TM YNLERYLE

ANITKABR
Benim naiz vcudum birgn elbet toprak olacaktr. Fakat Trkiye Cumhuriyeti ilalebet payidar kalacaktr! M.K.Atatrk

Bu derleme/dzenlemede bulunan bilgilerin, resimlerin tamam http://www.tsk.tr adresinde bulunan Antkabir sayfasndan alnmtr. Derya ZKAN Sosyal Bilgiler retmeni ozkanderya22@hotmail.com

NEDEN ANITKABR
Byk kurtarcmz, Cumhuriyetimizin kurucusu Ulu nder Atatrk' n ebedi istirahatgah olan Antkabir, Ankara' nn orta kesiminde yer alr. Antkabir iin yaplan heykel ve kabartmalarn konular, kurtulu sava ve Cumhuriyet tarihimizden ve Atatrk' n hayatndan seilmitir. Ulu nder Atatrk, Trk milletinin bamsz ve milli egemenlie dayanan demokratik bir devlet anlay iinde yaamas iin yrtt mcadelesinde, milleti ile btnleerek baarya ulamtr. Trk yurdunu igal eden dmana kar, vatann bamszlk ve btnln milletin azim ve kararnn kurtaracan ok sevdii milletine alayan Atatrk, bamsz Trkiye Cumhuriyeti' ni kurmay baarm, Trkiye Cumhuriyeti' ni ada uygarla gtren yenileme yolunda Trk Milletine layk inklaplar gerekletirmitir. Trkiye Cumhuriyeti' nin kuruluunun 15 nci ylnda hastal arlaarak, 10 Kasm 1938 ' de Dolmabahe Saray' nda ebediyete intikal etmitir. Atatrk kendisi iin bir mezar yaptrmad gibi, gmlecei yer iinde vasiyette bulunmamt. 1923 ylnda bir sohbet srasnda Atatrk; "Elbet birgn leceim, beni ankaya' ya gmer, hatram yaatrsnz" demi ve "Beni milletim nereye isterse oraya gmsn. Fakat benim hatralarmn yaayaca yer ankaya olacaktr" diye eklemitir. Trk Ulusunun O' na kar duyulan byk sayg ve minnettarlnn bir ifadesi olan Antkabir, Trkiye Cumhuriyeti' nin en anlaml eseridir.

ANITKABR YER SEM

1. zel ve Byk Komisyonlarn Tekili ve almalar : a. zel Komisyonun Tekili ve almalar : Atatrk'e, yce kiiliine uygun bir antmezar yaptrlmas dncesi ile hkmet, Antkabir inaatnn yaplaca yerin tesbiti iin zel bir komisyon kurdu. Bu komisyon; Babakanlk Mstearnn bakanlnda, Milli Savunma Bakanlndan General Sabit ve Hakk, Bayndrlk Bakanlndan Yap ileri Genel Mdr Kazm, ileri Bakanlndan Mstear Vehbi Demirel, Milli Eitim Bakanlndan Yksek retim Genel Mdr Cevat Dursunolu' ndan meydana geliyordu. Komisyon ilk toplantsn 6 Aralk 1938'de yapt. Toplantda, Antkabir konusunda yerli ve yabanc bilim adamlarnn dncelerinden faydalanlmas ve komisyon toplantlarna bu alanda nl kiilerin arlmas kararlatrld. Bu arada, o dnemde yurdumuzda alan Ankara' nn imar plann hazrlam olan nl ehircilik uzman Prof. Jansen'e, Byk Millet Meclisinin yeni binasnn mimar Prof. Holzmeister'e, Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi binasnn mimar Prof. Taut' a ve Gzel Sanatlar Akademisi'nden Prof. Belling'e de bavuruldu. Bu komisyon ikinci toplantsn 16 Aralk 1938'de yapt. Babakanlk Antkabir komisyonunun yapt almalar sonucu, Antkabir iin u yerlerin uygun olabilecei tespit edildi: - ankaya - Etnografya Mzesi - Byk Millet Meclisinin arkasndaki tepe (Kabatepe) - Ankara Kalesi - Bakanlklar (Milli Eitim Bakanl iin ayrlan arsa) - Eski Ziraat Mektebi

- Genlik Park - Altnda (Hdrlk Tepe) - Gazi Orman iftlii Atatrk' n ebedi istirahatgah yerinin seilmesi basnda ve halk arasnda derin ilgi uyandrmt. Konu gerekten nemliydi ve ok titiz almay gerektiriyordu. Yer seimi konusunda yaplan eletiriler yle zetlenebilir.

Gazi Orman iftlii : Antkabir iin Gazi Orman iftliini ileri srenler, en ok bu yerin yeilliini, gezi yeri oluunu ve Atatrk' n kendisi tarafndan kurulan blgeye gmlrse, yaad zamana ait anlarnn iinde mutlu olacan savunuyorlard. Buna kar olanlar ise; Gazi Orman iftliinin, gazinolar, baheleri ve trl elence yerleri ile Ankara halknn belli bal bir gezi yeri olduunu, Atatrk'n buraya defnedilmesinin burada oluan neeli hayat sndrebileceini ileri sryorlard. Altnda : Teklifi yapanlann balca gerekesi, Altnda'n Ankara ehri iindeki en yksek tepe olup, ehrin her yanndan kolayca grlebilmesiydi. Altnda' n ok dik bir tepe olmas, bu dik yamalara halkn kmasnn zor olmas nedenleriyle Altnda teklifi itibar grmemitir. Genlik Park : Prof. Jansen'in yapm olduu Ankara imar plannda, bu saha park olarak deerlendirilmitir. Bu nedenle Antkabir bu blgede ina edilirse, halk bir elence yerinden yoksun kalacakt. Aynca bu blge ehrin en ukur yeri olmas nedeniyle istenilen ululuk etkisini de gstermeyecekti. Bu teklif de komisyonca uygun grlmedi.

Eski Ziraat Mektebi : Ziraat Mektebinin bulunduu yeri ileri srenler, ok nemli bir anya dayanyorlard. Atatrk Sivas'tan Temsil Heyeti ile birlikte Ankara'ya geldii zaman (27 Aralk 1919) Ziraat Mektebine yerlemitir. Atatrk, Kurtulu Savann en kritik gnlerinde burada ikamet etmi, ok nemli kararlar burada vermiti. Antkabir'in, Milli Mcadelenin unutulmaz anlar ile dolu olan bu yerde yaplmasnn, balang ile sonu birletirmesi bakmndan byk bir anlam vard. Ancak bu yer, bir antmezar yaplmasna elverili deildi. ehir merkezine uzak olmas nedeniyle Antkabir'in burada yaplmas uygun grlmedi. Bakanlklar : 0 zamanlar, Milli Eitim Bakanlnn imdi bulunduu arsa botu. Ancak, ehrin ortasnda ve gnlk hayatn en ilek bir alan olduu iin uygun grlmedi. Ankara Kalesi : Antkabir'in burada yaplmasm isteyenler zet olarak u fikirleri ileri sryorlard : "Ankara Kalesi, bu blgenin yksek yerlerinden birisi olmas nedeniyle, buraya yaplacak ant ok uzaklardan grlebilir. Kale, bakentin sembol, ayn zamanda nl bir antdr. Atatrk' bu tarih hazinesine yatrmak, O'nun yce kiiliine ok uygun der." Fakat birok bilim adam ve sanatlar, u kar grleri ileri srdler :

"Ankara Kalesi, btn zellikleri ile gemii temsil eder. Bu kale Bizansllar tarafndan yaplm, Seluklular tarafndan geniletilmitir. Trk Ulusunun kurtarcs ve Trkiye Cumhuriyetinin kurucusu Atatrk, yeni bir a amtr. 0, Trk Ulusunun gemiten ok geleceini temsil eder. Bundan tr Atatrk', grevini tamamlam tarihi, eski bir antn iine nakletmek doru deildir. 0, tek bana bir deerdir. Baka bir tarihi destee ihtiyac yoktur." Bu dnceler komisyonca da uygun bulunarak, Antkabir'in Ankara Kalesi'nde yaplmasnd an vazgeildi. Kabatepe : Antkabir iin, yeni Byk Millet Meclisinin arkasndaki Kabatepe de teklif edilmiti. Bu yeri nerenlerin banda, ankaya Kkn ve Byk Millet Meclisini yapan nl mimar Prof. Holzmeister vard. Ancak bu yer komisyonca benimsenmedi. ankaya : Antkabir iin ileri srlen yerler arasnda en ok benimsenen, ankaya idi. Bu yeri nerenlerin dnceleri yle zetlenebilir : Atatrk, uzun yllar ankaya' da oturmutur. ankaya O'nun anlar ile doludur. Ata, ankaya'y ok severdi. 0, "Benim hatralarmn yaayaca yer ankaya" demitir. Bu szler bir vasiyet saylmaldr. Trk Milli Mcadelesi ve Trkiye Cumhuriyetinin kuruluu ve daha sonraki inklaplarmzn plan ve programlar burada hazrlanmtr. Bu nedenlerle Antkabir ankaya'da yaplmal, Ata'nn anlar canl tutulmaldr. Bu neri, birok bilim adam ve yazarlarca destekleniyordu ve Antkabir'in ankaya'da yaplmasna karar verilmek zereydi. b. Byk Komisyonun Tekili ve almalar : Antkabir'in kurulaca yerin kesin olarak tesbiti iin Byk Millet Meclisinde 15 milletvekilinden oluan bir st komisyon kuruldu. Bu komisyon; Falih Rfk Atay (Ankara), Rasih Kaplan (Antalya), Mazhar Germen (Aydn), Sreyya rgeevren (Balkesir), Refet Cantez (Bursa ), smet Eker (orum), Mnir al (orum), Mazhar Mfit Kansu (Denizli), Necip Ali Kkaa (Denizli), Nafi Atf Kansu (Erzurum), Saim Ali Dilemre (Erzurum), Salah imcoz (stanbul), Ferit Celal Gven (Seyhan), Tevfik Tarhan (Seyhan) ve Mithat Aydn (Trabzon)'dan oluuyordu. Komisyon, Bakanla Mnir al', raportrle Falih Rfk Atay, Sreyya rgeevren ve Nafi Atf Kansu'yu, katip yelie Perit Celal Gven'i seerek ilk toplantsn 5 Ocak 1939 tarihinde yapt ve Antkabir iin nerilen dokuz yerin zel komisyonca hazrlanan raporunu inceledi. nceleme sonucunda Anitkabir'in ya ankaya'da, ya da Etnorafya Mzesi'nin bulunduu yerde kurulmasna karar verilmek zereyken, komisyon bakan "Teklif edilen yerleri incelediniz. ye arkadalar, baka yerler de arayabilirler" dedi.

Rasattepe : Trabzon Milletvekili olan Yksek Mhendis Mithat Aydn, Etlik, Keiren, Cebeci, Altnda' gezerek Antkabir iin en uygun yeri aryordu. En son, o zamanlar zerinde birka kk yap bulunan Rasattepe'ye kt. Bu tepe, ehrin ortasndayd ve evresi botu. Burada yaplacak Antkabir ok uzaklardan grlebilirdi. Mithat Aydn, komisyonun 17 Ocak 1939 tarihli son toplantsnda, Antkabir yeri olarak Rasattepe'yi ileri srd. Tepenin zelliklerini anlatt. Fakat daha nce ankaya zerinde gr birliine varm olan yeler kararlarndan dnmyorlard. Bu arada Antalya Milletvekili Rasih Kaplan sz alarak "Arkadalar, yurdumuzda birok eserler ortaya koymu olan bir mhendis arkadamz, bize yeni bir yer gsteriyor. Biz bu yeri grmeden nasl reddedebiliriz. Yarn Mithat

Aydn, genel kurul'da sz alr ve ben bir yer gsterdim, gidip bakmadlar bile derse ne karlk verirsiniz?" dedi. Rasih Kaplan'n bu aklamas zerinde komisyonda tartmalar oldu. yelerden byk ounluunun Rasattepe'yi grmek istemesi zerine bu ynde karar alnd. Milletvekilleri Rasattepe'ye karak tepeyi deiik ynlerinden incelediler. Vardklar sonu olumluydu. Ayn gn yaplan ikinci toplantda, birok ye sz alarak Rasattepe'nin Antkabir iin uygun olduu grn bildirdiler. Fakat ankaya zerinde kararl olanlar, dncelerinden vazgemiyorlard. En son Sreyya rgeevren, Rasattepe'nin Antkabir iin ok elverili zelliklerini "Rasattepe'nin bunlardan baka bir zellii daha vardr ki, hayali genice olan her kiiyi derin bir ekilde ilgilendirir sanrm. Rasattepe, bugnk ve yarnki Ankara'nn genel grnne gre, bir ucu Dikmen'de teki ucu Etlik'te olan bir hilal (yarm ay)'in tam ortasnda, bir yldz gibidir. Ankara hilalin gvdesidir. Antkabir'in burada yaplmas kabul edilirse, yle bir durum ortaya kacaktr. Trkiye'nin bakenti olan Ankara ehri, kollarn am Atatrk' kucaklam olacaktr. Atatrk' bylece bayramzdaki yarm ayn yldznn ortasna yatrm olacaz. Atatrk, bayramzla sembolik olarak birlemi olacaktr." Sreyya rgeevren'den sonra el Milletvekili Emin nankur sz alarak bir ansn anlatt. Emin nankur, Atatrk'n ok sevdii eski bir retmendi. Atatrk onu ok defa yanna alr, ehri birlikte gezerlerdi. Bir gezide yollar Rasattepe'ye dmt. Atatrk ehri buradan seyrettikten sonra Emin nankur'a dnm ve "Bu tepe ne gzel bir ant yeri" demiti. Emin nankur'un ve Sreyya rgeevren'in bu aklamalarndan sonra Antkabir'in Rasattepe'de yaplmas oylamaya sunuldu. Sonuta Anitkabir'in Rasattepe'de yaplmas byk ounlukla kararlatrld. Karar hkmete bildirildi ve Rasattepe'de kamulatrma almalarna 7 Temmuz 1939'da baland.

2. Rasattepe (Anttepe) :
a. Tarihesi : Anttepe'nin eski ad "Rasattepe" idi. Antkabir yaplmadan nce burada, tepenin doruunda birka kk yap vard. Bu yaplar, rasat (meteoroloji) istasyonu olarak kullanlyordu. "Rasattepe" ad da bundan tr verilmiti. Yerli Ankarallar buraya "Betepeler" diyorlard. Bu ad, buradaki tmlslerden geliyordu. Antkabir'in Rasattepe'de yaplmasna karar verildikten sonra buradaki tmlslerin kaldrlmas gerekiyordu. Bu maksatla, Trk Tarih Kurumunun da yardm ile Dil ve Tarih Corafya Fakltesi doentlerinden Arkeolog Dr. Tahsin zg'n bakanlnda bir kurul oluturuldu. Mzeler Genel Mdrl arkeologlarnn da katldklar bu kurul, Rasattepe'deki tmlslerde kazlar yapt. Yaplan kazlar sonunda bu tmlslerin Friglere ait olduu anlalmtr. Frigler, Anadolu'ya M.. 12 nci Asr balarnda kavim gleri srasnda gelmilerdir. Hitit Devletini ykarak Anadolu'da yeni bir devlet kuran Friglerin bakenti Polatl yaknnda bulunan Gordion ehri idi. Gordion evresindeki Frig prens, prenses ve krallarna ait tmlslerde yaplan kazlarda, pek ok eser bulunmutu. Rasattepe'deki tmlslerde Gordion'dakiler gibi, topran iine yaplm oda biiminde mezarlard. Odann iine, l ve teki dnyada kullanaca dnlen birok eya, silah, yiyecek konulmu, mezar kaln kalaslarla rtlm, sonra da stne bir kk tepe halinde toprak ylmt. Bu tmlslerden karlan eserler, Ankara Anadolu Medeniyetleri Mzesinde sergilenmektedir. b. Rasattepe'nin Kamulatrlmas : 23 Mays 1939 tarihinde Babakan Refik Saydam, Trkiye Byk Millet Meclisi'ndeki bte grmeleri esnasnda yapt konumada; Rasattepe zerinde kadastro ilemlerinin yapldn, bu arazinin baz blmlerinin devlete, belediyeye ve zel ahslara ait olduunun belirlendiini, arazinin kaplad alan ve snrlarnn tespit edildiini ve gereken haritalarn izildiini belirtti. Babakan ayrca; Antkabir iin 205.000 TL. istimlak bedeli, 45.000 TL. uluslararas proje yarmas olmak zere toplam 250.000 TL. denek ayrldn ve 287.000 metrekarelik alann kamulatrlmasnn planlandn belirtti. 7 Temmuz 1939 tarihinde Trkiye Byk Millet Meclisi'nde Rasattepe'nin kamulatrlmasna karar verildi.

Rasattepe'nin kamulatrlmas iin hazrlanan plan, Bakanlar Kurulu tarafndan kabul edildi. Kamulatrma ilemi iin oluturulan komisyonun bakanlna seilen Babakanlk Mstear Vehbi Demirel, bu tepenin kamulatnlmas iin Ankara Belediyesi'ne tebligatta bulundu. Antkabir sahasnn, 1939 ylnda 214.878 metrekare, 1940 ylnda ise 188.334 metrekaresinin kamulatrma ilan Ankara Belediyesi'nce 5 Eyll 1940 tarihli Ulus Gazetesinde yaynland. Bakanlar Kurulunun 20 Nisan 1940 tarih ve 1463 sayl karar ile 542.857 me trekare arazinin; 459.845 metrekarelik blmnn zel ahslardan, 43.135 metrekarelik blmnn kapanan yollar ve yeil alanlardan, 28.312 metrekarelik blmnn hazineye ait yerlerden, 3.044 metrekarelik blmnn hazineye ait okul ve karakol yerinden, 8.521 metrekarelik blmnn zel ahslardan kamulatrlmas planland. Kamulatrma ilemlerine, Bakanlar Kurulunun 23 Kasm 1943 gn ve 3/78 sayl karar ile 27 Haziran 1947 gn ve 3/671 sayl kararlarna gre bir blm arazi ile devam edildi. 25 Aralk 1947 gn ve 3/6762 sayl Bakanlar Kurulu kararnca toplam 153.272 metrekare arazinin daha kamulatrlmas planland. Bu miktarn; 92.278.50 metrekarelik blm zel ahslara, 6.178 metrekarelik blm belediye yollarna, 48.568 metrekarelik blm belediyeye ait yeil sahalara, 6.247.50 metrekarelik blm de hazine arsasna aitti. Antkabir sahas olarak belirlenen blgenin, zel ahslara ait 92.278.50 metrekarelik blmnn denek yetersizliinden dolay 1950 ylna kadar ancak 27.108 metrekarelik blm kamulatrlabildi. zel ahslara ait geri kalan 65.120 metrekare arazinin kamulatrlmas, 1.000.000 TL. (Birmilyon TL.) tasarruf salanmas ve arsa sahiplerinin maduriyetinin nlenmesi maksad ile Bakanlar Kurulunun 21 Eyll 1950 gn ve 11928 sayl karar gereince kamulatrlmasndan vazgeildi. 1964 ylnda yaplan arazi kamulatrmas sonucu Akdeniz Caddesi ile Mareal Fevzi akmak Caddesinin kesitii yerdeki iki parselden oluan blm ve 1982 ylnda Mebus Evleri ile Mareal Fevzi akmak Caddesi arasnda kalan 31.800 metrekarelik alan kamulatrlarak Antkabir sahasna dahil edildi. c. Rasattepe'de Jeolojik ncelemeler : Rasattepe'nin, takribi arl 150.000 tona varacak olan yapnn basncna dayanp dayanamayacann tesbiti iin, modern yntemlerle "Temel Mekanii" incelemesine Bayndrlk Bakanlnca, stanbul Teknik niversitesinden Prof. Salih Sayar grevlendirildi. Prof. Sayar almalarnn sonucunu bildiren raporunda; 907 rakml Rasattepe'nin eski bir alvyon alan zerinde bir taraa kalnts olduunu, Drdnc Zaman'n ilk devrelerinde olutuunu belirtmitir. (18 Mays 1945). Antkabir alanndaki temel incelemelerinde, 40 metreye kadar inen sondajlar yaplm, bu sondajlar srasnda tepenin iinde byk boluklar (galeriler) bulunmutur. zellikle, Antkabir'in eref Hol'nn altnda bulunan boluklar temelde deiik tekniklerin kullanlmasn zorunlu klyordu. Yapm ilerini kontrol eden mimar ve mhendislerce mozole ksmnn temelinin salamlatrlmas iin uygun hal tarzlan projelendirilerek Bayndrlk Bakanlna gnderildi. Bayndrlk Bakanl bu projeyi uygun buldu. Bundan baka Antkabir temelinin her taraftan demir potrel ve tellerle topran iine, bir geminin su altndaki kesimi gibi yerletirilmesi kararlatnld. Antkabir yapsnn temel ve ina durumunu incelemek zere 12 ubat 1946 tarihinde Bayndrlk Bakanlnda; Bakanlk yetkilileri, Prof. Emin Onat ve stanbul Teknik niversitesi profesrlerinden oluan bir kurul toplants yapld. Bu toplantda, Rasattepe'nin Antkabir'in inasna elverili olduu, Prof. Onat'n projesindeki mimari esaslar korunarak, st yapnn zemine yapaca basncn azaltlmas ve depreme dayankllnn arttrlmas iin kagir ve betonarme bir sistemle inasnn uygun olaca kararlatnld. Antkabir'in depremlere kar dayankl olmas gerekiyordu. Bayndrlk Bakanl bu durumu, kendi uzmanlar ile stanbul Teknik niversitesi profesrlerinden kurduu bir komisyona inceletti. Bu komisyon, uzun incelemeler sonucunda vard sonular 12 Aralk 1948 tarihli bir rapor ile ad geen bakanla bildirdi. Bu rapor zet olarak aadaki hususlar ieriyordu:

"imdi yrrlkte olan deprem haritasnda Ankara ehri, btnyle deprem kua dnda bir blge olarak gsterilmitir. Bununla birlikte, merkezleri bu blgeye yakn olan yer sarsntlarnn Ankara'ya yansmasndan tr Antkabir'in gerek kaplad alann genilii ve gerek mimarlk projesinin sismik bakmdan gsterdii zellikler ve yeri itibariyle, bu yapnn deprem etkilerine gre hesaplanmas komisyonumuzca uygun grlmtr. Bu bakmdan; 1. Yap mmkn olduu kadar hafif olmaldr. zellikle bu durum, yapnn yksek yerlerinde kesin olarak salanmaldr. 2. Antkabir'in zerinde bulunduu toprak, alvyondan meydana gelen bir tepe olduundan, deprem yznden yer kaymas ihtimal dahilinde grlmektedir. Bundan tr, st yap ile temel blmnn yekpare (tek para) bir kitle tekil edecek ekilde dzenlenmesi gerekir. 3. Rasattepe'nin yama ve eteklerinin aalandrlarak, topran anmaya kar korunmasnn salanmas gerekli grlmtr." Btn bu teknik raporlar, Antkabir'in d mimarisinde hi bir deiiklik yaplmadan, plann yeniden gzden geirilmesini ve gereken nlemlerin alnmasn zorunlu klyordu. Yapnn temeli demir-beton karm ve st blm tek para olacakt. Bu nedenle proje yeniden gzden geirildi ve teknik raporda ileri srlen tm nlemler alnd. Temel incelemeleri sonucunda Bayndrlk Bakanlna sunulan proje uygulanarak Antkabir'in temel ksm, tpk bir geminin su altndaki ksm gibi topran iine yerletirildi. Bylece ant, doal tesirlere dayankl duruma getirildi.

PROJE YARIMASI
1. Antkabir'in zelliklerinin Belirlenmesi : Antkabir yerinin seilmesinden sonra Babakanlk Mstearnn bakanlnda kurulan komisyon, Antkabir'in genel niteliklerini tespit ederek bir bildiri halinde yaynlad. Bu bildiri yle zetlenebilir; "Byk Trk Ulusunun kalbinde yaayan Byk Adamn eserlerini ebediyete mal edecek olan Antkabir, aadaki esaslara gre hazrlanmaldr. 1. Antkabir, bir ziyaretgah (ziyaret yeri) olacaktr. Bu ziyaretgaha, byk bir giri blmnden girilecek ziyaretgah binlerce Trk'n Ata's nnde eilerek sayglarn sunmasna ve balln bildirerek gemesine elverili olacaktr. 2. Bu ant, Byk Ata'nn; asker Mustafa Kemal, devlet adam Gazi Mustafa Kemal, byk politika ve bilim adam, byk dnr ve nihayet yaratc byk dehann vasflannn, g ve yeteneklerinin bir timsali (sembol) olacaktr ve O'nun kiilii ile oranl bulunacaktr. 3. Antkabir'in yakndan grld kadar uzaktan da grlmesi gerekir. Bu bakmdan, Ulu bir siluet salanmaldr. 4. Atatrk'n ad ve kiilii altnda Trk Ulusu sembolize edilmitir. Trk Ulusuna sayglarn gstermek isteyenler, Byk Ata'nn katafalk nnde eilerek bu isteklerini yerine getireceklerdir. 5. Antkabir'in bir eref blm bulunacaktr. 6. Antkabir'de bir Atatrk Mzesi olacaktr. 7. Antkabir'de bir eref Hol yaplacaktr. Atatrk'n Lahdi buraya konulaca iin eref Hol, bu antn ruhu ve en nemli blm olacaktr. eref Hol, bata Trk Ulusu olduu halde, Ulusumuza sayglann sunacak yabanc devlet temsilcilerinin Ata'nn Lahdine ynelebilecekleri byk bir salon olacaktr. Bu holde salanacak azamet (ululuk) ve gllk tesirleri, yarmaclara braklmtr. Bundan tr holn biimi, boyutu ve ykseklii iin hi bir l verilmemitir.

8. Byk Atatrk'n Lahdinin yeri, eref Hol'nn ruhunu tekil etmektedir. An cak, Lahdin konulaca yeri de yarmaclar seeceklerdir. 9. . Bunlardan baka, Antkabir'i ziyaret edecek byklerimizin ve yabanc devlet temsilcilerinin duygu ve dncelerini yazacaklar bir zel defter bulundurulacaktr. 10.Atatrk'n Mzesi, Ata'nn hayatnn trl devirlerine ait fotoraflar ile kyafetleri ve el yazlar, imzalar, baz eyalar ile okuduu inceledii kitaplarn sergilenmesine elverili olacaktr." Antkabir komisyonunca hazrlanan bu aklama, zellikle yarmaya girecek olan sanatlarn serbeste almalarna imkan vermesi bakmndan memnunlukla karlanmt. 2. Proje Yarmasnn Esaslar : Antkabir komisyonunun ortaya koyduu ilkeler, Antkabir proje yarmas artnamesinin temeli oldu. Trkiye Byk Millet Meclisinin 26 Mart 1940 gnk oturumunda konuan Babakan Refik Saydam, Antkabir proje yarmasnn alacan ve yarma artnamesinin uluslararas mimarlar tzne uygun olarak hazrlandn belirtti. Babakanlk teblii 18 ubat 1941 tarihinde basnda yaynland. Bu tebli yle zetlenebilir : 1. Ebedi ef iin gerekletirilmesi kararlatrlm Antkabir projesinin yarmas hakknda bugne kadar yaplm olan inceleme ve giriimler sonucunda, uluslararas bir yarmann yaplmas imkan dahilinde grlmediinden, yerli ve yabanc mhendis, mimar ve heykeltralar arasnda serbest bir yarma yaplmasna karar verilmitir. 2. Yaplacak ant ve ek binalarnn inaat program, yanma talimatnamesi ve inaat yerinin haritas, sondaj planlar ve dier fen raporlar hazr edilmi olup, byle nemli inaat meydana getirmi olduklarn belgelerle ispat edenlere ad geen evrak cretsiz verilir. 3. lgililerin belgelerini bir dileke ile birlikte "Babakanlkta kurulmu Antkabir Komisyonu Bakanlna" gndermeleri gerekir. Komisyon yeterliliini kafi grd kimselere en ksa zamanda yarma evrakn oluturan dosyann bir rneini gnderecektir. Yetenei kafi grlmeyenlerin evraklar iade olunur. 4. "Yanma 31 Ekim 1941 akam hitam bulacandan, yanmaclarn teklif projelerini o tarihe kadar komisyona gndermi olmalar arttr." Antkabir serbest proje yarmas artnamesi Trke ve Franszca olarak hazrland ve hkmet tarafndan 1 Mart 1941 tarihinde yarma ald. Bu yanma, basnda bir ilanla da duyurulmutu. Yarmann ald yl, kinci Dnya Savann en kanl, en etin zamanyd. Avrupa'nn, Asya'nn ve Afrika'nn bir ksm bu savan iindeydi. Yarma sresi 8 ayd. Bu ksa zamanda Antkabir projesinin yetitirilemiyecei anlalyordu. Komisyona, bu anlamda birok "Mddet uzatma" teklifleri geldi. Bunun zerine yeni bir Bakanlar Kurulu karar alnarak yarma mddeti drt ay daha uzatld. Bu konudaki bakanlar kurulu karar aadaki hususlar iermektedir : 1. Yarma sresi 2 Mart 1942 tarihi akamna kadar uzatlmtr. 2. Trkiye'de bulunan yanmaclar, projelerini bu tarihe kadar Antkabir Komisyonu'na ulam olmasn salayacaklardr. Trkiye dnda bulunan yanmaclar ise, ya Trkiye dahilindeki gibi projelerinin ayn tarihe kadar komisyona ulamasn temin edecekler veyahut 2 ubat 1942 akamna kadar projelerini bulunduklar memleketteki Trkiye Bykelilii'ne teslim etmi olacaklardr. 3. Yarmann talimatname ve programyla, dier evrak ve artlannda bakaca hi bir deiiklik yoktur. Hkmet Anitkabir proje yarmas artlar kapsamnda nemli bir karar ald ve bu karar eitli dillerde yaynlad. Antkabir proje yarmasna katlan sanatlarn eserleri, uluslararas bir jri tarafndan deerlendirilecekti. Bu karar, kamuoyunda byk memnuniyet uyandrd. Yarma sonucunda jri proje seecekti. Birinciye verilecek dl, inaatn kontrol hakk (% 3) olacakt. Dier iki projenin her ikisi de yarmada ikincilii kazanm saylacandan her birine 3000 TL. denecek, ayrca jri heyetinin teklifi ile bir veya bir kana 1000 TL. deerinde mansiyon dl verilecekti. 3. Antkabir Proje Yarmasnn Sonulandrlmas : Hkmete kurulan tarafsz jride, o zamanlar Avrupa'nn nl sanatlarndan olan Alman Prof. Paul Bonatz, svireli Prof. var Tengbom ve Macar Prof. Karoly Wichinger ile nl Trk

sanatlar Prof. Arif Hikmet Holtay, Bayndrlk Bakanl Yap ve imar ileri Reisi Yksek Mimar Muammer avuolu ve Ankara imar Mdr Yksek Mimar Muhlis Sertel vard. Yarma umulandan ok fazla ilgi uyandrd. kinci Dnya Savann en etin zaman olmasna ramen yarmaya, Trkiye, Almanya, talya, Avusturya, svire, Fransa ve ekoslovakya'dan toplam 49 proje katlmt. Yarmaya gnderilen projelerin kabul ilemi, uluslararas yarma esaslarna gre yaplyordu. Projelerin zerlerinde ad ve adres olmadndan, eserlerin kimlere ait olduu bilinmiyordu. Yarmaya mracaat sresi bittikten sonra 12 Mart 1942 tarihinde jri yeleri, Babakanlkta toplandlar. Ankara Sergi Evi jri almalar iin tahsis edildi. Jri, ilk toplantsnda Prof. P. Bonatz' heyet bakanlna, Yksek Mhendis M. Sertel'i de raportrle seti. Jri yeleri ilk toplantsndan sonra Etnorafya Mzesi'nde Atatrk'n geici kabrini ziyaret edip, Zafer Ant'na elenk koymay mteakip Rasattepe'ye giderek incelemelerde bulundular. Ankara Sergi Evi'nde almalarna balayan jri yeleri yarmaya gnderilen projeleri incelediler. Her ye, zerinde rumuz (iaret) olarak rakamlar konulmu olan projeleri inceliyor v e gizli olarak not veriyordu. Jri, almalarn 20 Mart 1942'de tamamlam ve projelere ait deerlendirmelerini ieren raporu Babakanla sunmutur. 21 Mart 1942 tarihinde jri yeleri lkelerine dnmlerdir. Babakanlk Antkabir Komisyonu, 23 Mart 1942 tarihinde jri yelerinin on gnlk almalarnn sonulann bir tebli yaynlayarak kamuoyuna duyurdu. Bu tebli yle zetlenebilir. 1. Ebedi ef Atatrk iin, Rasattepe'de yaplmas kararlatrlm olan Antkabir'e ait uluslararas serbest proje yarmasna 49 proje katlmtr. 2. Bu projelerden bir tanesi yarma sresi bittikten sonra komisyona vardndan, dieri de projenin ambalaj zerinde sahibinin kimlii yazl bulunmadndan, yarma talimatnamesinin yedinci maddesi gereince jri heyeti tarafndan yarma d braklm ve incelemeler 47 proje zerinden yaplmtr. 3. Bu 47 projenin 17'si jri tarafndan yarmann yksek amacn karlayacak nitelikte grlmeyerek ilk incelemede reddedilmitir. 4. Geriye kalan 30 proje ikinci elemeye tabi tutularak, bunlardan 19'u jri heyeti raporunda aklanan sebeplerden dolay kabul edilmemitir. 5. Bu suretle ilk iki incelemede seilip, son bir incelemeye braklan 11 projeden 3' jrice mkafata layk grlm ve 5 tanesi de takdire deer grlerek satn alnmas hkmete teklif edilmitir. 6. Jri heyetince dle layk grlen projeler mracaat sra numarasna gre unlardr. SIRA NO 9 25 44 7. SIRA NO 42 41 45 24 29 HVYET NO PROJE SAHB 11119 63636 87541 22218 12898 Mimar Ronald Rohn Mimar Giovanni Muzio Mimar Guiseppe Vaccaro - Mimar Gino Franzi Mimar Hamit Kemali Sylemezolu - Mimar Kemal Ahmet Aru Mimar Recai Akay Mimar Feridun Akozan - Mimar M.Ali Handan HVYET NO PROJE SAHB 21472 60927 14916 Prof. Johannes Kruger Prof. Emin Onat - Do. Orhan Arda Prof. Arnaldo Foschini

8. tBtn bu kararlar jri heyeti tarafndan oybirlii ile verilmitir. 9. Gerek dl kazanan, gerek takdire deer grlen 6 nc ve 7 nci maddede yazl 8 proje, yarma talimatnamesinin 19 ncu maddesi gereince hkmetin maldr. 10.Jri heyetinin raporu aynen yaynlanacak ve ayrca yarmaya katlm olanlara da gnderilecektir. 11.kinci madde gereince yarmaya katlma hakkn kazanan 47 proje 24 Mart 1942 sabahndan, 31 Mart 1942 akamna kadar Ankara Sergi Evi'nde halka tehir edilecektir." Komisyonun sonular aklamas zerine dle layk grlen eserden birinin sahibi olan Trk Mimar Prof. Emin Onat, projesi hakknda u aklamada bulunmutur. "eitli lkelerin katld bu yarmada kazandmz sonutan dolay ok sevindim. zellikle Ebedi efimiz Atatrk iin yaplacak olan ant olmas, sevincimi bir kat daha artrmtr. Bu yarma iin dier arkadalarm gibi ok altm ve baarl olmak istedim. Yarmann Trk mimarlarnn baarlarna bir kat daha fazla kymet vermi bulunduuna hi phe yoktur. Trk mimarisi ok ilerlemi ve ykselmitir. Avrupa'nn ok kymetli ahsiyetlerinden kurulu olan jrinin byle bir karar vermi olmas Trk mimarl asndan iftihar edilecek bir baardr." DLE LAYIK GRLEN ESERLER: Buraya kadar akland gibi jri, Anitkabir proje yarmasna gnderilen 49 eserden 3 tanesini "dl verilmeye deer" bulmutu. Bunlardan biri nl Tannenberg Antn yapan Alman Prof. Johannes Kruger'in, biri talyan Prof. Arnaldo Foschini'nin, biri de stanbul Mimarlk Fakltesi Profesr Emin Onat ile Doent Orhan Arda'nn eserleriydi. Jri, bu proje hakknda oybirlii ile karar vermi, ancak bu eserlerden hi birini tekine stn grmemiti. Jri, bu eseri ayr ayr eletirmi, her nde de baz deiiklikler yaplmasn tlemiti. Bu eletiriler ve tler Antkabir Proje Msabakas hakknda jri raporu kitapna gre yle zetlenebilir: a. 9 Numaral Proje : Prof. Johannes Kruger "Mozole ksmnn pozisyonu ve silueti iyidir. Bylece, toplant yeri olarak dnlen n meydann ve btn yan binalarn durumu uygundur. Bu meydann n taraf tamamen, yanlar ise arkadlar yaplmak suretiyle ak braklmtr. Yapnn uzaktan grn sadelik iinde ak ve tesirlidir. Yksek tavanl bina iinin, sade ve dzenli ileme tarz ve lahdin n gneybatya doru ufuklara alan ve bir dereceye kadar alak tavanl bir girinti iine konmasyla, arbal ve erefli hava yaratlmaktadr. Ne yazk ki d aksama ait ayrntnn ileme tarz, ayn gzellie sahip deildir. Cephe detaylar slup arzetmemektedir. atya ait problemler de uygun bir surette halledilmelidir." "9 no.lu projenin seilmesine antn; yerine konulutaki isabet, uzaktan grnteki gzellik, bina iindeki arballk ve 9. No.lu projenin cepheden grn resmiyet neden olmutur. Antn ve zellikle esas anta bal yan ksmlarn, d mimarinin ileniinde daha fazla sadelik ve olgunluk teminine allmaldr."

9. No.lu projenin i grn 9. No.lu projenin genel grn

b. 25 Numaral Proje : Prof.Emin Onat-Do.Orhan Arda "Devaml kademeler tekil eden teraslar stnde etraf kolonatla evrilmi geni bir esas bina ykselmektedir. Ktlelerin bu ekilde geni kademeler tekil etmesi sayesinde, tepenin tesiri artrlmakta ve st azametli bir surette talanmaktadr. Park ksmnn geometrik ekilde blnmesiyle, tepenin arzalar pek gz nnde bulundurulmamtr. Ne yazk ki binann ii, d slupla ayn karakterde deildir. Plan dzeninde, giriler pek nemsiz kalmaktadr. Esas antn etrafnn ok fazla ayrntyla doldurulmu olmas, plana zarar vermektedir. Park eviren duvar ve dier aksamn sadeletirilmesi iyi olur."

25 no.lu projenin i grn "25 No.lu projenin cazibesi, tepeyi gzel bir surette talandrmasndadr. Dey bir ktle tekil eden 9 ve 44 No.lu projelerin aksine, bu projede yatay bir grnm sz konusudur. Antn etrafn 25 no.lu projenin cepheden grn evreleyen kolonat, projeye zel bir gzellik vermektedir. Asl ant ksmn evreleyen, yan taraflardaki aynntlar ortadan kaldrld takdirde, daha ak ve belirgin bir mimarinin elde edilip edilmeyecei konusu incelemeye deer. Antn i ve d mimarisi birbirine uygun bir stilde yaplmaldr."

25 no.lu projenin genel grn

25 no.lu projenin genel grn

c. 44 Numaral Proje : Prof.Arnaldo Foschini "Bu proje olgun ve gzel bir eserdir. Ant, tepenin byk bir teras haline getirilmi en yksek ksmna konulmu ve kare bir plan zerinde ykselen bir bina ktlesinden ibarettir. Binann llerinde tam bir isabet vardr. Mozolenin gvdesi, hibir yan bina aksam tarafndan bozulmakszn btn ak ve saflyla ortaya kmaktadr. Mze, muhafzlar dairesi ve buna bal dier btn yan ihtiyalar ieren binalar genel btnl bozmayan, zellikle kuvvetlendiren bir tarzda antn ayak ucuna, sol hizasna yerletirilmitir. Antn iindeki dikine konmu lahit ksm tatmin edici deildir. Bir lahit ancak zemin zerine konulduu takdirde azami tesir arz eder. ksmn ileme tarznda da fazla bir sadelik gerekirdi. Durum plannda bahe dzenlemesi gereinden fazla geni tutulmu, esas teras fazla ekilperestlik arz etmektedir."

44 no.lu projenin i grn

"44 no.lu projenin seilmesine neden olan esas, ant gvdesindeki gzellik ve siluetteki belirginliktir. Bina antsal bir karakterde olup, tepeyi fazla zorlamadan ona hakim olmaktadr. Sol hizasna yerletirilmi olan mze ve dier yan binalar programda belirtildii zere esas mozoleyle daha sk irtibata getirilmelidir. Ant ksmnn daha sade ve ciddi olmas gerekirdi."

44 no.lu projenin cepheden grn 4. Mansiyon dlne Layk Grlen Eserler : Jri, Antkabir proje yanmasna gnderilen eserlerden be tanesini de "mansiyon dl verilmeye deer" bulmutu. Bunlar; svire'li mimar Ronald Rohn, talyan mimar Giovanni Muzio, tayan mimarlar Giuseppe Vaccaro-Gino Franzi, Trk mimarlan Hamit Kemali Sylemezolu -Kemal Ahmet Aru-Recai Akay ile Feridun Akozan -M.Ali Handan'n eserleriydi. Ayrca Jri raporunda bu be eseri de zayf ve kuvvetli ynleri ile ayr

42 no.lu projenin yandan grn

ayr eletirmitir. Bu eletiriler yle zetlenebilir :

42 no.lu projenin genel grn

a. 42 Numaral Proje : Ronald Rohn "svireli mimarn projesi, kompozisyon bakmndan dierlerinden farkldr. Ant arazisinin icaplarna tamamen uygun bir ekilde tertiplenmitir. Mozole, mze ve dier teferruat ayr ayr tanzim edilmi ve bunlar iyi kartrlmtr. Fakat eserde bir abideye lazm olan azamet ve antsal tesirler yoktur. Buna ramen fikir kuvvetlidir."

b. 41 Numaral Proje : Giovanni Muzio "Projede d mimari itibariyle en eski abide ve mezar ekillerinden ilham alnmtr. Alt keli plan zerindeki piramit, ta inaata ok uygun grlyorsa da, mimar bu sathlar o kadar ok pencereler ile doldurmutur ki, ancak betonarme ve zor bir inaat sistemine muhtatr. Bir piramit olan esas kitle ile dier ayrnt arasnda uyumsuzluk vardr."

41 no.lu projenin cepheden grn

41 no.lu projenin i grn

c. 45 Numaral Proje : Giuseppe Vaccaro-Gino Franzi

45 no.lu projenin cepheden grn "Bu proje ar ve klasik tesirden ziyade, dekoratif bir i mimariyi ve hi lzum olmad halde zor bir ina tarzn icap ettirmektedir. Sadece drt adet ke aya zerinde duran ant, ancak betonarme iskelet olarak ina edilip, 45 no.lu projenin i grn d yz ta plakalarla kaplamak suretiyle yaplabilirdi. Sonsuza kadar kalmas dnlen byle bir ant iin bu ina tarznn garanti temin edecei phelidir." d. 24 Numaral Proje : K.Sylemezolu-K.Ahmet AruR.Akay "Kare bir plan zerinde ykselen ve ke yaplaryla takviye edilen ant, kuvvet ifade etmektedir. D grnnn tesirli olmas iin ke yaplar, dar olan esas girie oranla abartl dmtr. Ancak piramit atnn burada uygun olup olmad kukuludur. Fazla miktarda konulan kk pencereler andrmaktadr."

24 no.lu projenin cepheden grn bir mozoleden ok kaleyi

24 no.lu projenin i grn e. 29 Numaral Proje : Feridun Akozan-M.Ali Handan "Bu proje drt tarafna yaplan eklemelerle geniletilmi basit kp biiminden olumaktadr. Bu drt ilavenin ancak abide iinde birer yuva tekil etmekteyse de, ne yazk ki giri tarafna isabet eden drdnc duvarla 29 no.lu projenin i grn kaplanmtr. Duvarlarn ite ve dta hafif biimde eimli oluu uygun grlr. Ancak tavann ta levhalaryla kaplanmas inai bir mesele tekil eder."

ANITKABR N UYGULANACAK PROJENN SEM : Jri, "dl verilmeye deer" bulduu 3 eserden hi birini tekinden stn tutrnamt. "Antkabir Proje Yarmas artlar" iindeki bir maddede; "Jri Heyetinin en iyi addettii projeden birinin kati olarak intihap keyfiyeti, dorudan doruya Trkye Cumhuriyeti Hkmetine aittir" deniliyordu. Buna gre jrinin dle deer bulduu eserden birini seme yetkisi hkmete aitti. Hkmet bu konuda, yetkili birok kiilerin dncelerini dikkate alarak, Prof. Emin Onat ile Do. Orhan Arda'nn eserini uygulamaya karar verdi. Bu kararn dayand dnceler unlard : Yarmay kazanan proje birok ynlerden ayn deerdedir. Fakat bunlar iinde, iki Trk'n yapt eser bu milli konuyu daha baarl olarak ifade etmitir. Jri raporunda belirttii gibi, bu projenin araziye uygunluu teki projelerden ok stndr. Hkmet, jrinin tledii deiiklikleri de gz nnde bulundurarak, 7 Mays 1942'de Trk sanatlarn eserlerinin uygulanmasna karar verdi. Hkmetin 9 Haziran 1942 tarihinde yaynlad bu kararn aklayan tebli, zet olarak u hususlan ieriyordu : 1. Ebedi ef Atatrk iin Antkabir projesini inceleyen jri heyetince dle layk grlen projeden; a. Prof.Emin Onat ile Do.Orhan Arda'ya ait projenin birinci olarak seilmesine, b. Alman Profesr J.Kruger'e, talyan Profesr A.Foschini'ye ait iki projenin de ikinci saylmasna, 2. Bu projeden hibirinin dorudan doruya uygulamaya elverili olmadna ve deiiklie ihtiya olduuna, birinci seilen projenin jri heyeti raporunda n grlen deiikliklerin yapldktan sonra uygulanmasna, 3. ngrlen deiikliin, Antkabir projesi yarmasnda birincilii kazanan proje sahibinin de dahil olaca bir uzman heyete yaptrlmasna karar verilmitir. Trk sanatlarn eseri kabul edildikten sonra, jri heyeti raporunda ngrlen deiikliklerin yaplmas iin 28 Ekim 1943 tarihinde yeni bir komisyon kuruldu. Komisyon, Milli Eitim Bakanl emrinde alan Prof. Paul Bonatz ile Bayndrlk Bakanl Yap ve mar leri Bakan Srr Sayar ve Gzel Sanatlar Akademisi Mimari ubesi efi Prof. Sedat Eldem'den oluuyordu. Projede yaplacak deiiklikler, sanatlarla da grlerek kararlatrld. Projede, kale ekseni ve eref Hol'nn etrafndaki odalar binann antsal niteliini kaybettirdiinden eletiri konusu oluyordu. Projede ngrlen deiiklikler bu blmlerin iyiletirilmesini ieriyordu. Emin Onat ile Orhan Arda 5 Nisan 1943'de balattklar almalarn 7 Ekim 1943 'de tamamlayarak komisyona teslim ettiler. artnameye gre yarmay kazanan projenin uygulanmas ve kontrol haklar, eser sahibine aitti. Bunun iin komisyon, asl ant projesi ile ant sahasna ait park plan ve bu btnln Ankara ehri imar plan ile olan ilikisi hakkndaki dncelerini ieren b ir karar alarak, bu haklar 18 Kasm 1943 tarihinde Emin Onat'la Orhan Arda'ya verdi. Komisyonun hazrlad rapor, proje ve maketler Bakanlar Kurulu toplantsnda incelenerek projenin uygulanmasna 18 Kasm 1943 tarihinde karar verildi. Sanatnn Eserini Aklamas : Antkabir projesinin nasl meydana getirildiini Prof. Emin Onat yle aklamtr : "Atatrk'n baard devrimlerin en nemlilerinden biri, phesiz bize, gemiin gerek deerini gstermek olmutur. Osmanl devri ereflerle dolu bir devir olmakla beraber, itiraf etmek gerekir ki skolastik ruhun hkm srd kapal bir alemden ibaretti. Gerekte ise tarihimiz, bir zamanlar Ziya Gkalp'in "mmet devri" dedii bir ie kapanm medeniyetten ibaret deildi. Akdeniz milletlerinden birou gibi, tarihimiz binlerce yl nceye gidiyor. Smerlerden ve Hititlerden balyor ve Orta Asya'dan Avrupa ilerine

kadar birok kavimlerin hayatlarna karyor, Akdeniz medeniyetinin klasik geleneinin en byk kklerinden birini tekil ediyordu. Atatrk, bize bu zengin ve verimli tarih zevkini alarken, ufuklarmz geniletti. Bizi ortaadan kurtarmak iin yaplm hamlelerden en byn yapt. Gerek gemiimizin ortaa deil, dnya klasiklerinin ortak kaynaklarnda olduunu gsterdi. Gerek milliyetiliin, ie kapanm bir ortaa gelenekiliinden asla kuvvet almayacan, onun yalnz ortak ve eski medeniyet kklerine inmekle canlanabileceini anlatt. Avrupallamakla, medenilemekle, millilemenin ayn ey olduunu, bundan iyi hangi fikir ifade edebilirdi ? Bunun iindir ki biz, Trk milletinin skolastikten uyanma, Ortaa'dan kurtulma yolunda yapt devrimin Byk nder iin kurmak istediimiz antn, O'nun getirdii yeni ruhu ifade etmesini istedik. Bu ruh, milletin iinden getii medeniyetlerden birine ait, lml bir ruh olamazd. Atatrk'n dehas bize gsterdi ki, dnyann en byk medeniyeti olan Smer medeniyeti, Trkler tarafndan yaratlmtr. 0 nce Akdeniz medeniyetinin temeli olduu gibi, zamanmzda, dnya medeniyetinin kklerini ayn yerde bulacaklardr. te bunun iindir ki batllama yolunda en byk hamlemizi yapan Ata'nn Antkabirini, bir sultan veya veli trbesi ruhundan tamamen ayr, yedibin yllk bir medeniyetin, rasyonel izgilerine dayanan klasik bir ruh iinde kurmak istedik. Uzun yllar dayanabilecek yaplar kurulmak istenilirse tabiatn vergisinden baka bir eye gitmemek gerekir. Ancak tabiatn tadr ki vakar ile ihtiyarlar. Bu itibarla antn tatan yaplmas dnlmtr. Antn mimari kuvveti her taraftan grnn ayn olmas ile husule geleceinden, bu nokta gznnde tutulmu, binann dnn bir maske halinde olmayp, iinin bir ifadesi olarak yaratlmas nemle dikkate alnmtr. Atatrk'n Lahdi'ni ihtiva eden eref Hol, d mimariden kuvvetle grnecek ve abideye etki verecek ekilde btn kitle arasndan ykseltilmitir. Bu holn etraf birinci katta mzelerle Atatrk'n hatralaryla sarlmtr. Abide, meydandan merdivenler vastas ile alt metre kadar ykseltilmi bir platform zerine oturtulmu, zemin kapal ve kk pencereli masif bir duvar eklinde tutularak, bunun zeri, Ankara'nn gneli ikliminde byk k ve glge kontraslar yapacak ta kolonlarla evrilmitir. Programda istenen, uzaktan grnteki azamet ve kudret ifade edilmitir. Kolonadn zerinden taan ve tabutu andran kitlenin d duvarlar stiklal Sava ve byk Trk nklabn canlandran rlyeflerle sslenmitir. Antn dou girii, Aslanl Yolun bandadr. Bu yolun balangcnda iki nbeti ile kuvvetlendirilmi olan giri ksmna, drt metre yksekliinde merdivenle klr. Antn dou girii burasdr. hata duvarlarnn antn altna alnmas sayesinde ona, her taraftan yksek kaide tekil edilmi ve Rasattepe ifadesi kuvvetli olmayan, yumuak bir tepe olmaktan kurtarlarak, buras bir eit yksek kale haline getirilmitir. Antn tepe zerine yerletirilmesinde, birbirini dikine kesen iki kuvvetli mihver esas olarak alnmtr. Bu mihverlerden biri, Ankara Kalesi'nden, dieri Byk Millet Meclisinden geer. Birincisi, kale karekteriyle balangtaki hamleyi temsil ederek ehrin siluetinden kymetli bir varlk alrken, dierinin uzand istikamet bu inklab koruyanlarn ve srdrenlerin bulunduklan yeri, ankaya'y gstermektedir. Bu iki mihverin birletii mahal, Tren Meydannn mimari merkezini tekil ettii kadar, balang ile devamn heyecanna srkleyen bir mevki olarak bu tekatu (kesime) hal kazandrmaktadr. eref antresinden girilince, 180 metre uzunluunda bir platform vardr. Bunun iki tarafna drt sra kavaklar dikilmitir. Bu vakarl methal, herkesi sknete ve ciddilie davet edecektir. Buradaki yry esnasnda, tazim ziyaretine hazrlayan bir atmosfer yaratlmas dnlmtr. Bu Aslanl Yolun sonunda demeli bir n avlu vardr. Bu avlunun taraf ta ayaklkl bir galeri ile evrilidir. Bu ta avlunun giri istikametinden Bakanlklar, ankaya ve Meclis grlmektedir. Avlunun sol tarafnda kale istikametinde, Antkabir'in platformuna gtren geni bir merdiven balamaktadr. Buradan eref Hol'ne gidilir. Esas abideye gelmeden nce ziyaretinin ruhunda uyanmakta olan sabrszlk ve vecdi meydana getiren hazrlk ve bekleme devresi burada son bulmaktadr. Bu ak merdivenin stnde ok dik ekilde, byk ta ayakl galeri ile evrilmi bir eref Hol ykselmektedir.

ANITKABR'N MMARLARININ BYOGRAFLER 1. Emin Onat (1908-1961) stanbul'da dodu, Beyazd Nmune Mektebi ve Vefa Sultanisi'nde okudu. 1926'da Yksek Mhendis Mektebi'ne girdi. nc snftan sonra tahsilini tamamlamak ve dnnde kendi okulunda retim yesi olmak zere seilerek Zrih Yksek Teknik Okulu'na gnderildi. 1934 ylnda Mimarlk Blm'nden birincilikle mezun oldu. 1935'te Yksek Mhendis Okulu Mimari Blm'nde Doent ve 1938' de de Profesr oldu. 1942'de Uluslararas Antkabir Proje Yarmas'nda birinci seildi. 28 Mays 1943'te Ordinarys Profesr oldu. 1946'da ngiliz Mimarlar Kraliyet Enstits fahri yesi seildi. 1938'den itibaren Mimarlk ubesi efi olarak Teknik niversite'nin kuruluuna kadar alt. 1944'te Teknik niversite kurulunca Mimarlk Fakltesi'nin ilk dekan seildi. ki devre dekanlk ve 1951-1953 yllar arasnda da rektrlk hizmetlerinde bulundu. 27 Haziran 1951'de fakltenin gelimesinde gsterdii byk hizmetlerden dolay Profesrler Kurulu tarafndan, rektrlk dnemindeki baarlarndan dolay da Senato tarafndan eitli takdirnamelerle dllendirildi. 1956'da Ordinarys Profesr Emin Onat'a, Hannover Technische Hochschule' nin 125 nci yldnm mnasebetiyle setii 6 yabanc ilim ve sanat adam arasndan fahri doktorluk payesi verildi. 1954'te milletvekili seildi. 1957 ylna kadar bu hizmeti yapt. 1957 seimlerine girmeyerek milletvekilliinden ayrld ve Mimarlk Fakltesi'ndeki grevine dnd. Emin Onat'n akademik kariyeri dnda, bata Antkabir olmak zere stanbul niversitesi Fen-Edebiyat Faklteleri, stanbul Adalet Saray, T Merkez Binas (Takla), Uluda Sanatoryumu, Ankara Emniyet Saray gibi birok eserleri vardr. Emin Onat, 17 Temmuz 1961'de geirdii bir kalp krizi sonucu stanbul'da vefat etmitir.

2. Orhan Arda (1911- 4 Temmuz 2003) 19 Mays 1911'de Selanik'de dodu. lk, orta, lise renimini stanbul'da yapt. 1936'da Yksek Mhendis Mektebi'nden mezun oldu. 1938'de mezun olduu yksek okulun naat ubesi'ne asistan olarak atand. 1 Mart 1941'de Antkabir iin alm olan uluslararas yarmaya Profesr Emin Onat ile birlikte katld ve birincilik ald. 1944'te Yksek Mhendis Mektebi'nin niversite haline gelmesiyle Mimarlk Fakltesi Bina Bilgisi Doenti nvann ald. Bu tarihten itibaren 10 Kasm 1953 tarihine kadar geen zamanda bir taraftan bro mesaisini yrtrken, gerektiinde niversitedeki grevinden de izinli olarak antiye almalarna katld. 1960'da T Mimarlk Fakltesi ikinci Bina Krss profesrlne atand. Bir sre sonra ayn krsnn bakanlna getirildi. T Mimarlk Fakltesi evre Analizi ve Endstrilemi Bina Tasarm Krss profesrl grevinde bulundu.

NASI VE ZELLKLER
ANITKABR'N NASI VE ZELLKLER A. ANITKABR'N TEMELNN ATILII Antkabir'in inaasnn balamas ve kamulatrlma almalar iin ilk aamada, 1 Haziran 1944 tarihinde Bayndrlk Bakanlna 1.000.000 TL. denek tahsis edildi. artnameye gre, yarmay kazanan projenin uygulanmas ve kontrol haklarnn eser sahibine ait olmas nedeniyle, 4 Temmuz 1944 tarihinde Bayndrlk Bakanl, Prof. Emin Onat ve Do. Orhan Arda ile szleme imzalad. Bu tarihlerde, Rasattepe ve civarnn ilk aalandrma almalarna baland. Bayndrlk Bakanl, 4 Eyll 1944 tarihinde birinci ksm inaat ihaleye kard. Birinci ksm inaat, Rasattepe'nin toprak tesviyesi ile Aslanl Yolun istinat duvarlarnn yaplmasn ihtiva ediyordu. naatn kontrol mhendislik hizmeti Bayndrlk Bakanl Yap ve mar leri Reislii'ne verildi ve antiye binas olarak rasathane binas kullanld. Antkabir'in inaatna 9 Ekim 1944 gn saat 10.00'da grkemli bir temel atma treni ile baland. Trene Babakan kr Saraolu, bakanlar ve kalabalk bir davetli topluluu katld. Bayndrlk Bakan Srr Day, trende u konumay yapt. "Aziz Babakanm, deerli arkadalanm, Trk Milleti 1938 ylnda Kasm'n 10 ncu gn en kymetli evlad Atatrk' kaybetmiti. Bunun acs milletimizin kalbinde btn tazelii ile ebedidir. Ancak bizi teskin eden, kuvvet ve kudretimizi salayan iki mazhariyetimiz vardr. Biri Atatrk'n Mozole alt galeri tonozlarnn inaat ebedi varlnn, inklap ruhunun daima iimizde ve aramzda olduuna inancmz, biri de cumhuriyetimizin, milletimizin ve partimizin banda aziz milli efimiz nn'nn bulunuudur. Gerekten, bu iki byk kuvvet etrafnda birleen milletimiz, yaratlan byk eseri korumak, bytmek ve ileri medeniyet seviyesine varmak iin hzla ve imanla almakta, inklabmz daha ok ileri merhalelerine varmaktadr.

Hep biliriz ki, Atatrk, kendisini hatrlatmak iin bir anta, bir abideye ihtiyac olmayanlardandr. Trkiye Cumhuriyeti, maddi manevi btn varl ile Atatrk'n byk ve yklmaz antdr. Ancak kendi hislerimizi tatmin ve minnettarlmz ifade etmek ve en kutsal bir ziyaretgah kurmak iindir ki Antkabir'in inas o felaket gnnden beri kararlaan bir amacmz olmutur. Bu ehemmiyetle yapya balamak iin, lzumlu hazrlklar devaml almalarla ikmal edildi. Bugn ilk kazmann vurulmasndan itibaren inaat devresine gemi olunacaktr. Bu hizmetin kendisine emanet edilmesini byk bahtiyarlk bilen Bayndrlk tekilatnn btn dikkat ve gayretini harcayarak ve muhta olduu yardmlarnza mazhar olarak muvaffak olacana eminim. Bavekilimizin isabetli rehberlii, kymetli ve devaml alaka ve yardmlar, ilerimizin baars iin bize daima cesaret ve emniyet vermektedir. Kendilerine bu vesile ile tekrar kranlarm sunmak iin msaadelerini rica ederim. Szlerime son verirken Atatrk'n byk adn bir daha hrmetle anar, milli efimiz nn' nn bamzda daima var ve mesut olmasn candan dilerim." Bayndrlk Bakannn bu konumasndan sonra Yap ve mar leri Bakan Srr Sayar'nn inaat hakknda teknik bilgileri sunmasn mteakip temele ilk kazmay Babakan Saraolu vurdu. Sonra sras ile bakanlar, generaller ve trene katlan kurulu temsilcileri de temel kazlmasna sembolik olarak katldlar. Antkabir inasnn balamas nedeniyle Bayndrlk Bakan, Cumhurbakan smet nn'ye u telgraf gnderdi: "Byk Reisicumhur, Antkabir'in inasna bugn Bavekilimizin uurlu eli ile baland. Kendisine bu kutsal iin emanet edilmesiyle bahtiyarlk duyan Bayndrlk camias eserin yksek ilham ve iradeleri dairesinde en ksa zamanda ve en baarl ekilde bitmesi iin btn gayretleri ile alacana itimat buyrulmasn en derin tazim hisleri ile arz eder, ellerinizden perim." "Srr Day Bayndrlk Bakan" Cumhurbakan smet nn de baar dileklerini sunan u cevab telgraf gnderdi: "Srr Day, Bayndrlk Bakan Ankara Antkabir'in temeli atlmas mnasebetiyle yazdnz tel iin ok teekkr ederim. Antkabir'in yksek mevzuuna layk tarihi bir eser olmas iin milletimizin gsterdii dikkat, eserin mmkn olduu kadar sratle bitirilmesini candan temenni ettirmektedir. Sebatl ve devaml alma ile Bayndrlmzn tam bir baarsn tebrik ettiim gn kendimi bahtiyar sayacam. "smet nn Cumhurbakan" Hkmet, inaat baladktan bir sre sonra 1 Kasm 1944 tarihinde Trkiye Byk Millet Meclisine Antkabir inaat iin denek tahsisine yetki isteyen bir kanun tasars sundu. Bu tasarya gre, 1945-1949 yllarn kapsayan dnem iin her yl 2.500.000 TL. n amamak zere 10.000.000 TL. na kadar geici taahhtlere girme yetkisi hkmete veriliyordu. Kanun tasarsnn mecliste grlmesi esnasnda sz alan Bayndrlk Bakan, "Anitkabir iin gerekli arazinin kamulatrlmasnn tamamlandn, ancak halen incelenmekte olan ve geniletilmesi dnlen inaat projesinin kabul halinde bir ksm arazinin daha kamulatrlmasna ihtiya duyulacan, bu maksatla ek denek talep edilebileceini" aklad. Genel Kurulca, birinci maddesinin daha ak bir ekilde ifade edilmesi iin tasar Bte Encmenine sevk edildi. Bte Encmeninde gerekli deiiklik yaplarak 22 Kasm 1944 tarihinde Meclis Genel Kurulu'nda tartmaya ald. Genel Kurul'da sz alan Trabzon Milletvekili Mithat Aydn, "Antkabir proje yarmasnn, dnyann bunalml bir dnemine rastlad, bu yanmaya deerli profesrlerin katlmnn salanamadn, fakat bir Trk projesinin kabul edilmi olmasnn vnlecek bir durum olduunu" belirterek 10.000.000 TL. denein tahsis edilmesinin yerinde olacan ifade etti. Kanun, 283 milletvekilinin oylar ile 22 Kasm 1944 tarihinde kabul edildi. Aadaki maddelerden oluan 4677 no.lu kanun 4 Aralk 1944 tari-hinde yrrle girdi. 1. Antkabir inaat iin, senelik deme miktar 2.500.000 TL. yi gememek ve her yl btesine konacak parayla denmek zere 10.000.000 TL. ye kadar, 1945 -1949

2. 3.

yllarnda geici taahhtlere girimeye Bayndrlk Bakan ve faizleriyle birlikte bu miktar gememek zere bono ihracna Maliye Bakan yetkilidir. Bu kanun tarihinden geerlidir. Bu kanun hkmn icraya Bayndrlk ve Maliye Bakanlar grevlidir.

B. ANITKABR'N NAAT EVRELER VE PROJEDE YAPILAN DEKLKLER Antkabir'in inaatnn drt aamada tamamlanmas planland, yapmna 9 Ekim 1944'de baland ve 1 Eyll 1953'de bitirildi. 1. Birinci Ksm inaat : Toprak tesviyesi ve Aslanl Yolun istinat duvarlarnn yaplmasn kapsayan birinci ksm inaatn yapm, 9 ubat 1944'de mteahhit Yksek Mhendis Hayri Kayadelen'e ihale edildi 3 Mays 1945'de Prof. Emin Onat, Yap ve mar leri Bakant Srr Sayan ve Antkabir Kontrol efi Ekrem Demirta tarafndan "Antkabir naat alma Program" hazrland. Buna gre, Aslanl Yol blmnn denge Tandoan' dan Rasattepe arazisinin grn ve dayankllk aratrmalar Yksek Mhendis Ali Kranti, temel sistemin belirlenmesi ve zemin gerilimlerinin incelenmesi Prof. Hamdi Peynirciolu tarafndan yapld. Birinci ksm inaata 9 Ekim 1944 tarihinde baland ve Ekim 1945'de tamamland. 2. kinci Ksm naat : Mozole ve yardmc binalarn yaplmasn kapsayan ikinci ksm inaat, 29 Eyll 1945'de Rar Trk Limited Sosyetesi'ne ihale edildi. Antkabir yapsnn temel ve ina durumunu incelemek zere 12 ubat 1946'da Bayndrlk Bakanlnda yaplan toplantda, Antn yaplaca Rasattepe'nin temel bakmndan yaplan incelemesinde, Antkabir inaat iin elverili olduu ve mimari projede belirtildii gibi bu yerde Aslanl yol istinat duvarnn bat cephesi yaplmasna teknik bir engel olmad kararlatnld. Bunun yannda, st yapnn zemine verecei basncn azaltlmas, yer sarsntlarna kar dayanklln arttrlmas, esnekliin ve yekpareliin salanmas maksad ile "kombine kagir ve betonarme" bir sistemle ina edilmesinin uygun olaca, binann btn statik hesaplarnda, depremin etkilerinin gznnde tutulaca bu toplantda kararlatrld. Bayndrlk Bakanlnda 13 ubat 1946 tarihinde yaplan ikinci bir toplantda, inaatn kagir ve betonarme yap sistemine gre, temel basncnn azaltlmas gznnde tutularak, statik hesaplar yapacak olan mhendis ve Bayndrlk Bakanl yetkililerinin grleri de alnarak, esas kitlenin ileride byk deiikliklere uramayaca dncesi ile bir temel projesi hazrlanmas kararlatrld. 1947 yl sonuna kadar, mozolenin temel kazs ve izolasyonu bitirilmi, her trl kntleri engelleyecek olan 11 metre yksekliinde betonarme temel sisteminin demir montaj bitirilme aamasna gelmiti. Aynca, yardmc binalardan bir blm ile giri kuleleri de bitirilmek zereydi. Yollann toprak dzenlemesinin nemli bir ksm yaplm, bir ksm yollann kaplamalar, fidanlk tesisi, arazi tesviyesi, park Arazide sondaj almalar ii yollar, aalandrma almalar ve arazinin sulama

sisteminin byk bir blm tamamland. Btn bu iler iin 4.000.000 TL. harcand. kinci ksm inaat yklenen mteahhit firma, yaplacak ilerin ihale bedelinin % 20' sini atn ve bunun i programndaki sre iinde planlanan ilerin bitirilmesinin mmkn olmadn belirtmise de Bayndrlk Bakanlnca bu iddia yersiz bulundu.

Mteahhit firma, projenin 1 ubat 1946'da tadil edilmesi nedeniyle kullandklar beton ve demir miktarnn ilk keiflere gre daha fazla olduunu, bunun sonucu olarak zarar ettiini ileri srerek Bayndrlk Bakanlndan fiat fark talep etti. Bakanlka bu talep balangta uygun grlerek 240.000 TL. fiat fark denmesi dnld ve konu iki kez Dantay Bakanlna incelettirildi. Ancak, Dantay 7 Temmuz 1947 tarihl szlemeye gre idarenin proje zerinde her trl tadilat yapmaya yetkili olmasndan dolay mteahhit tarafndan talep edilen fiat farknn denmesine imkan olmadna karar verdi ve durum mteahhite bildirildi. Mteahhit firma, bir yandan szleme hkmlerine gre ie devam etmekle birlikte sz konusu anlamazlk nedeniyle 1949 ylnda Bayndrlk Bakanl aleyhine 2.000.000 TL. lk bir tazminat davas at. Dava, Mezar odasnn beton zemini Bayndrlk Bakanl lehine sonuland. Karar mteahhit firmaya bildirilirken, iddiasnn devam etmesi halinde szlemenn iptal edilecei ve yeni bir ihale alaca da ifade edildi. Mteahhit ile olan anlamazl duyan Yksek retim genlii byk bir coku ile gnll olarak Anitkabr inaatnda almaya balad. 1944 ylnda kabul edilen 4677 sayl kanunla Antkabir inaatna tahsis edilen 10.000.000 TL. lk denein, 1 Mart 1950 gn ve 5581 sayl kanunla 24.000.000 TL. na ykseltilmesinden sonra ikinci ksm inaat hzlandrld. Babakanlka, 1 ubat 1950 tarihinde Trkiye Byk Millet Meclisi Bakanlna sunulan ek denek talebi ile ilgili kanun tasansnn gerekeleri u ekilde zetlenebilir: "Asrlara intikal edecek antn, 4677 sayl kanunla verilen 10.000.000 TL. lk denee istinaden keif bedeli zerinden ihalesi yaplmtr. naatn 31 Aralk 1949 tarihinde bitirilmesi kayd ile 29 Eyll 1945'de szleme yaplarak ie balanmtr. Ant projeleri kagir olmas esasma gre hazrlanmken, yaplan sondajlar sonucunda ok ar olan bu kitle iin temel zeminin yeter derecede uygun bulunmay, statik hesaplann dzenlenmesinde son zamanlarda memleketimizde sk sk meydana gelen deprem etkilerinin daha emniyetli bir ekilde dikkate alnmasn zorunlu klmtr. stanbul Teknik niversitesi profesrlerinin de katld bir komisyon tarafndan yaplan incelemeler sonucunda, kitlenin hafifletilmesi ve balantl olabilmesi iin son kagir sistemi yerine, betonarme iskeleti ve ii d tatan olan bir sisteme gre ina edilmesine karar verilmitir. Gerek bu sistem deiiklii gerek anlamann yaplmas srasnda fiatlarn dmeye doru gsterdii eilim dolaysyla dier byk iler gibi, Antkabir de deien fiat esas zerinden ihale edilmi ise de, bu zaman iinde fiatlarda tahminlerin zerinde ykselmeler olmas, dier taraftan yeniden bir blm arazinin daha kamulatrlmasna gerek grlmesi nedeniyle, bu yapnn btn ayrntlan ile bitirilmesi iin 14.000.000 TL ek denee ihtiya olduu tespit edilmitir. 1950 yl sonuna kadar, Antkabir'in ara kati, yardmc binalar atya kadar, mze ve kabul ksmlannn birinci kata kadar olan kaba ileri, Aslanl Yol ve giri kuleleri inaati bitirilecektir. Bundan sonra ise; 1. 65.000 metrekarelik sahann kamulatnlmas. 2. Mozole'de ara kattan yukar ksmn inaat. 3. Yardmc binalarn kaba ksmlarnn bitirilmesi. 4. Binalarn her trl kaplama, dorama, tesisat ve ssleme ileri ile demelerinin yaplmas. 5. Parkn toprak ileri, istinat duvarlarn, yollarn aalandrlmas ve her eit tesisatin ikmali yaplacaktr."

Dnemin Bayndrlk Bakan evket Adalan 3 Mart 1950'de, Antkabir ikinci ksm inaatnn kaba ilerinin yl iinde tamamlanacan Babakanla bildirdi. Ek denek tahsis edilmesi sonucunda, devam eden dier inaat ileri ile birlikte kabartma, heykel ve eref Hol'nde yaplacak ilerin de tespit edilmesi gerekiyordu. Bunun iin; Milli Eitim Bakanl, Ankara niversitesi ve Trk Tarih Kurumu yeleri ile Bayndrlk Bakanl temsilcisi ve proje mimarlarndan olu acak bir komisyonun grevlendirilmesi kararlatrld. kinci ksm inaat 8 Austos 1950'de tamamland. 3. Ksm naat Antkabir nc ksm inaat; anta kan yollar, Aslanl yol ve Tren meydannn ta kaplama ileri, mozole st demesinin ta kaplanmas, merdiven basamaklarnn yaplmas, lahit tann yerine konmas ve tesisat ilerinin yaplmasn kapsyordu. nc ksm inaat, 12 Eyll 1950' de Ama Ticaret A.. ne ihale edildi. hale bedeli 2.800.000 TL. idi.
Giri Merdivenlerinin Yapm

Aslanl yoldan, Tren meydanndaki almalarn grn

Tren meydannn traverten kaplama almalar

4. Drdnc Ksm naat : Antkabir drdnc ksm inaat; eref Hol'nn demesi, tonozlar alt demeleri ve eref Hol evresi ta profilleri ile saak sslemelerinin yaplmasn kapsyordu. Drdnc ksm inaat mteahhit Muzaffer Budak'a ihale edildi. Antkabir inaarnn daha ucuz maliyetle ve sratle bitirilebilmesinin mmkn olup olmadn aratnp sonularn bir raporla hkmete arz etmek zere, Bayndrlk Bakanl Mstear Muammer avuolu bakanlnda, Prof. Paul Bonatz, Prof. Sedat Mozole ii betonarme karkas Eldem, Prof. Emin Onat ve Do. Orhan Arda'dan oluan komisyon 20 Kasm 1950 tarihinde topland. Komisyonda oluan grler u ekilde zetlenebilir : 1. En byk tadil ekli, bugnlerde bitmek zere olan eref Hol'ndeki platformu, tala kaplayarak zerine konacak lahitle (sarkofaj) yetinmektir. Bu k inaat yapp, yan binalar bitirdikten ve meydanlar dzenledikten sonra, asl mozole ksmnn kaldrlmas dnlse de

Mozole n merdivenleri kazs

ortak kanaatimizce bu durum Ulu nderin kiiliine uygun dmez ve lahitin bu muazzam saha zerinde yalnz bana konulmas ile hibir zaman yce bir etki salanamaz. 2. kinci dnce, esas platform zerindeki lahitten baka, sadece d kolonlar srasnn ve bunlar balayan kornilerin inasyla yetinmektir. Bu durumda da antta beklenen arlk ve asalet salanamayacaktr. Haliyle, gelecekte abideyi eski plan ve projelere gre tamamlama imkan vardr. Fakat komisyon yarm kalm veya geici bir eser yaratak fikrinde olmayp, plann basitlemesine ramen, elde edilecek sonucun kesin sonu olmas kanaatindedir. 3. nc dnce, Mozole'nin kolonat stnde ykselen ksmnn kaldrlmas meselesidir. Bu dnce iki noktada incelenebilir: a. Bu ksmn kaldrlmasndan sonra, binann d grn nasl olacaktr? b. etkisi ne durum alacaktr? 1/100 lekli maket zerinde yaplan incelemeler, yap mahallinin incelenmesi ve ehrin eitli noktalarndan bu grnn kontrol edilmesiyle komisyonumuz, d grn itibariyle kolonat stndeki kitlenin ykseliinin muhakkak lzumlu olmad neticesine oy birlii ile varmtir. Hatta bu ekilde ant daha asil bir karakter kazanabilir. Bu itibarla kolonat zerindeki kitlenin kaldnlmas antn gzelliini bozacak bir deiiklik deildir. grn itibariyle esasl bir deiiklik icap etmektedir. eref Hol'nn alak bir tavanla rtlmesi, mevcut projedeki yksek hacmin verdii ulvi etki yannda ok zayf kalrd. Bu nedenle i mimarinin deimesi gerekmektedir. Bu durum, st ak bir ekilde mimari unsurlarla evrelenmi bir tarzda tekil edilecek olursa bunun neticesinde eski yksek hacme ihtiya duyulmayacaktr. Eer hkmet bu ekli uygun grr, programdaki kapal bir eref Salonundan vazgeerek lahidin akta ve etraf duvarla evrili mezar odas iinde bulunmas fikrini kabu l ederse, ant ok daha sadelemi bir vaziyet alacaktr. Asl mezar, platformun bir kat aasnda bir mahalde ve topraktadr. Byk granit lahdin ciddiyeti ve asaleti her mevsimde ve her trl hava tesirlerine maruz, gece gndz gk kubbenin altnda bulunmasyla azalmayacaktr. Komisyon yeleri, ant mimarlar da dahil olduu halde, bu ekilde deiik tesir ve gzellikte bir ant yaratlaca kanaatindedirler. Planlann bu ekilde tadiliyle ina edilecek hacmin azalmas ve inaatn sadelemesi zamandan ve maliyetten nemli tasarruflar salayacaktr. Komisyon raporu Bakanlar Kurulunda incelenerek kabul edildi. Bayndrlk Bakan, bu tadil ekli ile Anitkabir'in Kasm 1952'de bitirilebileceini ve bylece iki sene kazanlm olacan, ayrca da ina ve kamulatrma bedelinden de 7.000.000 TL. na yakn bir para tasarruf edileceini 30 Aralk 1950 tarihinde yapt basn toplantsnda aklad. Prof. Emin Onat bir makalesinde inaatta yaplan drdnc tadil eklini yle aklamtr. "4 Aralk 1951 tarihinde hkmet, eref Hol'nn ikinci projedeki 28 metrelik yksekliini azaltarak, yap mddetinden bir tasarruf temin etmek imkannn mevcut olup olmadn mimarlara sordu. Yaptmz eitli maketler ve ettler sonucunda bu yksekliin, kolonat ykselterek azaltlabilecei sonucuna vardk ve eref Hol'n ta bir tonoz yerine, bir betonarme tavan ile rterek bunu temin etmenin mmkn olduunu grdk. Bu hal tarz esasen deprem bakmndan byk zorluklarla karlatmz tatan tonoz yapnn teknik mahzurlarn da ortadan kaldryordu." Hkmet, mimarlarn bu grne katlarak mozolenin zerinde Milli Mcadele ve Trk inklabn canlandran kabartmalarn yer alaca epeevre drt duvardan oluan ikinci kattan vazgeerek, projeyi bugnk ekli ile uygulamtr.
Gney-Batdan Antkabir inaatnn genel grn

TRAVERTENLER
Polatl ve Malky'den getirilen beyaz travertenler kulelerin i duvarlarnda, Kayseri'nin Pnarba ilesine bal Kumarl mevkiinden getirilen beyaz travertenler, heykel gruplar, aslan heykelleri ve mozole kolonatlarnda kullanlmtr.Kayseri'nin Boazkpr mevkiinden getirilen siyah ve krmz travertenler ise toplant alan ve kulelerin zemin demelerinde kullanlmtr. ankr'ya bal Eskipazar'dan getirilen sar travertenler, eref Hol'ne kan merdivenl erin sanda ve solundaki zafer kabartmalar, btn eref Hol d duvarlar, Tren Meydann evreleyen kolonatlar ve arkadl blm kolonatlarnda kullanlmtr. kinci ksm inaatn mteahhit firmas Rar-Trk Limited Sosyetesine, san travertenleri Eskipazar stasyonu'na yaklak 5 Km. uzaklktaki Budaklar Ky civarndaki ta ocaklarndan kartabilmesi iin ankr Valiliinden 2 Eyll 1944 tarihinde yaz gnderilmitir. 31 Ekim 1945 tarihinde de mteahhit firmaya bu ta ocaklarndan gerekli miktarda ta karlmas iin, ankr ilinden alnan ruhsat verilmitir. (Belge:16) naat mteahhitlii, Bayndrhk Bakanl Yap ve mar Bakanl'na traverten talannn teekklleri itibariyle ilerinde delikler olduunu, rnek olarak antiyeye getirilen yzey zerinde delik gzkmeyen travertenlerde, ilenmeye balandktan sonra delikler ktn ve bazlarnda da yzey dnda gzken deliklerin yontulma srasnda kaybolduklarn 3 Kasm 1948 tarihinde bildirmitir. Traverten tana ait artnamede aklanan deliksiz olma art, gerek tan yapsn, gerekse gsteri bozacak ekilde bulunanlar kapsamaktadr. Bunun zerine bakanlk, durumu yerinde incelemek iin Jeolog Doktor Erwin Lahn'i Eskipazar'a gndermitir. Dr. Lahn grlerini belirttii raporda, travertenin tabiati gerei delikli olacan ve bu tan normal bir traverten olduunu aklamtr. (Belge:17) Haymana'dan getirilen beyaz travertenle btn merdivenler ve Aslanl Yol ile Tren Meydan demeleri ina edilmitir. Kayseri'den getirilen bej tra vertenler ise Mozole kolonatlan zerinde lento (kiri) ta olarak kullanlmtr.

MERMERLER
anakkale'den getirilen krem, Hatay'dan getirilen krmz ve Adana'dan getirilen siyah renkte mermer ile eref Hol'nn zemini ina edilmitir. Afyon'dan getirilen kaplan postu mermer, Bilecik'ten getirilen yeil renkte mermer ile Mozole eref Hol'nn i yan duvarlar kaplanmtr. eref Hol'ne konulacak lahit ta iin Adana'nn Osmaniye ilesindeki Gavur dalarndan kesilen iki adet yekpare ta Ankara'ya getirilmitir. Bu talar, Kayserili Hac Mustafa Kuranel'in ta

ocanda 25.000 TL. ye yaptnlmtr. Her bir tan arl 40 tondur. (41) Afyon'dan getirilen beyaz mermer ile lahit mekannn yan duvarlar ina edilmitir. eref Hol i duvarlannda kullarnlan yeil mermer, Bilecik'in 23 Km. uzanda Hasandere ky civarnda bulunan, bir ahsa ait ta ocandan elde edilmitir. (Belge : 19) Drdnc ksm inaatn mteahhiti Muzaffer Budak'tan alnan 2 Austos 1952 tarihli dilekede, Bilecik yeil mermeri ile yaplacak olan eref Hol i kaplamalarnn projede belirtildii gibi ortalama 24 cm. kalnlnda yaplmasnda, dayankllk bakmndan bir zorunluluk grlmemesi, ocan verimsizlii ve uzun zamana ihtiya gstermesi gz nne alnarak bir sra 20-25 cm., bir sra 5 cm. olmak zere inas istenmitir. (Belge : 20) Rar -Trk Limitet Sosyetesi inaatta kullanlmas gerekli olan traverten ve mermerlerin; su emme, basn, donma ve dier deneylerini stanbul Teknik niversitesi laboratuvarlarnda 25 Nisan 1947' de yaptrmtr. Bu deneyler sonucunda, ta ve mermerlerin basn ve suya dayankl, donma ve scak su deneylerinde ise atlaklk ve dknt olmad sonucuna varlmtr.

DER MALZEMELER
Antkabir'in inasnda, Karabk Demir-elik Fabrikalarndan getirilen ubuk demir kullanlmtr. (Belge : 22) Sivas imento Fabrikas tarafndan bloke edilen imentonun, Antkabir'in yapmnda kullanlmak zere Rar -Trk irketi'ne verilmesine msaade edilmitir. (Belge:23) Antkabir'de kullanlacak kum ve akln salanmas iin, Rar-Trk irketi'ne Ankara ili snrlan iindeki Esenkent ve Sincan ky civarnda ubuk ay yatanda 1946 -1949 yllar arasnda drt ocak ayrlmtr. (Belge : 24) Drdnc ksm inaatta, ithal mal "Germania" marka Alman Portland imen-tosu kullanlmtr. (Belge:25) kinci ksm inaatin sorumluluunu alan mteahhit, yardmc binalarn at kaplamalarnda, 2 mm kalnlnda 100 ton kurun levhay Almanya'dan ithal etmitir. (Belge:26) Bronzdan 12 adet aplik me'ale, Ankara Erkek Tek nik retmen Okulu atelyelerinde Temmuz 1953 tarihinde yaplmtr. (Belge:27) eref Hol'ndeki lahit arkasndaki byk pencere, btn bronz kap ve parmaklklar, Nisan 1954 tarihinde talya

eref Hol Byk Giri Kaps Kule indeki Meale Milano'dan Veneroni . Preziati irketi'nce gnderilmitir.

eref Hol indeki Meale

HEYKEL ve KABARTMALAR
Antkabir'in yapm istenilen duruma gelince, Babakanlktaki komisyona bal yeni bir komisyon daha kuruldu. Komisyon; Yap ve mar leri Bakan Selahattin Onat, Trk Tarih Kurumu'ndan Prof. Halil Demirciolu, Ankara niversitesi 'nden Prof. Ekrem Akurgal, proje mimarlarndan Do. Orhan Arda ve Antkabir naat Kontrol efi Yksek Mimar Sabiha

Greyman'dan olumutu. Bu ikinci komisyonun grevi; Antkabir'de yaplmas dnlen heykel ve kabartmalann konular ile antn eitli yerlerine yazlacak yazlarn tespiti idi. 3 Mays 1950 tarihinde toplanan komisyon yeleri, zerinde allacak konularn hem ok ynl, hem de ok nemli olduunu ileri srdler ve bu kurulun uzman kiilerle geniletilmesini kararlatrdlar. Bylece komisyona yeni yeler de katld. (Belge:29) Bayndrlk Bakanlnda, yeni yelerin de katlmasyla 31 Austos 1951 tarihinde bir toplant daha yapld. Bu toplantya katlan yeni yeler; Prof. Ahmet Hamdi Tanpnar, Prof. Rudolf Belling, Prof. A. Afetinan, Prof. Enver Ziya Karal, Do. Kemali Sylemezolu, Prof. Emin Barn, Milli Eitim Bakanl temsilcisi Kamil Su, Faik Reit Unat ve Enver Behnan apolyo, Bayndrlk Bakanl temsilcisi Mstear Muammer avuolu ile proje mimar Prof. Emin Onat't. Komisyon toplantida u kararlar ald. "1. Antkabir'e konulacak heykel, kabartma ve yazlarn konular, Atatrk'n Kurtulu Savandaki Kadn Heykel Grubu hayat ve Trk nklaplarndan seilecektir. 2. Antkabir'in eitli yerlerine yazlacak yazlarn seilmesi iin bir alt komisyon kurulmutur. (42) Bu komisyon, hazrlayaca raporu, iki ay iinde Bakanla sunacaktr. 3.Komisyon, heykel ve kabartmalar hakknda sanatlara slup ynnden direktifler vermee kendini yetkili grmemitir. 4. Heykel ve kabartmalarn konularn tespit iin Prof. Ahmet Hamdi Tanpnar, Prof. Ekrem Akurgal, Prof. Belling, Do. K. Sylemezolu'ndan meydana gelen bir kk komisyon daha kurulmutur. Bu komisyon toplantlarna, Antkabir'in mimarlar da katlacaklardr." (Belge : 30) Komisyon, almalarn ksa bir zamanda bitirerek vard sonucu bir raporla st kurula sundu. Geniletilmi komisyon bu raporun nda, 1 Eyll 1951'de zet olarak aadaki u kararlar ald. "1. Antkabir'de yaplacak heykel ve kabartmalar, yapnn mimari zelliklerine uygun olacaktr. Kabartmalar, istenilen konuyu olduu gibi (fotoraf Erkek Heykel Grubu gibi) dile getirmeyecek, olayn zn ifade edecek temsil (allegorik) eserler olacaktr. 2. Kulelere yaplacak kabartmalar (rlyefler) ise bu kulelere verilen adlara gre, Atatrk'n erefli hayatn ve Kurtulu Sava tarihini, byk izgileri (ana hatlar) ile hatrlatacaktr. Bu eserleri ileyen sanatlar, Atatrk'n hayatna ait belgelerden faydalanacaklardr. 3. Aslanl Yol banda, giri yerinin sanda ve solunda iki heykel grubu bulunacaktr. Heykel gruplannn ana konular, Trk Milletinin ve Atatrk'n kurtard ve yetitirdii nesillerin, O'nun lmnden duyulan derin aclar ifade edecek nitelikte olacaktr. Bu heykel gruplar, Ata'nn aziz naan ziyaret edecekleri, O'nun yce katna sayg ile girmee hazrlayacaktr. 4. Aslanl Yol'un iki yannda, byk izgileri ile kuvvet ve sknet telkin eden Mdafaa-i Hukuk Konulu stilize 24 aslan heykeli bulunacaktr. Bu heykeller, altlklar Kabartma

zerine oturmu ve yatm olacaktr. Bu aslanlarda yatay durum esastr. 5. eref Hol'ne kan merdivenin iki yanna, iki kabartma kompozisyonu ilenecektir. Bunlardan biri, 1683'de Viyana'da balayan savunma savalarmzn sonuncusu olan Sakarya Meydan Savan, ikincisi tarihimizin ackl olaylarna son veren Bakomutanlk Meydan Savan temsil edecektir. Sanatlar, bu panolarn birincisi iin Atatrk'n "Hatt mdafaa yoktur, sath mdafaa vardr. 0 sath, btn vatandr....", Bakomutanlk Meydan Sava iin de "Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz'dir ileri" emrinden ilham ve fikirler almaldrlar. 6. eref Hol'nn iki yan duvarna, byk, iki alak kabartma yaplacaktr. Bu kabartmalann ana konular Atatrk devrimleridir. Bu kabartmalar, almann, kendine gvenin, kendisini aydnlkta bilmenin, ksaca canl ve yeni bir hayata kadn, erkek birlikte douumuzun ifadesi olacaktr. (43) 7. eref Hol'ne giri kapsnn iki tarafna, Atatrk'n Trk Genlii'ne Hitab ile Cumhuriyetin 10 ncu Yl Nutku yazlacaktr. 8. Antkabir'deki on kuleye u adlar verilmitir. - Hrriyet Kulesi - stiklal Kulesi - Mehmetik Kulesi - Zafer kulesi - Mdafaa-i Hukuk Kulesi - Cumhuriyet Kulesi - Bar Kulesi - 23 Nisan Kulesi - Misak- Mill Kulesi - nklap Kulesi Bu kulelerin gerek kabartmalar, gerekse kitabe yerlerine yazlacak yazlar bu isimlere gre seilecektir."

TRK MMARS ve ANITKABR

Trk mimarlnda 1940-1950 yllar aras, "kinci Ulusal Mimarlk Dnemi" olarak adlandrlmaktadr. Bu dnem iinde meydana gelen olaylar mimarl da etkilemitir. Bu olaylar iinde, 1938 ylnda Atatrk'n lm ve 1939 ylnda balamas saylabilir. "kinci Ulusal Mimarlk Dnemi"ne girerken bu olaylarn antsal yn ar basan, simetrie nem veren, ta malzemeyi yeleyen byk boyutlu binalar belirli bir younlua ulamtr. Bu yllarda Trk mimarlar iklim koullarna geleneksel mimarlkla ilikili yerli malzeme ve iilikle yap retmenin gereklilii zerinde duruyorlard. Bir blm ise, devletin mimarlar ynlendirme isteinin olmayn eletirmekte, yetkili kurumlarca bunun oluturularak gelecek kuaklarn da bu dorultu da yetimelerinin salanmasn uygulamalarn denetlenmesini istemekteydi. Oysa bata Atatrk olmak zere o dnemin yneticileri ada, bilimsel temellere dayal bir uluuluktan yanaydlar. kinci Ulusal Mimarlk Dneminde mimarlk eitimi yapan kurumlar gittike rgtlenerek etkinliklerinin arttrmlardr. Trk mimarlarn yarmalara katlm artmtr. D ve i etkilerle beslenen duygusal dzeyde gelien bu akm, sava ve benzeri koullarn deimesiyle et kilerini yitirmitir. Bu dnemden gnmze bir ok yap ulamtr. Bunlarn banda Antkabir gelmektedir. Bu boyutlarda olmamakla birlikte, bata Ankara ve stanbulda olmak zere bir ok kamu yaplarnda bu dnemle ilgili rneklere rastlanmaktadr.

ANITKABR YERLEM

1. stiklal Kulesi 2. Hrriyet Kulesi 3. Kadn Heykel Grubu 4. Erkek Heykel Grubu 5. Aslanl Yol 6. Tren Meydan 7. Mehmetik Kulesi 8. Antkabir Kitapl 9. Zafer Kulesi 10. smet nn Lahti 11. Bar Kulesi 12. 23 Nisan Kulesi 13. Bayrak Direi ve Bayrak 14. Msk- Mill Kulesi 15. Atatrk ve Kurtulu Sava Mzesi 16. nklp Kulesi

17. Cumhuriyet Kulesi 18. Atatrk zel Kitapl 19. Mdafaa-i Hukuk Kulesi 20. Sakarya Meydan Muharebesi Kabartmas 21. Bakomutan Meydan Muharebesi Kabartmas 22. Mozole 23. eref Hol 24. Mezar Odas 25. ATATRK'n Lahdi 26. Aslan Heykel Grubu 27. Mze Komutanlk Karargah 28. Antkabir Komutanlk Karargah 29. Dinlenme Salonu 30. Konferans Salonu 31. Hitabet Krss 32. Bar Park

* Antkabir'de Engelli Vatandalarmza Salanan Ziyaret Kolaylklar

stiklal Kulesi

Aslanl yolun sa banda bulunan kule ierisindeki kabartmada ayakta duran ve iki eliyle kl tutan bir gencin yannda kaya zerine konmu kartal figr grlmektedir. Kartal, gc, istikll ve bamszl, gen ise istiklli savunan Trk Milleti'ni temsil etmektedir. Kabartma, Zht Mridolu'nun eseridir. Kule duvarlarnda, Atatrk'n istiklal ile ilgili zl szleri yer almaktadr. Kule iinde ise Antkabir maketi ile birlikte fotoraflarla Antkabir tantlmaktadr.

Hrriyet Kulesi

Aslanl Yol'un sol banda bulunan Hrriyet Kulesi iindeki kabartmada; elinde "Hrriyet Beyannamesi" tutan melek figr ile yannda aha kalkm bir at tasvir edilmitir. Melek bamszln kutsalln, at ise bamszl sembolize etmektedir. Kabartma Zht Mridolu'nun eseridir. Kule duvarlarnda Atatrk'n Hrriyet ile ilgili zl szleri yer almaktadr. Kule ierisinde ise Antkabir'in inaat almalarn gsteren fotoraf sergisi ile inaatta kullanlan ta rnekleri bulunmaktadr.

Kadn Heykel Grubu

stiklal kulesinin nnde, ulusal giysiler giymi kadndan; kenardakiler bereketli topraklarmz simgeleyen buday baaklarndan oluan ve yere kadar uzanan kaln bir elenk tutmaktadr. Soldaki kadn, ileri uzatt elindeki kapla Atatrk'e Tanrdan rahmet dilemekte, ortadaki kadn eliyle yzn kapatm alamaktadr. Heykel grubu Hseyin zkan'n eseridir.

Erkek Heykel Grubu

Hrriyet Kulesi'nin nnde erkek heykelinden oluan bu grupta, sadaki erkek banda miferi ve kaln kaputu ile Trk askeri, yani Mehmetik, onun yannda elinde kitabyla Trk genlii ve aydn insan, biraz gerisinde ise yerel kyafetlerle Trk Kyls temsil edilmitir. Heykel grubu, Hseyin zkan'n eseridir.

Aslanl Yol
Antkabir'e Tandoan kapsndan girildiinde Bar Park ierisinde uzanan yoldan Aslanl Yol bandaki 26 basamakl geni merdivenlere ulalr. Merdivenin hemen banda karlkl olarak stikll ve Hrriyet kuleleri ile l kadn ve erkek heykel gruplar yer almaktadr. Ziyaretileri Atatrk'n yce huzuruna hazrlamak iin yaplm olan 262 m. uzunluundaki yolun iki yannda oturmu pozisyonda 24 aslan heykeli bulunmaktadr. Anadolu'nun eski uygarlklarndan Hititler' de ve Trk mitolojisinde kudreti simgeleyen aslanlar, Trk Milletinin birlik ve btnln temsilen ift yaplmlardr. Aslanlar Trk Ulusu'nun simgelemektedir. Heykeller Hseyin zkan'n eseridir.

kuvvet

ve

kudretini

Tren Meydan
Aslanl yolun sonunda yer alan tren meydan 129 x 84.25 metre boyutlarndadr. 15 bin kii kapasiteli olup, zemini; siyah, krmz, sar ve beyaz renkte traverten talardan oluan 373 adet hal ve kilim deseniyle bezenmitir.

Mehmetik Kulesi

Aslanl yolun bitiminde sada yer alan kulenin d yzeyinde, cepheye gitmekte olan Mehmetik ile elini asker olunun omzuna atm, onu vatan iin savaa gnderen anne tasvir edilmitir. Kabartma Zht Mridolu'nun eseridir. Kulenin duvarlarnda Atatrk'n Mehmetik ve Trk kadnlar hakknda syledii zl szler yer almaktadr. Kulenin ierisinde ise; Sinevizyon Salonu bulunmaktadr. Sinevizyon Salonunda Atatrk ve Antkabir konulu gsterimler yaplmaktadr.

Antkabir Kitapl
Mehmetik ve Zafer Kuleleri arasnda yer alan; Atatrk ve Kurtulu Sava Mzesi Komutanl Karargh iindeki birimde Antkabir Kitapl bulunmaktadr. Atatrk, Milli Mcadele ve nklplar konulu Trke ve yabanc dillerde kitaplarn bulunduu bir ihtisas kitapl olarak, her kesimden aratrmac ve okuyucuya hafta ii hizmet vermektedir.

Zafer Kulesi
Kulenin duvarlarnda Atatrk'n en nemli zaferinin (Conkbayr Muharebesi, Sakarya Meydan Muharebesi, Bakomutanlk Meydan Muharebesi) tarihi ve zaferle ilgili zl szleri yazldr. Kule iinde Atatrk'n naan tayan top arabas sergilenmektedir.

smet nn Lahti

Bar ve Zafer Kuleleri arasnda yanlar ak kolonlarn oluturduu galerinin ortasnda 25 Aralk 1973 tarihinde vefat eden Atatrk'n en yakn silah arkada, Trk Mill Mcadelesi'nin Bat Cephesi Komutan ve kinci Cumhurbakan smet nn'nn sembolik lahdi bulunmaktadr. Mezar odas alt kattadr. Mezar odasna ahap bir kap ardndan bronz bir kap ile girilir. Mezar odas kare olup, kesik pramidal tavanla rtldr. Beyaz granit kapl zemin zerinde kble ynnde sanduka yer almaktadr. smet nn, Antkabir'e 28 Aralk 1973'te Bakanlar Kurulu Karar ile defnedilmitir.

Bar Kulesi

Kulenin i duvarnda Atatrk'n "Yurtta Bar, Dnyada Bar" ilkesini dile getiren bir kabartma yer almaktadr. Kabartmada iftilik yapan kyller ve yanlarnda klcn uzatarak onlar koruyan bir Mehmetik figr tasvir edilmitir. Mehmetik barn salam ve gvenli kayna olan Trk Ordusu'nu sembolize etmektedir. Kabartma Nusret Suman'n eseridir. Kule duvarlarnda Atatrk'n bar ile ilgili zl szleri yer almaktadr. Kulenin ierisinde ise Atatrk'n 1935-1938 yllar arasnda kulland Lincoln marka tren ve makam otomobilleri sergilenmektedir.

23 Nisan Kulesi

Kulenin i duvarnda 23 Nisan 1920'de TBMM'nin aln temsil eden bir kabartma yer almaktadr. Kabartmada, ayakta duran kadnn tuttuu kadn zerinde 23 Nisan 1920 yazldr. Dier elinde Meclis'in aln simgeleyen bir anahtar bulunmaktadr. Kabartma Hakk Atamulu'nun eseridir. Kule duvarlarnda Atatrk'n Meclis'i n al ile ilgili zl szleri yer almaktadr. Kule ierisinde Atatrk'n 1936-1938 yllar arasnda kulland Cadillac marka zel otomobili sergilenmektedir.

Bayrak Direi ve Bayrak

Kulenin i duvarnda 23 Nisan 1920'de TBMM'nin aln temsil eden bir kabartma yer almaktadr. Kabartmada, ayakta duran kadnn tuttuu kadn zerinde 23 Nisan 1920 yazldr. Dier elinde Meclis'in aln simgeleyen bir anahtar bulunmaktadr. Kabartma Hakk Atamulu'nun eseridir. Kule duvarlarnda Atatrk'n Meclis'in al ile ilgili zl szleri yer almaktadr. Kule ierisinde Atatrk'n 1936-1938 yllar arasnda kulland Cadillac marka zel otomobili sergilenmektedir.

Misak- Milli Kulesi

Mzenin girii olan bu kulenin iinde bir kl kabzas zerinde st ste konmu drt elden oluan bir kabartma yer almaktadr. Kabartma, Trk Vatannn kurtarlmas iin iilen millet andn ifade etmektedir. Nusret Suman'n eseridir. Kulenin duvarlarnda Atatrk'n Misak - Mill ile ilgili zl szleri yazldr. Kulenin ortasnda Antkabir'de icra edilen trenlere katlan heyetlerin zel defteri imzalamalar iin imza krss yer almaktadr. Ayrca aktel panolarda Antkabir'de yaplan nemli trenlere ait fotoraflar sergilenmektedir.

Atatrk ve Kurtulu Sava Mzesi

Atatrk ve Kurtulu Sava Mzesi'ne giri iin tklaynz. (Bu blm ok geni bir ierie sahip olduu iin buraya alnmamtr.)

http://www.tsk.tr/anitkabir/atatukvekurtulussavasimuzesi.html

nkilap Kulesi

Mzenin devam olan bu kulede de Atatrk'n kulland eyalar sergilenmektedir. Kulenin i duvarnda yer alan kabartmada zayf, gsz bir elin tuttuu snmek zere olan meale, kmekte olan Osmanl mparatorluu'nu, gl bir elin gklere doru kaldrd klar saan meale ise yeni Trkiye Cumhuriyeti'ni simgelemektedir. Kabartma, Nusret Suman'n eseridir. Kule duvarlarnda Atatrk'n inklplarla ilgili zl szleri yazldr.

Cumhuriyet Kulesi

Bu blmde Atatrkn balmumu heykeli ile orijinal alma odas sergilenmektedir. ankaya Kknn ktphanesinde Atatrk alrken gsteren bu vitrindeki eyalardan arka taraftaki ktphane ve Atatrkn stndeki elbisesi hari vitrindeki btn objeler orijinaldir. Yine bu blmde yer alan dokunmatik bilgi cihazlarnda Atatrkn dnce adam yn vurgulanmtr. Ayrca duvarda asl plazma ekranda Atatrkle ilgili fotoraflar ve Antkabirde yaplan nemli trenlerin resimleri belirli aralklarla dnml olarak gsterilmektedir. Bu kulede Atatrkn Cumhuriyet ile ilgili u zl szleri bulunmaktadr. En byk gcmz, en byk dayanamz, ulusal egemenliimizi kavram ve onu eylemli olarak halkn eline vermi ve halkn elinde tutabileceimizi gerekten kantlam olduumuzdur.

Atatrk zel Kitapl

Atatrk zel Kitapl nn bulunduu, 11 Haziran 2005 tarihinde hizmete alan mzenin 4. blm; modern mzecilik anlayna uygun olarak yeniden dzenlenmi ve bylece kitaplar daha zenli bir ekilde koruma altna alnmtr. Dnce Adam Atatrk fikrinden ilham alnarak dzenlenen bu blmde yerli ve yabanc ziyaretilerimizin Atatrk Dnce Sistemi nin ne olduu ve bundan ne anlalmas gerektii hakknda bilgilenmeleri hedeflenmitir. 26 Austos 2002 tarihinde alan Kurtulu Sava Mzesi nde Atatrkn asker dehas vurgulanrken, burada ise dnce adam yn vurgulanmaktadr. Sergi salonunun birinci ve ikinci vitrinlerinde bata NUTUK olmak zere Atatrkn kendi yazd eserler, dier vitrinlerde ise Atatrkn zel ktphanesinde bulunan 3123 adet kitap konularna gre tasnif edilerek sergilenmitir. Kitaplarn dillere gre dalmna bakldnda arlkl olarak Franszca ve Trke olduu, bunun yannda ngilizce, Romence, Yunanca ve Latince kitaplarn da bulunduu grlmektedir. Konu baznda deerlendirildiinde ise ilk sray tarih, ikinci sray ise dil ve edebiyat almaktadr. Cumhuriyet Kulesinde olduu gibi burada da dokunmatik bilgi cihazlar bulunmaktadr.

Mdafaa-i Hukuk Kulesi

Kule duvarnn d yzeyinde yer alan kabartmada, Kurtulu Savamzda ulusal birliimizin temeli olan Mdafaa-i Hukuk dile getirilmitir. Kabartmada bir elinde kl tutarken, dier elini ileri uzatm snrlarmz geen dmana "Dur. .." diyen bir erkek figr tasvir edilmitir. leri uzatlan elin altnda bulunan aa yurdumuzu

simgelemektedir. Kabartma, Nusret Suman'n eseridir. Kule duvarlarnda Atatrk'n Mdafaa-i Hukuk konusunda syledii zl szler yer almaktadr. Kule ierisin de Atatrk ve Antkabir ile ilgili hatralk eyalar ve yine Atatrk ve Atatrklk ile ilgili baz yaynlar satlmaktadr.

Sakarya Meydan Muharebesi Kabartmas

Kompozisyonun sanda bir gen, iki at, bir kadn ve bir erkek bulunmaktadr. Bunlar, savan ilk dneminde dman saldrlar karsnda evlerini brakp yurt savunmas iin yollara dmtr. Bu l grubun nnde amura batm bir araba, abalayan atlar, tekerlei dndrmeye alan bir erkek ve iki kadn ile ayakta bir yiit ve ona bir kl sunan diz km bir kadn vardr. Bu grup figrleri, Sakarya Meydan Muharebesi balamadan nceki dnemi temsil etmektedir. Bu grubun solunda, yere oturmu iki kadn ve bir ocuk, dman istils altnda, Trk Ordusu'nu bekleyen halkmz simgelemektedir. Bu halkn zerinden uarak Bakomutan Mustafa Kemal'e elenk sunan bir zafer melei vardr. Kompozisyonun sonunda yere oturan kadn vatan anay, diz ken gen Sakarya Meydan Muharebesi'ni kazanan Trk Ordusu'nu, mee aac ise zaferi simgelemektedir. Kabartma, lhan Koman'n eseridir.

Bakomutan Meydan Muharebesi Kabartmas

Kompozisyonun solunda yer alan bir kyl kadn, bir erkek ocuk ve bir attan oluan grup millete savaa hazrlk dnemini temsil etmektedir. Sonraki blmde; Atatrk bir elini ileri uzatm ve "Ordular ilk hedefiniz Akdeniz'dir, ileri!" diyerek ordularmza hedefi gstermektedir. ndeki melek, Ata'nn emrini borusu ile uzak ufuklara iletmektedir. Bundan sonraki blmde, Atatrk'n emrini yerine getiren Trk ordusunun fedakarlklarn ve kahramanlklarn temsil eden kabartmada, vurulup den bir erin elindeki bayra kavrayan bir yiit ile siperde elinde kalkan ve kll bir asker Trk Ordusu'nun taarruzunu sembolize etmektedir. nde ise elinde Trk bayra

ile Trk Ordusu'nu aran Mridolu'nun eseridir.

zafer

melei

bulunmaktadr.

Kabartma,

Zht

Mozole
Antkabir'in en nemli blm olan mozoleye kan 42 basamakl merdivenlerin ortasnda "hitabet krss" yer almaktadr. Krs, Kenan Yontu'un eseridir. Mozole 72 x 52 x 17 metre boyutlarnda, dikdrtgen bir plan zerine kurulmu olup, n ve arka 8, yan cephelerde 14 adet 14,40 metre yksekliinde kolonlarla evrelenmitir. Mozole cephesinde, solda Atatrk'n Trk genliine hitab, sada ise Cumhuriyet'in kuruluunun 10. yl dnmnde syledii nutku yer almaktadr.

eref Hol
eref holne bronz kaplardan girilir. Girite sada Atatrk'n 29 Ekim 1938 tarihli Trk Ordusu'na son mesaj, solda ise ikinci Cumhurbakan smet nn'nn Atatrk'n lm zerine yaymlad 21 Kasm 1938 tarihli "Trk milletine taziye mesaj" yer almaktadr. Bu iki yazt, Atatrk'n doumunun 100. yl olan 1981'de yazlmtr. eref Hol'nn 27 kiriten oluan tavan ile yan galeri tavanlar 15-16'nc yzyl Osmanl hal ve kilim motiflerinden oluan mozaiklerle sslenmitir.

Mezar Odas
Atatrkn aziz naa, Mozolenin zemin katnda dorudan doruya topraa kazlm bir mezarda bulunmaktadr. Mozolenin birinci kat olan eref Holndeki sembolik lahit tann tam altnda bulunan mezar odas Seluklu ve

Osmanl trbe mimarisi tarznda sekizgen planl olup, piramidal klahl tavan geometrik motifli mozaiklerle sslenmitir. Zemin ve duvarlar siyah, beyaz, krmz, mermerlerle kaplanmtr. Mezar odasnn ortasnda kble ynnde krmz mermer sandukann evresinde btn illerden ve Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyeti ile Azerbaycandan gnderilen topraklarn konulduu pirin vazolar bulunmaktadr. Atatrk 10 Kasm 1938de hayata gzlerini yummutur. Antkabirin inaat 1953de tamamlanmtr. Bu dnemde Atann Aziz naa geici olarak Etnorafya Mzesinde muhafaza edilmitir. Muhafaza ilemi iin Glhane Askeri Tp Fakltesi Profesrleri tarafndan tahnit ilemine tabi tutulmutur. Bu ilemle bir eit kimyasal sv naan bozulmamas iin Atann vcuduna zerk edilmitir. lemin hemen ardndan naa kurundan bir tabuta konularak gl aacndan yaplm zel bir tabuta yerletirilmitir. Tam 15 yl sonra, 9 Kasm 1953de Prof. Dr. Kamile evki Mutlu bakanlndaki bir heyet tarafndan tabut alm ve naan hibir ekilde bozulmad grlmtr. Atatrkn Aziz naa slami usullere uygun olarak Antkabirdeki bu mezar odasna defnedilmitir. Mustafa Kemalin 1926da zmirdeki suikast giriiminin ardndan Benim naiz vcudum elbet bir gn toprak olacaktr, fakat Trkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktr sz vasiyeti olarak kabul edilmitir. Buna uygun olarak, o dnemin 67 vilayeti ile Selanikteki Atatrk evi, Koredeki Trk ehitlii, Kbrs ve Sleyman ahn Mezarndan gelen topraklarn harmanland mezara konulmutur. Gerekte yatt yer smet nnnnde syledii gibi: Trk milletinin Onun iin ak ve iftiharla dolu olan kahraman ve vefal gsdr.

Atatrk'n Lahdi
eref holne girite tam karda byk pencerenin yer ald niin iinde, ATATRK'n sembolik lahdi bulunmaktadr. Lahit ta tek para krmz mermer olup, 40 ton arlndadr. Lahit tann yer ald blm ise beyaz Afyon mermeri ile kapldr.

Aslan Heykel Grubu

Ziyaretileri Atatrk'n yce huzuruna hazrlamak iin yaplm olan 262 m. uzunluundaki yolun iki yannda oturmu pozisyonda Trklerde 24 Ouz Boyunu temsil eden aslan heykeli bulunmaktadr. Anadolu'nun eski uygarlklarndan Hititler' de ve Trk mitolojisinde kudreti simgeleyen aslanlar, Trk Milletinin birlik ve btnln temsilen ift yaplmlardr. Aslanlar Trk Ulusu'nun kuvvet ve kudretini simgelemektedir. Heykeller Hseyin zkan'n eseridir.

Mze Komutanlk Karargah

Antkabir Komutanlk Karargah

Dinlenme Salonu
Bayrak direinin bunluu blmden merdivenlerle aa indikten sonra sa tarafta yer almaktadr. Antkabir'e gelen ziyaretilerin dinlenmesi amacyla yaplm olan bu blmde eitli yiyecek ve iecekler satlmaktadr.

Konferans Salonu
Bu salonda Atatrk'n yaamn, hatrasn ve dnya grn anlatmak, tantmak, sevdirmek ve benimsetmek amac ile planlanm seminer ve konferanslar dzenlenmektedir.

Hitabet Krss
Antkabir'in en nemli blm olan mozoleye kan 42 basamakl merdivenlerin ortasnda "hitabet krss" yer almaktadr. Mermer krsnn tren meydan cephesi

dairesel geometrik motiflerle ssl olup, ortasnda ATATRK'n "Hakimiyet Kaytsz artsz Milletindir" sz yazldr. Krs, Kenan Yontu'un eseridir.

Bar Park
Bar Park; Atatrkn Yurtta Sulh, Cihanda Sulh zdeyiinden ilham alnarak oluturulmutur. Bar Parknn evre dzenlemesine ilikin uygulama projeleri Prof. Dr. Sadri Aran tarafndan hazrlanmtr. Bu projeye gre; Anttepenin eteklerinde yksek ve byk hacimli aalardan yeil kitleler oluturulacak, bu kitleler Anta yaklatka alalarak renkleri bozlaacak ve bozkrn bask formlu ve boz renkli bitki fizyonomisine brnerek, Antn heybetli yaps nnde adeta snp silinecektir. Bar Park, dnyann 24 lkesinden (Afganistan, A.B.D., Almanya, Avusturya, Belika, in, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hindistan, Irak, ngiltere, spanya, srail, sve, talya, Japonya, Kanada, Msr, Kbrs, Norve, Portekiz, Yugoslavya, Yunanistan) ve Anadolunun eitli blgelerinden getirilen aalar ve ss bitkilerinden oluturulmutur. Bugn Bar Parknda 104 ayr trde yaklak 49.500 adet ss aa, aack ve als bulunmaktadr.

Antkabir'de Engelli Vatandalarmza Salanan Ziyaret Kolaylklar Cumhuriyetimizin kurucusu Ulu nder Mustafa Kemal Atatrke ulusa duyulan minnet duygularnn en gzel ifadesi, Onun ebedi istirahatgah olan Antkabirin ziyaret edilmesidir. Bu duyguyu yaamak ve Atasna olan minnettarln ifade etmenin, engelli vatandalarmzn da en doal hakk olduu gereinden hareketle, ina projesinde yer almayan baz kolaylklar getiimiz yllarda imkanlar lsnde hizmete sunulmutur. Salanan kolaylklar sonucu, zellikle yrme engelli bir vatandamz ara park yerinden itibaren mozole, mze ve sosyal hizmet blmleri dahil tm ziyaret gzergahn rahatlkla dolaabilmektedir.

Derleyen/Dzenleyen