M

U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
5. Hafta
- Statike belirsiz (axial) problemler ve
- Isl Gerilmeler
1
09/10 5.H








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
2
u ana kadar grdmz problemlerin
hepsinde; kuvvetlerin ve gerilmelerin
aadaki denge denklemleri yardmyla
bulunmas mmkn d.
Background








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
3
Statike Belirli : Bir yapdaki gerilme ve
kuvvetlerin bulunmas iin denge
denklemlerinin yeterli olmas haline
denir.

Eer gerilme ve kuvvetlerin
bulunmasnda bu denge denklemleri
yetersiz kalyorsa bu problemlere de
Statike Belirsiz denir.








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
4
Statike Belirsiz Problemler (Eksenel Yklemede)
Baz yapsal sistemlerde, statiin denge
denklemleri tepki kuvvetlerinin belirlenmesi
iin yetersiz kalr. Bu gibi durumlarda tepki
kuvvetlerinin bazlar sistemin dengede
kalmas iin gereksizdir veya fazladr.

Ve i kuvvetler sadece SCD ve statiin denge
denklemleri ile elde edilmeyebilir.
Bu tip problemlere statike belirsiz
problemler denir.








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
5
rnek: L uzunluunda A
1
kesitinde, E
1

elastisite modlne sahip ii dolu bir
ubuk, ayn uzunlukta A
2
kesitinde ve
elastisite modl E
2
olan bir tb iine
yerletiriliyor. ekildeki gibi bir rijid
levha ile P kuvvetine maruz kalyor.
Tbn ve ubuun deformasyonu ne
olur?

ubuun SCD
tpn SCD
rijid levhann SCD
(A
1
,E
1
)
(A
2
,E
2
)
L
rijid
levha








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
6
Statiin denge denklemlerinden sadece
P
1
+ P
2
= P (I) yazlr ancak bu denklem
zm iin yeterli deil,
Problemin geometrisinden,
o
1
=o
2
yazlabilir,
o
1
=P
1
.L/A
1
.E
1
ve o
2
=P
2
.L/A
2
.E
2
ile





elde edilir.
o
1
=o
2
ye uygunluk denklemi denir.

2 2 1 1
2 2
2
2 2 1 1
1 1
1
E A E A
P E A
P
ve
E A E A
P E A
P
+
=
+
=
Statike belirsiz problemler problemin geometrisi de gznne alnarak
deformasyonlarla ilgili olarak yazlan ilave uygunluk denklemleri yardmyla
zlr.








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
7
alma prob. -1:
25 mm apnda bronz (E
br.
=105 GPa ) bir ubuk, d ap 50 mm i ap 25 mm
olan bir Al. tp (E
Al.
=70 GPa ) iine yerletiriliyor. stten rijid bir kapak
yardmyla P=45 kN luk eksenel yk ile sktrlyor. Al. tp ve bronz ubuktaki
gerilmeleri hesap ediniz.








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
8
S.C.D. izilirse tabandaki tepki kuvveti, F
Al.
ve F
br.
un toplamndan oluan
bileke eksenel kuvvet ile temsil edilir. Dey denge yazlrsa ;
Grlr ki problem statike belirsizdir. Bu durumda
uygunluk denklemi o
Al.
=o
br.
eklindedir. nk her iki
elemanda rijid kapak vastasyla ayn anda deforme
olmaktadr.
(1)








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
9
(1) ve (2) ayn anda zlerek;
ikiside pozitif kt iin balangta kabul ettiimiz gibi her ikiside basma
kuvvetidir ve gerilmeler de ;








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
10
S.C.D
S.C.D dan, R
A
+ R
B
=P (I) yazlr,
ikinci uygunluk denklemi problemin
geometrisinden, toplam deformasyon iin
o
T
=o
A/B
=o
1
+o
2
=0 (II) yazlarak problem
zlebilir, ka farkl blge var?
*P
1
=R
A
ve P
2
=R
B
dir.

R
A
=P.L
2
/L ve R
B
=P.L
1
/L dir.
L uzunluunda ve uniform kesitli ubuk
yklenmeden nce A da ve B de rijid
olarak balanm. C noktasndan uygulanan
P yk nedeniyle AC ve BC ksmlarndaki
gerilmeleri bulunuz.
RNEK prob. -2:








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
11
Sperpozisyon prensibi ;
eer yk tayan eleman karmak (bileik) veya birden fazla yk
etkisi altnda ise herhangi bir noktadaki deplasman yada
gerilmeleri hesaplamak iin sk sk kullanlan bir yntemdir.
Her bir ykn etkisi ayr ayr hesaplanp daha sonra aranan
noktadaki sonular toplanr. Ancak bu yntemin
uygulanabilmesi iin iki artn gereklemesi gerekir ;
1) Problem lineer (dorusal) olmal yani, gerilme ile genlemeler
arasndaki iliki dorusal olmal,
2) ekil deitirmeler ok kk olmal (elemann boyutlar ile
karlatrldnda ki metal malzemeler iin ou zaman
elastik blgede bu artlar salanr)








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
12
P
B

A
C
B
P
B

A
P
C

C
B
R
A

B
P A
) R (
B
P B
) (o
C
P A
) R (
A
P
C

C
B
C
P B
) (o
C
P C
) (o
=
+
C C B
C B
P C P B P B Top. A / C C
P B P B B
) ( ) ( ) (
) ( ) (
o o o o o o
o o o
+ + = = =
+ =
C B
P A P A A
) (R ) (R R + =
P
i
=0
(o=0)








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
13
Statike Belirsiz Problemlerin Sperpozisyon Yntemi ile zm ;
0 = + =
R L
o o o
Bu durumda; gerek ykler ve gereksiz
(fazla) mesnet tepkileri nedeniyle olan
deformasyonlar ayr ayr hesaplanp,
toplanabilir. Ksaca ykler nedeniyle olan
deformasyon o
L
tepki kuvveti ile
deformasyon o
R
olmak zere;
Bir yap dengede kalabilmesi iin
gerekenden fazla mesnetlendirilirse
statike belirsizlik durumu ortaya kar.
rnein; yandaki deiken kesitli ubuk B
mesneti olmadan da ykleri tayabilecek
ekilde boyutlandrlabilir. B de mesnet
olmas ubuun yk yama kabiliyetini
artrr ancak statike belirsizlik durumu
ortaya kar.
ile hesaplanabilir.








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
14
rnek prob.-4 :
Yanda ykleme hali verilen deiken kesitli
elik ubuun A and B de mesnet tepki
kuvvetlerini bulunuz. B de boluk yok.
Solve for the reaction at A due to
applied loads and the reaction found at B.
Require that the displacements due to
the loads and due to the redundant
reaction be compatible, i.e., require that
their sum be zero.
Solve for the displacement at B due to
the redundant reaction at B.
SOLUTION:
Consider the reaction at B as redundant,
release the bar from that support, and
solve for the displacement at B due to
the applied loads.








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
15
ZM :
B de mesnetin olmadn dnerek deformasyon,
B deki fazla kabul ettiimiz tepki kuvveti ile
deformasyon,
N 10 900 N 10 600 0
3
4
3
3 2 1
= = = = P P P P
m 150 . 0
m 10 250 m 10 400
4 3 2 1
2 6
4 3
2 6
2 1
= = = =
= = = =

L L L L
A A A A
E E A
L P
i
i i
i i
9
L
10 125 . 1
= =

o
B
R P P = =
2 1
m 300 . 0
m 10 250 m 10 400
2 1
2 6
2
2 6
1
= =
= =

L L
A A
( )

= =
i
B
3
i i
i i
R
E
R 10 95 . 1
E A
L P

M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
16
Problemin geometrisinden grlmekte ki toplam
deformasyon sfrdr,
( )
kN 577 N 10 577
0
10 95 . 1 10 125 . 1
0
3
3 9
= =
=

=
= + =
B
B
R L
R
E
R
E
o
o o o
A ve B deki tepki kuvveti,
kN 323
kN 577 kN 600 kN 300 0
=

+ = =
A
A y
R
R F
kN 577
kN 323
=
=
B
A
R
R








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
17
rnek prob.-5 : nceki problemde B de boluk yoktu, imdi B ucu ile zemin
arasnda 4.5 mm boluk olduu hal iin ayn problemi znz. E=200 GPa.
mm 5 . 4
R L
= + = o o o
( )
kN 5.4 11 N 10 4 . 115 R
mm 5 . 4
E
R 10 95 . 1
E
10 125 . 1
mm 5 . 4
3
B
B
3 9
R L
= =
=

=
= + =
o
o o o
ZM :
Ayn prosedr uygulanr, bu sefer uygunluk
denklemi ;
yk nedeniyle ve tepki kuvveti ile olacak
deformasyonlar nceki zmden alrsak,
kN 6 . 784 4 . 115 900 R
kN 4 . 115 kN 600 kN 300 R 0 F
A
A y
= =
+ =

R
B









































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
18
ALIMA prob. : 5 mm apndaki
elik ubuk A da sabit olarak balanm
ve yklenmeden nce B ucu ile duvar
(B) arasnda 1 mm boluk var. ekilde
grld gibi C noktasndan P=20 kN
luk yk uygulandnda A ve B de
oluan tepki kuvvetlerini bulunuz.
E

=200 GPa.
uygunluk denklemi ;
Denge denklemi ;
ZM-1 :
basma kuvveti . . . .








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
19
SPERPOZSYON YNTEM ile zm :
uygunluk denklemi :
. . . . . . .(1)
ZM-2 :








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
20
KISA SINAV-1:.
1) 1 nolu elik ubuk ayn boyda olan 2 nolu tp iine
boluksuz olarak yerletirilmi. Her iki utan rijid
plakalar yardmyla uygulanan eksenel P kuvveti ile
sktrlyor. teki ubuk ve tpn deformasyonu ile
ilgili olarak aadakilerden hangileri dorudur.
2) ubuk seri olarak balanyor ve
ekildeki gibi ykleniyor . ubuklarn
deformasyonlar (o
1
, o
2
ve o
3
arasnda) iin
nasl bir ifade yazabilirsiniz








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
21
KISA SINAV-2:

1) Yanda ykleme hali grlen birbiri iine
gemi dairesel ubuun deformasyonu
ile ilgili olarak (o
1
, o
2
ve o
3
arasnda) nasl
bir ifade yazabilirsiniz.
2) Aada ykleme hali grlen ubuk iin hangi ifadeler dorudur.








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
22
RNEK prob. : elik ubuk ekilde
grld gibi rijid bir elemana ve
duvara pimler yardmyla balanm ve
15 kN luk yk ile zorlanyor. AB ve EF
ubuklarnn kesiti 25 mm
2
, CD
ubuunun ki 15 mm
2
dir. Her bir
ubuktaki kuvveti hesap ediniz.
Rijid elemann S.C.D.
ZM :
ki denklem bilinmeyen dolaysyla prob. statike belirsizdir,
zm iin deformasyonla ilgili ilave bir uygunluk denklemi
yazlmaldr.








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
23
UYGUNLUK FADES : uygulanan yk nedeniyle rijid elemann son durumu
aadaki gibi olur ve benzer genlerden








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
24








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
25
Isl Gerilmeler ve Genlemeler (Thermal Stresses and strains)
;
) (
) (
T
L T
T
T
A =
A =
o c
o o
ki ucu ak sabit kesitli
bir AB ubuunu gznne
alalm.

ubuk T kadar stlrsa
uzar.
Bu uzama miktar (o
T
) da
ubuun boyu ve scaklk
deiimi ile doru
orantldr.
Termal (sl) genleme
Dikkat gerilme yok.
o ; s iletim katsays (1/C)
T=T
son
- T
ilk
(C)








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
26
Thermal Strains (Isl genleme, sl gerinim)
Scaklktaki deiim malzemelerin deformasyonuna neden olur.
Homojen, izotropik malzemeler iin AT scaklk deiimi her ynde
ayn miktarda dorusal boyut deiimine neden olur

Thermal strains : c
x
= c
y
=c
z
=o . AT= o . (T-T
0
)





zotropik malzemeler iin scaklktaki deiim asal genlemelere
neden olmaz, yani,

xy
=
xz
=
yz
=0

AT, measured in degrees Celsius (
o
C) or Farenheit (
o
F)
o malzemeye zg lineer sl genleme katsaysdr, deneysel olarak
belirlenir. Unit of o are mm per mm per degree [(mm/mm)/
o
]









































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
27
Thermal Strains (continued)

kk genleme miktarlar iin lineer sl genlemeler, gerilme nedeniyle
olumu lineer genlemeler ile direkt olarak toplanr.
AL ()= o AT L, c = AL/L = o AT

AT scaklk deiimindeki art pozitif olarak gz nne alnr.


o sl genleme katsaysnn baz malzemeler iin ;









































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
28
ISIL GERLME (Thermal Stresses);
( )
AE
PL
L T = A o
( ) T AE P A = o
Scaklktaki deiim uzunluktaki deiime yada
sl genlemelere neden olur. Uzunluktaki
deiim engellenmedii mddete termal
genleme ile ilgili bir gerilme ortaya kmaz.
( )
katsays. genleme sl =
= =
o
o A o o
AE
PL
L T
P T
Sperpozisyon yntemi ile,
P T
o o o = =
Isl deformasyon ve mesnet tepkisi nedeniyle
deformasyon birbirine eittir. nk mesnet
yer deitirmiyor.
( ) T E
A
P
A = = o o








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
29
5.2. Hafta
GERLME YIILMASI - ENTK ETKS
(STRESS CONCENTRATIONS)








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
30
Saint-Venants Principle
nceki blmlerde grdk ki ykn uygulama noktas cvarnda
gerilme dalm dzgn deildir. Bu durum kesit deiimi olan
elemanlarda da sz konusu olmaktadr.








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
31
Gerilme ylmas (Stress Concentration)
- Cvatal ve perinli balant deliklerinde,
- vida di kklerinde,
- kesit deiimlerinde,
- kaynakl balantlarda,
- malzeme iinde porozite ve inklzyonlar,
- yzey ileme izgileri


Gerilme ylmalarna (entik etkisi)
neden olur. Nominal genleme (veya
gerilme) elastik blgede olmasna
ramen sreksizlik cvarnda plastik
genleme (veya gerilme) hali sz konusu
olabilir.








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
32
Birok mhendislik konstrksiyonu
gerilme ylma etkisi yaratacak
geometrik tasarm detaylarna
kanmakszn sahiptir (r: vida ve
perin delikleri, kesit deiimleri,
kaynakl birletirme etc.). Hasar
genellikle bu yerlerde balar nk
lokal olarak gerilme bu noktalarda en
byk deerlerdedir.








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
33
ekmeye alan deiken kesitli bir ubuun dz ve kesitin deitii
yerlerinde , yklemeden sonraki normal gerilme dalm .








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
34
Gerilme ylma faktr:
(ekmeye alan sabit kalnlkl delikli levha)
Kesitteki sreksizlikler sreksizlik
noktas cvarnda gerilme
ymasna neden olur.
2r).t (D A

K ;
A
P

min.
ort.
max
min.
ort.
=
= =
o
max.

o
ort.









































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
35
Gerilme ylma faktr:
(ekmeye alan sabit kalnlkl levhada gei blgesi )
-Genelde ; K= f (ykleme hali, sreksizliin ekil ve boyutu)
-Gerilme ylmas etkisi , sadece statik ykleme etkisindeki snek malzemeler
hari tm geometri, ykleme hali ve malzemeler iin mutlaka gznne
alnmaldr.
nemli ;








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
36
Gerilme ylma faktr:
(ekmeye alan dairesel kesitli ubukta gei blgesi )








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
37
RNEK :
emniyetle tanabilecek en
byk P ykn hesaplaynz
kalnlk t=10 mm, d=40 mm and
D=60 mm geniliklerinde, gei
yarap r = 8 mm.
Hasarlanmadan tanabilecek
en byk gerilme 165 MPa.
SOLUTION:
Determine the geometric ratios
and find the stress concentration
factor from Fig.(slayt 9 ).
Apply the definition of normal
stress to find the allowable
load.
Find the allowable average normal
stress using the material
allowable normal stress and the
stress concentration factor.
r








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
38
Determine the geometric ratios
and find the stress
concentration factor from Fig.
82 . 1
20 . 0
mm 40
mm 8
50 . 1
mm 40
mm 60
=
= = = =
K
d
r
d
D
Find the allowable average
normal stress using the
material allowable normal
stress and the stress
concentration factor.
MPa
MPa
ort.
7 . 90
82 . 1
165
K
max
= = =
o
o
Apply the definition of normal
stress to find the allowable
load.
( )( )( )
N
MPa mm mm
3
. ort
10 3 . 36
7 . 90 10 40 A P
=
= = o
kN 3 . 36 = P
EK SORULAR








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
39
YORUM ;
Slayt6 ve 7 de gsterilen gerilme ylma erileri statik ykleme
hali ve orant snrnn almad gerilme seviyeleri iin
belirlenmitir. Eer malzeme ok gevrek ise orant snr ile
kopma gerilmesi birbirine ok yakndr, dolaysyla orant
snrna ulaldnda gerilme ylmasnn olduu noktada
kopma gerilmesine ulalm olabilir ve hasar balar. Aslnda
tam da bu noktada bir atlak olumaya balar ve atlak ucunda
yksek gerilme ylmas etkisi oluur. Bu da kesit iinde
atlan ilerlemesine ve aniden krlmasna neden olur. Bu
nedenle, gevrek malzeme kullanlarak yaplacak bir tasarmda
gerilme ylma etkisi faktrlerinin kullanlmas ok nemlidir.
Dier taraftan eer malzeme snek ise ve statik bir ykleme
hali etkisinde ise tasarmclar genellikle gerilme ylma
faktrn kullanmay ihmal ederler. nk orant snrnn
ald herhangi bir gerilme seviyesi bir atlak oluumuna
neden olmaz, aksine malzeme akma ve pekleme mekanizmas
ile mukavemetini korur.










































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
40
rnek Prob. : 10x10 mm kesidinde ve 1 m boyunda
elik ubuk, T
1
=30C da aralarnda 1 m aklk olan iki
rijid duvar arasna konuyor. Scaklk T
2
=60C a ktnda
ubuktaki normal gerilme ne olur ?

ZM :
Duvarlar scaklk nedeniyle serbest uzamaya msaade
etmeyecei iin sl gerilme oluur. Yani o
A/B
=0 dr.
Serbest uzama olsayd uzama olsayd o
T
kadar uzayacakt,
serbest uzama olmad iin oluan basma kuvveti
nedeniyle deformasyona da o
F
dersek ,
o
A/B
=0= o
T
-o
F

ve









































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
41








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
42
RNEK Prob. :
Deiken kesitli ubuk oda scaklnda
(T=25C) iki ucundan sabit olarak
boluksuz balanmtr. Scaklk T=-50C
olduunda AC ve BC ksmlarndaki
gerilmeleri hesap ediniz. E=200 GPa,
o=12.10
-6
1/C
300 mm
A=800 mm
2

300 mm
A=400 mm
2

ZM:
AT=(-50)-(25)= -75C
Scaklk ile karlk toplam deformasyon;
m 10 . 540
) m 6 . 0 ).( 75 ).( 10 . 12 (
L ) T (
6
6
T

=
=
= A o o








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
43
B deki gereksiz tepki kuvveti ile deformasyon;
) N / m ( R ) 10 x 625 . 5 (
E A
L P
E A
L P
R P P
mm 800 A , mm 400 A
mm 300 L L
B
9
2
2 2
1
1 1
R
B 2 1
2
2
2
1
2 1

= + =
= =
= =
= =
o
kN 96 N 96000 R
0 R ) 10 x 625 . 5 ( ) 10 x 540 (
0
B
B
9 6
R T
= =
= + =
= + =

o
o o o
Problemin geometrisinden toplam
deformasyon sfr olmal ;
MPa 120
A
P
MPa 240
A
P
2
2
CB 2
1
1
AC 1
= = =
= = =
o o
o o
gerilmeler ;








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
44
Genlemeler ile gerilme kontrol :

A o c
6
6
T
10 . 900
) 75 ( x ) 10 . 12 ( ) T (

=
= =

o
1200 10 . 1200
GPa 200
MPa 240
E
6
1
= = =

o
c c
300
) 600 ( ) 900 (
E
2
T CB
=
+ =
= + =
Isl genleme
AC de gerilme nedeniyle genleme
Benzer ekilde CB ksmnda toplam
genleme ;

o
c c
300
) 1200 ( ) 900 (
E
1
T AC
+ =
+ =
= + =
CB ksm ksalrken AC ksm da ayn
miktarda uzam toplam ekil deitirme ;
0
m 90 ) m 3 . 0 ( x ) 300 ( ) CB .(
m 90 ) m 3 . 0 ( x ) 300 ( ) AC .(
CB AC
CB CB
AC AC
= + =
= = =
+ = + = =
o o o
c o
c o
300 mm
A=800 mm
2

300 mm
A=400 mm
2









































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
45
balangta ykn sfr olduu anda scaklk 20 C . Scaklk 80 C a ktnda ve
ayn anda yayl yk de uygulanm ise tayc ubuklardaki kuvvetler ne olur?
rnek Prob. :
Rijid
blok








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
46
Rijid bloun S.C.D. izilirse ;
Uygunluk denklemi :
Problemin ykleri, geometrisi ve smetri
nedeniyle her bir ubuk ayn miktarda
ksalacaktr, yani
o
st
=o
al.

. . (1)
. . (2)








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
47
Alminyum ve eliin sl genleme katsaylarn kullanarak ,
Bu sonular (1) de yerine koyarak ,
F
st.
,nin negatif kmas balangta setiimiz ynn ters olduunu, bir
baka deyile elik ubuklarn ekmeye alminyum ubuklarn basmaya
altn gsterir.
+
-








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
48
THE END

yani dersin sonu








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
49
ekilde grlen balant 60 mm
uzunluunda bir Al. tpn iki ucundan rijid
pullar (kalnln ihmal ediniz) ve bir
cvata-somun yardmyla montaj ile
oluturulmutur. Tbn d yarap 10 mm,
i yarap ve cvatann yarap ise serbest
gemeyi salayacak ekilde 5 mm dir. nce
montaj yapld ve boluklar alnd daha
sonra somun sklmaya devam ederek yarm
tur dndrld ve balant skld. Vida
dileri hatvesi 1 mm olduuna gre her iki
malzemede de oluan gerilmeleri
hesaplaynz.
rnek soru-1 :








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
50
Balantnn S.C.D. dan:
Uygunluk denklemi yle oluturulur. Somun skldka tp o
t
kadar
ksalrken cvata ekmeye zorlanr ve o
b
kadar uzar. Bu
deformasyonlar yaratan ise somunun yarm tur dndrlmesi ile 0.5
mm cvata boyunca hareket etmesi nedeniyledir.
o
t
+o
b
=0.5 mm (2)

Burdan F
t
ve F
b
birbiri cinsinden elde edilir.
F
t
= F
b
=31556 N olarak bulunur. Ve gerilmeler ;








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
51
Aada grlen balantda Al. tpn kesit alan 600 mm
2
ve cvata malzemesi
ise A-36 eliinden olup kesit alan 400 mm
2
dir. T
1
=15 C da cvatalar boluu
alnm ekilde sklm (eksenel kuvvet ihmal edilebilecek dzeyde). Scaklk
T
2
=80 C ktnda cvata ve tpte oluacak gerilmeleri bulunuz.
o
Al.
=23.10
-6
1/C ve o
.
=12.10
-6
1/C

rnek soru-2 :
S.C.D. dan ve
EF
y
=0 dan
F
s
=F
b








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
52
Alminyumun sl genleme katsays daha byk olduu iin serbest olarak daha
fazla uzayaca aktr. Ancak problemde bu daha fazla uzama istei
engellendiinden Al. tp basmaya zorlanrken elik cvata ekmeye zorlanr.
Problem statike belirsizdir , uygunluk denklemi iin dnce ;
Scaklk art cvatann (o
b
)
T
kadar, Al. tpn de (o
s
)
T
kadar uzamasna neden
olurken , bu arada oluan i kuvvetlerden F
b
cvatay uzatrken F
s
alminyum
tp ksaltmaya alr. Sonu olarak balantnn son boyu balang boyu ile ayn
deildir. Ve uygunluk denklemi aadaki gibi yazlabilir;








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
53
Uygunluk denklemini ak olarak yazarsak;
Veya ; serbest uzasa idiler (o
b
)
T
=0.117 mm , (o
s
)
T
=0.2242 mm. O halde
0.2242-0.117=0.1072 mm ye karlk i kuvvetler ortaya kyor, yani
(o
b
)
P
+ (o
s
)
P
=0.1072 mm ye karlk P=20.25 kN bulunur.








































M
U
K
A
V
E
M
E
T

I

:

MUKAVEMET I :
Eksenel Ykleme
2008 NM
09/10 5.H
54
Scaklk etkisinde cvatal balant

Sonu ;