuiis subje< lionis,
- poleslalis, imperii. Superior conversione, et expera
* / roulalionis. ulpoie illiualus. Propriam subsiaiiliaiu
. non partiens in generando, nec idem generans
gpnerahis, atil idem Paler cxsisleus ei Filins. Esi
. eiiim incorruplus. In iacieodo nequaquara indigens
;,
VARIORUM.
dos, inilicla damnalionis pcena oflicialibus jodicnm,
n xarta l / f t } f e . Finilo boc conurbiuiiiqiic magistralibus, qui hujusmodi coetus
eUio, liieodoaiiie duplicein advcrsus baerelico?
non probiberfitt. Hnbenlur liffi dua? loges Cotl.
conMiMiiionem emiait. Priorem vm Kal. Aug.,qua
Tlieod., l i l . De hotrei., 1. ix el x n , ubi vide quae
omnem bsereticU coeundi poleslaiem abrogar, ponolavil cl. Goihofredus. In priore lcge Eunomiani,
Oterioretn m Won. S*-pl., qtia velat ne in agns eiiaro
A r i a n i , Macedoniani Pneuniatomachi, Manicbsei,
e| vilfis coeius euos celebrarenl; dotnos in quibtis
EnciMiila:, Apotaclil, Saccophori, et Hydroparaconvpntus. suos habuerinl, fisco adjudicandas
saiae nominatim rccensenlur. (Guil. CavevoL u
ordinaiionea husreliconim prohibendas; qui alio
ad ami. 383)
coinimgranl doccndi, vel myslertoruin snoruin cxerceodorttuicausa, ad proprias urbes essc remillcuf
59i
SOCRATIS
592
. *
,
. ; (35)
,
YALESII ANNOTATIONES.
roaleria, aul membris, aul naluralibus inslriimenab Unigenito, e i illi semel aubjectua: nec poal Patis. Nulla enim re opus babel. Credimus etiam in
irem, nec cum Patre connoraeralus. Unus enim ae
Filium Dei unigeniluiii Deum, priraogeniium omnia
soliis Pater est Deua super omnia. Nec Filio c o crealura, Chrisiuin verum Deiim, non ingeniium : aiqiialus ; unicus enini est Fihus, uollum fratrcm
oon anlequam esael, sine generatione Filiuro nomi- babens simul geniluoi. Nec iamen curo ulla alia
nalum: gentlum ante oronem crcaluram : non i n - re comparatus. Omnia enim quae per Filium fada
creatum : principium viarum Oei ad opera, l i n
auut opera ,transcend i t generalione ac nalu ra,el gloria
principio exsistenlem Sermonom : non expertem
et cognillone; quippe qui primuro gitac pra-sianiisgi*
p r i n c i p i i : aapientiam vivenlem : verttalem operanniuni, el maxnnuiii ac pulcberrimuni opus Unigelem : virtuiem subsistentem : vitain geniiatn. Qui,
n i l i . Qut cum unus ac solus sil etinra ipse, primuaulpote Filius Dei, vivos viviflcal, et suscfial mor- . que et excelleniissimus omnium Filii opiiicionim
luos. Lucem veram quae illumiDat omnero honiinem ob aubsiantiam et naturae dignilalero, upcrationem
venienlera i n mundum. Bonum, et suppedilalorem
oiiinem ac doclrinain perAcit ex arbiirio F i l i i , mis*
bonorum : quippe qui bonilate ac virtute Palris eat
sus ab illo el ab eodeoi accipiens : el renunliao
iis qui inslituuntur: dorens verilalem : sanctoo
enilus. Qui neque cum eo qui ipgi iinperlitus est
aanciiflcans : deducena cos qui ad sacrameniam
ignitatem, neque cum ullo alio paternam substantiam aul regnum pariicipavil. Sed qui ex genera- acceduQl: dividens spiriiui omue donum ejus q u i
dalgraliam. Quj cooperalur fidelibus ad inlelligenlione facius esl gloriogus el Dominus glorirc. Qui a
tiam et conteinplaliouem eorum quae mandata suat.
Palre accepit gloriam, non aulein parlicipavil gloriaro Pairis. Nam gloria Omnipoienlis est incom- Qui oranlibus subsonal. Qui ad id quod ulile est
praeit viam. Qui ad pieiatem corroborat. Qui ani*
municabilis, sicut ipae d i x i t : Gloriam meam alteri
inag luce cognitiontg illuslral. Qui purgal cogilanon dabo. ( /IO. XLII , 8 . ) Qui a Paire gloriBcalus
tiones. Qui daemones abigit, a3grog cural, sanml
cst ante saecula. Qui gtoriucaiur a Paire per saecula,
languidug. Qui erraatea reducil in viani: golatur
ol per utiivergam ralionalem e l creatain subsiancontritos : tilubanleg erigil : reflcil laborantes.
tiam. Quera glipai universa coelesiis miliiia. Esl
Qui pugnanlibug guboiainai: limidig addit animoa:
enim Donunus ei Hex gloriae, uipote Dei Filiue ac
Deus : opifex mortalium alque immortalium : opi- curaior univergorum. Qui curam omnera ac gollicifex gpiriltium et universae carnis. Omnia per ipsum tudinem adbibel ul benevotog promovcat, et fideliores quosque cugtodial. Poslbaic crcditnus in eam
facla gunt, el sine ipso factum esl n i b i l : Rex et
quae per Servaiorein futura est, regurreciionein
Dominus vita oranis ac spirims eorum quae pcr
ipsum facta sunl. Oumia eiiiiu ei Iradila sunl a G corporum , borum gcilicel ipsorum quae digsolala
sunl, una cum propriis inembris ac partibus: nullo
Palre juxla sanclissimam ejus vocem , et omnia
deflcienle aul immulalo ex iis quse uniuscujuaque
dedil PaUr in juanu ejus. Obediens ad opiiicium
corpus componebanl dura viverel. Praeterea credioi crcaliooem omnitnn reruin. Obedions ad omnem
mus jiidiciuiu quod postca fiel, eorum quse male
adminislralionem. Qui non cx obedienlia accepit
cogitala alque acla fueriiit in vila, et orontQiu
i i l esset Filius aut Deua. Sed ex eo quod Filius esl,
el quod unicus genitus esl, laclus est Deus. Obe- pariler operum ac verborum el acluuoi, coghaiioii ac senguum, qui iuerint in bac vila : ila u t
diens in operibus, obedicns in vcrbis. Medtalor i n
senteiuiis, mediator in legibus. Hunc Filiuui Dei et niliil omnino laieat, ncc n m i i m u u quidqnam, nec
iiiiiiiinum : nibil neglis:aiur ex iig quse illegilime
unigenitum Deura agnoscimus; solum similem Patri
aui injuste gesia sum ac perpeirala: ged jusla e i
ob pra?cipuam simiiiludinem el propriam stgnificaa34|ua merces rependalur : el i i quidcm qui usque
Uonem : non u l Palrem Patri. Neque emm duo
ad exiiuoi vila3 impie se gesserinl aui peccaveriat,
suot patres. Non ut Filium Filio : quippe cum non
sempiierno iradamur supplicio : i i sero qui juslc
sinl dtio filn. Neque ut ingeuilum ingenilo : unus
ac pie vixerint, ad aelernam vilaua perducanlur.
enira ingcnitus esl, Deus scilicct omnipotens; et
Haec gentimug, proul a sanclis accepimus; et senuniis F i l i u s , unigeiitiug scilicet. Sed similem, ut
tienleg crediniug : nibil eorum qnae acccpioaus, prae
Filiuiu Palri : quippe qui imago sit et sigillum
pudore aut pne melu omittentes: ged neque per
omnis opcralionis ac virlutis paternae ; sigillum
impudeDliara atit pervicaciam aliquid amplius a d omuiiun operum ac seroionum et consiliorutu Pa
iris.Uunc coofilcmur unum esse eorum qui lerrain D denleg aul perverieules : nec nobis conacii ullius
irnpieiatis ac blaspbemiae, cujueroodi advorsue nos
inundarunt, eura qui Sodoroitas igne exussit; qui
conunguni calumoiaiorea , quorum juxia eat coaiEgyplios supplicio affecil; qui leges tulit juxla
deranalio.
mandaluai aelerni D e i ; qui tempore propbetarum
loculus est ad priscos; qui vocavil eos qui parere
recusabanl;qui oranem judicandi poleslaiem accePorro banc esse confessionem fidci quae ab
p i l ; Paler euim non judical quemquam, sed omue
Euuomio tradita cst Tbcodosio, mouse J u n i o ,
judicium dedit Filio; qui in ultimis diebus faclus
Merobaudc , et Saiuriiiiio consulibus , consiai
est in carne, faclus ex muliere; factus esl bomo
ad liberaiioaem el saluiem generis noslri; qoi bo- ex verbis quas leguntur inilio bujus confessionis :
minein ex anima constanU-m et corpore aseumpsil;
/.
qui ore et lingua amiunliavil pacem vicinis simul
ac remolis; qui factus est obediens usquead crucem
et ad moriem : et qui non vidii corrupiionem, sed
(35) 77}* . Emendandum tst
surrexitlerlia die ;elposi resurreclionem discipulis
prucnl d u b i o ^ v
suis per compendium exposuitmysterium; qui scdel . Idero error in superiore pagiua, u b i
ad dexteram Palris, qui venlurus esl u l vivos iudicct
dicil : "
ac moriuos. Post bunc crcdimus i n Paracleiuin,
. Nani ei illic gcribendum eat
Spirituni verilalis dociorcm pieiaiis; qui facius est
, eic.
9
HISTORIA ECCLESIASTICA. L I B . V .
894
, *
,
.
* ,
VALESU ANNOTATIONES.
! . Subauditur euim
YARIORUH.
* .
, etc.
S0CRAT15
596
. )
,
,
.
, ,
,
. ,
,
,
.
,
\ ,
,
. , \ ,
,
,
,
.
, ' ,
.
, . $ \ ,
*,
.
. \ , ,
.
lemporisobseculua, invilus licel, Maximum i r a p c ^
, \
r i i collegaro adroisit. Probus laracn Maxinii polen . tiara reformidans, ad partes Orienii propiores se- , \
cedere consliluil. Confestim igUur ex ltalia d i , (57)
gresaus, venit in lliyricum, el iu urbe Macedouisa
.
Tbessalonica sedem flxii.
6 )
VALESH ANNOTATIONES.
(57)
.
Hoc Theodosii, quin Tbessalontca sub Orienlis imperaloco dubiialionem meam leciori proponam. Exi- loribus fuerit, dubilaii non potest. Fuil enim caput
stimo igitur Tbessalonicam, quae caput fuil Mace- lllyrici orientalie, quod Macedoniam conliiicbai e l
donia, fuisse aub imperio Tbeodosii. Movet me
Daciam, ut docel Noiitia imperii Roinani. Sed
prime quidenuquod Tbeodosius, poslquam a Gra- sub inilium impcrii Tbeodosii an ila fuerit, dnblliano Augusius renuuiiaius foiasel Siriuit, Tbesaatari merilo potest. Elenini Aurelius Viclor ei Zolonicam profectus, illie diu sedit, et legaliones
naras disertc lestantur, Gratianum Orienlem duncivitalum Orientis excepil : cumque in morbum
laxatet Thracias tradidisse Theodosio. ElZosimus
incidisaet, ab Ascbolioejus civilaiis episcopo baptiscribil ValeiiUnianum Juniorcm, diviso cuiu fratre
xaius est, u l scribnnt Zosimus, Prosper, Socrates, imperio, llaliam, Africam et lllyricum babuisse,
et caeieri. Deiade in ea urbe posilus inuKas leges
- -qut
^
*~
Sed
neque Gonstanlius et Valens,
atite *
Tbeodoedidil, quae in Codice Tbeodosiano referuiUur, sub
sium Orientis imperium rexerani, sub diuone sua
litulo De fide catholica tt de hareticit, datae Theslllyricum habuerunt. Cerle Valenlis temporibus
aalonicae. Deuique in synodo Constanlinopoulana,
Mamertinus praefeclus prxtorio, Ilaliara, Africam
eui aoloe Orieniis episcopos inlerfuisse cousiat,
el lllyricum siniul adminislravil, teste Ainmiano
recenselur Ascbolius episcopus Tbessalonicsc, ut
Marcellino . Videlur taineu Valens posl iuortem
videre est supra, cap. 8. Post lempora quidein
fralris Valentiniani, Macedoniam et Daciam inipeYARIORUM.
no* octo, rfiei ocloginta quinqne: cnm patruo e$
* . Egil Juslina cum divo Am
fratre tres : cum eodem fratre ac Theodosio qualuor,
brosio u l basilicain Arianis concederet, ut suos eum hh omnrbut accedenle Arcadio mensei $ex.
convenlus celebrarenl. Ambrosius nullis promissia Victor in Epitome : Salis accurate. inquil Anl*
aul minis ad id inflecli poiuil. Unde Oralio ejus Pagi, ad ann. 583, n. 9, ubi observai Gratianuui
non iradendn basilicis. Excilala in eum perse- obiisse viu Kal. Seplembris ejus anni.
ruiio anno 585, bieuniuui duravit. (Anl. Pagi ad
Levissimam hanc coiijeclurara voeat A n l . Pagi,
ann. 586. tt. 5.)
ad ann. 588, n. 7, et divisionem lllyrici in Occi . Imo aedecim an- denlale el Orienlaie Graliano Theodosiura in i n i oos imperavit, uipole anno 567 Auguslus fartue.
perii consoriium asciaoenii attribuit.
W . LOWTB. Imperatit cum XaUnliniano unD
97
HISTORIA ECCLESIASTICA. . W .
LIB. V.
, "
, "or
^
.
598
, (58)
, . ,
. ,
(59) .
'
*
,
(40) *
.
..^.w.
YALESH ANNOTATIONES.
rio 9 0 0 adjtinxisse, ex eonsensu filiorom fratris
mus tamen scribit legationem Maximi susceptam
anL Id aoiera colligo ex libro xxxi Marcellini i n esse a Theodoaio, et Theodosium imperium aique
i n e , tibi ait, toilites ac palatinos Yalentis, quf imagines Maximi suacepisse, et Cynegio prefeclo
apud AJrianopolim obsessi fuerant a Gutbis, ao- praetorii per Orientem roandasse ut imagities
luia tandem obsidione digressos, alios in Daciam, Maximi publice Alexandriae proponeret, illumque
alioa i n Macedoniatn properasse, Yalenteni eo se consorlem imperii sui esse populo cdiceret. Quatn
recepiase exislimantes.
rem Sigonius in libro De occidentali imperio male
Ricomere
(58) . Pes- retulit anno Cbrisli
" - - '384,
' "
' et Clearcbo
consulibus, cum id geslum sil Yalontiniano ct
aime Cltrislophorsonus vertit mVliies Valeiitiniani.
Eutropio consulibu, anno Cliribti 387. Hoc eiiim
IpKUm enim Valeutinianuiu inlelUgU Socrates :
qui boc anno, Valenliniano ipso et Euiropiocoss. anno Gynegius praefectus fuit praBiorii.
(40)
. Aquileiam
vicitia a Maximo, ul docet Sulpitius in Hbro prtmo
de Vita Martini, una cum matre Juslina et p r a - polius dicere debueral. Eo enim progressu& fnerat Maximus, uldocet Zosimus, el reiiqui cbrouofeclis d corailibus, Tbcssalonicam profugit.
(59) , . Zosi- graphi.
D
A t
YARIORUM.
. Auclor Chronici Alexandrini sub buTbeodosii M . uxor, ex qua tres liberos snsrepit
Jwi anni (584) coosutibua a i t : anno natut * Gratianum, Arcadium, et Honorium, u l lcslaiur
tit flonorius, germanus (rater Arcadii Aug.
Greg. Nyssenus in Oratione funcbri de bujtts reGorpiao ttu Scptembri, Jdui Seplembru. Idcm
ginae laudibus. (Anl. Pagi, ad ann. 584, n. 5.\
Kabet Idacius in Faith. Matcr ejus fuii prima/
f
SOCRATtS
99
. H \
279
Dt
VARIORUM.
.
Maximus relicta Gallia, superalisqoe Alpibus Gotliis, ad Julias Alpes sese conlulerat, ut testalur
Pacalus, cap. 30, tandeinque inlra Aquileiain,
amis&a omni spe imperii, quasi amens resedit,
qoinlo lyrannidis anno, lcste eodeni Pacalo,
cap. 24, et Philoslorgio Ub. x , c. 8; laialem teilio
ab Aquileia miliiari Theodotiui incautum, tuc opfnanlem adorilur. Cumque pars quwdam fusi extrcil u i impetu celerrimo Aquileiam intrasstt, ,
dum pecuniam in mitites suos parlitur, lolio deturbalur. Mox habUu imperalorio exulu$ ad Theodotium deducitur. Is pauch quareunque contr* rem~
pubticam dcliqumei, vtlut txprobrationn loco r$ctn%
BISTORIA ECGL3IASTIGA. L I B . V .
602
De Flamano Anliocheno.
,
Eadem tempestale apud Aniiochiam Syriae hsec
(45) . , gesla sont. Post mortem Paulini, populus qui eum
' * \ sequebatur, Flaviano parere delrectavil : eamque
ob causam Evagrium suas partia episcopum ordi
nandum curavit. Qui cum post ordinalionem mo .
, dico tempore superates fuissel, cura el stodio
Flayiaai nollus postea in ejus locum subrogatus
, .
esl. Hi vero qui ob violatum jusjurandura aversa
bantur Ftavianum, eeparaiim collecias agebant. At
, * . Flavianus omnem, ut esl i n veleri proverbio, lapl , , , *
VALESII ANNOTATIONES.
(41)
.
Error aut D gesait cum Tatiano.
Soeratis aul exeinplarium. Symmachus onim, cu(45) .
Malim acrijus bodie epislolas babemus, eo lempore consul
bere .
nondum fuerat, sed tertio posi anno consulaium
{
o n e s
VARIORUM.
causam slrenue et ex profeseo agil, adversariui*
naclus D. Ambrosium, qui Symmacbi opus eleganler el slrenue refellil. Nec cauaa sua modo
excidil Symmactans. sed et paulo posi, tanqnain
reus majeslatis, rbed impo&ilus, ad centeaimuai
ab urbe lapidem in exsilium missus est; inox a
Theodosio in graiiam recepius. Exslai baec Symmachi Relatio lura imer Ambrosii Opera, lum inlor
Symmachi Episiolas. (Guil. Cave, iuler acriplores
gentiles suec. iv.)
* . i)e Evagrio supra, l i b . , cap. 23,
eiMcessit autem in epiacopatum Anliocbcnsem,
juxta calculura A n i . Pagi, auno 589. De Flaviano
vid. cap. 5 et 9 hujua l i b i i .
.
Pagi io Critic. ad Baron., ad ann.
589, n . 4 , conleiidil Theodosium solum Romae
iritutipbasse, iretus auctoriUlePaneeyrici a Pacaio
lanc lemporis Theodosio dicli. W . LOV?TH.
7 . Q. Aur. Symmacbus, Roma ornindua, ejuedemque urbis eenator el prafectus, claruit
raBcipue anno584. Gonsulalum gesait anno 391.
nfensum Chriatianae religioni auimum ubique
prodii, imprirois in Relatione pro ara Victoria,
qitajD iinp. Valenliniano oblulil, iu qua geuliliuui
n
SOCRATIS
603
601
\ . \
,
, *
\
. ,
4, * \
* .
,
, ,
* ,
. * ,
,
.
. 01 \ ' ,
. \ * ,.
CAP. X V I .
De idolorum temptis Alrxandrias diruti$ et ob id
committa pugna inter gentiles el Chrislianot.
.iq\
7
, titit
.
\
.
,
,
.
,
S ' \
. *
,
\ ,
,
.
", \
,
.
?
, .
\ , \
. "
, .
^ , '
. -
e r
Eodero tempore Alexandriae quoque motos conligit hujusmodi. Instante atque adnilenle Tbeopbilo episcopo, jusscrat imperaior ul lempla gentilium Alexandria? destruerentur, ulque id fieret
cura ac studio Theopbili. Hanc polestateiu nactus
Theopbilus, nibil pratermisit quo genlilium myaleria conlumelia afflceret. Ac Miibrae quidem
Spelaeura repurgavit; Serapeum vero subvertil *.
E l cruenla quidem Milhrae sacra publice speclanda
proposuit : Serapidis vero, et aliorum deorum
mysteria, quam ridicula essenl osiendit, pballos
per medium forum sublimes circumferri jubens.
Q u cum fleri cernerent genlites qui Alexandriae
degebanl, iiquc praeserlim qui pbilosophiam proiitcbantur dolorem suum comprimere baudquaquam potuerunt: sed tragicis facinoribus qme olim
perpelraveranl, mullo graviora adjeccrunt. Elenim
aigno dalo, omues simul uno impelu in Chrisiianos irruentes, obvium quemque oblruncant; sed
et Christiani seipsos defendere coeperunt, maluoiqtie malo curaulabatur. Pugna porro eo usque
producta est, quoad caedis salietas flnem roalo i m 9
Lib. , c. .
VARIORUM i
" .
S. Cyrillus
ad Deum nrigravil anno 386. Joannem ejus successorem Henachenius et Papebrocbins primum
Hierosolymoriun palriarcbani faciunt. Yeruin paIriarchaius ille saeculo tantum sequenli posl concilium Epheeinum exorlus est. Ant. (Pagi, aon.
386, n. 5.)
. Serapidis temilum eversum ftiit anno 391. Sozomemis enim
ib. v, cap. 16, de Serapio loqucns, ait : Erat lune
temporis dux mililum tn jEgyplo Romanus : griui vero prcefecius Auguslalis tral AUxandria.
b
605
fllSTORIA
ECCLESIASTICA. .1. V.
606
e l
tadias vero apud quosdam gloriatua est, qwod conflictu novem bomines sua
E l haec quidem tunc temporis gesta sunt Alexandriae
manu inieremlsset.
YALESII ANNOTATIONES.
(44)
Bibliolheca Pbolii,
bic, cujua
meminii Pbotius, alius e*t ab illo quem boc loco
iiooiinat Socralea. Piior enim ille pairiam babuit
Anttnouni urbem Tbebaidis, vixilque teniporibus
Lrciiiii et Maximiani, ut leslia est Pbolius. HelladJus autem nosler Alexandriuus fuisse videlur,
vixilque iemporibue Tbeodosii. Fuil eliam aller
HeRadius, qui Lexicon conscripsit, tesle Pbotio in
fiacUsvev.
3- "
. Scribe
jneo periculo,
%
Ad hunc Evagrium praefectum iEgypli, el ad Romanum comiiem rei m i l i l a m per iCgyplum, exsut
lex Theodosii in Codice Tbeodosiano, titulo De
paqanis, data Aquileiae, Taliano el Symtnacbo conaulibus. Ex qua colligi videtur templum Serapidia.
destruclum esse Alexandria? anao Cbristi 391.
Reclamat tamen * Marcellimis in Chronico, qui id
esium essc scribit Timasio c l Promoto consulius, qui tuil annus Gbrisli 389. Quod quidem
verius pulo ; elenini Cynegius prapfectus praetorio,
cuin in jEgypluiu millereiur, a Tlieodosio in raaodaiu acceperai ot templa genlilium everterel,
qtieinadmoduin scribil Zosimus in libro primo.
Idque exsecutus iueral, ut tradit Idalius in Ftuiis.
Moriuus esl autem in coosulatu suo, anno Cbristi 388.
(46) . Scribendum
est polius \ . Inieliigil auD tem .Socrales suiuain dei Simii, quain de indu
alria servari jusseral Tbeopbilus. Alque ila hunc
Socralis locum expoauit Epipbanius Scbolaslicus :
reclius omnino quam Ghrislopborsonus, qui baec
Soeraiis verba 6, de Siinio i n tellexil, sed de cerlo quodam deo, vel potius
inccrto.
VARIORUM.
* Non dubito quiii MarcelUnus in Chronico, ubi bando abslinuerit. Prseierquam quod Idalius tantoiue i n cbronologia peccat, ballucinatua hic fue- lum habet : Simulacra gentium t&rtit, id est, slar i t . Neqne audiendus Valesius in eo quod poalea tuas, vel denique mulla lempla, sed non omnia.
de Gyoegio d k i L Naai accidere potuit ut Cynegiue, Certe 8i omnia Cynegius disturbaseel, coniiiiuanoo 388 deniortuus, omnia lempla everlere non tione ii De pagani$ opns non fnisset. (Ant. Pagi, ad
potuerii, vel sedititmeni limeus a Serapio diatur- ana. 389, n. 13.)
608
SOCRYTIS
wt
ir.
ANNOTATIONES.
(47) . Scribendum
videtur , ut legisse videtur Epiphanius. Et Socrales quideiu ac Sozoraemig
bas hieroglyphicaa lilteraa in templo Serapidis
reperia* esse acribunt, parielibus incisas. Raiinus
vero ibi reperiag esse non dicit. lroo potius apud
Canopum eas servatas atque exposilas esse referi.
Sicenira ait in libron, capite26 : Jam vero Canopi
VARI0RUM.
. Joannes Gra??ius,
maihemalicus Oxoniensis, vir inlegerrimus, qui
yEgypluro peragravil, lestalur inier hieroglyphica
ae crucis formam saipius vidisse: nonnunquam
diaai auper condita JEgyptiorum raore cadavera
G09
HISTORU ECCLESIASTICA. L I B . V.
610
d * , Quomodo smp*rofor Thtodotiui Roma* degem, p/nrimum uttlitatit urbi coniulit, sublatis furum
,
apud mancipet neeplaculit turpibu* crepitacu ,
.
li$ lupanarium.
*0 '
,
* , .
* \ . - ^
, .
, (49)
Coloss. , 26.
YALESII ANNOTATIONES.
(49) Ot . Mancipes dicebantur pistores, cipum seu pislorum. Sic in lege octava, Cod.
qni pislontni collegioel paueticio eranl mancipati: Tbeod. de diversis oificiis eC app., ei in lege unica,
Codice Tbeodosiano de mancipibus : c Quicunque
torumque bona ac fainilia, huic neccssilati erant
Obnovta. Sic in legedecima octava Godice, Tbeo- vcl rescripli adversus veleres sanctiunes aubrodosiano de pisloribu: U l conceesa dccurialibus ptiva defensione inuuitur, vel de minusculis corporibus, aul cerle otiosis idoneus approbatnr, fuoprivilcgia nolumus abrogari, ita lege super manctpibns daia nthil jubenius iniminui. Nam si qui ob ciioni mancipaius esl addicendas. Qux lex Romas
boc ad decurias illiciie transierunl, ut rauuus dala est a Tbeodosio, Timasio ti Promoio conaurvadorenl mancipatus, neccsse eel erga eos privi- libus, eodein tctnpore quo liaec gesu ease refert
lcfia non posse aervari, quos sibiinel rccte viiidi- Socrales. Vide Glossarium Meursii. Porro illud
notandum est, ba3C qua Roniae ordinala esse a
cai obnoxios functio memorata." tanlum eliara
Tbeodosio post vicloriain de Maximo lyranno scridofeiiaioDee divereoruui principum largilaie couceosae ei ga decuriaa inanere decernimus, el man- b i l Socrales, Gcdrenuui referre posl victoriam
Tbeodosii de Eugenio lyranno. Sed corrupla sunt
cipatoi obuoxios jubemus addici; u l si quispiam
toper abftolulione maucipalus nostrae majestati Gedreni verba, auae sic emeiulo:
',
recco obtulerit, bonorum amissione plcctalur. >
ibi decurialea aunt qni eranl ex decuriis urbis , \
Romae; de ouibiis multa olim annolavi in coin- , \ , elc.
meoianis ad Ammianuio Marcellinum. IH acla
omaia et ibonumenla aervabaiit: praecipue eenien- Aiiclor bujus emendaiionis ebt Tbeopbanes, qui
lias judiconi, conlraclus, adoptiones et aimilia. boc facluni Tbeodosii refert etiara posl victoriam
Uode, ut ail Castiodortift io iibro quinto, epislola de Eugenio. De his mancipibus exslat insignie
locus in excerptis Joannis Lydi, de mensibus
2 1 , orooiam bominum quies ac aecurilas, et pub l k a fidea in oorum scriniis servabalur. Praeerat Grxcorum, in mense Marlio:
atitan b i i oninibua reclor decuriarum, de cujus
' *
otflcio vide Gasaiodorum \n epistola 21 ct 22 libri
c i i a i i . Verum, ut ad mancipes redeamus, uoiandum
.
esi Ui ea legc mancipatuiu vocari fuuciioneoi manD
v
SOCRATiS
61
,
. *
,
, ,
, \ *
. ,
. \
.. '*
, .
, , '
.
.
, * ,
. 6
, .
, .
; .
\ , ,
.
,
. (50)
,
. *
,
.
,
,
.
\ ,
. \
, .
\
VALESII ANNOTATIONES.
(50) . Vix credidcrim Roquo iriore Dio Cassius in rragmcntis libri t x x i x ,
manos ea pocna afTecisse mulicres adulieras. Nam
qtiae jampridem publicavi, ita loquilur: f
Roihani posl Constanlini lempura adullerium ca- ,
pilali supplicio semper punierunt. Docenl id leges D . ' \ *
nnperalorum in utroque Codice relalae, sub lilulo
, \
ad lcgem Juliam de adulterii&t Prgelermitto lesli , \
inonium Animiani Marcellini in libro xxvin. Porro
. Utniqu*
cliam suspicari quispiam possil, liulinnabula ista,
consiiiuia intra palatium cella, libidtnari eral toliquoruin liic meminil Socratea, non ad puniendas
lus, ntido iu vettibuio ceUce ituiar
rairctrtadulleras fuisse excogilaia, sed conimunia fuisse
cum slans, et tinteum aureu su*pen*um annulh otcunclis merelricibus, qua3 in cellis suis proslanbrans, mollique el fracta vou pra>tereunU$ .
tes, bujusmodi signo vialores ad se vocabaul. De
VARIORUM.
t H;ic de imperatore Ileliogabalo scribil Dio
Cassius.
. Marellinus Chronieo ail Tbeodosium, poslquain
Romae triumpbasset, exinde egressum Kal. Sepiembris anni 589. Tres igilur inenses ibi inansit;
nam iirbcm intrnivit die ldnura Juniarum, ut
tcstalur Idalius in Fattis.'
15
614
.
quomodo ea tempeslate sublati fuerhit.
,
Sub idem tempus presbyteros ecclesiarum qui
,
poenilenti;e praeeram, placuit aboleri, idqne ob
. * \
bujusmodi causam. Postquam Novatiani se ab Ec * (51), \
clcsia sejunxissent, eo qitod cum illis qui persecu , lione 286
Deciana lapsi fuerant, communicarc
: (52) - noluisscnl, ex illo lenipore episcopi poenilenliaVALESII ANNOTATIONES.
(51)*A$P* oS
diexpi- nem in suis codicibus repererunlEpiphanius Scho. Nulltis esl locus in Uistoria
Ecclesiastica,
laslicits el Nicepborus. Nam Epipbanius quidem
qui doclorum hominum ingenia magis exercnerit,
ita verlil, Ex illo episcopi pro ecclesiastica regula
quam iele de presbylero poenilenliario Gonslanli- pretbyterum wper pusnitentes e$$e conslitueruni. N i tiopoli aublalo. Atque, ut lieri solel, quisqite pro
cepborns vero bunc Socralis locuin ila expreesit:
roltu ac religione sua, varias ejus loci i n l e r p r e l a 01
tiones altulil. Nos vero qui nolaliones dunlaxat
, \ '
scribcre instiliinnus,rera omnem paucis absolvemus.
,
Tria sunl igilur potissiiutim observanda et exami- . Vides utriimque in boc Socralis loco lenanda in hac controversia. Prinmm esl de presby- gisseTtp , uti scriptuin est in cotero poenileniiario, cur is, et qnando fuerit inelidice Sfortiano, et canonem stimpsisse pro regula seu
lulus. Secundnm est de D i a t r o n a illa quae crimina decreto ecclesiastico. In quaetiain senienliafuit Diosua pccnilenliario presbytcro confessa esse dicilur:
nysius Pelavius, virdoclissimus, nec uncjuam sine
fuertlfie ptiblica ejus coufessio, an secreta ; uirum
bonore nominatidtis, qui in Animadversionibus ad
pcenilenliain publicaiii egerit, an non. Terltum eat
Epiphanium, butic Socralis locum exponens, reprede facio Neclarii, iilruiu coiifessionem sustulerit,
bendit Clirisiopborsoniim qui sic verteral: Ecclniaao publicam pocnitentiain ; ulrum laudeni, an re- rumepiscopi canoni adjunxerunt, ut iit tingulis Eccleprenensionem niercatur. Quod spectat ad primam
sii$ presbyter quidam paenitenlicE prwesset. Musculus
partem bujus dispulationis, Socrales quidem novero anle Chrislopborsonum ila transtuleral :
aler bic aflirmat, presbytenitn poenilenliartum in- Q Ephcopi eccle$ia$lico canoni presbylerum certum
alittJUim fuisse in Ecclesia posl Novatiani schisma,
quemdam pamilentibus comlitulum ob hoc adjecerant,
et posl Decianam persecutionein, eo consilio ut
etc. A l Pelavitis aliuni p u l a l esse sensiim horum
fideles deUcla qua3 posi baplisnium commiserant
vcrboruro, hunc scilicel : Episcopi novo canone
ei coniherentur. Eamdem causam ejus insliiuendi edito, presbylerum qui poenilentibut pra>e$$et, adjeaffert Soxomenua i n libro septimo. Sed teinpus
iirtttt/.Porro senientiain suam ipsius Socralis testU
qao institutus est iu Ecclesia presbyter poeniien- monio confirmal. Sic enini subjungit Socrales :
ttarius non assignat. Socralis tamen noslri sen- teniia miht videlur adinodum probabilis. Eieniin
. Ubi canon iuanilesie pro regula el deerelo
ante Decianam persecutionem, cum minor esset
siimilur. Nihilominus laiuen asseniiri non possmn
ntimero* Gbrislianorum, uec lam gravia adbuc et
viro d o t t i s s i i H O . Neque enini Graici sermonis procrebra delicia, nondum opus eral pre3byiero poe- prietas hunc sensmn admiilil. Deiudc si novus lunc
uiientiario. Solus episcopus ad confessiouis et
canon de insliluiione bujus presbyteri sancilua
pcBoUetills negoiium exsequenduin sufficiebai. Ve- esl, quaero ubinam, el quo in toncilio fucrit purain ubi geutes ac populi conierliin in Ecclesiam
blicalus ? Magis igitur placei, ecclesiasiicum caIngredi cucpcrc, labeiile paulaliin discipliua, ut
nonem bic acciperc pro malricula ecclesis. I u
fieri solel in l a n l a bominum liuilliliidine, el cre- Socrales nosler in l i b . i , J>ag. 47 :
brescenlibus viliis, opus l i i i l presbytero p c D i i i l e n .
tiario, praecipue in niajoribus Ecelesiis, qui epi- Nec aliler sumilur ea vox in canone 16 el 17 conacopiifn oiullis dislricium negoliis sublevarel; et
cilii Nicseni. Sic in canune sccundo conrilii Gbalqui quasi censor quidam ac praefecttis inoruin, iti B cedonensis suinilur ea v o x ,
criiiniia multiludinis inquircret. Certe apud vete, qux verba oplime Zonatas interpretalur boc
tes, Ju&iinum videlicct ac lrenaam Graecos, et
lnodo, . Porro
apud Teilulliauum ae Cyprianura Laiinos, uulla
c a n o n lalitis paiet quain clerus : n a i n clerus eos
bajiis pannileiUiarii presbyieri mentio. Quaro
tanlum complecliiur qui ucr manus iinposiiionem
facite adducor ul credam presbyleruin bunc posl
ordinantur. Ganou vero ollicia quoque ecclesiasiica
fcc&aaa lempora instituttiru luisse. Nain cum lacoiuprebendil, u l sunl oeconomi, dtTensores, roaap$os ea persecutioue in Ecclesiam adiiiilli placuis- 'siouarii, quemadmodum lestaiur c a n o n Gbalcedotct, legilima prius poemlenlia purgari eos oporluit.
neusis. Pauperes eliani, virgines ac viduae in caIiaque praeliciendtis eis uecessanu fuil presbyler
none Ecclesite censebanlur, i t l docel Zonaras iu
quidam, qui eos seorsum in Ecclesia disposilos
expositione Kpistolae canonicx Basilii ad Ampbiloirgerel, c l jojuniis, precalionibus, ac rcliqms exercbium. Sic cliaui Epipbanius in bxresi MeliiianociUlionibus piobarel, doiuc impleiis omuibus oiliruni, cap. 6 , dixil pro clecii, ab episcopo reconciliaiviiiiir.
ricis. lluic dicunlur E:clesiaslici, eo
i i n o d canoni seu niauiculie ailscripli essenl. Ua
(ol) 01
. In
codice Sforliano iia scribimr bic locua: Ot !- Gyrillus Hierosolymitanus in Praifatione Calccbes c o u : ^
; \ ;
\ . Eaiudeiu lcclio*
fflB
SOCRATIS
616
pov \ , !
, \ (55)
. (54)
.
, \
\, \ .
. 01
, , \
, \
. (55)
\ *
,
.
\, ,
(56). (57),
\ . ,
$
VALESII ANNOTATIONES.
divers fuere. Priina fuit omnium deliclorura
, , etc. Exstat etiam
, i i l ail Socrates, id est eigillalim facla; seEpislola Basilii ad Simpliciam canontcam, id est
cunda unius duntaxat crirainis. Utramque vero
diaconissara. Zonaras quoque in commentariia ad
epistolas canonicas, usurpat pro clericis secretam fuisse biuc apparet. Pfimo quia nunquaro
seu ecclesiaslicis. Eadem ralione dicun- Ecclesiae nioribus recepta fuit poblica confesaio,
tur libri sacrae Scripiurae, qui sunl in canone, id ut recte observavil Oionysius Petavius in Anioiadveraionibud ad Epipbanium. Deinde Socratee hoc
eal indiculo scu calalogo sacrae Scriplurse
(55)
618
. ( 5 8 ) , ipaa stoprl conauetudioem habui&se. Id cnm dixis . - set, diaconua quidera ecclesia ejectus est: populut
* \ vero graviier eommoveri coepit. Neque enim ao, * \ lum ob scelu quod patratum fuerat indignaban \ . tur, verum etiain eo quod iabes batid mediocris
( , atque infamia hoc iacto aspersa videbatur Eccle , siae. Gum igilur eam ob causam ecclesiaaiki bo, , - niines dicteriis appetereutur, Eudaemon quidam
\ (59)* Ecclesiae presbyler, Aleiandria oriundus, epiacopo
, Nectarto euaait ut poenitenfiarium quidem presby lerum expuugerel, unumquemque vero pro arbi (60).
trio et pro animi 288
conscienlia ad sacra , - mentorum communionero sinerei accedere. Neque
^ . , - enim aliter fieri posae u l Ecdesia ab omni probro
' iibora esset. Haec ego cum ab ipso Eudaemono ac8 u i
TALESII ANMOTATIONES.
cauaa, a diacooe slupratam fuisee. Posset etiam sed ad tempus aliqnod preebylerum illuro removit,
4toc loco noa incommode ecribi , hec ob populi iremeitlia iiidignationem. Sane verba
t-sl, , ut supra locutua eat Socrates. SocraUfi, 61 quis ea aoeurate exponere voluerit,
Mullir, inquii, aa presbt/tsrum accedtns, aliud quo- piane aonanl id quod dixi. Duo eniin ab EudaeQuejlagitium $uum delultt.
jnone suggesta et a Neciario facta ait Socrales.
(58) .
Id est, tnm matrona koc Priroum est quod poanitentiarHim presbyierum
dtxisiel prabytero. diaconus quidem ob id depo$itu$ abrogavil; in quo uiilur voce , qaae lolett: populuM vero fremere capil. Uic oriiur difficul- lere aique abolere signiflcat. Aiierura esi, quod
ias quonatn modo boc facinus ad notiiiam vu>gi
fidelibua permisit u l pro sua quisquc senteniia ad
pcrvf nire potoertt, ei secrela fuit roulieria con- mystenorum perceptioncm accederet:
leasio. Quomodo Uem episcopus id rescire potue- , .
r i i , qui diaconam ob boc flagitium a gradu suo Adverie hic verbunx , quod dispeusaremovil. Equidem existimo poenitenliarium pres- tionem signiOcat et indulgenliaro. Eodeni verbo
byteram, cui mulier boc flagilium confessa fue- ulitur Sozoinenus in libro septimo, de boc laclii
r a i , primum qeidetn accersivisse diaconura, el Nectarii loqueoa: inm coram muliere arguisse, el ad fateodum c r i - , ^
men suum corapulisse: deinde vero rem omnem , , etc. Ex illo igiiur
mulisse ad Neclariom episcopum, a quo prapo- teuipore Neciarius neuiioeui laicornm ad coiifesoitus iueral poenileniibus, el cujua vices agebai in
sionem et publicam poenilentiam coropuIU; sed
co rnuuere. Naro pcBnilentiarius confeesionee dun- Q in cujusque arbilrio ftiium esae voluii, u l aiue
sacram communionem peccala sua couUieretur
laxai audiebal, poenasqne injuogebai, idque ex
mandalo episcopi. Episcopus vcru ipse pcemlenles eacerdoli, ulque pro arbilrio suo quisque paeniteiireeoitciliafeai. Nee eai quod quis objiciai, confes - iiam ageret. Cerle non dubilo qnin post bairc
constiiulionem Neclarii, moJli ex iidebbua <:aiotiis arcana reserari, si hoc admillimus quod
dixi. Nego iU consequi. Solum eniui diaconi flagi- fessionia causa eum adierint. Quid enim ? si qujs
thim presbyior indicavit episcopo, matronae vcro ex laicia, meliculosam babens conscieutiam, tiec
oomen relicuil. Caeterum depositio diaconi plane audeua ad saciam niciisani accedcre, Nectarium
conveniaset, eique couscieniiae suae vuluera apeeonOnuat id quod dixi. Neque eriim Nectaritia
ruisset, diceojusne Nectarium eum repulaurum
epUcopus deponere illuin poltiil, nisi admonilua
fuissei a pceitiienliano qui diacoouio convicerat fuiase 1 nooiie potius audilurum bouiiins confe^sioiiem, ac reiuodia ei subuiiuialraluruui pfleuide stupro.
(5 i) iIepieJU7r tenliae ?
(60) {
nosler, publicam duntaxal poBniteiitiaiu a Neclario . vulgi pervenirent. Ex quo probra nascebantur, ei
abrogalaru fuiase censenl; confessionem vero Ecclesia Dei non mediocri aspergcbalur infamia,
u
Ga. L X V I l .
cum gcnliles alque baeretici lol ac tanlorunt c r i minuiii reos iuler Gbrislianos reperiri cernerenl.
Hujus rei illustre documeoluin babeiuus in bac
bisloria. Natn flagilium quod mulicr adioiseral
cum diacouo, occuliuiu e r a l , auicquam inulier
confessa illud fuissel pocniteiiliario. Posiea vero
quani res dclata essel ad poenilenliarium, per i n quisitionem pcenileiitiarii el convictionein diaconi
cuianavit in publicum. Undc exorta esl iudignaiio
populi adversus clericos, et gcntilium deritio. Nec
lamen hujus mali causa ascribenda fuit pOBiiilcnliario, nisi foile nioiis diligens el iiimia acrupulusiis iuerat in disquireudo illo criiuioo, quod ex
occulto publicum reddideral.
20
SOCRATIS
C59
620
Ephes. , 4 1 .
VALESII ANNOTATIONES.
(61) . Quid
VARIORUM.
. Lapsum hic Socratcin
ediderit Tbeodosius, <jti in C.oilice Tbrodosianc
ex eo conlendii Baronius ( ad ami. 58d, n. 60 ),
eiiainnuin occurranl. Vidc ciimdom cliam ad aun.
quud niulias Conslitulioncs adversus lixrelicos
391, n. 16. W. LOWTH.
?1
BISTOBIA ECCLESIASTICA. L I B . .
tt
U b . iv, e. 9.
Lib.
c. 10.
Lib. , c. 28.
VALESll ANNOTATIONES*
essct, , ct
non auteni .
VARIORUM.
1
refrrt Guil. Cave, Uitl. vol. M . pag. 130. Oe Sabbaiio vide Sozom., lib. vu, cap. 18.
623
SOCRATIS
tfti
RISTORIA ECCLESIASTICA. U B . V.
626
CAP. X X I I .
Calat. , 2 1 .
VALESII ANNOTATIONES.
- D vero Sabbaii, ad con
* \ gruum Umput, in vigiliit alque orationibus perte ' , verans, tequenti una eum reliquit omnibus in
, \ eonveniebat mytteria percipiebai. Bis
, ld eet, Sabbatiu* Judceot igiiur onoeodenique anno Pascba celebrabal Sabuquent, nisi forle acc\dU$el ut omnes, iam Chriitiam balius : priniuni cum Judaeis, alierum cuio C l i r i icilicsl quam Judiri, eodenx die Paicha ceiebrarent, slianis; nisi forte eveneral u l Chrisliani cum Juda^is in celebratiune fesii paschalis convenirent.
pnrtertmdo, ul morts e$i, jejunabat; apud u
Quod quidero raro admodum conlingere poicraU
domi ioUmnia peragem, Paseha celebrabat. Die
VARIORUM.
i* Sic Yalesiu; uailatiua scribilur . Slephanus, .
637
SOCKATIS
6W
\ ,
ex
usu -potius
quara ex "lege
nbservatio bta profluxerit, res ipsae declarant. ' .
Etemm in Asia minore pluriroi anliquitus quarlum ;
decimum diem observarunt, neglecto Sabbali die. , *
Quod dum facerent, nunquam lamen ab aliis qui , ,
nlio modo Pascba eelebrabant, sesc abjunxerunt: , \ donec Victor Romanae urbis episcopus immodico ,
iracundtae succensus sestu, Quartodecimanis qui in . \
Asia erant, excommunicationie libellura misit *. , \ Quo facto Irenaeus, Lugduni Galliarum urbis epi (65), '
scopus, Yictorem per epistolam graviterperslrinxit: , 9
* Euaeb.lib. v, c. 24.
VALE91I ANNOTATIONES.
(63) kxl
.
. collocanda polius essent paulo
Aul hic legcndiim est , aut certe scri- supra, ubi legilur,
l>endum \ . Fal- . Melitis eniro conveitiuut Irenseo
titur aulem Socraiea. Neque enim imperante Gor- quam Polycarpo. Verum de hoc prudens leclor pro
diano passus est Polycarpua, sed regnante * Marco arbilrio suo statuet. Scio quideni in Chronico sancli
Aniomno, ul ex Eusebio aliisque scriptoribus con- Bonigni Divioueneie, luaiiyrium Irenaei Lugdunensis
episcopi poni ante martyriuni Polycarpi. Auclor
siat. Certe lrena3U8 in libro tertio conlra baereses,
(|ueni librum scripsit Eleutherio Romatiam Eccle- euim illius Chronici scribii lreiKeuni, jain martyrio
Kiam administranle, id est leaiporibus Marci A n - pcrfunetum, apparuisse in somnis Polvcarpo Suiyrlonim, Polycarpum jam tum marlvrio perfunctum ncnsi episcopo,' eique iuandasse u l Bcnignum i n
fuisse scribit. Quare baec verba, \ - Callias miUeret. \ e r u m b sunt nugae merae.
VARIORUM.
* ^Egidius Bucberius omnitim primus passionem
Polycarpi ad annum Marci 9, Domini 169 depressit, leste doctissimo Pearsono de anuis priorum
Rom. episc, pag. 308. Ipse autem Pearsonua cen-
mSTOIUA ECCLESlASTlCA. -
U B . V.
VALESIl ANNOTATIONES.
(6A) . Syros,
bil illos eodem tempore quo Judaeos Pascha egisae,
Cilicas et Mesopolanienoa videlur iulelligcre, qui
Don auleui aodeni die, ul male verlil inlerpres.
Pisclia cum Judueie celebrabaul anie coiiciHiiui
(65jOi ,'.
Mool.mUlas, ut puio,
Nicaenum, ut docei Atbanasius in Epistola ad Afros : intelligit, el Pepusiauos, qui Pascba quidem posl
\ aequinoclium celebrabani, sed inense Xanlbico seu
Aprili, anlc dieui oclavum Idus Apriles illud per , ,
, \ . Orienlales peluo deiigebant, queuiaduioduui tesiaiur Sozonicnus in libro vu.
igiiur isii, de quibus loquilur Socrales, Jud;eos
(66) Kal .
Audiani
quideni sequebaniur, iu eo qnod decimam quartam
lunan) primi uiensis aute aequinoclium observabaul. s c i l i c e t . Hi e n i i u aiebaul ByiKMluni Nicienaiu pascbale fesluin primum imiuuLasse, u l tesUiur EpiVeriini non eodem die quo i u d i Pascba celebrabani, sedsequenli Dominico. Quare Aibaoasius scri- pbaniua, pag.
u
VAIUORUM.
autem Xanthtco, qui nostris Nisan vvcatur, flnnum exordilur, tuncn quartadecima, zole ArhUm
oblinenle, quandoquidem hoc mcn&e ab JZgypliaca
serviiule Itberali tumus, sacrificium quud tunc
excunlei fechte dixhnus, Patcha nomiuutum quoU
annu iuslaurare lege jnbemvr. Joscpbus, Aniiq.
lib. ni, cap. 10, pag. 95.
.
Locus ad qucm cespicil Socratcs aic se babel : \ ,
% * , \ ^ ,
> ,
( \ *
,), ,
, []; ; ' iiense
soc
ttt
Cumque hic orifo decoiUisshnug sit, quem omnes tam occrdenlaliura quam raeridianarum et
gepteiilpionaliiim orbig partium Ecciesia?, ac nonnullse quoque orientalium servant : idcireo i d
scqunm rectumque esse orones judicaverunl, quod
ct vobis piacilufum esse gpopondi: ut scilicet quod
in urbe Roma perque omnem haliam , Africam,
^Egypium , per Hispaniam , Gallias, Britanniag,
Libyas, per universara Achaiam , per Asianani et
PoifUcam dioeceshn, et per Ciliciara concordi gententia observatur, id vestra quoque prudenlia Hbentibus animis amplectatur, illud nimirum atlendens, non raodo majorem esse numerum Kcclesianun in locis supra commemoratis ; verum eliam
gequiggimum esse, ut omnes in commtine id velint,
qnod gtrlcta ratioexigere videtur; neo ullam cnm
JudaeoTom perjurio habeant societaiem. llujusmodi est imperatoris epistola. GaHerum Quartodecimani 294 observanllam quartidecimi diei a Joanne apostolo eibi traditam esse affirmanL Romani
vero, et qui Occideniis parles incotunt, consueludinera quse apud ipsos vigel, a Paulo Petroque
aposlolig accepisse se dlctint. Neulri lamen ad b u jtis rei confirmalionem scriptum aliquod leslimoniura proferre possunt. Porro aulern pascbale feetum gingulis locis usu quodam et consuetudine
ITIS
*3i
, $ \ (67),
,
, \ ,
(68). ,
' ' \
, \
. *
. *
,
-
, (69)
.
, .
.
, ' *
01 ,
(70), \ ,
. ' ]
h
VALESIl ANNOTATIONES.
(67)
. Apud Eusebium in l i sub conlinualionijejunant. An potull ignorare Casbro D$ vita Comianimi legitur , re- siodorug morein Ecclesiae Romanae i n observatione
ctius procul dubio. In Florentino autem el Sfortiano
jejunii Quadragesimalis, ipse qui senator ei consul
codice seriptum inveni .
Q el praefectus praetorio fuit in urbe RomaTQuis cre(68) . Codex Florentinus el Sfordat illum in Historia gua b c Socratis verba posi
turum fuisse, si rem se aliter habuisse gcivisseit
lianus hoc loco gcriplum habent , quemadmo
Cerle Cassiodorus, si id falsum esse ecivisset, brrc
dum legilur apud Eueebium. Neque aliter legit
fipipbaniue Scholasiicus, u l ex vergione ejus ap- Socratis verba consnlto oroisieset, ne lectorem tn
fraudem induceret. Qtiod cum Cassiodorue non
paret.
fecerit, sed Socralis testimonium de Qaadragesi(69) . Scribendum
ptito \ mali Romanorum jejunio, in Hiitoria quae ipgius
nomen praefert, Iegi voluerit, ex eo apparetvera
, id est, omnes rtiimonet et ttcloe divertot ritut
liabenl quamvit idtm ae Deo sentiant. Sed quae se- esse quae Socrales dixit de jejunio Roroanorum.
qiiunlur verba emendationem noslram plane con- Certein Ecclesiacatbolica, eisi Quadrageeimcjejufinuanl. Addil euim Socrates : nium ab omnibus fuit semper observatum, non
, e l c , hoc eet: Nam ii qui sunl efu*- tamen uno atque eodem modo jelnnaiuro est, ut
dem fidei, in ritibm tamen idem non tentiunt. Nice- docel Irenaeus in Ephtola ad Victonm popam.
pborus quoque buic nostrae emendationi suflfraga- Proinde imroerito Baronius Socrali opponit testitur. Hunc enim Socralis locum iia expressit : monium Greaorii Magni. Aliter enim Socraiis
, , aetale, aliter Cregorii Magni lemporibus, Romani
perQuadragesimam jejunabant. Tetnporibus Leonis
.
(70) 01 ' papa, quibus fere aequalis fuit Socralcs, Romani
. Bardnius adaiinos Cbrtsii 57 ei 391, jy tribus aunlaxat diebus hebdomadis jejuuabaut i n
Socraleni duplicig erroris arguit, tuin quod
4 dixeQuadragesima, secunda scilicet, quarta et sexia
feria, ut palel ex sermonibus ejusdem papae de
r i l Romanos ires tanlum bebdomadas ante Pascha
iejunagge in Quadragegima; tum quod ail in tribus Quadragesiina. In Ordine Romano vestigium quodlllis bebdomadis exceptos fuisse dics Sabbati q u i - dam velugti moris quem bic refert Socrates, videor
bug Romani iion jejunabant. Quod ad primum atti- raihi deprebendigge. Nam Dominica Quadragesima?,
nct, Socralis sentenliam adversue Baronium defen- quae vulco Dominica de Passione Domini dicitur,
vocalur Dominica mediana ; idque nomen ex praed i l Halloixius in nolatioiiibus ad capul ii Yita*
cepto sedis apogiolicae ei indilum egse perbibeiur.
Irencei, pag. 678. Movel oie precipuc auctoritag
Casgiodori, qui in HUtoria Tripartita bunc Socra- Causam autem cur ila dicla gic, non aliam video
quam quod ex tribus hebdoniadis, quibus Roraani
lis locum posuil bis verbis : Bomani enim * ante
Paseha uptimanat, prcsttr Sabbatum et Dominicam, in Quadragegima jejuoabant, baec erat eecunda Do%
YARIORUM.
. Hic Socraies non modo D. ipsi: mox enim sui obtitngait: ' ] 6 Atigiigtino contradicit, qui cum muliis aiiis Ruma .(Guil. BeTeregiue D* jejunio Qua
nog Sabbato jejunasse asserit, verum et sibiracl dragesimali, cap. 3, 5.)
63
YARIORUM.
eupra.) Dies ilti jejunii antepaschalis Quadragesima
ab Orisene nuncupantur : Habmus Quadrag^iima
diet jejuniis conucralos,
homil. 10 in Lewl. D.
Hierooymus iu Ephtola ad Marcellam, adversus
Monlanuin, boc jejunium ad aposlolicam Iradilionem referl: Not unam Quad^timam
ucuudum
traditioMm apoiiolorum jejunamus. Yide Bcverejg.
in canoneni aposlolicutii 69 : ...
.
.
Hinc
neceaaario coneequitur, Socraiem in nostra fuisse
sentenlia, quoe jejunium anlepascbale
Qnadragnimam proplerea diclam fuisse
JtiHicai, quod quadraginta eesel dierum. Alioquia
e n i n i mirari non poiuit ut pauciorum dierura jej u n t a lalhoe nouiioe indigitarenlur. (Beveregius ubi
35
SOCRATIS
636
VALESU ANNOTATIONES.
posuerat. Ego vero mediam distinctionem malim
aseribere. Idque coniirmat Nicepborus, aui hunc
Socratis locum ita expressil: '
\ * \ C
.
(77) . Pessime Musculus et Chrislopborsonus vcrierunl interpreles. Oplime vcro
Epipbanius exposuii psalmi pronunlialores. Horum
mtinus videiur fuisse, prima psahni verba pracinere. Popnlus deinde reliquasuccinebat.
diccbanlur oHui monilorcs qui in scena monebanl
bislriones, ut doccl Feslus. I l i suggervbanl acloribus, qtioiies mcinoria eos deiiciebai. Modos eliam
dabanl acloribus, ut docel Plutarcbus in pra3epiis gerendae reipublica\ ita scribens : utt \
\ ,
, (
\ . Unde in comoediis Terentii
prffitolaltim inveniinus : Afodo* dedit Ftnccus. Sic
igilur in Ecclcsia is qui modos caneiiiibiis dabat,
el versus psalmorum suggerebai, dicebalur -
YARIORUM.
^ Tfl . Canon apostolicuR 69 modo cilalus: D
... , . Ubi per quartam el parasceven, dcas illas in singulis septimanis frrias, quos
Mercurii ac Vcneris dies vulgo nuncupamus, inielligondas esse, neuio unquam dubiiavit. El quidem
quarKc jejuniutn, eliami ab bodierna Ecclesia Roinaua ut plbrinuim abrogelur, antiquilus lamen
eadem atque texta*, religione observalum fuit.
MiBC enim duo hebdoniadica, ut ila loquar, j^junia,
iu aniiquis Ecclesia comiueiilahis perpetuo conjungmHur, et si nul norainantur : adeo ut unuro
absqtie allcro in omni, quanlum mcmini, anti-
037
HISTOHIA ECCLE$IA$T1CA. L I B . V.
C3S
, dicitur Parasceve, legnntur gacrae Scriptura, eas . que doclores interpretantur : et cuncla Ount quae
\ , ad collectam perlinent, praeler mysleriorura celc (78) * \ , bralioociD. Atque hic raos Alexandrina? Ecclesia*
, - vetuslissimus est. Gonstat enim Origenem his ut
(79) (80)
plurimuin 296 diebus in Ecclesia docuisse. Qui
, , , quidero, utpole doclor eruditissimus, cum aniroad .
verlerel arcanum Mosaicae legis juxta litteram
(81) exponi non posse> sermonem de Pascha ad mysti . cum gensuro traduxil : unuro dunlaxat verum
(82) - , Pagcha exslilisse dtcene, id videlicet quod Serva, ,
tor celebravil, lunc curo cruci affixus adversarias
(83),\
potealates proQigavit, hoc advergug diabolum usus
VALESII ANNOTATIONES.
capite n, Uctor aut notariut coram illo noncuia- pov
,
etc.
bai clamare. etc. ln actiooe pnmagynodi EpbeaiQ
diglinclioneniprobare non pog!
possuiu.
nje, Epapbrodilus dicitur lector el nolariug Hel- *
*
Superfluuoi enim essel verbum , ac n i lanici episcopi Bbodioruro. Ex quibus patei idem
mis frequenier in eadem periodo repelereiur fero offlciuni foisse nolarii, quod lecioris, ot eci- . Porro Socralera in Tbessalia versalum
licet Psalmog, aut alios sacrae Scriptune libroa, fuisse, ex sequentibus apparet. Sic enim paulo
vei in eccleaia, vel coram episcopo legeret. Idqtie post subdil Socralrs : \
conJlnnal Siroeon Metapbragtea Aclis Marciani . Quanquain ambtgua esi,
el Martyrii nolariorura, quae babentur apud Su- el tam de abaente quam de praesenlo inielligi poriom die viceaimo quinlo Octob. : Apud divinum lesi.
ergo Paulum commorantes, cum icribce e$$ent eorum
(79) '
.
Apud Nicepborum
qua ab ilio fiebant, populo divinos Libro lege- legitur, quod non digpticet. ld egt, orreoi, elc. Excipiebant aulem noiarii illi acta quae dine movelur, ut veriit Langus. Vocabolum taiqen
fiebanl tn Ecclesia. Ex quo illis boc nonien indi- aliqtiid graviug videtur degignare,
lum videlur. Sic in gestis collaiionis iuler Galbo- excoiumuoicatum scilicel.
licos ac Donalistas buac lituluin leginius: Exci(80)
.
Hujua
pientibui quoque Januario VUale notarm Eccle- loci emendalio debetnr codici Floreritiuo, quo
ss<r caiholica, Viclore Creuomo nolariis Eccle- diserle ila scriplos eat :
tiae Donaiistarum, elc. Praeeral autem illis priini
. Quam eoiendalioneiu conflrcerius i i o u r i o r u m , qui fere ex pregbylerorum C mal Nicepboiug. ls enim bunc Socralig locura
ordioo eligebalur, u l disciinus ex aclione priina
pene ad vorbuui ila expressil:
concilii Epbeaioi, in qua Petrus presbyier Alexau , eUreliqua.
driae, el primicerius nolariorum recilat ediciuui
(81) iuip<*raiorjs Tbeodosii ad Cyrilluin et reliquos me- . Eadem babel Nicepborug de flliis epigcoifopolitanos. Quare nolarii isli gcriuium servabant,
orum. Gerlum est lamen Socratem boc loco veri
u( docet Gregorius Magnus iu lib. Dialogorum,
imiles iranaceudere. Nam si qui forle ia episcocap. 8 : Anastasius tanctce Romance EccUsice, cui patu rem.habuerunl cuin uxore quam ante episcobto auctore dturvio noiarUu fuit. Qui soli Deo palum duxerant, i i cerie et paucigsimi fueruut, et
vacarc deiiderans, scrinium deteruil, mona$teriuni conlra receplani Ecclesise consueludiitera id gegge*
iUgiiy eic. PnccipuuiD tameu fuii luunua notario- ruot, el faciuoi suura postea planxerunt, quemadruiu, ut virgam seu baculum corara epiacopo por- modum epiacopus ille apud Gregoriuiu Turonenlareni, queuiadmodum scribilur in libro secundo aem. Sane sacerdoies sua aetate ut plurimuni
lc vila el rairaculis beali Caesarii Arelatcngis.
virgioeg fuisae aut nionacbos lestalur Epipbaniug
Cum ergo vir Dei Catariu per eadem loca ad eam- in Expogilione lidei; sin miuus, cerle continenles.
ditn pergeret ecclesiam, ciericut, cui cura erat ba- Idque aperle conviacitur exemplo Syuesii Gyrenaculum illiu* porlare, quod notariomm oficium erat,
rum epiacopi.
oblilut e$t; in quo mini$urio inulilis ego $erviebam.
(82) '. De Heliodoro episcopo quod
Vido qoae nouvi ad librum quartuni Sozomooi,
scribit Socrales, eum fuisse auclorem libri De omocapitc 5.
0 ribut ChancUa, vereor ne falsus gil. Auctor libri
(78; . 81 amoribu* CharicUas orlua fuit ex Pboenice, t i l
bax digiinclio recu eaaei, sequereiur Socraiem teslalur Pbotiug iu Bibliolhcca, cap. 94.
tlericum fuiaae in TbesaaUa. Sed boc nequaquam
(83) . Malim . Niceprobabileest, cuut Socrateg paggkn ae echolaeiicum phorus babei . Quod aulem addii Nieeappelloi, id esl advotatuoi. Uuare non dubito
borus, Heliodorura jusgum fuigge in gynodo libroa
quia bic locug aliler sit distiogueudug, boc ecilicet
llos amatorios comburere, aut epiacopaiu ge&e
modo: \
abdicare, id fabulosum niibi videlur. Neqae eaiin
* \
galis conslat ulruni libri illi De amoribut T/ieagenit et CbaricUm ab Heliodoro episcopo gcripli
, elc. Aliara lamen dtsiinclionefQ
gecuii vldeiUur inierpreleg, Musculus ei ChrUlo- gint, an ab alio quopiam.
paoreottus, banc vidlicel: " \
u a m
fcv
VARIOHUM.
'. De boc lleltodoro certi fere nibil
e&t, uiai nuod ceriisaimutn esieum ipeum essead
ueiii D. Hieronymi exatant episiola. Floruit gub
ucodoaio el Arcadio. Nicepborus lib. x u , c a p .
4, eum iu provinciali syaodo deposiluio scribit,
39
SOCRATIS
640
tropseo. fn eadem urbe Alexandria, lectores et , \ pgallae absque ullo discrlinine flunl, tam caiecliu- \ .
meni, quam Odeles, cum tamen omnes ubique Ecclesiae nonnisi fideles ad hunc gradum prouto- . ,
veant. Aliam quoque consuetudinem in Thesealia
.
esse cognovi. Clericus ibi prometus, si post .
rlericatom dormierit cum uxore quam ante cleri- ,
catum fegilimo matrimonio sibi coputaverat, abdi- ? ' , ,
catur : cum in Oriente cuncti goa gponte, etiam , (84)
rpiscopi ab uxoribus abslineant, nulla tamen lege .
aut necessitale conslricti id faciant. Mulli enim
\
illorum, episcopatus eliam sui tempore, liberos ex , \ ,
legiliino conjogio 297 susceperunt. Hujus porro \ ,
in Tbeggalia consueludinis auctor fuit Heliodoras, \ . 01 TricaB, quae ejus regionis urbs esl, episcopus : g
cujus Doraine circumferuntur amatorii librl quog . ille duro juvenis esaet composuit, et iEibiopicos (85) .
inacripsit. Eadem consuetudo Thessalonicae, et in \ Macedonia atque Acbaia observatur. Aliain quo- , (86)
que consuetudinem in Tbessalia vidi. Solis diebus
\ .
Pascbae illic baptixant. Ex qoo fit ut plerique \ , *
apud illos absque baplismo moriantur. Antiochiae .
autem quae est in Syria, intcrsus est Ecclegiae (87). VALESU ANN0TATI0NES.
(84) . Id officiaro
( , etc.
Grasci vocant , Lalini vero lucernarium,
(86) . Id esl,
ut in nolig ad Erniodium observavit Jaeobus Sir- . Alque ita hunc locum
mondus. Vide Meursii Glonarium Gr&cobarbarum,
inlellexerunt omnes interpreles, et ipse Nicepboin voce , el annoiationeg ad Casgianum - rus, qui pro babet .
in voce Lucernaris hora.
"
(87) '
.
(85)
. Non dubilo
Exceptis Sabbatis Quadragesima? ft Qualuor Teinquin Socrates scripserit, porum. Per Quadragegiinam enitn Roroaoi non
quemadraodum habei Nicepborns. Alque ita jejunabant diebus Sabbati, uli guperius deinonlegit Musculug et Christophorsonus. Mtisculus eniin
Rlravi ex germone Leonig papa de Quadragesiraa.
ita uerlil : Sed in mullit te imperiali conformant
Sed neque in jojunio Qualuor Temporum jejunaEccletict. Cbrislopborsomis auleni boc niodo : Sed
banl Romani die Sabbali : verum quana duntaxat
tamen ex multo majore parte, primarice apud ilios et sexta feria jejunabanl : Sabbato autem vtgilaEccleiicf contueludinem uquuntur. Neuter illorum
batit ad bagiticam sanctt Petri, u i docet idem Lro
iniellexil quid essel . Ita in germonibug de jejunio dectmi mensis, ei de
Socratea appellare solet Ecclesiam catholicam, eo jejunio Penlecogb*g, et de jejunio sepltmi mensis.
quod lunc lemporig guromam poienliam atque Proinde immerito Baronius, Pelaviug et Halloixius
auciorilaiem obiinerei. Sic gupra, in capite9 bujns
Socratem nostrum reprehenderunt, guod dixerii
libri, Novalianig opponit
Romanog non jejunagga dtebu Sabbati in Uuadra , id esl, Calbolicos. gesima.
VARIOROM.
Liber ille etiam nunc exatat, el plurium doclorum
, cap. 16 : Inde tutpicio innotueril, nos
laudibus ornatur, Pbolii imprimig, qui Biblioth.
ad orientis regioncm . Paulinus Urueo Nolanue, epiat. 12, asserit st in basilica quani aediflcod. 72 de eo sic scripgit :" Heiiodori jEthiopiea
opu$ est dramaticum, ea phrati quct argumentum cavil buoc moreni neglexisse: Protpeclu$, inquil,
contcriptum deceat. Mulla etenim $1 in eo *ine batiUcce, non ut utilatior mo* eet, onenlem tpectal;
%td ad Domini mei B. Felicis batilicam perttneU
affectalione simplicitas atquejueunditas.
A/feclibut
prctierea nrum partim prminiium, partim tpera- memoriam ejut atpicitns. Et Walafridug Slrabo.
larum, aut intperalarum, lemperata narralio est, cap. 4 : Cognoscimui noa erratu illo$ vel
saiute $a?penumero vrceler opinionem in mediit cala aut templis vei noviter Deo conttructit, tel ab idomilatibus aliata. r*roa quoque adhibentur $ignifi- lorum tqualore mundalii, propter aliquam tocorum
statHerunt,
cantia et pura; quce iiinterdum,
ut par est. tit opportunitalem tn diver$a$ plagat allaria
figuram deflectantur, perspicua tamen sunt, eviden- quia non et(, ubi non $it Deut. Uaec ex eroinenliss.
terqtu propotitam exhibent. Periodi etiam, pro card. Bona De rebu$ Hlurgicis, cilal cL vir Josembjecla re, apice, qvippe aliquanio breviores con- plius Bingbain in Originibu* eccUsiasticis , . I I I ,
iraclioreMjM. Compoiitio denique, vl cotiera omnia, part. . pag. 151, ubi el ex Usserii epigtola 49 nuiai
narraliom ipti accommodata, qua viri quidem femi- S.Pairiciuin in Hibernia ecclesi cujusdam silum ponmqut ( amor, t*d qui cattitatii prwferai desi- guisse abaquHonariparlevcr$u* meridianam p/aoem,
.
Suicerus entendal,
derium, custodiamqtu accuratanv.
* . Quod aitiuet ad giium, lem- , in Eccle$* vocc
pla iia eranl disposila, ut ad orluni solis aequiuo- . W . L O ^ T H .
41
VALESII ANNOTATIONES.
(88) .
Pelavius potesl. post obitum Basilii alium forlasse morem
in Animadversionibus ad Epipbauium, in hxresi i n Ecclesia Caesariensi ob^rvatum fuisse. Loquitur
(jjuariodecimanorunt, Soeratem bic falli affinnat:
enim Socralcs de rilu qui lunc leroporis oblinebat
el Canones poenilentialea eaeilii Magni auflicere cum ista scriberet.
aU ad buuc errorem confutanduin. Sed responderi
YARIORUM
hebant. Ille in orientalibus Eccleiiii id ex more
c/iU7.0bgecvalBinghamusnoster, adeo proprium
fieri scient, obirectanlium non curabat linguas
lui&ee i n Africa episcopi roiinus concionari, o l
Poitea bono prcccedente , accepta ab epmo^
presbyter quivis, pncsente episcopo, omnino tacerct. bonec S. Auguslino preibytero Valerius epitce- pii poieiiale, presbyteri nonnulti coram episcopis
populo tractare cxperunt verbum Dei : ut leslalur
pui t potestatem dtdil coram se in eccleiia
Possidius in Vt/ . Auyuitmi, cap. 5. (Jos. BingEvangelium praidicandi, ac frequenliiiime tractandi
baui, in Origintbus ecclesiaslicii, vol. 1, pag* 79.;
conira u$um quidem ac consueludinem A(rtcanarum
EccUsiarum. Undt eliam ei nonuulli epiicopi detra-
C43
SOCRATIS
GU
f
t
(
* ( "
antmat vestras, jubentei vot circumcidi obsertare
\ ,
legem, qutbns non mandavimus : visum etl nobls \
unanimiter congregaiii, eltctoi viro$ ad voe milten ,
una cum eharimmn notirte Barnaba Paulo, viris , \ *
;,
qui tradiderunt anhna$ $ua$ pro nomine DomM
\ . '
noiiri Je$u Ckri$ii. Mitimui ergo vobi$ Judam
Sitam, qui tpti vobis eadem erDtt refertnt. , ,
, \
Placuit enim Spiritui tancto nobi, nihii ampHnt
2 9 9 onerh vobh imponere, quam i$(a necestarin: . ml abilinealii ab iit quas shnulacrit immolata $unt, ,
ti tanguine, wffocaiu, . - ,
, ,
bu$ catentei, ogelit. Valete. El h c quidem
placuerunl Deo. AI4 enim Episiola: Placuii Spiri- ,
lui tanclo nihil ultra vobu onens impontre, quam . ista neeettario obttrvanda. Sanl tamen q u i , con- (89)
*
tempiis isiis legibus, scortationem quidem rcm
indiOerentem esee exisiiroent, de diebus autem * ,
fesiis tanquam de capite aoo dererlent; Dei qui- *
dem pnccepta everleniet, sibique ipsie legem fc- . \
rentes, apostolorum vero decrela pro niliilo ba- ,
bentes: nec ammadverlunl ae contraria gcrere .
iis qtta3 4livino Numini placuerunt. Poteramus quidero aennonem de Pascba Ultus extenderc,
illudqiie demonstrare, Judseos nec in lempore, nc *
in ritu festi pascbalis, exaclam raiionen cuslo- *
d i r e ; et Samaritanos qai eese a Judsie abacide- , .
ruut, boc fesium aemper posi asquinoclium cele- , .
brare. Verum hoc argunientnm propriaro et pro- (90) ,
lixiorem traclalionera desiderau lllud lanlum dico, . \
1
S I I A U
? -
mUtinntu
/?>-
ft^.-7-
:,r . /^^..JLt.
, elc.
. Qnae Langus yerlit : Siquidem ei Judcti ea
I (90) .
Scribendum qnx $ic in corporibus acddunt, majort ttudio
existimo , qua voce usas est Socraies quatn $i animabus , observare conieudu*i.
paulo supra, cum dicii,
Vides nec Nieephoram, nec ejus inlerprelcro. uieri. Symbola vocai Socratea legalea ca3remonias et
iem Socraiie asseculoseege. Lnquilur eiiimSocraies
prsecopla : verbi gralia, circumcteionein, quam Jude Juda&is qui legem factorum iri torporibua potius
daei in corpore quidem cuslodiebant, sod non in
quam in conle obftorvabant, quoa Apoalolus tocal
curde. in vulgau scriptura, qui seasus esse in oianifeslo Juda^os.
VARIORUM
q . Vid. Yalesium ad librum vi, c. Z. W . LOWTO.
r
C;G
gp\ \ -
,
, . \ .
, * ;
,
*
* \
, .
, , ,
\ *
, \
, ' \ , \
, ,
.
CAP. X X I I I .
De Arianis Conslantinopoli, qui tt Ptaihyriani
tr Kurorarzlrov
,
sunt dicti.
.
Sed el inter Arianos diasidia exslrterunt ob hu \ , '
* * * \ juamodi caosam : Conlentiosaequxstioiies qua quo, - tidre apud illos agitabantur, sermones illoruro ad
absurdaa quasdam eenlentiaa perduxerunt. Nam
.
, quoniam creditom semper fnif fn Ecclesia Deum
, \ , Patrem esse Filti Verbi, orta esl inier eos quaestio,
. posaelne Deas etiam aotfequam Filioa mbsislerel,
, ' vocari Paier. Cum enfm Dei Verbtim non ex Patre
, \ \ genitom csse, sed ex nibilo substilisse affirmarent,
, \ io primo ao summo fidei capite prolapai, merilo
. in absurdam de nudo vocabolo dispotationem i n ' , ciderunt. Dorolheue igitur Antiochia ab illts ac1
, C
" , , (
),
. ,
*
,
* ,
,
, , ,
.
1
18
S0CRAT1S
linopoli perGcere valuerunt. Nam in jreliquis urbibus, si qui forte reperiuiilur, in eodem quo p r i u t
dissidio perseveranl. El haec quidem de Arianoruni divisione a nobis dicta sint.
CAP. X X I V .
. '.
Qualiter Euuomiani quoque inter se divi$i tint,
,
tarmque noinimbu$ ex auclorum suoium vocabulit
.
appetiati,
Sed neque Eunoraiam abeque inlestino diasidio
, perman&erunl. Nam ipse quidem Eunoraius ab . ,
Eudoxio, qui ipsum tpiscoputn Cyzict ordinavcrat,
jainpridein seae abjunxerat, causalus quod Aetium
, ,
praeceptorera auum ab Ecclesia ejeclum minime .
suscep'i&sei ' B i vero qui ab illo cognomen iraxe- ' .
,
r u u l , varias iu parles poslea discissi sunt. Priinuin
eaini Tbeopbronius quidam Gappadox, qui dispu- , "
laadi arteui ab Eunoraio didicerat, e l Arisiolelis \ ,
categorias librumque de inlerpretalione leviter , dunlaxal altigerat, com llbroa quosdam compo- , ,
suissel, quos De exercilalione menlis inscripsil, in ^ \
, * *
odium suorum iocurrena, tanquam seclae suae deaerlor, ab illis ejectus eal. Qui poslea seoreum ab \ ,
,
iilia collecias celebrans, baeresim auo nomine nua
cupalam roliquil. Deinde Eulycbius quidam Con- . "
suntinopoli ob leveni quamdam conlroversiani ab , Eunoiiiianis diacessil, et nunc aeparatim conveiilus - , . *
C
VALESll A i N N O T A T I O N E S .
(91)
I r q . Scribcnduin esl
ei Plinlse, anni sonl vigiuli quinque .
, queuiadmodum legil Epiphanius
(9i) r q c
.
jScholaslicus. Nam a cousulaiu Areadii leriio el
Scribendum esi proculdubio \ .
'Honorii gccundo, quo baec geala sunt quaft bic naiYox enim , ex inferiore tinea p^rp^raui
rautur a Socraie, usque ad couaulaluiu Monaxii
irrepsil in buoc iocura.
VARIORUM.
* . Dc bis Tbeodorilue in libro
in lioc capite contineDtur, iusias a Soxorueao expliHirreiicarum fabularum.
cajilur, liu. vn, cap. 27.
Scilicel ab anuo 394 ad annum 419. Qux auleui
HISTORIA ECCLESIASTICA. - L I B . V.
619
50
& *, - g - Ac Theophronii quidem seclaiores vulgo vo , canlur Eunoiuiotheophroniani: qui autem Euly! ? * chio se adjunxerunt, Eunomieuiycbiani. Qnaenam
. ", * auiem t i n t voces illae levea ac frigidae, qoamiii
. causa inter ae dissentiunl, huic Historiae roandare
, - superfluum exislimavi, ne a proposito longiue
, aberrare videatar oraiio. Hoc unum dicam, eos
302
. * \ tacruoi baplisma adulterasse. Non enim in
, Trinitalem baplizant , sed iu moriem Ghristi. Inter
Macedonianos quoqae aliquandiu fuit dissensio,
, - iim Eulropiuf quidem presbyler georsum plebem
, | * colligeret, Carterios vero neqnaquam ei asaenlirelur.
\* , Aliae forlasse sectae es bis oiiae in altis civitalibus
- reperiunlur. Verum ego, utpole Constantinopoli
degens, qua in urbe et natus sum et educalus, ea
. ,
. ^ praecipne quae in illa civiiale gesla sunt, commeme ,
rare inslitui: turo quod quaedam ex illis ipse corani
,
speclavi, tnm qood ea q u ibi conligerunl, et
, - illustriora sunt, et memoria hominum digniora. Et
. \ .
baecqtitdeni non uno eodemquetempore,eed diversie
,
lemporibus acciderunt. Quod si quie variarum
i l
. '.
CAPUT XXV
,
,
deque victoria quam T/uodotius Augusiut reiulii dc
lyranno.
.
Q Fuit in Oecidenlis partibua grammaticua quidaqi
nomine Eugeoiut, qui curo Lalinas lilieraa docuis*
*, , \
set, tandeni relicta schola in palatio m i l i i a v i i , ct
, , \
magisler scriniorum imperaioris factus est. Cumqne
(93) .
VALESII ANN0TAT10NES.
libro v i , titulus specialis est Dt magistris taerorum
(93)
.
Magistrum
quos imperatores vicariis praeferri
acritiiorum verli. eniui Gncci vocant, scriniorum
uuos Lalini magistros ecriniorum, u l rccte nolavit volunt. De proximis vero longo pott ioiervallo
Lyjacius, At Salmasius in notis ad Vopiscma pag. seqoilur alius t i l u l u s : in qoo unperaiorea jubent
tanlum, ut proxinii Iransaclo biennio e scriniis
481, affirmat esse proximos sacrorum
discedenles, vicariie exsequerentur. Ex qoo patei
scrinioruin, non magislros. Unum enim dunlaxat
proxioios scriniorum dislingui a magietris : nam
vutl fuisse magislrum omnium scriniorum, qui
inagialri codicillo principia eligcbantur, ut reliqua
aob se quatuor babebat antigrapheos seu proxioOicia palalii. Proximi vero gradatiin promniionig
mos, unum acilicel in singulis scriniis. Sed rcfclordine ad eum locuio perveniebant: eranlque pluItliit Salmasium prioium Godex Tbeodosii, deinde
rps in unoquoqae scrinio, cum taraen unus esset
Nolilia impmi nomani. Nam in lioiiiia quide n
magisler in gingulis scriniis. Proximi igitur nou
iDiperii ftoinani qualuor tnagislri scrinionioi resunt , cum ; lanlum quaiuor
ceaseiitur : magister wemoriae, magister epislofuerinl, ut doccut Gloasae Jiiliani antecessoris.
Urura, magister libellorura, el inagislerepiatolarum
Gracarunj. Jam vero iu Godice Tlieodosiano, in D Petrus Palricius in exccrplis legalioiiuni :
y
VARIORUM.
* \ . Eunomiani oaepiits
AntmaA audiebani, qood dUthniUm omnia
Pairi Filium,
Eilio Spiriium $anctum asscrobant. Augusl., h x r . 54; Hariiiennpiihis de !sect.
13. Ideoqoo eos qui in nomine Patris, Filii el
ttptritus sancii baptizaii sunt, quasi sediiclos de
nuo bapiizarunt, idque tanlum una morsione in
fuorteni Gbristi; ui iradil Balsamon in ran. i
Synodi GonstantinopolitaiMe <BCumenic;n sccundae,
pag. 5 , edil. Bcvi?reg., et Sozom. lib. v i , oap. 46.
De Eooomii baptisniaia Thaodoriliis sic scr>bit
H*rd. Fab. lib. iv, cap. 5 : \
P^TttOL, (iR. t X V I l .
f
, \ , \ ,
, elc. Idem tancti etiam
baplismnlis legem ollm Domino apostotis
traditam evenit,
conirariam
aperte auxii, non oporlere
diceni
illum immergere qui baplixatnr,
nec invocare
TrinilaUm
% semt/ baptixare in Chri&ii moriem.
* . Occurrit haec historia dc Eugcnio
ei Arbogaste apud Zosimum, lib. iv, pag. 775.
%
SOGRATIS
*5S
- r-
- r -
- 1
, * * , '
.
,
, \ , ,
YALESII
\ NCat6tv '
,
, . Sane
Pbiloslorgius Eugeuiuiu inagislri digmtate prasditum fuisse acribit, aniequam lyrannidem a r r i perel.
(94) .
Reclius in
Godice Florenlino scriptnm est . Quanquam Arbogasles non ex Gallia oriuodus fuit, sed
ex Francia, ut hislorici omnes consentiunt.
(95) .
Scribeiidtim <*
. Paulo anle lego
.
(96) Tdr
.
Valenlifiianus
itmior Viennae intcrfectus est, Arcadio sccundo et
Rufitio consolibus, u l tradil Idaliug in Fastis.
Marcellinus autem id facluni refert cousulalu
)T\TIONES.
Taliani cl Symtnacbi, Idibus Marliis. Sed id falsum
esse apparct ex legc 4 el 5 Godicis Tbeod. Dt
aposlatk.
(97)
. Zosimus in libro quarto s!um
Arcadiuni a TbeoJosio relictum essc scribit Gott*
sianiinopoli, llonorium vero palrem secutuin e^se
in expedilioiie adversus Eugeniun. Idera scribil
Marcellinus in Cbronico : Areadio Urtium et ftanorio iierum contulibus, Theodotius Aug. a$$umpto
Houorio C(P$are, eodemque /i/to, contra Atbogastem
qui Eugenium turannum imperalonm factre ausus
esl Uerum propcravit. Socrati tanieo aslipulaitir
Pbilostorgius.
(98) *0 . Lncas roulilas est, ut apparol,
Quem supplcvi ex iiinerario Autonini, et ex Sigov
nio ia libro nono De imperio occidentali.
01 .
Alio modo Yaleminianufn
interiisse narrat Zoaiinus loco cilalo:
,
\ \
,
, , \ . Arbogastes imperatorem, qui apud oppidum
allnc Viennam commorabatur, e< propUr mttros
ejut Indicra cum quibutdam mililibui
exercebal,
nitiil lnle cogitantcm adorlus, letaliier tulncrat et
interficit.
,
*, tic. Tlieodositis . veroo leinnore anni
394 adversus Eugenium movit, relicio Gonstaiiiioopoli utroquc l i l i o , ut Glaudinnus in lerlio l l o norii conaulatu teatatiir. Claudiano Ruflmis l i b . n
cap. u l l . , Socralca el Soxomenus aufTraganlur.
Quare non videulur audicudi Marccllinus iu Cbrou i r o , c l Zosimus lib. , qui aitint Theodosium
se<um lloiioriiim duxisso. Ani. Pagi od an. 5 9 L
T
IHSTORIA ECCLESIASTICA. L I B . V.
53
. *
,
, * oi
* ^
. .
";
'
\
*
.
,
, .
'
.
,
, \ .
,
,
, .
54
suo minitne frustralus est. Elenim Bacarias magisier miHlnm ipsius, repenle adeo confirmatue eat,
ut cum anlesignania procarrene in eam parlem i n
qua barbari ab bostibus preaiebanlur, ipsas quidem
phalanges disromperet, eos vero qui paulo anle
fugientibus incurabebant, in fugam verlerei. Accidit
etiam aliud quiddam admtraitene digoum. Yentus
eoim vebemens subito exorius Cela quae ab Eugenianis conjecu erant, adversus ipsos retorsit, ea
vero quae ab adrersariU conjiciebaoiur, in eoadetn
Eugenianos validiore impelu deiulit. Taulom valuit
imperatoris precaiie. Ad bimc Bwdora eooversa
preelii eorte, tyrannus ad imperatoris pedes provohtXus , 304
* incolumis servaretur poposcit.
Yermn milites anle ipsos imperaloria pedes capai
illi ampuiarunl. Gesla ennt baec die octavo Idus
Sepiembria, Arcadio lertium et Honorio iicrunt
conwilibus. Arbogastes vero qui lantorum malorum
aucior exsliteral, leriio post proelium die fugiena,
cum nullaro spcm aalutia sibi auperesee inlelligeret,
suo se gladio transfixii.
u
CAPUT X X V I .
'
/>,
'
'
,
, *
W . LOWTB.
*55
SOCRATIS
64
1;\ Vixit powo impernlor Thcodosius annos aexa- &
ginta : imperavii auiem annoe sexdecim. Comple ; , .
n i i u r aitlein liic liber res geslas spatio annorum
scdeciin ac iiicnsium ocio.
VARlORUtt ANNOTATIONES*
"
xorra. Sexagiuta eura annoa vixiase Iradunt etiam
Sozomonus, Theophanes , Cedrenus et a l i i : licel
awaorChronici AUxandrini znnos ei LXV attribuat,
ti Aurelius Viclor scribat, Theodosium annoui
I
agentem quinquagesSmum apnd ftlediolanum excesaisae, corpuaque ejus eoiletn anno ConstamfBopolim iranafaliitn aique gcpiilinm : qnod eiiam
Zosimus leslatur. Hc A n i . Pagi relert ad ana.
595, qm> mortuus est Theodosius.
LIBER SEXTUS.
305-06
1N SEXTO LiBRO
ECCLESIASTICJE
^uisTORIjE
SOCIIATIS SCHOLASTICI
UJEC
CONTIfliENTUR:
. '.
*
,
)
* 0
"
.
De obitu Neclarii, el Joannis ordinaiione.
.
,
.
De genere et initilulione Joannii cpitcopi .
Cotutant inopolilani.
.
De Serapione diacono, quomodo Joan- '.
,
.
De disiidio quod inter Tlieophilum '.
prelienderit.
,
.
De Severiano Antiocho Syris , ei quomo- '. ,
do quibusque de causis Joaune di$ce ,
termi.
.
Qnomodo Epiphanius cum venhsel Conttan- \
tinopoUm, colleclai el ordinationet abtqne
.
Quid htc scriplor pro defentione Qri6iii$
.
.
difal.
VI.
VII.
VIII.
i
IX.
X.
TAAE
XI
XII.
XIII.
57
IIISTORIA
ECCLESIASTICA. LID. V I .
65fr
XIV
Quomodo Joannet cum Epiphaninm ad
rocaitel,
HU vocniui non parnhset,
sed m eccltiia Apetfolorum convcntu$
ultbrare.ptrgerei,
monuii ernn ac r e p r e hendit quod mulla coittra canotm faceret.
Qua lerritu$ Epiphaniut in patriam
rtdiit.
tbv
,
JUfrcr
XV.
Quomodo po$i dhceitum Epiphanii,
cum
,
Joatmes adveriu* mulierei oraiionem habu
naffi
X V I I . Quomodo, cum Tlieophilui Ileraclidii abtcn
,
lis causam cxaminari ,
,
rtclamarel, orta inier Con,
,
X V I I I . De argtniea Eudoxias ilatua; et quomoda
,
.
pulint, in exiitium abductus *.
UtpX
X X I X . De Artacio quipoil Joannem ordinalui e$i,_
,
dt Cyrino Chalcedonii cpiscopo.
.
IX.
'. * ,
,
,
*.
:.
'
.
R.V.
XX.
XXI.
.
\
* ,
'.
XXII.
LIBER
.
.
,
, ; ( ,
.
\ ,
\ . , \
,
, ? , *
\
. \ .
\ , ! -
SEXTUS.
PROOEMIUM.
307 Munus quod oobis injunxeras, sacralissime
vir Dei Tlieodore, quinquesuperioribuslibris abeolv i m u s : quibus reruoi ecclesiaslicarum bisloriam
jam inde a ConsUnlini temporibua pro virili parlc
complext aumitt. Scias porro nos verboruni cleganiiaa non magnam caram habuiese. lllud cnim
consideravirooa, uoa ai aermoni* oraatum conacctati egsemus, a propoailo forlaaae alierraluros
fuisac. Si vero propositum assecuti eeaemua, non
(amen a nobis lalia omnino poase conscribi, qualia
sunt a veieribut bisloricis elaborata: quibus quispiaui aut amplificare res gestae aul iinminuerc 6e
>sH; indoctis vero, quod rcs ipsas pcnilus asseqtii non possunl, utjiole iiiiuia vcrborurn venulate obvoliitaa: eam scribcndi raiioncm, quas bumilior qiridcm, uiagis laiucn pcrspicua csi, de i n duslria sccuti sutnus.
659
SOCRATIS
660
. '.
CAP. I .
,
et Probini, ante diem xvi Calendas Februariaa,
fllai ejua Romani iraperii adroinistralionem susce* \ ,
,
pcre. Et Arcadius quidem Orientfe, Honorius vero
. ,
Occidentis priacipalum obiinuit. Ecelesiis auiem
* .
tunc temporia prasaidebant, Romanse quidero Da- masus, Alexandrina vero Tbeopbilua* Hierosoly , *
roilanara Eccleaiam Joannes, Antiochenam Flavia- .
nus regebat. Conatanlinopoli veroquae junior Roma
. '%
VALESII ANN0TAT10NES.
(!) " ,
servi dominos suos nominatim appellare soleol.
. ToU ba;c pericope delenda mibi videlur,
(5) ' . Male Musquippe auae sensum tiirbat. Autsi bic locum habel, D culuset Cbrislopliorsontis verbuin relulcrejicienda esi ad caleem periodi, post vocem runtad , quod praicessiC. Alqui rpferlnr polius
. Sl cui tamen boc displicet, sufttcit expun- ad ocem . Alioqui oratio non satis cobaigere pariiculam , et ad aequeniis pericop caput reret.
?5?' ^ * -
, - .
(i) Kal
.
() xap . ln comoediis aciEnallage, pro Iicel Meiiamtri et aliorum. Idem etiain vidore est in
,
omoediis Latinia Plauli* ac Terenlii, in quibus
VARIOUUM.
. ln iinperie Occidcnlis Ulyricum quoque, occidenlale scilicet con-
1IIST0R1A ECCLESIASTICA. L I B . V I .
66*
. ' -
, \
. \
, ,
, ]
'.
, ,
,
. ':
, \ '
.
' , \ , ;
(5) ' .
superiore libro a nobis comraemoraUim est. Caclerum corpua Tbeodosii allatum Consiantioopolim
iisdeni consulibus, die aexlo Idus Novembris, Arcadius ejus fllius solemni exscquiarum bonore
prosecuius est. Nec roulto po$l, anle diem quintum
Calendas Decembrie, exercilus qui una cum impera-tore Tbeodosio bettum contra lyranuum gesserat,
advenil. Cum igitur imperalor Arcadius pro roore
excrciiui obviara prolcclu* esset exlra portas, m i lites Rtitinuni praefeclum p r x i o i i o inicrfecenini.
Quippe is in suspicionem 309
affectalai tyran*
nidis veneral: et Hunni, quae barbara gens est,
ab illo CTOcati iminissique in Romanom eolunv
credebantur. Nam sub idcm lempus Arraeniam el
' ' quasdam Orienlis provinciaa excursionibus vaeta
V&W
**" . * veranu Eadem porro die qua Rufinus necalns fue ' , * \
rat, Novalianorum episcoptts Martianus ex bac
* \
luce iiiigravit, eique iu epiacopatu successit Si , siaiiiua, cujus eliam supra fecimus mentionem
.
. \
CAP. 11.
* 'Iwarrov
De obii Nectani) Joannis ordinatione.
.
Brevi post tempore Nectarius Conslanlinopoli ,
lanus episcopus exiremum diem obiit, Cacsario e i
,
, Auico consulibus, quinto Calendas Ociobrie. Stattiu
. igitur de ordioando episcopo conlentio exorla esi,.
. aliis alium postulanlibus. Cumque liac de rc con,
giliura saepius inilum foisset, placuit tandcro u l
, - ^ Joannes AnUochenais Etclesiae presbyler Anttocbia
.
accerserelur. Fama enim de illo increbueral, eum
\ ,
doctrioa simtil et etoqueniia pollere. Modico igi \ .
tur temporis spaiio inlerlapeo,imperator Arcadius
, , commuiii omniura suffragio, cteri videlicct ac
\ , * puli, eum accersit. Uique ejus ordiuationi plua accederet aucioriiaiis, ex iniperalori* nandato ad. /aerunt cumalii complures episcopi, tum Thcopbilus
\
k
Lib v, cap. 2 1 .
VALESIl A N N O T A T I O N E S .
(5) .
Zoeimns in libro v, non
Hunnos a Rufiuo sollicitatos esse scribit, sed Gol l i o i el Alaricum. Idem quoque scribit Marcellinus
in Ctironico : Olybrio Probino contulibut, Ra/i* Patricius Arcadio principi intidia* tendens,
Aiarhmm Golhorum regem, mi$$i$ clam pecxn i i f , infe$tum reipubL fecii el tw Graciam
misit.
Sncrati lamen suffragatur Sozomenue, nec ulla est
itiier sopradictos avictores dissensio. Ulrasquc enim
g.Miles Rufiiius conlra Roinanos evocavit : Goihos
primum duce Alarico; deinde fusis per Stiliconcm
Goihis, llunnos quasi in Gothorura auxilium exciv i l , u i doeet Claudianus in libro priroo adversus
%
VARIORUM.
b Pov?iror.
Arcadius Ruflnl, Houorius vero locuptes {\1< Nam e/ai d o m i M conf&iim
corripiebalur,
accuwtwnt tptcio$a ct probabili
odStitfclionis arbltrio regebatur; ei inier duos adnii
emmazioTum
uinlros magna dissensio eral. De iie Suidas in voce versus ipsnm confieia quorutndam
insidiat.
a i l : Rufinui Siilicho tuiortt fi- subornalorum
. Neclariusobiit . D.
liurum TheodotU. Ambo omnia rapiebani, in divitih
imvdnum %. Nec qnhquam quidquam habebai
597 : quippc co anuo coiisulcs iuir*i C^sarius el
prvprium, nisi hi$ placuitsel. Omne&qut cama apud Allicus, ul scribil Anl. Pagi. Consulala el auno
ho$ judicabunlur, magnaque tnnllitudo circumversoquciiti ordinalus esl S. Clirysuslomus.
taniiutn crai, i i fortz alicui prtedinm aliquod (uistei
m
4 3
SOCRATIS
64
, \ " ;*,
,
, * ;
, ,
; .
, .
, ;
,
,
. \ .
, ', tf,
. '*
,
. slolas clara surripuit. Qoo facto coulerrilus laido, , . ,
3 iliico aufugit Alexaudriam. Itec fuit causa cur
.(
Tbeopbilus Isidoro lanlopere aluderel. Verum qui
.
in palalio erant, Joaanem prsluleruni. Et quouiam
Theophilum aecusabam,et Ubelloe varia eri- , * *
mina continenlea episcopis qui lura aderanl, offc ; ,
rebant: Eutropius, praeposilus imperialis cubiculi,
,
acceplos libelloa ostendil Tbeopbilo, eligere eum
;, , ,
jubens, utrum niallet, loannemne ordinare, an de
, , '
oriminibus ipsi objcciis judicium gubire. His per- .
terrefactaa Tbeopbilus Joannera ordinavit. Ordi .
nalas igitur Joannes In episcopaU sede constitui (6) , TJ
tor quarto Calendas Martii, consulatu proxime
,
inseqeenii, quero Romas quKJera imperator Rono- (7), ' 'riog, Constantinopoli vero Ealychianus praefeclus
, ,
praelorioedilionibuf lodieque celebrarunt. Sed quo- C (8). ,
niam bujue v i r i celebrie fama est, tuin ex Ubris , \ -
quos acriptos reliquil,ltrm ex mtiliis aerumnie quas , ' ,
pertulil, aequora esse arbiiror a l res ejus non si- ' leniio iradanlar a nobis, sed polius ea que pluri, , \ ,
bus de illo dici possunt, brevi compendio com\ ,
pleciamur, dicaiuusqoe quis ei uude ftieril: qoo\ .
modo ad gacerdotii bonorem vocatus, eodemque postea spoliaius s i t : denique qua rationc plua
norie post obitom conseculus sit, quam dura ?iveret
B
VALESII 008.
(6)
otv , elc. Hunc runt. Verum , e*t consulalum
cum ita malim dialinguere : ,
dare, eeu edere ludoa Circensee ob auspicia ma . Id
gislralus.
e*t, Ordinatus igitur, ad ^iscopalui funciionem in
(8) . Male Cbri$olio collocatur. _
D gtopliorgonua praefectum imperaioruoi vcrlii, cum
(7) , . Scribendura
vertere polius debuissct prsefecluaa pnclorii. Scrtesl . Leve mendum, sed quod ab i n - benduin enim eal . Similem errorem
lerpretibus non aniraadveraum, eos iu gravissi- jain supra notavi in eadeui voce. Fuit igitur Eutyiniim errorcm conjecil. Sic enim verterunt : Se- cbianus eodem anno consul ac praefecius praeiorii;
quenti comufatu quo Romm Honorius imprrator,
ui fcre mos fuil illoruw lemporum, ut paiet ex coConttantinopoli Eutychianut rempubl. adminitlraice Tbcodosiano.
VARIORUM.
4 ,
Tbeopbilus , palria forsan Alexandrinus, posl mortem Timotbei anno 585, Alexandriae episcopus. Vide Tbeodorit. l. v, c. 22. Contra
Anibropomorpbiiarum haeresin foventes forliier
diniicavil, Origenis librorum pairocinio subnixus,
Mox vero, ut Dioacuroejusiiuefralribua, paria quidem secum de incorporea Dei foruia seniientibus ,
6cd lites gravissimas agitantibus, invidiam apud
monacbos conflarct, Auibronomorpbiiam se repente
proieasus eat, ct Origcnis libros ab omnibua dam9
665
; , ' ,
! & \ ',
.
, \ ' .
\ $,
(9) ,
* \ . ,
(tO) *
; ,
\ -
, , \ \
( i l ) . xa\
, ;
, ,
. Qv ;
,
,
, r
CC6
CAP.
m.
Cun-
VALESll AJWOTATIONES.
(9) .
displicel con- migravit. Baronius ad anoum Cbristi 582^ E w Vclura qiue olim mihi in meniem vcneral, scri- grium hunc condiscipulum Chrysosiomi vocat j u letiduio bic esse . Porro niorem Evagriura, fllium Evagni nobilis&imi civis
Joanaem Gbrysostorauin Socrales quidem et Sozo- Aniiocheni; euroque anle Gbrysostomum ail in
nienus causidicinam non exercuisse scribunt. ereooum concessisse, et sub Diodoro atque Carlerio
raonasticam vilam egisse. Sed nescio unde BaroAiunt euim euni e Libauii scbola digressum,
eum jam in foro causas aciurus esse crederelur , C nius baec bauseril, nec cur buiic Evagrium juniorem nominei. Nisi forle Evagrium huuc juniorem
repeote ad tranqiiilliorem vilani se conlulisse; sunl
cognominavil, ad dUtincliooem senioria Evagrii
Umcn qui aflirment, eum causas acliiassc aliquauAntiocbensis, cujus supra nieiilionem feceral ad
diu. Idque innne.re vkieiur epislola Libanii, quam
annum Gbrisii 372, ex epistola Basilii Magui ad
referl Isidorus Pelusioia in lib. n Epiuol. Scd baec
Eusebitim Samosalensem, cujus baec s u n l v e r b a j
epis:ola Libaoii, vereor ne ad allerura quempiam
,
ioannem scripia s i l , qui tum Conslantinopoli
, \
causas agebat, el qui Panegyricum illic dixil Ttaeo . Inlerpres Lalious Ua verlil *.
dosio ob filios ad consoniura regni assuinplos.
enior Evagrius, filiu$ Pompeiani Anliochensis, e t c ,
Nosicr anlera Cbrysoaiomns, qui circa Valeniis
cum veriere dehuis&et, Evagrim pretbyter; de quo
iuiperii inilium escbola Libanii e^ressus est, nec
Hieronymue in Chronico Eusebii ila s c r i b i t : ZenoAalrocbia excessit, u l Libanius, qui Anliocbiae rbebia apud lmmas, haud longe ab Anliocltia vincitur;
ioricam profiiebalur, ad illum abseniem litleras
in qua pugna $lrenui$$ime adversus cam dimkamt
daret, nec Tbeodo&ium laudare poluit, qui eo lemPampeianui dux cognomcntQ Francus , cujus fapore nonduni erat imperalor. Ncque ennn de alio
milia hodieque apud Antiochiam perteveral, ex cuuiiperatore verba Libanii accipi possunt, quam de
Tbeodoaio, qui filios suos in consortium imperii jus EvagxiuM, Otesbyler chari$$imus nobi$ slirpe
dettendit. Ejusdcm mentionem facil Hieronyraus in
aictvil. Cbrysosiomum lanien inler causidicos
libro De $criptoribus gccle$iasiici$. Alque ego bunc
atiquundiu luililasse apparel ex initio libri primi
D* faeerdolio : . - ) ipsum rsse existimo condiscioulum Chrysoslomi,
cujus bic meminit Socraiea. Naiu quod de juniore
&, \ Evagrio scribil Baronius, nullo auclore nilitur.
, *
( i l )
.
Pessiroe bunc locum transtulerunl i n (10) . Quisnam sit liic Eva- .
terpreles; nam Musculus quidem ila v e r l i t : Av
ries, qui diu anle Cbryeoslomuro, relicto Libanii
immu$am EccUsiarum curam gtrebat. CbrisloUlorio, piuro ac religiosum vivendi genus amphorsonus vero hoe modo : Operamqvs navavit
* u i iueral, obtcurura est. Neque enim Evagriuin
assidue, ul EceUsias Chrhti prodetsel. Maais probo
Poniicum esse exislimo, qui poslea sub Gregorio
versiooem Epipbanii Scholaslici, quae sic babet:
Naiiaiixono et sub Neclario diacoous fuit GonEl (nauentiui ad sanclam concurrebai eccUitam.
Uniioopoli, aique iode io igypti eolitudiuem
VAHIORVM.
( i ) .
Ab insigni qua polletat facnndia.
Cbrysoftiomue dicius : sed quando ila cognominari
lODpii, fifusnc an moriuus, inccrtum rclinquit
6C7
SOCKATIS
VARIORLM.
. Advcrtero babilas cssc rofeii. Priniam in oralioHum
5us Judseos sex libros cousiripsit. Anonynius vero
conira Judaios UUIUITUIU icfercndara nou essc con rectius orationes basce ab co prcsby(cudit Savilius.
669
IIISTOUIA ECCLESIASTICA. L I B . V I .
670
lm
313
. '.
CAP. I Y .
, *
De Serapione diacoM,
, \
,
, '
* , ; , .
His moribus preditus Joannes, ct ad episcopatua bonorem proveclus, majori, quam par erat,
aeverilate in subditoa usus eat, dum clericorum
suorum v i i a m , eicui eperabat, corrigere vcllet.
causa clericii
VALESII ANNOTATIONES.
Qua qnldem in re facile asseniior Baronio. Sed C conslituit CbrYsostomum. Zenonia cujnsdam epi*
scopi qui concilio Anliocheno interfuil sub Melctio,
quod Socralem ibidero reprebendit, qui Zenonem
illum fuisse dixerit episcopum Hierosolyworam, menlio flt tp episiola 69 Basilii Magni: sed sedia
in eo perspicue falliiur. Neque enim Socrales Ze- nomeu non ascribilur. Scio Palladium in Vila
nonem facit episcopum Hierosolymorum, sed tan- Cbrysostomi scribere, eum a Meleiio leciorem esse
tatn
Zenoiiem episcopum llierosolymis redeun- ordinalum. Verum boc ila inielligeudtim pnto, ut
a Melelio id factam esse dlcalur, quod a Zeuooe
Iftin. ordinasae Cbrysostomtim leclorcin Antiochiae.
faclum eet, ejus vicea aaente.
Profectas aulem iueral Zeno Hierosolynia, vel
(17) .
Ilic est Evagrius de quo
oralionis causa, u l mos fuit illorum temporum, vel
ob aliqtiam ecclesiasticam necessiiatera. Verura
supra locull siimus. Sed quod ail Socrates, Cbryboc loco nascilur dtflkulias. Si enim Zeno Hiero- sosloroum ab Evagrio ordinalum esse prcsbyterum,
golymis rediena, leclorem Antiocbi ordinavit
pacum probabile cst. Nam si verum esi quod a i l
Cbrysostomiim, necessario civitas cujus ftiic epi*
Socrates, Cbrysostomuiu mortuo Melelio a couiecopus, longius remoia iuerii oporlet ab Hieroao- muuione Paulini abslinuissc, quomo<!o Evagrii
Ivmis quam Antiochia, aui certe ad latus Anliocbiae qui successor Paulini f u i t , ordinationem susce$Ua. Qaud de urbibus Tyro et Gata dtci non poisset? Prxstat igifur seqoi Palladium, Siraeoaem
\esi. Ambse euim longe viciniorct sunt Hierosolyleiaphraslen, et reliquos, qui Gbrysoslomum a
ims quam Aitliocbia. Alleriu igitur civitalis epi- Flaviano episcopo ad presbylerii gradum evectum
acopua fuil Zeno isie, qui leciorem Anliocbiae esse scribuot.
YARIORUM.
* xspl .
De p
Sacerdolio libros v i , dum adhuc in ereroo hxreret,
maxintam parlcm claboratos, |mslea diaconus fartua ad umbilicum perdiixit, inquil Guil. Ga?e.
H i i prtmuui locum , \ , \
TIJ !, \ jurc meruo Suidas Inbuit.
?' 1
671
SOCRATIS
67*
C U I U
VALESII ANNOTATIONES.
(18) . Epipba- D
nius Scbolaslir.us v e r l i l , quod lurpiter manducaret.
Quani uilerprelalionem nemo, u l opinor, probaveril. Melius Nicephorus, \
, \
1
- parlim cnrii eccle$ia$tici$ occupatus, partim divinis
. , , conicmplalionibui abstractus. Conleudebal enim ui
$ $olu$ edebal, ul ex nihii divinarum Scriplurarum $'tbi impervium esut.
yprie novt, ha$ ob eautas: Primum quidem vinum Talia aulem aut iuediam, aut lewm cibum amaut.
non bibebal ob capitn calorem; ni$i forU per asstum Ad tummam e u / e m , ui pulo, el verissime, talde
rotaceo ulerelur. Secundo, quia stomachus eju$ ob
parcus erga couvims luxuriosos, sacrileyium
uamdam infirmUaUm inorainalu$ eral, Un ul cdu- ralus $umplus qui tn tale$ ficreut, simul el oeconoia bctte prceparala ipsi injucunda videreniur; el
mis furandi occusione* pracidens, ne dezuplareut
requirent alia quce non adesicul. Deinde aliquaudo preiia optoniorum iu brevibus, uecessitates
edete obtwncebatur, ad vetperam usque diffcrtns; tibi vcndicanles, Paltadius, pag. 1 0 2 .
li:STOR!A ECCLESIAST1CA.
73
, *
* \
*
. ,
* . ,
,
,
\ ,
;, \
. - . , '
, . ,
LIO. V I .
VALESIl ANNOTATIONES.
(19) . Ex boc loco
apparet, epiacopos olim soliloa non eese cx amItone seu pulpito concionem ad populam babere.
Id eoim tanqnam eingulare quidpiam iu Cbrysotlotno n o u i Socrales, quod vcrba factums contcendere in ambonem consuevissel, ut a populo
farilius exaudireiur. Ut plurimum autom epiacopi |
ia gradibus aliaris concionabantur. Id docel Gbildeberli rcgie constitutio, quam Stnnondus retnlit
ia iomo prinio CoHciliorum Gallim, pag. 500, eed
taaiilam. Nos ex vettistUsimo Codice Gorbeienoi
laeunan ila eupplemus : QualUer in tacrilego$ Dei
injnria vindicelur, noslrum e$l pertractandum. Et
qnia fidet notira v l ttrba de aliario sacerdote facieaU qutrcunque de Evangelio, prophetii vel aposlolo
.
In codice Florentino scriptum
esl , pro , quod tnagis
placit. Hinc csl qnod in Fa$ti$ Prosperi, Idalii ct
Gassiodori, hic aiinus Manliuro Theodorum soluni
habet coosulem, expuncio Eutropii nomine. Porro
de Eulropii uece consuiendue eat Zusiinua.
9
VABIOBUM.
k *E*\ . Ambon eat vox Graecae
origiitia, aigoificana qnidquid eminel ac prottiberai,
lorma rotunda vel , ,
s:vo . Denotal ergo pulpilum, $uggi*t*in,
ta.htdrttm mediis (emplis* Suictr* Vide cliam
SOCRATIS
vHUafontm
aolltcile *
677
IHSTORI ECCLESIASTICA. -
L I B . VT.
78
VALESII ANNOTATIONES.
(22) .
Scribendum cst D De cuju laiMilliiis mulla Tbemislius dicit in gra
, quemadroo
liarum acliouc ad Tbcodosium ob pacem factaiu
<him habet Niccphorus. Ex his porro Aurelianus
cunri Golbis, et pb conaulalum eidem Salurnino
quidcui hoc anno consulaluin gerebal cum Stilidatum.
;
cbone: Salurniiius vero jatnprldein consul fuerat
(23) ' .
Malim
cura llcrobaude, teniporibtis Tbeodoaii senioria.
, qno modo liuaculus videlur legissc.
YARIORUM.
'Br ,
Theo-
phylaclos lib. , cap. , prodil, in urbeGbalcedonensi ex adverso Byzanlii siia, esse templum
S. Eupbciniae inartyrie, tibi cjusdeui sacralissiiiium
corpiis asscrvaiur. Hujus lempli silum amoenissi egregiaauca*diftcia ploribusextollilEyagrius
ScUolatiUras IIiu. cccles., lib. n , cap. 3. Passacsl
$79
SOCRATIS
v e r 0
'
* '
G80
o^v ,
.
\ * ,
,
, , ( ,
, .
,
(24)
* .
, ,
, xai
.
, ,
. .
0
"
sepiitno duae fuertint ecclesia? sancli Joannis : allera scil. Joannis BapUsta), qaain Tbeodosiue M.
exsiruxil, cum sacruin praccursoris capul iliic deposuissel, ut scribil Sozotnenus, lib. , cap. 2 1 ,
altera sancti Joannis evangelisfce, cujus liic mcniinil Socrales. Ulriusquc inenlionem facit ConslanMous Porpbyrogenctus in VUa Basilii imp., pag.
VAIUORUM,
0
Constaiuinopoliiaao
cxslruxerau
lib. , c. 2 1 . W . LOWTU.
Vide eumdem
, n
VALESII ANNOTATIONES.
(26) br . Scribendum vidc- C el eil omnium poitremu*. Deinde pottquam ibi ftterit
prtmut, Iransit ad scholam Pragmaticorum, in qva
lut \ .
fil omnium po$tremut ti archarim. Deinde cum /*.'/(27)
.
Scbolaslici
olini dictbaniur advocati, ul docel novella 74 ei 76 clni fueril scholasticus, omnium cau$idicorum archarius fit et ullimui. Rursui postquam ibi (uerii priJusiiani. Macarius iu bomilia 15:
nitff, '$$ fit sen rector provincicr. Cumque pj(r~
, \ \
ui factut fuerit, adjutorem tibi svmit consiliarium
,
$ive at$et$orem. Plura vide in Glossario FranciMi
,
, ^ Pitboei adNovellas Juliaui anteccssoris, et inGlo&haw v , , rio Meursii. Porro bujus Eusobii Scbolasiici nu minit Basiliusiu libro De miraculit tanctw Thechr ,
,
& \ cap. 45, ubt eum Tbarsenscni fuissc dicit, el tiuu
ob nobililalem generis , tum ob pielalpm va
,
commendat. Eumdem quoque poetam non ignobilem
, fuisse doclarat his verbis :
. Id esl, Qui vull cau$a$ fonn$e$ addncen,
\.
et ditcit nola$ $eu tigna. Cumque ibi luvrit p n abU ad scholam Romanorum $eu Latinorum,
VARIORUM.
t .
Poslqiiani Gaina se in Thraciam l> socielalcm accoplus esl. (Zosim., lib. v, pag. 798.)
Harc aulcin Aiil. Pagi referl anno 400.
receperal, eo consilio ut, iransmisso l&tro, sc in
q . Anno Chr. 401, impeolteriorem Scylbiam referrel, Hudin, Hunnonim
qui irans Islrum erani princeps, parum uiilem rc- ralori Arcadio nalus csi Theodosius, Junior vulboc ettis fore adveniuiu ejus ralus, ac graiiam in- godiclus, lerlio Idus Aprilis, ul scribil Marrelliiios
fcttraf ab Arcadio, em a irajettione coercuil, prai- in Chromco; sed aiulor Chronici Alexandrini cuiti
Hoque mcroorabili edilo vila e x u i l , ac capul cjus Socrale de dio t-onsenui. (Anl. Pagi, ad ann. 401,
n. 23.)
ad Arcadiura roisil: alque eo bcneficio foedcrc ia
22
PATROL. GR. L X V I l
681
SOCHATIS.
683
319 CAP. .
Z\
*
De dimidio quod iiiter Theophilum Alexaudrhium el
monachoi in sottludiue degenle exorinm est; et
j?4quomodo Theoplnlui librot Origeni* analhemate
.
damuoril.
,
Moia ftierat paulo anlea quaeslio, ulrum Deua
corpua sil el bumana figura prcditus, an incor- , \ ,
poreus ei alienus non eoiara ab bumaua, sed ab , \
omni omnino corporca flgura. bac porro , , .
quaeslione rixas oi conlejilUmea inier plurimoa \
rxoriae suut , aliis buic senlenlia? favenlibus, *
aliis illius pairociniinn stiacipiealilHis. Ac mulii , .
quidein ex 6implicioribtie monacbU Deum corpo-
reuin esse et bumana pnediium apecie assevera- ( ) 8tvat .
bani. Plurcs vero, iniprobaia ielorum senteniia, ,
inroi poreum esse Doum et corporalis tiguro pc- , \
nilus expeilem aiftrmabaiU. Quibus eliara aglipu. \
latua e*i Theopbilus Aleiandrious epiacopua : , \
adeo ut publke in ecclesia corara popttlo, eos
quiaVin qui Deum bumaoa specie prjeditum esse , .
dicebanl, inseclaiciur, ipse vcro Deum incorporeum
,
es&e assercret. Quo coiaperlo igypiii monacbi, , *
reliclie mooaslerus suis, Alexandriaoi vencre, et, , ,
lumullu advereus Tbeopbilum conciiato, impielalis \ . ,
eiiiu dauinantea, inlerficere cupiebant. Ea re co- , ,
guiia, Tbcopbilue in maxiroam difficullatem coa- . \ \ ,
jeclus esl, astuntque qoo morteoj sibi iubentatam ,
ofl&igerei, excogilavii. Obviaaa illis progressua, * , .
blaudiri eis ccepit, ila dicena : Pcrinde voo video . *
nc vullum Dei. Hoc ejus
diclum mofiacbornm ani- ,
,
.n.|.. .. .
. ,
~ -
- - - - 1
mos miligavil. Tum i l l i : Si vere, inquHiHt, dki, \ ,
vullum Dei perindc s* babere ac noslrum, libros
(28)
Origenis anaibemaie coudemaa. Quidam eniin cx . ,
libris illis disputantes, opinioiiem noslratu impu- * . *
gnanl. Ni iglud feceris, ca a nobis exspecla, qiise , , ,
impios el divini nominis bosles pali par esl. At *
Tbcopbilus : Ego, inquii, faciam quaccunque vobis ,
^idenlur. Nolite mibi succensere; naoi cl ipse l i - .
bros Origenis aversor, eosque qui illos admiltunf, , . *
eprebensione dignos judico. lloc igilur modo \ , ,
Vbeopbilua monacbos lunc repulsos dhnisil. Ac ,
foriasse qucestio quae eo usque processerat, peniius sopiia jacuiasct, nisi conlintioaliud quid acccssisset
, , ,
liujusinodi : MonasUriie in iEgyplo qaaluor pra?, * ,
t'anl religtosi viri : Dioscorus, Ammoniua, Euse-fi\ . *
VALESII ANNOTATIONES.
(28) * .
Locus
Origenia in quo dispulai adverstis eoe qui Deum
bumana forma praidiium esse aflkinabant, exstat
VARIORUM.
.
Primus Anlbropomorpbila, u l doccl Epipbanius,
luil Audius scu AudaRiis quidam sub Arii lenipora, e llesopotamia oriundue; qui cum epi&copos ac presbyteroo coratn increpare ac rcdarguere
iton vervbalur, ab iis male inullalus, seipeum
ab Ecclcsia cum pluribuft sibi oonsenlieaiibiis
scgregavit : poslea ab ttpiscopo quodam, qui el
ipse scbismalicus erat, episcopus ordiualus esl.
iJiiju* socuaores duriore quodatii et impcriliore
modo Scripluras inlcrpretanlur. Nani qnod ad ima-
gincm Dei creatus Adara dicHur, prpiiraeto illi referendum ad corpus existimani. Vide Epiphan. i n
flaeresi Audianorum : ,
,
,
. A*d*H$ muium quidam
exSyria trans EupJiratem orius.DeMoi
hnmane forma
euedocuil, flcorporin UU numkta iribuil, catelligens
qumper accomtnodaiionem iudivina Scriplmra dicta suut. Thcodorit., Utcrct. fab. lib. iv,cap. 10.
6S5
88*
iji xal \ bius el Eulbymius, qui fratres qnidem eranl gerv \ . inaui : ca?lerom ob proccriiatem corporis vulgo
Longi appellabanlur. Porro tara vitaj sanctimonia,
, , , qtiam eruditione excellebanl. Atque 320 idcirco
, . celebris eorum fama erat Alexandriae. Sed et Tbeo , \ pbdus, Alexandrtnae nrbia epiacopos, sfngulari be \ , nevolcntia et observantia eos prosequebalur. Itaquo
(29), - unum ex Hlia, tHoscorum scilicet, vi abstractam,
. 01 ) Ifertnopolis episcopam conslituH: duos vero alios
2, . rogavit, nt secum manere vtflenl. E l g r e quidetn
, , id illis persuasit, vcmm ut episcopus landem
,. \ , , compulit. Cum igitur eos clerScos ordinasset, dis \ , pensaiionem rerum Ecclesia? eis commisit. Vcrum
, illi necessitate quidem constricli roanebant, dis- '
pensalionis raunus egregte obeuntes. iEgre tamcn
ferebant, quod ipsie non liceret, sicut volebant,
, \ , ,
pbilosophari et monaslicae disciplinaa sludiis i n , (30) ,
, \ cumbere. Tandero vero progressu temporis, anima . , bns quoque suis delrimenlum afferri exiefimantea,
, . cum viderent episcopum quaestui deditum esse et
* , - in pecuniis comparandis plurimum studii impen, . dere, et earum causa omnem, ut vtilgo dicitur, la , \ - pideni commovere; cum illo ampliue degere recu , , , sarunt, soliludinem sibi cordi csse dicentes, sequo
, * banc urbanse vilae antcponere. A l ille, qnandiu
quidem verain discessus eorum causam ignorabat,
borlalus esi cos ut adhuc inancrent. JJbl vero sese
. \
, . - ab illis condemnari scnsit, gravi inccnsos ira, mi*
* , - natus cst sese illos oninibus modis vexaiurum
, \ \ . C casc. Sed cum i l l i , parvi babilia ejus minis, ia
\ ,
.
\ ,
, \ *
*
\ ,
\ . \ ,
,
-
VALESII ANNOTATIONES.
(*9) r f i . Joan- tcm, longe clarius id evineutil; sululit enim Socrates, eos oeconoinos Ecclcsix a Thcopbilo factos,
ncs Launoius in libro i)e xtcxa interpretatioM
texix
cononi*
Nicani, bunc Socraiis locum adducil, ut primo quidein segre tulissc, quod aaolitudine absprobol episcopum Alexandria onmes per ifigyptum iracli, non amplius vacarenl philosophia? monaepi^Opos ac presbyieros et diaconos ordiuasse. sticae; tandem vcro cuui incredibilem Tbeopbilt
ifuo entm hic obscrval feci&sc Tbcopbilmn : primo avariliam el opum cupidilalem cernerent, ejusque
Dioscorum llcrinopolia episcopum conslttuisse, consueludine sesc. niactilari animadverlerent, comdeinlc duos ejus iratres clericos ordinasse, eidem- nieatum ab eo pclivisse. Ex quibus verbis saiis colqnc Dioscoro adjunxissc. CrcdidilscUicctLiunoius, ligilur, cos versalos ease*una ciim Tbeopbilo, et
Ammonium et eius fralrem a Tbeopbilo faclos esse laiiquain ejits conluberuales ac domeslicos, vilia
cius ac rapiuas inlrospexisse, quippe qui occonomi,
clericns Eccleswe llermopolilana. In qua cliain
scnlcnlia fuisse video auctorem Geographue tncw. id csl, dUpinsalores cssenl pectiniae ecclesiaslica*.
Vcrum olerque ballucinaius csi. Nou cnimEcciesiae Porro imposuii viris doclis versio Epiphanii St holasiici, qui buuc locum sic inlerprelaiur : QuamHcrwpolitanas clericos' eos fccit Tbeophilus, scd
M*cum os relinuil, ei clericos Eccleaiae sua2, id est obrem Diotcorum violenier tractum, Hermopolevi
Atexandrina, ordinavil. Testatur id Socratcs his fccU episcopum. Duot autem eorum rogatit af
vt*rbis : habitarent cum , et vix ut episcoput itnperavit;
, elc. est, Duos autem tx iltii hortaltu e$t ttt factos cfericos, Eccleiice cecnomo* itistituit.
(30)
. Lego .
ucum degercnl. Sed quac aequuniur apud Socra-
SOCRATIS
C87
gjepenuraero validis rationibus asscruisse Deum , ,
.
incorporcum ease et bumanae Ogura penitus ex- . >* , periem. llumanam enim flguram huroanac quoquc
, , ^
passiooes neccssario couiilanlur. Jdque tum ab
. , ,
antiquis EccJesiae scriptoribus, lum ab Origene
impriniis diligenier excussum est. Cum igitur de , \ ,
\ , \ .
Deo i U seotiret Theopbilus, iamen ut inimicos
, ,
ulciecerelur, ea q u illi recte cum ipso asaerue , ,
rant, impugnare non dubitavit. Pluritnosque ex
, , . luonachis decepit, virossimplicea quidem ac sincc
roa, sed rudes, ac plerosque eliam liiteraram expcries. Missis eniin Itlteris ad eoa qui in solilu- . "
,
dine 321 degebant, monuit ne Bioacorum fra *
treaque ejus auscultareui, qui Deum incorporeum
. ,
esse dicebant. Dcus enim, aiebat, juxla sacra Scri
genislas et impios appellabant. Alii conlra, eos . . \ \ qui CUIQ Theophilo aentiebant, Anthropomorpbi , *
las cognominabant. x quo non mediocria allercalio inter monachos et bellum inexpiabile exarsil.
A i Tbeopbilus, poaleaquam animadvertit rem ex animi sui senteniia successisse, cum magna bominura multiiudine Niiriam petiit, quo in loco erant monacborum doniicilia, el monacbos conlra
Dioacorum ejusque fratres armavit. l l l i in summum capitis discrimen adducti, vix Undem eflugere
potueruni. Dum hac in iEgypio gerereniur, Joannes Conslanlinopolilanus episcopus, oniniura islornm
ignarus. doclrina et eloqueniia florebat, el ob scrnioncs ubique celeberrhntis* babebalur. Primus etian
precationcs qujc in noclurnis bymnis fleri solent, tali de < ausa ainpuiicuvii :
CAP. VIII.
. IP.
De collectis noclurnorum kymnorum, tam Ariano- *
rum quain Uomousiauoruin, et de pugna in ith$
,
VALESII ANNOTATIONES.
(31)
dem Socralcm noslrum Ongcnislara palam appc!. Veram causam cur fraires Longi ex nio- lat, non contentns Novatiani ba^resiin ei impiugere.
nasteriis Nitriae pulsi sinl a Theupbilo, relicet So- Nos vero id tanlum dicintus, Socraicm nari-atioiiem
craies. Pulsi cnim suni, eo quod cssent Origenis suam hausisse ab aliqtfo ex amicis Ammonii. Cerie
defensores, quem cum erroribus suis damnarat noo dubiio, quin Tlieophilus simultati et ioimiciTheopbilus in synodo Alexandrina. Porro Socrales tiis advcrsus Ammonium ot ejus iralrcs errores
dcceplua fuisse videtiir a quodam Origenisla, qui
Origenis ci crimen haireseos pra3iexucrit, sicui
favens Ammonio ejusquc fralribus, rem ipsi, non
poslea adversus Joanuem Cbrysostoiwuiii camdcm
ui revera sebabebat, narraverat. Ac Raronius quistruxil calumniam.
>
VARIORUM.
. Vidc Valeeii annot. ull. ad Sozomeni lib. viit, cap. 12. Haec aulcm acla censet
Aul. Pagi anno 401.
8
6'JO
. Nescio
30. Qnanquam ea psalmoditt specicsjam anleFIaunde baec bauseril Socraies. Gonslal eniiu primos
vianum atque Diodorum a Syris videlur fuissc
usiirpala. Scribit enim Tbeodorus Flavianmn ac
otnnifim Flaviannm ac Diodorum, regnanie ConDiotlorum priinos omnium eam psalmodia3 specieiu
ilantio, psallentiuro cboros Anliocbta? bifariain d'u
vtsisse, et Psalraos Davidicos alternis canendos eia quas anlipbonas vocanl, ex Syroruin lingua in
Iradidisse, eamque rem primum Antiochiae insti- uraecam iranslulisse, el omnium prope solos bujus
iniaiD, postea ad reliquas lolius orbis Ecclesias
rei auilores cutictis orbis partibus apparuissc.
dimanasse. Testatur id Tbeodorilus * iti Itbio u
Qnod igilur Syri diu anle Flavianum feceranl,
B t f l o r i s , cap. 24. Et ante illum Tbcodoretus
Psalmos Uavidicos lingua Svriaca antipbonatim
Kopeiiesicnus, qui iisdem teinporibus vixil, quibus
cancnies, id Flaviauus ac Diodorus a Gracis AntioFbvianus atque Diodorus. Verba Tbeodori refert
chensibus Psaliuos Graxe canentibus lieri inslitueYcetas in Tbesauro ortbodoxae fidei, libro v, cap. runt.
n
VARIORUM.
slatim in omnes lerne partes propagata, cum Cas* A l Joan.Bona card. eminenttsa. libro De divina
sianus lib. n De instil. ccenob., cap. 5, e l c , referal
ptalmodia, cap. 16, obscrvavil Theodorituni noti
suo tempore bunc morem viguisse, u l , sedeMibus
de qoocunque alierno canlu, sed de solis Davidicaeicris el omni cordis inlenlione ad voccm psalcis PMlmts inlelligendum; el Flavianuni ac Dindoritm, psallenltum choro duas in partes diviso, Pealleniis inleniis, unus in medio intcgruoi psalmuni
IOOS Davidicos allernis tauendos, primos iostiluissolus cantarol. Imo qiianlalibct mulliludo convesf., eam psalmodia: spectem cx Syrorum lingua in
nisset, nunquam aiuptius quam qtialuor inonacbi
Gnecam transluitssc; ac idco Socrali fidein non
psallcbanl iu synaxi; quod cliam budic in quibiisease denegandaiu. Ea autem alicrnatio uon
dani Gailiarutn monaslcriis scrvari acrepi. Vjguit
SOCRATIS
. \
\
^
*!
|
-
'
VALESII ANNOTATIONES.
'
(33)
\
id nomen bonorts est, non vclustatis. Ep^copi
. Pia?ler hanc causam odii Theopbili adenim ex prosbylerorum collcgio eos qus st\M
versus leidomm, duas alias rangas referi Sozo- arctiipresbyteros eligtrbant, ut docet Liberaltis in
ineuus iu libro , cap. 12 : priinain, qmxl lesiiBreviario, capile 14 Forroula qiia protopresb/ler
monium dicere rec.usa<ssel in graliam sororis Thco- civitatis promoveliir, exslat in Enchologio Gne*
pbili; alleram, quod Tbeopbilum repnbendi&eet ob
corum, pag. 287. Jacobus quidem Goar, qui t'uniniium sludiuin in cxstruemlis a3<iibus satris, in cbologium Laltne inlerpreialus est, arcbipr^byt^
quibiis pectniiani Ecclesia3 dilapidabat, q u hi
ruin ubique vertit; quod non piobo. Nam Jircliiprecgcnos polius eral conferenda. El bas qiiidem fuisse
sbyteri quidem plures eranl in una Ecclesia ; proiorausas iiiimicitianim Tbeopbilt advcrsus Isidorum
presbyler autem unus est. Deindc anbiprespyten
farile crediderim, cum Socratcs el Sozomenus id
in \ic\s el oppidis intcrdum constiiuebaniur,
diserte tcstentur. Non ideo lamen Ecclesia ptiisus v quippe qui succcsseranl in locuiii cborepi^copo*
PSI Isidums, scd damnalus cpiscopali judicio ob
r u m : proloprcsbyfer vero non erat nisi in civiUl^;
Origcnis errores quos fovebai, ut ex Palladio in
unde et dicimr ifl
Lausiaca pridem docuil Baronins.
Encbologio. Gotilmuator Tbcopbanis in Viia GOII(34) .
Sic Arsaslantini Porpbyrogeuneli, iniiiu de Ariabaldo pficius qui Clirysoslonto iii episcopalu succcssii, sbyiero CPolilano ea>pc loqiiens,
dtcilur in AelU synodi ad Quer- -, */
; et Marlyiiua quidain . Sozo .
uieiius buuc Ptlrumarcbiprcsbyterum vocat. Porro
VARIORUM.
eiiam apud elbnicos canlus allernaiio, cum Homcrtis liiade i , vereuGJi, Musas allernaiitn raueules
des ribat; Gbristiaui autem profanos genli^um
morea in veri Dei cnltum transferre solili uranl.
Quarc perperatn Yalesins in dubiuin revocal quod
a Socraic scriplum, Ignalium neinpe mariyrem
priutuiii in Ecclesia orientali buic rilui iiiiliuiii dedi*se 2 quod eniui jpsc scribil, disccie poluit a
|
!
$95
. '.
C
\
,
,
.
, . (55)
, \ , .
\ ,
, ,
*
%
CAP. X .
QMomode eliam Epipkanius epiicopus Cypri, dvlte
Theophili deceplu*, coilecla epticoporum $ynodo
adver$u$ Origenu libto$ Joanrum ob egrutn librorum Uctionem reprehenderil.
f
L i b . v, c. 15.
VALESII ANNOTATIONES.
(%5)
.
Falsum esi D Cbruli 393. Quare nibil opus fuil tit Tbeopbilus
se Anlbropoinorphttam
ad caplandam
Epipbaniuin slullissimai Awtliropomorpbilarum
^ . ^ . . aiinularet,
.mt
*
..* ^.
graiiara Epipbanii. Iinposuit oinnino Socrali ac
baeresi unquam addiclum fuisse. Pet slriclus qnideoi
SozonieiH) Origenista quispiam, fautor Ammomi
fuerat aliquaiulo oo noiuiue a Joanne llierosolyalque Oioscori, qui ba3C ipsis narravit. Solebanl
raUano. Sed banc calunuiiam rcfcllil H . e m D V i i n u ,
euiui Origenista hujus baerc^eos crimen Catbolicis
el Epipbanius ipse iu ea concione qiiatii babuit
a quihus conderonabaiUur, afflngere, ut recie obUiero^olymis coram Joanno ipso. u l referl llieroservavil Baronius.
nvmuft
nymu in libro ad Pammachium de crrorinua Joanuia HieroiolyuiiUni, et Baronius ad aunuui
VARIORUM.
.
Del^udsfe dna? prio
. Ilaec Socralis
ris vo.-e, quae ex superiore linea buc irrcpscrunt.
verba coiilirnianlar a Palladio iu Yitu S. ChrysoW . Lowrn.
*tomi, P- 58, 59, cic.
v
695
SOCRATIS
VALESII ANNOTAT10NES.
(56) >
. D
Fatlilur bic Socraies, eumque secutus Sozunienus,
qui Alexandrinam synoduiu, in qua Tbeopbilus l i bros Origcnis uua cum ipso Origene damnavil, celebratam pulat posl synodum Conslanliae ab Epipbanio congregatam \ Alqui constal primum oinnium Theophilum collcclo Alexandriae concilio eam
ba^rcsiin damnasse anno Cbrisli 599. Quod fartuin
esl post multos supcr ea re irarlalus opiscoporum
qui eo convcncranl, ut docet Poslunnanus apud
Sulpicium in Dialogis de vita D. Mariini. Posl dsec
Tbeophilus synodicam siiam niisil ad omncs cpiscopos, el fipecialem ad Epipbanium misit opisiolam, ogans exhoriaus, u l , lolius iosulae episcopis
congregatis, ipse quoque eamdcm ha^resimcomfemnarei, elsynodic;e suae subs<ribonl. Exstat bodie
baec TbcopUili episiola , a B. Hieronyuio traoslala.
(57) . Dolenda
eslpariicula . Porro Socraies iitinieruni plenum
posuil pro imp^rfeclo. Atque ob hanc cauaaui aljecil , id esi circiler. Scd si vere loqui velimus, ui'lrabeiuli sunt ex boc numero anni qitinquagima et aniplius. Morlutis est eniin Origeiies
anuo Cbrisli 2 5 i , tit ad Eusobitiui nolavi. qno
anno usquc ad annum* r.bristi 599 quo tfamtialus
esl in synodo Alexandritia, atiui suul ceiituiD ct
quadragima sepiem.
t
VARIORDM.
Ulrumque coucilium, tam Cypriuin quaui Alexaodrinum, celebratum fuisse auno 4 0 1 censcl Ant.
Pagi.
HISTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. Y I .
C08
.
400 Ctirysosloiuus Epbesuin proftci^citur; el couvocala syuodo Horacliuem arcbidiaconum 8UUU1 isti sctli prafecil, morluo uupcr
Aulonino, quciu varioruui criiuiuuui (quoruiu ca-
609
SOCRATIS
. l&.
xal
,
.
' -
VALESU
(58-59) 11)
. Scribendum . Ncc dubilo quin a So-craie ila si-ripiuni eit. Gcnc Nicepborus ila discrle
ecriplum babK ut emendavi. Apud Soxomenum
vero lcgilur . quod idein esi.
(40) Kal . Totum hunc locum
peseime verteruiit inlerpreies, ul ex collaiione
vereionie nosira? lector pereplcere polerit.
(41) * . Id est, filium
$uum adjurant. Anliqiii pcr pignora sua jurare
consueverant. Sic apud Virgilium :
eaput hot juro, per spem surgentis luli.
Parl modo, cum alioe obiestari veilent, per ittorom
pignora et quidauid cbarissinium haberenl, eos
obsecrabanl. Ita igilur Eudoxia Joannem Ghrvsoslomum lum allocuta est: Per bunc parvtilam
meun, ac apiriialera filium tuura, quem cgogenot,
quem tu e sacro fonle susccpisli, retli iu graliani
cum Soveriano. Gcrte Gbrysosloinvs Tbeodosium
juniorom e sacro fontc suscepcrat, ut boc loco
tradil Nicepborus, ex Sitneone Meiapbrasle ut
opinor*. Porro Baronius bauc reconcilialionem
Severiani el Gbrysosloini conferi iu aunuru Gbrisii
%
VARIORUM.
* Idemci Tbeopbanes in Gbronico iradil. Verum
boo probabile iKm vidolur, siquidem, ui Georgius
Alexandrinus alitque lestanlur, Eudoxia lunc loniporia Gbrysostomo succensuil, quod ip>aoi sanctus
Tffc
'.
Quid hic icriplor pro defensione Origenis dicut.
,
Sed quoniam qui oblreclandi sludio ducunttir,
(45), plurinios seduxerunt, ab Origenis lectione velut
iropii eos averteoles, non incommodum forc
.
arbitror panca de illis disserere. Yiles bomines e l
' ,
obscuri, qui per se ipsi inclarescere non possunt,
.
ex poliorum viluperalione famani aucupari conan ,
* lur. Laboravit boc merbo primum Melhodius,
Olyropi Lyciae civitatis episcopus, Dcinde Eusla
thius, qui exiguo leinporis spalio Anliocbensem
\ , \ * , D Ecdesiam rexil. 09 bunc Apollinarie, ac VALESII ANNOTATIONES.
(42) Kal StdKoror .
Baronius So- mulliludine astanlium ordinavit.
(45) r i . Procul dubio scricratetn boc loco erroris arguit, qui dixerit E p i betidum esl , el paulo post lego
phaninro Constantinopoli diaoonum ordinasse
, elc. In codice Sfortiano scriplum est .
ab^qite consensu tpiscopi iUius civitalis. Fecerat
(44) Er
'
.
iil quitlem anlea Epiphanius in diaecesi Joannia
Assehtior Christopborsono qui pro lcgtt
rpiicopi llierosolyiniiani, ut conslat ex cpislolis
, et post hoc verbnm finalctn appontl disiin*
B. Hieronymi. SimilUtidine igilor nomiois decectionein. Aliquid tan>en amplius htc desiderari
ptos Socrales, etqui eum seculi sunt, id ab Epiexislimo. E( post verbuin locum ila supplcnpbauio factom ease credideruni iu ecrlesia Joannis
dum esse arbilror : ,
ConstantlnopoHtani. Haec Baronius ad cxcusandum
, elc. Quod conHrmant SozomenOs ac NiceEpipbanium exeogitavii. Sed quis non videl caupborus. Sic enim habcl Nicepliorus : ,
sam non cssc, cur Socratem mendacii argtiamus
in iis rebus quas ipsc videre poluil TQuod eniin jaiu
. I(a quoque legisse vidclur Epipbanius
eutel faclum fueral ab Epiphanio in Palxslina,
Scbolaslicus, u l cx ejus inlerprclalionc coUigilur.
cur Conslantinopoli ab eodem poslea usurpari non
(4>) *
^
.
)>4>tuii? Neque cnim tantum scclus fuii in ordina codice Sfortiano scriplura esl ,
tione diaconi, qucm Epiphanius nonnisi rogatus a
%
SOCRATIS
703
704
VALESII ANNOTATIONES.
(47) . Meetc. Atqtie Ua in suo codice scriplum invenit Epi- C
thodius libros suos fere :n dialogorum morcia
pbanius Scbolaslicus. Sic enim verlil : Sed quoniam detractorcs plurimis $ubrepente$ velut blcsphe-conscripserat, ul apparel lum ex ejus Convipio,
mum retpuunl Ongenem, elc. Lego ilaque, quod nuper ediium esl a duobus viris doclissimis;
tum ex libris De re&urreciione, quos adversus Ori .
(4) * '
. genem conscripserat, cx quibus excerpia qmedam
Baronius ad annum Christi 402 Socratem bic profert Epipbanius. Taliseliam fuit dialogusejustnendacii el calumniae arguit, qnod diicrtt Melbo- dem , cui liiulus crat , id est Ho$pitium,
dium, cnm Origenein anlea probris appetivissel,
uo bospites diversantur. U l cnim cst
postmodtim cecinisse palinodiam, el laudes ejus
omicilium virpinum, ita doinicitium hosp'\pradicasse in dialogo, cui tilulus eral Xeno, sive
tum. Ejus l i b n mentio fu apud Pbolium in DiblioHospitium. Atqui conlrarium fecisse M<;lhodium
thcca, in excerplis ex Melhodii libro \ ,
afllnnat Baronius. Nam cum iniiio laudassel Ori- ubi legitur : AYIOV \,
genera, potuea, deprehensis ejus erroribus, oura
| ,
inseclaius est. Idque confirmat Baronius taslimo-
nio Eusebii, qui in libro vi Apologice pro Origene,
ila scribil : Quomodo ausus est Methodius nunc
, e t c , . Quein locmn
contra Origenem tcribere, qui hcec et hac de Origenis pessime verlii imerpres. Sic autem veriendus e s l :
locutus est dogmatibus? Qucm Eusebii locum ad- Locum illum Evangelii, c Nolile projicere sauciuu
ducit llicronynius in Apologia adversus Rufinum,D canibus (Maltb. vn, G), ila exponenle Xenone, ut
u i doceat se idetit fecisse <juod Mclhodius atitea
margaritos quidem sint arcana divincB sapieniite
fecisset. Eusebius lamcn m loco cilalo aperlc mysieria, porci vero, e l c , sanctus HeliioaiuzdUtt,
non dicit Melbodiuni fuisse antea loculum pro elc. In boc igitur dialogo , cui titulus eral
Origeno. Neque enim d i c i l , qui haec ct b c de , quidam inducebatur Origenista, Xcnon
Origenis locutus fueral dogmatibus : sed lanlum, nomiue, advcrsus qnem diapulabal Melbudius, non
locutns eiCquod in ulrainque partem accipi poiest. suo nomine, sed sub alia persuna, ut Pbotius in
Non igiiur mendacii accusandus esfc Socraics.
iisJeni excerplis leslatur. Ex iiis apparci dialogiuu
r
VAIUORUM.
y . Delur ta indiligenfer versalo, posl accurate expensam
men bic locus crilicaR Cl. Gcorgii UuIIi dc Origcno
etiam ipsius veteribus descriplam hhtoriam, iudisenlentia?: Lhsal milii, inquil, in scripth Origems cium mcum dc (heohgia ejut unhenim libere, abiqut
70*
CAP. X I V .
,
uh ,
,
.
"
(48), '
,
. , , ,
, .
, \
?
, \ ^
.
,
,
, \
,
, ,
.
* * '
* , , ol . (49)
, \ Q
. , , \ ,
Joannes quidem, cum Epiphanius contra ccclesiasticam regulam in ipsius Ecclesia ordinationem
fecissel, nequaquam succensuit: iroo eiim hortaius
esl ut in episcopali domo secura manere vellct.
Verum ille nec mansurum secum eo, nec precaiururo
esse dixit, nisi Dioscorum frairesque ejuse civitate
expalisset, et ipse conderanaliooi librorum Origenis
manu propria stibscripsisset. Cum Joannes id faceredifferret, nihilque lemere agcndum csse dieeret
ante generalis concilii definilionem, Joannis inimici
aliud consilium suggesseruul Epipbanio. Nam cum
celebranda esset collecla in ecclesia Aposiolorum,
330
Epipbanium in nicdium prodire fecerunl,
ct corani universo populo, priraum quidem Origenis
libros condemnare, deinde vero Dioscorum cum
suis excommunicare, et Joannem uipole illis favenlem slmul perslringere. Hxc Joanni nuntiata sunl;
qui postridie Epipbanio erclesiam jam ingresso per
Serapionem ista significavil: Multa conlra regulas
agis, Epiphaai, qui prinium quidem in ecclesiis
sub diaposilione mea constilutis ordinalionem feceris; deinde injussu meo,ex lua ipsius auciorttale
iniisdem ecclestis missarum solemnia celebraveris;
et olim quidem iiivilalus Hluc venire renueris,
nunc vero id libi ipse peroiiuas. Cave igilur, ne,
luraultu excitato iri populo, periculum inde l i b i
VALESIl ANNOTATIONES.
non csse nomcn proprium ullius v t r i , sed
illiim Metbodii, quem vocat Socrates,
lotam Origenis scboiam polius designare, in qua
eam ipsum esse quera Photius \ inscriaudilores ac discipuli ex diversis orbis parlibus
b i l : et Xenonem non pro bospilio, sed pro persona
profer.li versabantur. Quod quidem verius pulo.
potids dialogi accipiendum esse. Sed objiciet quisCerle si noincn esset proprium, accentum
ptam, in illo dialogo qui Xenoti inscribebalur, Oribaberel in penullima.
enem a Melhodio summis laudibus exornatum
(48)
.
Nimis abruuisse, in dialogo vero , Centaurum
plumesl boc exordium, prseserlim rum pra?cesserit
a Metbodio appellari, Sic enim in exccrplis Pbotii
digressio illa de Origene. llaque scribeiidum puto :
legilur duobus locis. Respondeo fieri posse, ut
el paulo post :
Melhodins ioilio quidem operis illius Origenem
persirinxeril, in fine vero aut in progressu ejus- .
(49) . Scribendum pulo
deni operis.quasi palinodiam canens, summis eum
, licel reclamantibus libris. Oppooitur euim ei
laudibus affecerit. Si quis lamen peflinacius conquod sequilur, , clc.
tendere voluerit, dialogum Xenonem divcrsura
cesc a dialogo , tum dicendum eril
VARIORUM.
eujusqvam mvidia (. Erat vir ille, ut omnes
fonunXiunt, eximie quidem pius, sed ctiTiosi nimium,
QC pent * ingenii. Pietas et retjgic cohibuit
hotnitum quominut in regula pdei quidquam innovorrf. In aliit vero qua, salva fidei , in con(roveniam vocari , nimium ingenio suo titdulyem, pauca proluiil communiori doclorum sibi
senlenlia longius discrepantia. Huc refero
paradoxa iila de animas prceexsi&lenlia, de luniinaribut cmli animalis, de infinilis mundis, et timilia,
Std el in hit conservavil modettiam quoe pium decuit; cumea propoiumt non dogmalice et asseve-
ranter, sed tanqunm verilatem in auce$lionibus nondum Eccleitce judicio expre$$e aefiniti* diligenter
inquirem. Qua de consule omnino Pamphili Apologiam non longe ab inilio, et lluelii
Origenian.
lib. i i , pag. 189. Defens. fid. JVic, fol. pag. 127.
....
.
Male verlil
Valesius, (ecerunt: neque enim id Epiphanius revera pracslitit,a Cbrysostomo nimium deterritus, ul videre est apud Sozomen. I . , cap. 14.
Verlendum iiaque, ul apud Sozomen., ubi eadeni
verba occurruni, pracurarunl ul prodmt, vel, id
egerunl ut prodirel. W . LOWTH.
SOCRATIS
707
, (50)
Joannem vicissim illi sic respondisse : Spcro le non
pcrvenlaruiD esse in patriam. Uirum porro vera . ,
roibi dixerinl qai isU narraruai, equidet non .
possura affirmare. Utrique Umen illorum bujusnodi . >
cxitus cofttigit. Nan neque Epiphanius navem ap- ,
pulii Cyprum. Poal disceftsam enira mortuus eat (51) .
, .
in navigio. Joanaes baud aiullo posl ex episcopali sede dejeclus est, sicut; in progreseu narralionia docebimaa.
331
CAP. X V .
*
Quomudo discestum Eprphami, cum Joannet
* ',
oraiionem advenus mutieret habuiutl,
ob cam
\(,
\
Chalcedonem , studio imperatorii Auguilce ,
* .
'
.
Ecclesia expulitu e$t
' ,
Eienim post diaceaaum Epiphanii, quidam Joaoui
,
relulerunt Epipbanium adveraus ipeum swbornatum
* .
foiase ab Eodoxia Auguaia. Hle oum esaet auopte
, \ , ingenio fervenlior el ad dicendum paratos, aine
mora oraltonem habnil ad populum, q u omninm
generaliier mulierum vituperalionem conlinebat.
. ,
Eum serrooneoi vulgua ila acceptt, qoasi contra
. \
Aogusiani figurate dicts iuiseei. Exceplus igitur a
,
malevolis ad principum notttiani perfertur. Quo
. ,
cognilo, Auguata iliatam sibi contumeltam apud
,
Imperalorem conquesta est, utriusque communem
. , esae dieens hanc injuriam. Curat igilur u l Tbeo * pnilus quamprimnra gynodum convocel adversus Q \ '
Joannem. Idem quoque rget Severianus : adhuc
. ,
%
VALESII 9.
(50) . Magis placet lectio
codicie Florentini,
. Nam si legerelur, dicendura
cssel, . Cum igitur legalur
in omnibns libris, apparet legendura esse .
1d csl, noli $, Epiphani, le inpatriam esse
tenlurum. Porro bas praediotiones Epipbauii ct
Cbrysoslomi merilo Baronius u l fabulosas el
cominentilias irridel : certe Socraics pro veris ac
ccrlis non refert : ct sanctis hominibus ac sacerdolibus prorsus indignae esse mibi videnlur.
(51) ' .
Conflicium quidem
itliim inlcr Epipbaiiium cl Chrysoslomum Baronius
rcfertanno Cbristi 402. Sed de obilu Epiphauii
non asscntilur Socrali ac Sozomeno el retiquis D
smploribus, qut Epipbanium paulo post, cum in
patriam rcverteretur, in ilinere morluiim esse Ira<iunt. A l Baronius annum quoobieril Epiphaaius,
ignorari dicil. Quod quidem silis mirari non possiun. Cuni enini in prseccdetiii narralione conQiclus illins qui fuit inicr exiniios viros, Socralem
seqnalur ac Sozomeuiim, quid cansnR est cur in
obitu Epipbanii ab illis dissentiai? Falli quidcni
potuerunl in prsediciionibue nxuluia Epipbanii cl
VABIOBUM.
* Vcram epislola. unde locus cUatus desitmptus,
scripta est, non a Theophilo ad Hiero lymum, sed
ab Hieronymo ad Theopmlum, cui dcdicai vcrsionem irium cpistolarum PascbaHum a se curalam,
idqnc post annum 404, l ex ejus Irctione apparct. Exsiat loino IX Oiieruui ifieron. (ABI. Paci. ad
ann. 402, n. 8.)
*
.
Epiphanius dicm siipremum
e
09_
niSTORIA ECCLESIASTiCA. LIB. V I .
710
, * - ewm reeoodilam auimo siamlUlem adrferwis Juan
. (52)
nero gerebat. Elapso deinde brcvi leaaporis spalio,
* 0,
adveoii Tbeopkitus una cum mullis diversaruui
' .
civitauim episcopis quos ille suis lilleris evocavc *
r a L Sed ei imperaioris epislola ideia iuerai impe ,
ratttra. Prarcipne tamen it confluxere, qai Joanni
vartis de caasis eranl infensi. Adfuerunl prseterea
". quos Joanucs opiscopalu dejeceral. Qoippe Joannes
.
roultos Aeia deposueral eptscopos, luuc cum
, Heraclidis ordioandi causa profeclus esl Ephesum.
, ,
Ooines igilur ex compacto Gbalce^oiiera BUbynia?
, , (53).
conveniuiit. Erat eo rempore Gbaloedonis cpiscopus
" \ .
Cyrinus quidam, genere iEgypiitis, qui apud epi , , scopos mulla contra Joannem blalerabat, impium
. Ulum el arroganlem el ioexorabilen? vocans. Dele , ctabanlur quidera ejusinodi dictis episcopi. Sed
.
Marutbas, episcopus Mesopolamia? , forte impru
.
dens Gyrini pedem calcavii. llle,eo vulnere graviier
afleclus , Conslantiuopoliio iwa. cum retiquis cpi,
scopis Iransfretare n o n potuit. Sed ipse quidem
mansil Chalcedone : reliqui vero ConstantinopoHm
,
Irajeccrunl. Caelerum curo nullus ex clericis Theophilo obviam processissel, ncc honorem consuetum
, .
exbibtiissel : palaia enini Jctannis intmicua agno
scebalur : uauia? Alexandrin-i, quoruro frumeiilarias
*4 ,
naves lunc forte adcrant, obviam progressi, fauatis
.
illum acclamalionibus excepero. Et ipse quidero in
* \
eccleslam ingredi recusavil, sed in 332 quanidaro
\
iinperialem domuin, quae Placidiana appellalur,
.
, ^ diverlil. Exiode multae adversua Joannera accusaUonoe moveri coepere. Nec jam librorura Origenis
,
ulla fiebal inentio , sed absurdas aliag criruinatio , \ nea iatendebant. Quibus ad bunc oioduio praslru. c t i s , cpiscnpi in suburbauo GbaJcedonis quod
, ,
Queicus diciiur, congrogali, Joannera coufesiim
. .
accersuiu, ut de criminibus quaeipsi objiciebaniur,
respondcret. Slmul etiam Serapionem diaconum
(54), d
VALESU ANNOTATiONES.
Eudoxia uxore, que Joaoni iofensa erat, jussisee
(52) .
Mallein ecriut plures socura episcopos ex igypto adduccrei.
bere
(53)
.
Musculus inflex 6
* Porro Chrysoslomus prnrsus conlrarium dilem verlit, Cliristophorsonus contumacem. Ego i ctt io rpistola ad Innocenlium. AU enim hnperaexorabilem inierprelari malui. Ad genaa eniin
lorem mandasse Theophilo, aolus ut veniret
advolvimur eorum quoe rogamue.
CoiistanlinopoUm, causam diclurus : illum atitera
(54) .
Scribendum esl eo vttii&se cum plarimis cpiscopis. Conciliari (a, quod esl verbum juris civilis. Nam
tnen hA*c interse possunt, si dicamus imperaiorein,
est exceptto. Est autero exceptionis species*
inilio quidem lisec mandasse Tbeopbilo, cum raojudicum recusalio.
nacbi ipsum adiissem; poslea vero impulsum ab
VAUIOHUM.
obiit atino 402, sakem ineunle proxuno cxlrema ^ ptts, judice Pbolio, nt plurimum Hifirmiis. Dictio
ejus humilis, inquil ideni Pliol., ac plane talis, qib?in fteneclule, ulpote ailaiis anuo propc cenle>n eju* esse oportuit, qui Atliccc clegantias rationem
l**ifUO, fpiscopatus tncesimo sexto. Quiii si Polynultuin duceret. (Guil. Cave, in Epiphanio.)
bio disicipulo el iliaeris coniili credenduui sit, ipse
.
Kpiscopi XLV hac
Epipbaitiu Consiantiaopoli codeos Arcadio iinp.
synodo conveneruul. ( G u i l . Cave, in
Vit.
dixil e annos c\v, menses , nalum esse. Vir
craipiHaie rcliquisque virluiibiis Chrislianis orua- Chrtjsost.)
.
Cbrysoslomus sex
lissuuus; Uebraioe, Syriace, iEgyptiace, Graece
elLaliiie doctus; unde Hicronyiuo Asianos episcopos, non sexdecira, ul inimici cjus
ailiniiabanl, dcposuit. (Palladius, in ejus Vita )
a m l i l , anliquitalum prseserliiu eeclcsiaslicarum
xoXXaL Obialus est accusationum
rallenlissimus; in narratiuoculis lamen nullobabito
Uhelius, 29 capila (quae apiid Pholitim babenlur,
rxaiiiiiie admUtcndis nimis credulus, iti lensporibtis
cod. 59) cotnplexus; cui poslea alium 17 arliculos
dtfclinguondia parum accuratus; cujus rei vel sola
conliuentein subrogavil lsaacius.
Anan:e bareeoos historia nobis fidem facit; in
coucertaiioitibus advcrsas impias 4i*iej>es susce
b
SOCRATIS
711
71
GAP. X V I .
Qualiter exorta populi seditione eo quod Joannes in ,
,
exsilinm duceretur, Drixo eunuchu* Auguslcc mi
sti* eum Coniiantinopolim reduxit.
.
Populus vero horrendum i n modutn luniultuabatur. Utque in hujusmodi rebus usuvenire solel,
qui prius infenso in illum animo eranl, miseratione
movebantur, eumque ealumniam paasum esse d l cebant, qiiem paulo anlea depositum videre oplaveranl. Hanc igitur ob causam plures eraniqui tara
adversus imperatorem, quam conlra concilium episcoportun vocifcrabanlur. Sed praecipue i n Theophilum culpam hujus calumniae conferebant. Neque
enim ampHug fraus ejus in obscuro esse poterat:
Idque tum ex aliis mtiUis indiciis, lum ex eo
maxime, quod statim posl Joannis dcpositionem,
cum Dioscoro ejusque 333 frairibus qui Longi
dicebanlur, communica&set. Tunc eliam Severianus,
cum in ecclesia verbum Dei praedicaret, visus est
importune Joannem carpere, ila dicens : Etsi ub
nibil aliud essel coodemnalus Joannes, ejus tamen
insolenlia satis grave crimen est, ut ob eam solam
deponi merucrit. Cuncla enira reliqua pcccata homihibus condonanlur, supcrbis vero Deus rosistit, tit
sacrae Scriplurae docent'. Haec dicta plebis animos
ad majorem pervicaciam provocarunl. Quamobrern
1
.
, \
, ,
. \ \
.
.
* \
, \
, ,
(56) .
\ ,
, , \
, '
.
* ,
. ,
.
.
, , :
Jac. iv, 6.
VALESII ANNOTATIONES.
(55)
714
713
334 CAP. .
. '.
xaff - Quomodo eum 1\% Heraclidis absenth causam vtllet, et Joanna reclamaret,
,
, , - C orta conienlxone tnUr ConttanlmopoUlanoi et
Alexandrinot, mulii utrinquc ceciderunt. Quarc
territui Theophilut aliique episcopi ex civilate
, * \
aufugerunt.
$.
Prius vero Heraclidis ordinationem in qusslio (59) ,
,
. , ,
, \
. \
, ,
VALESH ANNOTATIONES.
(57) . Hujus oppidi nomen varie D dicebanlnr pratoria, seu prxdiaquae ab urbe
longius distabant, ut in annolationibus ad Euseicribititr. Prjnnelum vocat Hierocles, Tbeopbanes,
bium observavi, qux Latini interdum vocanl subCedrenus ac Micephoros, et Moschopulus. A i Sourbana. Quare fallilur Ortelius in Thesauro Geoxoiocnus Pronetum appellal. Apud Stephanum graphico, qui Marianas subiirlium esse Constanli dicitur. In labula Pulingeroruni dicitur Pronopolis existimavit, cum silvilta, a coudilore ila
neuo. De bac urbe Continuator Theophanis madicta. Sozomenus cam villaiu tunc in dootiuio Eunoscripius in Geslis Conslantini Porpliyrogenneti
doxiac AuRtistac ftiissc dicit.
sub nnem ila loquitur : \
, , II
(59) .
Scribendum est
.
priurul dubio .
. tti Irgilur apncl Gcorgiuni Atcxandrinum ia
(58) . ^- Vtla Joannis Chrysostomi.
VAftlORUM.
scdi Ephcsinae a Ghrysoslomo prsefectus est, et in
synodo LXX episcoporum ordinatus. Anno soqticnti
in Theopbili synodo ad Quercum habits Origeiiismi
accusatur una cum Paltadio episcopo Ilelenopolitano, exbibitis adversus ulrumqiie capitulis. Abaentemjudicari Heraclidem vohtetunl Tlieophilus
ejusque asseclae, cum insuper injurhO el orudcliia-
< .
Heraclidee, gente Cyprius, monaslicum vivendi genus in Scetensi sotitudine seClalus esl, Evagrio Ponlico pra^ceptore IISIIS. Tandem Constanlinopoliin delalus, anno 59H, saltera
incuntc ^equenti, diacouus aGbrysostomo ordinalus esl. SDZ. lib. , cap. 6. Arcbidiaconum vocat Niccphorus, U b . x i u , c. 9 . Anno 402 iucunic,
P A T R O L . Ga.
LXVII.
23
7 1 5
Heraclidia, licct
SOCRATiS
516
curo ^,
* Eccle. x i i , I I .
VALESII
(60)
.
Dioscorns Hennopoleos cpiscopus anle synodum qux ad Quercum celebrata esl,
jam e vtois excesscral: nec in marlyrio quod cst
ad Querctim sepuhus est, scd in basilica S. Mocii,
ul lesialurSozomenus. Eral autcm basilica S. Mocii Gonstaminopoli, ut docet Procopius aliique.
Quarc faltitur Socralcs qui Dioscoro iribuit il quod
frairi cjus Ammonio polius convenicbal. Ammonius entm cum synodus ad Qiiercuoi convocarettir,
in moi bum dclapsus cst. Gumquc ad Qucrcum irajecisset, paulo post abiit c vila, ct iu roouaslerio
VARIORUM.
lis rcum facienles, Verum revcrso mox ab ftxsilio
Joanne, ct Theopbilo a civibus GPolitanis fugato,
evanuil isia tempesUs. Tandcm lamcn Joannc secunda vice in exsilium misso, parcm et ipse Hrachdes forUioam s u b i i l : anno enim 404 sed* eua
dcposilus,in carcercra Nicomodise conjecius est;
717
HISTORIA ECCLE81ASTICA. -
LIB. V I .
7 l
canonem iv concilii Anliocbeni in hanc fere eenlcnliam, nisi quod verba illic noit
babeanlur. Non dubil.it tamen Btiveregius quiit
Chrysosiomo objiceretur viotatio duodecimi canonis ejusdem synoili, qni sic ee habei :
, elc. Si qui*
prttbyler diaeonu$ ' ephcopo* vtl tyiscopus syuodo depotitn$, autm fueril imperalorin
auribus molesiiam exkibtre, cum oporteat ad majorem synodum converii, el ;s, quod u habert putat,
ad plures episcopos referre, exammntiouna
719
SOGBATIS
720
(63) . \
, (64) *
, ,
*
, ,
(65).
, .
(66),
VALESII ANNOTATIONES.
(63) , . Baronias, ad
annum Ghrisii 404, Socraicm inendacii arguil.
Nara in synodo ad Querciim iriginta sex taiilum
episcopi Ghrysoslomum damnaviraiU: ex quibus
novcm ac vigiuti eranl iEgyplii, reliqni ex dtversis
provinciis, n l referl Theodorus apud Patladiiim
Dialogo de vila Gbryaoslomi, idquc ex aelis gynodi ad Quercuin. Ciun autem poslca revocaius
fuisset Gonsianliitopolim, a sexaginta quinqne epigcopis reccptus fueral i n coinmunioneui. Anl igilur
falii Socralem necesse est, qui Chrysostooiuin a
pluribus damnalum esse dixerit quaiu suscepiuin
ac rcsiiluluiti; aut Palladium falli dicciidum esl.
Nisi forte bsec intcr se conciliare quis ita velit, ut
dicainus Leontium episcopuin simui hic numcrasse
suflragia episcoporum qiu in ulraque synodo, lain
ca qu;c ad Quercum, quaiu qtia Conslantinupoli
cetebrala est, Joanncm Ghrysostomum condemnar u n l . Elsi enim tuoc cmn baec dicebal Leontius,
cpiscopt qui in synodo Gonslautiitopoliiana adcrant, nondum sciilenliam lulisseitl adversus Ghrysoslomum, Leontius tanicn qui eos infen&os csse r
sciebai Cbrysostomo, de illoruin suflragiis minime
dubilabat.
(6i) . Idem
scribit Palladius a defcnsoribus Joannis Cbrysoelomi respuisnm fuisse, adversus canonem Anliocbeui cottcilii, eum sciticel conditum esse abArianis episc pis. Sed hasic dcfensioncm adversarii
Joannis Cbrysoslomi rcjiciebaut, assereutes canonem illura abepiscopis calbolicis statulura fuisse.
Camque Elpidius episcopus qui a partibus slabat
Cbrysostoiui, ipsos urgeret, u l formulaj fidci ab
iisdem episcopis lunc promulgalae subscriberent,
cofam iiuperatore responderunt, paralos se essc
ad subscribenduiu : sed rcin in aliud tempus distulerunl. Quid ergo dc hac quaesiione sialuendum
esl? Aibanasius quidem in ltoro De synodis, synodum illam Antiocbenam cum sua Udci ioriuula
prorsus rejicit, tanquam ab Arianis cclebratam, co
consilio ui Nica?nani fidem everlcrenl.Yerum Alha- ^
nasio. qui in sua causa teslis idoneus esse non
po esi, opponimus primo Hitarium, deindc Jtilium
japaiii, poslremo Orieulalcs omnes ct Occidcntaes, qui synodtun illam landem uno consenau susceperuul. Ccrle llilarius in tibro De synodis eam
prorsus admiuit, el lidci forinulaoi in ea synodo
consciiptum lanquaui ulilem ac uecessariam conimendat, ob bxrescs qux post Nicainuia conciliuin
exorlie fucrant. Sed ct Julius papa synodicam epiatolam scripsit ad omnes epiecopos qui iu ca eynodo erant congregati; inler quos eranl Eusebius,
Narcissus, Tbeodorus et Maris, Eam epistoljin intcgmui rcferl Atbanasius in Apologetico. In liluto
autem epi^olaR et in corporc, eos dilcclos fralrcs
appelltl Julins; uuiiquam profeclo id facturus, si
illospro Arianie babuissel. Cur autem eos babuissel pro Arianis, qui nullins adhuc synodi aentenlia
daumali fueranl, et inler qnos plerique eranl cjeiiae fidei acerrimi defcnsores ? quod ncc Baronius
negat.Ctijusmodi fuil Diauius Caesareae Capjpadocum
episcopus, qui primo loco nomiualur a J u l i o : de
cujtis laudibus peculiaris exslat epiatola Baailii
Magni. Deniquc Orieaiales omnes eynodum illajn
pro calholica amplexi sunt, ejusque regulas i n Codice canonum retolerunt, brevi posl leinpora Joannis Chryeosiomi, u l palet ex concilio Chalcedonensi. Tandeinquc Occidenlalis Ecclesia canoneg
illos a Dionysio Exiguo in Latinum sermonem conversos paulatim admisit. Licuit lamen temporibus
Joannis Chrysosloini eos repudiare, qtiippe qui
communi totius Ecclcsise consensu nonduni recepii
essenl, nec ab Ecctcsia Romana adhuc admilicrentur. Certe Innoceniius papa in Epislola ad cUv
rum GonslaniinopolUanum, quam refert SoxoM.enus in lib. v n i . nutlatentis fos canonca adiuillit.
(65) . Cbristopliorsottus
de episcopis qui in Anliocbena synodo consederant, lurc dici putavit a Socraie. Malim tanien bsc
intclligerc de episcopis, qui tunc adversas Joao>
netn Chrysoslonium congregati cfant Gonstanlioopoli. Alque ita bunc locum cepit Epiphanins Scbolasiiciis c l Miiscultis. Nam Epiphanius quidem ita
v e r l i l : Non intelligenlcs, quod aum hac reguia uUrenfttr, Aihanotium quoque dcponertHt. Mitaculiis
vero fcliciler interprelaiur boc modo: Pitc eogilantes, non Joannem *e modo, itd et iptum Athasittm hoc canone utenlt* depouere.
(66)
\
.
Cbhstopborsonos h c de Joaane dici exisiimavil,
cui liberum deinoeps non esaet io ecclesiatn in*
gredi. Ego tamen dc ipso imperaiore id aecipere
malim cum Epipbanio ei Musculo. Gonurmal senteniiam noslram locus Socratis qui legitur patilo
supcrius: ubi refert Arcadium appcienie jam natali Domini, mandag9e Joanni, non possc ge io
ecclcsiain venlrc, nisi priua Joannes, qui synodali
sentenlia dainnaius luerat, se ia judicio pui^a&sci.
VARIORUM.
eljudicium sutcityre : si itaque his eoniewptis impiralori moleslui fueril, i$ nulla venia dignus, neque
sui defendendi locumhabeat, rettiluiionh futnra!
$pein exspectet. Alqni nullibi legitur, quod memini,
Gbrysostumuin ad imperaiorem conlra concilium
provocasse. Quoinodo aulem ab exsilio revocalus
e&t, et in sedem restilutus, vide p?ulo anlc, cap.
72!
72i
,
.
, ,
, .
'
, .
\ ,
. , .
*
. ,
, \
(67) i .
7*5
SOCRATIS
^ , ,
. *
, ,
, ,
, \
. , ;
.
, \ ,
, . , ,
, %
, \
quae in Joannem conjecerat : quippe qui durum . \ et inexorabilem eum klenlideai appellarct, sicui antea dixi. quoniam inusilaiae raagniludinis * *
grando, tam Conslanlinopoli, quam in ejus sabur- ,
banis forie sub idem tempus cecideral : id aulem
,
conligil pridie Kalendas Octobres, consulibus eu- .
pra menioratis : boc diviua ultione factuto esse dicebant ob injuslam Joannis depositionem. Mors *
Augustae statim subsccuta auctoritatem hojusmodi . " sermonibos addidit. Quarto siquidem die posl ,
delapsam grandinem migravit e vita. A l i i vero \ affirmabant loannem merilo fuisse deposilam, eo , quod olim in Asia ac Lydia constiiutus , mulUs ,
Novatianorom et Quartaderimanorttm aliorumque \ . *
ccclesias invasissel, lunc scilicet cuin Heraclidis >
_
,
^ . - - ,
~
ordinaudi caiisa Epbesum profeclus esl. Yerum
* ,
ulrum justa fuerit Joannis deposilio, sicuti dictum
, \
cst ab iis qui Joanni eraul infensi: vel utrura
, \
Cyrinus debilas maledicenlis suac pocnas dedorit: , ' , \
el ulrum propter Joannein grando cecidcril el A u - , , ,
gusia inlcriciit, an ob alias quasdam causas, an ob . .
ulrumqmi isla simul conUgerinl, Deus occuliorum
.
cognilor novit, qui ipsius quoque veritalis juslus
esl judex. Ego ea quse lunc lemporis crcbris liominum secmonibus jactabnntur, scriplis prodidi.
1
_
VARIOKUM ANNOTATIONES.
slitutut e*t in locum loannh, magnisacrorum inurpreNec Zosimus, lib. v, p. 781, conlrarium scribtl, i t |
ti$:virpiscemagnmutux,elranarebutagenduminu9 aibitraiur Baronius ; nam lanlum dicit pucHam
idoneiu. Aliquando enim ct aciio ipsa loquitur, cum
quam Arcadius conjugem duxit, educaiain in doina
sui iptius causa bonum opu$ faclum fueril. Ille D iiiiius ex filiis Promoli, non vero, ut inteiprclatur
cum ad quatuordecim meutes viiam tuam prolendhBaronius, Promoli liliaiu fuisae. JEUa
Eudoxiu
scl, mortuut e$t, violato suo in Evangelto juramenmincupalurio uiscripiione GruleH, p. 1048. Eaoi c
vivis excessisse anno 404, lribu3 anle Cbrysoslolo. Ouippe fratri suo Nectario juravcrat,
nullius
mum auais, praUer auclorcs a Baronio ciialos, ac
unquam emscopalus ordinolionem admUsurutu $e
Theopbancm io Chronici leslalur Eunapius. Au< tor
quando Piectarius exprobravil tpu quod nolumet
Chronici Alexandrini sub bujus aani cojisulibiis,
Tarxemi Ecclesite ptafici, quasi tnortem ipsita $peejus mortis diem ac inensem bis verbis nolavil :
cularetur. Fuit causa perjurii ptimum quidem vana
MorlHU
e.u Eudoxia Augutia meiue Uyperbereiwo,
gloria, propttr quam ambiebal, ut Ha dicmn, nuptias
pridie Non* (klob.
hria v, el humala ctt in eeclesia
uxoris frafris sui : deinde pudor inerepaUonum ipsi
SS. Aposlolorum, ligperbcreuvo menu, iv i d . Oc frmre prophelice faclarum. Palladius.
lob. (eria iv. Gravida el aboriieus v i u docessii. u l
*f reAevn}. Zoaaras, Cedreiradil Pbolius i Bibtioiheca,cod. 77, l e r r i u scilicct
IIIIS, aliique Eudoxiaw, iripus mensibus post
granditie , q t i ^ otnnia circa urbemvastaCbry^osloiui mortem exaclis, puerperam obiissc
vit. Gcorgius pairiarcba Alexandrinus, <ji Eudoiradunt. W . LOWTH. De bac Eudoxia Arcadii uxoic
xiam poi Cbrysosioiuum ujorluam iradii, quu
sic Pbiloslorgiits, lib. u , cap. 6 : Arcadim impcr.
innixus Barouius morlom ejus usquo ad antium
post pairis obilum filiam Baulonis duxit uxorem.
407 differl, sciipior t s l io bistoria fulilUaiinus ci
Erat autem Bauio natione barbarus et magisterio
mciidacisaimub. Porro Zouaras aliiqce quidam idcu
wiliiym iit Ocddentis pariibus perfttnctus fueral.
t
7*5
. '.
P**a
^
.
.
* * W ,
\ , \
* .
, '.
, ,
\ ,
, . *
,
, \
,
. \
.
726
339 CAP. .
Quomodo ( moriem Artacii Atticus ConHanlinopolitanam ledcm obtixuil.
Cxierum Arsacius post eusceplum eplscopatum
non diu supervixit. Sequeole enim anno, id est
Slilicuone ilerum et Anthemio consultbus, die
tcrtio Idus Novembri* moriem obiit. Gum auicni
mulii epiecopalum ilium ambiram, oaroquc o!>
causara mullum jam lcmporis elapsum esset, altcro
posl anno, Arcadio sextum et Probo consulibus,
ad episcopalum promolus esl Atlicus, virreligiosus. Hic cx Scbaslia Armeiua? gcncris sui origincm
ducebat. Caeleruni monaslicum vilae gcnus ab
ineunle adolcscenlia seclatus fueral, ac disciplinis
quidem mediocriler insliltilus, uaturali prudcnlia
magis valebat. Sed de illo plura posica dicam.
CAP. X X I .
De Joannh obitu in exsilio.
. '.
.
Joaunee vero in exeilium abductus Comaiiis in
* EuxinoPonio exiremum diew obiit, oclavodccimo
, Kalendas Ooobrea, proxkno anno post supradi, (69),
, \ cUim consulatuio, id eet Honorio sepiies el Tbcodosio ileruiu cousulibus: vir, ut aotca dixi *, pro , \ ,
, - pter abslincnliae siudium , iiacundiae magis i n dulgcns quani verecuudia?, et qui ob singulareni
, \ ^
saocliniooiani immodica oris liberlate perpeliio
. ! ,
uaus esl. Porro uiirari non imnicrilo subil, cur
, cum laulo sludio flagrarel leiuperanliae, eaiu la .
nien cowleomendam esse in coneioitibus sui do
, C cuerll. Nam cum a synodo episcoporuiu semel
* dunlaxat iis qul posl baptiemum peccaseenl, 340
(70). '
coacewa fuisset pamilentia, ipse pronunliare non
Cap. 5.
VALESII ANNOTATIONES.
Mibi vero bic videiur esse sensus vcrliorum Ghry* Scribenduin esi ex codicc
sosloini. Mcminisse dcbemus, paulo antea sublaSforltano, et ex versionc Epipbanii Scbolaslici.
tum fuisse a Ncctario pocnilentiariutu presbyterum
Nec aliler legit Nicephorus, qui addit diem qno
permissumque omnibus u l pro sua quisque senobiit Joannes Cbrysostomus, dicatum fuisse Exallcnlia ad sacra mysteria accederel. Quo faclo
taiioni sanclae crucis. Sic enim conveniebal, u l
poenimntia publiea non inediocrieer labefaciaia
is qai viiam ouinem sub eruce transegeral, nec
luerat, sublalo scilicet prcsbylero, qui vigorem ejus
atia re quam cruce Domini sui gloriaius fueral,
ac disciplinam inlegrain alque incoluiucm scrvafcslo illtus die compage corporis soiveretur, iit
bat. Sic igilur ait Cbrysoslomus, audkores suos
elrganler scribil ideiu Nicepborus.
ad poenitentiam etborians: Antea qutdem semcl
(70)
.
In quanam
lantum poeuitenliam agere liccbat, publicam sciliboinilia id a Chrysoslomo diciuin f u c r i i , cquidcm
cct. Niinc privalim pattiilenliam agere poles quoincompertum babeo. DeSocratis tamen fidcdubitari
lies Yolueris. Anlea non admillcbatur secunda
iton potcst, quippe qui iisdcni leniporibus vixerii,
pocnilenlia. Nunc cliam si inillies poenilenliam
c l tttrtimque, lam Cbrysoslomum, quam Sisinniiini
Novatianorum episcopum , concionantcs audire D egeris, le admiliam. Vidcs Cbrysosiomum loqui dc
potuerlt. Cailcruui ex boc loco cerlius qoam ex
privaia et quolidiana poBiiiienlia, uon autem dc
iillo allo colligi poicst, Socratcm Novalianuui fuis- pubUca. ltaqueiruslra Socratcs objicitei decrelum
episcoporuiii de uon ileranda poenitcnlia publica.
se. Nam el Cbrysoslonii s<ntcntiam perperaiti
Scicndum porro cst boc diclum objecioai cssc
inlcrpretaiar, ci bisinnio Novatianx partis cpiVAUIORUM.
scdit annum unum, menses qnatuor, dics scptemdecim. Verura Palladius mcnses tanlum quatuordecim ei altribuil. Quod si error ift numerum non
irrepsil, non dubium quin Palladio lunc viyenli, et
dc rebns Cbrysostomi oplime cdocto, majqr Hdes
adbibenda sit. quara Socrati. Atlicus mense Februario aul Marlio sequentis anni, die incerto
cunsecratus csi. (Anl. Pagi ad ann. 405, n. 8.)
... .
:
727
728
SOCRATIS
-
4
. " \ ,
.
.
. *.
,
cla
.
\ ,
. , , , \ .
, *
.
---
--
disserendi formidans.saepenumero refugeril. Victu . ' autem non adeo simplex erau Sed licet summae , ,
casct temperamitt, victu lamen magoifico et sum- , \ ptuoso utebaiur. Quippe delicatevivens, etcandida
.
veste indulus, bis quolidie in balneis pablicis la- , ,
vabal. Etcumaliquando a quodain interrogarelur, , , .
cur ipee qui episcopus eaaet, bis lavarei quotidic,
respondil : Quoniam teriio lavare non possum. , ,
Alio quodam die cum Arsacium honoris causa
,
iimseret, a quibuedam Arsacii familiaribus inier- ,
rogaius, cur veslem episcopo minime convenientera
, , !
qestaret, et ubinam seriptum essel, saccrdotem
.
alba veste indui debere , respondiese fertur : Tu
, prior mibi dicas velim, quo in loco scriplum stt,
, ,
cpiscopum atra vesle u l i dcbere. Cumquo is qui Q ,
inlerrogaverat, ad hanc contrariam interrogatio- \ \ , "
ncm baereret, subjecit Sisinnius: Tu quidem oelen * \
dere nunquam poteris, sacerdotem debere alris .
vesiibus indui. Me vero Salomon adbortattta esl
iia dicens : Sint tibi alba Et Servator
. \ ,
1
Eccle. , 8.
VALESll ANNOTATIONES.
VAKIORUM.
, ,
lentibus JislribuiL Et sumptis Dominicit symboiit
coram astanlibus ultimam orationtm facit. Et cnm
. Cum Comanis appropinquassenl, pontis D dlxmei more stto, Gloria Deo propler omnia , et uUiinsiar ea prmlergresti,
eilra murot in martyrio
mum Amen ob$igna$tet, txtendit pedes qui pulchre
quinqiu aut sex miUibus dissito manserunt. Eadem
cucurrerunt ad salutem eorum qui elegeranl pmniipsa nocte apparuil eis loci illius martyr, nomine
tentiam, et ad reprehensionem illorum qui peccala
Datiliscus (qui episcopus Comanorum cum essel, copiose excoluerant. Palladius in Vita Chryto$(omi
marlyrium passus est tit Bithynia, tub
p. 99, 100. Sanciisdimam animam coelo reioisitdle
Maxtmino, una cum Luciano presbytero Aniiocheno), Septenib. 14, anno Cbr. 407, aelatis supra rocnseui
dicent : Macle animo. { Joannes;
cratlina
oclavum coinpleto L I I ; exsilii anno m , mense ;
euim die una erimus. Prtedixerat quoque, ut aiunl, episcopalusanno tx, mcnse vi,die x v i . Sepuhus esl
et ibi permanenti pre&bytero: Para locum frairi
in martyrio S. Basittsci prope Goinana, eiaeni cui c i
Joanni; veiiit enim. Oraculo fidens Joannes sequenli
ipse marlyr, tumulo inclusus : uode posl xxx
die oravit mililt$, ut ad horam quintam utque ibi
amios ossa ejus solcnni pompa Consianiinopoltin
rermanerent. llii vero, non auditis ejut precibus, translala sunl, el in SS. Apostolorum basilica
inde abtcesserunt. Confeclis circiler trigiiita ttadiis, recondita. (Guil. Gave in Chrysost., vol. I , pag. 254.)
rursus ad martyrium unde discaterant,
redierunt, Gonsentiunt viri docli diem Cbrysosloini entortuarum graviter $ete haberet. Sic ipiiur reuersu, lem fuisse xiv Seplembris ; legilur tamen in
candidas vestes, mta quam duxerat dtgnat, requirit; Gracaejus
Epitome zd calcem Dialogi Palladii:
rxutu$que prioribus, eas sibi jejtinus iitduii, omnibus
ad calceumenla usque mulatis; atpue reliauas prct- .
9
729
IlISTOniA ECCLKSIASTICA.
-LIB.VF.
750
. noster i n Evangeliis alba vesie usus esae depre61, iieiiditur . Moysen eiiani atque Eliam albis indu, , \ menlia vcstitos apostoiis osiendit. llia aliisque
, txtemparali facililale dictis, cunctos qui aderant,
' , . in admiralioaem sui rapuit. Cura aulein Leonlius
,
episcopus Ancyrae quae esl in Galatia, Noraiianis
, , \ ecclesiam ademisscl, ac lum forie versarelur Con , , \ slaulioopoli, Sisinnius eum adicns rogavil, u i ec . clesiam redderet. A l ille asperius euin excipieus,
- ita d i x i l : Yos, Novatiani, ecclesias habere non
, \ decel, qui poenilentiam tollitis, Deique benignila . , tem intercludilis. Haec et ejusmodi plura 341 i "
; , " , - Novaiianoe deblateranti Leonlio Sisinnius sic re (71). spondtl : Atqui neuio magis posnilenliam agit
, ,
quani cgo. Cumque Leoutius ilerum adjecisset :
, , . ^ Quomodo poeoileoliam agis ? subjunxit Sisiniiius,
, \ ,
Quia te vidi. Cura aliquando a Joanne episcopo
; , reprebendereiur, Joannesque diceret civilalem non
, , , ' \
poase duos epiacopos babere, respondit Sisinuius:
, . Nec profeclo babei. Hic cuin Joannes indignarelur,
, ' , , ac dicerei: Solus, ul video, vis esse eptscopus,
. aubjecil Sisianius : Non boc dico, sed quod apud
' ,
te solum episcopus non sim, qui lamen episcopus
, \ , suiu aliis oinnibus. Quo responso exasperatus
. \ - Joannes : Faciam, inquil, ne in posterum concio , ' , , neris. Itorelicus enim es. Cui Sisinnius faceie rc , . spoadit: A l ego, inquii, mercedem libi solvam, si
, \ lue lanto labore liberaveris. Mollitus eo dicio Jo . aimcs : Ego, inquit, nou faciam u l ne in poslc&
, \ ' Q rum concioiteris, siquidem tibi molestum esl concionandi muuus. Adeo ad rcspondendum paralus
, .
, el facetus eral Sisiuui us. Omnia porro scribere et
coiuniemorare qua* sunt ab illo scile dicta, pro
lixumessel. Proinde pauca isla suiDcere exisliraavi,
.
ul ex iis qualis bic v i r fuerit osteiufcreUir. Id
.
unumaddara, euai crudilionis causa celeberrimum
\ fuisse, eoque noinine a cunctis continuo ordine
,
sibi succedenlibus episcopis culluoi siraul el atua. , iiim. Scd el priiueres ordinis aenatorii eum sitigu. ,
lari benevolenlia et admiratiooe prosequebanlur.
, ,
Scripsit quidem piures libros. Sed i n illis nimium
. -
gludcl verborum eleganlia?, alque inlerduin poeli ,
. cas inseril dicliones. Proinde dicendo raajorem
gloriam adepius eat quam sccibendo. Nam in ejus
.
vultu ac voce, in babitu eliam atque obtutu, et i n tolius corporis motu plurimum ineral venuslalis.
Uas ob doies, tum abomnibus sectis diligebatur, turo praecipue ab AUico epiecopo. Sed de Sisionio
salls dictuni puto.
. K P .
D
CAP. XXIU.
Bepl .
) obitu impvratoru Arcadii.
$
Non diu posl morteio Joanois imperator cliam
, , Arcadius excessil e vila, vir milis ac placidus, et
,
qui sub exilum v i l a Dei charus ab oinnibus c x i 1
L o c i x , 29.
VALESU ANNOTATIONES.
(71) " , .
Apud Suidam
i n vooc , ubi tolus hic Socralis locus dcscribiior, decst vox . Qua3 aul oniniito
731
SOCBATIS
759
.
lnlerim vcro cum episcopus Ephesi forlo e vila
migrasset, Joannes necosse babuit eo proflcigci, ,
ul episcopum ordinaret. Cum igilur Epbesum ve- , \
uisset, el alii alium ad eum locum proiBOvere . ,
gtudcrenl, ipse Heraclidem quemdam diaconum
,
soum, genere Gypriuut, ad episcopatum proiuovil. , ,
Hac dc causa cum aodilio Epbesi orta essel eo . - \
quod Heraclides sacerdoiio indignus viderciur,
, coactus esl Joannes io urbo Epheso diatius com- ,
morari. Dum ergo illic moram faccrel, inlerim . ' ,
Severianus Constanlinopuli cbarior in dics attdilo- ^
ribus ficbal. Neque ea res Joaonem diu latuit": .
quippe ctti cuncla a Serapione celeritcr nuntiaban- ^ *
lur. Hunc enim Joannes singulari bcnevolenlia
, prosequcbalur, ciqne toiiua episcopatus sui curam
, \ \
commiserat, eo quod reiigtoeua easet, et Adus , ) , \ ,
inprimis ac sobrius, el in tuendis episcopi parli
\ \
VAIIIOUUM ANNOTATIONES.
.
. Arcadium imperatoreiu anno Cbrisli 408
vilam cum niorle coinuiutasse, inler ouines convenil; scd dc dic ac niensc morlis ejus comroversia vcrsatur. Zosimus, lib. v , pag. 811, ait,
niorlem ejtis accidissc anle dicm x Kal. Sepleuibr.
Tbeopbaues xi Kal. Scptembr. Veriuu slantluni
omiiiiio Socrali, lam bicquatn inilio lib. , Tbcodoro lccloii in iine lib. n, el auclori Mhcellw, qui
753
751
-., \ , D
,
, (
. '
,
, , , .)
VALESH ANNOTATIONES.
(72) "
lateHigit jusjiiran*
cujus supra n.cnunit Socrates : Si SerapwChrisimnusmorietUr ChmtusnoHe$twcurnam
Porrohaec verba, el , m i n a s
poiius Sevehani dcsignanl, quam reiu i p s a i n .
d u m illud
736
SOCRATIS
755
Ecclesia libi commissa tanto temporis spaito ne- glecia maneat, el episcopi eui pr&semia desiiluta. . ,
. Quamobrem ocius ad Ecclesias luas regredere,
donumque quod Deus (ibi impertiil, negligere noli. ^
Cum igitur Severianus iter jam ingreesus esset, , ,
Eudoxia Augusta, bis de rebus certior facta, Joannem quidem reprebendit: Severianum vero ChaJ- *
cedone Bilbyniae xjuamprimura revocari curat. Et . :,
bic qnidem slalim adfuil. Joannes vcro familiari- \ *
talem illius aversatus e s l , nec ulli ipsum ad boc ,
, hortanti obtcmperavit. Donec Undem Eudoxia
, Augusla, in ecclesia Apostolorum AHum auuai
, * ,
Theodostuin juniorem , lunc temporis admodum
.
344 puerum, ad geoua Joannis abjiciena, et per
, \ .
illius capul crebro eum adjurans atque obtestans,
aegre ab illo obtinuit ut Severianum in amiciiiam stum adimUcrct. Ad. liunc modum et cactera,
aupra cap. X I .
LIBER SEPTIMUS
iJV SEPTIMO
LIBRQ
KJETHISTORIJE
SOCRATIS
UJEC
CONTINENTVR.
II,
111.
IV.
VI.
VII.
VIII.
IX.
X.
ECCLESIASSCHOLASTICI
stante.
XI.
XII.
XUI.
TAAE EBAOMH
,
,
.
. '
, .
,
.
'.
,
.
" ,
.
.
.
'.
*
*
.
\ 01
'
.
'. '
.
' '
.
*. ,
.
.
.
1
757
IIISTORIA ECCLES1ASTICA. -
L I B . .
'.
738
" XIV.
Quomodo Nitriic monaehi, Cyrilli cauta
.
Alexandriam inartssi, 'edUicnem con r d r
.
tra prafettum Omtem concitaverunl.
*. .
XV.
be llypatia pkilosopha.
ICJ*.
*
, XVI.
Quomodo Judai. ChriUianos Uerum ag
, .
gntti pccna* dederinl.
', , XVII.
Paulo Novaiianorum episcopo , el
miraculo quod ab eo perpelratum $1,
_ ,
cum impoilorem Judceum bapiizarel.
.
\ X V I I I .
Quomodo post obilum I$diaerdi$ regit , '
surum, ruptum e$l fcedus inter Roma ,
wot t Persas: , commiuo certamine,
,
PtTtce $unl.
.
XIX.
De Palladic $.
W. .
&\ X X .
Quomodo $ runu$ ingenii pr&lio
' \.
victi sunl Romanii.
'. X X I .
Quomodo Acnciut epucopus Amidas ergti
.
capiivos Pertarum $ oetterit.
\ X X I I .
De virluiibus qua in Theodotio junion
<>.
inerant.
. '- X X I I I .
De Joanne quipotl obitum imp. Honorii,
, '
turanmdem Bomos arripuit. Et qualiter
*
Veut Theudoiii prccibut moltilus, eum
, '
in manus exercilus Romani tradidcrit.
.
\ XXIV.
Quomodo posl cadem Joannis tyranni,
Theodosiut imp. Valentinianum Con,
tianiii el Plaeidia amiia $ua> filium,
,
imperatorem Romce renunliacit.
'
.
De Attico quomodo eccUuat rexerit,
%. XXV.
Joannis nomen eccletia$tici$ tabulit i n ,
scripserit: et quod fuam iptius mor ,
tem &*%.
.
De Sisinnio, qui Allico in epitcopatu
K.C?. XXVI.
.
Constantinopolitanu tHccettil.
'. . XXVII.
De Piiilippo presbylero Sidensi.
'. XXVIII. Quomodo Sisinnius Procuium Cyzici epiicopxm ordinavit, quem lamen Cyziceni
suscipere noluerunl.
.
Quomodo post morlem Sisinnii, fostoriu*
\ *0 , - XXIX.
Antiochia accilut, ContlanlinopolUa
^,
fifim episcopatum $$: itatimqw
qualii esset deprekensus e$t.
.
Quomodo junioris principatu.
'. - XXX.
Burgundtones Chrislianttm ^
.
amplexi suni.
Quibu$ malit Neslorius Mactdomanoi af'. - X X X I .
.
.
. " , XXXII. De Anastasio presbylero, quo NeHoriut
ad perductus e$t.
.
. - XXXIII. De piaculo in ipto allari majoru *
servis fugitivit commUto.
,
.
\ ' XXXIV. De priore tynodo advertxu Nestortum congregata.
.
*. , XXXV. Quomodo posl abdicalionem Nettorii, cum
quidam Proculum in epitcopali tede
,
coiiocare volui$$enl, quidam episcopi
Maximianum Constanlinopolitanum epi
$copum eiegerunl.
.
<?. , , XXXVI. Fxempta quibut hie $criptor, ut $ibi qui>
dem videtur, atlruit, non ette vrohi
,
bilam ab uno episcopalu ad cdttrum
.
Iramlaiionem.
'. XXXVII. De Silvano, qui Philippopoli iranslatut est
Troadein.
.
\ , XXXVIII. Quomodo txludm* aui tn Creta eranl, mulli Chrislianam religionem amplexi sunt.
.
\ XXXIX. De incendio Novatianorum.
.
Quomodo Proculus Maximiano successmi.
\
X L .
.
XLI.
De Proculo epiuopo, cujusmodi rtr fuerii.
'. , .
QualiVtr hic icriplor Theodosii
*. " - XLU.
aa
ir
759
740
SOCRATIS
.
, ol
M P .
.
\
.
ME'.
,
,
.
'. ,
, .
M Z \
'.
.
XLVl.
XLVII.
LIBER
SEPTIMUS.
'.
347 CAPUT P R M U M .
Quomodo po$l obilum imp. Arcadii, Theodah ejhs
*
"
,
filio octo annos nnto, Anthemiui pra>feclu$ $um ,
mam iwperii admmistravit.
.
Mortuo igitur impcratore Arcadio Kalendis Maii,
Basso el Philippo consulibus, Honorias qtridem
,
frater ejus Occidentis partes gnbernabal: Orientis ,
vero iinperium gub dillone fait Theodosii junioris cjus filii, qui tiine temporis oclo annos natus eral.
,
ArHhemtus vero prafeclus' praHorio summam re- q .
rtim sub ilk> adminislrabat. Erai hic nepos Phi
lippi illhis, qoi regnante Constantio Paulum epi- ,
scopura Ecclesia cxpulerat, et Macedoniun ejus .
loco imroduxeral *. Idem Conslanlinopolim magnis 6(75).
undique moenibus cinxit. Omnium porro sui lem- \ \ ,
poris prudentissiinus et babitus esi et revera fuit.
Nihil unquam inconsulto gerere solitus, sed de *,
rebus agcndis cum phmmis familiarium consuila ^ (74)
b a l , praserlim vcro cum p-ollo Sophista, q u i , (75), \
4
Supra, 1. n c. 16.
v
VALESll ANN0TATI0NES
(75)
14
VARIORDM.
1 .
parum adjtimenti ad imperium bcnc gerendum
coululil Pulclieria Tbeodosii soror, lestc Tbcopbane bis verbis : Theodo$io ocienni in imperato*
rem acceplo toror cjut Pufc/ierta, qutndecm amiorum virgo, Dei consdio ac ductu publicas r egregie
admmtirabat. Eamdem mirts laadibus effert Sozomeaus hb. ix, cap. t , ei Oedrenus p. 275
741
742
VALESIl ANNOTATIONES.
. De eodcm Troilo intelltgendus esi Sy- D Bryennii, de cujus cxplicalione cum inltTrogatus
essem a doctissimo viro Francisco Ogerio, cui Panesii locos in epislola 79 ad Anastasium, qui sic
linus nummum illum communicaverat, respondi
babet, , \, , elc. De
ila legendum esse . Jovem
Anlbemio loquitur praelcclo pratorio, cni *groenim cognomine Pandemon colebanl Synnadenaes,
U n t i Constantinopoli solum assedisse ail Sopbicn quod cx mullis Grreciae poptilis in unum collecli
liam, Troilum sciliccl.
olim ab Acaniante Tbesei filio, urbem Synnada
(76) "Er . Melius scriberetur
, per duplcx vv, sic enim frequentius hicoluisscnt. Uude el urbem ipsam ila iiominalam
acribiiur nomen bujus urbis in veicribus nuramis. esse scribil Stepbanus, . Porro
Certo Joanncs Tristanns niimmnm tmperaioris poptili i l l i , cx quibiis collecla priinum fuit SynnaCararaltae prolulit, qui banc babet inscriplionem, dcnsium colonia, duo fuere : Macedones scilicei
. Interdom lamen cum tinico scribitur. cl Athenienses sive lones qui eranl in Asia, quemIta cerle legilur in vetere niimmo imp. Nervae, in admodum scribil ideiu Slephanus. Ex qtio inlelligiimis cur in nunimo imperaiurisCaracalla?, qnem
cujus arersa parte insculptus esl Jupiter cum bac
edidit Joanncs Tristanua, Synnadeuses dicantar
inacriptione,
Doricnsce ct Iones. Sic enim babel inscripiio,
AIAIIANAIMONC YNAOIS.
. Naoi Macedonea quos iliuc
FuU bic nummus in ibesauro illustris viri doniini
7U
SOCRATIS
713
Ecclesiae, quac perscculioncm exercerc eolet, (77),
nec reclas fidei studio 349 icitalus: scd avarhias ,
obnoxius, pecunias ex baerclicis colligere cuptebal. .
Omnia igilur molilus esi adversus eos qui Mace- , donianam sectam sequebantur, clericorum suorum * , \ *
manus armans, et diversis inachinalionibus eos ,
appetens: adeo ul judiciorum etiam nexibus eos (78) . &
asiringere non ceksaret. Praecipue vero episcopum , \,
illoruin, cui nomen eral Agapelus, variis affecit .
roolcsiiis. Verura quoniam rectoree provinciae ad , puuiendoa hareticos baudquaquam ci suflkere ,
videbantur, Constanlinopolim profectus,edicia prae- .
feclorum praetorio flagilavit. Dum Tbeodosius hu- ,
jus rei causa Conslautinopoli morain faceret, Aga- ,
peius, qui Macedoniauae secfc pneerat, ut dixi, (79).
prudens i n i i l consilium. Communicata enim re , *
cum universo clero, et populo qui sub ipao erai , ad concionem vocato, persuasil u l consubslantia- . \ ,
lia fidem amplecierentur. Quo confcclo, proiinus , ,
cum ingenli imilliludine, imo vero cum univcrso . ,
populo recta ad ecclesiam tendit. Cumque oralto- .
,
ncm celebrasset, calhedram in qua Tbeodo&iua
scdere consueveral, occupavit. Adunatoque populo ,
fldem consubsianiialis deinceps praedicans, eccle- . , siarum qusc ad Synadensem episcopalum pertt- ' ,
nenl, coropos factus cet. His ad bunc modum " ,
gestis, baud mullo post adeat Tlieodosius prafe- \ * \
cturx auxiiium tecum adducens : ignarusque eo- ,
rum <piae gesia fuerant, confcstim ad ecclesiara . , \
pergit. Unde ab omnibus simui expulsus, iteruiu Q " * ,
Consianiinopolim regressus esl. Ibi coram Attico (80). episcopo casum suum deploravit, quod iniquc
episcopatu pulsus fuisset. Porro Allicue rem ex , ,
ulilitale Ecclesiae cessisse considerans, ipautn qui- ,
dem Tlieodosium verbis consolalus esl, monens ut * palientt animo quielum vitae gcnus amplecterelur,
, ,
et publica commoda privatis rationibus anleferret.
.
VALESII ANNOTATIONES.
colonos dcduxit Acamas, erant origine Dorienses. licis vexandos non esse, sed omni mansuctudine
Albenienses vero qui cura Acamante Tbesci iilio polius invitandos. Poslea tamcn senteuiiaro mtitaillnc profecli s u n l , el coloni quos cx Asia colle- vit, reipsa doclus, leges principitm adversua baeregisse dicittir Acamas, lonce erant, ab lone Aibe- ticos latas ipsis bajrelicis ad conversionem proniense ila dicti.
desse. Idque fassos esse aii ipsos Donalistas, qut
(77)
- poslea ad catholicam Ecclesiam rediissenl. Hi enini
. Celebris qua?slio est, el in utramque par- affirmabant nunquam ee ad EccJesiam revemiros
.tem agitari solila,
- : .
i:
^ . _ . . . .... fuisse, sed perpQtuo in errore roansuros, uisi poclicealne
Catbolicis,
ac pneserlim
episcopis, persequi baereticos. Ego in ea re diju- nis illis ac mullis lcgum itnperialititn provocaii
dicanda opus esse disiinctione cxislimo. Ccnum ei quasi attracti fuissent. Locus Augustioi cleganesl enim pecunia? colligendae causa non liccre tissimus ost in epistola 48 ad Vmceiuium; cui
Calholicis bscrelicos divexare, quod tunc faciebat jungcndus esl alter ejusdem locus in libro primo
Thcodosius Syunadensisepiscopus. Eosdcm quoque Contra Gaudentium, capite 23.
criminalibus judiciis pcrsequi, et eoruni sanguinem
(78)
.
Id csl,
expelere, perinde illicilum est, u l Idalius el alii ad tribunalia judicum eos irabebat et quasi alligaquidam Uispanix episcopi Priscillianistas persc- bat. Iuierpretes lamen ba*c de vinculis dici existicuti sunl. Quorum communioni cum se aliquando n i a m n l , quasi Tbeodosius epi&cnpus bscreticos
junxissel B. Martinue, inagnum sibi deirimcnlum vincios judicibus exbibuissct. Ita quoquc accepii
cx ea rc accidisse confessus esl, u l scribil Sulpi- Niccpborus. Veriim Socraiie vcrba buuc sensuin
tins Scverus in ejus Vila. Licel laroen, ac semper respuunt.
licuit Catbolicis auxiliuin principum ac magistra(79)
.
Niccphorus el
tuum implorare adversus haerelicos, ut cocrccan- Cbrisiophorsonus legunt, quod magis
lur el itt ofQcio conlineanlur, ne supra Galbolicos placet.
insolcntius scse cfferant, neve insnUent et iiludant
(80)
~
caibolicai religioni. Auguslinus quidem faieiuran- \0. Malini legere , qucraadiuodum
tea se iu bac fuisse seotemia, baereiicos a Galholegit Epiphanius Scholasticus, ei Niccphorus.
u
HISTORIA ECCLESIASTICA. L I B . V I I .
74*
retineat, nec
746
350 CAP. IV
'
L t b . v , c. S l . Luc. x x u , I .
VALESn ANNOTATIONES.
(81) . probo versiunem Langi brat. Ego vero ila vcrtcnduin puto : Qui
el Cbristopborsoni, qoi sic interprctalt sunl bunc dkm azymorum. Non enim in Graeco est vel
locum : MaUdietut, qui absque azymis Pascka cele- , sed , quod signiQcat, extra, seu prwterquatn.
2h
PATiOL, G n . L X V U .
748
SOCRAliS
747
a S l arlc decepii, ad illum se conlalerunl. Sed nHiil ^ . tpsi profuil hoc commentuin. Falsilas enitn Ula . '
infeliccm eiilum aorlita eai. Siquidem paulo post (82) * ^
cum Sabbatius feelum diein anlicipata opioione (85) * \ ,
(84),
celcbraret, mulliquc ad eum concuirereni, et
solemni penrigilio in ecclesia pernoclarenl, m - ,
mtilfus quidam ac terror daemoniacus repenle eos * .
, , \ r o r r i p u i l , quasi Sisinnios ipsoruro episcopus com
,
Higenli hominum multitudine in ipsos impetum
faccrcl. Oriaqoe ex eo, ot fieri solet, pertuxba- .
tione, noclu in anguslo loco conclosi, semelipsos , .
obirWerunt : adeo ui plus quam septuaginta ex , .
' , \
illis inierierinl. Ob hanc causam multi a Sabbatii
partibus deieceront. Nonnulli lamen, qoorum ani- , .
mos agreslis illa occupaverat opinio-, eooi eo roansere. Verum qua raiione Sabbatiua violata
sacramenli religione ad episcopaluui pervenerit, diceraus paulo post.
CAP. V I .
. \
De i t i qni Ariamtrum tecta eo ttmpore p*a uerunt.
"
.
Doroibeus vero, Ariauas faciionis epiacopus,
, ,
quem ex Anliocbena ecde GonstantiuopoHin ab *
Arianis iranslatuin fuisse eupra reluliniu8\ com
enlum ac novcmdeciio vixiaaet aimoa, ex hac luce , wigravit, Uonorio seplitnum et TUeodosio Augiislo , tterum consulibus, die oclavo Idua Noveoibria.
\ ,
Poal hunc A r i a n * seclae prefuit Barba. ifojtte .
lcmporibua, Arianorum religio feiici qoodajn falo, . ,
duos disertissimos viros babuit, uirumque presby-
leri dignitate decoratom. ilorum alter Tiniolbeus, , .
ailer Georgius dicebatur. Sed Georgius qaidem
* . '
Grsecorum disciplinis magis erat excullus. Timo
tbeus vcro in sacris Litlei ts plus oper posuerat. Q Georgius quidem Arislolelis el Plalonis Ubros
. \ \
atsidue babebai in manibus. Timotbeus avleiu
Origenein adamabat : et cum sacras Litleras pu * *
blice exponerci, Hebraicae quoque linguie ignarus
, .
ooii crai. Ac prius quideui Psalhyrianorum sectas
,
f
Lib. v, c. 12.
VALESII ANN0TATIONES.
(82) . Langus et CbrialopborSabbalo pascball vigilias agebal cum reliqiiis
sonus verlorunl: Cum anticipata opiniom fettum
Chrislianis, eidiem Pascha? cum ifsdem CbrisiiaPaschcE celebrarel. Magis probo iuterpretalionem
Mie stinulate ac perfunciorie cetebrabat, queniaiMuaculi. qui vertit, anticipaliorum celebraret. modum aupra retulii Socraie* in libro quimo, caNam Sabbalius, niore Judaice Pascba celebrans,
iie 2 1 . Alque ila hunc Socralis locuiu accepit
Cbrialianos praeveniebat, anle diem Doraioicum
icephorue,
illud peragens. Quod si iia inlelligamue, scriben , etc. Qtue sic venenila suni dum eril . Eadera D Cum auUm loltmntm wigiliam dki* a*$a congrmo
voee paulo post utiiur Socratea de eadem re locultu ceiebrarenl, eic. Porro cur Sabbauoa, licel
quena: . Ubi
Judaeos gequens in observatione Pascba?, Cbrisliataiiien suuii videlur pro aulicipala opi- iiorum tamen Paacba celebrare simulaverii, haec,
nione.
ut opinor, cauaa eat, quod timebai legea intperate(85) . Dclenda
rum, qui pro baereticia babendoa tsse &aaxeraoi
gii b*c verba , qua: ex sequenle liuea eos, qui non uno atque eodero die eum reliquis
perperam buc irrepserunt.
Pascba celobrareiit. Sicenim imperator Tbeodosius
(84)
,
tu lege uona Godice Tboodosiano de haereticie :
Intclligo vigiliam fesli pascbalis. Ncque enim alia
Subliinitas iiaque tua summa exploraiiont ritnetmr,
poiesl esse , quam vigilia feali
ut quieunque in unum Pascha* dUm non 9buPaschalis. Quippe Sabbatiue, etai Pascba anlicipaauenii religione ctmventrint taUt indubUunut quarei, el uua cuin Judaeis illud celebraret, lamen
les hac lege damnavimus, habeanlur.
VARI0K17M.
* . Kedundal . W . L O W T I I .
.
/iv ^ . ,
,
, \ *
'
750
. ; .
\ ,
, .
,
' . ,
ot
, \ *
.
,
, . .
\ , '
.
adhaserat Timotbeu. Georgius ?ero a Barba urdinattia 352 faerat. Cura boc Timotbeo ipc
quoque sum collocutua, requc ipsa perspexi, quam
paraius essel et expeditus ad respendendtnn interroganlibua, dam obscuriora loca quae in sacris
reperiunlur oraculis expianaret. Porro Origenem
tanquam cerlissimuin testem eorum quaD diceret,
perpetuo laudabat. Ac mibi quidem roirari subit,
quonam modo viri isti in Ariana secla perscveraverint : quorum alter PJatonis assidue terebat
libros, alier Origenem seuiper in ore habebaL
Etenim nec Plato secundara ac terdam causam,
tit ipse qoidem nominare solet, exsistendi iniliuni
cepisse dicit. Origenes passim in auie libris
Filium Pairi coaeternum ease cooGteiur. Verum,
. & licel in sua permanserint Ecclesia, Arianorura
. tameo seciam scnsim ad meliorem frugeoj reduxe \ runt. Multas quippe Arii impietalcs atquc blas ,
pbemias suis praedicalionibus pcnites eliiniua, \ .
ruul. Sed de bis bacteous. Non roulto post Sisin*
tiio, Novatianorum episcopo, iisdem consulibua naortuo, orJinalas esl CUrysantbus, de quo iufra
dftrturi sumue.
CAP. V I I .
. '.
Quomodo Cyrillus TheophUo AUxandria:
$uccei$eril.
.
' \
Aliquanto posl Theopbilua quoque, Alexandrinus epiecopus, morbo vetcrni correplus, exlrcinum
, , diem obiit, Honorio nonuin et Tbeodosio quinium
' \
consulibus, Idibus Octobrls. Ortaque etiam illic de
,
. - episcopalti contentione, alii quideui Tiinotlieum
, ol Q archidiaeonum, alii vero Cyrillum sororia Tbeophili filium in ea scdc collocare tludebanl. Cum , ,
(85) . que ob id mota esset populi seditio, Timolbei
, qoideni parlibus favebal Abundanlius, dux uiililum
. jEgypti. Quamobrcm terlio posl obituni Tbeopbili
die Cyrillus ordiiialua, inajore cum poiestale
\, quam Tbeopbilus, ad episcopaium accessii. Ex eo
\ , ejitm tempore, episcopi Alexandrini sacerdoialem
(86) gradntn atque ordinem supergressi, principatum
1
VALESll ANNOTATIONES.
(85) , $v .
Musculua
ftTtsse Tbeopbilo per sororem, baud obscure signiVfettU, qni nepos Theophili erat tx sorore. Chrisioficalur.
pborsorras vero frattis filium inierpreUliir. Sane
(86)
. Ilaod dubio
Skepboms in libro xiv, cap. 25, Tbeophilum a i l
scribendum esl , ut ex libro Cbri&iopborsoni
fmaoc palnuiB Cyrilli, . Tbeodo- 0 Savilius ad oranr sui codicis adnolaral. Inlcrpn lcs
dorttu tanea doalaxai vocal. Quare avuatamen ambo vutgalam lectionein secuti sunt, qna
nullo modo ferri poiesl. Cerie Socratcs in cap. H ,
coturo polius Cyrilli eam foisae eredidexim. Soroinfra de eadem re ioqueiis, utiiur vocabulo *
H Theopbili memio fit apud Sozoiraenum. Facoa
dus H^rniianensie, ct Epipbauiua Srbolasiicus
\
"
Tbenpbilom Cyrilli consobrinnm vocaot, male id
.
qoidcm: sed ex qao Cyrilluin cognaiione janclum
VARI0RUM.
bris, anno Cbr. 412. In Historia patriarcharum
Coptilarum dicitur Theopbilus sedisse annos 27,
. auUm bta$phemia
mha rvrsa* ucta erupit. Hi dicunt, Deu$, dies 87. Sedem aotem inierat die vicesima Julii
sewper eliont Fili*$ Deo crtatts. Idem $ in auni Chr. 585. Quare aucior anonymus illius l / i % yignere. Uot Anliochem Psalhynano vo- storias sedis Theopbili lcmpus accurate suppuiavil:
ftimque aeserat Thcopbilum mortuum esso die 18
**!, oiiod haruU auctotem hnjusmodi plaeenlarum
Babae, qui diei 15 Octobris noslri respondet, diem
rfi/feeiM f*Uu (erunt. Tbeodorit., Hteret. fab., lib.
illum emorlualem cxclusil. AMT.PAGI, ad aim. 412
tv, oap. 5. Vi.teel Soeralis lib. v., cap. 25.
* \.
Tbeophilus bic, odio ii. 25.
k i Cbryaosloiouio oulisaimuB, obiit xv die Oclo-
SOCRATIS
piemdaro oblinere, el cuncta pro imperio agere
coeperuni. Stttim igitur GyriUus, clausie NovatiaDorura ccclesiia quolquot erant Alexandria?, primo
3 5 3 quidem sacra carum vaaa atqae ornamenta
absiuJU : deiade episcopum illorum Tbeopemptura
onmibue suis facultalibus audafit.
CAP. V l l l .
De Marutha ephcfpo Metopotamia, quotnodo
Christiana religio ab ipto in Perside propagala
e$t.
Stib idem tempus Cbrisliana religio in Perside
propagata cst, hujusmodi ex catisa : Inler Romanos et Persas crebrae legaliones ullro citroque mit'luntur. Variae quippe nascuntur causas, ob quas
subtnde legatos ad ae invicem millere necesse babenl. Forlc igilur negotii cujusdain necessilas g
lunc exegit, ut Maruihas, episcopus Mesopolamiae,
cujus paulo anlea mentionem feciinus , ab imperalore Romano ad regem Persarum destinarelur.
Rex aulero Persarum, cum eura virum eximia pietaie prsedilum esse fiepreheiidissel, magnum illi
lionorem exbibuit, ei lanquam Dei vere amicum
auscultavil. Ea res offendit anitoos magorura, qui
apud regem Persarum plorimum valeni. Verebanl u r eitim ne is persuaderel regi, u l Cbristianam
religionem amplecleretur. Elenim diulurnum capilis dolorem, quo magi eum liberare non potueranl, Maruibas precibus suis curaverat. Fraudem
orgo comminiscunlur magi. Et quoniam Persse
ignem colunt, solebatque rex ignem perpeiuo ar
denlero in sede quadam adorare; hominem queta-C
dam terra occullanles, eo tempore quo rex adorare consueverat, exclaniare jusseruni : Foras
xiurbandum esse regem : impte enim ilium egisse
qui sacerdolera Christianoruni Deo cbaruro esse
cxislime!. His auditis Isdigerdea, boc enim noniine
vocabaiur rex Persarum, licet Marutham reverentia prosequeretur, dimittere taraen in animo habebat; At Maruihas, vcre Deo aoceplus, orationi1
751
.
, Upa
* , .
. *
, uak
&.
,
* \
. (87) ,
' * .
\ ,
,
,
.
\ ,
, \ ! . ,
\ (88) . , .
,
,
. .
,
\
, *
,, * , ^
. ,
, , * .
, ,
.
, , , . **
L i b . , c. 15,10.
TALESII ANNOTATIONES.
fcS
754
VALESII ANNOTATIONES.
(89) ' . Scribendum esl D malim scribere qoam .
. posui. Aliuquiodiosaessetac
_ (90) ". Ablaaiero vocat Epjpbanius
lioqu
ScDolasttciis bunc Peraidis episcopum : Nicephopulida repelilio ejuadero parliculae. Mutti errores
rus vero Abdam. In codice Sfortiano acripioui e a i :
in bis pariiculis adroiltl soleni ab anliquariis,
$ .
dum i n scribendo oiiniam properaui. Paulo post
VARIORUM.
*
. circa aim. Chr. 405. Guil. Cave. Tenuit Porpby$% in Chritltanos excilavil, cujus riue episcopatara Antlocbeoum ab anno 404 usque
ad aniiuoi 415 aut forte inaequentem. A n l . Pagi,
* iedit , regim Pertidos urbU (Susae)
ad ann. 408, n . 16. Damasus, Ecclesiae Roioan
ffiuopu* divino molus, ai non ex
rmiionU norma usus. Ignis Umpium . Eo epiecopos conatituiiis anno 566, obiit propo ooiogenariua, exeunte anno 584. Siricius Ronia?, opiscofognilo per totam $$ regiotum
** juuii; Abdaam auUm a(- pua factug anno 585, obiit viceaimo eexto dic No totmenti*. Procopius, ibi supra. Mortuus est vembria, anao 598. Eodem anno Anasusiue pon*
M*em lidigerdet aono Gbr. 420, cum unom et v i - lifcx crealug eal: obiitque anno 401, die xiv DeKiDli aaiws regnaosei, ut acribtl Agaibias l i b . iv, cembris; juxia Baronium vero aliosque, dic27
A p r i l . , anno 402. Guil. Cavc,
p. 1 .
9 .
Obiit Flaviaoue
9
755
SOCRATIS
758
. ,
.
, .
,
. ' ,
' ,
*
. .
355 CAP. x.
' '
Quatiler Roma ao tempore in Barbarorum potetta ,
VALESII ANNOTATIONES.
(91) ' . ZosiVattalor Achha
mii9 ln libro quinto scribil, Alaricum post expeGentit, el Epirum nuper populalut inullam,
dilionem adversus Eugenium tyrannum, in qua
Prassidel Ulyricis. Jam quoi obsedit, amicu$
egregiam operam navaverat, nullis Rotnanoruin
Jngreditur murot, illis retponsa daturui,
copiis pracfeclum fuisse, sed in Tbraciam reveniani,
Quorum conjugibu* potitur, nato$que peremit.
solos quos duclaveral Barbaros relinuisse. Paulo
Sic hostet pentare tolenl.
post tamen cum a Ruflno accilus Graciam vaslas(92)
ixelwv
.
Scribenacl ei Epiruro, magister mililum pcr Illyricum fadum pulo, . Quain
Uutest, ut docet CUodianus in Eutropinin libro u : D leclionem in interpretatione mea expressi.
VARIORUM.
* ' . Zosinuis b. , . 811, 409, Honorius ei Tbcodosius consulatuni illum
Bassi Philippique consulalu anno 408 gcsto, ac
inierinl, anno vjlapso stib finem vergenle jam iirbs
morte Sliliebonis ejusque filii narralis, urbis obab Alarico obsessa fuerat, el ea quar. ex Zosiaio
sidionem referre incipil; ailque Alarieum Romam reoitavimus, accidorant. A m . Pagi, ad ann. 409,
versut promolie caslrie obvia caslella C U H C U coin
a. 5.
oppidis diripuisso; lum eam obsidione cinxisse,
* .
Ahricus Rema mturus Attolum
ac oecupalo Tiberi flumiae iubeiiaislralionera
unaionbus RomanU imptratortm dlxit, dto^emeovtf
commeaiue e porta impodiisse. Detndo exponil ipii addidit et purpuram, alia $unt Romtxi
quibus condUionibus pax sancita fuerit, Barbaris prineipalus in*ignia id agitans, ut exuto Bonorio, fo~
pecunia nuoieraia ac obsidio soluta. Quibti iiar* lam Occidenlis pountiam Atiatc. Etat autem
ralis ait, p. 818 : Mediocre jam /axamentiim hoc Attalut nec per se, qua optu faeio fHonems,
tnalorum $* vidcbalur, quo tompon Honoriu* im- nec purere recta luadentibut. Tali cutn inqtnic,
ptraior Havem<x cotuulatum inibat, octies bonorem prassides in Africam misit sitte , mmime id
hunc coiisecutu$; in Oriente Theodoiiut Aua. jam probante Alanco. Procopius Gssarieusis, UUt
ifriiiun consul. Qtiare cum Kalendis Januarii ;uuii
Vatidat. lib. i , pag, 8.
%
757
758
* L i b . v, c. 12.
VARIORUM ANNOTATIONES.
* MrrA .
Innocentius, natione Ita~
tos, patria Albanus, ineiinte anno 402 episcopus
Romanus factits eat. Anno 409 ab Honorio imp.
od Alartcuiu kgaius ost, ut ab obaidione Roins
barbaros averteret. Suceesau quideoi caruii lega*
l i o ; ree lamen optimo coseit lnnocenlio, qui eo
modo urbe enbduclo Raveniue subaiitit, ei mieeram soa3 aedis nilaam e longtoqoo conapexit. Obitt
(non aano 417, die Kal. Atig., quod vulgo credi~
l o r , ad) exeunte anno 416, die xxi Decemb., ut
cfinteadit Papebrocbius. Gon.. GAVE, Htif. vol. 1,
pag. 289.
.
. Zosimua, natione Graecus, Apamei
vel Abramii filius, anno 417, die yi Januarii Romanae Eeclesiaa ponlifex faclus est. Obiil 17 Selemb. anni 418. Huic successit Bonifaciug, patria
Loroanue, Secundi presbyleri filius, die 27 Deceinbris anni 418. Eodem lempore Eulabio arcbidiacono ab adversa faciione ordinalo, qui a 252
episcoporum aynodo deponitur, facta Bonifacio
quiela aedig possessione. Obiil die iv Septembris,
anno 425.
voU I , pag.
505.
759
SOCRATIS
760
cariua Briianntarum eonaiilulua, ex utraque ad- A , ininistraiione maximaio gloriani rclulerat. Curo \ . ,
vero jaui aetale proveclior Consiantinopoiim ve- ,
nissct, et prafeclus urbia fleri illic anibirei, invilus , & episcopaium auscipero compulaua esU Nam c m .
,
Sisinnius jamjam moriiarus
mentionem ikliaa
fecisaet lanquam ad epiacopatum regendum idonei, ,
plebs Novatianomm Sialnnii verba pro lege d - \ .
cens, hivitum illum per vim irabore aggretaa est. , , Sed cura Cbrysaiilhus fuga aubduxisset, Sab- ,
batius opporlunum aibi tempvs eveniase ratua quo ,
ecclesiis potireiur, ab obsmria quibusdam epi- , '
,
scopia ad id comparatia, manus sibi feeit imponi,
spreta religione 357 jurisjurandi quo eose olim \ *
astrinxerat. Porro inler eos qui Sabbalium ordi- .
naruni, fuii etiam llermogenes, qui ob libros suot * . ,
plenoe impieiatis, ab ipso Sabbalio addita impre- (95)
caiione fuerat exeommutiicatua. Yerum is cona- , $ *
tos ei non successit. Populua enim, importuoa ejns \ ,
ambitione offenstis, utpole qui episcopalus occu- .
pandi causa uibil noa ageret, omni sludio Chry- , ,
amhum invesiigavil. Qttem cum in Btlhynia la-
leulera deprebondiatet, vt pertraclum ad episco- \ .
patnm proniovit. Fuit bic v i r prudentia simul ac .
,
roodestia singulari. Ejtitque opera Novalianorum
etclesia Constantinopolt plurimum aucue sunt et (94) .
conscrvata). Hic primua aurum pauperibns ex \ ,
\ (95) ,
propria pecntiia distribuil. Ab ecclesiie auteiii
,
nibil accepit pra3ter duoe panee eulogiaram, sin9
Orettem limuitate.
.
, \
Sub idein lempus, Judaeorum gens ab episcopo
/
Cyrillo Alexandria ejecu eal banc ob cauaani.
YALESII ANNOTATIONES
(95) .
Haec - D discimus. Notandum aulem est quod att Socrates,
ctiiio non vtdelur inibi satis Graca. Gerle Nicepho- . Epiaeopua enim de oblaiiorus cum eam et ipsc non probaret, immutavit boc nibus omnium Ecclesiarum quas sub ipsius ditiooe
modo : erani, pro arbiirio disponebat. Yide decreia Ge. Yenira Socratis locum mallem sic restituere;
lasii papae. cap. 27.
*
(95) 66 . Savillus ex Christo. Id est, Cuncla contilio facicbat, ut ad
pborsoni Ubro ad marginera sui codicis emendavil,
qyiscopalum .
. Quam lectionem secutus eal Cbrislo(94) . Panea qul a pborsonus. Ego vero acribendum pulo '
fidelibus oflerebantur ad sacrificitim, panes bene- .
dictionis vocabanl. Sic enim Dionysius Exigints Id est, ut Abtabium rketorem tui lemporit
vertit cauonem 59 coacilii Laodiceni: " titsimum, tchota TroUi SophitUe abripnet* eic.
, - Rhelores oliro dicet>anlur discipuli sophiiiarun,
. Quod non in qui rbetoricam discebaoi. Non omnibus Umea soQuadrage$ima panem benedictionis oferri, nisi i n pbislarum ditcipuiis id nomea iribuebator, oed
pra^stantioribus lantum, qui, certo r i l o iniiiati,
Sabbato Dominico. Ex iis panibus quidam ad
Eaebarisitam accipiebaniur: reliqul vcro clericis pallium rbeloricuro geaiabant, rubnim eeo poniceum. Id docet Cyj-illus in Lcxico:
alendis destinabanlur ab episcopo, qni et ipse ex
*
iis sibi sunicbat quaniuui vellel, ut ex lioe loeo
%
7
, * AJexandrinue popolu&, aopra qaaa eateri O U I I H .
, ,
aeditionibus deteelaiur: ac si forto ansam aacius
* ,
foerit, ad ioioleranda facioora pronunpere aolei.
. , Neque enim impelam comprimii nlei aanguinc ef . " fuso. GoaUgit aolein tiinc lemporis, ut piebs UK<
, mier se tumuliuarelur, noa ex aliqoa giavi ac ne, - cessaria occaaione, sed ob malum quod in omnibus
, - prope cfvitatibtis ioolevit, siudiom acilicet in spe
. , ctandis sallatoribus. Naro cum die Sabbali pato~
, mimus quidam saUare eolilus, maxiroam populi
, niuliitudinein congregarel, eo quod Judaei lum f t , riantea, uon aadienda legi, sed sceoicia speclacirtio
. vaearent, is dies populi iaeiiouet inler se coromio , lere conaueveral. Ac lamelai a prafeclo Alexao , drise id aliquatenus repressum 358 faisaet, nibilov
\ - miaus Judaei conlraria? faciiouis boroiuibus i o , fenai esse perseverarunt: et praelerquam quod per * (96). pelui suot bostea Christiaiionim, lum pantomimo<
Ttnn causa mullo magis iisdem infesti exslileruou
(97), - liaque cum Orestes, prefecius Alexandria?,
, ia iheatro celebraret, sic aulem vocare so \, lent piiblicas disposiiiones, adiuemnt illic eliam
- fautorea C y r i l l i , ut quid a*pra?fecto disposiluna
. ,
set cognoscerent. Inler bot quidain fati oomine
(98)
Hterax, bumilioria litleralurae magister: qoi C y - r i l l i fervenUssimua eral auditor, et in ejus conciov
, \ nibus plausus excitare solitus. Hunc igitur Hiera .
cem i n iheatro conepicaius Judaeorum populas,
* - confeatim exclamavit, non aliam ob causam eum
1
7G5
SOGRATIS
764
" \ *
,
.
. ' "
. ,
,
, ,
.
, ,
, .
,
tice urculi palroei gestaret, noclurna pugna Chrt- ,
. $ ,
mianos aggredi alaluunt. Quadam igiiur uocte vi
ros ad id comparatoa miuunl, qui per untversag
urbis regiones proclamenl, ecclesiam q u Alexan- , "
dri dicitur, ineendio eonsumi. Ea re audita 359 . , , .
Cbrtsliani alius aliunde accurmnt, ut ecclesiara
, ,
servent. Tom Judaei, impeiu in illos facto, caedem
faciunt: a suie quidem qu! annulos osiendebant, ,
maniis abattnentee; Chrislianoe vero quotqaot i n - * cideranl, obtruncaniea. Orto raox die, bujus sce- . ,
leris auctores minime laiaerunL Commotua ea re . " ,
Gyriltus, cam ingenii multiiudine ad syaagogas
,
Judaeorum profectua, aic enira vocantur eorum
oratoria, eas quidero ademit Jud&is, ipsoa vere , ,
, urbe expulit, facultaiea quoque eorum diripi a
plebe permitlens. Itaque Judaef, qai jam inde ab g .
Alexandri Macedonit temporibua urbem illam i n - " coluerant, lum nudi omnes ex ea eroigrarunl, et
, alii alio dispersi aunt. Ex bia Adamanliua quidam,
, . "
mediciD profeesor, Conatantinopolim profectus, , (99),
ad episcopum Aiticum confugil: cumque Cbristia , \
norum reltgionem professus fuisset, poatmodom
, ,
Alexandriam reversus, in ea urbe domicilium fixil.
" .
At prefeclus Alexandri Oreatee boc facium per- " , \
moleste tulit, incredibili doloreaffectas, quod tanta
, civius repente iot incoiarqm mullitudine viduata
esset. Proinde rem gestam ad imperatorem relulit.
. \ .
Scd el Cyrillaa Judaeoruai scelera principi pcr l i t
D
VALESIIANNOTATIONES.
(99) . Hoa verbo D ,
Graeci vocant, id eat professorcs . De eodem Geaio mulU babcl
medicinae. Talia fuit Magnua medicus, qui Alexan- Damascius in Vila Isidori, et ex eo Suidag in voce
driae medicinaro publice profesaua est, loquendi
. Ubi mediciuae peritiam bifariam dividil, in
peritior , quam medendi arlifex, ot scribit Euna- ecilicel ei i n , td el quod
pius tn libro De vilit sophislarum. Talis fuil etiam
vulgo dicimus in theoricen ei practiceiu AddUque
Gesius medicus lemporibus Zeuonis Augusli, de
\ quo Slepbaoua Byzantius io voce ila scribtt;
"
" ,
.
YAR10RUM.
* .
. . Tetsera
namque annuii palnue foiio compacti, quo u dignotcerent, ad intUem daia, publtco$ prmeone$ ut no
clu conciamarenl ecclesiam inctndio vailari, compulerunt. Ita Christianof ad ignem concurrenlet
trueidarunt Judai. Sctltre comperto Christiani wogUtraHis Judato* Altxandria exsulare , et eomm
iona publicari jut$er%ni. Tbeopbanea Chronogr.,
ad ann. 405 secundum Alexaodrioos, qui KaJ.
Septemb. anni Gbr. 4iS incboaiur.
niSTORIA ECCLESIASTICA. U B . V I I .
765
766
VALESII ANNOTATIONES.
(1-9) Bl6Jor
. Evangeiiorum libriim ideirco praelendebal Cyrillut, u l per bunc adjuraret aique obieaiareiur Oreatem pMwfecluin iEgypii, u l i cooi ipso
in gratiaro redire vellel. Jam supra mouuiuiua,
veteres per ea adjurare aique obteatari solilos
esae, per quae jurare consueveranl. Cbristiani
auiem jurare aolebant per Evangelia, tactis sacrie
codicibus, u l nolum eat.
(3) 0
SOCRATIS
767
763
. ' ol , vo\ ,
. , ,
. \ .
*
.
() , .
. *.
.
Mulier quaedam fuit Alexandri, nomine Hypatia, Tbeonie philosopbi ftlia. Haec ad lantam ( * (5)
eraditionem pervenerat, ut orones aui temporis . ,
philosopbos longu iniervallo superaret, et in ,
361 Platonicam acholain a Plotino deductam succederet, cunctasque philosophiaB disciplinas (6) ,
auditoribue exponeret. Quocirca omnes philoso- . \
phias aludiosi ad illam undique conQuebant. *Porro , *
propter fiduciam atque aucloriialem quam eibi .
ex erudilione comparaverai , interdum quoque ^ ,
cum singulari modeslia ad judices accedebat. Ne- * ,
qoe vero pudor erat ipsi, in media bomioum fre- , * quentia apparere. Nam ob eximiam ipsiue mode- , , stiam, omnes earo reverebanlur simul ac suspicie- . .
\ ,
baat. Hanc igilur eo lempore adorlue esl invidia?
Itoor. Nam quoniam cum Oreste crebriua colloqoe- ' *
balur, binc concinnata est adversus eam calumma ,
. \
apud plebem Cbrislianorum, quasi per ipsam staret
quominus inter Cyrillum atque Oreatem amicitia ,
reconciliarelur. Quidam igilur viri ardentioribus ,
animis prsedili, quorum dux erai Petrus quidam \ obciav *
leclor, conspiralione facla mulierem obaerrant, ,
CAP. XV.
De Hypatia philosopha.
VALESIl ANNOTATIONES.
anni sunl 47.
U) " ' . Verbum
(6) 1%r nullo modo convenil huic loco. Mallemque omAlexandriae fuit olim Platonicae
nino rescriberc . Nam qnod ex Christo- .
philosophiae scbola, cui praefuit inier caeteros Hicpborsoni libro Saviliua et Genevensea typographi
roclea pbilosophus, tit scribit Damascius in Isidori
ad margtnem adnoiarunt, , ferri non poteat,
cum i d verbum lantura stgniflcel accendit, Vita, pag. 1036; et ^Eneas Gazaeus in Theopbrasio.
non autem . tn nianuecriptis exeoiplaribus Verum ejus scholae successio non a Ploiino deduniliil mutaium reperi. Nicepborus qaoque vulgalam jy cenda est. Nam. Plotinus nunquam Alexandriae
philosophiam docuit. Alexandrke quidem insticutiio
cripturam aecutoa est, nain pro verbo
est in pbilosophia Plolinus ab Ammonio; ipoe
posutt .
(5) . Henricus Savi- tamen nunquam Alexandriac scbolam lenuii, sed in
urbe Roma viginii sex conlinuia annis usque ad
lius, vir doctissimus, ad oram sui codicis haec adobilum docere pereeveravit, u l in ejus Vila ecribil
notarat, quae nos sludioso leclori coromunicanda
esse duxiroua. Tbeo ioterpres Piolemaei, anno Porpbyrius. Quare pro Pldtino, libenlius bic Araepoch*Dioclelianeae8i, anno,utopinor,5 Valeulis, nionium aubslituerem. Nisi forle dicamus Alexanobservavit duas ayzygias luoares, alieram - drinam acholam Plotinum sibi ascivisae, lanqaam
, alterain . Vid. . 477 et 284 Com- prsecipuum ma^istrum alqne instituloreni Platoiiientariorum in Almagestum. Ila u l bunc Theonem iiicae philosophiaB.. Hac raiione excusari poleril
Socrales noaier.
palrem fuisse Hypatiae, valde sit probabile. Nam
ab illis obaorvalionibus usque ad morteui Hypatia3,
TARIORUM.
f
769
770
dederint.
,
Aliquanlo post Judaei, absurda quacdam et impia
, .
adversus Chrislianos rursus moliii, poenas dede ^, ,
runt. In loco inter Antiocbiam Sytiaeet Cbalcidem
" , "- sito, qui Inmesiar nowinalur, Judaei dom ex morc
VALESU ANNOTATIONES.
f7)
*J tor. Hujug ret bominum aimul et equorum ; quorum alii adeceleaiaa meminit Athanasius in EpUtola ad soli- veniebant, alii abibant, alii vero manebant. Cuniiarhi, pag. 860 : , %
que sciscitatua fuisset qnaBnam esset ea mulciiudo,
. Intelligit vac- el quorgum tantus fieret lumulius, respoiisum eat
cam q,oam immolare volueranl pagani in niajore a sequenlibus, Hypaiiam philosopham tuuc saluecclenia, ut superius dixerat jpag. 848. De eadem
tari, ejusque illas aedes esse. Quod cum didicisset
ftccteftia Caesarea mulla babet Epiphanius in baeresi
Cyrillus, tantopere slimulatus est invidia, ut ca>
AHaDoram, cap. 4. Basilica Gaeaarea dicitur in
dem ei protinus machinatus s i l , eamque omnium
Breviario Liberali, cap. 18.
scelcraiissimam. Cum enira Hypalia more solilo
(8) . Certe Damascius in Vita
prodiret ex aidibus, multi ferini hoinines, nec
foldori philosophi, qoain ego duplo aocliorem
deorum vindictam, nec hominum ullionem reveriti,
editurus eam aliquando, si Deus iuverit, caedia
impelu facto eam trucidant; graviestmo piacuLo
Hypalia? * atictorem facit Cyrillura. Verba Damascii G ac probro patriam suam obligantes. Et imperaior
t u n l haec: " quidero eam rem gravissime l u l i i ; ultusque esset,
,
nisi iEdeaiua amicos imperatoris corrupissel. Et
, et caHera quae legunlur interfactoiiboe quidem imperator poBtiam remisit.
apud Suidaro. Locus est elegantissimus, quem in Sed in suum ipeiua caput el in slirpoin suam u l gratiara studiosi lectoris Latiue conversum hic tionem attraxit: ejusaue nepos poenas exsolvii.
apponam, paulo altios repelens verba Damascii: Hactenua Damasciua. Ubi nepotem intclligo Valen Roctorea quoqoe urbia Alexandrias, aimul atque tinianum Placidia? fllium, quas amita erai Tbeodoin urbem venerant, primiim eam invisebant. ftuod
sii Junioris.
quidem etiam Aiheoie fieri consuevit. Nam elsi
(9) .
Male GhrUtoree ipsa pcrierit, nomen laiuen pbilosophiae adhuc
phorsonus restiluerat, cujus versio imntagnificuin |el yenerafrile videlur virie principem
osuit Baronio, ut videre est ad annum Gbrisli
locum in republica adminidlranda obiineniibus.
15. Ego vero ex optimis codicibas Floreniino et
Quodam ieilur tempore contigit, ul Cyrillus Chri- Sforliano emeadavi , quod cooflrmant
siianaa religionis episcopus, anie aedes Hypaliae Fasti
contulam.
transiens, maximam turbam pro foribua conspice-
VARIOKUM.
A l Damaacium bac in re non esse audiendum D
contondii dociiaa. dom. Du Pin in Viia Cyrilli
Akxmnirimi. Neque laraen Dama&cius Hypatiam
GyiilU opera inlerfecum es&e diaerte affiriiiat;
aed U n l t i m , ut quidam tradunt: wf, /ti, quod
AUxondnni nalura eiunl audaccs, el xngtnio rf
itditioaem prodivi.
s . Hic non
satU atlentus fuisse videiur Ant. Pagi, cum ait a
Socraie noo definitom esse annnm quo inleriit
Uypaiia. Exbibuil enim certissimaa noiaa anai
415, jttxta ipsiua Pagii calculura : ideoque Baron i u t , qui banc caeder ad istum annum reiulii, Socraiem auciorem aeeulua esl. Veruin Umen esl
Tbeopbanem, eub anno 406 aecaodam Alexandrin o i , qai Kalend. Septcmb. anni 413 noslr x r
4
quo tmp&ator
crriior
SQCRATB
Itdtcna q u l b u s d a m
lnier l u d e n d a m
sest A W U M , nwKaqite ^ ^
)
^
, \ ^
^
*
* ^u^^-,.
\ \
. ^^ J h ^
, ^ . \
\
' ,
, \ .
\
. ,
, .
. >
, .
,
et Plinlha consulibus, die seplimo Kalendas Se , \ *
pteoibria. Uuic in episcopaiu succeasit Paulua:
. *
qai prioa quidem Latinae eloqueiilias doctor exali " *
l e r a i : postea vero, abjectis Romaiue linguae studtis,
, "
ad monaaiicam vilam Iraoaieral: collecloqoe reli, \ *
giotoram horoiuura coetu, baod absimilem mona , cbis in aolitudine degeniibus vivendi rationem
.
aectabalur. Talein entm lllum fuisse equkleiu de- C ,
prehendi, quales monacbos ia aoliludiee degentes
case oporlere Evagrius scribit. Quippe omnia illo- . , ,
, ,
rum instiiula assidue imilabatur: conlinuum
*
jejuuitiiii, aludiuoi parce loquendi, abeiiiienliam
. " \
ab esu animaliura. Vino qiroqne el oleo rariua
tjlebalur. Pauperum vero prsecipuam curam ac , , *
olUcitudinetn geasti. In carceribus ddentoa i m - .
pigre inviaebal: pro mullis etiam iolercedebat , \ ,
. apud judices : qui quidem ob eximiam viri pieCatem
libeater ei oblemperabant. Sed quid aiiinet pro- " ; .
,
Ksum de itto aennonem lexere? URIMO ejue fa . " c u m fnprsea4tarum
commemorabo, dignum
plane quod litlerarum monumentis 363 noande- , , .
, . "
tur. Iniposlor quidam Judaeus, Cferistiaiium aeesse
simulana, saepiaa fueral bapiixalus, et bujusmodi
fraode mulus pecuaias coUegerai. (Jbi vero mulus * >>
Chrialianoriira aectaa liac arie cU-cuoivenisset: , Noxvoxsam et Artanorum el llacedoniaiioruiii baptismum * ->
susceperal: nou habeiu aroplius quos deciperet, ,
landeoi ad Pauluin, Novatiauoruraepiacopan, ac . ] oesalt: aeque baptismi percipieodl desiderio fla *
grare affirmans, ut per ipsiu manus illam susci \ ,
*&
perel, obsecravii. llle Judaei quidera voluntalem
. *ICJOac sludium laudavit: ecd bapligmum ei aedalurun
, negavit, priusquam rndiinenlis fldei institutiis
, .
X4
>
YAAIORUM ANNOTAT10NES.
^/
>
7TS
774
. '.
CAP. X V I I I .
- Quomodo poil obitum lidiqerdis, $\% Pntarum,
ruplum fadus Romano$ inUr $$:
,
'
commu$o cerumtfte Ptr$a supvrali sunt.
,
, .
CaHerum apud Persas mortuo ladigerde rege,
,
qui Chrislianos illic degentes nullateuua fuerat
i , ,
, peraecutus, filioa ejus Vararanes, cum aticcecsionis
, , g jure regnuro obtinuisset, magoruoi consilio indu , \ clua, Ghristianos graviier exagiiavit, suppiicia ae
lormeDta persica eis infligens. Itaque Chrisliani
, - qui Persidem incolebant, necessUate conslricti ad
, Romanos confugiunt, orantes ne ipaos fuoxtke
. , deleri paterentur. E i Atlicus quidem episcopus
. , aopplicantea benevole excepit: offinjque atudio
V*
*
* auccurre , enttebatur 364
rel. lroperaiori etiam Theodosio ea^qus accidoranl sigoiOcavit. Forte eodem tenpore alia quoque
,
" * , aiuiuUatis causa Romanie adversus Persas inler" , cedebai: tum quod Persae auri fossores quo
mercede conductos a Romania acceperant, rcsiituere aollent: lam quod merces Romanis merca ' .
toribus abatuliaseot. Ad banc igkur airaullatcm.
) \ ^
" . D CbrUlianorum quoque illic d e g e u t ^ i ad Romanos
, . confuginm accessil. Slalim enim rex Persaruin
, tegaioe mitU, qui fogitivos repelerent. Sed Romaai
u
v i r i l i
YARIORUM ANNOTATIONES.
i / .
Tbeopbaoea acribit, Cbrisiianeruio peraeculionem
t u b ladigerde coBpUm aoaos quinque durasee, ab
aimo notnpe Cbr. 414, usque ad mortem ejua, qua
aooo 4)0 conligit. Soeratea qoidem bic aaserit,
Idlsgerdem Cbrisliaooe in Pertide degentea nullalentis foiate peraeculam. Sed B O O dubito qoin
balltidnatus focril; cum Cyrillos monacbua in Yila
8. Euibynii abbatls, a Pairibus Benedietinis in
Anaieclit Gracis nuper publioau, dieertie verbia
aaxeral Isdigerdem Chrialianoa perseculum oaae:
771
SOCRATIS
, . \
-ad mortem ceciderunl. Hanc ob causam grave
ceriamen Judaeos iiiter el Chiisiianos exorluoi est.
umque ea rea nunliata fuissel imperaloribus, . ,
raandalum est provinciae recioribus. u l factionis , . \
hujua auclorea perquisiloa supplicio afficerent. lia
, Judaei qui illic degebanl, sceleris quod per ludum
.
adiniseranl, poooas persolvennu.
. \
CAP. X V I I .
,
Paulo Novatianorum epiuopo, et de miracuto
quod ab eo perpetratum cst, cmm impottorem Ju
*
daxtm bcpiixarci.
.
Per idem tempus Chryeanlhu^Novatfanonim epi , \
acopus, cum per aeptem annos religionia euae ee- , '
clesias gubernassel, ex bac viia discessil, Monaxio
,
el Plintba consuiibus, die septimo Kalendas Se- , *
pteoibria. Huic i n epiacopaiti succeasil Paulos: . *
qni prioi quidem Lalina* eloquenli doctor exali- ' *
l e r a l : postea vero,abjeciis Roraanae linguae studiis, , "
ad inonaalicam vilaro transieral: collecloque reli- , * $iooortim horoinum coetti, baod absimilem mona- , cbis i n soliludtiie degentibus vivendi rationem
.
aecUbatur. Talem enim illum fuisse equidein de- C ,
prebendi, quales monacbos i n aolitudite degentea
esse oportere Evagriua scribit. Quippe omnia illo- . ,
cTum insliluia assidue imiiabatur: conlinuum
, ,
jejuuiuin, aludiuoi pareo toquendi, abaliaeDtiam * \
ab esu animalium. Vino quoque el oleo rariua . " \
ulebaiur. Pauperum vero pracipuam curam ac , ,
oelliciuidinem gessil. In carceribus detealoe i m - .
pigre invisebat: pro multis eliam Uitereedebat , \ ,
apud judices : quiqtiidem ob eximiam viri pietaleni . Jibenler
obie&tperabant. Sed quid aiiinel pro- " ;
Kcum de iMo aennooeni texere? URIHU ejus fa- \ ,
c u r a inpreseaitarum commemorabo, dignura . " plane quod litterarum monumenlis 363 naande- , {, \
lur. Imposlor quidam Judaeus, Cbrisliaiium seesse , . '
simulans, ssepiua fueral bapiizaios, et bujusmodl * fraude mullas peciiBiae collegerai. Ubi vero mukas \
Cbrialianoruni aecua liae arie wcumveoiseet: ,
sam el Arianorum ei BUeedofManoruan baptigmum *
susceperat: nou haben ajnpliua quos deciperet, ,
landem ad Pauluin, Novaliauorum episcopan, ac- . oeeait: aeque bapliaaii percipioodi deeiderio fla ,
grare afflrmans, ut per ipshit manus illutu susci ,
peret, obaecravU. llle Judaei quidem voluiitaleui
. "
ac tludiuni laodovic: aed bapiisimim ei ae daluritm
,
negavit, priosquam rndiinenlis fldei ineiitaUis , . \
%
VAftlOHUM ANNOTATIONES.
"r
773
774
. '.
CAP. X V I I I .
re- Quomodo pott obilum Udiqerdi$, regh $
, '
ruptum esf f&dut Romanos inUr *:
,
commitiQ ctrlamine Ptrta superali sunt.
, .
CaHerum apud Persas mortuo Isdigerde rege,
,
i , , qui Cbristianos illic degenles nullaleaus fuerat
, - peraeculus, flliue ejus Vararanes, cum succecsionis
(, \, Q jure regnom obtinuissel, magoruui coosilio indu , clue, Gbristianos graviier exagilavil, suppiicia ac
. lormenta persica eis infligens. Itaqae Christianl
, - qui Persidem incolebaat, aecessUate constricii ad
, ^ Roroaoos confugiuot, orantes ne ipsos fuodke
. * , deleri paterentur. E l Atticus quidem epitcopuo
( . , suppiicaoies beuevole excepit: ofDoique tludio
P
* *
tuccurre , enlfebalur 364
| . rel. loiperalori etiam Theodosio ea.qua? accide , ranl sigDiGcavil. Forte eodem lempore alia quoque
" " , giinultatis causa Romani* adversus Persas inler , cedebat: tura quod Persa? auri fossores quoe
mercedo conductos a Romanig acceperant, rcsli . tuere nollent: tum quod merces Romaois merca*
] > toribus abetulissenl. Ad banc igkur airoultataox
u t
7 0
v i r i I
e i e
SOCRATfS
77,*
VARIORUM ANNOTATIONES.
k
. Poslquam pax
tamiam ingreditur: Penarum dux pariler in Mesovigiiiasel Romanos interet Persas ab anno 581, ut potamiam vtrsu* Euphralem progreditur eum $utt;
eo anno apud Baronium videre est, a Theodosio aui cum Romana* $ ingruere arbilrarenlur, Dei
nenipe liagno, osque ad annuin 420, qtio Vararaimpultu, vanit terroribu* agitati, ut erant armis trt*
nes Isdigerdi patri succedens, belluin m Roroanoa ttructi, in flumtn deiilierunt; adeo ut decem myriamovit. Ant. Pagi, ann. 420. n. U .
det aquarum lorticibus pcrUrint. Reliqno* ow-iie*,
. " #1 eam maxhne Ugionem ae myriiuUm, cni P m r i
' Bine liniiiorlalium nomen factum, cxncfotone eorem dnTheodotius Ardaburium ducem eum Romnnis copiii, ees quaquavenut Romano mitile
eircumtiwi
tnde cum Perticis txsrcilxbui, ei innumerit Soreff- ( Chritto , guod injuttam tiris reiigwsk
norum auxiiiarium copHt Arseum (Socrali Narsaenm) mortem imuliuens, vindictam exigwtt) Ardabmrkit
Vararanes mandal. Ardaburiut, utque in Persidem
delevii. Theopbanea, Chronog. p. 74. Gesla BiitU
penetran$ Arxant provincia devastaia, in Metopo- baec circa ann. 4 ) 1 .
1
CAP. X I X .
. 1 \
De Palladio cursore.
.
Porro res geslae imperatori Theodoaio nunlia ,
. " baiiiur. Quonam aulem modo ea q u * tam disailis
in locis agebaniur, imperalor velociler didiceril,
, .
exponam. Felici quodam falo nactus eal virum,
*
animi simul et corporis vigore praeditum, Palla. , dium noraine. Hie tanta velocitale equos publicoa
agiiabat,utintralridui spalium adea loca perveni ' ,
rel 366 <I Persarum ac Romanorum regionem
. ^ disterminaut, ac rursus lotidem diebus Consian
,
linopolim rcdiret. Altas prelerea orbis parles In
. \
quas ab imperatore missus fuerat, idem ille vir
-
celerrime Iranscurrebat. Itaque quidam e numero
ua?
VALESII ANNOTATIONES.
(10) tobc
.
Procttl dobio scribendam est .
(11) ' .
In
Hittoria triparlita quam verlU Epipbaiiitts.Scbolafclictts, blc Romauorum dox Bcatianus vocalur.
Quod magis probo. Porro nec Roinanorum de
Persis vicioria contigil Eustalhio et Agricola connuUtms, anno Gbrisli 401, ut docel Marcellinus
Comes in Chronico, cl auctor Chronici Alexandrini,
PATROL. G R .
LXVU.
qui scribit vicloriam illam nuntiatam essc imperaiori Tbeodosio mense Gorpieo, die oclavo Idut
Septembris, ferialerlia. Fuit hic annus 14 imperii
Tbeodosii Jimiorit. Qnare fallihir Tbeophanes m
Chronico, qui illam Romanorum victoriam de
Persis referl auno octavo decimo Tbeodosii. l*e
boc Vitiano Basilius in libro De miraeulit beatm
Thecliu, cap. 4.
25
770
SOCRATIS
780
.
esse dixit, noa ab imperalore Romano, sed a ducibus illius. Imperatorem enini bujus belli penitus .
ignartifn eese aftirmabat; et poslquam illud resci- .
verit, facile conlemplurum. El cum Persarum rex *
legalionem illam libenler amplecti vellet: exerci- *
ius entm ejus annonae penuria premebalur: milites ' *
*
qui apud Peraas immorlales vocantur: sunt aulem
,
decem millia forttssimorum virorum : ad regero
C
(14) *.
, * ,
. *
, , . 01
, ,
. .
,
*
, (15) . "
, ,
& " .
VALESII ANNOTATIONES.
<12) .
Codex Florenlinus duas voce6 bic interseril, jprorsue necesearias, lioc modo : . Quas quidem voces, anlequam codiccm Hlum nactus essem, boc loco resttlueram ex
Nicepboro ei ex vemone Epiphanii Scbolaslici.
(13) 6 . Peseime Chrietopborsouus Ardaburii ducis collegam inlerprctatur. ReciiiisMusculus nssessorem verterat. Epipbanius autera Scliolaslicus consiliarium. traustulit,
quod idem esl. Dc consiliariis seu assessoribus
judicum, lam civilium quam icililahum, mulla olim
observavimua in annoialionibus ad Ammianum
Marcellinum : quae bic repelorc nibil necesse est.
781
HISTORIA ECCLESIASTICA. L I B . V I I .
78*2
Persarum se gesserit.
'
.
Eodem
tempore
Acacius Amidenus episcopus,
pio quodam opere perpetraio, apud orones raullo
.
' magis inclaruit. Nam cum milites Roniani caplivos
, (17) 2- Persaruui, quos ipsi Azazenem vastantes ceperant,
6, * regi Persarum resliluere prorsus abnuerent, aique
, , inlerim captivi, qui erant circiier seplem hominura
* ^ roillia, fame consumerentur: quae res animum regis
ngebat: Acacius eam rem
<
* Persarum vebemenler angebat:
haudquaqaam negligendam pulavit. Convocalis
, igiiur clericis qui sub ipso e r a n l : Deus, inquit,
' (18), *
, * noster nec lancibus indigei nec poculis. Nam ne , , . que comedil neque bibit, quippe qui nulla re opua
babeat. Gum igilur multa vasa, partim aurea, par
l i m argenlea possidaat ecclesia ex benevolenlia ac
VALESII ANNOTATIOMES.
vocavit banc provinciara supra in capile 18. Theo(16) /
'
. Licct persecutio, pacis
occasiono , conquieveril, eam lamen * per annos
iriginia , ab aiino A U inchoandos, perdurasse
tcsutur Tbeodoriliis, HtaC bb. v, c. 39. VideAnl.
Pagi, ad ann. 408, n. 5, d ad ann.42i, n. I I .
" .
Amida , nrba
Mesopoiami* praecipua, ampla et archiepiscopalis,
in cxcelso monle , in limiie Assyriae, ad Tigrim
fluvium, ubi recipit Nympbium. BACDRAND.
75
SOCRATIS
784
. Simile auiddam de
sancto Augustioo scribil Possidius in Vita ejus, c
24 : Nam taixi Dominicu propltr capiitos
quamplurimo$ indigentes , [rangi et conflari jubebat,
el indigenlibus dispetuari. Quod non comwemora*sem, nisi conlra carnalem untum quorumdam fieri
perviderem. El hoc iptum eiiam tenerabilis mcmoria> Ambrotiut in lalibut nevessitalibus indubitanter
eise [aciendiim el dixii ei scriptil. Ainbros., lib. n
Ojf.,c. 18.
9 . Eudocia, filia Lcon-
785
QISTORIA ECCLESIASTICA. L I B . V I I .
78G
VALESII ANNOTATIONES.
(22)
. D
Seribenduro esi,
, ut habel Nicepborus in cap. 3, lib. xiv.
Krror natus est ex eo quod parlicuke ista, ct
. ab exscriploribus confundi inler ee solenl.
(23) . Epiphanius Scbolasticus toiuro bunc locum ila vertit: Non e$t inquit,
taagnum neque di/ficile hominem mori, quia neque
Deo xo/f, temel mortuum ex pmnitentia sutcitare.
Bopple luagnum ct difticile esl. Nicepborus awtcm Callistus hunc locum iia expresgil:
, , , *
,
. Quae Langus ila verlit: iViAt/ es$e
novi, dixit, $i quis, homo cum il, e vita excedat:
uniun mutem Dei m , eum qui semel mortuus ,
per pceniieniium ad vilam revocure. Sed non probo
quod Nicephorus pro, , subtrtituit
%
SCCRATIS
787
768
ccus : sed missa statim iudulgenlia revocalus sil. Cum aliquando veuationis speciaculum iu amphi
tbeatro praberet Coustantinopoli, populus vocife- . (25)
rari coepit: Cuin fera bestia audax qnidam bestia- , 9
rius pugnet. Quibus ille ila respondit : Ncscilis , 10 ,
uos ciira bumanitate ct cleooenlia spectaculis i n - ;
feresse solitos ? Quo diclo populum instituil bu- . ,
manioribug speclaculis deleclari. Tanta porro
, ,
pietale praeditus fuil, ut omnes quidem Dei saeerdoles gummopere coleret: sed eos praecipue, quos . "
, ,
ganctitale vitse excellere cognoverat. Certe cum
Chcbronensis 370
episcopus exlreinum dicm ,
obiiggel Congiantinopoli, gagum ejus^ cupide , , ' , .
petilsse dicitur, eoque, licet admodum sordido,
pro pallio usug fuisse, cum confiderel se hoc
,
miwl nnnnikll jtw Ammtf a.iw! * > ! . .
_ _
...
* f\ \
.
t
. ^
1
. .. i
..
- .....
.
modo nonnihil ex ejus viri sanciimonia perceptu ,
VALESII ANNOTATIONES.
(25) .
Qux fueril urbs isla,
Itlem scribit Tbeopbanes in Chronico. Sed Olymaenue niibi P* ignoiumest, ac noinen ejus episcopi.
piodorus diascniit, qui Honoriuin die sexlo Kalen(26)
.
das Septembreg tuurtuuin esse scribii.
Quid obslat quominug Bebron urba Palaeslin bic intelligatur, quam Septuaginla gine
flexione casuum scribunl? Josepbus autem et fleclit, et inflexum relinquil, ul noiavil Chrisiopborug
Cellarius. Tenipore Chritlianorum episcopali sede
in$ignita fuil; veteri tandem deslrucla, nova Hebron
tit vicino loco eonstrueta eit nunc oppidum salis
cultum, inquit Micb. Ant. Baudrand.
< . Iia e\ Nicepborus legil: sed Cliristopborsonus el Graece, el taccum Laline babel, cui congeutit Rob. Slephanus.
.
Apud Olvmpiodorum, loco
vi Kalendag Seplembris, legendum xvm Kalendas
beplenibris. l u co euini auclore dcscribendo, U
t
7SU
fllSTORIA
ECCLESIASTICA. LIB. .
7X)
Quas qiiidcm
371
CAP- .
,
'
1(
ptw
-
, .
,
, ,
.
, ^^
. ,
.
(27),
, ,
,
. ,
,
. , ,
. ,
,
,
, . , ,
Mortuo igitur ilonono Augitslo, imperalor Theodosius ea de re cerlior factus, ipsain quidem silentio pressit, el alia subinde alque alia flngens,
mulliludini imposuit. Clara vero militarenrmanum
inisil Salonas,quae ctvitas esl Dalmaliae, ut, si quid
rerum novarum in Occidentis parlibus rooverctur,
vindices praesio essent. His ila conslilulis, tunc
demum palrui sui morteni palam fecit. hiterea vero
Joannes, primicerius noiarioruni principis, dignilatis suae ampliludine minime conlenlua, in>pcrium a r r i p t t i l : missaque ad imperatorem Tbeodosiuni legatione, ut ad impcrii coosortium adinilterctur, rogavii. Verum ille legatos quidem cuslodiae
tradidil : magialrum vero roilitum Ardaburium
miait, qui bello Pereico egregiam operaoi navaverat. Qui cum Salonas venisset, inde Aquileiam
navigavii. Usuaque est foirluna, ut tum quideni
piiiabatur, adversa : prospcra vero, sicot postea
apparuit. Nam cum vcntus quidam asper ac
lenlus exorlus esset, eum in lyranni manus conje*
cU. Capto Ardaburio, lyrannus baud dubiam spem
concepit, fore m Theodosiua, necesailale compulaus, ipsum imperatorero renuntiarel, si magistrum
mililiae suae salvum esse vellet. Et revera quidcm
, Q
.
, ,
,
, .
.
, ,
' .
; *
.
, . -
VALESII ANNOTATONES.
(27) - D fuerat ad Alaricura Gothorum regem, cujus amicus
. Hic est Joannes primicerius notarioruua,
atque hospes erat, .ut scribit Zosimus in libro v.
qui, cuin urbs Roina obsiderelur, legatus missus
VARIORUM.
9
. Conligit id quatuor
aut circiter jam elapsis inenstbus a morte Honorii,
ut colligitur ex Olympiodoro, qui a i i : Misne in
Orientem litterm Augusli morUm nuntianlet; qum
dum ullro citroque miUuntur, Joannes quidam ty~
rannidcm occupacit; atque ejus mauguratione imper i i , lanquam ab aliquo fulura; rei oraculo, jaclum
SOCRATIS
79
luclem nenio unqtiam iler fecissc taeraoralur. Ve- ; (28) , fum Deus cam quae hactenus invia fuerat, tunc ; ,
pcrviain effccit. Cum igitur paludis aquas perinde .
atquc aridttm solum Irajecissent, porlasque urbis , \ .
,
aperlas oflVndissent, tyrannum ipsum capiunt. Quo
quidein lempore piissHtius imperator, 372 quanta .
revercnlia divinum Numen colerel, oslendil. Nam , , ,
cum ei ludos circenses edeoli nunliatum esset ,
lyraniiiim occisum fuisse, populum sic allocuius , ' \
est: Eia, gi placel, reliclis circi voluptalibus, ad . ecclesiam pergentes, Dco, cujus 4pxtra tyrannum \ .
oppressit, grates persolvainus. His diciis, stalim
,
speclacula ihiita sunt ac neglecta , ei per inediuin \ .
circum cuncti una cum imperatore psallenles, uuo , * animorum vocumque coosensu et gratias agentea , .
Deo, ad ecclesiam processerunl. Ac tola quidero civitae unius ecclesiae speciem reierebat Cum aulem
ad ecclesiam pervenissenl, loiuro in ea diem permansertml.
. '.
CAP. XXIV.
U.
amittB suoe filium, impcratorem Roma renun ,
tiavit.
'
.
Porro inlerfecto Joanne lyranno, imperator
, (29)
Tbeodosius sollicitus esse coepit quemnam impe- ,
ralorem Occidentis partibus preficeret. Erat ei .
consobrinus admodum adolescens, Valeniinianus , ,
nomine, ex Placidia ipsius amita prognatus : quae
lilia quidem fuit Theodosii Majoris Augusli: soror , \
autem Arcadii et Honorii imperatorura. Patrem . porro Valentinianus babuil Conatantium, qui ab ,
Honorio imperalor rennnliatua, cum imperium , ,
extguo admotlum lempore simul cum illo obltnuis- .
ci, ex bac vila migraverat. Hunc igilur consobri- *, \ ,
num auitm Tbeodosius auctuin Cafsaris dignitate in Occidenlis paries direxil, matri ipsius Placidiae \ lerum administrationem coiumitleus. Cumque ipse , ,
iu Italiam proficinci inslituissel, ul et consobrinnm
,
auutn Auguslum renunliaret, et Italos prudenliae ^
suae consiliis corara positus erudiret, ne lyrannis
, * ^ .
fecile oblcmperarent; postquam Thessalonicam
venissct, morbo ingruente ullerius progredi pro- , \
bibitus est. Misso igitur ad consobrinum imperiaU
. \ ,
diadeinafe per ijelionem Patricium, ipse Constan .
tiDopolim rediil. 5ed de his rebus suiBcerc exislhno ea quae dixi.
VALEStl ANNOTATIONES.
(28) . codice Floreu- D (29) " . Hujus loci emendalio dctioo legilur, . Ego vero
belur codici Florentino, in quo diserte scriplum
adhuc addendam puto pariiculam buc modo : - babelnr , quemadmodum etiam legilur
, etc.
apud Nicepborum.
VARIORUM.
.
Morbum Consianlius contratit, suscepti poenitens imperii, quod non ;am, tii anUa eundi reflVundiaiie
quo et quando vellet, libtrlat essel: neque ludicris,
ul moris erat, operam jam impvratori permituteiiif. Igitur sepiimo viiperH mense
exstinctus ef, inquit Olympiodorus in Excerptis.
Conslaiilii iropcriutn coBpil die vm Februarii anni
A2I, al cuin vila desiil die u Septeiabris ejusdeiu
anni, compulanle Ant. Pagio.
* .
Valentinianus Caesar
%
703
. '.
^
,
7
, 0>
.
, ;
*
* .
; ,
,
,
. ,
, \
.
, ,
*
704
Inlerea vero Aliicus episcopus res Eccleslae m i rum in modum ampliticavii, cura et singulari
prudentia concta adminislraret, et prsedicationi*
bus sois populum ad studium viriutis impelleret.
um autem Ecclesiam divisam esse cernerct, eo
quod JoanniUe collecias extra illanT celebrarenl,
Joannis nientionem in oralionibus fleri jussU,
sicut aliorum quoque episcoporum qui falo functi
crant, roentio fieri solebai: hac'scilicet ralionc
conOdens, mulios ad Eccleslain esse redituros.
Caeierum adeo Itberalis erat, ut non solum ecclesiarum suaruro paupertbus prospiceret, sed ad
vicinas etiara civitales pecuniam transmitieret in
eolaiiiim egenorum. Calliopio cerle Nicaeensis
Ecclesiae presbjtero cum trecentos aareos milterel, ila scripsil :
.
c Calliopio Atlicut in Domino salutem.
c '
Sexceotos fauie oppressos in urbe veslra ess^
. ,
cognovi, qui piorum bominum indigeant miseri , . \ cordia. Sexcenlos autem cum dico, muUitudinem,
DOII auleni cerlum ac deflnitum ntinierum iulel ,
ligo. Quoniam igitur accepi cerlam pecuniam ab
eo qui larga manu donare eolel bouis dispensalo, , ,
ribus, el nonnutlos egeataie premi contingit, ut
, , - probenlur i i qui babcnl quidem, sed non erogant
. ) ^ iodigenlibus; accipe, vir cbarissime, hosjrecentos
, ' \
aurcus, eosque ut voles expende. Voles auiein
. , omnino illis qui peiere erubescunt, non iis qui
, \ omni vilae suae lempore vcnlrem suum ad quae , , sluro faciendum proposucruni. Porro cum dabis,
nultam religionis in hac quidem parle rationcm
. > \ ^&
babeas; id unum spectans, ut esuricntes pascas,
(&0) * non ut cos discernas qui a nostra retigione sunt
.
alieni. > Ad hunc modum Atlicus egenlibus eliam
procul positis prospexit. Sed et ut quomrodam
VALESIl ANNOTATIONES.
usus est Epjpbaniits Scbolaalictis, u l ex ejus versionc colligimus. Stc enim verlil : Sed et superstilioneni quorumdam studebal abscindere. Cbrislopborsoiium vero nullos manuscriplos Socralis codics
cousuluisse, ex boc ioco, tura ex aliis pluribue
liquet.
(30) .
Post baic
verba doerat iutegra linea el paulo ainpltus : quam
nos ex oplimis codicibus Florcnlino ac Sforiiano
upplovimus hoc uiodo : \
. Qtta*
quidem verba legebanlur eiiaiu in eo codice quo
YAIUORUM.
eaaculo, si non relroaclis temporibus, ustirpatua.
.
Dipiycha eranl libri ecclesiastici,
Verutii non inodo episcoporum scd ei aliorutn
qiii, pTxler alia, cootinobant nomiiia luorltioruni
sanclilale illusirium, praecipne imperatorum orlbosancioruin, qua? in missa recilabaulur, laudabili
eurumfidei. pietalis, elcbaritalis coiniiieiuoralioiie doxoruiu noniina bisce labulis inscripta fuerunt,
el ex iisdem recilata. Quin el conciliorum oecumefacta. Tabula duplici conslabanl, quaruin in uua
nicorutu, u l fidem nobis facit JihKiniani imp.
palriarcbaruni, ponlificum, episcoporum, qui maEpislota ad Epiphanium palriarcham CP. (Cod.de
joribus ecclesiis pra&idebant, ct in vivis eraui,
Summ. Trinit., 1. , propo G11.), c l nos cliain ad
nomitia inscribcbaolur; in allera morluoruni, corum
concilium Cbalcedoncnse notaviiuiis, ubi de codice
oeiupe qui in pace el coiniuuiiione Ecclesias dieiu
canonum Ecclesiic universw agiinus. Pleiia cst baruni
suutu obieranl, qusequC ex his tabulis inlcr sacrotabularuui iu scriploribus ecdesiaslicis, plena tn
ruai soletnnia a diacono ad alure recilaii solebant.
conciliorum moiiumenlis ubiquc mcnlio.(Gml. Cave,
Episcopi altcuju nonicii bis labulis inditum, CUIIIiu Disscrtatione de Libiit et O/ficus eccleiia$tiei$
munionis eral lessera el indictum. Ubi vero alicui
Grivcorum, ad calccui voluininis 111
llist.ecclei.)
deuegaiur, nomeu ejus e publicis EcclesiiE labulis
erasumest. Mos satis autiquus, ci quario salicm
%
795
SOCRATIS
796
VALESII ANNOTATIONES.
({)'.
Delendaest
praposiiio , quam nec Nicephorus aguoscit,
nec Epiphanius, nec reliqui inlerpretes. JNisi forte
VARIORDM.
,
Etiamst iiaque Novaiiani Eccleeiae commuiiione
ejusmodi peccatores excluderciit, Dcum tamen iis ,
797
708
VARIORUM.
De pamilent., l i b . i , cap. 1. Non igitur Deo. sed
Ecclesue peccala reinilieadi et peccatores reconeiliandi poieslaten) negabanl, ac propterca a calbolica Ecclesia jure pro&ciipti sunt, eldamnali, quod
davium potestatem sacerdotibus detraberciit.(Guil.
Beveregius Annot. in vui can. concil. Nic. i.)
. Cousulalus undecimiift Tbeodoftii, cl Valeniiiiiani primus, incidil iu
annum 425, qui erat annus lantuai uadevicesimus
ex quo eniscopus factus esl Auicus, quod anuo 406
accidlt. W . LOWTH. Cui consenlit Ant. Pagi, ad
ann. 425, n . 13. Quis cl qualis fuil Auicus, narrat
bocratci supra, lib. vf, c. p. 20, et lib. vn, cap. 2.
799
SOCRATIS
800
CAP. X X V I .
De Suinuio, qui Altico iit episcopatu Comlantinopoiilano mcceisit.
('eterum post obilum A l l i c i , ingens contentio
de ordinatione epi.scopi exorta est, aliis alium postulantibus. Quidam enim Pbilippum presbylem m cupiebant; quidam Proclum, qui etiam presbyier erat. Sed universua populus communi consenau Sisinnium oplabat. Qui et ipse presbyter
quidem erat : non lamen in ulla intra urbem ecclesia conslilutus : eed in suburbano Constanlinopoleos cui nomen est Elaea, presbyterii graduin
sortiius fuerat. Situm esl hoc suburbanum ex
advereo urbis regiae, ei Ulic ex anliqua consuetudine dies feslus ascensionis Dominica? ab tiniverso
. K q \
.
\ ,
. , ,
* * \
. 'oflat , \ .
, '
, ,
.
populo cdebralur. Ilujus aulem viri desiderio ol \, ' ,
omnes laici flagrabant, tum quod pietaiis notnine
.
celeberriraus tibique 376
ssel, tum prxcipue
quod pauperibus fovendis eliam ultra vires suas
incumberet. Prsevaluit igitur sludium laicorum :
, ,
ordinalusque est Sisinnius pridie Kalendas Mar-
t i i , consulalu proxime seqtienle, qui fuit Thcodosii . \ ,
duodecimus et Valentiniani Junioris Augusli secun- ,
dus. Poslhaec Pliilippus preebyler, quoniam aller (54)
, ,
inagniiudinc exaequat. Caelerum hoc opus, non
Ecclesiasticam Hisloriam, sed Christianam in* .
\
scripsit. Variain porro erudilionem in id opus
\ congeasit, dum videri vult pbilosophicarum disci*
VALESII ANNOTATIONES.
(34) . .
ldem
lestatur Pholius in uibliotheca, cap. 35, ubi dc
Pbilippi Sidela? HitloriaChTistiana
iUscribU:
,
,
, , \,
. ld est, Porro in ttitloria $ua SistnHtum
valde perslringil, quod eum umbo eJHtdem gradm$
atque ordinii esienl, tl ipse in dicendo alqttein omni
genere doctfinit superior esse vidmlur,
Siiirtitiu*
lamen ad poniificalem apicem etectus fuissei.
601
802
" ,
,
.
-
CAP. X X V I I I .
Quomodo Sisinnius Proclum Cyzici ephcopum ordinavit,quem iamen Cyticeni tuscipcre noluerunt.
Morluo Cyzicenorum epTscopo, Sisinnius Proclum urbis illiiis antislitein ordinavil. Sed dum
ille eo profeclioiiero parat, praevertenies eum
Cyiicen, Dalmatium quemdaip uionasticae professionia virum sibi episcopum constiitiemnt. Jdque
abillis facium est, contempta lege qua sanchum
est ne preter sententiam epiecopi Constanlinopolitani ulla fiat sacerdotis ordinatio. Porro legem
isiam ideo neglexeruot, quod solius Attici perso*
nae haec praerogaliva concessaesse videretur. Mansit
igitur Proclus, propria? qkidem ecclesia? adminiQ slralione spoliaius : in ecclesiis vero Constanlinopoleos concionando maximam gloriam adeptua
est. Verum de illo dicemus suo loco. Sisinnina
autem cum in episcopatu nondum biennium explevissei, ex hac luce migravit, Hierio et Ardaburio
consulibus, die nono Kalendas Janoarii: vir ob
temperantiam quidem vitaeque aanctitalem, et ob
benignitatein erga pauperes celeberrimus, moribtii
vero simplex e( affabilis, ac proiude a negoliia
hominibus, apud quos in opinionem venit ignavia?.
CAP. XXIX.
Quomodo posl mortem Sisinnii, Neslorius Anliochia
accilus, Cotntanlinopolitanum rpiscopatum *tctcepii : stalimque qualis %%\ deprehensus est.
Post obitum
VALESU ANNOTATIONES.
(3S)Tov 4>. QuaBnam fueritea D Dicebant enim id privilegiura specialiter Attico
concessum fuisse, nec ad euccessores ejus pcriilex, el a quo lata , incertum eal. Ego imperialem
nere. Vemm fallebantur. Dia eniro anle AUicam
legem fuisseexisiiroo, qua cautum fuerat ne Cy/jceDi
Constaniinopolitani episcopi Cyzicenis praesules
prselrr consensum Allici Conatanlinopolilani epidederant. Naui Conslantii lemporibus Eudoxiua
seopi autislitem sibi ordinarent. Nam gi id ia
episcopus Cofislanlinopoleos, Euiiomium Cyxici
concilio episcoporura statutum fuisset, canonis
ordinarat episcopura. Vide Liberaii Brcviarium,
vocabulo potius quam legis uleretur Socrales. Eam
cap. 7.
legem mortuo Attico Cyziceni insuper habucrunl.
VARIORUM.
b " . Be Philippi Chrittiana Htitori* Pboiiua, qui eam legeral, sic judicat, BiblwUi., cod. xxxv : Multum admodum verborum,
803
S04
SOCRATIS
, <*
promover, licet muUi Pbilippum , nec pauciores
Proclum ordinari summo sludio contcwderent. .
. * Fcregrinum igitur hominem Antiochia evocare
. \
Nesiorius, orlus ex utbe Germanicia, souora
voce et expedila facundia. Alque idcirco illum tan- .
quam idoneura ad docendum populum accerserc , .. " \ , decreverunl. Elapso 378 Uaque triuin mensium
gpatio, Neslorius Anliocliia adducitur. Qui ob * ;
, (36)
tempcranliam quidcni a plurimis pracdicabalur. In
reliquis vcro quali ingenio et quibus raoribus fue- .
r i l , ex prima ejus concione prudenliores quique ,
,
Staiim deprehenderunt. Ordinalus enim diequarto
laus Apriles, Felice ei Tauru consulibua, illico co- * \ ,
ram universo populo imperatoreoi alloqucns, ce- * ,\, ,
lebrem illam protulit diclionem : Da mihi, inquit, , .
imperator, lerram haereticis purgaiam, et egotibi ,
coelum reiribuam. Mecum haereticos deliella: ego . ,
Pcraas lecum debellabo. Haec verba licet quidam ,
cx vulgo qui baereticoe oderanl, libenier amplexi , ' , ,
s i n l , iis (ainen, ut d i x i , qui interioreio animi scn- ,
sum ex verbie conjicere norunt, perspecta staiim , } *
fuit bominis ievitas et violenlia , c-.um inanis gloriae ,
sludio conjuncla : quippe qui ne brevissimi quidem '
teuiporis moram suslinens, in hujusraodi verba , |
, .
prorupisset; el aniequam ipsam, ul vulgo dicilur,
civiiatia delibasset aquam, acerrimum se persecu- ,
torcm oslenderet. Quinto igilur post ordinationem ^ , ,
, .
Miam die, ecclenani Arianoruin in qoa occulte
, prcces faciebant, subverlere aggressus, eos ad
.
desperalionem coegii. Nam cum ecclesiam suam
cvcrli cernerent, ipsi injeclo igne eam corabu&se- .
runl. Porro ignis ullerius serpens , contiguas etiam ,
domoe absumpsit. Ea res tumullum in urbe excila- .
i l : jamque Ariani ad viudictam se parabanl. Ye- ,
ruua cusios civiiatis Deus, maluin ulterius progredi (37) ,
, *
iion esl passus. Exiode vero incendiarium euin
. *
vocarunt uon bseretici soluni, verum etiara ejus
VALESII ANNOTAT10NES.
(36) . pud antiquos
observari sludiose solebat, quid episcopi, ac pracipue majoruui ecclesiaruiu aiilislites, in priina
adpopulum coucione dicerenl. Exea enim concione
do fiile cujusqtie episcopi el de doctrina ac moribus conjecturam faciebant. Quare notari lunc
solcbant eoruoi dicla, et inemori commcndari.
Sic supra de priuia concione Eudoxii Conslanlinopolitani retulil Socrales in libro u . Sic de
Meiclii Anliocheni priino sermone ad populum
scribit Tbeodoritus elEp:pbaiiius. Denique Libcramsin Breviario, cap. i 9 , de Severo ila scribit:
Fertur autem expostlio ejus aua> ab eo dicta e*t t
enlhronitmo, tn qua el unitivum tuscipil Zeno, elc.
(37) .
Incendiarium vertere
malui cum EpiphanioScholastico, quara incendium.
Quod si quis ad verbam iransferre malit, iribus
litieris expunctis id perCcict.
VARIORUM.
. Neaioiius, nalione Syrus, Germauicia Syria3 Eupbratesicnsis urbe orlus, in monasicrio S. Euprepii educatas, Diodorum poslca Tarftensem praeceplorem babuil; deinde' Ecclesia
Anliocbenae presbyler faclus. (Guil. (Jave.) Sisinnio
9iib iiiiem anni A27 mortuo successit, ordinalua
non iv Idus Apriles, sed Kalendis Aprilibus, ut
800
.
Nunc vero rem memoralu in primis dignam, q u
perid tempus contigU, narrabo. Gens esi barbara,
. " \ ,
' - traus flumen Rbenum sedes babens, eorum qui
. Burgundiones vocantur. Hi vitam quieiam eta
negotiis alienam ducunt. Quippe omnes fere sunt
, .
fabri lignarii, r t ex hac arte mercedem capientes,
,
semetipsos aluni. In horum ftnes assidue irruentcs
, - Hunni, regionera illorum vaslabant, mullosque ex
. 01 , - ipsis subinde inleriiciebant. Ilaque Burgundionea
* ad consilii inopiam redacli, nullius quidem ho. rainis auxilium implorarunt, sed deo cuipiam sese
, conimittere statuerunt. Cumque animadverterent,
\ - ^ Roroanorum Deum illts qui numen ipsius revere. $ ,
rentur cerlissimum auxilium praebere, omnescom
mtini conaensu ad Cbristi fidero se coniulerunt.
.
Extemplo igilur ad quamdam Galliae civitaiem
, \ , profecti, poslulant ab episcopo ut Christianum
, ^ ouy
baptismuin auscipiant. Ille cum septem diea jeju (38)*, nare eos jussissel, ac fldei rudimenlis insiiluissel,
. oclavo tandem die baptismo don&los dimisil.
\ , Exinde fidenti animo adversus Hunnos progressi
(39), sunl : nec spes eos fefellit. Elenim rege Hunno, - rum, cui noroen eral Optar, p r nimia ciborum
* , \ ingluvie nocte quadam suffocato, Burgundiooea in
. Uunnos dure destUutos subilo irruentes, paucique
. , \
plurimos aggressi, victoriam reportarunl. Cum
, enim ipsi Iria dunlaxat hominum millia easent,
d
VALESII ANNOTATIONES.
(38)
.
Procul D (39) * . Hic est, ut exidubio scribendum est . Ab iis
stimo, Oclar Hunnortim rex, quem fratrem luisse
enim premebanlur Burgundioocs , ul lestatur
Roae ei Mundiucbi pairis Auila, teslaturJornandes
Socrates.
llisloria Golboruni, cap. 35
%
VARIORUM.
* . Orosius, qui Historiam
snam anno 417 absolvit, de Burgundtonibus sic
ecribit, Ub. v u , cap. 19: Eorum esse pravalidant
perjticiotam manum, Gallim hodieque teste* sunl;
in tptibus prcesumpta po&sessione conshiunt; quamvi$ provideuiia Dei omnes Chrisliani modo facli,
cathoticu fide tiostrit clericis, qnibus cbedinnt,
T C U p / i * , blnnde, mansuele, innocenterquc vivunt,
non quati ctun subjecti* Gallis, %td vere cumfrainbxLs Chrislianit. Hinc Baronfus ad aimum 413,
n . il, ret tc aii, Socraieni lib. vn, cap. 30, errasse
8(fl
S0CRAT1S
803
Hunnorum dccem circiter millia inlerfecerunt. \ eo tempore Burgundionnni gens Ctanslianam reli ,
gionem sludiosissime profcssa est. Sub idem tem*
. .
pua Barba Arianorura episcopus exlremum diem
, .
obiii, consulaiu Tbeodosii terlio decinio el Valeniiniani lerlio, dic oclavo Kalcndas Julii *. I n
cujus locuin subslitutus esl Sabbatius. Sed de bis satis.
380 CAP. X X X I .
. '.
Quibut malis Nestorius Macedoniano* afflixeril.
ola
.
CaHerum Neslorius conlra morem inslilutumque
Ecclesia? se gerens, alios impulit ut ipsum in hu- , \ jusmodi rebus imilarenlur, quemadmodum appa (40) , ' ret ex iis quac sub ipso contigere. Quippe in Hct.
lesponto Antonius quidam, Germae civilalia epi- ,
scopus, Nestorio adversus haerciicos ssevicnti
\ ,
morem gerens , Macedonianos acerbe exagilare
,
ccepil, mandalum palriarchae defensionia loco . 01 ,
praetexens. Et Macedoniani quidem aliquandiu ve .
xaiionem ejus palienler luiere. Sed posteaquam
,
Antonius eos vebemeniius persequi instiiuit, Hli , tanlam molesliam ferre aniplius on valentea, spe
salulis abjccfa, ad gravissimaoi insaniam prorupe- , .
runt : et aubmissis quibusdam bominibus qui ,
jusliliam libidini posiponebanl, eum interfecerunl. *
Cum boc scelus perpelrasseni Macedoniani, Ne* , . slorius cx eo facto occasionem furoris sui iraxil.
Suasii enim imperaloribus ut ecclesiae illis adi- , ,
merenlur. Ablaue gunt igilur illis, lum ea quam \ .
babebapt Constanlinopoli, anie veteres rauros urbis ,
regiae, lum illa quam habebanl Gyzici; aliaequc . ,
plurcs earuro quas in vicis Hellesponli oblinebant.
, , Porro ex Macedonianis nonnulli coiisubalanlialis C .
fidem amplexi, ad Ecclesiam ge conlulerunt. Ve ,
rura, ut e*t in velere pitjverbio, nep ebriosis ,
m unquam deflcit, nec cerlamen conleniioso. Accidit ergo u i Nestorius, qui alios expellere satagebat,
ipse quoque Ecclesia exturbarelur ob btijusmodi causam.
CAP. X X X I I .
. A B \
Anauasio presbytero, quo Nettorius ad tm
,
" pielaiem perduclus e$t.
.
Eral familiaris Nesiorii Anastasius presbyler, qui
una cura illo profeclus fueral Anliocbia. Hanc Neslo .
rius magno in honore habebal, ejusque consilio in re \ .
bus gcrendis ulebalur. Hic igitur Anastasiuaquodam
,
diecuminecclesia doceret, dixit haBc verba :Nemo
.
Mariam vocet Deiparam. Maria enim homo fuii. Ex
,
bomine autem Deus nasci non poiest. Jd ubi audl- . ,
itim iuissel, mullos tam ex clero quamexpjebe,pa .
riter conlurbavil. Olira enim didicerant, Christum
, \ 1
Supra, c. 1.
VALESII ANNOTATIONES.
(40)
89
VARIORUM.
, ttec ex Hebr. v i . ! , deewmpia snni, qood ae tniiHme comperiase fatettir Valesius
sane ad reui do qua agitar, nihii faciunt. W. L O ^ T H .
PATROL.
GR.
LXVIl.
mi
SOCRATIS
. .
,
.
\ ,
.
!
YALESII ANNOTATIONES.
exbibuerunt, locus ille Joannis ila sctibHur, \ D duas in Christo, sed unam duntaxat naturani esso
,
cxis'imabat. Nisi forte Socralem de personis loqui
. Quati sci Iptura propius accedil ad vulgadicamus, non de naturis. Uac rationc excuiari
lam leciioneni.
possel Socratcs, si verba ejus bunc sensum a<lmil(45) , . Fallilur litc
lerent. Certe el , de quibus ba?c
Socrates, ei dum Nestorium reprebendit, in Eulydicunlur, naturasomnino signiOcant, non personas.
chelie errorem delabiiur, qui posl unilionem, uoii
VARIORUM.
, Vide Euscb. in Vita Con al?ttanimiy lib. , cap. 43. Aute cuin Alexander epibique saepius bealam Virginem nuncupil.
scopus Alexandrinus :
Anle hos oinncs Origenes vocem tiou go , ,
Ium usurpavit, sed el prolixtus exposuit in primo
, . Tbeod. Hist.
(omo Comment. in Epist. ad Romanos, ui prxWr
lib. , cap. 4. Anlc hunc Dionysius Alexandrinus
Socralem, Liberatus in Breviario lestalur. Laiiifi,
Cbrislum appellal ad imitalioncra Grsecorum, B. Mariam DHparam
\ , in epislola ad Pauluui
vocant.
Samosalenum. Idem iu illud ha., cap. v u : Ecct
Kai ol . Vide quae ValeslMS o l virqo concipiet et pariet filium. ^
acrvavii ad Socralis lib. i , cap, 23. W . LOWTB.
f
815
8U
adducens :
(46) ,
.
.
, \
.
. '.
ui
VALESII ANNOTATIONES.
Hos duoe versus . Idque conArmare viaelur Nicepborus.
ila ciui Nicepborus:
(4H) xaff
. Fallitur boc loco Socraioe, qoi Nealo"
.
i io tribuii id quod a Joanne Antiocbise episcopo
Iletins lamen ita scriberclur posierior versus;
facimn eat. Iiaque meriio Evagrius, eumqoe secu'
.
lus Nicepborus, Socralein noslrum n prehcnduiU.
fWsaulem ita gesla est, ut ex Aciis Epbe&ina; s>n(47) (>\rnjta. Malim sciibere (46) .
SOCRATIS
SIG
, ,
.
. \ , ,
,
. ) ,
, .
,
(49),
( , * ,
, \ , \
* '
. \ ,
" .
, .
\
, (
,
, ,
.
, ,
.
*,
.
, , .
.
,
,
.
divisua est populua ob inaneia ac stuUam illius garrulUalen. Clerici quidem omnes coraintim
sof-
VALESIl ANNOTATIONES.
odi didicimus. Cum Nesloriua a sacrosancta syn- C fuii, eo quod daronatua episcopali senlentia, nec
cdo damnatus ac deposiiua esset, roiesaeque ad
aynodali judicio resliiuuis fuieset. Episcopi vero
ipauin esscnt deposiiionit lilterae, raiionem illico
parlia ipsius, quoa synodi sentenlia neqttaquam
loisil ad imperatorem Tbeodosium, qua querebalur
perstrinxerat, lnlerfticruut. Qnamobreni exeusari
de violentia adversariorum, et quodadventum Orienotest Socrales. si dicamus verba illa ol
talium episcoporum, qui propediem adfuturi esse
, non ipsum Neslorium designare, sed
dicebaniur, exgpeciare ooluiaaent. Huic relalioni
episcopos qui a partibus Nestorii slabant, el qni
aubscripserunt decem episcopi partia Neslorii.
relatiooi ejus subscripserant. In reliquis taaiea SoQuinto posi die advenit Joannes episcopus Antio- crales excusari non polest.
c h i * cum Orientalibus. Qui cum ea quae gesta
(49) xotrurlar
fuerant coraperissel, colleclii in unum episcopis,
xiar. Nicephorus Socraiis verba interpolavit boc
tam Orienlalibus quoa *ecum adduxerat, quam demodo :
cero iilis, quos relalioni Nestorii subscripsisse re- , quod meo quidetn judicio ferrl noo
tulimus, Cyrillum et Memnonem episcopos deposuit,
poieet.
Huic Joannis conciliabulo Nestorius ipse non inter-
VARIORLM.
. De anno quo celebrata est b c tertia D sensionia videtur. Nam Acia oam congregiUm tra
generalis synodus non esi ut dubitemua, quandoduni i u n i i 22, Socraies autem Junii 28. Sed Actis
quidem ipsa Acta ejus boc edocenl, quorum partis
>olius adbserendum esl. Quamvis suffiragatnr CyrilaecoHda) inilio haec leeimus :
us in EpUlola ad cterum poputumque Alexandrinum,
quae inier Acta gynodi bujus eislat. Dicit enim ay, \ ,
nodiin hanc habilam fuisse \
, \ . Verum Neomenia Paiiui iu
. Flavius anno Actiaco incidit in Haii 26. Ergo dies Pauni 28
Tbeodoatus decimym lertium, et Yalenlinianus eral Junii22, sives Kal. Jut. Gtiil.Beveregii AnnoL
lerlium consules erant, ut Fasli (nsianiur, anno in can. eoncilii Eptiesinu P- 403. Uuic tonseulil
Dora. 430. Sed habita est baec synodus, non ipso Anionius Pagi, ad aaii. 431, n 12.
anno quo illi consulaium gerebant, veruin
* n V . Nitepliorus
, bocest, anno seqticnte, Basso
in Chronico Nestorio aiiribuil annoa ires ei ineos^o
el Antioobo cos., ut Socrales concilio suppar, bie
duos, neglecio ecilicet terlio DM^nse, qu* incotiiplelcsialur. De die quo incepia eal, aliquaniulam distus fnii. Ant. Pagi, ad ann. 431, n . 41
L
SI7
8*8
fragio com anathematizarunt. Sic enim nos Cbrisliani senteuliam contra impie loquemes prolaum vocare
cousucvimus, quando illam velut in tabula publice proposilam, omnium oculis ac nolilia? subjicimus.
. '.
CAP. XXXV.
* ,
Quomodo pott abdicationem Nestorii, eum quidam
Proctum in epheopali tede collocare votuhseni,
,
quidam episcopi Maximianum ConstantinopoUta
ntim ephcopum clegerunt.
.
Posl baec de eligcndo episcupo rursus discepla \ .
tum
est. Ac loulii quidem Pbilippura, cujus jam
, \ ,
. \ anlea memionem fecimus : plures vero Proclura
, nominabanl. Et pravaluis&el oranino sentenlia
, , eorui qui Proclo suffragabanlur, nisi quidam,
i , quorum maxima erat aucloritas obsliiiesent, eccb siasiico canone velitura esse dicemes, ne is qui
. \
, . - alicujus civiialis desigoalus fueril cpiscopus, ad
aliara cmlalem traosferalur. Quibus verbis cuiu
, - fidem populus acconiniodasset, deinceps conquie ,
.
v i t . EJapso igilur quaiuor mensimo spalio a
\ . depositiune Nesiorii, Maximianus eligilur episco ,
pua : vtr monasiicam quidera vilam degeus, in
,
presbyterorum lamen ordinem ipse quoque coopta . \
tus. Hic saoctiialis opinionem jampridem fuerai
, \ - adeplus, 385
<i d propriis sunipiibus mouu .
menla construxisset, i n quibus religiosi viri poal
obUum sepelirentur. I n sennone autem rudis fuit aique imperitus; vilamque quieiam et negotiis
alienam preoplabat.
. ACp.
CAP. X X X V I .
, Extmpta quibut hic tcriptor, ut tibi quidem videlur,
,
astruit, non ette prohibitam ab uno ephcopatu ad
.
aiterum Iramlationem.
Sed quoniam nonnulli, eccleaiasticum canonem
allegantea, Proclum, qui jam tum Cyzicenae urbis
, ,
, " episeopus nominalus fuerat, ordinari probibuerunt,
. , paucia bac de re dicere constitui. l i qui tum isla
, ' - dicere ansisunt, mibi quidem videnlur,non oinnino
, vera dixisse; sed vel prae invidia qua adversus
\ , Procliiro flagrabant, ea confinxisse , vel certe
. regulas el pleraque alia quae in Eccleaiia utiliter
| , gesia s u n t , penitus ignorare. Elenim Eusebiue
, Pampbili in sexto Ecclesiaslicse Hisloriae libro
, - r e f e r l Alexandrum cujusdara urbis inCappadocia
, \ episcopum, cum oralionis cauaa Hieroeolymam
, \ venissei, ab ejus loci incolis detentum, et in locura
. Narcissi episcopi conslitulum esse, atque exinde
toto vilae stiae teinpore Ecclesiam illara admiui , , strasse. Adeo apud majorea nosiros promiscui
. \ \ usua res f u i t , episcopuni ab alia civitate io aliam
iransferre, quolies necessilas poslularet. Quod si
,
eiiam neceese esl canonem bac de re conalilutum
huic Historia3 intexere, omniDO perspicuuin Qcl,
. '
quam falso cilatus sil ab illis qui ordinatioui Procli
intercessemnt. Canon igitur ila se habel: 18i quis
, , '
episcopus cujuspiaui Ecclesi ordinalus non per , *
%
Cap. 11.
VARIORUM ANNOTATIONES.
I .
Vide Canones Apostolicos xiv et xv, cilalos i n Annolalionibus ad cap. 61 I h
bri n Eu&eb. De vila ConHantim.
SOCRATIS
819
8:0
; , / '.
,
, .
(50).
(51). " \ \
,
,
. (52)
\ ot ,
, ,
\ .
, ;,.
:, \ " .
,
. (3)
, .
(54), -
VALESH ANNOTATIONES.
(50)
. Dionytransfetre voluerit, episcopus ille id obscrvare
%'m Exiguus vertil, Quod tisum fnerit. judicando
dobeat. Scd nianifeste ballurinatur, cnm canoine
decreverii. Velus iient iulerpres, qtii 0I1111 fuil in primo et vicesimo iranslalionee episcoporum dibibliolbeca Heurici Memmii, et qui nup^r Parisiis
serte probibeantur.
o<l edilus, vertil hoc modo : Sed wectare eum
(52) .
Perigenes forinop>rtere quousque provincia synodu* de eo quce ei$ ^ tbi qii:e Meuopolis csl Acbaix, natus ac baptizatus
videntur, ordinel. Obi obitcr notabis vetiM-eui i n fnoi at : dcinde in clerum alloclus, presbyler ej^islerpretem in suo oxemphri non legisse voccm
dem Ecclesitt stimma ciim iulegrilale diu perman, siciii iio Socra es eam legil. Eadem lacusit. Po^tca ciim a Coritilbiorura episcopo ad Patio occurrii svipra iu appeudice libri srxii, ubt
trcnsem episcopalum proinoius fuisscl, ct Paircnscs
Joannes ila alloquilur opiscopos :
cutn suscipere recugassent, Corinlhiun reverli co \ \
actiis esl; ubi cnni episcopus civilalie non nuilto
. Qnae nos iia Lnlinc reddidinuis : Causam
post abiisset e vila, Corinlbii eum sibi postitlarunt
ad vo$ delatam, otc. Prxslal tamen iia verterc,
episcopiun, missa supplicatione ad Ronifacium
quodcunqne vobis vi$um fuerit, elc.
Roinana? urbis antistitcm. Sed Bonifacius nthit
super ea
agcre voluii priuaquara lilteras Kiifl
(51) , llic csl canon 18
Thessaloniccnsis episcopi accepissct, qui
per
concilii Anliocbeni. Sed fallitur Socrales, duni
Acliaiam el Macedoniam sedis aposlolica: viccs
-xislimal hoc canone nixos esse episcopos, ut
gerebal. Duas igilur ad illum de boc negol'10 litteProclum a Constantinopolilamp sedis sacerdotio
ras scripsU, quibus subjccla erat Corinibiorum
exclttderenl. Verinn quidem esi, Proclmn fuisse
postutalio. Daiae sunt bae liUerae Monaxio et Plinx nuinero eorum qui in supradirto canone desiIba consulibus. Poslea Bonifacius cum Ruli liltcras
gnantur. Nam cum episcopits Cyzici ordinalus
accepiftsel, eleclionem Perigenis comprobevit, scrifutssel a Sisinnio patriarcha Conslanlinqpoliiano,
pta ad Perigeneni ei ad Corinibios Epistola. Ha*c
admissus non fucral a Cyziccnis, ut supra retulil
Socrales. Veruro episcopi qui eleclionem Procli D collegi ex duabus Bonifacii ad Rufuin Episloii*
impugnabani, non hoc canone nitcb:miur, sed
quse nuper ediia: sunt Rouiae a Luca Holsteuio, virn
prinuim et vicesinium canonem ejiisd^ni roncilii
doclissiino et de antiquiiale ecclesiastica oplime
ad conflrmalionem sententiae sua? addnccbant, qui
merilo. Porro bic Perigenea inlerfuit syuodo Epbesic babet: Ephcopnt ab alia parochia nequaauam siiue adversus Ncstoriuro. Sic euiiii in aclione
migrel ad aliam, nec tpunte $ua prorsuM tniiliens,
u^rima scribilur, nec vi coactut.a populit, nec ab epncopo necessitate
compulstu : maneal autem in Ecclesia, quam primi*(55) '.
Sic in Codice Sforliano
tu$ Deo sorlitut e$t, nec inde trammigret, secuns< nplum esi. Sed reclius apud Nicephorum lcdnm pritlinum de hac re terminnm constilutum. gilur '. Reverenliuin quoque vocalEpi*
Fallilur itaque Socralcs nusier, qui canoncm 18
pbaiiius Scbolaslirus. In librn quarlo juris Graco
Anliochcni concilii posuil pro primo ci viccsimo.
Romani, in cap. De Translationibnt episcoporum
Sed et in co falsus est, quod verba illa in flne
' dicilur corrupte.
cannnis 18, , c l c , suae
(54) * Niceeeiiteniix faven? existimavii. Ea verba Laiine ita
pborus Gordum url>em Lvciae facit, non Lydia:: sed
rrdilidiimis : Sutcipere autem debet quidquid prorcliqui omnes Lydia? assignant. Porro hic Joaooef
riticice synodus de ejut negotio judican$ constituerit. episcopus Procoimeei intcrfitii concilio Epbcsino,
Ptdavit Soerales ex hisvcrbis id consequi, ut, si
ul referlur in aclione priiaa ejus concilii.
pruvinciae synodus supradiclum episcopum alio
9
**l
(55), \ . - chensis episcopus TarsOm Cilicl* Ifaiululit. Rve , *. reniitis ab Arcie ttrlie Phoenices postea Tyrmu
, - translaltts esl. Joannes ab urbe Lydias Gordo Pro. (56) , connesum traductus est, ejusqoe loci Ecclesiam
, - gubernavil. Palladius ab Helenopoli Aspunara
(57). - iranslaius csl. Alexander ab Helenopoli Adrianos
, Iransiii. Tlteopbiltis ex urbe Asiae Apamea irans***!* latus csl Eudoxiopolim, qus olim Selerobria dice . baiur. Polycarpus ab urbe Mcesiae Sexantapristl
(58) , - Nicopolim Tbraciae translalits est. Hieropbilua ex
. Trapriopoli Pbrygije Plolinopolim Tliraciae migra , vit. Optimus ab Agdamia Pbrygix urbe Anliocbiain
. \ Pisidiaa Iranslatus ftiit. Silvanus a Philippopoli
, - Tbracix Troadem. Tot igilur episcopos qui ex suis
. \ scdibus ad alias translaii sunl, boc loco commemo , rasse sufliciat. DeSilvano vero.qui ab urbc Thracia*
.
Pbilippopoli Troadem transportatus esl, operaepreiiuiD fore arbitror pauca dicere.
. '.
387 CAP. XXXVII.
De Silvano qui Philippopoli tramlalut etl Troadem.
.
Silvanus primum in Troili Sopbisiae scbola rbetor
(5
fuit. Sed cum ad Cbrislianae religionis perfectiooein
. lenderet, el monasticum vivendi gcnus consecia*, ,
(0) .
relur, pallium rbetoricum gestare rccusavil. Postca
(60),
vero Ailicus episcopus eum coniprebendens. Pbilip-
VALESII ANNOTATIONES.
(55) *Er . In codiceFlorentino scriritis fuisse rheioreni, id esl scbolaslicum e scltota
ptum eel . Apud Nicephortim, el in
roili Sophisiae : deinde, abjecto pallio, monasticuni
jure Grxco-Romano, e4 in Aclis concilii Ephe&ini C vivendi genus amplextitn esse. Dc rhetorico pallio
scribilur . Utramque scripturam tue- vide si placet quui supra notavimus. Quibus j u n Inr auctor Elymologici in voce . Et gcndus est hic locus ex monodia Tbeophylactt
bujus qnidem soriplurai.qua? babei ascriplum, o r i - Simocatlae, quam post obitum Phocae dixit in
giuem ex eo deducit, quod b;cc insula reliquin laudem imperaloria Mattrieii :
insulis marinor , suppediiet, id est gratis ; vel a voce , quae binnuleum siguificai. Sed . Qua? verba ciiat ipse TbeoUionysias Atheniunsis in libro quem seu de phylaclus in libro oclavo Hi$lorioe capite 12. Ex
conditu urbiuro scripseral, Proconesum diciamesse quibua colligitur pallium rbetoricum alburo fuisse,
tradil a cervorum roultiiudine, quos vo- non rubrum aut pnnicenm, ut aupra observavimus
cant. Alii diciani volunt a vase quod ex Gyrillo et Basilio Grammatico. De dietorico
appellant Graeci, eo qtiod Milesiis coloniam eo pallio loquitur eliam Grcgorius Nazianzenus iu
ditecjidbus priimim occurril virgo id genus vasia oralione xx De laudibut Basilii, p. 328 : guflans.
;, ubi pallia pbilosopbica verlil
(56) .
In libro quarto Billius, pari errore.
(60) . Non assenlior Chrislophorsono,
jtiris Graxo-Romaui, pag. 93, scriptum est \. l u qooque legitur in Hisloria tripertita quam qni hunc locum ila inlerprelatur, quasi Aiticus
Silvaiium ad ee accersiverii. Quid opus eral eum
verlil Epiphanius Scholaslicus, et apud Ivonem
Camoienseii) in Prologo decreli. Nicephorus tamen accersere, qui pnesens erat Gonslantinopoli, rhePbilippum vocat, quod miror.
D tor scilicel in scbola Troili Sopbisla?, qui rhetori(57) .
Ex manuecriptie cam docebat Constantinopoli Aliquid aaipliue
o d i c i b u s Florenlino et Sforliano, ex Nicepboro slgnificat vox , comprcbendere scilicei
itein el ex Epipbanio Scholaslico restituimus ac vim adhibere. Hoc igilur verbo indical Socratea.
. Urbs est Tbracia?, qua? olim quideiu a Silvanum iuvilum ac reluctantem faclum esse ab
Grsecis dicebatur , leste Slrabone ac AUico episcopum Pbilippopoleos. Est auiem PbiStcpbano : poslea vero dicia csi Salambria. Sic in lippopolis, metropolis Tbraciae proprie dicla?.
llinerado Burdigalenai : Uantio
Salamembria, Sciendum porro esl ordinatiunem meiropolilano
rum Tbraciae periinuisse lunc ad episcopum urbis
A l millibus diatans ab urbe CunstanlinopoH.
() " .
\ esl Opti- ConsianlinopoliUna?. Nam patriarcbae, jure quomos rpiscopua Antiocbix in Pisidia, cujus ntemi- dam singulari ordiuabant meiropolilanos. u l plnrin i l imperalor Tbeodosius in lege 3, Godice Tbco- bus observavi in disserialione ad canouem sexlum
dosiano de fide caibolica; cui una cum Ampbilo- concilii Nicaeni. Hinc est quod idem Allicus pachio lconiensi tradila est procuralio Ecclesiarum Iriarcba ConstantinopoUtanus. Troadensibus poslulantibus,cumdeni Silvaiiuai ordinavit episcopum.
Aane.
(59) . Male Clirislopborsonus Alcxandria enira Troae metropnlis eral Pbrygia3.
Idauc diserte caulum c&l canone 28 concilii GbalpaUium phUoeopbtritnt verlil, de suo baac vocem
ftdjiciens. Atqui Socrales non de pbilosopbico ceaoncnais, qui eel dc priviiegiis scdis Constanli
pillio loquitur, sed rbelorico. A i l cmui Silvanum nopolilanae, ut scilicet Thracicai, Poulicae ct
SOCB ATIS
824
popoteos epiicopit ordinavii. Uui cum ires annos .
, \ ; -
iu Thracia iransegitset, nec frigus lolerare possel:
erat eoim eorpore admodum icnui et imbecilio : ,
',
AUicuiu rogavit ut loco atto atterum ordinaret,
,
unllam aliam ob cauaam domicilium Thracia? delre .
rlarc se affirmans, quam ob frigui. Altero igitur
ea da causa io ejus locura sufleeio, Siltanus Con- ,
, .
sUaliaopoli perinajisil, monasticam diacipliuam
,
a l l e i u s , t t i in urbe frequentisaima saepenumero
(6'!) . ,
tparleta aandaliis calcealus prodirel in publicum.
Aliquanto post temporis spaiio episcopua Troadis
. .
e i hac luce migravit. Qua de causa Troadcnses
,
ConsUnlinopoUmvenerunt, epiacopuin pogtolantes.
\ .
Guraqtie Allicus deliberaret queninara ill^s ordinarel episcopum, forte Silvanus ejus visendi gratia ^ , (62),
iDgrc89ua eat. Quem AUicoe giinul atque aspexil, , , \,
omneui eolljciiudinen abjeeitex aninw. El Silvoaaw .
alloquena : Non habes, iuquit, amplias excusatio- .
item uNam qna Eccteaia adminiglraltoiiem refugias. .
, , * \ .
Troas enira caret algore. Ecce jaiu locus inflrmiuti
corporis tui cotntnodus, a Deo paralus est. Noli .
igilur cuuctari, frater, sed Troadem proflctscere. \ .
Itaque Sihranue eo migravit, et intraculum illic , ,
fdidit quod nunc commemorabo. Maxima navis , \
oneraria, quae vulgo dicitur, ad ingentes co- *
luronas devebendas in Troadensi lillore recena . , \ *
fabricata fueral. Ea in mare deducenda erat. Sed ,
quamvis mullis funibus magoaque horainum mulli- . ,
tudine traberetur, nullatenus888movebatur navia. ^ .
,
Quod cum plures per dtes ftcret, crediderunt uni
\ .
versi navem a daemone detlaeri. llaque Silvanura
cpiscopum adeunies, rogaruol u l eo loco orationem . ,
facere vellel. Neque cnlm aliier navcnt proirahi , \
poese credebanl. llle vero de se modeste senlten*, , .
peccalorein se eeee dicebat, opusque illud jusli * , . ,
cujuspiam eese , non etitim. Vtctus tameo illorum , *
precibiis, accessit ad littus. Gotnpletaque oralione, . *
unum ex iunibus apprebendit, bortatusque esl u l , .
operi incumberenl. Gttiuque illi naveni leviter ira- ,
puliaaeot, narU celerl cursu i i i mare provoluta eet. .
Hoc miraculutn a Silvano perpelratuin conctos .
illius proviniiae incolaa ad'ptetaiera permovii. Sed
el in reliqma egregiui vir fuk SiWaous. Qai cera , *
animadverteret, clericos ex titiganiium conirover- 0 *
eiis quaeslum caplare., neminein uitquam ex clero , , ^
jadiceai dedil. Sed, aecepiia Irligantium iibcltie ,
, advoeabal annm ex Udelibus laictt, quein quitaiis
1
VALESH ANNOTATIONES.
Asianae dkBceseos metropolilani aoli a sanctissima
eede Gonstantinopolilana ordiiieutur; faclis prius
ex oiorc decretis, comiuuui conaenau cleri et pop u l i , et ad palriarcbam Gonslaminopolilanuin
direciis. Sic oniiu statuil praedictus canon, , \ '
. Ioielligit decrelum posiulalionis cujusmodi Corinlbii ad Innoceuliuin papam
iniaerunl, Perigenem sibi epiacopum dari poblulaoles. ui supra nolavi.
t
25
HISTORIA ECCLESIASTICA. L I B . V I I .
.
Eodem fere lempore mulii ex Judaeis qui in Creta
\
* e r a m , Chrislianaiu fidem amplexi sunl ub btijus * - ^ ' casum : Veteralor quidam Judaeus Moyscn se
esse ftnxit, seque missum e coelo, u l Judaeos
,
(64) Crelara Ineotenies susciperet, eosque per mare
dcduceret. Se enim esse aiebat, qui olim Israelilax
, \
per mare Rubrum dttcens servassei. Toiam igiinr
.
insulam et stngulas ejns urbes unius anni spaiio
' '
peragravit, ct Judaeos qui in illis degebant, imputit
ut aennonibne auis Adem baberent, Hortabatur
.
autem illos, ut omneui pecuniam ac supellectilem
\
com praediw refrnquerenl. Pollicebatur euim ee
illos per aiccum mare in lerram proraissionis ductu .
rum esse. l l l i vero ea spe in fraudein inducii opus
,
omne negiigere coeperunl, et ea quae possidebanl
,
spernenles, capiendi iila licentiam coivis obvio
. 0
cocftdebant. PoUquam dies ab impostore Judaeo
, ,
designatus illuxit, ipse quidem prxire coepit:
, \ C
.
sequebantar aateio universi cum axortbus et par , '
vulis. Eos ergo in promoiitorium qnoddam mari
.
imminens cum duxisset, ex eo scse in mare praeci , \ ,
pilare jussit. Atque id feccre primi illi qui ad prae , \
ruplam rupem accesseranl. Qui quidem prolinus
. ,
perierunt, partim scoputis i t l i s i , parihn aquis
,
submersi. Mukoque plurcs periissent, uisi divina
\ . quadam pro?identia piscatores ac negotiatoresCbri ,
stiani adfeissenl. Hi nonnullos eoraia aquis jam
.
prope prxfocatos, e mari exlrahentes servarunt:
, qui tum demum amentiam suain agnoverunt, cum
^ . 01 \ in tanto discrimine versarentur. Reliquos vero ne
, . se ta mare u>jicereat probibueruat, kitertium
f
m o
827
SOCRATIS
S38
. .
, ?
.
,
*,
. \
' , \
,
. '
, ,
, ,
VALESU ANNOTATIONES.
(65) . Apad Nicepborura scriplum eel cum aspiratione. Et
Langus borrea seu granaria inierprelaiur. Musculus maxima wdificia vertit, Gbrislopborsonu* forH$*ima munimenla. Ego Lanauin sequi malim;
eniin vox esl Graeco-barbara, quae aigniftcat
bonea, ut jampridem observavii Meursius in Glossario Graeco-barbaro. In codice Regio boc loco
acriplum inveni . Porro quinque Constaniinopoli fuerunt horrea publica ; quaiuor scilicel in
regione v.
( 6 6 ) Kal
.
In Chronico Alexandrino ita scripltun est: Tlieodoaio Auguslo decimoquarto et Maximo consulibus ,
,
n
u
\
. Epiphamus Scholasticua vertit, itonwas quw
vocantur AchilUm. Quam interpretalionem conflrmat Marodlinus tomes in Chronico Maxinio c l
Paterio consultbus, qui fuit annus Ghrisli 443.
Hii consutibu*, inqiiit, thermarum qum Achilttat
dicuntur, Encwnia factce. Et auclor Chronici AUxandrmi, qui sic haWt, \
,
, * . Tbermac i g i lur Achilleai cum incendio consumplae fuisaeul
Tbeodosio decimoquarlo el Maximo consulibtis,
anno Cbrisli qiiadringentesimo iricesiuio leilio,
decimo poet anuo instauratae aunl ac dedicaix*
%
YAKIORUM.
1
. Is fuil atinus Chr. 435. Scribil MarctUiuus
in Chronico, boc incendium (quo magna pars CPolcos conflagravii) pcr trt$ diei conlinttos durasse.
**>
830
CAP. X L .
'
.
; \ ,
' \ '
. | ,
.
8 \ ,
. \ -
V A L E S I I ANNOTATIONES.
#
(67) jialuv. Lego cum Savilio el Christopborsono. Caelerum assenlior Baronto, qui ad annnm
t.hrisli 434, recle observavii has lilleras Caeleslini papa: non hoc anno scriptas esse, sed biennio
anle, cuin scilicel, deposilo Nestorio, de eligendo
Coitstanltnopolilanse urbis anlislite agerelur. Gcrte
boc anno, Aspare et Areobinda consulibus , morums eral Coeleslinus, eique Xystue in episcopatu
successeral.
(68) '
.
Rufus
Thessalonicensis episcopus vices sedis aposlolica;
agebal per lllyricntn, ut docetil epislolse Itinocenlii
ac Bonifacii poulilicum Romaoorum ad illum datae,
D
u
VARIORUM.
7 . Obi i l Maxiinianus anno Cbr. 434. Accurau aulem
Sficrates lcnipus compuiavil, qito Maxiinianus
K"cletiac CPolitanaB praTiiil, ideoque jam recte
kcnpscral eim orditiatum die xxv Octobris
SOt RATiS
851
quidem diu antea contigeraat. TUJIC vero Couslan- . tinopoliianae Ecclesia episcopaUim oblinuit. Vir . *
optitms luoribua, si qttisquam alius, preditue. , . ' , .
Quippe ab Attico erndilus euncias cjus virlutee
atudiose imhatus est. Palienliaut vero magis etiam (69).
qnain AUicus excoluil. Nam bic quidem interdura
lerribileui se haereiicis exbibebat; Proelus vero pla-
ciduserga orones fuit, dum haereticos hac ralione , (70) potius quam vi ad rectam fldem adducere studeret. .
Cmn eniro nullam omniuo haeresim exagilare i n - ,
stiluis&et, mansueiudinis dignitatem integram con- , ,
aervavit, ac veluti deposUum quoddam Ecclesi . ,
rcslituil. Qua in re imperatorem Tbeodosium i m i -
tatus eat. Nam huic quidem ratum fixumque fuit,
,
adversus sonies non uii imperiali potestaie : isti
\ , .
vero proposituro erai, parvifacere si quis de Deo &
aliler quam ipse sentiret.
. '.
CAP. X L I I .
" , ;
Qualiter hic icriplor probiiatem Theodoiii Juniorit
. .
CAP. X L I U .
.
Etenim posl cxdem tyranni, Barbari quos i l l e i n
, eubsidium auum adversus Romanos evocaverat, ad
vastandas Romanorum provincias sese accingebaut.
, 1
Num. , 5.
Cap. 25.
VALESII ANNOTATIONES.
833
HISTORIA ECCLESIASTICA. L I B . V I I .
$34
- illo sunl. Et magnificabor aique glorificabor, co, . , gnotcar in conspeclu multarum gentium : ei scietu
, \ . quia ego ittm Dominu* . Ob baec igitur, ul dixi
, \ sunima oninium admiratione exceplus esl Proclus.
^ .
Imperatori vero propler ipsius uiansuctudinem,
ttun alia mulla contulit Dci provideulia, tuni boc
prascipue quod jam diclurus stun.
%
. '.
CAP. XLIV.
,
. *
,
. *
,
, ,
,
*
. ,
. -
Erat ipsi filia, Eudoxia noinine, quara ex Eudocia conjiige susceperal. Hanc Valentiniatios,
ipaiiiB cousobrinus, qutra ipse Occidcntis partium
imperacoreni 393 creaverat , eibi tixorem dari
postulavit. Cunique imperator Theodosius id annuisset, et ambo Augusii medilarenlur alicubi iu
confiniia utriusque imperii itiptias celebrarc, ptacuissefqtie tit singuli dimidimn via* peragcntes
Tbessalonicsc id facercnt : Valentiuiantis Tbeodosio per lilteraa gignificavit, ne ae lanlopere fatigaret, se namque ventertim esse ConsiaMinopo
(72) Q ]'.
Apud Priecum in D
BUtori* Golhorum d k i i u r Uuiuioruin rex,
cui auccessit Atiila. Apud iornaadem Roas vocalur,
fraicr OcUri el Mundiuchi, patruus AltiUe. Roilatn
vocat Langus inlerpres Nicepbori, qua raiione addtsciua nescio : naiu in Nicepboro ' scribilur peritide ac i n Socrale \
VARIORUM.
Mn Chronico quod sob Prosperi nominc edidil Piibceus, Rngtia dicitor.
8 5
SOCRATIS
.
Nec multo posl Proclus episcopus, eos qui ob
,
deposilionem Joannis sese ab Ecclesias corpore ;
scjunxeranl, ad unitalein revocavil, eorum dolorem
,
prudenti consllio deniulcens. Qua autem ralione . ,
. .
islud perfeceril, jam dicendum est. Joannia corpus,
quod Comanis sepultum erat. annucme imperalore , ^
, ConsiaiHiiiopolim deporiavil, anno post ejusabdi
< alionem quinto ac Iricesimo. Idque solemni ponipa . \ ,
per uibem Iraduclum, ingenli cumhonorein ecclcsia ,
Apostolorum deposuit. Hoc igilur modo pacati hi . \ *
, .
qui Joannis causa seorsum convenlus agebanl, ad
timtalem Ecclesiae redierunt. ld autem contigit ,
sexlodecimo consulatu imperaloris Tbeodosii, die \ q ,
iv Kalendas Februarias. Caelerum boc loco mirari ,
subit, qui factum sit, ut invidiae livor Origenem , .
quidem morluuro appeuerit, Joanni vero peperce- ,
rit. Nam ille quideni annis circiter ducenlis post . ,
obilum ipsius, a Tbeopbilo excomraunicalus est.
ioannea vero anno post moriem quinlo ac tricesiroo, a .
Proclo rcceptus est in communionem. Tanlum dis- ) . '
r
v
--
'
\ \ (75),
,
VALESII ANNOTATIONES.
(74) .
Hi consules fuerunt anuo Cbristi 43G. Sed dissentiunt a Socrale
Prosper el Marcelliuus Comes in Chronko, el auctor Chronici Alexandrini. Ui enira sequente anuo
has nuplias celebralas esse scribunt, Aelio n , et
Sigisvuliu coiisulibus, mense Novembri. Idque
confirmat Jornaiides in libro De successione reaworum; ubi postquain locutus est de slupro quod
llonoria cuni Eugenio procuralore suo comniiserat, quod faciutn est Aieobimlo el Aspare confculibus, anno Chrisii 454, subdit : Posihccc lerlxo
anno V alenlimnnus imperator Roma Constanlinopolim, ob tuscipiendam in malrimoninm Eudoxiam
Theodosii principis filiam venil: dataque pro munere
soaro iuo loia lllyria, celebralis nuptiis ad stia D
regna cum uxore recessii. De donalione Illyrici Occidentalis idcm teslalur Cassiodorus iu Ubro u
Variarum, epislola 4, bis verbis: Placidiam mundi
VARIORUM.
. Imo ciam Ptacidiam Anl.Pagl ad anuuro 457, n. 5.
Aelio secundiim et SigivulK coaa., anno Cbr. 457,
>la esi autem Eudoxia anno 4 i i .
qnod praeler Prosperuin, Marcellinuin , ei Cassio
*.
dorum in Chronicis, tostalur auctor Chronici AUScil. per synoduin sub Quercu. W . LOWTH.
xandrini, qui rei gesla? mensem cl dicm meuiorat,
^
quos ex Aclis puhlicis dcsumpsisse non dubiUn- . Quo die cliaiiiiuiiN S. Chrysostoini naute i n
dum. 7/fi co$s. Valentinionut Junior mense Octo- Eccicsia Roiuaua celebralur. Pacla csl auieoi ba&c
bri xii Kal. Novemb. ingretsm Comlaniinopolm, translalio anno Chrisli 458, a Proclo, q u i , adomptia* celebravii, accepia in uxorem
Eudoxia,
lcscens dum f u i l , S. Cbrysostomo sedulo auba^e*
Theodo&ii Eudocia Aug. filia, wense Ocl. iv
ral, laiiquam amanueitsis.
KaL Sovemb. Suscepit ex ea geminas filiat, Eudo0
S3T
38
3 9 4 CAP. X L V I .
iJtfl
Marciano ejut
iucce*sore.
.
Elapso autem modico temporis spatio post rell ,
- qutarura Joannis depositionein , Paulus qtioque
, , \ Novaiianorum episcopus e vivis exceesit, eodeiu
.
consulalu, die duodecimo Kalendas Augusli.Qui iu
suo funere omnes religionum sectas, licet inler se
. discrepaiites, unain quodammodo effccit Eccle , siam. Quippe cuncUe corpus ejus cum psalmorum
. canlu proseculae sunt ad luuiulum : eo quod, dum
, viveret, ob vitae sanctimoniam cunclis pariler gra 6 lissimus fuerat. Scd quoniam ideoi Paulus jamjaiu
, .
moriturus rero plane meinorabilem gessit, opei;e
] prelium faclurus niibi videor, eam buic bisloriae insoraro ad logcntium utiliiateui. Nam quod
, ,
, , aegrolans monaslitam discij linara in ralione victus
, consianter observavit, nullo paclo eam transgre*
, \ . dicns : el quod prcces solilas impigre peragere
, . , niraquam ptauermisil , sileniio praelereundum
* - puto : ne si in islis commemoraudis tempus I r i , 6, , vero, rem ab eo gestam plane memorabilem, i i l
* dixi, ci ulilissimam obscurare videar. Quaenam
. , aulem Ula sit, jam dicendum esl. Cuiu m o r t i i i * cinus e&sei, omnes presbyteros ecclesiaruin quse
, - sub ipso eranl, ad se accer&itos, ila esi allocutus:
* ' - Curaic ut rpiscopum vobis eligaiis, diim adhuc su. , , perstcs snm, \\e Ecclesiae veslra? postbac perlur , , bcntur. Cumquc iIIi diccrcnl dandam ipsisnon esse
. ^ j clcclioiiis poteslatem : nam cum alius no, (76], strum alio tilaliir judtcio, nunqtiam eiimdem nomi ,
naiuri sutuus : sed malumus itt tu polins designes
* , qtiem volueris. Tuin P;ulus : Hanc igilur, inquit,
* * - ptOressioiieni vcslrani scripio prodilam mihi dale,
. ,
vos eum electuros esse qtieni ego decrevero. Quod
,
cum illi fecisscnt, et subscriplione sua firmasseul,
,
assuigens ille et insidens leclo, clam rettiolis ar , bilris, Marciaui nomen cbarlae inscripsil, qui
prcsbyteri quidem oUinebal gradiiui,el inouaslicam
; , - viiam sub ipso didicerat : lunc vero peregre pift .
fcctus erat. Deindc cum chaiiam ipse obsignassel,
, ' ' et a primoribue presbyteris eaui insuper obsigaari
. ,. curasset, Marco ctiidam Novalianorum in Scylbia
, Q episcopo, qui tura Conslantinopoli vereabatur, cam
>. , tradidil, bis verbis eura allocuius:Si Deus uie in
, *
bac vila diutius superesse voluerit, boc deposilum
,
diligenler abs le servalum mibi rcdde. Si vero
. 01 ,
visum illi fucrit me ex hoc saeculo Iransferre, i n ,
vcnies in bac charla, queni ego successorem mibi
e
VALESII ANNOTATIONES.
modi negotiis affcctus bominum noanibil tfliciunt:
cralus, usque in hodiernum diem in Ecclesia manct.
divina lauien jtistilia ac providenlia, qua regitur
(76)
*1. Nicepboms haEcrlesia, semper dominatur. Origenes igilur ob* bcl , additque . Qtt
dogmaium inipieUtem damnalue. ei Joannes Cbryvcrba videnlur necessaria.
so&lomus ob vitae ac doclrinae inlegrilalem cutise'VARIORUM.
. Fuil bxc sowt observavil Valesius in Euscb., lib. v i , cap
leunla acdamaiio in cleciionibus cpiscoporum,
>V. LOWTH.
r
29.
SOCRAHS
8.0
in episcopatu designavcrim. His dictis ex hac luce & \ (77) migravit. Terlio igiiur posi illius olalan die, l i - ^ . t l bello coram maxima nuiltilndine resignato, cum
.
MarcUui nomen reperisseni 3 9 5 onuies rum dignum esse acclamaruni, nullaque iulerposila raora,
miserunt qui illum comprehenderenl. 111 i eum Tiberiopoli in Pbrygia degcntero pia fraude circumvenientes, secum abduxerunt, el duodeciiuo die Kalcndas Seplcmbris ordinaturo in episcopali
scde collocarunt. Yerum de his baclenus.
. M Z \
CAP. XLVH.
"Qc d
gii
HISTORIA ECCLESIASTICA. -
UB. VII.
842
, , denda esset, u l fama eral; Proclus ci luantim injiciens, pro prafecto praetorii episcopum Cxsareae
.
illum consiituit. Et res quldem Ecclesiae in hunc
.
moduro prospere succedebant. Ego vero boc loco
,
fioem Historiae nostrae Tacturus, opto ut ooines
\
\ . , ubique Ecclesiae et urbes alque provinciae in pace
degant. Quandiu enim pax erit, bistoriae scribendae
. \ \
studiosis nullum euppetet argumentum. Nam et
, , , - nos qui mandatum luum seplem libris explevinius,
saeratissime vir Dei Theodore, oroni ad scriben , . dum roaterla destiluli fuissemus, si bi qui sedi lionibus delectantur, quiescere maluissent. Conli - uet autem scptimus bic Hisioriae liber res gestas
spaiio annorum duorum ac triginta. Toia vero H i ,
sloria septem libris comprehensa continel spatium
,
{i ^ * & annorum centum et quadraginta. Exorsa quideni
ab anno primo olympiadis ducenlesimae sepluage \
sima; primaB, qua lionstantinus imperator est re,
nuntiatus: desinens autem anoo secundo irecente .
simae quintae olympiadis, quo imperator Theodosius
seplimum decimum consulatura dedit.
VALESII ANNOTATIONES.
cti Geifnani Allissiodorensis, quam scripsil Conlibri orimi D vitaB. Germani. Porro bic Thalassianlius presbyter. Qui cum esset praeses provinsius Caesariensis episcopus interfuit pseudosynodo
ciae, et Araator episcopus Allissiodorensis eum sibi
Ephesinx adversus Flavianum, ut docent acta ejusauccessorem vellet designare, conscnsum prius
dem synodi quae refcrunlur in actione prima couJulii prsefecii prsetorio Galliarum Amator expetiit
cilii Cbalccdonensis.
priuaquam id lentaret, ufc refertur in capiie tertio
VARIORUM.
ad annum 459, ubi deainil,
. Rolando numero usus est Socrates : alioqui
anni. W . LOWTH.
ab anno Chr. 305, unde initium HiHorie* deducit,
P,vm>L.
GR.LXVII.
HERMIyE
SOZOMENI
F.CCLESIASTICA
STWST*
sazr-mtXTiY
p.
* . %: t
i W \
'.'^.
Z A J I A J H S I D T ,
ETfXESlASTlCjE m s T O R u :
N4i.4*/\//
HiLiL
n ! . : . . .
HISTORIA
V ^TH L ^ . :
fc. C I . >.
. V C J I '.
irj^inueem. preo.~.
'' WJJAOIION
HEHMIJE
S O Z O M E M
HALAMISU
0RA710
\l>
IMI-EllATOUEW
eryi#mrtiiiifn Ihttorur
1
Eefti
*45
\ - Q jucundae vocis sono aut gestus venuatate diligen , , \ , tiara tuam decipi non pateris : sed sincere judicas,
. \ - spectana dictionem inslituto operis accommoda , - laro, figuram ilcm, et parles oralionis, et disposi \ , '
lionem alqwe ordinem ; verba Jtem eoruraque col*
\ (4),
locationem ; argamenlationes et gensum atque
4
VALESH ANNOTATIONES.
glum longe aaperat. Prjeter htinc litulum, Gcne- inarmoris cruaiae quibus parietes tegebanlnr ; vrnsca lypograpbi alium subjccerant iuiniilioribus aulem pavimenium esl tessellaturo. Vide nolas
litleris lioc modo : Casauboni ad Suetonium.
() . Hunc locum emendavi
, ,
* \ ex opiiwo codice Fukeliano, cui consenlit codex
. Quem auidem lilulum eum- Leonis Allatii.Sic eniro utcrquescrtpuim babet,
pstTuntex indiculo capilum Itisloritv Eccle$ia$tic<s . Quan<|uam in codice Leoms
Sttzomeni, qui in codice Regio et in edilione Ro- Allalii deest verbum . Iia cnim bunc loberil Stepbani, praiiiius el Uisioriae ejusdem So- cum exbtbel eodex ille : xotncni. Veruin ego posteriorem hunc tiliilum ex- . Sed nec Epipbanius ScholasCicus verbiim
pfinxi, tuin
*u... quod
i f u u u in
. . . r. uketiano rodice non babclur,,
illud in suoexeroplari legerat, ulexejus
lum quia superfluum videbalur duosejusdom capi- inlerpretalione cognoscimua. Mibi tamen videlur
lis liluios apponere. Porro Tbeodorus Leclor in
prorsus necessarium,
(4) .
Alevadae dirti
Hiitoria Tripartita, quain ab bac Snxomeni ad
suiil Tbessaliae reges, qui Xerxem oliin evocarunt
Themlnsiuiii oralione exoi-sus est, perindc ac CasittiloruB, bunc l i l u l u m bnbei : in Greciam, utscriMt Herodoltis in libro vn, baud
. Idem quouuelitu- procul ab initio. Eranl aulem Aleva3 regis filii,
Ires nuinero fralres : Tiioiax sciltcel LarissaiiiH
ltl#Habelur in Tripattila Cassiodori.
" . Lapides prelio- Eurypylus ac Thrasydeus. Sic enim vocaniur ab
nius, qiiem secnli suul Musculus Herodoio in libro , ubi di< unliir.
i$. Observavi tamen banc voccin Apud Pindarum in Pylbionicis, ode 10,
* dicuiitur, ubi eiiam Tborax aominatur,
ilo tessellalo proprie usiirpari.
bospes almie amictis Pindari. De eodeni Tburacc
ii Nazianxenum in oratione 16,
, loquitur ttesias in PcrsicU. Porro Alevas eoruiu
, \ paler, omniuin Tbessalia? regum polenlissimu*
fuit, natuspalre Sim.nia, matre Arcbedice. Tue<n\ ,
critus ldyllio 15, ' ^ \
in oraiione 3 2 :
'. Ad <|use verba scboliasies i u nolat,
\ , \
\ . Dbi sunl aectiles
(
3001
S48
8*7
liisloriam. ReciUotes porro remunerari*, lum judi- \ (5), cio luo el applausu, lum aureis iroaginibus et sla- \ ,
\ \ ,
luis, el donie, omnique honorum genere. Talein
\
ulique le erga illos exhibes, quales nec Cretenges olim fuerunt erga celebrem iUum Horaerum, .
ncc Alevadae erga Simonidem, riec Dionysius " ,
Silicia lyraanus erga Plalonem Socraiis prae- ,
. \
eeplorem, nec Pbilippus Macedo erga Tbeo \ ,
pompum Hisloriae scriptorem, necdenique Severus
Caesar erga Oppianum, qui piscium geucra, natu- , ram arleiuque capiendi, versibus couscripsit. Nam
, $.
Crctenses qtiidem cum Ilotneruni mille nummis
donassent ob carminum praesianliam, tanquam de
immcnea quadam munificenlia gloriames, in aerea , ,
iabula donum publice inscripsertint. Alcvadau au- tein ct Dionysiiis ac Pbilippus, baudquaquam laci- ^ .
lurniorcs fuissent Cretensibus, qui ob pbilosnpbi- . , , \
cam , cl ob omni iaslu alicnam rempublicam glo- \
riari eolent : sed cito illos imilati esseul in pro- *
ponenda labula, nisi inferiores illis in niuniiiceniia
. ,
exslilisscnt. Severus vero cum Oppiano singulos , aureos pro singulis vmiluis poematis, ei quidein
\ '
mediocris, donavissel, ea libcralitate tanlopere . \ * ' \
omnes obsiupcfecil, ut Oppiani carinina a plerisque ,
ctiamnuni aurea nominenlur. Hsec sunt raunera , , \
principum qui disciplinas ct eloquenliam olim ad- . \
amarunt. Tu vero, impcrator, in doclis bominibus .
remunerandis cuoctos qui unquam vixerunt longo ,
intervallo superasli. Nec absque raiione id abs te ,
ileri ntibi videtur. Nam dum virlute omnes supe- Q \
rarc conlciidis, res tuag quoiidie novis incrememis , \ aropliiicas. Ob quain eliaui causam rcs pracclare
, *
gcslas (tiin a Graecis, tum a Romanie sludiosissime \ , \ \
perlegisli. Aiunl certc l e , inlecdiu quidera bellicis
,
ailibus cl corporis cxcrcitationibiis vacare, el
, \
snbjectorum negolia disceplare, niodo judicamem, , \ ,
modo ea quac convenit scribcniem; ei tum priva- . , ,
tiin, lum publice, ea quae agcnda sunt dispicicn- \ , 0,
tem : noctu vero libris incumberc. 5 Porro fama , ,
cbt, ad corum lectionem iuscrvire libi randclabrum .
quod arte mecbanica fabricaium, nullo exlrinsecus . ,
ininistraute, oleum infmtdat lueernee: ita ul nemo ,
ex ministrie palalii ob laborcs luos inolestiam . ,
subire cogatur, et contra somnum luelando vim
, (&qxVALESH ANNGTATIONES.
. Repugnare tamen videlnr Arislotclcs, et AJe- D ilcrtiui ea dc re coiisullum respondisse,
vaui Pyrrbi (ilium faccre, uon aulem Simmia?
^ , ' . Uujus posleri,
Aiislolelis verla leguntur apud llarpocraiionem
Alevadai dicli, deiiicepa in Thessalia regnarunt,
in vocc
donec a Pbilippo Macedonum rege pulsi fugalique
, \ ' ()
sunl, uihcribil Uipianus in Demoslbenis Olynibia . bed non
ca. Plato in Menone nuiitionem facit Arislippi
dubilo quiu scribeiiduiii sit \ ^- Larigsa?iex Alevadaruni familia.
foO. <1 esl, regnante Alera, qui Itufus cognomi(5) tdr .
Renatus esi, Aucturem liujus emendaiionis babeo ctius in codice Fukeliano c l in exemplari Leonis
Plularcbiim qui in libro lhp\ sub f i - Allaiii scriplum esl . Noquc enira
ncm, scribil palrem A!cvui misisse Dclpbos qui
Plaio pixceplor fuil Socralis, sed conira. luque
Apollincm consulcrel cuinam polissimum cx liliis
Epipbanius Scbolaslicus Socrali^ diicipulum iulciv
rcgnuui tradioporlcrcl. Apollinein veioscaiel alque
prcialus est.
%
. Vidctur
lcgendiiiu
VXRIORUM.
.
**>
H I S T O R I A ECCLESIASTICA. P R J C F A T I O .
VALESU ANNOTATIONES.
(7)
.
(6) .
Tbeodosius
Junior Heracleam profeclus est, ipso 9, et Pal- Scribendum puio . Utiiur eiiim Sozomenus verbo Homerico, u l ipsemet lestalur bis
ladio consulib., eique redennli Ursus pnefectns
verbis, ", qua* omnino superflua
Urbi, et genatus in foro Tbeodosii auream coroessenl, nisi ita legereuius u l dixi.
nam oUulit, u i legitur in Chronico Alexandriuo.
VARIORIM.
Septimum consubtum cnm Jnnlo Quarlo Palvero cum F l . Constantio, nnno Cbr, 420 ut reladio gessit Thcodosius, auno Cbr. f l i i . Nouum
ftrt Ant. Pagi ad cos aiinos, n, l .
:
S5*
SOZOMENI
VALESII ANNOTATIONES.
(8) .
Post ba?c vcrba in D nonnulla. Quod igitur hic deesse videbatur, id in
Fukeliano codice laruna est dimidialie circiler
versione mca ex conjcctura supplevi.
Wnex : et ad lalus notalur , id esl, dcsunl
VAKIORUM*
.
Crispus
sesar n i , ei Consianiinua Caesar in consules fuerc
anno Cbr. 524 rpstui eat aulem dccimus sepiimus
B
53
HISTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. I .
854
1 (9)
HERMLE SOZOMENI
SALAMIN1I
ECCLESIASTICiE
LIBER
HISTORIiE
PRIMUS.
. '.
7 CAP. I .
, ot
Proamium, tn quo quaslionem movet de gente Ju daica; deinde quinam de hoc argumento
,
VALESII ANNOTATIONES.
(!) . Ita scri|)iTunc enim in operia lilulo addi solel patria cutur boc iiotncn iu codice Regio et Fukeliano. Ve- jusque, ut altcr ab altero distingualur. Verbi gratuin in todice Leonis Allatii, qui continet Hittolia, , ad discrimen Caesariam Tripartitam a Theodoro Lectore colleclam, ct
riensis Eusebii. In Sozomono vero nibil opus fuil
in duos libros dislributaiii, tegilur, hac disiinclione, cuni nullus alius scriplor occur , la Biblioikeca Pbolii, cap. 30,
rat ejusdein ooniinie. El haec quidem de cognolitulus bujus Hisloriae ita concipilur : miue Salaminii. Re&lanl duo noinina, Hermiae sci, quani scripluram magtsprobo.
licet ac Sozomeni; quorum posleritis videiur esse
Fuit eniin Salamanes ooiiHsn proprium. Alque ila proprium noroen scriploris nostri. Cerie Theodovocalus est iBoaachus quidaiu ex discipulig Hila- rus Leclor in epislola quam Historiae suae Triparrionis, qui eliain Salamines iu vulgalis edilionibus Iftae prafixitjta eum appellal, dicilur apud Sozomeuuin in libro v i , cap. 32. Sa. Cassiodorus quoque iu prologo Historias
laminius quoque nomen proprium f u i l , usilatum
Tripartila!, et Gregorius Majjnus in Epislolis, Sozoapud Svros. Sic ciiini vocalus csl anlecessor quimenuin eiun appellaut. Quidaiu lanien llerroiam
dam scbolai Beryiiensis, unus ex nuincro anteces- iilum vocalum esse existimanl, el Sozomcnum
sorum :id quos unp. Juslitiianus primam Praefanomen essc palris illius. Sic auclor Juris Gnecoliouein Digestorum dicavit. Uaqae Sozoiuenu* tria
Romani in libio iv, capite de Iranslalionibus epibabuil noinina, quoroin prituuin Salamanee Syriascoporum :
cam prafert origincm. Majores ccrle Suzoiueni cx
' Palaeslina o n i fuere, ut ipse leslalur Sozomenus , , \ iii libro , cap. 14. Saue cognomcn illud , ?
semper suspecluni habui. Cur eiiim Sozoute-
nus Salaminium se vocarel potius qiiam Conslan- , . Locus
tiensem ? Urbs enim ikla Cypri jam pridcin Salamin
illc, qucm cital bic auclor, non lcgitur hodie apud
vocari desieral, et Conslautia dicebalur. Deinde, si
Sozomcnum, sed exslal in libro Socraiis.
. nomcii eescl patronyinicinu, pneponen- Q (10) .
In codice Leonia
ilus eral aiticulus boc modo Adde
Allalii scripltim est , id eal, persuasti
qnod vi libris seriplorum Clirislinnoriuii, iiunquam
diOkilis. Rectius, meo quidem judicio. Nequeenim
sulcni pr.iilgi litijit*modi noinitia palrouymica,
Gra?ce dici po:esl, . Eumdein erron:si quuiics duu sunt scriptorcs cjusdcm noiuiuis.
rcm jaui piidein observavit LcundaTius in l i b r o i
8 5
SOCRATIS
VALESH ANNOTATIONES.
(74) .
Hi consules fuerunt anno Cbrisli 43G. Sed dissenliunt a Socrale
Prosper el Marcellinus Comes iu Chronico, el auclor Chronici AUxandrini. Hi enira sequeule anuo
has nuplias celebralas esse acribunt, Aelio n , et
Sigisvulio consulibus, mense ISovembri. Idque
conlirmat Jornandes in libro De successione regnorum; ubi postquam locutus est de stupro quod
lloiioria ciini Engenio proctiralore suo coniniiser . i l , quod factum esl Areobindo et Aspare confculibus, auno Cbristi 454, subdil : Posihocc tertio
anno Valentimanus imperator Roma Conilantinopolim, ob suicipietidam in malrimoniiim Eudoxiam
Theodoui principis nliam venit: dataque pro munere
socero $uo lola lllyria, celebralis nuptiis ad itia D
ngna cum uxore rece$$it. De donalione l l l y r u i Occidenlalis ideni lestalur Cassiodorus in libro u
Variarum, epistola 1, his verbis: Plaeidiam mnndi
opinione
celebratam, avorum prosapia glonowm
,
purpuralo filio ttuduisse percepimus; cujnt d*m
remi$$c administral imperium, cognosci'
tur imminutum. Piurum denique libi amissione
Ittprici comparavit, faciaque eil conjunelio
TeguanUt
divitio dolenda provinciis.
(75) " . His Terbis
sentcntiam suain nonobscure innoil Socrates. Vu!t
enim diccre haec per invidiam aul per gratiam
Geri solcre. Nam quod Origenex* lot annis post
obitum elapsis damnatus esl a Tbcophilo, id Theopbili invidiae erga ipsum Origenem, vel adversus
monacbos qtii Lougi (Jicebanlur, ascribu Socraies.
Quod aulem Joannes Cbrysostoinus anao posl morlem quinto ac iricesiino', bonorificc reduclns e*l
in patriain, id Procli el plcbis Consiantiuopolitana3 amori ac benevolenliai tribuil. Ego vero $<>ntentise Socraiis uoii accedo. Eisi eniui i n hujtiv
VARIORUM.
. ciam et Placidiam Anl.Pagl ad anuuro 437, n . 3.
Aetio secundiini et Sigivulto coss., anno Cbr. 457,
N.iia esi auletu Eudoxia anno 4i2.
qnod praelcr Prosperum, Marcellimiin , ei Cassio *.
doruni in Chronicis, leslaiur aucior Chronici Ate- Scil. per syiiodum sub Quercn. W . L o n m .
xandrini, qui rei gesia; mensein cl dicm ineuioral,
quos ex Actis publicis desumpsissc non dubilan- . Quo die c l i a m i t u i M S. Cbrysoslomi ttaiafe in
dum. Hi$ co$$. Valentinionus Junior meme Octo- Ecclcsia Roinaua celebratur. Facla csl aulem baec
bri xii . Novcmb. ingre&xus Conslaniinopolim , iranslalio anno Chrisli 438, a Proclo, q u i , adonuplia$ celebravii, accepm in
Eudoxia, k-sceus dum f t i h , S. Cbrysosiooio sedulo aJba^e*
Theodosii Eudocice Aug. filia, wense Oct. iv
r a t tauquaio anianuensis.
Kal. yovemb. Suscepit ea geminas fiiia*, Eudot
3 9 4 CAP. XLVI.
l 5
VALESII ANNOTATIONES.
modi negotiis affcctns bominum noanibil efliciunl:
crattis, usque in hodiernum diem in Ecclesia roanel.
divina lamen jtislitia ac providenlia, qua rcgilur
(76)
. Nicephorus baEcrlesia, semper dominatur. Origenes igitur o b ' bel , additqne . Qaae
dogmaiutn impietatem damnatug. ei Joannes Cbry- vcrba videntur necessaiia.
soaioinu6 ob iiix ac doctrioae integrilatem conse-
VARIORUM.
r
SOCRATIS
8*0
in episcopatu deaignaverini. Hia dictis ex hac tucc & \ (77) migravit. Terlio igtiur posi illiue obilam die, l i - ^ . *
bello coram maxima niiiliilndine resignalo, cum
.
Marciaiii nomen repcrissent 395, omiies <*um dignum esse acclamaruni, nullaque inlerposita roora,
miserunt qui illum coraprebenderent. Illi eum Tiberiopoli in Pbrygia degcnlem pia fraude circumvenienles, secum abduxerunl, el duodeciiuo die Kalcjidas Septembris ordinalum io episcopali
scde collocarunl. Vcrum de his haclenus.
. '.
CAP. X L V I I .
d
$44
HISTORIA ECCLESIASTICA.- U B . V I I .
842
, , denda esset, u l fama eral; Proclus ci manun iujiciens, pro prafecto praetorii episcopum Caesare*
\ .
illum consiituit. Et res quidem Ecclesiae in hunc
' .
moduro prospere succedebant. Ego vero hoc loco
,
\ flnem Historiae nostrae iacturus, opto ut ooines
\ . , ubique Ecclesiae ei urbes alqne provinciae in pace
degant. Quandiu enim pax e r i l , bistoriae scribendae
. \
studiosis nullum euppetet argumentum. Nam et
, , '. , - noa qui mandalum tuum seplem libris explevimus,
sacratissime vir Dei Theodore, omni ad scriben ,
dum materia destituti fuissenius, si bi qui sedi .
lionibus delectantur, quiescere maluisseni. Conli - uet autem scpiimus bic Hisioriae liber res geslas
spaiio annoruin duorum ac triginla. Toia vero H i ,
sloria septem libris comprebensa continet spatium
",
* & annorum centum et quadraginta. Exorsa quideut
ab anno primo oiympiadis ducenlesimx sepluage \
simre priinse, qua (lonstanlimis imperator est re,
nuntiatus: desinens autem anno secundo trecente .
simse quintae olympiadis, quo.imperator Theodosius
seplimum decimuin consuialura dedit.
VALESII ANNOTATIONES.
cii Germani AUissiodorensis, quam scripsit Con- libri orimi D vitaB. Germani. Porro hic Thalasstantius presbyter. Qui cum esset praeses provio- sius Caesariensis episcopus inlerfuit pseudosynodo
cia% et Araalor episcopus Altissiodorensis eum sibi
Ephesinae adversus Flavianum, ut docent acta ejuaftuccessorera vellet designare, couscnsuni prius
dem synodi quae refcruntur i n aclione prima couJulii prsefecli prsetorio Galliarum Amalor expetiit
cilii Cbalcedonensis.
priasquam id lentaret, nt refertur in capiie lertio
VARIORUM.
ad annum 439, ubi deainil, crunt tanlum 135
r o . Rotundo numero usus esl Socrates : alioqui anni. W . LOWTH.
ab anno Chr. 305, unde initium Hiitoriw deducit,
PAIHOL.
GR.LXVH.
27
HERMIiE
SOZOMENI
ECCLESIASTICA HISTORIA
JJENRICO VALESIO
INTERPRETE.
2 ,
,
,
, \
.
, \ , elc.
INDEX NOVEM LIBRORUM ECCLESIASTlCiB HISTORLfi
HERMLE
SOZOMENI
SALAMINII
Composiius Nicephoro Callisto Xanthopulo.
Allocuiio adTheodosium Juniorem, cui etiam ecriplor optts suiim dcdicat. El ipsum quidem imperatorcm
mediocriter laudat : operis autem sui arffumenlum proponit.
Prooemium libri priroi, in quo qiittstionem raovet de gente Judaica, elc.,qua3, quoniam guis locia inserla
8unt in singulis libris, hic describere superfluuro d u i i .
) Y
(1),
H E R M I i E SOZOMENI
SALAMINII
845
S4*
\ \ - Q jucundae vocis sono aul geslus venustate diligen , , \ , tiam luam decipi non pateris : sed sincere judicas,
. \ - speclans diclionem inslituto operis accoromoda , - taro, figuram item, et parles orationis, et dispoei \ ", '
tionem atque ordinem ; verba item eorutnque col*
(4),
locationem ; argumentationes et sensum atque
1
SOfcOMENI
847
\ (5), \ ,
\ \ ,
\
.
" ,
,
. \
\ ,
, \ , $.
, ,
-
.. ___
M
ege pulsi fugalique
, \ ' )
sunl, scribil Ulpi
pianus in Deiuoslbenis Olynibia
VXRIORUM.
Vidclur
legcndnni
^..
a c
o n u n l
**>
HISTORIA ECCLESIASTICA. P R J C F A T I O .
S50
\
rtfl% * / /in!/lAm n/v>A4tt t\wi K i t e
flagrarel
circa meridiem, quidam ex protectoribus
.
,
V
luis te sudore difflucnlem et pulvere conspersum
(7) ,
videns, tauquam rem gratam libi faclums, pbia". ,
, \ lam tibi obuilii adversus solis radios splendidc
coruscanlern, eamque gratissima quadam poiione
. , ,
implevit, aquam frigidam illi superfitndens. T u
, vero, princeps potentissiroe, aumplo calice, horoi6, , \ , \ ,
uis quidem illius propeasum erga lc animum col , \ , \ ,
. ' \ - laudasti, nec obscure signiflcasti tc pro iroperiali
, , magniGcenlia, brevi illuin beneflcio aflecturum
. esse. Sed cum milites universi poculo inbiarcnt,
, beatumque judicarenl eum qui hausturus illud
\ . esstt, poculom viro reddidisli, gcnerosissime,
ufque eo pro arbilrio suo uleretur jussisli. Merilo
"
VALESU ANNOTATIONES.
(7)
.
(6) .
Tbeodosiu3
Scribenduni puto . Uliiur enim SozoJunior Heracleam profectus est, ipso 9, et Palmenus verbo Homerico, u l ipsemet teslatur bis
ladio consulib., eique redennli Ursua pnefectus
verbis, ", quas omnino superflua
Urbi. et senatus in foro Tbeodosii auream coroessenl, nisi ita legereuius u l dixi.
oam o U u l i l , ui legilur iu Cbrouico Alexandriuo.
VARIORLM.
Sephmum consulatum cnm Jnnio Quarto Palvero cum F l . Constanlio, anno Cbr, 420 ut reladio gesbit Tbcodosius, auno Cbr. i l u . Nonum
fcrt Ant. Pagi ad cos annos, n. 1.
:
351
SOZOMENI
VALESII ANNOTATIONES.
(8) -. Post baec vcrba in D nonnulla. Quod igitur hic deesse videbalur, id in
Fukeliano codice lar.una est dimidiai* circiler
versione mca ex conjcctura supplevi.
linese : et ad lalus nolalur , id esl, dcsunl
VAKIORUM,
.
Crispus
Caesav , ei Conslanlinus Caesar consules fuerc
anno Cbr.
Crsiue est aulem decimus sepiimus
853
85i
(9)
HERMLE SOZOMENI
SALAMINH
ECCLESIASTICiE
LIBER
HISTORIiE
PRIMUS.
. '.
7 CAP. I .
,
Prowmium, in quo quaslionem movet de genle Ju* , daica; deinde memorat quinam de hoc argumenlo
,
VALESII ANNOTATIONES.
(9) I . ItascrijnTunc enim in operis lilulo addi solet palria cutur boc uonien m codice Regio et Fukeliano. Ve- jusque, ut aller ab altero distingualur. Yerbi gratuin iii codice Leouis Allalii, qui continel Histoa, , ad discrimen Caesariam Tripariitam a Theodoro Leclore collectam, et
rtensis Eusebii. In Sozomcno vero ntbil opus fuit
in duos libroa disiribulain, legilur, 'bac disiinclione, curo nullus alius scriplor oceur , la Bibiiolheca Pholii, cap. 30,
ral ejusdem noniinis. El haec quidem de cognotttulus hujus Hislorise ita concipilur : mine Salamiuii. ReSlanl duo noinina, Ilermiae sci , quani scripmram magisprobo.
licet ac Sozoincnt; quorum poslerius videtur esse
Fuit eniio Salamaoes nomen proprium. Alque ila
proprium nomen scriptoris nostri. Certe Theodovocatus est uiooaebus quidani ex discipulis Hilarus Leclor in cpislola quain Historix suae Triparrionis, qui etiam Salamtnes in vulgalis editionibus
lHae p r a f m l , ila ctiiu appellat, 6 dicilur apud Sozomenum in libro v i , cap. 32. Sa. Cassiodorus quoque in prologo Hisloriie
lamitiius quoque noroen proprium f u i l , tisilalum
Tripartila;, etGregortiis Magnusin Epislolis, Sozoapud Svros. Sic eiiioi vocalus csl anlecessor quimenuin eum appellaul. Quidam laruen llermiam
dam scbola? Bcryliensis, uuus ex miniero anleiesillum vocaluin esse exislimant, et Sozomenum
sorum ad quos nnp. Jusliuiamis priiiiam Praefanouien esse palris iltius. Sic auctor Juris Gr.ecolionem Digesiorum dicavit. liaquc Sozomenu* Irta
Romani in libro i v . capile de iranslaliouibus epibabuit noinina, quoram prtiuum Salamaiies Syriascoporuin : '
cam praeferl originem. Majores ccrte Sozoiueni ex
' *
Palauslina iuere, ul ipse leslalur Sozonieous , , \ ' iti libro , <ap. 14. Saue cognomcn illnd ^, 11
semper suspectuoi babut. Cur eniin Sozoine-
nus Salaminium ee vocartl potius quaai Conslan , . Locus
tienscm ? Urbs enim illa Cypri jam pridein Salamin
ille, qucm * ital bic auclor, nun legilur hodie apud
vocari dcsieral, el Gonslautia dicebalur. Deinde, ei
Sozomciium, sed exslat in libro Socralis.
'. nomcn eexel palronymicuiii, pracponen- Q (10) .
In codice Leoma
duH crat arliculus boc modo Adde
A l h l i i s< npttim esl , id eat, persuasu
quod v\ libris scriplomm Cbrislianonini, iiuuquain
dillicilis. Recttus, ineo qiiidem judicio. Nequeenim
S'IMII pr.fdgi liujtisntodi iKimina palronyinica,
Graece dici poiesl, . Eumdem erromsi quutics duo sunl scriptorcs cjitsdcm noiuiuis.
rcm jam piidem obscrvavit Lcundavius in l i b r o i
SOZOMENI
886
An(iq.,lib. , cap, .
VALESII ANNOTATIONES.
857
858
859
SOZOMEM
860
, (15]
, ,
\ ,
\ * \
),
,
,
(16). , , *
.
, , \
, \
.
, \ ,
, \
\ , . 0
, ,
,
, ' .
, , .
, ,
\
, *
, , \ *
,
\ ,
\ , \ * ,
, , \
VALESII ANNOTATIONES.
(15) .
In codicibus
, de qtio iiuilla nolavil Jacobus tss^nostris Fukcliano el AUaiiano scriplum cst rius in capilc 7, de Epistolts Ignalii. Sod uibil ad
Quani lectionero sccuti sunt omnes inlerbunc locutn.
preies, Epipbantua scilicet, Musculus el Gbrtslo(10) .
11 dua
pborsoous. Ulra tamen verior sil lectio , ambigi
librt Sozomeiii bodie noti exslant. GouUnebaul
potest. Neque enim videlur Graece dici posse
autem Epiloinen rcrum in Ecclcsia geslaruni ab
, pro . A l I> aecensu Gbrisli nsque ad exauctoralionom L i c i n i i .
, eleganler dicilur de his qui
Ha?c amem exaucioralio facla esl amio Christi
apustolos doceotes ac praedicantes seclali sunl.
524, Grispo Caesarc , et Gonslanltno C.rsare m
Quodde Glementequidem Romano merilodhi poroiisultbus. Ex quo inlelliginius cur Soxomenus in
lest, quein conslat fuisse comilem ac discinulum
Praefalione ad Tbeodosium Juuiorem dixeril, aposlolorum. Hegesippo vero non convenit, qui
sloriam suamordiria eonsulaiu Crispi et GonMarci Antonini leropuribus floruit. Memoralur ab
slaniini. Uisloriam cniin suara iode orsusest, ubi
anliquis liber quidem boc titulo, .\
Epilomen suaiu teroiinaverat.
YARIORUM.
.
Prirao quidcm scripsil Sozoniemts Compendium Hiilorice eccUiiaslicw ab ascensione Chri^li ad annum 525 : deinde exorsus
ab anno 524> UUtoriam annorum cxv ecclesiatlicam majoi i moliniinc el diligentia conlexuil, circa
auii. 440. HMII Itbrisix Thcodosio imp. nmicupalis
absolvrus. (Gni!. Cave in Soxomcno.) Ccnsel Pagius
Socraicnt, Sozonunuin ci Tbcoduriluui, omiics
86!
862
, ol , ol , btgui quidpiam inciderit, de quo varigsint mullo - m m opiniones. Tum enim ei qood moDumentuni
, - nactus fuero, illud ascribere non gravabor ad com. *0 probandam ei confirmandam veritalera. Caeierum,
& \ . \ ne quis prae ignoralione rerum, opus boc noatrum
roendacii accuset, cum alia monumenta ei contra , , ria perlegerii, aciendam eat Ecclcsiaruin anlisli , les, propler Arii dogmala, et alia quae poslea
\ emerserunl, inler se dissentienles, de bis rebue
quas singuli defendebant, ad opinionis suae faulo , res scripsiese : et seorsum congregalis suorum
, . synodis, ea quae vellent decrevisae : ac saepenu , , mero eos qui contraria sentiebant, abaenles con demnasse : et imperalores qui per id (emporis
regnabant, ac summates viros omnibus modia
, demerendo, in suam eenlenliam perlraxisse : ai , que ul omnibus persuaderent se recie de Deo een , lire, tam eos qni horum, quam qui illorum parii , \ \ bus adbaerebant, epistolas omnes quae exslabant,
. - pro 8 U 3 3 sedse ac aententia? defensione in unuin
, corpus collegisse, cotttrarias vero pranermisis ' se. Quae quidera res effecil ut difficile admo, ' ,
doin deprehendere poasemus quae in his negoiiis
\ contigeruot. Sed quoniam verilatis pra?cipuara
. fcuram habere oporut, ut aincera sil historic tidea;
, necessarium exislimavi ut haic quoque luonumenta,
quanla fieri posset diligentia, pervesligarem. Quod
,
, ai tfcclesiasiicorum viroram, vel de pHmatu, vel de
seciae suse praerogativa contendentium, aediiiones
' , . (47) Q explanavero, uemo imporlune aul malevolo animo
tslud a roe factum esse exislimet. Nam primum
,
, * quidem, sicul anlea dixi, historiae acriptor cuocia
verttali debet postponere. Deinde H
Ecclesis
, \
, calbolic* doclrina ita demum sincera apparebil;
, \ quae adversariorum quidem insidiis probaia saepius
. , aique explorata est: semper tamen, utpole Deo
, . \ - vicloriam ei pnebente, pristinum robur recupera , \ v i l , omnesque Ecclesias ac populos ad veriiaiem
. suam perlraxil. Porro consideranti mibi olrum ea
dantaxai litieria mandanda essent quae Ecclesiae
.
in imperio Romano constttula? aoeidfcse cognoveram, baud incoramodum fore visum est, ea eiiani
q u * apudPersas etalios barbaros circa religionem noatram geala eunl, quoad ejue fieri poterit, adjuogere Neque vero ab ecclesiaslica bistoria alieaum fuerit, i n boc insuper opere conameinorare, IQIQ quinam velut parentes atque auclores fuerint eerum qoi vulgo roonachi appellantor:
lum qul post illos continua successionis aerie celeberrimi exatiterunt, quos quidem aut novimns
ipai, aut auditione accepimus. Ila enim flel u i , nec ingraii erga illos fuisse videamur, virlulem
illorum oblrrioni tradendo, nec ignari reram ab illis gesiarum. Simul etiam iis qui boc pbiloaopbiae genus conscciaotur, exemplar relinquemus ejuamodi viiae alque institulionis, qua ai usi fuerint,
beaittftimo ac felki exilu poilentur. Verum hsec in progressu operia pro virili parte annoiabirous.
Nonc vero narratiouem reruin aggrediar, Deum prius adjutorem ac prupilium prccatus. Hinc porro
Historiae bujus tuoiemus exordiuin.
YALESII ANNOTATIONES.
(17) . Exbocloco coiligimus D mtes in Historia sua referat. Ad hac maximam
Soxoroenum inier inonacho* versalum, et ab illis
noiitiam earum reram se habere proflletur. Ex
insiiluUim fuisse. Id eiiira iiuiuunt baic vcrba.
quibus aperlc colligilur id quod dJxi, eum cum
Qiilppe Sotomenus diserle leaiaiur ingratum ommonacbis familiaritcr esse vcrsatum, corumque
nlno ac visiim i r i , ntsi monachorum dotca ac vbrmagislerio usam fuissc.
SOZOMENI
864
. '.
CAP. I I .
^^.
Consulibus Crispo el Conslantino Csesaribus,
\ Romanae quidem Eeclesiae Sylvesler presulalum
, gerebat: Alexandrinae vero Alexander. el Maca ,
rius Hierosolynaorura. Anliochiae autem ad Orontem
fluvium sitae nemo adbuc post Romanum conslilu ^, ' (19)
lus fueral 12 episcopus, persecuiionibus, ut
verisiniile est, ordinaliouem (ieri probibenlibus. , , , Sed non mullo posl episcopi aptid Nicaeam con- .
gregati, cura Eustathium ob vilae simul ac doclri- ,
nae merilum admiralione prosequerentur, dignum
\ ,
eum judicarunt qui apostolicae calhedra praeside- *
r e t : ac proinde cura episcopus esset vicinae urbis ^ , BerroBS, illura inde Antiocbiara transtulere. Quo .
quidem lemporeChristiani qui in Orienlis parlibua , ^ *
ad Libyae usque jEgyptiis ftnilimos degebanl, , ecclesiasticos convenius palam celebrare muiime
,
audebant, propterea quod Licinii erga ipsos im" \ \ ,
roulala esset benevolenlia. Christiani vero in
, *
Occidentis parlibus coramorantes, Acbaei scilicct,
.
Macedones et l l l y r i i , reltgionis stiae solerania iatrepide agebani, Constantioi opera, qui imperium
Romanuni in illis regionibus adroiuistrabat.
CAP. I I I .
. .
Quomodo Constantinni per visionem crucit Chritti- C "
,
que prasentiam ad Christianam religionem iradu ,
ctu$
veramque pieialem noslris sacerdotibut
.
didicerit.
\ Huicenim viro, cum alia mulla obiigisse comp e r i m u s q t i i b u s permolus Christianara religionem ,
* Socr., lib. i , cap. 2.
863
VALESU ANNOTATIONES.
(18) . ln codice quidem Fu
Tyranmis; vicosimus Yitalis ; vicesimus pririius
keliano nuUi sunt l i i u l i , nec ulla capilum disiinPiiiiogonius; vicesimus sccundiis Roinanus ; viccctio. In Regio autem exemplari quo usus est
siutus lerlius Eustalbiiis. In margine vero ad noRobertus Stephanus, tttuli capiluro lotiua operis
men Pbtlogonii ascriplum csl boc scbolion, prsfl&unlur libris Sozomeni, et a Nicepboro Calli *.
glo dicuntur esse conscripli, quod equidein non
. Idesl,Nota quod Theodorilus posl /7credo : sunl enini prorsus inelegantes et.barbari,
nium nullo interjecto ponit Eustaihium. Nicctas quoac prorgus indigni Nicepboro. Sed praelerquam
ue in Tliesauro orthodoxw /Srfet, libru v, capile 5,
quod sunl infeliciler scripti, mendis quoque pluriomanum inler episcopos Anliochenos collocai,
mis scatcnt. Hoc igilur loco scribendum videlur.
iia scrtbens : Siquidem post Domnum, qui Pauto
, - u
es8erat,
Antiochente Ecctexi* prtC"
significat
yjl^ .^
M-.-
!
-^.f.-.
_
futrat TimiBus,
deindt Cyrillui, lum Yilaiis, cmi
cauUac tmide.
Philogonius successit, quem Paulinui subseent**
(19) .
Hunc Romanura Antioe$t\ et Paulinum Romanus, U qui eomprehentus,
cbensis Ecclesiae eptscopum, nescio undenam baucum pro Christi religiotie tuenda martyno vitam
serit Sozomenus. Nam Hieronymus in CliTonico sub
finiittet, Anliochia epiicopo vidita relicta esl. Q*ia
initium, ubi omnee episcppos Antiocbiae recensct,
nimirum, ul par esf, per lyrannorum persecutionc*
tam Galholicos quatn Arianos, nullam Romani
epitcoporum eleclio libera non esset. Hxc poslrema
mentionem facit. Nicepborus quoque patriarclia in
Nicela verba desunipta sunt ex boc Sozomeoi
Calalogo episcoporuni Anliocbiae, eum pr.ftermillit.
loco quem prse manibus babemus. Sed uierqiie
Habelur tamcn indice episcoporum qui majores
fallitur. Romanus eniui nunquam epis< opus fuit
Ecclesias rexerunt a Cbrislo usque ad tempora
Anliocbiae, sed diacontis celebri martyrio perfunclna
Magni Constanlini. Hic index babetur in BibUoest Anliochia!, ul tradil Eusebius noster. lis auiein
theca Florentina, post Uistoriam EcclesiaHuam Eu- cot>s. quos noniinat Sozomunus Pbilogonius
sebii Caesariensis. In eo igiiur indice inler episco- Anliochensero episcopatuiu gerebat, ut docol
pot Antiochenos decimus sepihnus ponitur T i Tbeodoritus in fib. Uiticrias.
ma?us; decioius octavus Cyrillus ; decimus nonus
VARIORUM.
marlyre illo, quem memorat Euscbias De tnaru
Asscril Valesius contra Sozomeoum, RomaPalwst., cap. % eod de alio quodam Rontauo usse
num Ecclesise Antiocbenae nunqnam prsefuisse ;
iutclligendum. {Criiic.) ami. C.br. 519, n. 8.
quippe qui diaronus martyrio pciTunctus cst Antiocbix. Ait aulcm Pagius, S zomcnum non dc
S a m o s a t e n o
SUCC
niSTORlA ECCLESIASTICA. L I B . I .
VALESII AMSOTATIONES.
(21) .
. Longe aliain
codice LeonU Allalii scriplum esl ,
B C r i p t n r a r o exbibel codex Leonis Allalii, bor moqtiod magis probo. Mox pro , codex
do : " . EainFuketii babet . Porro
dem leclioncm in codtce suo repcreral Epipbanius
inquam ex Eusebii ltbris de Vila
hxc omnia, quae lanqua
Scholasticus, ut ex inlerprciaiione ejus apparel.
Conslaulini dcsumpta proferl Sozomenus, non leSic enim v e r t i t : Quam victoriam ascendem in ccegontur in Eus'bio. sed a Sozomeao adjecta suut
loi egil ChrUlus, crucifixus et mortuus, elc. Rectior
quasi per .
t a i n e i i roibi vidclur vulgata lectio.
m
(20) Hr
VARIORUM.
* .TTJ. Cum gcilicet. exercilum
Cbr. 512. Vide hanc historiam apud Euseb., V j / .
coulra Maxculium Roinain versus duceret, anno
Cvnst lib. i , cap. 28, el Socrat., l i b . i , cap. 2
8C7
SOZOMENl
8CS
Qualiter Conttantinut eruch lignum in pnrliit pra>ferri jtt$$it: ei mirabilis quccdam narralio de iis
. $
, *
* ,
, \ \ \
.
* *,
(2),
, \ .
, ,
, *
,
* ,
, ' .
, * , \
, .
,
, ,
.
tum, in gravem unquam calaniitaiem, aicut in bello fieri solcl, incidisse memorant, nec vulneratom unqiiam aut captivum fuisse.
CAP. V .
. '.
Refutalio eorum qui dicunt Comtantinum, ob necem
.
, " ,
Scio quidem gentiles vulgo narrare soliloa
1
809
niSTORIA ECCLESIASTICA. L I B . I .
870
* , Congtanlinam, cuni quosdam genere p r o x i m o s
( * , inlerfecisset, et in necem filii sui Crtepi coneeti
, \
sisset, poenitenlia duclum, de expiatione acelerum
(25) , * consuluisse Sopalrum pbilosophura, qui tune
* - temporis Ploiiniana? acholse succesgionem tenebat:
, illum aulem respondigge nullani esse ejusmodi
. ecelerum expiaiionen. Qua repuUa conlurbaluui
, ,
imperatorem, incidisse in epiacopos, qui poeni - tentia et lavacro bapiigmi ipeum ab omni scelere
,
purgaturos se esse pollicerentur. His igitur quo , \ ,
niam ex aoimi sui sentcntia respondissent, illurn
\ . delectatum, religionera eorum auspexisse, el cum
, ipsum Cbrisiianum iacluin esae, tum subdiios ut
. , idera facereni impulisse. Verom baec mibi videntur
8* , esse conflcla ab illis qui Cbristianam religionem
,
, &
, (26),
, .
,
,
. ,
\
\ ,
*
, \ \
, \ ,
, \
. \ ($
, * \
,
, , , \
. '
.
YALESU ANNOTATIONES.
(25) . Hic Apamia Syriae nus. Neque enim Plotinas scbolam ullam reliquit,
oriundua fuil, discipuius Jamblichi philosophi; sed Unlum discipulos, qui per varias regioneg
ui ctim ad inlimam fainiliartiatero Constaniini dispersi dogmata ejus conservarunt, nt ex Porlagni processisset, fraude alque invidia Ablabii pbyrioet Eunapto cokligilur. Ejusdem Sopatri mepraefecli pnetorio inlerfectus est Constaoliaopoli, Q i Joannes Lydus in libro De men$ibu$ 6>eout referl Eunapius in Vila JSdesii, et Zosimus in ratn, ubi de Jano disserit; ailque Consunlinura
libro aecundo Historiarum. Suidaa in voce - in condenda urbe Constantinopoiitana usum esse
Sopatro , id esl consecratore, et Praeiex, ait Constanlinum imperalorem ideo illum
tato bieropbania.
interftci jussisse, ut ostenderel ae a Graecorum su(26) . Codex Fukelianusronjunctionem
perstiiioue peniius abborrere. Quod auiem Sozoaddil hoc modo, \ . Ac forlasse Iria
menu& bunc Sopatrum vocat
haec verba delenda sunt, ulpole scbolium sive ex , cave inlelligas cum Chrisiopborposilio praecedentium.
sono magislruni scholae, cui anle prsefuerat Ploti-
n i
VARIORUM.
.
Hnnc a Fausla id scelus ab Helena taatre increpilue, Fauslam
noverca detatum, quasi ipsam de siupro sellici- balneo calenti inclusara necavit, ut referunt Zosilasset, insenlera occidi jussit Constanliaus, anno musetSidonius. AlGbrysoslomus,bomil. 15 in PhiChr. 32tf, Conslantmo , et Coaslantio Caasare iippen$e$, Gon&laotinum ait uxorcm quidem adulcoss., u l a i l Idatiite in Fatlis, cum ipec Romae terii suspectam, ex qua multoa liberos Cxsarrs
rciidcrcl, leste Zosiioo lib. n , p. 685. Moxqne ob habebal, in moniibus alligasse, ac bestiis vorairr
871
SOZOMENI
87*
(27j
codice Leonis Aliatii.
VALESII ANKOTATIOXKS.
. Scribendum cst
^, ut legitur
in
VARIORUM.
dam objecisse : (ilium quoque ab eodem occisum cum eum mater Helena dolore nimio nepoiis it>esse, seu poiius ab ejus fralre. Nam licel eo loci ereparel.(Yiclor, m Epitome.) Orosius necij bujiiu
neminem nominel, constat lamen euin de Gonsian- causam in occultis ponit. Facium neganl Evagrius
tino loqui. (Valesuis in Amm. Marcell., lib. xiv, et Nicepborus, praeterit Eusebius. Pruiceptore usas
cap. 11.) Gonstantinus, Fausta conjuge, ul putant, est Grispus Lactaniio Fiimiano.
suggerenle, Crispom filium ex Minervina coiicubina
* To?c . Quaai parlito imperio,
susceplum, necari jnbet. Dehinc uxorem suam cuncia quie trans Alpcs Galliae sunl, Consiaolio
Faustam in balncas ardcnles conjeclara inlcremit,
commissa. (Vicior, dc Ciesar.)
873
87*
.
Licinius vero qui anlea religtonem Ghrislianant
,
coluerat, post cladem illic acceptaiu animo niula , tus, mullos sacerdoics qui in suis parlibus dege, \ \
bant, gravilcr afllixit. Sed el alios plarimos, ac
* \ ,
pra-cipue militaris ordinis viros, niale niullavil.
.
Etenira ob dissidiuni quod ipsi erai cum Con ,
sianlino, Cbrisiianis supra moduro erat iiifensus,
,
cx eorum calamiiatibue inaximum dolorem Coo \ siantino allalurum se esse gperans : simul eliam
, \ *
exisiiinaus, Ecclesias Chrislianoruoi i d unmn
. , ,
optare ac studere, ut illain solum iniperalorem
,
, ^ baberenl. Prxterea cuoi ilerum pugiialurus 17
\ * \ esset adversus Constanlinura, victiuiis et divinalionibus ad fuluruin bellum se praeparabal : sedu ,
cliisqne a quibuedam qui vicloriain ipsi pollioc.
banlur, ad gentilium superstiiionera descivit.
VALESH ANNOTATIONES.
(28) . In rodice Fukoliano vcctam Aipes, diligenliores tradunt. Subiisse autem
scriplum esl " cum aspiratione. De liujus urIstro, dein Sao, deiu Nauporlo, cui nomen ex ea cansa
bis condilu idcm referi Zosimus in libro v, ex , Emonam Alpesque exorienli. Emunac situm
Pisaudri poela? libro, oui liiulus cial
58
SOZOMENI
876
U U M luac lemporis
i i i urbe
, Mt* r w W ( W ;
4e bclli eveiilu inlerro- *
* + * . M * m p o a A f bis fiomericis ver ^ M
X j * * . . . * * I M J W M qaod cra(
}****$ U bellipotenlet.
4 m I M , i*<f ifti arumnosa teneclvt.
t \ * \ ttlm f^kra
rcbue deprebendi religio**r* GfcrotUftoruNi diviua providentia consiitutam
Utttttq* progrcssug fccisse : praecipue vero
e i I U c**a q u * lunc geala? sunl. Naiu cum
cunciis Eeclesias quae gub ipsiu dilione
a n t , jatajam perseculurug essct, conflaluiu est ia
Rilhynta bcllum illud, quod inler Conslanlinuin ac
L k i n i u m po&lremum fuit. In quo Consiantinus
Oel auxilio in lantuffl adjutus egl, ul hostes lerra
tariqut devtcerii: el Licinius lerreslri aiuiul ac
navali eierritu amisao, Nicomediae seipaum dediderlt, t i privalus aliquandiu egeril Tbegsalonicae,
Ibique iandem, interfeclus sit. Vir qui inilio quidem iroperii, tum bello, lum pace egregius exeliterat, et nupliit sororia Conslautlni fueral bonoratua : Undem vero bujusmodi exilum ebrtitua eal
quem dixi.
*Q ,
,
.
,
,
,
.
* ,
,
.
(&
\ ,
, , ."
,
,
,
.
*. '.
CAl*. VIII.
,
gestit, lum ChrUlianoi liberando, lum eccletiut
,
,
877
878
, , 5- poHauliir, quotqaot ob ctmfcgsiODem CbritCi da, , ? , * raoati eatonl exiHio, aot in insnlis aliiave k t t i *
,
.
coiitra veluniatem saam degero jusst; quolqvot
' . item aat i n meUllum daii, ai ad opns publicvni
, , * condemnati, ant gynseeeia aut textriole mtnieurare
, coacli, aut carHe mancipati, cam antea cariale*
.
non essent. Eoe praHerea qui infainia noiati fue - rant, infamia liberavit. Quibus vero orde cujua, . piam militiaB adeniptug fuerat, liberum iie reliqoit,
, ut vel prisiinum locam recuperarent, vcl cem
hoD68ta miggione oiio liberali fruerenlor. Cumque
* , oranee ad priorem Hbertatem el consuetos lionerea
* , revocaesei, facultales etlam guas ite reddidit.
, , - Qaod ei qui uorte damnati bonis apoliali fuigacm,
. , prsecepit u( genere proximig baeredilag eorum
, \ ^ deferretur : sin nemo ex proximis guperesaet,
. , , singul cujusque loci ecclegi* baeredes eeaeftl:
&, , (51) ei ut aive privatus qaispiam, give regpoblica*
. aliqoid ex ejusmodi boaie poeskferet, ttaiim te ' * autueret. His vero qui aut a ftsco ea etnigMnt,
, - aul dono accepisseat, quoad fleri poeset compe , , lenti raiione prospecturum se promisil. Haec, vc
\ dixi, ab inperatore conatituta, ot lege coftrnata
. , eunt, ae aine ufla mora exaeculioni mandauu Jam
, vero conctos magistraitte iiuperii Romani, fore
, 6 Cbritliani adminiatrabaat r vetittunqae erat wtt, - versis, ne \m poslerum aacrificarenf, ifeve vales
. ', conaulerent, aut myaieriis ioillaremitr, aul aimu * . , - lacra dedicarent, aut festos gentilittm diea cele6 " , bfawnt. Mulli quoqae civUatura veiuetieakni ritus
, imrouUti sant. Deniqiie ex co tentporie apud
, (52) , ifigyptiea cabima N i l i , qao i&crenieBluni aqtaaram
. ejae fluminis nolari aolet, BOB ampihts in genti , lium teaapla, eieul mo erat, aed in eedesiaa de, * , ) fertur. Apud Eomanos vero interdicU fueninl gto . diatoruoi speetacttla. Jam veix> apdd i%QNiicet qoi
, Libanuaa et Heuopolim incoiwU, fas ampHua non fkit
- gcortari virginaa, priusquam viris jiingeroBtur; q i i i , , bua legiiimo connubio lunc demam sociabanlur,
c
YALESU ANNOTATIONES.
(31) . In codice l>onig ARatii scriptum egl , rectias sine dubio; alque iia
Savuiita ia suo codice eroeodaverat.
(32) Qfc . Codex
U l inaxiine
eliaaigcnlilium oonaulli crudele boc et iebumanam
gladtalornm speclaeuium jaai oltm daninarini, vide
Cie. I I Tmc Quftst.; poeiesque iu repabl. Roaiana
eo ventum, ut bi ludi Goercereulur, dciuuia videlicH iis qui baec gpectacula odere posseni, munevo
eiiaro gladlaioruni defiuilo; coercilodeoiqae auaaptu
ad mttaera : iiem eisi non nemo prinelpiun geniiliuni hmc cmenla gpeclacula oiunifariam teuip^ra\ e r i l , ut de Marco Aaloamo referdiii Capiiolinu
et D i o ; aUamen invelerau licenlia perrupit oiunia sepla, seroque ad id vealum, u i gladiatoria
pectacula loilerenlur; noo a Nerva imp , quom
Lonane lapsuni jam Lipsius recte noiavit; noii ab
illisfcaliUbtts imperaloribu. ConaUnlino M. Chrisliajio priocipi boc laudabile opna reeervaluai: ad
xv, i i l . gladialoribu*, I . I .
. Idem
de Lydis perhibei Herodoina ia C/to, paf. 40 edit.
Gale.
,
*
Lydorum fiike * wm/nVawlxr,
a
875
SOZOMENI
878
*
, "
*
*Q ,
,
.
,
El ex multis quidem rebua deprebendi religiouein Chrialiaoormn divina provideulia coiistilutam , \
caae, laotosqtie progressus fccissc : pnecipue vero ,
ex iis rebue quae lunc gesl sunl. Naiu cum
Licinius cunclas Ecclesias qux sub ipsius diiione ' ,
,
eranl, jamjam perseculurus esset, conflalum esl
Billiynia bellum illud, quod inler Conalanlinum ac .
Licinium posiremum fuil. ln quo Conslanlinus (& ,
Dei auxilio in lantum adjutus eal, ut hoslea lerra
marique deviceril: et Liciniue terreslri simul ac \ , navali exerc ilu amiaso, Nicomediae seipaum dedi- , , ."
derit, ti pritalus aliquandiu egeril Tbesaalonica?,
,
ibique landem, inierfeclus sit. Yir qui initio qui ,
dem imporii, lum bello, lum pace egregius exslilerat, el nupiiif sororia Constanlini fueral bonora- ,
VIII.
. '.
fublkce disponendo.
.
Gonetaulinus vero, cum jam solus Romano i m , *perio potiretur, Romanis per Orienltm degentibua Q , (50)
publico edicto pracepit, u l Chnelianam religio- ,
nem colerent, Deumque siudiose veneratentur : , \ aolum vero euna existimarent Deum, qui et revera
* , \ \,
cat, el perpeiuam omni *vo babel polestalem. .
Nam illie quidein qui bsec atudioae obaervareut,
cuncta bona ubcrtlm aflluere eolcre, et quaecun- , ,
que cum ape bona aggrcderenlur, ex anirai aen- * \ &
tentia succedere : iia vero qui erga divinum numen , delioquerenl, turo privalim, tum publice, lam bello . ,
quam pace, omoia infeliciler cadere. Subdit deinde, , *
non quidem se jactans, sed graiiaa agens Deo,
6
sicut ipse affirmat, Deuro, cum ipsum idoneum
, ,
voluntatia suae miuistrum esse voluisaet, a B r i U n ,
nico mari usqoe ad Orientis provinciaa ipeom
, \
perduxisse, ut Cbristianorum aiigerelur religio, D cl i i qui propler Dei cullum in conDesBionibug aut , .
marlyriia conatantea permanserant, bonoribus ac , \ ,
prsemiia illuatrarentur. Postquam i a u praedicavit,
aliaque pluriina expoauit, \ & quibus putabai sub- ,
tlUos ad Cbrialianam religionem allici pouse, irrila \ >
ceae decernit, quaecunque temporibaa eorum qui * Ecclesiam perseculi fueranl, conlra religtonein , siatula geatave foisaent: pnecipiique ut liberlalc
, , VALESII ANN0TATI0NES.
(50) . Edlctnm illud Constanlini ad OrienUles, qood Soxomenus boc loco compcndioae reculit, si quii integmro lcgerc desiderai,
Ytla
HLSTORIA ECCLESTASTICA
877
LIB. I .
878
VALESU ANNOTATIONES.
(51) ' *, l n codice Leonie Allalii scriplttiu rst * rectitts aine dublo; alque ita
SavHirts io soo codice eroendaverat.
(52) cwoixetv . Codex
VARIORBM
b U l inaxime D quod curo non obecure horlalur Lactanliua inslit
eliaro genlilium nonaulu crudele boc el iaburaaneiii dhitu, lib. v i , cap. 20. Facla esi aulem haec proffladiaiomm specuculum jaai olim damnarint, vide bibilio auno 525, lempore concilii Nicni, non
Cic. I I . Qum$t.; posleaque tu repabl. Romana quideiu per UHtHn orbem^ Romanun, venmi in
eo veoUun, ut bi ludi ooereereulur, dciiulie videli- Orienie, ac nominalim per Piittnicen Bertli, ubi
c d iia qui baee speclacula cdere posaenl, i m e r o baec lex proposita esL OotboCred., in Tkeodo*. C*4.
xv, l i l . De gMt&toribu*, 1. I .
eiiam gladialorum defiuilo; coercitudeoiqaeauaiptu
i 0? orwoutstv . l d e n
ad muaera : item etsi non nemo priiielpuiD geniiliam hme cmenU speclacula ommfariani teaipera- de Lydis perhibet Herodoius ia C/io, pag. AO ediu
veril, ut de Marco Aaloamo referonl CapiioRnu Galo.
et ; aUamen inveleraia Hceniia perruptt om- ,
*
nia sepla, seroque ad id vevtuw, u i gladiatoria
' Lyuorum *nim filke omuet merelricanlur.
Mieciacula lollereniyr; noo a Nerva imp , quoni
dnm
ifonarae lapsuei jam Lipsius recte n o i a v i i ; noii ab ataue hoc gumstu laniuptr dotem collijunt
ilUageailUbua iroperatorlbus. Con*untioo M. Chri- uupserint: autem ip$*m*l locanl.
aitano principi boc laudabile opus r e r v a l a m : ad
SOZOMENI'
870
VALESII ANNOTATIONES.
(55) .
In codic* Fnketiano scriplum inveni , queniadmodum el SaviHue ad orain eui codicis eiuendaral ex Clirislopborsooi libro.
(54)
. In codicc Leonis
Allalii legilur . Magis lamen
probo scripluram codicis Fukeiiani *>. Siiniliier bodie apud nos singuke lcgiones saos
VAIUORUM.
I tii
. D Idem mense Junio ejusdem anni, volutKaria? quoaba re Tore pulo, eclo Constitationnm q u de die
que juriedictionie acttts, acu emancipationes ct
Uominica aeu Solis in Cod. Tbeodos. et Justin.
nianamiasionee. die Domiuica lieitos esse jussii
occurrunl, breve quasi Cbroakon adjicere. 4 Con5 Valemin. Senior, A. D. f68, exatliones eo di<* a
sUntinus M. mense Martio, . D. 521, olio diem
Chnstianie ileri yetuH, Cnd. Tbeod., leg. I , / V
Solis mancipavit, et juridicis actibus exeinit, Cod.
ex$eeutoribu4, qusc pnibibiiio rcpelita log. 10, /><
Jnst., D$ ($, leg. 2 : * judicet
urbana
exactionibu$. 4* Valcntin. Junior, A. !>. 58G, getio*
piebet, cunctarum arrtwm o/ficia, venerabUi die
raliler el indisiiiicte onines omnino liles, omnia
Soiis quictcaHt. Ruri potili agrorum culluue
negotia quiesefre juasit, ciiam ob debitum publihbere libenterque innrviant ; quuniam frequenter
cum, eliam apud arbilros comproinissarios. snb
etxmt tii nou npiiut a/io die frumenla IM/CU, aut vtpoena sacrilegii; leg. 3 De extccnloribu*, c l lcg. 13
)tea> icrobibus mandeulur, occatione momenti De ex-acliontkHi. 5* Idcm A. D. 389, juridieig ilo,pereai commodiiai coelesti promione coiue$sa. 2*
rum diebue eum excmii, leg. 2, ejusd. i j i . 6*Tluv>.
t
681
UISTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. I .
882
" ,
&
Quomodo Constanlinu$ legem tultrit pro conttnen .
libu$ et ctericit.
(58),
Vclus lex fuil apud Romanos, quae vetabal nc
, - coclibes ab anno aelatis quinio ac vicesimo, pari
ffW
C A P
VALESII ANNOTATIONES.
(55) .
Qnaluor ulliina verba delenl Cbrislopborsonus el
Savtlius; nec certe vidciitur admoduin necessaria.
56) 6
SOZOMENI
184
(39) *
essent genere proiirai. Orbos vero roultabal dimidia parte bonorum, qtias ipsis relicta eranl. Tule- . !
raot hane legeiu veteres Rotnani, cum sperarettt *
fuiunim hac ratione, ut urbs Roma el rdiquas ,
provincia imperii Romani bominum moItUudiae ,
abondarent. Elenim paulo ante hanc legem quam- .
plttrimoe hominea amiserant, bcllia civtlibua ab- suroptos. Cum igitur animadTerleret itoperator, , (40),
\
eos qui virginiuiem 2 1
orbiUlem propter amorem Dei consectarentur, ob id pejore loco eaee; ,
atultum esse exislimaTit, credere bomanuro genus , .
humana posse cora ac diligentia ampliflcari: cum ,
naiura juxla Dei dropensationem, setnper aul de- (41)
Irimentum acr.ipiai aul incremeiitum. Uaque legem *
dedit ad populum, u l cordibes et orbi pari jare ,
quo reliqui omnes froerenlar. Qtjincliam lege ^ \ ,
t a m i t , ut qui in virginilale et continenlia vitam , '^agcrent, privilegio ali(pK> p d i r e o t u r : liberam ipets .
faculutero largitus iam masculis qoam feminis, , , liret adbuc impuberea easenl, testamentum facien- .
d, eontra morem qui ubique in imperio Romano
obaervatur. Dc oiiiiiibos enim rebus fecte consu- , .
.
lere ac diapooere censuit eoe, quibiis Sd auuin
opua studiumque eaael, o i Deam assidne colerent,
et philoanpbise vacarenl. Nam et ob eamdem cau-
eam veterea Romant legem mleranl, ut vfrginea ,
Vesta aexlo ctiam aetatis anno lcslaraentum facere *
poasent. Fuit boc etiam argutnenlum vel maxSnium g ,
reverenlra; qttaro pius princepa erga religionem ge- , \ *
rebat. Ifam et omnes ubique cleriros immunitale ,
donavit, lege hac de re specialiier dala; et l i t i - * gamibiia permtsit, u l ad episcoporum judieium
.
provocarent, si magisiratus civiles rejicere vellenl: , eorum autcm sententia raia esael, aliortimque ja- '
dicutn senienliis prevalerct, perinde ac ai ab im- . ,
peratore ipao dala fuisscl: utque rea ab episcopis ,
judicatas, reciores provinciarum eorumque oili- \ ,
eiates esaecmiotii mandart*nt : poslrcmo, ui conci , *, 9
e l
YALESII 108.
(39) .
pbanius Scboiaslicus el rcliqui inlerpreles, uno
consensu negalivara pariiculam stistulerunl: quibus lamon aeseDlior. Caelibes enim uon iia D
miiltavit lex Papia ui niUil ex testamcnto cnjuspiam
caperc possenl: setl banc tantum pocnam in cos
taluil, ut nihil caperc possenl cx lestamenlo exiraneorum, non aulero cx lcslamentis proximorum.
Aique bm fiHl oUam seotenlia Jusii Lipsii, u i v i -
VARIORUM.
k
885
HISTORIA ECCLESIASTlUA. -
-
/
.
.
, \
'
, (42) .
LIB. I .
886
. '.
22 CAP. .
De maxmii confessoribut qui adhuc iupentiUs
erant.
.
N a t t e l a l i i plures per id leropus probi Cbristiari
"
Yivebaol: etrecena sedatis pereecutionibus, multUd, ,
hucex confeasoribus gupersiites, Ecelesiasillusira ,
baal. Hosius seilicet episcopus Cordubae, Anpbios,
" Epipbanias q u est in Ctlicia, Maxinms qui post
, 6 (45),
llacarium Ecclesiae Hierosolymiianac curam susce
p i t ; Papbnulius deoique jEgyptius, per qoeni
* Deus mulia ferlur elidisee miracula, largitus ei u i
* *
daHoonee expelleret, el varios morbos curarei
, , \
Porro tam Papbnuiivs tsle, qitam Matimus supra
.
inemoraias, erant ex numero eorum eoBfesoorttm,
, \ \,
quos Maxiininus ad opus in melallis faeteadiMM
,
, C daronaveral, cum dexlros ipeie oealos priue eflox a l .
disMi el sinislrae suffragincs iacidiseet.
CAP. X I .
. '.
Narroiw saneto Spyridone, f cj*s modttiia
,
ac trauquillilati.
.
Iisdem teinporibus Spyridouetn quoque Trimy \
thutitis in Cypro episcopum vixisse accepimus : ad
*
cujus virlulem declarandaro, euflicerc arbUror fa ,
. '
mam quae de illo etianinum viget . Miracuia vero
, , ; , quae ab illodivina opo perpctrata suut, piurima
quidem, i t l credi par esl, norual indigenae. Egovero
. ,
ea quae ad noihiaui meam pervenerunl, nequaquani
* * reticebo. Ruslicus hic fuit, uxorem habens et l i . \
beros : sed non ideo in rebus quae ad Deum spe , \
clant, inferior. Aiuni aulem improbos quosdam
, , ^ botnines aliquando ad ejue ovile veoisse noctu ;
. "
ovesque subripere aggressos, rcpenie vinculis con, , \
slriclog esse, cum taroen nenio eos vinxisset. Orlo
,
aulem die, ipsum ad ovile venknlem vinctos eo
1
YALESU ANNOTATIONES.
(42) Atd. Forte legondum est .
ortbodoxos episcopos rec^nsetur ab Albanasio in
(45)
. Hic
oratione priiua Conira Arianos.
Auiphion cpiscopus Ciliciae una cum Lttpo, inter
VAiilORUM.
tantum fuerinl absoluli, mancbil. sieut cioibus Romani$ integra et tibtrtat. Reatoo Dedhciplw.
w r r o i volueril absolvtrt, noverit eot tutcepta
erc/e. lib. i , c. 406. Exelat ctiam in iniefpret. U
HberlaU cive$ e$e Romanoi. Nam ti ckrici maneiCod. Tbcodos. De mntiuminwm*** in Ecclmia.
pirs huh dare volnerini libertatcm ctiamti extra conpfciftm kcerint sacerdotum,
velmeMipiuraverb
837
SOZONENI
VALESII AKNOTATIONES.
(44)
,
.
Hunc locum miitiiura csse satis ap- . Verum in codice Leonis Allatii i u
paret. ln codice quidem Fuketiano post votem
suppletur hic locus, ,
, addilur verbum . Scd ne , \ sic quidcm aanue atque integer esi locus, nisi am- . Nec alilcr in stio codicc legtt
plins addideris aliquoi verba, boc modo,
Epiphaoius Scholaslicue, u l ex intcrprclationc
,
ejus apparet. Sic enim vertit, Scd $olum cnbhuittm
. Hanc cuiendemonstrabat, invitans petcntes, ul quanlum opus
dationem conurmai Nicephorua in libro v m ,
haberenl tollerent, ti dettuo revocarenl quanlutn
cap. 4 2 ; ubi banc bisloriani ex Sozomeno ita rcnoveranl nbstnlisie.
i e r t ; , ,
S90
T U . i , 15.
VALESll ANNOTATIONES.
(45) .
D . Vox apud Graccos
I>c hoc Triphyllio Hierooymus in libro icriptopraescns tcmpus aiguiflcai. Instare veru apiid Lali
iios idem valet ac imminere seu approptnquare.
Hbnt ecclettatticit; Triphyllius Cypri IMtenm sive
epiicoput, 8loqu8nliisimM$ tuat ataiii, Qiiod inatal igilur, nnnduro est, licct proxime flurum sit. Alqui cuni p^recrinus alle ad Spyridonem
$ub reqt Conslantio ceUberrimus (uit. Legi cju$
accessil lempus eral Quadragcsims, iiquc ipsi dics
in Canlicum commenianos.
(46) . Beryli in Phoe- qnibtis Spyridon jejunia conlinuare solilus crat, ul
nice, scbola erat juria civilis jam inde a teropori- lcsiatur Sozomenus. Eral ergo lunc hebdomas mabns Alexandri Severi. Certe Gregorins Tbauma- gna. Jn bac enim bebdomade Cbristiani jejunia
turgus in ea urbe opcram dederal juri civili, ul coulinuare consueveranl, ut doccl Epipbanins i "
ipse icsiatur in cralbrum aclione ad Origenem. cpilogo libri De hecrcsibu*, Ka\ ol
\ \ . Hoc ipstijn
Vide qtix noiavit Jacobus Gotbofretlus in noiis ad
interlom gcripiorem, qui exposilionem lolius i s l quod Snzomoiius bic vocal
. Ttirtiillianus in libro De , camiundi scrlpeit.
(47) W f |
.
- piie 15, pro eodem dicit, jejunia conjttugen. in
libro Ue jejumis, cap. 14, Sabbalum conliimare.^
pbanios Scbolaaticus el reliqui inlerpreies, Musru(48) . Snpple ve!
lus el Cbrisiophorsonns, verlerunl, inttenU jam
:, ul babet Niccpborus.
Quadragaima. Mclius Nicepborus bunc So/omeui
locum ita exposuit, ).
-
SOZOMENI
835
,
(50) , \
\
, \
. ,
,
.
, ,
, .
(51) % *
, ,
\ . \
, oCav
fBopA .
, -
* \
, .
, *
(52) *
\ *
*
. * \ ,
0 ,
*
, .
, *
. \ 6
804
Amicoruin t t bospitum curam gerit; bona propria CUID egeniibus communicat, et singuloruni
fomuiodis aique utilitati inservil; nec laHanlibus
molesta, ei dolore oppressie consolaitonem adhibens.Cum aulem ubique diligcns sit, et ad verum bouum omni studio conlendal, modestis seriiionibus
ac pradeniibus senlenliie, ab omni iuco el raaledicentia alieuis, insiruil audilores, et quasi q u i busdam medicamentis rcvocai ad sanitatero ; cum
bonore ac reverentia dUserens ; a comcnlione,
irrisione ei ira prorsus libera. Nam cuni ralione
pr.rdila sit, onuiem rootionein aversamr quae s i l
rationi contraria, omnesque lam aaiioi quam corporie vincit periorbaliones. Hujus excelleiilis pbiiosopbic princeps fuii, ut quidam memoraut, Eiias
. Cttr Scxomtnu$ PAiUm$m Pythagurium nomlnaverit, ntscio, inquil Valctius Ui Noiis. Eodeui vero tilulo iosignitur a
Clemeote Alexandrioo, Sirom. l i b . i , cap. 15,
p. 560. edit. Uxon. Ad quem locum bxc anuolat
8U5
SOZOMENt
.
Yoriim sivc iEgyptti, eive qui alii, bujus pbilo'* ,
sopbiac principcs ei auctores fucrunt, illud certe
',
inter omnes conslai, magnum Antonium ntona- ^
,
chuiu moribus atque exercilationibus ulilissiinia ,
hoc vilae genua ad summain diligenliam ac perfe* \
tlionem perduxisae. Quem liim lemporis in soli %
tudinibuSiEgypli coruscantem, imperator Constan- * ,
tinus ob virtutis ejus gloriam ainieum sibi ascivit,
,
suisque litteris honoravil, ulque de bis quibue
\ , \ ,
opttg babebat ad se scriberet, bortatua eet. Fuil
. ,
bic ifigyptius, orlus genere nobili in vico Coma. , (54). 61
Esl autem bic vicus juxla Herailcain urbem iEgy * (55).
pli quas cognominalur Minor. Qui cum adbuc ado , lcscenlulus parentibus orbatus essel, palernoaqui- *
dem agros vicanis donavil : reiiquis autem bonis ,
siiia diveiidilis, preiium ogenis dislribuil. Siccnim
. ,
apud se consideravil, gludioei ptiilosophi esse, ^ ,
noii solum exuere se facukatibus, veruni eliam eas
. * recte alque utilUer dispensare. Porro cum omni , * bus qui sua late vcrac sapientiae studiosi erani,
%
VALESII ANNOTAT10NES.
id sumpsil ex Eusebii libro sccundo Hhtorite ec~ continnal Niwpboriis.
clesiasiic&i capile 17, ubi Euscbiue ca qiiae dc
(55) *
, codice
Tberapeulis dicta sunl a Pbtlone in libro De vita
Fukeliano scriptum inveni ' ;
contemplattva, Ascelis Cbrislianorum allribuit, qui
. Ut sensus sit, Heracleaui illam, cui vicina
ex Judseis ad Chrislum conversi, rilus quosdaui
eralComa palria magni Antonii, ab JSgypliis palrio
Jtidaicos adbuc relinebanl. Eusebium sccutus csl
scruione diclam esse vel . Uuplex
Epipbanius in bxresi Nazarxorum. Ego vero iu
cnhu fuit lleraclca in ^Egyplo : allcra inajor co>
anuolationibus Euscbiauis duo quxdain demougnominala, atiera minor, ul ex Ptoleinaco nolavit
siravi ; Priinum, Tbcrapcutas illos non fuisse Chri- D Uilelius. In libro lamen Leonis Allatii legititr
slianos *. AUeruiu, cos non fuisse EssenoB, quod
' . Quod intcrprcles de ArcaJosepbus Scaliger^iHinc ouinibus persuaserat.
dibtis iulellcxcriml, qui in iEgyplo sedes babcbaiit.
(54) . In codice Lconis Allatii scriMem elia.n confirmal Niccpborus , qui sic babcl:
pttim est accemu inutalo . El paulo posl
" *
. Yulgatain imucii scriplurain
'.
VARIORUM.
Tres gravissimos babemus tesles Philonem
Bcveregius De jejunio quadragetimali,
cap. 5 ,
iudasum dc Cbrislianis sub Tberapeutarum ooiuinc
n. 5, ubi fusius agil de Tberapeutis : dc quibua
riisserui*se, vidolicel Eusebium, Hicronynium, el
vide ctiam Thomai Brunonis, canunici VmdesoEpipbaniuro, aui omnes quarto clarueruut sxculo,
rieusis disscrtaiionem adversus Yalesiuiti noslroin,
ac propicrea de nasccnlis Ecclesus ad quam longc
ad caicem epist. Clemcaiis ad Corinihioi, cdit. per
propiores accedebanl, disciplina mullo inelius j u Pauiuin Coloincsium.
dicare potuerunl, quamnos, qui (ot, non auuorum,
.
Qiioe sic habet
imo vcro saecuiorum iniervallo ab iis rcmoli sumus. Sozoioenus dc S. Antonio, ex ejus Vita a S. AtbaQuarc nibil csl quod ab eoruin opinione receda- nasio scripla dcsuinpsit, ut observarunl clariss.
nius, nisi validissimis coacii ralionibus. Quod si
mouaclii Benediclini in Monilo eidem operi pra>
rationes ad evertcndain banc velenim Ecclcsie
. Dbi eliani videantur SS. Patruro dc lieato
Falrura scnteuliani allalas expcndainus, talcs cns
Aulouio amplisshna clogia eltestimoiiia. Vidceiiam
invenieiims, qua3 neiniiiein pr:rjudicio non labnrauSocratem, lib. i , c. 4 1 ; Dc Ammonio Sorr, lib. iv,
leui, in comrurijin opiiionein iuduiaul. Gnil.
cap. 2 ; De Eutychiano Socr. lib, i , cap. 15.
4
897
,
,
* \ , *
*
. ,
, . , .
. , , ,
,
* ,
. \ \
.
, \ \
,
. \ I
.
, *
, \
. , \
, , \ *
, \ ',
.
, \
, \ *
, \
fe.
, , * \
^
,
. ,
. \ , \,
, * ,
, .
" * \
(, , \ *
,
' , ,
,
* & ,
, .
,
;,
, .
,
\
* ,
, \ ,
\ ,
.
, \
, \ .
'>
**,
898
SOZOMENl
899
900
"
CAP. X I V .
D
. '.
De $ancto Htnmone, deque Eutychiano qui apud
/ioiV,
Olympum commoratus est.
,
Per idem letnpue Animon quoque iEgyplius mo\ ,
naslicam pbilosopbiam excoluit^. Qiwro fama est . " ,
compellenlibos proxiroie uxoreni quidem duxiaae, * , j
cuni ea iainen, sicuti viris jua faaque esi, nequa . '
quam rem babuiase. Nam cum. nupliae ipsoram
coeplai essent, el ipse lanquam eponsua sponsam
, , |,
in tbalaroum duxisset, solus cam ea constiltjtus: , .
Nuptiae quidem noslrse, inquit, omutier, baclenua
,
cclebraU &unt. Qtiantum vero bomiro sii posse
, \ ' *
(1) Socr. lib. , cap. 23.
901
IIISTOrUA ECCLESIASTICA. L I B . I .
903
, , i 0 r l i
a m
, - D
J
proximus videbalur, ad Ammonero adduxerunl; et ejulanles rogabanl ut ei curationem
,
. - adhiberet. Quibus ille: Mea, inquil, curalione noo
, indiget. Yos vero si bovem quem funo rapuistis,
* dominis voluerilis reddere, confestim aanabilur
puer. Quod quidem i u evenit. Nam simul alque
,
. ' - bos esl reddilua, ptier morbo Uberatoa esl. Porro
, cum Aminon isle spirilum exbalassct,animauiejua
Anlonios vidisse dicitur, quae in cieluro efferrelur,
; ,
^ . , divinia Yirtalibua cum paalroorum ctnlu praeeunlibus. Et cum bi qn\ circa AmoniuM eranl, cau ,
* , , sam admirationis ab illo requirereni: vidcbatur
. euim iuioniis oculia tce\um aapicere, et inaolilaa
, - rci mtraculo stopefaclus esae, ille reai ut eral cx. . posuit. Paulo posl vero, com ex Sceti qoidam ve-
903
SOZOMENl
?4
CAP. XV.
De hmreix A r t i , unde inilium sumpserit, el ad qno*
ptrvaserii : et de mutua epitcoporum inter se
conUulwne ob eumdem Arium.
Venim licci boc modo ei in reliquie omuibus
Cbrtstiana rcligio floreret, lamen rontentiosaeqoavdam dispulaliones Ecclesiam pi*rturbarunt, quae
sub obteiitu rcligionig et perfecloe Dei cognitionis,
rea antea minime discussas in quxsttonein vocarunt. Harum autcm disputationura auctor fuit
Arius, Alexamlriae q\\x esl in iEgyplo presbyter
Qui ctim reclae doctrinx studiostts propugnator
inilio visus csset, Melitium res novas in Ecclesia
niolicnlf.ui adjuvil. Poslea vero reliclis ejus partibus, a Pelro Alexandrinorum episcopo diaconus
. 1E\
llepl 'Apelov , xal
' ^
*
.
,
,
, ,
- . "
', *
"
,
,
-
* (50),
%
* Soc. lib. , c 5, 6.
VALESIl ANNOTATIONES
56) * 6). In D Ariura in Ecclesiam reciperc vellct, ounquam ei
Aclis Pelri Karlyris, quua anle aliquot annos Pa
pcrsuadcri poluisse, ut Arium in prisiinum locum
risii edila sunt , legimus Aritiui presbyterum
restiiueret. Ab bisactis dissentii Sozoiuenus. Ariuni
Alexandriae ob pervcrsitatem dogroatum Ecclesia
enim diaconum dunlaxat fuisse dicit, Petro Alexanpulsiim fuisse a Petro Alexandrino episcepo. Ctniidrinam Ecdeaiam regeaite. Deinde Arium a Pelro
ue universus clerue ab eodem Ario aoliicilaiiis,
excommunicaium esse acribit, non quod iinpia de
Vtruui lunc in carcere deaentem, et propcdicm
Christo loquerelur, sed quod Melitii parlcs narlyrio coDSummanduui auiisset, rogassctquc u l
rel. Caeterum Acta illa marlyrii Pelri, velustissima
HISTOtUA ECCLEStASTiCA. -
905
Llft. 1.
905
VALESII ANNOTATIONES.
men eo nomine reccnsetur a Socrate et TheodoBnnt, quippe qug citanttir ab imperatora Jusiirito, qui univcrsos Arii sectalores cnumerant. Sed
ntano iti Orattone ad Mennam pairtarcbam conlra
errorcR Origenia, licet verbis aliquantulum immu- et in Episiola Alexandri Alexandriac episcupi ad
Alexandriim ConslauiinoporiUiiuin, qaam refen
Ulift. Mirum tamoit est, nec Alexandrum i n sua
Tbeodorltus in libro Uistoria, solus Arius ex n u syitodica, nec Albanasiiim, brtjus excommtinicainero presbyterorum fnisse dicilur; Acbillaa vero
Uonis Arii meiUione n ullain fecisse.
) Aiauorct ,' . In codice et Ailbalas cum reliquis cx ordiue diacouorum.
tiauo acriptuui C*l, . Nullus laVARIOHUM.
S
r
'
.
Alexandcr, ut erat inilis et pacis amans, primum
leniter Arium coargail, monctque a pravis opiuionibus abeistal: lum suam ipse doctriiiam ex sacris
Liueris sinceram comprobat, Arianam vero impiam
oi exaecraDdam. ll.vc leuius vitio a quibusPATKOL. G K .
LWll.
SOZOMENl
907
toe
, .
(58) ,
\
,
;. ,
,
( , . .
,
.
, ,
oi , .
-
rccte ee habere ipsis videretur istiusmodi de Deo , , scnlentia, ecriberent Alexandro ne ipsis succen- , (
serel: sin miiuis, docerent ipsos quemadmodum
senlire oporteret. Alqui hoc illorum siudium non
, parum ipsis profuit. Etenim in omnes fere dispersa
, , hujusmodi opinione, ab universis episcopis eadem
.
quaesiio passim agiiari coepit. Et alii qtiidem scri ,
pserunt Alexandro, ne Arium ejusque seclatores .
in Ecclesiam admiileret, nisi opinionem suam
prius abjecissent. Alii vero ne id laceret obsecra- ,
bant. Cum igitur Alexander mullos eanclioris
.
viiae specie venerabilcs et dicendi arte pollenles , ,
Arianis favere animadverieret, ac pracipue Euee- , bium qui tunc temporis Nicomediensem Ecclesiam
. '
gubernabai,
virum doelissimum magnaequc in
palaiio auclorilatie : cunciis
ubique episcopis
, ,
scripsit, ne cum illis coramunicarent. Hinc vero
,
utriusque partis studia multo magis accensa sunt,
,
et acrior, ut solet, excilata conlentio.
33 , Postquam enim Eusebius el qui ab illo siabant, * ' Alexandrum eaepius deprecati, flectere roinime
* ,
potuerunt, lanquam injuria affecii, indignari .
coeperunt, et ad opinionem Arii stabiliendam
(59), ,
promptioree exstiterunt. Collecta igitur apud
,
Bilbyniara synodo, ad omocs ubique episcopos
,
ecripsere, ut cum Arii fautoribus tanquam recte
. ,
senlienlibus communicarent, darenlque operam
, , *
ut Alexander cum iisdem communicarct. Sed cum
*
conatus illoruro nequaquam ipgis ex voto eucce- ,
deret, Alexandro miHatenus cetlente, Ariuelegatos D .
mittil ad Paulinum episcopum T y r i , et ad Etteebhira Pamphili, qui Csesariensem in Palattlina
regebat Ecclesiam, etad Patrophilum Scylhopoliiauum antisiilem: pelitque ut sibi una cam suia
VALESII ANNOTATIONES.
(58) .
Scribendum
puto .
{59) ETrtu
. Alexand r i n Ecclesi pecHliarem bunc morem fui&se, u l
slngtilis ecclesiis stn titulis in ea urbe constitutis
8uus esset assignaius presbyter, docei eiiain Epiphanius in hairesi Arianoruin : ubi Arium Bauca
lensisiUuli presbyleruni boc modo fnisse obier
: * ^ ,
'
, ; . Ad ijueiu locum
bionysius Petavius observat idem eliain Romae
r
909
HISTORIA KCCLKSIASTICA. -
UB. I .
910
coocederettir plebero ipeis adhsereniem in ecclesia colligere, eumdum quem prius presbyterorum
oblloeotibfie gradutn. Hunc entm morem esse Alexandria? , qui quldero etiamnum manet, ut eub
nno ptacopo qui omnibus praeest, presbyteri scparatim ecclesias obiineant, et populum ad iHas
convenire solitum colligant. IIU vero una cum aliis episcopis in Palaestina congregail, Arii petitioni
subscripsemnt: bortanies u l plebem quidem colligerent, slcuti antea faccre consueveraM; Alexandro Umen aubjecli esscnl, ac sine Intermisstone ei supplicarent, u l ejus pace et coiumunioue
fruereoiar.
. ICT.
CAP. X V I .
Quomodo Contianiinut, audtta episcoporum contentione et ditcrepanlia feni paschalis, molesU
ttLv ,
.
lulil: Hosium Hispanum Cordubce epitcopum
, "
Altxandriam misil, qui ephfporum
lumullum
&
sedarel, et qumlionem de Pascha '.
,
,
.
Cura autem, multis quoque in jEgypio conciliis
celebralis, conlentio nibilominus invalescens ad
,
ipsum usque palatium pervenisset , impcrator
,
Constaniinus non mediocri doloie pcrculsus est
,
quod, cum religio Cbristiana recetts coepisscl au ,
geri, opinionuni discrepanlia mullos ab ejus pro . \ /,
. fessione revocarel . Alque bujusrei colpani palain
, , Ario tribuebat elAIexandro; datisque ad eos litteris
utrumque objurgavit, quod banc quaestionem, cnm
%
, latere possel, in aperlum produxissent: et vehemenli allercandi eludio impulsi, pemcaciter mo*
, ,
* vissenl ea quae nec inquiri omnino, nec cogilari
, initio oportebat; et 3 4 si forle cogitata fuissent,
. , silentio tradenda erant : cum uiique ipsis lieuissci
. \ a se invicem non sejnngi, quamvis in aliqua parte
, dogmatia dissentircnl; nam de divtna quidem pro , ^ videntia, unam eamdemque fldein necessario ha: . \ , bendara esse. Hujusmodi aulem qua?slionum scrupulosas argulias, licet in eamdem non conveniamua
.
" , senlentiam, clausas in intimo meniis recessu ser. , vari debere. Jussit igitur ut, inani de his rebus
, , . altercaiione deposita, ad concordiam redirenl: se
, namque non mediocriter dolere, atque* ob eam
causam, licet ingenti desiderio tenerelur orbee
.
" \ , ^
.
,
,
.
, ,
* ~
,
,
,
1
Euseb., ViuConn.,
SOZOxMEM
911
VALESll ANNOTAT10NES.
(60) ' ' .
913
91*
915
SOZOMENI
Ex illo cerle tompore Aibanasiug Alcxandrlnae Eccleaia? eliam lum diacoous, qui ana
Aletaadro epiacopo veraabatur, maxima para hujus diaceplaiionis haberi ccepii.
CAP. X V I I I .
. I H \
Dt duobns phUotophu ad fidem convirsh propter
,
iimplicitatem duorum uuum qui cum iUU dUpu
tarant.
XW.
Sed et quidam ex gentilium philosephig barum
diapulatioDum parlicipes esse volueruni: alii q u i dcm, qualig esset Cbrisuanorum doctrina, cupienfes cognoecere : alii vero ob religionem gentilium
qua? recens aboleri coepcral, Cbristiania infensi,
quaeglionem de doclrina ftdei ad inanem verborum
altercaiionem deducebant, ut seditionee inter se
agiiarent, et conlraria sibi iovicem asscrerent.
Aiunt igitur, cum quidam ex illis ob aermonum
roagnificentiam insolenier aese jaciaret, et gacerdotibus illuderet, senera quemdam gimplicem ex
eorum nuroero qui in confessionibus inclaruerant, g
arrogantiam bominis non tulisse. Sed tametsi
ejusmodi anguiiarum ac velilationum expera esset,
eongrediendi cum eo partes suscepisse. Ea rea,
petulaniibus quidera viris quibus conressor notus
erat, risum excilavit. Modesiis vero mctum incusait, eoIIicUts ne cura viro dicendi perilissimo collaiug, ridiculus appareret. Yerumtamen cum ei
qua vellcl, dicere permisissent: neque entm lali ac
tanto viro diuiius obsistere audebant : A u d i ,
fnquit, philosopbe, in nomine Jesu Christi. UIIUS
cst Deus, coeli, tcrracque, et visibilium oinnium
atque invisibilium condilor : qui baec omnia Yerbi
aui virtute p e r f a i i , ct Spiritug sanclitale flrmavil.
llic igitur Sermo, quem DOS Filium Dei vocamug,
hominum errorem ac ferinam vivendi rationein G
miseratus, ex muliere nasci voluit, el cum hominibus vergari, et pro ipsis niorlem oppelere.
Itertiin vero venturus est, judex eorum quae unusquisque gessetit in bac vita. Haec ita se babere
sinipliciter credimug. Noli igilur frustra laborare,
eorum quae iide comprcbendunlur, quaerens coufulationes, modumque investigans quo isla lieri
aut flcri poiuerint. Sed si credis, interroganti
niibi reaponde. Hoc sermone obslupefactus pbilosophus: Gredo, inquit; e i 3 7 g
agens quod
victus fuisaet, eadem quae scnior, seniire coepit, et
iig qui pari modo quo ipse antea aflecli erant,
suasit ut ipsi quoque idem sentirent: jurejurando
aulrmana se, non sine Det nuinine niulaiuia, sed
inexplicabili quadam virtule ad Ghristi fidem sas- ^
cipiendara impulsum- essc. Huic miraculo aliud
simile faclum fuisse perhibcnt ab Alexandro GonfUaniinopolitanae Ecclc&iaj episcopo. Nam quo lempore Consiantinus Byzanlium venit, adeunles eum
quidam philosophi, conquesti sunl quod 11011 recte
,alias
*
* ,
*
,
, ,
*
. ,
, ,
. ,
. (64), ,
, ]
^ .
* '
*
, , .
, ,
,
,
. , ,
,
,
,
, .
.
. , ,
. " , .
, ,
. ,
, >
, * , '
.
, *
*
.
4
, ,
, ,
,
'
. -
VALESII ANNOTATIONES
( 6 4 ) . Hanc bisloriam ex Rufino
sumpgil Sozomenug, sed proarbrilrio suo inlcr}Kilavil. Solcnt enim Graeci scriplores hanc sibi l i iculiaoi suiucre, ul narralioni quam ab aliis scri-
ptoribus accepemnt, quaidam addant, qoa?dam deinanl. Porro boc loco priina vox delri |
absqne ullo sensns incotumodo; nisi scribcrc mall*
nius
&*W
Cbaldaeo a
" ,
.
CAP.XIX.
01 ,
Interea vero episcopi assidue convenientes, Ario
, in medium adducto, assertiones ejus aumma dili . - gentia examinabant. Cavebant autem sollicite ne
. \ ,
in allerulram parlem temere setilentiam prome* ,
rent. Porro ubi dies advenit quae Gniendis contro (67), \ versiis fuerat constiluta, convenerunt in palalium,
. eo quod imperator hujus consilii parlieeps esse
(,
decreverat. Qui cum ad eum lecttm se coiitulisaet
,
i n quo erant episcopi, per medium eorwii pro * . gressus ad caput subseHiomm, in sella stbi parata
, coosedit: ac syiiodus sedere jussa est. Erant enini
- C ad parictes aulae regalis longo ordine locala
a u l a e r a l am
, . - ulmique subsellia. Haec autem 38
~
, ,
plissima, ei omnium quae in palalio erant pulcher , , rima. Postquam episcopi consedere, surgens Eu . , sebius Painphili, imperalori orationem quamdam ,
, , el illius catisa Deo laudes cum graiiarum aclione
, ,
reciiavil. ftui cum fluem diceudi fecisset, faclo
v
VALESH ANNOTATIONES.
(65)
VARIORUM.
* ' . Ab EusiaIblo Amiocbcuo oratuoi ail Tbcodorilus, Hhi., lib. i ,
Tbcodoro Mopsuesli;n,
913
'
*?*
YALESII AIHNOTATIONES.
\68) xal
IDSTORIA ECCLESIASTICA. U B . I .
gg*
fU- Sed eam quidam ex amicig, vlri pii ef harum ie. & ^
rura notttia pnediti 39 suaslgsenl m t h l , u l ea
(69) (70)
qtridcm quae a solis inkiatis ac aacerdeiibus dici
.
aodiriqne fas est, gilenfio invotverem, eoruiB con*iiaw probavi. Qnippe veriaimfte esi quosdam lacramenlia fldei nostne raioime iniiiatos hunc
libram lacturos eaae. Verum occakatig me, quamnm fieri potuit, arcanis quae reticenda annl
nc toeiores eaqus acoacilio decreta s u n l , peaitus igooreni.
. '.
CAP. X X I .
ftept ,
", ^
,
.
decrtln tynodi : qnalUer Arium el tocios damnawit, Hbretque ejni combuuil ; de epiico^u
qui synodo con$enlird uoliuruni. dc Patcha*
conUiiutione.
VALESIl ANNOTATIONES.
. Hinc esl quod C dng est boc tnodo : '
Marctis Anloninusiii epistola ad Herodem Alttcum,
, eic.
(71) . IIoc loco
promillit ge, ciiro Allwuas w i t e r i i , ad gusctpicnda
Sozomenus manifeste dissentil a Socrate, ejusquo
roysleria Hcrode usuruin esse nysiagogo, ul refert
Pbitostratug. Et hi qtiidem proprie dicebanlur narraiionem corrigil. Nam Socratcs in libro priroo
mysiagr>gi. Inierdam tamen laiius sumplo voca- diserte affirniat quiaque episcopos. Eusebium,
balo, dicuntur ii qui myslas iniliabani. Tbeognium. Marim cum Sectindo ac Tbeona, fidem
Unde Origenes in itbro vui Conira CeUum ti Pol- a concilio Nicaeno scripiain iinprobagse. Soxoraenus
vero ail eoe probagae fidein a gynodo congcripiam.
lax io libro primo ac simul
Vemm baecila coociliari possuni, si dicamus epijtingtt. Ilaquc boc loco quideui referlur ad
mystagogog, aotem ad niystas. Totus vero scopos illos inilio quidem fomiulam fldei Nicaena?
focus ita Igfotidus ei coaetrqcndns videiar: penitug rejeciase: posiea lameii meiu priucipig, qui
, conlradkenlibttg exsiiium ininabaiur, eam compro
bas*e. Alqne id plane conlirmai Tbeodorilus el
Ilieronymus In Dialogo adversut Luciferianot. Gerle
, , elc. Hoc est: Sed
cutii aiMici viri pii et bujuMiiodi remin periii, ea iiiler cpiscoposqui concilio subschpserunf, faorum
| u a soiis iniliaUs ac gacerdeUbus dici audiriqua eiiam nomina legunlur. x quo apparet omnes
as est, roibi suggessUseot, laudavi eorutn consi- oinnino episcopos, qui synodo Nica:nae interfuerant,
linin. reslitui ex codice Fuke- ejus lidei subscripgisse, sive tincere el ex aoimo,
D aive aubdole ac flcie. Licelcnini Eusebius ac Theotiano.
(69; . Scribea- gniae coikkinnalioni Arii iniliosubscribere nolueduin pulo . Hefertur cnim ad id rlnt, tamen post a3ruiimas exsilii libello oblalo,
verbam quod giipra posuiimig . condeninatioTii cjusdem Arii con&entire se professi
Scnbeadvra quoque eai bc bco pro , qm eunt. Diios extipio, Secumlum scilieel ae Tbeonam
episcopos, qui nec fidei Nicaenae, nee damnationi
error Irequenter occurril in his libria, e t a atudtoA r i i stibscribere voluerunt, ut teslatur epistoU
-sie facile deprebendi poieai, eiiatn me lacente.
(70) . t n codice Fuketiano synodica Pairum concilii Nicaeni, et Tbeodorilua,
acrtbitur . Caeterum ab his ac Phiioslorgms.
verbig iacboandum eal capui z l , et locug corrigent
VARIORUM.
r
' . Eiiam
tninyricom relegalug e i l . degaul quidcm qai
Arium tanlisper dccliuandi exsilii cautia tessiKse,
SOZOMENI
VALESII ANNOTATIONES.
*
(72) . Distinguit Soxo- D gnal Sozomenus :
mcnus bocloco morlem a suppliciocapilali. Veriim
iii epistola Conslantini et - .
, pro uno eodemqne ponitur. Sic euim babet
(73) " . Delenda cst parlieula , quippe
episiola Conslanlini ad episcopos et populos, quam
quae sensuui perturbat.
refert Socrales in libro priuao, el quam bic desiVARIORUM.
cpislolis Nicxnae et Alexandrinae aynodi habere pag. 738, Edit. Benedict.
fidem. Hisce iiamque Arius dainnaius abdicalusque
* "
fertttr : quod eliain teslatur Aihanasius; apud . Vide Euscb. De vita Con$lantm Ub. iti, cap.
quem vid. haud inodicum Thalias hic memoraU U ; Socr. lib. i , cap.8, 9.
tragmentiim, in libro Detynodi$ Arimini ei SeltucUc,
f
93*
HISTOIUA ECCLESIASTICA. -
LIB. L
perator: Pone scalam, Acesi, golusque i n ccelum agcende. Quae quidem imperatorem Acesio dixisse
arbitror, non quod eum laudaret, ged potius u l reprebenderel, quod cum bomineg esscnt, sine
pcccaio se esse existimarent.
. .
CAP. X X I I I .
Usfii De regulis $ynodo conttitutu : et quod cum sy
\ xavora,
sacerdotium promovendi essent, virginitalem
Tr\T
HUi., Iib. v i , cap. 4346.
VARIORUM.
KoprqAiifi
dutpopdr.
Eccieu
927
SOZOMENI
926
4 2 CAP. X X I * .
. '.
et quomodo sancta synodui cautam
*
e/tti ' ditpentatit.
\
.
Porra eadem synodus, cum ea qua? per Melititim
in ifigyplo aeciderant examinasset, contra illum
,
aeatentiam lulit, u l in urbe Lyco degerel, aolo epi , scopi noroiae eootentus: nec deinceps sWein urbc,
, ,
s h e i a vico^rduialioneniullarafaceret . Hiveroqui
* ;,
ab illo prius ordinati fuissent, commuiiioueni qui \
dem ac ministerium suuro r e t i e r e i i l : reliquis la \ (75).
men clericispersingulas ecclesias ae paroeciae con ,
slttiilis, honore inferiores cssent. Ila taraen ut in - ,
cum mortentium per ordinem succederent, dum
modo plcbis suffragio judicarenlur idonei, episcopo
,
Alexandriae electionem eorum nihiloniinus conflr . ,
mante. Ipsie aulem ne liceret arbitrio suo eligere
quos vellenl. Alque id aequum essesyoodus j u d i \ *
cavit, reputans scilicet Melilii, ejusque consortiura,
,
praecipilem in ordinalionibua faciendis lemerilalem.
, ,
Quippe qui, dum Petrus episcopus Atexandria?,
.
qui poslea raartyrium consuromavil, ob saevientem tunc persecuiioneui fugisset, ordioaiiones ad
iilum periioenles sibi vindicaverat.
CAP. X X V .
. '.
Quomodo imperator epitcopot qui tynodo iuter"
.
Cum haec a concilio ita decreta essenl, forte ac ,
cidit ut vicennalia Conslantiiti eodem tempore ce- C
lebrarentur .Esi enim hicmos Romanis, utdeciroo
. , quoque anno uniuscujusque imperaloris, publicara
* agant feslivitalem. Commodum igilur adesse tem . pus existimans imperalor , episcopos qui synodo
, ,
inlerfuerant, ad convivium Invttavit, donisque con\ .
venientibtis honoravit. Cum vero singuli ad sedea , suas regredi jam pararent, convocalis oronibus
, ,
euasil ut in fide concordcs essent, pacemque inier
,
8Q mutuo servarent, ila ut in poslerum sine Inmultu
.
ac dissidio permanerent. Cum<jue mulla in banc ,
sententiam locuius essel, tandem jussit u t p r o s e
, \ ,
et pro liberis ac pro imperio sedulo precarentur,
, .
Deoque assidue supplicarent. E l episcopis quidcm
qui tum Nica?am ycnerant, cum ista dixissel, vale, .
dixit. Porro iit illos etiam qui abfuerant, de rebus ^ ,
in synodo feliciier confeclia certiores faceret, l i t - .
De Meliiio,
Soc., lib. , c. 9.
YALESn ANNOTATIONES.
(75) T&v
ad librum primum Historiae Socraiis observavi.
.
Ex big verbis apparet Sozomenuin
Detude in llla epistola gynodica yclant Nicaeni
exjgtiDiasse Nicaenos Palres in epislola synodtca
Patres, ne quis ex illis a Melitio ordinaiis subslide clerjcis a Melilio constitutis loculos esse : cum
tnatur io locuin Catbolici mortui, nisi a populo
Uinen de episcopis poiius locuti sint quani de cleelectus , el ab Aicxaudriiio episcopo conlirniams
icig. Plureg euiua episcopos , jiuam clericos in
fuerit. Quod de presbyleris iolclligi aou poicst, u l
^ g y p i o ordinaral Meliiius, ui in adiioialionibus
notavi ad Socratem.
VARIORUM.
1
.
Conslantini .
Vicennalia ciiiu Ane concilii Nicaeni concurrisse,
iradit Niceph. lib. v u i , cap. 26, e l , quod tuagis
929
930
(? )
'.
HERMLE SOZOMENI
SALAIHN11
ECCLESIASTICiE HISTORIiE
LIBER
II.
. '.
CAP. 1.
, xai
# imention* ^ crucit * $acrorum clavorum.
.
,
Res quidem apud Nicaeam geslae, bujusraodi fi . - nem babuerunt; el onuaquisque sacerdotum sedcs
, \ suas repetiit. Imperator vero singalari quodaiu
gaudio exsultabat, cum aniversam Ecclesiam in
\ , doclrina fidei consentienlem viderct. Ulque grali
\ \ , animi monnmenlum consecrarel Deo, pro episco - porum concordia, et pro se ac liberis suis, ioipe, \ . \ rioque Romano, Hierosolymis juxta locum qui Cal , \ vari dicilur, ecclesiam Dco fabricare constituit.
, , \ Per idem lempus Helena quoque ejus roaier venit
. Ilierosolymara, orationis faciendae et gacrorum illic
, - locorum visendorum causa. Quae cum pie affecta
. , G esaet erga religionera Chrislianorum, volis omni 0. bua oplabat adoranda? crucis lignum reperire. Ve , rm nec hujus ligni, nec divini aepulcri invenlio
in proclivi erat. Nam.gentilea.qui Ecclesiam oliin
, pereecati ioeraal *, cum Chmlianam religionem
, \ - tanc prhnum naaceniem omittbti* modia alque ar-
S0Z0MEN1
039
.
Hujua loci
emendatio debelur codici Fnkdiano, in quo ita
scribitur : ,
,
. (! esl, Locum iiium occultarunt, #1 in tublime
$ieuii n*xt
cemitur.
(78) . ln codice Leonts Allatii scriplum esi, . Mihi non lubiuui esl mtia
Sozomenue scripserit: , supple .
Kff
934
Zacb. x i f , 20
VARIORUM ANNOTATIONES.
Q . In Sibyllinis oraculis a Servatio
oraculis, inler alios, yideatar Guil. Deveregius i n
Gallxo eoiUa, pag. G52, aic legitur hic veraua: Q Godice canonom Ecclesi primiliva) vindicalo, cap.
, , e l c . , qua \ect\o apparet 4 , et Cooelantini ad nmctorum cctinm,
caaiigalior : enim priorera brevem habcl, el apud Euseb., cap. 48, elc.
anadiploais addit nonnihil veheincnliae. De bis
r
92,5
SOtOMEM
VALESII ANNOTATIONES.
(79) *b . Nicephorus in l i b . , D S. Micbaelis agnoscit Procopius, alteram j n An5cap. 50, duas ecclesias a Conslanlino Magno conplo, allcram ex adverso siiam ; sed nibil dc Soetruetaa esse schbit in honorem S. Michaelis,
sibenio. Ecclesiae lamen S. Michaelis in SosUienio
aUeroiD in Anapk). altecam in Soslhenio. Ex quo
meminit Conslaiilinus Porpbyrogcunetus in Viia
colligere est Nicepboruiu CalUstura borum l i t u Basilii imp., p. !G2; earoque a Basilio instanralorum auctorem non essc : nam Sozomeous unitam fuisse dicil. Ejusdem mcnunit Codimis in
cam comineniorat S. Michaelis ecclesiam quse cral
Origimbu, p. 57, ubi duas S. Michaelis eccJesias
i n Ueeliis aive Anaplo. Cor ergo Nicephorus banc
videiur dislitigiiere, aUcram i u Anaplo, alleran in
confonderet cum SosUiemen&i, cum ea manife$te
Soatbeuio.
disiioguat in libro vn? Oiiae quidem ecclesiaa
VARIORUM.
.
ctncmural; %td nullnm imperaloria* magnificenli*
, , etc. ln BUhyma
monuwuntum rdiquerat. Am oruaixm ttrm urb$, de nomtM aicia HcUme, tualrh Cotutanciurum
tpecles,
statum prittinum locus retUukat^
luu Aug, Quippe naiam ibi lieltnam perhibtnl, cum
nudo urhis titulo insigni*, Beicnwque alumnmtxa
tuei vicus ignobilis
: cui qntdem CoMsiantinus,
in
namine glariomt. Procopilia Ca?sariOAais, Dt (ediv
pramium
nutricalionis,
nomcn ae
digmiatcm
urbis
fiau,
pag.
96.
r,l
IIISTOIUA ECGLESIASTICA.
LIB. I I .
95
SOZOMENI
939
promoHtor';um,quoil Rorium dlcitur. Magnam prae- * , , , ,
lerea curiam quain senaium vocani, amuiiam se .
nalui urbis Roniae constituit; eo$dera honores ac
'
dies festos illis atlribucns, quibus veleres Romani
uti consueverant. Denique cum uibeni eui nominis , .
, , , \
omnibus in rebus lulicae Ronue exaequare sluduisset, volo auo baudquaquam frustratua est. .
Eienlm 48, Deo juvanle, lanlopere increvil, ut et ,
,
incolarum multiiudine et opibus seniorem Roroam
.
stipcrare, omnium consensu judicetur. Cujua rci
eausam esae arbilror, ium eouditoria, ium civita- ,
lis ipsius pielalem, el c m u m erga egeaos miseri- , "
cordiam ac liberalilalein. Quippe ea civitaa adeo . ' '
,
ad fidem Cbristi allicit univcrsos, u l plerique in ca
, Judsei, genliles vero properoodum oraues, Cbrialianam religionem amplexi sint. Quae cuni impe- ,
, .
rare coepisset eo lempore, quo religio noslra in
iminensara muUUudiitem excrevit, nec aris unquam
ncc Lemplis ac sacrifkiis geatilium inquinala cst: ,
nisi quod a Juliano qui postea imperavit, ad exl- , guuui tempus baec ienLaU,statimque exatincla aunt.
Ilanc igiiur aipote novellam Cbristi civilalem, si- ,
bique ipsi cognominem, ConstaMinue honore affi-
cieiiB, plurimis et maximie ecclesiis exornavit. .
Porro impcraloris propositura Deua quoque adju-
v i i , et pr&seiuia numinis sui teslaiua cat ecclesias (85) .
,
illic aediflcalas sanctas esse ac salularcs. Earum
auiem nobilissiraam, lum ab exteris, lum a civibus
cx eo lempore babilam esse conalat, ecclesiam i l - ,
lain quae eat in Hesliis. Locus esl olim ila diclus, Q ,
qui nunc Micbaeliura vocatur, ad dextram positus
.
navigantibus ex Ponto Conslanlinopolitn : distans , ab orbe navigio quidem pergenli, circiier triginu
quinque sladiis; lerresiri vero itincre sinura io- .
lerjaccntem circumeunli, aepluaginia et aropTuis . '
stadils. Hic autcm locus eam quam dixi appella- , (84)
tiofiem ideo sorlilus est, quod divinus Micbael ar- . 01
ebangelus illic apparere creditur. Idque ipse quo- , que maximo afleeius beneficio, verissimum esee , , fteslor. Sed et in aliis compluribus ipaa rerum fi- . ' * .
des atque experientia id Ua eese declarat. Quidam
, .
eniiD in gravissimas calamttates aui ineviiabilia
' , pericula prolapst; atii morbis ac doloribus quibus- , daro inuskalia oppressi, precibua illic ad Deura
(85), ' ,
fusit, sialim malia liberati sunl. Yerum quomodo , .
ista et quibus conligerinl, sigillatim commeroorare,
,
prolixuui forel. Quaa vero acciderint Aquilino, viro
qui hodieque mecum una versalur, et in eodcm
* , VALESIl ANNOTATIONES.
(83) .
Vide omaino . Gylliuin
tn libro secundo de Bosporo, capite 10, cujus exac t diligeutix uibil esl quod addere possimus.
(84) . Musculus quidem
elCbrislopborsonus b*c in neutrodici cxisliinaruul,
quasi iiiuhae aliae res declaraverint diviuum nun.en
eo loco praesens apparere. Ego vero de bominibus
accipere malim. A u enim Sozoracnus, curo mullos
alios tesliiicari posse Oei praesentiam eo in loco,
Imn scipsum eain aliquando experlum csse. Ncc
aliier aumpsil Epipbanius Scbolasticus, qui hunc
941
r 0
, - f
causidicinam exercet, pariim ut ab ipso audivi, partim ut ipse conspcxi, dicam necessario.
* .
\ , - Nam cum vehemens febris ex flava bile orta eum
invasisaet, potioncm ei dederunt medici ad pur ,
. , - gandam alvum. Eam ille evomuit: ac simul cum
voroilu diflusa bilis, culem omncm eolorc suo l i n x i i . Ex quo faclum est ut quidquid edisset ac bi, ,
. , bissel, evomeret. Curoque id mullo jam lempore
, passus eeset, nec ciburo ullatenus reiinere posset,
inedici de curatiooe morbi desperabant. Ille ergo
,
\ , jam scmimortuus, domeslicis suis praecepit ut sc
. *0 in ecclesiam defcrrent, affirmans fore omnino ui
, , aut illic moreretur, ant morbo liberarelur 49.11 , lic jaccnti divinum nuroen noclu apparens, jubct
ut polione ex mclle, vino ac pipere simul cora. ,
(86), mistis confecta, cibum inlingat. Alque ea res ho , raincm morbo liberavit, quamvis raedici polionetn
, \ calidissiroara morbis flavae bilis conlrariam esse,
* , cx arlis siwe ratione judicarent. Audivi preterca
, Probianum quemdam ex medicis eacri palatii, cum
* - pedum gravissimo dolore vexaretur, ibidem dolore
, . liberaluro, ac divinam quamdam fisionem prorsus
mirabilem promeritum esse. Nara cum inilio gen - tilis fuiseet, Cbrislianus poslea faclus, reliqua qui (87) ^ - dem rcligionis no&trae satis probabilia cxisliroabat:
-^, * , istud vero neuliquam probabat quod crux salulis
* , omnium causa exsiitisset. Huic ila seniicnli divina
, visio oblala, crucis aiguum ostcndit, quod in altari
6iipradicl# ecclesiae erat dedicatum: palamque af , ,
\ . ^ flrmavit, ex quo cruciflxus fujssel Chrislus, eo , ,
m laead communem bumani gencris ulililalem,
, aul *d privatum quorumdam commodum facta es.
aont, nibil absque veneraudae crucis polentia, seu
difinog angeloe, seu pioe ac sancloa bomines perpeirasse. Et isla quidem ex iis quae in bac ecclesia
ccidlsse coguovi, bic refereada esse duxi, cum omnia reccnscre haudquaquam tempesiivum sit.
#
. '.
+OUt
,
.
(88) \
. , , \
( ,
,
s
CAP. I V .
De iis qwe Comtantino Magno facla sunt cirea
iticem Marnbre, et de eccleiia quam illic cedificavtl.
Jam vero ea quae ab imperatore Constanltuo
constilta ac dieposita sunl circa quercum qux d i cilur Mambre, commemorare necessarium puto .
Locus hic est quem hodie Terebinthiim vocant: a
D Cbebron quidem, quae sila est ei ad nieridiem,
qttindecim siadiis distans : ab Hierosolymia vero
f
(86;
. Hunc locum non intellexit Cbrislopboreonus, qui sic v e r t i t : Unum ex tatellilibus qui imperntorem in patalio stipabant. Omieit vooem ,
quani Savilius quoque delendaro esse, ad orain.sui
codicis adnoiarat. Reclius Epiphanias Scbolasiicag
interpretaior lioc modo, Probianum virum in pala*
tio habenlem mililiam medicorum. Quicunquc crant
i n patatio, miliiare dicebanlur. Unde apud A m mianum Marcellinum legilur, nolarius militans inter
primos. Sic igitur medicl sacri palalii, qui Arcbiairi Tocanlur in codice, mililarc dicunttir.
(87)
SOZOMKM
* ' t
~
omnino lasciviuni : idque tametsi contigua ple *
ruoique babcanl labcrnacula, ei promiscue cubare , .
consueverinl. Locus enim ille sub divo cst, et ara- , l u r : nee ulla babet sediflcia, nisi circa quercum,
, ^
qua olim fuerunl Abrahami, et putcum ab eodem
, , .
consirucium. Caeterum tempore mcrcalus nemo ex , , illo puteo aquam haurit; nam geulili r i l u alii lu~
. ccrnas accensas puteo imponebant; alii vinuni su ,
perfundebanl; quidam placentas, nonnulli num- '
mos vel unguenia vel suffiius injiciebant. Proinde , ,
aqua injeclarum rerum admistione, ut credibile ,
ost, inulilis potui reddebatur. Dum baec eo quem
, ,
diximus moJo a geniilibws solemni ritu alque bi- , laritate gererenlur, socrus Conslanlini voli causa
.
eo adveniens, rem imperalori nunliavit. Quibus D
ille audilis, Palaeslinae epiacopos non raediocriter ,
objurgavit, quod oOicium suum neglexissent, el , locum sanctissimum irapuris libationibus el sacri- \
ftciis inquinari passi essenl. Piam autem ejus re * :
YALESII ANNOTATIONES.
(89) ElxeTr . Rectius in codice
Terebintbum , plura dixi in Annotatiombus ad
Lcouis Allalii scribilur .
libr. m Eusebii De vila Constanlini, cap. 53.
(90) . Ante ba3C verba codex Leo(91) kniaar. ln codice Looiiie Allalii bic
nis Allalii arliculum apponil boc inodo,
locus ita scribilur :
. Malim tamen cum ariiculum paulo supe . Sane in Fuketiano scriplum inverius appouere in bunc modum :
nintus, . Caelemm hoc Inco Idfm
,
valet ac juxta. Qno scnsu sumiiur ctiam in
. Nec dubilo
libro primo, ubi patriam niagtii Anlonii scribii
qinn Sozometius tU scripseril: reslitui ex
fUisse .
^odice Allatiano, Ca?terum de hoc ntcrcaiu ad
3U5
946
, prebensionem dcoJarat Epistola ab ipso scripta ad
, : Macarium Hierosolymorum episcopum et Eusebinm
; , Pampbili, aliosque episcopos Palaeslinae: quibus
\ , eliaro pneceptt ut simul cum PhoDiiices episcopis
, convcnirenl, et ara quae prius iUic sleterat, fun . ditus eversa ac repurgaia, statuisque incendia coo ,
sumplis, ecclesiam ibidem designafent, velustali
,
loci et sanctilali convenientem; darentque ope. ,
ram ut in posterum locus ille a libamentie et sa ,
crtficiis vacuus esset : adeo ut nibil aliud quam
.
veri Dei cullus juxla Ecclesiae leges ibi celebrarel o r . Quod si quis velera teniarc dcprebensus fuissel, indicarent illnd episcopi, quo ipse gravissimum
ei euppUcium inferrel. Juxia banc imperatoris cpislolam, reciores proviuciae el sacerdotes Gbris l i , ea quae mandala ftierant, opcre compleveruiii.
. E\
51 CAP. V.
,
.
, ;
. ,
, \
,
,
. ,
. ,
. ''
, . , C
, . 0
, ' ,
(92) *
. ,
, . *
,
, ,
. ,
. , ^
, ,
, ,
7 ,
, hv . Pau-
SOZOMENI
S47
ConstaBtiam cognoininavit : ejus quem ex filiis cbarissimum babebal, nomine locvm illum cobo*
neatans ob religionem. Sed el Constaniinam urbem Pboenices, siinili de causa imperaioris nomino
appellatam esse accepi. Verum singula persequi baudquaquam facile est. Nam el aliae plurimx
urbes eo tempore ad Christiauain religiouem defecerunt, etsua sponte, nibil horuin jubento imperalorc, templa ac simulacra sua everleruiit, et ecclenias sediflcarunt.
CAP. Y I .
D
. q \
occasione , Constantini temporibut, nomen
, ,
Chrnti in unhcrsum orbem pirmanaril.
.
Porro cum ad bunc modiim per universum orbem
11
Romanum amplificarctur Ecclesia, ad ipsos etiam
, *
VARIORUM ANN0TAT10NES.
naillibus peditum, et viginli roillibus equitum,
menlum hoc dedicavit. Hujus Iripodie meininerunt
baud ita magna nianu GraBcorum devicit, Inpodem
Herodolus, Plutarcbus, Diodorus Siculus, Corneaureum Apollini Delpbico dedicasse ferlur, i n quo lius Nepos, aliique : sed nibil de Pane.
inscripsit : Pau$ania$, Grcecorum imperator post
.
quarn extrcilum perdidit Medorum, Apollini monu a Strabone dicitur, l i b . xvi, pag. 1101Qua
950
VALESII ANNOTATIONES.
(92') , &
n i i i l . Graftci Iria gencra medjcamonlonmi dislinChnstopborsono et Savilio qui emendaguunl : , , . Scboliabtcs
YARIORUM.
. Imo loago
logo cum Trvphone, el Terlulliani in Apologet.,
anle GaUicni lcmpora, Gbrislianam religiooem pro.
cap. 57, et Advertus Judwo*, cap. 7, 8.
pagalam fuisse ad Barbaros remotissimos. consiai
. Dislinguenduiti osl imer lliberns hi
c* lesiificjiliouc I r c n a i , Juslini martyrU in Diallispania, quos lrcnxus pcrhibtt suo icinporc ecb
SOZOMEM
9*1
95
VALESII ANNOTATIONES.
Theocriti, ,
,
/ , . Cbi vfdes vocari qua a Sozomeno
dicuBiur . Ulro autem modo mclius scri-
f>3
* ol
.
,
(9W.
.
,
VALESII ANNOTATIONES.
(93)
.
Ilunc locum restilui^ ex codice FukeItauo. iii quo scribilur, , oplime
procul dubio : eubauditur enim pnrposiiio .
(91)
. . . .
Tola hacc
per.cope deleuda mibi vidctiir; nam el superflua est, nec babelur apud Epipbanium Scbolaslicuin. Superfluam qnidcm esse ex eo apparet, quod
paulo pos( rursus occurril iisdcm plane vcrbis.
SOZOMENI
956
955
eniru Teridaleno genlis ilUus rogulum, occasione &
, ,
coelealia cujtisdam porteali quod in doroo ipsius
acciderat, c l ipsum Cbrisliaura esae factum , el * \
.
aubditia omnibua palara per praeconem mandasse
ut eamdem religiooein colerent. Poslca vero Gbri- , .
atianorum, religio ad finitimas genles progrcssa, ,
\ ,
in majotem mullUudinem excreviu Ex Persis vero,
, ,
eos arbilror prinium Gbrisliaoos este faclos, qui
.
occasioae consueladini* quam habebant cum Osroenis el Armeniis, in colloquittm, tit verUimilc est, venere cwn diviuis virU qui illic babilabartt
9
5 6 CAP. I X .
,
&
marlyrii certamtn obierit.
,
.
, , \ \ ,
,
, , .
,
>.
, ,
, ,
,
.
, <
rum calumniis induetus Sapores, primum quidcm C ,
inlolerandisiributis oppressil Cbrislianos, eo quod
\
plerosque ipjsorum spontaneam paupertatem am- * ,
plecii norat, Eoruraque exactioni crudeles viros , praefecit, eo consilio u l Gbristiani penuria facul-
lauioi el exaclorum alrociiate o b l r i i i , religionem .
suam despicerent. Hoc enim illi prsecipuum sludium ,
erat. Poslea vero sacerdoles ac minislros Dei, ,
gladio obtruncari praccepit , et ecclesias quidcm , ,
ftindilus everti; earum auiem vasa alque inslru- . 01
raenta fisco applicari jussii; Symeonem vero ad se ,
adduci, quasi prodilorem regni ac religionis Per- , .
sarum. Et magi quidem, adjuvanlibus eos Judasis,
,
acclosias celeriter dislurbarunt; Symeones vcro
.
comprcbensus et calenis ferreis vinclus, in con :
spectum regis adducilur : ibique viruni bonuni
, , /. ?*
pc slrenuura se praeslitit. Nam cum Sapores eum
, ,
lormentis afficiendum induci jussisset, nec exti- , ;
jffinit Symeones, nec adoravit. Quo facto exaspera- " , , tua, rex his verbis cum inlerrogavii: Gur impjjr
#eoliarum pon adorasii, cum id semper anlea
,
VARIOIIUM ANN0TAT10NES.
.
Evangelium Cliristi
jn Perside ab ipsisniet aposlolis dtsseininatuin
fuisse, testanlur Hieronymus in Catalogo, Euscbius
Jib. HitU ecclci., cap. 25, aliique scriplores
eccleaiasiici. Et quidein Bardesanes, saeculi
secuudi scriptor, apud Eusebium lib. v i De praparatione vanglica, cap. 8, referl suo lempore
fcbrislianos apud Persas inveniri. Sed lamcn vix
57
95g
, , \ D dixisaet, per Conditorero c<*li ac l e r r juravil seposthac scntentiaiu minime mulaturum. Ob banc
. '
, (95) insperatam eunucbi mulationcm stupefaclus r e i
, graviore* adhuc iracundia exarsit adversus Cbristianos, utpote qui pricstigiis ac maleficiis i s u per ,
flcerent. Pro misericordia laroen qua erga senem era*
, affectus, nunc se leuem, nunc imuiilem ostendens^
. \
omni sludio conlendebat nt eum a proposito dimo ,
, . \ - veret. Sed cum nihil proficeret, affirmante Uslbazade, nunquam se adeo etulium fore, ut proDeo
,
v
YALESII ANNOTATIONES.
(95)
.
I n codice
eunucbuin, prscposUom domus regiae apud Pereas.
Fukeliano scribilur , cimi tamen antea
l n codice Lconis AUatii ubique scriscriptam sit in eo codice. Epipltanius
bilur.
Bcholaslicui Usihaiadeiu perpetuo vocat buuc
*M
SOZOMEM
a %
VALESII ANNOTATIONES.
(96) ' .
Non video cur
Uslbazadis viiam iUustrissiuiam appellct,
inors ejus polius ila fuerit appcllanda. Malim itaqiie acribcre ^. Alque ila lcgisse vidclur Epiphanius, qui sic
viMlit : Hoc modo Cuhaiade* gloriosusima morte
traiulalui e$t.
962
Ctjv, \ * , el solein venerari. Sed cmn nemo illorum his con . ; - dilionibus vivere suslinuissct, ducli sunt in locum
supplicio deslinaturo. Et spiculatores quidcm jussa
, , \ faciebant, ei in caedendis marlyribus desudabant.
Symeones vero iis qui inlerOciebanlnr proximc
, - astans, borlabatur ut forli animo essenl: deque
, , \ , \ morie et resurreclione, el de pietate disserebac.
, El sacrarum Scriplurarnm tesiinionio oslendebat,
, hoc quidem modo morlem oppelere, veram esse
, vilair.: Deum vero prae ignavia prodere, morlem
. ' esse cerlissimam. Ipsos si quidem, eliarasi Demo
, * vim ipsis afferret, baud mulio post sua sponte
. esse moriluros. Hunc enim exituro cunclis nascen , tibus ineviiabilem esse. Quae vero posl hanc v i ' , 0<V lam manent perpelua, ea non omnibus pari modo
. \ ' evcntura , sed cunctos homines vitae hic Iransaclae
, rationem accurate 5 9 velui ex trulina quadam
reddiluros. Et eorum quidem quae unusquisque
.
recte gesseril, immortalem acceplurtim esse raer , .
, - cedem: ecus vero gestorum sempiternas poenas
, dalumm. Porro inler bona opera suinmum boc
, . esse ac beatissimum omnium, pro Deo mortem
uliro oppeiere. Dum h c disserercl Symeones,
,
singuli lanquam exercitalorem i n sacris cerlami] ,
nibus monentem quo ingrediendum U modo, at (98).
lenlis auribus audienles, alacriler ad caedcm per ' , ,
gcbant. Poslquam centum illos inleremisset car.
.
f
nifex, ullimo loco et Symconem ipsum occidil, c l cnm illo Abdecbalaam et Ananiam. Hi senes, pre.
sbyteri Ecclesise quam regebat Symconcs, ambo una cum illo capli cl in vincula conjccli fuerant.
. '. *
.
C
CAP. X I .
De Pusice prafeclo arlificum Saporis.
IJspl
VAfUORUM.
*
.
Marlyrium Sytneonis c l sociorum contigit anno
5i9, die A p r i l i s ^ l , inqnil Anl. Pagi, ad aiui. | 5 ,
. 5. Verum cuui Sozoineuus diseite asserai, by-
965
SOZOMENI
$54
. '.
?_ ,
.
Per idem tempus cum regina in raorbum m c i * ,
disset, Synieonis episcopi soror, nomine Tarbula, ,
virgo devoia comprebendUur, una cum famula ip- , , *
t i u s quae idem vilae genua scctabatur, el cum al- ,
tcra sorore quae posl obilum v h i nupiiis renuntia- , ,
verat, eamdemque vivendi ralionem eral amplexa. .
CapUe sunl aulem fraude ac delaiione Judaeorum, ,
<jui eas accusaverant quod reginaro maleficiis appe- , tiiasent, ob Symeonis necem infensae. At regina, . (
ut solent aegroti abominandis remediia aures ac- [99])
xoinmodare, eam delaltonem vcram essc credidtt, , praesertim cum a Judaeis profecta esset. Idem enim ' ,
iim ipsis senliebat, el Judaico r i l u vivens, vera-<J , .
\ ,
ces illos ac sibi benevoloa ease exislimabai. ltaque
magi Tarbulam et reliquaa duas corripienles, ca- * pitali supplicio addicunt, aerraque bifariam dis, , \ ,
e c i a s , patibulia euQlxerunt, atque ad depellen-
dum morburo , reginam per mediura palibuiorum
. ,
iransire jutserunt. Porro Tarbulam isiam decoram
\ *
dmodum ac formoaam fuisse perbibenl, et quem- , \
dam ex magis ejus amore caplum, missa ad eam
( I ) , , pecunia sollicilasse eam de stupro, et ip*i ei so, \ . ,
tlalibus ipsiua incohimilalem poUicitum, ai morem
,
ipei gerere vellet. lllam vero obsccnos sermones * *
nc auditu quidem susunenlem, magos quidem af ,
marlyriQ.
VALESII ANNOTATIONES.
(99)
. Mu- D tuctur, sic enim habel: $ k r r a
sculus hunc iocum ila veriii, SoUnt enim wgroii
. Id esl,
detestandis abominatiombut fidem adltibere. ChriFacile res dete$tandas eredunt hominet, ubi in colatophorsonus quoque verlit, Malit omnibu* facite
milatem incidentnl. Alque ita inlerpretandoni cen<xure$ accommodare. Apparet igilur utrumque hoc sco hunc Sozomeni locum : non de nialie omtiibuR,
loco suiopsisee pro malis omnibus.
quemadmodum accepil Mosculus el bristopborCpipbanius Scbolaslicus legisse videtur - aonus, sed de maleftotis, quibus se appeiitam essc
. Sic enim inlerpretatur hun locum, Cum a Tarbula nimis facile credidit regtna.
zoUanl latrguentes hujusmodi $pebu$ aures accom(1)
. Mclius scrn
modave. Nicepborus lamen vulgatam scripiuram beretur .
VARIORUM.
gitur.
Yirgo sacra,
verbis
aequciHibos colu-
SG5
OISTORIA ECCLESIASTiCA. L I B . .
906
vtu. , frcisse contumelia , eisque impudicitiam expro tv , $,
brasse: ad mortem vero alacri animo propcrasse,
oiori potius optanlem quaai virginitatem prodere.
,
CaHerum cum ex praecepto Saporis, sicut anlea
, retulimus, reliquig omnibus pretermissia, aoli
,
sacerdolea ac doclores Chrislianse irgis compre. (2) ,
bendi catpissenl, mi%i et eorum principes regio .
nem Persarum circumeunles, orani stodio perquisitos episcopos ac proslyteros divexai-unl, ac prsecipue in parlibus Adiabenorum. Haec Pereidis
regio e * l , roaxitna ex parle a Cbrislianis babitala.
. 1 .
61 ^ A P . X I I I .
,
martwrio tancti Acep$ima>, sociorwm }*.
.
, '
Sub idem tenipus Acepsimam episcopum, mulr
.. ,
- . . . . u -
\
- n - ? .
*
- -
.*.,
losque ex ejus clcricis corripuemnt. Poslea tamen
iwk
e , / v
, :
>
, :
67
SOZOMEM
968
rum, diaconorum, laonachorum el sacrarum vir- . , , ,
ginum, ct aliorum qui in ccclcsiis ministrabant,
et pro doclrina fidei laborabanl, marlyrio con* , ,
suinmata esi. Episcopi vero quos quidem accepi, , ,
Barbasymes, Paulus, Gaddiabes, Sabinus, Ma- " , *6 ,
, reas, Moctus, Joannes, Horniisda, Papas, Jacobus,
, ,
Komas, Maares, Agas, Bocbres, Abdas, Abdiesus,
; (5)
Joaones el Abramius, Agdelas, Sapores, lsaac ct
Dausas : qui quidem captivus a Persis abductus . *
fueral ex loco quodain qui Zabdaeus dicitur. 62 , ,
Tunc temporis vero pro Gdci doclrina occisus * ,
est una cuni Mareabde cborepiscopo, el elericis , .
suis ducentis circiter el quinquagiitla, qui una
cuin illo capti fuerant a Persts.
CAP. XIV.
. '.
De Millis ephcopi martyrio, dequc ejits contersa-
\\
lione, et ut Sopores sexdecim millia virorum wo
bilium in Perside manyrio suilulit, prvter alios
,
.
obscura: sortis hominet.
* Sub ideni lempua Milles quoque marlyrio per .
fonclus esl. Hic inilio quidem apud Persas mili ,
laverat : postea vero relicta militia, apostoiicara
vitcndi rationeni aemulalus est. Cum aulera Per- . Hip , sicae ctijusdam civitalis ordinalus esset epiecopus,
, , '
mulla sxpenumero passus esse dicitur, et verbera
traclusque roembroruni sustinuisse. Sed cum , ,
nemini illic persuadere poluissel ul Gbrislianua , . *
fierel, raolesle id ferens, malum imprecatns est , civiiaii, et alio migravii. Ncc mulio post, cum ,
,
primores illius urbis in regcm deliquissent, i i n iniasua in eos exercilus cum trecentis elepbantis, C . ,
VALESII ANNOTATIONES.
.
^tianos, alquo in bia episcopum cum doceiius t
(5)
VARIORDM.
. Dc Hille abbate, qui a duobusrcgis
ejus sociis capiie minutig, ilde Vitas
Persarum liliis sagilUs conlixus e*l; ac de duobus
U)swcydi, lib. v, libcl. 7, uuo. 12.
(
Patrnm
970
VALESH ANNOTATIONES.
(6)
,
hic apponain, ut obtter emendentor :
ScHbeadain egl , ul Cbristopborgonus el Sa , vilius ad oram guorum codicum emendarunt : et
,
totus locus ita regliluendug,
. Id eat, Nam scapharum tuppH eium apud Persas, el muliebret Anabrorum strch. Ouod confiniMl Nicepborus, qui liunc
taiiones, letet sunl pra ernciaiibut quibus eorp*$
Sozonient locum i u expreggU : - *> ejus laecraium e%t. Scribo igimr *
,
. Artabri popoli gunl Ltisilania?, apud qoos
olini mulieres aurum garcalig effodiebaal, nt docet
. Sane Perg in novia cruciatuum generibus
Strabo in libro teriio.
excogitandig ingeniosi prae caeieris fuerunl. Inlcr
(7) 01 xoXlol ' kxiuitoiav.
In codio A I sumHicia a Pergia inventa memoratur ab antiquia
laiil gcriptum eat, ol
, de quo Plularchug in ArUxeixe, et
. Maliai tamen gcribere
Euaapaiis in Vila Maximi pbilosopbi ; cnjus verba
, eic.
VARIORUM.
* *>** * . Faleug est Soxomenua
i n assliMaado wmpore qao pergeeoiio in Perside
m i i i qaam acilkel adT Conglam&ni M. lempora
incaote r e w a v i i . Venim ex ipaamct CdweUniini
Eotetola apd Euaeb., V i i . Comt. \\b. i v , cap. 9,
*Twiaai bic alludii Sozoiiiarat, palrt Saporem in
Cbmtrarioe iMMbim aseviuse, paccroque ioler
PATROL. G R .
LXVII.
971
SOZOHENI
<?
recuperarunt.
,
.
Non multo poal synodum Nic&nam Arius ab
(8) ,
exailio revocatua est : adbuc tamen probibiiuA ne , *
Alexandriara ingrederelur; poatea vero omni ope .
ac stadio laboravit ui in iEgyplum rediret, aiculi
,
suo loro dicelur. Aliquanlo post Eusebius Nicomc .
VALESU ANNOTATIONES.
(8) . Sumpsil haec Sozo- Ncque enim in tonciHo Nicaeno, sed in Hlerosolymeims ex Socralc, nui in libro primo, capite decimo , milano suscentus est Arius. Certe ex epstola s y n o poslquaiu relulil libellum poeniienliae ab Eusebio dica concilii Nicaeni facile est llieronymnm r r f c
Tlieognio luissum ad quosdam episcopos, addii,
lere. Aiunt enim sanctissirai Patres in dicta eptsloex veibia ejus libelli conjicere se, Arium paulo ^ la, primum quidem Arii opinioncni discussam esse
antc baec ab exsilio fuisse revocalura, &cd probialque examinaiain corain sacralissimo impcraiore.
bitum ne Alexandriam ingrederelur. Conjeclurain
oinnesquecpiscopos unocousensu anathema dixisse
igilur Socratis aeculus est Sozomenus. Unde appa- impiis verbis ac senlenliis Arii aiquc sociorum.
rvi eiim posl Socralem scripsisse, ejusque in)i- Quid autem ipsi factuni sit, et quem exilutn s o r i i eifise veaiigiis. Verum ut ad Sucralein obscrvavi,
tus fueril, nolunt ipsi proferre, ne videanlur i n s t i l uierque in eo falsus esl, quod paulo posl Nicae- tare boininis catamitali.Qnibus verbis lacite indicant
nam aynodum. lam Artura quani Eusebium ac sanclissiini Palres pmnam exsilii, q u * Ario ab i u i Tbcognium ab cxsilio revocalos csse existiinavit. peratore fuerai irrogaia. (Jbi obiter observanda est
O r i e Sozomenus boc loco Arium, dnm in cxsilium
modestia aique hunianiias antlelHum NicaeDorum.
duccrctur, gcribit esse revocalum, quasi is nondinn
Qui cuni Arii opinionein damnareni, non lamcn ipsi
ad exailii locuin pervenisset. Id enun voluut basc Ariu nominatim aiiaibema dixerunl, sed generaliter
verba, . Scio quideni
cunclis qui impia illa dogmata piofilereiilitr. AnaBaroniuro in Aniiahbus affirmare, Ariiim nunquaro
tbemaliamua enim ila cnncipitur, .
in exsilium missuin esse, sed,simulala poenitenlia, , e i c , aupprcaso Arii uomiue. Deinde enni A r i i i s
exposilioni Qdei landein subscripsissc, atque ila a
tina ctini Tbeona et Secundo epiecopia a Cbnaiansynodo ease susceplum. Cujus rei anctorcm cital lino rde^aiua fuissel ob eoaturoaciain^ 6 0 qinul
Iiieronynttim in Dialogo conira Luciferianos. Verura
uiiiversali conciiio aasenliri uoluissont^ id ip*i
Kicronymus memoria? vilio lapsus csl eo loco, dom
liare Alexandrinis clericis el lolius igypti EccleAriuni a concilio Nicxno suscepium esse dicit. aiis detrectaiil, ne vidcaatur insuliare hominum
973
974
VALESII ANNOTATIONES.
rnt-mhati. Tantum abest ut ipsi apud imperatorem C quidcm priinum fidei fortmilam condilam csse scricgVuit, ul itli iu exsilium deporlareniur: quin pobil a Nicaenis Pairibns, cui Eusebius ac reliqui cum
liiis lestanlur iis verbis, se bominum Hloruin v i inilio subscribere recusasseitt, tandcin metu conicetu dolcre. Ea lamen qiia? sequuntur in dictaepi- piiUi subscripserunl: postea vero condemnationia
sicila. salis ostendunl tres illos in exsilium missos
senlmliam io Arium laiam e ^ , et Enaebiutn ac
c*se. Subdmil enim, ' , Tlirognium cuin isli (Qntlemnalioiii subscribere
,
perliuacissime recnsasscnt, a synodo essc deposi ,
los, aliis cpiscop s in eorum locum subrogatis.
, , - Constantiniim umen iroperalorem eo lempore i n , etc. Quid aliud, qua^so, innuunl baec lerccssisse, ne sentenlia exseculioni maiidarelur.
verba,quam ex&iliuin Arii ejusque cpnsonium?
Baronii opinioneiu secutus est Pciavius in parte
(9) " .
Hic libellus aa- secunda Balionarii tcfnporum. Vcnwi haec opiitio
nequaquam probabilis mibi videttir. Sic enim dnas
tisfadionis Eusebii exstat etiam apuri Socralem in
libro priino, capile decimo qtiarto, ubi vide quae an- fuissent subscriptiones episcoporum synodi N i iioiavi. Nequc enim vacal bic repetere ea q u illic csena? : prior qua fidei , poslcrior qua coiidemnationi Arii conseusissent. Uodie lanien unica
obscrvata sunt.
(I0J
ial
exstat subscriptio singulorum epiecoporum. Alque
id inerito. Fides enini cum anatbemalismo qui ei
.
Cum Nicaeni Palresfidem caiholicain,
subjicitur, unum idemque est monurncnium, uno
id est , in concilio evposuissenl, plures
episcopi, quorum signiler erat Eusebius Nicoiue- spirilu unoque lenore coiuiiiualuin. Sic enim inci
pit anathemalismus,
.
crediderim Eusebinm ac Tlieognium Nicn ft<lei
tueri non inunerito poUisi, quomodo Eusebitis ac
Ueognius fidei quidem Nicaen* subscripscrint; decrelis setnel anbscripsissc, pcrinde ac reliquos
auatbemaiismo vero nequaquam subscripseriiil. A l - cpiscopos; sed in subscribendn distinclionem adbibuisse intcr fidem atque analbeuiatismiiin. Hoc
qui analbenialismus coojuucHis eral lormula; fidei,
igilur modo illoa subecripsisse opinor : Eu^bius
el una cum exposilione fidei a Palribus editus,
quemadiuodum videre est, tum apud Socraleni, Nicooiedia: suprascripia? iidai consenlto et snbscribo ; auatheinaiismo non Uem.
tuin iu velustis canonum colleciionibus. Baronius
:
SOZOMRNI
*75
*T6
iroperaiorem Deo charissinnun admoaere dignemini, eique preccs neairas offerre, et in nostra causa
ea qua vobls congruunt matnre deceroere Hoc igitur modo Eusebiue et Tbeognius poBniteniiam
egcrunt, et Ecclcsias suaa rccuporarunl.
66 CAP. X V I I .
. I Z \
C/l morino Alexandro Alexandriw episcopo, A/Ao" .
(12)
*\
.
Ex boc loco apparet Arium ab exsiiio
revocatum ease antequaro Eusebius ac Theognius,
in exsilio adbuc agentes, libelluro salisfaciionis "
mial&senl epiacopU. Porro Eusebius ac Tbeognius
anno terlio po&i aynodum Nicaenaro ab exsilio
revocali sunl, u l otieervavi in anaotatiouibus ad
Socraiem, id esi anne Chrisii 528. Eodem igilur
anno, sed aitquot prius meuaibus, aut cerle anno
Christi 327, Ariua ab exsilio revocaiua eet. Quod
i i auia qusrai qtia ralioae revocaius sit Arius,
codem proraus modo revocalum ease exisiimo quo
Euaebium ac Tbeogniuio, misao seilkct ad episcopoa saliaiaclionis libello, CUIII rogasael episcopoa
VARIORUM.
Alexauder quimo posi flnHum concilium
977
HISTORIA ECCLESlASTiCA. U B . I I .
978
,
nibus, exspeclabai
eos quii una^ cuin
ipso
pransuri
, erant. Cumque aolua esaet, oculos convertit ad
* - mare. Itlic visis eminue pneria qut, in littore lu , ,
dentes, episcopi officium aacrosque Ecclesiae rilus
oi . 01 , - exprimebant: quandiu quidem acenara illam absque
, * periculo esse animadverlit, delcctabalur speciaeulo, nec mediocrem ex ea re capiebat volupiaiem.
, * * Poslquam vero arcana qtioque mysteria exprimere
cceperunt, perturbatus est aaimo; vocatisque ad
.
, - ee primoribos cleri, pueros ostendii. Curoque eoa
comprebenaot adduci juesisset, sciscitatus eal ex
. iia, quisnam lusus ipsorum easet, et quid in eo
' , dicerenl, quidve agerent. Illi metu percuisi, iniiio
' , quldem negarunt. Sed cum Alexander quaestioni
...
egregie refelliiur.
(15)
. Malim cum
Nicephoro seribere
.
VARIORUM.
1
.
Vide Socr. lib. i ,
cap. 15. Uaec Itisloria (inquiunt clarUs. nionacbi
Bentdktinitn Vtlo Atkanat.) grandi apud erudiios
Uborat suspicione. Elsi enim per Atbanasii ;eiaiem
unnitue repugnarel ejusiuodi lusus (quod haud fa-
SOZOMENI
979
(16)
. Vide quac nelavi ad caput 23 libri prhui So-
981
fllSTOIUA
ECCLESIASTICA. U B . I I .
9C2
(17) "
.
1 codice Leonia Altatii reclios legitur hic locus in
bitne tuodum, , rcliquis vocibus exptinclie, quas profecto hic superfluae sunt.
Scquiiur ciiim paulo post,
63
S020HENI
984
YARIORUM.
j .
In Chronico Damasi
lcgitar : Marcut mnai
octo diet viginii.
Fuil
ttmporibu) Conitanlini. Kepotiano et Faewido contutibus ex die xv Kalendas Februarias, utque tit
diem Nomrum Oclobrium, cotuulib** $upra*criptis.
%
9 8 5
9P6
, tZ , -
, \
. .
,
.
(22),
,
, \
. ;
, \ \
, " ,
.
,
* , ,
B
* ,
.
,
,
; , ,
,
, ; '
, . '
,
, ,
' , \
.
. ,
. , *
,
, .
,
-
, .
, -
VALESII ANNOTATIONES.
lam ac lumuhum UieroaolymiuiH>rum,qaiMaxinHtm
()
}
sibi eripi.ac Diospolitaniseptacoptim dari indigna* Pessime buuc locum verlerunlioierpretes. Naui
bautur, gralisaitnuBi Tuiaae Macario.
w i r a u i r
: u t Asrn x*-~
1 ' IjltUtf.^IS
- - = - ^ - v =.
T W J S
rn l ^ a u m ~ u n i # t . ** . fcri
T ^ I I I E J * r i t . E ^ TT> *
r-* =aarF ' jr Msnot xx\ ix xil
--"
~ r = ZLU.T"#: r s t j s w a !.
:&==#.
I r . ^ C : . Hwa ~ aa^ z x l
T - L T T r . e. ^ r r C m *r TSffc "Aessso r r . ^ , z r 4tnTL; i 5? ? ; , -;
- r r l i a s . . 3 n c r r r r p t t r i v T m -
"jcz
~> JKIXUX TiuiSn^ irr^.iirfrr
,-TC' SCBL uj *n arrieiibv rzr^ipxn l&imrt
LT~ ;.-f-m i^uML/nmt rac
& Tft ^ i . . Tf-r. c: rou^m. ir^KX^arvtr , uSc
c n r ^ r j ^ T L K T ^ fam^sa s r n s a B s l s i , xal cixxtv
TTS'-=zi'gx i^y* , a TCVTO Ijtiw
- ^ i ' - zzutuz au. Eat-jEb^rr^ clTars iv tpaii;v 4
-
^r. m . r s n s ;
_ &*
- ^ i^iwuac 5
afcer sbraf>friar
iJ est, iribus
o b ^ r r a t i . iU!lBrina(or io eo 5w
qmoA rtrba ifta Consiiniini w*J
^zTArjri
, dc *"' 1
*' '
l e n t , com dc asebio ac TheopJe WP"
gptida n t .
c
.ftlin
Ct
<|TTniir
OtllS Alli'
stnl A l w
X7
i r1
<"
989
9 0
,
*
Melitiani fruilra machinaii /nf.
Eorum vero malorum quae poslea contigerunt
. Alhanasio, duo isti aurtores fuere. Nam cum
^ \ ,
loquendi iiducia el auclorilaie apud itnperalorem
,
plurimiim possent, Arium quidem, u l amicum et
^ , , eadem cum ipsis seulienleni, reducere Alexan . ^ driam; Aihanasium vero lanquam ipsis adversan6 ,
lem Ecclesia ejicere sluduerunl. IIuuc ergo apud
\
Conslaiilinum accusant, quasi sedilionum ac lur , , barum in Ecclesia auclor fuisset, mullisque in
. ecclesiam ingredi cupieniibus adiium intercludcret:
* , cuintamen omnesad concordiamreduci posscni, si
, ,
boc unura concederetur. Has adversus illum calum , \
niasveras essefinnabant mulli episcopi ei clerici qui
\ \ ,
cura Joanne erani : qui quidem assidue imperalo \
rem 73 adeunies, seque oribodoxos esse asseve * . \
rantes, Aihanasium eleos qui sub illo eranl epi ,
scopos, caedis, vinciilorum, iiijuslorum verbcrum
\ , ac plagarum, et incendii ecclcsiarum accusabaiit.
, \ ,
Ubi vero Athanasins scripsil iinperatori, Joatinis
\ ,
asseclis illcgitimas objiciens ordinaliones, cl slu . Totau- C dium novandi ea quae Nicaeae dccreia fuerant, fi , \ demque non reclam, el sediiionrg ac conlumelias
, adversus eog qui de divinitate recte eenlirenl;
Conslanlinus deinceps ctii crederet nesciebai. Cum
,
igilur bujusmodi crimina sibi inuluo objeclarenl,
, .
mullique subinde accusalores ab ulraquc parle
\ ,
ipsi molesii esseot. quontaoi precipua illi cura
.
eral concordia populorum, scripsit Albana&io, ut
nemo aditu ecclesia probiberetur. Quod si boc de
, . "
ipso in poslerum nuntiareiur, miasurum se con ,
t
io>iibu$inipsvruin
Probe
VARIORUM.
.
>rala svitodo
comeoiensis
larlibus non
liuo sm.i i u
mpto rcferl
iriss. mona
. Principio quidem
nmsis ad me litierii Eusebius cohortabatur ul reciperem Arianos; ita tamen ut verbis nou tcriptig
minurelur, tcripto rogaret. Me autem repugnanle, ac
rcspondente minime recipiendot esse hurueot invenI . m , ac leritati infen$o$ homines, analhemateque
damnato* ab cccumenica tyiiodo, mperatori bealas
wemoriiv Constantino auclor fuit ut mihi retcrir
bereL Albanas., (ApoL conira Arianos, pag. 178.)
991
SOZOMEM
99t
. .
,
* * ,
* , -
VALESII AN
(tt\ Ola . Imo Arseaius episcopu*
e r a l Hypselilamin, ut nolavi ad Socratem.
(99) broua. In manuscriptis codicibus
Fttkelii el AUalii gcribitur. Apod Albana-
VARIORUM.
* El qiridem nonatterium esse vertendum, coMra Valesiam contendunt dar. Bcoediclini in
diclum Atbanasii locum, vol. 1, p. 183.
SOZOMENl
995
996
^,*&*^
rri
-
m
.
Chrhti fidem tutceperinl, opera Frumentii aique
,
*"
jEdesii captivorum.
.
Pcr idem lempus uUimos eoruin quos vulgo I n , %\ ***
dos appellamus, ad quos Barlholomxi praedicatio * (54), ; &minime perveoerat, a Frumenlio sacerdole et aa- , ^
craruni discipiinarum 7 g doctore Cbristianam , \ ^$
religionem accepisse coniperimus . Verum ut in ' , f*
eo miraculo quod tum Indis accidil, aperie nosca- \ ^
mue Cbrislianorum religionem non ab homtnibua , , ^*
inaiilulani fuisse, ut quibuadam incrcdibilium
, ^
mendaciorum auctoribus placet, causam ipsaro
, \
cur Fruinentius sacerdos ordinaius lucril, expona
.
^
uios ntccsse esl. Ea sic babel : Clarieslmis qui- D ' " ,
1
a f
1
907
903
VALESn ANNOTATIONES.
(b5) . Non Cous fiiil Democritus, ecd Atnicrita , ut lestanlar Diogfnes Lacrlius, Suidas, ac caeleri.
SOZOIIENI
979
.
nusjnter $ conlenderunt.
Sed celeberrimum eum reddiderunl Arii ac Mc lelii seeiatorcs: qui cum semper insidtas ei slru, .
xcrlni, Dtmquam tamen jure illum convincere po *
tuorunt. Ac primuni quidem Eusebius, acriptia
, " ,
liiteris eum lentavil ut Arianos ausciperel: mina .
tus abaque scrlpio se illum damno affecturum,
, ;, iiisi pamissei. Sed cum ille non cederet, aiflrinana
,
suscipiendos non esse eos qui ad veriiaiem inler ,
polandam nov.un baeresim excogiiassenl, el Nicaen
,
synodi eeulentia excommunicaii fuissenl, operam
. ,
dedit Eusebius u l imperalor ipse Ariuin wisci . ,
peret, ac redeundi licenliam ei concederet. Verum
,
qua ralione isiud factum ait, dicam paulo post
m
leruiU. cpiscopi,
vocem consubstaniialis
: duui
t...
.. scru ,
/.
. , r
. _- xvv
->
,
pulosius exaininarent. Naro alii quidera eos qui
vocem istaiu probarent, impie loqui censebaut, (16). 01 ' ,
4|iasi Filium sine subsislentia asscrerent, idemque , . , *
tum Monlano ac Sabellio senlirent . Alii vero,
, .
cnntrariae senlentise asseriores non secus ac gen *
liles aversabanlur, eisque objiciebant quod deoruai
'
mullitudinem inducerent. In bia porro altercaiio*
9
(16)
. Vide quac nolavi ad caput 23 libri priini So-
981
HISTOIllA ECCLESiASTICA. -
LIB. I I .
.
Congregata igilur Aniiocbiae synodo, Eustatbitis
- episcopatu Amiochensis Ecclesire exuilur : reipsa
, , - qtiidem, sicul major pars asscrit, eo quod Nicacni
, \
concilii iidem a^trueret, et Eusebium Pampbili,
,
Paulinum T y r i , ac Palropbilum Scytbopoleos epi, * ,
acopuiu, quortrai senlenliam omnes Orienlis epi ' : , \
scopi aectabanlur, iaiiquam Arianos aversareiur,
* &,
palanique eos accusaret *. Specie vero, qua*i bo .
norem sacerdolii flagitiis quibusdam commaculasse
deprebensus fuisscl. Caelerum 9 ingene aeditio
*
ob ajus deposilionem exciiata eal Anliocbia?: adeo
, \ . "
ul parum abfuerit quin plebs arma corriperel, lo .
taque civitas in gravissimum discrimen adducere*
, \
lur. Atque boc praecipue apod imperalorem ei nocuit*
, , \
Poslquam enim imperator isla accidisse compe , .
r i t , et plebem Ecclesiae duas in partes discissam
* ' esse, g r c adinodum eam rem tulit, el Euata, , G ihlum seditionis auclorem fuisse swspicatus est.
\ . Quemdaro lamen ex palatii sui proceribus misit,
, ! eique io mandatis dedit u l plebi raelura inculeret,
! , el sine luniuliu ac delrimenlo aeditionam compri meret. Porro bi qui Eustalhium deposueranl, eaque , \ \ de causa Anliochiae erant congregati, cum apud se
, ^ repulassenl, si ex opinionis suae aecialoribus ali, quem imperaiori probe cognilum, el.eloquentia ac
. \ docirinas laude floreniero, Anliochenae sedi prasfl , \ cerent , reliquos deinceps facile sibi assensnroa
* \ esae : commodum foVe existimarunl Anliocbensts
" Eccleaias admini&lralionem Eusebio Pamphili Ira. " dere. Scribunl itaque ad imperalorem ea de re,
plebi quoque id gratissimum eese aignificanles*
. Hoc enim postulaveranl quotquoi* lum ex clere,
tum ex plebe, infensi erant Eustaihio. Verum Eu , ,
* (17) sebiug quidcm, scriptis ad imperalorein lilteris,
sedem illam recusaviL Imperalor vero deirectalio , \ nero ejus laudaos ; lege eoini ecclesiastica velilum
, , erat ne is qai unius Ecclesiae episcoptis jam
. \
fuerat conaiiluiua ad alium episcopatum Irans , ,
iret, scripeil ad Eusebium, et consilium ejus pro*
* ,
9
(17) "
.
codiceLconie Allalii reclios legitur hic locus in
biinc iiiodum, , rcliquts vocibos expnnclU, q u profecto hic supcrnuae snnt.
Seqttitur entm pauto posl, \
983
SOZOHENI
98*
VALESII ANNOTATIONES.
(18) oir. In cedice
acopua. Poai Ealalium deinde EnpbraniM. Vide
l^oais Allatii scriplum esl . Cbruloqux nouvi ad capui 24 Ubri primi Socralis, ai a4
pborsonus autera et Savilius emendaruul
Eusebii librum decimum Uiitorict
eccleiiaslic*.
, J i i p p t c , . Ego vero neulram conjectu(21)
. Mate ChristoBftMirsonoa
r a probo, aed unica voee adjacla )ocu> i u reetihanc lecum inierprelatur hoe mode: PopuH ift u a : frtgHi decreium fuit tu pou morUm MacaHi in
, *
UH$ urbn epiuopaium luceederti. Melius Musculas
, etc. Qnod si qnis me
iia hilerpretalur: Popuio ita probabatur, mt s
nimks aodacera esae dicat, qui vocem de me addi- ipium iwtenlia Eccleiios Rierotolymittincc (mtumm
darbn, re&pondebo nxj adjeciase, seJ ex eo pott acarii mortem detienartnt wiscopum. NecUloco ubi. male collocata erat, in p r o p r i a i o sedem 0 inea Musculu* seneum verborum Sozomeiu saiia
realitutsse. Yulgo enim legilur, , elc.
expressil. Addendum enlm erai adverbium f o i t o ,
ulnoa fecimus, advilandam ambigoiiatem. Neque
(19) . Emendavi ,
enkn Maximua revera epiacopua llieroaQlymaram
luui e i codice Fukeiiaoo, luitt ex ipaa CoMlaniini
t^piatola ad eynoduui Aniiocbeoam, quam referl electus est a populo, superauie Macario; aed u o tum taciiis auffragiia desi^natua. Id enim valel vox
Euftebius in libro iv de ejus Yita.
(20) .
Poel depositto- , qua ulilur hocrates in Ub. v, cap. 5,
ubi de Plaviano et Diodoro, qai vheole Mtttitio
ntin Eualaibii, Patiunua eptscopua Tyri ad A u liocbenaoi aedcro translalus est. Quo pout aex men- ejua buccesaorea detigoabantur.
sea moriuo, Eulaiiug Aniiocbisc ordinalua eal epiY.VBIORUM.
i . In Chronko Damasi
lcgitnr : Marcui mnM
octo diei viginii. Fuit
teniporibui Conitattiini. Nepoliano ct Faenndo cott$ulibus
ex die xv Kalendas Februarias, utqw in
dbm Nonarum Ociobrium. consulibH*
wpraicriptu.
%
986
tis labe infeclum in Hterosolymilana sede eollocirenl. Siquidera Macario adhac superstile res novas molili faeraftt: sed cum ab illo contmuuione privaii esaeul, ea de causa conquiescebaul.
7 1 CAP. X X I .
. '.
~
* Metitianii Arianit, ratione adunati sxnt:
,
,
.
,
,
, ,
,
, ; '
, . '
,
, ,
* ,
.
,
. , *
,
, .
,
-
VALESII ANNOTATIONES.
(22 TQ
. Peesime bituc locum verlertinl inierpre.tes. Nain
Mtiftcohis anidem ila inlerpreialur: Aiunt Macarium iollicttum (uine in orainatioiu Maxinii. Cbri- enim, in<|uil. Mocarium, quod Maximum
ilophorsoniif vro sic verlit: Nam eum omoi cura ordina$*et episeopum. Mnlu porro b k noUnda aunt,
ixcubmhUt ul Maximut posl u coaMUMntur epi$ce- praeier veiereu diseipiiuam dUp*nsalive geata.
memorant. Quasi legcrelur . At- Pnmumenim traosialus dicilur Maxiaius a Dioapoqiii verl^ndufn erat boc modo, Atunttnim pcenil i u n o eptscopatu. Deinde coadiulor daias vivenli
f niae Macarium po$t ordinationem Maximi : in Ec- episcopo Macario, periade ac olim AlexaAder Narrlesia scilicet Diospolitana. Idqne couQnnal Nice- cisso, ut scribil Eusebius in libro vi Hisloria
pfiorus, qui buoc Sozomeni locum ita expressit. - eccktiasiicw. Poetreaio ordinaius dicilur Maximus
ab episcopo Hreroaolymltano cilra coDsensuiu metropolilani. Quod quideni manifeate prasumpiuirt
. Nicepbori
v**rb:t Langus quoque perperain inlerprelalus est, esi conira canoMera eepliraam coacilii Nicseni, in
add.la ex^suo negaltva particula : Maearium nam- quo episcopis Hieroeolymilanis suus booor, quem
que poil tllam Maximi ordinatfotteta haudquaquamab iilumis lemporibua habaeraal, aervatur, aalva
pfYHHiititiaductum e*u. Niliil maKig alieHuni a menlo laiuen Cauariensia awtropoliUni praerogaliva.
Suiuuicai. Yuli chim probarc Suzomeuus, viiu U%
0S7
001
VALESII ANNOTATIONES.
(25) ersxer
'
. Pesgime Chriglophorgonus luec venit,
cum praecedente periodo junxil hoc niodo :
Ifsque eo ul progrediente tempore Ariani Ucet cum
Melitianii de Ecclesiarum piimalu decerlarent,
plerisque Melitiani nominarenlur. Longe rectius
Miisculus ila inlerpretatur : Cum tamen Meliiiaui
aCalholicis propter gubernationem Ecclcsiarum dun^
taxat dUiiderent. Alque ita sumpsit Nicepborus,
qtii hunc Sozomeni locum sic describil:
ol
.
(24) ' .
Supp!e dogmata, ut in tnierpretatione nostra videre
esl. Ac profecto miror utrumqtie inlerpretem liorum verbormn sensum non vidisse : qnorura interpretationem proferre bic nolui, ne viderer viris
doclis inauliare.
(25) " .
Suinpaii baec Sozomemts ex Epistola Constanluu ad
Nicomediensus, qitain refert Tbeotlorilus in l i bro i . In ea enim ita scribit Conslaniinus :
, ^ * '
,
,
%
, ' ,
, etc. Vidoe t i l Soxomenus bxc iisdem pene verbis desci ipseril. Verum
in eo peccat quod prorsus alicno loco haec posuil. Scripla est enim ha?c ep'i8tola Coustaniin!
aniequam Eusebius episcopalu depoueretur, inquo
ejtis locum alter subrogaretur id esl, tribus circiter mensibus post Nicaenam synodum, u t a d Socratetn obscrvavi. Hallucinalur etiain in co Sozomenus. quod vcrba illa Conslaniini
, de Alexandrinis clericis
inleltexit, cum dc Eusebio ac Tbeognio intelligetida sint.
(26) dk . Scribenduin esl ex codice Leonis Allalii , clc. SeI
qua?.rilur quinani sinl Alexandrini isti, disscnsionis aucloros, quos Constaniinus ad se evocar^rai, et qtiibuscum Eusebius ac Tbeognius o< culle
communicarunt. Baronius quidem ait fuisse Melitianos. Ego vero tn anitoULionibus ad l i b r u w p r i mum Socralis, Arianos esse oslcndi. Idqoe lesia*
lur epistola synodtca episcoporum iEgyp!?^ qua*
referliir ab Alhanasio in secundo Apologeiic^ f#ira Arianos, pag. 727 edilimiis Parisien&is :
,
, ' -
999
90
Cap. 16 bojos l i b .
VALESH ANNOTATIONES.
; , ) vostit, Amphionem quidem Nicomedice, C//re
, $ium auiem Niem<e eorum ioco OTdinato* e$te tum
ob privatam eornm impielalem, tum ob commumonem
' , ,
cum Arianu qni generali tynodo fueranl repro ,
bati. Vides u l episcopi ASgypti egregie consenlianl
,
Quomodo igitur vel ipse vel Theogniut alium depo- CIIIII imperaiore Constanlino in assignanda causa
nere vOluerunt, cum ipsi deposUi (uerint, et ordinadepositionis Eusebii.
iiombiuinip$ormm iocum faclit convmcanlur?
%
VARIORUM.
* .
Vix Iriom meitsium spalium ab celebrala synodo
Ni**na elapsum erai,cum Eusebtus Niconiedieosia
el Tbeognius Nicttiius, quod Ariauls pai libus non
obscure atudereul, releaatt a Consianiitio guiil in
Galliain. Quod aulcm de nolario cormpto rcfert
bie Soxomeuus. commentum esi. (Clariss. inonaclii Benedicli, Vita Athana%. . I I . )
.
%
. Principio autaVm
mutit ad me Eusebius cohortabatur ut cipereni Arianos; Ua tamen ul verbit non icriptis
minuretur, scripto rogarel. Me autem repugnante, ae
rctpondenle minime recipiendoi eitt hiereseos invenl; res, ac terilati infenso* homiuei, anathemateque
danmaloi ab acumenica tynodo, mpwalojri beatas
memoria: Comlantino auctor fuil I mihi recrtberet. Albanas., (ApoL eonlra Arianot, pag. 178.)
991
SOZOMEftl
992
IIISTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. I I .
99;
VARIORUM.
* Et qaidem monasUrium esse Teriendum, cooira Valesium contendunt clar. BeoedicUni i n
d i c l u m Atbanasii locuro, vol. 1, p. 185.
SOZOMENl
995
m
dicil ubinam degerel. Veniens igilur ad Prinem, . npivtjv, t ^ .
apud quem lalilabal Areeniiis, ipsura quidem Arse- , ln
, tttprii
nium miniiue deprebeudit; naio de diaconi adventu
.
pnemonili, euiu in iuferiorem jEgypluro trang ,
poriaveraul. Prinem vero comprebensum duxit
Alexandriam, et una cum illo Eliam quemdam ex ' ;
jus conlubernalibua, qui Arsenium alio abdtixisse , .
lerebalur. I l i ambo ad ducem rci m i l i u r i s per ,
. .
ADgyplum adducli, Arsenium adbuc vivere contessi
tunt, ac prius quideiu occulialum apud ipsos de- , Wi
'
liluisse, nunc vero in iEgypto versari. Haec i u gesla
adConstautinum referri curavit Albanasius. Inipe- , xeWSrator vero ei reacripsit ut sacerdotali oflkio im- , wtofa;
pigre fungi pergeret, et disciplinae populi piclati- , ;
que prospicerct : Melilianorura aatem insidias pro . )
nibilo duceret : quippe cum ipee probe acirel eos *
invidia Hiimulalos ad buju&modi falsas et conficlas , %, \
accusaiionea et ad lumultus contra Ecclesiam pro- * , ;
rumpere. Se vero in poslerum lalia non passtirum : , * {
sed juxla publicas legea judicem futurum, ac pa>, . Toovu
nas de Ulis sumplurum eese, nisi quiescerent : , 1*
quippe qui non solum inaidias slruereut innocen- , *
tibus, verum eliam Ecclesiae disciplinam ac pieia- . itsto
lem nefarie corrumperent. Ha?c iinperaior cuoi , tfc*
scripsisset Atbinasio, epislolam suam in puWico , .
populi convenlu lcgi preecepit, quo faciliua euncli '*.
,
volunlatem ac propositum ipsius cognoscercnl.
,
Abhinc Melitiani limore pcrculsi aliquatilisper
quievere, duro minas imperaloris refurmidarenl. ,
.
Inlerira vero Eccleeia per uitiversam ASgypium
pacaia, el lanii aacerdoiis aolliciludine gubernata, quotidie crescebat, muUia l u m tx gonlQton *
inero, lum ex baerelicorum rouhiludine, ei sese adjungeolibus.
CAP.XXIY.
C
. '.
Quomodo interioret Indorum genies eo tewpore "
klhnq, fdwnV
, *
Cltristi fidem susceperinl opera Frumenlii atque
.
jEdesii captivorum.
, *
Pcr idem lempus ullimos eorum quos vulgo I n dos appellamus, ad quos Rarlholoman praedicatio * (52), jajminiine pervenerai, a Frumenlio sacerdote el sa- ,
crarum disciplinarum 7 6 dottore Cbristianam , *!
' . 1*
religionem at cepisse comperimus . Verum ul in
eo miraculo quod lum Indis accidit, aperie nosca-
uius Cbristianorum religionem non ab hominibus , , , ^*
inslilulam fuisse, quibuadam incrcdibilium
,
mendaciorum aucloribus placet, causam ipsam
.
curFrumentius sacerdos ordinaius fuerit, exponauius necesse est. Ea sic babet : Clarissimis qui- D ' " ,
t
VALESn ANNOTATIONES.
(5^) * . Obvi De vila Apollonii: " :
scurum cst quid sibi vclinl ba:c verba. Musculus el in libro lenio iElbiopas appellai, I
quideni ila venil, ludos qui nobis sunl inleriores, . Eusebiu in Chronico, auno 402, JEimft**
Chrislophoreonus aulcm boc modo interpreialus
ail, ab lndo flumine consurgentes, juxta Agp
csl, inieriore$ Indos: sic enim noslra memoria ajh contederunl. Porro anie Fruincnllum Panuea^
pellantur. Langus vero oiiiniiim pessime verlit, jani lndis istis verbum Dei preedicavaral, ui
ulleriores quam quce ad nos verattnl tndorum gentes.bit Eusebius noster in libro Uistcriot
Ego vcro veriendum puto : tJUimot eorum qnos
$lica, cap. 40. Sed quoniam Pantyniis iiwa* "
vulgo Indos vocamus. ^Eibiopas aulem inlelligit,
-iscopalis catbedne reliqucra. ***
ni nolavi ad librum prinuiiu Historice Socralis.
mentius, qui primus apud illos episcopui\**
Hi cnini Indi eliamnuoi vocanlur, titpole Indoruro
canaliliitus , Inidorum aposiolue roeraft appelwf
coloni, queinadmodum scribil Philoslratus in libro
i$M
997
903
ftpovatasfv,
,
, .
(55) ,
( 5 4 ) , \ , ,
\
. \ *
, ,
.
, .
, \ *
* ,
.
, ,
.
,
*
,
.
Xptfav , :
,
, .
' .
,
. ,
, .
, .
, ,
,
.
.
iguis inquirerel, seu quod ila mori salius judicaverit, scu, ut verius dicam, ne ipse quidem probe
sciens qua de causa iinmaluram sibi morlem consciscerel, in ignem desilicns intcriil. Sed et Deluocriius Cous plurimas se urbes et regionea ac
gentes perluslrasse ipse de se alicubi dicit, seque
annis ocloginta apud exteros peregriualuiu fuisse.
Alii pralerea innumerabiles ex Graecorum sapienlibus, tain prisci quam rccenliores, bujus rei sludiosi fuertini. Quorum excmplum secutus Meropius quidam pbilosopbus Tyrius ex Pbnenice, ad
Indos usque pcnctravU. Sequebanlur eum duo
adolescenles, Frumenliua et ADdesius, ambo ge-
VALESII ANNOTATIONES.
(H5) d . Non Cous ftiit Democritus, aed Abdcrita , ut icsianlar Diogenes Lacrlius, Suidas, ac caHeri.
SOZOMENl
09U
VALESIl ANNOTATIONES.
(55) . Scribendum
eal ^, el paulo posl , ut Chriacopboraonue ct Savilhts ad latus saornra codkum
emendarunt. Gerle apud Nieepborom, qui baac Sozoineni verba descripsit, tegitur .
VARIORUM.
* TCetporovet . In
annum circiier 550, vel fortasse maiurius, conferenda Fruiueiilii ordinatio videlur. Exploratiesinium autem est, regionein qua? Frumenlium nacla
eal apostolura, eam esse Afiibiopise parteiu qua3
Abyaaima, Habessinia, vcl Abaasia dicitur. Hujua
regia tunc eral A u x u m b , nrbs perampia et opu-
lema, cujus hodieque ntdera visontur, nec n i t i oppidulum est, Acsuin dictum, io regno Titfrat
tum, dechiio quarto r i dimidio gradu latHodiMS
seplenlrionalis. (Gl. Palre Bonediclini, Vii.AUt^
nas. pag. 16. Vide eliain Jobi Ludolpbi ttitt.
jEihiop., [\b. i t t , c. 2 , el alibi.)
t
1001
&1STORIA
fiftX&SlASTlCA.
, - ^
. ,
.
,
.
, , \
, ,
,
, *
(36)
,
, * , ,
, * -
*
.
,
(37) *
, .
' (38),
" (39) ,
.
* , ,
- LIB. .
|oo*
VALESII ANNOTATIONES
(36) KaXUrtxor . Delenda eodemindiculoduo tsaaci eptscopi nominantur, Eael particola , quam nec Masculus nec Christo- pli v6ro liulla fil menlio. Ex quo apparet Euplum post
iborsonus in versione sua expressil. Porro bic Cal- imliculum iilum oblatum Alexandro, episcopura fainicus Peluan episcopus fuerat parlis Melilii, ul cium fuisae, vel a Meliiio, vel a Joanne aucceaaore
constat ex indiculo quem Helitius obtulit Alexan- Melitii, contra decrela concilii Nicaeni.
(38) . Scribendam
dro. Postea vero ad partes Aiexaudri se conlulerai,
8i Sozomeno credimus. Id entm voluni haec terba, C procal dubio est , ut Chrislopbocsonus et
Savilius emendaruui. Vide Sosomenum aupra, obi
. Pugnat tamen
securo ipse Sozomenus; paulo enim supra ait buoc agii de ordinalioiie Atbanasii.
(39) . M:Uira scribere
Calliuicum episcopum fuisse pariis Joannis ; quod
idcm esl ac si dicerel parlts Meliiii. Joannes eniin . Hoc eniin verbo ulilur Sozomenus in capiie 47, obi de ordinalione Atbanasii:
MeliUo succeaseral, ut scribil Sozomenus aupra iu
capile 1 . Quamobrera parlicula fortaase reli- , , elc. Sed quas senenda esl boc loco, u l inlelligal Sozomenus hunc qtiuntur njajorem babenC difficullalem: ^
Callinicura pro episcopo Ecclesiae caiholicx ae gcs- .
sisse, et comrounioneiD cura Alexandro episcopo Qua? Musculus ila vertit : Cunctit afirmaniibus non
Aleiandris aiinulasee. Cerle hunc Callimcum irna e$$e ordinandum quemquam, nui purgatum prius
cum Joanne acerrimum dcfenaorem fuisse frfelilia- criminibu* de quibut accusaretur. Chnstophorsonus
vero iia interpreialur : Cum omnes episcopi a$$eve
u o r a m , leauiur Epiphantus in eadein baeresi.
(37) xal . In codice Fuke- raw$ent, neminem debere priu$ ordinari, quatn crittanoscribilur . Sedet codex mina sibi illata dilueril. Verum bas interprelaiiones
Hegms, quo usus esl Roberlus blephanus, ' probare uon possum. Neque enim Sozomeniis d i acnpiom babfl. In indiculo taraenepiscoporuai par- c i i , sed plurali .
tia Melilii, quem referi Atbaaasius in secundo Apolo- ltaque verlenduni erai hoc modo : Cum omnes epigtlico adursui Arianoi, dicilur ' episcopus in seopi inler se pepighunl, neminem ordinaitdum estr,
CosU, flermaeon vero episcopus Cynopolitanue. D priusquam jurgia quce inlet iptOt erant, diremmeni.
VARIORUM.
prxterquam quod in omnibus Sozomeni exempla . Veribus ita legilur, Inginta illi menses ad synodum
rani esl quod bic scribii Sozomenus, el posl euin
Caesareai indictam, non vero ad Tyriam, reieninMicepborus lib. , cap. 49, Alhanasiuiu iriginia
tiir. Ant. Pagi ad ann. 334, n. 3 , ad quem ancirciler neaaium spatio proiectionem suana distuDum rcfert synodum banc Caisarieqapm ; quod et
iiaae, netnpe Gaesaceam vcnirc, non vero Tyrum.
Caveus noster facit.
BaUttciaatua enim eai Baronius, quando scrihit
*. DeActis synodi Tyri cnngreliioiiin hunc Sozomeui depravatura esae, el loco
;atae anno 335, vid. Alhanas., Apol. l i ; Socr. *
irijinta drciUr memium ipatio, restiluendnm
ib. , cap. 28 , 29 ; Theod., Hb. , cap. 29 ; Pair.
iriam circiler nuntium tpatio Alhanasium rerooBenediclin* V i l . Atbanas., pag. 21.
ratum esse, ne vcnirel ad synodum T y r i . Nain
32
PATBOL. GR. L X Y U .
0
SOZOMENI
4005
cum
I0CI
omnet * .
* .
itir, antequam objecta sibi crimina corara ipsis , \
diluisset. Et ipsos quidem ab eo deceptos idcirco . a communione ejus recessisse: illum vero ne- ,
quaquam dignaium esse ipsis aaiisfacere, aed v l *
73 4psos cogere, et i n carcerem conjecisse. Posi- . ,
haec accusaiio de Arsenio ilerum agtlala est. E l u l , ,
fleri solet in insidiis quae ingenli bominum sludio *
comparanlur, etiam e t numero eorum qui amici , . ,
putabantur, insperati prodibanl accusatorea. Lecius ,
eat eliani libellus populariom acclamationum, *
qaasi plebe Alexaodrise propier Sllum ad eccleaiam ,
conveairedelreclaret. Aibanasius autem cum jussus , * , *
casel causam dicere, frequenter i n Judicium progresaue, ex criniinibus sibi illalis alia dilult, aliis
,
responderel, dilationem petiil. Haerebal porro * , \
animt, cum el accusatores cernerei judicum graiia , aubnixos, el multos conira ae teatea ex A r i i ac . (40) Melitii aecialoribus comparatos, el calumnialoribus , . suis veniam dari in iis criminibus , in quibus ipse ,
auperior essel : ac pnecipue in causa Arsenii,
cujus brachiara maleflcil causa excidisse accusa- , ,
batur, et in causa cujusdam mulierculae, cui mu- , , , , ; ,
nera dedisae libidinis causa argoebatur, nbctuquc * (41);
invitam compreaaiaae. Quarum utraque accusatio . ,
;
ridicula deprebenaa est el calumniae plcna. Nam
cam mulier, sedentibus i u judicio episcopis, ista ,
objicerel Albanaaio , Timolheua Alexandrinus pre- .
sbyter eidem Alhanaaio aatans ( sic enim inler Q , , , ipaoa occulta coavenerat), mulieri i u reapondil: , ,
Egone, mulier, tibi viin intuli? Tuin illa : Nonne *
ta ? ioquit, aimul leuapus el locum addena i n quo , ,
compresda fuerat. Araeoium vero quod a i l i o c l , .
eum Atbanasius in roediuin adduxit, ambaaque , ,
, ,
ejus uianus inlegraa judicibus ostendit: pettitque
ab ilLia,ul accuaatores judicium subirenlde bracbio
, .
qood altulerant. Elenim Arsenius iste, aeu divinitue
iinpulsue, scu, ut ferlur, abAibanasii insidiatoribus
, (42)
occultalus, curaquidara ei uunliaaset episcopum
,
ejua causa in discrimeu adduclum esae , nocla
* ,
arrepia fuga, pridie quam judicium fleret, Tyrtitn
, .
appulerai. Cuiu utrumque crimen hoc raodo depulsum fnissel, i u ut nulla tilleritie defeasione opug
, -
VALESII ANNOTATIONES.
(40) . Plenior fuluna videlur
cattiialcm meam. Sic ex daobus vcitistissimis cooralio, st articulum addideris boc modo :
dicibus emendavi. Vulgo enim legiinr, objttrgnns
, elc.
Timolhetm. Addit RuHnua : Tvm omne$ ridicuio(41) . Poslrema deest in codice tuf pudor habere capit, quod tam \aciU tacenlt eo
Fukeliano. Apud Rutinum, ex cpio videtur haec
ctio compositi criminU paluissei, Iia eniro scri, hausisse Sozomenus, haec bistoria non invenuslo
ndus est bic locus ex iisdem codicibus. Scicnreferiur hoc modo : Jnlroduci ad hcce jubetur
dum porro cst, similcm calnmniam in eadom fyAthanasius. Ingreditur eum Timotheo pretbytero
nodo composilam fuisse adversus Eusebium Ni <$uo, eumque monet ul posteaquam mulkr dicendirocdienscm, uti refert Pbilostorgius. De caluBinia
finem (eciuet, se lacente, ad ea qu(edixerat respon- vcro illa iiupudeiitisstmae mulicris nibll in Anis
deret. Cumque mulier ea quee docta fueral perorat- synodi Tvriae scriptum fuisse teslatur Sozomenus.
uly Timotheui cotwerius ad eam : Vere,' inquit,
Quarc ftdes sit pencs Ruflnuiu, qui priraas isU
mulier, ego mansi apud te aliquando, aul vim tibi,
retulit.
ul usterU, feci ? Tunc illa u l mulierum u talium
(42) . Hajus mpotJO
procacxla* nabet, obuncans Timotheum : Tu IH, in- fil in episiola Arsenii ad Atbanasium, qua* haboquit, mihi fim fechliy tu in illo loco eommacula^i
lur in Apologettco itcundo eonira Ariano$.
1005
HISTORIA EGCLESUSTICA. -
LIB. I I .
,
- eaaet, priua qutdem iegitur i n AclU concilii,
. noa aha, ut opinor, de causa, quarn quod indeco ,
rum vUum eal, rem adeo turpem alque ridiculam
, . geeiia eynodalibue inecribere. Quod autem special
, * , ad alterua, accusatorea ad defenaioneai auam aatia
- easeexislimarunl,quod dicerent, Plasiaiium quem . , dano, unum ex cpiscopis qui eranl aub Albanasio,
, ju&ati illius incendiase donium Ar&eaii: ipsuoique
, columiwe alligaium l o r i i verberasse, et in cellulam
,
inclusiaae; Arsenium vero per feoestram aufugisse,
\ , * et quoniam perquirebaiur, aliquandiu delituisse;
cumque nusquam comparerel, uon sine causa pro
, , , - morluo habitom ease. Qui cum celebm el confea, , - bionis 80 ^ioria clarug esaet, idcirco qui cum
. ,
Joanne eranl episcopi, eum perquirebanl, acce*
'
ir '
n
*
r-
r i
'
, dentea ad magislraius. Haec cum apud sc repvlaret
Atbanasius, melu percellebaiur. Siinul etiain suspi, . - Cabatur, ne insidiatores opportunilatem nacli
, ipeum clam inlerOcerent. Denique poet plurimoe
, " conseaaoa, cum conciliuin lumultu ac periurba , , , tione plenum essel, accusatoribus et muUitadine
. promiscua quaj circa subeellia e r a l , simul vocife, , ranlibua, oinni modo teHendtim ease illuni, utpote
, maleficum ac violenium, ei indignum sacerdolio :
. , i i qui ex imperatoris mandaio ad servandam cou , cilii diaciplinam eynodo inlererant, verili ne, ticul
, , *
in aediiione fieri solet, concti facto in eum impeiu
, , manus violentas ei inferrenl, claro ex judicio eura
, aubduxerunt. A i ille, considerana ae in urbe Tyro
(45) . , ^ absque pericvlo morari non posse, aec tutum sibl
* fore adversus laniain accuaatorum inuliiiudineni
, ,
coram iuimicis judicibue caaeam dicere, Coneian ,
linopolim abscessit. Porro synodus absentem eum
* , damnavil, ei episcopaluni ei abrogavii: inlerdixit, - que ne poelbac Alexandria* babiiarel, ne forte,
ut aiebanl, tumultus ac sedUiones illie agena ex$ ,
. , citaret. Joajinem w o el eoa qui cuin illo erant,
, - tanquam injuaie vexaioe, in communionem recepii,
- - suuroque in clero gradum siogulis reslituil. Deinde
, - geaia imptraUm sigaificani, el ad omnea ubique
' , epiacopos ecribuot, ne communione jungamur cum
. Aibanaaio, neve ad eutu lillcras scribanl, aut ab eo
tcriplas accipiant, itlpole qui criimnum, de quibus
, - ipsi cognoverant, coiivictus fuissel, el per fugaui
, , D auara aliorum quoque criminum , quibus non
, , respondil, reus essel deprebeusua. Ad bujusmodi
* vero sententiam in eum ferendam hisce causis
adducios ae esse docent: primum quod aegre fer,
, . rent, quod cum iroperalor, anuo praelerilo, jussit
u l Orieniales episcopi Ca saream ejua cauaa conve , * ;
, nirent, ipse non occurrisset, longi temporis mora
fatigalam synoduin cernens, el imperaloris prai .
> , - cepta despicieus. Deinde quod cum plures episcopi
TALESII ANNOTATIONES
(5) 7
.
igitur bujus loci e s l : Albanasium prasenlem quiIltinc locum non intellexerunt interpreies. Dcccpil
dem convicluin fuisse de niullis crimiiiibue : de
cos prava interpunctio, quse babetur in edilione
aliis vero quibiis nonduni responderal, convictui
Robcrti Siepbani. Sed in codice Fukcliano posl
esse per fugam, quam arripuisset.
vocem nulla apponitur disiinclio* Seitsus
8020
1007
100S
CAP. XXVI.
. *.
*
tampore solemnem quotannis festtvitalem admodam
* , ! * (
eplcndide Hierosolyroitana celebrai Ecclesia; adeo
1
(44)
oiv
- D
. Sumpsil baec Soxomenus ex Rufini Hittoria
eccUtiaitica. Papbnulius quidaro epiecopue -dEgypli,
iiua coui Poiamone et reliquis episcopie, qui cura
Athanasio ad aynodum Tyrensem veneranl, mcmoralur in Apologelico ueundo ejusdem Albanasii.
Ab eo disiinguendus videlur alter Paphnutius Melilianua anachoreia, qui cum Joanne el Callinico,
paulo anle syuodum T y r i , Athanasium accusaverat
apud Coiislantinum, et quem confessorem confessorisque fllium fuisse scribil Epipbaniue in ha>
resi M^litianoruin. Sed c l Poiaino episcopus Heracleae iEgypii, qui synoio Tyrensi iuterfuil, unus
ex confessoribua fuerai. Quare vereor ne Rufinus,
scriplor parum diligene, Papbnuiium pro Pota-
4009
HlaTORIA ECCLESIASTIGA. L I B . I I .
1010
" .
Eodem tempore episcopi qui opinionem Arii
,
sequebantur, tempus idoneum nacli, synodum
, \ episcoporum Hierosolymis flcri curarunl, ei Arium
* ^ atque Euzoiuui i n coDimumoneni reclpi. Quam
; rem ut aggrederenlur, hujusmodi occtsione ad , . \ ducii eunt: Presbyler quidam erat, eotorls Con , . ' slanlini familiaris, opioionum A r i i ftadaior .
inilio quidem ipsuro talia aenlire Jtmo noral. Ubi
, vero processu teroporis faroiliarior factus esi Cou , ^ slanliae, boc enim nomen fuil sororia Conslanlini,
, , " sumpia fiducia,%libere cum ea loqui coepit, et con , , queri quod Arius injusle patria exstilarel, et quo0
\ per invidiam ac privalara aimultatem ab Alexan, dro Alexandrinae Ecclesiae episcopo Ecclesia eje. , , clusesael. Nam cum Alexander, inquit, videret
, . illum magnopere probari muliiludiui, seniulatiooe
, , - adversus eam exarsit. Haec vera esse cifedena
. Conatanlia, quandiu quidem supersles f u i l , nibil
, novi molita est adversua Nicaenje synodi decrela.
Poslquam vero in morbum intidtt, ex eo se roori, . C luram suspicala, fralrem qui ad ipsam venerat
rogavit, u l exlremuin beneiiciuoi sibi tribuercl
, \
. , quodcunque ab ipso poslulavisset. Poslulavit au lem ut supradictum presbyterum i n familiaritaieni
, , reciperel, eique tanquam recle de ditinilale aen , < tienti fideui baberel. Nam se quidem mori aiebai,
\ , , nec auiplius ullam v i i curain gerere : ipsiua au . . tem causa meiuere, ne quid niali ex ira Dei palia tur, el aul ipse i n privaiam incidat calamiuieni,
, aul imperium turpiter amittat, propterea quod
, jusios ac bonos viros, quorumdam suggestione
induclus, perpetuo exsilio injuste damnassel. Ex
(46)
, , eo lempore imperalor prcsbylerum inter familiaris . - siraos babere coepit, concessaque ei flducia el lo , - qucndi liberlate, colloculus cum illo de rebus qua
a sororc ipsi mandatse fuerant, causam Arii denuo
. ,
venlilandam esse censuil : scu quod opioabatur
,
calumnias illa veras esse, seu u l sorori suae gra , (5
lificarelur. Nec inulto post Arinm ab cxsilio revo * ,
cavit, el quam de Deo lenerel fidem, scriplo pro , ,
dere eum joasil. Ille novitalem verboruin quae
. *
prius excogitaveral, devilans, aliam exposilionein conleiuii, verbis usus einiplicioribus, el qux aacr
gcripturae farailiaria auut. Jurejurando eliara ailirmavit iia se credere, et e\ anima Ua senMrc, nec
aliud prasterca quidquam iu mentc babtre. Sic auiem w babetexpositio ;
n
(46) .
aon .
VALESII ANNOTATIONES,
l n codice Fukelianu prima vox deeat, ct lagimr,
1011
1012
SOZOMENI
,,xla
VALESH ANNOTATHXNES.
(49)
(47)
.
. In libro primo Socraiis cap. 26 legilar lan codice Fukeiiano scriplum inveni
, etc, quomodo eliam legilur apud So- lnm , expunctig Iribua vociitig,.qu tamen babenlur etiam apud Nicepboniiw.
cratem in libro primo, cap. 26.
In codice Fuketiano scripium inveui
(48) . Codex Fuketii
.
scriplum babet.
t
VARIORUM.
cata, cordi eTat, ab eo desciscunl, aliamque dis. Hac A n i formula oflenai mulli sectatonim
parem familiam ordiunlur, cnjus secunduni hxo
ejug, pristini erroris relinentissimi, quibus impieaniesi^nani fiierunt Aelius ei Eunomiua. CI. Patre*
laa nullis delintta verbig, ui principio fueral publiBencdictini, ViL Athen., p. 17.
im
HISTOIUA ECCLESIASTICA. LIB. I I .
4014
EcclesUe legem. Eos igilur miltil ad episeopos qui
,
Uim temporis Hierosolyiuig eraut congregali: gcri ' iiiit|uc ut Odem al> illis exposilam examinarcnt, et
, , bcnignam de illia aentenliam ferrenl, give recle
, geniire, el per invidiam opprettgi fuissc videren ' , - lur : si?e nibil habcnlcg quod de prolalo in se
. , judicio conquerereniur, restpuissent. Itaque occa (50), ,
sioncui nacti bi qui jampridem isla macbinaban . \ lur, prelextu iuiperaiorig lilterarum, in coramu, , \ nionem eos susceperunt. Quo iacto lilleras scri
, \ - psere, luro ad ipsum imperatorera, tum ad Alexan \ , - drinam Ecclegiam, el ad omnes cpiscopos el cle , *
ricos per jEgyptum ei Libyam ac Tbebaideiri
conslilulos : bortanles ut libe.nlibus animis il!os
, , \ - reciperenl, cum et imperaior rectam esae illorum
r
VALESII ANNOTATIONES.
(51)
\.
Apud
(50) ,
. Scribenduin pulo Allianasiuin in Apologelico secundo ad*er$H$ Aria . Quam tcripturain in nos, pag. 805, gcripium egl * , etc.
versione mea sum geculug. In oplimo cotfice Fukc- Vcrum in codice Fukelii gcriptum inveni \ to'
liano, posl verbum pooilur subdisliialio. . Videndum ilaque an utraque lectfo
locum hic babere possit boc raodo, '
Ca?lerutn de Ario et Euzoio iu cominuuionein gus* . Priorem Umea lectionera confirmai
ceplig a gyuodoHierogolynfitana, vide quse nolavi
ad Socratis librum primum, cap. 55
Socratea.
1015
SOZOMENl
. .
" .
'
--*-
protniia penilugque deletis gacroaanclae legis iniinicis, qui sub obtenlu sanclissimi nominig variag
ac multiplices blaspbemias inducunl. His ab iinperalore scriplis, alii metu perculgi ad sedes suas
reverterunt. Eusebius vero Nicomedicngis episcopuget qui cura illo eranl, ad imperatorem profecli,
aynodum Tyri in cauga Athanasii, ea quae jusia
. ;
, , ;
, \ ^ '
, , 9 "
\ . \ ***
\ , ^
VALESII ANNOTATIONES.
%
(^i) 01 rvr . Hiberog intelligit, de quoruin converaione gupra locutug est Soiomenug.
VARIORUM.
* . Vidctur legendum ,, ,
.
1018
v e r
' .
Narrat Sozomenus,
redlnlegraiam coram iinperalore fuisse crirainationera de calice fraclo, quaB causa fuerit ut in
exsUium Treviros amandaretur Athanasius. Scd
reclamanl ipse Aibanaaius et jfigyplii episcopi,
q u i diserte aiunt Eusebianos coram iropera^ore
SOZOMENI
<9
1020
. .
& 6 ,
,
, \
. ' ,
,
.
\ ,
\ . ,
\ \ ,
* , , .
.
lino morbo cor ipsius invadeute oppresaurn. aut
erle defeclionem paasum ex immoderaio gaudio, .
proplerea quod ree ipsi ex volo succedereui,
>
eubilo ioleriisse.
vero eum lanquam impium poenas dedisse exislimarent. Sed qtii opbttooen
ejus sectabanlur, euro maleficia ariibus necalum eaae evulgarunl. Carteruni haudqtiaquaiti absurdua
fuerit, ea quae ab Aibanaaio Alexandrias episcopo de morte illius conacripia sunl, bic in raedium aoV
duccre. Sic autcm sc babeni ;
. '.
CAP. X X X .
Quid $crip*eril magnu$ Athanasiui d$ morte Arii.
.
\ \ ,
Nam et ips<* Arius, qui liujtis quidem bxreseos
auctor, Euaebii vero consors fuit, cum a beatae , ,
memoriae Conslantino Auguslo, adjuvanltbus Euse- \
bianis, evocalus fldem suam scriplo proditam
,
edere juberelur, acripsil subdolus , impudenles , ,
impietaiis suae voces occultans, ei quemadmoduiu
,
diabolus sacrae Scriptura
vcrba simplicia,
et ut
,
.
, ,
gcripla sunt, ipse quoque usurpans. Deinde cuni ^ .
bcalua Conslanliiius diceret : Si praeter isia nibil
,
in inenie clausum babea, veriiatem contesiare; , (56) * nam si pejeraveris, ipse Doininus poenas a te -
exigel: miser j u r a v i l , se nihil habere prater illa , ,
. * (571,
quae lum scripsisset, nec alilcr unquam aut dixisse
' (5S), , ee aut sensisse; verura illico cgressus, tanquam
a d
VALESH ANNOTATIONES.
(56) . Id est, jura
prima conlra Arianos. Inde enim deacriptns csl a
per veriialem. Hoc enim eral jusjiirandum CbristiaSozomeno. Sic ergo illic habetur, ,
norum, ut legiiur in Kpislolis B. Pauli : In teritate
|)
dico, non mentior. Deum enioi verilatcm essc cre * .
debant, quemadmodnm docent sacne pagina. Quare
(58) . Idem scribit Atbanacum dicebant, in verilale, idem erat ac si dtcercnt,
sius in epislola ad Serapionem : Arium scilictl ab
tii Dei nomine. Albanasitts in Apotogelico a l Cou- D hiiperatore Consianlino evocatum opera ac studio
slanlium imperalorem : ,
Eueebianoniui, Gdem suam ei obluliese, jurosseqne
\, , \ ' ^se niliil aliud praeler illam credere. Cumqoe e
* , 'palaiio di^resgus easel, Eu&ebianos eum prolinus
: id cst, Velin Ecclesiam inlroducere voluisse. Qna* quidem
lem aulem liunc hominem, quisquis ef, hic adetse,
manifeste pugnant cum i i i q u * scribit Rufinu*,
ul eum coram veritate ipta interrogarem. Quwcunque
eumqiie secuti Socraics alque Sozomenus. Nam
quasi pra$ente Deo dicimus, ea nos Chrhiiani Rtifinus quidem scribil Ariuin , cum presbvun
pro jurejurando habemu*.
cujusdam opera ab exsilio revocalua fuissel, l l b d (57) Kar *
. luin fidei oblulisee Constaolino imperalori, seosa
Hunc locura correxi ex Atbanasio in oratione quidem alienum a Nicaena fide, verbis lamen baudVARIORUM.
G2i
im
VARIORUM.
* V i r i quidam emdilissimi, qui Alexandri CPoli- n tatisquod aiunt, Arianos ibi Arii noraine indicatos
esse : teslaiur quippe Athanasius, libro De tynodis,
t a n i obilum ad annum 351 referunt, hinc consequenler colligunt, non Arium hseresiarcham ad- receplum illic fuisse \ ,
m U s u m fuisse in Hierosolymilana syuodo, auno quasi diceret Arium et Arianos : ubi cum aperle
3 5 5 celebrata, sed alium bxresiarcba3 cognomineni, dislinguat Ariuro a sequacibus, manifeslum est
ejusqne scqoacem. Alibi autem dieunt, Ariuni pro Arium ipsara, lnm supersliiem, cum Arianis admissum ad communionera fuisse. Quod erudilos
AHanla ab Aibanasio nominari. Sed uiraque illa
viros ad eaui amplectendam sententiam compulit,
sentenlia ne minlmam quidm probabilitalis habet.
Pfam primam quod gpectat, quis unquam sibi per- verba sunt Philippopolilan ynodi ab Arianis
sua&eril, Alhanasium in Apotogia conlra Ariano*, cclebratae anno 547, cujus epistola babetur in Frag i n l i b r o De ijjnodis, postquam in serie narratio- mentis Hilarii. I b i aiunl b;cretici, n. 13, Paulum
n i s eexcenties baeresiarcham Arium nominavit, ubi CPolitanura Albanasii expositioni, seu deposilioiii
iiiterluisse, illumque damnasse. Unde arguunt i l l i ,
synodi HieroKolymilanae narrationem pervenii,
d e r c p e n t e alium subsliluere A r i u m ; ila ut nec jam lempore Tyriai synodi, ubi damnaius Aibanam o n e a t , nec vel miaimo signo indicet, esse illum sius fuit, Paulum fuisse CPolis episcopmn; alque
adeo tenipore synodi Tyria,* ac constiquenter Hica l i u m ab basresiarcha, ut omnes omnino in errorem
rosolymilanae, quae posl Tyriam celebrata est, deA n d t i c a l ? Quid vero absimilias? Quid alieniue a
e a p i e n t e accuraloque scriplore, qualem fuisseAtha- funcium Arium fuisse, quippe qui antc Alexandruui
a i a s i u m nemo eat inftcias? Ruil sane illud vel primo Paulum decessorem obierit. Sed qnae ftdes b a b c n d a
buic ba?rclicorum cpisiola?, quac caluyiniis ct mcu*
l>ruuenlis lecloris aspeciu. Ncc ptus babel tirnii-
\nz
SOZOMEM
\m
e s l
.
CaHerum mortuo Ario, contenlio de dogmalibus
ab illo primuin tnveclis neutiquam finem acccpil,
*
nec deslilerunt opinionis illius secialores, insidias C , atruere iis qui conlrariam sententiaro luebanlur.
. \
Denique cum el populus urbia Alexandrtnaeassidue
, \
vociferaretur, Deuraque in supplicalionibus publi ,
cis oraret pro redilu Aihanaaii, el magnus Anlo \ , nius monachus frequenles de eo liltcras ad iiupe- , f
VALESII ANNOTATIONES.
(60) .
Hodie apud Athanasiura
legitur , quam ieclionem veriorem
puto.
VARIORUM.
daciis resperaa esl? cum praesertim eodem loci
dicatur, Asclepam ab Aihanasio damnaium fuisse,
quod falsissimum est, impudenierque sub ipsum
episiolae iniiiuro dicant baerelici, so Sardica3 synodum celebrasse, quod a vero abhorrere nulli noluin
non erat. Aliud aulem afferunt argumenluiu ,
Arium scilicel hajresiarcbam diu ante celebraiam
synodura Hierosolymilanaiu fuisse ad communioneni admissum ; atque adeo non eumdem receplum
fuisse in praedicla synodo. Sed omnino repugnat
illud Alhanasio, qui Apologia comra Arianos,
11. 59, a i l , Eusebio insliganle jussissc sibi Conslanliiunn ut Arium rcciperct; idque denegantc Athanasio, atque sibi fas non esse impcratori suadente,
ideo Eusebianos in Athanasium caluranias struxisse. Poslea vero n . 84, a i t , eos in synodo Hierosolymilana palara fecisse, sc haec omuia essc
inacbinatos Arii cum suis rccipiendi causa, alque
eiun ibi revera ad commuQioneni fuisse admissum,
ut leslatur etiarn ipse in libro De synodit posl
epiaiolaro cjusdem synodi llierosolymilanae. Ex bis
Aibanasii locis ipsa luce clariu* cst, ipsutti Uarrtsiaicbam in synodo Hierosolyinilana anni 355 ad
comniunionem fuisse admiesum. Mirum sane cjmsiuodi loco innixos eruditos viros, incredibilem et
Aibanasio adrcrsantem slaluisse sententiara. Ctcra qu.e aflerunt, nullius sunt momcnli, nec confulaiioue egent. 110 tainen monitu digna supersual.
1 Alium revera fui^sc Arium, bicresiarcbae sequa*
cem, qui una cum ilio ab Alexandro Alexaiidrioo
damnalus fcrtur in epistola cjusdem Alexandri;
sed nullius nominis bomiuem, qui ne semel quidera apud Albanasium mcmoralur. i H i l a r i u m duos
Arios nominasse, fragm. 2 n. 26. Sed solel Hilarius Arianos Arios nuncupare, ut observantnl
noslri in poslrema Hilarii edUionp, ubi ilera aiunl
boc llilarii loco deceplos Severum Sulpilium
Vigiliura Tapseiieem duos induxisse Arios. ErodiHss. Palres Bonedicttni, Admonilione in tpitt*
Aihanas. ad Serapiouem, et in eam Ad monad**
Vidc annot. ad Socr , lib. 1, cap. 33.
f
1025
IHSTOUIA ECCLESIASTICA. -
L1R. 11.
1026
sini tolUre.
.
Caeterum dogma A r i i , licet i n disputalionibua
, \ - inulloruni studio ac favore defeuderelur, nondum
,
tainen in peculiarem sectam ex aucloris nomine
* dislinclum eral. Sed cuncii gimul collecus age , ,
bant, atque imer communicabant, excepiia
, Novaiianis, et iis qui dicuntur Pbrygea, Yalenti , \
nianis item ac Marcionistia, et Paulianis, ei si qui
.
prseler
bos alii alias jam inventas bxreses secia (62),
, \ - baoiur. Coalra hos omoes lege lata iniperalor
, \ , D praecepil, ul oraloria illis adimerenlur, el ecclesiis
.
calbolicis aociarenlur, utque necin privalia aedibus,
, \
nec in publico loco colligerenlur. Praxlare eoiin
. aiebat, ut cuui Ecclesia calbolica commumcarent,
VALESII ANNOTATIONES.
( 6 2 ) .
wiia Lon$lantini cap. 6 4 .
lertio Ds
YARIORUM
. Hic Soiom e n o reclamat Alexander epiacopua Alexandrious
In Epittola ad Aicxandrum CPoliianum, apud Tbeo-
SOZOMENl
10i7
1028
.
\ ,
, \ ,
\ , .
* *
,
, \ , . , , ,
^ \ .
,
. !
,
, *
, . \
,
, \ .
,
, \
, ,
,
. , :,
, . '
, , , *
inanserunl, nibil 91 te delrimenti ex hac legc Q . passi. Nam el inperalor ipae sua sponle vigorem
, ,
legis ifDminuebal, quippe qui perterrefacere potius , \
quaro perdere subditoe in animo baberel. Et Ace- ,
sius qui iuac lemporis eorura sectae epiecopns erat \ . \ , \
Consiantinopoli, curo ob vitae sanciiiatem impera- ,
tori esset gralissimus, Ecclesiac suae, ui vcrisimile ,
est, pluriniuui adjumenli contulil. Phrygee autcm .
in reliquis provinciis impcrii Koinani eadem per-
pessi sunt quse alii orones baerelici, excepla Phry- , 0^/ gia et vicinis aliquol provinciis : in qnibus jam . 0 iude ab inilio et ab ipsia Monlani lemporiuus mul '
titudine abundarwit, et nunc quoque abundant. .
Sub idem tempus Eusebtus episcopus Nicoiqediae (5 ,
et Tbeognius Nicaeae, expoailioaem fldei ab iis qui , \ ,
Nicaeae conveneraiH promulgaiam , scriplis inno- D .
vare coeperunt. aperle quidem caput illud rcjicere non audebant, quo Filius Patn coneubstautialis asseritur. Norant enim imperalorera in ea esse sententia; aliam vero fidei formulam evulginles, significarunt oricnlalibus episcopis , vcrha Nicaeni concuii addilis quibusdam ioierpreutionibns suscepia esse. Qua quidcm ex voce atque senleniia prior quaeslio quae jam sopiu es&e videbatur, in disccpiationem vocata ac dcnuo exciiala esl.
CAP. XXXIII.
. .
De Marcello Ancyrw episcopo, deque ejus tuerest ^
atque abdicaiione.
.
Eodem tempore epiacopi Coiisiantinopoli con \
grcgati Marcellum quoque Ancyrae in Galatia epi , ,
scopum , tauquam auctorem novae doclrin, qui
\
Filium Dei iuitiuui ex Maria sumpsisse, et regnum
, \ ,
ft
1039
IllSTOMA ECCLESJASTICA. LID. I I .
1030
\ , ejus fioem babilurum eaae diceret, eaque de re
, \
librura composuieacc, deposuerunt, el Ecclesia
* \ , , \ exiurbartinl : el Basiiio ?iro facundiae et erudi ,
tionia cauaa celeberrimo, Galaiarum Ecclesiam
. regendam commiserunt. Scripserunt praeierea ad
, , Ecclesias regionis illiua, ut Marcelli librum per, \ , , quirerenl, et exemplaria ejus abolerent : ac si
, . \ ^- quos ejusdem crroris labe asperaoa reperi&seul,
(63) , C06 ad veram fidem reducerent. Et se quidero i n * legrum ejus librum non subjecisse signiGcaruut,
, ) . proplerca quod esaei prolixior : quredain lamen
,
loca ex illo Ubro excerpia epistolae suae inserue, \
ronl, ex quibue illura iia senlire convincerenl.
Quidam lamen aiebanl, a Marcello inquirendi gra \ *
, - tia ista dicla e&se, el ab Eusebianie calumnio&e ad
' , iinperalorem delala, quasi Marceilus ila aeseveras \ , - sel. Eieoira Eusebiaui adiuoduin ei infensi eranl,
^
, ' eo quod iis quae in synodo Tyri decreveranl, m i . nime consetisissei, nec iis quae Jerosolymis de Ario
\ , constittila fuerant, acquievissel, nec dedicationi
* ' , niagni Martyrii imerfuissel, ipsorum scilicel coin 'Upo- imntionem devilans. Denique scriplia de eodeiu
. Marcello lilieris ad imperalorem, isia quoque c r i ininali sunl, quaai el iinperalor ipse ab ilio conlu , '
, \ melia affectua fuiaeel, 9 2 quippe qui basilicae
, , Jerosolymis eonairucUe dedicaiionem praaenlia
, \ sua cobonestare delrectassei. Porro scribendi bu\ ; . jus libri occaaionem Marcello praebuil Aslerius
' , , quidam sopbisia e Gappadoria : qui cuiu libros de
flde acripsiaaet cum Arii opinione conaenlientes,
,
C
(63) .
ScriLendum
esl , ul Savilius in suo codice
eroetidavil. Certe Eusrbius GaRsaricnsis buuc Marcelii libruan vocat. Sic enim scribit in
epiaiola ad Flaccillum ,
, clc., ei paulo posi
appellal.
VAIUORUM.
.
Vulgau
baplizaium, Obiii ille anno Gbr. 337, die sanrio
jam erodilorutn Terl opinio, Conslantinuin M. N i - Penlecosles, vicesiroa M a i i , coss. Feliciauo ei
coiuediae, maoibus Eusebii illic episcopi, fuisse
Titiano.
SOZOuiGNl
1051
14
-"""
1"
- '
. , * ,
, \ ,
. " '
(65) , \
, *
, \ .
,
,
. ,
, \
. ,
.
o ^
t J ; v
to
, & ,
* \ *
,
,
. ,
, \
. ,
(66)'
.
VALESII ANNOTATI0NES.
(65) . Deleoda esl parlicula D non de polestate aacerdoiali, scd tanium de difni*
uipoie auperflua, el ex superioribtig uiale re- late. Haftc aittem duo longe inler ee difleninl. Nam
peliia.
poleatas quidem sacerdotalis extra Ecclesiam nulla
(66) . Egregia eel, cum Eccleaia3 linibus coniineatur. DigniUs
aenleniia secunAiim bunc librum clausii Sozonie- vero etiani exlra Ecclesiam conslat sacerdoiibus.
nus, qua sacerdotalem dignilaiem extollens, ait
Eam lamen regia? diguilati parem esse baudqua*
ilUm exlra Ecclesiam quidem poloslali regias paquam concesserim. liegia enim dignitas p a m n uon
rem aibi vMeri; inEcctttsia veroeiiam superiorcm.
admiltil. Capleruin ex codice Fukeliano buiic locum
Ac de primo quidem capUe hujus senteniiae roerito
supplevi aique emendavi lioc modo, xal
dubilari poiesl, cuin uiraque poleslaa auos sepa- . Vox
ralim 6nea ac terminos habeat. Nam ut in vetere iu cuncUs odilionibus deerat, qua lamea
proverbio, \ \ .
non oiiosa esl, sed senteniiasn ouiaein qoda
Porro mooendua est lecior, Sozomenum hic loqui
lemperamenlo emollil.
1055
1054
HERMLE
SOZOMENI
SALAMINH
ECCLESIASTICiE HISTORLE
LIBER
. '.
94 CAP. .
,
Quomodo poit obilum Constantmi Magni,
EUSTVUS
ac :%* Nieetnam fidem coHiurbmrunt.
.
Haec sont qiue, regnante Goiialaniino, Ecclesiis
, .
contigerunt. Poet obitum autem illiua, doctrina
,
fidei, a Nicamia Patribos promulgaU, ruraus in
.
diaceptalionem vocari coepit *. E u i enim non om, ,
nea eam d o d r h n m approbarent, Cooatantino ta\ . '
roen fuperalite, nemo cam aperie rejicere est au,
aue. Eo deraum mortuo, multi ab ea fide reces \ .
aeniut : i i sciUcet qui jam aniea de ejua prodilione
tuspecli babebanlur. Omnium vero raaxime Eu~
aebius ac Tbeognius, episcopi provinciae Biibynia^
' , \ ,
operaro navarunt ut A r i i opinio praevalerei. Igtud
, " ^,
, - 3 vero ae facHe coDsecularos aperabant, si Albarasio
* quidem redilura ab exsilio praecluderent: afleri
. " ,
vero, opinionis ipaorum fautori, Eccleaiaa iEgypti
, regendaa commiilerent. bi qtiidem isla molie " . \
baniur, adminislrum nacli preabyterum illum, qui
,
regnapie Gonatantino auctor fuerat ut Ariua ab
. ^^
exsilio revocaretur. Hic eoim imperatori qooque
, , \ Conalanlio erat cbarisaimua, eo quod patria testa , . menlum Ipsi Udeliter tradiderat. Cumque Unqaain
-
fidus, auctoritatem ac Hcenliam adepiua eaaet, ad
,
ipaius AugusUe el potenlissimonim iuier cubicu , \ \ larios ennocborum familiaritatem perveneral. Per
. \
id teniporia praspoeilus doinos regix erat Eaaebiu*;
\ \
qui cam Arianae opinioni addictus eaeel, et Augu, , \ aUDi el cotnpluret ex imperaioria palatio i n earc \
dero senieniiam perlraxil. Hinc rorsus c r e b r dc
.
fide dispulationei et priyaiim el poblice: simulque
coDtumell ei alroalutes ort*. Denique Tbeognio ei aociia rea prorsus ex animi senientia procesait.
1
33
1035
%>SOZOMENI
1036
CAP- I I .
. B%
De reditu MagniAlhanaui
ex Galliii, deque epi
ttola Conitantini Cw$ari$ filii Comlantini Magni.
,
Item de insidiit quat Ariani dexuo Hrumtunl Atha , *
na$io et de Aeacio Cmarem episcopo. PrwUrea de
I, betlo inter Con$tantem el Conslantmum.
6 '
/>(>
.
, i x
Eodem tempore Albaoasius e i GaUiig Alexan .
driam reversus est. Et Conslanlinne quidew dum
.
adhuc i n vivis eseel, revocare eum decreverat.
Quineliam testamenlo suo id mandasse ferlur*
. \ ,
Sed cum fato praevenienle subtatue fuissel, filius
, \ ,
ejusdem cum ipso nominis, qui Gallis occidenlali ,
bus inipcrabat, redetindi licentiam Albanasto con .
cessit, scriplis ad Alexandriaoa Ktteris. Quaa ex
Laiino sermone in Graecum translatag cum repe- g , .
rerim, eas hoc loco apponendas esse duxi. Sunl
.
autem hujusmodi :
Comlanunm Ccesar populo EccUtuE
caihoUca;
.
Alexandriiwrum .
Nec sanctissimae mentig veslrae noliiiam arbitror praelerire, Athanasiuni venerandae lcgis iiUer-
preiem, idcirco ad tempus esse missuni in Galliag,
ne, quoniam cruenlorum ejus hostium ferilag , *,
\ ,
sacratissimo illiue capiii extremum periculum
,
minabatur, ipse per nefariam iinproborum bomi . num pervergitaiein mala insanabilia austineret.
Quamobrem ul haic ferilatem evitaret, ereplus esl ,
faucibug corum qui ipsius capili imminebant: , \ * , fj ,
jusgusque tn mea dittone degere, Ua ui in ea urbe
1
Socr. lib. , e. 5.
VARIORUM ANNOTATIONES.
* *
. Constaniinua M. elsi Atlianagiuin e sede sua ejecerat,
probibuit lamen ne Ariani aKium episcopuni in ejus^
i037
403*
r e
i q u i
f e r e
0 l l l f i e i
Socr. lib. I I c. i,
v
ibid. c 5.
T
ibid. c. 6.
VALESU ANNOTATIONES.
solis comprovincialibus episcopis eorumque metro*
(67) ,
Non possum probare (\uod
polUano, jus ac potestatem ordinandi Inbnat.
bic ait Soaomenus, ordinationem episcopi t o n (68) . Sic Graeci acriptore*
slaniinopolitani pertinuisse ad Nicomediensem
vocare solent rcmiesum ac dissoliiliim vivendi geepiecopum el ad Heracliensem, utpoie qui easent
IHIS, cui opponilur sive .
vicinioreR eptscopi. De Heratliensi quidem assenSic Nilus monacbus m libro De cvdc monaehorum
l i o r ; buic enim roetropolitano snbjecla lunc erat
monU Sinq, narratione 4 :
eedea Constantinopolitana, priuequam palriarchi ,
cnm honorem adepla esset. INicoinediensis aulem
episcopus nnllo jure onlinaiionem ConslanlinopoEodem sensu occurrit ea vox passim apud feasilium
lilani episcopi aibi vindicabal: cral enun alleriu?
ct alios.
p r o v i n c i , cum cawon quaritu Wcni concilii
1039
SOZOMEM
1040
. '.
I
ordina-
.
, ^
I
, \
,
, , 7. \
, ,
\ .
, ,
, \ .
,
, , ,
.
,
, *
.
VALESU ANNOTATIONES.
(69) . Accusatug primuni
&cUiia$ticarum
qui ad calcem harum annouiioest Paulug episcopug a fdacedonio presbytero \
num edelur.
Sed crimen quod ei objiciebatur adeo leve erat,
(70) . Aggeniior Cbriut accusaior inlerim cum reo communicaret, D gtophorgonn el Savilio, qoi ad latug guorum codiqneroadmodum tegtator Athanasiua in Epittola ad
cum etuendarunt, fj , etc. Quod ideaa n l e l
$oHiario$. Verum id conligil regnante Conslanlino,
ac ubi.
iU iusius demonglcavi in libro u Oburvauonum
t
VARIORUM.
* Euaebiug Nicomediensis, impoieng cupidine
ConglanlinopoUtanse sedis invadendae, Hacedonio
presbyiero usus caluraniae arliflce, Paulum accusari
l deferri curavil. Tacent aulem ecclesiaslici gcriploreg quae fuerit illa criminalio, aitque golum
Theodorelug Pauluro sediiionis aliorumque crimiuum accusaiuni. Unum exploraUim esi, ex Eusebii
1041
i
GAP. V.
. '.
De pariiculari synodo Aniiochia eonaregala, t iwr
,
Socr. Ub. u , c . 8 .
VALESU ANNOTATIONES,
j 7 l ) . Hic episcopus Antiochiae Flac
erat Gonslanlinopoli, in Ckronko Atexandrino c i l l u s dicebatur,
secundun
v u . , ut nouvi ad
u ilibmm
i u n . u j secuodum
dicitur : apud Procopium vero
Socratis, capite 8. Quod nomenGraeci cum unico
in libro primo Persicorum .
solent scribere. Sic palaliuni Ftaccillianae quod
W
I V ^ V B
VARIORUM.
*
.
Idem est D scopo, aut twxodo depoiilut, non ad tmBumenie emseoporum apud Hilarium in Hb. De
, ud ad majus epMcopomm coneilium e
synodU. Aioanasius autem el Socralea nonaginU
, ejutdetnqiu judicio subjicialur. Quod $i :
lantum convenisae iradunt.
qui$ ad confugeril, i$ nulia venia d i gnus habeatur. Nibil dubii csse poleai, quin bic
,
canon conlra S. Atbanasium per liUeras impera^
. B i ept&copi Arianam hseresim inlua coraplexi, et tamen catbolicam pra aedoclrinam ferre torias aine eynodaU decrelo aedi soae Alexandrinat
volentea, canonet quoadam lanlo arliflcio edide- restilulum, cDDdilue fuerit. Hinc cum D. Chrysor u n l , m Atbanasiuro quidem aliosque Catholicos stomo viiio verieretur, qood post deposUionem,
absque majoria synodi aucloritate, suo ipaius arbiferirent, ipats interiro eoruro fabricaloribue Nicsenae
synodo adbaerere visis. Ui auut praecipue bujua Irio in epiecopalem sedem invasisset, coatra ac
Amiocbeno boc canooe etatutum fuerat; r^spondil
synodi canonea undecirous et duodecirous: quorum
prinr episcopos sine melropolilani et comprovin- ille, istuin non Ecclesiae calholicaB, sed Ariananiu*
cixliuro episcoporura lilteris ad imperatorem adire esse canonera. Socr., l i b . v i , cap. 18. Guil. Bevevclane, viaui posteriori condendo siravit, quo dc- regius in Codice canonum Ecclesue primitiva: vindi^
crelum cst, vl pmbyter vel diaconus proprio epi* cato lib. i , cap. 4, n. 9.
y
JvUo
SOZOMENI
I0U
, ,
*
, ,
,
. , '
.
\, \ ,
, ,
\ \
.
, , . , , \
, *
stere; carnem item assumpsisse, et Palris v o - ^ , ,
luniatem implesse, aliaque ejusmodi confilenlur. , \
Utrum vero coaeiernus et consubslaetialis Palri 0 . ' |
fcit necne, neuliquam aacripserunl. Poalea vero ,
fcum illoa, u l verigimile est, hujus formulae poeni- \ ,
luisset, aliam rursua ediderunt; quae in reliquis \
quidera cum Nicxna flde consenlit, ut opioor, nisi , \ . "
forte quis sensus mihi quidem incomperlus, in verbii abdilus laiet. Se J lamen, nescio qua de , &,
fcausa, consubslanlialem Filium dicere detreclantes, ,
iitmtilabilem nec convergioni obnoxiain ejus divi- * uilaiem asseruerunl, eumque subslauliae, consilii,
,
potenlift el gloriaa Patris nuilatcnus discrepaniem , .
imaginem el omnis creaturae primogenitum pro- , ,
bunliaruut. Aiebant autero reperisse se bauc fidem Q , ,
scriplam manu ipsiua Luciani, ejus qui Nicoderoiae
* '
ntarlyrtum perpeaaua esl; viri lum iu aliis rebus
,
praeslaulissimi, tura in gacrig LUterig adtnoduin
, ,
cxercilali. Ulrum tero istud vere dixerinl, an
, ,
conscriplionem suara aucioritate mariyrnt coni-
mendare voluerint, equidem nequeo diccre. Porro , /
buie coucilio interfuerunt noo solura Eusebius, qui \ .
fcjeclo Paulo, ab urbe Nicomedia iranslalus Con- *
Slanlinopolitanain eedem obliuebat : verum edain (72) *
b
VALESII ANNOTATIONtS.
migravit. Obiisse eniro dicilur a Bagilio paulo pogl
(74)
Seleuciense concilium, quod aimo Christi 359 cele. In codice Leonis Allatii gcribilur
bralum esl. Ex epistola quidem Julii papae colligi
cum acccntu in amepenullima : in Fukctiano viilemr, eum praesedisse Atitiocheitsi concllio anno
gine diphlhongo. Atque i(a fere scrlptum
342 Natalis Dominici. Priroo enim loco nominalur
legitur hoc nomen in epietola Julii papa3 ad opia i u l i o in supradicia epislola. Yix tauiett credidescopog qiii ad synodnm Antiocbenam convenerant,
quaro referl AlhanaMug in gecundo Apoloqetico & riru, Dianium bunc Auliocbengi synodo priefuisse,
adversut Ariaiw*. Sic enim habel iascriplio ejus gupra Flaccilluin Antiocbengem ei Eusebiuio Cunepislohe, xa\ , , , slaulinopolilanum, qui et auclorilale, et gedium
, , , , magniiudine, et vetuslate, Dianlum lootfe gupera , clc. Ubi scribenduin est baul. Nam Dianius receng tum teiDporis. Hermo. Certe apud Nicephorum in libro nono, geni guccegserat, de quo Basilius loquilur i n Ew$loia ad Occidentales, agens de Eustaihio Seuacap. 5, scribilur . Verum apnd Basilium
gieno. Hermogenes autem gucceasor fuit Leoolii,
in epistola 84 ad Bosporiura, dicitur : ubi
ejus qoi Nicaenae synodd gubscripsil,
fejug elogium habes, et tempus qtio ex hac luce
VARIORUM.
b * Thr
HISTORIA ECCLESIASTiCA.
LIB I I I .
fOtf
. - D Laoiliceam ad Georgiuro
UJIHS
urbia epiacopum,
S o c r . l i b . n , c.9, 10.
VALESll ANNOTATIONES.
(73) . Non dubito quin scribendtitn sil . Id eiiim sensus
lagitat. Vlde Socraiem in libro secundo, cap. 9.
VARIORUM.
boli LfJciaeaH vtdeatar apud Atbanas. Ub. .
tbanasii, b*relicos Luciani coDfessionem raultis laciuiift inierpolasse.
Arbn. et &tieut , et apnd Socr., lib. n , cap. 10.
c .
Gregorius lste Gappadox, olini
Vere iafsae Lociani boc symbolum som ab Ariaois
AlexandrUe liiterie addiscendis dederat operam ;
Spsi affietam, onulta evincuut. Avide auteui baac
comiterque ab Alhanasio et perbumafliler exceforroulaiu, u l auae fidei exposilionem ediderunt
ptus, atque (ilii et amici loco babilus, imraeroor
Ariaoi, quod in ipsa vox non invenirelur,
oflicii, fabulae caesi Araenii evulgandae operam suam
l verba ejus nonnulla baereei ipsorum favere v i locarat. Gl. Benedict., Vit. Alhanai., p. 33.
dereniur; uique imperilis perauaderent, se * .
Est ea pars astro Luciani Martyris fidem tenuisse. Ct.
logiae, quae circa vim el effectum atellaruro in geniBullua, De\. Fid. Hiea>n. Sect. n , cap. 13, n. 4,
turis vcrsalur.
qui a Luciaoo Arianisrai suapicionem depellil. A i l
ttetor Dialogorum TrmilaU, inler Opera S. A%
4047
SOZOMENI
18
Socr. llb. i c. 8.
f
Socr. l i b . n f c. f l .
VALESl! ANNOTATIONES.
. (74) "
D facta sunt, aed in Georcii, Vide que
.
Haec noa i n adventu Gregorii notavi ad Socrateni in libro u , cap. 0 .
VARIORUM.
*
1018
1050
101 CAP. V I I .
. '.
' *** De cpi$com$ urbit Uomcc Con*lanlmopolitana>, el
quomodo post mortem Euubli Paulut in imam
(75) 01
. Procal dubib
wribendura cgi oi . Quod miror non
ammadfcrtiige interpretea. Non enim luililes, sed
1051
SOZOMENI
\m
por cmlatem traxerunt. Quo audito, impcrator , ,
1 0 2 equorum ccleri perroutatione vcnil Conslan- \
linopoJim, eo animo u l plebem male muluret.
, ,
Sed cum flentes ac aupplices gibi occurrere
vidisset, ipsis quidem pepercil : annons lamen
illius, quam paler ipgiug Gonatautinus quotanoia
\ ,
de publico ex Iributis iEgypli ci?ilati donaverat,
. , \
dimidiam ctrciler partem civibug ademii, raloa
.
fortasse mtillitudtnem, utpole otio ac deliciis abun- \ ,
danlem, ad sediliones proclivem esse. Iram autera \ suam in Paulum vertens, eura ex civitate pelli * \ \ *
jussit. Sed et Macedonio graviter guccenguit, lum
,
quod Hermogenis magistri militum el aliorura com,
plurium csedig causam pratbuigget, tom quod ante
. oi
ipaius consensum ordinalua fuisaei. Veruailamen
, ,
nec approbata illius ordinatione, nec abrogaU, ^ , \
illnm ila relinquens, Aiiliochiam revertit. Dum bac
aguiitiir, Ariani doginalis fautores Gregorium iraue- , ,
lulerutit, utpole d&idem in coofirmanda ipsorom
\ ,
doctrina, et invisum Alexandrinis propler calami * ,
lates quae eo adveniante c i v i u t i acciderant, ac
\ ,
praecipue ob incendiuro ecclesiae *. In hujua autem locom roiisuaegi Georgiua, vir natione Gappadox ;
qui el propter iodustriam gugpiciebaiur, et quod giudiogug opinionia ipgorum aggerlor eaaei.
CAP. Tlll.
. H \
'
ola '
.
"
'
ola ol
.
,
. '
,
, \ ,
,
(76),
. ' \
.
, ' ,
\ ' ,
. '
, \
,
. (77)
, .
,
\ ,
, . 0
ibid. c. 1, 16.
VALESn ANNOTATIONE&
(76)
* epislola
t). ienlalium apud Serdicam episcoporum, quae
tiubctur in Fraginentig Hilarii, idem de Agclepa
Vrforlur liis verbis : Std tn civilate Gazos provinciw
Valattincs vo$t reditum suum Atclepas oltnre comVitMMfl, mullasque icditiones /fecit.
_
\77)
.
Nolandum eat hoc ieglimoniun Grscfi
scriptoris, de poiestale Roroani pontiicig per
itnivergag Ecclesiag. Idero quoque nouvit autiqeariua, qui codicem Fukelianum descripait. Ad buac
cniiu locum in margino adnolavil hjec verba : ,
1055
1054
, '
, .
6 . 01 \
, ,
. 01
, '
(78), , ,
.
(79)
, ,
.
,
(80), \ .
,
.,
\ ,
.
, \
,
, \
* , \
,
. \ \
( ,
' .
\ (81)
VALESU ANNOTATIONES.
(78) 'JotUAp
Ecclesiam liberatem ferri erga qwntn. Verum baac
, Idem teatatur Juliua Papa in Epistola ad interpretalio nullo modo congruil cum sequenlibus
Orienlaie$ quain proferl Atbanasiue in secundo Quod cum ammadverlissel Cbrislophorgonus, iia
Apologeluo advenui Arianos, qua respondet epislo-maluil inlerprelari: Fatebantur Ecclesiam Romafce Oneouliam epiacoportnn, de qua bic foquitur
nam primas apud omntt ferre. Sed neque ha*c
Sozomeaoa. Inttio eniro ejus epislolse queriuir Ju- veraio lolerari poicst. Neque euim in Grasco est *
Mue, litteras Orieotalium scriptas fuisse . Joannes Langua qui Nicepborum interpre*
, id esl conlenlioge, et \
tatusest, hc Sozomeni verba, qua? apud Nicepho*
, id est superbe el arroganler : et rain quoque legunlur, ila translulil : Romana qui*
, id eet cara aimtilalione ac derisione :
dem urbi ab omnibus observantiam exhiberi et kono*
deuique , id esl ostenlandae
rem. Ego vero nou dubilo quin liic locus iia veretoqueoitae causa. Qu* omnia egregie conveniunt
teudus ail, Falebantur enim Eccleiiam quidem Ro+
ruro iis qus hic a Sozomeno referuntur. Qnod enim
manam apnd omne* ambitiose icic jactarc.
Julfus d i i i t , id Sozomenus expres(80) "
1055
SOZOMENI
1056
.
donius in sedem Comlantinopoluanam induclu*.
.
Et Julio quidem scripserunl ad bunc niodtim.
Apud imperalorem aulem Conslantium mrsua ralumniali gunt episcopos illos quos deposaerant. . , , Hic igilur lum temporis Anliocbiae degens, gcribil (82)
, ,
Philippo praereclo praetorio qui lunc Constanli .
iiopoli morabalur, u l Paulum quidem urbe
expellerel, Macedonio vero Eccleaiam restiluerel. , \
Pnefeclus vero qui plebia tumultum metuebal, ,
anlequam prseceplum iraperatoris evulgarctur, ,
ad publicum balneum, amplum admodum atque \ , \ -1
illuslre, quod Zeuxippus dicitur, progressug, , *
Paulum ad se accivit, quasi de negotiig publicis , *
curo eo acturus. Cumque ille statim advenisset, ,
, Pbilippug imperaloris lillerag eioslendit, simulque
clam per palatium quod vicinuro est balneo, eum , ,
ad mare deduci praecepit: et navigio impoailum ,
Theesalonicam misit, ex qua urbe majorea ejus
orli esse dicebantur. Et Orienlia quidem partibus \
prorsus ei inlerdixit: in Illyricum vero el ulte- C . , riores provinciag pedem inferre nequaquam
, \
probibuil. Egressus deinde ex preiorio, ad eccle- . ,
siam perrexit, secum in curru sedentem habens * Macedonium. At populus : bis enim rebus geslis , ot
innumerabilea io unura conveneranl: ecclesiam , ,
giatim complevii. Quippe ginguli tatn ex Arianis, .
quam ex Pauli fautoribus, eam occupare sumnio ,
aiudio contendebant. Postquam praefeclus una ,
cum Macedonic ad forea accetsit eceleai, cum ,
plebs a militibus ut Iransitue ipsis praeberetur , ,
inpulsa, retrocedere non postet, utpote referlis \ ,
tilterioribua locis: milites arbitrati plebem de . \ ' Industria resislere, plunmog gladiia obtruncarunt. .
Multi etiam a se vicisaim obtrili interierant. Hac , ,
ratione perfectum eet id quod jusserat imperator,
el Macedonius ecclesias obiinuit. Ac Paulug q u i - . dem praeter exgpeclalionem Constanlinopolilana
, , Eccleaia gpoliaiug est in bunc moduoi. Aihanagiug
. ,
vero fugaelapsus, sese occuliabat, rainagConglan- ,
l i i reforroidans. Etenim impcrator mortem ei \ .
ininalug fuerat, molug caluraniis Arianorum, qui , seditiones ab illoexcitari dicebanl, eoquein urbem ,
ingrediente mullos peremplos fuiase. Ultid vero
praccipue imperalori bilem movit,quod annonam .
quam imperator Constanlinus pauperibus urbis Alexandriae donaverat, illum veodidisse dicebanl,
Cl in suum verlisse compcndium.
VALESII ANNOTATIONES.
(82) .
Vide quse
hiiuc errorem Soioroeni, qui ei cum Socrate coan
notavi ad librum sccumlum Socralis cap. 16. ubi
munis esl, fusiua refutavi.
1057
IUSTORIA ECCLESIASTICA. U B . .
'
105 CAP. .
Ota '
' "
.
Pnmaro aenlentiam el auffrarii prxrogalivam disertieaUne aedi eua asaerit Jubus ex recepta consuetudine (vid. ^ p i f l . ejus apud Atbanas. Aool. eontra
Ananoii n . o5) qua in rebus communibus Eccle*fm oniversalia aiaium conlingenlibus (qualis erat
Athanasii caasa qus fldem reapiciebal). oon aulem
i n caieris discipfin nesoliia, ulerelur. Atque boc
cet quod conlendimus. Cseleruro boc non adimil
sudragiorura liberUtemcaHerisepiacopis; quemadrnodum profitetur Julius ineadem episiola. Canone
aulem Nica?no sexto primalua deferlur Romano
cpi&copo p r cseleris patriarcbis ; qaemadinodum
synodus cecumenica aecunda, el judices cogniiore *io concitio Cbalcedonensi canonem Ulum
iuierpreiati aunt. Releciis emm canone Nicanovi,
1059
SOZOMENl
1000
igiltir td eam rem elifunlur cpiscopi : Narcissus \ ' . episcopus Irenopolia in Cilicia, Theodorug Hera , *
cleae in Thracia.el Marcus Arclhusac quae est in
, , Syria.Qui cum in Ualiam veniesent, acta 106
,
defendere coepcnuil, el imperalori persuadere co ,
nati 6iint, Orientalig synodi justam luisse genten *
tiam. Sed cum ab iis exigerettir ut fidem suam ex- ,
ponerent, formulam quidcm fidci qua* Aniiocbixab
*
ipsis fuerat promulgata, occultarunt: aliam vero
.
professionem libello comprehensara obiulerunt, et
, ,
ipsam a flde in Nicaeno concilio comprobala nihil
, ,
secius discrepanlem. Iiaque Conslans, cum anim ,
adverteret eos injugie insidialos esee Paulo alque
(80), * .
Atbanasio, ncc ob criiniua aul ob viUe ttirpiludinem, ut dcposilionis genlenlia conunebat, sed ib
dissensionem fidei. illormn communioncm esse aversatos, in palriam eos reuiisit, cam perauadere
nequivisscul id cujus gratia veneranl.
CAP. X I .
. '.
jr^pl
De prolixa fidei formuta el de hi$ qnce aeta tunl m
synodo SerdUensi; et qnomodo Oriexlales Juiium
liomanum episcopum, el Uo*ium Hi$panum depool ,
tuerint, eo quod cum Athanasio et cceteri* c o m
,
"
municasient.
.
Elapsis deinde tribus annis, rtirsug Orientalcs
*,
episcopi aliaro fidei formulaui ad Occideniis epi , scopos miserunt, quae vulgo cognomi ,
natur, eo quod prolixiori scrmone conscripta sit
,
quam superiores
In bac subslamiae quidero Dei
. \
nullam mentiooem fecere. Eos vero qui dicunt F i - .
lium ex nihilo, aut ex allora hypostasi, non aulem ,
ex Deo : et tenipus atit sseculum aliquando fuisse , ,
cum ig non esset, excommunicarunt. Hanc porro , . ,
exposilionem cuin Eudoxius episcupus Germaniciae, ,
s
VARIORUM.
a .
Synodua
Antiochena Arianomm, in qua prolixa fidei formula
promutgata, q\iae >ulgo cognominatur,
anle annum 345 cclebraia non est. Yid.annot. ad
So<:r. I . , c. 19. I r e g anni non sunt coinputandl,
ab Antiocbena gynodo iu Encaeniis babita, quod
existimavft Baronins; scd a lempore quo Narcisgug, Tbeodorug, Maris ct Marcus Aretliuaanus nu-
1061
oi , conveoircnt, quae urbs est Illyrici. Igitar Orten , - Ules, cnm Pbilippopolim Thraciae prius conve \ \
nisecnl, Occidenlalibus jam Serdicae congregaiie
,
scribmit, ut Atbanasiun) a concilio et commu. \ nione sua gubmoveant, utpole depositara episco, , palu : aliocfui se ad conciliuin venturos non m e .
.
107 Postbxc Serdicam ingressi, ncgarunl se in
,
ecclegiam pedem illaluroe, quandiit couvenicent
,
ii qui ab tpgig deposiii ftibsenl. Ad baec Occidcn '
tis epiacopi rescripserunt, se nunquaoi abillorum
* ,
coromunione recessisse, nec impraescntiariim re. ,
cessuros esse; praeseriim cum Julius cpiscopus
,
Romanug, examinato illorura negoiio, eos ncuiiquam condemnasael. Adesse porro illos, paratos
. '
subire judiciaro, ct criroina sibi illala itertini con , , \ ,
futare. His per litleraa signiflcalis, cum nibil apud
, illos proficerent, el prapscripius jam excessissel
. \ dies qao negotia, quorum gratia conveneraul,
* , . dijudicari oporiebat : ad exlremom ea gibi uUro
, citroque acripserunt, per qune infensiorcs quam
antea facti sunt : ct separaltm collecli, conlrarias
\
' , " sentcntias prolulerunt. Etcnim Orientales, postea , quam ea quae conlra Alhanasium, Paulum, Marcellum et Asclepam gesserani, conHrmassent. JuliiNn
" , \
Romanae urbia episcopum deposuerunt, eo quod
, (87) primus cum illis communicasset : Hosium ilem
confessorera, lum ob eamdem causam, inm pro ,
plerea quod Paulino et Euslathio qui Ecclesi
(88), \
, \ Anliochenae praefuerant, amkus exgtitiggei : Maxi C ^ i n u m denique Treviroruin episcopum, eo quod
primus curo Paalo coromunicasset, auctorque i l l i
. \ \
fuisset redeundi ConsUntinopolim, quodque epi , \ (89).
scopos qui ex Orientis pariibus in Gallias vene ,
rant, communione sua reroovissei. Praelcr boa
,
dcposuerunl etiam Prologenem episcopum Ser , , \ \
dicae, ei Gaudentium. Itlom quidem quod Mar .
VALESIl ANNOTATIONES.
(87) KaX kjsrnxo
Ev. Exstat epistola aynodica sive decretum
Orienialittm apod Serdicam epiecoporum. Ubi
uoUnda gunl ba?c verba in depoailione llosii, Sed
ei Hoiium propur supradiclam cautam, et propter
beaiiuim<B mtmoriw Marcum, elc. Et quod convixerit tif Oriente cum tceleratis ac pttdith : iurpil$r
namque Paulino quondam epitcopo Antiochia indinduus amicuM fuit, homini qui primo malepcus fuerit
atcu$atu$, et de Eccletia puUu$ utque in koditrnum diem in apottatia permanins, cum concubinit
puktice et meretricibu* fornicetur : cujus maleficiorum iibroi Macedoniut ephcopus aUjue confetsor
Mopso, combussit : ed et Eu$talhto et Cymalhio
adkctribat peuime ti charut fuit, de quorum vitm
infamia tmrpi dicendi nihii e i l . Exitut enim iUorum
omnkbu* iularavu.
Dubilari meriio poteai, quignam s i l bic Pautinus epiacopus Anliechie, quem
l o l probris laccraot Orieataiea epiaropi. E^uidem
catUlmo bttnc esae Paulinum, qui Philogenio AnUocbenai epUcopo aueceeait. Qvo deinde poal breve
tmnports paiiuin Eccleaia expubo, Euatalbius
Antiocbettaem episcopalum adepu* eai. Hujus
PauUni noiiiiam uni Hieronyiuo debcmue, qui ejua
meniioneiti facit in Chronico, anno CoiisUntini,
i u scribcns : Antiochioe post Tyrannum 20 ordinaf
SOZOMENI
1(103
fD6l
VALESII ANN0TATI0NES.
(90)
.
Scribendum est procul dubiu , ut docet
epislola synodica concilii Serdicenais. Alque ila
legil Nicepborua Callislus. Miror tamen id inler-
VARIORUM.
ol ". Huic PaJaeslina, Arabia, Grela, el iEgypto. Quinam ex
concilio occidentaliuro Serdicse anno 37 congre- qualibet regione adfoeriot, non io pronpitj eei
gato Julius ep. Romanua negotiis detentus inier- recenaerc. Aderant ilem Albaoasiua, MarceUo**
esae non potuit : legaioa lamcn roisil qui vices Asclepas, nec non alii episcopi, AriaQomn suaa implerent, Archidamani et Pbiloxenum pre- rore, dolo, insidiis pairio exlurbali solo. Ejuioesbyteros, quibuecun erat qaidam Leo diaconus.
bat inter alios Locioa AdrianopolSuniis, catenas
Priinas oblinebat in synodo mtgnas ille Hosius. circumierons queia noa aemel fuerat consiridvs
Qui inlererant caMeri, ex Hispamis erani, Galliis,
el oneralus. Yentiubant el alii, plagia, fame, variis
Italia, Gampania, Calabria , Apulia, Africa, Sarcalamilaiibus afilicli. Gl. roooacbi Beocdictini, Vk.
dinia, Pannoniis, Mysiis, utraque Dacia, MacedoAthanas., pag. 40.
uia, Tbessalia, Achaia, Epiro, Tbracia, Rhodope,
h
1065
HISTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. I I I .
10G6
CAP. X I I I .
. ,
ayvo$ov,
Post liauc syuodum* Orientales c l Occidontalea
, . 01
non amplius inter se coinmisli apnllaiiquam ideiu
, (95) * seolientes de Ode, neque iiiviccm coumiunicaruiit.
", .
Sed Orienlales quidem Thracia tenua : Occidcu*
, , , \ - lales vero usque ad lllyricum, sese muluo direrue . \ \ - riuit. Eccleaiarum vero status disseueuinibus perv
turbalua, et calummie obnoxitis fuit. Nam antea
, oyv ,
quidem licet de doctrina lidei dissentireut, inler
,
se tamen commnnicanles, maluiu ipaum miiiifiie
,
- augebant, et unuiu idemque senlire oiunes videbanlur. Eluniiu universa quidem OccidenlU Ecple , \ \ sia, ulpole qiiae dootrioa? majorum sincore insislc . \
rel, ab omni fere conleniione el rixa de bujusmodl
" ,
, \ ]) rebus, vacua erat, Etsi enim Auxcutjus afpdiola
1
VALESU ANNOTATIONES.
Ailianasii lgco male inlellecto. Vide quae notavi
(92) . Exslal haec fidei
ad librum secundum Socraiis, capite 20.
formula ad calcein episiol* synodica? concilii Ser(95) 01 . Olim
diceiiMS, quam referl Tbeudorilus in libro secundo
lii$toria> eccltsxattka. Verum banc fonnulam sup-quideiu cxislimavi verba bic efcse Iransptisita.t
reslilui del>ere iu liunc modtiiu, "
positiliam esse ac spuriam conlendil Baronius.
(** *
Qua de re plura diceiuus i u anuolaliouibus ad
. Sed nunc, ie atteitlius exaiPmala,
Tbeodorituiu.
ujliil iiiulaudum censco. Ulrovit euiiu luodo legas,
(93) " . HORC epialola Hosii el
idcm sensus est. Sml in vulgaia quidein leclione
Prologenis ad Julium papam hodie uon cxsial, quod
ulerque lermiuus cxcludilur. \n ea vvro bcriplura
sciain. PrxiUa atileui erat forniula. fitlei cuncilii
Scrdicensis, quasi qusdam excusatiu alque de- quaiu ex conjeclura prniulimus, iiiciiidendui esi
lerininiis. Eadem fere babet Socrales in libro ae?
ienaio.
cundo, capitc 22, trbi vide siplacet quxnotavi*
(94) . Hutic errorcm
Sozotuenus bausil ex Socrate; Socraica vcro ex
P A T B O L . (in.
L X V H .
4067
SOZOMENI
fOfe
'
"
equidem
opinor,
judicabanl,
gi de
superali
fuisse . 01 ,
videreniur.
Alii vero,
qui crebris
ea re diapulalionibug eo landeui perducli fuerant, ut Ua de , , , ,
Deo senlirent, ab opinione sua deineepa abduci
' oon poteranl. Alii rursus, qui videbant gupradi, ^ ' ctoa, contra quam decebat, pervicaciter coMendere, ad id quod ulrique parli graium erat de- . ,
llexeruiit, propler poleiiliam vel ramiliaritalem,
rel alias ob caugas, quibug boinines adduci aolcni -
ul ea indulgeant quae iudulgeri iion debenl, aut
,
libcrlale ac ttducia non ulanlur, ubi reprebensione
, \ ;
opus est. Mulli vero, cum stultum esse existima,
rcnl, iu hiijusmodi verborum altercationibus lem ,
pus lercre, decrelia Nioenorum anlislilum cum
, \ * gilentio acquiescebanl. Sed prae reliquig omnibug Q . Orienlalibug, Paulus epiacopug Conglanliuopolila, *
nug, et Aihanagiug Alexaodrinug, et omnig mona, .
cboruoi mtillitudo, ei Magnug Anlouius qui adhuc superstes e r a t , ejugque diaripuli; alii deniquo
oomplureg pcr ifyyplum et in reliquig provinciig imperii Rotuani, decretis concilti Nieaeni mordicug
visi gunt adbaerere. Verum quoniam istorum honiinom mentionem feci, quoscunque principalu
Cooatanlii claruigge accepi, brcviler perccnsebo.
. '.
CAP. XIV.
.
Ordiar autem ab igypto, ei a duobug Macariig,
' , ,
celeberrhnig rectoribus qui in Sceii et in raonie
,
regionig illiug prafuerunl *. Iloruro alter iEgyptius D . , - f u i l ; aller , id esl urbicug, dicebalur. Erat
, . *Hv
%
Socr. l i b . , e. 25.
VALESII ANNOTATIONES.
(96) .
10C9
407
107!
SOZOMENI
4071
. ($),
,
,
\ , . ,
\ .
\ . .
,
, \ .
' , \
\ . "
,
. *
, ,
\ , \ , , .
^ ,
, .
, '
*
* ,
, $, ,
\ .
,
* ,
,
\ > . *
, \ *
.
.
, \
\ , , ,
. \
,
,
, \ ; " ^ (3),
* * -
, . ,
.
, \
* \
\ *
VALESII ANNOTATIONES.
(2) . IIuiic babilum optirae de- D
. ,
scribit Cassianus in libro prinio Imiilutionum,
^ , ,
cap. 6 : Geslanl eliam restitulas duplices laneo \
~- ''
. Ubi noiandiiui esl, pro
ptexas subtemine, quat Grccci vocant: no$ eo quod Palladius dicit, , Sozoiuevero succincloria seu redimicula, vel proprie rebra- num posuisse . banc , nichiaioria possumus appellare. Quce descendcnlia per bil esl aliud quam vespcrlinuiu ofliciutu , quod ad
tumma cervkis, et laieribut colli divisUi ulrarum- incensuin lucernas peragiiur, ut iu Aiiuol&Uontbiis
que alamm itnus ambiunt, atque hinc inde $uccin- ad Socraleai observavi. Porro de duodeciut uraiioyunt, consiringentia laiiludineni vesiimenli ad
nibus tain vesperliuis, qua.n tioclurnis quas u u i corpu* contrahant alque conjungant, el ila conslriciii
vcrsi pcr /Egyplum ac Tbebaidem inonaebi Jjm
bracluis, impigri ad omne oput exptdilique reddan- inde ab tillimis lemporibua facere consuererant,
iur.
teslis cst Cas&iamts in libro sccuudo, cap. 4; et se(5) '
. quenlibua. Obslal lameu id quod legitur jn rqpila
Pacbtunii : Sex oraliones facient vtspertinas jmxia
Nicephorus babel , quud
exemplum majorn cvllectn; t?i qua omne$ fratrt*
magis placel, Oerte Palladius Historia Lausiaca,
pariter congrcganior. QJIO ioco pcrmoius oJiw coocx quo baic vidciur liuiisiss^ Sozoinenus, dc Tabciinensiuiii orationibus ila scribil : jiciebam, buuc Sozoinciii loeuni ila sup|dciulom
x
1073
. OTov ; ,
{ , \ ,
.
, ,
, \ ,
, ^
. (4),
. ,
^ ,
, .
, *
, \ \
^ (5),
(6) . \
, ^
6 .)
& , .
& \ \ v
VALESH ANNOTATIONES.
una viverent regula : qiiemadiiiodum apud nog
csse, m duodccics per totum diem orare jtiberenplura monasteria ordinis sancli Benedicli, iti unaiii
tur : id esi tiiarte qmdem sexies, el lanlumdem
congr?gaiioticm, beati M.mri nomitio appeUalaiu,
vespere. Certe hlc locue non carel difbeuUale.
feliciter coaliferc
Naro ai duodecics per diein jubcnttir orare, cur
a tjicitur, ul tcr orcnl bora i:ona ? CaHerinri no(6) Ka\ allqr
Alyvxtor.
Vcrhi gralia, in
laiidnm csl qnod ail C.asstantis in libro lcrlio ln$liinsula Canopo fuii nionaslcrium ins gnc Tabonncntutionum, de JEpipu ac Tbebaidis inonacbis : cosiuni. Ex quo f.icliim esl. u l r.aiiopiis, qtii autea
ram regulam ac disciplinam in diurms oraliouibitg
ob luxuni ac delicias infamis fuerat, itisula MiHalonge severioreai fuisse quam monachoruni Palav
noeai vocarettir, iranslalis illuc a Tlieopbito vel
giitne ac Mesopolamia? : Apud illos elenim, hocc [- r Cyrillo iuonacbis, qui rcligtosam ac poenileMlium
ficia qnec Domino soivere per distinctiones horarum
similem vitam illic agi>baitl. De boc monaslerio
ft lempOiii iniervalla cnm admonitione compuUoris
loquitur llicronyinus in Prologo regul.c Pacbomii
aditjlmur, ptr iolum diei tpntinm jugiiet cum operii
bis verbis : Aiebal enim quod in Thebaidis caetwbii*,
adjectiotte tpvutanea celebrantur, etc. Yide aticloel in monaaltrio Metanoecc, qvod dt Canopo in P<crem Yitip Padtomii cap. 22.
nitenliam, (elici nominis conversione, mntatum csf,
habitarenl plurimi Laiinorttm, cic. Idem teslalur
( I ) 'Er . . Yelnallasima est hujus loci cormplio. Nam et Nicepborus Albanasine presliyler in lib llo queni oblulil concilio Cbalcedonensi adversus IMoscomm, qui^ r<*>
hinic Snzomeni lociitu describens ila legil.Sic cnim
ferlur in actione^lertia ojusderii concilii :
ail ile Parliomio : ^
, , - * *,
. Et Orlelius hanc insulam, Elephanlinam
rs$e exislimavil. Fefellileos error librarii, qui boc ,
bwo pro , scripsil . Certe , \
. "
Palladhig in Lausiaoa 'vocat locum
: Tiebatdis in quo Pacbomitis nionachos suoa
, . \
colloravit. aucior incertus in Yiia Pacliomii
c. 12 : Ul Pacftomius procul cella sua progresstu \
, elc. Id esl, Cum igilnr ego Athauasiut
tetnret ad quemdam vieum, cui nomen cst TabenMetanccam nie coutulissem : cst autem Mctancra
nenu. Quin el codex Lconis AHalii hoc loco s r r i plum babel ;, eic. V uburbanum maximw *rbi$ Atex*ndri(C, quod o/im
Canoput vocabatur. Qttod quidem suburtamnu jam
paulo post . Cur
inde priscii lemporibus et ex anliqya conweluaiilem hanc lectionem vulgata? pra?lerendain puledfite, portus erat ac perfugmm mi$erorum. Totum
mus, causas patilo ante prottilimus.
enim tidetur e$$e tub tutela $ancli$*imi nwiiasterii
(5) 01 di
Tabennensium : imo etiam intra ambitum sacratis.
Plura igitur erant Tabenuetisium iiniuB Dei Ecclesice. Ilabel quoque publicum balnasteria in Tlirbaide, til ex boc Sozomeni loco
neum, etc. Mulla iiotanda gttnl in boc locu.
colligere est. Refragari lamen videtur Gassianus,
Primum quod ail, Canopum muiaio noinine Metam i i uniciiin agiioscit Tabcnnense coenobium in
neeam tunc csse diclum. Dcinde quod a d d i l eutn
Tbebaide. Sic enim ait in libro quarlo lnsiituiioIOCIIID asyli jtis babmssc. Id eniin sonaiil b:t*c
num : Qumdam teilicet de dSqypliorum, qu<rdam
vcrba, * . Qnod aiilcm
dt Tnbtnnen*k>larnm regulis admiicenle*, quorum
e$t tit Tkebaide c<znobiu;n, quaufo numero populo- Shldit, suburbanum illud fuisse sub tulela monasiut eunctis, tanlo convenaitJnis rigore districtius. slerii Tabenncnsitim , inlelligendum cst noR dc
inouasterio Tabennengium, quod erol iu Tbcbaidc,
Siquiden m eo pfasquam qiiinque millia (ratrum
seil de inonasterio Canopi insulje, de qno Hiero*uh nno abbatc rcgunlur. Sed Casniamis, ut e.|iiiiiymus in loco supra me?norato. Orsiructo oniiii
ckm ftxtsiimn, cuncia Tabt nneniitm uiOHasirria,
Serapo Alexandrix, c l lemplis oiiinibiis ac dcbiqiue per Tliebaidem dispcr^a eraiit, uuuiii coenobris Canopi i n s u l i P , nionaclii in iis collocali suut,
liiuui appcllavit; co quoJ snb mio ablutc, cl sub
%
SOZOMENl
eiiain Packouiiirg , milte a Ireeento numero
monacbng tartwbal. Reliqjii vero, per Tbebaidem
atqtie A2gyptum dUpergi babitabanl. Uiia porro
eademqtre apod omnes esi vivendt ratio ac digciplina : omn&que senU omnibea communia. Et
eongregaitonem quidem eam qua est in Tabenire
insula,, mtri& loco dtnebonl: eog, vero qui illic
pranjraq* pro. pa+ribus babebanl ac principibua.
Eodein tenipore Apolloniug quoque ob monagticaip
discipjfoam celebralitg osL Ujc aftjio qutHdectfn
naMis, monaslicam plrilosophiain in goliiudint
exiohrfsge djcilur. Sed ctim ad annum t a l i t
qu^dragesrnmra perveiiisset, Deo Jubente ad loca
ab UoiniMJbna habitata se corrtulit. Habitit porso
ciiain ip$e inpaagterinja mwn In Xbebaide^ Erai
luttem iiiipriimg Deo*ebari]g*et mirabilium curstio- ^
aique operum artifex : et in iis quse fieri
qporfebat p-*r!lciendis slrcniius, eorura Uem quae
ad piiilosopbiatn spectant bonus pr.ercptor et
llfouius. Denique in precalionibus ita acceplus
fiiii Deo, ui quscunque at Deo petierat, ad eflfcctura
penhteerenUir. Nam cum gapienlia praditug eaaet
sapienter qitoqtte poaiul.ibat ea , qtriboav DCUB
HUnier solet annuere. liedem quibug igtoa lempartbiig d i v i n u Aiiuph vixisse eaJsliino. Quem ex
^ t e m p o r e quo Clirisbim in perseculionibos fidei
<;auaa> excitatig primiim conreasfrs esi, nec men dixisse accept, ec ex lerrenis qtridquam
e<Hiciipivi$ac. Obiinuisae aiilen. ownia q&x peca>I p e iucrai, el in omni genere virUiiig a divmo ^
rw^clo- instiiulinn fuisse. Vcrum de monachis
JSpypSi h&c Mrtpraeentiarum dixisse 1,14
^*
i;ial. Setf et Paiaistina jam l u n aiitiiKter pbiloai^4iari coapcrat, ab iKgyptiis enidita. Florebai
in ea tunc leniporis divinus Itilario. Palria btfie
Uik Tliabalba, vicue ad atfstrem nrbig Gaza? siMtg. juxia lorrcnlem, qm in mare erumpena, ab
kidigenig viqi ipsiug nomine nuncupalurr Cum
aiileui Alexandriai granimaticam digceret, Migni
Ajitoiiii monacbi vigendi cauga perrexit iu goliludinem. Cumque eo collocutus, pari modo philosopbari decrevit. Illic vero exiguo temporig gpalio
B^owtus, revenit in patriam. Neque enim ipsi
Kkebat ex aninii genleniia quieacere, cum plurimi
v
476
(7) . "
, *
,
\ .
> .
-, \
, \ ,
> *,
, .
, ,
/ .
' ,
'
, ,
4
w q * .
,, \
^ ' >
"
\ , ,
' * &
, . , 6 (8)
,
'
. } .
. .
2. ** *.
. O J
,
,
.
, ;
, \
, ,
\
,
^.
, ^
. '
\ , \ qwHidic ad Anlonium confluerent. Domum rever- ^ 6?/, > , ^
*.
pareiileg. mortup& mveajggel, fpairibae
, ,
s u
TALESH ANNOTATIONES.
(etlatur E'inapius in Vila iEdesii :
, eir. CIIIII igilurCanoptig ob teuipHi deorum
qni ibi colebanliir, asyli j . i g semppr habuisset,
pugica, iinhifiis eo moiiachig., majori adbuc religiouc niUiig esl. Ueuique qnod in gtipradicto
liliello lcgimug, locuin illum fuigge quodammodo
i n r a ambiliim gacrogancbe ecrlegi;e Alcxandriiiorum, id ila inlelligo, quasi dixeril loetitu illmn
nnn soluin ad diOBcesim Alexandrini epigcopi perlintiigsc, gcd vecligalibus scu reditibus niajoris
crrlesia. deputalum fujsse, eamdemque imiiiunilairiii ct oblinuisse, quam a?dem et otnnem
anibilinu ma)ori8,eccle&ia; AJexandriopruDV
(7) xoXirsta.
Iloc loro Fokdiani
Allaiiani codicum gcripturam scculi smiitis qui
pro halvonl . Quani leclionem
confirtnal eiiam Nicopliorus. Srio vnlgatani lerlionein ferri posse. 8ed qiioniatii Soxomenus pblbrgophiam semper monachis aitribuit, idctreo gcriptam lectionern sequi inabii.
(8) . Iw libro Leonis Allatii srrfptiim cat , cui consenlii cqdex Fitkeliatiug*
acoentu in ulliinam gyllabajn r r j w l o . Ilieronymtis
in Vita beati Hilarhnis, vnfgatam leolioneiu ronfirmal. Sic cnini habet : Hitprion ortus vico Tkabatha, qui circiter quinque millia Gaza urkg a>
Ip^stintt ad auslrum tifus ra/.
%
!>77
HISTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. I I I .
VARIORLM.
i . Balgamon el Ztnaras aiuiil, syooilnm G^pgiiu conwiriggc ,
ad*ert*$ Eutiittkium qutindam, qui baTfltras opinioties bic reccusilas ainplexiig CJ*I. Barunius ad
ann. 561, tnttll9 coogcgsit, quibus ogleadcre cona-
1080
SOZOMEM
1019
"
'
R
D
tALfiSU ANN0TATI0NES.
(15) &
ti\r
. Scribendiim prowl dubio cal ,
Munc locnm correxi alque inlerpunxi ex codice fogilur apud Nieepliorum. O i e r u i n de Eusiaihio
Fuketiano, oui subscribunl Nicepliorug, el libcr Sebasteno videndu csi Socraies in Itbro , cap.
42. Eum bxrelirum fuisse, ct in Arianae l*a?rc*is
).conis Allalii. A l Mugcuhis c,l Cliristopliorsotius,
prava bujtts toci ncriplura deccpti, longe a vero dcfensionc ad obilum usquc persevcraase lesianlui
^borramnt, tit ex collaliene inlcrprelationif fiosln* duo insigncs viri el lide dignisaimi, Epipbaniiis
gciltcet ti Hwreti Arfanorum, et Baailiag in Epiitola
Mtidiosiis terlor facile agnoscct.
ad OccidentaUt.
( U )
.
VARIORIIM.
1'ral, Knstalliinm Sebaslenum in gynodo Gangrensi
k
ftiissc damnalum , citiuqiio in ouinibiig Gra^iis ac
.
Uaiic periLalinig ejusdom gynndt i:o<ticibii$ Euilalhiui tonropcn, quac in Stcpbani ediuiooe exstal, oniigerat
saanlcr l*gatnr : ralioni inaxime congenlaneuiu
Valcwius.
tklelur UIIUJB el eumdem futhse bouiiuem.
WH
108
. . . . Scd restiuiendum
.:......
v~*pliim
esl
esl
- codicibiis Fukelii el Allaiii. Sed cl , quod fuit oppldum insigne P.mnonup, cujus mallem s*ribere, et lotum lociiin ila rcgiiliien:
prapier cxterng meminil Ammianug Maroellinus.
\
(6) kr .
Sic etiain , , , c i c , cxpuncla
l*gilur apu.l Nicephorum. Co lex Fukelianus gcri- voce .
pitim habel ^^^ ScribPiiduin 8)
.
In rodice
. Quod postea librarii io deeliano scriplum inveni , quod dispravaruni.
plicct.
(17)
.
Hunc locuni
YAHIORUM.
aunn Chr. 400, dic uudeciino Novcmbris, ul Paffiaa
teblalur ad ann. 575, n. G.
tOK5
I0R4
SOZOMENI
egit, mdicibns berbarum contentus. Eal autem haec iusula exigtia ac deserta, In Tyrrbeno mari etta.
Poslea vero Turonensis urbis episcopus est consliluius. tanta miraciiloritm 1 1 7 gra^a pradiltis
fnisse iradittir, ut et mortuum suscitaverit, ei alia signa ediderit, aposlolicis nullatenus inferiora. Per
idem teinptis in illa imperii parte Hilarium quoque vixisse accepimns, virura Iwm vitae, ttnn dodrinac
ranpa planc admirandum. Qui qoidem ob sludium verae fldei, coromune cum Martino exailium sustfmiit.
Ec bsec quidem de viris qui lunc temporU in ecclesiastica instilulionc egrrgie philosophati snnl, pmut
cmnperi, memort* roandavi. Mulli praeterea admodum docti el eloquenles v i r i , codcm tempore i n Eccleniis ftoruerunt. Inler qiios celebcrrimi rucruni, Eosebios Emisctia Ecclesia? episcoptts, Tilus Bosirensie,
Serapto Tliniuis, Basiltus Ancyrse, Eudoxitts Gennaniciae, Acacius Gaesarea\ et Gyrillu* Hieroaoltroormn
episcopus. Indicium autem doclrinse illorum viroTum, libri sunt ab iisdera conscripU et ad posierox
transmissi, niulti profeoto aique mirabiles*
CAP. XV.
De DHymo ececo, et de Aelio
. *.
, xal
atpeukov.
,
. \ ,
\ p^, \
\ \, \ .
\ . itt,
. " ,
\ *
, * \ \ ,
hccrelko.
Jfepi
Sub idero lempiis Didymue quoque ecdesiaatteus scriptor fioruil, ecbolse sacramro diaciplinarum
in nrbe Alexandrina prafectua ' . Ilic omnis generis
acientia peelua sutim impleverat. Nam et poetas ei
oralores, geomelriam ilem, aslronoiniam el ariitamelicam, et pbilosopboruiu opiniones callebat.
Harum attiem oninium rerum nolitiam isola menle
aique auditione erat assecului. Elenim adbac
puer cum priraa elementa diaceret, luminibus orbatus esl. Postea vero poberiatia annos ingressua,
Nberalium diaciplinarum cupidilale exarsit; eaniojque dociores frequenlana, aurea lantum commodabal. Tantum tamen in omni enidittone profecit, ut dMScillima quoque maibemalicse ilieorcroaia perceperil. Fertur aulem lillerarum fornias
in tabula altius incisag, digills solutn pcrtraclando
didicisse: syllabas item et uomina, ac rcliqua
deinceps, sola mentis comprehensione et assidua
audiiione, reruinqiie quas audiveral recordatione
percepisae. Fuit autem non vulgare miraculum.
Mullique, faina ejns impnlsi, Alexandriam se conl u l e r u n l : alii ejus audicndi, alii lantum visendi
causa. Cselerum Arianos non mediocri dolore aflliebat, dum aynodi Nicsenap doclrinam asserereU
Persuadebai enim facilliinc ; idque non sermonum
violentia, eed pro ea qua valebai pereuadendi
facullaie, unuiaquemque tllorum velut arbilrum
sonlroversiae consliluens. Omiiea aulem Gatbolici, C
ftingulari bcnevolenlia eum corapleclebaniur. Sed
t l monacliorum agmina in igyplo degentiuin,
eum magnopere laadabanl, el magnua illc Amonius.
Uuem quidem ferunl, cum Alexandriam eo tempure
venisset, ut Albanasii fidem suo tesiimouio coniprubarel, Didymo baec dixisse: Non esl 1 1 8
grave, needolcndum, Didyme, quod oculis careaa, qnibua lacertai, niures et vilissima pra*dila
S4iut animalia. Sed bealum potius et jucundum cst,
quod porinde aique angeli oculos babeas, quibus
Deum pcrspicue conieuiplaris, et veram nolitiani
. , ,
* \
\ , \ . * \
,
, ,
,
. ,
* *
,
.
* . \
,
Ov \
,
, ,
, ,
\ .
,
, * ,
$.
\ ,
, ' * \ \
(19) .
(19) .
C.hristopborsonus
legit \ , el<'., quam ctiicndalionoin
prubare iion posbuiu. Uiccnduin ciiiin cssct
Socr. lib. , c. 35
119 CAP. X V I .
/)e tanclo Ephraim.
Omniem vcro laudem siipergreseus esse, ct
caiholicara Ecclesiam plurinium exornasse videtor
Epbraitn Syrus. Qui Nisibi nattis, aut in aliquo
YALESII ANN0TATI0NES.
A l b l i i fmclltgit anlem Soxomentis libros Hilarii
' , \ advrrsas Auxentium et contra Arianos. Per libroe
. Ilunc Grrgorn NVSSPIII loriim
aiilcm De lide designat libros Hilarii De T r i n l cial Nicetas orthodox<e pdet. libro v,
late.
Dcap.50.
.
.
.
,
, ^
.,
(20) larpdr brta. Aetium, Inter
(21) "
. Il.ec
caetcra, meiliciiire quoque operam dedisse lestatur
verba duobtis modis conslnii possunt. Wam vox
illa jungi polesl cum sequeife TH
Pbilostorghts in libfo lcrlio, et ante illttm Gregocabulo
, aul referri potesl ad vooem
ritis Nyssemw in libro primo Gonrra Emnominm.
qwa? praccessit, et in masculino gcnere siimi.
Vb mik* refert de v i i i el instilulis Aetii, qu:e ab
Priorem seiisum aeculus esl Itusculug, posleriorem
Ailianasio Ancytae fpiscopo aceeperal. A i i igilur
IHirislophorsonus. Sic enim verlil : quosdmn
Aeliuiii prtmo Ampetidis rupisdain servum fttisse ;
dciude, relirla doinina, fabrum x T a r i u n i fuisse. eorum qvot , errorum vet uctaium aMiloVerba Gregorii onac ab inlerprele perperain lran9- m . clc.
(2i) * . Reciitis in codi:e L<H>la'a atifiU hic adscribam :
'/ n\s Allalii scriptuin est, 6:
. Quain leclionem in versbun;
mea secutus suni. At Cbrislopborsouus el Saviliue
&^ l
VAIUOUUM.
. Flornil S. Epbraiin ab anno
fectus esl, qoam nt Hasilitim M. vidercf, el ciim eo
570. Cicsarcaiii Cappadocia? non alia de catisa prov m a r c l u r ; qui bomiiiem admiralu, eruditionis
SOZOMENl
iot
VARIORUM.
r i piniaiig cauga maximopere etim gugpcxit. Ilapreravi imcrdicio voluil, ne ge funebri cncomio
t cps Errlogiai calliolicae doctrinam rorruinpemeg
aiidarcnt, prclioso vcgiimenlo scpelircnl, nevo po bcmrtticr detoslalus r s l , corumqtio iraudes et cnliareui <*orpori suo tiimtiltim conglituorait. lo
vcrsiilias ira deilnrilale et ammiiie gnrpe redar- gcriplis ejus jure sc admirari dicil & ,
guit. Plura dc co curioso lcrlori stippeditabit Enco~ , \ , quam nltt
mium qtiod in ipsum gcripsil Grcgo.* iug Nyssenus. honiiunm animot peneiret permadtndi r i * , qvaObiil vir ganctissimug, ct Prophela Syromm cogno- lum ftuat jucunditatit, quam deniqne a/fectunm
minatus (lcste Hcbodicsu in Caialogo, qucm de l i copia referla iint. Cod. l % , G n i l . Ca\c Yide cl
brig Cbald;coruai cdidil) circa ar.n. 578. Moiilurus
Nicrpli., I i , c . 14.
;
1039
M b l O R l A ECCLESIASTICA
4090
LIB. I I I .
. $ , psisse ; mullosque babuisse digcipulog, qui d u d n \ ' (27) \ naiu ejus studiose mulaii sunl. Inler qoog oobi . lissimi 120
fueruiil Abba, Zenobius, Habraam,
!, \
Maras alque Syineoues: quibus Syri, et quicunque
, , apud Syros exquisiiioris doctrinae studiosi feenmt,
' , ,\
magnopere gloriauiur. Nec eecus Paukmao) ei
" * ' Aranad eloquentiae causa celebrajil: eos lanien a
, \
vera fidei doctrina aberrasse dicuiU. Nec ignoro,
" , \
oliui quoque apud Osroeoes luisse viros doclig, gimos, Bardesanem scilicet, qui hxresim ex ipsiua
, , nomiue appellaiam condidtt,el Uarmoniuiuejusdciii
. Bardesanis filium: qui curo Graecis disciplinis
, \ , egregie insitlulua fuisaet, priraus patrium scnuo , \ , * nem metris ac modnlis subjecisse diciiur, et cboris
, tradidisse : qua ratione Syri eliamnuni freqtienier
, - peallunl, carniinibtts ab Ilaruiouio ecrlplie,
. - sed numeris ejus uientes . Nam cuin a paierna
baresi noo omnino alienua esset, neque ab iis
,
0 , \ - quae de anima, et de oriu aique inieriiu corporia,
, deque regeneralione, Grecorum pbilosopbi aen , t i u n l , scripla sua ad lyrae canlunj composuU, el
\ opiniones illas operibus auis ingeruit. Epbraim
, vero, cum Syros el verborum elegautia el moduUtioais concinuitale delinitos videret, eaque ra
(28). tiooe paulatim adduci, ut klem cum Harmonio
aentirent, ipee, Wui Graeca? erudilioois experg,
^ . ' operam dedit u l Harmonii numeros intelligenda
^ , \ . aasequeretur : et j u i l a numeros scripiorum Har* \ , monii, al&oa composuil libroa, ecclesiaglicaj do , , Q etrinac congenlienles. Gujusmodi sunt ea, qua in
, \ \
byronis et in encoroiia ganciorum virorum ab illo
, \ - gunl elaborata. Ex eo tempore Syri juxla numeros
. canticorum Harmonii, scripta Epbraim pgaltere
, , golent. Quantum igilur ingenio vabierit, binc eiiam
, \ , licet cOBJicere. Quod vero ad viiam ailinei, ex
,
bonia operibua et severa conversatione non roinus
.
speciaius fuit. Erat qtiiclis amanlissimus; gravig
, , \ ,
prsetefea, et calumniag lantopere melueng, ut
, , ' ; ciijugvlg imiHerig vel golum agpectum refugeret.
*, $ ' Ferlnr san^ mulierem quamdara solulioris vita?,
*
. - el moribua fortagge inverecundam, give gua spoiile
, permoUm ut hominem lenlarel, eive ab aliig ac, eepia mercede ad boc ageodum impulsaoj, de i n . \ (29)
dualria ei in angiporiu quodam ex adverso occur , ' D risse, intentig oculia eum contuoateai. Ulam vero
(27) '.
6ic etiam vocai
Nlcepborua hog Epbraemi discipulos. ln codice U inen Fukellano scriplum inveni * . Porro Paulonas idero est ac Paulus. Sic
euim Syri Gneca noniinadetorquere consuevcranl;
verbi graiia Maximonam vocabant episcopum
Hleroftolynioruin qui vulgo Maximug dicebalur, ut
tegUlur Epipbaniug. Sic Hesycbam dicebanl pro
Hesycbio beati HilarioDtg discipiila, sicut gupra vidimus. Porro cuui his duobua Epbraemi distipulig,
SOZOMEN1
im
m t i h e i f m ol*$tirgaese , j igaiagfque ui deoraom , .
w n l o s i n terrain dcfigcret. Et ctirnatn, inquii ;
inuiier, id faciam, qua; non ex lellure, sed ex ie
, , ,
o i i a suin ? iquius esi, ui I quidem terram aspi- . \
r-as ex qua ottus cs : ega vero te aapiciam, e i , , ^ , , ,
procreaia smn. AdmiralusiDulierem Epbraiin, , .
rem ul afddcrai peculiarl Hbro expootiit : quem , . "
quidom hferum dociisgimi Syrorom inter pra> , .
si.iinifcsiinos 1 2 1 Hlius libros collocarunl. Merao- , ria? quoquc prodiium e&t, illtim, eum aelea supra , \ .
->tiu iraciuidug csgei; cx qu# mofiaglicam dia- , ,
ciplinam excolerc conpit, a nemine.4inquam viaum , ,
essc iraluni. Quodam igimr teinpore, cmn mulies , \ .
per dieg, iUi eolebat, jejunagget, mini&ter qui c i - ,
bum ci afcretoal, ollam frrgit. Queui ille pudore ac * , ,
meiu oonsiriciuiu aniinadverlens : tfono animo \ , .
egto, taquil; eamug ad cibum, quando ille ad nog. \ .
non venit. Mox ad oll fragmenla aedeng eoaiia- \ .
v i l . <JuatKer w o inani gloria superior fuerk, ^ ,
binc inietttgi poieot. Decreluni qM> leclug fuera* , epigcopg, quldam ad eum alluJeronl, ac glmul . eum contprehendere eonabaoiur, lanqttaiu ad or- ,
dinationem ducturi. l d cum prarsengigael, etaltai ,
, ,
in ferom eucurrit : et indecore inoedena, ac
glem irabeng, el in publk cooiedeng, ge pro in- *
sano gpectandum exbibuil. Ubi vero qixi illum ,
coraprehensuri veneranl, beminetn menle captum ,
esae arbltraii, appetef c etiin illeriug ac peraequi \ ,
degiiierunl, Ule npportuniuiem nactua auCugii, et ' ,
to eque delimU doner. alius ordioatug iuiggel. Ac . ,
roibi quidemfeaecde Ephraim commemoragge - , ' ,
flciel. Indigenae vero plura de illo et nomut guiml ,
et coflimeraorant. lilud aulem quod paulo anle , .
inorlem ab eo gestura eat, quoniam memoria d i - C \ . .
gnum mibi videUir, boc loco exponam. CUIM fainee , ,
urbem Edeagenorum jauniiu premerei, ipge post ,
longum lemporig gpatUim progreseuf eeHa in qua ,
pbilogopbabalur, diwitee increpare ceepit, qui t r i - t, , * buleg guog aliineatorum penuria pereuDieg, oulra . \ ,
quam fa erai negligerent, el auae opes sludioge .
eervarent ad suam ipgorum peraicieai, el ad cru- \ , ,
ciattim animad guas : quam quidem ille quibogcnin- \ que epibug, ipsique adeo corpori, t oninibug aliie . \ ,
rebua prasstare, philoeopiiaftdu oalendebai. Ipgoe .
*ero aniinaro goan miUo in preiio babere, ex ope- , *
ribug ipsis demonstrabat. l l l i , lioniinein ejngque *
ermonee reveriti, haec ei reaponderunt: Nobig fa- \ ,
cuUaium levig eat cura. Sed cuinain coramittenda \ %\\ earum dispensatio ambigiraus, cuin oinnea . \ . - ^
propemodum inbient lucro, eaque re ad quasgium , \ ,
facienduro abuiantur. Tiim ille : Ecquig, inquit, \
vobig^ego egge videor? Cumqneilli fide d i f i M i i u \ , \ ,
walde probum ac bonuoi viruin /aierenlur, ialeaa- ' \ ,
queomnifio qualis de eo fama percrebuiggel,ille : , \ ,
Yegira i^itur cauga, inquil, libeng boc niuuug giib- \ .
ibo. SumpUqae ab iilig pecunia, irecenios circi- * ,
ler lectoe i piibUcig porlicibus consliluit: et eog ,
qui ex fajac inorbuu coxaraxerant, curara coepit. * , 9
1GM5
niSTORlA ECCLESIASTICA. -
LIB. 111.
1094
CAP. X V I I .
TOTS ,
ix
De rebus qua tunc gestcr unt : et quo paeto, roit ,
ifirantibuB in unum ephcopu atque imperaloribut, Chriiliana reliyio amplificata fuerU.
.
' \
Sed et qui lunc Ecclesiie praeaidcbant, oranet
, . propemodum dislriciam vivendi raiiooem inibant.
, (50) Ex quo faciuro est, ut populi ab bujtismodi praeau \ libus gubernali, Christi cullui omni gludio incum, \ , \ - berent; el religio in dies augerelur; el ardore animi
\ , ac xirlule, admirandisque operibus lam aacerdo , lum, quam ecclesiaslicorum pliilosopboruro, gen . liles ad se alliceret, el a Graeca supetslilione re , \ vocarei. Ad earum auiem rerum incrementum, ipti
, \ \ quoque inipe raloreg pluriiuum contulerunt, quippe
qui non minore sludio quam ipaorum paier, Ec*
, \ - clesias foverent; clericos, eorumque liberoa ac famulos privilegiis et immunilatibiig hoDorareiil:
, ,
nec solum paternag legcs confirmarent, verara
,
etiam proprias de iniegro ferrent, conlra eos qiii
.
eacrificare, aut simulacra colere, aul gentilem au . ,
perslitionem quoquomodo exercere praesumerenl.
, ,
Templaeiiam ubicunque poeiia, eive in urbibus, sive
*
in agris, occludi jusseruiil. Quaedam vero illorum,
, atiribuerunl ecclesiia, quae vel loci spatio, vel ma*
,
teria ad aedificandum opue babebant. Omni entnt
. \
cura ac sludio in id iacombebant, ut eccleeias ve . tusiale lemporis collapsas reficerent, aul novas
fundamenlis magniOce exstruerent. Qnarum ex nu; , roero fuil Emisenorum ecclesia, apeclatu dignis (51); \
siina, el ob pulcliriludinem ubique celebrata. Pra>
, , \
. D terea lfge aauxerunt, ne JudaBua senrum ex alia
, ,
emerei aecta. Quod si aecus fccissel, aervuin fisco
YALESH ANNOTATIONES.
(50) .
Nisi me conjeclura
fallil, scripserat Sozomeiiua . Sic enim
eleganier expriniilur ardens el conleniuin sludiuin
volgi erga cullum Cbristi: vero, eo
quidem genwi nanquam sumittir.
(51)
tlrou. Hasc de Judaeo
empture iiUellexenml iolerpreles. Sed lex ipsa
Cottslantini imperatoris, quae relaia esl in libro xvi
codicis Tbeodosiani, tilul. Ne Juda>u$ Christianum
mancipium hnbcat, b&c verba aliler accipienda esse
1095
109
n e
ui
e x
o r l i
. '.
"
.
,
Adlirec in docirina Gdei, initiu quidcm palria
sui senteniiaQi gequebanlur, quippe ambo Nic&nae lidei favebuiil. E l Conslans quidem usque ad
. \
tfxituin viiae ea senlentia peraeveravil. Couslau- ,
tius vero, aliquandiu quidem in eadeui opinione , > .
slelii. Postea vero, CUIII calumniig appeiiium esset ,
consubslanlialis vocabulum, a priore quidem gen- *
teulia discessil : 0011 idcirco tamen Filium Pttlri .
aimilem quoad subslantiam confileri penitus desti- , ;
t i t . At vero Eusebius ei alii quidaai Orienlalium \ ,
parlium epiacopi, qui lum doctrinae, tuin sanctita- , ,
lig cauga pcr id lempus celebcrrimi babebanlur, * , diglinctiooem quantdam, giculi accepimas, iradi- . , \
derunl inter coiisubstanliale, et gimile quoad
, ,
gubstaaliam, quod illi homoeousium vocabant. \ , \
Elenim congubglaniiale quideni iu corporibug prp- . , \ ,
prie intclligi; in hominibug gciltcri ac reliquig
\ \ , auimalibus, et iu arboribiig ac plantig, qqx parti- ^ * .
cipaut ac generautur ex aimili. Ilomasuugium vero .
ia rebus iucorporeig locuin babere, puta in Deo et , , \
angelig, quorum uirumque per se georsum juxta
. ' (5 , \
propriam gubglaniiam inlelligitur. Ab iig igilur . iuiperalor Cor.gianlius iu errorein inductug esi. Et ,
uienU: quidem ipga, ut mea ferl opiuio, idem
,
quod pareng ei fraler ipsius aenliebal. Sed voccm * .
comniulaiig, pro boinoougio dixit bonueou&ium. \
Sic euim placuerat islis doctorilws, ila omnino */ *
dicendiiin esse afflrmanlibua, si exactiua loqui
, .
velimug : nani nisi ita dixerig, periculum esae, ne corpug egge gentiag id quod est incorporeum
Quod quidem gtullum eg&e plerique exiglimarunt. Aiupi eniip, ad reg intelligibileg exponendu
accipienda egge vocabula ex rebug qua gub gepgfjig cadunt nibilque egge periculi in dicllone, niai in
gcusu errajum sU.
De fide liberorum
Conttantini,
deqtit Homoouiii tf
fiomaoustt dislinctione : el undetiam [aclum til ul
CvnsKuitius recta fide defleclerel.
x e t l
CAP. XIX
. 1*.
Iterum de contubitanliali : deque Ariminenti conci- T ,
Socr. lib. , c. 2.
1007
inSTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. I I I .
1008
VALESII ANNOTATIONES.
(31) * . Hunc locum feliciler mibi videor rcsliluisse. Ac primum quidem
* scribeitdum esse affirroo. Nam
Soxomenua boc loco refellit Arianos, qui dicebaiit
Coosianlinum Maximum, panlo anlequam e v i u ]
migrarei, consilium cepisae de allera synodo convocamla, u l vocea illaa el
diligenlius examinarel; sed fauli morie praereptatn, rem Conitanlio filio reliquiase. Hunc porro
i u Ariminensi concilio islud perfecisae. Idvero
faUom ease conlendil Sozomenus, cum diu ante
Ariminenaero synodum, de el
quxsilum fueril inter episcopos. Deinde non ob
eain caaaam colleeium ait fuisse Ariminense coucilium, aed ob Aelii dogroa, qui Filium Palri dissimilem secundum eubstanliam paulo anic asseruo-
. Ila quoque in exemplari suo legeral Nice, phorus. Sic enim hunc Sozomeni locum expressit:
\
. Yerum iu codice Fuketiano veras scriplurae vesligia deprehendi. In eo enim scribilur,
, quam leclionem Genevenaea qiioque lypographi ad marghiem ascripsernnl ex libro Scaligeri. Ego non dubilo quin scribenifiim ail
, e l c , qiiam emendationem
coiifiroiant ea quae aequunlur. Nisi enim ila legeris,
sensus omnino conslare non poiest.
v
VARIORUM.
m*
.
IIoc lamen
ordinc ftljos Conslanlini M. geuiloa pnvdicaul h i slorici : Conalaniiiium, Consianliuni, Conslanleni.
PATBOL. GRJEC.
L X V U .
38, et
TbeodoriU
35
SOZOMEM
4009
lftfCAf,XX
1100
. '.
,
%
" \
* arol
.
,
\
\ . ' & 4, , ;, |
. &
\ ,
. ,
, \
.
, :*
QuomuUo Athitnusiui
Consliwtii
litteris nvocatu$
sedetn suam rcceyii ; el de episcopis Anliochicv. Ilein dt his Qtt-c ab Mhanaiio poslulatit
Coustantius ; ct dc gloriftcaiione
Dei in hymnis.
t
, , ;
. *0
,
\ , 6
, ,
\ , \
.
, -
. * , *Avt *
, \ , '
,
. *Ov ,
, . *1
\ u\
, ;'
, , tfc
, ' . |
\ , ,
. * , .
. , \ ,
, , \ , , . \ *
, 1\
D , ^
, \ <
\ . &
^,
, ^-
Id., ibid.
YARIORUM ANNOTATIONES.
.
De Slephani Anliocbeni episcopi nefario lacinore
in Sardicensis synodi oratores, qui Anliocbiain
profocli, IUieras Conslanlis irop. Albanaeinin iommendanles fralri S I I O Conslauiio obluleriitii, viile
Albaaasii llistoriain Arianorum,
pag. 555; Tlico-
itOI
IIISTORIA ECCLfcStASTlCA
LIB I I I
\m
ciam a U le peto; ul seilicel isii Unata sibi ha * * * beam etcleslam, in qnam libere pos&int eonvenirt.
,
126 Cumque imperator jusla tsse censuissei qoa*
* ab Aihanasio dicerenlur, salUia visum est Arianis
, quiele agere. Inlelligebanl onim geelam suatn apud
. " , ,
Alexaitdrinos nnllum ttnquam progreesum esse fa ,
ctaram, propcer untun Athanasiuin : quippc qui
' \ \
laulia viribue poMerei, ul ct fldet t r e bomiues
, Orme ivjiinere, ei adverearioa ad te poHkeivj facile
\ *
po*eet. Aped Anliochenos vero ai tttud
ferti,
,
prinmto quidem Eusiatbfi fautoree, qi ttiuUi
4> erani, in unum coiiuro*. Dtinde ipeoe, ut vertsi. , \ (54) mfle est, turbas ao res novas experluroa esse.
* , ,
cutn absqee perfovb babcre sibi lieeat eos quos
, .
niww*habenl:
itAkeni qttaitdeqaiden
m****A*nmiiUm%
inu
*iUm
nune
iptU etiam
aeclesias
,
obiinenlibtB, raon Umen imiveretis clenis ac po ,
pufas optnionem ipeorum penilus eeclaretwr : sed
, per choros, ut apud iltos moris eat, diatribuii
inter psaltendum, gub finem bymnoruiu singuli
sententiain suam declararent. Noin alii Palreni, et
, -
Filium, tanqaam honorc aequaleon, gforiffcabant;
, , * alii vero Palrem in Filio: bac praepo^ilione adjecla
, .
denolanies Filium Pairi hiferiorem esse. Quae
, cum i u tferent, Leontius Arianae factionis f.pisco , - pus, qtii tom temporis Antiocbenam sedem guber
' nabal, ineertus aiiimi quid agcrel, eos quidem qui
.
juxla doclrinam fldei a Nicaeno concilio traditam
Deuni bymnis gloriflcabaul, probibere baudquaquam aggressus esl. Verebalur enim ne plebs sedilioneni conimoveret. Manum tamen capiti jam canescenli admovens, dixisse ferlur: Hac nivc
liquefacia mullum eril l u l i . SigniOcans his vcrbis, fulurum ot haec bymnoruro discrepanlia, post
ntortem ipsius, iu gravissimam plebis sedilionem desineret; Hs qui in locum ipsius sucoessuri esscnt, perinde morigerari aique obsecundarc plebi delreclanlibus.
. '.
C
CAP. X X I .
Ota
Quid Constantius jEgyptiit scTipserit pro Athanaiio;
,
xepl et de synodo Okrototamiiana.
.
Porro imperalor Albanaaium in iEgypUiro di
\ ; - raisii : el de illo liUerao aeripsit, lum ad episeopos
el presbyleros per singulas civilates illic consti , \ **/
ttitos, Htn ad plebem Ecclesiae Alexandrinae, qui,
bua vilae illiua niorumqtie iulegritalem commenda * \,
bal, eosque borlabaiur ul aub ejusmodi antisliie
Deum preeibuaac supplicalionibui colerenl *. Quod
. si qui matevoH ae aeditiosi deprebendereniur, eos
, \
ex legibua adversug tales boiniiiea consiiimis
.
' \ poeaas daiuroa mioatas eet. Ju&sit prxierea ui
quascunque ab ipso priua scripia esseni tam con, * , - ira Albanaaium, quam conlra illos qni cum eo
. \
coramunicabanl, ex aclis publicia delcrenlur :
.
ulque clerici illius prislioa, eicul anlea consuere ,
ranl, imiminilale fruerenlur. Qua de re scripsii
*\*\&*
1105
SOZOMEM
110
*! , tr
satutem.
.
Deo oplimo maximo dignas gratias agere ne*
quaqiiani snfficimu*, pro admirandis operibus, , , ' '. ;**
quae semper anlea, et nunc polissiimim Ecclcsiae ,
voslrae causa gcssit, pasiorem vestrum, el domi- , \ \
tium ac collogam noatrura Aihaoasium vobia resti- .
luendo. Quis enim unquam speravii, ea se oculis , &
.
-
1
'
'
9
; * ^
,
,
\ ,
. ^ u\
, ,
,
, .
;,
,
BC
, \
(55), *
\ . "
*
\ \ ta\
VALESII ANNOTATIONES.
(55)
. Sic eliam
descripsil Sozomenus. Scribendom iamene$lipwv
scripluiu babelur apud Allianasiuni* in Apologelico
ut legerunt intcrpretes.
tccundo advenus , unde banc episiolam
VARIORUM.
.
licel ex ipso Aibanaaio ediacere in ****
ExsUl haKepisiola apud Aihanasiuin in Apologia
rum ad monackot, p. 558, quanqearo, tol e ij
lemperann, el a laude propria mtienos, noo m
conira Ariano*, pag. 175. Quanla porro ftieril et
qtip.ro effttsa laelitia, tn redilii Athanasii, AlcxanririRftd pacis conciliaitt caosa, gaedto pena*"
tmrum ac episcoporum per JDgyplum etTliebaidem,
enarrel.
f 105
1106
eviscopo Romano, quod faUa reiulnuni eonira
,
',
Athanaiium.
.
Et baec qtiidem ila scripsil concilium episcopo . runi Palaestinae. Postea vero opiaiisaiuiuin quid " , dam conligit Albanasio, quo perspicue convictum
(96),
$
\ - g esl, injasle illam condemnalum fuissc ab episco, ot , pis qui in concilio Tyri conveneranl . Elenim Va, ,
lens el Ursacius, qui una cum Tbeognio el reli
- quis, aicut superius diclum eat misai fucrant in
, "
Marpolem , inquisiluri num Albanastus sacnim
>
calicero confregissel, sicui ab Iscbyrione accusabatur , pcenilenlia ducli, haec ad Julium Romanse
urbis episcopum gcripsere.
,
Domino bettthiima papm Julio, VaUnt el
) .
Ursacius, saluiem.
Quoniain couslat noa antehac mHlia gravia de
\ " noniine Albanasii episcopi litleris iasinuasse, alque
, lilteris Sanctiunis tuae convenlos, ejusrei de qua si (57) ,
gniflcavimua, non prajslilisse raiionem, profllemur
, aputi Sanctilatem tuam, cuuciis prasenlibus pres, , ^ byteris Irairibus noslris, omnia quae anlebac ad
aures nostras perveneruul de nomine pradicli
, -
Albanasii, falsa a.nobia esse tnsiquau, alquc cui
(5$)
nibus viribus carerc : alque ideo nos libcnlissiiiic
, , amplccti coniiiiuuioiieiu pnedicli Albanasii, ma8
VARIORUM.
**
. Exatal baec epUlola
aptid Aibanasiuin, in Apologia eontra Ariano$
p . 170. U l autem Ursacius cl Valena Aibanasii
qnoque graliatn inireut, paciUcas ipsi lilleras |ier
Mtis.tfUin prcsbylcrum misrrunl, rogaules ul $e ad
loiiiinuniooeiu adinillcrei, litierasque muiuo darel
ipsc ira coticordia! societalisnuc tc&tiiuonuim. Scvr.nduin bxc oblalis eibi AUianasii noinine pcr
t
1107
SOZ0MENI
. '.
'
^,
.
,
.
' ^ *
r#v r
, , ? ' * \
, .
^, *
VALESII ANNOTATIONES.
oblato Hbello veniam poscenles, suscepti suiil i
(59) . Apud Alhanasium
coromunionem, ut docel epistola synodica couciiii
voce ", legitur , quod lamen
ferri non polesl: nam Eusebius diu anle Scrdicen- Arimineusis ad Conslantiuin, quaro referl Hilarios
som syiimluiii vivere dcsierat, ut ipsemet Alhana- el Socrales. De bac synodo Mediolanensi, cujus m
annalibus ecctesiaslicis obscura esl foeworia,
bius tostalur in supradicio Apologeiico.
iiniUa erudite nmavit Dionysius Petavius in Pisscr(40) . His
verbis nolahir haeresis Pbolini, qvs in Mediolanensi tatione de Pboiino bafrelico ejusque damoaiione
ronciiio damiiala csl, ut testalur Hilarius in Fra- in quinque synodis facta. Sed iu lempore iltins
gmenlis. Quare emeiidandqm est Lniinum exemplar synodi assignando lapsus est : eani eaiiu Ser*
lnijus libelli, in quo ita legitur, El qui neganl Dei dicensi concilio posleriorem iacil, iia ui eodeJ
Filiumanie tacula ftmsi.Scribendmu cnimesl, El quidem anno, sed aliquanlo poal illud conciqui neganl Chiisiutu Deum ae Uei Filium aule <?- ry liuni, fuerii celebrata. Verum buuc Peuvii errorem abunde refutavil Jacobus Sirmondiis in OiaMW
rti/ fuiii*. Qmu conflrmat Aibanasius.
(41) ' secunda adversue Disserlaliuiieni Pelavii. Vide <l
.
Ursacius el Valens cuin in stupicio- supra noiavi ad librum secundum ilittorw Socrtiiem bareeeos Arian vefti*eeiU, eo quod a itilio lis, capiie 20. Quibns hoc eliam addi poicst: btbepapa ad causam dtceDdam Roinant evocali miuime rius papa in epislola ad imperatorem ConfttnutiuiOi
oblciiiperasftuni, laiidem iii synodo Mcdiolanciisi lempug quo coacta csi Mediolaoensis syAtnlus dct1
Mie
VAHluaUM.
sianlii ope freli excitarinl. Quse rcs quia in J
editione a noeirie adomaia fuse perlttctatn
nonulteriushicindagabiliir. (Cl. Monaclii Beuedc
ctini, Annot. tit Alhanas. ApoL contra Arianoi*
pag. 476.)
<r Moyselie. S k scribitur IJOC nomen apJ
ritimin Fngmeutis, undcdcsutnpta cst lic vcrsio
Latina. Occurrti el hircepistola in Albanasii 4 p
logia contra Ariano$ pag. 177.
,LI
ANL
|(
1100
itlft
. rcpeudaa. Saoe balpre uos patem tectfm ei eem , \ . munionein ecclesiaslicam, liis lilleris acilo. Divina
, pielas te cuslodlal, fraler. Aihanasius igilur ex
. " Occideali pariHms in iCgypiuni reversus est.
. \ Paulus quoque el Marcellus, Asclepag ac Lucius,
(42) , ' \ - scdea suas rectiperaruuL Eteniui imporaloris l i i , . \ terse redeundi faculiatem Uiis etiaip ooncesserant.
. Et Constaiittoopoli qpidem, aigiQiso Paulo, *\ cedooius se subduxil, et privaiim convenius egii.
, , \ * - Aticyras vero graviasimus tumtillus exsttlit, cum
. " , inlroeunle Marcello Baedius ecclesia spoliaretur.
,
Reliquis neqnaquam difficilia contigU resiilutio.
/ .
.
VALESll ANNOTATIONES.
gnare videtur his verbis : Quce e$t pax, clementis&i- bic fortaase aliquis cur Valcns el Ursacius,
conlenti priore libello quera Mediolanensi aynodo
me imperator, cum tint ex parlibui iptit quatuor
ephcopi, Demophilu$, M4ce4o*d*$ EtufojeUu, Mat- obiuleronl, aJtorudi toatoa libelluro Julio papae
iyrius, qui ante annot 6Cio evm apud Mediolanum porfexcrfnt. Cauga bojus rei in proiuplu e s l : quia
Aru tenttntiam h&relicam nolumenl damnare, de scilicel posl Mediolanensem synodum, anno sequente damnaii fuerani in concilio Serdicensi, c l a comeoncilio iratu animis exierunl ? Pelavius qukteaji, in
Diseerlatiotie de Pholino, hanc epislolam a Liberio muitione Ecclesiae praecui. Quare ul resliluerenlur,
ecriplam ease dicil anno Gliristi 555. Ex quo con- adeundus necessano fuil Julius papa. qni damnatos
cliioii Mediolanensem syuodum anno Chrisli 547 ab universali concilio, solus, pro auclorilate qua
esse celebratam. Baronius vero et Sirmondus epi- pollebat, eoe in cofnmunionem recepit, bicnnio post
stolam illaro acriplara^MeceBScntanno Gbristi 554. Serdicenae conciliun. flilariva ia Fragroenlis ailJuMibi lauien rem accuratius examinanti, ea epislola lium id consnlto fecisse, u l vires demerel Ariania.
scripta ease vidolur anno Cbrisli 596. Nam Libe(42) . Pau)us'a Serdicensi conriua allic diserie testalur Georgium lunc lemporis cilio ininiroe est reslitulus. Cerl* nulla Pauli fit
Atexandrtno eptacopatu poillum fuisae. I d aolem
mentio iii epialola synodica concilii 8f rdiceosii. Et
coniigil aono Cbriaii 556, ut imer omnes consiai. Tbeodorilus in libro aecundo Uktorim eccUsiattUm
Quare in epislola Liberii papae, pro anteannos orio, diserle lesiatur Paulum episcopalu $uo quiete poacribendum videtur, aiiite annos novem. Ea autem titiim esse, lunc cum Serdiccnse concillum congrelocotio idem valei aique, deckno abhinc anno, ut gabamr. Quare opua non babuit Serdieensls cofu
noiavi ad Sacraiero in loco iuperma indicato. Quaeret cilii judicio, u l in aedem auam roalilucrcUir
t
SOZOMEM
\m
HERMLE
SOZOMENI
SALAMINIl
ECCLESlASTICiE
LIBER
HISTORLE
IV
1 3 1 CAP. I .
. '.
Ue emde Comtanth AttguHi, et de hit quw Ronue
,
facta sunt.
'
.
Et hac quidem geata aunt ad bimc modum .
.
Qtiarto aulem anno poal Serdicense concilium,
, \
Conslana in Gallia interficilar. Magnenlius vero, . ,
qui per ioaidiaa eum guslulerat, universum ejug
,
imperium in dilionem avam redegit. Eodem tera- ' /. , pore Vetranio quidam Sinnii ab Illyriclanig m i l i tibus iinperalor est declaralus, Nec exiguam par. 4
lera istaram calamiUlam periulit urbg Roma, , cum Nepolianus, Consianlini imperaloria aororis (45) **,
filitis, adjuncta sibi gladiatorum manu, imperium
, *
inmiaset. Verum bic quidem a Magnentiania
. * ,
mililibua inlerfeclus eat. Conslanlius vero, ulpoie
. .
ad quem aohim aumma imperii reciderat, impera- *
lor appellatua, iyrannos e medio tolleret,
,
modia omnibua contendobat. Inter haec Alha.
nasius Alexaudriam ingressua, synodum epieco",
porum iEgypii fieri, el ea quae iom Serdicae, tum
, b
!n Palaestina, de ipso decreu fuerant, coafirmari
*
curavit.
4
VALESII ANNOTATIONES.
(45) iiv ,
oportet boc modo :
Parliculam expungil Gbristophorsonne et Sa.
vilius. Quam ai reiinere velimua, Iransponere
YAKIORUM.
' . Ineunte anno 550, conspira- C famlliariumque aanguine cruentata. Eutropiutn ejus
liooe Marcellini Chresti ei Magnemii caeaus aubla- maler obiruncau est : caeai ilem Abuterius et
tusque esl Conslans Auguatus, fervens Alhanasii
Speranliue de Alhanasio bene roerili, qui euin, cum
palronus. lnter cseteros iinperii appetenlea, Nepo- Romae degeret, beneficiis donisque comuUrunL
lianoa Roroae inauguratur : aed vixduro elapsis v i - Quorum omnium caaum deploravil, fusisque Ucryginti ei oclo diebus, a Magneoiii legato Marcellino
mis prosecutus esi Albanasius in Apologia
victus pcrimilur. Tum Roma Nepoiiani cognaiorum
Conttantium, p. 299.
115
. B \
Hc xaJuv
rdcwr,
.
, \
' ,
,
. ,
\, .
,
, .
,
. \
,
, &
,
\
( ) ,
.
, *
, *
,
, \
.
.
9
UU
I S S CAP. I I .
Quomoao Conttantiu* iUrnm Atkrnnatinm
qui Contubslantiuk
reUgavit.
Iltm morte Pauli Constanitnopolilani epiicopi,
et quomodo Macedoniu* rurtus eam Eccletiam
occupawit, mala grawiuima perpelravil.
9
CAP. I I I .
. ,
C
Dt marlyrio sanctorum noianorum.
.
Malum enim ad aedes ueque progressum fuc * \
rat. Nam t alii inlerfecti sunl, et Martyrius ac
, \
* (46), MarclMiuf : quos utpoiePauli domesticoa el conlubernales, aianl forli anirao moriem pcrtuliese,
cem eos Macedoniue pnafecto tradidiaaet, tan ,
quam aociores necis Heraogenis, et aeditionis
, * (47).
, , adversus ipsam, ac poatremo deposiiionia 1 3 3
Ipsius Macedonii, lunc cum Consuntinopohiana
*
YALESII ANNOTATIONES.
(44)
codiccFu- die 25 roeneis Oclobrie. Quo die charlopbylax
keiiano scriptnm inveni - Ecclesiae Con&UnlinopoJilaiue vebebalur equo pa. l u etiain in libro Leonia Allalii, ct apud triarcbico, ctii enperstratum erat album velamen
Nicephorum. Quara quidem scripluram magis probo: in prooeeaione aancioruro nolartorum, ut leaiaiur
hatc enim locutio, , Paulum Balsamo in oolis ad l i t . 8 Nomocanonu Pholii.
seclae cujusdam auclorem deeignaret.
n Fuil et Mariyriua qutdam diaconua Eccieai* Cou
(45) sianlinopoliianae, quem Eusebius luoc episcopua
Gonataotinopolilanua legalum niisil ad " Julium
. Haec verba, el qnse sequuntur nsque ad
pam una cum Hesycbio diacono, uli lestatur Jui o e m bujua capitis, delenda sunl una l i t u r a , u l is papa in Ephloia ad OnentaU*. Verum bic
pole qnae een&om turbanl, et aliunde buc irrcpsediversus vldeiur ab isto cujua meminit Sozomeous.
r u n i . u b i n i m aulem collocanda sinl, proximo caSubdiaconus enim diciiur.
piie dicelur.
(47) ' .
Post b c
(46)(M>c . Nicepnorus
in libTO iiono, capile 50, addil eos noiarios fuisse verba inserere oporlei ea quaB supra exponxiinue,
Pauli eplscopi ConstantinopoliUDi : ol ^ hoc inodo :
\ . Hinc esl ,
quod lituhis hujus capitis ila concipilur, De mar- . Quas ila aple conveoiuul buic
loco, ul nulli allcri convcnire possinl.
tyrio utnetorum notariorum. Horum marlyrum Marciaoi ac Martyrii raenlio fit in Graecorum Henologio,
1115
SOZOMEN
IIW
Eccleeia espulsus e&t. Eral auieiu Martyriue qui- *** , dem subdiaconus ; Marcianus vero cantor el l e , o l i , olxov
. " clor sacrarum Scriplurarum. Eorum sepaicmio
,
eei ante muros urbis regiae, admodum insigne,
.
ecclesiae ambiiu circumdaium, lanquani marlyrum
, ;
roonumentiim. Quam quidero ecclesiani exslruerc
, \ ,
primum coepil Joanne*; absoltit autem Sisinniua : qui poetea Ecctesi* ConslanliuopolUanas , \ , fneruni anlistitee. lndignum enim cenauerunt,
pramiis aique honoribus mariyrii eoe fraudari, \ , \
quoa Deua ipae bonore affecerai. Quippe locua .
. U
illc, ubl olim noxii qai ad morlem ducebanltir,
, \
capiie truncari aolebant, com antea propter spe .
ctra inaccessua eaaet, deincepa purgalua eet, e l
d;enioniaci morbo tiberati s u n l , muliaqee alia .
miracula ad illorum lumulura contigernnt. E l hace qutdem do Marlyrto et Mamano dicia siot a
nobis. Qoae si cwi minus ertditntia vidobuntur, facile est res istas ex iis qui eas nortml, awuralius perdiacere. Nam fortasse adhtic mirabiiiora iis qe dixi narraluri suol.
CAP. I V .
. \
De expeditione Conslaniii in lUyrieum, deque Fe-
,
iranione Magnentio ; nlque Con$tantiu$ Ga/ ,
" 4(ium Cautrem rmniiatum * misit.
.
,
Sub idem tempus, cum Athanasius fuga elapsua
fuUset, Georgiua i u iEgypto eos qui eonseutire (4$)
.
ipsi renuebanl, graviter cxagitavil. Jmperator
vcro suscepla io illyricum expeditione, Sir- \ , ,
mium venil. Eodora eliam ae contulil Vetranio, \ *
paclia quibusdam inler ipsos condUAoniboa. Porro . *
cum milites, a quibus iinperator ronunlialaa fue- , ^
\ *
rat, senleutiam rouiasseni, eolmnque ConaUniium
itiiperalorem et Auguslum proclamarent: nam el
r.onslaniiu8 ipse, et qui ei favebant, omni studio ,
egerant ut id fieret ; prodituni se inlellexil Ve- .
anio* *. Pronusque ad pedes abjeclus CoaalaiUii, ^ , .
supplicare ei coepit. Constaniius vero , adetnplo
\ ,
illi imperiali cultu et purpura, vicem ejus miaera, , ooW"
lus, concessil ei u l privaius maneret, el anoonam
ex publico copioso illi auppedilari p r a c e p i l ; oon , venieolius esse dicene, ut unquam senex, curia
, A * L
1
(48) . Erral bic Sozomemis. Nam nec Albanaeiua eede eua exlurbalos
eal a CoBslantio, nec Ceorgies in ejua loxum eub-
.
, ]
. Co
stanlm* ex Orienie profectu* ttd beltum eontra MagMMium
gerendum, arte qnadam Vetraniontm priut
amicitia tifo arbUralus eit. Buic
, eum iii sacramentit quibu$ sancti promithsersl, omni se benetolentia filhi ipsius comptesurot.
Sltnul ne eommtffertiif ul impuue Maqwtntius evaderet. qui Couttantini fitium occidiuet. qnocum mulla bella confecUunt, quo munerik**
fecii maximii . Ba*c nbi mtlitet audivtotMt,
opimii jam anle doni$ occupati, adulierinot mftf*per$uA$U ro wnum eopim cogerenlwr, et pubticum
expurgandot $ clamarunt. Simul
gerendo conira Magiuntium bello concilium purpura Velranion$*i de tribundli deirahunl,
btrelur. Vetramone Cousianui terbis dcceplo, quodprivaiu$ mverci. Contlantius aulem, nlhil pauu*
dam in tribunal, hac ip$a de causa paratum, ascen- itlum desiguari gravius, in Biihynia tUam exi$t*
derunt. Cotistontius priorem dicendi lorum, ob ge- tumptum pro viclu necestarium asiignavit. Zosiaj.
w digniiatem naciu$, nulla non orationis partc
lliil. lib. , pag. 694. Conligii Veiranionis abd>
miliiibut libcralitalem paternam ad animum revo* catio anuo Cbr. 550, die 25 Pcccmbris.
%
il
i f 17
1118
\ , Q
, (50)
*
, ,
.
,
.
propbetlaia, viri isliuamodi
Socr., l i o . n , c
28.
VALESU ANNOTATiONES
(49) Non dubito quin Soxo ,
(50) . Exslat eliam*
menus scripsorit \ .
nura epistola Cyrilli episcopi Hierosolymilani, ad
Quod longe esl eleganlius. Emendalionem nostram
Constanliuiu imperalorera ea de re scnpta.
fonfirroal Nkepborus, qui hunc Sozomeni locum
ila txproa&il: \ \
VARIORUM
,
llabe- D Aorit mpra terram aperie contpccla, coruscit splendoribus
radios
$olare$:
nm si
lur episiola Cyfilli ad Constanlium Gr. Lai. iuler
'
*
'
" ab ^tilis
*' t x peraretur, oj[u$cartlur laieret. Adeo txeelejns Opera, pag. 505 edit. Oxon. 4703, in qua dc
leniiore quam $ol emillebat fulgom, ui illico uniostenlo crucis in ccclo aic scribil:
vertw ehiiatis multitudo ad sanctam ecclesiam con ,
cuwrel, metu illius divini prodigii non sine lcelilia
, \ , ^ ,
conciiata, juvenum simul senum, tsirorum el mu . Sanctis
lierum, omnii cetalit, ad ipsas usqve in tlialamit
per domot r$cumbenlet puellas, vicinorum hospiium
citer horam Urtiam, omnium maxima crux, cx /xChri&lianoruni, et aliunde advcnientium
mine constans in coelo, super sanciistimum monlem
ingem spectaculum qui lum concordi uno ore
Golgoiha, usque ad sanctum monlem Olivarum
omnes Jesum Cftristum Dominum tiotiritm.
FIHHM
extensa. apparuu: non uni aut alleri lanlum vi$a;
Dei unigenilum, cjusmodi mirabtlium effeclorem
sed uniicna civhatis muUUudini manifeslisshne
laudabunt. Fruslra bujus epiblokc auclorilalem
ottoita: iicque, ul uiiquit (orte puiatcrit, celeriler
imminucrc conatur Rivctu*.
iccnttdam phantaixam percurrem: $ed iompluribui
1
SOZOMENI
III
KJE*AA. \
1 3 5 GAP. .
alpkcsu*
De Pkoiino Sirmknti epiicopo, deque ejut haresi, ,
et de synodo Sirmii adtersui ikum congregata,
, * ovvocw
dequt tribus fidei (ormulii. Itemquomodo Phoiinus
*
potl depotilionem sollicilalus, epi$copatum recu
flwf, utqne Basilio Aneyrano convicm
ett ut
*
inania loqueni.
.
Per idem lemptig Photinue aulislce Sirmiensis
Eccletfriae, qui nova cujusdam opioioHis jara anle.i
, \>
auclor exstiterai, imporatore in ea urbe adhuc ,
commorante, erroreni suum patam asserere nou
, .
dubitavil ' Cuwque naturali quadam facuodia pol- (51), ,
lcrel, c l ad persuadendum essel aplissiiou*, phi- **,
rimos ad opinionem suaoi perlrahebal. Aiebal au- > ,
lem unum quidem esse Deum omnipotentem, qui .
Verbo auo cuiicla fecisset. Generalionem vero et 6
exsislcnliam Filli ante aaecula non admlUebai: aed * *
Cbrislnm ex Maria initium habuiase affirmabau
.
Hac opinione pas&im apud otuuea divulgaU, eoin- ,
luoli suot lam Oricnti* quam Ocddeniia episcopi, , \
ei conlra auara quiaque fldem, bujua doguialis n<H ( ' , . viuiem ialroduci censuerunl. Proraua enim Pbo- lini dogma ab ulraque parle dissenlice oatcndo- , balur, lam eorum qui Nicaeni coocilii doclriiiiui , .
susicipebanl, quam illorum qui opinionem A r i l .
antpleclebamur. Sed ei iniperalor non mediocritec , . \
indignaius esi. Qui cum eo lcmpore Sirmii morar
" , \ 4
relur^ episcupurum syaodum convocavit. E i ex
,
Orientis quidcin partibus, lum alii plures conxe- , \ neruni, lum Georgius Alexandrinai Ecclcsiae epi- . , (94),
ecoptis, Basiliua Ajicyra?, Harcus Arcibusx. Ex
" Occideulalibus aulem provinciis Valcus Mursae , /.
episcopus, el Hosius confessor: qui cum Nicaeai ^
concilii particeps fuiaael, buic synodo imerfuil i n - , )
viius. Hic enim paulo anlea fraude alque insidiia. , wi
Arianorum exsilio dauinalus, tunc studio eoruui
, '^ *
qui Sirmii conveneraiil, ab impcraiore ad synodjum , , x*l
vocalug eat. Exislimabanl enim i l l i , si eum. doclri- ,
n suae consentire ac suffragari fecisseni, virum
.
celeberriiuum, el ab omnibus uno consensu lau- *
datum, se locuplelissimum icslem bui dogmalia ba , ,
biiuros. Poslquam Sinnii in unutii convenertinl:
, , 63>
proxiruus bic erat annus posl consulatuin Sergii , *
cl Nigriniani; quo anuo nec in Orieule, ncc in
,
Occidenle consul qiiisquam renuntialus csl propter . #
%
VALESU ANNOTATIONES.
Pboiinum, vide quie noiavi ad librum secendam
(51) . Scribendum
ptito, , \ HuloTia Socralis,cap. 29.
(53) . Maliiit scriberew
, oic. Vulgau enim lectio ferri non potest.
(52) . Hecliusin codirc . Ca lcroiu dc bis iribus adei
Lcouis Allatii scripltim csi,
toriuulis, vidc,si ptacct, qua; tioiavi ad Ubiumw
. dc bac Simiiciibi syuodo advcrsus cuuduai Suetalib.
k
1121
IIISTOMA ECGLESIASTlGA.
LIB. IV.
1122
>
SOZOMEM
1123
nera stiatn damnaesei, ipsorttmqtie fidci rxpositio- , nibus consenliro volnissci, minime acquievil: imo , Risiraro eos ad dispuiationem provocavil. Itaque cum . , *
ad constilulum dicm convenissent episcopi, prasi- 6 . ; $
dcntibus ex impcraloris mandato jadicibus, qui
doctrina et dignilate in palatio praecellere videban* 6V , ,
tur, partea dispulandi conlra Pbotinum stiscepil . ,
Basilius cpiscopus Ancyrse. Gumque dispulatio ob ' , ;
.
varias utriusque 137 inlerrogationes ac responsiones longius proiracla essel, nolariis eonim sermones accipieniibus, victoria penes Baxilium sM L
Pliotinus vero exsilio damnatus, ne sic quidem opinionem suam lueri destilit. Sed libros, luio
Grseco, luin Latino sermone scriplos edidit, qtiibua, excepla opinione sua, rdiqnas onines faisas
osse conabalur oslcndere. Ac de Pboiino quidem, deque baeresi ex ejus nomine nunciipata, b*c a
nobia dicla sint.
CAP. V I I .
. '.
De Hagnenlii Siltani tyrannorum interitu et de
Oaratcv ) xal
teditione Judwornm in Palanina;
quomodo
ti xa\ ^
Gallus Ctfiar, dum ret novat moiiri
putartiur,
{'
occisus est.
,
.
laterea vero Magncnltus, cum seniorem Romam
occupasset, mullos senatorii ordinis el ex plebis
,
uumero Irucidavit. Cumque Conslamii duces con . x*V
Ira se tnissos jam propinquare inlelligerel, in Gal- , *
lias se recepil *. Ibi pluribus praliis consertis, .
inodo b i , modo illi vicioriaro relulere, donec tan- , , ,
dem superalus Magnentius, Mursam , qnod esl ca-
stellura Gallise, fuga evasit. Ubi cum milites suos , .
ob acceplam cladeni animoa desponderc cerneret, . ;
stans in sublimi loco, conflrinare eos conatus est.
, * , l i l i , quemadmoduin imperaloribus aeclamari eolei,
^ . 01 ,
sic eliam Magncnlio in conspeclum ipsorum prod , eunti acclamare cupicnles, pro Magnentio Con , *;
slantium Augusium imprudenlcs proclainarunl.
\ Exeo conjecturam capicns Magnentius iniperiiim
. ,
aibia Deo concessum non osse, rclicloco casiello,
,
ullerius progredi molilus esl. Verum ctim exerti , . *
tus Gonslanlii eum pcrsequerelur, ciroa montcin
, \ *
Selcucum commissa pugtia, sohis fnga elapsus,
, ,
Lugdunuro se recepil. lUic malrem primum ac fra . ' ^
\ , , -
irem, quem Caesarem conslilticral, dcinde scmcl . * \
ipsum occidil. Nec innlio posl Deccnlius quoque,
, ^
alter ex ejus fratnbus, laquco sibi vitam abrupit.
Vcrum publici motus ne ita quidem quieverc. E l - \ \, .
, enim brevi posl tempore Silvamis quidam in Galy
,
. Mursa (quam
Jullanu* in Encomio Constantii imp., Athanasius in
Apoioaiu secunda, p. 765 edit. Comm., Stephanns
de iirbibns, aftique in Pannonia tilam e*$e votttnt)
a Sorrate el Sozomeno p e r p i T a m , ct vnlde, nl ita
loquar, , Gailorum casleltum dicilor : ac iueo quidem, ul videlur, quod Magnen-
1125
IUSTORIA EGCLESIASTICA. -
LIB. I V .
Lib. , c. 20.
VALESIl
(56)
. Recfms in codice Fuketiairo sciipttim est , el paulo
posl . Non, ut vulpo legi\ . Utriusqnc loci depravalio Chrislophorsoiitint in errorem induxit.
(57) .
Haec suo loco
ac lompore narraniur a Sozomeno. Nam Julius
papa uliiraum diem obiit, Conaianiio Aujjusto
quinlo el Gallo Caesare consulibus, anno Ghristt 352.
Sequenli vero mense Libertus poniiflcatum i n i i l .
Kabeni iiem esl quod aii Sozomenus, Julium se-
diase annos qoinquc ac viginli. Sedit enim duntaxat annis quindecim, mense uno, diebus undecim.
ut teslatur velus Hber De episcopis urbi$ Rom(V.
(&) . Maliiu scribcrc
.
(59)
.
Hujus
Antiochenae synodi solus quod sciam meminit Sozomenus. Sed tempus quo celebrala est perperam
assignal. Eam enim colleclam esse dicil Conslante
adbnc superslite. Verum, cum Georgium in illa
synodo episcopuoi Alexandriae ordinalum esse
VARIORUM.
.
Valc&iua in nolis
ait Snxomcnuro pcrpcrani asserere banc synodiim
Consianle adhuc snpereliie congregalam. Veruro id
non scribil Sozomenus, qui j.im de Maguentii inierilu et Julii papa* iiiorle locuius Tueral, sed lantum
indicat Arianos, qui Gonelanie adbuc superslite
AibanaaiiiiQ vexaraul, poat bujus imperatoris mor-
SOZOMENt
dorus 139
ex Tbracia, Eugenius Nicacmis, Pa-
; , (/),
tropbilus Scyibopoliies, Menophanius Ephcsius, ei
\ , \
alii circiler iriginia numero, ad omnes ubique
, \ ot , .
constitutos episcopos liUeras scripserinl, quibua ,
affiroiabant, Aihanasium coutra leges Ecclesiae red- ,
iisse Alexandriam, non in syiiodo prius innocen- ; \ ,
lein declaratuni, eed per conienlionem eorum qui ,
idein cum illo senliebant bortalique sinl ut ne- , ,
qne CIIID illo communtcarent, neque ad eum scri- .
bcrent; sed cum Georgio potius, qui ab ipsis ordi- (61).
natus fuerat, communionem servarent. Aihanaeius .
vero, lura quidero nullam Utortfm raiionem duxit. , \
Sed euim inulto graviora quain prius, erat perpes- , ,
surus. Exatincto enim Magnentio, atatini Constan-
tiua, qui lolus jaro imperio Roroano potiebatur, (62). .
omni sludio perAcere conaioa est ut occideniales * .
episcopl cum iia consenlirenl qui Filium Patri si
niilem secundum aubsiantiani aaserebani. Et initio
' . ?
quidem non vi aperla id agebat, sed guadens lan ,
lum ut decrelis orienlnlium episcoporum adversua
\ \ >.
Aibanaaium anbgcriberent. Sic euim cogiiabat, ai Albanasius communi omniuro suffragio e medio
removeretur, facile ae deinceps ea quae ad religionem pertinent, pro arbitrio constitaturum.
. '.
CAP. I X .
Uepl ,
De concilio Mediolanensi et de fuga Alhanasii.
.
Cum igitur, urgenle imperatore, eynodna col , , *
lecta essei Mediolani, ex Orienlis quidem parlibua , " pauci admodum conveaerant: reliquis vel ob
" , , ,
, .
moiburo, vel propter itinerie longinquitatem , ut
VARIORUM.
terfuit, in Apologia pro Athanasio, l i b . i , testatur
Georgiuin anle coiicilium Mediolanenae ordinalum
fuisse; et bis verbia Constanliura alloq^uitur : P#r$equeris eum quem te a*dire pracepertt Dominu$
agente eo in rebus hmani$ cui hosreticum tuum
(feorgium miltit tuccetsorem; cum tamelsi liberatut
fuitset Athanashn e corvore, tifri nox Hcxerit
wittere, etc, Paulo post : rlunquid poteit Deut etse
cum inimico Georqio f Nunquid ei quem non ordinaterit, qnem non elegcrit, poterit etu propitius f etc.
9
\m
1IIST0IUAEC.GLES1ASTJCA.
LIB. IV.
159
(65). opinari licct, eo venire d c t r e c U n t f b u s E z Occi' 51 " denlalibus aotcm cpiscopis plures quam ireccoli
, & , adfuere. Gom aulem Orienlalea Aibanasium coafA , , demnari vellent, quo penitus Alexandria expd. , " ,
lereiur, caeteri quidcm orones partim meiu, parlim
, \ fraade el ignoralione rerum indocii, consensum
, , prabuerunt. Soli Dionysius 140 eptecopu* Albae,
(64), , quae meiropolis est lialiae, Eusebius Vercellaruin,
quae iirbs est Liguriae, Paulinus Trevirorum,
^
Rliodanus ac Locifer reclamaruot: contealames
* , ,
* ' non iia teroere damnandum esse Aihanashin :
idque si fierel, maluin illic non quielurum: sed
* * \
, - adversus ea quae de Deo recle dccreia essent,
progressuram esse fraudem. Neque alio consilk)
\
imperalorein el Arianos isia moliri. quam u l Nicav
. , ^&,
f
^ diccndi
dcniis partibus lum degcniem eos miftit, cumque
, ,
Iiis tres quoque Ecclesiae sux presbyteros d i r e x i t ,
.
qui imperatoris animum crga ipsum placarent, et
,
adversariorum calumniis, si opus forel, rcspoa 7 , .
dcrent; cuncla denique agerenl, quae el Ecclesiae
\
, \ ,
ei ipsi conducere exislimarenl. Qui cum c poriy
, , ,
solvissent, haud muUo posl imperaloris accepil
. * \ litleras, quibua ad palaiium evocabalur. Ea res et
, .
Atbanasium ipsum, el populum Ecclesiae Alexan ,
drinae graviter coniurbavii, magnaqueafleciisclli ,
citudine: quippe qui nec imperatori Arianam
VALESII ANNOTATIONES.
(63) .
Idero diolanensis synodt gesta dcscribil. Ejus verba
numerns episcoporum qui Mediolauensi concieunt : Rhodanmm quoque Elu$anum antistitem, qmi
lio inierfiieruut, legitur apud Socraiem in libro
natura leuior, non tam suU viribuh qum
BiiaKeciimlo, capite 36, ubi vide quan nolavi. Celebrarii tocietale non cesserat Arianit, eadem condittc
tnm esl boc concilium anno antequam Georgius
implicuit; eum tamen omnet parali etunt Alhanein sodem Alexandrinam invasissei, hoc est anno
sium communione sutpendere, modo f de fide inler
Christi 355.
epitcopos quwretetur. Sic eniro eum locuro scribenduro censeo. Baronius tamen in Annalibut ex roa(64) 'Podarac. Rhodanium vocai Sulpitios
nuscripto codice cmendal, Toloumum
antuliUm.
Sevems io libro secundo BUloricc sacroe, ubi MeVARIORUM.
* .
Dionysiug hic , ei sic omnes mss.Tbeod.
roemoratus baud dubie Mediolanensis praesul fuit.
el Naniiius legunl; edili vero
Eral iamon in Mediolanensi episcopatu urbs, no* , sicut tealantor laudali
Bcnedicuni.
tiiine Alba Pompeia, q n s forte causa fuit Sozomeito
Dionysiutn AUMB epiecopum nuncuparc. (Gl. Bener
*
diclini Annot.in Atuana*. Apol. de (nga, pag. 3f2.)
.
Nu&quam nieApud Albanas. ibid. mox babeuir
ininii Albanasius aut hujus Icgationis, aut lilleraPATROL. GR.
LXVIl
36
%
SOZOMENI
1431
113
opinionein luenli auscultarc liituni, ncc rcfiagari , \ -< itra periculuni esse exiKtimarenl. Pravaltiil tamcu .
, , ;
ronsitium ul Aibanasius mancrcl: et is qtii liltcras principis allulcral, re infecta, reversus esl. , .
Scqucnti rcstalc alter ab imperatoro missus, una , xa\
n i i n provinciae rccloribtis Alexandriam veniens, \, *
ciim cx urbe diecederc compiilii, clerumqtie \
Ecclesia? acerbis&iitic vcxavit. Sed cum populus , Alexandrinx Ecclesine animos rcsumpsissef, is , \ ' (65),
qui ab imperalorc missus erat, ccrnens plcbein ,
nd pugnandtim parulam esse, ipse quoqtie, re \ , ! iufocta, abscessil. Nec longo post lempore, copise , *
quas Itoinani legiones vocani, cx ytgypto et Libya .
arccrsunlur. 141
qwoniam iiidiralum fuerat
;
Alliaiiasium iu ecclcsia qua? Tlieona, dicilur occtil- , *
l a r i , iliix rci inililaris. c l Hilarius, qui ad b*cc . , \
accclei :uda iicrutn ab inipcraiorc misstis fuerat,
? , yjpdvt*
sitniptis iuiliiibus, cx insperato et intempcslive
.
eflraciis foribus in ecclesiam irrupit : el ubique scrulatus, Alhanasium tauien intus non reperit Aiunl cnim eam, sa?penumero a Deo admonilum, alia quoque raulla ejusmodi periciila eflugiise:
ct banc quoqiie incursioncm 111 a divino numine pra?mousiralam fuisse. Poslquam enim ille egressus cssei, iuiUles statim ecclesix fores oecupasse, ac monicnto temporis abfuisse quin cum comprebeudcrent.
. r.
CAP. X.
.
Neque vero dubilarc cuiquaiii licet, quin bic
" ,
, .
vir Deo fucril acccptus, el lulura ManiCesle pr;vvderU. Elcnim lon^c adbiic inirabiliora de illo C ,
,
aiccpinius, quae tertissimam remni
fulurarum
.
notitiam cura habuissc tcslantur. Sic cerle, cuin
primavice, Constanle adhuc superslitc, Gonstan- , (66) ,
, , *
tins male mullare eum decrevisset, ipsc fuga
elapsus, apud quemdam ex fainiliaribus delituit: \ \
, \ , fltar
longoquo lemporis spatio niansil in subtcrraneo
E l
Socr. Hb. u , c. I I .
VALESII ANNOTATIQNES.
(65) ) .
Hic llilarius noiarius eral
(66j . Hujus loci etttfoimperaloris Goiistantii, qui uua cum Dio^ene nodaiio debeiur codici Uonis Allatii ia qno
lario inissus crai Alexandriain, ul Aibanasiuru urbe
legitur, , expelleret. Dux aulcm inilitum, cujus nomen reli, qiiam scripiuram in versione mea fum secoccl Sozomentis, cral Syrianus, nt docel Aihanasius, D t i i s . GaHenim ine hic narrai Soxomenus ee
lum i i i Apologelico ad Connantium, tum in Epilalebris Alhanasii in cistcrna per eex continoos
stola ad solitarios, cl in Gontestalione populi Aleannos, mera? ^ b u t sani, qoas cx Rufini foiibW
xaiuirini eiucm cpislulac subjccla.
bausil Soxomcittis.
9
VARIORUM.
rum ab impcralorc iuissai-uai; quocirca ^usp^rlam
diiuae, ex coioitatu imperaioria, qui lom inGal^
babet bujus nai rationis Hdem 0 1 . D. Cavc in Vila
versabaiur, in iEgypium venisse. Sed jungas
Alhanat., sect. 4 0 , n. \. W . LOWTH.
lim cura voce , u l sentenua sii, b**
,
33
HISTORIA ECCLESIASTICA. -
U B . IV.
.
.
.-r
Q
w
\
publicam insurgenles, ad Iribunalia judicum tra
, , hebant. Simile quidpiam alio etiain tempore Alhanasio cootigisse accepi : oam cum ob ejusmodi
! . ,
, \ \ causam, tanquam in interiora jEgypti fugieng,
adverso flumine navigarel-per Niluaj, re a qui . ,
busdatn indicata, insidiatores pcrgcqui euin c o
,
, \ penint, ut couiprcbenderent *. Veruin ille adinouitus a Deo de illorum pereecuiione, rem ex , . ,
secum oavigabant, jus * posuit iis qui 142
, silque u l prolinus Alexandriam revertereniur.
Duni igilur secundo fluroine navigat, iosidiatores
, , .
, , ailverso fluraiDC naviganies praHergressus , incolumig ad urbem pcrvenit; ibique tnra ob popu . li fiequcnliam, lum ob ir.uUiludinem aediilciorum
, , . Q
- Ob baec ei alia ejugmodi plurima ab illo
pijedicla, calumniabantur eum adversarii, geiililes
, , ,
' . , scilicet alque bacrelici, quasi magicis artibus ista
pcilicerei. Denique qiiodaiu lempore, illo per
.
- urbein tranaennle, forte supenrolana cornix cro , . cilasae dicitor. Turba vero geniiliuin qiwe lom illic
^ , , aderat, eum deridens, rogavit u l ipsia aperirel
quidnam comix pracdicfcrei. At ille leniter subri , deus, Cras, inquil; alque islud vociferaos, craglinum diem baudquaquam jucunduro vobis fore
,
denunliat. Siguificat enim vobis ab imperalore
. \ , prohibitum i r i ne cras fesium diem celebretis.
. '' Quae Aibanasii pnedtclio, licel ridicula ipsis visa
, . esaet, vera iamen apparuil. Crastino enim die
magistratibus reddltae sunt imperaloris UUerae,
, , ,
4
l e , i t u i l
Socr. lib. i u , c. U .
VALESU ANNOTATIONES.
(67) Avroc .
Kecle hoc loco ponil Sozoinenua, posl vicloriam scilicel Cnnslanl i i , cl post exslinclam lyrannideni Magneniii atquc
C leuipore ordinalionem alque Georgii
VARIORDM
.
Athanatium epitcopum eo tempore apud Alexandrtflm, ultra profestionem alliut $e e/ferenlem, sci*
SOZOMEN!
113
VALESII ANNOTATIONES.
Silvani , boc csl anno Cliristi 550. DeGeorgio
*
auteni islo mulia babei Kpiphanius in Itaresi Ano , \ &
nioeomm, el Gregorius Naziauzentis in Encomio
\ x e ^ ^ J *
Alhanaw. Qtii eum Gappadoceiu quidem faleiur,
,
bybridam laiiien vocal, naluii) in confmio quodam
\ '
ignobili Cappardocia?. Patriam ejoa aperliug adhuc
. Cbi videe Georgium vocari teM*|J
degignal Grcgorius Nyssenus iu libro primo A d cem, ec Tarbaslhcnilem, ei Chanaitum. Tarbavetiut Eunomium, ubi lotam Aciii viiatn exponit.
gthenitem quidem, eo quod ortus esset TarbastlMLouuni ejua iniegruin bic apponam, eo quod in
... erat pagus
_
, Chananaeam vero,
nls, qui
Cappadociae;
vulgaiis cdiiionibus inaticus est ac muiilug. Sic n id cst Syrum \ propterea quod Cappadoces Syro
igitur ille : \
rum coloni siint, ut docet Herodotug. E i hac ralioae
Georgiug Gappadox contribiilis erat Aciii Syn.
,
Pro voce i n Gregorio Nysseno ali
',
gcribere , qiteniadmodum legisee fideiof
, ;
inierpres.
\
0,
VARIORUM.
agera paratug erat. Pogtmodum autein aaciutjn
quod obtincbat. Dicebatur enim fatidicarum torlium
damniim complurium, penuarioram excepior^'
/idem, quctvt augurales porlenderent ttiiies, tcienctug, CongUnlinopoli suillis carnibus **;!
tittime calUns, aliquotUt prcedixitu futura. (Amm.
ao dialribuendia operaro dabal; cumque pecomts
Marceliinug, lib. xv, c. 7.)
omnes depeculatus easei, repelundaruiu roaa
* Alii Georgium Giliccm dicunt. Eral autcm
fugerat. t m vir pneclarug gradibat ad
^sm*
illiberalis el iueruditus, nulla mentis dote comdigniiatem agcendil anno Gbr. 556. (CUr,
mendalug. Fullouis tilium ioisse ail Ainai. Marrfini, Vit. Athan., p. 66.)
cellinus; qui parasili slalim el gnathonis condilionom scciatus, ailiil non vcntns gulxque causa
1137
ilof
f!39
SOZOMEM
1140
1141
IHSTORIV ECCLESIASTICA. -
LIB. IV.
mt
. I B \
CAP. X I I .
' , juTa
Aetio 5yro, Endoxio Antiockia: poU LCOH
,
tiufti ephcopo, et de consubilantiati.
.
\ , Pcr idem lempus Aelius, quani de Dco bubcbat
.
opinionem, patam docuii. Erat is tuni diacontis
& ,
Antiochcnsis Ecclesiae, a Lconlio ordinalus Idein
(74) . ,
atilem semiebal cum Ario, Filiiim scitkct crealiun
, \ ,
csse, el orium ex nibilo Patriqiic dissimilem. Scd
. , \
cum supra modum contcnliosiis essel, cl in dispu (75)
lalionibus de Deo audacior, variisquc ac firmis
,
utereiur ratiocinaiionibus, ab iis ipsis quibtiscum
.
ronsenliebal, baerelicus esl habittis. Quam ob
,
causam ex eorum Ecclcsia ejectus, finxil se illo ,
rum coinmunionein ideo delreclare, quod n i m Ario
. ", , , (
conlra jus fasque cointminicassenl. Aicbal enitn
, g
Arium
pejerasse, lunc cum poeniteuiia duclus
.
. Constanlino imperalori jnravii se prorsus idem
seniire CDDI episcopis qoi N i c x e consedcrant. Et
,
. - hxc quidem de Aetio ita conimemoraiilur. Ca?terum imperalore adhuc in Occidentis partibtia com ,
niorante,
nuotius allatus cst de moiic Leontii
. \
, Antiochcnsis episcopi. Eudoxius Uaque, quasi
Ecclesia illa cuatode indigerel, peliil ab imperatore
,
ut in Syriaro reverteretiir. tfuod cum impetrasset,
,
, ccleriter Antiocbiani v c n i t : ejusque loci cpiscnpa , tum aibi aseumpsit, nec Georgio Laodiceno epieco, . po, nec Marco Arethusio, qui lunc temporis intef
, piscopos Syriae praciptii habebantur, ncc aliis
*
ilem episcopia penes quos jus ordinandi erat.
A
, \
.
, ^^ , . \
, \
, \ . "
(76) ,
149
oonsentienlibus. Faina porro esl id illmn
egisse ex sentenlia imperaloris, uflraganiibus eiinucbit palatii: qui una cum Eudoxio opinionem
Aetii aequebantur, et Filium Patri dtssiitiilein csse
asserebaiil. Postquani igiiur Eccleste illius compos factus eal, liceniiaoi nactus, exinde opinionis
illiua palrociniura palatn suscepit. Et coovemu
Aniiochix celebralo una curo cpiscopis qui etdem
* ' . Valeeins in notia ad Socraiem, Baromom aecutut, Leontinra Anliocbenum existimal obiisae anno 356, illiaqtie favel Socrales, qoi a i l Ub. n, eap. 37, Eufloxiuin GerraaniciaB epiecopom tnorlem Ixoniii
didicisse dttm Roroas degerel cum Conslanlio,
t
IU3
SOZOHEM
\ <.
,
(77) (78) ,
, *
. * $
,
. .
~
, (79), , ,
.
raret. Ad eoa igilur, otpoie qui Uosii super ra re liUeras exprestisseal* epislolaiii niisk EoAoxius, gralias
agens Valeoti, Ursacio atque Germinio, eorumque mioisltrio ascribens, qood Ocridtnlaks recte aeatireol.
CAP. XIII.
. .
Qnomoao Eudoxio re$ nova* agilanli Georgim " &
*
ei di m'n$i$ ab AHCXTOHO couciiiv legalu ad
Comlantium.
orarrwv.
Cuin Eudoxius ad hanc moduin res turtarci,
\ , \
njutti ex Anliocbena Ecdesia, qoi ejus coualibus
'
resisiebant. ab eo ejecii aunt: qui, acceptis lilleris
, Georgii 1 4 7 Laodiceogis episcopi, Ancyraiu GaCap. 6, veiMis fiuero.
d
VALESII ANNOTATIONES.
buluro, et coodeinnavit.
sacii lilieris respondere poinit.
bec Antiocbena synodiie ab Eudoxio congregala
(77) * csl anno Chrisli 557. paulo posi Siruiiensein syn. Nolandu esi hic locua. Opiiiue t*niitt Suiooduin, in qua llosius impiaiu illam ftdei profeamenus Hosii lapsum excusat dual>us raliunibns.
sioncin edideral. In bac Auliocbena synodo, perinde
Primoenim aii, Uosium huic foruiuhe consensisse
ac in illa Sirtnieusi, in qua llosius naulragium
eo consilio, ul Valenlis, Ursacii ac Cermiuii perfccit, damuatum est nonien tubtianiios, et liuaciam eistinguercl; qui Uomoutn quidem v w i alque ex aequo rejecla sunt. Legati
bulum ferre uon polerant, quippe quod nusquam
ptiam missi iiul ad Conslantium imperalorem,
in iacris Litterift exstaret : llomecouin vero noAspbaliua presbyUr una curo aliia, qui synodicam C nien , quod nec uspiani legebatur, introdncrre
tipitUolatn ad eum perfcrrenl, ut l|ic leslaiur Soxo- studebanl. Hosius
- ergo dtspeitsalive
ei * ~
inenus. Cseleruui sub exitum anni 557 hanc syn- , u l eoruro pervicaciam irangcrel, ulruutque
oduiu collectain ese conjicio. Eleniin Eudoxius, vocabuluin pariler lolli passtts esi. Dcinde vi ae
dum adbuc Coiislauthie Romse agerei, audila morle lerrore coinpulsutn Hosiuoi id fecisseail Soxomenos.
Leootii, staliui Roiua Antiocbiaiu profectus, Antio- Qua quideiu ralione oliaui Aibanasius Uoeiuui
benam sedein per ainbilum occupavit. Rotna i g i - excusat.
(78) . Sic fere Graeci appellant ciitu
lur profecius fticrai menae Maio. Nam sub exituin
bujus meiisia Coiislanliua Rouia egressus e&l. Unde qui vero iioiiune Germiuius dicebatur. Uic Pbnobiter notandiia est error Baronii, qui Consiantii liuo damnato alque in exsiliuiu pulso, Cyxico aciugressuni in urbein Rotnam, ei Eudoxii profeclio- ciiu, cx presbytero ad episcopatum Siruiicuew
IICIII ac translalioiiem asaignat anno Gbrisii 556. promolua fueral anno Chrisli 551 a l lcsuior
Sed IIUIIC erroreui refellil Amraianus Marcellinus, Albanasius, lum in oraliotie prima AdvtTtx* Arteei Idatius in Fatfu. Proinde Eudoxius anle Julium not, que scripu est anno Glirisu 556, luiu
menseui Antiochenam sedem obliiiere non poiuit. Epitlola ad toliiarws. Vidc quae uoiavi ad Socratem.
Vjuo ilem teiopure Tracutus illo apud Siraiiuiu
iactus esl, io quo Hosius el Polainius iinpiam
(79)
. Assentior Chriillam lidei profeasiooem ediderunt, quani Valens el
slopborsono el Savilio, qui eoiendaOrsacius ac Germinius ad Einloxium miserunl. " ruul. Quam cuiendalioneiu couiinnaiit ca quyc ae<J4iare aub fiem bujus auiii Eudoxius
quunlur.
yiiodiim suaiu coitgregare, et Yalenlis aique Ur
v
VARIORUM.
nalus 06t. Anno 358 episcopos Ancyrai ad dcdica*
lioiiem basilicai a Basilio Ancyiauo conslruci*
.
Geor^ius pairia Alexaudrinus,
congregatos inissa hic recilala cpistola iacitavic
philosopbicis disciplinis
iuoulrilus ,
priinum
ul synodice convenicnlea Eudoxium episcopum CP.
Alexaudritt presby(er,a B. Alexandro ob nepolatum
ei Aetium, nuvas lurbas lunc tempons molicnles,
gradu niolus, ad Arianos peniius deflexit, ab iis
dainnareiit. Anno sequenii in ayoodo Seleucieaai
morluo Theodoto iu sede Laodiceua suffeclus. Ha>
reticorum omuium e.um vocal Alha- ab Honioiotisianorum parlibus stelit, ticet posiei
uaeiuain Apoiogia eomra Ariunot. Exinde synodis vir varii et tnconslantia iugeuii ad Anoino3oe deflexerit. Quod forsan in causa luit Pbilostorgio, lib.viu,
adveraus Albaiiasium, Tyriae anno 555, Anliochenx
anno 541 iiilerfuU ; poslea ad concilium Sardi- cap. 17, ut Georjiuin inler prtniarios
llcgeudiiut videlur ] propugn>l<res
ccme anao 347 accllus et ob ineimit conirecenscrct. (Guil. Gave, UiM. \o\. I , pag. 157.)
paieiif, coiuuiuui ouiiiiuiu Paliuui cuui
d
1115
(80)
.
. *
;
, ,
.
,
. \ ? ,
, \
,
, .
,
, , ,
. . 01
,
, \
* ,
* \
, (81)
,
* .
\ ,
, \ - C
, ,
xou (82). ' , 9
calionem basilicae a ee consiruclas multoa vicinarum urbiumepiscopos couvocaverat: quibus epistolam Georgii Iradidit, que sic habel :
Dominis hunorali$timi$ Mucedonio, Ba$ilio, Cecropio,
Euycnio, Georgius in Domino $alutem.
f
Aelii oaufragium totam pene comprebendit Aoliucbiatn. Elenira Eudoiius discipulos exsecrabilis
Aelii, qui a vobis ignominia noiali sunl, omoea
auscipiens, in clerum promovet, ipsuroque Aelium
haereiicum praecipuo bonore prosequilur. Suocurrite igiiur lantae civitati, ne illius naufragio iotua
siuiul orbis abripiatur. Et in unum congregaii
quotqttot convcnire poluerint, ab aliis episcopis
eubscripliones postulate, eo consilio ut Eudoxius
el Aelium ipsum ex Antiochena Ecclesia expellat,
el discipulos illius io clericorum album relatos expungat. Quod si cum Aetio Filium Patri dissimilem
dicere perrexeiit, eosque qui istud dicere audenl
Hs qui aliler dicunt auleponere, periit vobis, ut
jani dixi, urbs Aniiocbia. El epistola quidem Gcorgii haec conlinebal. Episcopi vero qui Ancyraa conveneranl, cum novandi studium Eudoxii manifesto
dcprebensum esset ex conscriplione Odei, quam
ille uoa ruui episcopis Auliochiae cougregatis edideral, retn imperalori signilicarunt, poslulamnlque
ab eo ut diligenler provideret, ut ea quae in Serdicensi, Sirinicnsi, aliisquc conciliis decreta fueranl, flrma ac stabilia permanerenl : quibus in
conciliis deiinitum erat coinuiuni consensu Fiuuni
Palri siniileio esse sccunduin subsianliaiu. Dcligunlur ilaque ad imperatoreni legali, Basilius ipse
episeopus Ancyrx, Eustalbius SebaslUr, Eleusius
VALESII ANNOTATIONES.
stiam conscripseral. Nam adversua islam llosii
(80) . In codice Fuketiano
el apnd Nicepborum additur pneierSa oomen Eu- furinulani collecla eral synodus Ancyrana. Intelligaiii boc modo : . Eral au- gcuda igilur est Sirmiefiais illa iu qtia depositus
lem Eugenius ietc epis<opus Nica&e, ut superiiis est Pbotinua, et fldei ionuula a Ilarco Arelbusio
observavi. Gaetcroin baec Georgii Laodiceni Episiola Graece diclala esl. Idque aperle confirmal Ancyadwrtus Eudoxium,
recilata quideni esl in con- rani concilii synodica, qtiaoi refert Epipbaniu.s in
haeresi Senii-arianoruin. Illie enim episcopiqui Ancilio Ancyrano, ul docet Epiphanius in hxresi Se*
iniarianorum: non lamen scripia est ad rpiscopos cyrae erant congregati, oplasse se dicunt, el votis
syuodi Ancyranae, ul palet ex nominibui epiecopo- ouioibus concapiase; ot post Aniiocbenae fidei formw, quae bic legunlur in lilulo epislohe Georgii. inulam, et po&i Serdiceosem synodtim, qiiam SirNullus eiiim ex islis synoio Aucyraira iuleriuil, mienwe synodus excepit, omuis dcinceps allercalio
ac dispulalio lolleretur. Porro Aucyraua synodus
prxter Basiliam.
congregaU eat anno Cbristi 358 paulo aute Pascba,
(81) "
ul docte observavil Pelavius iu Auiiiiadvcrsionibus
. Por Serdiceiiaetu syiioduin iuiellige, nou illam
ad Epipbanium in baeresi Semiarianorum. Miruoi
(Bcumeoicam aynoduin Catbolicorum, sed alterara
vero esl Soxomejunn boc loco nullam gesloruin A u pseudo-synoduui Serdicensem Orieutalium episcocyraiii bujus concilii facere inentionetn. Solani euini
portim, cnjus exatat episloia syuodica apud llilar i o n in Fragiueolis, el ad calcem epislolae adjecla legationeiu ad Gonstantiuui iiuperaioreiu missaui
eat formub (idei in qua botuousii quidem uulla iit commemoral. De aynodica vero episiola, dequc
meiilio. anathemati Umen subjiciunlur i i qui d i - formula Odei ab iisdem conscripla, quai apud L p i cunl Filium Bei ex alia ease subslauli;!, el non ex pliauium et llilarium legitur, ntbil dicit.
(82) Ex
.
Miisculns
Beo. Per Siroiiensem aulem syuodum inlelligil bic
eiGbrislopborsonus verlerunl ex Thalanupoli .
Sozomeiiua, illain iu qua llosius bla$pbemiain
%
VARIORUM.
"krrvpar . Ancyra, urbs Asfoe
tuinoris, Galaliae primaiia, el iu ipso iiuiilc Papblagouix, edilo loco aila, arcbiepiscopalis, et concilio
Auryrano tlara sub Sylvesuu priuio papa, anuo
bUZOMENI
1U7
Cyzicl; et cura 1 4 8 ^
keonlius quidain, cx ,
,
iinperatoris cubiculario presbyler. Qui cum ait
' , \ &[ '
comitatum pervenissenl, offendunt illic Asphalium
Antiochix Ecclesiae presbylerum, ardenlissimum , .
fautorero dogmatis Aclii : qui confeclis rebus
quarum causa advencrat, et littcris a principc ,
'
impelralis, reditum jam parabat. Verum indicata
baeresi per legatos qai Ancyra venerant, Coiistan* *
lius Etidoxium quidem cum aitis oondemnaTit: epislolam vcro suam ab Aspbalio recepit. ejasqae
loco isla scrrpsil :
. IA%
CAP. XIV.
Constantii imperatorit ephlola,
Endoxiug, , \
.
el qui cum eo ertnt, jubentur expelli.
.
, fjj
Victor Consianlius maximns Angustus, tanctm
.
Ecclesice quce est apud Antiochiam.
Eudoxius a nobis missus advenit : nemo
* *
veslrum i u exislimel. Longe atiier affecti sumus, . ; .
, quam ut lalibtis favere veliir.us. Q lod si ul ca?tcra,
eic islud quoque argule eonlingunl, manifeslo . Ttwv
produnt se divino numini illudere. Quibus enim , ;
rcbus sua sponle parcant i i qui, domtnandi cnpi- , * ^
dilale accensi, urbes intadunt, et cx alia civitale , ^
in aliam iransiliunt, tanquam vagi quidam, sedium ;
mulalores, plus habendi causa omnem recessuin , * rimantesTFama porro est, apud illos esse quosdara (83) rirculalores, quos ne nominare quidero fas s i t : . \ \ .
olftcinara impiam ac nequissimam. Inlelligilis (84),
omnino per vos ipsi factionem illam. Plane ex \ \ . 0.
verbis Aelium agnoscilis, et seciatoree hsereseoe \, .
' \ , .
illius : quibus hoc unum studium esl, ul imperilam
multiiudinem corrumpant. Sed enim versuli i l l i , ^ ,
.
el ad quidvis audendum parati, id apud qtiosdam
impudenter jaclarunl, graiam nobis esse ipsorum * ,
ordinalioneni,qna semetipsos ordinarunt. Haec qtii- . " * , otf
dem ab iis jactantur qui talia disseminare solent. (85). ,
Verum reg ipsa nec omnino ita se babet, nec \
, \ ' ;
proxime eoacccdil. Revocate, quaeso, in memoriam
priraos illos sermones, tunc curo do fide inquire*
. ' \ *
remus : quibus demonslratum est, Scrvalorein
,
noelrum ease FHium Dei aimilem Palri eecundum
, \
substanliam. Vemm generoei isli, qui de Deo le, \ . Ofc
luere proieruut quidquid in buccara veneril, eo , ^
l
is
VALESU ANNOTATIONES.
Quod est ridiculum. Leontius isle, presbyter erat D absentwn per presbylerum snum, queai ^ , ! 7 ^
Aniioclienus, qoi una cum aliis
liis clericis einsdem
miserat, subscripsissc : ipstim larocu nibileroiu
iegatum a synodoesse noininaiuni?
...
Ecclesiae Ancyram veuerat, questurua de fiudoxio
cpiscopo AntfochiiP, et Georgii Laodiceni litleras
(83)
.
Scribendum Uij
s CUID alluleral. Fuerat autem anlea cubicularius videlur . w
iinperialis patalii. Sic enim Nicepborus bunc Sozo- est, 9CeUtti$9ima malorum heminum ofitina.
tneni locum expressil,
(84) . Qeia no videl ttn . Caileruiii mirari bendum bic case ? Miror lawen w
quis non immerilo possit quomodo Elensina Cyzi- a Cbrislophorsono, nec a Lanfo, qtii Wc*fJy"
ceuus intcr legalos Ancyranae synodi nomhieltir,
inlerpreiatus cst, animadversum
*fr
ouiii ejus nomen nequaquam reperiatur inler eos cwnda quae praeeesscrunt, Aeliutn maiiifesie * * "
qui Ancyranx synodo subacripsisse leguntur ap*id
gn.int.
Epiphanium. An dicendum esl nomen Eleusii
(85) O ^ ^ r t / c . S i c e i j a m legitor apud Nkife*
omissum essein libris Epipbanii?an poiius Eleusiuin
rum. In codice lainen Fnkeuanodeosi vox trv^
a
VARIORUM.
. Eudoxius in flde levis erat efc iu- Anomoeos iransiit, el Aeiio se adjungena
^SJi
constans; primo Arianus. deindc lcrtis Asterii so dogma slrenae propngnavitt ^
^
phisias epistolis, Semiarianoriiui sive flomoionoroasione sa?pe ipsis Aetiania ae ininwu r
siannruni scntenliaiu amplexus esl. ilis reliclis. ad
siilil.
f
l!40
IIISTORIA ECCLESUSTICA. -
LIB. I V .
1150
i l
CAP. X V .
*UC
,
**
JUv
,
'
.
* ,
,
(88). " ,
,
,
\ , * ) ^^
, '.
VALESU ANNOTATIONES.
(86) . Huju* loci
ereendatlo debelur codki Allaifano, in quo ila
VABIORUM.
Hpuwv. Sirmiense concilium iv, partim ex
Orieniafium kgalis, partim ex episcopis qui in comUftla erant, anno 558 congregatum. tfbi aliam
lidei formulam compoauerunt, partim ex veteri illa
Sinnii adversus Pbotiuum facia, parlim ex Anliorbena anno 541 condita, conflalam. Hnic r i b r r i u s
poniifcx, poil cxaclum trienuii cxsilium,subscripsit,
et cum Arianis commonionem coloit, sedi s o \mde reslitutus. Exstani Liberii bac de re irt* episiols apud Hilarium in Fragmenlis, col. 426. Vide
et Athanas., Ep. ad solitarios. (Goil. Cave, VW. H
pag. I . ) Eodem anno (scil. 558) Libcrios Ro>mam in sedcm suam rcversus est.
SOZOMENl
1131
u
11
,,
1155
HISTORIA EGCLESIASTICA. L I B . I V .
1134
l u r
VALESU ANNOTATIONES.
(95)
. Nicomedia lerne
Quare synodus Sirmiensis el subscriplio illa L i moiu colbpsa esl Batiano el Gereale coneolibus,
berii mense Augusto ejosdem auni nccessario
ix Kal. Septemb., ut scribit Ammianus MarceUinus,
coniigil.
el Idalios i n F o i i t i , qui fuil annus Cbristi 558.
VARIORUM.
b .
Itno oclo annos superstea erat, teste Faustino in
praeial. ad Libellom supplicem. W . LOWTH.
i
Mulla annotavjt doctiss. Guil. Beveregius ad canonem 8 concilii Nicaeni , ex Cypriano, Paciano,
Epiphanio, aliisque veiertbus, quod non debeaul
esse duo episcopi ip eadem urbc.
SOZOMEM
1155
_
. incolumes
ri
,
. !
, \
.
,
. **
, , . 61
\ , * . "
(94) ,
\ *
, ,
.
* ,
, . *
, ,
\
. ' , ;
, , \
, ,
,
,
\ .
, *
, \
\ /
, :
,
, \ ,
0
,
, &
. \
, , !
. " ,
, ,
. (95)
, (, -
, , {
, \ **
. ) \
* ,
S Lta^SLlJ^i
a l u r u e
e x
n d e r a l
A i u n l
1 ; ^ ^ ; ^
quomalu,see,quamc>culUsiscerereruioamrbi
l i t l ^ l ^
VALE8II ANNOTATIONES.
(94) dk . Hunc dice Fukeliano deeat vox . Quarc
^J '?
cnm intellexii Nicephorue. Pulavii enim Ar quin locus ita scribendus sit :
sacium prius uuiritorem imperialium leonuui, ac
( , eic. Vocem supP^
deinde mililem fuisse. Vcrba Nicepbori baec sunt,
ex eodein codice Fuketiano.
.
. Ignoravil Rcilicet
(96) Kadalpsir.
De bujiis VOC.R ripe^JJ
Nicepborus milhiam dici quodlibet miuisleriuro
vhle, si plaoel, qtia scripsi in Aniulaiionibustusequod impcratori prarsiarelur. Quod etiam aniea
bianis, lib. v, cap. 7. ETodctn verbo ulitu' Atnafl^
ebeervare raemini.
sius in Yita AntvniL
(95) \ .
In co/-
57
MSTORIA ECCLESIASTICA. LIB. IV.
4153
. \ HKus, iu qua Chrisli noliliam primuui atcepiSfct,
\ , \ el ecclesiaslicara philosopliiatn didicissot. Ctelcniui
, , qiiandoquidtni narralionis ordo ad hiijus viri mcn ; lionem nosdeduxil, sciendum esi, illum iia Deocha. . rum fuisse ul daenionas fugavcvil eosquequi ab illi>
' , \ -. vexabanlur purgaveril. Quodam igiiiir die da?mo , \ niacus per foruin, exseiio gladio, cursilare coppii.
, . \
Cumque omnes difltigerent, ci civitas l u i n u l u
, ' (97) plena essel, uccurrens ei Arsa< ius, prolalo Cbristi
. 01
nomine eum dejqcit: slaiimque dxmonio liberavit,
ct ad sanam mentem reduxil. Alia quoque multa
, ab Hlo patrala suiit, quae bumanam vim snperani :
} , \ , inler qtiae ei istud e s l : Draco, sive aliud serpcntis
. \ genus, viatores, aniequam ab illis videretiir afflatu
, i , - suo perimebat. Naiu in specu juxla viam pnblicaiu
116*
SOZOMENI
f 161
. '.
CAP. XVII.
.
De kis quot gesta $uni in eoncilio Ariminensi.
,
lmperator iiaque persuasum habens. nec reipu , blicae propier sumptus, nec episcopig ipsis, ob
, ,
ilineris longinquiutem, conducere ut in eumdem
\ locunTomnee convenirenl, synodum bifariam d i , - v i s i t : scriptisque lilteris ad episcopoe qui lum
* Arimini et Seleuciae erant congregaii, jussit ut
, \ priroum quidem controversiae de lide coniponc , r e n l ; ad exlreroum vero de episcoporum causis,
, \ qui se injusle depositos, aul in exsilitim missos
. csse quererenlur, cognosccrent : ex quorum nu , mero Cyrillus erat Ilierosolyraorum episcopns; et
. (2), de criininibus quae quibusdam episcopis inlendc \
banlur, sententiam ferrent. Etenim alii alios accu . sabant, 155 ^Egyplii vero rapinas el conlumelias
. \ - objiciebatil Georgio. Denique u i , universis rcbos
. dijudicatis, decem ex ulraqne synodo ad comila . \ - tum venireni, nuntiaiuri quae gesta essent. Secun, dom baec imperaloris mandala, singuli eo loci quo
. - jussi fueranl, convenere. Priorque congregala csi
, \ - Arimini synodus, in qua quadringeuli el ainplius
, consederunl episcopi. Ac de Albanasio quideui
, \ , ntbil utlra agenduro esse decreverunt, qui infcoso
\ - in illum animo eranl. Cum autem quaeri coe ptum essel de (ide, prodeuntes in raedium Valens
, \ el Ursaciiis, adjtivaiUibus eos Germinio, Auxeniio,
Caio alque Demophilo, postularonl u l rdiquoe
. " branes fidei forraulae qua? anica scripue essenl,
1
GR. L X V H
(\)
*
. Delenda videlur particula . aut
certe transponcnda in hunc modum : \
, etc.
37
1163
SOZOMEM
Auguslo, Euaebio et Hypatio coss., quemadmodtim Athanasius in epislola ad familiarcs suos scribil:
niklens ridkuliim esse, Conslanlium quidem imperalorem seternum appcllare; Filiura auicm Dc|
nafle seternum dicere; et certum lempus ei formulse prafigere, ad rcprebendendam fidein majorum,
ei eorum qui anle id lemporis iniliali esseot. His rebus Ariroini geslis, Valens el Ursacius, depositienem euara iaiquo animo ferenles, slalim ad imperalorem advolarunt.
CAP. XVIII.
C
. .
Arimnenm coneUH epitlola ad imperalorem COII
er /
.
ttanlium.
*fl ,
Synodua vero vigiiiti episcopos communi suffra . " *
gio delecloa, legatos ad iiuperalorem m i s i l : el per
< os isia scripsit, q u ex Lalino sermane in Grx-
(6),
tum translata sunt *. Jubente Deo ei prjecepto
* Socr., 1U). , c. 37.]
VALESll ANNOTATIONES.
(5) "
. Inlelligit librum Atbanasii Oe synodis A r i mini et Seleuci*. Qui liber iu vulgalis eliani editionibus inscribilur . Scripius esl autem
ab Albaoasio posl obiium imperatoris Constanlii,
ul colligilur ex pagina 907, ubi scribil Constanlium, quandiu vixit, in Ariana bseresi perseverasse, D
VARIORUM.
* .
Socrates, lib. , cap.
37, inilio, habel, . Sunl
qui pnlenl bas lilleras ad monacbos^missas : sed
crederem polius ad caibolicum coelura AlexandriIIUID, ne inter iucerlos vulgi rumopes, de ejusinodi
HISTORIA ECCLESIASTICA. -
1165
LIB. IV.
I16t
VALESU ANNOTATIONES.
(7) .
Ur0ac'ius el Valcng bis a coinniunione Ecclesitt eKrepali gunt. Seinel m SVHOJO Romana, ctim ad
nidicium vocali non paruissenl anno Gbrisli 3 4 i .
Tunc igitur a comniunione suspensi. poglea in
M*'diolanensi concilio , porrecio salisfaclionis Nhello, rfuscepli sunl in communionem, annoGhrisli
3 i 6 . Poslhvc, cum Arianis ilerum seso adjunxi^-
SOZOMENI
ues
direxi- , ' , *
per ~uer** aostras nun- , ;
m m$m mandavunue,
M i a i i c i t , quam sialuta \ \ ,
,
I T W M M ; ut et sapientia lua
**--"^
fromiseranl supradicli , , \
\ * ^ *
*a*iaius el Caius, si subla- . Qv
,
v ^ c v u^M*a, pacem posse compleri. Quo
*#**" j*v rrtri possil ab iis qui pacem , , *
* * **
i"rbalio cunclis regioni- ' ,
,
fettK ^iM.^m* Ecclcsiai Romanae immissa est.
4* *rtt **m> i*am rogamus clementiam, ul pla- . , \
v u i * * a t \ k ci sereno vultu universos legatos . ""
<t spidas et audias : neve permiital clc- , \
,
t*a jura velera convelli; sed manere ca
uuqoribus noslris accepimus; quos et fuisse * \
|.riMk*it$ ei sine Spiriiu saucto Dei non egisse *
^ M e s . Quia ista oovitaie non solum fldelcs
ptfmh pcriurbali sunt, verum 158
infideles ,
*d creduliuiem velantur accedere. Oramus eiiaro .
vt pnecipias l o l episcopos qui Arimino delinen- ,
t*r, inler quoa plurimi sunt qui aelale el pau-
perute defecti sunt, ad suam provinciam rcmcare,
ne desliluti suis episcopis laborent populi Eccle- , xat
siarum. Iloc eliara frequentiua poslularaus, ut ni- , , bil innovetur, nibii minualur; sed maneanl incor- . ,
rupia, quae patris sanclx pietalis luae lcmporibus ; U
, *
el luis rcligiofcis sseculis permanserunl. Nec jam
.
nos faligari, aul convelli a sedibus noslris lua
sancta prudcnlia permiUal: sed quieli cum popu- Q , ,
118 suis episcopi vacenl semper posiulalionibus , *
quas liabenl pro salulc lua, et pro regno tuo, el pro ,
pacequam ttbi Dtvinilas pro merilis tuis prolun-
dam ac pcrpeluam largiatur. Legati auiem nosiri '
el subscriptiones ci nomina episcoporum vel lega- \ ,
.
lorum perferent; sicut iidem alia scriptura inslruenl
tuam sauclam religiosamque prudenliam.
' , , , (8). ,
, \ ,
, * 0 * , ,
. " , *, * ,
, : * *
, ,
. ^, ^*
.
r
iBI
e t , a m
CAP. XIX.
D
. ',
De legatit concilii, el Ue imperaloris epistola: cl
, *w
auomodo episcopi landem conseuserunl (ormulcc , ol Xtyl Ov/cd^
illi quce ab Ursacio et Valente prolata fuerat:
,
et de antistitum exsilio. Ilem de synodo apud
fJJC
Nicen facla, el quas ob causas synodus Arimini
-
WXQW
detenta e*t.
'
'
.
Et baec quidem scripta sunt ab Ariminensi con ' '(^'
ciiio. Ursacius autem et Yalens , cum tcgalos a
. ,
ALESll ANN01ATIONES.
(8) . ln codice Fukciiano scriplum est,
Socraleui vero, .
apnil
4163
HISTORIA ECCLESIASTICA. L I B . I V .
1170
4197
SOZOMENl
1168
igilur tuam clementiam, legalos noslros d i r e i i - , ' , mua, concilii scntenliara per Htieras nosiras nun- ,
Ualuroa. Quibus boc ipsum solum mandavimue,
u l non aliter iegalionem perferrent, quam statuta \ \ ,
,
veterum permanere firinissima; ut et sapienlia lua
cognosccret, uon hoc quod promiseranl supradicii , , \
Valeus el Ursacius, Germinius el Caius, si subla- .
lum fuisset quidpiam, pacem posse compleri. Quo , *
enim modo pax servari possil ab iis qui pacem , \ , *
subverlunl? Magis enim turbalio cunclis regioni- ' ,
bue, et praecipue Ecclesias Romanae immissa est. ,
Ob quam rem, luam roganius clementiam, u l pla . , \
cidis auribus et sercno vultu universos legatos . "*
noslros c l aspicias et audias : neve permittat clc- , *
menlia tua jura velera convelli; sed manere ea
,
qua? a inajoribus nosiris accepimus; quos el fuisse \ *
prudcnles, el sine Spirilu sanclo Dei non egisse eonftdimus. Quia isla novilate non solum Odeles
* *
populi periurbaii sunt, verum 1 5 8
inftdeles
,
ad credulitalem velantur accedere. Oramus eliam
.
u l praecipias lot episcopos qui Arimino delinen- ,
tnr, inler quoa plurimi sunt qui selale ct pau-
periate defecti eunt, ad suam provinciam remcare,
* \
ne desliluli suis episcopis laborent populi Eccle- , \
siarum. Iloc eliam frequenlius poslulamus, ut n i - , ,
bil innuveltir, nibi' roinualur; sed maneant incor- , . ,
rupia, quae patris sanckc pielalis luse lcmporibus
; \
et luis religioeis saeculis permanserunt. Nec jam
, \ '
nos faligari, aul convelli a sedibug nostris tua
.
sancia prudentia pcrmiUal: sed quieli cum popu- Q , , \
IU suis episcopi vacenl semper posiulalionibus ,
quasbabenl pro salulc lua, el pro regno luo, el pro ,
pacequam libi Divinilas pro merilis luis prolun- *
dam ac pcrpetuam largiatur. Legali auieiu noslri \
el subscripliones ci nomina episcoporum vcl lega \ ,
lorum perferenl; sicut iidem alia scriptura instruenl
.
luam sauclani religiosamque prudenliam.
* , , , ( 8 ) . ,
, \ , \
, , ,
. , , ,
'. , * ' \
, \ ,
. ,, \
\ .
e l i a m
CAP. XIX.
D
. '.
De tegatii concilix, el de imperalorig epistola: ct
\ ,
ffuomodo episcopi landem conseusemnt formulic
, tlli quce ab Ursacio et Valente prolata fuerat:
,
flicen facta , el qua$ ob causas synodus Arimini
' \*detenta est.
' .
El baec quidem scripla sunt ab Ariminensi con
cilio. Ursacius auiem et Yaleas , cuin lcgalos a
. \ ,
ALESll ANNOTAT10NES.
(8) . In codice Fukcliano aeriptum est, apiid
Socrateai vero, .
169
IIISTORIA ECCLES1AST1CA. L I B . I V .
1170
S0S
1171
SuZOMEM
117*
( I I ) .
aione mea expressi,
ol
. Socrales
IIOD meminil Icgalorum concilii Nicae dclenloruin,
postquam legationem suam apud imperaiorero oblissent. Nicepborus bistoriara banc narral, quasi Jegati Nicae delenii fuissenl, aatequam iDipcratoreni
1173
171
VALESII ANNOTATIONES.
roini'
(14)
. Uaec in Ecclesia Hierosolymitana ex pre&bytcro
verba non leguntur apud Nicepbortun, et sensmn stravil; alque ob banc impielalera episcopatum
ac sericm oralionis prorsus iiilerrumpiini. Gollo- Hierosolymorum accepil ab Arianis, ui scribil
canda strol igilur in fine auperioris periodi, hoc Hieronyinus in Chronico. Sed id factum esl diu
ante Anminense concilium, anno Cbrisli 351, u l
modo : ,
, scribit Baronius. Sozoroenus quidem ac Socralea
. Nam Maximus quidcxn primum a Ma- Cyrillum in locuin Maximi adbuc vivenlis subrocario ordinalus fuerat. GyrtHutn vcro Macarius galum esse dicunt. Hieroiiymus laroen post niortem
Maximi ab Ariania id faciura ease dicit, cui potiua
primo diaconum ordinavii. Postea vero Maximus,
assenlior. Porro hic locns aliier quoque reslitui
t u m in Macarii locum succcseicset, Cyrillnm ad
polest, boc scilicel motlo : ' ,
presbylerii gradum promovii. Scd Ariani, quorum
, "
aifftiiieri eranl Acacius ac Pulrophilus, Maxitno
, elc. Atqne id, rc alientius cxaminala. nunc
infensi eo quod ad parles Ailianasii sesc adjunxisveritis ptito. Macarius euim moriens Maxiroum
sel, episcopatum llierosolymoruin Cvrillo promisuceessorcui suura desiguaveral.
serunl, duuiniodo is ordinationem Maxinti repudiarel. Qua pollicilalionc illeclusCyrillus, diaconus
VARIORLM.
adirent. Verba ejus snnt, lib. lx, cap. 4 1 :
ol
Ne nolam imperaiori facerent Occidcnlalium epi$coporum
fouttantiam. Vcrba Sozomcni ita inlelli^nda suut,
lr?gatos Gonslautinopoti revcrsos Niea; fubsc de-
Commclin. W . LOWTH.
SOZOMENI
1175
,
, , \
. \
, ,
.
. ,
\ \ , \
, ,
* \ ,
\
,
,
;
, .
(13) . Hic qooque traRsposila sunt vocabula, quae in bunc modum reslitui
debent: ;
. Ubi ecclesiastici d i cirnlor clerici Calholicorum : vero intellitere oporlel Novalianos degenles in Papblagonia.
Kotabit obiter sludio&us lcctor jurisdictiouciu
11
1177
II7$
' - D
, , . , , .
l
S o e r . , l i b n , c. 34.
9
Hinc alii quideni doctrinaiu Odei anle omoia exculiendain esse dixcront : alii vero, quscslionem
prius babendaui essc de vila ac moribua eoruin qui
inler ipsos accusabanlnr : ex qnorum mimero
(15)
.
Male SoxoraeDas hzetc relutit post Ariininense concilium,
quod celebratum est anno Gbrisli 359, Eueebio et
VARIORI:M.
m
1179
SOZOMENI
IIS9
, :,
.
, *
* ,
(18).
. ,
,
. *
, .
,
,
,
VALESII ANNOTATIONES.
(16) xpd . telligil Gdei formulam Sinniensem, quae consules
babebal ascriptos .Eusebium et Ilypatium. Hanc
enira dictaveral Marcus, u l supra" notavi cx epislola Germinii ad Valentem, qna? rcferlur in Fragmentis Hilarii. Quare fallilur Socrates, qui Maroum dictasse scribil formulam fldei eam quse in
Sirioieiisi concilio advcrsus Pbotinuut promulgata
cst. Hanc enim a Basilio Ancyrano polius diclatam esse crediderim, quippe qui i n illo concilio
primas partes egit.
(17) $* . Vide supra in
capite 16 bujus l i b r i , ubi Sozomcmis narrat qualiier Basilius Ancyranus ad comitalum imperaloris
veneril, qui lum Sirinii degebal; alque i b i Marcum Arelbushim, Georgium Alexandiinuin. Va-
lenlem, et alios quosdam invenerit. Qiti cum formulam quamdam fidci conseripsissent, in qua nomen substantiat suppressttni erat, eam ab omnilms
episcopis suscipi ac subscriplionibus finnari Utidiieriiut. Porro liie mirari stibil Basilium, qui i n
synodo Aucyrana eos qiti gubstantuz nomrn in convenlu Siriuiensi rejeccranl, lam scvere danniaverat. Idem lamen poslca apud Sirmiam forinulae
iidei a Marco dictatae subscripsit, quse nomen sAitantia non babebat.
(18)
. Scribendmn videlur , ut legil Gbrislopborsonn*. Eamdcni
conjecluram in codicc Savilii annotaiam ad lalirt
rep6ri. Sed in Fukcliano codicc acribitur
, quod lamou rion probo.
iJSl
IIISTOKIA ECCLESIASTICA. -
LIB. IV.
1182
* Coloss. i , 15.
VALESII ANNOTATIONES.
(19) ' .
Scfibendum esl,
, elc.; anle hwc verba ponenda esl *ubdislinciio. Porro taaec formula fidei
ab Acacio edila, habetor apud Epiphanium in haeresi Seroi-arianoruro, addilis noininiboa episcopon i m qui ei iormute sobscripsarunt.
(10)
.
Potl vocem apponcnda csl
uicdia distincUo, ui io versionc mea fcci. lia ccric
post HnmulQ*
1183
f 184
SOZOMENI
, , , *
(21),*
. \
. ,
* .
,
. , , "
: , *
.
,
. , *
,
,
, , ,
* ,
(22)
, ,
^
* , ^^"**
t
.
,
. '
, . ,
.
. ,
.
, ,
,
,
,
(23)
. ()
, &
, . .
,
, ,
nas , licet vocatus, inlerfuit : jam enim aperle ^ , eoruin sententiam sequebalur. Cerlc qui ad euin
, . >
niissi fueranl, Acacianos in ejus aedibus depre ,
bcnderunt. Cumque rogarelur ab iiiis et invilare . VALESII ANNOTATIONES.
, u l Christophorsonus el Savilios eraendarant.
Alqiie ila eiiam legit Nicepborus.
twpius fides diclaretur, eic. Eril igilur in arbilrio
(25) xpirsir
posilurn lcctoris, u l eam quam volcl interprelatioScribenduin est ,
jiem sequalur. Sempcr lainen mulanda esi dislin- .
lcgit Nicepliorus.
clio.
(24)
.
(21)
.
In codice Fudubito quin Sozoraenus scripserii boc tiiodo, ^
kcliano scriptum inveni, , quod
magis probo. Cerle Nicephorus iia legil. Sic enim , Hc+
reddil bunc Sozomeni locum : , , Huec cnitn de Acacianis dicuntur, qui neciue enn
, reliquis in fide con&cntire volebant, nec adexaoainaudain Cyrilli causain accedcre, quem ipsi depo.
(22) "II xirur.
Scribcndun) csl fcucraul. Iia ccrle liunc locum tQlellcxil Niceph.
iam semel Nicirnae fidci formulam,
nova deinceps
1185
HISTORIA ECCLESlASTiCA
- LIB. IV.
1186
rem^jee
. .
CAP. X X I I I .
De Aeacio et Aeiio : ei quomodo imperator operam
,
dedil ut legati utriusque synodi, Ariminenm et
Seleuciensis, unum idemque sentirent.
,
.
Uis ad hunc moduro confeciis, Acaciani ad co , \
mUatum principis celeriler profecli sunl : reliqui
, \ ,
ad suas sedes se receperunt. Decem V<TO communi
. , suQragio, sicuii mandaliim fuerat, clecli, qui ad
,
imperalorem proficiscerenlur, dcccm alios ab A r i ,
tninensi concilio missos offendunt. Offendunl quo ,
que Acacianos, qui jam ipsos palalii procercs in
\
, suam sentcntiam Iraxeranl. Eorumque opera be iicvolentiam principis sibi conciliaveranl. Elcnim
. , , , cx aulicis, ui ferebalur, alii quidem ejusdem cum
ipsis crant opinionis : alii ecclesiartim opibus
, ;
, , Q corrupti fucrant : alii verborum blandiliis, ot
suadcnlis auctorilaic in fraudem inducti. Elenim
\ .
Acacius haudquaquam spernendus videbalur:
\ ,
quippe qui suapte naiura cuin ad inlclligendum,
lum ad loquendum proinpttis, ct ad ea quac
, , *
dccrcveral pcilicienda gnavus alque induslrius
, ,
essel. Idem praHeiea illnslri praesidebal Ecclc \ \ ,
siae, el Eusebium Pampbili, cui in episcopatu
. \ ,
successeral, magislrum se habuisse gloriabatur, et
^ . "
1 6 7 ob ejus librorum famam ac snccessionem,
, \
doclior ca?leris videri volebat. El liic quidem cum
,
csset ejusmodi, quaecunque cirpiebaf, facile per ,
fecit. Cum igitur deni ex ulraque synodo legali
,
esseni
Conjiianlinopoli, una cum aliis episcopis
(26),
VALESIl ANNOTATIONES.
(25) . Non dubito quin Sozomenus D Seplember ponilur in eo Chronico, perperam, raeo
qnidein judicio. Cailerum ex hoc Idatii leslimonio
scripseril, . *
perspicue colligilur synodum Conslanlinopolila, etc. Hic enim Graeci loqui solent clcgnnter.
nam celebraiam csse niense Dccembri, Eusebio el
(2G)
. De hoc Honoralo
Ilypatio consulibus. Eienim Ilonoralus prseieclus
isla tounlurin Fa$tis Idaiii, Eusebto et Hypatio
coss : Fp$o anno primum processil
Consianlinopoli urbis Constanlinopolitanae jnssu iinperatorts ei synprafectui urbi nomine Honoratut d\e\\\ ldu$ Decem odo praesedil, ut testalur Sozomenus. Atqui l l o noralus praeiectus urbi fuil ex die teriio Idus Debris. Eadeiu leguntur in Cbronico Alexandrino, nisi
cerobris.
quoddtscrimenest indie : nam pro Decembri mense
iI87
SOZOMENI
U W
VALESU ANNOTATIONES.
(27) ". Scribcn- , quod idem esl. Panlo post, pro ,
dum est procul dul)io,
in eodem codire legitur , quomodo cnaro
, quemadmodum legit Gliristopltorsoacriplum babel Nicepboru^.
ims et Savilius.
(29) " . Mendum
(28) .
Hunc locum emen- subesse videlur buic ioco. Ac forlasse scribeiidum
davi ex codice. Fukeliano, in quo scribilur, esl, . Vel poliu* iranspo ;. Pro quo ^icephous posuil ncnda sunt vocabula in bunc tuoduui,
1189
HISTOMA ECfXESIASTlCA. -
,,. IY.
. , Golliorum episcopus
Gumque cssent numcro
,
quinqtiaginla in uniitn collecli, formulaiu Adoi
, , quae Arimini recilala fuerat, snflTragiis suis com * * probaruiil, lioe Unluro adjecio, ne quis in postc rum gubslaniiam in Deo aut hyposiasim dicercl;
ulque praeler banc formularo reliqua*. omnrs, laiu
,
, , quae antea scriplae quam quae posiea scribend;e
essent, condemnarentur. His rcbus confeclis,
, Aetium diaconatu exuunl, ulpote qui libros con , tcnliosos et ad ostentationem scienlue, a more
. insiituloqite Ecclesiarum aliena?, eompositos scri, , ' beret, el in disputando impiis vocibus uteretur ;
tumullus denique ac sedhionis in Ecclesiis aticlor
. - fuissel. Sunt qui dicant eos non sponte, neque
, ex animo, Aeliuiu deposuissc : sed ut apud impe , *
ratorem purgarent se ea suspicione quse de ipsis
, \ concepla erat. Accusabanlur cnim quod cum Aetio
, , idem senlirent. Post hc abulentes imperatoris
. i r a , qua ille adversus Maccdonium, ob ea quae
, , supra dixirous, erat incensus, Blacedoniuin epi . * , scopalu abdicanl : ac praterea Elcusium episcopum Cyzici, Basiliiim Ancyra, Ilcorlasiuin Sar, ,
dium, el Dracontiuro Pergami. Ac licet in doctrina
, Gdei inler se dissenlireiU, taineii dum istos dcpo " , nerent, fidem eorum nullatenus reprcbendertuii.
Sed erimina illis objic iebaul, in commune quidem
,
, , omnibua, quod ecclesias pcrturbassenl, etadYersus
, ecclesiastieas leges deliquissenl. Priratim vero singulis objiciebant : Basilio quidem, quod Diogeni
$ * - Q
, (50)
, . ,
,
, ' ,
,
(51),
,
*
, ,
.
,
()
,
* , * D
, .
Socr., lib. , c. .
VALESII ANNOTATIONES.
' ,
, , elc.
Iia perspicua reddilur seoieniia, quam nec Nicephorus, nec inlerpretes intellexerunt. Nam Nicepborus haec verba, , de Ariminensis* concilii Palribus inlWlexil, curo tamen aut
de ipso Conslanlio intelliganlur, aut de quolibel
alio.
(30) .
In Fukeliano codice scriptuui iuveui .
(51) . Hic est Herniogenes Poulicus, prxfeclus prxlorio Orientis,
1191
SOZ
rator illo ab exsilio revocassel, \d illc non permisissel; principibus ac saccrdolibus sese opponens.
llis addebant quod clerum Sirmiensis Ecclesiae
adversus Germinium concilasset: et cum eodero
Germinio el Ursacio ac Valenlc communionem se
babere scribev?., eos tamen apud episcopos Africa
insimuiassel: eaque dc re accusaius, negasset ac
pejerassel: conviclus vero, pcrjurium cavillando
cludere cooarelur. Ad baec quod Illyriis, Iialis et
Afris discidii ac tumullus causa exslitisset, el corum quac Romanae Ecclesiae conligcranl, auclor
fuisset. Jlem quod curo ancillam in vincula conjici
curassct, falsum confitcri adversus dominam suatn
adegissel: el qtiod lurpis viiac bominem qui muliercn nequaquam nupliali foedere sibi copulatam
domi babebat, sacro lavacro linxissel, et ad diaconatus ofDcium promovissct. Praeterea quod medicum quemdam circumforaneum, qtii roullarum
caedium auclur exslilerat, ab Ecclesia non segregasscl. Poslremo quod ad sacram inensam conjuralioncs facere solilus essel, diras imprecationcs
concipiens, ct clericos jurare compellens, nunquam sc muluo accusaturos. Haec aulein callide ab
ipso lieri dicebant, ul ipse qui universo clero pra>
erai, criininaiilium accusaliones eflugerel. Et bac
quidcni sunt causa, ut compendio dicam, ob quas
Basiliuro a sc deposilum csse scripscrunt. Eusiatbius aulem deposilus esl, primum quidem oplerea quod, cum presbyler esset,paler ipsiusKulalius, episcopus Cacsarcae Gappadociae, ipsum prius
damnaveral.et a precutn communionc scparavcrai.
Postea vero co quod apud Neocaesarcam Ponti urbcm excomniunicalus fueral a synodo : el ab Eusebio Constanlinopoleos episcopo deposims, co
quod in quibusdam dispcnsalionibus ipsi commissis, p.irirm lidclis deprcbensus fuisset. Dcinde lanquam secus quam oporlet praedicans, cl agens, et
sentiens, a Gangrcnsi concilio episcopalu exulus
fueral: in Auliochcnsi aulem synodo perjurii convictus erat. E l quod dccrcla comni qui MclUinae
congyegaii fuerajit, subvcrlcre conarclur: quodquc
ENI
li*
; xa\ ,
.
, * ,
, $
. (55)
, .
, , , .
,
.
, ,
. ,
,
,
(34) *
,
,
, ;
,
(55),
*
.
, ,
. ,
,
,
, , ,
,
, *
(56} ,
, , , . ,
,
'
VALESII ANNOTATIONES.
(33)
. Sic Graeci vocant medicos
circumforancos. De quibus vide quas nolavii Jacobtis Sirmondus iu Nolis ad Ennoditim. IIujusmodi aulem medici bomicidiiitii palrare possunt
duobus modis, aul per imprudenliain , aul
scicnles : pula si venenum alicui dcderinl occidendi altertus causa.
(34) "
f 193
H1ST0H1A ECCLESIASTIGA. ~
LIB. .
4194
YALESIl ANNOTATIONES
(37)
.
Scribendum est
curalioni operum publicorum, ct universis publicis
. Quod est nomcn Romanum. Certe in
niuneribus. Ilaque ex suo corpore eligebant suscodice Fukeliano legilur . Hic Annianus in
ceptores , qui iributa exigerent; magistratus qui
Seleuciensi concilio ordinalus fueral episcopus
ludps ederent, el alios qui balnea instruerent ei
Aulioclienue, deposilo Eudoxio.
ligfla preslarenl; eorumque bona curiae oppigne(58*
.
Hunc locum non
rala crant, ita ut qui curiam reliquisset, suas
inteUexeront inlerpreies. Nam Musculus erlit D facullales curia? relinquere cogerelur. Inconsideincircumtpecle tivente*; quem secolus eKl Cbrislorale igitur fecil Neoo seu Neonas episcopus Seleupborsonus. Alqui sunt dcctiriones,
ciaB, quae raetropolig eral leauriae, qui viroa curiis
qai et dicuntur a Graecis, ul notavi ad
obnoxios ad episcopatum proiuovit. Eos enim
libruni xxu Amuiiani MarcelHni.Gregorius Nazianposlea decuriooes ad curiam revocarunt, aut certe
xeous in epislola 49, Ad Olympium :
bonis suis cedere eos jusserunt. Quo faclo, novi \ \ , Hi fuuclionil i i illi opiscopi ad curiara reverli maluerunt, quam
bus publicie obooxii eraui, puta tributorum suscedimissis facullaiibus episcopaium gerere.
plioni, Ihermarum instruciioni, ludorum edilioni,
VAMORUM.
* T V . Gelcbrala Melilina?
i n Arniema synodus anno circiter 358. Ejue nulla
menlto in Colleclionibus conciliorum generalium.
O m i r r i t aulera apud S. Basilium in epislola 79,
Ad OccidenlaUi, ubi Euatatbium in ea syuodo depjsiluin esse lestatur. Quare cuiu Meletius conPATROL.GR.LXVII.
4105
SOZOMKNI
11%
excitandum Basilio sese adjanxiseet, et auclorem ac magieirum se praebutaeei immodestia?; quodque contra deerela Melllinensis 1 7 1 synodi, Eusebium qtiidera, qui presbylerii grada rnotus fuerat, in prtelinum locum reatUuisset: Neclariam vero quamdaro, q u * ob paciorum ac jorieJMrandt
fidem violaiam a communiooe suspenaa fuerat, ad diaconalus officium proraoviseet; cum tamen, j u x u
legea Ecclesia, nullum ei honorem capere liceret.
CAP. XXY.
' . .
Quas ob causas depositut sil Cynllus episcojms Hie~ KvplJUov
,
avrtxadroBolymorum
: de mutuii di$un$ionibus epuco
pnrum qui in aliorum loeum su/fecli sunt :
,
VALESn ANNOTATIONES.
(59) . Assentior Cbfislopbor- D duin : , cic. Dixerat e n i m
sono el Savilio, qui
supplenl
_.. Imnc locum
adjectis
paulo anle Sozoraenus Cyrillum, poglquam dej
duabus vocibus boc modo : , eic.
silus fuisset in Patostina, communicasse cum
Porro Acacius Ga3sariensis episeopus, jura nielro- silio el Georgio. Nunc igtiur exponil quomoilo e l
polilani merito sibi vindicabal, tum ex antiqua
quam ob causam deposilus fuerii ab Acacio. N i c e cousueludine, turo ex canone 7 concilii Nicaeui.
phorus lamen priorem emendalionem loetur ; sic
Jus auteni metropolitani in eo pracipue coitsislii,
enim habet :
ut ordinaliones episcoporum ejus provincia; non
,
flant absque ipsitis consensu et auctorilale; titque
. Yeruni Epipbanirts
episcopi omnes ad ipsius concilium vocati vcnirecoScholasticus conjeclttram nostram prorsus c o n gantur. liaenim statulum csl iucanonibus Nicsenis.
firmal. Sic eniin v e r t i l : Cum enim CyriUut
Hierotaetcrimi h i o & o z o i n a o ^ a t t J f l t e r eliam cmendari
iolymorum suscepisset epi$copaium etc.
potcst, et q f j l ^ ^ ^ ^ ^ e f e l i o n e , iu buacmo9
1197
HISTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. IV.
1198
episcopos ex euo numero, qoi dcpositioDibua sub, . , scribere detrectabant, separatim agere juaaeraat,
, et Deque divioo ministerio fungi, neqae oceleaias
\ ,
17S auas gubernare, donec depoaitionibus illia
\ * ,
eubscripsiasenl. Quod ai inlra aex mensium spa \ ,
tium noii resipuiaaeiu, nee omnibus aynodi decre * , \ tisac gesiis coneenxissent, ipsos quoque deponi
* , - jusserunt: uique episcopi uniuecajusque provinciae
'
gimul cotavenientea, in eorum locum alios subro ,
garent. Cam baec ab illis consulta et ad effectum
.
perducta essent, omnibus ubique locorura episcopis el clericis scripseruni ut haec observarent, et exsecuiioni mandareut. Ilaquehaud mullo post, alii
So aliorum locum subslituti sunt ab Eudoxianis. Et in Macedooii quidem locuro Eudoxius ipse suffcclus e s l ; in locum aulem Basilii Albanasius; Eunomius vero, is qui postea noroinis sui bseresim condidit, in locura Eleusii est subrogatus; denique Meleiius Sebastiae Ecclesiam vice Eustathii regendam sustepil.
'
. .
,
,
.
9
CAP. X X V I .
obitu Macedonii ConlantmopolUani : et
guid in prima concione dixeril Eudoxiut: el quo>
modo Eudoxius Acacius Nicamam Artminensem fidei formulam abolere omni ope connii
sint : quanttts ex ea iumullus Ecclesiis
coniigerit.
Canertim Macedonius, Constaniinopolilana spo , * liatus Ecclesia, tn locum queiudam juxta urbis re . gtae portas se reccpit, ibique extremum diem
, o b l i t . Eudoxius vero ejas loco Ecclesiam obtinuit,
, Constantio Augusto decies, et Juliano Caesare ter
consulibus. Quo qoidem tempore, cum primum
, ,
plebem colligeret in dedicatione magnx ecclesi
, ,
quam Sophiam vocant, conscenso sacerdotali sug - : ^ gestn, nlpoie concionalurus ad populum, hiec in
6 , , ipso eennonis exordio dixisse ferlur : Pater qui, , * dem impius est, FHius autero pius. Cumqtie plebs
, . tumuhuaretar : Conqoiescile, inquit. Paler quidera
, . impiua eal, propierea quod neminem colit. Fitius
vero pias, quia colit Patrem. Qito dicto, auditori , bus risum movit. Porro tam ipse quam Acacius,
, stmul juncli, omni ope laboramnt ut eoram quae
, ' - Nicsa sUtala foerant roemoriam ex omnium ani, , mis abolerent. E l fidei iormulam quae Arimini re \- citata est, ona com addilameniia quae ipsi tanquam cam eorrectur! adjecerant, ad omnes imperii
, . ,
, (40), Homani provinctae raiserunt : eosqae qui huic fidei eubscribere renuisaenl, in exsilium ablegari
. *
jusseruot ex iroperajoris mandato. l d enim illi slu D duerant, cum exiatimareot sa hoc paclo ea quse
vellent facile peifecturos esse. Veruro ea res gravissimarum calamilatum causa exstilit. Nam per
.
universum orbem Komanura tumullus non dissi ,
milis iis quoe supra retulimua exorlus eal, et
, . ,
omnes ubique Eccleaiaa quaedani quasi persecutio
,
occupavit, cujusmodi olim sub elbnicis imperalo. ,
Soer. lib. n , c 4 3 .
VALESIl ANNOTATIONES.
(40) * , ,
ltae cmeudaiione.
. Scribe
\m
SOZOMENl
-2300
.
(41) Novitas aulem cum laudaretur, magis magisque
, increvit, et ad rcs quolidie novandas processit:
,
fastuque et arroganlia elala, despecus pairiis
conslitulionibus, privatas leges conslituit
Nec .
eadera cum veluslioribua senlire de Deo suatiDuit: .
sed peregrina in dies dogmaia excogilans, oova ,
novis accuroulare nanquam destitit. Quod quidem , .
etiam tunc accidit. Poslquam eniin Macedonius
,
Conslanlinopolitana exutus est Ecclesia nen am .
plius eamdem cum Acacio et Eudoxio opinionem
tenuit. Doccbal enim Filiuni quidem Deuro esse, , '
per omnia similein Patri, adeoque secundum sub- . ,
atanliam; Spiritura vero sanctum, ejusdem honoris
, ,
et dignitatis experlem esae aaaerebat: famulum ,
ac ministrum eum appellans, et quaecunque alia . ,
quispiam de angelis dicens, non aberraverit. a m ,
dem cum illo opioionem amplexi euut Eleusius
et Euslatliius et reliqui oranes qui eo lempore a *
contrariae sentenlix asserioribug depoaili fuerant
, Constaiitinopoli. Quibus baud exigua para populi G , .
adbaesil, lam Consiaulinopoli quam per Tbraciam, ,
Bitbyniaua , ei llellespontum, finilimasque provin- , .
cias. Naua vivendi r a l i o , quam vulgus potissimura
gpectare solet, haudquaquam in illis culpanda eral. , .
Euoiiu iocesaus quidem eorum gravis, diaciplina *
vero iiiouasiicae sirailig fuit. Ad baec sernrb non (42)
invenustus, ci uigeniutB ad persuadendum accom- , ,
niodatum. Gtijusmodi IMDC fuisse dicilur Maratho- ,
uius: qui ex ralionario publico oflicii praefecturae * ,
praetorianae, cum opes maximas sibi coniparasset, , finiia milUia, aegrorum ac pauperum sub eodem
,
tecto degenlium curam gessii. Poslea vero, suasu
,
Euslalbii Sebasliae episcopi, monasticaro amplexus
. e&l vilatn : el sodalitium monacborum insliluil ,
Conslaniinopoli, quod ad nosiram usque aelalem
*
coniinua successione persevcravit. Uanc porro
, , .
t
(40*) "
. In codice Fuketiano scriplum esl
; et post verbum
| apposita esl media dishnctio. Subaudienda
aulem sunt bxc verba,
. Vulgala lamen lectio ferri polest boc
eensu : El tanto turpius erat hoc malum, quanto non
tolnm erga tribules Iwslili graaari, verum eliam
erga exiraneo* sacerdotalis lex prohibel. Sacerdoitbus enini ne adversus bostem quidem armis uli
iicet.
(41) ' I f W .
Scribendum est procul
dubio , ut Chrislopborsomia e i S a v i l i a s
emendant. Paulo post ex codice Fukeliano emeodavi, .
(42)
ld est, e x
nuroerario officii praiectorum praelorio. De his n u merariis mentio fit in CodiceTbeodosii, el in M o l i lia iinperii Roinani. Mulla de his olim notavi ad
Hbrum xv Ammiani Marccllini, pag. S4. In Nolitia
imperii Bornani inter ofliciales pr*fecii pra?lorio
per Orientem duo receusenlur Dumerarli. b i s ,
auri unus; operarum alter.
Iftft
CAP. XXVIR.
" ol '
favere arbitrati,
SebasUna tede Aniiochiam
Per idem tempos com Eudoxius Constantinopolitanam Ecclesiam obtineret, multi Antiocbenam
eedem ambire cceperunt , ulqne in ejusmodi rebus
evenire eolet, v a r i cleri ac populi contentiones
ac eeditiones inde exsliterunt. Euro enim unusquisque ad rcgendara Ecclesiam deligebat, quem sperabat secnm i n fide consensurum esse. Quippe
- g disseasioD.es de doctrina fidei nondum inter ipsoa
, cessaverant, nec in psallendo inter se coocorda * , bant, sed, ot supra dictum est, siuguli psabnoa ad
, .
aoam sectam ac eenteoiiano accommodabant. Cum
,
igiiur AniiocbensU Ecclesia io hoc statu esael,
, - Eudoxiani c#mraodum fore Judicarunt ut Meletius
,
Sebaslia illuc Iransferrelur, quippe qui ad diceudam ei ad persuadendum idooeus tssel in p r i m i s ,
, ,
. ,. - et ob viiae inlegriutem probatus, et ejtisdeni cum
ipajg opinionis jam pridem baberetur. Eienim fu
, * turrnn omnino sperabaui ut tanti viri fama atque
auctorilale ctves Antiocbenoa ac finitimas civilaies
,
ad auam opinionero aliicerent : praecipue vero
EusUibianos qui de divinilate ita aenliebaiit ut
. a concilio Nicxno traditum fuerat. Verura ea rea
. ,
, D tonge aliler eventura erat quam sperabanl. Nara
curo ille Antiocbiam vanisset, ingens populi m u l i i * ot ,
tudo confluxisse dicitur, tara ex Ariants quam ex
,
iis qui cum Paulino communicabant : qooram alii
, ,
hominem vldere cupiebanl, cujus Unta fama etiam
. ,
1
VALESQ ANNOTATIONES.
(43) .
Constanlinopoli scilicet.
nos ab boc teropore usque ad Arcadii principatum
De hac enim duntaxat urbe loquitur Sozoraenus.
caruisse episcopis. Vide illum, ad annum CbrisU
Qood cura Baronius non intellexisset, iromerito
360, cap. 19.
reprebendil Soiomenum, quod dixerit MacedooiaVARIORUM.
.
Melachronismus :
tiuro a Lucifero episcopus Anliochenus ordinatut
Paulinus enim, imperame Juliano, diu post Mcleest. Vid. iib. T , cap. i z . W. LOWTH.
1203
SOZOMENI
1204
, * . ,
* ,
. , , ,
, .
, ,
*
,
,
,
. ' , ,
-' ,
I
-"" .1 W
'
I
~
Cumque aestuans arcbidiaconas,dimissoore roanum *
Melelii apprebendisset, ille liberara linguam nactus,
*
elaia voce aententiam suam aperiius quam antea , *
declaravit, audiioresque boiialus est ut Nicanue .
synodi decreiis adbxrescercnl, prolestatus eoa qai ,
aliier scntirent, a vero aberrare. Cum aulem haec ,
eadem dicere et manu signillcare alternaiim non
(44), , desineret, pro eo atque arcbidiaconus ipaum impe- ,
diebat, et contenlio ioier otroaque esset, non , .
dieeimilis Pancraito; Euetathlani exclamare, gratu- , ,
l a r i , et p r * gandio exsilire coeperunl. Ariani vero ,
animos demisere. Quibus auditis, Eudoxiani gra- ,
viter commoli s u n t : eperaroqne adliibuerunl ut . , ,
lleleiius civUate expelleretur. Eumdem lamen poet- ,
ca revocarunl, ad ea quse dixerat corrigeoda, ^ . ,
lanqnam pceniteiitia duclum , ei conlrariam aro'
"
,
plexara sentenliam. Sed cunt ille senlenliam non
*
inutaret, imperator eum Ecclesia expelli, ei i n ,
exsilium deportari jussit. Quo facto Euzoius, qui , * (
jam pridem una cum Ario depositue e r a l , Aniio- ,
cbenam eedem regendam snecepit. Fautores aviea
, Mcletii, sese ab Arianis segregantes, seorsum con, ventus egerunt. Nam qui ab initio conaubstanlialis
.
fidem secuti fuerant, commenicare curo illis delre , . &
ctabant, eo qood Meletius ab Arianis episeopis
,
ordinalos fnisset, sectatoresqae ejus ab biijusraodi
.
eacerdotibus essent baplraalf. Et isli quidem ob hanc causam inter se divisi s u n t , quamvfs i a
doclrina fidei consenlirent/lmperator vero, cum Persas res novas molirl accepiseet, Anltochiatm
perrexit.
CAP. XXIX.
D
. K # .
Quomodo Acaciani denuo tumultuati sunt, et con- "Ott ol xdAtr * 1
subttantinlis quidtm fidem everltre, Arianam au ,
'AptUrv
tem hcentim ttabilire ttuduerunt.
.
Porro Acaciani adhuc quiescere non poieranl;
01 ,
sed Autiocbiae una cum paucis ilerum congregati,
(45) , D
VALESH ANNOTATIONES.
desiderat, habes apud Epiphanium in baeresi Se(44)
.
Hujus loct
miariaoorum.
emendaiio debctur codici Leonia Allalii, in quo ita
(45)
.
Asaenlior
ecribiiur : . Alque ila
Gbrielopborsono et Savilio, qui huwc locam i U
legit Nicepborus. Porro sermonem iltum quem lunc
l e g u o l : .
Meletius babuit Antiochiaa, si quis forie legere
VAIUORUM.
.
GonciHum A n - ralor, exeunle aniio 360, ab Arianis congregalum.
tioclienuui v i , Anliocbiae, in qua lunc agebat impeVide Alhanas., De synodit, et Tbeod., Ub. u , c.31.
t*0&
\m
. , ,
1
(47)
. Hunc locum non intellexerunt interpretes. Inleiligunt enira Acaciatii verba qua?in formula fidel sus adifiderant,
. Naro alii qtiidem Filium Palri similem esse
' dicebani , alii vero . Vemm
| Acactani similem secundum Scripluras proftlebani l o r , aubdole et fraudalenler. Gumqae ipsls objiceretur, auoeaodo Filiera Dei dicerenl ex niliilo et
dissiiDifeni Palri, cora evmdem credereni Deum de
1
1237
SOZOMEN!
1208
mox dictorus *uro. Cyrillo vero, quemadmodum 1
VALESIl ANNOTATIONES.
49)
.
Hierosolymorum epiecopum, in ejus locum subroEpiphanius In haeresi ManicbaBorum, ubi episcopogasse Pbiluroenum quemdam ; paulo post vero
ruro Hlerosolym;e indicem lexit, Cyrillo Herennium
Eutycbium Hierosolymorumepiscopum,episcopatam
successisseecribit, HerennioveroCyrillum allerum,
Cnesariensis Ecclesiae dedisse Gyrillo seni. Delnde
cui auccessit Hilarion. Hieronymus auiem in vero Cyrillum, cnm in sedem Hierosolyrailanam
Chronico aliier eos recenset, hoc modo: Po%t quem,
restilutus esset, Gsesariensi Ecclesiie praefecisse
Maximum scilicet, EccUiiam Ariani invadunt, id tj Gelasium. Yeruro curo bi ires ob simullales
, Cyrillus, Eutuchiui, runum Cyrillus, Hireniu$,
acopaiu cessisseut, Euzoium Ecclesiam obiimiiase.
tertio Cyrillus, Htlariui, quario Cyrillus.
Caelerum exislimo bonc eese Eulycbium Eleuihero(50) '.
Hunc Heracliura axiroaa
politanum episcopum, qui adversua Gyrillutn i n i m i inoriens sibi successorera designaverat. Yerum Cy- citias exercuit, ut teslatur Epiphanius i n eadem
rillus Arianoruin factione ad episcopatum promo- haeresi, capite 23. Ejusdem Eulycbii memioit H i e tus, euro variis fraudibua appetilum, ex cpiscopo ronymus in epistola ad Paromaehium de erroribns
in presbyieri locum regradavit, ut scribit HieroJoannig HieroeolymHani, ubi de Epipbanio *
nynius in Chronico. Proiude Heracliua Maximo
scribil : Eo lempore quo totum Orientem, excepio
totius auccessisse videtur quaro Hilario. Gaeterura
papa Athanaiio, aique Paulino, Arianorum et Euno-
in indice Epiphanit
mianorum hasretii potsidebat; quando tu Oecidtntalibu* et inmedio extilioconfasonbut non commmnicabas, ilie vel presbyter monasterii ab Euiychia
audiebatur, vel pottea ephcopus Cypri YaUnte non
tangebatur.
HERMIiE SOZOMENI
SALAMIN1I
ECCLESIASTICiE
LIBER
CAP. 1.
C
De defectione Juliani At>o$tal<e, et de obitu imperatom Oonstanlii.
El hujusmodi quidem res in Orientis panibusper
EcclesiasconligeruiU. Inlereavero Julianus Gsar,
vlctis praelio barbaris qui Rbenum fluviura acco-
HISTORLE
V.
. '.
.
\
. ,
,
*00
HISTORIA ECCLESIASTICA. LIB. V .
ItlO
. iont, mullos eorom inlerfecit, alios vivos cepit.
,
Qua ex re ingentem glortatn adeplus, cura ob mo , - dealiam ac morum lenilatem gratissimtis esset m i . \ , liiibus, Augustus ab iisdera renuntiatur. Nullaquc
, ,
ob id faclura excuealione usus, sicut par eral,
* - aptad Constantium, judices quidem ab eopromotos
, * mulavtt, Htteras autem ejus de indusiria ostenta , '
v i t , quibus ille barbaros ad bellum contra Magnen , tiura inviians, i n provincias Homanorum induxe ,
r a i . Cuiuque aniea Cbristianus faisse viderelur,
, , ,
repenle mutala religione, semetipsc ponliflcem ma . - ximura appellavit: et genlilium templa ingrediens,
, diis sacrificavit, et subditis snadere coepil u l eo
, - rilu deoa colereiit. Porro, cum metus subeeset no
, - Persae in Romanorum ditionero irrumpcrenl, at * , que idcirco Conslanlius inSyria morarelur, anim
advertens Julianus se absque ullo prcelio Illyri
cum occupare posse, eo conlendit : fingens se
. excusandi sui causa, ad Conslantium ilcr fecere,
, ne 178
aponte praeter illius voluotatem i n
signia iroperii a militibus suscepisse viderelur.
* Caeierum eo primum ingredienle in tines Ulyrio, \ rum, aiunt viles quidem posl tempus vindemiat
, * ,
circa occasum Vergiliarum, uvis acerbis plenaa
. subito apparuisse : rorem vero ex aere delapsura,
(51), ot ,
tumin ejus cblamyde. tum in veslibus eorum qui
*
ipsura sequebantur, signum crucis singulis gullis
* .
depioxisse. Et ipse quidem, comitumque ejua
, , - quaniplurimi, uvas inleropestive apparentes pro
, , \ Q bono omine accipiebant; rorem vcro casu quodam
* , forluito vestes in quas ceciderat, ila depinxisse
,
opinabantur. Alii dicebant, ex bis duobus prodi - giis, allerum quidem porlendere imperalorem im. , - maturo exitu periturum, perinde ac uvas illas
, * regnumque illius brevi lempore duraturum esse;
. \ allerum vero praedicere Cbrislianorum religionem
* coeleslem esse, cuiuvtosque signo crucis conaignari
, * oportere. Ac meo quidem judicio, i i qui adversa
, . * imperatori augurabanlur, a verilale minime aber , rarunt. Utrumque enim felici conjectura ab illis
,
dictum fuisse, progreasus teoaporie declaravit.
* Constantius porro, cum Juliauum bellum ipsi i n . *
ferre didicisset, relicto belli apparatu adversus
, ' .
Persas, ConsUntinopoIim contendil. Sed dum iler
, D faceret, Mopsucrenis, qui locus est inter Cilices et
.
Cappadoces qui Taurum accolunt, fato fuoctua
, .
e s l , annos natus quiuque et quadraginla. Ex qui, - bus iredecim quidem iioa cum patre, quinque
, ?ero ac viginli post ejus obtium imperavil. Mortuo
, iiaque Conslantio, Julianus quidem jani Thraciam
, . obtinebat. Verum paulo post ingressus Conslanti , nopolim, imperator est appellatus. Caeterum gen , liles aiebant eum, roulto aute quam ex Galliig
.
discederel, ad banc expedilionem aascipieodam
s
(51) .
VALESII ANNOTATIONES.
Mallem scribere .
4211
SOZOMENl
ittS
1*.
pulo :
, elc. Porro baec bistoria, et seauens Cacluin quod narrat Sozomenus, leeunlur eliam apnd
Gregonaro Nazianzenum, in
*dirm
Julianum.
2413
, -
. \ ,
,
, ,
, .
, \
\ ,
, \
, (54)
.
,
, ,
.
, .
, ,
*
*
. ,
.
,
,
, , .
, *
, , ^
,
; .
, 4 *
,
, ,
((,
.
,
*,
.
, ,
1214
YALESll ANNOTATIONES.
(>4) .
Juliantis Cxsar Nico- genere longius conlingebat, u l loquitur Ammiajiua
medie ab Eusebio educatus est episcopo, quera
Marcellinus in libro xxu, pag. 219.
VAmORUM.
.
Mamanlis Morlem ejus ad annum circiler 274, cum vulgalis
roartyris nomen apud Grajcos cclebre; geata ob- aucloribus, referimus, donec ab aliquo ceniora
scura. Laudarunt eom Gregorius Nazianzenus, ora- proferantvr mooumenla qua* aliod nobis persnalione 45, el Basilius M . , lomo I , boinilia 26, De deant. Consentiunt antiqua Mariyrologia Adonis,
Usuardi, Rabani, et Noikeri, e t c , S. Mamantis,
martyre Mamante. Ex quibus locis nihil aliud
diacirans, quam ipsum agreaiem pastoreni fuisse, aut, proul loquuniur, Mammetis, sive Maroeiia
martyrium sub imperalore Aureliano contigisse.
et inter roartyres celeberrimura. Iliraculum quod
bic narrat Sozomenus, retuliletiamGreg. Nazianx., Colilur ejus memona a Latinis die 17 mensis A u orau 3 adversus Julianum , quamvie eaneii maru s l i ; a Graecis 2 Seplerobris. Tandcm hic Mamas,
lyria Domen nop exprimat. Amiqmis eaft in Gallia
e quo agimns, distinguendua est ab alio Mamanle
S. Mamantie cnltet, iri qwi aub MammetU Romine, martyre, qneio cum Baailisco itidem roarlyre
sicol ei amid atioe Lalinos, ut pliHimHn celebra- Graeci die 29,Julii recolunt. (Theod. Ruinart., in
i u r . Sob hojoa nomine Deo dieata est eccleaia Acfii martyrum, p. 270.)
caibedralis Lingonensls tob netropoli Lugdunensi.
1215
SOZOMENI
1216
. ,
-, , ,
* , &
,
.
,
, . 01 , , ,
,
,
. &
, , , .
1
1247
HISTORIA ECCLESIASTICA. L I B . V .
4118
C 0 8
gistro militunt mitao, cum barbaris coogressue, rem feliciter gessit. Gumque i l l i legatoe de pacc
mUissent, et [luteras ostendcrent Constantii, quibus ipsoa i n Romanortun ditionem evocaverat,
ipte legaium qui ea de re venerat, dimittere de industria cunciatus, magnam hostiura multitudiuem ioopiuato adortus devicit. Aiunt porro Constantium insidiaa Juliano struentero, bellum letud
ei gerendum commisisse : quod tamen mihi nequaquam videfur probabile. Nam cum ei liceret
illum ne Caesarem quidera initio facere, quid causae est cur fecerit, cur eororem auam illi
roatrimoniuni dederit, cur de ducum desidia conquerenti morem gesserii, et eorum loco alium
sirenuum miserit u l victoriam de bostibus reportaret, nisi benevolo erga illum animo affectus fuiasei ? Verum, u l equidem conjicio, inilio quidem Constantius cuni eum benevole complecieretur,
Gsesarem nuncupavii. Sed postquam pneter ipsius senlentiam Augustus renuntiatus eeset; seu melo,
eo qtiod ipsum ac fratrem adhuc adoleacenles injuria affecerat; seu invidia, ut videtur, impulsus,
eo quod parem ipsi honoris gradum conaecutua esset, barbarorum qui Rbenum accolunt opera,
insidias ei comparavit. Yerum de bis rebus alii aliter sentiunt.
. .
D
CAP. 111.
"Ori
,
Quomodo Julianu* ad imperium evectu$ rei CAri stianorum enxtm labefactare, el gentilium iwper,
SOZOMEM
4219
c i b i s
VALESII ANNOTAT10NES
(58) . In codice Fukeiiano scriptum est . Vocem aulem , Musculus
quidem reditus, Chrialophorsonus antem tnbuia
ioterprelaliis esl. Ego Musculi iuierpreialioncm
magis probo. NeqneenimJulianus nova Iributa excogiiavit, quippe qui vetera et solemnia imniinuer i t , u i docet Aromiaous Marcellinas.
(59) .
Apud Grsecos
proprie dicebaolur qui sacris iniliabantur, ul docet Harpocralion in Lexico. Interduro tamen abusive ponunturpro , sea iniliatoribue. Alqueita boc locosuinil Soionaenus. Vide,
ai placel, quae Boiavi ad Euaebium, De viia Con*t.
1. i , c.52. Micbael Psellus i u l i b . v i Rutoriv ita
sumere videlur, cum dicitde qnodara qui minisler
imperaloria fueral, et qui postea patrtarcba fuit
CPotitanus :
$, .
(60) .
Vesliiorea eimelacrorum intelligil, el bajulos, et alios hujusroodi ininiairos, quorum frequens mentio exstat apud Julium
Firmicum i n libris Malbeseos. Eos Graeci et vocant.
()
xplr.
Mallein dicere , elc. Vulgata tameit ^
leclio ferri potest.
(62)
.
Hujoa loci
eroendationera debemus codici Leonia Allalii, io
quo ita scribitur : , ,
. Graeci dicebant pro,
sancte e l casle deos colere. Hesychius, ,
, * , . Hiuc etiam
dicebatil sanclilatem et , u l docet
Suidas. Quod Lalini dicont iu caaiu esae. De castu
Isidis ei Gybeles vide quae olim nolavii Tbeodorus
Ganierua in libris variaruro lectiouuin; cujus exaclas ditigeutiae nibil arbilror addi poase. Sumiiur
f
YARIORUM
r
.
Idola interpreiatur Yaleaiua i n
notis ; Le Moyne i i i Var. *acr. paru u , p. 595,
9
1231
Ola
.
9
,
Per idem tempus Julianus imperator CaBsaream,
, ,
ad montem Argseum sitaro, urbem amplam atquc
, YALESII ANNOTATIONES
(64) . Male municipalee seu duamviri, tit jam pridera obsenrayi
Gbrislopboraonus belli duces ioierpre- in annoialionibus ad lib. xxxi Ammiani Ifarcellini,
U l u r : dicebanlur a Graecis roagistralus pag. 425.
VARIORUM.
. Argaeua, moos Gappadoci finia Galali regionis ad occasum, prope Melam
maximus Sirabom, in Asia minori, valdeque excel- fluviiim, spatio fere 80 roill. pass. BIUBRAHB*
sus : exlendilur intcr Gaesarearo ad orluro, et con-
24
SOZOMENl
4225
pgi^ \ , , . -
* &
(67) *& .
. x s i
* & ,
, ,
^ -
-
^&. *
tafis, m rificel
pradeclnnin ae
prmsiamm mifeakaqa, B B C pogumto. si caai desUs
alitf t?aof9xiiir. xi.issima e m . Sed cor
vftroloT hor p n K Bi.iiiixu non satis cjpio Q u fUon>Ufr pnix iv>: tr< rttVior foiste. Unde i n Codk^
Tbendnsianr i%-vi*.^4-b lUuios csl De iucrts o j k i o .
m m . Hijiusnuut *\*e aftciales judicavi, tato
iii codice Fukeliwno b^iicr , ^ / r, - IJUBJ quan.
.*. n*otU exiperc soleboal
. f i i . Qu^rn wii(tiiratu
nMfipboTsmnts eliam
lilwaniiiutv sm * irvriiirialibus. Onerosa
>i SV*'IIIS qtibnftilam ccuiinbiis rppetenml.
fuU bav nnuuj ~-. ia co qood noTrlli qi
Si:!t:*i'ih|*pdiiin iiifm i*M uoov. Df unnplo Gfjiii
4Minwi . ' . ^ AtWialion aecribebajiiiKr. M >
f-xnaem pecanuM isvW-e
i r i > l^ixar a (.:|;<1u i<u,uitur r l . a n . iirp^irii. | ) po-tf
N5t:r7''iir> lurt< ~ tnrr tn Juttatwm
ei n -;"^ 1*4. . JVIifi. Vulf qua .
:. IM;V k.tt%M*btan*<.
. ' .,.
I .
prtn
ei
-UMIOIAIUI
- i r p i i ; deiode in tm
qwmi
j r v c r j i U unperaiorxfli c i s ^
kvr^roia, id esi grxvi
fimc in Codjce ^
lcglbus itnpet>in
>..: plures aun k l
IIISTORIA EGCLE8IASTIGA. -
122
LIB. V.
1226
. '.
* C
"
,
, ,
*
,
, ,
' ,
, , .
,
;72)
1
186
CAP- V.
re
Haec igilur menie agiians, eoa quidem qui regoaote Gonatanlio in exsUiam pulai fuerani, exsilio liberavit, proscripiia vero, lege lala, faculiates soas resUtuit. PopuUs autem civiutuoi
palam interdixil ne quem Ghristianorum aul i n juria afficerent, aut conlumelia, neve iovilos ad
sacrificandum iraberent. Sed ut qui sua spoute ad
aras accederenl, prias plaearent eos daeraonas
quos pagani Averruncalorea vocant; et expiationibus quae ipsis usitaltt sunl, purgarentur. Ei cleri-
YALESIl ANNOTATIONES.
(68) jiiy . Deest verbum - D pbanius quidem sic vertit, Cum Constantinopoli
, aicuUn interpreiatioiie mea supplevi. Ilaquoapud Fortunam $acrificarel urbis, etc. Nicepliorus
q i e legisse videlur Ghrisiophorsonus.
aotem in cap. 20, lib. x, sic babel:
(69) . Hunc locum
, elc* quo
correxi ex codice Fukeliano, in quo diserte ita
conjicere licel, Nicepliorum in hoc Sozouieni Joco
scribilur, , elc.,quam scrilegisse , non, ul edilum est, .
pturaro nemo, ut opinor, iit dubium revocabii.
(71)
.
In codice
(70)
Fuketiano scriplura invcni, . l n codice Fukeliano scripluui inveni - , queroadiuodum Gbrisiopborsonus el Savilius
p^v^^Gbristopborsontis aulein el Saviltua in suis codicibus invencruiil.
* m a l , el pro . Atquc ila legit
(72) .
As" Scbolaaiicus et Nicephorus. Nam Epi- seotior Ghrialopborsooo et Savilio, qui .
VARIORUM.
testan^ntum relinquere cuivis concessum eral.
''Aro. Abrogavit ellam legera GonYid. Epiu. Juliani Ad Bostrensa.
Y1* LOWTH.
dvia Ecclesiae vel ecclesiaslico per
39
. GR. LXVII.
~ *#5
90Z0MENI
28
0,a
1230
, .
, , * !, , ;
, (75) , *
,
,
,
. , &
,
, .
CAP. V I .
Quomodo Athana$iu$ cum per seplem annos apud trfrOtt
ginem cmamdam pudicam ae vtnustam delituiiSTi,
,
, '
.
landem tpparuil, el AUxandriam e*t.
,
Eodem lempore Aibanasiua, cum autea neacio
, ubi delituiteet, nuntiato Constaniii interitu, i n
, Aiexandrina Eccle&ia nociu comparuit. Quod q u i . , dem merilo admirationi f u i l , cum repenle pneter
. omnium exspeciationem conligisset. Nam cum ex
, - inaidiia amlcorum Georgii, jubente 1 8 8 CoBSlan - Ho, dux A&gypii eum comprehendere eonatus f m ,
alra fuisset, siculi supra relulimus : fuga elapsua
, Athanaslus, ad hoc usque teropua Alexandriae de , lituit apud quamdam virginem consecraiam. Qaam
.
quidera formae venustaie reliquaa mulieres adeo
, g superasse accepimus, u l spectantibns quidem i n *
star esset miracoli : viris auiem modesiiain ei
,
eastitatetn profiientibus, fugienda esse videretur,
.
ne ex sinistra suspicione aliquod ipsis probrum
aspergeret. Erat enim in ipso Ktalis flore gravis
*
admodom el modesta: quae res, etiamsi naturae
. " (76),
adjumentom desit, admirabilt venuslate corpus
.
exornare soleni. Re vera enim, noii ut quibusdam
* , ,
videtiir, qualia sunt corpora, lales etiam sunt
, . *
Secr., lib. , c. I .
l d . , iWd., c. 2.
YALESII ANNOTATIONES.
VARIORUM.
* . Brevie est Jaliaui ad Aetium episttila, el sic se habet: Coeleris
#mitt6tts qui Cotutaniio vita defunclo ejtdi patria
fueront, propter amenliam Galitaorum,
essiiium
tondonavi. Te aulem non tolum ea pmna libero,
SOZOMENI
189 C A P . .
cade traclione Geora.it Atexandrini episcopi,
*ob q*a> in Umplo Mtlhra acciderani; quid
*a icrip$erit Julianu$.
. '.
',
* nyc
.
, Et Albanasins quidem lioc modo servatus, ac C
, *
praler omniura exspectaliouem in Eccleaia conspe* '
ctus, undeoam prodiissei ignorabatur. Populus
, *.
aulem Alexandrines ingcnli gaudio exsullans, ec ,
oksias ei iradidit. Ariaui igitur ecclesiis pulsi, ia
* , 4vd
privatis aedibus convenlus suos aeparatim egerunt,
,
CIMII Lucium quemdam, Georgii loco, epiacopum
. *
sectae suse constituissent. Jam enira Georgius inleremptus fuerat. Nam aimol atque magUtralus pa lam fccissent, Conslantium quidem morluunj, Ju- , *
lianum vero ad imperium eveclum esae, Alexan- .
drinorum gentilium vulgua sedilionem commovit. '
Clamaniesque oniversi, eiconviciis eum incessen- ^
tee, impetum ia"eum fecerunl, velut jauijam i n , .
4eriecturi. Verum 4mpelu slatim represso, lum
tU ^
VALESII ANNOTATIONES.
(77) .
Quicunqae bujus ca- D est Constanlius. Caeteram Albaoasiam P ^ . ^
pitis titulum composuit, sive Nicephorus Callislus,
sacram virginem tandiu latuisse vix crediwie
sive quis atius, Aibanaaium septem annis apad
Assentier potiaa Gregorio Nazianicno, qui in^ora
sacram virginem lalitaese scribit. Sed si rero ad
t l o n e i l ail Atbanasium, post ingressum ttordioaexacios calculos revocare voluerimus, sex tantum %
tionem Georgii, rccepisse se in ifigypii ^ ^ ^
eosque non iniegros annos eum laluisse reperieibique laluisse ueque ad priticipatom ^\f }:
i
rous : ab oclavo scilicet consulaiu Conslanlii, ad
^onsulatura Tauri et Florentii, quo anno moriuus
Lauaiaca, cap. 135
a
i s
VARIORUH.
* Atbanasiua AlexanJriam circa menscm Auguglum anni 362 advenlavii : ideoaue verum esl
cum per septem annos deliluisse. llli tameo anni
utrimque incompleli numeraiidi sunt, ab anno
356, ad annum 362. Qui loqpendi modas, ut 8*pe
aiibi, decepit Valesiuro. Aniiquos incompletos ple-
HISTOIUA ECGLESIASTICA. L I B . V .
235
1134
' Socr.,1Ib. , c. 2.
Ibid.,c. 3.
VALESII ANNOTATIONES.
(78) . Aeaentior Cbrislophor(80)
. Ilnnc locum aliaono et Savitio, <jui omeDdaninl, licel re- ter scribcndum putavil Nicephorus. Sic enim habel
claroanlibus libris. Certe orationis series aliter in cap. 6 l i b . X :
acribi non palilur. Nicephorus tamen legit, , . Langus
ft bonoram publirationem a Sozomeno inlelligi
laroen, mterpres Nicephon, scripluram oodicum
cxistimavil. Sic eniro hunc Sozomeoi locum expres- noslrorum sequi mabiii. Sic enim v e r t i l : Chmtiaait: , o$ certe, qualescunque illo$ tandtm, Geurgiance
, . Verum haec
cadi$ quam Grcecos, auctore* [uisse maluiset. Ubi
Ntcephori coDjectura proreue abaurda esse mihi v i vox i ' l a , quaUicunque, designat tam baerelicos
dotur.
quam orthodoxos. Posset eliam hic Iocns aliler
(79) ohtov. Ampteclor emendari, inserta particula hoc inodo:
emcndalionem Cbrietopborsoni et Savilii, qui , eic., id est, Chrisitano$
> ^ ^ ^ n l pro , atque iia legisse vidc* aut qualetcnnqne aiws, Judacos scilicet aut Manir
cbaeos.
f
t e
1100
CUM foeral ASgypii aique AkxaBdrt*. Vir ge&ttlium eopefSillSooi tupra modum addktts, ei qid
Cbrtftiaso* gravi*tiB>o odio proftqoebaiur: adeo ut, .qiuntum quiden in ipso rai, coolra inpera.
iati# temeatiaai persecvtio Cbritilanorum ad csdem agqae processerii.
CAP.
VUI.
. .
,
,
, , *
*
* ,
, ,
( , extremum gladio enra obtruncari jussit. Postquara ^ ,
vcro sacra vaaa diripuisset, projeeiia
" illis in [,
lum coeplt illudere : et impia adverstia Cbrislum
, .
pro animi sol libidine locutui, scdil super Ula, et , ,
contumeliam exaggeravit. Quo faclo, atatim cjue * , .
gcnitalta, et circnm posiia ad meatus necessarlos
loca, corrupla.sunt: ct caro lllamra partium com- * ,
puirescens, i n vermes ebulliit. Morbus deniquc , |
omni medicorum arte soperior f u H : lametsi p r *
imperatoris revereolia ac metit, oronia medicamen- ,
torum 191 genera experii essent, el preiiosis ae . (81)
plngulbus avibos imniolalis, adipem earum pulre- , (82)
factia corporis parlibua iitiposuissent, el vermes ,
ad soperficiem cutis elicaissent. Nihil tamen pro- . ' *
flcore valuernnt. Nam vermea in profondo abditi, ad , , ta\
Sntegraa adbuc caruee proserpebant: nee a depa- G , . '
icendo cessarunt, priusquam ipsum necassent.
llanc porro calamftatem inveciam ei fuisse d i t i n i (85)
f
YALESII ANNOTATIONES.
quaai ante translationem reliquiarom sancii Ba(81) .
byla3 ea mors conligisset; cum tameu anno post
dubito quin acribendum, sil , id
Sliam iranslationem acciderii, iuliano scilicet
eii, pinguea aviculas, quemadmoduna in versione
mea expressl. Conjecturara mcain conflrmat Epi- qaartum el Salustio coes., ut consiat tum cx Ammiano Harcellino in lib. xxui, inilio, turo ex Tbeo*
fthaniua Scbolasticae, qai hnnc Soxomeni locum
i u vertit: Con/icirtantur enitn omnimoda pretiota- dorilo i n lib. Hist. eccltt. JNam Ammianui
qu$ tntfieamina ex pinguibus volaiilibus, ut eorum Marcellinus mortem Felicis ac Julianl refert staiim
iinguidine corrupta et outria membra linireniur. po8i consulatum Jaliani et Salustii, id est anno
Idein etiatn conttrroat Cbryeoslomus in Chrieli 563. Tbeodoritus vero illoram obUun refert
post reliquiarum sancli Babylae translaiionein.
wnlra GtnliUt,
(82) ^ . Epiphanius Scbolasiicus D Quare emendandi sunt Baronii, qtfi Cbryeoslomum secutus, id reiulit aano
lagiaae viddur
Chrisii 362.
, ut ex versione ejus apparet.
(83)
.
Poaset etiam scribi,
Felicem intelligit comitem sacrarum largiiionom,
, etc, queinadmodum Savilius ad oram aui
codicls annotavit. In codiceFuketiano pro vel Helpidium coroilera rtjmm privalarem : de
acriptum est . C^lerum de roorte qaorum icedisSiino exitu acribit Tbeodorims ia
hujus Juliani vide Tbeodoriium in l i b . Hist. lib. Historia ecele$. Vide, *\ placet, <\ux olhn
eccle*. oi Joannero Chrvsost. in oratione 2 conira noiavi ad librum x x m Ammiani HarcelUni, noa
, de sancto Babyla, vbi de hujus comitis procul ab i t i i t i o : ex quo discSnas Fe4kem comifoeda morle quaedam narral salls recondita. Sed tem aacrarnifi largilioniim paulo anle Jnliaoim
corrlgendura eal obiter sancil Patria comileio Orienlia obiisao.
, qui de Jullani eomitia morte Ita loqaitur,
%
YARIORUIf.
ex 3 codd. mss., ei lomo qnarta
7 .
Paesio bujus
Joamiis Mabilloiiii, pag. iW/Hm
**tm ( W j w
Theodori (alia$ Tbeodorili) enarralur a Thcod.
Mabilloiiius ad calceiu iiarrationis) a t t f e r a *
Ruinarl. Acf. truri., pag. 658, qui eam dcscripsil
I7
HISTORIA ECCLSMASffCA. -
LIB. V.
t*3
- * Cftncli exi&iimartnH. Nam el eottes laiftUo , , nuro sacrarum, et alii quidam summis in palaiio
, digniutibtts p r a d i i i , cum petulanter ilUieiasettt
.
Ecclesiaa, ioaperato ac mi&erabili exitu p e r i e r o o t ^
Unquam iBdignaatie Dei aenienlia coudemnaii.
. '.
CAP. I X .
, ,
D$ marixTto sanctorum Etuebii, Nettabi, Zenonis,
tit civitate Gaza.
, .
Sed quoniam ad bunc sermouem devenimus, et
,
(84) , Georgii ac Tbeodori csedem jam commemoravimus,
, - opportunum nunc videlur ut Eusebii, Neslabi, et
Zenonis fratrum menlionem faciamus. Quos popu
6 *
, lus Gazaeorum odio prosequeus, lunc temporis
, , doroi abdttoa comprehendit. Ac primum quidem
. , i n carcerera eos conjecit, et flagris verberavit.
, g Deinde omnes io ibealrum convenientes, adversus
, ,
eos vociferaii sunt, quod lempla ipsorum violas .
sent, et saperiorum temporum opporlunitate ad
, * eversionem et contumeliam Graecanicae religionie
, . abusi essent. Dumque ita vociferanlur, et in caedera
, ,
illorum sese mutuo incitanl, furorem animis con *
ceperunt. Atque, ut vulgus sediliosum solet, seract , * ,
ipsos cobortati, ad carcerem properarunl : eosquc
inde eductos, crudelissirao mortis genere interie , cerunt; nunc pronos, nunc supinos irahenles, et
* , *
* . - pavimenio allidenles; et pro arbitrio, alii Japidibus, alii fustibus, et cujusque roodi telis qua? ad
* manum essent, eos caedentes. Audivi eliam mulie, * *
rea relicta tela ex domo progressas radiis illos pu , ,
pugisse: el cocos qui in foro erant, partiro ollaa
,
* , . - G aqua fervenli buliientes, focis abreplas, eis supcrfudisse; parlim verubua eos transQxfese. Postquam
, ,
192 es dilacerassent, et capita eorum iia con , ,
fregisscnt u l cerebrum bumi efflueret, eos exlra
^ civitatem traxerunf, ad locum quo jumcnto * ,
* , m m eadavera projici solebant. Ibi accenso rogo,
corpora eorum concremarunl : et qus supererant
, ^
ossa, qua3 scilicet ignis minime absumpseral, ca ,
melQrum asinorumque ossibus illic temere disje * *
clia permiscuerunt, ne facile repcriri possent. Sed
, , *
tamen non latuerunt diu. Elenim mulier quxdam
,
Christiana, non illa quidem oriunda ex urbe Gaza,
* ,
sed quae illic domicilium 6xerat, Deo Jubente,
.
noctu ea collegit: et in ollara conjecta, Zenoni
! ,
corum consobrino custodienda iradidit. Sic enim
, , , Deus in soranie preceperat, et locum ubS vir isle
, .
degeret, mulieri indic%verat. Ae priusquam illum
, vidisset, ei ostenderat. Erat enim ignolua mulicri,
el ob recens excitaiam persecutioncm occultus
9
VALESH ANNOTATIONES.
(84) . Incodice Fukeliaiio, lam nic quam in auperiori capite, Theodorusdicitur hic presbvter, ouem Julianus comes
Orientfa Inlerfici jussil ob 6dem Chrisli, Tbeodo-
VARIORUM.
kabent Jcanui* Chrysostomi oratkne contra
Gcnlu, in qua JuHani Orienlh prwfecki infestatio
Dominkum ($ic Antiochena Eccle$ia voca-
1259
SOEOMfiNf
w <* - w r
VALESII ANNOTATIONES.
(84*)
. In codice Fukeliano D lyrum reliquias ibi deponerel Verba autem illat
scnptum inveni , id e s i , altare atiblime infra locanda sunt anie vcrbum .
erexit, conatructa^scUtcei subtus absidc, ut marVARIORUM.
* . Id est, Majuroa,
civiiatis jure et proprio episcopo donala a Consiantino M . qut eam Conslanliam appellavil. At
Juiianus eam privilegiis spoliatam, Gazsis rursus
subjici jussit. Proprium tamen cpiscopum ipsi
asaemcre comprovinciales episcopi. De bis vide
fftM
HISTOMA
ECCyB8MetlCA.
. '.
tUpk ',
, ,
.
\
(85), .
, \
, * , ,
(86) ,
, .
, (87)
, n
* . . _ . .
Z...
'
'
X
..
, *
, ,
.
, .
,
, (88),
, .
" , *
, ,
* ,
, .
. '
L I B . .
m*
CAP. .
sancto , virginibut
$uibus interemptis. atrocimmo mariyrio
Marci ArcUiusiornm epitcopi.
,.
~
aua constrinxerit, inde
rursus abscessit.
Neque
eoim jacundum illi erat apud eos inorari qui
ipsum laudarent: sed loca commotando, obscurtis
esse, et fainam quae de ipso vulgabainr, crebris
tnigrationibus studebal abolere. Ad extremuro,cum
Cyprum prseternavigaret, appotit Paphnm. Invitalusque ab eo qoi tunc temporis Cyprioram erat
episcopus, 1 9 6
tegere constiluit, et joxla
locum qui Cbarburis dtcitur, pbilosophatus est. Et
fuga quidem obstilit quorainue hic vir martyrio
periungereiur. Idcirco aulem fugit, quia Dei prav
ceptum est ne persecutores exspectemua, aed ut
ei comprebensi fuerimus, forti animo sirous, el
persecutorom violentiam superemus. Porro haec
. C qua*. snpra commemoravi adversus Cbristianos ia , ol cinora, non apud solos Gazseos et Alexandrinos
,
lenlala sunt. Sed qui Heliopolim ad montem LibalDX
VALESn ANNOTATIONE8.
(85) " . Idem Suiliam ingmsui % Hilarion urvut ,
teribit Hieronymuf i n Vita Hilarionti, cap. 28, novtJ, puial u $* ucrelum. E$o
bis verbis : Urb$ enim Gaza, poslquam, profecto de dam el prodam illum, elc.
Palattina Hilarionc, Julianus in impetium %UM$(87) ThT . De hoc miraeraf, desiructo monaHerio /as, pruibus ad.tmpe- eulo quod B. Hitarion apud Epidaurum perpetraralorem dati$ liilarionii Uetychn morUm tm- vit, ?idendus esl Hieronymue in ejus Vita. Id aopetraverat: amboque ul qudreremur, toto orbe scri- tem faclum est Valentiniano et Valente coss.;anno
ptum eral. Sed quod subjungit Sozomenus, Hila- Chrisli 565, ut ex Ilieronymo colligitur. Scribit
rlonem bunc fugisse in Siciliam, falsum est, si enim Hieronymus boe miraculum ab Hilarione
llieronymo credimus. Nam Hilarion eo lempore factom esse eo lempore quo ingens illa maria
ftugil Oasim : ubi anni spalio plus minus maitsit,
inundalioconligil, paulo poslobilum Juliani. Porro
nec nisi posl Juliaoi imperaloris obilum, Joviano
inundaiio illa accidit eo anno quem dixi, ut c o i imperium obtioenie, in Siciiiam navigavit, ut i b i - stat ex Ammiano Marcellino, et ex Faslis Idaiii.
docet Hieronyuius.
(88) . In codice Fukeliano scri(86) . Hieronymus in
ptuiu esl . Apud Nicephorum vero Hilarionit, cap. 5 1 : Scutariui quiaam, i n . Epiphanius ScboJaslicus Garybdim babel,
quit, cum in basilica B. Peiti Romas iorqueretur,
eorrupte, ut apparet.
ciumavii in eo immundu$ ipirilut: Anie paucoi dies
%
VARIORUM.
Qui cm iria eruci$ $igna piuxiuet in sabuio, me 'Qe . temincndibiU dictueitin quan, Urrm moiutotiu$orbis, qui Juliani ^
lam aliiludinem iniumetceru mare anle eum tUlomorfeat aeeidii, maria egre$$a tuaf Urminoi $uo$
ril; oc diu [remens, qua$i ad obicem \nd\qnan$
quasi rursum Deu$ diluvium mnarelur^vei in
pautalim in temetipium relapsum e$t. Hoc Epidau*
anUqutUX ckaos redirenl omnia, navet ad prarupta
de mcutium pependerunl. Qvod cum viderentrus ei omnis illa regio usque hodie pradical maEpidauriiani fremenies fluclus ei undarum moles ei tresque doceni liberos $uo$ ad memoriam in po$tero$
moxiugurglium Ulloribus inferri, verenles, quodjam irammittendam. Hieronymus in Viia sancii //t/aevenUie ccrnebanl, ne oppidum funditus subvcrtere- rionis, edit. Benedictin. De hoc autem tremore
icrne, ct maris exundaiione, vidc Socr., libro i v ,
fvr, ingnni unl ad tenem [Hilarionem]; quau
ad praVmm pro(ici$cente$ posuerunl eum in '.cap. 5.
%
1345
1x44
VALESll ANN0TATI0NE8.
fdfate, ut constat ex conciKo Gangraitl. Idqiw
eliam in Gallia uaitalum fuit iemporibtaa Caroll
Calvi, ut docel canon 7 concilii in vcrno palatio.
Plura vide apud Hugonem Menardam in notis ad
Saeramentarimm Gregorii Magni. Poleat etiaoi vcrbmn somi pro deglubere, mo aeaan
usurpalur a llaximo Tyrio in aennone 40.
(90) ' xivowtoetr . Posl baoc
vocein in edilis quidem et scriptit codicibut nulki
Patremo ab inferioribui tas partibus totonderunt.
Ego decalvationem boc vorbo intelligi credMeriin: eal dteUnciio. Et Ghrigtophoraomis verbum nod ignominioturo aopplicii genia fuiate cooaiai. reiulit ad . Ego (amen poei vocew
orro acieoduin esi aaeraa virgines oHn inioaau dislioclleiiea m a l k i apponore* 1! tmm
%
VARIORUM.
b . Slepbanug legit .
Mdpxor. Diaplicet ( i n q u i t
Theod. Ruinart) quod Arianorum aul parti faver i i aul sane inler Semiarianos fueril unus e pra>
eipuis. Vcmm non solum a Thcodorito episcopo
v
1*4$
.
prebendisse imperatorem: cum dieeret ipsos probro et ignominia merito affici, qui a aene t o l tanlosque crucialus fortiier perpesso victi essewi.
Periculuroque esse ne ipai quidem ridiculi evaderenl, u vero quoe ita iraclarent, illustriores reddereniur. Marcus igkur Areibusiorutn furori ac niukiplkibus lormenlia lanU animi fortitudine res l i i i l , ut ab ipsia eiiam geatilibus eo nomine *it laudalus.
. '.
196 CAP. I I
, , , - De Macedomo, Theodulo, Graliano, Butiride, Ba
,
,
silio et Eupsychio, qui tune martyrio perfuncu
sunt.
.
, ,
Eodem tempore Macedonius, Theodnluset Tatia , .
nus, Pbryges, forli animo martyrium perlulerunt
1
SOZOMEN!
1141
. . .
VALESll ANNOTATIONES.
%
< :
VARIORUM.
Baaltetov . Hujus martyrii
acta habeniur apnd Tbcod. Ruinart, pag. 650, ex
Marlio Bollandiano excerpla, ei ad Graecum codicla
Vaticani cotlata. Golitur Basilius a Grsecis el Lalinis die 22 Martii.
. Eupsycbii martyria meminH Gre-
W9
mo
. '.
71
,
C
' ,
,
,
.
,
,
,
.
.
, .
" ,
.
, '
f
Cap. 4.
CAP.XII.
DeLucifero el Euiebio, Occidenlit partium *!$;
quomodo Exubiut una cum magno Athana$i
reliquis epitcopis synodum AUxandrUs cougregaail, tn qna jides Nicama confirmala tsf, Spirilum
tanctum ejutdem eum Filio nalurw e$$e
decrelum, de $ubslanlia aique hypauesi dtfiniium e$l.
Post reditum Athanasii, Lucifer Caralis in Sardinia episcopus, ei Eusebiua Vercellarum, qu&
civitas est Liguriae in Jlalia, ex auperiore Tbebaide
reversi sunl . Jllic cnim perpeiuo exaulare juasi
fueranl regnante Consianlio; ac de eccleeiaslicis
rebua restituendia inito inler se consilio, Eusebius
quidem Alexandriam venit, ut illic una curo Atlianasio ad eonflrmandam Nicaenx synodi senlenliam
concilium congregarei. Lucifcr vero, cuoi diaconum
una cum 198 Eusebio misisset, qui synodo vice
a
Socr., lib. , c. 5, 9.
VALESII ANNOTATIONES.
(95) . Eudoxius D enim interprclor voeem . Sic Sozoeo tempore episcopus erat ConsUntinopoleos, sub
menua eam vocem sumtt in cap. 45 bujua libri, ubi
cojue jurisdictione erat Galatia. Non miruin eet
. distinguil a * et alibi non
ilaqae si Baailioni, qui erat presbyter Ancyrae io semel.
Galaiia, plebem eolugere probibuit Eudoxius. Iia
VARIORUM.
*
.
,
, . Aftiit *uni
Lucfrro Sardinice intuUt *pi$copo diaconi duo,
Agapeius* inquil Atbanashie ad Antiochense*, p.
Bufinus lamen, nt$i. l i b . i
t
SOMMBM
ipefue InterfWU; Antiocfeiam profecttis, Eocfesiaui
ejus loci lurbaiam reperit. Scisea enim e n t per
Arfanos, quibn pneaidebat Euzoius. Sed ei fauiorea
ftfetetii ab illia qui eamdem cum ipsis fldem profitebaniur, nibUwnmus disaidebant. Gumqite Heletiut
nondum ab exsilio rcdiieset, Lucifer PaetintfU
epiacopum o r d m v k *. Inter b*c diversamni civiu t u i n epiacopi Atexandrte coogregati atoul cum
Atbanasio et Eusebio, Nicaaoi condtii dccreta
coefirniant. Et Sprritum aaactum Palri et Filio
contubaUDtialein profoaai aunl, Trimlatemque nomioaranl; et bominem quem Deee Verbwn aasnmpait, non sohtin corporo, aed etiam aoiraa perfecium
credi debere aUtuenint, quemadmodam etiam aotiquis EccleaiflB pbilosophis placuerat. Et quoniam ^
quaestio de aubatantia et bypostasi Ecctesiae contorbabat, crebneque ds his voctbua rixac ac dispu
Utiones novebantur, prudeoter admodum mtbi
videntur decreviase, ubi de Deo sermo eal, aoa
ease sUlim bta nomittibas uteadum, niai qeit forto
seoteuliam SabeUii velit rtfeUere : ne inopia verborum, uaam eamdemqtie rem tribux noim*ibtis
?ppellare videatur; eed ut nnumqueinque seoreum
intelligat Irifariara dtstinguene. t haoc qotdem
decreta tuiit ab iia qui tunc tenporis Atexandrke
in unum convenerunl. Apud quos Aiba&asiua, u l
fugae suae ralionen? redderet, oralionem recilavit
quam de argumenlo illo conscripserat.
CAP. XUI.
l)e Paulino et Metetio, episcopit Anliochiat; el quo
modo inier Eusebium ac Luciferum orla e$i di$
temio, et quod Eu$ebiu$ aique Uilariui Nicanam
fidem atserverunl,
Finiio autem concilio, Euscbius Anliocbiaro profectus, populum illic diseidentem reperii *. Fauloree
eniin Meletii cum Paulino convenire renuentea,
separalim colleclas celebrabanl. Cumque molesie
ferret quod Paulinua, contra quam oporicbal,
absque lotius populi consensu ordinalus fuiaset,
nibil lanien palam conqueslus esl ob reverenliam
Luciferi. Sedcum ab utriusque partis conirounione
se abslinuisset, pollicilus est eraendaturum se in
synodo, ea de quibus utrique querebanlur. Dum
populum ad pristinam concordiam revocare conarelur Eusebius, ab exsilio reversus Meleiius, cum
sectatores auarum partium sejunclos ab aliis deprehendisset, una cum illis eeorsum extra urbem
conventus ecclesiaslicos habuit. Paulinaa vero
intra urbein cum suis collectas celebravit. Nam
cum roiiis easet, et lum ob sanciiialem vitae, lura
ob seneciulem Tenerabilis, reveriius eum Euxoios
Ariauorum episcopus, non modo non ejecit ex civiiate, sed uoam ei ecclesiam auribuit. Eusebius
1
Socr., lib. , c. 6.
tttt
!
, <>. , , \
II
,
.
, *
.
,
, *
, , ,
;
.
,
,
,
,
*
, , * .
.
,
.
. .
, %\
*ai
.
,
, .
01 ,
, ' .
,
(96) ,
, . &
,
,
, <
(97), ,
,
,
, , ,
. ,
. '
,
, * 1
* Ibid., 9.
VALESII ANNOTATIONES.
(96) c t >
.
Rectius in
codice Fukeliano scriplum cat , id est
conseosum
(97) * PfOCfil
acribcndum esi . l n C4)dic Pttfatf***
acripluiu est , quod pwo.
13S5
HISTORIA . U B . V.
1254
. I A \
'
,
.
CAP. XIV.
'Axdxior
-
, - C
, , ,
,
,
,
,
- , *
,
, .
, ,
*
, *
' . ,
^
,
* ,
- * ,
*
, , .
.
S o c r l i b . i u , c . 10.
n
SetOiffiNI
1256
56
. UT.
CAP. XV.
'
"
de majonbui Sozcmeni.
.
Iinperalor vero, com Albanagium i n EcetoeU
,
Alexandrma colleclag agere, et poptilum libere ,
docere initllexiaeet, muUogque gentilium ad Ghri- , *
alianam religiouem eo persaadenle traduci, juestt ,
u l Alexandria exoederei*. Pcpnaequt ti graviggi- (98) . ,
mas iuterminatua eat, si iUic remaaeissei: criminis
loeo i d objioiena, quod cum a superioribns prin- ,
ctpibus exsilio esset coodemnattis, aioe ipsiug ,
anctoriiaie epiacopalcin sedem aibi vindkaseei. .
Neque eaiin ee bia qui a ConsUnlio relegaii fue- , ranl, redilum ad Eccleaiaa auag, sed in patriain
, ' ,
rl.intvol
AiiAAto^ce
. : t i
_ _ _ a ^ _ : _
.
\
.
i
..V.\.^.
^^J^..
duniaxai Aconceeaisse.
Ob bec
igiuir Ximperalorig
pnecepUun, cum Alexaodria disceaaurua esset, et *
Cbrialianoram muliitttdiDem cfrca ao fleniem v i - , , ,
d e r o i : fiono animo eaioie, inqvit; aubecula enim - ,
esi, q u cilo pwteribil. IN>gt b*c verba vale d i x i t ,
el Eedesia aua opiinao caiqiie ex amicb oomtBen- , .
d a u , urbe Ataaadria exeesoit. Eodem tompore
Cyxiceni legatoa ad iaperaiorem misere, de rebus ,
suis ei de ioalaoraodia genlilittm templig aeiuros. ,
Qaoa imperaior ob curaon eaerorum landibus pro- , 6(99).
secutua cuncU qoibas opus babebant eis prebeit. ' ,
Eleuaio quoque ipsorum episcopo urbe interdixit, , ,
eo quod templa vagiaseel ac delubra conlumeliia * affecisset; aedea prarterea alendis viduis et mona- , sleria gacrig virginibus construxisset; gentilibua c * **1
denique perauasiasel ut majorum caeremonias .
ritusque cootemnerent. Quin eliam vetuil oe , * peregrini Cbriaiiani qui cum illo erant in urbem , , ingrederenlur : causara banc adjiciens, quod re- (1) *
ligionig eus cauta, trt verisimile eel, seditionem
excilaiuri eascni; adjunctis ad ipeorom partea ,
Cbriaiiania qui in eivilaie erani, idemqoe cum illis * ! ,
de Deo aenliebani, el publicis opificibus lanariis (2) , u
Socr., l i b . , c. .
TALESII ANNOTATIONES.
(98) . Exstat edictum
,
hnprratom Jtiliani ad Atexandrinog, quo Albana , , , gius jubetur Alexandria excedere. Qued si qiiis
, ~
cupil lcgere, reperiel inier epislolas ejusdera Ju- D . Id eet: etiam fa/tl, ttt
liani, num. 26, cui subjungi debel epistola ejusdem
quit Chriilianorum, qui indigena non euet, Cyxievm
Juliani ad Ecdicium prafectum i g y p l i . Est enim
adiret. Cautamque conttUulionit addidit, ne $ciliut
ejusdemargumenti. ln vulgatis laraen ediiionibue propter nligionm $ediiio moveretnr : poptdiejuncla; longo inlervallo legunlur bae duas epi- laribusque , aui eadem cum eit $aera cokstola?.
rent, opem
($. Ex iis apparel Nicepborum in boc Sozomeni loco iegisse . Car^
(99) . Scribeiidum videlur , ut babet Nicepborus in capiie 20 libri x. I n - terum ex codice Fuketiano corrcxi,
lerpreies vero ila verierunt bunc locum, quasi le- , e l c , cum anlea leeerclur, .
;erelur . Potest tainen defendi vulgala
(2) . Langus el Cbristopliortoeclio boc senau. Julianua, cum Cyxiceni legalog nus clai$e$ verierunt : Musculua, ordinti.
Ego
ad eum niisUsent dc quibusdam ntgoliis, el de corpqra interpreiari malim. Nain ut corpora erani
ingiauralione tcmplorum, laudavil eorum pielatem
pitHorum qai panes pubiico pepdere cogebamor,
erga deos: et cuncla iis conccssit quibus ipse opug
sic eliain monelariorum el opificum laMdomm
babebai, id esl quae ad falsorum numinuni cullum corpora fuerc, qui moneiaB aut veatium eeritun
gpedabanl.
quolannis numerum pendebant. Monciariia.oeMtn
( i ) .
Scribendum poto ,
rxerai procuralor moneta;: lanariia vefO optfe*
quemadmodutD legil Cbriglopboraonug, u l ex vcrus procuralor linypbii. Hujusraodi porro ]
sione cjiig apparel. lia quoque legil Nicepborug,
tores eranl sub disposiiione comiiis sacrMi
qui bunc SosoiDCfli locuin sic cxpressil:
giiionum, ul docd Nolitia imocrii Homaai.
1IIST0HIA ECCLESIASTICA. -
137
L I B . Y.
125*
LXYII.
1250
SOZOMENI
VALESII ANNOTATIONES.
(7)
. I I l tola pcriodus inter sc D Seriptura! utitis.
colwRrcal, supplendum oranino esl advcrbium boc
( I I ) . Familiam
modo, ", elc.
Alaphionis intelligU, qui fralcr fnisee videiur avt
(8) . Ante Uivc verba asleSozonicni. id esl propatruus Sozomeoi. Hocemm
risctim suo codice posuit Savilius, ut aliquid bic
loco Sozomenus majores auoa recenaet, qm apxd
deease leclor intelligerel. Locus lamen levi uegolio
Gazreos pielate excelluerunt, el in pcrsccuiione
ila supplcri polest, si paulo anie legeris hoc modo,
illa Juliani ex palria &ua fngere coaoti $unt. Yerba
, ctc.
Sozomeni hajc sunt: (9) . In codice Fukeliano scriptum
,
est , quod non displiccl, si ita scribaratis
. Ac nomen quidem avi reiicuii SoxowefiMs :
, . Alapbionem vero cam nominel et ejus posleroa,
Aiqnc ila Sozomenum scripsissc itou dtibiio.
unuro ex majoribus ipeius eum fuisse coJligtimftft,
magnum scilicoi patruura. Possunt iamen baec So(10) . Scribe ineo peirculo
zomeui verba de malern* ejusgenere intclligi, itt
, queinadmoduin legil Epipbanius ScbolasliAlapbio maternus ejus avus exslilertl.
cus. Sic eniiit verlil liiinc locum. Tanquam retifwni necestarius, cl ad solvendat dubitatwne$ divince
mi
HISTOIUA ECCLESIASTICA. -
L I B . V.
I2C2
|?(&
SOZOMENI
i*G4
Seiv\ \ el *
[140,
Ne igitur aliis u l bona noatra emulenlur, permiitentes, ipsi per gocordiam nos probro afficiamug:
aul poiius religioncm erga deog prodamue. Quod
gi ie heec agere accepero, exsuhabo gaudio. Pra>
gides domi raro invise: ged litleras ad eos sapius
milte. illis in urbem ingredienlibus nullus flauun
occurrat. Gum aoiem tcmpla deorum adierint,
intra veglibulum duntaxal occurrat flamen. Jnirauieo vero illos nullug apparhorum praecedat : sequatur aulera qui volet. Nam simul atque ingressus eat limen delubri, privatug eflicilur. Tu eiiim,
m probe nosti, iiilta templum impcrium obtines;
qtiandoquidem el divina lcx islud poslulat. Et i i
quidem qui oblemperant, revera pii sunt cullores
deorum : qui vero fastum ac pnmpam circumfer u n t , vani gunl el inanis gloriae cupidi. Equidem
paratns sum sabvenire Pcssiniinliis,si matrein d * ( h
riiin sibi propiliam reddiderint. Sin vero cam ne1
' (45)',
>, \ ^ ,
. ,
.
,
, \
* " ,
(!6).
* *
, \
. , ,
, \ \ 6 .
, !
, \ *
* , !
, ,
Odysg. , , I .
TALESIl ANNOTATIONES
%
1*66
VALESIl ANNOTATIONES.
(17) . Lego
Fuketiano scriptum esl , qnod magis
, quemadmodum legisse videtur Musculus. Lngo probo. Nicephorus lamen in cap. 23, lib. 10, vuletian , ut legitur apud Nicephoruin. ' gatam scripiuram tuelur
(20) , l n Fukciiano coIn codice taroeu Fukeliano scriptum inveni,
, ^ , elc. Quod non probo.
dice reclius scriptum est \ .
Porro Nicephorus, et laui scripti quam excusi co(18) '
.
L i b r i quidcm iiitiil inutant boc loco. Mallcin lamen
dices, ab his verbis novam peiiodiini ordiunlnr,
seribere . Id est,conira ruorcs et insli- quos secuii sunt interpretes Musc. el Cliritopb.
tuia majoruin.
Ego vero aliter bunc locuro disiinxi, c l cum pra>>
(19) . h i codicc ccdcnle mciubro jungendum puuvi.
t
SOZOMEM
12S
, *
, . "
, \ ,
, ,
, \ \
, \ , *
,
. ,
' ,
, ,
, .
*0 ,
,
, &
.
VALESII ANNOTATIONES.
(21) .
Ante haec
verba desunt nonmilla, qnae enpplevi ex Nicepboro
in bunc moduin ; \
,
\ , etc. Utrum
outein Nicephorus integriorem codicem uaclus fucrit, an baec ex conjectura suppleverit, affirmare
non poseam. Cseterum hanc fraudem Juliani nolat
Gregorius Nax. io priore Inoeciiva, pag. 84.
(22) .
AuC vox delenda
l . aut plura boc loco desideranlur. Cerie Nicepliorus - libro decimo capite 23 buuc Sozoiueui
ioctini iiasupplet : .
(25) , elc. Sed ne sic quidem
fi9
IIISTORIA EGCLESIASTIGA. -
LIB. V.
2i0
*e cs>c, ac scmpcr faisso : per iguoraiionem aulcm cjns quod fierel, si lamcu itl licct diccre, Milam
iLJitutn hacriiicabse , auiino neuliqmtii conscio. Posl baec imperalorem adcunlcs, projeclo quod
detlerat anro, pclicrunt adntodum forli animo u l donum suum reciperet, ipsos vero inlerflcercL
Neque enim sc mutaturoe senlenliant, s\ pro scelere quod roanus ipsorum adniiserat, loio corpore
poenas persolvercnt, propler Clirislum. Imperaior vero, quamvia eo faclo exasperalus essel, eos lamen
occidere noluit, ne bonorem marlyrii adipiscerenltir : sed exaucloraios palatio expulit.
. \R.
2 0 7 CAP. .
Qnowodo Julianus ChriiHanot foro ac judiciu /,
*
,
qoriu* quidem ,
soiuta oratione ad
*
modum eleganler multa tcriptii; Apoilinarn vero
,
( *
poelas imitatus esl.
, ^
.
Eodem animo fuil erga rcliquos omnee Gbristia \ \
nos, ubi occasioncm nactus fticrat. lis enim qui
, *
sacrificare abnuerunt, etsi nibil habcrel quod illis
, .
objicerel, jus civitalis adimebal. convcnlilus
\
. \ - quoque ot a foro eos probibuil, nec judicarc atit
magtslratus gerere, aul bonoribus ac dignitalibiis
'
11 permisil. Sed et Cbristianorir.n liberos, batid , ^ quaquam passus esl poeias alque oralores G.ae
.
oruin ediscere, el genlilittm professorom scbolas
, \
froqucniare. Urebaut ejns aniniiim non mediocriur
\ ct
Apolliriaris Syrus omui disciplinarum generc in^, t slructus , el Basilius Gregoriusque Cappadoccs,
\ , qui cunclos illiue lemporis oratores longe supera*
bant: imiltique praeterea discnissiir.i v i r i , qiiomm
I ,
. - alii fidem Nicaeni concilii scquebanlur , alii opi , - nionera Arii erant amplexi. Cun igilur perstia - dendi facukatein hinc lanlum parari exislimarct,
noo pernriisil Christianis ul Gracornm diseiprinis
. ,
erudirenlur *. Quo quidem lempore Apolliiiarie in
, \
, - qoem supra d i x i , imilliplici eruditione el iugenio
quo valebat, opporiune U5iis, pro Homeri carnii
%
VALESll ANNOTATIONES.
25) Kal . Hunc locuin Ua
, e i c , qnod procul dubio elcgantius csl volscj \K!uduiu ac disiinguendum pulo, \
^ala lcctionu.
' .
SOZOMENT
7!
75
. \
,
*
tibro Juliani quem in$criptil: el de
^
Daphne subufbano Antiochia; ejju$que descriplio :
' \
ei de iramtatioM reliquiarum Babylce epitcopi et
*
marlyrh.
.
,
CaHerom imperator cum bellum Pcrsis inferre
cupcrel, Antiocbiam Syriae venil *. Ibi cum popu-
, ,
lus vociferalus esset, maximaru quideni copiam
, ,
csse frugum, eed eas carius vendi: imperator H, t * *
beralitale eu* plebem, m epinor, demereri alu .
dens, res in foro venalee viliore quam par erat
prelio distrabi jussit. Camque mercatores fuga ae , .
subduxisaeiH, res quidem ad viclum necessarix de , , \
fteere coeperunl. Antiocbeni vero, graviier td fe , , ,
veniea-, imperatorem probris affecerunt, el in bar, .
9
- | -
J w--
| - w - ' ^
- -
(28) *
. , , *
.
,
,
,
VALESII ANN0TAT10NES.
(26J , ' . Apoltinaris quorem proscindenles eiim dicebant: $1 lauru* e*er
quc Hierapolilanus episcopus, qui vixil fcgnanle
let mundum. Sed nibil talo apud Socralem legilur
Solum enim ait Socrales, Anliocbenos J u l i a n u m
Marco, librum icripsil eodem tilulo, u l teslatur
deridenles dixisse : Nummi lui taurvm habent, et
Eusebiue in libro quaxlo Biilortcc, el Pbolius in
orbi$ eversut **f. Gloriabalur scilicel Julianus a u o d
Bibtiotheca.
gentUium lcmplaac sacriftcia reparasset, q u o d q u e
(27) .
Addendum est
cenlenoa interdum tauros i o v i iromolarei, u l s c r i vcrbum ex Nicepboro.
bit Ammianus Marcellinus. Quare cum in e j o s
(28) . Hunc locum
nummis taurua essei insculptus, hinc iocaodi i n
imellexerunt interpreles. Nam Musculus quisam arripiente? Antiocheni dlcebanl, Non taxros
(Umi iia vertil, M*ndu$ hic ab imperatore isto tanquam taurit tupina comua jactantibus $ubver$us Juliano, $ed orbem maclalum e$u.
proprium esl viclimarum, quae cuoa i m m o l a r e n l a r
e$i. Pah nro^lo Cbrislophorsoniis inlerprelalur,
diis coeleslibus, reaupinari consiteverant, quod H o nisi quod pro supinis laurorum cornibus, vertere
nialuil, comua in snblime jactaniibus. Langirs vero merua vocat . Vide Scboliaslem A p o l l o n i i ,
Nicephori inlerpres ita Iranslulit, Perinde aique * et Favorinuni i n voce , ubi etiam uiiiur
prwcipiii tanro, mundum ab ip$o imperante verbo ad eam r e m s i g D i t c a n t i a r o .
jactantes. Hanc anlcm interpretalioneni bausisse
Hinc ergo inlelligimus , cur SozoroenQs
milii videnltir cx Epiplianio Scholaslico, qai locum
dixerit. Colla enim laurorum resupinabanSocralis ila vcrlil : El quonian* tuptrsiiiionis $u<e
lur a viciiniariie, quoties diia ccelcsiibes sacrific*
cauta taurum idolii frequenliu$ immolabat* aram
banl.
vtl laurum in tolido $uo fvrmari prtecepit. Ob quam
n
1273
IIISTORIA ECT.LESIASTICA.
LIB. V.
7%
m&
SOZOMENI
HT&
, , napi
locum cadaveribus refcrluu esse dixil, idque im- Q
. *
pediraento esse quominus oracula ederet. Porro
cma raulta essent Dapbnae sepulla cadavera, i m - |> * " ,
\ ,
perator lamcn conjiciens solum marlyrem oractilis
obsiare, arcam illius iran&ferri jussil. Ilaque Gbri.
siiani, eo convenientes, loculum roartyris in urbem
, \ *
dcporlarunt per quadraginla circiler sladia ad lo\ ^
cuminquo nunc silus est, etqui cx illiua appellaiur
nomine. Quo quidem lempore aiunt viros simul ac
,
inulieres, juvenes ac virgines, senes ac pueros,qui
.
loculmu niarlyris irabebani, scse invicem cobortanles, psalmos per totum iler ceciuisse: spccie
quidem ullaborem caniu eublevarent, reipsa vcro, zclo quodam el pielalis acsiu giiccenso*, eo quod
princcps non idem cura ipsis do Deo senliret. Praecincbanl autem caeleris i i qui pgalmog appriaw
callebanl; multitudo deinde rcspondcbal cum concentu. et bunc versiculura gucciucbal : Coniu
sunl omnes qui adoraut sculptilia, qui gloriautur in simulacris.
Socr. l i b . , c. 18,
VALESU
ANNOTATIONES.
(29) ol .
Asscnlior Cbrislopborsouo et Savilio, qui parliculam bic inscruut
boc uiodo : , etc.
VARIORUM.
* .
Haec ullima
ilaque verba, Confu$i $unt amnes, etc., a loto
Glirislianorum praesentium cboro posl Psalmos
canlabanlur, tanquam \
isti occasioni acconimodata. Hunc antipliouarium
canendi modum in omnibus eccle9is guo tempore
oWrvaluju fuissc, locupletfesiutuai habemtis (cstcm
S. Basilium in episiola 65ad clericos EcclesiaeNeocaesariensis. Praeses byomuro primus cancbal wtorig quicte auscultanlibus, praeterquam in fina
bymni extrcmaque clausula; tunc aitiem orones,
gine sexus discrimine, vocem aUoltebanl. vidt
Sozoinenum nostniui infra, lib. vui, cap. 8.
77
. '.
}
*ai jrspl
'
'.
, .
, ,
. ,
. \
, \
( * ),
. , ,
9
CAP. XX.
Qunmodo JuUanu* ob hanc (runstationem multos
Christianorum gruviter exagitavit: el de tancto
Theodoro eonfessore; utque Apoltinis Uaphncut
temptum igne cxlilu* conflagruvil.
Hancob causani imperator, indignalione comrootus, quasi contumelia affectus fuisset, Chrielianos suppliciis afficere decreverat. Yerum Saluslius,
qui praefecturam gerebai praelorii, licet gentilis,
2 1 1 consilium lamen imperaioris non probavit.
Cum autera refragari uon posscl, pracepiuni imperaloris cxsecuiioui mandavil, el posiridie multos
Cbristiaoorum comprebensos in vincula conjecit.
Ac primuni oninium adolescentem quemdam, cui
nomen eral Tl.eodorus, producluiu in inediumcqun , - & leo applicuit. Qui tametsi ungulis ferreis diu lace ' - ralue, nec lormenlis succubuit, ncc prxfcclo sop, ' ,
plicavii; sed experlem se doloris oslendeus, tan quara specialor pocnarum quae ipsi infligebanlur,
, , paiienler verbera suglinuil, el eumdem queni p r i ' , . - die psalinum denuo canene, parum se curare ea
/, quorum causa damnatus ftierat, re ipsa osiendil.
\ (^), , Prefeclus autem, adolesccnlis constantiara admi , ralus, cutu ad imperalorem venisset, retulit ci q u
gcsla fuerant, aflirmans nisi ab instiiulo desislc . ,
ret, ipeos quidem ridiculos, Cbristianos vero illu . atriores fuluros. Quod consiliuin cum magis pte ,
cuisset, omnes qui cotnpreherfsi fuerant, e custodia
, ,
diroissi sunt. Theodoras postca, rogatus a qulbua daiu, ulrutii tormeiUa illa sensissel, respondisso.
, ,
ferlur, se doloris quidem experteui pcnilus no:i
, \ - fuisse. sed juvenem quemdara sibi astanlem, do
, , lores sedasse, tenuissimo linteo sudorcm absler . ), gentein et aquam frigidissimam affundentem, qua
, \ 0 et inilammationem comprcsseril, et laboruin sola, . tiuin praeslileril. Ac mibi quidem yidelur, non ca , - dere islud hominem simplicem, quantumvis ge , \ * oerosum, ut corpus suum tanlopere despiciat,
, nisi divino juvelur auxilio. Ob bauc igttur causam
, - quam supra mciuoravi, martyr Babyla Daphnon
translalus aique inde postea deporiatus esl. Quo
\ , confecto, ignis haud mullo posl in templum Apol knis Daphnaei ex improviso illapstie, tolum cjtis
. , - leciuniei eiinulacrum aUumpsit, nudis duuiaxat
, D parielibus relictis, el ambitu teiupli, ac columnis
,
quae vestibula el posteriorein teiupli partcm susii . ^ ,
nebanl. Et Cbristiani quidem censebanl ignem
, - liunc a Deo precibus mariyris annuente inimissum
esse in daeuioaein. Genltlcs vero, id faciuus a
VALESII ANNOTATIONES.
%
(50) 0
b ,
, l u qiiidem Cbryaosiomue,
in S. Babylam, ei Contra genlei :
fap ,
i< enim
Babylas) Deum precatv*, ignem in templum ut rcelu$ demitleret, iaium illius teclutn exusul, ipioque
SOZOSIEiM
1270
. '.
,
ttatua Chrhit in urbe Paueade; qna everta et
eonfracta, Julianut imaginem suam erexit, quas
, ,
mox fulmine icla ac dhsipala e$l. EA de fonte
Emmaunlis in quo Chrislu* pedes lavit: aeque
,
Periea arbore, quce Chrhlum in Jgypto adoravit,
,
&
ei de miraculii ptr eam ediiiu
, h
,
*
.
Ex iis porro qure regnante Juliano acciderunt,
\ ': , *
istud miiiirae praetereundum est: qtiod et potenirae
* ,
Chrtsli, et divinae adversus imperalorein irae argu .
menlum est maximum. Nam cum imperator didi \ (
cteset, Casarca; Pbilippi (urbs est Phoenites, quam ), ,
Paneadcm nominant) insiguera es&e slatuam Cbri- ,
ati, quam mulier sanguinis profluvio, quo jam , ,
dudura laborabat, Uberala, ibi dedicavit: ea snb- Q (32). &,
vprea imaflincm
*-
^,^^
,+* *
versa
iraagincm suain eius
ejus loco nosuil
p o s u i l *. Slallni
Slatlm
\
,
\ vcro ignis summa vi e cotilo delapsus, peclus sla- , \ \
tua? et vicinas pcclori partes discidii, caputque ^ *
Eusob., Msi., I . , c. 1 8 .
VALESII ANNOTATIONES.
(51) .
Decsl lioc loco arli(53)
Wiaj^
cuhis pnvpoailivus hoc modo , ctc.
Eusebius in Cbronico, qui Nicopolim wrw^
atque ita fere Niccphorus.
Palaeslina condilani esse scribil, anno quar
(32) .
In codice Fuketiano scrip m i Iloliogabali. Ad quem locuua ^idc q *
pium inveni , quod roagis probo.
w
B O I i r
niSTORlA fCCLESIASTICA. -
3!
L.B. T.
dicla : banc, cinn adbuc vicus essei, sacer evangc. , - lioruin liber commcmorat, el Emmauntem ap, \
pellat
Posi excidium aulem Hierosolymon.iii,
, \ et post victoriam de Judaeis relaiaro, Komai.i eaiu
, , Nicopolim noniiuarunt, ex evcnlu bclli nomeit
loco iroponentes. Anle banc urbein prope iriviuin,
. 213
Chrietus posl resurreclioneiu iter faciens
\ cum Clcopa et sociis vale dixil, lanquatn in alioiu
, , vicum pergens, fons quidaro salularis esl, in quo
ti bomines el animalia variis inorbis affecia
. lavando curanlur. Aiunt enim Cbrislum utia cnm
discipulis alicunde venienlem, ad bunc fontem
, , divertisse, ac pedes i n eo abluisse, atque ex eo
. * temporc aquam banc ad morbos sanandos effica, , cissimuro fuisse remedium. Sed el arborem quan \ - dam, Perseam noroine, apud Hermopolim Tbebai, ' (54). " dis fuisse ferunl, cujus surculus aul foliara, atii
, - corlicis exigua poriio aegris admota, roorbos ab eia
, depulerit. Aiunt enim ASgyplii, Josepbum cum prae
. \ melu Herodis fugerel, asaumpto secum Cbrislo el
, .
sancta Maria Deipara, Hermopoliqa venisse; cum que jam ingressurus esset, ad ipsam civilaiis por , , Uin arborem illam admodum proceraro, adventum
Cbrisii ferre non valentem, ad solum usque i n , , Qexisse se et Cbristura adorasse. Et haec qtiidem
* - de ista arbore, sicat a mullis accepi, boc loco
* commemoravi. CaHerum existimo, aut boc siguain
(55) faisse divinse prasseiitia, aut arborem qus ob
, . proceritatera et pulcbriludiiiera gentilium more a
,
civibus colebalur, uli par erat, concussain esse
*
r
"
r
tn venibut operaniium apparuerunt.
.
Imperator vero, etsi Cbristianos oderat et i n *0 , \
, ; fenso erga illos animo eral, Judaeos lamen non
u b i
L u c , xxiv, 15.
Isa. xix, 1.
VALESH ANNOTATIONES.
vit Joecpbtis Scaliger, cujus s<-ntentia3 libenierar- D qam ausi essent, ul legati ad imporatorem niit
terentur, qui jus civiialis impelrarenl.
cedo. Qui SoxotuciHiin cuni Eusebio ita concilial,
(5) . Hinc expliranu l Mcopo.im pritno quidem a Romanis condilam
esae dical posl excidium Hicrosolymae, et post de- dos est Palladius in Yita Obrysoslorai.ubi dicil Hervicios Judaeos. Quod principatu Adriani factum eese mopoliin babuisse Ecclesiam jam tam ab advenlu
eiislimo, tunc cum J\\n condila esl. Postea vero Chrisir. Quasi Hermopolis prima in iEgypti nrbibus
fidem Ghrisli susceperil, tunc cum Cbrisius in
iiisuuratarti cam esse censel regnante Heliogabalo
Aggyptum abduclus est a Josepho. Verba Palladii
aul Alexandro. Ad banc cerle gententiam ipse
suni bsc de Theophilo: ,
Euaebius nos manu ducit. Ait enim condiiam esse
Nicopoltm cum iulius Africanus iegationem pro
i j u s urbis civibus suscepissct. Jim lum ergo sta- . Dioscori urbem vocat Hermopolim , eo quod
bat Nieopolis, cum Africanus legalionem suscepit. Dioscorus ejus loci esset episcopus.
(55) . MemoNeque euiui pro vico legalionem obiissel Africanus:
rabilc est quod legitur in ltincrano ilierosolyiuiiano
noc incoUe uiiius vici in Palxslina deccrnere un-
SOZOMENl
1*83
'
" * !
, ;
,
, ^(& ,
. ;
, (37), *
, , ' V
,
-
VALESII ANNOTATIONES,
Antonini marlyris, pag 32, ubi de cainpo Taneqs obher moneam,ejns initmm neqnequam imelleciam
o t ab interprele. A i l enim Julianus, quovis onere
loqr.rtur : Immensxtn (uii ibi tempium, qmd modo
ac servituiis jugo graviores 1'uisse Judaeis de*criett ecclaia: cujus una porta se clausil anle Domipiiones improvisas ot atiri pensiones, qs
uum Jesum, quando beala Maria cnm ipso fugit in
JZgyptum, el adhuc non poiest aperiri. Ibi vidi- indicebanlur : Sic enim inlerprelor verba illawe .
tnus pallium lineum, in quodicunt ilium lemporeillo
(37) , .
Alterutra voxsuperleniste, elc.
flua videtur. Certe Nicephorus in libro x, cap. <
(36) .
Exslal
bunc Sozomeni locum deacribeos, poslefiorem
opistola Juliani imperaloris ad Dopulum Judscoruni,
dunuxal vocem reiinuit. Porro bujas lairariiU
inter ejus epislolae nuinero , cum bac uola,
lesiis idoneus eat Ammiaova MarceUinus iolib.v
. Quae verba signiGcant dubium esae, utruui
inilio. Id aulem contigii Juliaoo Auguaio 4, et
epislola germana sil, an spuria ac supposilitia. Ego
Salueiio coss., ut ibidera lestaiur MareelUDes, q
umea eam cpistolam ab ipso Juliano scriptam e&ao
fuil annus Cbriaii 363
exisliiiM), licet asperior videalur tUylus. Yerun, ut
$
VARIOBUM.
J ' ,
, , , "* ad *"
*
"
,
. Iia Juslinus .
Trypbonem
:
, ' .
, **
, . . 401 265.
>>. Cui re&ponJcl Trypho : 1
^ 8 3
qtie
baptismo,
byiums
S0Z0ME31
HERMLE SOZOMENI
SALAMINll
ECCLESIASHCi;
LIBER
fflSTORLfi
SEXTUS.
,
'.
CAPUT 1.
sk
'fovAiarev, *)
De Juliani expedilione Pcrsica , quomodo supe , ^
ralnt, misefabili morle interiit. tt quwnam Ltbonim de ejns interfectore $crip$erit.
*
2 1 6 Q * c u n q u e igiior Juliano imperium rcgcnie
;
Ecclesiis accidiase comperi, in superiore libro coni- ,
nicroorala *uui*. Incunle aulem vere, cum Persaa " ,
bello aggredi decrevisaet, Eupbratem celeriicr ,
trajecii. praetergressus Edessaiit, propier odium
, w*
forsitan incolarum, quippe ea tivilas jam inde ab , \
inilio iiniversa Cbrisli lidein ausceperal, Garras , ^ *
venit. Ubi cum JovU fanum reperisset, bostias , \ . >,
immolavit, ac voia fecit. Exbinc viginti roillia *
armatorum, ex copiis quae ipsum sequebantur dc- ,
auinpta, misil ad fluviura Tigrim, eo consilio u l , *
regionibus illis pr&sidio esaent sibique praesto . '
forenl quoticscuiiqne eos accerserel. Scripsil prae- , \
lcrea Arsacio, Armeniontm regi el aocio Roina- . '
norum, ut j u \ t a fines Persarum ipai occurreret. (38) , \ ;
Qua n cpistola postquam ultra inodum gloriatus , \ #
essel, acsequidcm ipseexlulisset, tanquam imperio , , *
idoneum el diis quos colebal acceplum : Constan ,
lium vero decessorem suum, ul iguavum el impitun : \ , viluperassel, conliniieliosis admodum vcrbis ei ,
minalus est. El quoniam eum Chrislianum esse ( * Ixir.J
acceperat, coutumeliam exaggerans, aul in Cliri- /), , ^
stuiu iropia loqui gestiens : id enim snbinde prae- **
suinere solcbai, cum faslu et jaclantia ei dcnun \ ,
l i a v i l , Deum illuiu quein colebat , nequaquam
' , '. Kai
ipst opem lalurum osse , si itnpcrala (aceie
\ , ,
Socr. l i b . u i , c . 21.
VALESII ANNOTATIONES.
(38)
. In codicc Fukeliano sciiptum inxeoi ,**
, quod uiagis probo.
1239
IIISTORIA ECCLESIASTICA. -
L!B. V I .
1290
t c r
VALESH ANNOTATIONES.
(39)
. Hunc locum
supplevi ex codice Fuketiano, iu qno ila scribitur :
D
.
) . Graeci canl tam equos, quain equilea qui sinemlaribus
equis vebebanlur, ut docct Hesycbius et Suidas in
voce . Hoc aulem loco pro equilibus accipi
debent. Neque cnliu oqnts praemia proponuntur,
ed equitibus. Hujasmodi porro equiies a Laliuis
wnguUres dicebatilur vel siugulalorea. Isidorus in
lib. xvin Originum,<up. 35,de bis ila scribii: Equites singulares ideo eurrere dicunt, quia singulariler
unu$qu\$quc cursum vitce hujus peragil atqw transii,
alio lempore uquent alium: Glossae veieres, iingutalor . tauien non solutu
singuUres equiles, aed etiam desultores dicebantur a Gra*cift, qui binos scilicei aut lernos equos
lianeiliebanl. Ceile Homerus dixit in
Ody$*ea 0 , de desuUore. Sed el equi desultorii
vocanlur ab Harpocrationc in voce ;
, Duo autem eraul genera desulloruin. Alii
enim duoa trahenles cquos, ex uno in altemm desiliebant. Alii cum ad flnem cursus veueranl, ex
equo desilienies currebanl, ut ex optitno acriptore
docct Isidorus in lib. x v n i , cap. 36. Uiruuiqiic gcnus desullorum distinguil Manilius in lib. v :
ludel per terga volanlum
Aut tolo veclatut equo, nunc arnta movebit;
Nunc lieet in longo per cursut prctmia circo,
Quidquid de lali sludio (ormalur, habcbit.
De Itis desulloribus qui ex cquo vel curru desiticn*
les currebanl i i : circo, loquilur Dionysius Halicai nasscus in libro septimo sub Oneni, ubi eos a priscis Aibenicnsibus diclos essescribit:
qitud quidein testalur eliaiu Harpocralio in voce
. Cailerun haec eauestria ccrlamina, qua:
lunc Julianus in caslris cdidtl, ad Pyrricham referri possunt, de qua inulla olim uolavi ad libruiii
xiv Aniuiiani Marcellini. Postrcmo ei illud moneiidum esi, scribendum esse hoc loco ,
ut scripiuui babet Nicepborus.
41
1291
SOZOMENt
- '
capiendum
obtulisscadt i dprincipem
e r e l a r , lanquam
invitus
a
Romanis captos,
perducitur.
Qui
inierrogatua de v i a , cum vera dicere visus essel,
lideui fecil, si Romani ipsum sequi vellent, fore
ui brevi exercilum in Romanorum finibus sisteret.
Tridui duntaxat aut quatridui iler molestum futurum : et cibaria in tol dies ferenda esse, eo quod
rcgio deseria esset. Uaque iroperalor callidi senis
sermonibHs inducius, ca via pergendum esse decrevit. Ubi tero utierius progressi, adhuc posl
tres dies in loca inculla atque aspera devenerunt
senex quldem capiWus duro torquereiur, confessus
est, se pro salute civium suorura mori paralum
tiansfugisse, et quodvis supplicium acquo animo
.
\
,
(4),
\*
,
, \
.
, , \ , ,
. ,
,
. (42) *
. , *
,
\ \ , ;
. , ,
pcrpcssurum. Cum autem exercilus Romanus . ! partim longiludine iiineris, partim alimenlorum , \
penuria vexaretar, jam fatigatos Persae aggressi ,
sunt, acrique conserto proelio, ventus veheroens \ ttv
repeiiie exortus, coelum solemque ipsum dcnsis . (43) , jfir
nubibus ubtexil, et pulvere aerem miscuit. Cumque \ , xqA
lcucbra undique et caligo circumfusa eeset, equea . ,
quidam concito cureu pnelervectus, imperaiorem . *
, ,
basta percussil ac letale vulnus ei inflixit. Quem
$ . Kafo*
cum ex eqno dejecisset, ignoius quisnaiu esset,
abscessil. alii quidem Pcrsam, alii Saracenum
futese dicunt. Suni qui illum militem Romanum , \ *
fuisse affirmeiit, qui imperatorem idcirco percus- ' * .
scril, quod nioleste ferret, illiua imprudentia ac ,
leinerilate exercitum Roroanum in tot pericula
, ' ''
conjeclura esse. Porro Libanius Syrus soplitela, 1) .
qui prae caeteris farailiaris, impcratoris el amicus {, *<
fuit, dc casdis auctore ila scribit. Ac fortassealiqnis , eifT**
nosse cupit, quisnam illum occiderit; ego vero ,nomen quidem nescio. Ab boste tamen inlerfectum
\
non fuissecerltssimum illud argumenturo est, quod
, .
nemo cx bosiibus ob vulnus illud bonore aflecttis
9
VALESII ANNOTATIONES.
(41) . Addendum esl vocabuiuin ex Niceplioro.
(42) di . Malirn scribere re dipi, etc.
(43) . Locue Libanii quem bic designat
Sozomenus, exslat hodie in oralione funebri de
laudibus cjiisdein Juliani, pag. 323, lomi sccundi
Operum Libanii. Exstat pcnes uie allera oraiio
1*93
li^l
eat. Qtiamvis rex Persarom auciorem caedis per praeconem ad pneroiura vocaverit, et maxima qua>
que adipiaci licuerit ei qui iu medium prodiissel. Verum nemo, ne praeroiorum quidem cupidilate
ductus, eo facinore falso gloriatua esi. Ac profecio babenda est bostibna gralia, qui facinus quod
ip*i nonadiuiserattt, tiequaquam sibi arrogaruiH ; sed nobis concesseruni, tit caedis auctorem iuter
nostros qureremus. Qui enim ex ejua vila nullani percipiebani utililalem hi scilicet qui nequaquani
juxta legom praescripla vivebant, et oiim insidias ei siruxerant, ei tunc opportunitalem nacti, eum
peremerunt: tum reliqoa omni injustitia ipsos ad id facinus impellenle, quae illo 219
regnante n u l lam Hcentiam obtinebal: tum prscipue deorum cultu ctii ipsi adversabantur.
. B \
CAP. I I .
t
"
,
*
.
,
*
. ,
, "
,
, , , ,
.
i , \ ^
~m.t^*
X M I . ..
3
. *t?ui\
3t\,
,
,
. '
, ,
. , ,
" .
,
, ,
* ,
\ ,
, . \
\ , , ^ Q
* \
,
.
,
^
, ,
,
\ ,
\ , . *
\
* ,
,
, , \
, \
El Libanius quidem ita scribens Juliani interfoctorcm Clirislianum fuisse i n n u i l ; resquc fortnssis ita se babel. Neque enim a vero abhorret,
quempiam eoruin qui tunc temporis in exercilu
Romano mililabant, in animo reputasse, tyrannorum interfeclores lum a veleribus Gracis, lum a
reliquis mortalibus ad nostram usque aHatero sumrois laudibus efferri, ut qui pro communi oninium
liberlale, morlem oppeiere non dubilarint, el ei
v i l m a c n i c nf nrAninnnifi / n m i A i c
nl.A.i
vibussuis ct propinquis alqtie amicis alacri
anituo
opitulati sini. Nemo cerle eum facilc reprehender i l , qui propter Deum, cl propteream quam colebat religionem, slrenuuiu faciitus edidit. Ego vero
de illo qui banccaedem perpelravit, praeler ea
qua3 jam dixi, nibil amplius scio. Verum ut omnes
uno consensu aulrmant, vera ad nos pervenit narralio, eum divina ultione peremptuin fuisse ; cujus
rei argumentiHn est coeleslis visio, quam a quodam
ex ejus familiaribus viaam esse accepi. Nam cum
is ad illum tuoc in Perside agenlem coolcnderet,
in loco quodam via public* diversatus ease dicitur, et penuria lecii in ecclesia illic posila decubuisse, ac sive ioter vigilandum, sive i n somnis
vidisse plures apostolos ac propbeias, qui in unum
conveniemes, de principis in ecciesias contumelia
quererenlur, et quidnam agendum esset deUberarent. Gumque bac de re diutius consullassent, ac
veluli ancipiles baBrerent, duo e medio surgenles,
reliquos bono animo esse jusseruni: el tanquam
ad delendum Juliani imperium feslinanlct, s u i i m
e concilio digressi sunt. At ille qui res tam admirabiles viderat, coeptum quidem iler deinceps prosequi neglexit: formidans autem quemnaro exilum
babilura essel baec visio, cum eodem rursus i n
loco somnum cepisset, cunidem quem prius coeium
vidisse dicilur, ac repenle duos illos qui superiore
uocle adversus Julianum profecli eranl, velut ab
expedtltone redeontes, in concilium ingressos csse,
1S95
SOZOMEM
VALESll ANN0TAT10NES.
4) . Recliug in codice biennio posl ejus obilum, Yalenliano cl Taleak
eliauo scriptum esl . Alque iia prorsus Augustis priiuum consulibus, ut lestatar Aojmwlegii Nicepborus, ut videre est iu capite 55 libri de- nus Marcellitius in libro xxvi, liisfronjaitts in
cimi.
Chronico, Idaiius in Fastii. Idcni Uieroojroas ia
(45) '*8
". Henricus Saviliua
Yiia Hilarionis cap. 5 3 : Ea tetupesiaie, inqaii,
in marghie sui codicis nouvil, iorie legendum - lerrae uiotu lotius orbts qui posl Juiiajii morfeoi
. Sed recliusin codice Fuketiano scripluiuesl accidil, roaria egressa auiit lcrroinoe soos. Et <\*&
.
rursum Deas diluvium minaretur, vel ia aoliqvvia
cbaos redirent omnia, uaves ad pramtpu deiau
(46)
. Hi l e r r moliis et
ba. maris exundationes,Dequaquani reguanle Juliano, inomium pependeruol.
ueque duui C*sar tanlum e&sd, coiiiigerunt; scd
VARIORUM.
.
Zonaras el eoli snccensuisse banc ob causam. C r a essel aaauclor Ckronici AUxandrini rcfeninl, Julianum
tiocbix, nectu sooiuis juveacm vidtral rwi
k
597
HISTORIA ECCLESJASTICA. -
LIB. V I .
tiD9
GAP I I I .
imperio Joviani, deque iis qux Tecte consttiuit,
pottquam ad Imperium evectus est.
Post bunc, communi tolius exercitus suffragio
Jovianus imperium a c c e p i l . Quem cum militea
in bostico imperatorem renuntiarent, ipse Christianura se esse dicens, iiiiperium recusavit, nec
imperii insignia prius admisit, quam militea, comperia detrectaliooia causa, ge quoque Christianos
esse proclamassent. Cumque ex Juliani temeritate
rea i n gravissimo diecrimine et in maxima difficullale conatitul essent, el commeatuum penuria .
exercitua laborarel, Jovianus pacem cum Persis
necessario faciendam esse animadverlit, tradtlie
quibusdararegioiiibus,quae prius erant tributari
Roraaaorura. Gum aulem experimenio didicisset,
ira Dei ob deceasoris sui impieutem invecias esse
calamitates imperio Homano , nibil cunctatus,
scripsil rectoribus provinciarum, ut i n eccleaias
1
Basilio solo consule, posiquam scripsit Gonstanlinopolim per continuos n dies gravissimo lerrae moluconcuhsaro fuisse, addil : Hunc formidolosum diem
Byzantii cetebranl 8 Kalendas Oclobris. Gsterum si
quis acire deaiderat, quonam die Alexandrini nalalem terra? niotus illins celebraverint, habemus
iilum ex Ammiano Marcellino in libro x x v i , ex.
FatiU I d a t i i , diem scilicel duodecimum Kalendas
Augusti.
(48) ' . S c n bendum est procul dubio . Quod cura
interpretes non animadveiiissent, gravissime lapsi
e
YARIORUH.
coma, qui ipsuro in Pbrygia moriturum ei visus
appellari didicisaet, exehmaase d i c k u r : 0 *<>h
eral pnedlcerc. Gum igilur lelaliler vulncratus,
Jvilianum perdidiili.
locuro iUuio in quo castra babebat, Pbrygiam
"1
SOZOMEM
c o n v c n i r e n l , e l d i v i n u m NiiOKm eludiose c o l e r e n l , , ;
ftolamqtie Chrisiianornm fldera Romanit egge veneratidam. Ecclesiis praneraa ei clericig, viduie
iieui ac virgttiibug 2 2 2 immunilales restiloit, et
quidquid auiea ad utiliutem aique honorem religionis uoslrae a Constantino ejusque liberis donaliiro gancilumve, et postea Juliani temporibus
adeinptum fuerat. Dedit etiam generalem conslitutionem ad Secundum, qui tunc erat praefectus
praeiorii, qua jubebal eum capiiali supplicio affici,
qni gacram virginem sibi uxorem despondere, atit
impudice duntaxat aspicere ausus esseC, nedum
rapere conaiug fuisset. Hanc autem legem idcirco
tulit, quod flagilioei quidam homines, principalo
Juliani, cum bujuamodi virgitiibus nopiias con-
. ' U ;
& \ , ^;
, \
\ , Itir*
\ &,
\ . ^,
\ (49) (50) 1&
, , ^
, ; *
, .
" ,
,
, \ kaw
traxeranl, el seu v i , seu perauatione eaa corm- \ ,
perant: qaemadmodnm erenire solet, cum rell ,,
gione neglecla aique oppressa, fceda libido ejug .
iiiodi rea impune tentari guadet.
. '.
CAP IV.
' ' wl
Quomrto Ecclesice ilerum Ocrtnrbata
$int et de
,
ffc'C
synodo Antiochena, qum fidem Nicani
concilii confirtnavU.et quid ad Jovianum imperatorem
t<ww
tcripterit.
.
\ \
Porro quasstioiies ac disputationes de flde, a praesi,
dibut Ecclesiarum demio excilatat s u n t . Naro
9
Socr. l i b . m , c. 25.
VALESU ANNOTATIONES.
sunt, Naro Mugcuhtg quidera ita vertil, Necenarium
in bac lege raalim scribere *acr*ta$ tirgim nltitidil ut pacta iniret cum Persis , ac de prioribus
dua$. Nani inler sanclimonialeg , Uio ?idu au
Iributit qnce RomanisdeMantur, quadam remilteret.
virgines recensenlur, uttittilus ipse dedaral. Hu<
Cbrislopborsonus vero adhuc pejue ila verlit: Pa- Joviani legetn designat Majoriiius in NoveUa 8, H
d i c i l : St [orlc profana cxpiditai improbontm im*
cem cum Persit facere, et ob eam causam aliquid
de tributis qum Romanit ante pensitaverant, remit- lam Deo meniem crimm raptut violare ienlettdL
lere. Qitasi vero Persai tributa unquani persolverint r
*ol*n Divalium constituiorum* qui id ndwwcn;
tubjaceal
ultioni,
elc. Lex igitur Joviani advcrscs
Romanis: non boc dicii Sozomenus, sed Jovianum
CIIIII Persit pacem fecisae, ei quasdaro eis regiones Raplores virginum lata egl; eed si ganditnonUlii
dedidisse, quae Romauis antehac Iribuiarias crant. rHicto proposito posiea oubere voluisset, non proVide Ammianuin Marcelliniim in libro xxv, Eutro- hibebaiur bac lege.
(50) . Quisn
pium et reliquos Historia: Roroanae scriptores. Qnod
fueril hic praefeclus pnelorio, ad qnetn plorimr
quidem Joviani faclum Gregorius Naxianzenus in
inve tivis conlra Julianum Orationibiis excusare datae suni leges iu Codice Tbeodosiano, obscnnna
nitilur. Reprebendit lamen Anunianus Marcellinus. est. Olim in Annolalionibus ad libr. Aromiam
Porro Nicepborue cum htinc Sozomeni locum de- Marcellini existimavi huncesseSecundumSalustiom,
iuem Julianug praBfectum praetorio promovil P<
scriberet, vocem * omieit. Sed ioanneg
allias, el qui postea consul fuit cum Juliano. Scd
Langug qiti ejus Uisloriam in Latituim sermonem
nnnc re allentius exaininata, * Secunduin bunc a
transtulil, non aliler quam nos interpretatus est.
(49)
.
Ha3C Jo- Salustio distingueudum puto. De quo exslat vetos
inscriplio a Grutero relala in bunc moduro :
viani imperatoris constilutio exstat in codice Tbeedosiano, libro ix Ululo25 deraplu, ve! malrimonio SATURNINIO. SECUKto. V . C. PftAgiDi. PaofixAQUiriNlifi.
liAGl6TRO. BCiioaiJE. CD*
aanctimoiiiaitum, quam bic apponam. Jovianus Au- CIJB
ORMNlg
PR.Mt.
PROCOMSULI
AlTUCXgustus ad Secundum praifectum pra^torio. c Si qtiig, MITI
1
COHITI ORDINIS PRIMI I N T R A GoKSM*
non dicam rapere, sed vel atientare malrimonii
ET QU-CSTORI, PBiEFECTO PR*TOW0
jungeudi causa, sacralas virgines, vel invitas ausug ^ TORIUM
EGRfiGIX XJUS \X REXPUBLIOX
fuerii, capilali sentenlia ferietur. Dala u Kalend.
ITERUM, O B
Mariii, Anliochia3, Joviano Augusio el Varroniano MERITA D. D. . N . ViLENTINUND* ET U ^
ronsulibus. > Menduin esl in illig verbis vcl invitas. LENg VICTOREg AC TRIOMPBATCftEg gEPU
Pro quo legisse videlur Soiomemig vei inlueri. GUbTI. 6TATUAM S U B AORO COHSTlTUl LA*
Vertit enim \ BIQUE JUSSERUNT.
. Nisi potius dicaraus Sozomenum his verbis
Iu bac inscripitone nulla ftt roenlio eoniuUltn
expbcare voluissevocabulum attentare, quod verius
quem gessit Saluslius. Ex quo apparel buec
pulo. Alientape eniiu idem esi ac sollicilare. Quare
Secunduui diversum egge a Salusiio.
n
VARIORUM
anno Cbristi 367, secundaro praefecluram deposait.
* hno Salustius Seciindtts alius non est, qnam
Auxonitimque siiccegsorem accepit, gicat ex loe*
Sauirninius Secundus : quod duptex pra*feciura
nio digctinug, lib. iv, p. 741. Quod si Saluratanrt
praelo iana Orieniis anle Valentiniani ct Yalentis
Sccuudug divcrsus essei a Salusiio Secuad*
morieui ab eo gesta cerium reddii. Salu^Uus coiui
IIISTORIA ECCLESIASTICA. L I B . V I .
1501
130*
, Q rentar, se suo sumpUi ac propriis jumenlis id cupide facturos. Atque isti quidera haec ad Joviatium
- ,
, [] \ hnperatorem scripsere. Per idem tempua, cura ay . nodus Antiocbiae i n Syria esset coogregala, fides
, (54) eorum qui Nicaeae olim eonvenerant conflnnatt
, \ - est statutamque ut sine eoutrovertia Filius Pairi
, \ , \ consubstantialis ab omniboa crederetur. Interfiie , \ - runt buic synodo, Melelius qui Ecclesiae Amio (55), . chenae tunc denuo pnesidebat, et Eusebius SaraosatenMS episcopus, et Pelagius Laodiceae quae est
,
in Syria; Acacius itera Caesarea; Pateslina, el Ire
, *
VALESU ANNOTATIONES.
(51) H . Incodice Fukeliano
paroeciam suam coogregare, nemine alio episcopo
ct apud Nicepborum legUur , longe
presente. In codiee Fukeliano scriplum inveni rectius, Di fallor. Nam ante Ariiniuense el Seleu- . . Quara scripturam si sequarour, bic erit senciense coaciliutB, Eccleela gravissimo schismale D sus : Ut nollus episcopus Onentis cum Octidenlalaborabat, jam inde a concilio Serdicenai, io quo
libus cominuaicei, vel contra.
rupia fuerat communio intcr Ortentatea aique Oc(55) . flunc locum correxi
cidenlales. Cui malo ut mederelur (lonslantius, haec
ex codice Fuketiano, in quo disene scripliim est
duo episcoporum concilia convocaverat. Sed rea
. Apud Nicepborum in cap. 40 libri dcciuii
iDfelicero eventum aortiu eat.
legilur, quod est elefcajilius.
(52) .
Wxc verba
(54) ' '.
ScribenNicephorua de saecularibus judicibus exposuit, qui
duin puto , elc. Nain Mcletius
imperalorutn jussu, eynodis episcoporum intertunc Autiocbenam 6edem de integro recuperaveeranl. Sic eniiu baec Sozomcni verba reddidit;
rat.
. Possunt lameo hsec
(55) . Hujns Ircuionis memiverba inlelligi de ipsis episcopis, ac forlasse menit Marcus in v i u Porphyrii Gazensis episcopi,
liits. Pelebaul tmm Basilius, SiWanus, ei alii, ut
eumque miris laudibus extollit.
licerei siugulis epiacopis seorsum syuodos intra
m
VARIORUM.
tUria&que cjus pra?leclurx aliqua vestigia !n legiomissio in inscriptionc a Valesio rclala ; quod et
bus Cod. Tbcod. per bxc iciupora datis superes- in aliis sacpius factum. Anl. PAGI, ad ann. 5G2,
iciil. Dcccpil virus docios cognoiuiuis Suluslii
u . 55.
303
SOZOMENI
nio Gazae episcopus : Aibanasius deniquc Ancyra?. Qui cum ea quse dixi gessissent, decreta s u i Iuv
peralori per has lilleras signiiicarunl.
Religioiitximo Deoque charistimo domino notlro Jo~
,
,
.
\
Quod ecclesiaglicam pacem atque concordiam
(50) ,
(ua primum pietas conciliare gluduerit, ipsi quo \ \, . "
que probe novimus, charissime Deo imperator.
,
Quod vero forroam reciae alque orlbodoxa? fidei,
,
caput esse bujus unilalig recle censueris, isiud
. "
etiam non ignoramus. Quamobrem ne nos ex nu mero illorum qui veriialis doclrinam adulierant,
, ,
ease videamur, religioni luae signiflcamus, nos fi
dein eoruro qui Nicsae 2 2 4
congregali sunt,
\ ,
et probare et relinere. Eienim vocabuluin in ea
. \
synodo pogitum, quod quibusdam novum atque
, , *
iuaoleng videtur, consubstanlialis videlicet, id
,
cautiasimam interpretationem a Patribug accepit;
, \
u l acilicet Filius ex subslanlia Patris genitus, et
' .
quoad gubatanliam Palri similis esse intelligatur,
\ ^ ,
Non quo perpeggio quaedam in illa ineuarrabili
geiieraiioiie cogitetur, aut nomen subslantiae juxta
*
gemilium usura et consueiudinem accipiatur: aed
\ *.
ut evertatur id quod Ariua ausus erat assercre
" \ , FHiura ex nibilo exstitisse. Quod quidem et isli
,
qul nuper exorti sunt Anomoei, roulto audacius
^
atque impodentius ad perniciem ecclesiastieae con
cordia? palam predicant. Huic autenj relalioni
,
noslra adjecimus etiam exemplum fidei illius,quae
,
ab iisdem episcopig Nicaeae congregatis expo&iu
. \ $
eat, quam et nog suscipimug ac probamus. Et
haeccfbidem decreverunt episcopi qui eo tempore(j , ^ ]
,
Antiochia? marabantur, fidem ab episcopis olira
Nicaeae congregalis exposiUm, iisdem verbig qui- .
o l i m
. '.
",
} ,
^
*
.
\
lnterea vero Athanasiug episcopus Alexandria?,
eommunicato cum paucis familiaribug suis consi- , ,
lio, imperatorem qui Cbristianus erat, necessario
sibi vigendum csse existimavit. Ilaque cum venis- \ ,
set Antiochtam, ea qns pogtulabat, imperatori ex- , . 01 ,
,
poguit. Alii dicunt illum ab imperatore evocatum
fuigge, ut quse
,
circa religionem
et rcclaR fidei do
\ \
clrinam ageoda esseot, guggereret. Qui cum ec- ^ . ,
clesiastica negotia quoad ejug fieri poluit congli , .
tuissel, de reditu coepil cogitare. At Eozoius, qui
Arianae gectaa aptid Antiocbiam'praesidebat, orani
'giudio perficere conabalur, ut Probaiiug eunucbug
(57).
VALESll ANNOTAT10NES.
Ecclegiae parem regtiluere prius sludueril qtiaro net
(50) *Orc . Sic legitur eiiam apud
publicje Romanse.
Socratem el Nicepborum. Malim tamen scriberc
(^7) . Non hoc dicil A t b a \ . Epiphanius Scholasticus legissc
vidriur . Sic euim vertil : Quod ecclesiasti- nasins, Euzoium operam dedisc, u l pulso AUianasio Probatiug eunucbus cptscnptis Alcxandria? coi>eam paeem alque concordiam tua primum studuerit
^iituereltir: sed hoc taulitm d i r i l Ariano porrecfis
pietai celebrare, etc. Qui gcnsua non displicel. GraJoviano imporalori libcltia postulasse, ul remoto
tulanlur eniiu epigcopi Joviano impcratori, quod
1345
IIISTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. Y I .
1306
VALESH ANNOTATIONES.
Aihanasio, alius Alexandriae crearetur episcoptis,
el Bernicianus Ariani Joviano principi oblulerunt
onmibug modis studentes ut Lucius presbyter in
Anliochiap contra Albanasium, exstant in tomo seejus locum stibrogaretur. Citmquea Joviano semper
cundo Operum Atbanasii, sed peasime convergi
repalai eggent, tntervenlu Euzoii Anliocbensis epitn Laliiium sermonem. Nam interprea
gcopi, rogarunt Probaiiura Eunucbum, ul ipsis
perpetuo inlerpretalur colloquium , cum libellum
aptid imperalorem -suffragaretur. Quod cum impeprecura vertere debuisset. Id eniro signicat vox
rator rescivisset, eunuchog. cubicularios compre- D Graeca, ut observavi in annolalionibus Eusebeodi el tormenlia subjici jussit cum hoc elogio ;
bianis.
Qaieqais libellosoflferre voluerit contra Cbrigiianog,
(59)
.
Ilunc locum
bas poenag ferat. Yerba Athanaeit haec sunt :
noa intelleierunt inlerpreles. Musculus eniin Ua
' \ ,
vertit: Prcecepit imperatorut ad meliorem mentem
\ , ,
redirent. Atque iia fere Cbrislophorsonus. Sed
.
vertere debueraot verberari prwcepil. Id enim giQuem focutn ioterpres non intellexit. Ex big aulem
gniOcai verbum , u l glipra ex Athaverbig colligimue Probatium fuissc praeposilum sa- naaio oslendimug.
c r i cubiculi; cujus crebra fit mentio ab Ammiano
(60) 'Orap Ideiv ". Hajug visionis ac
llarcellino.
praedictionis beati Antouii meminit Atbanagiog in
(58) . Libelli quos Lucius ejug V i u .
VARIORUM
nm exiulum episcoporum revocalione impmum e$t
.
'
,
,
auspicatus. Anle omnes auttm Alhonatium reitituii,
, \
qui omnibui prastabal, et pro pielatc . sine
, \ ulla dubilafione, oppugnatus fuerat.
. inqoUGregoriug Nazianxenus, i.e. Jovia-
1307
SOZOMENl
bsrctici rebetlionem excilarent. 6ed haec qoidem veriesime ab illo visa el praedicla fuisse, ex tit rcbus qua aule boc tempus, et quae postea factae sunt, satis declaralum est.
CAP. V I .
. \
, xspl el?
Mort imperatorh Joviani: et de vita Valenliniani,
vaXerztriarov
- 6MM; $1
ejutque forti animo in pietate tervanda: el quo
,
*
modo ad imperium etectu$ $it et Valentem (ra
* \
trem ad imperii con$orlium ascmrit: el de ulrius
.
que morum dinimUitudine.
\
Porro Jovianus, octo circiter mensibus imperio
, ,
perfunctus, duin Constantinopolim proficiscerelur,
'
Dadaslanis, qui vicus esl Bitbynfce in via militari
ailus, repenlina niorte i n t e r i i t : sive quod inlem- , ,
(
peramius, ut quidaro aiunl, cicnaverat, seu p r a
odore cubiculi in quo decumbebat, recens calce i l - , .
Hli. Multis enim carbonibus, utpole hiberno tem- ,
, ,;
pore, teporis gratia ibt accensis, vapor excilatus,
. \
et paricies supra modum raadefacli fuerant. Exer ,
citus vero, cum Nicaeam Bilbyniae venisset, Valen%
VALESII ANNOTATIONES.
fiair.
In cudice
aspersionia aquae raentionem Oeri videret hoc loco.
Fuxeliano scriplum inveni .
id more ecclcaiastico factum csse credidit. Qoa*
Quod idcirco hic retuli, non quod scripturam eam
non et pagani bujitsmodi aspersionibus aqo
probem , sed ut stwdiosus ledor perspiciat, quaro
lusiralis usi foerint diu auie Cbristiaiue religiowt
periculosum sit conjeclui-s suae indulgere. Elenim
cxordiom. NoU sam feterom Gneconun
anliquariua qui codicem illum deacripsii, cuui
^.
VARIORUM.
. Philostorgius,
lib. , c. 7, ait Valenlinianum Tbebas iEgyplias
fuisse relegaium. A l Socrates, lib. iv, c. 1, i n q u i l :
E u i Yalenlipiaous cum fiatrc Valcnle ciuguluui
militare deponere maluissel, quam fidt^m rjinsb*uam ejurarc; neutrum lauien a Juliauo digniliw
privatum , cu quod ulruuique uiilcui rcipuiilii*
lulclligcret.
*iC9
UISTOMA ECCLESIASTICA. -
IJB. V I .
1310
lerunt.
,
.
Porro cura relicla Constaolinopoli, Romam
contendene per Tbraciam iter faceret, epiacopi
,
Hellesponti ac Bilbyni, el reliqui qui Filium Patri
, \
consubsianliatan asserebant, Hypalianum Ileraclea
(61) ,
PerUrthi episcopum elegeruol : qui auscepta pro
03
* Socr. Ub. , c. 4.
VALESII ANN0TAT10NES.
(62) " . Baronius in Anna- Tbraciis. Fralrem cnim Valenlinianum Romanr
libas eccleeiasticU ad annum 364, tria reprehenversus iler facientem, aliqualeitus coinitatus ruerali
dil in bac narratione Sozomeni. Prinium est,
Valens, ut acribil Soxomenus. Id auteiii conli^taaequod Soxomenus Calholicos eeu consubsianlialia
anno Chrisii 364, Baroniue credidit : ac proinde
asaertoree fuisse cenael, eos qui ad Laropgacenuin Soxomenum longe falli exislimavil. Veruni Baro.:
. Baronius
o
ipg ballucinatus esl. Nam Valentinianug.
concilium
convenerunl.
vero Semiariano*
illos fuisse denionslrat. Alicrum est, quod Sozo- imperaior cum Valenlem fraUeni Augustuin nunineiius eam synodiim referi anie lumuhum Pro- cupassel, Conslanlinopoli digressus est sub exiluiiv
c o p i i , qnero Baronius coeptum esse dicit anno anni 364, comiUnle eum Valenle Augusio. El per
Cbristi 364, qtio Jovianus ei \arronianus couaulea Thraciam profecli ambo Augusli, veris initio vene
fuerant. Laropsaceua auiem aynodos aequenle auno runt in Daciam anno Cbrisli 365, et in orbe Thracongregaia est, ut ex Socrate ideui Baronius docet. ciae Naiso, vel potiua in villa Mediana ad urbeiuPosiremo Soxoinenum arguit, quod dixerit legaios Naisuro, exerciuis el rectores mililia inter
a Lampsacena syoodo uns&os, couveoisse Valcn- partili sunl. Mox curo in Pannoniam vcnissent, m
letD iu urbe Tbraciae Deraclea, rcdeuulcm ex urbe Siraiio palalium. id est odiciales palatu^
D
u
n i l l &
SOZOMEM
1311
131!
e a
ua3
VALESII ANNOTATIONES.
inler ge divigerunt. E i Valentinianus quidera Me~ Chrisli 365, mense Janio , aliauot mcnsibus^
diolanum , Valeng vero Congianlinopobm revergug molura Procopii. Jam vcro quod ad primuniaco
esl, ul scribit Ammianus Marcellinus in libro xxvi.
sationis capui allinet, difllcite est excusare Soto*
Ex qoibus manifegle convincitur Valenlem anno menum, nisi dicamus pro voce icnChristi 365 vernig mensibus e Tbraciig rediisse,
bendum esse . Q u quidem coajecton
cum jam congul essel. Ait enim Ammianug Mar- mibi valde placet. Certe Theodoritus in libns b*cellinug : f Agentet in supra memoralis urbibus
relicarum fabularum, ail Macedonianos, a qoibu
principe$ sumpserunt primilut trabeat consularet. hanc gynodum colleciam esse consial, pn^ea
Sed dubium est quasnam nrbea inlelligat Marcel- invexigge . Sed el Soxomenus it*
linug, an Mediolanum el Conslantinopolim, qiiag
hanc emendationem confirinal; ail enim in W
postremo loco nominavil; an vero Naisam et Sir gynodo stabilitum csse ' .
inium. Uicunque tamen consiat ex ejus narralione,
(63) auoiov rt>K *- ChrislophorYalentem non rediisse ex Tbraciis, nisia. Chr.365,
aonug et Musculus inlerpreUntur adjecciooee
quo primum consul fuit cum Valenliniano. Fallilur
hujus vocig, similit. Ego lamen iuterpreuri >praterea idfem Baroniug, qui molum Procopii confert
lem, adjectionera harum vocum * , qo*
ID ann. Chrisli 364. Nam ex Ammiano Marcellino
adjeclae sunt vocabulo similis. Ilis enim Tocibos
in libro xxvi, el ex Fastit Idaiii, certissimum est
Macedoniani aiebant cverii errorem Sabellii,
Procopii rcbellionem contigisse anno Christi 565,
bypostasea confundebat.
die quarto Kal. Ociobreg. Quare le^alt Lampsa(64) * ln todirt
cena? synodi, Valenlem e Thraciig jam reversum
Fuketiano scripium est , qood mig^
convemre poluerunt Heracleae in Thracia anno placet
;
n
u
VARIORUM.
f Si Valegiui sobscriptiones legom Cod. Tlieoleise, Altini, et Verona, pogtquam Consuolmop^
dosiani cum AiUmiano contuliggei, cerio ei conseu Sirmio in Italiaro redlit. Anl. Pagi ad aoo.
etitisset prapfata omnta quae ex co bigtorico referl,
565, n. 4, qui ibidem coMendit, conciliam L* *
anno prxicrito (scil. anno 364) comigissc , quo
psaccnum anno 364 fuisse cdebratum.
Yalciilinianug varias legcs dcdit Mediolani, Aqui10
1313
YL
I 5 U
, eis Jecenint. Sed cum Isii minimc obtemperat . sent, episcopi decrela sua oninibua ubique eccle ' , siis per litteras siguificarunl. Cum auiem suspica. * rcnlur Eudoxium, u l erat veriaimile, aulam prio . cipis ad partes suas traducturum, et ipsos ca lumniaturum esse; prevenire illum siaiueruot, ei
. , \ ea quae Lampsaci geala erant indicare. Quod qui , dem eliam praesliteruni, Valenlem iroperaiorem
Heracleae adeuntes, e Tbracia lum revenenteiu.
, , Fratrem enim Romam proficiscentem aliquaienua
, - comiuius fuerat. Veruiu Eudoxtus inipeniloria et
\ . aulicorum animoe jam in aenteniiaiji siiam pertraxeral. liaque imperator legalos Lampsareui
. ,
concilii ipsum adeuutes bortatus cst, ne ab Eu \
doxio
dissiderejit. Quibus couiradicemibus, et
. ,
. fraudem Consianlinopoli factaro, iuilaque ab Eu
consilia adversus Seleuceu syuodi decrcU
, . objicienlibus, imperalor ira eucceiisus, illos qui , , dera abire exsilium juaait, ecclesias vero Eu, \ , .
doxiauia tradi. Posl bacc iioperalor in Syriam
perrexit. Vcrebamr enim ne Persae triginia annorum inducias, quas cum Joviano pacti fuerani,
ramperenl. Sed cum Persae nibil novi moliii esseiu, Anliocbiz consedil. Quo quidem lempore
Meletium episcopum exsilio damnavit. Paulino auiem pepercit, vita$ illius sanciiniooiam reverilus. Eos autcm qui cum Euzoio non communicarent, ecclesiis expulit, el parliin pecuniis muliav U , partiin lormentis aflecit, aut aliia niodis vexavit.
D
d o x i o
229 C A P . v m .
. '.
Dt Procopii defectione et miserabili interitu. Ilem de
VALESII
ANNOTATJONES.
VARIORUM.
'
.
Cum inilio Jantum anui 5 7 i Valeiis
Auiioebiam pervenctii, antc eum annura M.letius
S0Z0MEN1
1315
Socr. lib. , c. 0.
VALESll ANNOTATIONES.
(66) ) . Niccphorne in lib. u , cap. 5, D :eterum libenter bujus loct dislinrlionem mula^
tocem addil hoc modo , ul scirini in bunc modum : %
licel pbrasis essel elegantior.
;
(67) . Reclius apiid Niccquam disiincltoneiu confirmai Nicepborus io loco
borum ^. Quam scripiuram concilalo.
rmal codex Fukelii, in quo legitur .
VARIORUM.
0
<317
HISTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. Y I .
1.18
Graco Ulo acriptore, qai titalos capitum hnjus Rfsloriae composuil. Quod idcirco monendum ease
duxi, ne sludioai lectorea in fraodem inducerenlur, nosque id laluisse crederent. Verum ex ipso
Sozomeno perspici facile potest, legalionem illam
Oneolalium episcoportim ad Liberium papam, missam esse a MacedoniaDis, non autem a Calholicis
sen Homousianis.
(69*)
. Rectius in Fuketiane
codtce scriplum eal . Opponit enim Va-
1319
SOZOMENl
(80
,
*
, ovw*
, *
, ,
' %
,
\ **^
,
\ , Nixoit"
\
(Ufa**
, \ vw
\ ,
5
lcniinianum ac Liberium, Talenli atque Eudoiio. D Chriaii 368? Sed responderi poicsi, propler bettuiB
(70) " .
Scribendum pulo
Procopii, el Orientalis imperii luiiiubus qui p
. Quam ecripluram in versione mea seculus
illam synodunt conligeruni, laidius missos e*se
ftttiu. l u ceriesensus longe aporlior exsislil, qui in
legatos. Praelerea nec Socrates, DCC Soxomenui,
vulgata scriplura nullus est.
legalos illos missos esse dicunt a synodo Laropsa(71) . Socrates in libro iv, caceua. Missi quidem sunt post synoduoi Lair.ps^
p i l e l i b a n c legationeia Macedonianorum refcrre
cenam,el liiieras synodicas ejuecoucilii detulerunt*
vidctur consulaiu secuiido Yalenliniani et Yalenlis,
Non lamcn ab illa synodo direcli sunt, si proprte
id est anno Ghrisii 568. Veruiu Barouius ad anuuui loqui velimus. Scio quidcm iu libello fidej qu
Gbristi 365 graviter eum repreliendil. Nam cum Euslathius, el Silvanus ac Theopliilus obtuleruct
Lampsacena synodus celebrala sitanno Chrisli 365, Liberio papae, diserle scribi illos episcopos le|^
u l ex Socralis ipsius leslimonio couslal, quoiuodo tionem obiisse Lainpsaceni conctlu, Vcruiu hoc i
legaii ab illa synodo milli polueruul auno iAlelligendum, esi ut dixi.
l
13*1
HISTORIA ECCLESIASTICA. -
LIB. V I .
1322
(72) ...,
. De bac aynodoTya- D agere; alque inde reversi in Siciliam et per Illynensi agii Raronius ad annum Cbrisli 365, ubi
ncum, cura episcopis illic consregatis convenire
inulia cotigerii de isia eynodo ex Basilii Caeaarienpoiuerunt, et iiide in Cappadociam ad Tyaneuse
sia epislolis. Ncioo tainen de bac gynodo uberiua
conciliuin proficisci ?
scripsil quam Soxomenee. Qui quidein diaerle te(73) .
Olreus dicitar a
t l a l u r eaai synodum ceiebralam fuisse pott redi- Baailto Magno in epistola 516, el ab iraperatore
iuni legalwttm Ortoiiialiiini ex Iialia. CelebraU
Tbeodotio in lege ieriia Cftdice Tbeodosiano de
esi igilur anno Cliristi 3b7, aui cerle 368. Proiude
fide caiholica. Grcgorius episcopus Naitanxi qni
erravii Baronius, qui cain synodum referl aouo post Oireuin iwminalur boc loco, pater est Gce565, eodem anno qno synodtis l.ampeaci babiia
gorii Nazianzeni, ul recte nolavil Baroniift; qui
iucral. Quod quidein fteri nullo modo polest. Quo- coadjulorem sibt lilium in episcopatu adscjtifextm
niodo eiiim nno eodemque anne legali ab Orieniis spem succcssionis, ui ipse Nazianzenus declixal
parlibns io llaliam inilti, et Roma3 cuoi Liberio
iu oraiione 8.
VARIORUM.
.
b t i A n l . Pagi, ad ann. 365, n. 6.
PATROL.GR.LXVII.
coaclaa fuiste
.
42
fcrl.
SOZOMEiM
43
, ;
, ,
*
*
(74) .
^ *
, ^*
6VwK
, ,
. "
, '
(75) *
,
f
,
\ , \
\ ;
. , },
,
\ \ .
,
;,
. ftpw*
, \ owwflj
, ', \ .
gcrcbant, Aibanagiuin ecclcsiis illius loci spoliare, Q ,
cl cx civitalc ejiccrestudiierunl. Nequc enim levis
, Cx*
P<WKI higeila eral imperaioris edicio: sed omnibus , \ , tV
ex xqtto pracsidibus, eorumquc officialibus et dc- , -
cui ionibus, non modicae pccunise mulcta irroga. ,
balur, el corporie cruciatus intentabanlar, nisi
, *
iinperata fucisscnt. Verum mulliludo Chrislianorum
in unum collecta, rogavii pra&fcclum, nc episcopum
, *
inconsultc cxpelleret, sed accitraiius cxpcnderel
^
fonnam impciialium lillerarum, quae advcrsus eos
. ,
golog valerciil, qui post exsilium Consianlianis
, ^'
lemporibus irrogaium, regnamc Juliano revcrsi
* &
r
e s s e
VALESII ANNOTATIONES.
(74) .
Cbrislophorsonus - ^
t i 'l numerum
secum tubducercnt.
vero in
~
~
" Muaculus
'
iiTprclatus csl recenterent: qtiod miuiis probo,
Epipbaniusauiein Scholasticus verlit
coMiderarenl.
Gujiis inlcrprciaiionein saqui malui, cum Lango
Nice.pbori iuinrprelc.
(7d) . Eplpbanius Sclwlaslicus lcgisse videlur ^ .
Sic enim v e r t i l : Cnmque stmedut pararelur in
TartQ, contenienlet tti Antiochia Cariw ferme iri:
L J
ginla quatuor Asiani pontificet. atquc ila Nicepborus cap. 9, lib. , ex intcrpreialionc Joanms
Langi. Nani Gi-aica Nicepbori budie desideraMtar.
Atque hanc seripluram cquidem vulgaue longe antcpono. Quid cnim sibi voluul ba?c verba ? Kapta
, Qnid opus cst addore noiuen Aeuc,
quasi vercnduin sii IIQ allani Gariam extra Asiam
intelliganius. Fuii etiam allera synodtis Aubocbiae in Garia, dc qua Sozomenns in libro sepliuio
cap. 2.
VARIORUM.
.
Uoc Valeniis cdiclum anno 567
anlc Pagcha cinissum fuil. Ex quo iutelligiiuug
Ci^nciliuiii Tarseuse celebnftidum luisse venio tetnporc ejusdem auni; el Valesium in nolis ad Socraicoi, ei Sozomemim aliosque quogdam viros
doctos tuale distulissc legalioncin Macedoniano-
1335
IIISTOMA ECCLESIASTICA.
- LIB. V I .
1326
, - *
. ,
. ' ,
. ,
, ;,
,
. "
,
, ~
, .
,
, ,
, -
essent. Athanaaiuin porro aicbant relegatum quidcui fuisse sub Consianlio, sed, codera Cortslantio
revocante, cpiscopatum auiim recuperassc; el Juliahum quidem cum alios omnes ab exsilio revocaaact, bunc solura perseculum esse; Jovianura vero
dcnuo eum restiluisse. Ilaec cum diccrent, non
pcrsuaaerunl pracfccto: reslilerunt nibiloioinus-,
nec passi suht vim inferri Aibanasio. Comque
multitudo vulgi conflueret, ingensque tumullus ac
perturbaiio tulam nrbem occuparet, ac aeditio
jamjam fuiura exspeclarclur, praefeclua rem imperatori signiftcavit, passus inlerim Aihanasinm in
urbe remancre. Poslea vero, mullis jam elapsis diebua, cum sedilio exsuncia esse vidcrctur, vesperlino tempore AtbaDasius clara ex civitaie digrea*
, " sus, in quodam loco sese occultavit. Eadcmque
, nocie praefeclus Alexandria, ei dux miliium AS , 0 gypti.ecclesiam iu qua diversorium crat Aitianasii,
, - occuparunt. Et cuni illum ubique, in ipsia cliam
. , teciis et culminibus perquisivissenl, consilio suo
. fntslrati disccsscrunl. Sic eniiu exisliruabant, po , , pulo jani piioris seditionisoblito,cunctisque son\no
. (70) oppressis, se, si impclum faeercnt, imperaloria
, - jnssa facile exsccuturos, ei urbcm seditionis exper . " , iem scrvaiuros csse. Ingens porro admiraiio cun , ctos subiit, quod Albanasius invcnlus non essei.
6 Nam sive divina revelalione, siv$ quorumdam bo , miiium indicio pramonilus effugerit, utrumque eo . dcm recidil. Ccrtc ul quis tam opportuno lempore
'cv. ,
praeuoscere insidias ei cavere possit, id majori*
. ^ videtur essc providentiac, quara quse 235
^o minem cadal. Alii dicunt, Albanasium, cuin i n , - consuhum populi luniulUiin prxvidercl, verilum
, ne malomin quae ex eo eventura esscnt, aucior
, fuisse dicerclur, toto hoc tempore in nionumenlo
* palrio delituissc. Et Alhanasius quidem bac ra , , - lionc elapsus, sese occultavil. lmperalor vcro, non
.
mullo post scripsit ei, ul redirct, ct Ecclesiam
, , suam reciperel. Cscterum suspjcor Valcnlcm uon
, * ex aniim sui senlcutia isla scripsisse, sed vel quod
, , - conslaniem oniuium bominum exisliroallonem dc
, viilute Albanasii secuin ipse repularel, ei ob banc
, *
causam procul dubio Valentiniamim id molcsie ia , - lururo : quippc qoi Nicaeni concilii doctrinam ain9 oo. ^ plexus esset: vcl quod multiludincm corurn qni
,
Alhanasio favebant, foriuidaret, ne quid in dam. num reipublicae molirenlar. Arbilror cliam , id
,
quod verisimile esl, Arianorum anlistilcs non iia
,
vebementi studio in illum incubuissc: pravidentes
, n
VALESll ANNOTATIONES.
(7) .
Supplcndiis videlur bic locus in bunc modum
, vel .
VARIORIM.
* . Fugam Atbanasii - postremis solum vitrc susa annisci licucril alta et
imperturbata frui pace. Qnas sane icmporie raiio
strcmam. cuai erudno viro Antonio Pagio, in antiain re.jieiinus cireiler 367. Quia scilicct ail Theo- coaslabil, si ad annum 367 ejus fiigam redilumque
phanes Aibanasiom qnadraginla sex annis episco- conieramus. (Ctariss. monacbi Benedidini hiYila
Aihanas., pag. 85.)
p a l i pcrftmclum rounere, loloe quadragima in
periculis calaroitalibusque versaiuni, Ua ui sex
1527
SOZOVENI
u s
o c o
a l j
.
' Karcm
eforety,
,
*
' ^
. ;
, | ,
.
,
. 01 * ,
,
.
, w
. ,
, ;
, \ \ \
. '
, WM*
.
. \ ^
, twt
, . >
Btivfl (78)
, \ ^
. .
. '.
(79) )-,
*#*
.
, , ,
1529
IIISTOMA ECCLESlASTiCA. -
LIB. VI
1550
1
c s l
i n
suus, valuit pervenire. Sed siiuul atquc ad terrain appulit, dissoluta una cum ip&is bomitiibus conflagravil.
CAP. .
. *.
di$unsiotii Extebimm C<tiarien$em epitco ,
pum Brtiilium Magnum; quomodo Ariani,
.
331
SOZOMENI
. \
CAP. XVI
Quomodo po$t Eusebium Basilius Eccletiam Cappadocum regendatn suscepit : et de insigni eju$ advenui Valentem in dicendo libertale.
KaxxaBom
, $
* .
Yertim aliquanto post -tfalens in Cappadociam
! ,
rcvcrsus, Basilium posl mortem Euscbii Ecclesiis illitis provinciae rcgendie prxfeclum repcril . Quera Jnivza .
cuin inde expellere conslituissct, ab incoepfo dc- *, ;)^
siaiere 238 coaciua esi. Nam simul atque id ag- " ^;
grcssus fuissei, insequenii nocte uxor ejns in , , ta
aomnis lcrrefacta dicittir, el Galatcs filius quem , 6
tiuicuni babebal, repenlina morle prareplus. Om- . ,
ncsque ila ccnsuerunt, Deuoi ulciscenlcm iusi- ,
dias quae adversus Basilium slructa? cesenl, ad , . ^
puniendoa parcnies, filitim c medio suslulisse. Ipso . .
eitam Yalens ila judicaviu Cerle mortuo filio, . , \;
nullam amplius molestiam exbibuit Baailio. Dum ,
autem ettperessci, et morbo oppressus jamjam
. * moriturus crcderctur, misil ad Dasilium, rogatis ^ ,
atqae obtcstana ut pro aegrolo Deum prccari vci , . ^
ieL Gum eniro venissei Cassarcam, stnltm praefc- , . ,
ctua prsrtorio evocaluin ad se Basilium, eamdem , \ 7 ,
cum principe fidei doctrinam amplecti jussil; .
inortcm niinatus nisl oblempcrarei. B.isilius vero
rcspondiase fcrtur, magno id sibi lucro fore, , <^
seque ijigjntia largUurum, ul quara cilissime cor- , '
porU vinculis Hberareiur. Cumque prxfeclus jus- , \ , |
aisscl, ut eo die et insequcnli nocte consilium
, , .
caperct, ncve inconsidcrale in aperlum ruerct pe- . , ^
riculum, aed ut poslridie adesset, suamque senien- \ ,
liam promerct: Mihi vero, inquil Basilius, dclibe- . * ^
ralione opus non est, idem cnim qui nunc sum, , \ ;
craa eliara ero, nam cum ipsc creatura siui, nun- ,
quam adduci polcro ul ntci simileni adorcni,
.
Dcuinquo confilear, utquc cjusdcm tecum cl cum
, ,^
imperalore culius particeps siw. Etsi enim admo , * '^'*
1
. Hatt anno
570 acta esse, cl Basilium lunc temporis prcsbyleruut lanlum fuisse, contra Baronium docel Aul.
Papi, ad ann. 370, n. 19. IIoc autem anno morilur
Knscbius, eique tn episiopalu Ca^saiirnsi succcdit
Basiiius ; qui poslquain annos oclo in itla sedts
egerat, nonumque incboavcral, morlalitalem cxplevil Kalendis Januariis anui 380, inquit iricm
Pagius ad ain. 370 et o7rfj contra aliurum calcu-
. H
aecuntluin valcntis in S. Basilitim iippcunn TIH^
pbanes iu Chrunico refcrl anno Clirisli j u i l a ^
xandrinos 3u8, qiii Kalcndis Septecnbris an^ ^
jeroi vulgaiis iitcipit.
1
M F T C
1533
t?3i
u l
(crrogalionc Basilii coram Modcst( praefeclo praetorio, vide qtias nolavi ad Socratis lib. iv, cap. 2d.
Neqiie cnim opus esi liic rcp lcrc ca qua; illic obsetvaia sunif-
|35
SOZJMEM
1331
. ! H \
0
, } imct
, &.
\ ,
,
,
, \ ,
, *\ Of^vnjv
.
^
, .
, ; isSty
xaS&ou
, (86), hi, \ ^ , ;
. *0 ,
%
elc. ^
,
.
oratione xero Tunebri de Laudibus Basilii, Baslium quidem dicit, paulo posl qnain ad episcopaluflj
evectus futM*al, curam ac sollicilutliiieui suam w
omnes totius orbis Ecclesias extendisse. Locus cst
pag. 545 edilionis Parisiensis, impriinis elegaiis.
Nihil lamen de bac pariilione dicil. Se qwideiu ac
Basilium Qdei defcnsores ac patronos elctios esse
dicit a Cappadocibus : sed dtim Basilius adbnc
tantiim presbylcr essct, id est auno Christi
(85)
. Gregorius Nazianzenu^ a Gregono
patre suo coadjutor in episcopatu Na2ianteno a*
scitus fucral, licct invitus. Seu posl inorlem pair
ciim nulla ordinalione nec polliciiaiione lenerc^
astrictus, Nazianzenam Ecclesiam reliquil. W
quamvis nmlli episcopi illic eurn retinere cojn^
cssenl, clam Seleuciam Uaurhc se rccepii >^
scribil in Cariniitibus de viia sua.
(86) . Vox >
lcnda esl, uipoie supeiOua, ei ex priorc linea pefperain repelila.
8
i?37
, ,
,
(87).
,
. \
, , ,
\
. \, '
, , , \ .
, , \
, , \
. , \
\
, ,
1598
1339
SOZOMENI
, ;*>
, >? , 6 .
\,
,
. 8
. ,
(90) ;
,
. "
, ;
. tovxty0, \ ;
, ot , '6,"~fc~Jp&t I U
(91), ,
, \ <' ,
, , ;
, \
, :
, ,
,
, , *.
01 , , )^
.
,
, \ *
. Qte * V
Q .
, \ '
3
.
. K \
, tnl
De persecutione monachorum JEggpfu et ditcipulo '
ritm sancli Antonii, qui ob tecticfideidoclrinam
, *ai
in quamdam intulam deporiali (uerant, et de
.
mtraculi* qum perpetrarnnt.
Lucittft, adjunclo sibi ducc ^Egypti, cum
magna militum manu, advcrsus monaclios in eoli- ,
. " tudine degenles expcdiitoncm susccpii . Sic cnitn
existimabal, si bmninea tranqmllitalis amantos , :^.
molestius exagilarei, foro u l illos sibi morigcros \ ^
babercl, eaquc potissimuin rattone Clirisiinnos . xat ^
^ .
' in urbibiis agcntes ad suas partes traduccrct. Mulli
euim mnc leinporis admirabilcs viri regionnm ^ \ ^. TJ, 5illaruai monaslcriis prsccranl, omncsquc parilcr
, opoiwi
1
Socr., lib. , c. 2 i .
VALESII ANNOTATIONES.
interprclcs corruplioncin
. Id est, hinc factum esi ttt AZgyplii prw reliqui$ promncm maie vexati fucvint. J a m stipra (91) .
nou scmel lias duas p r j c p o s i i i o n e s
confundi inlcr sc- soicrc in mauuscripiis codicilms.
obsfTvavimns
*31
IIISTORIA ECCLESIASTICA. -
LtB. V I .
1542
L i b . u i , c. iA
VALESII ANNOTATIONES.
graiiam
suam concederet.
Oplimc I.angus intcrpre(94) 'AJli|0euir
.
tatus osl verba Sozomeni. Neque enim alius
Reclios iu codicc Fukctiano scriptum csl
nolest esse sensus bnrucn Soxouieui verbortim.
. El pofct ulliiuain
Scd Nicepbonis non idcm dicit quod Sozonieiius.
vocem apposila esl media distinctio seu mora.
Vull enim dicere, quanlum quidctn ex verbis illius
Quam lcclioucm ac dielinclioncm confirmal Nireconjicio, Demn monacliis illis graiiam sanandi
phorus in cap. $7, lib. . Sic enim Itunc Soxox g i i idco conccssissc, quod Luciaui Unquaui i m roeni locum expressil, pium acciisasseni.
. Quem locum ita
Lafigns , quibu* Dcus
Lucium
accu&antibu$
1545
SOZOMENt
fctf
. '.
, tr
Enxmeratw provinciarum m quibnt Nic&na fidet
pnedicabatur: et de Sajihtrum fide, deque VetraNtxala 0
nione ejut genlis
epitcopo.
,
>
.
Idetn quoque tunc lemporis aptid Osrocnos ac ;
c i d i l ; et apod Cappadoces, quippe qnibus par
\ ,
quoddam mirabile prorsusque divinum obtigerat,
,
Basilius acilicet primariae apud ipsos tirbis Caesa' , Najiavjw.
reae episcopus, et Gregorius Nazianzi. Syiia vero
, *iv
el finiiimae provincia, ac prxcipue civilas Aniio , \ , chia, in maxiraa perturbalionc ac lumullu versa , \
bantur, cura Ariani quidem nuinero plures essent
. \
el Ecclesiaa oblinerenl: Catholici lanien baud , x*l
quaqoam pauci essent; quos Eustathianoa ei Pau (94) ,
Hnianos vocabant;- 24 4 . <iu'l>us Paullnue praeerat
.
, . 8
ac Melelius, ut supra rciulimus. Horum ope A n - (95), wvoV
, tiocbensis Ecclesia, cum paruni abfuisscl quin
, |'
univcrsa Arianam amplecteretui' ha?resim, aegre
, ' ,
admodum impcraloris conaiibus et eprum qui apud
imperaiorero plurimum poleraot, resistere valuit. ,
Ubicunque eniin a gcnerosis et forlibus viris . \ ;
Ecdesiae regebamur, populi, ut verishnilc cst, \ *
priorem sentenliam non muiabant. Certe Scyiha* , 1
hanc ob causam iu pristina lide permansisse nar- , . ,**
\ ,
rant. Haec aulem provincia muUas urbee et vicoa
. &
conlinet ct casiella. Metropolim autem habet To \ (96),
mes, urbem magnaiu el opulentam, ad mare sitam,
c
VALESII ANNOTATIONES
. Mallem scribere - D lamen omnes babent epiecopnm. In alijs aulf"
(93)
provinciis inlerdum etiam p*gi swuip babenj ep , etc, ut liajc nno contcxiu scribaiitur,
scopnm. Porro hunc Scythantm morem
junganlurqiie cinn prsecedentibua
usque iempota perdurasse teslatur Niceusbbo;
(94) . Apparct scribcndum esse
niates iu Thesauro orlhoduia fidei, lib.
'
, a Paulino prcsbyiero partis EustaUbi loquens de synodo Nicsena, cl ralionem rrddens
t b i i , quem Lucifer episcopiiiuAntioclieiium ordicur trecenli lanlum episcopi co convencriid, l*
naveral. Alque ila legilur apud Niceph. iu capile
ail : Cnm notidum civitatibus omnib*'
29, libri Y I .
obtigissct, fnctum e$t, ui plum id Utnpon*
(95) Ata .
Pcssime hun: locum
.
Provmciartm ettlm nllaf uni t*" *
- verlil Christophorsonus. Longe reclius Nicophoparebartt, ut Scythia icu fiussin 1n Iwdiernnin *W*
rus, quem vide.
diem. Aiia* duv$, aut adxummum tret habeba*i,#
(96) " . Idem repetit
Baimalia.
Posteriore vcro Umpore pUrivW
Sozoinenus in lib. , cap. 19; ubi variamiu Ecclecivitatibus tantum, scd eiiam oppidis, f/ dait su
siaruro cotiguetudines inler ge discrepantes referi.
episcopi.
Priino emni loco reccnsel consuettidinem Scytbarum ; qur cuui niullas h:bcant civilalcs, luilctim
0
1345
1346
*
*
* '
*
( , coniprehensum, i n exsilium abduci j u b e l : nec
, \ mullo post redeuadi ei copiam fecil. Nam cum
, ,
Scythas, ul opinor, ob exsilium episcopi eui indi\ - gnantea videret, meluere coepit ne quid novaniro
. remm molirentur. Norat enim cos forti animo
* , praditos esse, et ob silum locorom utilee ac ne\ , cessarios essc iroperio Romano, valli insiar obje. ' ctos iinitimis Barbaris. Hnnc in modum Velrauio
, conaius principis superavii : v i r el in reliquis
. rebus eximius, et viUe inlegrilate conspicuus,
' , sicnt ipeimet Scythae testaniur. Hie de causis
, - omnes fere ubiquc clerici imperaiorie iram experii
6 * sunl, exceptis occidenialium partiuin Ecc.lesiis.
, - In illis enim regionibus regnabal Valentkiianus,
Q qui et Nicxnae synodi dOClrinam sequebatur, et
.
erga dWinum Numen adeo pie erat affectus, ut
, ,
neque imperaret quidquam sacerdotibus, neque
.
245 omnino novare aliquid in ecctesiaslicis suslineret, si quid sibi deleriti* aul rcctius visom fuissel. Has enim res, examine ac judicio guo
prsestanliorcs esee exieiimabat, quaravis eximius esset tniperalor, et ad res gerendas, t experiinento
paluit, aplissiraus.
CAP. X X I I .
. KB*.
Quomodo tunc temporis cum Spirilu nanclo
Oti * &79
mola Qnmttxo, ium Palri filio cotuub ,
(97) .
Inlerpretes Britannioncm verterunt. Ego Vetranionem dicere malui. Nam Graeci
lioc nomen, quod Latinam habet originem, sic fere
solent scribere, ut supra vidiiuus in rebue gestie
VABIORUM.
. Anno 369, ut
recte coojkit Golliofredus in Cbronologia Codkis
Tbeodosiani, videlur Valeos Tomo$ profectu: urbs
!37
SOZOMENl
. .
ilspi
', Aapucw
' h
, , xAJprHtU
'
' ,
,
.
\ ,
" . * \ ; (I)
, /
, teb
, ' . ,
' r ~ - ~
Q
'
separatim coliectas agere conabalur. Diviso 246
* ^ ,
,
igilur , alii quidein istum, alii vero Daraa \ , *
i u m praefercbant episcopum. Hinc, ut verisiniile
\ . \ 4
esl, ingens contentio ac sedilio multitudinis exar . '
sit : adco u l malum ad vulnera el cxdes usque
prorumperet, donec prafecius urbis, multis lum
, > .
ex plcbe, lum ex clcro supplicio affeclie, Ursini
, **cunatum repressil. Quod vcro ad doclrinam fidei
, ;
pcrlinet, ncc Romani, nec ulli alii in Occidenlis
,
partibus, lunc temporis, sicut nec amea, inlcr sc
.
dissidebant: scd universi senlontiara Nicaena3 syn *
odi approbabant, ei Trinitalem sequalis honoris
, *ac polenti* venerabantur. Exceplo duntaxat Auxen,
l i o , qui lunc Mediolanensi prsesidcns Ecdesia?,
, , \
t um paucig quibusdam res novas molicbatur, et ry *
contra coromunem conscnsum Occidentalium cpi *
1
Socr. l i b . i v , c . 29.
YALESII ANNOTATIONES.
(98) .
Meliue dixisgeiPclruin,iiam Albanasius jam vivere desierat, ut
ipsc Sozonitinus supra retulil. Scio quidein Aihanasiuiu divinilatcni Spirilus saucti pcrpeluo asseruisse, eumoue Palri ac Filio coiisubsianlialein
credidisse. Yeruin ejus inenlio alicma csl ab hoc
loco. Sed nolanduio esl, Sozonicnuin boc loco ordincm -tempomm non servasse. Quippe Liberii
moriem et lnilium Dainasi reiert sequeilli capitu,
diu post mortem Atbanasii. Alqui constat Atbanasiuin aliquot annis supervixisse Libcrio.
(99) ' .
Liberios scilicet.
Hunc enim obiisgc dicit scqucnti capiie.
(I) . In codice Fukeliano scripi^
cst , reciius. Lalini enim scriplores m
interdiiin ursicimim voeanl. Veruro cnicndalissio
codices tribus taiitum syllabie Ursimtm o^ [! ! V
ut notavi ad libruui, xxvu AmiBiani Marcu"{ ^
bujus Ursini schismaie adverjjiis Damasum nom*
iia urbis episcopnm, consukRdus
J J * ^etf
Annalibus ccclenasticis, amio iihrisli
libus. Dtutissimc cniiu duravit hoc scliisma*
,
,l
349
IIISTORIA ECCLESIASTICA.
LIU V I .
1350
Epistola Damasi, quamillc una cum cpiscopis qui lunc Romam convcneraot, sciipsit ad cpiscopos
Hlyrtci. Sic autcm habei :
ol * Ephcopi ad tacrum concUium Roma? congregati,
,
episcopU in lliyrico coustitutis, Damasti*, Vale
, (), riu$ reliqui, dikclu fratribus in Domino i a iulem.
(4), ,
.
Gredimus vos sacrosanctam Odero noslragi,
,
esi
VARIORUM.
consimilis qnam ad Damasum roiseranl iEgyplii
prxsulcs, ejusque occasiooc conscripla. lla ca
quippe Auxculius dauiuatus, Ariuiiiicusis proscripla ioruiuia, Nicaeua fides conftniiala csl. Qnas
rcs oinnes oompleclilur Ephtola ad Afro$.\d. nouacbi Bcncdictiui in Vila Alhanasii, p. 86, qui synoduai banc coaclain fuisse aiino 570, vel 57i
cxisiimam.)
' .
Secunda
synodus Romnua a Damaso adversus Auxenlium
coacU anno 572. Ejus synodicam ad episcopos lllyrios scripiam rercroiil (pra?ter Sozoincmtm) Tbeodoriius hb. , cap. 22, ct Nuepiiorus lib. x i ,
cap. 3 t . (Ant. Pagi. ad ann. 569, . 7.) Quae bacleiiu supcresl synodica Damasi cpislola, vidclur
compendium cssc Epittolw ud A[ros, scu polius ci
SOZOMENI
130
YALESII ANNOTATIONES.
() .
Totum bunc locum
Ubro secuudo HUtoriw cap. 22, redior srript
pessime verlil Graectis interpre* bujns epistolae. D habetur bujus loci, Lalina quidem epistola sic nabet : Sed Gallorum , etc.
, .,
atque Venetensium fratrum relatione comperimut,
( . Reclius apnd Theodoritnro tf ;
nonnuilos non hwre$i$ Uudio; neque enim hoc tantum *"*
tnali cadere in Dei antislitet poiett; sed inscUia, , ctc.
vel ex timpliciiale quadam, $cavh interpretalionibus
(7) ' . Apud TbendorituiD m * J
iFttuantet, non satit dispkerg qua magis Patrum
icgilur . Certe in epislola f-alina *
uottrorum sil tenenda sententia, cumdmna
coniilia unius figurat,
eorum auribut ingeraniur. Graecus' interpres pro
(8) .
Scribendum es* **
tc(tvi$ (jnod idetii vaiel ac sinistris, legissc videilobio . Sic enim babel LwJJJ"
lur tuit. Verlil eniro , Diagno errore. Sedel
exemplar lnijus epiglolc. Hac n*bUt*m Ontnmv^
reliqua minime iniellexii. Venim incodice Fuketiano qui u caikoticos rccogno$<M*t, &* r
riari.
aliier scribilur bic locus, boc scilicet modo:
. Sed aput Tbeodoriluni in
rt
rt(
,Ifl
'(todre ....
.
suppleuda esl ex Tbeodorilo, lib. , cap. 2 2 .
VARIORUM.
Horum vcrl orum iiilerprelatio,
a Valesio M
<&>3
1354
n
D