~ a r e s

auetaeemos eo rlXO
(Moniea Castro trunfa no Kartlng]
( AsoeliClOlsmo: Antroldo ]
~ r 6 p r ~
40 PESOS
Abrll- 92
Revista
estraden18de
Informacin
N
2
12
Se as mul/eres son mls do 50 % da povoacln de A Estrada, a que
se debe que na corporacin municipal haxa s unha mul/er de 21
concel/elros. Unha colncldncla? Non, porque a presncla femlnlna na
Corporacin Estradense - mximo organo de poder e decisin local - fol
sempre exfga, porque as relaclns de poder que reflexa son dunha
socledade onde se discrimina en funcin do sexo a hora de atribuir-l/e
funclns soclals as persoas. Non se trata de Igualar as mul/eres aos
homes, porque entn s haberla homes. Evidentemente que as mul/eres
son diferentes aos homes, o que non xusto que se asenten sobre
dltas dlfernclas os prvlxlos duns e a marxlnacln das outras. Moltas
mul/eres rennclan a ser mul/eres para precisamente ser tratadas como
homes nesta socledade, e cando ocupan os seus cargos mesmo odian a
sa condicin de mul/er evitando que se establezan programas de
correccin destas dlscrlmlnaclns - como recentemente comprobamos
cando unha mul/er ocupou a alcalda do noso Concel/o, escotando da
sa boca que non era lxco establecer medidas drlxdas a un s sexo
poflendo por exemplo que os maos tratos tanto os habla nos homes
como nas mul/eres. Qulzas, pero os homes teflen o poder econmIco
que l/es permite r a un advogado cando sexan agreddos polas mul/eres
alMa que at agora non se cofleceu ningn caso deste tipo - pero as
mul/eres que reciben maos tratos, ou teflen problemas, precisamente
derivado ou causante de dltos problemas o non ter Independncla
econmica para poder afronta-los sen axuda.
Contrarretranca quer festexar que se asuma por prlmelra vez as
necesidades e problemtica especffca da mtade da povoacln
estradense at agora esquenclda nun trato diferencial e de
discriminacin positiva. Queda molto por facer, pero xunto coa exlstncla
de asociacins, Concel/ala, Asesora Xurfdica, e actvldades todo o ano
por parte do Concel/o de dignificacin da mul/er, queremos contribuir ao
orgulo feminino, tantas veces pisoteado, con este nmero adicado a
elas. De feto no consel/o de redaccin da Revista son ampla malorla o
que qulzals xa un sfntoma de que en A Estrada as mul/eres camiflan
con Iniciativa e forza cara participar activamente na vida social non como
obxectos aos que se pretende reducir, senon como suxeltos cradores e
transformadores. Quzals na prxima lexislatura os partidos polftlcos
teflan sto mls en conta e a participacin femlnlna nas Insttuclns do
noso Concel/o delxe de ser tan rdfcula e vergoflenta para a maxe de A
Estrada.
A-Irancadoras
Manola
Fido
Socorro
Milagres
Carmela
Dores
Pedro
Garrido
Ramiro
Manolo
Carlos
S6nia
Raquel
Gabi
Fologrefla
Marcelo Vidal
lIualracl6na
Pablo Porta
Edita
Asociacin
Xuvenil
A Tranca
Enderezo
Prza. da Farola
Num.1,1'
A Estrada
Apartado 118
TIt. Contacto
571051
Imprime
San Esteban
Perlio (Fene)
Dep6allo I..egal
C- 767/90
Contrarrelraaca aoa le IclenUfka neces6
rluaeote cou oplnkMi. nrtJdat polOI seu.
colaboradores, DOn raponAblllzandoose do seu
cooUdo. O Idioma oIIdal cla Revista' o Calqo,
I"q)roduclran.. turo. en IdJomu doutros
p..... DOI euos que: Na traducl6n cUnorslont
O OtIUdo du up.....n. omprtpdu. ROSJ>"
t..ar"em0l Dorm.Un do- orixlnal5, uell.tondo
pubUc:ar m calquelr. du &I'a normathu alst
ad., entmelrndo que non lit da o clima de
lolfJ'6.Dda e Cl)D.DIO que ROl fila. uclulr I
lal".....
CONTRARRETRANCA
EDITORIAL
Adicado a elas
2
Confecins
Reflexin sobre ns mesmas, aportacin a
un debate por sempre esquivado
3 CONTRARRETRANCA
cfe't mulle't
naEstr&da
Coas Dlans nas patacas
Manola Picallo
Estamos xa afoitas a quo so nos on-
doson unhas d9l0rminadas condulas
oxclusivamonto vlidas para onoso soxo,
o quo ns, como mulloros, asumimos o
non ousamos robolarnos anto oso sisto-
ma do atribucins, obrigas o
comportamontos morals quo nos
ostromados dondo a conformacin xorr-
qulca o S9xista da sociodado. As
das vocos somos ns mosmas as quo
nos mantomos vixiantos anto un poslbol
atontado s normas quo tomos por pr6-
prlas o condoarlamos a oscapada dalgn
dos anacos da ongronaxo so parigaso a
unlformldado ou o rosgardamonto do
grupo. Estamos a cumprir son
osqulvos as funclns quo so nos outorgan
o alnda ns, o con ns toda a soclodado,
so amosarla Intoloranto so algun tlvoso
carraxo o robontaso os osquomas das-
vlndo-so da quo marca o noso
comotldo do acomodar, facor o xantar,var
ror, fregar, facor a coada, pranchar, facor
a marca,atondor aos facor a
coa,' a fregar... E so oso traballo
docoto o do non foso dabondo loxltl-
mo para como xoira a xornada son
osva9C9r,al tomos nosa mullor do agro,
para a quo os trafegos a atondor aumn-
tanso cos laboros do muxlr as
vacas,lovar Ir horba, ostorcar as
loiras o manto-las Iimpas o regadas, pr a
horta, botar o millo ou sachar as patacas;
o xa o somotlmonto da casa
o da torra.
Condicionamento da
tica do lonco,
nondoxusto
Unha das doflnlcins da palabra
stica/. 'no Dlclonrlo Xorais da Lingua :
'adecuacin da conduta a unhas normas
d9 comportam9nto cons/d9radas xustas
oINF.ORMATICA
oMECANOORAFIA
oIDIOMAS
(Francs, Ingls)
oCAPACITACION
TRANSPORTIS.
oCONTABIUDAD
e. Col. INeM
11
M"W.:ld,;
, -'F,E.A.P.'
. -A.A.P.P.
Fedn:i&I.
.....
.PltIDS
del[ muLLe"t
Estrada
CONTRARRETRANCA
PORCENTA>CS IE TAXA IE R:TI VI DADE
m POVOACI()-I OCUPADA EN A ESTRADA
4
Non 6 xuato que polaa dller6nclaa blolxlcaa (sexo, raze...) ae lexlllmen dlferenclaa aoclala
tan dr'allcaa e prlvll6xloa e dlac:rlmlnaclna tan palpabala. Unha moalra terno-la na Estrada
onde os povoscln lemlnlna6 malor que a maacullna pero o Indlce de povoacln ocupada
de homea triplica ao de mullerea.
soltolros O refroxo da IImltaci6n social pre- modianamente e cando
valece, e para xoldras ou rolas tnde-se somontes lIe queda dlrlxlrse cara a bolsa
a buscar o equilibrio numrico dos sexos. dos servizos para cumprir uns laboros que
Muller Formacion e venen a ser unha prolongacin das tare-
, fas do fogar, e asl fregan, cocinan, coidan
Traballo nonos ou atendon persoas con enfermld-
Moltas mulleres foron amas do casa ades Clnicas. Non on van, e Inda que
disque por "vocacin",condicionadas por mol pouco a pouco, esta estrutura val es-
unha cultura dlrixida cara o matrimonio: cachando notando que, conforme as
outras f6ron-no porquo a nica xeraci6ns avanzan a proparacin mellor,
"carrelra con salda" ora casar. Foron e anquo o acceso masivo das mulloros a
estes dous factores que crearon ama de unha formaci6n superior coadxuvar a
casa. Toda esta porspectiva conlevou a mlnguar as non omporlso se
que a muller diminulra o sou tempo de for- debe mitificar a sa maior participaci6n na
maci6n o a que, se opta por desfacerse Univorsidade de hoxo en dla, visto que,
da rutina do mandil, tena escasas posibili- porcentualmento OOs nos encaminamos
dades de acadar un traballo mais cara os estudos de humanidades ,
...
'IIJ
111,
28.7% MULLERES
'IJ

'l'J fl fl'/11111/1
/1",/ff//f/,1 /1
1
/
1
,/1 11,IJfjf'// / /, ()

IIJ
1//1/1-
WI/////t'l
'!J /l.
W/lltlJ
'I///'//'
111/1
,//IJ
I//,

'j//'
'1///1. 0
IIJ
'1I
IIJ
1//111,
'!J 11111'
II//j//, "
I//II, 'h
0}r'l,
11//, '//
11/ '//.I/IJ
flllll///// I/IJ
fjf//, I/I/IJ
r//.
(,IhI,'III'
'//
.1
/JI/li
fj IIIIIIIJ
I-01ES 71.3%
OU qU9 pr9t9nd9n aChligars9 a unha xustl-
za obx9CIlva. E, inmersos nun mundo
que esixe onon crebantamento desas nor-
mas e o enxalzamento afecin polas
que marca a moral ortodoxa es-
tamos n6s; e esa moral que nos asusta
rebater especialmente xeratlva da de-
sigualdade antre o home e a muller, e
queda a xustiza, como termo, baleira de
contido. Porque son os valores ticos, so-
ciais ou morais os que se suman para
formarnos como individuos e se encargan
de 1mpor as regras socials en canto ao
acoutamento do digno ou do indigno, do
honesto ou do deshonesto. Aos ollos atis-
bantes da xente da parr6quia,e mesmo na
urbe, non se pode equiparar o proceder
que debe levar unha viva que lIe corre-
sponde a resignacin dos choros, a
adicacin exclusiva para os fillos o o re-
catamonto nos ditos e comportamentos
persoais o pblicos co quo,son novidado,
se lIe escusa a un home on se-
mellante, ao que se lIe concede unha
mis alta cota de Iiberdade de manobras,
mesmamento para entrar o salr da sa
casa. Noutra orde de aparoncias correc-
tas est o uso dos signos extornos cos
que a nosa sociedade adoita a
dor polo falecemento dun pariente pr6xi-
mo; poro esa dor tamn a debemos sentir
de manelra mulleres de homes,
xa que, sociol6xicamento, a muller in-
correrla en grave falta sen6n fai uso dun
nogro riguroso durante uns anos na sa
vestimenta, ao mesmo tempo que se
loar que permaneza fechada na casa,
ags cando vaia Igrexa ou a mercar.
Non en tanto, a sociedado fol mls per-
misiva co "sexo forto que para Iso o ; as
sas lols son mls elsticas, e se o
home quere p6r o
cunha gravata negra e por un
mals effmero. Por outra banda, muller
casada nunca se 110 permitirla o adulterio,
a non ser que o seu conxuguo xa estivera
envorcallando-se noutras leiras vecina, e,
dende Iogo, fose de conecimento pblico;
en do mal, Inda non faltarlan voces para
alcumala do xarela. Nas mozas e mozos
LOllA GALEGA
Un Deporte autoctono
Karale
Ximnasla
Ballet
Masaxe Inte
gral
Relaxacl6n
Xlmnaslo SHAOLlN- Avd. de Pontevedra - NI! 36 - AEstrada - TLF. 5714 72
5
mentres eles dominan, con nas
carreiras tcnicas. Se casI tampouco as
tenen garantido un traballo axel-
tado sa capacidade, e, coas mesmas
olertas son malorla as mulleres que per-
manecen apontadas nas malchamadas
ollcinas de emprego.
As reivindlcacins da muller traballa-
dora basan-se con prloridade no recibo
dun igual salarlo ante o desempeno de
idnticas luncins, premisa que xa ten
cen anos de hlstria, pero no que, nece-
sariamente, se segue Incidindo a
de que os datos que manexan hoxe os
axentes laborais botan que a remunero
acin da muller aegue a Mr un 70% do
salarlo masculino por Mmellante eafor
zo ou actlvldade.
A FAMILIA E O
PODER
Non cribel que sexa por delecto de
dopamlna polo que a parella de hoxe en
dla tenda a unha baixa no nmero de fiI-
los. A diminucin unha medida
conscente porque a lamilla se ve arreda-
da polo conglomerado que lorman
motlvacins econmicas, sociais (de pres-
taclns) e laborais; e emiba de que por
incentivos natalidade que o
senor Presidente da Xunta xa anncia
como olltra das lacetas da nova polltica
que pretende presentarnos, a muller, se
non quere ver Ireada a sa normal progre
sin no traballo, vai ter que desbotar isos
mlnimos benelfclos, xa que mesmo hoxe
hai unha lorte descrenza en canto ren-
dabilidade que pode aportar o traballo da
muller en canto que interrompe o seu
cando nai e no tempo que ten que
adicarse crianza dos fillos. Isto evi-
dentemente certo,e ve-se na obriga de
pedir excedencias, pero hal que desenga-
narse de que o absentismo laboral sexa
malor na muller,a pesares de esas necesi-
dades, xa que, inda que exista a
concencia contrria, os estudos revelan
que mais elevada a ausencia do home.
A dobreluncin que se lIe esixe a maiores
muller, como nai e como coidadora do
bo luncionamento do logar,repercute de
maneira determinante na vida da muller e
nas probabilidades para acceder li-
bremente ao mercado de traballo.
CONTRARRETRANCA
Mesmamente a estadlstlca estatal aponta
que, de cada tres traballadores con re-
muneracin, dous son homes. Se a muller
sae a traballar lra da caasa e se decanta
pola contratacin dunha asistenta, otra-
bailo desta seria reconecido como tal,
mentres que se lora a pr6prla " ama de
casa" a que Ilxe-se o mesmo labor, seria
considerada como parte da poboacin in-
activa; en ambos os dous casos o
desemprego non existe, pero nun, non hai
paga que perceber.
Quizais S9xa tamn covardla, pero as
mis das veces medo, o que impide que
ns mesmas relugemos de enlrontarnos a
teses instauradas por comenenclas alleas
e hostls muller, e que soportan que loi a
bioloxia e a natureza as que nos impuxe-
ron a adicacin aos fillos e as tarefas
necesarias para o benestar do logar. A
necidade dalgns homes que ven
ameazadas as. avantaxas de que disfrutan
lai uso de relutamentos que cren vlidos
para a delensa dos seus privilexios, e
aluden a que os seus tamn
estn mermados no tanto de que asocie-
dade non acostuma a demandar "sellores
de "mozos "sellares
para o coidado de demencias nen
"homes para clubs nocturnos" . Pero a
tasa de paro segue estando al, e a lemini-
na a dobre da dos homes, e se estes
non son requeridos para ser asistentes, a
muller terra que altos valos para
poder desempenar cargos en dlreicins
empresariais, concellarias... ou desafiar a
patr6ns ou companeiros para traballar
como soldadoras, taxistas, albaneis ou
carpinteiras. Nestes casos haberla inda
quen non tachara de conduta mesquina a
catalogacin de intrusa para a muller.
Pero tamn certo que. a miudo, o mis
groso das pautas no lo marcamos ns
mesmas, e o mis groso das pautas no-la
marcamos ns mesmas, e incluso non
sorpresivo que a muller que traballa lra e
de partidos polltlcos ou doutro
tipo de asoclacins que reivindican a
igualdade dos sexos condescendente e
segue a soportar case todo o peso dos
tralegos domsticos e da educacin e
atencin dos Iillos. O cmbio social ter
que xerar-se a traversa da porque
a id90loxla individual e non exercer o
cferz mu.Llett
EstndB
movlmento necesrlo para a translorma-
cin das estruturas sociais.
A malores, a muller do rural ten a
suma de mis que as que
viven no melo urbano para desenvolver
se como persoas e para vivir algo mis
al do que son os do logar. Eonde
mis se constata a de mlos sanM-
rlos, onde a planificacin lamiliar tan
esquecida, e onde as posibilidades de tra-
bailo son mis excasas. a non ser
que se recorra ao dellcitrio aporte econ-
mico que pode olertar hoxe o traballo da
terra. O desalento enorme.
Ben, asl, a ama de casa unha
pomba branca para o Estado; este alorra-
se desde os custes de infraestrutura aos
de mantenemento de centros asistenciais
a drogodependntes, de gardarlas ou de
acollida aos ancins, porque os ten a mul-
ler na casa, e ese traballo realiza-o ela
por mor de que, ou ben o entende como
un princIpio persoal, ou ao menos, como
unha obriga social. Estn sempre som-
bra pero enchendo ese espclo
Psicolxicamente, a sensacin de ausn-
cia que pode chegar a sentir esa muller
que lai decote ese labor social, lal que
moralmente a casa se lIe caia emlba, e
aguidlza-se cando a muller recibiu unha
lormacin superior, que lxicamente
querer desenvolver, xa que loi para o
que
A reflesin se se debe reducir ao es-
trictamente persoal as reclamacins que
se lIe lan muller tanto s sas
tarelas como s sas condutas, porque
quizais a base da deslgoaidade antre o
home e a muller sexa o imperativo de res-
olucins individualistas, o non meternos
en poleiro all90, a Insolldariedade.
Mont.J PktJo OgoNlo
Code..da
CIIHist,UJ
([oucciro QItumtcas
Jos Couceiro BugaUo
-'N'
rik
1\lW- -
"-...
CONTRARRETRANCA 8
A Concellalia da Muller, un paso
adiante cara. igualdade no ConceDo
Xosefina Pereiras
Sonia Snchez
Mol a.cualllmanta cal , o movll qua
lava , crl.cln dun organlamo daeta
tipo?
Ainda que as leis en vigor din que a
muller est en plena igualdade co home, a
prtica moi distinta, cada pouco atopa-
mo- nos con atrancos que nos impeden
exereer a nosa igualdade, a nosa digni-
dade como persoas. Xurden, ent6n,
asembleas, grupos de mulleres, tamn se
chega As por exemplo, as
concellallas da muller, para intentar mudar
o panorama das desigualdades; Intentar
desde a responsabilidade de cada unha
que as mulleres tomen concincla desa
de opresin para poder mud-Ia
e proporcionarlle os melos, os mecanis-
mos nocesrios para fac-Io.
Qu' fIIosofla sobra a mullar e sobra
a n088 socladada ancerra a ob..rvo-
cl6n deeta nacealdalla?
Vlvemos nunha sociedade patriarcal
onde os valores tipo, os valores
son os masculinos. Desde moi pequenas
educa-se- nos para ser submisas, obe-
dientes, doces; para que nos ocupemos
do rntimo, do privado, estamos relegadas
ao coidado dos fillos e filias, da casa e
a participacin na vida social
e pblica. Nega-sll-nos o construir a hist6-
ria. E todo con base nunhas diferenzas
bloixicas que, segundo dln, nos fan Infe-
riores; como se o ter menos masa
muscular e, polo tanto, menos forza flsica,
fose unha raz6n.
Eu penso que a vida non ti unha car-
relra para conseguir chegar o primelro, a
vida a bsqueda da felicidade, a carreira
Xoa6ftna P_ra 'concenelra polo BNO
d.deo ano 1987. traa aa paaedaa
_lnamunlclpala a nova corporacin
aproba, a Iniciativa do aeu grupo, a
crlaol6n dunha Conoallana da Mun....
Nunha conv..... con X. Pe"'ra,
promotora e ecargada de poli., en
marcha dlta propoala, pod...aa axudar o
aentldo ..1deala ecoln.
en todo caso para acadar un mundo m1s
XUSIo e igualMrio e ese ter que
ser construido por todas e todos.
En qu6 medida a senalbllldade xaral
cara 88111 cueatln , vencellabel a
determlnadoa segmantoa do eapectro
polltlco?
En xeral os partidos, as forzas pollti
cas progresistas son mis senslbeis a
este tema, a1nda que entre elas hal mls
ou menos graus de compromiso co
mesmo. Ora ben, Isto non quer dicer que
estexa solucionado, van-se dando pasos.
Creo que alnda que consideran que a
muller est en p de Igualdade co home,
fica moito que metas que
acadar. O home, moltos direitos que com-
partir e deberes que asumir.
O talante dos partidos conservadores
machista rocalcitrante, a "muller na casa
a parir e coldar fillos", f6ra da casa non
ten lugar, se aigunha se cola admlten-a se
representa poder, as mulleres aqui actuan
como se fosen homes. alienadas baixo o
discurso masculino.
Noa Ollll1)oa anoa o governo central
e taman a Xunlll da Gallcla non se
polderon negar a crlacln de organle-
moa cuxo obxectlvo fora a accl6n ee-
pacrflca en temea de muller. Que
vontade eres que oa anima a actusr esr
SI, tellen-se criedo organismos: In-
da Muller a nivel estatal, o
SGPIHOM a nivel galego.
Telle-se criado organismos, mals vexo
que non van s rafces do problema e,
mesmo, o seu poder de decisi6n contra-
dise na prtica. Por exemplo, o
da Muller realiza campallas de
ci6n e na televisin (pblica e privada por
un igual) reforza-se a Imaxe da muller ol>-
xecto.
Estes organismo van a problemas moi
evidentes, en cAmbio non hal unha
caci6n cara contidos educacionais. O
tratamento mAis individual e asistencial
que colectivo e de fondo. No caso do
SGPIHOM (Servizo Galego de Promoci6n
e Igualdade do Home e da Muller) a In-
competncia ti total e non se asume,
como ben indica o nome, o problema da
muller. Ten unha asignacin presupost-
rla Infima, sen de actuacin e en
o teu sindicato. A tua forza
Rua Peregrina N 9
A Estrada
Te/etanos:
573223
'573195
UNIONS
AGRARIAS
7
absoluto sorvo do axuda a organismos
como as concollallas da muller, que estn
empezando a aparecer, por sone, o que
grando axuda, pois comezan a
sua andaina en moi precria. .
Houbo algn tipo da axperl'ncllia
almllara. prvla. noutro. lugara. qua
..rvlrlan da gula para a plasmacln da
Concallalla da Muller an A Estrada; no'
..ntldo da comprobar a
daat axperl'nclaa, a .. raeponde a. '
nace.ldada. plantexada. :
Experincias prvias similares,.non
... antes das 010ici6ns do ano .
existia a Concellalla da Muller do Vigo'!l
quo non ten que ver oon Isto; 80n ..
outras dimensins. .
Eu a sensaci6n que teno,; o IS.
comun oon outras ooncelleiras da m.uUer
ooas quo teno falado, quo se nos aslg"
nou un papel, unha tarefa que 10000r
adianto mais para o que non tos .
nen presuposto, nen perseal, nen IlJjlar .
onde orlentarte, O en cmbio (nha'
enorme cantidade de oousas para facer;'
ont6n a sensacin de que non podes
facer case nada e sentes-te desbord!J,da:
Imaxino que sucede isto cando
con algo onde non habia nada.
Centrando-nos no noso Concello,. a
tua actlvldada como Concellalra na
antarlor corporacl6n xa astlvo marcad
por asta praocupacl6n. Podos facar
unhs valoracl6n dasta actlvldada pen-.
..ndo no contexto antarlor.
Na lexislatura anterior estaba na
oposicin e s6 mo quedaba apresentar
mocins, propostas ou votar non se non
estaba de acordo.
Apresentei unha moci6n .
a crlacin dunha Guardoria infantil, un
Centro de orientaci6n sexual (ambas cou-
sas s consellerias
corrospondentes) e a realizacin do cam
panas informativas asl como a
dignificacin da imoxe da mullor . Aproba-
ron-me os tros prlmeiros pontos pero non
o cuano que ficou s6 cos votos
a favor do BNG, baixo argumentos de quo
non ora importante cando roalmente era o
que contina a ideoloxia feminista da mo
CONTRARRETRANCA
ci6n. O toma ficou no costo dos papois
como acontocera con mls propos
tasdo BNG.
Supostamanta a formacin a qua
rapra..ntas mostra.. psrtldarla dasta
tipo da Iniciativas, pero cal fol a actl
tude das outr.. forzas polltlcaa a..
traclen..s ante a crlacl6n da
Concallalla da lIuller.
Por parte do PSOE non houbo proble-
mas, alnda quo pode haber ,
digamos que o asumon. Aos 'Inde-
'pendentos' penso que lIes
pasan do toma.
A actitude do PP fol belixorante, preg-
untas en plenos interosandose por
cuostins formais ( relativas ao tipo de ro
laci6n laboral quo se mantina coa
advogada do Sorvizo Xurldico da Muller ,
oplnlns do. Elvlra Fernndoz na pronsa
dicendo que 'o novo govorno estaba con
tlnuando a facer a polltlca emprendida
polo PP na anterior loxlslatura, ags na
cuostin da advogada para 'mulloros mal
tratadas' quo criara malestar na
opini6n pblica pois tamn habia homes
... ", argumentos simples que
amosan que a quen lIe molestaba era
sua propotncia machista.
Desda o ponto de ..Ida, qu proble-
ma .. ven que polda abordar un organ-
Ismo como a Concallalla da Muller.
Problomas?... Intlnidade, comozan
do por que as mulloros tonan a onde
dirixir-so para consultar os problemas
dorlvados da sua situacin do dosigual
dado ou para sabor quo facer cando
I/iven unha de maus tratos, quo
un dos problemas mis gravos quo
pode afectar sua dignidade e sua Into
gridade como persoa. at que quotena un
servizo como unha guarderla onde podo
doixar aos fillos mentres traballa ou men-
tres so forma .....
Os obxectivos que moven aos gru
pos de mulleres, sindicatos, forzas
politicas, as suas actividades, sen Infor
mativas e roivindicativas; mentres que
unha nosto caso a Concellalia
da Muller, ten quo dar soluci6ns: criar o
oforecer servizos, roalizar campanas in-
formativas, formativas e de prevencin ...
en .xeral atender s necesidades e de-
mandas das mulleres.
Mais neste momento, nos primeiros
pasos, ou voxo-llotamn un papel moi
vindicativo, moi do chamar a atencin,
provocando, s veces, como un rovulsivo
que faga despertar ooncincias o ganar a
mulloros para a pola
dade. Neste sentido a
postura dos que defenden que o traballo
dunha concellalia da muller se pode facer
dosde sorvizos sociais, isto evitar o
probloma, dar-1I0 unha consideracin de
marxinalidade. O das concellalias da
muller o de, dunha vez, contrar o proble-
ma, protagoniz-Io
Asi como, ademais dos obxectivos
buscados, melloraromos a consideraci6n
social da muller. Penso que os '1empos
son chogados' para n6., ainda que hai
quo andar.
En A Estrada hal unha asoclacl6n
de mullere., cal dobe ser ent6n rela-
cin entre as Inatltuclna e aa asocia-
cin&.
Debo haber colaboraci6n.
A ten quo tor un progra-
ma de actuacin definido, mls ou menos
ambicioso, e quo A partir do
aqul penso que debo haber colaboraci6n
cos grupos do mullores, axudarlles para
quo podan desenvolver as suas
dades, sempro que os seus obxectivos,
directa ou indirectamente, non sexan os
do perpetuar os rolos que a sociodado pa
triarcal nos asignou.
Outra accl6n emprondlda pola Con-
cellalla fol a campalla por un.
xogueto. non sexlstaa, con que obxoc>
tlvo se revou a cabo.
Pois no aspecto de formar.
A escola e a famOla son os tran.-
misoros da idooloxia domlnanto. Na
escola cos libros de texto, os mestres/as,
s veces dunha forma consciente e outras
fl
fi flf
.1;'
1)
8pteA')
1) 1)
1) 1)

1)
f.
..,.
l8:l PIOlO Calleja, 10
1) /)

t)
';W; 570228
C> (> C> C>: C>
fl
(> 1f93D&1iJL6 c>
de'! muLLe't
Estrada
sen dar-se conta, van educando en mas-
culino e femlnlno.
Neste sentido, editaron-se uns trfpo
tleos para distribuir nos centros de enslno,
envlaron-se-lIe, tamn, a APAS, e todo
tipo de asoclaclns e entidades; os trlptl-
cos ian dlnxldos a nenos e nenas a partir
da segunda etapa de EXB e e
balxo o lema "Tamn xogando son Iguais"
expllcaba-se-lIes que os xoguetes non
tinan sexo.
A sua vez, aos centros ou enti-
dades que o desexasen enviaba- se-lIes
unha psicloga para plantexar-lIe o tema
dunha forma ldica a nenos e nenas e sa-
caren, asl, concluslns. En xeral penso
que tive bea acolllda coa dos trfpo
tleos e a sellcttude da psicloga por parte
dalguns centros.
A8 devandlta8 8ctlvldade. p.recen
re8ponder a dou8 aapeltos ben distin-
tos, prestacin de servicios e concien-
ciacin
Non. Son o mesmo obxectivo. com-
plementan-se.
O Concello nen ten un deber
cado de "educar", isto pr6prlo da
administracin educativa. Mais, efecti-
vamente, as Institucin tenen o deber de
velar polos cidadns, polas suas condl-
cins de vida materlals e tamn pola sua
integrldade moral. ; neste sentido que as
deben asumir sen restriclns a
reivindicacin feminista e traballar en con-
secuncia.
E as acclns programadas para o futu-
ro?
O futuro oo. hal motto que facer, es-
tamos comezando e con mottas
-orzamentos, de persoal,
axuda desde outras Instltuclns. Eu flcarla
satlsfetta se nestes tres anos que restan
se reselvese o tema da Guarderla Infantil;
dun Centro de Informacin para Mulleres
(integrando servlzos, asisten-
clals, xurfdlcos, psleolxleos, etc.); asl
CONTRARRETRANCA
como asistncia especifica: xl-
necoloxla, orientacin sexual...
Asentado na actividade municipal?
Depende do grau de n8Cesidade que
slnta a povoacln unha vez que os distin-
tos servlzos e actividades cheguen
xente. Desde logo hal forzas polltlcas s
que non lIes Interesarla manter este tipo
de Iniciativas, non serian capaces de
asuml-las; mais unha vez consolidadas e
existindo demanda non se atrevenan a
suprimllas. .
Cal eres que a acolllda no povo
E8Iradense do traballo que e8l8 a
'acer
As refernclas que teno polos clr-
culos nos que me movo son beas.
; un tema moi manipulado,
que suscita retlcnclas, que conleva pre-
xuizos, no que se dan medo, vergona,
frustraclns. Alnda que me consta que as
mulleres, en xeral, senten-se Identificadas
e mis seguras.
Hoxe, xa non se pode flegar a forte
sensibilizacin que hal entre as mulleres
sobra a sua marxinacin a, masmo
f
con
clara ooncincia feminista. Todo o que se
faga, o que fagamos, ten que Ir encaml-
8
nado para acadar unha sociedade mls
igualMrla, polo que de esperar bea
acollida.
Consldera8-te, entn, 'emlnI8"?
non un termo conflltlvo?
SI, consldero-me feminista.
; un termo mol manipulado, desde
as sufraxlstas at o movimento feminista
actual. Intentou-se sempre que as femin-
istas fosen consideradas Ioucas,
insatisfettas persoalmente, de-
strutoras do fogar, da familia;
acusou-se-nos de querer trocar o mundo,
de querer asumir o papel dos homes, de
querer exer08r a sua tiranla. Todo isto
produto da prepotncla do home que non
estaba, non est dlsposto a perder
lxlos, da sua angstla ao ver a muller
libre, polo que se empenou en desacredi-
tar o feminismo. E esta m consideracin
est alnda presente en mulleres.
Eu pense que feminista toda mul
ler que toma conclncia dos problemas
que sofremos, independentemente de que
resista, Iotte individual ou asocladamente.
Feminista toda muller que, libremente,
se sente identificada consigo mesma.
Un Sindicato Profesional e Reivindicativo
Un equipo do pronolonolo do
lodoo 01 compoo 00 .rvllo do
ooclod.do rurol
Tr.mMfd6n do prestomos o
lutwendn'. AlelOramento xu
rldlco o flaco' Form0d6n, xorno-
d.. tecnlcos .
- Sogurldodo SocIol, IRPF
- 81CU, llcncl.. do eo.. o
polCa, pormlto. do 11m".
oFuturo, Campo Comn
SINDICATO
,-=;>LABREGO

LAOAEGAS
Na Estrada
estamos en:
Serafln Pazo, N' 8, l'
Tlf. / Fax: 57 32 32
Aberto dlas laborals
de10s 13'30
Unha experincia organizativa das
mulleres na Estrada
9
CONTRARRETRANCA
Socalia
A Asociacin de Mulleres Progresistas de A Estrada "Socal/na", nasceu o 15 de xuno de 1990, pola
Inquletude que un grupo de mul/eres de A Estrada sentfamos ante a situacin real desta socledade de hoxe en
dfa. Gracias eco que esta Inquletude atopou na mesma sociedade posfbel que hoxe estemos aquf
trabal/ando.
M... Redond 0 ..... M.oa Tr.toa org.nlud. por Socellfte a Conoallalla d. Muller
M ~ Carmc Vicites
SOCALIA deffnese como "apolftica".
como Asociacin. non tomou, nln tomar
partido por nlngunha agrupacin polltica.
o cal non quere diclr que as persoas que
a forman non tenan ideario polftico "plu
ral', calquer persoa que respete os
Estatutos pode formar parte desta Asocia-
cin.
Tamn se define como "non feminis-
ta", esto, que nun principio pode resultar
raro nunha Asociacin de Mulleres, que-
rlamo-Io aclarar; a nosa gratftude e
roconecemento cara as feministas que fal
tanto tempo loftaron por conquerir que as
mulleres tlveran os dereltos que lIe eran
nogados, alnda os mis elementais, est
fora de toda dblda. Seguir traballando
por correxllas desigualdades que afnda
hoxe persisten coldamos que o camino
que estamos soguindo. Pero como o noso
obxetlvo a "igualdade", non querlamos
correlo risco de sustftulr machismo por
femimis,mo. (supemacla dun sexo sobor
doutro), senn Insistir unha vez mis en
que, conquerlda a Igualdade xurldica, en
frentmonos agora reto da
"corresponsabilidade' entre os sexos, non
discriminacin por razn do sexo.
Retomando o que diclamos princi-
pio, a nosa preocupacin porque alnda
hoxe en dla a muller non ocupe o posto
que realmente lIe corresponde. Socallna
ten das grandes unas de actuacin:
Formacin
Informacin
Aslo reflexan os nosos fins:
Traballar pola consecucin da igual
dade de oportunidades
en tdolos mbftos
Promovela participacin das mul
leres na vida social e oconmica
Lanzar e estimular campanas de in-
formacin
Colaborar con iniciativas ou campa
/las que promovan a paz e a
solidarledade dos pobos
-Oesenrolar unha accin global e coor
dina-Ios sectores da educacin e da
formacin, tendente dlversillcacin das
opcins profesionais, cara os S9Clores e
profesins con futuro, en particular as vino
culadas coas novas tocnoloxfas.
A repercusin que a nivel social estn
tendo as nosas actividades demostrannos
que o nacemento desta Asociacin ti/la
unha base real nas necesidades da So-
ciedade feminina.
EntrE! as actividades que vimos realiz
ando dende a nosa creacin, tanto de tipo
formativo, como informativo ou ldico,
cabe destacar:
-Semana adicada Muller Traballado-
ra (Marzo de 1991)
-Campa/la informativa sobre sanidade
(cancros femininos, depresin e ansie-
dade, etc.)
Exposlclns, concertos. pelfculas, etc.
Cdl'tMlt V"ite'
t
I mutTG dt EX.s
prUUUfllt2 dIJ AJociacin tk Mllcru Progru-
las "SOCdli/fQ"
GRUPO ZURICH' @
MANUEL SANMARTIN CAO
AXENTE DE SEGUROS
R. Perez Viondi, 7, Baixo, Tlf. (986) 57 1009 36680 A Estrada
A t:<>,HAUA 12 ABRil 1992
CONTRARRETRANCA 10
A Estrada, o nico Concello do norte da
que O'pose
(Foto R. Schez G.) Ulllmos anlroldos na Eatnda. AJ rlWlplW d. prln...... os npacos d. prln-
dpe:s, idealizacin das relaclns de parella IntanUs non teen molto que ver mollas veces co drama no
que rematan de adultos. Qululs le eduudn non fose tan sexista, Omachismo non serf. uoha.acra da
nosa .ocl....d Odcsenrolo do Idealizacin Inranlll poderla oer m'l doado.
-O nivel tamn mol baixo, asl anos. A Idade da mullar que sufre as ag-
como a de preparacin para acceder resins enormementa importante hora
ao marcado do traballo. de tomar unha decisin ao respacto da
-En canto idade, polo Servizo pasa sa propia asl as mis novas
ron mulleres dende os vinte a poucos chegado O momento deciden que non
anos at perto dos satenta, paro a maiorla podan saguir soportando, por axamplo os
estn antre os trinta a os coranta a cinco malos tralos por parta do Seu c6nxuxa e
:/
A


--
...-
,. E7TR....
Servicio Xurdico da Muller
Maria Costas Otero
Pero, a pesares de todo isto, a desig-
ualdade, a discriminacin e as agresins
sufridas polas mulleres nesta sociedada
astn prasentas cada dla dantro das
casas e das familias, nos madios de ca-
municacin, na ra e nos centros de
traballo.
Ademis moi grande a dasinforma-
cin das mulleras sobor dos seus
e da maneira de axercitalos. Por todo isto,
a Concallalfa da Mullar do Concello de A
Estrada decldiu craar o Sarvlzo Xurldlco
da Muller para prestar asasoramento e
exuda (malormante de tipo legal) s mul-
leras con calquera tipo de problema
derivado da sua condicin da mullar, tanto
nos eidos persaal ou familiar, como labo-
ral oum social.
Polos casos que sa lavan atendido
naste Servizo, a anallsando unha seria de
factores, podemos facer as seguintas con
sidaracins:
-En canto ao entorno, a maiorla das
mullares qua vlnaron a ns buscando
exuda vivan no rural, tanen ingrasos mol
baixos, sendo an algn dos casos elas o
principal soporte econmico da familia, xa
que son as qua traballan a sacan adianta
a pequena explotacin agraria familiar.
Pero isto non quere decir que tenan Inde-
pendencia econmica, pols as terras non
son del as e non consta para nada que
alas senan as titularas da explotacin.
A Constitucin espaflola de 1978 estab/eceu a Igualdade xur{dlca entre o home e a mul/er declndo que non
pode existir discriminacin por algunha razn de sexo. A partlres de entn pouco a pouco fronse adaptando
as lels existentes no que contravlflan este precepto, e na /exls/acln posterior xa se recol/e este principio de
Igua/dade, como no Estatuto de Trabal/adores, p% que na actual/dade podemos decir que no eldo forma/ esa
Igualdade case total. Ademls existen uns cauces xurfdlcos aos que as mul/eres que se sintan discriminadas
por razn do seu sexo poden acudir, as{ Amparo Constitucional.
11
instan a separacl6n. Mentras que as mul-
leras de arredor de cincuenta anos en
adiante dln qua para o que IIes queda de
vida non IIes importa aguamar un pouco
mis, pero tamn din que si foran un
pouco mis novas non dubldarlan en sep-
ararse ou divorciarse.
-En canto aos asuntos que traen a
estas mulleres 80 Servlzo, na maioria dos
casos trtase de problemas cos seus c6n-
xuxas, dos qua, an algns casos, xa
astn saparadas da faito a, dos que
tamn a maiorla sufran ou sufriron malos
tratos qua danunclan casa axclusl-
vamante cando tanan qua sar atandldas
mdicamanta como consacuancla dalas.
Tamn algunhas mullaras foron aban-
doadas polos saus c6nxuxas daixndoas,
xunto cos filias do matrimonio sen nengn
soporta acon6mico.
Outras mullaras saguan tando probla
mas daspois das raspeitivas saparaclns
ou divorcios, porqua os ax-<:6nxuxas non
IIas pagan a pensin dos filias que tenan
con alas (por suposto tampouco as dalas
si as tanan raconacldas).
Exista outro factor qua Infla nas mul
laras, o "qu dirn ". Hal unha tandancla
a ocuitar as agraslns sufridas por parta
dos saus c6nxuxas porqua IIas da.vargon-
za que os vaclnos o salban, porque sagn
elas masmas "non quaran andar en boca
da xanta".
CONTRARRETRANCA
Estn tamn, por outro lado, os flllos.
Esta saguramanta a raz6n mls Import-
ante de que a muller soporte todo tipo da
vaxacl6ns. Por un lado non capaz da
separarse porqua non seria capaz de
deixar 6s seus fillos co pai e, por outro
lado non sa sinta con daralto a seperalos
do pel pois "El, cos rapacas, prtase ben".
Adamis os hames utilizan 80S saus fillos
para presionar nai, daclndolle por axam-
plo que si sa sapara del Internar aos
filias, ou que si Intanta levalos matara,
ou que si os lava el Ir buscalos. Ante
astas amanazas a muller aguanta todo,
quere avitar 6s filias situaclns dnlclles,
san dacatarse s vacas de que o falto da
presenciar ou escoitar as constantes dis-
cusi6ns e mallairas pode facer moito mis
dano dando saida con moita facllidade a
nenas con traumas creados por estas
situaci6ns.
Neste punto e para rematar non podo
evitar facar unhas considaraci6ns a titulo
persoal praguntndome qu sociedade
esta na qua nos enteramos da algo acorri-
do no outro punto da terra nuns minutos,
na qua todas as xesti6ns astn automat-
Izadas, na que sa fan trasplantas de
mdulas e moitas outras cousas positivas,
paro na que a muller sigue tendo como
roles principelas a desampenar os de as-
posa e nai, a si o matrimonio non funciona
ban, non importando a sua causa, a mul-
fe!t mulle"t
:oaEstrada
ler unha fracasada A raz6n de que as
-mullaras qualran ocultar at o limita os
seus problemas matrlmonlals a vargon-
za, a, vergonza da qu?, vergonza por
santlrsa culpablas da que a pesares de
non ser alas as responsablas, non dan
desenvolto ban o seu papel. O sentlmanto
de subordinacin 6 home, do daver aba-
dlancla sigua prasante na malorla das
mulleras galagas. Cando Irnos asumir
nasta socIedade que sampre que hal
deveres hal dareitos? Cando irnos asumir
que os seras humanos somos prlmalro a
ante todo persoas, e de que como per-
soas tamos exactamanta os mesmos
davaras a dereitos? A nica dnarencfa
que existe entre unha muller e un home
astrictamenta blol6xica, diferencia que
tamn existe entre os animais e sen em-
bargo vemos como, por examplo,
algunhas avas daspols de ponar os ovos
trnanse macho e famla nos traballos da
coldar os ovos e buscar comida; cando
val chagar a madurez dos humanos a
aste punto.
M",", C.,1Iu 0"'" , advogada /Tobdlkl
dora do S ~ r v f c i o Xwtdico G M"'ler do COllUllo
di A &Irada
-
-
-
I
-
-
-Abrimos a partir das
7'15 da maf'i
- Disfrute dos nosos
vinos variados polo dla.
. E ambiente-se coas
nosas copas e a nosa
msica pola nolte.
TUBOS, o noso bon
servlzo corrobora a
nosa boa Imaxe.
. A8INADO ..
. . .
o direito romano, base do noso, non lle daba a muller a
consideracin de persoa polo que eles chamaban, na sl1a al-
garabfa latina, "imbecilitas sexus". San Pablo, na epfstola
os Colosenses ordeaba as mulleres que "permanecesen
obedentes a Deus e o seu home, como convn". Oconcilio
de Trento gastou tempo en dilucidar si unha muller era ou
non unha persoa, Chaucer non ten reparo en afirmar que
ainda que poidan parecer plldicas e bondadosas "nos ado-
vios dos seus traxes, anuncian as mulleres asa soberbia e
a sua disolucin". Na "Disciplina Clerlcalis" dise que as
mulleres son "porta do infemo, fonte de luxuria e principio
de toda podredumbre", e en "De Concubinatu" de Thoma
slus pode-se ler que "o verdadeiro papel da muller o de
un ser subordinado". Shopenhauer afirma, moi en srio,
que "nan entenden as ideas abstractas e solo comprenden
o concreto", que o mesmo que chamarlles paroas. Onoso
codigo civil, deica fai pouco tempo, era da mesma opinin.
E a igrexa chega a canonizalas, pero, neste mundo, non lles
deixa tocar bola. En esas estabamos e enesas estamos!.
Hoxendia as cousas estn a cambiar, ou eso semella. E
non deixa de ser interesante botarlle unha ollada esculcado-
ra ao proceso por si o camitlo que se segue o bon, ou o tal
camitlo ten as suas trapelas non doadamente visibeis.
Semella que hai un xeral consenso en que as mulleres e
os homes son iguais, e semella, tamn, que con decilo xa
est o asunto arranxado. Irnos ver, por nada, pero irnos ver.
Teflo para min que a grande trapela esa afirmacin de
tanto xito que establece e dogmatiza que as mulleres e os
homes son iguais: a tal afirmacin a historiada tapadeira
dun machismo moito mis subtil. Mentras as mulleres
abalen esta roda de muiflo estarn aceptando un xogo no
que rixen valores masculinos: dicer, sern tanto mis
De m.ulleres
e m.aravillas
Carros Me{{a o/i{{ar
iguais, canto mis deixen de ser mulleres. Omasculino so-
brancear sempre sobre o feminino; sern agresivas como
os homes, sern competitivas coma eles, defendern os
mesmos valores... En definitiva convertiranse en homes
con tetas. Miremos as grandes trunfadoras: Indira Gandhi,
cruel e egoista. Golda Meler, primeiro ministro Israeli que
disque usaba salas moi longas para que non se lle vira o
que lle colgaba. Margaret Thacher, que usaba bragas de
aceiro segundo as llguas de cerrete.
Por qu mis dificil ser muller
Na universidade a maioria son mulleres, pero os postos
directivos son ocupados polos homes. Amuller empregada
non se libera das sas obrigas domsticas, e para o macho
non deixa de ser cmodo que a mesma que fregue e limpie
traia por riba un salario a casa. Irnos cara un mundo de
fregonas licenciadas. E que non ese o camitlo. Ocami-
flo verdadeiro aquel que nos conduza a que unha muller
poida escoller a sua vida sen pagar por elo un precio su-
plememario; o precio de ser muller, ou incluso o precio de
deixar de ser muller. O camiflo verdadeiro significa que o
feminino e o masculino para chegar a realizarse na person-
alidade que desexen, teflan que vencer exactamente os
mesmos obstculos e dispoflan exactamente das mesmas
oportunidades. Estaremos nese camiflo cando non tefla
senso esta pregunta: Por qu mis dificil ser muller que
serhome?
Asf penso eu, pero vaia vostede a saber.
. CONTRARRETRANCA ~
Incineracin ou reciclaxe, Trminos do
debate sobre a solucin aos vertidos
13 CONTRARRETRANCA
I Politica I
Municipal
Que facer co lixo?
En A Eatrada a1nda nOll lO erradlcou 00 vertidos inconlroladoo como .. pode oomprobar na folO
slidos urbanos', "reciclaxe... son hoxe Segundo fontes do MOPU, no ano 1988
na IingOaxe dun cada vez malor produclronse no noso pals 472.789 Tn,
nmero de xente. de residuos slidos urbanos, dos que un
Podemos atribuir esta situacin a un 78'6 % foron en vertedeiros
Incremento da nosa sensatez ou ao incontrolados, o 27 % en vertedeiros con-
de que os problemas ambientals se situan trolados e o 14'2 % destruido mediante a
xa a uns nlveis que fan obrigada a sa uro incineracin.
xente toma en consideracin. No noso Concello a recollida total do
Un dos problemas ao que compre uro lixo ainda unha asignatura pandente e
xentemente buscar solucins o da os basureiros Incontrolados prolneran por
enorme cantldade de residuos xerados. todas partes, co consegulnte perxulclo
Carme Vilas
Algun dlxo que a etapa histrica de
finals deste sculo na sociedade occiden
tal se caracterizarla por un aumento da
concincla ecol6xica nos cidadns. Ce-
cais tenan razn, penso que comenza a
ser xeral unha certa preocupacin pola
destrucln vertlxinosa que se est a facer
do noso planeta, dos seus recursos natu
rals, do seu equilibrio global, os
ecosistemas particulares... parece que
nesta etapa ser ecoloxista xa non tan
utpico nen marxinal, senn todo o con-
trrio. Incluso se fala xa dun novo
prototipo de Individuo, que desbanca ao
famoso "yupi' da pasada dcada, e que
ten entre as suas mximas a vida san e a
preocupacin ecoloxlsta.
Por mls que o de fomentar prototipos
de personalidades nos pareza alienante
para os Individuos e non esteamos por
eses "rollos' non deixa de ser unha anc-
dota Indicativa do feito de que a
conservacin do Melo Ambiente cobra im-
portncia, cousa que valoramos

En IIna co anteriormente podemos
observar como o noso vocabulrio se en
riquece paulatinamente co aporte de
palabras prprlas do lxico ecoloxista. Pa
labras e expresl6ns como "a capa de
ozono', "equilibrio ecolxico', "residuos
Por primeira vez no noso Concel/o ntra con forza o debate sobre qu facer co ilxo? No programa do
Governo Tripartito recol/e-se: extensin da recoilida do xo a todo o rural, limpeza de vertedeiros incontrolados,
e recoilida diferenciada de papei e vidro. Xa temos nas nosas ruas os contenedores para o vidro, e o Concel/o
ten mercado uns 500 contenedores para a recol/ida no rurai que ainda non coiocou. O programa ainda non
est cumpl/do na sua totaildade pero xa manifesta unha sensibilidade diferente a pasados grupos de governo.
En todo caso para contribuir a dito debate, desde Contrarretranca ternos hoxe unha acreditada opinin de unha
especialista neste tema.
strada
!ST"0001 SERVICION' 4.188
AYeM, d. Pvn...... tlft. Te"s. 5702" ,., 1411. 30810 LA ESmAOA
14
CarlM Vila.r. Tol><irr 1992
Lkcnci4dtJ tn Biolox;ia. ProfcsortJ t EnsUw
Meio
maiores este proceso e pouco contami-
nante e solucion o problema da
acumulacin do Iixo (o 20 % do Iixo produ-
cido no Estado Espanol corresponde ao
papel).
Esto podemos face-Io extenslbel s
restantes materias primas que forman o
lixo (Vidro, materia orgnica, metais...).
CONTRARRETRANCA
Os contenedores de Vldro esU.n I In.vaur., unba nova actJtude en A Estrada para COI verUdot de
.1>0: O rtddado
Temos tendencia a pensar que as al-
ternativas ecol6xicas son por definlci6n
pouco rendabeis, pero este non e o caso.
ponamos como exemplo a reciclaxe de
papel: Para a fabricaci6n dunha tonelada
de papel polo procedimento tradicional (a
partires de pasata de celulosa), necesitan-
se 100.000 1. de agua, 5.000 KW/H. de
enerxia, e 3'5 Tn. de madelra o que equi-
vale a 13 rbores adultos. Mentres que a
sua fabricacl6n a partires de papel usado
por reciclaxe gasta 2.000 l. de agua,
2.500 kwlh. de enerxia e cero rbores. 'A
que supn a todos os nlvels (estetlco,
ecolxlco, sanltrlo e incluso econ6mlco
en canto orlxe de Incendios).
Oesta sltuacl6n non se pode culpar
aos vicinos, sen6n administracin (Con-
cello), pols se exlstlra en todos os lugares
un regular servlzo de recolllda do Ilxo e,
desde o Ooncello se fixera unha campana
de Informacin e concienciacin a po-
voacin sobre o problema, este
reduciria-se a casos aneod6t1cos.
A xestln e tratamento dos R.S.U.
esta-se agora a enfrentar por parte da ad-
mlnlstracl6n auton6mlca. O Conselleiro da
COTOP - Sr. X. Culna Crespo - fixo
recentemente unha visita a distintas plan-
tas Incineradoras de residuos en Europa.
O proxecto do Oonsellelro, contra o que
se tenen xa os ecoloxistas, e
o de instalar no noso pals varias plantas
de incineracin de Iixo.
Tamen a administracin estatal ve na
incineracin de residuos unha salida vli-
da ao problema pols no PLAN
ENERXETloo NACIONAL (PEN) contem-
pla-se, para as encineradoras, unhas
subvenclns do 37'4 % do total destinado
a enerxlas renovabels.
Segn AOEGA, GREENPEACE e out-
ros colectivos ecoloxistas, a Incineracl6n
de residuos, aparte de non ser rendabel
econ6micamente pols conleva uns eleva-
dlsimos custes de funclonamento e supn
a destrucl6n e non recuperacl6n de mol-
tas materias primas, e unha actlvidade
altamente contaminante xa que nas com-
busti6ns producense gases t6xlcos que
son emitidos atm6sfera xunto con 002
(gas Carbnico) e metals pesedos como o
chumbo, o mercrio, etc... que se atopen
no Ilxo.
A alternativa ao problema pasa pola
recollida selectiva, a recuperacin e a re-
c1claxe dos distintos materials que
componen o IIxo (vldro, papel-carton, ma-
teria orgnica, e distintos materiais que
poden ser recuperados e reciclados con
aforro de materia prima, aforro de enerxla
no seu tratamento de e disminucin do
problema que supn a acumulaci6n de
Ilxo no planeta.
I Palmea I
.Municipal

(,
oJe
3

')
Viro. 40 '11., R'..',o,
VII4to", Alh"io,
c.MNo, Rlo/.


T.,.. XulII, QuIlO"
Etrtktl40', Bout..
Algo que pode cheirar
Os contenedores
VIDEO CLUBE
STUDIO 58
1
15
Ramiro S. Garcia
Na ~ i m a sesin plenaria, a Corpo-
racin estradense, cos votos en contra do
Partido Popular, aprobou unha modijica
ci6n no contrato coa empresa
CONTENUR, que a oposlci6n calijicou de
ilegal e, como dixo Xess Palmou, "este
asunto ser tratado nos tribunais".
Ten toda a raz6n do mundo, porque,
segundo un informe que o partido solici-
tou, esa modijicaci6n era sustancial,
decir, tia a importancia suficiente, polo
que debfa sacarse outra vez a concurso,
proposta que o Partido Popular fixo e
que o grupo de goberno non aceptou.
Non se sabe si o Partido Popular cum-
plir esa promesa.. pero de facelo este
asunto pode cheirar e non desde o punto
de vista polltico, senon tcnico e poderra
poer entre a espada e a parede a algn
funcionario municipal.
O asunto que o Concello sacou a
concurso a adquislcl6n de contenedores e
papeleiras por un total de 14 mill6ns de
pesetas. Presentronse das empresas e
unha delas xa foi rexeitada por non cum-
prir determinado papeleo. A empresa
adxudicatarla, CONTENUR, despois de
quedarse coa subasta, ofertou 6 Concello
unha serie de mellaras a malares, porque
o precio dos contenedores era de 34.000
ptas. e no proxecto f e ~ o polo tcnico mu-
nicipal, Ramiro Goldar, estaban a 58.000
ptas.
Con esta "inffadura" a empresa oferta
ba limpeza dos contenedores, e outros
detalles mals. Pero ofertaba tamn malor
nmero de contenedores de 224 a 545 -
afnda que de menor capecldade de
1.100 a 800 -, oferta que a Comisi6n de
Goberno decide aceptar, previo informe
"verbal" dos tcnicos de que non habla
CONTRARRETRANCA
Pelmou eprobeltou o erro tcnico pere
boter IIxo sobre o governo
problema administrativo para efactualo
cambio.
Postos en contacto coa empresa, sta
entragou os contenedores e as papeleir
as, pero despois, segundo fontes
municipais, os tcnicos nagronse a infor-
,mar "por escrto", indo o asunto 6 Pleno e
votando en contra o Partido Popular, que
a ver si cumple a sa promesa e leva o
asunto 6s tribunais.
Ra Iryda, 58
Telfono (986) 57 29 66
I Polilica I
Municipal
'BesI (1 ro :7\ {l/Il c p(1{
Neate nmero la Ir outra "bestia
municipal", pero como aurdlu a dl-
mlaln de EMra Fernndez, como
coneellelra do Partido Popular, pan.
sousa que dobla Ir ela. Ademls a r.
vista oat adlcada mullor a xa eran
daa raume.
Dacia en carta ocasin o que hoxo
6 Alcalde referlndosa a quen daquela
ara Alcaldesa que "a raposa canto
mla escapa, mls sa aeerca poi.
torla". A vordado que a frasa ten o
88U aquel, pero dlxosa cando Elvlra
rompera o pacto cos soclallatas e a
tensin era mol grande.
Neste Intro non 88 sabo al Elvlra
chogou poloterla ou ost facando
como fal a raposa cando a cachan no
gallnelro: fel a marta a lago no mls
pequeno despiste fuxe.
Falando doato tIpo de anlmala, a
que 88 lIe pode aprovelta-Io pelexo,
hal que lembrar un dilo que cadra
baatante bon neato caso, pols houbo
algna e todo quisque sabe quenas
son que reaprtlron a pel antea de
caza-lo animal. E aqul pasou o
meamo andlveron repartlndo a tallada
do gobemo, antes de qua ala dImltlra.
36680 A ESTRADA
(Pontevedra)
Unha muller que se forxou co sculo
Un cento de anos
Esta a hislria dunha
muller que veu pasar
diante dos seus' ol1os. ca
se trata-se dunha pelcula.
a sociedade galega desde
o ano 1891 no que naceu
at a Actualidade.
Clotilde Teira. a Sr.
Clotilde. de pai nois (za
pateiro) e nai da
palTquia de Tabeir6s.
apartada da sociedade da
presa e o estres. na sua
Casa da Consolacin. coa
sua sobrifta Argimira e a
fi11a desta.
A Sr. Clotilde conser-
va unha sde admirabel.
unha conversacin fluida
e un sentido do honor
pr6prio das persoas. Re-
liquia, que queda da nosa
sociedade tradicional.
Non debe haber nin-
gunha explicacin
xentica para esta vida
lonxeva. Dos 8 irmns
que eran so ela e outra
chegaron a idades avan-
zadas. cecais a clave
estea na asombrosa vitali-
dade e ganas de vivir que
sempre amosou.
Desde moi nova tra-
ballou fora da casa. de
enfermeira. na consulta
do Dr. Campos. na Estra-
da. e cando xa cumplj.u
50 e Galicia atravesaba'o
periodo dificil da postguerra. decideu emprender a aventura
da emigracin. non por necesidade. senon por afn de pro-
gresar. de liberdade. en Buenos Aires. onde tifIa unha
curmn. pasou 14 anos da sua vida traballando unha fbrica
de elsticos e facendo moitos millns que logo ao voltar a
Galiza significaron poucas pesetas ao cmbio.
A sociedade mudou moi rpido diante dos ol1os desta
muller. Recordamos con ela fitos importantes da histria
deste sculo: o primeiro
automobil que pasou pola
consolacin. a luz elctri-
ca. a televisin... a
televisin non 11e gosta
nada Sr. Clotilde. "as
mulleres saen encoiros.
Agora non hai vergon-
Z3... "
Case sempre sen
cuestionar-se nada a Sr.
Clotilde viven de espec-
tadora dunha realidade
que cambiaba veloci-
dade do ralo.
A pregunta de se cos-
taba traballo seguir-sse o
ritmo a sociedade e clari-
dez absolutas:
"Traballo ningn. Eu
seguin sempre a mifta
orde e o meu sentido".
A Sr. Clotilde non
comparte moitas cousas
desta sociedade "antes
habia mais respeto".
algo que nos insiste
moite.
"Tiven moito con
quen me divertir. Incluso
tiven un mozo 5 anos
que. por certo, nunca un
bico 11e dei e el tamn era
honrado porque tampou-
co mo pideu. Pero vos
sabedes o refrn que di:
Por que non te casas
xan? Porque o que me
dan non o quero e o que
quero non mo dan."
Cando cumpleu os 100 anos os viciftos fixeron-11e unha
festa e a Sr. Clotilde. gran bailadora na sua mocidade.
ainda botou unha mufteira. A estas alturas da sua vida a Sr.
Clotilde di: non sabemos se de verdade. que desexa morrer
"por descansar e por saber o que hai mis al".
Contrarretranca contribue con este testemufto home-
naxe popular a cen anos desta muller estradense.
contrarretranca

!JI{ f4.meb(eiras
Teo moitas esperanzas
postas en ti
Escapar non unha pregunta
cecais unha resposta tampouco
Aprecisin do vaso a medio encher
pero que non ser cheo nunca
Avisin do pantasma
que fuxe pola corredoira das portas do castelo
que s espera chegar xunto ao seu amo.
Escapar non unha resposta
cecais un adios, cecais
cecais o mesmo que escomenzar a fuxida
xerseis de lan can
nas lixosas baldosas
suben infindas e lastimosas
as tuas yerbas
na veira mentirosa dun leito
coljado na espada de Damocles
en yerbas virxes
can doces mclodias
da efmera sospeita
de que o suicdio de valentes.
Histria da
Pedra
Di a Biblia: a pedra que dixaron os arquitectos
agora a pedra angular
e as queridos ouvintes
delirantes estticos
apedreados pola pedra moida
surtidos a veira da carteira
e sempre encima do nejosio
escomenza ahistoria
contareivos para e m ~ z a r
que pedra e eu somos noivos
non sendo ajora mais quc amantes estraflos
nos dias do servente regreso
a esttica da botella
pasaron os meses
e pedra era cada vez mais esixente
implacable e absorvente
pedra peda demasiada dedicacin
era como ser cristal para ventana rota
consumianse os pitos e a cinza paraba no chan
consumianse as formas cortantes e derramabase sangue
e pedra pideu un cambio
pero negueillo
non sendo agora mais que amantes estraflos.
(sin titulo)
Aestas alturas
da decadencia querido amigo
xa os dous sabiamos ...
eela tamen
ou que creiches ti?
xa sabiamos da morte
xa sabiamos da vida
xa sabiamos do xogo
xa case sabiamos que non poda
a estas alturas
no cumo do sorriso
no cumio dos papeles de ler
no cumio das naballas
eela tamn
por eso todo polo que fol
por eso todo polo que
por eso todo por nada
por eso todo por min
por eso todo por quexa se fora.
1-
(sin titulo)
Rodeo fonnas da etfilco fum6tica teta
percorro e corro en carreiras de medias
en susurros de putas lenguas que finan os timpanos
Redondean dedos a fonna licuosa redonda
falo impotente da tua sequeda
meocuriana llana dos segredos dos dous
non voltes mais
queima na prata a tua fonna
que eu che desfarei as tetas cal queixo verde
queima na prata ...
que eu marcarei liftas dunha longa corredoira cara min
redondeas as miftas janas
redondeo tua ilusi6n
tirote na ialma e falo ...
e perdeste e intentas voltar
cada vez mais lonxe
e coa cara mais descajarillivada
bingo - un pensamento
por flO enfadouse e foise pero non sin dicer.
-a ver si outro dia procuras non pensar en nada
ja ja ja bonita.
(s.t.)
Aprimeira pipa que tivo na man
soltouna porque tremaba
pero cos dias aprendeu a usala
o color escondia algo do quixote
a quela mansa castela no outono
pero viva e sensual na primaveira
co tempo naceu a pregunta
un soldo tan pobre para tanto risco
e a pregunta coma todos (case todos)
ffxose fascismo
e as chegaron as longas noites
e as luces
e a vista gorda
e os quilos no coche
co tempo veu a democracia
co tempo morreu tamn
foi unha pena verd
pero as putas do Pombal son yonquis
e as vacas non dan para vivir
o cabalo mata pero os peridicos saen todos os dias.
2
COMECASTAAS
Comecastan.as paseaba pola roa
pensaba sen dl1bida
no etereo lfquido marrn
Comecastan.as entrou nun bar
tomou un licor ...
e pensou en Adela
Comecastan.as levantou a cabeza e descubreu que cho-
via
foi enln cando correu
Comecastan.as chegou xunto o seu amor
falaron da etrnidade
esqueceron o perenne
perderon o senso do tempo
Comecastan.as foi solo ao cine
saeu para afora
pensou ...
Comecastan.as foi ao piso
colleu o bazoca
foi a alameda
e disparou contra as torres da catedral
Comecastan.as est en Carabanchel
por mexarlle no hbito o sef\or bispo
pero facia falla un atentado contra a verdade
para saber onde se escvondfa a autntica mentira.
(S.T.)
Volven en horas lonxanas da noite
os derradeiros pensamentos da liorla dos corpos
voltan os pelegrinos disfrazados de pilotos
aos mticos lugares cecais para pecar al(
cecais para fuxir da mentira
cecais para non estar
cecais para mentirse a si mesmos
Morren susurros de sabor a chorizo
no fregadeiro que escoita a choiva
morren chupitos de cofiac
no caf requente
e volven a morrer escopetas en tempos de veda
eque?
,

""acao
R
'ro....a
HISTO-RIA DE
TEO-DORA
iB,Q, 'Estado 3 MOsto 1984 (num, 1851
I
l
Art. 3
Q
.- Si, o tempo de pedir a axuda por difusin, a
empresa periodstica tivera contraidas obrigacins frente a
facenda pblica, Seguridade social ou institucins oficiales
de credito, en virtude de debedas reunidas, liquidas e esixl-
bies a Administracin aplicar o pago de ditas obrigas o
tatal importe da axuda que corresponda en conceito de
difusin. O exceso resultante, no seu caso, entregar em-
presa en forma de subvencin.
Facia tres anos que non via a Too-dora, tres longos
anos.Faria mais de cen mil noites e cecais mais de 25 mil-
lns de penas tapadas pola lexislacin social. Farlan-se os
dias de oito horas e as noites de pequenos Instintos furados
dende aquel dia en que che prometn contar a tua rusto-ria
Too-dora. Prometeras contarma Too, pero, que vas a con-
tar. vai pola Misto e polo Ria. Vai por nove nmeros ao
lado dun pequeno pendiente brilante e por unha chupa de
coiro alUpada; pola ansia de collecer, polos muros choos
de mentiras e case duas podres verdades de sempre. Pero o
mais importante; vai por mino
Que como a collecfn. Non creo que lle importe a naide
mais que a aquelas tristes escaleiras de marmore gastado na
penosa luz que resultou ser un laser de formas reflexadas.
SOllabas Too , non fai falla que o digas, con aquelas pri-
meiras intuici!1S sobor do equilibrio da vida
social(podadurnbre), con ese rgano xusto, comedido, con-
secutivo e lexislado pero da outra rala un reflexo mais
potente e eterno que aquelas intuicins.
Despois pasaron longos e interminabeis loitos de prata
encima ou debaixo pero sempre loitas por non ser ou ato--
par, por ser ou deixar que che dixeran que eras. Pasaron os
dias a cami1lo dos servos do volante e da equitacin para
sempre, sempre ser de novo unha plida frol na espiga dun
toxo picante e resplandecente cal respiros de bagoas cara a
metamorfose final, pero non; ti fuches forte mais forte,
mais ferida mais lonxana mais mide que ti mesma. E des-
pois sempre deS>ois as longas loitas co mar, con nada de
esto ... o outro.
E mais a metalurxica a presencia dunha incomprensin
dun acto, pentico, presuntuoso, de voltar a lexlslacin,
pero non nen unha pequena comprensiOn, sen unha exci-
tante prerencia dos Deuses, dos donos de 1O!l0, dos rufins
que escondian ao lado da mel, ao lado da unidade; sempre
unha nova espada coa que sacar a Arturo do curnio da
pedrarota.
3
Foi entn cando daqueles ao outro lado do rio, foi entn
cando feriches a tua alma con promesas que non sabias se
serias capaz de cumplir. Foi entn cando as nubes acadaron
aquel sentido intuitivo da escuridade e da luz. Foi cando
ama-ches e collece- ches. Foi cando ti por... vez.
Pero chegou a poca das chuvias e facia-se dificil cru-
zar a mitade do rio que che faltaba. Inda non sabias que
deberias facer a tua propria iIla e loita contra o mesmo rio
cando subia.
Too ten a pel dura, os beizos mortos e un sentir baixo a
proteccin que reflexa a sa propria conviccin de que
atrs non unha verba senon unha mentira poltico social.
Too chea a doces rosas que levan cuarenta dias no froreiro.
As mesmas frores que deixaron un dia nas escaleiras. Que
non levaban a ningn pito roto senon a esttica do colle-
cimento que di:
Xa non choro por quererte
xa non le quero
xa non quero que p i d a . ~
xa non pidas se non sabes.
Xa non xogues que eu chego ao final
xa non hai final que descubrir
xa non descubro o querer
xanonquero
Xa sabes, si ou si
xanon
Case te leva o rio cara duro mar dos Yates... pero a tua
intuicin tamn doce dixo que che tocarla o papel de facer
de pasar a pasarela no teatro dos anos dun xogo podre.
Consegui-ches agarrar-te a cama do saber poder e a
cama levou-te a illa dos espabilados, 'terrilrio no que des-
fixe-ches o castelo e incluso o peito che fixo a la propria
habitacin. Todo parecia ter a sa propria verba, un tanto
etlica na verdade, pero sempre un senso puro roto, IDdo en
fin unha merda. Rompi-ches a forma, a esttica, e recuper-
ou-se a verba perdida, a proxeccin do pensamento ao
espcio vital da forma sentida, e claro acaba-ches un dom-
ingo na Lennon ligando cos gardas de seguridade.
Agora Too toca-che a ti.
Apoiando a Cultura de Base
A Asociacin Cultural "O Brado" con
vrias apresentacins de libros potenciou
a lectura no noso concello
17
CONTRARRETRANCA
4xenda
Galiza en Crise
Os actos organizados polas asoclaclns de base dende a adicin do ltimo nmero tlveron o seu mximo
exponente no ciclo de charlas organizado pala Asociacin Cultural "A Estrada" balxo o nome xenrico de
"Galiza en crise" e as presentacins de libros organizadas polo Brado. Xa no plano institucional destacaron os
actos celebrados con motivo do Dla da Muller Traballadora realizados pola Concellalla da Muller en
colaboracin coa Asociacin de Mulleres Progresistas "Socalifla".
Dores Chedas
Dentro do ciclo "Galiza en crise", a
A.C. "A Estrada" organizou duas charlas
sobre a snuacln do agro e da indstria
respectivamente. Na primeira participaron
representantes das principais organiza-
cins agrrias e un lunclonrio da
Conselleria de sin asistir o
Delegado Provincial do Ministrio de Agri-
Invitado tamn charla. O.debate
centrou-se no tema das cuotas do leite,
tema a,nte o cal cada participante delen-
deu unha postura distinta. Mentras Toms
Diaz representante de
Xovenes afirmaba non estar
preocupado pola aplicacin das cuotas
por velo "mol lonxe alnda", Unins Ag-
rarias defendia unha reduccin progresiva
das explotacins dent!O do marco das
cuotas, posicin totalmente aposta
delendida por Udia Senra, portavoz do
Sindicato Labrego Galago, quen se dacia-
rou partidria da non aplicacin das
cuotas ou ben de conseguir unhas cuotas
equlparbeis s aplicadas en Europa, ao
non ser Galiza un pars excedentrio en
lene. Frente a este amplo abano de postu-
ras sorprendia a actnude do representante
da Consellerla de ao afirmar
que tanto a aplicacin das cuotas como os
demis problemas que est vlvlndo o sec-
tor delxaban de ter Importncia se se
"manexaba ben a explotacin", dicir
Ulnuel Rel Rom... ne Aloclocln Culturel
"O Torno" de Berr.. epreaentondo o ....
libro lobre C.oteleo. Sumo_. no
compo do enoolo. lO lIronde nm.o de
autor. Mlraden...
sendo un b6 tcnico non importa nin o
prclo "tIrado" do lene.
Na segunda charla programada alron-
tou-se o tema da crlse Industrial coa
participacin dos sindicatos repre-
sentativos no pars. A da anterior
todos mantiveron posturas case unnimes
hora de valorar a actual situacin de
crlse que atravesa Gallza e a necesidade
de afrontar a sua re- industrializacin.
Tanto Xess Diaz, secretrio xeral de
Comislns Obrelras en Galiza, como Suso
Selxo. secretrio de accin sindical da
INTG-CIG e Samuel Martrnez, secretrlo
de organizacin de UXT-Galicla
ron en esixir das Administracins pblicas
maiores investimentos facando fincap no
"olvido" secular que sofre Galiza nese
sentido. Por outra banda OBrado presen-
tou o libro de Suso de Toro sobre Camilo
Nogueira, unha das Ilguras mls repre-
sentativas da transicin democrtica neste
pars e do nacionalismo galego en xeral
dos anos. A presentacin conlou
coa presncla do escritor e do polftico.
Os actos mls instnuclonals tlveron
esta vez un marcado caracter feminista e
de reivindicacin da problemtica da mul-
ler. Con motivo do 8 de Marzo, dia da
Muller Traballadora. a Concellalia da Mul-
ler e a AsocIacin de Mulleres
Progresistas organizaron un
ciclo de Cine, un Concerto de mulleres, e
unha charla sobre maos tratos na que par-
ticlpou Asuncin Mlura (Instnuto da-
Muller), Merchi Inza (Casa de acolllda de
Vigo), e Maria Xos Queizn (escrnora).
As tres coincldiron en slnalar que os maos
tratos a mulleres. pese ao que se ten
avanzado no tema, segue a ser un proble-
ma comn a un mplio colectivo; polo que
valoraron posnlvamente as iniciativas
como as levadas adiante en A Estrada por
Xosefina Pereiras.
Ar::;),RAUA
CLINICA DENTAL
M. (j{oria 'l/zquez Prez
MEDICO ESTOMATOLOGO
Con.ul" de Lun. I Vlnrl.
Cllvo Sotllo, 7, 1" B ,Tlt. 572404
AEatradl
12 ABRIL 1992
xenda
CONTRARRETRANCA
Reflexin sobre a poltica cultural
no noso Concello
Sardia ou Salmn
18
A n_dade de .JUlI.r polo
lllca cullural d. VII. de ..Ito que 00
eviten 01 enfrentament08 e 8e
fomente a cooperadn en cubrir os
dlsdntoo nlvels de orerta cullural
qulldou cIeAovo de mantresto no
cunruto entre. Aoodadn Cullural
e a Conotllalla de Cultura 'Verbo do
"En""" da Sordlll.". N.. dlUm..
7 aDOl boubo 7 concellal. de cultura
dlterentes, cada un dela racendo u
cousu esp.1du de enUd.dos e de
:l:eote que ven traballando dun xelto
COIlIIante desde h.1 m'la de 12 anos
h' n_ vilo. Al ral.. Imposlbd
plaalllcadn, e en plen. Improvisa
dn , klxl<o que xuretan os
cunIIltos. Qulzals O.ctu.1 ..ncellal
nOlll SflI.a O plor dos 7 devandJt08,
senon precisamente por Iev.lar ....
pedatJvu e tonnar na 56a
procedlcla do asocl.clonlsmo de
base resullou decepcionante s.
.cUlude, noutro concellal
como 01 que dlsfrutamOl aora
8eII prevlslbel, e mesmo non pr&-
.ocarIa &1 reacdRI que dlante do
No alllo da Sardllla 'at. ano IIxo-a. o Enlarro do Salmn
sorprendente desplante da CORcel contlnulstarnente as actividades e
lall. provocou o delnr sen respaldo espectculos que os oulros vllI.n
econmico sunc::lente dlta acUvt- 'acendo, seria qulzals m'ls Intere-
dade. De Jegulr a racha, o Sr. santes que o ano que a pase no
EspiRo debla ter en CORta que para cargo o adlcase a criar oraanos es-
o ano que ven ocupar' outro o seu tables de planlneadn Q1ltural
cargo, e do aeu palO polo Governo (ConseUo da Cultura, R'dlo Mu-
non delIarta nada novo ......Ud. Revista Estr.de...,
do. Polo que en vez de seaulr Arqulvo Conaello Es-
colar, Padroado M. Garela Barros,
MulleO de A Estr.da, Aslgn.cln
presupOflrl. IIn pars Asocl.
clIIS actuantes na Estrada,
Normalizacin IInglstlca, do ruel
ro e toponimia, e"'..). Podem..
pasar sen teatro un ano, podemos
pasar oon priml.. UtuArlos, e aen
romerlu, conrtot: e OUtr08 espec
tKulOl de COnSUmo cultural de
masu. O Interesante que para O
ano que ven non tefiamos que em
pezar Gutra vez de cero, e quede no
panorama cultural da Estrada as
b.... p.ra sd. norm.llzadn. E
que o pr6x1mo c:onceUelro adlque o
seu periodo anual adaptar.se
marcha que leva o desenrolo euUu-
ral , e non que se tea que trear
dilo desenrolo e c.mblar de dlre
cln, ou variar o rumo segundo
capricho de dlt08 argos. Con esto
rematarlase con 13 anos de entren
tamento entre O uocl.clonismo e o
Concello p.r. eKOmenzar unha
etapa de neeedrta colaboracin.
a suspenSlOn otapu
A A.ociacin Cultural "A E.trad."
lamenta ler que informar que a pre-
vil.. realizacin do "Enlerro d.
Sardifta" tradicionalmente organiza-
do pola nosa entidacte, e anunciado
para o prximo Sabado 1 de M.rro
queda .wpendido pola. .eguintes
razn"
1.- A A. C. NA Bnrada" recuperou
ella .etividadc. lendO primeira en-
tidade DO Concc1lo que reltaurou o
antroido n. vil. delpoiJ dol moilOl
.anOl de penecuci.6n e proibicinl.
Leva-lO ralizando desde hai 10 ano.
ac:adando maior callolidacioo e cali-
dadc. e paralelamente muor CUlto e
adicaciR.
2.- O"Enlerro ds S.rdiiIa' , a .ctivi-
dade prpna da. vila. no Antroido e
nc" lentido le ven realizando con
grande &ito nal da prOvincia de
_edra (Marfn, PooleVcdlo, Vi-
.garcia. Moafta. ete...) oonlando cun
grande .polO inltiwcional e proxcc-
cin pdblica. elevando o li.1n de
calidade que unha .c:tividsde deste
tipo tetl que ter. Mentral etI A Hlt,.-
da nunca se Alumiu relpaldar dita
actividade.
3.- O Enterro da Sardia 6 un aelO
pblico do que .e benefIcia todo o
povoberto presencia-lo e partici-
par gratuitamente nel todo o mundo
que queira. Polo LIIllO non 6 unha ae--
tividade dirixida por e para 01 l6ciol
dunh. entidade p6rticular, senoo que
un servizo que le De presLa ao DOlO
municipio e como tal debe ler .su-
midol os leUI cUlles pOIa Institucin
Municipal e non a ningun-
h. cotid.de panicular.
4.- Por eso Alociacioo Cullural,
puxo como condicin para a realiz.
.ci6n do "F.nterro da Sardia" maior
reJpaldo econmico que anOl pasa-
dos palO evitar que hipo<eque
eoonomicamente o funcionametlto da
DOIA entid.ete, liquidando 01 seUI
(oodOl nUMa .ctividade de beneficio
colectivo. Adiantou-le-nOl que ia
elistir roaior apoio (inancieiro do
ConceDo. e en bale a elO aceptamos
figurar no programa xcral do Antroi-
do. Lago contelta-le-nOl que se
liblOM 6$.000 pU. palO Cace, C_te
la aa.ividade. alta ridcula luma
(a do ano pa.ado mili a .uba do IPC)
contrasta COI. promoci6n da "culwra
especculo" (Fanfarriu e
na.), "culturo eliti.....
literfrios) na que le empregan mxen-
tes cantidades de ditleiro. O que nos
fu lamentar que o clrnbio de 80v-
emo nat significa-se un clmbio na
maneita. de govcmar (ao menol en
ma"ria cultural).
la
$.- O ROO cumplimcoto de condi
cioo obrig.ooOOI. tom.r a decilin de
ralunciar organizacin do NEnterro
da Sardift.... por non lentirmol capa-
citados de oC......-Ue A Estrsd. unh.
.ctividade coa digna que merece len
respaldo econmico algdo.
6.- No leu lugar a Alociacin Cultu-
ral N A Estrada'" xunto con outras
.lociacinJ de base da vila, irnOI
realizar .ctividadel nWl modeltal.
coa limitacin que 01 nOlos prpriOI
m601 001 imp6n, para leguir A
potenciar o antroido.
En
[fiOctolar
A Estrada
estamos en:
RI serafln Pazo, NQ 23
Tlf. 57 11 94
Drogueria
Perfumria
Decoracin
19 CONTRARRETRANCA
Tereixa
Navaza
MI Terelxa Navaza unha
estradense cuxo rostro se flxo
familiar para todos os galegos e
galegas dende a prlmeira poca
de TVE-G.. cando o felto de falar
galego na tv. despertaba
reacci6ns de sorpresa na xente,
acostumados a usar o seu idioma
s no mbito mais cercano e
familiar.
Dende aquela ven-nos
demostrando a sua valla
profesional, que soubo enriquecer
a unha actltude vital de
compromiso coa realldade social
do pars: coa normalizacin do
Idioma, coa situacin das
mulleres, co ensino...
En marzo do pasado ano
concedeu-me esta entrevista que
agora transcribimos con motivo
deste "especial mulleres" que
fixemos coincidir co 8de Marzo,
"dia internacional da muller".
Carme Vilas
Ternos entendido que tes ente-
cedentes eBtradenB8s, podea-nos falar
disto?
Tanto como que a metade da mina
vida transcorreu na Estrada. Meu pai de
Corolxo, o ali pasel eu toda a mina Intn-
cia. Garclo una r o c o r d o ~ mol gratos de
CENTROS
AGRICOLAS
COMERCIAL AGRICOLA GANADERA
A ESTRADA
el. Irtda. 48
Jelfono: 57 17 74
SlLLEQA
el. S. ISIDRO N.lI ,16
Telfono: 58 10 '46 SEMILlAS
. ProduCtor n. 34 ENM
92
todo aquilo cando alnda a amigracin non
sa lavara a tanta xanta. Eramos un mon-
tn da nanos; lamos ao rlo, ao monta,
coas vacas... a au cantaballa aquala da
Lola Floras "Pana panlta pana" subida ao
horreo. Agradazo aqualas anos an
contacto coa naturaza a adamais nunha
zona qua ma gusta unha lstima
qua hoxa nanos das cldadas non
tanan asa contacto co qua a tarra a s
conazan camanto a adijfcios horrorosos.
Na actualldada, cal a tua ralacln
coa E8trada?
Non tano unha conaxln moi
coa Estrada. Tano amigos a alguns
parantas qua manos do qua qulxara
a tano Ido tamn da convidada a alguns
actos cullurais.
E8 qulzal8 o r08tro ml8 popular da
tv. an Gallza, a qua atrulbula8 a tua
popularldada?
CONTRARRETRANCA
Panso qua poda inllulr o da tar
sido a prlmaira mullar qua salu na tv. ao
mallor tamn pola mina solldaridada acti-
va con todos os saetoras con problamas
nasta pafs (crisa do saetor naval,
o tama da mullar, o anslno...) Isto da-ma a
oportunldada da conecar a molla xanta a
lai qua a xanta ma quaira, tamn qua ma
odia. A vida iso: amor a odio.
Creo qua por Iso, por astar implicada
co qua a vida do pals, coas suas cousas
boas a mas. Iso da-<:ha outra dlmansln,
o lado mls humano da tua parsoa.
TI comenzachaa na IV. noa HU8
comenZ08...
SI, prctlcamanta astaba nacando. Es-
taba nacando. Estaba da Luis
Marinas, qua agora ast an Tala5, das-
pols da astar moltos anos na TVE
prasantando' un talOOlrlo. E digo case
nacando porqua afnda qua habla ano a
pico qua luncionaba apenas laclan mls
qua amitlr Imaxas dos partidos qua xoga
ban o Calla a o Daportlvo. Raalmente
20
cando au chago cando comanza a
habar un paquano taladlrlo, lego xa hal
magazlns... Estabamos na rua do Vilar, no
OOllfcio do Casino nunhas condicins pr&-
crias, paro loron unhas pocas mol
gratijlcantas porqua habla mol pouco par-
soal paro astabamos mol unidos. Crao
qua con moi poucos carlos a pouqufsimos
mdlos sa lacia algo mls digno do
qua 99 lal agora.
Provlna8 da rdlo...
Si, da SER da Radio Gallza, na que
astlvan at o ano 80 an qua a dalxal para
adlcarma tv axclusivamanta.
Como xurdlu a tua vocacin perlod-
(8t1ca, ou 101 81mplemente unha cues-
tin de azar?
Non, sampre me gustaron os maios da
comunicacin, en concrato a rdio. Racor-
do danda pequana ascoltar os concursos,
os programas da msica, as noUelas...
Encantaba-ma atando apanas dazasals
anos na SER qua nacasltaban
ABRIL 1992
Telfonos: 57 08 0\ .
parto 57 00 2\
Besteiros Riob6
A ESTRADA
- -
-
12
RIOBOO
PlSClFACTDRlA


21
unha locutora. Fun s probas, aoompana-
da da mina nal e cando empecel a
traballar na SER era a locutora mls
xoven da cadena en toda Espana. Pasel
uns primeiros anos de aprendlzsxe dura
pols non sabia absolutamente nada;
nunca vira un micrfono dlante.
Traballel despols no Informativo "Hora
25" que daquela significaba unha ruptura
porque se intentaban oolar notlclas que
non se daban nas emisoras de rdio.
Facia-se un informativo nocturno por prl-
meira vez oomo experiencia e nel
participaba o mls progresista do pars.
Tenen-nos censurado moitlslmo e entn
falabamos do tempo e das festas. Era
unha premonicin do que 00 tempo tlven
que facar na TVE-G. Logo Incluso flxen
programas musicais, nos 40 Principais...
Foron uns anos de molto traballo, pero
mol porque produclron gran-
des satisfaccins e sobre todo amigos
que sigo mantendo.
Hoxe por hoxe non tes unhs situ-
acin Isboral mol...
Moi "boyante"
SI, mol "bolante", de felto dunhs
tempsda para ac a tua cara na pantal-
la non , tan habitual, a que 88 debe
esta situacin?
Creo que todo parte da transmisin
que flxen da tralda dos restos de Caste-
lao. Precisamente o meu gran amigo X.M.
Belras est a punto de publicar un libro no
que recolle diversos artigos dos que un
mo adlca a min e fala desa espcle de re-
presin permanente que estou padacendo
dende que oomentel a trarda dos restos
de Castelao.
vaces culpa-se destas oousas
a un partido polltloo ou a Madrid. Eu creo
mis ben que a causa a Incompetncia
e as mentes grises de persoas que estn
aqul, sijuados nos seus pequenos reinos
de que pensan que eliminando a
determinadas parsoas lIe limpan o terreo
ao partido que eles pensan estar a servir.
Logo que a un home que dirixe, o feijo
de que unha muller non aceije as suas re-
gras, sexa critica e non diga sr a todo
sigue sendo moi forte; moito mis forte
CONTRARRETRANCA
que se fora outro home o que estlvera no
caso.
Pola mina parte lamento non poder
facer oousas que me gustaria e ver oomo
se estn a facer, nalguns casos dun
deplorvel o cal se reflexa na carda dos
Indices de audincia que experimenta-
mos.
deprimente ver oomo un melo pbll-
00 que podia facer molto por este pals,
que podia educar e divertir non fsi unha
oousa nln outra. Precisamente agora esta
mos a punto de cambiar-nos a un centro
novo que custou miles de millns e Imos
ooa mesma programacin, mesmo horMo
e mesmo nmero de persoas, o cal
pareca-me tirar oos cartos que saen do
errio pblico, que pagamos todos e
todas.
Pero por desgrcia non son eu a nica
represaliada. Moija xente en moijos mbi
tos (no ensino, na administracin...) non
est facendo as oousas como quixeran.
Unha periodista, ten IIberdade para
facer o seu traballo de acordo coa sua
conclncla e a sua personalldade?
Eu podo dicer que oon determinados
dlreijores como por exemplo Cribeiro,
Lombao ou Luis Marinas, dlxen sempre o
que qulxen, nunca tiven ningn problema.
Foron persoas mol honestas, cunha
mente mol aberta e defendian sempre aos
seus traballadores.
Non podo dicer o mesmo doutros
oomo Orestes Vara ou Villot que eran os
tlpioos cos que non se poda criticar nin do
PP nln do PSOE. Parecia que estaban a
quentar o silln. non abrir a boca para non
causar problemas e non perder o posto.
Esto o peor que lIe pode pasar a un
profesional da informacin.
Tamn hai mollos periodistas que se
autocensuran, cando moijas veces pode
rian dicar ou tacar cousas sen que os
recriminaran.
Molta xente ten a Impresin de que
as noticias que 88 dan nos melos de
comunicacin son un pouco tenden-
ciosas, no santldo de que 88 d unha
visin parcial da realldade.
A mln parece-me que nas televisins
de Galiza hai por unha parte un exceso de
polftioos, montan-se programas para que
se luzan os polftioos, determinados polftl
cos, os que estn no poder til, mentres
que os cidadns oos problemas que
tenen, que son aparecen pouoo.
Por outra parte, cando se aborda un
tema fai-se case sempre dun modo ses-
gado, ou ben s se amosa unha opinin
ou se asegura que a parte polftica tena
sempre a palabra sen respeltar o
dlreijo replica dos cidadns, da parte
mls dbil ou oprimida.
Creo que estamos liun mal momento
nos meios pblioos.
lB\) de que depende dos
nals, dos melos, das ax'nclas de prell-
sa...?
sinceiramente eu creo que ha bastan-
tes malos profesionais dirixindo. TI vas
pola rua, falas ooa xente e din-che que as
programacins son moi pobres e sen em-
bargo os direijores (das duas tv galegas)
fan declaraclns Ilusas sobre supostos
allos Indices de audincia.
Como valoraa ti eate felto, tendo en
conta a Influencia que tenen oa meloa
de comunicacin, sobre todo a tv na
formacin de opinin da xente?
Agora dende que apareCeron as Iv pri-
vadas hal unha carrelra permanente por
captar audincia, e, como se capta audl
ncia? pois cos ooncursos, isto xa parece
unha tmbola, ou con eses culebrns va-
nezolanos que estn tan mal feijos que
nin estticamente che poden gustar. A
mln parece-me deplorvel que se paralice
todo o pals mirando "La dama de rosa",
Pareca que o que menos importa son
as ideas. do que falas, dos problemas do
pars, que poidas educar, realizar campa-
nas educativas e sanMrias, e cando digo
campanas non quero dicer que a xente se
aburra dlante do televisor; ten que haber
de todo. A min un programa que me entu-
CONTAS. C. B.
ASESORIA DE EMPRESAS
E SEGUROS'XERAIS
Plaza da Farola, 8 . 2.
'TU. (986) 671386 - FAX 573040
36680 A ESTRADA
IPontevedra)
siasmaba era o de Reixa na TVG, o Sitio
Distinto, pero quedamo-nos sin Sitio Dis-
tinto, cando era o programa de malor
audlncla da TVG.
Tampouco o pals eslxe mls; eu
penso que hal certa apatla, aceptas o que
che boten. Ou ao mellar que coas ante-
nas parablicas xa Importa pouco o que
pase coas televlslns do pals.
E bueno, o papel que muller lIe fan
xogar na televisin deplorvel, de obxe-
to decorativo, co destape permanente. Eu
sempre digo que Isto terrorismo contra
as mulleres.
Noutro arde de cousas, cal , a tus
opinin sobra a situacin do Idioma a o
papel que poderlan xogar oa meloa de
comunicacin na normalizacin do aeu
uso?
Creo que a televisin xoga un papel
mol Importante. Tello comentado
veces con xente do ILG e da Mesa pola
Normalizacin LingOlstica que por exem-
plo "Dalias" no seu momento, a
J.R en galego, fixo mis pola normaliza
cln e pola aceptacin do Idioma que
campanas de caracter oficial.
Neste pals no que existe unha especie de
autoodlo respecto do idIoma a un
mdico, a un ou a un artista en
galago... bueno, moi positivo.
Eu penso que os mios de comunica-
cin tenen que xogar un papel mol
importante nisto. Quedan-nos alnda por
conquistar os xornais que siguen decindo
que non se venden se publican en galago.
E algo que non acabo de entender, pero
eses xa son meios privados, cun e
unha ideoloxia detrs.
Hai xornalistas que fan esforzos por
escreber sempre en galego e iso admlr-
vel porque hai pouco na nosa Iv non se
esixia o canecimento do idioma e asl est
chea de xente de fra que o descanece, e
o mlnimo que a xente que est na re-
daccin caneza o galago.
CONTRARRETRANCA
Reapelto da altuacln da muller,
como ves o panorama?
necesrio que as mulleres se or-
ganicen, que o movlmento feminista sexa
indopendente dos partidos pollticas, que
as mulleres que militan en organlzacins
polltlcas crien secretarias da muller... por-
que incluso dentro dos partidos mls
progresistas hai un certo lastre de machis-
mo, de na cpula dos partidos e dos
sindicatos, apenas hai mulleres...
En canto altuacln da muller na
Gallza e, en concrato, do movlmanto
famlnlsta gslego, que oplnaa?
A muller en Galiza traballa arreo. Leva
a casa, os filias, os animais... ela a que
planta, a que recolle, e, se o home est
na emigracin a que leva toda a respon-
sabllldade da casa. E, que dlcer das
mulleres dos marineiros? Pero lago
xente que ve a dende fra con-
funde-se e di que a sociedade galaga
matriarcal, que aqur mandan as mul-
leres... Unha causa que as mulleres
traballen moito e outra que tenan poder
de decisin, e, o poder de decisin non o
tenen as mulleres.
Realmente dende o movimento femin-
ista tampouco traballamos s para que as
mulleres tenan poder de decisin;' senn
para facer unha socledade dijerente ande
mulleres e homes non tenan que reprimir
nen os seus sentlmentos nen a sua forma
22
de ser para adaptar-se a uns roles prees-
tablecidos, ande sexamos autnomos,
ande, se unha muller quere trabal lar na
casa poida face-Io coma opcin pero non
como abriga e que sempre tena o a
un posta de traballo remunerado en igual-
dade de condiclns que os homes...
Tamn traballamos para que desa-
pareza esta educacin sexista que alnda
existe. Hai libros ande aparecen nas ilus-
traclns os nenas xogando ou lendo o
peridico e as nenas barrendo ou ponen-
do a mesa coa nai. Tamn cando unha
familia non ten posibilidades para estudar
todos os fillos, xeralmente o neno o que
estuda, alnda que sexa a nena a que tena
malores dotes intelectuais, porque alnda
se sigue considerando que para as mul-
leres a formacin e o traballo son
secundrios.
En fin, son mis amplas as reivindlca-
cins do movimento feminista, que a
muller poida decidir a sua vida sexual, se
quere ter fillos ou non; que o seu carpo
non sexa utilizado como obxeto na pub-
licidade...
Por Illtlmo, que opinas sobre s
exlstncls de meloa de comunicacin
alternatlvoa?
A min parece-me a solucin. Ten que
haber rdlos Iocals, televlslns Iocals, re-
vistas... que informen aos cidadns das
cousas que lIes Interesan, dos seus
problemas e realidades mis cercanas
porque s partindo do conecimento do
mis prximo se pode chagar ao xeral,
aos problemas globais do pals que Gali-
za, aos do Estado e aos do mundo.
Vimo-Io moi claro coa Guerra do Golfo, s6
existe unha televisin, a CNN, e ternos
tragado todo o que quixo Bush e o atto
mando militar que censuraron a
informacin, por iso creo que O labor dos
melos locais o de potenciar a concincia
critica dos cidadns e dar-se conta de que
os pequenos problemas, que son os im-
portantes a fin de contas, non se tratan
nos outros meios de comunicacin.
36.680 A ESTRADA
(P9ntevadra)
,.
RENAULT
Avda. Fernando Conde, 123
TInos: 57 0208 57 04 02
/
Talleres
GESTOSO
-
23
AS TERRAS DA ESTRADA NA OBRA DE BOUZA BRE'l'
Dialogos eDl verso
de Terras da Ulha
Por !Fennn 'Bouza 'Brey
Neste segundo traballo
de Bouzaque
reproducimos, as fotos
corresponden-se a
celebracins do
Antroido
contemporneas, si ben
as variacins co
descrito no texto son
relativas, ederivadas
dos novos tempos en
que vivimos
A regiom uIbi ou da Ulha 6 UlIha
rqiom natunl da Galiza _In!, que
um autor I fiau do .6c:ulo xvm de-
Icrevia I ..im:
" UIItD, lig... _"' QD .., da
Salllia,O. compreendc a wMtJ e oNlTa
bartda do Tio dule f&Of'M Jet' UgUlU
tk compr;""rtlo e mait O" 1M/IM
meUJ ckltJl',ol.
A aenle do paiJ dialingue nela
dual POrv<J]'. que denomina Ulha
AlLa e Ulha Bain, I
cada umha du quai. uainala fique-
.a. divenu. A viIa da BItrada, lilai'
ao da leITIi de Tavci-
ra, 6 o maiI imponanle lIlleleo de
da canarca que 6 cenirio
da lftIUC4rada camavaleaca que no<
ocupa.
Para cna vi1a ccmoorrem aaual-
mente deIde u IUU frquesiu
reapeaivu (e depoi. de .. 1u2imn
ne.taJ) taiI mcaru tradiciMail. c.a.
nctcri.ticu do po. AIi 6 ende a.
vimOl e da IUU cerim6niu nas pra-
ptlblicu procedc:m u fotoanfiu
que iluItlUll etW nolU, oblidu ao
redor do 1110 1934. A IftIUcorada,
poiJ UM lbe cIwnun, 6 da fregue-
sia de Sam Pedro de Toedo.
Ccoailte mascarada num ex&-
cito cavalo, IeSuido de srandCl
nllmero de milCUU a p6. Os que vun
mootadoa VCJtem antigOl traje. mili
tares que le auardam na CUal de
aenhore. do pala e que fazcm porte i'.
de um l1nO para OUIJO, do indumento
popular da 6poca camavalela. Anti-
gua chap6ua de tres bieoa, bic6meoa
do deZOilO, vclhu bafTClin du CIm-
panha. ..rlislU. de O1ba, das
Filipina., ou da primeira guena mar
roquina, douradu charlateiru
murcltu, benda. multicolores de vel
ha. sed, ClUzeJ e placas de
diatin9O'" e muila pluma de pavom
cam:gam 01 ,eMTait da bolleoraani
zada numha heaUelia para invadir
algumba Iirrlrofe, a qua! c:om 0Ulr0
t:16rto aemclhmte terna qK)f-1e
c:om b61ico eIlrCOdo.
A dldtia ,m tu7Itt1I, cm dI'mtU
IfTicas dIz ...,. MtJ<MNIQ crOllitlo.
_ilillJ.... durallU a maNr4 do domo
Utgo 1m tonw QO Itli ,'MraJ. El" I
(1 maU .lIgcfl1tOlodos v;ziNaol ow tal
v.. um NJtural '" aia que 110m
,uid Mla. Poit COnNC,mtM ca4t
,mque detuo" tk ItMrQ/ aJ,umu,,,..
dalll" mulTe, licCllCiado cm utrtu
011 ldUltrial, !antC4fO IUI ComIJrCf
polo .fua G ttantIT cOfllM 011
IOCDr jl4Ula 011 gaila. q.. era recla
mado pelo< .... paillutol para
dc'uarlg'ftI,aJ.
<O general monta uro brioso cor-
cel Rodcia-o o seu titado maiar.
lambMt a cavalo, fonnado polos
COrrciOI que faJim fun90ffi de arau-
toI. A aldeia ero mana, bizarnrnente
unifonnada, segue a p6 o general e 01
aeuI aju<1ante.-de. campo.
O ex6rcito marcha buscando con
taao ocm o inimigo. Acontee:e lis
vezo. que se encooltl com
que interrogam em veno o
general, quem U de improvisar rf
piua, alh deixar vencido r
tlgotamt1l1.e llrico o guerrilheiro> .
No limite da freauc'I espera o
ex6rci1o do pa invadido. Bh6 enlOm
um momento de perlo, de verdadciro
e alllnlico periao de que aquilo .e
convena nwnha batalha oampal de in-
IUspcitol alcance., poi. al anna.
Urieu nom .a1rom rduzir ainela e
umba intranlig&cia do ex&ci1O
defensor pode originar umba ca-
.uc que muito l008e de se
poder con.iderar brincadcira do 80-
1JOido.
ao momento em que o jnvuor,
ao diviJar o cx6n::ito contririo, envia
um oormo diplom'tico IOlicilllldo
puugem.. Se O meral CXIltririo .e
opuxeT terminantemente cm lugar de
admitir a. e.cuUl lrica. com que de-
aafogcrim a loa inimizade. pode
ABRIL 1992 CONTRARRETRANCA NUMERO 12

urgir umha autCntica batalh plu, e
pancada. de toda clUIC. cauta que
nelle. l11timot anos le procurou ob-
var
l
mi' que antes de 1936 era muito
de temer.
TemOl 1 vilta um reoone de
nal daquela q,oca. EL EMIGRADQ.
da IlItroda. que, na .oa crnica da
r"'auo.ia de Santa Marinha de Ri-
boira. umha daa da Ulha Ba...
refere:
<No dia 9 de Fcverciro .arom al
m',can. delta freaucJia que per-
correrom qua.o todl' u aldeia. da
me.ma, tendo BCltado muito pota .08
originalidtde e luxuOII apreaenta-
9OOl.
56 bouvo que lamentar que ao
ir visitar o entuRan, convi
zinho o. Su,''''' quo ..'"
eltabclecido lO outro lado d. ponte
Sarondom. pola intran.lSncia. que
pudo culminar cm rix. le nom le
tivenc imposto o bom &en.o dos mu-
caradOl. antes de originar um
dessOllO com 01 vizinhe. do OUlro
lado do rio. ro cheg'rom alt melade
da ponte desde ande d6rom 01 viva.
retrocedc:ndo oulra vez para Ribeira.
111amentvel acrescenta que
1I mocidade. das frcgucsias circunvi-
zinhl' noro loubcJlem guardar
harmona numb. que.tom pUBmcote
carnavalesca>.
II umha dcfa tribal dos limitOI
paroquiaiJ que .6 l de de.afo-
gOl cm veno pode ler re.olvida
pacificamente.
Bnquanto o correio despachado
entabua parlamento com o caudilho
do ex&cito que le &presenta para a
deiesa, vai le aproximando o invasor
e dirige Ochcfe delte preguntal que
dam lugar ao d.logo:
Alto/ Quii. u el q.. ro""'"
Md",JtoMp..do .star;
las paJas dt mi caballo
por aquf rondar.
Increpam-Ie duramente ambos 01
geMrai.J durante Unl minutos, semprc
cm veno ou quase lempr'e que o
do ercilo inWJSor, pondo-se dimito
sobre 01 estribos arenga u lual hOl-
leJ O .abre ra .inal de
e di.z.:
<Avartta, caballo mio.
por riba t tIa muralla
y atropalla al tntmigo
qu. liufpr. NM uobdlla>.
<Por fim o caudilho delenlor dot
u. domlios. pedo documtlllos ou
memorial que jwtifiquem a alilllde do
atrevido vWlanIe. Faam-te u pues.
Ot ,eMNu e junlOti
todoo ..,...,.. Olla hla..... da r"'lu,,;,
oom arando a1pzamlllOl accxdcJ do
_odobl. de umha _ga. og.""'
utrtln'6iro. 1cvantanclo-ae outra vez
""'''' os 0IIrib0a. rita oom 10da a
dos .... pu1mool: IVi"". los
mini y mouu tU uU lugar y "'"
/",",Iios/. /IVi_IliI. repele oom
entu.iasmo a mubidom. O,,,..tral or-
dena:Toque la llllica y sigo'.
O croniJta antedito a.
fcstu do presente ano dizendo que 01
altemam cutM /orl"ltlU
recwlo 6 tsCtI/UO fU)
tDrMW com oNlri 'V6rs08 iltJdiJOI,
pr.parado1 para US6 RltJtWtIo 011
qUf! "urge'" ao C410r do combate. BU
alg.... du/.C_IId/:
Gen....ll
Aqui".. ti./Ws, cobar.,
frente a tlUbarbtu t.an tristes,
que slo con estIJ mano
te YUj a romplr 1M flQTicu.
Genenl2'
S. "",gutad".. ..14/D1taNlo
conpalabras tlJn
Si M s. calla la boca
le voy a cortar /a.r
Gen....ll
Lo que U lLfud &Uf, caNJlIa
&Uf, OIJTotIJ luwerg4fQQ,
q...sl4 galfa""" al putblo
con cJuilos cuelllOl.
Genenl2'
No lUCuiloal p",blo,
qla u UI't tIdli,1tJe lTakJr.
1M, qMUro wr CQTQ Q CQTQ
cOltlrQ SIl/wtJWJ ludorl.
<BIte ,eMTtJl 2' antidemoaatl -
oonclui o nOlIO croniJUl - 6 um tabe:r-
neiro compostelano. Naaoeu na Ulha
e elti dUpoIlO a IUlter, contra 01
maiJ aauenidos v6r301iJ1' do mundo,
que o vinho, o e 01 monn-
801 da 101 terra nan tcnhem par no
Orbe>4.
Al mcanl de a p6 que acom-
panhan o uirciJo de cada freueaia
veatem, le 10m hornea. unifonnel
imi1ando combalenleJ. quer da Guar-
da Civil ou doulroJ 00Ip0t. oom
arbilririo indumenlO. Se 10m mul
herea lenm umhu antigu do
traje t:pico galego - denguel. mente-
101. coilal que donncm no fundo da
arca, j' desprezadu como cowa cujo
UIO le COIUidcn mtico; outral, boI--
daoo. mentan. ou ricos trajel cm
de.UIO. por baixo d. cbap6J. amplOJ
e ClttafaUriOl, taehonadol de
rioa e botanl mcliOOl. c:om pcrw e
11.901, e outral, mWm, oom roupu de
oenhorio dif....... das OOIlUrDadaa.1l
raro o cmpreo da cama e tam1 al
aumha le cobre oon antefaoe.
Pesie aos anos,
represin do antroido.
hoxe. cada vez con
mis forza, estn
denovo a recuperar-se
os Xenerais do Ulla de
que nos fala Bouza
NOTAS:
Nota do traduror: Ap........os ...... P'ginu a tra<!uIxm de DWogos en veno de tienu de la UI1a, primeiro capllUlo
do trabalho de Fennln Bouza Bre, intiJnlado TEATRO DE CAllNAVAL DE GALICIA, publicado originalmente em
R.vista tU Di4/4Clo/OfIJ y Tradicio... l'opuJar.. L V. Madrid, 1949 n:produzido em F. BouzaBnl)': ETNOGRAFIA
y FOLKLORE DE GALICIA (2). &l. X.OO de Galicia. Vigo. 1982. o. dinogoa de gen.OO deiaam-Ie na IDa v.nom
original. A. fOlOgrafiu que le cita:m no texto nOlll se rqxoduzem aqui. 1eII<XIl outrU do presente ano.
E o '.8undo lraba1bo de Bouza Bnl)' _ a llItrada qu.lOpIOdulimoa. Se bem no anteri n:spei.tamos a rafia do
autor orlinalmenle publicado em espanbol (pat le Iralat de umha reviJ1a ectila4a em Madrid de umha q,oca de re-
m'1Ompara a no..alfngoa). trlldulimo-Io emalego.
'.- Labrada. D..cripci6. tcOll6mica del R.iMdt Galicla por la llIIIIa tU GMi;,,_ tUI Rtai CCfUuJado de Le CorW\a.
s. redaclor. D losi IClU.... Stcrtl4rio (Por S. M.) tUI mismo Cuerpo. Peno!, 11104. p. 10
' . Jullo SIorn: AlIlroido la VUa, utlonojomalLeNoclot,s..ntUao. 28 de Pevereirode 1949.
'.-A. GarcIa Ramoo: AnueologlajorldiOCHlOOJ\ldlldiD- eooomica de la "'ai6n aanega. Madrid. 1912.p. 11-\8
4.- Julio SI....a: Art. ciL
Traducln:
JosAndr POrto
NUMERO 12 CONTRARRETRANCA ABRIL 1992
-

25 CONTRARRETRANCA
A muller e a escrita:
A presncia feminina na literatu..ra
Avelina Valladares Nez
o movlmento de recuperacin da nasa literatura que tlvo lugar no sculo XIX, aps vrlos sculas de
sllnclo cuase total, fol unha tarefa que levaron a cabo de forma entusiasta homes e mulleres que, guiados
polo noble empello de reabilitar a literatura galega, apostaron decididamente por facer literatura en galego,
mlia as dificultades que atoparon nese Incipiente renacer lIterr/o. Son b9n collecldos os atrancos que
encontraron escritoras e escritores empellados nese labor; a secular presin exercida pala Ifngua oficial sobre
ogalego acrescentaba as dificultades para expresar-se na Ifngua que elas e eles querlan reabilitar e dignificar,
conscientes de que un pavo cunha Ifngua de seu tilla o direito a producir unha literatura prpia, literatura que
na Idade Mdia atinxira grande esplendor e brillantez.
Aurora Marco
A historiografla literria mais autoriza
da que posuimos mis dunha vez o
nome de Carvalho Calero referncia im
prescindlvel- d conta de todo este
proceso de recuperaci6n das nosas le-
tras.
Dentro deste contexto hal unha preg-
unta que se levanta: Cal foi o papel da
muller Ten-se falado da
Invisibilidade da muller, do seu ocuttamen
to, do seu silenciamento en todos os
procesos hist6ricos. E ben sabido que as
mulleres non foron consideradas
do acontecer hist6rico, reducidas como
estaban esfera do privado e
alonxadas do pblico. reservado s6 aos
homes. E deste como o privado non
ten hist6ria, as realizacins das mulleres,
calquer que fosen as suas actividades, fl
caron ignoradas para a hlst6ria.
Aupados polos var6ns amostre cami-
nos ben diferentes.
Temos, por unha parte, un prototipo
de muller escritora que inicia un camino
"profeminista", con acenos mis ou menos
tlmidos ou decididos. Participa na polmi-
ca feminista, un dos debates Ideol6xicos
mis importantes do XIX a nIvel de Im-
prensa; defende a igualdade de direito ao
sufrxlo feminino... en definitl
va, coa sua traxect6ria e intelectual,
que o papel da muller non se a ese
poderoso estereotipo que triunfou no XIX
:r
Ca.. doa Irm'na Valladarea, en Vllancoata, parr6qula de Berrea, na que Aval.ne eacrlblu
cantoa a palea.e do val do Una
e que fica plasmado na idela da muller- entre as capacidades masculinas para o
anxo do lar". As que mantenen estes pensamento e as femlnlnas para a emo-
posiclonamentos eran conscientes de que ci6n: ...N6s somos arpa de solo duas
a educacin e a cultura eran factores fun cordas, a imaxinaci6n e o sentimento...; o
damentais para a sua promocin. Por ise p8nsamento da muller lixlliro; ...n'e 'eito
desenvclven as suas actividades como para n6s o duro traba/lo da meditacin....
conferencistas, soci6logas, Outro prototipo de escritora do XIX
educadoras. xomalistas... Mesmo neste participa das segulntes caracterrsticas: es-
caso non escaparon a certas contradle- creve poesla fundamentalmente, canle
cl6ns. A pr6pla Rosalla un exemplo o atravs da cal exprime os seus sentimen-
que dicemos. Son ben coecidas as tos. Mas as suas aficins as
ideias expresadas no prlogo de Follas mls das veces, fan destinadas a engro-
Novas a da distlnci6n que existe sar os fondos da biblioteca familiar, pols
fjmpiUJJ.b
GALES S.L.
Oficinas
Locales Comerciales
Pisos... etc.
Avd. Bonllo Vigo 14 - 2' B
TI!. e Fax: 57 1937
36680 - A Estrada
elas "telmabsn" na non-publicacin dos
seus escrttos. Xa se sabe ben que o Ideal
femlnlno que triunfaba naquela attura non
vla oon bons ollos muller escrttora, por-
que demostraba ambicins pouoo
femlnlnas e antlnaturals. Dal que algun-
has queimasen as suas produccins ou
procurasen que non vlS9n a luz. Era a
familia ou as amlzad9S os que daban ,
publicidad. os textos. Estas escrttoras
acedlan, en ocasins, a certames potl-
oos, Xogos Florals ou ooncursos
organizados por Academias Ltterrias; es-
crevian ooroas poticas para honrar
familia real; dedicaban composicins a
outras Itteratas; oolaboraban en revistas
ou xornals de marcado carcter relixioso e
non S9 plantexaban desde a escrtta nen-
gn tipo de reivindicacin a respetto da
muller e dos seus dlrettos.
Avelina Valladares
Un exemplo deste segundo tipo de es-
crttora temo-lo en Avelina Valladares
Nnez, nada en Vllanoosta, parrquia de
San Vicente de Berres, do ooncello da Es-
trada o 25 de outubro de 1825. Pertencia
a unha familia fidalga, con abundantes
terras e Identnicada 00 viver campesino.
Fol educada na esoola clsica do pasado
polo seu pal. Xos Dlonlslo Valladaras,
home que ocupou vrlos cargos polltioos.
como o de Governador de Ourense. Mals
axlna abandonou a actividade polltica e
retirou-se a Vilancosta. Igual que faria o
seu filio Marcial, escrttor. etngrafo e lexi-
cgrafo.
Tamn Avelina Valladares viveu per-
manentemente na casa de Vilancosta
(ags a estadla familiar de cinco anos en
Zamora). consagrada por inteiro lamlila
e, como muller de prolunda relixlosidade a
actos de beneficncia 1, polo que fora rec-
ompensada coa Cruz de Beneficncia en
1864.
A escrttora estradense deixou unha
boa amostra da sua dedicacin escrita.
Mas Imbuida, talvez, da retrica deci-
monnica que extendeu os poderosos
estereotipos femininos da poca (abnega-
cin, dozura, modstia, pudor). Avelina
CONTRARRETRANCA
Valladares parece que aslmllou mui ben
as ideias que defendian algns homes e
mulleres desde a prensa, ou desde Clrcu-
los. Ateneos, Asociacins. a respeito do
papel da muller na sociedade. Por exem-
plo, un grande amigo da famlila
Valladares, a quen a prprla escrttora lIe
d911ica algunhas composicins, o cate-
drtico da Unlversidade de Santiago D.
Gumerslndo Laverde Rulz. tras defender
que a muller escrttora non fose excluida
da repblica das letras, expresaba-se asl
desde o prlogo a Horas de inspiracin de
Emllla Cal: .... sempre que acredite coa
bondade das suas produccins, que ao
coller a pluma obedece ao mandato do
ooomis que aos estlmulos da vanidade
u capricho, porque deste xetto demostra
que soubo conciliar os seus deberes do-
, msticios coas suas Itterrias
Inclinacins.
',Deberes !omsticos, humildade, sin-
iceleza, dedicacin lamllla. Esa era a
mls[6n fundamental encomendada mul-
ler e esas foron as actividades a que
oonsagrou a sua vida a escritora de que
hoxe nos ocupamos. Representa, pols,
perfeCcin o ideal decimonnico. E.
asi, fol considerada por alguns
como muller de idelas varonis (Manuel
Castro Lpez).
De Avelina Valladares vlron a luz al-
guns dos seus poemas. O citado Castro
Lpez lembraba, nun artigo dedicado
escritora na Habana, que a estradense
non deu luz toda a sua obra porque
non ofrendou ante Helicn para que
soase o seu nome. nen tampouco ten
pretensins Itterrlas, condicin que d
mls valor sua pluma..... Muttos dos
seus poemas ficaron indttos e, por moti-
vo da sua morte, foron recopilados nun
cuaderno por Laurentino Espinosa Valla-
dares, sobrino e allllado da escrttora.
O material recopilado desta escrttora
consta de poesia (46 poemas) e tres artl-
gos en prosa, dous deles publicados
sobre temas que af9CIaban economla.
Un deles foi unha comunicacin enviada
Sociedade Econmica de Amigos do Pals
en que fai unhas indicacins a prop6stto
do cuttlvo da rubia" e da "gualda". "El oc-
havo milagroso" mlere-se ao tema das
superstlcins populares.
26
Da sua obra potica, 41 poemas estn
escritos en castellano e cinco en galego.
Entre os primeiros hai poesia de tipo In-
timista. ande sen dvida se achan
referncias autobiogrficas; poesla rellxio-
sa, como gozos para novenas ou sonetos
ao Apstolo; poemas inspirados na terra
que a viu nacer, cantos apaixonados
terra do Ulla que para ela non ten paran-
gn con nengunha outra; poemas
dedicados a amigos e familiares. ou
ralna Isabel. etc. Trata-se de composl-
cins que te/len oomo fonte a amizade, a
familia, a ptria, a relixin.
En galego hoxe co/l9C9mos cinco
poemas da sua autoria:
A Ulla, ande relembra de novo o val
do Ulla e sente-se orgullosa de que ese
seXB o seu berceo
. Dilogo entre un peregrino que se di-
rige a Compostela y un labriego. E un
poema bastante Iongo, bilfngOe, no que o
peregrino fala en castellano e o labrego
en galego, perf9CIamente representvel.
A probe orfilla, un dos poemas mis
collecidos, ou cando menos, dos mis re-
producidos da escrttora.
Milla jala, poema datado en 1888 mas
que viu a luz despols da sua morte. E un
canto a Gallza con un final moi slgnnicati-
yo: Esperta que o lempo chegou da
JUSllza! e a portas al/eas non pidas fa-
vores"'.
Os que emigran, o ttimo poema de
que temas noticia. E vnha composicin
conmovedora polo seu contido na que
condena a sangrla da emigracin.
Todas as composicl'ns estn escrttas
con ortografia etimol6xica que tamn foi
utilizada polo seu Irmao Marcial na sua
produccin Iiterria.
Avelina Valladares mrreu o 17 de
marzo de 1902 na sua casa de Vilancos-
ta, cando contaba setenta e seis anos de
idade.
1 UnJu bibliografia mis compl... porm<
norizada potk M IIWturo 84 da rtvista
Griol, Vigo, 1984, pp, 213226 (A. Marco, "Escrilo-
ras gale8M dbXIX. Ave/ina Valladares"J.
AuroraMarco
Universidalk t CompOSUla
pUB
-
27
CONTRARRETRANCA
Avelina Valladares (1879)
AUlla
o'te val dal.lto.o n'un recuncho
loucura. d6utro t.mpo recordando,
a. hora. docement. vou pasando,
.In santlr qua se van pra non volver.
E, IIbr. d'a d'a. vlla.,
qu'a mala d'unha cabeza .ncha d. v.nto,
d.,jo agora corr.I-opensamento,
vagar n'o campo que me veu nacar.
Por a.o, o pe d'o. fr.'/o am.Mlro.,
adl.tr_m. ouservar como marchando,
mil remulllo. d'puma levantando,
orlo fachondoao val o mar;
ou, n'a. h.rba. santada d'a prad.lra,
como a. garru/ean n'a sua ore/a
o caI/1l0 cal, que n'a Ndela,
morde o ancelo s rebrinca pra capar.
IUlllllal Quen ts veu que, namorado
d'a hremo.ura qu'encarras non qu.dase
s suldada.,coltado' non IfIvase
no seupelto o adlo. cando eh. dou?
TI m.1/1l0 pra todo. alouras,
tl6 trl.l. non nega. un con.olo,
nalcllla amorosa e n'o tsu colo
semprs al/vio o pesar sempra atopou.
A ti delon/. ch8flan .nbandada.
chl.parra.do. s/.grp./arlllo.,
pra n'o. bo.que. e soutos o. HU. nlllos
.ntr'a. pola. d'o. facar;
t.mM.ntr'o. tojo. a a. carpaZB.,
n'o. bu/o., laranjalfl., I/mos/roa,
c'osd'ame.turado.. fallanguelro.,
cal .. nunca e.tlveran .In ea ver.
genio 6 partar n'a. mallBncllla.,
an qua lados a 010. al grorlan,
a.coltar t.moa cantoa qua lI'anvlan
merlo.. tordo., curuca., v.rde/rons,
carrlclllos, chlche/ros, pepo-rublo.,
cuco., cha.co., bube/a.. andurllla.,
gayo., patoa, macelroe. rul/llaa,
.. cam/celra., gorrin
os/rln opardillo non quadan,
d1Iq.,ro namoran oa gorflllOa,
OOoaque/aa seu. graclo.o. contoneo.
mirando, /a pr'aqul, ja pr'acolA.
E, a seu cabo, a mont.sa laberqullla,
.u.pendlda n'o aire trlblllando,
val seu. canto. tam4n repln/cando,
.In celo. conocer, nln
Aqul6nsa d. nolt n todoltlo.
ronantaturujo., cantlnala.:
.on oa mozo. qua van pr'apad./a.
00088 moza. o 8111'an pellquear;
n'a man IfIvan de palla boa fachuco.
qua con ml.to. acend.n n'o camlllo
e .0brazo, ad.ma/., 1090 tIlIChlllo
pra o dllllo I.ntedor arrenegar.
Qua molto poi. t'alaben oe postee
e vlaJe'ro. terrllla coblzsda,
po-/-o Pico Sagarado coronada
con .oberblo. pelac/o. d'.rrador,
'hay jardln. n'o teu sao arrflCflndant,
rague/ro. e fontlllss
plll.lra/e fr._. carballalr.a
ond'. a .ombr. buacarpo-I-o calor.
S'hay menllla. trlgualla. avl..da
d. feltuco corplllo rechamant.,
bl.nca. d. azulfl. 0110In amanta
pura. como a .Ira d'a
.'hayna. v.lga. douradasplgulllas
prad.lras da ro... variadas,
n'os viliados s. uvas .ncolgadas,
rica. froltaa rodandopo/-o ehan
IN'a. fta1Eda ver globo. pintado.,
refulgent.eaatralas arrojando,
fortes bombas n'aa nubea eatoupendo
e foguetas con lucea de color;
galtalrllloa aa gentes atr_ndo,
qu'an moraa. acod." a. ruada.,
c'o fondlllo a hucha ataviad
sin que o ataque polilla nln valor.
I Daslfl/gado-t-o. tolo. qua t. de/jan,
Ullllla, po-I-o ouro SlIducJdo.
pr'o fin a ti volver arrepentldoe
e fartoa de n'oallao treballsrl
IAy! N'" mllagre, non, qua ma namor
se nacJn por fortuna n'o teu sao,
cand'o o. ang.IfIs mismos dend'o ceo
vllleren t.u. encantos dasfrutar.
CONTRARRETRANCA
Unha moza estradense
que trunfa no Karting
Monica Castro
28
Un Kartlng un autombll pequeno. comunmente coflecldo como Ka". que dependendo da sua cilindrada
desenvolve unha malor ou menor potncla e velocidade.
Manolo Camba
Mnica Castro Garcia da nova anos, a
vecina da aldaa da Foxo a nica rapaza
da Galiza practicanta da modalidada da
Karrtlng, na qua consaguau importantas
triunfos nos campionatos da Galiza a Es-
pana.
Mnica afeccionou-sa a asta deporta
cando aos sata anos lIa regalaron polo
Nadal un Karr da batarla, qua segundo
nos di tina pouca poIncla a a batarla da-
scargaba-sa-lIa pronto. Asi qua pouco
tampo daspois, prasanciando unha carrai-
ra da Karrting convence ao seu pai para
que lIe compra un Karrting de oitenta cen-
lfmetros cbicos co que ainda hoxe
compite na categoria de oitenta e cinco
Kilos. Explica-nos Mnica que ese o
peso mfnimo que deben acadar piloto,
Karrting, casco e indumentria na catego-
ria de oitenta cenlfmetros cbicos, e se no
momento da saida non se cumpren, com-
pletan-se con chumbo engadldo.
Primeiro Trunfo
Conslgueu o seu prlmelro triunfo na
Subida a Almofrel, unha proba de reslst-
ncla celebrada perto de Pontevedra.
Daconeca o nmero exacto detltulos aca-
dados desda antn, pero si foron os
suficientas para encher unha vitrina de
trofeos e medallas. Por exemplo atempa-
da anterior acdou o tftulo de camplona de
Gallza da sua categoria, trofeo que reca-
blu o pasado dla 29 de febrairo nun acto
calebrado no Hostal dos Rels Catlicos
en Santiago. Con posterioridade partlcl-
pou no Camplonato de Espana,
facendo-se coa terceira praza; asi qua
xa correu en distintos lugares fora do pais
como Len, Madrid e mesmo Portugal.
Monlc. c..tro, Unh. Eatr.d..... que ee"
trun!.r no K.rtlng. A.. curte ed.de.."
.olprendendo. todo. coa HU. 6xlto. nun
deporte .Ind. non mol conecldo e popul.r.
Para a consecucin de todos estes
xitos foi Impresclndlbel a aportacin da
sua equipa, composto por vrias persoas
entre os que se topan o seu pai e o seu
Irman Xan, que son entrenadores, un me-
cnico e ten tamn unha representacin
de animadores. Tampouco hal que
esquecer-se da aportacin econmica
mediante o patrocinio das empresas
Maria Martlnez Otero e Construccins
Xesus Castro da Estrada e Corvisa da
Ourase.
A velocidade
A pesar das altas velocidades, pois
hal que ter en conta que un Karrting de
oitenta como o de Mnica pode chegar
aos 122 Kilmetros por hora, a camplona
estradense afirma non pasar moito medo
cando est competindo, e s tivo un
paqueno accidente nun adeSlramento en
Soutelo ao chocar contra unha farola, se
ben a cousa non pasou a malores. Ten,
asimesmo, un mal recordo dunha carrelra
en Vilalba, onde tlvo que abandonar a
competicin por culpa dunha avaria me-
cnica.
Unha moza con futuro
Polo que se reflre ao futuro, Mnica
traballa con moita ilusin para, cando
sexa mis maior poder competir en For-
mula 1, ao lado dun dos seus Idolos
Ayrton Senna. Para Iso entrena todos os
fins de semana da temporada, sempre
que non tana carrelra, pois os dias da se-
mana adlca-os 90S seus estud08.
Pero a vida de Mnica non s o
mundo do motor a da competicin, 8enn
que est a cursar con moito xito cuarto
de E.X.B.. Nisto ten moito que ver a sua
profesora Dona Balbina que lIe axuda
moito a recuperar as clases perdidas du-
rante a tempada de competicin, ademais
de ser unha das suas mis fieis seguido-
ras. Pero a cousa ainda chega mis al,
polS at o ano pasado Mnica alnda die-
ponia de tempo para practicar a natacin,
e coa colaboracin do seu preparador
Vilas logrou vrios triunfos a nIvel provin-
cial.
- Clinica Dental
oegj.bmundo J3lanco CValdeb
Medico Odontologo
Barario: De luns a \nres ele 9'30 a 1'30 e ele 4'30 a 8'30
-
-29
CONTRARRETRANCA
Homenaxea
cultura
Unha das mls caracterrsticas
mostras do asociacionismo rural
constitue-no as organlzaclns
parroquiais que se encargan ano
tras ano de celebrar o antroido, e
mls concretamente os xenerais
doUlla.
Entorno a esta actividadeos
membros dunha parrqula se
organizan para distribuir-se os
papeis de compositor de letras,
msica, de cantantes, actores,
decoradores, desefladores de
moda, costureiros, cociflelros,
etc... Esta un encontro e unha
catapulta a unldade entre os
viciflos e a coesin colectiva.
Amois, Oca, Paradela, Santeles,
Ribalra e Couso son as mis
destacadas nesta tarefa, e nelas
todas as xeneraclns, e tanto
homes como mulleres, baixan o
aro I3n prol do xito destes
acontecimentos.
Con estas fotos e coa
reproducln do texto do
Textamento do Salmn do
derradelro ano (mostra dunha das
moltas coplas que circularon nese
tempo), facemos aqur unha
homenaxe a espontaneldade e a
planificacin, a unin colectiva e
ao inxnio Individual, a cultura
verdadeira que aparticipacin
activa e non o consumismo
pasivo.
Boletn de Suscripcin a CONTRARRETRANCA por 12 nmeros: 2400 pts.
Nome: ~ DNI: .
Enderezo ..
Concello:............................................... Codigo Postal Tlel _ .
Bancoou Caixa: Sucursal : ..
Domlc[llodaSu'cursal: Num. de Conta: ..
Sr. Director do Banco O" Caixa: P"goU, que lonu nota, ala nOVO ( J ~ i . s o tU adtudar na rniAa conla Coff. ua entidad, (M recibo" qUl 00 me" nomt .r"d" aprUlflJa.
do> para cobro poIa rivista CONrRARREfRANCA
Snalura
CONTRARRETRANCA
A Cultura existe,
pero non nas institucins
30
TextalDento do SallDn
NI E.1nda , .ele de Mano nunha comida oficial caullnte d. mi.ft.. mort.e
do presento e vix.ente ano a cal tivo que pagar O certo ~ que ardifta
para ver si cae da burra
B deixo en lex,lamento
actuando comomUria o XCOOrolO .urtidor quedaba sen enterrar,
e OUlra vez ten millo.. IOrte.
como ltim. volun
Ramiro S"'chez Glrcil da. arca. do axuntamento.
e o que c.to IUpoii.a: A.ociaci60 Cultural,
eoneoponll1 dun climo
o antr<lido len rematar. Deiurei-lle unhll alfona. e limEn 10 Centro Social
de mailllOlll na provncia.
Seique non hlbll CIlIOI cheiiiu de pan e circo. o meu agl'1ldecimento
para Entenar I Sarditi. BCoi dc.glicia mi, pra que continue Oritmo por ler quen de me enterrar
Bllando na. mift plena. como ~ debido COI alto.
culpa do em> municipal
de especlculo. pra CSponUI. e non dci.xar-me ceo aberto.
facultado. fiJica. e menw. honotes que merecia.
eu salmn cheo de monina
Hai que ler consumidores
ou cando menos con nW' da mifta noNeg_ natal hai que tragar o que poilan.
B para o ano que vm
que un que manda nell ter
Seique ell' xobe o ooooello aqu vou vir I acabv
e todo., espectadores.
e.peraDOI que. Sardift.
ru. teique non VOl ten difteiro CQl,I nU1la1 noilcs c: dia.
Defendm-nOl e.la cofta:
enoonU'e por fin can q u ~
para pagar un entelTO 0011 mililS tri.tura, e alegrial.
elea: papando e nol pagando
11e de , nudl debida.
Eu, Salm6mnoruego de pr, con mlica, orellas. e prbniOl. Poil cal foi I solucin
impedindo que poidamo.
Que se prepare o ooncello
deixo aqui textamento que foroo topar I e.ta rliIa
aqu facer nada pr6prio
como e.to non Icna.r.
lOt que fixeron o honor
Teen moilo en que glltaf
le non te enterrl a nrdia
por elO o antroido
porque de qucimar me I m1n.
de comcrme con pimeauo,
01 impostol que nOl poc:n,
ent6n, entena-se o nhn6n.
impona-no doutrol pagos,
VID queimar OUltO. primeiro.
que aoorden I un servidor
01 de Ictividlde roI'ural
e nunca mcllor cxpresado.
quc llC:1 .irveu de alimento
quen libe en que 01 c6meo. Ao conccllal de Cultura
Para eso .i que hai cartOl.
[mU! ~ CDIDlm m> WJJJ) $
~ dun aJ %por arurmr-se al 12 llJIT\Ero)
Dirbl:e-te ao apartado de correos
DEFENDE ATUA DIGNIDADE,
DENUNCIA OS MAUS TRATOS
Concellalia
da Muller
===========- Concello de
A Estrada
MANUEL GARCIA BARROS