Professional Documents
Culture Documents
Yojana Punjabi January 2013
Yojana Punjabi January 2013
Yojana Punjabi January 2013
wkf;e gZso
;kb L 28
nze 6
L
L
L
iBtoh, 2013
oki/F e/H Mk
pbpho wkX' g [ o h
thHe/ H whDk
;z g kdeh d\so
:' i Bk (gz i kph)
Jh;N pbke-4, b?tb-7, nkoH e/H g[ow,
BthI fdZbh-110066H \'B ns/ \?e; L 011-26177591
e-mail : yojanapunjabi@yahoo.com
t?p` ;kJhN gsk L www.publicationsdivision.nic.in
Jh-w/b gsk L a) dpd@sb.nic.in L b) dpd@hub.nic.in
doK (d/F)
fJe ekgh L
d' ;kb L
` 10
` 180
;kbkBk
fszB ;kb
L
L
` 100
` 250
` 530
` 730
;kbkBk
;kbkBk
2013 w[pkoe !
fJ; nze ftu
2H
3H
9H
14H
19H
23H
25H
27H
29H
31H
34H
35H
37H
40H
44H
47H
50H
52H
fp}fB; w? B / i o (j? ` v e[ n koNo) L011-24367260, 24365609 55H
59H
:' i Bk (gz i kph) wkf;e gZ f sq e k, ;{ u Bk s/ gq ; koD 61H
`20
;zgkdeh
Gkos ftu e[Fb gqFk;B dh u[B"sh
gqFk;B ns/ ftek;
e[Fb gqFk;B ns/ iBse Bhsh
Jh-gqFk;B L j/m'I T[`go bJh gj[zu dh b'V
e[Fb gqFk;B d/ wkgdzv
gqFk;fBe ;[XkoK dk w;bk
e[Fb s/ ;[yktK gqFk;B
gqFk;B s/ gkodoFsk
;w[Zuh ;k\-;\kJh w[fjzw dh wdd
eh s[;hI ikDd/ j'<
wB[Zyh nfXeko u/sBk }o{oh
e[dosh ;o'sK dh ;[uZih tos'I dh }o{os
okFNo fBowkD ftu :[teK dh G{fwek
e[vBebkw fty/ fBT{ebhno gbKN
d[ZX ftu ;t?-fBoGo Gkos
\;bK ftu pdbkn L ;[fB;us y/sh
seBhe ngDkT[D dh b'V
pdb ojhnK w"B;{Bh gq;fEshnK
e{ek iE/pzdh ns/ BkfwbtosB bfjo
eosko f;zx ;okGk
pkpk joBkw f;zx dk ;okGk Bkb w/b
;z g kdeh
nk
X[fBe i[Zr ftu e[Fb gqFk;B dh XkoBk B/ nkgD/ ;\o ftu eJh gVkn gko eo bJ/ jB. nk}kdh s'I gfjbK d/
;w/I ftu rKXh ih dh ;'u ftu e[Fb gqFk;B dk w[Zy o{g ftu noE ;h b'eszfsqe fte/IdoheoB fi; okjhI okiBhse
Fq/DhpZX ;wki d/ ;G s'I j/mb/ b'eK ~ ns/ rqkw gzukfJs ~ FeshnK d/Dk. go 1990 d/ djke/ d/ F[o{ ftu e[Fb gqFk;B dh
gfoGkFk J/Fhnk ns/ n\ohek d/ d/FK bJh eo}/ d/ p'M j/m dp/ d/FK bJh eo}k d/D tkb/ d/FK dhnK FosK d/ o{ge ftu pdb
rJh. fJ; ~ ne;o d[BhnK d/ eJh fjZf;nK ftu ;wkfie nFKsh ns/ okiBhse rVpVh bJh d'F fdsk iKdk ;h. go }'o
}pod;sh ns/ pkjoh dpkn s'I nk}kd j' e/ fJ; XkoBk ftu eJh Bhshrs gfjbK i' GkJhtkbh tkb/ ftek;, \?;b/ b?D ftu
gkodofFsk ns/ b'eK dk nkgD/ \?;b/ nkg b?D ns/ nkgDk GftZy ;[nkoB bJh FesheoB dh wzr T[`mD ekoB fdbu;gh pDh
ojh.
wB ftu fJj oyDk uzrk j't/rk fe gqFk;B dk wsbp j? ;oeko ns/ ;wkfie y/so d/ j'o gqpzXeK dk nkg;h skbw/b ns/
fJ; r[zMbdko d[BhnK ftu \?;b/ b?D dh gqfefonk. fJj wjZstg{oB j? fe gqFk;B dk wsbp ;oekoK jh BjhI j'Dk ukjhdk. fJ;
~ okiBhse ns/ gqFk;fBe YKu/ tb'I \?;b/ b?D, bkr{ eoB ns/ itkpd/jh d/ r[zMbdko skD/pkD/ d/ fjZ;/ ti'I d/yDk ukjhdk j?.
p[fBnkdh edoK-ehwsK i' gqFk;B ~ e[Fb pDkT[IdhnK jB, T[j jB GkJhtkbh, \?;b/ eoBk, itkpd/jh ns/ gkodofFsk ns/
okiBhse gqDkbh ns/ pokpoh dk ;zt/dBFhb YKuk fi; ftu ;k\r'Jh ns/ ekfJd/ ek~B nB[;ko ubDk Fkfwb j't/. nfij/ ;wki
i' uzr/ e[Fb gqFk;B dk wB'oE jk;b eoBk ukj[zd/ jB, ~ fJBQK edoK-ehwsK #s/ ubD dh b'V j? sK i' b'eK ~ d/F d/ ftek;
ftu'I T[BQK dk pDdk fjZ;k fwb ;e/. fJ; fdFk ftu eJh edw u[Ze/ rJ/ jB i' b'eK d/ ihtB ns/ T[BQK d/ gqFk;fBe YKu/ Bkb
;zpzXK T[go wjZstg{oB n;o gk oj/ jB.
\?;b/ eoB dh gqfefonk ftu gkodofFsk :ehBh pDkT[D bJh b'eK d/ jZE ftu ;{uBk dk nfXeko ek~B fJe FeshFkbh
jfEnko j?. fezB/ jh nfij/ wkwb/ j'J/ jB fiE/ b'eK B/ nkgD/ fJ; nfXeko dh tos'I eoe/ uzrhnK fwT{I;gb ;/tktK jk;b ehshnK
jB, bkb chskFkjh ~ ysw ehsk j? ns/ foFts]'oK ~ ;}k fdtkJh j?. oki ;oekoK B/ nfijk iBse ;/tk ftF/F nfXeko (ukoNo)
pDkT[D bJh edw u[Ze/ jB fi; okjhI b'eK ~ ;oekoh ftGkrK tb'I tZy-tZy ;/tktK d/D bJh ;wK fBFus ehsk frnk j?. nk;
j? fJ; s'I b'eK dhnK nB/e fFekfJsK dk fBtkoB j' ikt/rk i' iBse ;/tktK ftu d/oh ekoB T[`mdhnK jB ns/ nkw s"o s/
foFts]'oh ns/ ne[Fbsk dh iVQ jB.
gqFk;fBe itkpd/jh ns/ b'eK tZb ;ztd
/ BFhbsk bJh gqFk;fBe ns/ okiBhse YKu/ ftu ;{uBk T[;koh nfjw G{fwek ndk eodh
j?. Jh-gqFk;B nfij/ j'o edwK ftu'I fJe j? i' BkrfoeK Bkb ;zpzfXs ;oekoh ezweki dk sohek pdb fojk j?. d/F d/ tZytZy GkrK ftu ub oj/ Jh-gqFk;B d/ wkvb fJ; w[Zd/ dk itkp jB. tZv/ g?wkB/ #s/ ;{uBk w[jZJhnk eoBk pj[s wjZstg{oB ofjD
d/ Bkb-Bkb fJBQK wkvbK okjhI nkJh ;h Nh d/ bkGK dh ikDekoh fwE/ torK se pdbkn bJh gj[zukT[Dk j'o th wjZstg{oB j?.
iBse Bhsh B}ohJ/ s'I th fJj b'eK ~ b'VhId/ ekoi eoB ftu gqo/ Bk d/D bJh wddrko ;kps j' oj/ jB.
fJj ;Zu j? fe b'eK d/ tZv/ fjZf;nK ~ \?;b/ b?D dh gqfefonk s'I pkjo oZyD Bkb gqFk;B n;zt/dBFhb j' iKdk j? ns/
d[otos'I ~ iBw fdzdk j?. gzukfJsh oki ;z;EkB j[D fgzv d/ gZXo #s/ f;ZX/ ns/ GkJhtkbh d/ gqFk;B d/ }o{oh wzu jB. fJBQK
;z;EkBK ftu okyt/IeoB B/ n"osK ~ Fesh fdsh j? ns/ fJ; Bkb okiBhse ns/ ;wkfie G/dGkt i' n"osK ;fj ojhnK jB, xNDk
bk}wh j? ns/ fJj fgsk-w[yh ;wki d/ J/ekfXeko i' jkb/ th pj[s FeshFkbh j?, ~ s'V ;e/rk.
e[Fb gqFk;B fJe rshFhb XkoBk j?. fJ; d/ eJh nzr jB ns/ :'iBk d/ fJ; nze d/ ;f\nK ftu fJBQK T[go ns/ fJBQK
Bkb ;zpzfXs w[ZfdnK T[go ft;Eko ;fjs ftuko-tNKdok ehsk frnk j?. go fJj dZ;Dk w[V s'I Y[etK j't/rk fe gqFk;B f;o\
;oeko dk fizwk jh BjhI j?. ;oeko ns/ ;wki ftu brksko ns/ wjZstg{oB tkoskbkg e[Fb gqFk;B d/ n;{bK ~ n;odko sohe/
bkr{ eoB ns/ T[BQK ~ j'o tXhnk pDkT[D bJh nfs }o{oh j?.
:'iBk tb'I nkgD/ gkmeK ~ Bt/I ;kb dh pj[s-pj[s tXkJh.
2
e[Fb gqFk;B
w[Z
ypzX
noE
e[Fb gqFk;B dh e'Jh nkw wB}{oF[dk gfoGkFk BjhI j?. e[Fb gqFk;B d/
noE T[g` o o{VhQ tkdh ns/ nrKjtX{ ftukoK
tkfbnK ns/ ;wkitkdhnK ns/ efwT{fB;NK
ftukb/ wsG/d jB. jkb jh d/ ;kbK
ftu e[Fb gqFk;B fJe pj[s jh c?FBekoh
Fpd pD frnk j? ns/ fJ; ~ tZy-tZy
sohe/ Bkb tofsnk ik fojk j? i' iBse
ns/ fBZih nwbdkohnK do;kT[d
I / jB.
n;hI iBse nwbdkoh pko/ jh rZb
eoKr/. ;kvk tk;sk fJE/ e[Fb gqFk;B
dh nfijh fe;w Bkb j? i' oki dh
G{yzvh gqG{;Zsk ~ ;[oZfyns eoe/ BkrfoeK
bJh ftneshrs ;[oZfynk, nwB-u?B ns/
;z d oG
e[Fb gqFk;B dh e'Jh th gfoGkFk
T[d'I se ;wM ftu BjhI nkt/rh id'I se
T[; ~ ;w/I d/ ;zdoG ftu Bk d/fynk
ikt/. 21thI ;dh d/ F[o{ ftu fJj ;gZFN
j' frnk ;h fe i' xZN s'I xZN ;oekoh
d]bnzdk}h ukj[zd/ jB T[BQK dk gZbVk
fgsoh b'e GbkJh oki dh tekbs eoB
tkfbnK s'I Gkoh j?.
fJe ekpb, n;odko ns/ b'eokih
;oeko ;wkfie fBnK ns/ FKsh g{oB
;wki dh ;G s'I tXhnk }kwBh j?. fJ;/
soQK fJ; rZb T[s/ th }'o j? fe
gqFk;fBe gqDkbh Bk f;o\ oki gqpzXB d/
;z;EkBK ns/ fJ; dh ek~Bh ns/ fB:zsfoe
wFhBoh ~ fXnkB ftu oZy e/ ;r'I fJ;
dhnK wzvhnK, f;ftb ;';kfJNh ns/
;fGnkukoe edoK-ehwsK ~ fXnkB r'uo/
oZy e/ d/F ftF/F ns/ y/soh ftF/F j'Dh
ukjhdh j?. fJ; bJh oki dk w[Zy ekoi
;j{bs gqdkB eoBk, fBFfus eoBk ns/
skbw/b fpmkT[Dk j'tr
/ k. Bk wkoehN
ns/ Bk jh f;ftb ;';kfJNh fJj G{fwek
T[Bh pk]{ph ndk eo ;edh j? fizBh fe
;oeko. fJ; bJh fJj ;oeko d/ pdb
BjhI pD ;ed/.
Gkos fJ; ftFth tkd-fttkd iK
;wkitkdh gqDkbh s'I g{iz htkdh ftek; wkvb
tZb ubD s'I nbZr BjhI j?. go
3
okFNoh edoK-ehwsK
gqFk;B dh XkoBk ~ wjkswk rKXh
dh nrtkJh tkb/ nk}kdh d/ x'b B/ ns/
;zftXkB d/ fBowksktK dhnK nkFktK ~
\?;bke[zB ;/X fdsh. rDszso dh F[o{nks
t/b/ Gkosh ;zdoG ftu edoK-ehwsK
okFNotkd, b'eszso, Xow fBog/ysk, r[NZ
fBob/gsk ns/ ofbnk-fwfbnk noEszso
;B. nZi okFNotkd dk noE yopK
vkbo d/ tX/o/ ;w[Zu/ xo/b{ T[sgkdB
noEszso ~ w}p{s pDkT[Dk j? ns/ fJj
;odko gN/b tb'I i' FkBdko sohe/
oitkfVnK dk skbw/b ehsk frnk T[j
xZN j?. fJe j'o fJfsjk;e \?;bk Gkos
~ Xow fBog/y pDkT[D dk fbnk frnk.
;kv/ fBZih ihtB ftu Xow dk jw/Fk tZvk
;EkB fojk j?. Xow, B;b ns/ iks dh
gSkD dk okiBhsheoB f;yo se gj[zu
frnk j?. nZi ;zgqdkfJe ns/ ;zehoD
;'u ;kv/ ;wki ns/ iBse Bhsh ftu
tX/o/ wjZstg{oB jB ns/ fJj okFNoh
ns/ oki gZXo #s/ th nZr/ j?.
fgSb/ ;Zm ;kbK s'I ;kvh ftukoXkok
dk x/ok iBse nk; T[`go nkXkos fojk
j?. fJj j'o w[Zdk j? fe fJj jw/Fk
4
n;bh BjhI fojk. 1991 s'I n;hI j"bhj"bh g{zihtkdh o;s/ #s/ uZb/ jK. b'eszso
Gkos ftu gqFk;B dh ikB j?. go
b'eszso d/ ubD ftu eJh ]kwhnK
;kjwD/ nkJhnK jB. f;ftb ;/tktK s'I
ftXkB wzvbK ns/ oki;h skes se
f}zwt/ koh dh eVh pj[s ew}'o j?. gqFk;B
d/ T[gob/ gZXo #s/ pknd dh d/yo/y ns/
;z;dh ew/NhnK okjhI x'y ftuko fJ;
;wZf;nk dk fjZ;k jB. okiBhsh dk
ngokXheoB ns/ iksgks ns/ Xow dh
u'Dkth okiBhsh ftu tX ojh G{fwek tZvh
fuzsk d/ ftF/ jB.
rDsz s o d/ w[ Z Y b/ ;kbK ftu
ekoiekoh nkr{ ekch ;[ssz osk Bkb ezweki
eod/ ;B. okiB/sktK, ]k; s"o s/ wzsohnK
dh gjz[u oki ;ZskXkoh T[`u tor ns/
FeshFkbh ro[gZ K ~ d[obG ;o'sK dh tzv
Bkb F[o{ j'Jh. f;ftb ;/tktK dh fBogZysk
T[go 1960 d/ djke/ s'I okiK ftu wzsoh
wzvbK dh n;fEosk Bkb dpkn g?Dk F[o{
j' frnk. e/d
I o ftu rmpzXB ;oekoK
1980 d/ djke/ d/ pknd d/ ;kbK s'I
pDB Bkb Fesh d/ eJh GkrK ftu tzv/
ikD Bkb fJj gqfefonk j'o rfjok rJh
j?. go u'D do u'D, nkw nkdwh
nkgDh nktk} T[mkT[d
I k fojk j? ns/
nkgD/ B[wkfJzd/ fJ; sohe/ pdbdk fojk
j? fe okiK ns/ e/Ido ftu ;oekoK
pdbdhnK ojhnK. f;ftb ;';kfJNh ro[gZ K,
whvhnk ns/ u[;s ndkbsh ekotkJh dh
wdd Bkb fJ; gqfefonk okjhI ekoiekoh
nkr{nK dh f}zw/tkoh mfjokT[D dh wzr
T[`mh j?. b'eszso, ;w/-I ;w/I u'DK eotkT[D
s'I @e[Fb# gqFk;B tZb tX frnk j?.
e[ F b gq F k;B
;w[Zuh d[BhnK ftu Bkrfoe oki
ns/ fJ; d/ nzrK tb'I T[u` gZXoh ekor[}koh
dh nk; eod/ jB. BkrfoeK tb'I okiBhse
gqfefonk ftu ;[szso o{g ftu, p/o'e-N'e
ns/ g{oh soQK Gkrhdkoh dh y[ZbQ j'Dh
e[Fb gqFk;B
G{
fwek
nk}kdh bfjo ns/ nk}kdh s'I pknd
d' djkfenK ftu @T[`u nkd/FK#, @;zsK
torh p'bh#, @;Zfsnkrqfj d;s{oK ns/
nkdoFe T[dF/ K dk frZfMnk Gkos ;KMhnK
;oekoK ns/ fte/dI fos ;z;EktK d/ fefonkFhb
ekoiekoh gZyK Bkb f;ZMD d/ :'r BjhI j'
gk fojk. fiE'I se w{b ;o'eko dk ;zpzX
j?, eJh bkitkp ;tkb jB ns/ p/uB? h
dk wkj"b g;fonk j'fJnk j? L
fit/I-fit/I ;oeko f;ZXh ;g[odrh
tb'I jZE fyZu/rh, gqFk;B ~ nkofEe s/
;wkfie y/soK bJh fB:zsoe YKuk ;Ekgs
eoB dh b'V gt/rhl Bkb jh f;ftb
;';kfJNh dhnK fte/d
I fos, ;EkBe ;oekoh
;z;EktK, ;fjekoh, |?o ;oekoh ;z;EktK
ns/ j'o nfijhnK fwbhnK i[bhnK ;z;EktK
bJh ;z;Ekswe YKuk, gq/oe ns/ fBoT[sFkjs eoB d/ gqpzX ns/ ftZsh YKu/
yVQ/ eoB dh b'V gt/rh.
Bk-BftnkT[D :'r ;o's E[VK j'o
rzGho j'DrhnK - ]k; eoe/ gkDh, uzrh
}whB, T{oik tor/ ;o'sK dhnK ns/
dhoxekbh fuzsktK j'o fsZyhnK j'DrhnK.
;KM/ \?;b/ b?D tk;s/ fBZih ns/
;w{jK d/ jZeK T[s/ f}nkdk }'o j't/rk i'
f}nkdk fBogZysk ns/ ;oekoh Fesh
tos'I T[`s/ f}nkdk ;t?}ps dh wzr
eoBr/. fJ; d/ Bkb jh ;zpzfXs j'DrhnK
f}nkdk gkodofFsk ns/ ;{uBk bJh nfXeko
dhnK wzrK.
e[Fb gqFk;B
e[ F b gq F k;B dh |? o -jk}oh,
ikoh ofjD :'r ftek; dh gqkgsh ftu
;wkt/F d/ f;XKs d/ fto[ZX ezw eodh j?.
:{ n?B vh gh d/ B ;{ueK B/ tXhnk
gqFk;B d/ j/mK fby/ bZSDK dh gSkD
ehsh j? i' jB L
Gkrhdkoh.
ek~B dh gkbDk.
gkodoFsk.
;ztd
/ BFhbsk.
;op;zwsh nB[e{b.
fBogZysk.
gqGktekoh ns/ fBg[zBsk.
itkpd/jh ns/
Bhshrs fdqFNh.
fJBQK ;{ueK dk ;wkt/F T[s` w gfoDkw
dh nrtkJh eo ;edk j?.
;cb ftek; ns/ tXhnk gqFk;B
ftueko ;zpzX dh tXhnk gSkD, fit/I fe
gq:'r f;ZX gqwkD ;[MkT[Id/ jB, B/ ;ko/
d/FK ns/ ftneshnK, d/FK ftu gqFk;B
dh r[DtZsk d/ fBohyD dh wzr ~
tXkfJnk j?. w[ZbzeD ehs/ ik oj/ d/FK
ftu cowK, ftneshrs b'eK ns/ iBse
nfXekohnK d/ ftukoK ~ e[ZM ;kXBK B/
cfVnk j?. pkeh d{i/ ;jkfJsk d/D tkfbnK
ns/ |?o ;oekoh ;zrmBK d/ ftukoK ~
gqdofFs eod/ jB. id fe d{i/ e[ZM
tgkoe }'yw, doikpzdh J/i;z hnK d/ w[b
Z ez D
#s/ nkXkfos jB.
e[Fb gqFk;B dh nB[G{sh d/ pkti{d
b'eK dh b'efgq: nB[G{sh ~ wB ftu
oZyDk f}nkdk wjZstg{oB j?. fGqFNkuko
w[es gqFk;B eJh oki gqpXz ftu gkodoFsk
pko/ nZieZbQ g{o/ okFNo ftu uouk j'
ojh j?. e[Fb gqFk;B bJh fJj ;{ue
;G s'I f}nkdk g[ZS-gqshs tkbk ;{ue j'
;edk j?. gqFk;B ~ fGqFNkuko-w[es
pDkT[D bJh fgSb/ ;w/I ftu ekch
:'iBk, iBtoh, 2013
e/;-2 L
jzrkwh ;fEsh ftu e[Fb gqFk;B L
r[ioks g[Bo ;Ekgsh gq'rokw
26 iBtoh 2001 ~ Gkos B/
spkjekoh G{ukb dk ;kjwDk ehsk. gZSwh
r[ioks ns/ e/d
I oh r[ioks ftu eJh soQK
dh ;ohoe ;zgsh dh spkjh j'Jh, eJh
ikBK rJhnK. fJj T[j fJbkek ;h fiE/
brGr 2 eo'V b'e ofjzd/ ns/ ezw
eod/ jB. 13000 s'I th f}nkdk ikBK
rJhnK ns/ brGr 1,67,000 b'e }]wh
j'J./ seohpB 10 bZy xo Yfj rJ/ iK
spkj j' rJ/ ;B. S'N/ eko'pkoh ftF/F
s"o s/ eZb-/ eko/ ekohro gfotko, d[ekBdko
ns/ fdjksh T[d:'r th gqGkfts j'J/
;B. f;js ns/ f;Zfynk YKuk pVh p[oh
soQK spkj j' frnk ;h. 1200 s'I
f}nkdk f;js e/Ido (f}nkdk fdjksh
y/soK ftu) ns/ d' f}bQk j;gskb spkj
j' rJ/ ;B ns/ 11,600 s'I f}nkdk
;e{b popkd j' rJ/ ;B. fJ;/ soQK
d't/I fdjksh ns/ Ffjoh ib g{osh ;ehwK
th p[oh soQK spkj j' rJhnK ;B. S'N/
e[dosh GzvkoK bJh 240 s'I f}nkdk fwZNh
d/ v?w i' y/shpkVh, fdjksh ns/ Ffjoh
xo/b{ b'VK ns/ T[d:'rK ~ gkDh ;gbkJh
eod/ ;B, T[j th popkd j' rJ/ ;B.
fpibh ns/ ;zuko torhnK ;/tktK d/
YKu/ ftnkge gZXo #s/ sfj;-Bfj; j'
rJ/ ;B.
G{ukb d/ nkofEe gqGkt ftu Fkfwb
;h L(1) ;zgsh dk B[e;kB (f;ZXh spkjh),
(2) T[sgkdB dk B[e;kB (nf;ZXk B[e;kB),
(3) ftZsh bkrs (r"D gqGkt). gqGkfts
f}fbQnK ftu fBZih ;zgsh dh spkjh ftnkge
18
e[Fb gqFk;B
nk
f;Z N k
e[Fb gqFk;B ;oeko dh w}p{s
gqfspZXsk Bkb ;kjwD/ nkT[d
I k j? fiE/
;koh gqfspZXsk b'eK ~ fXnkB ftu oZy e/
ehsh iKdh j?. d'BK wkwfbnK d/ nfXn?B
ftu ekch ;kohnK uh}K ;KMhnK jB. oki
gqpzX ftu ;[Xko bJh BhshnK, ek~B,
fB:w ns/ gq'rokw nkfd }o{oh jB i'
gqFk;B d/ fB:wK ~ gZfenK eod/ jB
ns/ gfoDkw jk;b eoB bJh fB:wK dh
skwhb tk;s/ tX/o/ gqfspZXsk wjZstg{oB
j?. ek~B$fB:w dh gkbDk bJh b'VhId/
;z;Ekrs gqpzXK d"okB nkw b'eK dh
Fw{bhns$Gkrhdkoh ~ T[sFkfjs ehsk
ikDk ukjhdk j?. gqki?eNK ns/ gq'rokwK
dh :'iBkpzdh, gkbDk ns/ fBohyD dh
gqfefonk dk fte/IdoheoB eoBk ;w/I dh
wzr j?. fJZSs T[dF/ K ~ jkf;b eoB
bJh gqFk;B d/ yVQ/ dkn ns/ b/Nt/I dkn
YKu/ ~ skbw/b Bkb ezw eoBk ukjhdk
j? sK fe e[Fb gqFk;B :ehBh pD
;e/. iBse Bhsh (fJZSs ;oekoh s;tho)
ns/ nwb (n;b ftu) ftu f}nkdk
gkVk BjhI j'Dk ukjhdk ns/ fJBQK ~ tZytZy d/yDk ukjhdk j?. fJBQK dh gkbDk
bJh ;Ekfgs ehshnK rJhnK ;z;EktK ~
ukjhdk j? fe T[j J/eheoB dk gqdoFB
eoB ns/ d'BK ftueko w"i{dk gkV/ ~
ysw eoB. fJ; soQK eoB Bkb gkodoFh,
fGqFNkuko w[es, edoK ehwsK ns/ B?fsesk
#s/ nkXkfos gqFk;B ~ pb fwb ;edk
j?.
(b/ y e gq ' H , B? F Bb fJz ; NhfuT{ N nk\
fv;nk;No w?B/iw?IN j?.)
e[Fb gqFk;B
gz
ehs/ jB.
e[Fb gqFk;B
nk
X[fBe i[r
Z ftu gqFk;B ;ZfGne
;wki dk w[Zy nkXko j?. i/
b'e gqFk;B n;cb j' iKdk j? sK
nkX[fBe ;wki ns/ ;ZfGnsk dk ;kok
YKuk spkj j' iKdk j?. gqFk;B ns/
fJ; d/ nkgD/ BkrfoeK Bkb ;zpzXK s'I jh
nkX[fBe b'eszsoh ;oekoK d/ gZXo ns/
gqFk;B dh ekoi e[Fbsk ~ gofynk ik
;edk j?. oki ;oeko dh e[Fbsk bJh
Fk;B jh ekch BjhI ;r'I fJe ;dkukoh
gqFk;B th }o{oh j?. gqFk;B dh e[Fbsk
nzefVnK Bkb BjhI Bkgh ik ;edh. fJj
BkrfoeK ns/ ;zrmBK d/ ;fj:'r ns/
Fw{bhns #s/ fBoGo eodh j?. ekoigkfbek,
B"eoFkjh dk B?fse fttjko, oki gqpzX
dh iBse gqtkBrh, ek~B dk Fk;B,
gkodoFsk, ;{uBk dh ;[szsosk, wB[Zyh
nfXekoK dh okyh ns/ ;[szso fBnKgkfbek
tXhnk gqFk;B dhnK w[Zy ftF/FsktK jB.
gqFk;B dh j'Id b'e GbkJh #s/ fNeh j'Jh
j?. fJ; dk w[Zy fBFkBk b'eK dh ;zs[FNh
ftu tkXk eoBk j?. ;oeko d/ ftek;
ekoiK ftu b'eK dh Fw{bhns }o{oh j?.
efbnkDekoh oki dh XkoBk d/ j'Id
ftu nkT[D s'I pknd oki d/ ezwK ftu
nEkj tkXk j'fJnk j?. ftFt gZXo #s/
jo/e oki;h gqpzX nkgD/-nkg ftu ;zg{oB
BjhI j[zdk. b'eK dhnK ne;o fFekfJsK
ofjzdhnK jB fe ;oeko T[BQK dhnK
T[whdK ns/ nkFktK nB[;ko ezw BjhI eo
ojh. shih d[BhnK d/ fgSV/ d/FK ftu
;\k 24 dh pkeh
e-mail :rajdavindersinghsidhu@gmail.com
e-mail :jaswantsinghaman@yahoo.com
e[Fb gqFk;B
e[
;ed/ jB.
;[uZi/ gqFk;B dk fJe j'o gZy
wkfJe fBnK dk j[zdk j?, fi; sfjs fe;/
~ T[; dh ;zgsh s'I tKfMnK Bk ehsk
ikt/. Bkb jh nkgD/ fe;/ nfXekoh iK
eowukoh ~ fe;/ j'o dh g{zih y'jD dh
y[ZbQ Bk fdsh ikt/. fe;/ e'b'I nfBnK
g{ope T[; d/ wkfJe gdkoEK dh b[ZNy;[ZN Bk ehsh ikt/.
;[uZi/ gqFk;B ftu b'eK ~ seoho
ns/ sfjoho noEks p'bD ns/ fbyD dh
nk}kdh fdsh iKdh j?. nk}kd gq?`; ~
;wki dh }who fejk iKdk j?. fe;/ ~
vok Xwek e/ T[; ~ p'bD iK fbyD dh
nk}kdh s'I tofink BjhI ikDk ukjhdk,
go Fos fJj j? fe fJ; nk}kdh dh
d[otos'I BjhI ehsh ikDh ukjhdh. fit/I fe
fjz;k ~ GVekT[Dk, tZy-tZy FqD/ hnK ftueko
d[FwDh iK B\os g?dk eoBk iK d/F dh
;[szsosk ~ ]so/ ftu gkT[Dk. fJj'
fijhnK eJh j'o gq;fEshnK s'I th puDk
}o{oh j?. nkw s"o s/ gqFk;B wB[Zy dh
e[dosh ;[szsosk dh okyh eodk j?. go
T[j fe;/ nfijh b/yDh dh nkfrnk th
BjhI d/ ;edk, fi; ekoB ;wki d/ fe;/
Gkr dh f;js iK GkJhukoe gqEk ~
B[e;kB gj[zudk j't./ Bkb jh gq`?; ~
fe;/ dh fJ}ko/dkoh BjhI pDB fdsk ikDk
ukjhdk feT[Ife fJ}ko/dkoh n;zs'y ns/
o[;t/ I/ dk ekoB pD ;edh j?.
;[uZi/ gqFk;B bJh }o{oh j? fe
;oeko fpBK fe;/ Bkrfoe Bkb gZygks
d/ jo fJe Bkb fBnKg{ope g/F nkt/,
ns/ Bkb jh ;[uZik w{b YKuk fit/I fe
;VeK, pzdorkjK, jtkJh nZfvnK, fpibh,
gkDh, ;\kJh, d{o-;zuko, vke ftt;Ek
nkfd w[jZJhnk eokt/. fJ; s'I fJbktk,
BkrfoeK ~ vkeNoh ns/ f;js ;j{bsK,
y/shpkVh, ;ZBnsK ns/ ftZfdnk nkfd dhnK
;j{bsK gqdkB eo/. jo fJe pZu/ bJh
skbhw ns/ y/vK ns/ Bkb jh wB-gqukt/
e[Fb gqFk;B
gqFk;B s/ gkodoFsk
wBXho f;zx fdUb
d[
wZ
jK.
phHe/H f;zx nB[;ko fJ; g{oh o{g
o/yk dk ;G s'I tXhnk fusoD fJ; dh
T[;koh dh T[`swsk dk j? i' fJ; ~ gzikj
;kbK s'I tZX yVQh ofjD dk tkndk eodh
j?. fBowkD;k}h ftu pj[s tXhnk ;kwkB
fJ;s/wkb ehsk frnk. NkJhbK dh tos'I
ns/ jo :{fBN T[go oZyh 500 fbNo
;woEk tkbh gkDh dh N?Ieh i' 10,000
fbNo gkDh ;woEk tkb/ N?eI Bkb i'Vh
rJh j?, fJ; dh gkfJdkoh :ehBh pDkT[dI h
j?. jo :{fBN #s/ 39,000 o[gJ/ youk
nkfJnk j?.
e/bMhoh bJh }whBh gkDh th bkGekoh
33
fv}hNb d;s]s
jZE Bkb ehs/ d;s]sK dk fv}hNb
o{g fv}hNb d;s]s j[zdk j?. fi;
34
u?`e Noze/FB
p?eI tb'I u?`e NozeF/ B gqDkbh u?`e
g/F j'D tkb/ p?eI ftu'I G"fse jkbs ftu
p?eI fi; dk u?`e j't/ T[; ftu BjhI
iKdk. fJ; gqDkbh sfjs, u?`e dh
fJb?eNqkfBe Beb ikoh eosk p?eI ~ G/ih
iKdh j? fi; Bkb j'o }o{oh ikDekoh
pkeh ;\k 46 T[`s/
nfXeko u/sBk
nk
nz s ookFNoh n? b kB-BkfwnK
ftu doi p[ f Bnkdh nfXekoK
gqfs b'ekJh ~ ikro{e eoBk
tZvh f}zw/tkoh j?. fJBQK
nfXekoK dhnK T[ b z x DktK
Gkt/I oki tb'I ehshnK ik
ojhnK j'D iK fe;/ ;"Vh
;'u tkbh fXo tZb'I, fJ;
pko/ ikro{ e sk w[ f jz w
ubkT[Dk ;G dh f}zw/tkoh
j?. fi; Yzr Bkb jkbks
fdB'-fdB pdb oj/ jB,
;k~ g{oh fFZds Bkb
iwj{oh jZeK gqfs u/sB
d]bnz d k}h eoBh pDdh
j?. iwj{oh ns/ wB[Zyh jZeK
gqfs ikro{e Bkrfoe jh
T[;ko{ ns/ jKdo{ ;wki dh
f;oiDk ftu nkgDh m' ;
G{fwek fBFus eo ;ed/ jB.
:'iBk, iBtoh, 2013
e[dosh ;o's
fe
39
;kv/ :[te
T[d:'fre
T[; ftu
dk tZvk
ftfrnkB
wB}{oh fdsh.
G[ukbK dk e'Jh vo fJ; fyZs/ ftu
BjhI. fJj ;kJhN sK eh fJ; s'I fszB ;"
feb'whNo d{o se Xosh n;wkB SkD
wko/ rJ/. g[okD/ ohekovK B/ fszB ;"
feb'whNo d{o ;zB 1900 ftu fouNo
;e/b T[s/ S/ nzeK d/ fJe' G[ukb dh dZ;
gkJh. j'o fgS/ 1856 ftu fouNo ;e/b
T[s/ ;tk uko nze dk G[ukb fsqftzdow
ftu nkfJnk. fco ;[Bkwh dh rZb s[oh.
d;zpo 2004 dh ;G s'I tZvh ;[Bkwh Bkb
gkDh ;w[zdoh ;sj s'I YkJh whNo s'I th
osk xZN T`[uk T[`fmnk ;h. fBT{ebh
gbKN bJh fJj wzB fbnk
frnk fe ub' tZvh s'I
tZvh ;[Bkwh ;kY/ gzi whNo
dh nkt/rh. T[; ftu d'
whNo dh ;/cNh SZv
e/ gbKN bJh ;kXkoB
fJwkosK dh BhIj ;kY/
;Zs whNo T[ukJh T[s/
oZyh rJh. fJj jh BjhI
ohn?eNo fpbfvzr g"D/
B whNo, ;/cNh vh}b
i?Bo/No ;kY/ B whNo,
p? N ohnK s/ o K whNo,
;N/FB ;[oZfynk wFhBoh
;kY/ ;'bK whNo T[`ukJh
T[s/ ftUIsh rJh. jo
EK d'joh r?;feZN tkb/
bhe go{c w}p{s dotk}/ bkJ/ rJ/.
c[e{Fhwk jkd;/ dh ;[Bkwh dk gkDh th
d; s'I pkoK whNo se jh frnk ;h.
fJj th :kd oyDk gt/rk fe c[e[Fhwk s'I
;[Bkwh dk ;zGkfts e/Ido f;o\ 130
feb'whNo d{o j? id fe e[vBe[bkw s'I
;[Bkwh d/ fe;/ th ;zGkfts e/Ido dh d{oh
v/Y j}ko feb'whNo s'I xZN BjhI. gbKN
d/ vh}kJhB ;w/I jtkJh jkdf;nK, jVQK,
pzpK$ft;c'NK nkfd d/ n;oK ~ th fXnkB
ftu ofynk frnk j?.
Gkos d/ fJ; ;G s'I tZv/ S/ j}ko
45
d[ZX T[sgkdB
d[Z
49
y/ s hpkVh
fg
51
w";w ftfrnkB
w"
;[szsosk ;zrqkw
d/ gkso pD/.
t;kyh tkb/ fdB ;fsr[o{ ih d/
j}{o ;zrs p?mh j'Jh ;h. nk;k dh tko
dk ehosB j'fJnk. ;fsr[o{ ih dh :'iBk
nB[;ko gzi f;zx ;[Zu-;'X dk, ;D/ e/;hI
fJFBkB eoe/ yzvk-pkNk ;[e-wKi eoe/,
T[; ftu ;[Zuk ib s/ gsk;/ gk e/ nzfwqs
fsnko eotkfJnk. T[BQK d/ j[ew nB[;ko
d;t/I gksFkj dhnK fszB pkDhnK - ikg,
u"gJh (g[fB okS; ek ekNk ;h;k), d;
;t?:/ (;qktr ;[X ;w{j) gVQhnK rJhnK.
T[BQK B/ r[o{ BkBe d/t ih dh pkDh ig[ih
ns/ r[o{ nwodk; ih dh pkDh nkBzd
g{ohnK gVQhnK. gfjbK gzi f;zxK ~ nzfwqs
SekfJnk frnk, e/;K ftu nzfwqs gkfJnk
frnk ns/ B/soK ftu ib d/ fSZN/ wko/
rJ/. jo tkoh tkfjr[o{ ih ek ]kb;k
tkfjr[o{ ih eh \sfj p'fbnk frnk.
nzfwqs fsnko eoB s/ SeD-SekT[D
tkfbnK B/ ewoeZ;/ ftu ;\kizr bkJ/
j'J/ ;B. T[j gzi eekoK d/ XkoBh ;B.
vkH i;tzs f;zx iZ; d/
FpdK ftu L
@@BkfwbtosB d/ f;XKs
nB[ ; ko BkwXkohnK B/
nzro/}h ek~B s/
nz r o/ } h ndkbsK dk
T[`ek pkJhekN eo fdsk
;h. e{ek iE/pzdh dh
;EkgBk eoB ;w/I pkpk
okw f;zx ih d/ go;go
MrV/ BfiZmD bJh
g[oksB Gkosh YzrK dh
tos'I gquZfbs ehsh.##
(pkpk okw f;z x BkwXkoh)
;[ d / F h s/ BkfwbtosB
e{fenK bJh ;[d/Fh p;sq gkT[D dk
j[ew ;h s/ ftd/Fh d/ pkJhekN eoB
dk. T[j yZdo G{ok gfjBd/ Bk fe
wkBu?;No dhnK fwZbK dk eZgVk. fjzd;[ skBh
pk}koK ftu tbkfJsh wkb dh ftZeoh
XVkXV tX ojh ;h. T[; gqfs T[dk;hB
j'D Bkb jh d/;h wkb dh ygs tX
;edh s/ d/F d/ ekfwnK ~ ezw fwb
;edk ;h. ftd/Fh eZgV/ dh ygs fet/I
xNh-tXh, oiBh gkwdZs B/ fbfynk j? L
;fsr[o{ ih B/ e{fenK
~ nkg;h MrV/ Bk eoB
s/ i/ fe;/ dh nVh ekoB
j' ikt/ sK b'e gzukfJsK
ftu w[ekT[D dk nkd/F
fdsk. fJ; Bkb nzro/}
dhnK ndkbsK ftu j[zd/
nfBnK, T[E/ }kfJnk ehs/
iKd/ tes s/ you s'I
pfunk ik ;edk ;h.
ftuko
w"s BjhI ;r'I T[; dk ekoB wB[Zy ~
Fjhd pDkT[d
I k j?. (B?g'bhnB)
w?~ nk}kdh d/t' iK w"s.
(g/NI o j?Boh)
i/ e'Jh uh} wzrDh j? sK nk}kdh jh
wzr'.
(g/NI o j?Boh)
:'iBk, iBtoh, 2013
;[szsosk ;zrqkw
e[
;[szsosk ;zrqkw
ftuko
fgsk dk \o} j? fe T[j nkgD/ g[Zso
~ gfjbh gzrsh #u p?mD i'rk pDk
d/t/.
(fso{tbk;to)
pZuk ;ko/ ;wki dh ;zgsh j?.
(okfpzdo BkE N?r'o)
:'iBk, iBtoh, 2013
f;js phwk
okFNoh f;js phwk :'iBk
- nfBb ;to{g
d/
g[;se gVu'b
g[ ; se L sh;ok ]s (;t? - ihtBh)
b/fyek L vkH r[ow/b e"o i'Fh
gqekFe LT[vkB gpbhe/FB}, wkB;k.
gzB/ L248 w[Zb L 240 o[gJ/
@sh;ok ]s# vkH r[ow/b e"o i'Fh dh
ndG[s ouBk j? fi; ftu g{o/ gzikph
;ZfGnkuko ~ fusfonk j'fJnk j?. b/fyek
B/ fJ; ouBk ~ ;t?-ihtBh fejk j?.
fJ; ;t?-ihtBh ~ i/eo n;hI f;o\
;t?-ihtBh ;kfjs d/ ;zdoG ftu oy e/
d/yhJ/ sK ;zg{oB ;Zu BjhI fejk ik
;edk. n;b ftu, fJj ouBk gzikp d/
;w[Zu/ ;fGnkuko dk dogB j?. fi; ~
d{i/ FpdK ftu ;fGnkuko dk @nikfJp
xo# fejk ik ;edk j?. gkme FpdK dh
c[bekoh ftu'I s'gk-s'gk, szd-szd gZN d/
o/Fw Bkb eZY/ e;hd/ dh GKsh d/y ;edk
j?.
fJj ouBk nkw ;t?-ihtBhnK s'I
fpbe[b nbr sohe/ dh fbys j?.
don;b, b/fyek B/ nkozG s'I jh fJ;
ftu nkgD/ gfotkfoe fgS'eV, ezw,
feZs/, xo-pko, fgzv nkfd ~ pj[s jh
ft;Eko Bkb fpnkB ehsk j?. fJ;/ fpnkB
ftu ;kv/ ;kjwD/ b/ye i;fN; wfjzdo
f;zx i'Fh dk fujok th fdqFNhwkB j[zdk
j?. fi; ~ b/fyek B/ fJ; ouBk ftu
nkgD/ gfotko dk jh fJe w?Ipo wzfBnk
j? i' T[; d/ foFs/ ftu'I skfJnk ih brd/
;B.
fJ;/ soQK ;[Bkw, @GkJh ek fgF"o#
fgzv d/ fgS'eV dk fJfsjk; th pj[s
o"ue T[bhfenk j?. fJj gfotko Gkt
i'Fh gfotko gkmeK ;kjwD/ ;keko j' e/
T[`Godk j?. fi; ftu'I ;kv/ ;z;eko, ohsh
fotk}, o;wK, tfjw, FrB, ngFrB,
ykDk, gfjBDk, ofjD-;fjD, ;G e[M
70
(gzikph)
d/ nrb/ nze
\otoh 2013 - fJj nze f;ZXk Bed okFh spkdbk T[`s/ e/Idfos j't/rk.
`100,
Business Manager
(Advertisement & Circulation )
Publications Division, Ministry of Information and Broadcasting
East Block-IV, Level-VII, R.K. Puram
New Delhi-110066. (Tel.011-26105590)
email-pdjucir_jcm@yahoo.co.in
E-version
Employment News is happy to announce the launch of e-version of Rozgar
Samachar (Urdu). It will be available free of cost only in Rozgar Samachar
(Hindi) website from the first week of January 2013 to all readers. Readers
are advised to go to website ww.rojgarsamachar.gov.in & enjoy reading
Rozgar Samachr (Urdu) anytime & anywhere at your comfort.
How to access the e- version
Go to our website www.rojgarsamachar.gov.in
Click on the link for e-version (Urdu)
:'iBk, iBtoh, 2013
71
gqekFB ftGkr okFNoh B/sktK dhnK ihtBhnK ns/ fJfsjk;, ebk, ;z;feqsh, ftfrnkB, pB;gsh, ;zdoG nkfd
tZy tZy ftfFnK T[s/ ns/ pkb g[;seK gqekFs eodk j?. 100 yzvK ftu ;zgo{ D rKXh ouBktbh gqekFB ftGkr
dh fJe wjZstg{oD T[gbpXh j?. d/F ns/ d/F tk;hnK pko/ Gog{o ikDekoh d/D tkbhnK bkGdkfJe s/ frnkB
tXkT[D tkbhnK g[;seK fjzdh, nzro/}h, gzikph s/ j'o Gkosh GkFktK ftu T[gbpX jB. ftGkr fjzdh,
nzro/}h, gzikph s/ j'o Gkosh GkFktK ftu gZsoektK th gqekFs eodk j?.
T[gbpX jB L
;{uBk GtB, ;hHihHUH ezgb?e;, b'Xh o'v, BthI fdZbh - 110 003 (\'B-24365610)
jkb BzL 196, g[okDk ;eZso/s, fdZbh -110 054 (\'B-23890205)
701, ph ftzr, ;ZsthI wzf}b, e/Idoh ;dB, p/bkg[o, BthI w[zpJh -400 614 (\'B-27570686)
8, n?;gb/B/v Jh;N, e'beksk - 700 069 (\'B-22488030)
@J/# ftzr, okikih GtB, p/;?IN Bro, u/BZJh - 600 090 (\'B-24917673)
gq?`; o'v, fBeN r"ofwzN gq?`;, fso{tkBzsg[ow - 695 001 (\'B-2330650)
pbke BzL-4, gfjbh wzf}b, rqfjebg ezgb?e;, n?wHi/Ho'v, BkwgZbh, j?dokpkd -500 001 (\'B-24605383)
gqEw sb, @n?`\# ftzr e/Idoh ;dB, e'okwzrbk, pzrb"o - 560 034 (\'B-25537244)
fpjko oki ;fjekoh p?Ie fpbfvzr, nF'e okigZE, gNBk -800 004 (\'B-2683407)
jkb BzL1, d{ih wzf}b, e/Idoh GtB, ;?`eNo-n?u, nbhrzi, byBT{ - 226 024, (\'B-2225455)
nzphek ezgb?e;, gfjbh wzf}b, :{e' p?Ie d/ T[go, gkbdh, nfjwdkpkd -380 007 (\'B-26588669)
e/He/HphHo'v, BthI ekb'Bh, wekB BzL7, u/Bhe[ZNh, r[tjkNh-781 003 (\'B-2665090)
gqekFB ftGkr
;{uBk ns/ gq;koD wzsokbk
;{uBk GtB, ;hHihHUH ezgb?e;,
b'Xh o'v, BthI fdZbh-110003
72