KURU ÜZÜM

Hazırlayan
Çağatay ÖZDEN
2008

T.C.
Başbakanlık
Dış Ticaret Müsteşarlığı
Đhracatı Geliştirme Etüd Merkezi
KURU ÜZÜM
TÜRKĐYE’DE ÜRETĐM
Üzüm, iklim ve toprak istekleri yönünden çok seçici olmayışı, çoğalma yöntemlerinin kolay
oluşu ve çok çeşitli şekillerde tüketilebilmesi gibi sebeplerden dünyadaki en yaygın kültür
bitkilerinden birisidir. Dünya yaş üzüm üretimi yaklaşık 7,5 milyon hektar alanda
gerçekleştirilmekte olup, üretim miktarı, iklim şartlarına bağlı olarak değişmekle birlikte,
yıllık 65 milyon ton civarında seyretmektedir.

Dünya Kuru Üzüm Üretici Ülkeleri

Sıra Üretici Ülke 2006 2007 2008

1 Türkiye 274.000 220.000 300.000
2 ABD 265.000 295.000 300.000
3 Şili 1.000 60.000 60.000
4 Đran 150.000 120.000 50.000
5 G. Afrika 33.000 40.000 40.000
6 Yunanistan 0 25.000 35.000
7 Arjantin 1.000 23.000 30.000
8 Avustralya 500 12.000 10.000
Toplam 724.500 795.000 825.000
Kaynak: Uluslararası Sert Kabuklu ve Kuru Meyve Konseyi

Dünyada üretilen üzümlerin her yıl yaklaşık 700-1.2000 bin ton arasındaki bir miktarı
kurutularak değerlendirilmektedir. Türkiye, A.B.D, Şili, Đran, G. Afrika ve Yunanistan
dünyanın en önemli çekirdeksiz kuru üzüm üreticisi ülkelerdir. Çekirdeksiz kuru üzüm
hasadı, kuzey yarım küresi ülkelerinde Ağustos-Eylül aylarında, güney yarım küresi
ülkelerinde ise Mart-Nisan aylarında yapılmaktadır.

Ülkemizde, 1.200’ün üzerinde üzüm çeşidinin varlığı saptanmıştır. Üretilen üzümün, yıllar
itibariyle değişmekle beraber, ortalama % 5-10’unun kurutulduğu tahmin edilmektedir.
Türkiye’nin Dünya ticaretine konu olan ve ihracatta en fazla öneme sahip kuru üzümler,
çekirdeksiz ve özellikle “Sultani” tip kuru üzümlerdir. Ülkemizin sultani veya diğer bir adıyla
sultaniye çekirdeksiz üzümü dünyaca tanınmaktadır. Sultaniye tipi çekirdeksiz kuru üzüm,
18 yy. sonlarında yuvarlak çekirdeksiz kuru üzümün ıslah edilmiş çeşididir. Nefaset
yönüyle sultan sofralarını süslemesi nedeniyle sultanlara layık görüldüğünden sultaniye
adını almıştır.

Türkiye’de çekirdeksiz kuru üzüm üretimi, Ege bölgesinde özellikle Manisa, Turgutlu,
Salihli, Akhisar, Menemen, Kemalpaşa, Çal, ve Çivril’de yoğunlaşmıştır. 2005 yılı verilerine
göre toplam üzüm üretimimizin yaklaşık % 7,5’ini çekirdeksiz üzüm üretimi
oluşturmaktadır.

Türkiye, yaş üzüm üreticiliğindeki güçlü konumuna parelel olarak, dünya çekirdeksiz kuru
üzüm üretiminde de önemli bir yere sahiptir. Ülkemiz, 2008 yılı itibariyle 300 bin tonluk
kuru üzüm üretim miktarı ile dünya toplam kuru üzüm üretiminin % 36,3’ünü tek başına
karşılamıştır.

© ĐGEME - Đhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 1

Türkiye’nin Yıllar Đtibarıyla Çekirdeksiz Kuru Üzüm Üretimi

Yıllar Kuru Üzüm Üretimi

(Ton)

2000 255.000
2001 255.000
2002 200.000
2003 215.000
2004 280.000
2005 250.000
2006 274.000
2007 220.000
2008 300.000
Kaynak: Uluslararası Sert Kabuklu ve Kuru Meyve Konseyi

Türkiye’de üretilen üzümler, çoğunlukla kuru ve yaş olarak tüketilmekle birlikte, bir miktar
üzüm de pekmez, bulama, pestil, lokum gibi formalarda direkt olarak veya sirke ile içki
yapımında olduğu gibi sanayi tarafından değerlendirilmektedir. Türkiye’deki üzüm tüketimi,
üretimin, sofralık, şaraplık veya kurutmalık olmasına göre farklılık göstermektedir. Sofralık
ve şaraplık üzüm üretiminin yurt içi talebi ancak karşılıyor olması sebebiyle, tüketimin
büyük bölümü yurt içinde gerçekleştirilmekte ve ancak küçük bir bölümü ihracata konu
olmaktadır. Kuru üzümde ise ağırlık ihracattadır. Türkiye’de üretilen çekirdeksiz kuru
üzümün yıllık yaklaşık 50-70 bin ton civarındaki miktarı (toplam üretimin % 20-28’i) yurt
içinde tüketilmekte, geriye kalan 180-230 bin ton civarındaki miktar ise (toplam üretimin %
72-78’i) ihraç edilmektedir.

Bir proteğin ve karbonhidrat kaynağı olan kuru üzüm, içeriğindeki demir, fosfat, kalsiyum
ve diğer mineral maddeler ile A, B1, B2, B6, C vitaminlerinden dolayı, dünyada gittikçe
artan oranlarda talep görmektedir. Özellikle gelişmiş ülkelerde, sağlıklı gıda tüketimi
konusundaki bilincin yüksek olması beslenme alışkanlıklarında bu tip ürünlerin daha fazla
yer almasına sebep olmaktadır. Bu açıdan, kuru üzüm, gelecek yıllarda, dünya organik
gıda pazarından daha büyük paylar alabilecek bir üründür.

TÜRKĐYE’NĐN DIŞ TĐCARETĐ

Kuru üzüm, Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren ihracatımızdaki önemini korumuş ve
geleneksel ihraç ürünlerimiz arasında önemli bir yer almıştır.

Türkiye’nin kuru üzüm ihracatının hemen hemen tamamını çekirdeksiz kuru üzümler
oluşturmaktadır. Türkiye’nin 2007 yılı kuru üzüm ihracatı, 240 bin ton ton civarında olup,
karşılığında ise yaklaşık 316 milyon Dolarlık gelir elde edilmiştir. Bu rakam kuru üzüm
ihracatımızda bugüne kadar ulaşılan en yüksek seviyedir.
T
Türkiye’nin Yıllar Đtibariyle Kuru Üzüm Đhracatı

Yıllar Miktar Değer Miktar Değer

(Ton) (1.000 $) Değişim (%) Değişim (%)
1993 122.851 134.271 - -
1994 173.246 176.189 41,0 31,2

© ĐGEME - Đhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 2

 1995 169.701 189.933 -2,0 7,8
1996 173.060 189.445 2,0 -0,3
1997 180.858 206.229 4,5 8,9
1998 193.142 211.937 6,8 2,8
1999 188.939 202.969 -2,2 -4,2
2000 201.525 196.673 6,7 -3,1
2001 225.743 163.051 12,0 -17,0
2002 205.209 156.255 -9,1 -,4,2
2003 196.020 183.959 -4,5 17,7
2004 211.893 231.400 8,1 25,8
2005 226.597 239.728 6,9 3,6
2006 244.212 289.230 7,8 20,6
2007 240.599 316.827 -1,5 9,5
Kaynak: TÜĐK

Türkiye’den 2007 yılı içerisinde 100 ülkeye kuru üzüm ihraç edilmiştir. En önemli
pazarlarımız, başta Đngiltere, Almanya, Hollanda, Đtalya ve Fransa olmak üzere AB
ülkeleridir. Bu ülkeler, Türkiye’den ithalat ettikleri kuru üzümlerin bir kısmını yeniden ihraç
ederek değerlendirme yoluna gitmektedirler.

Önemli Ülkeler Đtibariyle Kuru Üzüm Đhracatımız* (Miktar: Kg, Değer: ABD $)

KURU ÜZÜM 2006 2007

SIRA ÜLKE ADI MĐKTAR DOLAR MĐKTAR DOLAR
DEĞERĐ DEĞERĐ
1 ĐNGĐLTERE 62.503.032 76.639.203 63.301.247 84.652.036
2 ALMANYA 45.642.806 52.833.428 40.314.423 52.635.015
3 HOLLANDA 31.685.370 36.278.679 32.413.346 42.064.664
4 ĐTALYA 21.794.829 25.595.020 18.964.066 26.829.534
5 FRANSA 15.542.416 18.697.692 16.498.894 21.212.716
6 AVUSTRALYA 14.454.596 16.527.939 16.960.313 20.575.886
7 BELÇĐKA 8.611.563 10.016.900 9.473.644 12.401.304
8 KANADA 3.760.423 4.456.114 5.900.736 7.332.311
9 ĐRLANDA 6.590.849 7.218.751 5.872.181 7.117.691
10 YENĐ ZELANDA 4.182.407 4.923.714 4.254.169 5.460.777
DĐĞER 29.444.628 36.043.253 26.645.576 36.544.624
TOPLAM 244.212.919 289.230.693 240.598.595 316.826.558
Kaynak: TÜĐK

DÜNYA TĐCARETĐ
Dünyada üretilen 61 milyon tondan fazla taze üzümün, her yıl yaklaşık 750-1.150 bin ton
arasındaki bir miktarı kurutularak değerlendirilmektedir. Üretilen bu miktar üzümün ise, her
yıl, 650- 800 bin ton arasındaki miktarı çeşitli ülkelere ihraç edilmekte ve ortalama 250-310
bin tonu ise üretici ülkeler tarafından iç tüketimlerinde kullanılmaktadır.

2006 yılı itibariyle dünya genelinde ihracata konu olan kuru üzüm miktarı 783,5 bin ton
olup bu miktarın parasal karşılığı 987 milyon Dolardır.

© ĐGEME - Đhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 3

Türkiye 2006 yılı itibariyle dünyanın en önemli kuru üzüm ihracatçı ülkesi olup, dünya
ihracatının değer bazında % 28,8’ini karşılamıştır. Dünya kuru üzüm ihracatında diğer
önemli ülkeler ABD, Đran, Şili ve Yunanistan olup, sektörde re-export uygulamalarına
yaygın olarak rastlanmaktadır.

Dünyanın En Önemli 10 Kuru Üzüm Đhracatçı Ülkesi* (2006)

Đhracatçı 2006 2006 2002- 2002- 2005- Dünya

Ülke Đhracat Đhracat 2006, 2006, 2006 Đhracatındaki
Değeri Miktarı Yıllık Yıllık Yıllık Payı %
(1000 (Ton) Değişim Değişim Değişim
Dolar) (Değer) (Miktar) (Değer)
% % %
Türkiye 284.420 240.375 16 5 19 28,8
ABD 211.085 116.548 9 -1 -1 21,4
Đran 126.522 148.035 15 2 11 12,8
Şili 79.612 5.934 24 -2 8,0
Yunanistan 48.372 34.707 9 9 5 4,9
G. Afrika 3.706 23.628 8 -11 8 3,7
Çin 3.088 23.392 52 47 42 3,1
Arjantin 24.364 19.031 29 11 -10 2,5
Afganistan 21.524 26.736 15 2 33 3,1
Hollanda 19.313 12.734 11 2 67
Diğer 165.342 132.424 - - - -
Dünya 987.348 783.544 15 3 10 100
Kaynak: ITC

Dünya kuru üzüm ithalatı 2006 yılı itibariyle 793,7 bin ton olup, en önemli ithalatçı ülkeler
AB ülkeleri, Japonya ve Rusya olarak kaydedilmiştir. En önemli 3 ithalatçı ülke olan
Đngiltere, Almanya ve Hollanda 2006 yılı dünya kuru üzüm ithalatının % 33,5’ini
gerçekleştirmişlerdir.

Dünyanın En Önemli 10 Kuru Üzüm Đthalatçı Ülkesi* (2006)

Đthalatçı 2005 2005 2001- 2001- 2004- Dünya

Ülke Đthalatçı Đthalatçı 2005, 2005, 2005 Đthalatındaki
Değeri Miktarı Yıllık Yıllık Yıllık Payı %
(1000 (Ton) Değişim Değişim Değişim
Dolar) (Değer) % (Miktar) % (Değer)
%
Đngiltere 169.829 117.564 12 4 6 16,8
Almanya 105.393 79.761 13 3 18 10,4
Hollanda 64.084 49.613 11 2 21 6,3
Kanada 59.978 35.527 12 2 15 5,9
Japonya 53.964 29.251 11 -1 -7 5,3
Rusya 42.843 6.791 23 6 49 4,2
Fransa 37.363 25.616 11 0 3 3,7
Đtalya 33.358 26.161 12 4 26 3,3

© ĐGEME - Đhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 4

 ABD 32.819 22.055 32 15 -14 3,2
Diğer 412.068 401.427 - - - -
DÜNYA 1.011.699 793.766 14 4 10 100
Kaynak: ITC
*Sıralama değer bazında yapılmıştır

© ĐGEME - Đhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2008 5