CUC BT CHIN CA PHAN VN TR VI TN TH TNG

Hunh Cng Tn

Nh th yu nc Phan Vn Tr (1830-1910), sinh ra vo gia thi k thm bi ca ch phong kin b l thuc di ch ca ch thc dn. L k s, C Tr khng c iu kin trc tip cm qun nh gic nh Th khoa Hun, Trng nh, Nguyn Trung Trc, H Hun Nghip...; nhng ng cng khng chn con ng hp tc vi gic i ly s vinh thn cho mnh v gia nh nh Tn Th Tng, Hu Phng, Trn B Lc...; tri li ng chn con ng m phn ln s phu chn chnh chn la lc by gi l t a bt hp tc vi gic, chp nhn sng cuc i thanh bn nh bao ngi nng dn ngho kh khc; ng thi, dng ngi bt ca mnh khi dy, c v cho tinh thn yu nc nhng lc lng ngha binh. Khng l ngn c u dng ngi bt chng gic nh Nguyn nh Chiu, nhng Phan Vn Tr cng c mt v tr xng ng trong dng vn hc yu nc chng thc dn Php, c bit l na cui th k XIX. ng gp tiu biu ca ng t cch ngi pht ngn ch yu ca phong tro yu nc l cuc xng ha vi Tn Th Tng, m ting vang ca cuc xng ha ny c gi ng vi danh xng ca n l cuc bt chin. Ni cho ng hn, y l cuc tn cng bng ngi bt ca Phan Vn Tr nh tr nhng li hm da, bin minh, ngy bin chng ca Tn Th Tng cho vic lm phn quc ca mnh. Chnh v vy, cuc bt chin ny trc y v

1 -

hin nay lun c nhiu ngi lu tm. C th khng ai thuc ht nhng bi th ha ca Phan Vn Tr, nhng ch t cng nhiu ngi bit v thuc i cu th tiu biu th hin t tng i quc v ti hoa l lun, din t ca C nhn Phan Vn Tr. Bi vit ny chng ti mun im li cuc bt chin l phn ng gp ln trong s nghip th vn ca ng. Khng bn n nhng bi ha khc, d thi im y cng c nhiu ngi hng ng cuc xng ha ny. Ngoi 10 bi ha ca L Quang Chiu, nhng bi th ha chm th lin hon ca Tn Th Tng cng c hai bn ha, tc 20 bi; trong c 10 bi l ca Phan Vn Tr, cn 10 bi cn nghi vn v tc gi: l ca Phan Vn Tr lm thm, hay ca H Hun Nghip, Nguyn nh Chiu, hoc ai . Chng ti ch bn n 10 bi ha c nhiu ngi tha nhn l do ng C nhn t Vnh Long lm. (Hin nay, Phan Vn Tr c ghi nhn l ngi sinh ra t Ging Trm - Bn Tre; ng mt v c an tng ti qu v l t Phong in - Cn Th).

2 - Cc tc phm bt chin ca Phan Vn Tr vi Tn Th Tng c 12 bi, chia thnh hai nhm: nhng bi th ha n l, c 2 bi: T Th quy To v Tn phu nhn quy Thc; v nhng bi th ho chm th lin hon ca Tn Th Tng, c 10 bi. V c nhiu bn ghi chp khc nhau, t liu ca 12 bi th ha ny c chng ti kt hp chn la t Quc m thi hip tuyn
1|Trang

ca L Quang Chiu, Thnh ng in tch danh nhn t in ca Trnh Vn Thanh, v Phan Vn Tr - Cuc i & Tc phm ca Nguyn Khc Thun, Nguyn Qung Tun lm dn liu phn tch. Th ha ca Phan Vn Tr biu hin hai dng tng chnh. l: Lng yu nc, thng dn v tinh thn quyt khng i tri chung vi gic; li nhng lun iu phn dn hi nc v vch ra s ngu bin trong nhng bi xng ca Tn Th Tng. Mc d, hai dng tng ny khng tch ri nhau, u thng nht trong mt dng ch l lng yu nc ca ng; nhng v l th ha, cho nn phi ty tng ca bi xng m cn c ngay nhng l lun nh th no trong bi ha phn bc li. Ci thn ca bi ha l s theo st tng ca bi xng v c nhng l l b gy nhng lp lun ca ngi xng; ng thi, phi m bo s tun th nghim ngt t ng trong khun vn ca bi xng m khng th ty tin thay i. iu ny, i hi ti nng th v ti hng bin ca ngi ha phi gi dn hn ngi xng mi c th theo c cc bi xng. Tch nhng bi ha ra khi nhng bi xng ch thy c tinh thn yu nc ca nh th, ch khng thy c thi ti v kh nng lp lun ca C Tr. V vy, khi tm hiu cuc bt chin ca Phan Vn Tr vi Tn Th Tng, chng ti cho rng, cn phi xt trong tng quan xng - ha, mi nhn chn c c hai dng tng ca ng v ti ngh ca nh th Nam B ny. 2.1. Vi hai bi xng (x) T Th quy To (x-TTQT) v Tn phu nhn quy Thc (x-TPNQT), Tn Th Tng nu ra hai tng chnh: 1. L do ca s hp tc vi gic Php m theo Tn Th Tng l s chng ng ng theo kiu ng bin tng quyn, hay tnh th bt buc

ca k theo chng khng th khc. Tn Th Tng vit: Gip Hn cn nhiu rng ct c, V To chi s mt cy ci. (x-TTQT) Hay: Ai v nhn vi Chu Cng Cn, Th mt lng anh, ng bng chng. (x-TPNQT) 2. D hp tc vi gic, nhng lng vn yu qu hng, t nc. Tn Th Tng vit: Bng khung nh m khn nng chn, Bt ngt thng vua bing gi roi. (xTTQT) Hay: La Ng bn rn chm my bc V Hn nh trao mnh m hng. (xTPNQT) Vi hai bi ha (H) T Th quy To (H-TTQT) v Tn phu nhn quy Thc (H-TPNQT), Phan Vn Tr ch ra thc t gia hai trng hp T Th v To v Tn phu nhn v Thc hon ton khc vi trng hp theo gic ca Tn Th Tng. b gy hai tng ca h Tn, C Tr cho rng: Vic theo gic ca Tn Th Tng l s t nguyn, ch khng h l s chng ng ng. Phan Vn Tr dng ch Xn vn rui Ngy, Do dc xa Lu vch cho Tn Th Tng thy hnh ng t nguyn, bt chnh ca h Tn: Xn vn rui ngy my n m, Do dc xa Lu gi thi ci. (H-TTQT) Cn ni nh Tn Th Tng, v vic hp tc vi gic Php ca mnh l dng gi theo chng, th cng by hn. V mt l n gin, Tn Th Tng khng phi l gi. l trai v l trai ngay th phi bit p n n vua lc nc, phi bit u l qu hng, x tc. Phan Vn Tr vit: Anh hi! Tn Quyn anh c bit, Trai ngay th cha, gi th chng. (HTPNQT)
2|Trang

Trong bi (H-TPNQT) trc khi i n kt lun v phn lm trai, Phan Vn Tr cng nhc nh cho Tn Th Tng bit r bn phn phi trng o ngha ca mt k s l nh th no: Hai vai t tc bn tri t, Mt gnh cang thng nng ni sng. (H-TPNQT) 2.2. Vi hai bi ha T Th quy To v Tn phu nhn quy Thc, Phan Vn Tr vch trn hnh ng theo gic ca Tn Th Tng trc cng chng. hip u ny, Tn Th Tng b Phan Vn Tr a vo th b, th ca k theo gic; cn trong mi bi xng ha lin hon, Tn Th Tng khng ngy bin v chuyn theo gic ca mnh, m cng khai tranh lun vi Phan Vn Tr v l: ai l ngi thc thi, bit thi cuc; ai l k mnh, ai l ngi khn... p li quan im ca Tn Th Tng trong mi bi lin hon, Phan Vn Tr b gy tng lp lun ca Tn Th Tng bng l lun gy gn v ngn ng sc so: 2.2.1. bi xng lin hon 1 (x-LH1) Tn Th Tng nu ra hai l l ca k thc thi, l: sc mnh ca gic Php m ai l ngi c hiu bit th phi bit quy phc; nh vy, ngi khng quy phc t l ngi thiu hiu bit v ch c th l tr con. Bi , Tn Th Tng cm thy lo cho h: Chp nhong thng bon dy thp ko, My tun en kt khi tu bay. Xng vng chm tnh thng i ch, Khp khi ring lo bit nhng ngy (xLH1) Tn Th Tng dng sc mnh ca nn vn minh Php h da nhng ngi yu nc chng Php, v gin tip ni ln ni lo ca mnh i vi sc mnh chng Php yu t ny. Phan Vn Tr p li qua bi ha lin hon 1 (H-LH1): Bn Ngh qun bao cn la chy, Cn Rng d mc mui tro bay Nui mung git th cn ch thu,

Ba li sn nai cng c ngy. (H-LH1) Trong bi xng ny, Tn Th Tng c thi k c, coi thng tt c mi ngi yu nc chng Php, bi th m h Tn mi h hai cu kt: Ming cp hm rng cha d chc, Khuyn n con tr ch thy lay. (xLH1) Phan Vn Tr cng c nhng cu kt p li trong bi ha ht sc ch l, th hin c tinh thn kin cng, bt khut ca lc lng yu nc chng Php; gin tip p tr li nhng ngi c thi yu hn nh Tn Th Tng: ng mn hi hm rung nht kh, Lng ta st h lung lay? (H-LH1) 2.2.2. bi xng lin hon 2 (x-LH2) Tn Th Tng cn i xa hn trong lp lun ca mnh, khi cho rng, nhng ngi khng bit thi cuc th s chuc ly iu tai ting v h Tn thng h nh nhng tr di khng thy c him ha ca vic mnh lm. Bi , Tn Th Tng khuyn h nn sm thc v thi gian khng ch i h mi c. Tn Th Tng vit: Thy lay li chuc ly danh nh, Ai mn mnh lo vic b v, Tr di ging su lng chng n, ng xa ngy ti tui khng ch. (xLH2) Trong bi ha lin hon 2 (H-LH2), Phan Vn Tr khng nhn c nhng li l ngo mn c tnh tha m ca h Tn, nn ng cng khng ngn ngi p tr li bng nhng li ch trch ht sc nng n. ng cho rng, h Tn chng nhng khng thy vt nh ca mnh, vic lm sai tri ca mnh m cn kho ni v (ni by), vy m cn t cho mnh l ngi ln, ngi bit, ngi c tr, dng ch n con tr (x-LH1), ri dng ch tr di (x-LH2) ch nhng ngi chng Php, nhng ngi nh C Tr, nn Phan Vn Tr phi dng ch a ngu nng n hn p tr li v ng cho rng ci ngu
3|Trang

 y khng ch dng li mt tui no m l bn cht ca k ngu, cho d k c tui nh h Tn: Lung lay lng st mang nh, Chng xt phn mnh kho ni v. Ngi tr mng lo danh chng chi, a ngu lung i tui khng ch. (HLH2) Kt bi (x-LH2) Tn Th Tng cho rng, lc ny cha th ni c ai may ai ri, cho nn h Tn cho rng, nhng li gp ca mi ngi nh nhng li ra ting vo ca nhng k n khng ngi ri chng ng nghe. Bi , p li hai cu kt ca bi (x-LH2): May ri, ri may u chc, Ming ln, li mi hy tai ng., C Tr vit: Cha tr th nh n n nc, Dm u mt lp li tai ng. (H-LH2). R rng l, khng th lm ng trc vic lm phn dn hi nc ca Tn Th Tng m C Tr ln ting, ch ng cng khng khng u m c nhng li ng gp cho h Tn, nu y l vic ring ca Tn Th Tng. 2.2.3. Trong bi xng lin hon 3 (x-LH3), li l ca Tn Th Tng c phn chng xung, i vo ni cm cnh nc nh, than trch cho nhng g tt p ca qu kh mt, m nu c ring bi ny, ngi c d thng cm cho h Tn: Tai ng mt lp thu tan tnh, Ngh vic i thm h vic mnh. Hiu ht tro tn nn o ngha, L m bi ng ca trm anh.. (x-LH3) Liu c th hiu y l cch nui tic n nn, xm hi ca Tn Th Tng, hay y ch l nhng li ni khng i i vi vic lm ca h Tn, m bn cht ca n l s che giu vic lm ng ph phn ca mnh. C l vy, m Phan Vn Tr khng nng nh ngi bt ca mnh trong bi ha lin hon 3 (H-LH3) ny: Tai ng sao ng lc tan tnh, Lung bit trch ngi chng trch mnh. n th cn khoe danh o ngha,

Nh vy cng gi ca trm anh. (HLH3) Vi Tn Th Tng, tnh th t nc hin gi qu l kh chng chi c vi gic Php, n ci th gnh nm ging nng, ch mnh treo chung th lm c g hn: Hai bn vai gnh nm ging nng, Trm t chung treo mt si mnh. (x-LH3). Nhng, vi Phan Vn Tr, th ng mun nhc Tn Th Tng ng c ci nhn thin cn m theo chn gic. Vic lm ny th qu l vng tnh v to gan tht: Khe su vng tnh dung thuyn nh, Chung nng to gan buc ch mnh. (H-LH3) 2.2.4. Trong bi xng lin hon 4 (x-LH4), Tn Th Tng c nhc kho v ci cht ca lnh t khng Php Trng nh khuyn mi ngi t b nh chng Php, v bin minh cho vic ra lm cho Php ca h Tn l mt cch thc che ch, bo v cho con dn, khng c ai ng ra lo toan cho h, ch no c t tn, hay t cao cho nguyn tt ca mnh. Tn Th Tng vit: Ngi trng mt ngo i trng bc, K a gan trung by l vng. Chiu cht thng by g mt m, Cng l gng g dm khoe khoang. (xLH4) Trong bi ha lin hon 4 (H-LH4), Phan Vn Tr b gy s bin minh ca h Tn, vi nhng lp lun ht sc kho, nh nhng, m khng km phn su sc, thuyt phc. ng cho rng, vic lm ca Tn Th Tng, chng qua l ch mong lm giu m sn lng bn ly ci thanh danh ca mnh bng s hp tc vi Php. ng cng ch mun khuyn Tn Th Tng l ngi ng nghip vn chng vi ng, nn bit trng danh d ch no c phi ng mun khoe danh vi ai. Bi , li l p li ca C Tr cng ht sc ch tnh v va vn vi tng ca h Tn. Phan Vn Tr vit: Con bun khp khi cha tng ngc,
4|Trang

Ngi kh xng vng mi gp vng. Thng k ng vn nn phi nhc, D ta u dm ting khoe khoang. (HLH4) 2.2.5. Trong bi xng lin hon 5 (x-LH5), tng ca Tn Th Tng tp trung vo vic khuyn ngi nn bit liu sc mnh, ch di lm vic chng i Php - mt vic lm qu kh nng. Theo h Tn, chng i k mnh lc ny l khng bit lo xa, tnh rng; nc ti trn th hi lm sao kp. khng phi l thi ca ngi thc thi, bit vic. Tn Th Tng vit: T vn cnh chun kinh ch nhn, Gi a hi cp khip oai chn. Sing lo h i cm k ming, Vng tnh no d nc ti trn. (x-LH5) Vi bi ha lin hon 5 (H-LH5), Phan Vn Tr cng tp trung vo vic li tng ca Tn Th Tng. ng cho rng, lp lun ca h Tn l mt thi t ti, khip s. Ch thng bi ca s i no ch n thun l s mnh - yu; ci lm nn sc mnh c khi l ch chnh ngha v tinh thn qu cm, dm hi sinh ca chng ta. Phan Vn Tr vit: Hng du h lng u s s, Hm nh tht th d thua chn. Ngi Nhan d s dao k c, H Khut no lo nc n trn. (HLH5) 2.2.6. Trong bi xng lin hon 6 (x-LH6), tng ca Tn Th Tng tp trung hai cu kt. l thi ca ngi hiu thi cuc, bit tnh thit hn. Cu cui bi nh mt li tht th hin s vnh vang, t mn: i h d qun i ng. Tnh thit so hn cng gi l. (x-LH6); Phan Vn Tr bi ha lin hon 6 (H-LH6) kch mnh m thi tnh ton thin cn ca Tn Th Tng, bng nhng li l d di v nm mt li bnh phm 2 cu cui bi tht s chua cht: y ging trng tri trng mt ch, Lm ngi nh vy cng rng l... (H-LH6).

2.2.7. Trong bi xng lin hon 7 (x-LH7), Tn Th Tng vn mi mt lun iu c: cuc khng chin chng thc dn Php ca nhn dn ta l mt vic lm khng cn lng sc mnh, chng khc no chuyn bc cu qua bin, hay ly thc o tri. Bi th, h Tn khuyn cn phi c cch tnh xa thi cuc v ngi tr cn c ci nhn thc t hn th s thy s b tc ca x hi trong vic chng Ty, t bin minh cho vic theo Ty ca mnh l s suy xa, tnh rng. Tn Th Tng vit: Bc mnh mng bin, cu toan bc, Xanh mt m tri, thc rp o. Bn rng tnh qua, c my nc, Gc cao b li, sch trm pho. (x-LH7) Vi bi ha lin hon 7 (H-LH7), Phan Vn Tr p li lun iu ny ca Tn Th Tng, bng l l n gin nhng ht sc thc tin khin ai cng phi nhn nhn lp lun ca C Tr l ch l. ng cho rng, c th nhn thy l o ngha chnh t, s i khn di, nn khng th lp l nh h Tn c. Cn gii quyt nhng vn x hi khng th l s chy theo k mnh, m cn phi c ci nhn lch s thy c u l ct li ca cuc i, s vic cn gii quyt. C Tr vit: Ngay vy n ra cho bit mc, Thp cao trng thy h rng o ? Xe Chu no i kinh nm b, Np Tng va y sch na pho. (HLH7) 2.2.8. Trong bi xng lin hon 8 (x-LH8), Tn Th Tng li t v mnh lun sng r v rc r gia mun ngi, m c iu y, h Tn cng phi vt qua bao cng kh, kh nhc, c ai bit cho. Li th l mt li k cng ca k mu cu li ch ring cho mnh, nhng tr tru thay h Tn vn mun xem l cng trng v thin h. Tn Th Tng vit: Trng gia ba thu my cng t, Hoa trong chn h nng cng ti. Kh lng mnh bit lng mnh kh,
5|Trang

Ln li cng trnh k my mi. (x-LH8) bi ha lin hon 8 (H-LH8), Phan Vn Tr vch trn s tin, b i ca nhng mu cu li ch c nhn Tn Th Tng c giu di v bc v mc ch chung. ng cho rng, l s di t ca Tn Th Tng, nhng ng tic thay s ngu di ny khng dng li mt thi trai tr m vnh vin n cn mi ni con ngi ca h Tn. Phan Vn Tr vit: Ngc lnh nhiu vt coi khng lch, Th vng t mu nhum chng ti. a di trt i gi cng di, La l tui mi mt i mi. (H-LH8) 2.2.9. Trong bi xng lin hon 9 (x-LH9), Tn Th Tng li cho thi cuc, t bin minh cho vic lm theo Php ca mnh. Mt thi bung xui hay bng lng vi vic li o ngha ca mnh. l l do Tn Th Tng gii by vi cng chng: Ht sc ngi theo tri chng kp, Hoi cng chim lp bin khn bng. Phi sao chu vy thi th ch, Nhm mt a chn li o hng. (xLH9) Du cho c l thi cuc, th ngi tr cng khng th v cuc i m xui theo dng li o. Thi khng th l thi ca ngi ln, cng khng th l kiu ng x ca k s. Ngi tr nhn, theo Phan Vn Tr phi l ngi bit thng dn, chung l cng bng, m gi trng tit tho, thanh danh, ch khng th li cho thi cuc m lm cn. Trong bi ha lin hon 9 (H-LH9), Phan Vn Tr vit: Thng ngi v nc ngi khng vng, Trch k cm cn ko chng bng. Gi xng mi hay cy c cng, Di theo ngi trc gi nm hng. (HLH9) 2.2.10. bi cui ca chm th lin hon (x-LH10), Tn Th Tng nhc li s kin vn cn ba tnh Min

Ty: s kin khi u cho cuc tranh lun v sc mnh ca Ty v ngy bin cho s cn mt hay s ton vn ca mt ch quyn t nc, qua cu th khi u trong bi xng lin hon 1, v cng l cu th cui trong bi xng lin hon 10: Giang sn ba tnh hy cn y. (x-LH1), (x-LH10). p li lp lun ca Tn Th Tng, trong bi ha lin hon 10 (H-LH10), Phan Vn Tr cng nhc li s vic tranh u ca ngha binh, nhng ngi yu nc ngi ca lng chnh ngha h; ng thi, mun nhc h Tn, s thng thua khng hin ti m hy ch s tr li mt ngy mai. cng l cu th khi u cho bi ha lin hon 1 v l cu cui ca bi ha Lin hon 10: Hn thua cha quyt cng y. (H-LH1), (H-LH10). 2.3. Phi ni rng, l lun phn bc ca Phan Vn Tr trc nhng l l quanh co ca Tn Th Tng cho thy c ci nhn sc so v lun tnh to ca Phan Vn Tr, nhng hn ht vn l ngn t dng ca ng, m cht trit l kiu ngi nng dn Nam B, nh: bn chn, chng , do dc, lch, mng, mn, nh vy, ni v, nong n, phn, qun bao, trp (trp), vy, xn vn (xng vng), xng.... Mt khc, ti ngh ha th ca Phan Vn Tr cng t ti mc thng tha. Tn Th Tng c ch khi chn nhng khun vn kh xng, nhng c nhng khun vn kh nh khun vn oi trong bi T Th quy To: voi, mi, ci, roi, thoi., th khi ha li, Phan Vn Tr mt mt vn c c nhng l lun sc bn b gy nhng lp lun ca h Tn; mt khc, vn p ng c cuc chi ca ngi bt. Nm khun vn ca Phan Vn Tr bi ha vn l: voi, mi, ci, roi, thoi.. iu , ni ln ti ha th ca C Tr. Ti ha th cn c th hin cc bi ha lin hon. Nu im li cc bi xng v bi ha lin hon ca h Tn v C Tr, th thy rng: Trong i bi, v s lin kt vn, ch dng ca Tn
6|Trang

Th Tng c phn lng tng; nhng iu ny, khng thy c trong s din t ca Phan Vn Tr. im qua ngh thut lin kt vn ca Phan Vn Tr, bn c s thy c ht ti nng thi ca ca ng. C hai im ng lu : 1. Cu u v cu cui ca chm th lin hon c c Tr chn ha li 2 cu xng tng ng Giang sn ba tnh hy cn y. (X-LH1), (XLH10) ca Tn Th Tng l: Hn thua cha quyt cng y. (H-LH1), (HLH10). Cu ch o ny phn nh c quan im ca hai ngi. Vi Tn Th Tng theo gic Php th khng phi l vn cp nc hay bn nc; nhng vi Phan Vn Tr th y chnh l cuc u tranh gia chnh ngha v phi ngha, m cuc thng tm thi ca k phi ngha cha th ni l kt cuc. 2. Cc ip t, ip ng to s lin kt gm: lung lay, tai ng, thn danh, khoe khoang, bn chn, rng l, soi cho, i mi, nm hng c Phan Vn Tr dng rt chun, khng h khin cng, lm gng p tng gia cc bi. S lp li cc khun vn, t, ng m bo lut l ca cuc xng ha, nhng trn ht vn l nhng l lun sc bn ca Phan Vn Tr c dng b gy nhng tng ca k bn nc v gin tip th hin c tm lng yu nc su m ca ng. 2.4. C mt iu m chng ti vn bn khon l d liu ngy thng lin quan n tc gi v tc phm Phan Vn Tr vn cha c r. Hi vng rng, vi s quan tm nghin cu tip tc ca nhiu nh nghin cu, cc d liu ny sm c lm sng t. Chng hn, trong cuc bt chin vi Tn Th Tng, chm th lin hon c lm trc hay sau t m xem xt vic lm, thi ca Tn Th Tng. Chng hn, nu chm th lin hon c trc, th hai bi xng l ca Tn Th Tng, c th hiu l nhng li tht thng thit,

biu hin s nhn nhng ca h Tn, khi b gii s phu min Nam cng kch, nguyn ra thm t. V nh vy, phi chng h Tn c s dy v, cn rt ca lng tm v chuyn u Ty ca mnh i ly cng danh, tin ca. Cn nu, chm th lin hon c lm sau, th vic lm ca Tn Th Tng tht l ng trch hn. Vic lm ca ai do thiu hiu bit m sm n nn th cn c tha th; cn nh, thy sai m c tnh chng ch, ngy bin, ri dn su vo chuyn ti li th khng c s cm thng, hay li bo cha no c th cu vt cho vic lm si quy ca h Tn.

3 - Phan Vn Tr c c mt nim
tin mnh lit vo tinh thn bt khut ca dn tc. ng vn tin tng rng, cuc khng chin ca nhn dn ta sm mun g ri cng s c ngy thng li; m iu ny c thc t chng minh. Tuy khng trc tip nh gic, nhng vi nhng sng tc yu nc v c bit vi vai tr l ngi ng vai chnh trong cuc bt chin vi Tn Th Tng, Phan Vn Tr xng ng c lit vo hng ng cc th lnh ni ting ca phong tro ngha binh Nam B khng Php thi by gi. Tn tui v s nghip ca ng mi mi s c lu danh ni hu th. Ngy nay vn cn nhiu hng suy ngh ngy bin, tri vi lun thng, o ngha bnh vc cho nhng lun iu ca nhng ngi c nc bo c, hi nc cu vinh. n li cuc tranh lun chnh - t ca ngi xa cng l cch rn dy mnh vy. (Nhn ngy trng tu khu m v nh th C nhn Phan Vn Tr, th h i sau v h hng ni ngoi ca ng xin c t lng knh nh.). 12/ 2005

7|Trang