Mabuhay a

PPI
Community
rt
Press
Awards

•Best Edited
Weekly
angel printshop
2003 & 2007
LINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980 Printing is our profession
Service is our passion
•Best in Photojournalism 67 P. Burgos St., Proj. 4, QC 1109, Philippines
1998, 2005 & 2008 (0632) 912-4852 (0632) 912-5706
ISSN–1655-3853 • MAY 29 - JUNE 4, 2009 • VOL. 30, NO. 22 • 8 PAHINA • P10.00

A H1N1 virus pag-aaralan

na sa pagbubukas ng klase Basahin ang ulat sa pahina 5

TAMANG PAGHUHUGAS NG KAMAY

Ipinaliliwanag ni Corazon Macalinao sa kanyang mga
estudyante sa Grade 1 ng Hagonoy East Central School
ang tamang paghuhugas ng kamay sa unang araw ng klase.
Nakasulat sa black board sa kanyang likuran ang mga gamit
na kailangang dalhin ng mga estudyante bilang bahagi ng
pag-aaral sa kalinisan. — DINO BALABO
2 Mabuhay
LINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980 MAY 29 - JUNE 4, 2009

Buntot Pagé PERFECTO V. RAYMUNDO

MALAMANG kaysa hindi na si
dating Gob. Josie M. Dela Cruz
ang makakalaban ni Bise Gob.
Willy Sy-Alvarado sa pagka-
gobernador ng Bulacan sa nala-
lapit na halalan sa darating na
Mayo ng susunod na taon.
Bagamat unang termino pa
lamang ni Gob. Joselito “Jon-jon”
Mendoza, marami ang nagpapa-
lagay na pagbibigyan niya ang
kanyang Ate Josie na siyang
lumaban sa pagka-gobernador sa
darating na halalan.
Si. Gob. Jon-jon ay medyo
llamado kung siya naman ang
tatakbong kinatawan ng Ika-2
EDITORYAL
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Distrito na binubuo ng mga
bayan ng Baliwag, Balagtas,
Pulitika sa Bulacan
lilan at Bulakan, medyo parehas
ang laban sa nasabing mga ba-
yan. Walang itulak-kabigin ika
nga sa kanilang dalawa.
Sa Ika-2 Distrito ay tiyak na
makukuha ni Gob. Josie ang 70
porsiyento ng mga botante.
Sa Ika-3 Distrito na binubuo
ng mga bayan ng San Miguel, San
Ildefonso, San Rafael, Norza-
garay, Angat at Doña Remedios
Trinidad ay bukam-bibig ang
pangalan ni Gob. Josie.
At sa Ika-4 Distrito na binu-
buo ng mga bayan ng Obando,
Meycauayan, Marilao at Sta.
Maria, medyo palasak ang pa-
ngalan ni Gob. Josie sa mga
botante.
Dahil sa nadarama niya ang
kalagayan ng maraming kaba-
taan na hikahos sa pamumuhay,
marami siyang tinulungang para
maipagpatuloy ang pag-aaral.
At nitong kapistahan sa bayan
ng Obando ay iba’t ibang tulong
ang ipinagkaloob niya sa ika-
sasaya ng kapistahan.
Ang pagtulong kapag bukal sa
puso, may kapalit na biyaya sa
hinaharap.
Kayo ano sa palagay ninyo?
Tapat na security guard
ISANG security guard sa SM City
Baliwag ang pinagkalooban ng
P10,000 cash incentive at inalok
din ni Gob. Jon-jon Mendoza ng

Ang pamanang talino

Bocaue, Bustos, Guiguinto, Pla-
ridel at Pandi.
Malamang na one-on-one ang
labanan nina Josie at Willy kung
hindi makikihalo si dating Gob.
BALIKTANAW: Pasukan na naman sa mga paaralan. Tunghayan ang editoryal Obet Pagdanganan, na sa palagay
sa sipi ng Mabuhay noong Hunyo 8, 1980 kung kailan noon at magpa- ng marami ay medyo magpapa-
hanggang ngayon ay pareho pa rin ang problemang kinakaharap natin hinga muna sa pagtakbo sa dara-
taun-taon. — Patnugot ting na halalan.
SIMULA bukas, daragsa na naman ang milyun-milyong kabataan sa mga Pulsuhan naman natin ang
mga botante sa bayan-bayan.
paaralan sa buong bansa. Sa Ika-1 Distrito na binubuo
Tulad ng nangyayari taun-taon, nahaharap na naman sa malaking ng mga bayan ng Malolos, Hago-
problema ang ating Ministri ng Edukasyon at Kultura, lalong-lalo na sa noy, Paombong, Calumpit, Pu-
kung paano matatanggap lahat ang mga batang nais na mag-aral.
Bukod dito, kasama rin sa problema ang malaking kakulangan sa
guro at sa mga silid-aralan. Gayunman, ginagawa ng pamahalaan ang
lahat upang ito ay mabigyan ng lunas.
Kastigo
Ngunit ang higit na nagpapasan ng hirap sa pagbubukas ng klase
ay ang mga ina at ama ng tahanan.
Alam nating lahat na pangarap ng mga magulang na mabigyan ng
karunungan ang kanilang mga anak kahit na mangahulugan ito ng
malaking bawas sa kanilang kakainin o sila man ay magtrabaho ng 16
na oras sa isang araw. NANG mabasa ko sa pahayagan
Sa nakaraang taon, hindi napigilan ang pagtaas ng halaga ng halos ang pormal na pagsasanib/ koa-
lahat ng bagay — pagkain, transportasyon, damit at iba pang bagay na lisyon/pagbubuklod ng KAMPI
lubhang kailangan sa pang-araw-araw na pamumuhay. at Lakas-CMD ay hindi naiwa-
Kasabay nito, ay tumaas din ang halaga ng libro at iba pang san ng malikot kong imahinas-
kagamitan sa paaralan. Bagaman ang mga bagay na ito ay nasa ilalim yon ang humanap ng mapag-
ng tinatawag nating price control, malaki ring kabawasan sa kinikita ng hahambingan. Ang una kong
naisip ay itulad ang pagsasanib
pamilya ang itinaas nitong halaga. ng KAMPI-Lakas-CMD sa pag-
Dagdag pa rin sa sakit ng ulo ng mga nagpapaaral ang patuloy na sasama ng mga pating at buwa-
paghingi ng mga paaralan ng dagdag sa kanilang sinisingil na matrikula. ya, o sa pagsasanib ng mga lawin
Sa kabila ng hindi mapigilang pagtaas ng presyo ng lahat ng bagay, at agila. Pero ang mga nabanggit
patuloy pa rin sa dating antas ang ating mga sahod na kung naragdagan na hayop at ibon, bagama’t mga
man ay hindi sapat para makatugon sa ating mga pangangailangan. predator, ay maseselan — buhay
na hayop o tao ang inaatake nila
Magkaganoon man, hindi pa rin mapigilan ang pagdagsa ng mga at sinisila. May delikadesa, kung
kabataan sa mga paaralan, maging ito man ay pribado o gobyerno. baga.
Ang pagtuklas ng talino ay likas na sa ating mga Pilipino at matanda Higit na angkop, sa palagay
na nating kasabihan na higit pa sa salapi ang pamanang talino. ko, na ihahambing ang pagsa-
sanib ng KAMPI-Lakas-CMD sa
pagsasanib ng mga uwak at
Suma total, kayo na ang hu-
matol.
Edwin Santos sa Obando
DAHIL sa mga tulong na gina-
gawa ni Edwin Santos sa mga
mamamayan ng Obando ay na-
giging bukam-bibig na ang kan-
yang pangalan.
Sino ba namang pribadong tao
ang makagagawa ng kanyang
ginawang pamimigay ng multi-
cab sa lahat ng barangay ng
Obando.
Pagsasanib ng uwak at buwitre
Estados Unidos ang kalayaang
pampulitika ang noong 1946 —
napatunayan kong totoo ang
Kasabihang, “Power corrupts.”
Sa bawat eleksiyon, natatan-
daan ko, ang graft and corruption
sa pamahalaan ang lagi nang
pangunahing issue. At ang graft
and corruption ay kakambal ding
isyu ang nepotismo (pagkalinga
sa kaanak) at paboritismo (pag-
kalinga sa malalapit na kapar-
tido, kumpare, kabarkada, ka-
eskuwela, ka-fraternity, atbp.)
Pero ang isyu ng katiwalian
sa gobyerno ay nagsimulang
nakaalarma hindi lamang sa
mga Pilipino kundi maging sa
mga ahensiyang dayuhan nang
ideklara ni Marcos ang martial
law. Noon din nagsimulang ma-
posisyon sa Provincial Security
and Jail Managament Office
dahil sa katapatang kanyang
ipinamalas.
Isinauli ni Trinidad Quintana
ang mahigit sa P2.4 milyon na
cash at tseke na napulot niya sa
loob ng SM City Baliwag kamaka-
ilan.
Ayon kay Beverly Cruz, pub-
lic relations officer ng SM City
Baliwag, si Quintana ay emple-
yado ng Roger Jerson Cosme
sundan sa pahina 4
BIENVENIDO A. RAMOS
tibo ang martial law, kailangan
ni Marcos na suhulan, kunsin-
tihin maging ang pag-aabuso ng
military — hindi lamang ang
pagkakamal ng yaman, kundi
maging ang pagpatay at iba pang
paglabag sa mga karapatang-
pantao.
Ginaya ni GMA si Marcos
KAKAMPI ngayon ni Pangulong
Macapagal Arroyo ang LAKAS
na nalabi sa rehimeng Marcos,
at diyan ay kabilang sina naging
Pangulong Fidel Ramos, Pangulo
ng Senado Juan Ponce Enrile,
Jose De Venecia, Luis Villafuerte
at ilan pa. Sa panig ng militar ni
Marcos, mababanggit ang ma-
raming nagtapos sa PMA, ka-
bilang sina Sen. Ping Lacson,

Mabuhay
LINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980
Jose L. Pavia
Publisher/Editor
Perfecto V. Raymundo
Associate Editor
Anthony L. Pavia
Managing Editor
e-mail
mabuhaynews25@yahoo.com
buwitre — ang dalawang masisi- sa-pulitika ang pulisya, konsta- Sen. Honasan, Berroya at ma-
bang ibon na walang selan, bularya at Sandatahang Lakas raming iba pa.
walang delikadesa, kumakain ng ng Pilipinas. At ang pagkakasa- Hindi man pormal na idine-
mga patay, ng mga bulok. pulitika sa Sandatahang Lakas deklara ni GMA ang martial law,
ng Pilipinas (kasama ang pinag- nagawa niyang suhulan ang
Nagpasasa sa bulok na rehimen sanib na PC-INP) ay naging militar — upang huwag sumu-
EDITORIAL SA metikulosong pagsubaybay at simula rin ng pagkalat ng virus porta ang PNP at AFP sa nami-
Alfredo M. Roxas, Jose Romulo Q. Pavia, Jose pagsusuri ko sa paparuming ng graft and corruption sa mi- mintong pagsiklab ng isang
Gerardo Q. Pavia, Joey N. Pavia , Jose Visitacion pulitika sa bansa — mula nang litar. people power revolt.
Q. Pavia, Carminia L. Pavia, Perfecto Raymundo makamit ng Pilipinas mula sa Para maipatupad nang epek- sundan sa pahina 4
Jr., Dino Balabo
ADVERTISING
Jennifer T. Raymundo
PRODUCTION
Promdi DINO BALABO
Jose Antonio Q. Pavia, Jose Ricardo Q. Pavia,
Mark F. Mata, Maricel P. Dayag, Charlett C.
Añasco

Pasukan na naman sa eskwela

PPI-KAF PHOTOGRAPHY / ART
Community Eden Uy, Allan Peñaredondo, Joseph Ryan S.
Press Pavia
Awards TAPOS na ang bakasyon. Pa- Ayon kay Antonio, ang mga uuna ang pagkakamot ng mga
BUSINESS / ADMINISTRATION
sukan na naman sa eskwela. Ano karaniwang sakit na dumadapo bata ng ulo kaysa pagsusulat at
Loreto Q. Pavia, Marilyn L. Ramirez, kaya ang first lesson? sa mga batang mag-aaral ay ang pag-aaral.
Best Peñaflor Crystal, J. Victorina P. Vergara, Sabi ng Department of Edu- sakit ng ngipin, pagkakaroon ng Solusyon ng DepEd, mamaha-
Edited Weekly Cecile S. Pavia, Luis Francisco, Domingo Ungria, cation, ituturo nila sa mga es- kuto at lisa, sipon at ubo, at ma- gi ng mga suyod sa mga paaralan.
2003 + 2008 Harold T. Raymundo, tudyante ang pag-iingat at kung ging mga sakit sa balat. ***
CIRCULATION paano makakaiwas sa Influenza Malaking problema daw ang Sa pagtatapos ng bakasyon,
Best Robert T. Raymundo, Armando M. Arellano, A H1N1. Nakapag-seminar na mga sakit na nabanggit dahil nagtatapos rin ang panahon ng
in Photojournalism Rhoderick T. Raymundo kaya ang mga guro tungkol dito? nakakaapekto sa pag-aaral ng mga piyesta na sinamantala ng
*** mga bata. mga pulitikong naghahangad
1998 + 2005 The Mabuhay is published weekly by the
Ayon kay Dr. Ermingardo An- kumandidato sa susunod na
MABUHAY COMMUNICATIONS SERVICES — ***
DTI Permit No. 00075266, March 6, 2006 to tonio, ang medical officer ng Totoo yan. Mahirap mag-aral halalan.
A proud member of March 6, 2011, Malolos, Bulacan. DepEd sa Bulacan, madali na kapag sumasakit ang ngipin. Kaya naman ang mga tarpau-
PHILIPPINE PRESS INSTITUTE para sa kanila na ituro sa mga Kahit matatanda nahihirapan lin poster at mga streamer nila
The Mabuhay is entered as Second Class Mail estudyante ang pag-iingat sa In- diyan. ng pagbati sa mga kapiyestahan
Matter at the San Fernando, Pampanga Post fluenza A H1N1 kahit hindi pa Dahil dito, itinuturo nila sa ay nagkalat. May mga pagkaka-
Office on April 30, 1987 under Permit No. 490; bahagi iyon ng kurikulum na mga bata ang tama at regular na taon pa na parang mas marami
and as Third Class Mail Matter at the Manila itinuturo sa mga bata. pagsesepilyo ng ngipin. Pero pa ang mga tarpaulin ng mga
Central Post Office under permit No. 1281-99- Sinabi pa niya na may kara- marami pa rin ang mga kendi na pulitiko sa gayak para sa piyesta.
NCR dated Nov. 15, 1999. ISSN 1655-3853 nasan na ang DepEd sa pag- itinitinda sa mga kantina ng
WEBSITE ***
Principal Office: 626 San Pascual, Obando, tuturo sa pag-iingat sa mga sakit paaralan at maging sa mga tin- Siyempre, layunin ng mga
http://mabuhaynews.com Bulacan 294-8122 dahil noong 2003 ay kanilang dahan sa labas ng paaralan. pulitiko ay maximum exposure.
Subscription Rates (postage included): P520 for one year or 52 itinuro kung paano mag-ingat sa *** Makita, makilala at matandaan
issues in Metro Manila; P750 outside Metro Manila. Advertising base Severe Acute Respiratory Syn- Mabilis namang kumalat ang sila ng mga botante sa susunod
rate is P100 per column centimeter for legal notices. drome (SARS). kuto at lisa sa mga bata, at kapag na halalan.
*** nagkahawa-hawa sila, mas na- sundan sa pahina 4
MAY 29 - JUNE 4, 2009
Depthnews
The President “ain’t” deaf. Press
Secretary Cerge Remonde gave
that spin to Ms. Arroyo’s sensible
order to Finance Secretary
Margarito Teves: scrap taxes
clamped by Bureau of Customs,
on imported books and reading
material.
“Books give light to my eyes,”
the Ibanag proverb says. Thus,
“President Arroyo wants books to
be within reach of the common
man,” spinmeister Remonde ex-
plained. “She believes reading is
an important value for intellec-
tual formation, which is the foun-
dation of a healthy public opin-
ion necessary for a vibrant de-
m o c r a c y. ”
Manuel Quezon III opened
protest sluicegates by showing, in
Inquirer columns, that Finance
Department Order 17-09 frac-
tured the Florence Agreement.
The Philippines is party to this
1950 treaty. It would spur “free
exchange of ideas and knowl-
edge,” Quezon wrote. Tax collec-
tors instead clamped on a pre-
mium for ignorance.
Customs claimed that the
word —“only”— in Republic Act
Cebu Calling
THIS is the ideal situation. Our
hearts should overflow with
gratitude. In the first place, be-
cause there are many, endless
reasons to be thankful. Then,
such gesture would make us
simple, very human and ulti-
mately united to God and the oth-
ers.
A heart that is not thankful is
an isolated heart. It’s a lonely
heart that thinks it can live and
do things simply by itself, in vio-
lation of our nature and what we
actually feel deep in our hearts.
It has no other way but to be un-
happy.
A thankful heart will never be
alone and sad. It recognizes the
many blessings and good things
that it continues to receive. And
it knows where they come from,
and also for what purpose they
are given. It will always be happy.
We need to do everything to
cultivate this abiding mentality
of thanksgiving. We have to de-
liberately do this task, given the
desensitizing effect of the flurry
of activities and other concerns
our modern world is bombarding
us with.
Forward to Basics
“FATHER, is scandal a sin?”
Philip, a third-grade student,
asked.
“Why do you ask?” I inquired
further to know how to properly
respond to his unexpected ques-
tion.
“Oh, just wonderin’ ’coz mum
said I shouldn’t ask her scandal-
ous questions,” he shrugged his
shoulders.
“Questions? Like what,
Philip?”
“Like, I asked what ‘virgin’
means ’coz my other classmates
mentioned it,” he looked at me
confidently hoping I could give
him some answers.
“Really? What did mum say?”
“She said sumthin’ ’bout the
Virgin Mary and ...,”
“But what do you and your
friends understand by virgin,
Philip?” I interrupted him.
“Father,” he gave me a wide
cute smile that revealed his two
A republic of letters
8047 authorized taxes by way of
exception. Nonsense. “The word
seems to be a Customs intercala-
tion,” constitutional scholar
Joaquin Bernas, SJ noted.
“I don’t believe Congress
would attempt to repeal a treaty
commitment by the mere inser-
tion of one word,” he added. “Nei-
ther may Customs attempt to in-
sert for whatever purpose what
Congress did not insert.”
This book levy uproar re-
sembles the firestorm that earlier
engulfed Cebu City officials. Vice-
mayor Michael Rama and Coun-
cilor Joy August Young tried to
padlock the 69-year old Rizal Me-
morial Library. Like our taxmen,
they cited “reasons of economy”.
But citizens, who built the li-
brary in 1939 beat them back.
Today, the library is undergoing
a million-peso renovation. That’s
a significant victory too. This is,
after all, a country where half of
those between 7 and 21 don’t
read anything — not even com-
ics. And by Grade 4, many stu-
dents still can’t read.
Illegal book taxes interlock
with flawed textbooks. Antonio
Brim with thanksgiving
Gratitude forms an essential
part of our relation with God. It
is the adequate response we give
upon seeing the continuous at-
tention and care God gives us. It
makes us stick to the reality of
our life. It keeps us from invent-
ing a world unhinged from its
Creator and from others.
More, when we are thankful,
we exercise our heart in one of
its most spiritual modes. We bare
it to God and to others, and al-
low it to stay vitally connected
with them. It makes our heart a
heart of flesh and not of stone. It
keeps us simple and humble.
When we are thankful, we
open our heart to the workings
of grace and the innate goodness
that comes with our nature, at
least that part that is still unaf-
fected by sin. In a way, gratitude
is a main language of the heart.
It’s a major expression of love.
This is one of the main prob-
lems we have. We see people be-
coming less and less thankful. We
now seldom hear the word. And
if we do, we can’t help but notice
it to be simply formalistic, just an
external sign of courtesy, with no
FR. FRANCIS B. ONGKINGCO
iScandals
missing front teeth, “Does it
mean never been kissed before?”
***
Philip is amusingly just begin-
ning to acquaint himself with
some of life’s moral realities. It
is, however, so timely to once
again remind ourselves about
the important moral principles
regarding scandal. This is espe-
cially true in our days when the
illness of moral relativism leads
many to disregard the causes and
grave consequences of a scandal.
Moreover, this subjective outlook
is making something distaste-
fully sinful into something dis-
gustingly fashionable.
The Greeks called skandalon
an object (e.g. a rock or log) in-
tentionally placed in someone
else’s path in order to trip him
or block his way. Latin takes
from the Greek and defines scan-
dalum in the moral sense of a
“trap” or “temptation” laid for
Mabuhay
LINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980
JUAN L. MERCADO
Calipjo Go, for example, docu-
mented, for over a decade, errors
that studded science and English
textbooks. Some columnists
pounced on Go. They didn’t ques-
tion his findings or concern over
miseducating students. Rather,
they fretted over publishing mo-
guls’ balance sheets. A Senate
probe fizzled.
Twelve years after the Lower
House documented textbook er-
rors, German national Helmut
Haas — who lodged the com-
plaint — found flaws yet again.
His Grade 5 son’s copy of “The
Wonderful World of Science” text-
book claims “algae as a fish” and
“dust as a minute organism”
“The Department of Educa-
tion’s committee on instructional
material has not done a single
thing since the 1997 inquiry,”
Haas told Sun.Star “How will the
Philippines come out of this eco-
nomic situation when they teach
this in schools?”
Led by Rep. Raul Del Mar, the
inquiry found error-filled text-
books proliferate nationwide.
The problem stems from negli-
continued on page 7
FR. ROY CIMAGALA
soul. It’s quite dry.
We have to make sure that
thanksgiving comes pouring out
from our hearts everyday. In the
Gospel of St. John, there’s a little
expression that can serve as a
spur for us to be thankful, words
Jesus spoke to the Samaritan
woman: “If you only knew what
God is offering…” (4,10)
It might be worthwhile to re-
member these words, if not to say
it often during the day, to remind
us about God’s loving providence
over us. To be sure, he continues
to intervene in our life. He can
never be detached from us, indif-
ferent to our needs.
This is our problem. We tend
to take all the goodness of God
for granted. We are notoriously
short-sighted and narrow-
minded. We hardly consider any-
thing beyond what our senses can
perceive, what our intelligence
can understand. We fail to be
guided by faith that allows us to
see the spiritual and supernatu-
ral reality of our life.
We have to see to it that ev-
eryday, we are conscious that we
continued on page 7
someone. Present times have
somewhat watered down these
ideas by focusing more on the
public outrage or disapproval
towards a misconduct of person.
God created man in His im-
age and likeness. This is the
source of every person’s dignity.
This is why Jesus strongly de-
nounced scandal as a grave sin.
In Mathew’s Gospel, He taught
that whoever causes a scandal —
especially when it corrupts the
young and innocent — should
have “a great millstone fastened
round his neck and to be
drowned in the depth of the sea.”
The Catechism of the Catho-
lic Church includes scandal un-
der the offenses against the Fifth
Commandment. It is “an atti-
tude or behaviour which leads
another to do evil. The person
who gives scandal becomes his
neighbour’s tempter ... Scandal
continued on page 7
Regarding Henry
Chicken of the sea
TUNA is the country’s top export
commodity, according to the re-
cent report released by the Na-
tional Statistics Office. Despite
the economic crisis the world is
currently experiencing, tuna
products (like fresh tuna, frozen
tuna, poached tuna and canned
tuna) remain in big demand
abroad.
“Tuna as a food commodity is
highly in demand in the world’s
markets, especially in the United
States where most of our tuna
products are shipped,” pointed
out Domingo Ang, chief executive
officer of Davao Marina Tuna
Corporation. “They are a basic
necessity even in a global reces-
sion.”
Since 2005, export of Philip-
pine tuna to the U.S. market has
been declining. However, data
from the U.S. National Marine
Fisheries Services reported that
in last year’s first quarter, tuna
exports broke the slowing trend
with tuna shipments racking up
9.934 metric tons, rising 22 per-
cent over the same period the
previous year.
This is good news, indeed.
“The Philippine tuna industry is
an important element in the
country’s economy contributing
over 100,000 direct jobs and
US$156,938 million in foreign
exchange earnings,” a position
paper prepared by the Laguna-
based Philippine Council for
Aquatic and Marine Research
Development (PCAMRD) notes.
“Direct dependents include fish-
ers, processors, canners, export-
ers and traders.”
Tunas are migratory oceanic
fishes, which are capable of at-
taining large sizes. It also in-
cludes tuna-like species such as
billfish, swordfish, and marlin. In
the Philippines, twenty-one spe-
cies have been recorded. “But
only six species are commercially
important,” says Dr. Rafael D.
Guerrero III, PCAMRD executive
director.
Among the shallow-water/
Fair & Square
Environmental threats
JUST when I was starting to
think that development journal-
ism was already a dying cause, I
recently realized in-depth inter-
views with the right resource per-
sons could bring out policy direc-
tions that could be suggested to
the proper executive agencies or
legislative bodies for appropriate
action, for whatever these are
worth. In some cases, the private
sector could even act on these di-
rections as possible program or
project actions.
When I interviewed Dr. Roger
Birosel in my TV show, I learned
from him that most of our local
government units (LGUs) do not
have hazard mapping systems,
even if the law requires it, and
even if it is relatively easy to put
these up. To add to that, Dr.
Birosel also said that most of our
LGUs do not have hazard warn-
ing systems, even if the law re-
quires it, and even if it does not
need high science to put it up.
I recently met with Ms. Nikki
Meru, a program coordinator of
Growth with Equity in Mindanao
(GEM), a project of the U.S.
Agency for International Devel-
opment (USAID). GEM has been
helping Mindanao based small
and medium enterprises (SMEs)
and as a result of that meeting, I
3
HENRYLITO D. TACIO
small tunas, the most commer-
cially important are the frigate
tuna or “tulingan” (Auxis
thazard), the eastern little tuna
or “kawa-kawa” (Euthynnus
affinis), and the bullet tuna
(Auxis rochei). Most of these tu-
nas are consumed locally.
The important species among
the deep-water/big tunas are the
yellowfin tuna or “albacora”
(Thunnus albacores), the big-eye
tuna or “tambakol” (Thunnus
obesus), and the skipjack or
“gulyasan” (Katsuwonus
petamis). These are caught using
commercial fishing boats with
purse seines and ring nets. Small
fishermen catch these species
using handlines (hook and line).
Tuna is found in all of the
major temperate and tropical
oceans of the world. The western
and central portions of the Pacific
Ocean of the Food and Agricul-
ture Organization (FAO) Statis-
tical Area 71 contain the biggest
tuna resources among the world’s
oceans. The Philippines straddles
FAO Area 71 in which half of the
world’s yellowfin tuna is har-
vested.
“Tunas are caught throughout
Philippine waters,” says Dr.
Guerrero, “but the most produc-
tive fishing grounds are the Sulu
Sea, Moro Gulf and waters ex-
tending to the North Celebes Sea.
Viable tuna fisheries also exist in
waters off Western Negros, as
well as Northwestern and South-
ern Luzon.”
Deep-water or oceanic tunas
are believed to be breeding in the
Moro Gulf when 3-4 years of age.
The juveniles (less than l year
old) stay in shallow waters (in-
shore) until they swim out to the
West Pacific or Indian Ocean de-
pending on the current. This is
the reason why the big tunas are
called “fishes without a country.”
They have also been referred to
as migratory or straddling stocks.
“The Philippines is in a stra-
tegic position because of its prox-
continued on page 7
IKE SEÑERES
will soon be interviewing Min-
danao business leaders in my TV
show. I will also be receiving
phoned in reports from Mindanao
media about what is going on
there.
I am very much concerned
about the environmental safety
of the people in Compostela Val-
ley, the province of my birth. I
was born in Compostela town
when it was still a part of the old
and undivided Davao province.
The news about the mudslide
deaths saddened me so much, but
I was happy about what Dr.
Birosel said, that he could help
put up hazard mapping systems
not only in that area, but all over
the Philippines.
As far as I know, GEM is fo-
cused mostly on enterprise devel-
opment, but what good would
business assistance be if the se-
curity of the businesses in the
area is always threatened by en-
vironmental damage? In the
course of my interviews with the
Mindanao business leaders, I
hope to get some support for the
installation of the hazard map-
ping systems, which do not really
cost a lot of money.
A hazard mapping is one
thing, a hazard warning system
continued on page 7
4 Mabuhay
Buhay Pinoy
MANDY CENTENO
‘Search and destroy’
Sa buwan ng Hunyo, pasukan na naman
Ng mga eskwela, sa ‘ting paaralan
Mga paghahanda naisakatuparan
Sa ikabubuti nitong mag-aaral.
Naging matagumpay “Brigada Eskwela”
Magulang at guro nagtulungan sila
Pati mag-aaral ay boluntaryo pa
Ang silid-aralan, naihanda nila.
Ang butas sa bubong ay pinagtatakpan
Ang sirang bintana, naiayos naman
Ang mga pisara, muling pinintahan
Kinumpuning lahat, mga desk, upuan.
Talahib at damo ay binunot nila
Ang kapaligiran, kalat inalis pa
Magarang halaman ay iginayak na
Upang sa pagpasok, kahali-halina.
“Brigada Eskwela”, bago pinatupad
Mag-aaral noon silang tumutupad
Halos paglilinis isang linggong singkad
Hindi pumapasok ang eskwelang tamad.
Kasabay din nito sa buong Bulacan
Gob. Jon-jon Mendoza kanyang inatasan
Ang mga kawani sa Pangkalusugan
Pagkontrol sa dengue pinagbuting tunay.
Ang proyekto na “Search, Destroy Operation”
Na kontra sa dengue, target lamok ngayon
Na isinagawa sa mga central school
Taguan ng lamok, hanap, wasak iyon.
Ang lahat ng bagay tubig nagtataglay
Mga basyong bote lata sa tambakan
Pati na ang dumi sa mabahong kanal
Ito ay nilinis tubig inalisan.
Base sa talaan ng tanggapan PHO
Buwan ng Enero hanggang Mayo otso
Biktima ng dengue ay mababa ito
Sa sinundang taon petsa ring ganito.
Dagdag ng PHO, ’di na gagamitin
Ang pagsasagawa, mausok na “fogging”
Walang naitalang “outbreak” o napansin
Kahit saang lugar, maging dito sa ’tin.
“Brigada Eskwela” at ang “Search and Destroy”
Naging matagumpay, mga operasyon
Mga mag-aaral nakahanda ngayon
Sa pag-aaral lang nakatutok iyon.
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Napapanahon
St. Mary’s College
NOONG nakaraang pagtatapos ng klase, umani ng mga
award ang anim na taong gulang na si Rissa Jamina M.
Francisco ng Subic, Baliwag, Bulacan. Kinder 2 siya at
tumanggap ng gold ribbbon for general academic excel-
lence mula kay Sister Marissa C. Rebosura, RVM,
presidente ng St. Mary’s College, Baliwag.
Anak si Jamina nina Bong at Jasmin Francisco at apo
nina Rolando at Magdalena S. Francisco na retiradong
science department head ng Mariano Ponce High School.
Ulat pang-barangay
BARANGAY TABON-MALIS — Noong ika-8 ng Mayo,
idinaos ang birthday celebration ni Yaoshar Althea I.
Grande na ginanap sa Iral Pavillion, Guiguinto, Bulacan.
Masaya ang salu-salo at swimming party at nag-enjoy ang
mga batang bisita ng pitong taong si Althea. Pati na rin
matatanda na mga bisita ng mga magulang niya, sina
Sonny at Marjorie Grande. Ang mga naging bisita ay sina
Juliet, Shiela at Baloloy, Baby at Ning-Ning, Agnes at
Combat, Yogie at Elma, JV at Gladys, Benedict, Kuya Ely,
Boy, Lanie at Egay. Nanay Linda, Jasmine at Jhared, Lola
Medy at Lolo Rudy, mga iba pang kamag-anak at kaibigan
at mga taga- Balingasa.
BARANGAY SAN PEDRO, BUSTOS — Idinaos ang isang
maringal na debut celebration para kay Rose Anne Ingu-
san Mendoza sa Orchids, Garden Hall, Malamig, Bustos,
Bulacan. Anak siya nina Rey Mendoza at Angie Ingusan-
Mendoza. Si Rey ay isang negosyante at si Angie naman
ay isang guro sa San Pedro Elementary School. Lola na-
man ni Rose Anne si Juanita Ingusan ng Tibag, Baliwag.
Dumalo sa naturang selebrasyon ang ilang kamag-
anak at kaibigan tulad nina: Felix Quiambao ng Cavite;
Carlito Marcelo na isang balikbayang taga Tibag, Baliwag;
Tony Ingusan at Mel Malvar ng San Rafael; at si Jun
Bartolome at ang kanyang may-bahay.
Si Rose Anne ay nasa unang taon sa kolehiyo at
kumukuha ng kursong Education sa Baliwag University.
EXTRA-JUDICIAL SETTLEMENT OF ESTATE
OF THE LATE EUFROCINA C. GUILLERMO
NOTICE is hereby given that the estate of the deceased EUFROCINA C.
GUILLERMO ied intestate on July 4, 2008 at 68 Sampaguita St., Valle
Verde 2, Pasig City who left behind a Certificate of Time Deposit No.
919273 in Metrobank 304 Anonas Aurora Blvd. Branch in the amount
of ONE THOUSAND EIGHTEEN and 21/100 (1,018.21) US Dollar ex-
ecuted by he heirs before Notary Public Erlinda B. Espejo’ Doc. No.
337; Page No. 69 Book No. CCCCLXXXVII; Series of 2009.
Mabuhay: May 15, 22 and 29, 2009
LINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980
Kakampi mo ang Batas
TANONG: Magandang araw sayo
Atty. Ako po si Grace ... Ganito kasi
ang sitwasyon ... Yung asawa ko
ngayon ay dating kasal. Naghiwalay
na sila dahil may ibang asawa na
yung dati niyang asawa ... Gusto ko
lang po itanong sa inyo. May iba pa
bang paraan sa pagpapawalang bisa
sa kasal, maliban po sa annulment?
Kasi po ang mahal po kung annul-
ment ’yung ipa-file. May narinig po
ako, puwede daw sa pari lang. Mabisa
po ba ’yun? Nine years na po silang
hiwalay. Magkakaroon na kami ng
anak. Pero problema namin hindi
kami puwedeng ikasal. Sana po
mapayuhan n’yo ako kung anong
dapat gawin ... Hihintayin ko po
’yung sagot mo sa periodico ... Mara-
ming salamat po... Sanay gabayan
kayo ng panginoon..
– pretty_janice74@yahoo.com
Sagot: Salamat sa Diyos sa nga-
lan ni Jesus sa tanong na ito. Sa ilalim
ng Family Code, di po kinikilala ang
annulment ng pari, o church annul-
ment. Ibig pong sabihin, kahit mag-
utos ang pari na balewala na ang
kasal ng mag-asawa, hindi po ito
kikilalanin, mananatiling may bisa
ang kasal ng mag-asawa. Ang tanging
kinikilala lamang sa pagbabalewala
ng kasal ay ang utos ng pagbaba-
lewala ng hukuman.
Lalaking nang-iwan ng asawa,
puwedeng makulong hanggang 20 taon
TANONG: Magandang araw po Atty.
Batas. Itatanong ko lamang po sana
kung ano po ang mainam gawin
naaawa po kasi ako sa aking kapatid.
Ang aking kapatid ay may 2 anak at
legal na kasal sa kanyang asawa.
Makaraan ang 7 taon ay nagkaroon
ng babae ang kanyang asawa at saka
niya ito nadiskubre kamakailan
lamang at ngayon ang querida ay
kakapanganak lamang. Humiwalay
ang kanyang asawa at sumama sa
querida at ibinahay nila ang mag-ina
at iniwan na ang aking kapatid. Sa
ngayon ano po ang magandang gawin
upang maparusahan ang queridang
iyon at ang lalaki. Nalaman din po
namin sa imbestigador na aming hi-
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
nire na pinabinyagan ang bata ma-
rahil ang pangalan ng ama ng batang
mula sa pahina 2 iyon ay nakatala sa pangalan ng
asawa ng aking kapatid. Salamat po
ng marami aabangan ko po ang
inyong sagot. Gumagalang, Janice
Bay.
– pretty_candycane@yahoo.com
SAGOT: Maraming salamat sa e-
mail na ito, Janice Bay. Sa ilalim ng
mga umiiral na batas sa Pilipinas,
ang lalaking nag-iwan ng kanyang
asawa sa anumang dahilan ay may
pananagutang sibil at kriminal. Sa
pananagutang sibil, maaari siyang
masampahan ng kaso upang maba-
Napapanahon
SA kasalukuyan ay opisyal ko nang
isinasara ang isyu ng illegal na sugal,
ang “Sa Pula, Sa Puti” sa may Glori-
etta, Poblacion, Baliwag, Bulacan.
Sabi daw ng operator ng naturang
sugal sa pinsan niyang kaibigan ko
ay samahan siya at pupunta sa bahay
namin. Una rito ay magkita raw kami
sa Chowking. Ang tanong ko: Bakit
pa? Alam ko naman kung saan pu-
punta ang usapan kaya tama na.
Okey na. Basta kung prinsipyo ang
pag-uusapan, paninindigan ko ang
tama. Kaya’t ibinabato ko na ang isyu
sa mga kinauukulan:
1) Mga pulis na may outpost sa
Glorietta at sa hepe ng pulisya ng
Baliwag na nagbubulag-bulagan at
parang nakatali ang mga kamay;
2) Sa mga opisyal ng bayan gaya
ng mga konsehal ng mayorya na nag-
iipon ng pogi points sa kanilang
pagkakaupo sa sesyon hall. Ang
mayorya ay gumagawa ng ordinansa
para sa interes ng kanilang boss at
hindi para sa interes ng taong bayan.
Samantalang ang minorya ay hindi
maibuka ang bibig dahil sa takot o
basta nagwawalang bahala;
3) Sa simbahan na hindi kumikibo
Church annulment
lewala ang kasal nila ng kanyang
asawang iniwanan, o di kaya ay
mabigyan sila ng legal separation (o
paghihiwalay bagamat may bisa pa
din ang kasal nila sa isa’t isa). Sa
kabilang dako, sa pananagutang
kriminal naman, maaaring kasuhan
ng paglabag sa Republic Act 9262 (o
Anti-Violence Against Women and
their Children Act of 2004) ang
lalaking nag-iwan sa kanyang asawa
at mga anak, upang pag napatunayan
ang kanyang kasalanan ay maku-
kulong ito ng hanggang dalawam-
pung taon. Kung mapapatunayan din
na talagang sumama na siya sa ibang
babae at nagsasama na sila bilang
isang pamilya, maaari din siyang
kasuhan ng pakikiapid (o concubi-
nage). Padalhan mo muna ng sulat
ang lalaki, upang maitala ang kan-
yang pag-iwan sa kanyang pamilya.
Sa kabilang dako, maaari ring hingin
sa hukuman kung saan mapupunta
ang kaso ng RA 9262 ng kautusan
upang magbigay ng suporta ang
lalaki habang ang kanilang kaso ay
nililitis.
Magulang obligadong suportahan
ang mga menor-de-edad na anak
TANONG: Hi Atty. I just wanna ask,
kasi po may 11 years old na po ako
na anak, pero anak sa pagkadalaga,
gusto kong humingi ng financial sup-
port sa dad ng bata na nasa New
Zealand na sila with the whole fam-
ily. Alam ko po ang number niya sa
work. Noong nandito pa sila nagbibi-
gay siya, pero simulang umalis wala
na po. Hingi po ako ng legal advice
about dito. God Bless po. Julie Rufin.
– jdrufin@yahoo.com
SAGOT: Julie Rufin, maraming
salamat sa e-mail na ito. Sa ilalim ng
batas, ang mga magulang ng isang ba-
tang menor de edad pa lamang, o
yung ang edad ay nasa labimpitong
taong gulang pababa, ay may tung-
kuling magbigay ng suporta sa bata
para magamit niya sa kanyang pang-
araw-araw na pangangailangan. Ito
ang isinasaad ng Art. 194 at Art. 195
ng Family Code of the Philippines.
Hindi mahalaga kung magkasama sa
iisang bahay o hindi ang magulang
na dapat magbigay ng suporta at ang
batang susuportahan. Kahit na ang
magulang ay nasa ibang bansa o
ibang lugar, ang tungkulin niyang
magbigay ng suporta sa bata ay nana-
natili. Sa katunayan, kahit hindi na
menor de edad ang bata, o lagpas na
ang kanyang edad sa labingwalong
taon, may tungkulin pa rin ang ma-
gulang na magbigay ng suporta bas-
ta’t ito ay nagpapatuloy pa sa pag-
aaral.
Kung hindi magbibigay ang ma-
gulang ng suportang kailangan ng
bata, ang magulang ay lalabag hindi
Pagsasara sa isyu
kahit katabi lamang ang pinag-
dadausan ng illegal na sugal ang
gusali ng pananampalataya dahil
iyon yatang “Sa Pula, Sa Puti” ay
hindi kasali sa “10 Commandments”;
4) Sa mga miyembro ng media na
bumibisita sa operator kada buwan
(bakit kaya?) Sige mag-orbit pa kayo
ng mag-orbit. Sana ay magtagumpay
kayo sa propesyong pilit ninyong
kinukulapulan ng putik;
5) Sa Kapitolyo na dahil sa layo
ng distansya ng Baliwag ay hindi na
ito napapansin;
6) Sa PIPAO, sasabitan ba ninyo
ng medalya ang mga nag-o-orbit o
bibigyan ng parangal gaya ng Gawad
Marcelo H. Del Pilar?;
7) Sa Bulacan Press Club kung
saan miyembro ako nito noon pang
panahon ni Gob. Nacing Santiago. Isa
itong “challenge” na may gagawin ba
kayo sa mga miyembro ninyo na nag-
o-orbit o ito-tolerate na lang ninyo?
Sa bagong pamunuan, isa itong
hamon at hihintayin ko ang inyong
aksyon ukol dito.
Tapos na po ang isyung ito “as far
as I’m concerned.” Period. Dito ay
marami akong natutunan, marami
MAY 29 - JUNE 4, 2009
ATTY. BATAS MAURICIO
na lamang sa Family Code, kundi lalo
na sa Republic Act 7610, o Anti-Child
Abuse Law, at dahil diyan, maaari
siyang makulong ng hanggang la-
bingwalong taon. Batay sa RA 7610,
maaaring magdemanda ang bata ng
magulang na hindi nagbibigay ng
suporta sa kanya, at kung hindi pa
niya kayang magdemanda, kahit na
sinong kamag-anak niya ay maaaring
magsampa ng kaso para sa kanya. Sa
kabilang dako, ang problema nga
lamang kung wala ang magulang sa
Pilipinas, ay ang kakayahan ng mga
hukuman natin dito na ipataw ang
parusa sa kanya kung talagang
mapapatunayang hindi siya nagbi-
bigay ng suporta. Kasi, kung wala
dito sa bansa ang magulang, hindi
maipapataw sa kanya ang anumang
kaparusahang igagawad ng ating mga
hukuman, kasi sa loob lamang ng
Pilipinas may bisa ang mga parusang
ito. Walang karapatan ang mga
hukuman sa Pilipinas na ipatupad
ang kanilang mga parusa sa mga
taong nasa ibang bansa. Magka-
ganunman, ipapayo namin ang pag-
sasampa pa rin ng kaso laban sa
magulang na wala dito sapagkat
bagamat wala siya dito at hindi
tatakbo ang paglilitis dahil nga wala
siya dito, magkakaroon naman ng
pagkakataong mahuhuli siya kung
sakaling siya ay magbabakasyon sa
Pilipinas sa hinaharap. Sa kabilang
dako, para sa karagdagang pag-
lilinaw, o para sa sinumang nagnanais
na humingi ng tulong sa amin,
maaari po kayong tumawag sa amin
sa aming mga landlines, 02-433-75-
49 at 02-433-75-53, o di kaya ay sa
aming mga cellphones, 0917-984-24-
68 at 0919-609-64-89. Maaari din po
kayong sumulat sa amin sa aming
address: 18 D Mahiyain corner
Mapagkawanggawa, Teachers Vil-
lage, Diliman, Quezon City. O di kaya
ay maaari kayong mag-email sa amin
sa website na ito.
— www.batasnews.com,
o batasmauricio@yahoo.com.
PAALALA: Panoorin po si Atty. Batas
Mauricio sa worldwide TV sa Internet,
sa YouTube, metacafe at iGoogle, at
pakinggan siya sa kanyang mga
programa sa radyo: DZRB RADYO
NG BAYAN 738 khz. Sa Luzon,
Lunes hanggang Biyernes, ika-5:30 ng
umaga (at sa www.pbs.gov.ph); DZRM
RADYO MAGASIN, 1278 Khz. sa
Luzon, Lunes hanggang Biyernes, ika-
6:45 ng umaga (at sa www.pbs.gov.ph);
DYKA 801 khz. sa San Jose, Antique
(at sa www.wowantique.com, o
www.kiniray-a.com), Lunes hanggang
Biyenes, ika-10:00 ng umaga; at
DYMS Aksiyon Radyo sa
Catbalogan City, Samar (at sa
www.samarnews.com), Lunes hang-
gang Biyernes, ika-11:00 ng umaga.
LINDA PACIS
akong nadiskubre.
Nasa inyong mga kamay ang bola.
Tingnan natin kung ano ang inyong
gagawin.
Ulat pang-eskuwela (VICRIS School)
TUWANG-TUWA si Francel Evan-
gelista at Allysa Evangelista ng
Tibag, Baliwag, Bulacan nang sila ay
maging miyembro ng Drum & Lyre
Band ng VICRIS School. Mahilig kasi
sila sa musika.
Lolo ni Francis i ang yumaong si
Francisco Evangelista, biyulinista at
dating nagtuturo ng biyulin sa mga
kabataan sa Baliwag. Galing siya sa
iba’t ibang bansa kung saan siya
tumugtog.
Libre sa mga estudyante ng VIC-
RIS ang pagsali at maging miyembro
ng banda. Ang direktora at may-ari
ng paaralan ay si Nena Cruz. Nagbi-
bigay ang VICRIS ng mataas na an-
tas ng edukasyon, inihahanda ang ka-
rakter ng mga kabataan sa mga ha-
mon ng buhay sa pamamagitan ng ta-
mang paghubog sa kanilang ugali at
pananaw. Libre rin ang computer les-
son sa mga estudyante sa pre-school.
sundan sa pahina 4
MAY 29 - JUNE 4, 2009
BALIK ESKWELA — Habang nagsisipaglakad ay kumakain ang mga mag-aaral na ito ng Hagonoy East Central
School sa pagbubukas ng klase nitong Lunes, Hunyo 1. — DINO BALABO
Tamiflu sa Gitnang Luzon,
sapat lang sa 600 pasyente
LUNGSOD NG MALOLOS — Handa
ang Gitnang Luzon na harapin ang
kinatatakutang sakit na Influenza A
H1N1 o swine flu dahil sa may naka-
handang gamot sa tatlong ospital sa
rehiyon, kahit sapat lamang iyon
para sa 600 pasyente.
Maging mga paaralan at mga ne-
gosyante ay nakiisa na rin sa pag-
hahanda laban sa Influenza A H1N1
at ipinamalas naman ni Pangulong
Gloria Macapagal Arroyo ang tamang
paghuhugas ng kamay noong Huwe-
bes upang ipaunawa sa bawat isa ang
kahalagahan ng kalinisan.
Ipinagkibit balikat naman ng
isang mataas na opisyal ng Depart-
ment of Health (DOH) sa Gitnang
Luzon ang kawalan ng bisa ng ther-
mal scanners sa mga airport sa
paglaban sa swine flu dahil, aniya,
hindi lamang daw iyon ang panlaban
sa kinatatakutang sakit.
Ayon kay Dr. Leilani Mangu-
Dr. Ermingardo Antonio
labnan ng DOH-Region III, may-
roong 5,960 tableta ng Tamiflu na
nakahanda sa mga ospital sa Git-
nang Luzon.
Ito ay matatagpuan sa Bataan
General Hospital sa lungsod ng
Balanga, Jose B. Lingad Hospital sa
Lungsod ng San Fernando, Pam-
panga, at Paulino J. Garcia Memo-
rial Research and Medical Center sa
Lungsod ng Cabanatuan, Nueva
Ecija.
Gayunpaman, ang nasabing bi-
lang ng gamot ay sapat lamang para
sa 600 pasyente, samantalang ang
populasyon ng Gitnang Luzon ay
umaabot na sa mahigit sa 10 milyon
batay sa isinagawang census ng Na-
tional Census and Statistics Office
noong 2007.
Mabuhay
LINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980
TAMIFLU
Ano nga ba ito?
HAGONOY, Bulacan — Ipinagma-
malaki ng Department of Health
(DOH) sa Gitnang Luzon na may
sapat silang Tamiflu para sa 600
pasyenteng mahahawahan ng In-
fluenza A H1N1 o swine flu, ngunit
ano nga ba ang gamot na ito?
Nagsaliksik ang Mabuhay sa
internet at tumingin sa website ng
World Health Organization
(WHO) kung saan sinabing wala
pang mabisang gamot o bakuna
laban sa Influenza A H1N1, at
maghihintay pa ng lima hanggang
anim na buwan bago makagawa
nito. Ang paglikha ng bakuna
laban sa nakakahawang sakit ay
nagmumula rin sa virus na may
sanhi nito, ani ng WHO.
Ito ay sasailalim sa katulad na
proseso na pinagdaanan ng pag-
likha sa ibang influenza vaccine,
ayon sa website ng WHO.
At ang nalikhang vaccine o ba-
kuna ay iiniiksyon o kaya’y ipina-
iinom sa mga taong may sakit,
upang magkaroon sila ng “anti-
bodies” na panlaban sa virus.
Batay sa impormasyong naipon
ng Mabuhay, ang Tamiflu o Osel-
tamivir phosphate ay isang oral
anti-viral drug o gamot laban sa
virus na iniinom.
Ito ay gawa ng Roche Pharma-
ceuticals na nakabase sa Amerika.
Ang Tamiflu ay aprubado na ng
Federal Drug Administration
(FDA) ng USA at ginagamit sa
paggamot sa mga pasyenteng may
influenza Type A at Type B na
may gulang na isang taon o higit
pa.
Ayon kay Dr. Leilani Mangu-
labnan ng DOH sa Gitnang Luzon,
may nakahanda silang 5,960 tab-
leta ng Tamiflu sa mga ospital sa
Gitnang Luzon, at sinabing ang
gamot ay mabisa bilang isang anti-
viral drug.
Ngunit, batay sa impormas-
yong naipon ng Mabuhay, may
dalawang kaso ng bird flu o H5N1
virus sa Ehipto noong 2007 ang
hindi napagaling ng Tamiflu dahil
sa “mutation” o patuloy na pag-
babago ng uri ng virus. — DB
Ayon kay Dr. Mangulabnan, ang
bawat isang pasyente na kumpir-
madong nahawahan ng Influenza A
H1N1 virus ay mangangailangan ng
10 tableta para sa limang araw na
pagpapagamot.
“Mabisa ang gamot na iyan bilang
panlaban sa virus,” ani Mangu-
labnan sa Mabuhay nang siya ay
makapanayam noong Mayo 25 ma-
tapos ang panglalawigang kumpe-
rensiya sa paghahanda at paglaban
sa Influenza A H1N1 na isinagawa
sa Malolos Club Royale Resort sa
lungsod na ito.
Ang pahayag ni Mangulabnan ay
bilang tugon sa tanong ng Mabuhay
hinggil sa mga balita na walang bisa
ang Tamiflu laban sa Influenza A
H1N1.
“There are reports that state that
Tamiflu is effective as an anti-viral
medication,” ani Mangulabnan at
sinabi pa na ginamit iyon ng ilang
pasyente na di nagtagal ay gumaling.
Hinggil naman sa mga thermal
scanner na karaniwang matatag-
puan sa mga airport at sea port,
upang matukoy kung ang mga taong
dumarating papasok sa bansa ay
Dr. Lailanie Mangulabnan
may inpeksyon ng Influenza A
H1N1, sinabi ni Dr. Mangulabnan na
hindi lamang mga scanner ang de-
pensa ng bansa laban sa nakaka-
hawang sakit.
Ang nabanggit na kahinaan ng
scanner ay dahil na rin sa dalawa
katao na sa bansa ang kumpir-
madong may sakit na Influenza A
H1N1 kahit na dumaan pa sila sa
thermal scanner. Hindi na-detect o
natukoy ng scanner na may sakit ang
dalawa.
“There are other lines of defense
we can count on,” ani ng opisyal ng
DOH.
Ayon kay Mangulabnan, ang mga
thermal scanners ay isa lamang sa
mga panlaban sa kinatatakutang
sundan sa pahina 6
5
H1N1 virus
pag-aaralan
ng mag-aaral
sa Bulacan
NI DINO BALABO
LUNGSOD NG MALOLOS — Tiyak na magiging
bahagi ng pag-aaralan ng mga estudyante sa
Bulacan simula sa pagbubukas ng klase sa Hunyo
1 ang Influenza A H1N1 na naunang tinawag na
“Mexican swine flu”, kahit na hindi pa ito bahagi
ng kurikulum ng Department of Education
(DepEd).
Itinalaga na ni Gob.
Joselito “Jon-jon” Men-
doza si Dr. Joycelyn Go-
mez, provincial public
health officer, bilang taga-
pagsalita ng Bulacan tung-
kol sa Influenza A H1N1
matapos ang isang pangla-
lawigang kumperensiya sa
paghahanda sa kinatata-
kutang sakit.
Ang kumperensiya ay
isinagawa sa Malolos Club
Royale Resort sa lungsod
na ito noong Mayo 25 at
dinaluhan ng may 100
opisyal ng iba’t ibang sek-
tor na nanindigan upang
ipatupad ang pitong hanay
ng depensa laban sa kina-
tatakutang sakit.
Batay naman sa ulat ng
World Health Organiza- Dr. Joy Gomez
tion (WHO) noong Mayo
28 umabot na sa 43 bansa Sa Pilipinas, apat ang
ang Influenza A H1N1
kung saan ay mahigit
12,000 katao ang nahawa
kumpirmadong nahawa sa
swine flu, at ipinangamba
ng marami na may walong
at mahigit 80 na ang na- katao pa ang nahawa sa
matay. sundan sa pahina 6
SWINE FLU
Bakit Flu A H1N1 ang itinawag?
HAGONOY, Bulacan — “Dapat ‘pig flu’ na lang
ang itawag diyan!”
Ito ang pabirong payo ni Resty Inocencio ng
Barangay San Sebastian ng bayang ito matapos
mabasa sa pahayagang Mabuhay ang balita
hinggil sa Influenza A H1N1 na unang tinawag
na “swine flu”.
“Hindi, tama na yung unang tawag na ‘swine
flu,’” sagot naman ni Ernie Payongayong, 39,
na kapitbahay ni Inocencio.
Pero bakit nga ba binago ang tawag sa “swine
flu” at ipinayo ng World Health Organization
(WHO) na tawagin na lamang ang kinatata-
kutang sakit na Influenza A H1N1?
Ayon sa Department of Health (DOH), “Mas
safe gamitin ang tawag na Influenza A H1N1.”
Ito ay bilang proteksyon daw sa industriya
ng pag-aalaga ng baboy, dahil ang tawag na
“swine flu”ay may pahiwatig na ang sakit ay
nagmula sa “swine” o baboy.
Isa sa tinatayang magiging epekto nito ay ang
paghina ng benta ng karneng baboy na ayon sa
Department of Agriculture (D.A.), ay naapek-
tuhan matapos madiskubre ang sakit na ebola
reston virus sa bayan ng Pandi, Bulacan noong
Disyembre 2008 na sinundan ng pagpatay sa
libo-libong baboy sa isang babuyan sa nasabing
bayan.
Maging ang mga negosyante sa Bulacan ay
nagpahayag din ng pagtutol sa paulit-ulit na
paggamit ng salitang “swine flu” sa pag-uulat
ng balita hinggil sa sakit na Influenza A H1N1.
Ayon sa mga negosyante, may mga mamimili
na huminto sa pagbili ng karneng baboy sa
pangambang sa baboy nagmumula ang sakit.
Ngunit mabilis naman ang pahayag ng D.A.
na nagsabing hindi sa baboy nakukuha ang
nasabing sakit.
Ipinayo rin ng D.A. na hugasan at lutuing
mabuti ang karneng baboy bago kainin upang
makatiyak na hindi mahahawahan ng anumang
sakit ang kakain ng karneng baboy.
Bukod dito, nagpahayag din ng pagtutol ang
isang mataas na opisyal ng bansang Israel, dahil
“offensive” ang salitang swine sa mga Hudyo
at mga Muslim.
Batay sa kaugalian ng mga Hudyo at Mus-
lim, hindi sila kumakain ng karneng baboy sa
paniniwalang iyon ay marumi dahil na rin sa
ang baboy ay karaniwang naglulublob sa dumi
nito. — Dino Balabo
6 Mabuhay
LINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980 MAY 29 - JUNE 4, 2009
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Mga iskolar ng Kapitolyo handa na sa pasukan Promdi

Pero ipinagkanulo rin ang mga pulitiko ng kanilang
mga poster at streamer. Gusto lamang nila ay makilala
mula sa pahina 2

LUNGSOD NG MALOLOS — Natang-
gap na ng mga iskolar ng Pama-
halaang Panlalawigan ng Bulacan
ang katumbas na halaga ng educa-
tional assistance na naaayon sa uri
ng scholarship na kanilang kina-
aniban, ayon sa press release ng Pro-
vincial Public Affairs Office (PPAO)
ng Kapitolyo.
Ipinagkaloob ito sa kanila ng tang-
gapan ng panlalawigang tagapanga-
siwa matapos nilang maisumite ang
katibayan na sila ay naka-enrol para
sa unang semestre ng kolehiyo, sabi
ng PPAO.
Magagamit ng mga iskolar ang
tulong pinansyal sa pagbili ng mga
gamit sa eskwela gaya ng libro o pan-
dagdag sa pambayad ng tuition.
Kabilang sa mga mag-aaral na na-
kahanda na sa pasukan ang 919 na
bagong iskolar na nakapasa sa pag-
susuri na ginawa ng Kapitolyo noong
Abril.
Nasa P2,500 hanggang P5,000
kada semestre ang tatanggapin ng
mga iskolar depende sa uri ng schol-
arship na kanilang inaplayan kabi-
lang ang Bagong Bulakenyo Youth
Scholarship Program, Student Tu-
ition Fee Assistance Program o Bula-
can Polytechnic College Assistance
Program (BPCAP), Outstanding
Scholar Program at BS Criminology
Course Assistance Program, Bulacan
Agricultural State College Assistance,
scholarship para sa mga anak ng vol-
unteer worker, scholarship para sa
mga anak ng balo o solo parent at
Pagtulong sa Mahihirap na Nag-aaral
o PAMANA.
Ayon sa panlalawigang tagapanga-
siwa, tumaas ngayong taon at uma- at magparamdam sa mga tao na “baka” kumandidato sila
bot sa P27 milyon ang pondong ini- sa susunod na halalan.
laan ng pamahalaang panlalawigan ***
sa educational assistance kumpara Puro pagbati sa mga residente ng mga barangay na
noong nakaraan taon na P22 milyon nagsagawa o nagdiriwang ng piyesta ang kanilang
para sa 4,315 bilang ng mga iskolar. mensahe. Kaya ang sabi ng mga residente, “Eh, ano nga-
Itinaas ang pondo ayon na rin sa yon kung nagsabit sila ng streamer ng pagbati sa piyesta
direktiba ni Gob. Joselito “Jon-jon” namin. May nagbago ba sa piyesta kung bumati nila?”
Mendoza upang maraming kabata- ***
ang Bulakenyo ang matulungan sa Nakaprograma na sa maraming pulitiko ang pag-
kanilang pag-aaral. sasabit ng mga streamer at mga tarpaulin poster bilang
Sa tala ng Kapitolyo, ayon sa pagpapakilala.
PPAO, higit sa 5,000 na ang kabu- Noong bago magbakasyon karaniwang mensahe nila
oang bilang ng iskolar na suportado ay “Happy Valentines” at “Congratulations Graduates”.
sa kolehiyo ngayong 2009. Sa panahon ng bakasyon, “Happy Fiesta”. Ngayon kayang
Ipinapaalala naman ni Gob. Men- pasukan, magsabit kaya sila ng poster na may mensaheng,
doza sa mga iskolar, ayon pa rin sa “Maligayang pagbabalik eskwela”?
PPAO, na kailangang pangalagaan ***
ang kanilang marka nang manatili Batay sa mga mensaheng ipinararating ng mga
sila sa listahan ng mga iskolar ng Ka- pulitiko sa mga tao, lumalabas lamang na nililibang o
pitolyo. – PR parang niloloko lamang ang mga tao.
Ito ay dahil na rin sa walang adbokasiya ang kanilang

A H1N1 virus pag-aaralan sa Bulacan

mula sa pahina 5
mag-inang Taiwanese na dumalo sa
isang kasal sa Zambales noong ikat-
long linggo ng Mayo.
Ayon kay Dr. Ermingardo Anto-
nio, medical officer ng DepEd sa
Bulacan, magsasagawa sila ng infor-
mation campaign sa mga paaralan sa
Bulacan sa pagsisimula ng klase.
Bahagi na ng kurikulum ng Dep-
Ed ang pagtuturo sa mga mag-aaral
ng iba’t ibang uri ng sakit, ani Dr. An-
tonio, ngunit hindi pa kasama doon
ang Influenza A H1N1.
“The Influenza A H1N1 virus is
not yet in the curriculum, but we can
inform the students how to avoid it
through lectures and symposia,” sabi
ng medical officer ng DepEd at iginiit
na ganito rin ang ginawa ng kaga-
waran matapos manalasa ang sakit
na Severe Acute Respiratory Syn-
drome (SARS) noong 2003.
Ayon kay Dr. Antonio, matapos
kumalat sa bansa ang SARS ay agad
nagsagawa ng pulong ang mga pu-
nong guro sa Bulacan at binalangkas
ang mga pamamaraan ng paglaban
sa naturang sakit.
“Kapag napagtibay ng Bulacan
ang “protocol” sa paglaban A H1N1
virus ay madali nang maituturo iyan
sa mga estudyante,” aniya at idinag-
dag na ang paghuhugas ng kamay at
tamang pag-ubo ay malaking tulong
upang makaiwas sa nasabing sakit.
Bilang provincial public health of-
ficer, si Dr. Gomez rin ang itinalaga
ni Gob. Mendoza na tagapagsalita ng
Bulacan nang madiskubre ang kaso
ng ebola reston virus sa Pandi noong
Disyembre 2008.
Sa panayam ng Mabuhay kay
Gomez,sinabi niyang ang patuloy na
“surveillance” o pagbabantay laban
sa sakit ang susi sa pagpigil sa pag-
kalat nito.
Gayunpaman, sinabi niya na kai-
langang maunawan ng mga taong
magiging bahagi ng surveillance ang
mga panganib at pamamaraan ng
pagtugon sa nasabing sakit.
“Still information is the best tool
to keep people safe because it gives
them capabilities to perform what ac-
tions to do,” ani Gomez.
Dahil naman sa patuloly na panga-
nib sa kalusugan na hatid ng Influ-
enza A H1N1, nagkakaisang nanin-
digan ang iba’t ibang sektor upang
ipatupad ang pitong hanay ng de-
pensa laban sa kinatatakutang sakit.
mga mensahe. Ang tanging adbokasiya lamang nila ay
ang makilala sila upang matandaan at maiboto.
***
Ayon kay Father Pedring ng Leighbytes Computer
Una dito ang maagap na pagkilos Center sa Malolos, panahon na upang itaas ng mga
ng iba’t ibang samahan katulad ng pulitiko ang antas ng pamumulitika at pagpapakilala sa
Barangay Health Emergency Re- mga tao.
sponse Team (BHERT) sa kanilang Dapat daw na maging adbokasiya ng mga pulitiko ay
nasasakupang barangay. ang paghikayat sa mga tao na magparehistro para
Pangalawa’y ang pagpapaigting makaboto sa susunod na halalan.
ng kampanya na hihikayat sa mga tao ***
at mga mag-aaral na bigyan pansin Totoo ang sabi ni Father Pedring. Dapat tutukan ng
ang kalinisan sa pangangatawan, mga pulitiko ang pagpapaalala sa mga tao na may
tamang pag-ubo, at tamang paghu- responsibilidad sila na bumoto sa halalan, ngunit bago
hugas ng kamay; sila makaboto ay kailangang magparehistro na.
Pangatlo ang pagpapaigting sa Sa halip daw na Congratulations Graduates o Happy
surveillance system sa kalusugan ng Fiesta ang ilagay na mensahe ng mga pulitiko sa tarpau-
mga hayop at tao ukol sa mga di- lin poster nila, dapat ay “Bulakenyo, maka-bayan ka,
pangkaraniwang kaso ng influenza at nagparehistro ka na ba?”
severe pneumonia. ***
Pang-apat ang pagpaiwas sa mga Kaso, hindi ganyan ang mensahe ng mga pulitiko. Ang
taong may sakit; pang-lima ang kanilang mensahe ay “tandaan ninyo ang pangalan ko at
pagpapanatili sa kalinisan ng kapa- iboto sa halalan.”
ligiran sa pamamagitan ng pagsisinop Iyan ang lumalabas na layunin ng mga pulitiko
ng basura. ngayon. Pero paano boboto ang mga tao kung hindi pa
Pang-anim ang pagpapaigting ng nakarehistro o hindi malaman kung saan boboto dahil
pagsubaybay sa mga balikbayan na hindi tinitingnan sa Comelec ang kanilang rehistrasyon.
nagmula sa mga bansang may kum- ***
pirmadong kaso ng influenza A Mga kalalawigan ng Promdi, palagi nating kino-
H1N1; at pampito ang pagpapayo sa kondena ang mga pulitikong tinagurian nating mga
mga taong may hinihinalang sakit na “TRAPO” o traditional politicians. Subalit hindi natin
agad kumonsulta sa mga duktor binibigyang pansin ang mga pamamaraang ginagawa nila
upang agad na malunasan ang sakit upang malokong muli ang mas marami sa atin. Ang mga
na posibleng sanhi ng Influenza A pagbati ng mga pulitiko sa kanilang mga tarpaulin ay
H1N1 virus. isang malinaw na pamamaraan ng mga TRAPO. Hungkag
ang mga ito sa adbokasiya at pagtawag pansin sa bawat

Tamiflu sa Gitnang Luzon sapat lang sa 600 pasyente

mula sa pahina 5
sakit na kumalat na sa 43 bansa na
naging dahilan ng pagkakasakit ng
mahigit 12,000 kung saan ay mahigit
80 na ang namatay.
Ang iba pang paraan ng paglaban
sa sakit na Influenza A H1N1 ay ang
personal na kalinisan at ang tamang
pag-ubo.
Sinabi pa niya na ang mga ospital
sa Bataan, Pampanga at Cabanatuan
City sa Nueva Ecija ay may naka-
handa nang mga personal protective
equipment (PPE) na magagamit ng
mga health personnel kung may
gagamuting tao na may sakit na In-
fluenza A H1N1.
Pinabulaanan naman ni Dr. Rio
Magpantay, direktor ng DOH sa
Gitnang Luzon, ang balitang may-
roon nang kaso ng Influenza A H1N1
sa Pampanga.
Una rito, kinumpirma ng DOH na
walo sa may 50 tao ang nahawa ng
http://mabuhaynews.com
e-mail: mabuhaynews25@yahoo.com
isa sa atin sa mga suliraning kinakaharap ng ating
dakilang lalawigan.
***
Dahil nalalapit na naman ang halalan, nais ng Promdi
sakit matapos makahalubilo sa isang Sinabi naman ni Sheryl Baltazar na muli ipaalala sa bawat isa na umiwas sa mga TRAPO,
kasalan noong Mayo 17 sa Zambales ng SM City Marilao na maging ang sa halip ay humanap ng GUAPO.
ang mag-inang Taiwanese na na- mall ay nagsagawa ng mga kumpe- Ang ibig sabihin po ng GUAPO ay Genuine Unblem-
kumpirmang may sakit na swine flu rensiya sa mga tauhan nito upang ished Alternative Politician. Itapon ang mga TRAPO,
matapos magbalik sa Taiwan noong ipaliwanag kung paano haharapin piliin ang mga GUAPO!
Mayo 20. ang kinatatakutang sakit. ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Ang mga taong nahawa sa mag- Ayon kay Baltazar, maglalagay
inang Taiwanese ay dinala na at
ginagamot sa Research Institute for
ang SM City Marilao ng mga alcohol
dispenser sa mga comfort room ng
Kastigo mula sa pahina 2
Tropical Medicine sa Kalakhang mall bukod pa sa inatasan ang mga Pero ang higit na nakalulungkot (at nakasusuklam)
Maynila. empleyado na laging maghugas ng ay ang kawalang-delikadesa, katakawan-sa-suhol na
Samantala, maging mga paaralan kamay, at laging linisin ang mga ipinakita at ipinakikita hanggang ngayon ng umano’y
at mall sa Bulacan ay sumali na sa gabay ng escalator. kagalang-galang na mga “KINATAWAN NG BAYAN” sa
kampanya sa paghahanda laban sa Ang paghahanda laban sa Influ- camara de representantes.
influenza A H1N1. enza A H1N1 ay isinusulong din ng Habang suyang-suya ang bayan sa administrasyong
Ayon kay Dr. Ermingardo Anto- pamahalaan kaya’t maging si Pangu- Arroyo, ang kanya namang mga “kinatawan” sa
nio, medical officer ng Department long Arroyo ay nanguna sa pagpapa- Tonggreso ay patuloy sa pagsisipsip kay Aling Gloria.
of Education (DepEd) sa Bulacan, kita ng tamang paghuhugas ng Habang nagkakalunod sa baha at nalilibing nang buhay
magsasagawa ang kagawaran ng kamay upang ipakita ang kaha- sa gumuhong lupa ang mga taga-Bicol, Samar at iba pang
mga pagtuturo at talakayan sa mga lagahan ng kalinisan bilang isa sa lugar na pininsala ng bagyo, ang mga tonggresista
paaralan sa pagbubukas ng klase mga depensa laban sa nakakahawang naman ay langkay na nanood sa labanang Pacquiao-
upang maipaliwanag kung paano sakit. — Dino Balabo Hatton sa Amerika. At habang nagpoprotesta ang mga
makakaiwas ang mga mag-aaral sa guro at magsasaka na naghihintay na pagtibayin ng
mga sakit. Kamara ang pagpapalawig sa CARP at dagdag na sweldo
ng mga guro, abalang-abala naman ang mga uwak at
buwitre sa kamara sa pagsusulong at pagbuhay sa patay
EXTRA-JUDICIAL SETTLEMENT OF ESTATE at bulok nang Cha-cha.
WITH ABSOLUTE SALE Dati nang magkasabwat ang KAMPI at Lakas-CMD,
at ang paglantad at pormal na pagsasanib nila ngayon
NOTICE is hereby given that the estate of the deceased Spouses PEDRO ay isang masamang babala — tila paglipad ng mag-
NINO who died intestate in Sasmuan, Pampanga on February 13, 1948 kasamang kawan ng mga uwak at buwitre — kung may
and CAMILA REGALA, who died intestate in Sasmuan, Pampanga on peste, at nananalasang kalamidad sa isang bansa.
January 11, 1974 - left a parcel land situated at San Nicolas, Sexmoan
Pampanga containing an area of 990 square meters covered by TCT
No. 491055-R executed by their heirs before Notary Public CRESENCIO
M. CALADIAO; Doc. No. 497; Page No. 100; Book No. V; Series of
PAGMANA SA LABAS NG HUKUMAN NG MGA
2006. ARI-ARIANG NAIWAN NI RAQUEL BERNARDO
Mabuhay: May 8, 15 & 22, 2009
NA MAY PARTIHAN
Dapat malaman ng lahat na ang ari-arian ng namayapang si Raquel
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Bernardo na namatay noong ika-21 ng Pebrero, 1998 sa Camias, San
Buntot Page mula sa pahina 2 Miguel, Bulacan ay walang naiwang huling habilin o testamento. Na
siya ay nakaiwan ng walong (8) parsela ng lupa na matatagpuan sa
Security Agency na nakatalaga sa food court area, at sa Camias, San Miguel, Bulacan kasama ang kagalingang natatayo doon
pag-ikot ni Quintana namataan niya ang isang itim na na mas makikilala sa paglalarawang 1) Transfer Certificate of Title No.
bag sa ibabaw ng isang mesa sa food court. T-188890; 2) Transfer Certificate of Title No. T-188891; 3) Transfer
Nang walang umakong may-ari nito, dinala ni Certificate of Title No. T-188892; 4) Transfer Certificate of Title No. T-
Quintana ang nasabing bag at inireport ang pangyayari 188893; 5) Transfer Certificate of Title No. RT-59413 (T-245572); 6)
sa customer relations manager ng mall na si Roman Tax Declaration No. 2006-22018-00820 ; 7) Tax Declaration No. 2006-
Fernandez. At nang siyasatin ni Fernandez kung ano ang 22018-00821 ay napagpasiyahang manahin sa labas ng hukuman na
laman ng bag ay laking gulat niya nang makita niya ang may partihan ng mga lehitimong tagapagmana na mas makikilala sa
mga tseke at cash na may kabuoang P2.4 milyon. Kasulatan Blg. 440; Pahina Blg. 88; Aklat Blg. 106; Serye ng 2009 ni
Napag-alaman na pag-aari ang nasabing bag ng isang Notaryo Publiko Atty. Jose M. Cruz.
Matias Cruz at naibalik ang kanyang bag, kasama ang Mabuhay: May 29, June 5 & 12, 2009
laman nito na walang nabawas.
MAY 29 - JUNE 4, 2009
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Forward to Basics
is a grave offense if by deed or omission another is delib-
erately led into a grave offense.” (Catechism no. 2264)
The malice of a scandal isn’t something confined only
to the moment of damaging a person’s spiritual integ-
rity. By committing a scandal, one can “kill or harm”
his neighbor’s soul by leading him to either die or be
wounded by sin. It also can deform the person’s con-
science and weaken his capacity to reject future temp-
tations.
These principles uphold the right every person has
to treasure his or her personal integrity and dignity. This
also includes people who may be responsible for or in-
volved in the scandal itself when their humiliating acts
are unjustly and viciously revealed or published with-
out their prior consent.
Today, however, the confusion brought about by moral
relativism has made such lamentable events rather
trendy: these could be called iScandals. This are per-
sonalized and intentionally marketed scandals for the
public to rabidly consume. Hosts of iScandals “earn”, so
to speak, their daily bread through their sensual movie
scenes, colored green talk shows, and vulgar radio in-
terviews and gossips.
I personally find the outrage of those involved in
iScandals bizarre — at least only at the beginning —
because I wonder what difference there is between what
they scandalously project in their public performances
(i.e., their immodest films, indecent dances, poor songs
and green jokes) and their hidden scandalous acts. Ob-
viously, it would be that they too have a right to be re-
spected in their privacy and intimacy.
Later on, as though nothing ever happened, they con-
tinue to scandalize the public. Their prior sentiments of
anger and shame — definitely genuine feelings for be-
ing unjustly betrayed and used — fade and are converted
into tolerance. Anyway, it seems their past exposé has
helped them to gain more media mileage.
The reaction of public authorities was likewise in-
consistent. They had to wait for something big before
they “seriously” try to implement — at least on paper
— laws and regulations penalizing the reproduction and
sale of such “sex scandals”. But they seem to continue
to overlook the constant flow scandals in the form of
adult films shown in many family centers, the indecent
billboards that litter our streets and buildings, the many
TV and radio ads. These are totally demeaning of family
and social values.
We, as citizens are also partly indifferent, because our
sympathy for the “victims” only reaches the level of the
sentiment. We are never determined to make our respec-
tive communities more decent and our society more
modest. This occurs when we continue to support, tol-
erate and not complain against the vicious intrusions of
promoters of “daily” iScandals who abuse the intimacy
of our family and social circles by portraying a bastard-
ized image of human love, the marriage and friendships
in their movies, advertisements, radio shows and inter-
views.
Let us bring these present “scandalous” events to
prayer and personal examination. The smallest resolu-
tions can already bring about the biggest conversions in
our families and society. For example, our resolve not to
watch certain noontime programs and shows. This also
means not supporting the advertisers and sponsors of
such shows. We can also complain in a short letter to
editors and publishers about the inconvenient things
they publish. We can refrain from buying the products
and merchandise of fashion lines and beverages who have
no other “method” than to sell their products at the ex-
pense of personal decency and integrity.
Through these and many similar examples we become
an iPerson or one who upholds and lives according to
the dignity of being children of God.
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Fair & Square
is another thing. What good can a mapping system do if
there is no companion system that could warn the local
people about the coming damage? Fortunately, it does not
cost much to put up warning systems either, so I will also
find a way to install this in Compostela, one way or the
other.
In my article last week, I wrote about interconnection
of Laguna Bay with Manila Bay , by way of the Pasig
River. The area around Compostela Valley is intercon-
nected with Butuan Bay, by way of the Agusan River. This
subject is really close to my heart, because the Agusan
River interconnects Compostela, the valley of my birth,
and Agusan, the valley of my youth, where I grew up.
Sad to say, the actions of our government is very much
media driven. I can understand the frenzy about the new
influenza virus, but it is really just a new threat. In a
way, it is good that the mudslide deaths has brought me-
dia attention to the dangers of this threat, but I really
hope that it would not happen again, at least not without
the proper warnings.
In my TV program, I made an offer to all local govern-
ments that I would help them put up hazard mapping
systems and hazard warning systems, with very little
startup costs to them. The costs should not even be an
issue, because the benefit of saving lives is priceless. I
wonder who is going to be the first to accept my offer.
Aside from mudslides, the people around the
Compostela Valley are exposed to the dangers of mercury
poisoning. This is no longer a threat, because its damag-
ing effects are happening every day. To make matters
worse, the mercury poisons are trailing down the entire
span of the Agusan River and are entering the food chain
as these are eaten by the fish in the River and in the bays
around Northern Mindanao. Dr. Birosel says that these
are also entering the food chain as the poisoned water is
absorbed by the bananas that are planted around the
region. Who is going to check on this problem? This is
really a dangerous country.
Watch my TV show “Bears & Bulls”, a daily coverage
of the Philippine Stock Exchange, 9:00 am to 1:00 pm in
Global News Network. Email iseneres@yahoo.com or text
+63929-3605140 for local cable listings.
Mabuhay
LINGGUHANG PILIPINO MULA PA NOONG 1980
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
from page 3 Regarding Henry
imity to offshore fishing grounds,”
says Dr. Guerrero, referring to the
West Pacific. “It also has an estab-
lished tuna canning industry and
skilled fishermen.”
In recent years, the world tuna
industry has undergone remarkable
expansion and structural changes. In
the 1970s, the five major tuna pro-
cessing countries were the United
States, Japan, Spain, France and
Italy. In the 1980s, there was increas-
ing participation by Asian countries
like Japan, Korea, and Taiwan. The
rest of Asia, especially the Southeast
Asian countries including the Philip-
pines, Thailand, and Indonesia, also
made significant contribution in the
world tuna trade.
The FAD (Fish Aggregating De-
vice) locally known as payao is “the
most important factor that triggered
the phenomenon of the tuna fishing
industry,” says the PCAMRD position
paper. “The tuna fisheries became the
largest and most valuable fisheries in
the Philippines during the mid-1970s
when payao was introduced.”
On payao, Dr. Guerrero explains:
“The device is a floating structure
made of bamboo and coconut fronds
that is anchored to the bottom. It at-
tracts small fishes that tunas feed on.
Fishing boats encircle the structures
with their nets to catch them.”
As a result of payao, the annual
tuna production has increased sub-
stantially from less than 10,000 tons
in 1970 to about 300,000 tons in the
1990s. During 2003, tuna production
was 483,314 tons or 24.8 percent of
total Philippine captured fisheries
production.
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Depthnews
gence and apparent graft. Then Edu-
cation Secretary Ricardo Gloria
promised reforms.
Nothing came of that too. So, is it
any surprise why our kids landed in
the cellar of the last three Interna-
tional Mathematics and Science
tests?
“The best way of gauging enlight-
enment of a nation is to examine the
attitude of its officials towards
books,” Manila Chronicle’s I.P.
Soliongco wrote in 1957. “If this test
were applied to the Philippines, it
would be found we’re one of the most
backward in the world,” the late
“Yeyeng” wrote.
Quezon provided this overdue test.
Amor propio, however, prodded cus-
toms bureaucrats to stonewall, noted
Rep. Teodoro Locsin Jr. That under-
scored the bureaucratic mindset.
We have no monopoly on narrow-
minds. The paranoid Burmese junta
bans even travel books like Lonely
Planet. Malaysia’s Internal Security
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
from page 3 Cebu Calling
are always thanking God and others.
In fact, we need to continue lifting
our heart in thanksgiving all
throughout the day, as a Latin phrase
beautifully puts it: “Ut in gratiarum
semper actione maneamus.” (May we
always be giving thanks.)
A day without saying “thank you”
is a bad day. It’s a clear sign we are
quite self-immersed only, blind to the
continuing proof of the goodness of
God and the others. We have to get
out of that predicament.
In the Gospel, our Lord was al-
ways saying “thank you” to his Fa-
ther. And he praised the gesture of
giving thanks to high heavens as in
the case of one, a Samaritan, among
the ten lepers who got cured and re-
turned to give thanks to him.
“One of them, when he saw that
he was healed, turned back, praising
God with a loud voice, and he fell on
his face at Jesus’ feet, giving him
thanks … Then said Jesus, ‘Were not
ten cleansed? Where are the nine?
Pangalagaan
ang kalikasan!
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
“Tunas are marketed worldwide
in the international market in the
form of tuna flakes, katsubushi,
canned tuna, fresh/chilled/frozen
tuna, but the bulk of tunas are im-
ported and exported in canned form,”
states the PCAMRD position paper.
About 95 percent of the major spe-
cies of tuna are sold and consumed
in canned form.
Unfortunately, the Philippine
tuna industry is facing various prob-
lems. For one, the country is using
obsolete fishing vessels that cannot
compete with the modern fishing
fleets of Taiwan, Japan, and the
United States. New canneries have
recently been built in France, Mexico,
and Ecuador.
“Unless the Philippines improves
the condition and quality of its fish-
ing fleet and tuna canneries, the
country risks losing out in future
world markets,” observed the Growth
with Equity in Mindanao (GEM), a
program sponsored by the U.S.
Agency for International Develop-
ment.
The big demand has placed tuna
stocks on the verge of depletion. The
popularity of Japanese sushi in the
western world is putting pressure on
tuna populations, turning them into
endangered species.
In London, for instance, many
sushi restaurants serve bluefin tuna,
the world’s most popular fish after
the caviar-producing sturgeon. The
fatty underbelly of the fish, often on
the menu as toro, has become Japan’s
caviar and can command prices of up
to US$100 a plate.
“I wouldn’t dream of eating tuna,
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Ministry uses the draconian Printing
Presses and Publications Act 1984 to
ban over 45 books lest they “disrupt
peace and harmony”.
Expect Beijing to explicitly ban the
Chinese version of the hottest item
on the book circuit today: Prisoner of
State: The Secret Journal of Premier
Zhao Ziyang.
The Politiburo thrust their former
secretary general into house arrest
for protesting brutal suppression of
Tiananmen Square protestors, 20
years ago come June 4. Jose Maria
Sison and other Filipino communists
cheered that massacre.
Zhao died in 2005. But he
smuggled out 30 hours of secret tapes.
Zhao’s daughter, Wang Yannan, told
BBC that she knew nothing of the
book until the English version ap-
peared this month. In it, Zhao de-
nounced the killing of protesters on
3-4 June 1989 as a “tragedy”.
“On the night of 3 June, while sit-
ting in the courtyard with my family,
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
Was no one found to return and give
praise to God except this foreigner?’”
(Lk 17,15-17)
We have to thank God for every-
7
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
from page 3
especially bluefin tuna. It would be
like eating a rhinoceros: it’s just as
endangered,” commented Michael
Gianni, oceans campaigner for
Greenpeace International.
Climate change has compounded
the problem. The Earth’s rising tem-
perature is driving tuna species out
of the reach of fishermen, according
to Mariano Fernandez, manager of
Ocean Canning Corporation in Gen-
eral Santos City.
Six of the country’s seven operat-
ing canneries are located in General
Santos employing around 15,000
regular and casual workers and 2,000
more in the fresh and processed tuna
production. Its main export destina-
tions are the United States, European
Union and Japan.
In an interview with a daily,
Fernandez explained that as tuna are
now more difficult to catch, produc-
tion has slowed down. He surmised
the warming temperature of water
has been driving tuna species deeper
underwater making it difficult for
fishermen to catch them.
“It’s difficult to catch them be-
cause they go deeper. Our fishing nets
could no longer reach them,” he
pointed out.
The tuna has been commercially
promoted as being the “chicken of the
sea” because of its commonness and
popularity in people’s diet worldwide.
Tuna sandwich, for instance, is a
mainstay of many restaurants. Tuna
meat is rich in omega-3 (polyunsatu-
rated) fatty acids that build up high-
density lipids or “good cholesterol.”
Consuming tuna is said to be effec-
tive in preventing heart attacks.
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
from page 3
I heard intense gunfire,” he writes.
“A tragedy to shock the world had not
been averted … If we don’t move to-
ward this goal (of democracy), it will
be impossible to resolve the abnormal
conditions in China’s market
economy.’
“One day, China will have to
change it’s view of Tiananmen
Square,” says Bao Tong, Zhao’s sec-
retary. Jailed for seven years, he ad-
mits to smuggling the tapes. But he
can no longer accept interviews
“starting right now”, he told a CBS
team. Websites which carried Zhao’s
memoirs are now blocked.
Such developments impact the
Philippines. If Customs had its way,
we would know of them only if we
paid taxes for books. Within a library,
books form “a republic of letters,”
philantrophist Andrew Carnegie
wrote. That’s the real matatag na
republika. Ask Cerge Remonde.
— juanlmercado@gmail.com
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
from page 3
thing, including the apparently nega-
tive events in our life, because in the
end, with God everything works out
for the good. (cf Rom 8,28).
8 Mabuhay
When
Whenthe
thelake
lakewrites
writes
LAKE SEBU — The summer capital of Southern Mindanao is known for its cool weather and its delectable tilapia served in more than 50 dishes.—ACS
BY ARIEL C. SEBELLINO
IT was not surprising that South
Cotabato was the venue for a
seminar-workshop. It did not also
come as a surprise that Lake
Sebu was the exact venue. When
I was told it again, I imagined it
to be panoramic and serene and
certainly worth the invitation
from the Philippine Information
Agency (PIA) Region XII.
The PIA in Central Mindanao
hosted the gathering of the mem-
bers of the Mindanao Communi-
cators Network (Mindacomnet).
The group is composed of infor-
mation officers from the various
government agencies and local
government units of Regions IX,
X, XI, XII and the ARMM in
Southern Philippines.
“This is just overwhelming. I
did not expect that a hundred plus
would come. This is unprec-
edented. It must be the lake,” said
Olive Sudaria, the PIA regional
director and president of Minda-
comnet, during the opening pro-
gram.
The venue was far and remote
for some participants who trav-
eled from Sulu and Davao Orien-
tal by land, but Lake Sebu was
otherwise ideal for the three-day
writing and photography work-
shop. Two participants from
Zamboanga City traveled 18
hours non-stop from May 20 to
21, and caught the tail end of the
first session.
From Manila, my plane
touched down at General Santos
City 10 minutes ahead of its
scheduled arrival and two hours
were all it took me to get to Lake
Sebu passing through the bus-
tling city of Marbel. The heat was
unbearable but the destination
was worth the ride in the petu-
lant, heat-choked vehicle.
Punta Isla Resort, nestled at
the innermost part of the lake,
provides a refreshing and breath-
taking view of the lake in its en-
tirety, in which the farthermost
surface of the water is secured by
mountains that kiss the sky. Only
the upbeat music of the ethnic in-
struments played by the natives
SACRED TINUNGGONG — Lyn Resurreccion, opinion and science editor of the BusinessMirror,
tries the ethnic brass instrument tinunggong which the T’boli natives believe to be inhabited by
the spirits of their ancestors. Thus to this day the it is deemed sacred by the mountain tribe.
Lynn wears around her neck a beaded T’boli necklace. — ACS
and the rough mix of sounds at
the resort scored the quiet lake.
The seemingly choreographed
cloud formations and the neat
lines of the tilapia pens lend
themselves to a picturesque burst
of well-composed stillness and
unorthodox movement. A flight
of birds gracefully sweeps across
the fish cages; temporarily break-
ing the once uninterrupted, mo-
notonous open sky. Only this
well-developed but unassuming
resort contrasts with the rustic-
ity of the surroundings.
It was time to capture the
passing scenes with the camera.
Considered as the summer
LINGGUHANG
LINGGUHANGPILIPINO
PILIPINO MULA PA NOONG
NOONG1980
1980
capital of Southern Mindanao,
the municipality of Lake Sebu
teems with rich ethnic and cul-
tural heritage and natural re-
sources. There are the T’boli na-
tives clad in their colorful and in-
tricate beaded tinalak and brass
ornaments, who still go about
their daily business in the hinter-
lands. This speaks well of how the
South Cotabateños are able to
preserve until now the legacy of
their ancestors.
Their songs and dances before
an enthralled audience convey
the historical evolution of the
tribe and effortlessly sew the fila-
ment of co-existence. More than
entertainment, the repertoire
pays homage to the early native
inhabitants of Mindanao.
These activities easily paint a
less convoluted picture of a paro-
chial life that intrinsically com-
munes with the basics and em-
braces the modern via tourism.
Lake Sebu which rests in the
southern Tiruray Highlands at
an altitude of almost 300 meters,
derived its name from one of the
three adjacent lakes namely
Lahit, Siluton and Sebu itself.
I was told by a resort assistant
that it used to be much colder
here. “At times even colder than
Baguio on normal days,” he said.
MAY 29 - JUNE 4, 2009
I thought that even a protected
watershed area like Lake Sebu
was not at all spared from the
insidious climatic and environ-
mental convulsions of our era.
Still, the lake tirelessly irri-
gates the verdant and fertile Al-
lah Valley, and is a rich source of
bountiful harvests of the tilapia
it is known for, and which is the
most delectable I have ever
tasted. From the crunchy “chi-
charong tilapia” to the “sinaba-
wang tilapia” with watermelon
slices, the fish, I found out, could
be cooked in 50 different ways.
These varied dishes Sebu resort
owners have mastered through
the years.
Topping the menus is the
grilled tilapia done in a special
way to bring the sweetness of the
fresh water fish as it is served in
its smoky-flavor rawness. “Di
lasang gilik,” (does not taste like
mud) said Lyn Resurreccion of
BusinessMirror who was the re-
source person on features writ-
ing.
The windswept chill and the
rain showers in the evening were
enough to lullaby one into slum-
berland. An air conditioning unit
could not match such freshness
of temperature. I was oblivious to
the solitary wall fan. There was
no need to turn it on.
I could not wait to write. The
rain-drenched Lake Sebu the
next day allowed for a dramatic
storytelling. I was torn between
writing about the seminar or the
lake. I would be hard pressed by
the former. I was not surprised
but welcomed the push the lat-
ter gave to my pen. Or what is it
the lake who wrote me?
And, yes! I took home some
chicharong tilapia. As I ate it,
each crispy crunch translated
into the enigmatic sounds of the
T’boli ethnic instruments and
once again the heart hears the
rhythmic whispers of the high-
land lake.
— ARIEL C. SEBELLINO is the program
coordinator of the Philippine Press
Institute. He contributes feature articles
to the Mabuhay and writes for it an
occasional column, Murmurings.