Globalizacija

ta je globalizacija? Globalizacija pripada svim disciplinama socijalnih nauka, meu kojima se nalaze i brojne ekonomske discipline Popularno - globalizacija se opisuje kao odsustvo granica i barijera za trgovinu izmeu drava, kao pomak u tradicionalnim modelima meunarodne proizvodnje, trgovine i investicija ili kao interkonekcija izmeu preklapajuih interesa businessa i drutva Roland Robertson - globalizacija je proces prekomjernog irenja socijalnih, kulturnih, politikih, poslovnih, ekonomskih i pravnih povezanosti. Globalizacija je koncept koji se odnosi i na saimanje cijelog svijeta i na shvatanje i doivljavanje svijeta kao cjeline Anthony Giddens - globalizacija je neposredna posljedica modernizacije koja obuhvata potpuno preureenje vremena i prostora unutar socijalnog ivota i vremensko -prostorno razgraniavanje. Globalizacija je jaanje svjetskih socijalnih odnosa, koji povezuju udaljene krajeve tako da dogaaji na jednom kraju svijeta utiu na dogaaje na drugom kraju svijeta i obrnuto

Globalizacija se moe definirati i kao irenje, produbljivanje i ubrzavanje procesa svjetskog povezivanja. Pri tome se ne smiju pomijeati koncepti suzavisnosti, povezanosti ili pribliavanja. Pojam suzavisnosti (engl. interdependence) temelji se na pretpostavci simetrinih odnosa snage izmeu socijalnih, odnosno dravnih aktera, koncept globalizacije obuhvata predstave o hijerarhinosti i nejednakosti, koji je temelj globalne stratifikacije. Povezanost - ideja globalizacije ne predstavlja jedinstveno svjetsko drutvo, jer povezanost ne osjeaju svi pojedinci u jednakoj mjeri i na jednak nain. Globalizacija se mora odvojiti od pojma pribliavanja (engl. convergence), koje se temelji na homogenizaciji ili skladnosti. Globalizacija, naprotiv, sa rastom povezanosti moe biti izvor konklikata

Podruje globalizacije? Savremena globalizacija ima vie autonomnih logika, koje ive jedna sa drugom ili jedna pored druge, pri emu se pod autonomnim logikama podrazumijevaju politika, ekonomska i kulturna globalizacija u globalnom kontekstu.

1.1 POLITIKA GLOBALIZACIJA

Politika globalizacija se odnosi na procese promjene globalnog konteksta politike svij esti, politikih procesa i politikog djelovanja u smislu naraslih tendencija da se problemi posmatraju u globalnom mjerilu i da se njihova rjeenja trae na globalnom nivou Kljuni elementi politike globalizacije: Politiku mo nacionalne drave dijele sa ostalim politikim akterima i agencijama na nacionalnom, regionalnom i meunarodnom nivou Suvereno politiko odluivanje se vie ne odvija iskljuivo u granicama neke nacionalne drave. Neke kljune sile i procesi, koji odreuju uslove lanstva u pojedinim politikim zajednicama, su izvan zone uticaja pojedinih nacionalnih drava Meusobna povezanost sudbina ljudi unutra razliitih nacionalnih drava stvara odnose u kojim odluke doneene u jednoj dravi imaju uticaj i izvan te drave Kako vie ne postoje jasne granice izmeu unutranjih i vanjskih poslova i unutranje i vanjske politike, to dolazi do deteritorijalizacije politikog autoriteta

Akteri Politike globalizacije: Pored nacionalnih drava, u politikoj globalizaciji uestvuju i mnogi dravni i nedravni akteri. Dravni akteri su meunarodne vladine organizacije, meunarodne agencije i reimi na razliitim prostorskim nivoima, te regionalne nadnacionalne institucije (EU). Kao nedravni akteri se pojavljuju TNC i razne nevladine organizacije Meunarodne vladine organizacije i institucije su nastale meudravnim dogovorima o ureenju odreenih zajednikih podruja djelovanja. Neke kljune meuvladine organizacije su UN i pripadajue agencije, meunarodne finansijske organizacije i institucije, razvojne banke, meunarodna trgovinska udruenja, organizacije za potsticanje ekonomske saradnje, kartelna udruenja, vojne i sline organizacije Nevladine organizacije predstavljaju posrednika u pregovorima izmeu drava i pojedinaca, doprinose demokratizaciji, uvaju dravljane od zloupotrebe dravne moi i obezbjeuju politiku odgovornost dravnih predstavnika

 Transnacionalne korporacije i njihova rastua politika snaga naruavaju ravnoteu izmeu kapitala i rada i suverenosti nacionalnih drava u voenju ekonomske politike. Poveana mobilnost proizvodnje je poboljala preduzetnike mogunosti i poveala pregovaraku snagu TNC u odnosu na ostale socijalne partnere sindikate i dravu

1.2 EKONOMSKA GLOBALIZACIJA

Zagovaraoci globalizacije tvrde: Globalizacija ima univerzalne potencijale za ekonomski rast Ona obezbjeuje bolju i praviniju podjelu rada izmeu pojedinih drava i ekonomskih blokova Ona nerazvijenim zemljama omoguava da se specijaliziraju u radnointenzivnim djelatnostima, a razvijenim zemljama da visokoplaenu radnu snagu koriste produktivnije procesima globalizacije se tokovi kapitala preusmjeravaju iz razvijenih zemalja prema nerazvijenim zemljama, koje investitorima nude vee povlastice (poreske koncesije, reparacija dobiti, subvencije za izgradnju pogona i instaliranje opreme u odreenim razvojnim zonama, jeftiniju radnu snagu za operacije asambliranja materijala itd.) Globalni procesi znae i procese globalne zatite intelektualne svojine, te trgovakih ili robnih marki, to kupcima irom svijeta prua odreenu garanciju kvaliteta Kritiari globalizacije : Rastua konkurencija zemalja sa niskim plaama u razvijenim zemljama unitava radna mjesta, sniava plae, reducira stepen socijalne zatite, rui visoke standarde zatite okoline, te erodira kapacitete nacionalnih vlada za voenje vlastitih ekonomskih politika Narasla snaga globalnih finansijskih trita moe prouzrokovati veliki ekonomski haos, kao to se je to desilo nekoliko puta u ekonomskoj historiji svijeta Instrument za dalje jaanje bogatog svijeta Kulturni, jeziki, socijalni imperijalizam nova podjela svijeta Tri ekonomska krucijalna pitanja mogu dati odgovor na sutinu ekonomske globalizacije: trite roba i usluga trite rada i trite kapitala

1.3 OSTALE VRSTE GLOBALIZACIJE

Kulturana globalizacija: Pojam globalizacije je mnogo iri od politikog i ekonomskog aspekta Jedan od najvidljivijih oblika globalizacije ostalih humanih aktivnosti je globalizacija kulture Rane teorije kulturne globalizaciji su se bazirale na tezi o kulturnom imperijalizmu Held - danas se odvija proces nacionalnog kulturnog drobljenja u korist savremene kulturne globalizacije. Pri tome krucijalnu ulogu igraju: Nova globalna infrastruktura (komunikacijske i informacijske mree), koja ima visoku sposobnost prekogranine i prekokontinentalne penetracije Poveavanje intenziteta, obima i brzine kulturne razmjene te komunikacija svih vrsta i uspon zapadne popularne kulture kao primarnog koncepta Promjena u geografiji globalnih kulturnih interakcija Prevlast TNC kod osnivanja i vlasnitva infrastrukture i organizacija za proizvodnju i distribuciju kulturnih dobara

UZROCI I GLAVNE SILE GLOBALIZACIJE

U brojnoj literaturi o globalizaciji naje e pominjani faktori globalizacije su tehnoloke promjene i liberalizacija trita, ali se esto navode i mnogi drugi faktori koji utiu na globalizacijske procese i njihov intenzitet, kao to su, naprimjer, stepen zrelosti politikih odnosa, nivo teorijskog znanja i praktinih ekonomskih vjetina,ekonomska politika pomo u koje drave odstranjuju prepreke za meunarodnu trgovinu, inostrani finansijski tokovi,preduze a, koja su se sredinom 1980s masovno odazvala na politike deregulacije i liberalizacije meunarodne ekonomije i oivljavanje trine ekonomije u nekadanjim socijalistikim dravama

Sniavanje trgovinskih i investicijskih barijera

 Odmah po zavretku Drugog svjetskog rata napredne industrijske nacije su se dogovorile da u cilju bre obnove razruene ekonomije i spreavanja novih ekonomskih depresija otklone barijere slobodnim tokovima roba, usluga i kapitala. Ovaj cilj je ugraen u povelju o osnivanju GATT-a (General Agreement on Tariffs and Trade) 1949. godine, pod ijim je kiobranom, sve do njegovog prerastanja u Svjetsku trgovinsku organizaciju, odrano 8 rundi multilateralnih pregovora o sniavanju carinskih i necarinskih barijera za tokove roba, usluga i kapitala. U zadnjoj Urugvajskoj rundi GATT-a (1993) reducirane su visine carina kod velikog broja carinskih linija, proirena pravila GATT-a i na sektor usluga, dogovoren nain i prelazni period pune integracije u GATT osjetljivih sektora (tekstil i odjea, poljoprivredni proizvodi), proiren sistem zatite intelektualnih prava i osnovana WTO kao institucija koja e se brinuti o meunarodnom trgovinskom sistemu Sniavanje carinskih stopa za uvoz industrijskih proizvoda u najrazvijenije industrijske zemlje bilo je intenzivno naroito od 1950. godine Uoljiva je i jaka tendencija rasta broja bilateralnih i multilateralnih regionalnih aranmana o liberalizaciji trovinskih tokova Mnoge zemlje su zajedno sa sniavanjem trgovinskih barijera otklanjale i restrikcije za inozemna ulaganja. U periodu od 1991. do 2002. godine je 165 zemalja sa 1.551 promjena djelimino ili potpuno liberaliziralo zakone i propise se odnose na podruje inozemnih ulaganja. Krajem 2002. godine je bilo sklopljeno 2.181 bilateralnih sporazuma o zatiti investicija i 2.256 sporazuma o izbjegavanju dvostrukog oporezivanja Liberalizacija trgovine i investicija je ubrzala globalizaciju trita i globalizaciju proizvodnje. Sniavanje trgovinskih i investicijskih barijera je omoguavalo da firme svoju proizvodnju organiziraju na optimalnim lokacijama i da svjetska trita opsluuju sa tih lokacija Prema WTO-u, poev od 1950. godine je obim vanjske trgovine konstantno rastao bre nego output. U periodu od 1950. do 2000. godine, svjetski izvoz se poveao 21 puta, a svjetski output samo 6,5 puta Ovi trendovi ukazuju na dvije generalne tendencije. Prvo, sve vie firmi internacionalizira svoje proizvodne lance ili sve vie lokalnih firmi se ukljuuje u globalne proizvodne lance. I drugo, kod veine roba i usluga, irenjem trgovine nacionalne drave postaju sve zavisnije jedna od druge

 U globaliziranoj ekonomiji TNC i FDI igraju znaajnu ulogu

TRansportne tehnologije Sniavanje trgovinskih barijera je globalizaciju napravilo moguom, a tehnoloke promjene su je uinile opipljivom Tehnoloki svijet se iznutra iz temelja izmjenio. Promjene u transportnim tehnologijama, telekomunikacijama, procesiranju informacija, promjene nastale izranjanjem Interneta i WWW portala su globalizacijske procese znatno ubrzale Najznaajnije tehnoloke promjene u transportnom sektoru su se dogodile razvojem komercijalnog transporta mlaznim avionima, supertankerima i teretnim brodovima, te uvoenjem kontejnerizacije, koja je revolucionirala prelazak sa jednog naina transporta na drugi U zadnjih pola vijeka su trokovi okeanskog transporta snieni pet puta. Zahvaljujui razvoju eljeznikog i kamionskog transporta kontejnera, cijena prevoza po jedinici teine na jedinicu razdalje je znatno smanjena Skraivanje ili smrt distance

Informaciske I komunikaciske tehnologije Najvanija tehnoloka inovacija razvoj mikroprocesora, koji je i pojedincima i firmama omoguio brzi rast visokoproduktivnog, snanog i jeftinog manipuliranja informacijama. On je postao bazina tehnologija za mnoge dananje tehnologije u komunikacijskim tehnologijama, satelitskim komunikacijama, beinim prenosima digitalnih zapisa, interneta i WWW

Ovo je slika Moorovog Zakona Trokovi proizvodnje mikroprocesora stalno padaju u skladu sa tzv. Moorovim zakonom (svakih 18. mjeseci se snaga mikroprocesorske tehnologije udvostruava, a cijene njihove proizvodnje padaju za polovinu)

Fenomenalni rast interneta i pripadajuih WWW portala je posljednji izraz savremenog razvoja. 1990. godine je na internet mree bilo povezano manje od jednog miliona korisnika; sredinom 1998. godine je broj korisnika povean na 147 miliona, a sredinom 2002. godine broj korisnika je porastao na 580 miliona ili skoro 10% svjetskog stanovnitva Internet i WWW razvijaju globalnu kimu svjetske ekonomije 21. stoljea. Obim web transakcija raste eksplozivno, a takoer se eksplozivno iri i elektronska trgovina, i to ne samo u okviru granica nacionalnih drava Web- veliki ekvilajzer koji potire nedostatke lokacije, obima proizvodnje i podjele svijeta Ostali razvoj: Razvoj komunikaciskog sistema zasluzene dvije inovacije: Satalicke komunikacije i tehnologija optikih Ili kablova.(ovo cu ja objasniti kroz primjer)

Elektronski medij:TV i radio najznacajni globalni medi