1

GNCEL PSKYATR YAZILARI

DR. HSN MENTEEOLU PSKYATR UZMANI DENZL DEVLET HASTANES GR

Denizli Devlet Hastanesinde yaklak 14 yldr keyif alarak almaya devam ediyorum. Hobilerimden birisi de Psikiyatrinin gncel konularnda herkesin okuyup anlayabilecei denemeler yazmak. ncelikle, bu yazlarn derlenmesinden oluan GNCEL PSKYATR YAZILARI nn sitemize eklenmesini salayan Bahekimimiz Sn. Uzm. Dr. Ramazan Canurala ve bunun gereklemesi iin teknik alt yapy oluturan Basn Brosu grevlisi arkadalarmz Cennet Hanmla Mustafa Beye teekkr ederim. nmzde ki aylarda,

2 Psikiyatrinin bitmez tkenmez popler konularnda yeni yazlarla bu kitap periyodik olarak gncellemeyi ve geniletmeyi dnyorum. Hastanemizin dier branlarndan uzman arkadalarmzn da kendi uzmanlk alanlarnda herkesin okuyup anlayabilecei benzeri rehber kitapklar hazrlayacaklarna ve Sitemizin Trkiyenin en ok takip edilen , okunan Salk Sitelerinden birisi haline geleceine inanyorum. Yazlarma , beni derinden etkileyen alntlarla balamak istiyorum: Ne olursa olsun, her eye ramen glmsemenizi kaybetmeyin. Hayatn en kt dokuz harfli szcnn depresyon, depresyona kar en gl be harfli szcn bilgi , gl olmay salayan en gl duygunun umut, en yce duygunun sevgi olduunu hi unutmayn Daima a yelken an.

Ayn dili konuanlar deil, ayn duygular paylaanlar anlaabilir-Duydum ki kalplerden kalplere alan pencereler varm. MEVLANA Okunacak en byk kitap insandr. Hac Bekta- Veli

Yava yava lrler Seyahat etmeyenler Yava yava lrler Hibir zaman yardm istemeyenler Yava yava lrler Her gn ayn yollar yryenler Ufuklarn geniletemeyenler Akta ve ite mutsuz olduu halde stikametini deitiremeyenler Yava yava lrler Tamir edilen krk bir kalbin Gzlerinde ki mutluluk prltsn Grmekten kananlar Yava yava lrler Ryalarn gerekletirebilmek iin Hayatnn riskini alamayanlar.

3
MD YAA! BU GN RSKE GR! HEMEN HAREKETE GE! KENDN YAVA YAVA LME TESLM ETME! MUTLULUKTAN KAINMA! Pablo Neruda Herhangi bir ahsn, yaadka mutlu olmas iin gerekli olan tek ey, kendisi iin deil, kendisinden sonra gelecekler iin almaktr. Bahesinde iek yetitiren insan iekten bir ey bekler mi? nsan yetitiren insan da, iek yetitirende ki duygularla hareket edebilmelidir. Atatrk 17 Mart 1937

"Ne dnrsek oyuz,Biz her neysek Dncelerimizden doar.Dncelerimizle biz, Dnyamz yaparz."BUDA

NDEKLER
Trkiyede ve Dnyada Psikiyatri Yas Deiimin modellenmesi:NLP Ergenlik a Sigaray brakmak iin Somatizasyon Alzheimer Demans Unutkanlk Cinsel sorunlar Vajinismus ve tedavi devleri Sevgi Tbbi Hipnoz SS, LGS Stresi ve hipnoz Evlilikte duygusal paylam Aile terapisi Aleksitimi Hayatn anlam nedir? Mental Retardasyon Dikkat Eksiklii Hiperaktivite Bozukluu Panik atak Depresyon ntihar Bir babann bir retmene mektubu lmn psikolojisi Her ey yle olmas gerektii iin yle oldu. Aile apartmanlar Kitle psikolojisi Sanatn iyiletirici gc

lacn ad : Umut Uyuturucu madde bamll Alkolizm Saldrganlk ve beyin Stres Stresle baakma yollar Travma Sonras Stres bozukluu Bipolar affektif bozukluk Erkekler Marstan Kadnlar Vensten izofreni Ailede salkl iletiim Duygusal zeka Mobbing (Yldrma) Yol arkadalar Yenildiinizi dnyorsanz retmenler ve Ebeveynler iin tarama listeleri Gurup Terapisi SS Stresini yenmek iin ocuunuz varsa Karamsarl yenmek iin Obsesif Kompulsif Bozukluk Anksiyete Gebelik ve lousalk depresyonu Ba Arlar ve Migren Sosyal Fobi Paranoid Bozukluk Kumar Hastal Hastalk Hastal Eer

TRKYEDE VE DNYADA PSKYATR

Her 5 vatandamzdan biri bir yl iinde bir ruhsal hastalk geiriyor ama etiketlenmekten korkuyor ve bu nedenle doktora gidemediinden bu hastalarn te ikisi tedavisiz kalyor.Psikiyatrik hastalklar ile dier tbbi hastalklarn tedavisi konusunda resmi ve zel kurumlarn yapt adaletsizlikler ve kiisel nyarglar acilen giderilmelidir. Yukarda ki szler bir Trk psikiyatriste ya da T.C. Salk Bakanl yetkilisine ait deil.nsan inanmakta glk ekiyor ama Amerika Birleik Devletleri Bakan Yardmcsnn Bakana sunduu ulusal salk raporuna ve ksa sre ncesine ait . Psikiyatrinin her ynden en gelitii ve kabul grd lke olan A.B.D. de durum bu olunca lkemizde ki durumu varn siz dnn .

lkemizde halkmzn ruh salnn ve biyopsikososyal mutluluunun salanmasnda atlmas gerekli ilk adm bilgi ve bilin eksikliinin giderilmesi. Bir dier nemli nokta da tp ta ki st uzmanlamann hasta insana mekanik bir nesne , adeta bir robot gibi baklmasna yol amas ve bu sorunun almasnda pratisyenlerin yan sra psikiyatristlere duyulan ihtiya. Tbbn robotlamasna kar insani duyarlln , insan anlamann ve sevmenin , kendini insanla adamann szcln yapmak ve hasta haklarn savunmak grev ve sorumluluu tp dallar iinde ncelikle psikiyatriye ait. Psikiyatri eski yunanca bir birleik isim. Psie ve Yatros szcklerinin birleiminden oluuyor ve nsan ruhunun bilimi anlamna geliyor. Esas olarak insann duygularn, dncelerini , dier insanlarla ve nesnelerle olan ilikilerini bir bilim disipliniyle inceliyor.sminden de anlald gibi psikiyatri ilk kez eski yunan anda bir bilim dal olarak kabul edilmi.Eski Yunan dan da eski alarda depresyon , izofreni gibi ruh hastalklar elbette yine vard.Ama o zamanlarda ruh hastalklar cinler , kt ruhlar , eytanlar gibi doa st glere balanyordu.nsanlk tarihinde ilk kez , Egede yaayan ve tbbn babas olarak kabul edilen Hekim Hipokrat gnmzden 2500 yl nce bu ilkel dnceyi bitirmi ve Tm aklllklar , tm delilikler , tm ihtiraslar , tm nee ve sevinler tek bir yerden , beyinden kar. Demiti. Bylece gnmz ada psikiyatrisinin

6 paradigmas olan biyopsikososyal modelin, yani her insann biyolojik, psikolojik ve sosyal boyutlarda incelenmesi gerektii dncesinin temelini atmt. .Cumhuriyet Devriminin ve Modern Trkiye nin temsilcisi olarak Topta Tmarhanesi ne giren ve bu yz karas yeri tarihe gmen kii ise Trk psikiyatrisinin efsane adam Mazhar Osman d. Mazhar Osman Hoca nn hatralarndan edindiimiz bilgilere gre Osmanl nn son tmarhanesi Topta nda zavall hastalar kendi pisliklerinin ortasnda , tamamen plak , bitler ve pireler iinde yayorlard.ou alktan lyordu.Hastalananlar tedavi edilmiyor , lme terk ediliyorlard. Ne sobalar ne de battaniyeleri vard. Birbirlerine sarlarak donmamaya alyorlard. Konumay unutuyor ve sadece barabiliyorlard.Baranlar da acmasz onbalar tarafndan kyasya dvlyordu. Tmarhaneye bir kere girenin bir daha gn yz grmesi mmkn deildi. Hibir insani tedavi yaklam yoktu.Topta Tmarhanesinin klleri zerinde , akademik kimlikte modern bir hastane olan Bakrky Ruh ve Sinir Hastalklar Hastanesi dodu. (1927) Hoca Bakrky kurduktan sonra 24 yl daha yaad ve lnceye kadar byk bir idealizmle kendisini adayarak hizmet etti . Mazhar Hocann ld yl , 1951 de , insan beyni zerinde , dolaysyla insan duygu ve dncesi zerinde etkili olan Dnya nn ilk ilac Klorpromazin bulundu.(Dnyada ve Trkiyede halen Largactil adyla kullanlyor.)te o gnlerden , 1951 lerden bu yana biyolojik psikiyatri alannda ki aratrmalar ve bulular byk bir hzla ve hi durmadan , ok heyecan verici bir biimde sryor.

YAS
nanyorum ki bu acy yaayan herkes birbirini ok iyi anlayabiliyor.Bir sevdiimizi ebediyen kaybetmek ve onu topraa vermek fiili hepimizin hem de hi beklenmedik anlarda yaadmz ve bazen bir mr boyu unutamadmz , bu nedenle de birbirimizi anlayabildiimiz bir fiil deil mi? ok sevdii bir insan , anne-babasn , eini , ocuunu,kardeini kaybeden bir insan nasl bir ruh hali iindedir?Neler dnr , neler hisseder? ok sevdii bir insan , anne-babasn , kardeini , eini , ocuunu kaybeden bir insann en youn yaad duygu elbette acdr.ok ar bir duygudur bu.Ve bu arl hafifleten tek ey alamaktr. Acdan sonra sululuk duygusu gelir. Yasda ki bir insan lmle ilgili olarak olmadk eylerle sular kendisini. Benim yzmden ld.Yava git.Srat yapma deseydim kurtulacakt. diye dnr rnein. Sonra pimanlk gelir.Szgelimi O gn neden ona yle dedim.Neden kalbini krdm. der vicdan.Pimanl da sululuk duygusu gibi ar ve mantkszdr.fkelidir.Hayata , lme , yneticilere , Tanr ya , kendisine , her eye fkelidir.Karamsardr. O ldkten sonra benim yaamamn ne anlam var? diye dnr.aresizdir ve tm bu duygularnda ani ini ve klar olur.Zihni , dnceleri ve davranlar da yaad okun etkisiyle karmakarktr.Olayla ilgili srekli konuma , yaad acy paylama ihtiyac vardr ama konuacak gc yoktur.Hele lm olayna tank olmusa , yaad grntler gznn nnden gitmez.Dier yaknlarn da kaybetmekten korkar.Btn bu tepkilerin ilk iki ayda yaanmas doaldr ama iki aydan uzun srerse o zaman psikiyatrik yardm almakta fayda vardr. Bu arada kayba urayan kiinin rahatlamak , dncelerinden kurtulmak iin alkole bavurmas bir baka tehlikeyi gndeme getirir. Bazen bir ryada olduuna , uyanp kurtulacana inanr ki bu da psikotik srecin balang noktalarndan birisidir.Umutsuzdur.Yaama sevincini kaybetmitir.Sze dkp de ifade edemedii kzgnl daha sonra kayba urayan kii kendisine yneltebilir ve bu sre depresyonla sonulanabilir.Sevdii ile paylat ve zd problemleri zmsz kalmtr.

7 Kayp yayorsanz , ksa bir zaman nce bir sevdiinizi kaybettiyseniz konuun , yazn ve alayabildiiniz kadar alayn.Byk kararlarnz erteleyin.Bir kayp yaadnz kabul edin ve kendinize bunun kederini yaamak ve yasn tutmak iin izin verin.Kendinize ve duygularnza gvenin.Alkolden ve uyuturuculardan uzak durun.nsann sevdiiyle vedalamas ve bir daha onu gremeyeceini kabul etmesi ok zor ve ok acdr.Bu acy saklamaya alarak kendinize hakszlk etmeyin.lm hayat sonlandrr.len insanla ilikinizi deil. En nemli sorun geride kalann kaybettii sevgi nesnesiyle yle doru drst vedalaamamasdr. Bir de Keke lerle balayan kahredici szlerKeke yle yapmamasn syleseydim ona Keke o gn onu arasaydm Dur bakalm arkada , sana verilen geri dnmsz anlar , dakikalar mutluluk yerine bu faydasz gevi getirmelerle harcamana izin yok deriz ona. urda oh diyecek bir yer olayd Ya da u uzun yolun gzel bir sonu Yzbin yl sonra yerin altndan Otlar gibi yeil kma umudu (Hayyam)

DEMN MODELLENMES: NLP

NLP ksaca insann kafasn kullanmas demek. Kafasn kullanan kii elbette kendisini ve evresini daha iyi tanr ve daha doru anlar. Bylece kendisiyle ve evresiyle daha baarl iletiim kurar. Bu da sonu olarak daha baarl olmasn salar. NLP ngilizce Nro Linguistik Programming isminin ksaltmas. Bu szcklerin anlatmak istedii aslnda beynin programlanmas , yani kafann kullanlmasndan baka bir ey deil. . NLP, 1970'li yllarn banda , konusunda mkemmel olan kiinin baar modellerinin karlmas ile oluturuldu. Grinder ve Bandler tarafndan modelleri karlan bu kii Fritz Perls , Virginia Satir ve Milton Erickson dur. Fritz Perls Gestalt Terapisinin kurucusudur. Virginia Satir aile terapistidir. Milton Ericson ise psikiyatrist ve dnyann bir numaral hipnotizrdr. Bu kiinin yaam boyu sergiledikleri tm davranlar ve konumalar titizlikle incelenerek baarlarnn modeli karld ve isteyen herkese uygulanmak zere NLP haline getirildi. NLP modeli bu gn psikoterapiden eitime , yneticilikten liderlik modellemesine kadar geni bir yelpazede kullanlyor. Kiinin kendisini doru anlayp tanmasn , i elikilerinden kurtulmasn , korkularn yenmesini , evresi ile gzel ilikiler kurmasn , pozitif enerji kazanmasn, srekli gelimesini salayabiliyor. nsan evresinden ve kendi iinden srekli uyar alr ve bu uyarlar kendi bilgi ilemcisinde ileyerek alglar. Bu bilgi ilemciyi kiinin kiilik yaps , dnce tarz , inanlar , ruh hali gibi deiik etkenler belirler. Bir baka deyile insan , evresinden gelen uyarlar kendi yorumunu katarak alglar. Dolays ile mutlak geree deil alglanan geree gre davranlr. Eer bilgi ilemcimizi , yani dnce tarzmz deitirirsek alglamalarmz , rnein duygularmz da deiebilir. Gerek insann kendi iindeki sreler, gerekse dier insanlarla ve evresiyle etkileimi sistemseldir. Kiiler, toplumlar ve evren, birbiriyle srekli etkileim halinde bulunan karmak bir sistemler ve alt-sistemler btn oluturur. Bu sistemin herhangi bir parasn sistemden ayrmak olanakszdr. Bu durumda ama, sisteme

8 uygun en zengin dnce biimini oluturmaktr. Bir sorun karsnda ne kadar ok davran alternatifi varsa baar ans da bu eitlilik orannda artar. Mkemmel kiiler, ok eitli bak alar ve ok sayda davran seenekleri ieren bilgi ilemcilere sahip olan kiilerdir. Olaylara, insanlara, davranlara, dnyaya karsnda ki insanlarn gzyle bakmay renen insann iletiimi geliir ve mkemmelleir. Bu empati yapabilme yeteneidir. Empatisi gelimi kii ayn yere bakp farkl eyler grebilen kiidir. Kendi gzln karp bakalarnn , einin , ocuklarnn ,anne, babasnn gzln takabilen kiidir. NLP hayata srekli bir renme frsat olarak bakar. Nelerin renmeye deer olduu konusunda ustalamay amalar. NLP, renen kiinin alglarn ve bilgilerini, bir zamanlar imkansz gibi grd sonulara ulamak iin organize edebilmesini salar. Bir eyi yapmak isteyen kiinin kendisine u drt soruyu sormaya ihtiyac var: Yapaca eye yeterince inanyor mu ? Bu konuda yeterince bilgisi var m ? Bu ii yapabilecek beceriye sahip mi ? Kiilik zellikleri bu ii yapmasna uygun mu ? Bu sorular kendisine sorduktan sonra hedeflerini ak olarak belirlemesi , harekete gemesi , att admlar kontrol etmesi , esnek olmas ve gerektiinde taktik deitirebilmesi gerekir.

ERGENLK AI
zellikle 13- 18 yalar arasnda ki genler zaman zaman ok youn yetersizlik duygusu yaarlar. Kendilerine olan gvenleri iddetli dalgalanmalar gsterir ve kendine gven boyutunda desteklenme ihtiyac hissederler. Bamsz bir kiilik kazanabilmeleri iin , anne- baba ile olan sk duygusal balarnn zayflamas, bireysel davranmalar gerekir. Bu abalar ksteklenmemeli, desteklenmelidir. Bu dnemde kendisine bir meslek semek , hatta geleceinin ana hatlarn izmek zorunluluu vardr. Bu youn bir stres ve gelecek kaygs yaratr. Meslek seiminde ve geleceini ekillendirmesinde ona rehber olunmaldr. Kararszlk, bocalama ve tutarszlklar oalr. Bunlar anlayla karlanmaldr. Bir a yakalannca hemen eletirilip yarglanmamaldr. Bu yalarda boluk duygusu ve can sknts fazlalar. Bununla baa kabilmesi iin sosyal faaliyetleri desteklenmelidir. Psikolojik boyutta ve sosyal faaliyetler boyutunda kendisi ile arkadaa yakn bir iliki ve iletiim kurup onu anlamaya almaldr. niversite snav tek bana byk bir stres kaynadr. Rahatlatc mesajlarla desteklenmeli ve kendisine kapasitesinin stnde hedefler gsterilmemelidir. zellikle yaklamlar tutarl olmaldr. Ergenlerin ebeveynleriyle ilgili en sk ikayetlerinden birisi Bana iine geldii zaman bir ocukmuum gibi , iine geldii zaman da bir yetikinmiim gibi davranyor. Bir yandan Sen daha ocuksun. Bilmezsin . derken te yandan da- Koca adam oldun , bunlar yapmalsn. diyor. eklindedir. Kuak atmas ve asilik ergenlik anda doaldr. Ergen bireyin kendisi ile ve evresi ile yaad atmalarn bir sonucu olarak intihar riski artar. Bu dnemde zellikle onur krc bir davran , bir sz son derece tehlikelidir. ntiharn en ani grld dnemdir. Bu dnemde, ocukluun iyimserlii ile tatl bir ey olarak alglanan hayatn aslnda ac ynleri ve ac gerekleri de olan bir mcadele olduunun farkna varlr. Bu dnemde ailesinin kendisine mcadeleci bir ruh alamasna ihtiyac vardr. Sinirlidir. Ani ve ar tepkiler verebilir . Bunun sebebi sinir ve hormon sistemlerinin yeniden dzenlenmesidir. Bu durum anlayla karlanmaldr.

9 Ergenlik a depresyonuna girme riski zellikle lise birinci ve ikinci snfta yksektir. Karamsarlk ,abuk sinirlenme , alama, intihardan sz etme gibi depresif belirtiler varsa psikiyatrik destek gerekir. Ergenlik ann anahtar szckleri anlay, destek ve ho grdr. Ergenlik dnemini simgeleyen bir yontu yaplsa, ergen bir eliyle iten ve reddeden, dier eliyle isteyen ve bekleyen ekilde gsterilebilirdi. Bir yandan youn bamszlk istei, dier yandan ait olma ve sahip klma beklentisi bu dnemde yaanan tipik atmalardandr. Ergenlik youn eliki ve ikilemlerin yaand bir dnemdir. Bu nedenle ergen, kendini tanma yolunda byk bir aba harcamak zorunda kalr. Ben kimim? Nelerden holanrm? Gcm ve yeteneklerim nedir? Neleri yapamam? Gelecekte ne olacam? gibi sorular henz kendi yantlayamazken, bu gibi konularda birilerine yant verme ya da en azndan etkileime girmek zorunda kalr. Bir gn nce sevdii bir giysiyi bir gn sonra neden sevmediini anne ve babasna anlatmakta ok glk eker. Dn ie yaramaz bulduu bir fikri bugn neden savunduunu kendisi de bilmiyordur, ama yine de sonuna kadar direnir. Bu durum genlerle birlikte yaayan erikinleri de ok zorlar. Delikanllk dneminin alkantlarn atlatm, dingin bir yaamn keyfini karmaya alan erikinler de bu bilinmezliklerden huzursuz olabilir, nasl ba edebileceklerini bilemeyebilirler. Bebeklik dneminden balayarak kurulan, salkl, karlkl sevgi ve saygya dayanan tutarl bir ilikiyle yetien genlerde bu karmaa ok daha az yaanr. Yine de, az da olsa duygusal git-gellerin yaanabileceinin bilinmesi anne, baba ve ocuk asndan bir a ilevi grmekte, koruyucu ve rahatlatc olmaktadr. Kendine gven ve gvensizlik ergenlik dneminde en youn yaanan elikilerdendir. Bir yandan baarl olmak beenilmek ister: Dier yandan alkan olduunda arkadalar arasnda komik duruma decei , alay konusu olaca ynnde bir endiesi olabilir. Bu dnemde bakalarnn, zellikle arkadalarnn ne dnd onun iin ok nemlidir. Giyim, beenilme ve ait olma duygusunun somut bir gesidir. Arkadalar arasnda ad geen ya da benzemek istedii kiilerin zerinde grlen giysiler ve markalar ne kar. Ancak, sahip olmak iin o denli aba gsterilen ayakkablar balar ak, partal bir grnmde giyilebilir, kot pantolonlar beyazlatlmak iin duvarlara srtlebilir, zerine yazlar yazlabilir ya da kesikler oluturulabilir. . ,Yaadklar karmaa nedeniyle neye baml olduklarn anlamadan baml olabilirler. Bu denli karmaa iinde olan ergenlerin kendilerini sevebilen bir yetikin olmalar iin sevildiklerinden emin olduklar bir ortam iinde bymeleri n kouldur. ocuklar zaman zaman yaptklar yaramazlklarla byklerinin kendilerine olan sevgilerini snarlar. Beni ne kadar ok seviyorlarsa o kadar ok katlanrlar mant ok yabanc olmasa gerek. Ancak yetikinlerin de bunu Seni ok seviyorum. Bu nedenle kendine olumsuz bir ey yapmana ya da olumsuz bir kimlik gelitirmene izin veremem eklinde deitirmesi gerek. Kk yatan balayarak, konulan kurallarn tartlabilecei, gzden geirilebilecei, ancak konulduktan sonra uyulmas gerektii ocuklara alanmaldr. Salkl kurallar, ocuklara gven duygusu alayabilmenin temelidir. Tutarl yaklamlar ocuklarn daha bilinen bir dnyada yaamalarna yol aar. Gvenli bir ortam bireyin kendini kefetmesi ve sergileyebilmesi iin elzemdir. Bir ocuk iin annesi sa aya ise, babas da sol ayadr. Bu iki aya ile att admlar ne kadar salamsa o kadar yol katedebilir. Bu iki ayan birbirine elme takt durumlarda ocuk tkezler ve der . Zaman zaman ocuk tek ebeveynle yaamak zorunda da kalabilir. Bu durumda da hayatta

10 ya da yitirmi olsun, birlikte olunmayan ebeveynin destei hissettirilmelidir. ocuk ve genlerin salam dayanaklara gereksinimi vardr. Anne babann kendine gven ve gllk duygusu ocuklarna da geecektir. Ergenlik dnemi genlerin risk almaktan ekinmedikleri ya da olumsuz koullar yeterince deerlendiremedikleri bir adr. Ana-baba duygular da ocuuna inanmakla riskli yaantlardan korku arasnda gidip gelir. Kk yalarda ocua ne kadar ok zaman ayrr, duyarl ve tutarl davranrsanz ergenlik dneminde sorunla urama olasl o kadar azalr. O gne dein pek ok olumlu zellik aladmz ergen ocuumuza gven duymak hem onu hem de bizi mutlu klacaktr. ocuu ile ak ,gvenli ve drst bir iliki iinde olan ana-baba aksaklklar ok daha iyi fark edebilecektir. Bylelikle sorunlar bymeden ba edilebilecek, bu da hem ana babaya hem de gence yeni bir g ve dayankllk kazandracaktr. Anne babalar ocuklarna sorumluluk duygusunu, ona rnek olarak alamaldr. Haklarn insann doutan getirdii bir olgu olduu fikrine karn, bunlarn bir dev karl kazanld gr, ocuklar yaama hazrlar ve olgunlatrr. Bununla e zamanl olarak olumlu davranlarn fark edilmesi ve bunun ocua yanstlmas, gzellikleriyle var olma duygusunu yeertecektir. Genlerin, eve geli-gidi saatlerinin sorulmasndan holanmad sylenir. Ancak kk yandan itibaren anne ve babasnn birbirlerine ve kendisine nerede olduklar ve kata gelecekleri aktarlan bir ocuun, genlik dneminde sorun yaayaca pek gzlenmemektedir. Anne ve babalar ergen ocuklarn yaptklar itiraz ve tartmalar kendilerine yaplm bir saygszlk, bakaldr olarak grmemelidir. Bu, kk ocuklarnn byyp bir birey olarak syleyecek sz olduunun bir gstergesidir. Ancak, tartmalarn uygar, sayg erevesinde, krc ve rseleyici olmadan da yaplabilecei dncesi ocua kazandrlmaldr. Derslerinin tmnde baarsz olmaya balamsa ya da notlarnda ani ve belirgin dler gsteriyorsa; Arkadalarn sk sk deitiriyor ya da onlardan uzaklayorsa, evreyle ilikiden kanyorsa; ok youn iine kapanklk sergiliyorsa ; Hibir eye ilgi duymuyor ve tm etkinliklerden uzaklayorsa ; Geleceine ilikin planlar yapmyor ve youn mutsuzluklar dile getiriyorsa ; Her zamankinden daha ok harcama yapyorsa ;

bir sorununuz var demektir En ksa srede gen ve ailesi iin bir uzman yardm nerilmektedir. Bu ocuk muhtemelen ocukluk a depresyonu geirmektedir ve Fluoksetin ieren Prozaca ihitiyac vardr.

ERGENLK AINDA OCUUNUZ VARSA...

1- Vcudunun anatomik ve seksel yaps hzl bir biimde deierek geliir. Bu deiimi ve geliimi destekleyin.Onun vcudunda ki deiimi yadsmamasn salayn. 2- Yetersizlik duygusu iindedir. Kendisine olan gveni iddetli dalgalanmalar gsterir. Kendisine olan gvenini destekleyin. 3- Sizinle olan sk duygusal ba zayflamaya balar. Bireyselleebilmesi ve bamsz bir kiilik kazanabilmesi iin kendisini buna zorunlu hisseder.Bunu olgunlukla destekleyin.

11 4- Bu dnemde kendisine bir meslek semek , hatta geleceinin ana hatlarn izmek zorunluluu vardr. Bu youn bir stres ve gelecek kaygs yaratr. Meslek seiminde ve geleceini ekillendirmesinde ona rehber olun. Kaygsn paylan. 5- Kararszlk, bocalama ve tutarszlklar oalr. Bunlar anlayla karlayn. Bir an yakalaynca onu hemen eletirip yarglamayn. 6- Boluk duygusu ve can sknts fazlalar. Bununla baa kabilmesi iin sosyal faaliyetlerini destekleyin. Onunla psikolojik ve sosyal faaliyetler boyutunda yakn bir iliki ve iletiim kurup onu anlamaya aln. Gen bir ergen sorunlarn sadece arkadalarna aabilir. Onun sorunlarn renmek iin onunla arkada olmalsnz. 7- niversite snav tek bana byk bir stres kaynadr. Rahatlatc mesajlarla destekleyin.Ona kapasitesinin stnde hedef gstermeyin. 8- Dikkatini toplamas ve younlatrmas gleir. Dikkati kolayca dalr. Ayrca hzl byme nedeniyle, beyin vcudun yeni dzenine ayak uydurmakta zorlandndan sakarlklar artar. Bunlar dert etmemesi iin destekleyici olun. 9- Yaklamnzda tutarl olun. Ergenlerin ebeveynleriyle ilgili en sk ikayetlerinden birisi bana iine geldii zaman bir ocukmuum gibi , iine geldii zaman da bir yetikinmiim gibi davranyor. Bir yandan Sen daha ocuksun. Bilmezsin . Derken te yandan da- Koca adam oldun , bunlar yapmalsn. diyor. eklindedir. 10- Kuak atmas ve asilik ergenlik anda doaldr. 11- Ergen bireyin kendisi ile ve evresi ile yaad atmalarn bir sonucu olarak intihar riski artar. Bu dnemde zellikle onur krc bir davran , bir sz son derece tehlikelidir. ntiharn en ani grld dnemdir. 12- Bu dnemde, ocukluun iyimserlii ile tatl bir ey olarak alglanan hayatn aslnda ac ynleri ve ac gerekleri olan bir mcadele olduunun farkna varlr. Bu dnemde ailesinin kendisine mcadeleci bir ruh alamasna ihtiyac vardr. 13- Sinirlidir. Ani ve ar tepkiler verebilir . Bunun sebebi sinir ve hormon sistemlerinin yeniden dzenlenmesidir. Bu durumu anlayla karlayn. 14-Ergenlik a depresyonuna girme riski zellikle lise birinci ve ikinci snfta yksektir. Karamsarlk ,abuk sinirlenme , alama, intihardan sz etme gibi depresif belirtiler varsa psikiyatrik destek gerekir. *ocuunuza umutsuzlua kaplmamas , zorluklardan ylmamas , baarmay istemesi ama baar tutkusunun tutsa olmamas , hayatna iyimser adan bakmay bilmesi ve gvenmesi mesajlarn vermeye almalsnz ve siz de kendinizi ocuunuza dayatma eiliminden korumalsnz.

SGARAYI BIRAKMAK N
Daha nce brakmay denemi ve brakamam olsanz da bu kez gerekten brakabilirsiniz. Brakmaktan vazgemeyin. Ylmayn. Tekrar deneyin. Sigaray braktnz gn her sene ikinci doum gn olarak kutlayn. Sigaray brakmann ok zor hatta imkansz bir ey olduu gibi olumsuz n yarglarnz an. Sigaray brakmay isteme nedenlerinizi yazarak bir liste yapn. Sigaraya baml olmaktan kurtulmann sizi ne kadar rahatlatacan dnn. Kendinizi fiziksel olarak ta sigaray brakmaya hazrlayn. Hafif bir egzersiz program uygulayn. Eskisine gre daha bol sv aln. Dinlenmeye daha fazla zaman ayrn ve ar yorgunluktan kann. Sigaray brakmak iin kendinize zel bir gn saptayn. Sigaray brakma tarihinizi nceden yakn evrenize aklayn. te ok sigara iiyorsanz sigaray tatil gnnde brakn ki, ie dndnzde sigaray brakm olabilesiniz. Sigaray braktktan

12 sonra bir hafta on gn kadar devam eden yoksunluk dnemini atlatmak zordur ama imkansz deildir. Bu dnemde sigara bamllna kar gelitirilmi birka seans Tbbi hipnoz ok ie yarayacaktr. Her yl milyonlarca kiinin bunu baardn dnn. Sigaray braktktan sonra tekrar balamann en sk olduu dnem, braktktan sonra ki ilk haftadr. lk haftada yoksunluk belirtileri ok iddetlidir ve vcudunuz hala daha nikotine bamldr. Bu haftann zor geeceinin farknda olun ve iradeniz, aileniz, arkadalarnz gibi btn kiisel desteklerinizi kullann. Sigaradan eskiye gre daha az sklkta ve daha yzeysel nefes ekin. Bu az nikotinle idare etmenizi kolaylatracaktr. Bol bol st iin. Stle sigara uyumsuz olduu iin sigara adedi otomatikman azalacaktr. Kl tablalarnz boaltmayn. Sigara izmaritlerinin irkin grnts ve iren kokusu sizin iin olumsuz bir uyaran oluturacaktr. Yannzda paket tamayn. Evde ve iyerinde sigara paketi bulundurmayn.tiiniz sigaralarn izmaritlerinin hi birini atmayn. Gznzn nnde ki byk bir cam kavanozun iinde biriktirin.Cannz sigara imek istediinde bir bardak meyve suyu iin.Eer gnde yedi sigaradan az iiyorsanz direkt olarak brakmay deneyin. Yedi sigaradan fazla iiyorsanz yava yava azaltarak brakn. Tamamen alkanlkla sigara yakmaya kar dikkatli olup bunu hemen sndrn. Sigara ierken baka hibir ey yapmayn. Sadece sigara imeye ve sigara ierek kendinize ihanet ettiiniz dncesine odaklanarak iin. Sigaray braktnz gn tm sigaralarnz, akmaklarnz, kibritlerinizi ortadan kaldrn Sigaray braktnz gn kendinize geni bo zaman brakmayn. Sinemaya gitmek, yry yapmak gibi holandnz bir eylerle megul olun. Sigaray braktktan sonra, sigara iilen ortamlardan uzak durun. Braktktan sonra ki ilk gnlerde kahve, neskafe gibi kafein ieren svlar almamaya aln. Mmkn olduu kadar bol su ve meyve suyu iin. Alkol ve ay, kahve gibi sigara ime ile balantl olabilecek ieceklerden kann.Yemeklerden sonra sigara imek yerine masadan kalkp dilerinizi fralayn ve bir eylerle megul olmaya balayn. Sigara imek iin ar istek geldiinde bunun yerine ekersiz sakz ineyin ya da kuru zm yiyin. Sigaray sonra biraz kilo alabilirsiniz ama bu geicidir. nemsemeyin.Sigaray braktktan sonra ki birka gn kendinizi huzursuz, a ve yorgun hissetmeniz doaldr ve vcudunuzun nikotinden temizlenmesine baldr. Vcudunuzun nikotinden temizlenmesi gn srer. Sigaray brakma kararnz daha salkl, daha kaliteli ve daha uzun yaama ynnde yaptnz ak ve kesin bir tercihtir. Bunu unutmayn.Sigaray braktktan sonra az kuruluu ortaya karsa bol bol souk meyve suyu iin. Baz durumlar sigaray braktktan sonra tekrar balamanz iin sizi kkrtr. Bu durumlar : stresi , can sknts, iki ime, araba kullanma, yemek sonras kahve keyfi, kat oyunlar, kahvehane ortam ve sigara ien birisini grme gibi durumlardr. Bu kkrtc durumlara kar gardnz aln. Sigara tutmaya artlanm parmaklarnz bir eylerle megul edin. Bol bol spor yapn. Spor yapmak sigarayla mcadelenizi ok kolaylatracaktr. Yaplan bilimsel aratrmalar gstermitir ki , gnde ile drt sigara ien genlerin yzde doksan bir sre sonra dzenli sigara imeyi alkanlk edinmekte ve ok gemeden nikotin bamls haline gelmektedir. .Ergenler, grup davran, kimlik aray, bamllk bamszlk atmas gibi nedenlerle sigaraya balyor. Ergenlik a, yetikinlerin dnyasna uyum abalarnn yksek derecede stres yaratt bir a. Ergenler sigara ierek ayn zamanda bu stresi de kontrol altna almaya alyorlar.. Sigarann pek ok zararnn ak ve kesin olarak bilinmesine ramen bu kadar yaygn olmasnn nedenleri arasnda fiyatnn dier keyif vericilere oranla dk olmas, toplumun dier maddelere oranla yadrgamamas, ergenlikte yetikinlie bir gei sembol olarak kullanlmas, etkilerinin hemen gelimesi, dikkat ve konsantrasyonu bozmamas ve sarholuk yapmamas saylabilir.

13 Sigara dumannn iinde ou vcuda zararl 4000 civarnda yabanc madde var. Ttn ana bileik olarak katrandan, tahri edici maddelerden , nikotin ve karbon monoksitten oluuyor. Sigara katrannda yer alan maddeler dorudan doruya kanser yapc zelie sahip. Tahri edici maddeler ise akcierlerimize hava iletimini salayan bronlarmzda daralmaya ve buna bal olarak kronik sigara ksrne yol ayorlar. Sigara dumannda yer alan karbon monoksit adl zehirli gaz ise kan krmz krelerinin hcrelerimize oksijen tamasn bozarak hcrelerimizin boulmalarna neden oluyor. . NKOTN YOKSUNLUK KRZ Sigara bamls sigara imedii zaman birka saat iinde iddetli bir ekilde sigara arayna giriyor. Huzursuz, sinirli , skntl ve fkeli oluyor . Karamsarlayor. Dncelerini toplayamyor. Kalbinde arpnt balyor. Yoksunluk krizi ortalama 2 gn iinde en iddetli seviyeye kyor. 3-4 hafta kadar srdkten sonra geiyor. Sigara braklmasndan alt ay sonra brakanlarn yarsnda sigara ime arzusu sryor. Yars ise sigara ime arzusundan da kurtuluyor. Bu nedenle ilk birka ayda youn bir ekilde takip ve senptomatik ilalar kullanma tedavi ansn ok arttrr.

BEDENSELLETRME( SOMATZASYON)
Bedenselletirme toplumumuzda zellikle alt ve orta snf ev kadnlarnda sk grlen bir durumdur. Hastann tbbi bir hastal olmad halde psikolojik nedenlere bal olarak ortaya kan eitli hastalk belirtileri vardr. eitli nedenlerle aresiz kalan , rnein kaynana basks altnda ezilen ya da ei tarafndan alenen aldatlan , horlanan kadnn, psikolojik acsn ifade etmede beden dilini kullanmak zorunda kalmas nedeniyle oluur. Entelektel yetersizliinden dolay duygusal acsn szcklerle ifade edemediinden kullanr beden dilini. Fiziksel yaknmalar, aile bireylerinin olumlu yaklamlar nedeniyle glenirler. Bu olumlu yaklamlara rnek olarak; aile yelerinin sempati, dikkat ve sevgisi, maddi kazanlar, iten uzak geen sre, sorumluluklardan syrlma, salklarn ilgisi, dier kiisel ve ailesel sorunlardan uzaklama saylabilir. Fakat hastalar btn bunlarn farknda deildirler. Hasta ocuk varlnda aile sorunlar gz ard edildiinden, sorunlu ailelerdeki ocuklarda fiziksel belirtilerin olumas ihtimali yksektir. ok fazla hekime gider ve sk sk doktor deitirirler. Bilinalt bir ynelimle , bedensel ikayetlerini kullanarak ailelerini kontrol etme eilimindedirler. Bazen yaadklar stresin arln azaltmak iin , bazen bilinaltlarndaki atmann yaratt gerilimden kurtulmak iin bu tr bedensel belirtilerin arkasna gizlenirler.

14 Bedenselletirme hastalarnda ok eitli hastalk belirtileri grlebilir. Nefes darl , arpnt , gs ars , ba dnmesi ve ba ars , halsizlik , elin ayan tutmamas , dilin tutulmas , baylma , hafza kayb , bulant-kusma , srekli olarak geirme , karn ars , ishal , kabzlk , srt ars , kendini srekli hasta hissetme sk grlen belirtilerdendir. Bu hastalardan bazlarnn gereksiz yere ameliyat edilmeleri bile ihtimal dahilindedir. Zihinleri srekli olarak hastalk belirtileri ile meguldr. Bir sorunla karlatklarnda abuk fkelenirler. Eleriyle ve dier insanlarla sk sk sorun yaarlar. Hasta bilinsiz bir ekilde bir ok ilac bir arada kulland iin , mevcut ikayetlerinin bir ksm kulland ilalara baldr. Tedavi hastaya uygun psikiyatri ilalarnn verilmesi ile ve psikoterapiyle yaplr. Psikoterapide hastann duygularn daha ak ve rahat biimde szcklere dkmesi amacna ynelik almalarn yan sra hasta , bedensel yaknmalarnn asl neyi sembolize ettiini anlamaya ynlendirilir . Hastann kendisi, evresi ve gelecee bakndaki olumsuz nyarglarna, dncelerine ynelik terapi yaplr. Hastaya yaknmalarn kaydedecei bir gnlk tutturulur. Bylece hastann ou sorununun gnlk stresleriyle ilikili ve geici olduunun farkna varmas salanr. Saptanan ikincil kazanlarn kaldrlmasna ynelik dzenlemeler yaplmaldr. Belirtiler tamamen ortadan kaldrlmaya allmamaldr. Ba etmeye ve ilevsellie odaklanlmal, yaknmalar yok saylmamal ve hafife alnmamal, hasta doktor ilikisi belirtilerle kstlanmamal ve sosyal ykye yeterince odaklanlmaldr. Hastalarn yaknmalarn btnyle yok etmek genelde yeni bir yaknma ortaya kmasna neden olabildiinden bundan kanmak ve bunun yerine hastaya yaknmalaryla ba etmesini retmek gereklidir. Stresle ba etme ve sosyal beceri eitimleri verilmelidir. Ayrca hastann yaamndaki stres nedenlerini azaltmaya ynelik yaam tarz nerilerinde bulunulmaldr. Yaam koluu yaplmaldr. Evlilik atmalaryla ba etme, ocuklarla ilikileri yrtme ve aile sistemi ii ilikileri salkl hale getirme ncelikli balklar arasndadr.

ALZHEMER HASTALII
Alzheimer beyin hcrelerinin yava yava ve zamanla ilerleyerek harap olduu bir hastalk . Ailesinde bunamas olanlarda bu hastala yakalanma riski yksektir. Dnyada 20 milyondan fazla Alzheimer hastas yaamakta. Beyin hcreleri arasnda bilgi alveriini ve iletiimi salayan baz haberci molekller var. Bunlardan biri olan Asetil Kolin hatrlama yeteneinin salanmasnda nemli rol oynar. Alzheimer hastalarnn beyninde asetil kolin maddesinin miktarnn azald ve dolaysyla da hcreler aras iletiimin bozulmas ve aksamas nedeniyle bellek sorunlarnn ortaya kt bulunmutur. Alzheimer hastalnda hafza bozulduu iin ileri derecede unutkanlk vardr. Hasta yeni bilgileri belleinde tutamaz. Unutkanlk zamanla ilerler. Ar dalgnlar.. Dnme bozulduundan hezeyanlar ortaya kar. Kendisinin takip edildiinden phelenebilir. Konumas bozulabilir. Konuurken anlamsz szckler kullanabilir. Huy deiiklikleri gzlenir. Her zamankinden sinirli ve huysuz davranlar olabilir. Ortada belirgin bir sebep yokken birdenbire ar duygusallap alayabilir.Aniden durgunlaabilir ya da aniden ar bir hareketlilik gsterebilir. Yala gelen ciddi unutkanlk , Alzheimer hastalnn habercisi olabilir.

15 Henz Alzheimer hastaln tamamen iyiletiren bir tedavi bulunmamakla birlikte, yeni gelitirilen baz ilalarla hastaln belirtilerini ksmen gidermek ve ilerlemesini yavalatmak mmkndr. Ayrca ou hastada , hastal arlatran ve hasta yaknlarnn durumunu zorlatran depresyon , uyku bozukluu , saldrganlk ya da sinirlilik gibi ruhsal bozukluklarn tedavisi iin de etkili ilalar bulunmaktadr. Hastaln olabildiince erken tehis ve tedavisi byk nem tar. Eer yaknnz Alzhaymrl ise czdan , di protezi , gzlk , anahtar gibi nemli eyalarn her zaman ayn yere koyun. Dzenli egzersiz yapmasn ve dengeli beslenmesini salayn. Baheyle uramak , eski arkadalaryla sohbet etmek , bir eylerle megul olmak aktif kalmasn salayp kmesini nleyecektir. Alzheimer hastasnda hafza kayb, kiiliin huysuzlamas , dnme ve yorumlamada bozulma, konuurken doru kelimeleri bulmada glk, baz ileri doru srayla yapmada zorlanma gibi bulgular grlr. Bu bulgular zamanla daha da ktleir ama ktleme tedavi ile nlenebilir ya da yavalatlabilir. Yaknnz Alzaymrl ise ncelikle hastanzn yaad ev ortamn basitletirmeli ve gvenli hale getirmelisiniz. Bunamann ilerlemesini nleyecek ilalar ve uykusuzluk , huzursuzluk gibi dier ikayetlerine ynelik ilalarn dzenli olarak almasn salamalsnz. Konuarak iletiim gittike gleirken, bir glmseme, omuza bir dokunu veya kucaklama hastaya olan sevgi ve anlaynz gstermeye yetecektir.

UNUTKANLIK
Unutkanlk son yllarda en ok rastlanan psikolojik ikayetlerden birisi. nsanlar Oturma odasndan mutfaa gidene kadar mutfaktan ne alacam unutuyorum diye yaknyorlar. Pekiyi neden bu kadar unutkanz? Hafza ya da yeni adyla bellek sistemi beynimizin nemli bir program ve grevi var. Beyine giren bilginin kayt edilmesi , saklanmas ve gerektiinde tekrar bilin alanna karlarak hatrlanmas. * Bu fonksiyondan hangisi bozulursa bozulsun unutkanla yol aar. Unutkanl olan insanlar korkuya ve endieye kaplyor. Kendilerinde demans ve Alzhaymr hastal gibi bunamalarn baladndan korkuyorlar. Oysa zellikle gen ve orta yalarda ki insanlarda hayat uyaran bombardman altnda getiinden , kiinin dikkatini younlatrmamas ya da yeterince dikkat etmemesi bilginin bellek programna kayt edilememesine neden oluyor. Unutkanln en nemli sebebi bu. Yeterince et yemeyen kiilerde ve vejeteryanlarda B 12 vitamininin eksiklii de unutkanla neden oluyor. Beynimizde adet hafza deposu var. Birinci hafza depomuz olan sensoriyal depomuz bilgi saklama hacmi ve sresi en az olandr. Tm duyu organlarmzdan gelen bilgiler sensoriyal depoya girer ve sadece 0,5 saniye sreyle orada kalp sonra yok olurlar. kinci hafza depomuz primer depodur. Bilginin ksa sre sakland bir depodur. Saklama sresi 20 saniyedir. Ayrca en fazla birka para bilgiyi saklayabilir. rnein tane yeni telefon numarasn birden aklmzda tutmaya altmzda bu ksa sreli hafza deposu alr. Yirmi saniye iinde uzun sreli bellek deposuna aktarlmazsa unutulur. Ksa sreli bellek szel ve grsel olmak zere ikiye ayrlr. Szel ksa sreli bellek depomuz beynimizin sol yarsnda , grsel ksa sreli bellek depomuz ise sa beyin yarmkresindedir. nc ve en nemli hafza depomuz uzun sreli ya da sekonder bellek deposu denilen depomuzdur. Bu deponun hem sresi ve hem de hacmi ok genitir. Buraya bir kere giren bilgi mr boyu kalabilir. rnein kk yata ezberlenen bir dua gibi. Bir bilginin uzun sreli bellee alnmasnn tek yolu ksa sreli bellekte tekrar edilmesidir. Ne kadar ok tekrar edilirse mr boyu kalcl o oranda artar. Bu depoda ki bilgiler bozulmaya dayankldr. Uzun sreli belleimiz epizodik ve semantik bellek olmak zere ikiye ayrlr. Epizodik bellek yaanan olaylar depolar. Semantik bellek ise dili(lisan) ve dier tm bilgileri depolar.

16 rnein niversite snavna hazrlanan bir rencide tm yk semantik bellektedir. Uzun sreli bellek hatrlama biimi bakmndan da iki ortakl alr. Tanma bellei karlat nesneyi hatrlar. rnein on yldr grmediiniz bir kiiyi tanmanz gibi. Hatrlama bellei ise ana bepoda ki bir bilgiyi bilin alanna kartmaktan sorumludur.

CNSEL SORUNLAR
Yirmi- otuz yalar arasnda ki kadnlarn yarsnda , erkeklerin te birinde cinsel sorunlar grlmekte. Cinsel ilev bozukluklarnn yzde sekseni psikolojik nedenlere bal. NEDENLER: Cinsel ilev bozukluklar eitli nedenlere bal olarak ortaya kabilmekte. ocukluktan itibaren yaanan eitli basklar ve cinselliin ayp , yasak , gnah olarak tanmlanmas ve bir tabu olmas cinsel sorunlarn en nemli nedenlerinden birisi. Anksiyete denen ruhsal kayg hali cinsel bozukluklarn bir dier nedeni. zellikle erkeklerde cinsel iliki srasnda baarsz olma kaygs iktidarszla neden olabiliyor. Cinsellikle ilgili en byk sorun kaynaklarndan birisi de n yarglar. Bir erkek her zaman cinsel ilikiye hazr olmak zorundadr gibi n yargl dnceler erkekler iin sknt yaratyor. Baz dnce kalplar da cinselliin kayna olan erotizmi katlediyor. Kadnn bedenini biimsiz bulmas ve onu einden gizlemeye almas , erkein einden utanmas, elerin kendi davranlarn gzlemeleri ve srekli bir z denetim altnda tutma eilimlerinin olmas ,cinsel yaamlarn entellektalize etmeleri , cinsel iliki srasnda partnerleri tarafndan nasl grldklerini dnmeleri , kendilerini cinsel ya da bireysel olarak yetersiz hissetmeleri , orgazm srasnda kontrollerini kaybedecekleri korkusu , gebe kalma endiesi , hastalk bulamas korkusu gibi. Bask altnda yetimi , speregosu ok kuvvetli bireylerde seks gnahkarlk , sululuk duygularna neden olabiliyor. Eler arasnda cinsel konularn rahata ve ak biimde konuulamamas da sorun yaratabiliyor. E ile yaanan duygusal iletiim sorunlar da , cinsel problemlerin ortaya kmasnda nemli rol oynar. Elerin aralarnda ki atmalar , stres yaratan durumlar , karlkl olarak gvenin sarslmas , sevgililikte azalma , anlayszlk , iletiim bozukluu , vaatlerin yerine getirilmemesi , bakasyla ilikiye girme cinsel ilikiyi bozar. NE YAPMALI: Erkeklerde grlen cinsel ilev bozukluklarnda hormon, damar ve sinir sistemlerinin derinlemesine incelenmesi gerekir. Cinsel sorunlarn zmlenmesinde ilk adm cinsel kaygnn azaltlmas ve kiinin kendisini rahat , stressiz hissetmesinin salanmasdr.Bu nedenle empotans ( erkekte ereksiyonun olmamas) ve vajinismus ( kadnn cinsel iliki korkusu nedeniyle vajinasnn kaslarak birlemeyi olanaksz klmas ) gibi yaygn cinsel ilev bozukluklarnn tedavisinde ilk adm en az iki hafta sreyle cinsel birlemenin yasaklanmasdr. Ee kar yaanan atmal duygular ve fke de azaltlmaya allr. Eler arasnda ki iletiim arttrlr.Erotizme daha ok yer verdirilir.

17 Cinsel ilev bozukluklar eitli nedenlere bal olarak ortaya kabilmekte. ocukluktan itibaren yaanan eitli basklar ve cinselliin ayp , yasak , gnah olarak tanmlanmas ve bir tabu olmas cinsel sorunlarn en nemli nedenlerinden birisi. Anksiyete denen ruhsal kayg hali cinsel bozukluklarn bir dier nedeni. zellikle erkeklerde cinsel iliki srasnda baarsz olma kaygs iktidarszla neden olabiliyor. Cinsellikle ilgili en byk sorun kaynaklarndan birisi de n yarglar. Bir erkek her zaman cinsel ilikiye hazr olmak zorundadr gibi n yargl dnceler erkekler iin sknt yaratyor. Baz dnce kalplar da cinselliin kayna olan erotizmi katlediyor. Kadnn bedenini biimsiz bulmas ve onu einden gizlemeye almas , erkein einden utanmas, elerin kendi davranlarn gzlemeleri ve srekli bir z denetim altnda tutma eilimlerinin olmas ,cinsel yaamlarn entellektalize etmeleri , cinsel iliki srasnda partnerleri tarafndan nasl grldklerini dnmeleri , kendilerini cinsel ya da bireysel olarak yetersiz hissetmeleri , orgazm srasnda kontrollerini kaybedecekleri korkusu , gebe kalma endiesi , hastalk bulamas korkusu gibi. Bask altnda yetimi , speregosu ok kuvvetli bireylerde seks gnahkarlk , sululuk duygularna neden olabiliyor. Eler arasnda cinsel konularn rahata ve ak biimde konuulamamas da sorun yaratabiliyor. E ile yaanan duygusal iletiim sorunlar da , cinsel problemlerin ortaya kmasnda nemli rol oynar. Elerin aralarnda ki atmalar , stres yaratan durumlar , karlkl olarak gvenin sarslmas , sevgililikte azalma , anlayszlk , iletiim bozukluu , vaatlerin yerine getirilmemesi , bakasyla ilikiye girme cinsel ilikiyi bozar. NE YAPMALI: Erkeklerde grlen cinsel ilev bozukluklarnda hormon, damar ve sinir sistemlerinin derinlemesine incelenmesi gerekir. Cinsel sorunlarn zmlenmesinde ilk adm cinsel kaygnn azaltlmas ve kiinin kendisini rahat , stressiz hissetmesinin salanmasdr.Bu nedenle empotans ( erkekte ereksiyonun olmamas) ve vajinismus ( kadnn cinsel iliki korkusu nedeniyle vajinasnn kaslarak birlemeyi olanaksz klmas ) gibi yaygn cinsel ilev bozukluklarnn tedavisinde ilk adm en az iki hafta sreyle cinsel birlemenin yasaklanmasdr. Ee kar yaanan atmal duygular ve fke de azaltlmaya allr. Eler arasnda ki iletiim arttrlr.Erotizme daha ok yer verdirilir. Yirmi- otuz yalar arasnda ki kadnlarn yarsnda , erkeklerin te birinde cinsel sorunlar grlmekte. Cinsel ilev bozukluklarnn yzde sekseninin psikolojik nedenlere bal olduu da bilinen bir gerek. Cinsel ilev bozukluklar eitli nedenlere bal olarak ortaya kabilmekte. ocukluktan itibaren yaanan eitli basklar ve cinselliin ayp , yasak , gnah olarak tanmlanmas ve bir tabu olmas lkemizde grlen cinsel sorunlarn en nemli nedenlerinden birisi. Anksiyete denen ruh hali ( psikiyatrik kayg) cinsel bozukluklarn en nde gelen nedeni. zellikle erkeklerde performans anksiyetesi , yani cinsel iliki srasnda baarsz olma kaygs empotansa yani iktidarszla neden olabiliyor. Cinsellikle ilgili en byk sorun kaynaklarndan birisi de n yarglar. Mesela , bir erkek her zaman cinsel ilikiye hazr olmak zorundadr dncesi erkekler iin sknt yaratyor. Baz dnce kalplar da cinselliin motoru olan erotizmi katlediyorlar. Kadnn bedenini biimsiz bulmas ve onu einden gizlemeye almas , erkein einden utanmas, elerin kendi davranlarn gzlemeleri ve srekli bir z denetim altnda tutma eilimlerinin olmas ,cinsel yaamlarn entellektalize etmeleri yani yaamadan konumalar, cinsel iliki srasnda partnerleri tarafndan nasl grldklerini dnmeleri , kendilerini cinsel ya da bireysel olarak yetersiz hissetmeleri , orgazm srasnda kontrollerini kaybedecekleri korkusu , gebe kalma endiesi , baba olma fobisi, hastalk bulamas korkusu gibi. Bask altnda yetimi , speregosu yani vicdan

18 ok kuvvetli bireylerde seks gnahkarlk , sululuk duygularna neden olabiliyor. Eler arasnda cinsel konularn rahata ve ak biimde konuulamamas da sorun yaratabiliyor. Erkeklerde grlen cinsel ilev bozukluklarnda hormonal ve damarsal sistemlerin , merkezi ve periferik yani evresel sinir sistemlerinin derinlemesine incelenmesi gerekir. E ile yaanan duygusal iletiim sorunlar , cinsel problemlerin ortaya kmasnda ok nemli rol oynar. Elerin aralarnda ki duygusal atmalar , stres yaratan durumlar , karlkl olarak gvenin sarslmas , sevgililikte azalma , anlayszlk , iletiim bozukluu , zellikle erkein eini ihmal etmesi ve i koliklii, paraya endeksli hayat , vaatlerin yerine getirilmemesi , bakasyla ilikiye girme, kadnn kendisini yalnz hissetmesi,cinsel ilikiyi bozar. Cinsel sorunlarn zmlenmesinde ilk adm cinsel kaygnn azaltlmas ve kiinin kendisini rahat , stressiz hissetmesinin salanmasdr. Cinsel ee kar fke azaltlmaya allr. nk fke erotizme izin vermez. Eler arasnda ki iletiim arttrlr. Seks erotik dnceler asndan zenginletirilirken , erotik olmayan dnceler kompartman dna karlr. Erkeklerde en sk grlen cinsel sorun , ereksiyon bozukluudur.Yani sertleememedir. On be Otuz be yalar arasnda ki her yz erkekten nde grlr. Yetmi be yanda ki erkeklerin ise yaklak yarsnda mevcuttur. Tbbi deerlendirmede Serum Testosteron testi , Noktrnal Penil Tmesans Testi gibi spesifik testler uygulanmaktadr. Uykunun REM faznda ereksiyonun olmamas yani uykuda dahi penisin sertlememesi sorunun organik olduunu gsterir. Uykuda sertleebilmesi ise sorunun psikolojik olduunu kantlar ki bu son derece pratik bir tan koyma yoludur.

VAJNSMUS
nsann cinsel ynden sorunsuz ve mutlu olabilmesi iin ruhsal geliiminin de salkl ve dengeli olmas gerekli.Bamsz hareket eden,giriken,alkan,retken,kendisiyle bark,doal cinsel geliimini tamamlam,kar cinsle salkl iletiim kurabilen,kendisiyle ve evresiyle uyumlu kiilerin cinsel hayatlar da genellikle sorunsuz oluyor. Cinsel salk ve mutluluk konusund ki sorunlarn ilk srasnda toplumumuzda vajinismus var. Vajinismus ilk kez cinsel ilikiye girecek kadnlarda sk grlen bir durum.Vajen de denen kadn cinsel organnn giriindeki kaslarn spazml kaslmas sonucu cinsel birlemenin mmkn olmad ya da ok arl olduu bu tr durumlara VAJNSMUS deniyor.Vajinismus kadn da erkei de aresiz brakan ve ar stres yaratan bir durum. lkemizde vajinismus sorununun doal seyri batl lkelerden farkllk gstermekte , zaman zaman olduka dramatik bir gidi gzlenmekte .Vajina spazm sorunu yaayan kadnlar evliliklerinin ilk gecesi olan zifafta cinsel birlemeyi gerekletiremediklerinden kzlk zarlar salam kalmakta.Bu durum halen lkemizin baz yrelerinde egemen olan kanl araf gsterme adetinin yerine getirilememesi anlamn tayor.Bylece elerden birinde ve genellikle de erkekte cinsel bir sorun olduu dnlyor ve ifte zel kalmas gereken bu durum ailenin dier fertlerinin ve hatta yakn evrenin bildii ya da yanl anlad genel bir sorun haline geliyor.Bu durum iftleri youn bir bask altna alarak evliliin devamn daha ilk geceden tehdit altna sokuyor.Bu noktadan sonra ift doktordoktor , hoca-hoca gezdiriliyor ve ou kez uygun olmayan eitli giriimlere maruz

19 braklyor..Birbirine kar daha toleransl iftler ise bu sorunu atlatabilmek iin vcutlarn keserek,yatak arafn kana bulamakta ve kanl araflarn merakllarna gsteriyorlar.Ancak ilk gecenin oku geici olarak bu yntemle atlatlsa bile, vajinismus sorunu zmlenmedii taktirde ayn ift 1-2 yl sonra,durumdan habersiz ana-babalar tarafndan ksr olduklar dncesiyle infertilite kliniklerine gtrlyorlar. eitli yresel treler ve evre basksyla karlamayan iftler ise sklkla mevcut sorunu geici bir korkuya baladklarndan sorunun zmn zamana brakabilmekteler.Ancak vajinismus sorunu zaman iinde kendiliinden zlmedii gibi ,sre iinde cinsel sorunu yokmu gibi gzken partnerin erken boalmasna,cinsel ilgi ve isteinin azalmasna ya da sadakatsizliine neden olabiliyor.Vajinismusu olan kadnlarn yaklak yarsnn elerinde bu duruma reaksiyon olarak erken boalma ortaya kmakta .Vajinismus nedeniyle on be-yirmi yl hi cinsel ilikiye girememi evli iftlerin says hi de az deil .Oysa vajinismus sorunu uygun seks terapisi yntemleri ile kadnlarda grlen dier cinsel ilev bozukluklarndan ok daha kolay tedavi edilebiliyor.Ortalama 6 seans psikiyatrik tedavi gren vajinismuslu hanmlarn tamam iyileiyor. Vajinismusun en etkil tedavi yntemlerinden birisini de hipnoz oluturuyo.

VAJNSMUS (VAJNA KASILMASI)UN EV DEVLERYLE TEDAVS

BRNC HAFTA DEVLER
1.Bir hafta sreyle her gn seviin ama cinsel birlemeyi, yani penisin vajinann iine girmesini denemeyin. 2.Yataa tamamen soyunarak girin. 3.Einizin vcudundaki uyarlmaya en hassas zevk noktalarn bulmaya aln.Bu noktalara yklenin.

Kadnn devleri:
1- Sevime srasnda altta olun. 2- Altnza ince bir yastk koyun. 3- Bacaklarnz an ve kendinizi gevetin. 4- Sevimenin denetimi sizde olsun. 5- Sevime sresince einizin penisini tutun. 6- Gemite duyduunuz,dndnz, yaadnz ve sizi heyecanlandran seksi fantezilerinizi hayal edin. Sevimeler dnda: 7- Her gn en az on kez vajina kaslarnz kasp gevetin. 8-Yere bir ayna koyun.Aynada vajinanza bakn.Ona dokunun. 9- Aynadan vajinanza bakarken vajinanz skp gevetin.

Erkein devleri :
1- Einizden nce orgazm olacanz hissederseniz ilikiyi durdurarak orgazm olmanz nleyin. 2- Bu esnada en az on be dakika sreyle einizin klitorisini iaret parmanzn ucuyla uyarn.

20

KNC HAFTADEVLER
1.Birinci seans devlerine devam edin. 2.Einizle birlikte yumuak porno filmleri seyredin.

Kadnn devleri:
1- Kk parmanz ikinci boumuna kadar vajinanza sokun. 2- Parmanzla vajinanzn iini youn bir biimde hissetmeye ve bundan zevk almaya aln. 3- Kk parmanz vajinanzn iindeyken vajinanz skp kasp gevetmeye aln. Bu almay ayna karsnda sabah,len ve akamlar olmak zere gnde kez onar defa tekrar edin. 4- Bu ilemi iyice otomatikletirinceye,yani rahatszlk duymadan yapabilinceye kadar egzersizlerinize devam edin.

NC HAFTA DEVLER
1.nceki iki haftada yaptnz devlerinizi yapmaya devam edin. 2.Gnde defa nce sere parmanz on kez ikinci boumuna kadar vajinanza sokup skma ve gevetme egzersizleri yapn. 3.Hemen arkasndan bu kez iaret parmanz ikinci boumuna kadar vajinanza sokup otuz defa kasp gevetin. Bu srada derin nefes alp vererek rahatlayn. 4.Bu almanz ayna karsnda da yapn. 5.Kendinizi yeterince rahat ve hazr hissettiinizde einizin stne kn. 6.Vajinanz yeterince scak,slak ve kaygan olunca yani kvama gelince ,sizi tahrik edecek bir fantezinin eliinde einizin penisini vajinanzn iine alabilirsiniz. Kendinizi serbest ve rahat brakarak orgazm olun.

SEVG
Sevgi insann yaratlnda, znde vardr. Sevmeyen, sevilmeyen, sevgisiz kalm insann ise mutlaka psikolojik sorunlar vardr. Bu sorunlar hem neden ve hem de sonu olabilir. Sevgi insan varlnn en anlaml boyutudur. Doyum, g ve cinsellik kaynadr. Sevgi insanolunu canlandrr. Yaratc hale getirir. Coku, nee ve sevin yaratr. Sevgisiz insan iin ise bunun tam tersi sz konusudur. Sevgi ilkel sevgi ve olgun sevgi olmak zere ikiye ayrlr. Sevginin olgunlamas iin iki kiinin btnlklerini ve bireysel bamszlklarn yitirmeden birleebilmeleri gerekir. Sevgiye yakn ilikiler kurma tutkusu ve kran duygusu elik eder. Seven sevdiine yaknlk gsterir; onu anlamaya alr. Onun yaknnda bulunmak ister. Sevgide doyuma ulalabilmesi derin ve devaml ilikilerin kurulabilmesine baldr. Sevgi tm ilikilerin temelidir. Sevgisiz ilikiler yapay ve anlamszdr. Sevgide anlay, yaknlk, karlkl olarak birbirinin deerini ykseltme, zlem ve sinerji vardr. Sevgi derya gibidir. Seven sevdiinde aslnda kendini bulur. Libidinal drtler yaknlamaya, beraberlie, , kardelie ve birlemeye neden olurlar. *Saldrgan drtler ise uzaklamaya,

21 kopmaya ve ayrlmaya neden olurlar. Bu nedenle bireyler ve toplum sevgiden uzaklap agresifletike insanlar birbirlerinden kopuk, yalnz ve uzak hale gelirler ki bu gn toplumumuzda tam da bunu yayoruz. Sevgili ile zdeilir ve empati yaplr. Aclar ve sevinler paylalr. Farkllklar dosta kabul edilir. Bu ayn zamanda seven insann kiiliini gelitirir ve olgunlatrr. Sait Faik yllar nce Bir bakasnda kendimizi bulduumuz, hatalarmz, meziyetlerimizi anladmz eyi yapalm, daima sevielim. Demi. lkel sevgi nedir? lkel sevgide sevgililer arasnda ki snrlar kaybolmutur. Biri olmadan dieri yapamaz. Birbirlerinin iinde erirler. Olgun sevgide ise seven sevdiine asla yapmamal ve baml olmamaldr. Snrlara sayg gsterilmeli, bireysellik korunmaldr. Salkl insan kimdir? alabilen, sevebilen, hayattan haz alan ve hayal ile gerei birbirinden ayrt edebilen insandr. Ruhsal knt yaayan mutsuzlarda asl sorun kendisini sevmeme, kendisinden memnun olmama, kendisi ile baramama , kendisini kstekleme olduu iin bakalarn da sevemez, destekleyemez, hogr gsteremez, baramazlar. Titizler ise her eyi kontrol altnda tutmaya alr ve bu mmkn olmad iin eninde sonunda dalrlar. Titizler yaknlarna ok ile ektirirler. zelikle de titiz erkekler karlarna ok ile ektirir. Onlar kprdayamaz hale getirirler ve ezerler. Bunlarn derinde yatan asl korkular elde ettiklerini kaybetme korkusudur. Histerikler ise srekli sevgili ve e deitirme ihtiyac hissederler. Narsistler ise kendilerini o kadar sever ve nemserler ki bakalarna yer kalmaz. Bunlar da kendilerine aktr. Kendileri gibi yce bir insann yeryzne gelmediine ve de gelmeyeceine inanrlar ama ne yazk ki mezarlklar bu tip adamlarla doludur. Btn insanlarn, tm kainatn kendileri iin yaratldna inanrlar. stnlkleri, ycelikleri, dehalar , esiz yetenekleri ve deerleri yaknlar tarafndan srekli onaylanmaldr. Bu tip insanlar duygusal olarak yaralandklar zaman ok ar yaralanrlar ve ok zor iyileirler. Deersiz grldklerini, nemsenmediklerini, aalandklarn hissederlerse perian olurlar. Grandiyozite hezeyanlar bile olabilir ve bylece psikoza da girebilirler. Kendilerine hayran ve tm ilgilerin odanda olmaldrlar. Narsistler kendilerine kar ok kat ve ok acmaszdrlar, bunun iin de aslnda ok ac ekerler. Terk edilen narsistler intihar edebilir. Gerek sevginin gelimesi iin zgrlk, hogr ,esneklik ve yaknlk gerekir. (Prof. Dr. Celal Oda TPD 93/3)

TIBB HPNOZ
Hipnoz hipnotizatrn bir baka kimseyi transa benzer bir durumda etki altna almas halidir. Bu etkiden tedavi edici amala ya da ameliyatlarda anestezi amacyla yararlanmaya tbbi hipnoz denir. nanlarn aksine hipnoza dayankl kimse yoktur. Yeter ki doru teknik uygulanabilsin. Aslnda hipnoz bir bilim olduu kadar sanattr da. Bu nedenle sadece teorik ve pratik eitimle iyi hipnozcu olunmas zordur. Zeki insanlar hipnoza daha yatkndrlar ama hipnozdan daha ok ekinirler. stekli denekler pheci ve isteksizlere nazaran daha kolay hipnotize edilebilirler. Tarihsel olarak hipnoz onu gerginlik ve histerik durumlar tedavide kullanan Yunanllara kadar dayanr. Gnmzde de bu gibi durumlar hipnoz ile tedavi edilebilmektedir. Eski Romallar hipnoza sihirli uyku derlerdi ve onu siil tedavisinde ve byye, zellikle kara byye maruz kaldn dndkleri hastalarda kullanrlard.

22 Ancak hem geleneksel tp hem de 18. yy.dan sonra ortaya kan ve bugn de dnya tbbn hakimiyetinde tutan Ortodoks tp 20. yy. n bana kadar hipnozu ihmal etti. lk defa 1900 ylnda ngiliz genel cerrah James Braid Yunanca uyku anlamna gelen hipnoz (orijinali hypnos) adn verdi yaplan ileme. Bu ilem daha nce ki yllarda, yani 1900 lerden nce bir tr by olarak adlandrlyordu. James Braid dnyada hipnozu byk ameliyatlarda anestezik olarak kullanan ilk hekimdir. James Braid ile balayan akm Trkiyede ilk kez Genel Cerrah Dr. Hsn ztrk tarafndan uygulanm ve Dr. Hsn Bey tarafndan her hangi bir anestezik ajan kullanlmakszn, sadece hipnoz yardmyla mide, karacier, safra kesesi gibi iki bine yakn byk ameliyat gerekletirilmitir . Gnmzde Trkiyede Edirneden Karsa kadar saylar iki yz elliyi bulan hekim ve di hekimi hipnozdan byk ve kk ameliyatlarda, di tedavilerinde ve her trl psikolojik ve fiziksel sorunun ve hastaln tedavisinde yararlanmaktadrlar. Hipnoz sanldnn aksine uyku hali deildir tbbi ve psikiyatrik hipnozda hasta kesinlikle uyumaz ve etki altna girmesi, bildiklerini, kiisel srlarn sylemesi kesinlikle sz konusu deildir. Zaten tbbi hipnozda sje hi konumaz ve sadece dinler. Hipnozun en belirgin zellii ve tedavi edici etkisi hipnotize edilen ahsn zihinsel ve ruhsal durumunun deimesi ve kendi benlii iinde, gnlk hayat iinde yaamad z benliini bulmasdr. Beyninin almayan potansiyelinin harekete gemesidir. Bu ancak yaanarak anlalabilecek son derece sra d, farkl bir durumdur. Elektroensefalografi denilen beyin elektriini len aletle yaplan lmlerde hipnotize edilen kiinin, elektrikli bir organ olan ve pek ok ynden bilgisayar hard diskine benzeyen insan beyninin elektrik dzenini dzenledii, sakin ritme geirdii, bir nevi format att, uyku ile uyanklk arasnda bir durum yaatt anlalmtr. Hipnozla sje denilen hipnotize edilen ahs tamamen uyutmak, gemi yllara, ocukluuna, hatta daha ilkel dnemlerine dndrmek, apa atarak ynlendirmek mmkndr ancak bunlar tbbi hipnozda yaplmaz. Hipnozun etkisi, yarar ve baarsnda hipnotizatrn ehil olmas , deneyimi , tbbi ve psikolojik, psikiyatrik bilgisi, ruh hali ve sanatkarl ok nemlidir. Sesinin gven telkin etmesi hipnozun gereklemesini kolaylatrr. Ve hastann uuru deiir . Yani beynin ana ekrann kaplayan karamsar ve negatif elektrik silinerek yerini iyimser bir pozitif elektrik alr.

Bir insan neye inanrsa onu baarr. Tersi de dorudur. Hipnotizatr baarl ise inan ortaya kp geliir ve tedavinin kilit tan , mihenk noktasn oluturur.Kendilerini kaybetmektaen daha az korktuklar iin kadnlar hipnoza daha elverilidirler. zellikle 45 yan alt kadnlarda hipnoz yzde doksan baarl olur. Halk genellikle iyi bir denek olup olmayacaklarn nasl anlayabileceklerini sorar. Bunu renmek ok kolaydr. Eer kendinizi okuduunuz bir kitaba veya seyrettiiniz bir bir tv. programna fazlasyla kaptrp kendinizden geiyorsanz, etrafta konuulanlar, o diziyi izlerken duymuyorsanz siz hipnoz asndan harika bir aday demeksinizdir .

SS , LGS STRES VE HPNOZ

Son yllarda SSye hazrlanan ok sayda niversite aday birbirine benzer yaknmalar nedeniyle psikiyatrik yardm alyor. nk niversite snav pek ok adayda SS Bunalm, SS Krizi gibi isimlerle anlmaya balanan bir psikiyatrik rahatszla neden olmakta. SS Bunalm konsantrasyonu ve motivasyonu bozduu iin -tedavi edilmedii taktirde- snavda baarl olmay neredeyse olanaksz hale getiriyor. SS Bunalmnda kullanlan ilalarn renciyi uyutmas, dikkatini datmas, alkanlk yapmas, kalc yan etkilerinin olmas sz konusu deil. Bu tr yersiz endieler rencinin bunalmnn zamannda tedavi edilmesini engelleyerek bir sene kaybetmesine, ertesi sene ayn bunalm katlanarak yaamasna ve youn kayg nedeniyle yine baarsz olarak hayatnn mahvolmasna neden oluyor. Geen yllarda byle bir dananm oldu. ok

23 zeki, alkan ve baarl bir renci olmasna ramen ilk iki snavda SS Bunalm nedeni ile baarsz olmutu. nc snavna be ay kala ciddi bir intihar giriiminin de elik ettii ar bir depresyon iinde geldi, sadece bir aylk tedavi ile kendisini toplayp istedii yeri kazand. SS Bunalmnn bir takm ortak belirtileri var. Baarszlk korkusu ve stresi nedeniyle dikkatini toplayamyor. Sinirli ve huzursuz davranyor. Uyku dzeni bozuluyor. Bir gerginlik ve sknt hissi var. Kendisini umutsuz ve aresiz hissediyor. Kendisine olan gvenini kaybediyor. Sk sk alamaya balyor. inden bir ey yapmak gelmiyor. Deneme snavlarnda gerginlii ve heyecan artyor. Kendisini suluyor. Hayat bo, anlamsz bulmaya balyor. Beklenmedik ani tepkiler verebiliyor. Ba ars, mide bulants gibi bedensel belirtiler ortaya kabiliyor. Byle bir durumda Takma kafan, sen baarrsn, bizim iin kazansan da kazanamasan da fark etmez, nemli olan sensin. gibi empati yoksunu ifadeler kullanmak son derece yanl. Midesi lser nedeniyle yarlm, ardan kvranan, mide kanamas geiren bir kiiye Takma kafan, miden kanasa da bir kanamasa da bir, nemli olan sensin. demek kadar sama. nk bu tr psikiyatrik durumlar da tamamen beyin kimyasnda ki denge bozulmas ile ilgilidir ve tedavi mant stres nedeniyle bozulan kimyasal dengenin ila eklinde verilen biyokimyasal ajanlarla dzeltilmesi zerine kuruludur. SS Bunalmnda beyinde ki Serotonin adl kimyasaln etkinlii azalmakta bu da hem huzursuzluk ve kayg gibi anksiyete belirtilerine hem de ruhsal knt ve isteksizlik gibi depresyon belirtilerine neden olmaktadr. Kullandmz ilalar beyinde stres nedeniyle azalan maddeyi yerine koyarak belirtileri ortadan kaldrr ve SS adayn psikolojik adan rahatlatr ama stres yaayan SS ve LGS aday kardelerimiz eer ila kullanmak istemezlerse birka seans sakin hipnoz teknii ile tm streslerinden arndrlarak mkemmel baar, denge, huzur ve mutlulua kavuturulabilirler. SS Bunalmnda kayg baarszl baarszlk kaygy arttrr ve mahvedici bir ksr dng kurulmu olur. Bu ksr dngy krmann tek yolu rahatlatc ila ve hipnoz ya da her ikisinin uygulanmasdr. Byle bir durumda psikolojik yardm almaya karar vermek hedefe doru atlm en nemli adm olacaktr. -

EVLLKTE DUYGUSAL PAYLAIM

Yeni evlenen iftlerin en ok anlalmaya ihtiyalar var. Bunun iin eler kendilerini birbirlerinin yerine koyabilmeli. Bir de sevgi ve hatta efkat gereksinimi sz konusu. Nasl yeni doan bir bebek srekli ilgi , sevgi ve efkat isterse , yeni doan evlilikler de srekli ilgi , sevgi ve efkat istiyor. Beklentiler , duygu ve dnceler olabildiince aka ifade edilmeli. Yeni bir aile kurulduu ve onun iinde yer alnd unutulmamal , eski aileden gelen ve yeni ailenin dinamiklerine zarar verecek alkanlklar terk edilmeli. nemli kararlar alrken , istiare anne,baba ve kardelerle deil , ncelikle ele yaplmaldr. Erkeklerin sklkla yaptklar bir hata , elerini anneleri ile karlatrmalardr ki bu asla yaplmamaldr. Daha nadiren kadnlar da elerini babalar ile karlatrabilirler ki bu da bir hatadr. Boanmalarn ounun asl nedeni eski aileden kopamamadr. Trkiyede aile ve evlilik terapisi alannda nde gelen isimlerden birisi olan Doent Dr. Armaan Samanc nn yapt aratrmann sonular geenlerde yaynland. Bu almada evlilik sreleri on alt ile yirmi bir yl arasnda deien bin evli kadnla grlmt. Bu aratrmann en arpc sonucu , kadnlarn evlilikte ki vazgeilemez nceliklerinin duygusal paylam olduudur. Evlilikte duygusal paylam olmaynca , maddi deerler bir anlam tamyor. Kadn ei tarafndan duygusal olarak fark edilmeyi , hissedilmeyi , yardm ve destek almay bekliyor. Kendisine hediye verilecekse , duygusal deer tayan hediye verilmesini istiyor. Samanc nn aratrmasna katlan bin evli kadnn yzde krk sekizi

24 evliliinin iyi gittiini , yzde otuz alts vasat olduunu , yzde on alts s ise kt gittiini ifade etmi. Bu aratrmann sonularna gre iddetli geimsizlik , alkolizm , fena muamele , dayak , ya fark , ikoliklik , kiilik atmas , cinsel sorunlar , elerden birinin evi terk etmesi , ekonomik sorunlar boanma nedenleri arasnda yer alyor. Evliliin en kritik dnemini ilk be yl oluturuyor. Erkeklerde boanmann en sk grld ya otuz yedi ,Kadnlarda ise otuz olarak bulunmu.

ALE TERAPS
Biz size avukatmzdan geliyoruz. Boanma davas atk, son bir umut olarak size geldik. diyerek psikiyatriste gelen iftlerin says hi de az deil. Bazen son bir umut ya da son are bazen bu da eksik kalm olmasn mahiyetinde bir geli. Bazen de kadn kocasn boanmakla tehdit eder ve Ya bir psikiyatriste gideceiz ya da boanacaz deyince aresiz kalan koca isteksizce gelir. stelik beklentiler de gereki ol imkansz iste tarzndadr. Psikiyatrist evli ifti yalnzca bir kez grp dinleyecek, arzay bulacak ve sonra koltuunun altnda ki sihirli deneini karp yle bir sallayverince sorun kalmayacaktr. Bireysel gibi gzken sorunlarn asl nedeninin evlilik sorunlar olabilecei de unutulmamal. rnein ellerinde uyumalar olan bir kadnn asl sorunu einin sk sk yksek dozda alkol alarak evde kendisine iddet uygulamas, evin ihtiyalarn karlamamas olabilir. Evlilii zorlatran bir takm unsurlar var. Bunlardan birisi elerden birinin dierine am sakz gibi yapmas. Bir dieri elerden birinin bekarlk alkanlklarndan vazgeememesi ve bekarl zlemesi. Einin kendisinden ne beklediini anlayamama, ei ile empati yapamama da evlilii zora sokabilir. zellikle kadnlar elerinin kendileri hakknda ne dndklerini, ne hissettiklerini, evliliin ilerleyen yllarnda geen zamanla sevgilerinin azalp azalmadn bilmek isterler. Aile iinde kurallarn kimin koyaca konusunda bir atmann olmas da evlilii sarsabilir. Evlilii bekleyen bir dier tehlike yabanclamadr. Oturup ilikilerini aka ve zgrce tartamayan, kafalarnda ki dnceleri birbirlerine apak syleyemeyen, hatta gerektiinde kavga bile edemeyen iftler birbirlerine yabanclar ve ayn evi paylaan iki yabanc gibi olurlar. Cinsel iletiimin bozulmas da aileyi sarsabilir. rnein elerin cinsel arzularn birbirlerine ifade edemeyip ilk hareketi kar taraftan beklemeleri cinselliin soumasna neden olabilir. Pekiyi aile terapistinin misyonu nedir? Sorunlu eleri bir araya getirerek karlkl oturup birbirlerine duygularn ifade etmelerini, ilerini dkmelerini, dearj olmalarn , duygusal boalma yaamalarn ve en nemlisi de sorunlar konusunda igr kazanmalarn yani srecin farkna varmalarn salamak, sorunlarn incelemeye yreklendirmektir.

25 Evliliin ilk gnlerinde eler birbirlerine kar olduka ho grl davranmalarna karn , zamanla kontrol ele geirme konusunda st rtl bir sava balar ve ok gemeden bu savan su yzne kan patlamalar grlr. Evlilik ilikisi tmyle rasyonel bir iliki deildir. Bazen en akl banda grnen iftler bile incir ekirdeini doldurmayacak nedenlerden tr birbirleriyle kyasya kavgaya tutuabilirler. Bu tr kavgalarda elerin ok youn duygularla birbirlerine acmasz bir ekilde saldrmalarnn en nemli nedeni elerin farkl kurallarn yrrlkte olduu farkl ailelerde yetimi olmalardr. rnein erkeklerin duygularn srekli olarak bastrdklar bir aile ortamnda yetimi olan bir kadn, kocasnn duygusal davranmasndan ar derecede rahatsz olabilir. Evlilik atmalar genellikle kurallar kimin koyaca konusunda ki

anlamazlklardan kaynaklanr ve elerden birinin kendi kurallarn dierine dayatmasyla ortaya kar. Evliliin ilk gnlerinde birbirlerine kar ok ho grl davranan eler birbirlerinin hatalarn grr ve bu hatalar birbirlerini incitecekleri kaygsyla sylemekten kanrlar. Zamanla bu hatalar birikir ve eler bir gn patlarlar ve iddetli bir kavgaya tutuurlar. Bu kavgadan bir sre sonra uzlarlar. Ancak , bu dargnlk dneminde elerden biri barabilmek iin kendisinden ok byk bir zveride bulunmusa ve ar lde dn vermise, bu durum eler arasnda yakn gelecekte patlak verecek bir atmann tohumlarn ekmi olur. likilerinin belirli alanlarn tartamayan , kafalarnda ki dnceleri birbirlerine kar aka syleyemeyen ve birbirleriyle kavga edemeyen eler birbirlerine kar yabanclar ve birbirlerinden sourlar. Bu durumda eler ayn evde yaamalarna , birlikte yiyip imelerine ve televizyon seyretmelerine karn , iki hcre mahkumunun zorunlu olarak bir arada yaamalar gibi bir ilikiyi srdrrler. zm en kolay atmalar , elerin hangi kurallara uymalar gerektiinden kaynaklanan atmalardr. Eler ev ilerini paylama , arkada edinme ve akrabalarn ziyaret edilmesi konusunda ayn grte olmayabilirler. Eler arasnda ki bu tr sorunlar eninde sonunda bir zme ular. Ama eler arasnda ki anlamazlklar kurallarn kimin tarafndan konulmas gerektiinden kaynaklanrsa , bu atmalarn zm dier atmalarn zmnden zordur ve bu atmalar eler arasnda en iddetli kavgalarn domasna yol aar. Evlilikte kurallar kimin koyaca sorunu eler arasnda bir g savana yol aar ve bu savata taraflar birbirlerine kar tehdit , fiziksel saldr ve aresizlik gsterme gibi eitli taktikleri

26 kullanabilirler. G savana giren eler temel hak ve zgrlklerinin inendiini dnrler ve Bunu bana yapmaya hakk yok ; Kendini ne sanyor; Alaca olsun gibi cmleleri kendi kafalarnda sessizce tekrar ederek kendilerini doldurmaya balarlar ve ok gemeden , iki filmden hangisi seyredilecei ya da film mi yoksa ma m izlenecei gibi sudan sebepler bile eler arasnda boanmaya kadar gidebilecek kavgalara neden olabilir.

ALEKSTM BEN DE ............. (seni seviyorum!)

Sevgileri yarnlara braktnz ekingen, tutuk, saygl. Btn yaknlarnz Sizi yanl tand. Bitmeyen iler yznden (Siz byle olsun istemezdiniz) Bir bak bile yeterken anlatmaya her eyi Kalbinizi dolduran duygular Kalbinizde kald. Siz geni zamanlar umuyordunuz irkindi dar vakitlerde bir sevgiyi sylemek. Yllarn telalarda bu kadar abuk Geecei aklmza gelmezdi. Gizli bahenizde Aan iekler vard; Gecelerde ve yalnz. Vermeye az buldunuz Yahut vaktiniz olmad. Behet Necatigil

27 Psikoloji ile ilgilenmeye baladm ilk zamanlarda TRK TOPLUMU ALEKSTMK BR TOPLUMDUR. balkl bir makale okumutum ve aleksitimi kavram ilgimi ekmiti. Aleksitimi insanlarn duygularn ifade edememeleri, zellikle szcklerle dile getirememeleri anlamna geliyor. Toplumumuzun byk bir ounluunun hala aleksitimik olduu tahminine katlyorum. Aleksitimik olmamzn, yani yreklerimizdeki duygular,sevgiyi ifade edemeyiimizin en bata gelen nedenleri eitim seviyemizin dkl ve ataerkil aile etkileim tarzmz. Toplumumuzda evli kadnlarn eleriyle ilgili en sk ikayet konusunu SEVGNN FADE EKSKL oluturuyor. Eime Seni seviyorum. diyorum. Ben de diyor ama zahmet edip de Ben de seni seviyorum demiyor. diye yaknyorlar elerinden. Bu kez madalyonun teki yzne, evli erkeklere baktmzda onlar da altm yl nce olduu gibi -Eimi ok seviyorum ama ona olan sevgimi ifade edemiyorum. Yapm msait deil buna. diyorlar. Sonuta ifade edilemeyen duygular ifade edilemeye edilemeye en nihayet duygusal patlamalara yol ayor. Evli erkeklere profesyonel bir tavsiye:Einize sevginizi zaman zaman szle de ifade edin.Bunu duymaya her zaman ihtiyalar var.

HAYATIN ANLAMI NEDR ?

nsan zaman zaman, zellikle kendisi ile ba baa kald anlarda kendisine hayatnn nihai bir anlamnn olup olmadn sorar. nsan olmann doas gereidir bu soruyu sormak. nk anlam ve ama aray temel ve hayati bir araytr. Hayatmn anlam nedir? Niin yayorum? Nasl olsa sonunda leceime gre yaamamn, bunca eziyete katlanmamn ne anlam var? gibi sorular ada insann bunalmnda nemli yer tutar. Dnyaya gelen her insan hayat boyunca srecek bir anlam aray ile kar karyadr. Bu gnlerde elime bir kitap geti. Hayat anlamlandrma okulunun kurucusu ve Psikiyatri Profesr Victor Frankln nsann Anlam Aray kitab. Daha sonra internete girdiimde bu kitabn benim gibi pek ok okuru etkilediini grdm. Frankln bu incecik kitabnn insanlar bu kadar etkilemesinin iki sebebi var. Birincisi Nazi toplama kamplarnda yaananlarn insanda yaratt isyan duygusunun bir pozitif yaama gc etkisi oluturmas. kincisi ise profesrn hayat anlamlandrmaya dair syledikleri. Profesr henz gen bir psikiyatrist iken Yahudi olduu iin tutuklanm ve insanlarn gaz odalarnda ldrlp krematoryum denilen insan frnlarnda yakld Auschwitz kampna gnderilmi. Burada sevgilisi , annesi , babas ve erkek kardei ldrlerek frnda yaklm. Kendisi ise sa kma ans en fazla yzde be olan Auschwitzde her trl ikenceye be yl boyunca dayanarak sonunda kurtulmu ve Nazi toplama kampnn ceset ynlar arasndan ! diye haykrarak yeniden domu bir psikiyatrist. En nemlisi de hayatnn bir anlam ve amac olduu duygusunu hibir zaman kaybetmemi. En yakn arkadalar kendi pislikleri ve idrarlarna bulanm vaziyette alktan ve bakmszlktan birer birer lp frna gtrlrken umudunu yitirmemi. 2. Dnya

Sevgi lmden daha gldr

28 savandan sonra Dnyann en nde gelen Psikiyatrik dnce okullarndan birisini kurmu, karamsar varoluulua ve nihilizme kar iyimserliin szcs olmutur. Hayatn bir anlam var m? Elbette var: Hayatn kendisi. Ama hi kimse bir bakasnn hayatn anlamlandramaz. Herkes kendi hayatnn anlamn ve amacn kendisi bulmak ve gelitirmek zorunda. nsan her eye karn mutlu olma potansiyeline ve en koyu karanlkta bile kendi umut n kendi yakma yetisine sahip. Bu potansiyel ve yeti ise ruhunun derinliklerinde ki sevgiden beslenir. Evet hayat aclarla rldr ama bu da hayat anlamszlatrmaz. Yaamak demek ac ekmek demek olsa bile bu acda bir anlam ve bir ama bulabilen insanlar bu acya katlanabilirler ve bunu baarabilenler ise bu acdan mutluluk bile duyabilirler. Nietzschenin dedii gibi Yaamak iin bir nedeni olan , hayatnn nihai bir amac olan insan her rezillie katlanr. Kendini kendinden byk bir davaya adamann mkafat baardr. Bir insann hayatn anlamlandrabilmesi iin nce hayatn anlamas gerekir. Hayatn anlam hayatn kendisinde gizlidir ve herkes kendi hayatnn anlamn, amacn kendisi bulmak, gelitirmek zorundadr. nsan her eye karn mutlu olma potansiyeline ve en koyu karanlkta bile kendi umut n kendi yakma yetisine sahiptir. Bu potansiyel ve yeti ise ruhunun derinliklerinde ki sevgiden beslenir. Hayat aclarla rldr ama bu da hayat anlamszlatrmaz. Yaamak demek ac ekmek demek olsa bile bu acda bir anlam ve bir ama bulabilen insanlar bu acya katlanabilirler. Yaamak iin bir nedeni olan , hayatnn nihai bir amac olan insan her rezillie katlanr.* Kendini kendinden byk bir davaya insanln arksn syleyerek ve bencilliini aarak adamann mkafat baardr. nsana yakan en umutsuz koullarda bile umudunu yitirmemektir. nsan hayatn anlaml klan en nemli yetilerden birisi de ruhun zgr olmas ve kendisini gerekletirme iradesinin bulunmasdr. Yaratclk ve hayattan haz almak kadar hayatta ac ekmek te hayat anlamlandrr. nk ac ve lmn yaanmad bir hayat eksik yaanm bir hayattr. Hedefsizlik ve idealsizlik insan ruhen kertir ve gemiim karanlk boluuna savurur. Hayattan beklediim hibir ey kalmad. diyen umutsuz insanlara hatrlatmak gerekir ki

bizim hayattan ne beklediimiz deil hayatn bizden ne bekledii nemlidir. nsan yaamdan bekleyebilecei hibir ey kalmadn dnrken genellikle yaam ondan ok byk eyler bekliyor olmaktadr. nk gelecek her zaman ok byk srprizlerle ve mucizelerle doludur.
sel gcn arttrmann tek yolu kendine hayatta bir hedef belirlemekten geer. Hayatnz anlamlandran drt varolusal unsur daha var. Birincisi: Evrende bir ei daha olmayan bir varln yani kendinizin varln srdrme sorumluluu. kincisi: Gemite yaayp lmszletirip braktnz koca bir hayatncs: Bir saniye sonra ne durumda olacanza karar verme yetisine ve gerektiinde kendinizi daha iyiye doru deitirebilme gcne sahip olmanz. nsan bir domuz gibi de yaayabilir, bir aziz gibi de yaayabilir. Bunun karar Tanr tarafndan insana braklmtr. Drdncs: Bir insan olmanz. Topluma hibir faydas olmayan en ar derecede bir akl hastas bile olsanz insan olma onuruna sahipsinizdir. Hayatn anlamn farkl ekilde kefedebiliriz: Birincisi: Bir eser yaratarak ya da bir ii baararak. kincisi: Bir insan ok severek. Ya da iyilik, doruluk, adalet, gzellik gibi yce duygular yaayarak. ncs: Acy bal eyleyerek. nsan yaad fiziksel ve ruhsal aclarda bir anlam bulduunda ac ac olmaktan kar ve kiisel trajedisini bir zafere dntrr. Bize bu boyutta anlamsz gelse de, yaanan aclarn bir st boyut ta muhakkak bir anlam vardr. Tanr insanlarn btn gzyalarn saklar. nk o damlalarda hayatn damtlm z olduunu ve tm gzyalarnn aslnda kendisi iin aktldn bilir. Gzyalarnda sadece ac deil anlam da vardr. nsan hayatn ac, sululuk ve lmden oluan trajik lsne kar iyimser kalmaldr. Varoluumuzun greceli olarak geicilii bunu kesinlikle anlamsz klmaz.

29 Bu gn insanln mutlu olmak iin gereksinimi olan ey mutluluu aramak deil mutlu olmak iin bir neden aramak olmaldr. Bu yapldnda en mutsuz insanlar bile mutlu olmak iin ne kadar ok sebepleri olduunu grebileceklerdir. nsann yaamak iin aralardan ok amalara gereksinimi vardr. Kii ac ekmesine neden olan durumu deitiremiyorsa buna kar olan tutumunu deitirebilir. Dnyann papaan insanlara deil bamsz , yaratc ve yeniliki ruhlara ihtiyac var. Dnyann , Dnyann ocuklar tarafndan kurtarlmaya ihtiyac var.

MENTAL RETARDASYON(ZEK GERL)

Trkiyenin Bilimsel verilere gre yzde ikisi geri zekaldr. Dnya Salk rgt zeka geriliini Bir kiinin entelektel seviyesinin normalin nemli lde altnda olmas eklinde tanmlamtr. Zeka IQ ile llr ve 70 in alt geri zekallk olarak kabul edilir. Zeka seviyesi iin kullanlan terim IQ zeka blm olarak bilinen iki kelimenin (Intellicence Quontient) ba harfleridir. Ve zeka lm iin deiik testler kullanlmaktadr. Sonuta kan deerler kiinin zeka seviyesini gsterir. Zeka geriliinin en nemli nedeni genetiktir. statistiklere gre geri zekallk erkeklerde kadnlara gre yaklak iki kat daha fazla grlyor. Geri zekallarn yzde seksen bei hafif derecede geri zekaldr. Bunlarn tamamna yaknnda ayn zamanda psikiyatrik hastalklar da grlr ve bu kiiler zellikle psikopatlar tarafndan organize edilen kriminal eylemlerde maa olarak kullanlabilirler. Hafif derecede ki zeka geriliinde seviye altnc snf seviyesidir. Orta derecede ki zeka geriliinde ise ilkokul 2. snf seviyesini geemez. Zeka gerilii olan bireyler sanldnn aksine olduka duyarldrlar. Yeteneksizliklerinin farkna varmalar onlar derinden yaralar. Hayal krkln youn bir biimde yaarlar. e kapanrlar. letiim becerilerini yitirmeye balarlar. Yetersizliklerini hissetmelerinin yan sra aileleri tarafndan izole edilmeleri de sknt, kzgnlk ve depresyona neden olur. ZEKA GERLNN NEDENLER Mongolizm ( Down Sendromu) iki tane olmas gereken yirmi birinci kromozomun tane olmasndan kaynaklanr. Sakin,neeli, rahat iletiim kurulabilen, uyumlu ocuklardr, ama zekalar ellinin altndadr. Ergenlik anda ise davran bozukluklar ve psikotik atak grlebilir. Bu ocuklarn enseleri kaln, kafataslar kk, dilleri byk, gzleri tipiktir. Annenin gebelik srasnda viral enfeksiyonlar geirmesi, zellikle kzamkk geirmesi, annenin alkol almas, diyabet, ocuun menenjit geirmesi, kafa travmalar zeka geriliine neden olabilir.

30 Zeka gerilii olan ocuklara uyum dzeylerini arttrc, destekleyici, eitici ve sabrl bir yaklamda bulunmak, iletiim becerilerini ve sosyallemelerini gelitirici mesajlar vermek, anlayl ve ho grl olmak , eer olanak varsa zel eitim aldrmak gerekir. Toplumumuz zeka gerilii konusunda bilgili ve gereklerin farknda olmaldr. nk lkemizde bir milyonun zerinde zeka gerisi ocuk ve yetikin vardr. Fenilketonri hastalnda diyet, hipotiroidi denilen guatr hastalnda hormon verilmesi, annelere kzamkk as yaplmas geri zekall nleyicidir. Geri zekal ocuklarn uyum, sosyal, mesleki, z bakm ve iletiim becerileri arttrlmaldr. Aileleri de, bu ocuklardan gereki beklentilerde bulunmak asndan bilinlendirilmelidir. Onlar drt duvar arasna hapsetmeyelim. Zincirlerle balamayalm. Onlar gnee hasret brakmayalm. Onlara insan gibi yaama ans verelim. Onlarn da insan olduunu unutmayalm.

DKKAT EKSKL HPERAKTVTE BOZUKLUU

Dikkat Eksiklii Hiperaktivite Bozukluu ( DEHB ) ocukluk anda balayan ve hem dikkatini toplayamamakla hem de ar hareketlilikle kendisini gsteren bir rahatszlktr. Ksaca DEHB ya da ngilizce isminin ksaltmas ile ADHD ( Attention Deficid Hperactivity Disorder) denilen bu hastalk eskiden anne babalar canndan bezdirirdi. Bir an bile hareketsiz duramayan, srekli olarak sa kolu kartrp duran, dikkatini toplayamayan bu aresiz ocuklar anne- babalarnn gzne bir canavar gibi grnrd. Bazen de iddete, kt muameleye maruz kalrlard. Psikiyatrinin Dikkat Eksiklii Hiperaktivite Bozukluunun tedavisini bulmas ile bu ocuklarn ve ailelerinin kbusu sona ermi oldu. Dikkat Eksiklii Hiperaktivite Bozukluu olan ocuklarn bir takm ortak zellikleri var. Bu ocuklar dikkatlerini ayrntlara veremezler. Okul devlerinde dikkatsizlie bal olarak sk sk hata yaparlar. Yaptklar ilerde ya da oynadklar oyunlarnda dikkatlerini toplayamazlar. Kendileri ile konuulurken dinlemiyor izlenimi verirler. Ev devi gibi uzun sre dikkat ve sabr gerektiren ileri yapamazlar. Kalem silgi gibi eyalarn kaybederler. Unutkandrlar. Dikkatleri kolayca dalr. Elleri, ayaklar kpr kprdr. Bir yerde uzun sre oturamazlar. Saa sola koturup dururlar. Sakince oyun oynayamazlar. Srekli bir eyleri kartrr dururlar. Bekleyemezler. Kontrolsz davranrlar. Anne babalar ve kardeleriyle tartrlar. Kurallara ve isteklere kar karlar. Alngandrlar ve kolayca kzdrlrlar. Dikkat eksikliinde temel sorun kiinin belli bir eyle ilgilenirken o srada aklna gelen baka bir dnceye taklmas ve bylece dikkatinin paralanmasdr. Harekete gemeden nce, yaplacak hareketin olas sonularn tasarlayan sistem iyi almad iin dnmeden hareket eder ve bu nedenle sk sk balar derde girer. Dikkat Eksiklii Hiperaktivite Bozukluu erken dnemde ciddi biimde ele alnp tedavi edilmezse sosyal uyumsuzlua, kontrolsz saldrganla, anti sosyal davranlara, alkol ve uyuturucu madde bamllna, snavlarda, ite, evlilikte ve hayatta baarszla

31 neden olur. Bu ocuklar ana okulunda, ilkokulda, oyunda srekli arkadalarn, retmenlerini rahatsz ederler. Annelerinin hayatn cehenneme evirirler. En byk sorun tedavi asndan, annenin zelikle de babann, ila kullanmna kar olmas, bu ila ocuumu geri zekal yapar gibi mantksz ve mesnetsiz n yarglara sahip olmasdr. Ama ilac kullanr kullanmaz hemen Oh be Dnya varm derler. Zaten ila en ge ergenlik anda kesilir. Ancak son yllarda erikin tipi dikkat eksiklii de bulunmutur. Erikin tipi ise olgunluk yalarnda da kullanlabilir. Metilfenidat adl ila sayesinde Dikkat Eksiklii Hiperaktivite Bozukluu ak ve net bir biimde tedavi edilmektedir ama zel reeteye tabi bu ila doktor kontrolnde kullanlmaldr. Metilfenidatn u anda Trkiyede yasal iki ilac bulunmakta. Birisi ksa dieri uzun etkili. Hangisinin kullanlacan belirlemek hekimin inisiyatifine kalmtr. Ama tedavi mutlaka bu konuda bilgili bir uzman tarafndan yaplmaldr. nk ilalarn her ikisi de krmz reetelidir. Bu ila kullanlrken bu ocuklarn aileleri, retmenleri ve psikiyatristleri arasnda yeterli bilgi alveriine ihtiya vardr. la tedavisinin yan sra davran tedavisi ve ailenin ynlendirilmesi de gereklidir.

Dikkat sreleri azdr, dikkatleri danktr,dikkatleriniyounlatramazlar. Okul devinde, almasnda ya da dier etkinliklerinde dikkatsizliinden dolay detaylar karr, hatalar yapar. Drtsel davranlarda bulunur,dnmeden harekete geerler. Sabrsz, tez canl, fevri, heyecanl olabilirler. Yatlarna gre ok hareketli, bitmeyen enerjileri vardr. Var olan akademik becerilerinin altnda baar gsterirler. Dardan gelen uyarlarla dikkati kolayca elinir. devlerini, verilen ii verilen reti dorultusunda tamamlamada zorlanr. Bazlarnda el becerileri yatlarna gre daha az gelimitir. Yazlar bozuk, sakarlklar daha oktur. Etkinlik ve grev planlamada, dzenlemede zorluk eker. Bazlarnda kar gelme, davran sorunlar ve renme gl grlr. Baladklar devi, ii, oyunu bitirmeden brakabilir veya bakasna geebilirler. Sralarn bekleyemez, ok konuur konumalar bler, sonuna dek dinlemeden cevaplar. Acele okuduu iin yanllar yapar. Harf, hece, kelime atlayabilir. Yatlarna gre daha dank, unutkan ve daha az dzenlidir. Eli aya bo durmaz, oturduu yerde kprdanr. Oturmas gerekli durumlarda rnein derste kalkp gezinir, uygunsuz bir halde trmanr durur. ounlukla hareket halindedir ya da kurulmu bir motor gibidir. Bakalarn rahatsz edici biimde ounlukla bler, satar. (konumaya ya da oyuna girer)

32

PANK ATAK Panik Atak son yllarda sk grlen bir psikiyatrik durum. Kalpte arpntya, gste
arya, souk terlemeye ve nefes darlna yol at iin hasta ve yaknlar tarafndan kalp krizi sanlmaktadr. Ama kalple ilgisi olmayan , youn lm korkusu yaatmasna ramen hibir hayati tehlikesi bulunmayan bir tr psikiyatrik krizdir. Tedavisi tamamen psikiyatri tarafndan yaplr. Bir akl hastal deildir ve bir akl hastalna da neden olmaz. Panik atak hastalar evde tek bamayken kriz geirirsem kimse yardm edemez, lrm. korkusuyla evde yalnz kalamazlar. Sokaa ktmda kriz geirip kontrolm kaybedersem, ele gne rezil olurum korkusuyla yalnz bana sokaa kamazlar ve otobs, asansr gibi kapal mekanlara, sper market , sinema gibi kalabalk ortamlara giremezler.

PANK ATAIN BELRTLER

* Tp dilinde anksiyete krizi denen ok youn bir sknt hissi. * byk korku: lm korkusu + delirme korkusu + kontroln kaybetme korkusu. *Ter boalmas , ate basmas ya da me.Ellerin Titremesi, kollarn uyumas. *Karn ars, bulant, hatta kusma.Ba dnmesi, sersemlik hissi , baylacak gibi olma.

PANK ATAIN NEDEN NE?

* Biyolojik nedeni: Beyindeki sinir hcreleri arasnda bulunan baz kimyasal maddelerin etkinliinin artmasndan, bazlarnn etkinliinin ise azalmasndan kaynaklanmaktadr. Bu nedenle tbbi tedavi tamamen bu sinir kimyasallarnn bozulmu olan dengesini dzeltme esasna dayaldr. *Psikolojik nedeni: lm ve ayrlk gibi yaam stresleri beyin kimyasnn dengesini bozarak panik ataklara neden olurlar. Sevilen bir yaknn ani lm, ele geimsizlik, isiz kalma , ar ameliyat geirme gibi stresler panik ataklarn patlamasna neden olabilir.

33

PANK ATAK NASIL TEDAV EDLR?

Tedavide ila ve psikolojik tedavi bir arada yaplmaldr. *lala Yaplan Tbbi Tedavi: Panik atak tedavisinde kullandmz psikiyatri ilalar; bamllk yapc zellii olmayan, uyku verici zellikleri de ok belirgin olmad iin gnlk hayat kstlamayan ilalardr. Bu nedenle uzun sre, hatta yllarca kullanlmalarnda bir saknca yoktur. Her ilacn olduu gibi, panik atak ilalarnn da baz yan etkileri olabilir. Mide bulants , itah azalmas , az kuruluu ve kabzlk gibi. Ancak bunlar, ilac kullananlardan sadece bazlarnda grlrler. Grlse bile, genellikle kullanmaya baladktan bir sre sonra kendiliinden geerler. la tedavisinin en nemli noktas, hastann ilacn kendiliinden azaltmamas gereidir. Tedavi sresi en az 4-6 ay olmaldr. Tam iyiletikten ve ilac kestikten sonra ataklar tekrar balarsa, ilaca da hemen balamak gerekir.

*Panik Atan Psikolojik Tedavisi: Bu tedavi teknii, kiinin panik ataklarn kontrol edebileceini renmesi esasna dayanr. Geveme Egzersizleri nin yan sra ar soluk alp vermenin kontrol edilmesi, yava yava nefes alp verme egzersizleri ve korkulan durumun stne gidilmesi tedavide nemlidir. Bu amala, panik ata ile balantl olarak yaanan, evde yalnz kalamama , sokaa yalnz kamama gibi davranlarn zerine gitmek gerekir. Ar Soluk Alp Vermeyi Nasl Kontrol Altna Alabiliriz?: Normalde, istirahat halindeyken dakikada 10-12 kez soluk alp veriyor olmamz gerekir. Eer bundan daha fazla sayda soluk alp veriyorsak, bu sayy mutlaka azaltmalyz. Panik atanzn baladn ve soluk alp vermelerinizin hzlandn hissettiinizde rahat bir koltua oturup nefesinizi tutun ve 10a kadar sayn. 10a geldiinizde nefesinizi verip kendinize rahatlamanz, gevemenizi telkin edin. Sonra 3 saniyede nefesinizi alp, 3 saniyede de verin. Bylece bir kez nefes alp vermeniz alt saniye, 10 kez nefes alp vermeniz 60 saniye srecek, nefes saynz da normale dnm olacak. Her bir dakika sonunda, yani 10 kez nefes alp verdikten sonra, 10 saniye sreyle nefesinizi tutmaya devam edin.

34

DEPRESYON
MUTLULUK REETELER
Herkes mutluluktan sz eder , ama pek az kimse onun gerekten ne olduunu bilir. Bir Alman atasz Herkes kendi mutluluunun demircisidir. der. Mutluluk, sevgi gibi tanmlanmas zor olan bir kavram. zlenene kavumaktan duyulan haz duygusu ve insann kendisini mesut , bahtiyar ve iyi hissetmesi eklinde tanmlanan mutluluk aslnda ulalacak bir hedef deil , yaarken hissedilecek bir sre. Bu nedenle herkese uyacak bir mutluluk forml , bir mutluluk reetesi yazmak mmkn deil. Herkesin arad k aslnda kendi iinde. Ama insanlk tarihi boyunca kazanlan deneyimler ve modellemeler , mutluluk iin nemli ip ular veriyor. Bu tecrbelerden yararlanabiliriz. te mutluluk reeteleri nden bir buket... Mutlu olmak isteyen insan : Bir eylerle megul olmal. Bir eylerle megul iken kendisini mutsuz , neesiz hissediyorsa yapt eyi deitirip farkl bir eyle megul olmal. ini dkmeli. Ar bulutlar gibi ar yrekler de sularn aktnca rahatlarlar. Umut etmeli. Umut insan uyandran bir ryadr. Yaayan bir insan iin umut her zaman vardr. Umutsuzluk ller iindir.

35 znty deil sevinci dnmeli. nk bir duyguyu dnmek o duyguyu oluturup gerekletirir. William Jamesin dedii gibi: Biz mutlu olduumuz iin glmsemiyoruz. Glmsediimiz iin mutlu oluyoruz. Hayat sevmeli. nk Hayat sevenler, mziksiz de dans edebilirler . Mutluyken mutluluunun tadn karmal. Hayatta mutluluun da mutsuzluun da srekli olmadn , aslnda bu ikisinin birbirini tamamladn hi unutmamal ve srekli mutlu olmak iin rpnmamal. ou zaman ekilen aclarn bedelidir mutluluk. Baarya, i huzura kavutuu, salkl olduu ve sevildii zamanlarn deerini bilmeli ve tadn karmal. Hayat yaama konusunda cesaretli olmal. Eini ve ocuklarn yarglamaya deil anlamaya almal. Geriye dnp baktnda gzel ve iyi eyler grmek iin yaamal. yi yaamak deil, yaamay iyi bitirmek! Gerek mutluluk budur. ( Aeskhylos ) Mutlu olduu anlar ve mutluluunu evresi ile paylamasn bilmeli. Bakalarnn mutluluundan mutlu olan insan en mutlu olan insandr. Mutluluk bizi zorlayan kadere kar kazanlan zaferlerin en bydr. Yazmz bir in atasz ile bitirelim : Izdrap kularnn banzn stnde umasn engelleyemezsiniz ama salarnzn arasna yuva yapmasnn nne geebilirsiniz

MUTLULUK N
Bir eylerle megul ol. Bir eylerle megul iken kendini mutsuz , neesiz hissediyorsan yaptn eyi deitirip farkl bir eyle megul ol. Aradn k kendi iinde. Kendine yardm et. ini dk. Ar bulutlar gibi ar yrekler de sularn aktnca rahatlar. Umutlu ol. Umutla iini yka ve serinlet. Gelecee iyimserlikle bak. Olumsuzluklar gznde bytme. ine kapanma. Da dn. evreyle ilgilen. znty deil sevinci dn. nk bir duyguyu dnmek o duyguyu oluturup gerekletirir. Sadece glmsemek bile seni mutlu edebilir. Elde edemediklerin iin mutsuz olmaktansa , elde ettiklerin iin mutlu olmay deneyebilirsin. Hayat sev ve ruhunun dans etmesine izin ver. Mutlu olduun anlarda mutluluunun tadn kar. Her gn gne n ve oksijeni iine ekerek ak havada ortalama yarm saat yry yap.

36 Kendini ve bakalarn affetmesini bil. Kendini sulama. Yapp ettiin eyler iin kendini yarglama. Salnn tadn kar. Kendini yaamn sularna cesaretle brak. Izdrap kularnn bann stnde umasn engelleyemezsin ama salarnn arasna yuva yapmasnn nne geebilirsin. stersen mutlu olabilirsin. Kendine gven. Hayattan bir eyleri iste. stersen hep neeli ve hayat dolu olabilirsin. Elimde deil dediin eyler aslnda elinde. Kendine , evrendeki yaknlarna ve geleceine iyimserlikle bak. Dolu dolu yaa. Kendine ok geni bo vakitler brakma. Hep her eyin daha gzel olacan ve yaamn tadn karmay dn.

DEPRESYONUN BELRTLER NELERDR?

Depresyon geiren kii gne balayacak istek ve enerjiyi kendisinde bulamaz. Yaamay anlamsz bulup lm dncelerine kaplyorsanz ; Cinsel isteinizde azalma olduunu hissediyorsanz ; nsanlarla iletiime girmeyi istemiyorsanz ; Yalnzl tercih ediyorsanz ; Geleceinizle ilgili umutsuz ve karamsar dncelere kaplyorsanz ; Uyku ve itah sorunlar yayorsanz ; Kollarnzda , bacaklarnzda uyuukluk ve karncalanma varsa ; hazmszlk , sindirim bozukluu ve kronik kabzlk gibi sindirim sistemi ikayetleriniz gemiyorsa ; Sese, grltye tahamml edemiyorsanz ; Aniden sinirlenip evrenizde ki insanlar kryorsanz ve zaman sizin iin gemek bilmiyorsa ; Srekli yatp uyumak istiyorsanz : Depresyon geiriyor olabilirsiniz. Her 100 kiiden 15 inde olduu gibi... DEPRESYONUN NEDENLER : Genetik kaltm ; ocukluk dneminde yaanm ac olaylar ve psikolojik travmalar ; Beyin kimyasnda ki deiiklikler ; Kiilik yapsnn depresyona girmeye yatkn olmas ; Hormonal deiiklikler ; Psikososyal etkenler ( ekonomik sorunlar , i sorunlar , onurun zedelenmesi , ailevi problemler, tketim kltrnn insanlar da tketmesi ) , Fiziksel salk sorunlar ve kronik bedensel hastalklar ; Alkolizm ve uyuturucu madde, hap kullanm... lk depresyon atan genellikle nemli bir yaam olay balatr. DEPRESYONA YATKIN KLN ZELLKLER: Ar duyarl ,ince fikirli , titiz , sorumluluk duygusu fazla gelimi , kimseyi krmak istemeyen , herkesi memnun etmeye alan , ar verici , gvensiz , kendisini kolayca sulama eilimi tayan , fkesini dar vuramayan , yaknlarna baml kiilerin depresyona girme riski ok yksektir. DEPRESYONUN TEDAVS: Depresyon belirtileri iki haftadan uzun srerse mutlaka psikiyatrik tedavi gerekir. Depresyonun tedavisinde en baarl sonu ilala birlikte psikoterapinin uygulanmasyla elde edilebilir. Depresyon ilalarnn bamllk yapmas sz konusu deildir.

DEPRESYONDAYIM NK SYLEYECEK SZM VAR

Dramal Hasann rast makamndaki nl arks
Baharn glleri at

37 Yine mahzundur bu gnlm. Etrafa neeler sat Beyhude geti bu mrm dizeleriyle balar.Gnmzn popler arksnda ise Gksel Depresyondaym.Unutuldum.Aldatldm.Sevgilimden ayrldm.ok yalnzm. Diyor. Sevin sahnede iken kuliste hep hzn vardr.

Felsefe profesr Ahmet nam Hznlym nk gren gzm var.Hznlym nk bana ait olan bir yzm var.Hznlym nk bilebildiim bilgilerimin tesindeki gizim var.Hznlym nk yaadm can yakan kzm var.Hznlym nk syleyecek szm var. diyordu 1995 Hazirannda Karadeniz Teknik niversitesinde yapt konumasnda.

En az iki haftalk sre ierisinde aadaki belirtilerden en az bei sizde varsa DEPRESYON sorgulanmaldr. kkn bir ruh hali, ilgi kayb yada yaptklarndan zevk alamama Gnlk i ve gcn yapamama,gnlk ilere kar isteksizlik, Perhiz yapmad halde ar kilo kaybetme yada kilo alma ( Bir ayda vcud arlnn %5 inden fazlasn alma yada verme.) tah kayb yada ar itah. Hemen hergn ar uyma yada uykusuzluk, Sknt huzursuzluk yerinde duramama, Kendini yorgun bitkin halsiz hissetme (enerjisi ekilmi gibi hissetme) Kendini deersiz aalk yada sulu gibi hissetme, Dikkatini bir noktaya toplayamama, Cinsel istekte ar azalma yada istek kayb,

DEPRESYONLA LGL SIK SORULAN SORULAR

Soru 1: Depresyonun nedeni nedir? : Depresyonun nedeni genetik ve doutan gelen bir yatknla bal olarak kiinin duygusal yaralanabilirliinin ykseklii ve bu yaralanabilirlikle karlkl bir etkileim iinde beyin kimyasnn dengesinin bozulmasdr. Birden fazla beyin kimyasal ie karmakla birlikte en belirgin dzensizlik beyin serotonin etkinliinin azalmasdr. lk depresyon ata genellikle ac bir yaam olayn takiben balar. Sevilen bir kiinin kayb, i sorunlar, iflas, yeti yitimi, isizlik, ailevi problemler, kronik hastala yakalanma gibi. Sonra ki depresyon ataklar bariz bir sebep olmakszn kendiliinden peydah olurlar. Kiilik yapsnn depresyona girmeye yatkn olmas, hassaslk ve alnganlk, mkemmeliyetilik depresyon riskini arttrr. Manik depresiflerde ve alkoliklerde depresyon intihar riskini ok arttrr. Guatr ve menopoz gibi hormonal deiiklikler de depresyonu tedaviye direnli klabilir. Soru 2 : Depresyon geirmeye yatkn kiilerin kiilik zellikleri nelerdir? : Ar duyarl ,ince
fikirli , titiz , sorumluluk duygusu fazla gelimi , kimseyi krmak istemeyen , herkesi memnun

38
etmeye alan , ar verici , gvensiz , kendisini kolayca sulama eilimi tayan , fkesini dar vuramayan , yaknlarna baml kiilerin depresyona girme riski ok yksektir. Soru 3: Depresyon ilalar bamllk yapar m? : Depresyon ilalarna antidepresanlar denir ve antidepresanlarn hi birisi bamllk, alkanlk yapmaz.

Soru 3 : Depresyon cin arpmasndan m olur? Depresyonun nedeni cin arpmas deil beyin kimyasnn bozulmasdr. Depresyonun tbbi ve tedavi edilebilir bir durum olduu topluma iyi anlatlamad iin are yanl yerlerde aranmaktadr. Yanl 2: Depresyon zayflktan ve irade gszlnden kaynaklanr. Doru: Depresyonun nedeni beynimizin zel bir blgesinde ki sinir hcreleri arasnda bulunan ve SEROTONN ad verilen bir kimyasal maddenin miktarnn azalmasdr. Depresyon ilalarnn yapt ite bu Serotoninin miktarn normal seviyelere karmaktan ibarettir. Bu ilalarn bamllk yapt, beyin kanserine, ksrla, iktidarszla ve intiharlara neden olduu gibi iddialar hibir bilimsel temeli olmayan aslsz sylentilerdir. Halsizlik, yorgunluk, hayat anlamsz bulma, aresizlik ve umutsuzluk, dikkatini toplayamama gibi depresif belirtilerin tamamnn nedeni Serotoninin azalmasdr. Nasl bbreklerinde ta olan bir insan irade gcyle o ta eritemezse beyninde azalan Serotonini de irade gc ile arttramaz. Yanl 3: Depresyon iman zayflndan kaynaklanr. Doru: Depresyonun dini yoktur, biyolojik ve kimyasal kkenli kaltsal bir bozukluktur. Depresyon geiren bir insana Senin iraden ve imann zayf. stesen kendini toplayabilirsin. demek depresyonun iddetini arttrr. Bir depresyon ata tedavi edilmedii takdirde ortalama 9 ay srmekte ve ok byk maddi ve manevi kayplara neden olmaktadr. Hastann iini, eini, geleceini hatta hayatn kaybetmesine neden olabilmektedir. Yanl 4: Depresyon ocuklarda grlmez. Doru: Depresyon ocuklarda da grlebilir ama yetikinlerden farkl olarak, znt yerine fke, sinirlilik, ie kapanma, davran ve uyum bozukluklar, kardei ile geimsizlik ve gece korkular n plandadr. Yallarda ise daha ok durgunluk ve ie kapanma, evden dar kmama eklinde grlr. Yallarda depresyon kalp yetmezlii, eker gibi hastalklar arlatrarak ldrc olabilmektedir. Yanl 5: Depresyon yaanan skntlardan kaynaklanr. Depresyonu geirmenin yolu bu skntlarn, dertlerin ortadan kalkmasdr. Doru: Aslnda insan etkileyen olaylar ve durumlar deil insann o olaylara ve durumlara ykledii deer ve anlamdr. Sorunlar tek bana depresyona neden olmaz, sadece beyin serotonin seviyesi den kiilerde depresyonun tetiini eken faktr olur. Nasl voltaj oynamas nedeniyle sigortas atan bir eve elektrik dzgn gelse de artk lambalar yanmazsa, depresyona giren bir kii de tm sorunlar ortadan kalksa da depresyonu tedavi edilmeden mutlu olamayacaktr. Yanl 6: Depresyon ilalar insan aptallatrrlar. Uyutururlar ve zararl birok yan etkileri vardr. Doru: Yeni kuak depresyon ilalar bamllk yapmayan, araba kullanmaya, ders almaya engel olmayan, kiilii deitirmeyen ilalardr. Kalp kendisini kanla doldurmadan vcuda kan pompalayamaz. Ruh ta kendisini canlandrmadan bedenini ve hayatn canlandramaz. Bu nedenle depresyon geiren bir kii iin tedavi her eyden nce gelmelidir. Bu akam iimde Tuhaf bir sknt var, Dnyada sanki bir ben kalmm, Sanki herkes Nerde keder varsa brakm, Ben nerde bulduysam Toplam almm nmde st aac Her zamanki haliyle aresiz, Havuzda su rahat,

39 nsanlar susmu. Sessiz bir yamur gibi balad bende Konumak ihtiyac. A.Kadir (brahim Abdlkadir Meriboyu)

DEPRESYON NEDR?
Depresyon 2020 ylnda dnyann ikinci byk salk sorunu olacak deniyor. Derin bir depresyon hali imdiden insanlar tehdit etmeye balad. Karanlk, karamsarlk, umutsuzluk, neesizlik , hibir eyden tat almamak, bounalk ve hayatn anlamszl duygusu, bir an nce lp kurtulma istei, aresizlik, pimanlk, sululuk, deersizlik duygular hayat bir ikenceye eviriyor. Her yz kiiden 10-15 i depresyon kskacnda. Pekiyi nedir depresyon? En geni tanmyla ruhsal kntdr. Yaama enerjisini ruhsal boyutta kaybetmedir. Depresyon geiren insan nasl bir ruh hali iindedir? Sabah yataktan kalkmak istemez. nk yaama istei, gne balayacak enerjisi, motivasyonu yoktur. Kendisini kt hissetmektedir. i kan alamaktadr. Yaamay anlamsz bulmaktadr. Cinsel istei azalmtr. nsanlarla konumak, grmek istemez. e kapanr. Kendisini yalnz ve aresiz hisseder. Umutsuz ve karamsardr. Uykusu sorunludur. Halsizdir. Sinirlidir. Zaman gemek bilmez. Srekli yatmak ister ama yatmaktan da sklr. Ne yapacan bilemez. Kararszdr. steksizdir. Geimsizdir. Yz ifadesi zgn ya da kkndr. Davran durgundur. Skntldr. Kolayca alayabilir ya da alamak ister ama alayamaz. lgisini ve dikkatini bir konuda younlatrmakta glk eker. Tepkisizdir. Souktur. letiim kurmaz. Beklenmedik tepkiler verebilir. Boanmaktan sz etmeye balayabilir. Ar alkol almaya balayabilir. Tedavi edilmeyen depresyon fiziksel hastalklara neden olabilir ya da kalp, eker gibi hastalklar arlatrabilir. ntihara ya da fiziksel hastalklara yol aarak lmcl olabilir. Evliliinin yklmasna neden olabilir. Maskeli depresyonda hibir tedaviye cevap vermeyen kronik arlar gibi bedensel yaknmalar vardr. Depresyon psikiyatrik bir durumdur ve tedavisi vardr. zellikle son yllarda ok etkili ve baarl ilalar gelitirilmitir. Yaplan almalara gre bu depresyon ilalarnn iinde tedavi edici etkisi en yksek , buna karn yan etkisi en az depresyon ilac Essitalopram (Cipralex) olarak gzkmekte ve lkemizde de ok yksek miktarlarda tketilmektedir. Ayrca davran tedavi teknikleri de uygulanr. Depresyondan kmak iin depresyondan kmay istemek gerekir. Mutlu olmak iin mutlu olmay istemek gerektii gibi. Karamsar gzl atp hayata iyimser gzlerle bakabilmek gerekir. Kendini ve yaknlarn sulamay brakmak, hayatla barmak, hayata bir kesinden tutunmak, iini ferahlatmaya, kara bulutlar datmaya almak gerekir.

LACIN ADI GNE

Depresyonun ve maninin mevsimsel zellik gsterdii yz elli yldr biliniyor. Mani hastal, karanlk ve souk k gnlerinin ardndan gnein dnyay stmaya balad, brt bcein yeniden oald, hayatn canland, damarlarda ki kann yeniden alevlendii ilk bahar mevsiminde zirveye kyor. Mani hastalnn temel zellii kontrol edilemeyecek derecede youn bir coku. Bu yle youn bir coku ki hasta gnlerce uyumad halde yorgunluk nedir bilmiyor. Saatlerce

40 konuuyor. Bazen bu coku halinin yanlsamasyla evrenin, alemin srrn zdn, Allah tarafndan seildiini, mehdi olduunu dnp buna inanabiliyor... Bir de bunun tam tersi olan ve Sonbahar Depresyonu denen durum var. Sonbaharda gn nn azalmas, melatonin ve serotonin gibi kimyasal maddeler zerinden etki gsterip beyin kimyasn deitirerek depresyona girmemize neden oluyor.

AMERKALI PAZARLAMACININ DEPRESYONU

Sonbahar Depresyonu Amerikal bir pazarlamac sayesinde tp gndemine girdi. 1970 li yllarda ABD de bir pazarlama irketinde alan Neal Owens n patronu, Owens n ilkbahar ve yaz aylarnda irketin en iyi pazarlama eleman olduunu, sonbahar ve k dneminde ise mthi bir d gstererek irketin en kt sat grafiini izdiini fark etti. Balangta patronu Owens sorumsuzlukla sulad, hatta herkesin iinde azarlad. Owens buna iddetle tepki gsterdi. Bunun zerine irketin patronu, gneli aylarn en iyi eleman olan Owens n durumunun ok ynl olarak incelenmesine karar verdi. Yaplan testler sonucunda Owens da Depresyon tehis edildi. Owens a depresyon ilalar verildi ve hem duygusal durumunun ve hem de i baarsnn ykseldii grld. Ancak k mevsiminde ki pazarlama baars yaz mevsiminde ki seviyesinin hala daha ok altndayd. Elemannn k performansnn yaz performansna kmas konusunda srarl ve inat olan patron, konunun aratrlmas iin Amerikan Ulusal Ruh Sal Enstits ne mracaat etti. Enstit Owens zerinde yeni bir tedavi programn denemeye balad ve kendisine k mevsiminde her gn iki saat kadar sreyle suni gn verildi. ok kuvvetli floresans lambalarla elde edilen parlak k ksa srede beklenmedik bir iyileme salayarak Owens yaz mevsiminde ki duygusal canllk seviyesine kard. Bununla da kalmad ve Owens n i baars da yaz aylarnda ki maksimum seviyesine ykseldi. nsann ruh hali ile mevsimler arasnda ki iliki depresyon ve maniden ibaret deil. Ar miktarda ve kusana kadar yemek yemeyle karakterize bir hastalk olan bulimya nervozann yan sra anksiyete bozukluklar da gnesiz, souk havalarda zirve yapyor. BEYNMZDE NELER OLUYOR Pekiyi btn bunlarn sebebi ne? Ruhumuzda ve beynimizde neler oluyor? Her ey gzlerimizde balyor. Gzlerimizde ki k alglayclarmz gne nn younluunda ki deiiklii saptayp beynimizin ok zel bir orkestra efi olan hipofize bu durumu bildiriyorlar ve hipofizin salglad melatonin adl hormonun etkili olduu bir dizi deiiklik ortaya karak k depresyonunu tetikliyor.

KI DEPRESYONU KI UYKUSU MU? Aslnda bu konu zerinde alan bilim insanlar arasnda, k depresyonunun bir ok memeli hayvanda grlen k uykusunun insanlarda ki e deeri olduuna dair bir gr birlii var. K uykusunda olduu gibi k depresyonunda da fazla uyuma, hafif bir bitkinlik , dikkat ve konsantrasyonda azalma ve vcudun arlamas, kilo alm, tatl ve ikolatalara kar dayanlmaz bir istek, sabahlar yataktan kalkmaya kar isteksizlik n planda grlyor. Sonbahar ve k depresyonu toplumda yzde be ile yzde yirmi be arasnda deien oranlarda grlyor. Gne nn az olduu Danimarka ve Norve gibi lkelerde intihara bal lmlerin dnya ortalamasnn zerinde olmasnda ok nemli rol oynuyor. Mevsimsel

41 depresyona kadnlarda erkeklere oranla drt kat daha sk rastlanyor. K depresyonunda klasik depresyon tedavisinin yan sra k tedavisi nemli bir tedavi alternatifini oluturuyor. Ik tedavisi ekimden nisana kadar srdrlyor. Ik tedavisinin gnlk sresi bir ile iki saat arasnda deiiyor.

KI DEPRESYONUNDA NE YAPMALI Sonbahar ve k aylarnda depresyona giren kiiler perdelerini hep ak tutmal . Perde ve duvarlarnda daha fazla yanstan canl renkler kullanmallar. Her gn le saatlerinde ak havada yry yapmallar. Tatillerinin en az yarsn kn ve zellikle k depresyonunun en ar olduu ubat aynda kullanmallar. Duygular dile dkp szcklerle ifade edebilmek kolay deildir. Anlatlmas en zor ruh hallerinden birisini de depresyon oluturur. Depresyonunu anlatamayanlarn bir ksm ruh sal profesyonellerinden yardm alrken bir ksm ruhsal aclarn bedensel ikayetler eklinde yaar. Bir ksm ise intihar dncelerine saplanp kalr. Duygular en derin ifade edenler airlerdir. Orhan Velinin duygularn anlatamama halini yeryznde en yrekten anlatan o gzel iirini hatrlayn: Alasam sesimi duyar msnz?/ Msralarmda; /Dokunabilir misiniz? / Gzyalarma, ellerinizle? / Bilmezdim arklarn bu kadar gzel, / Kelimelerinse kifayetsiz olduunu / Bu derde dmeden nce. / Bir yer var, biliyorum; / Her eyi sylemek mmkn; / Epeyce yaklamm, duyuyorum; / Anlatamyorum. ( moro romantico)

DEPRESYONUN AKIL GCYLE YENMEK

Depresyonda bilisel ya da kognitif terapi kiinin mantkl olmayan karamsar, ktmser dnce kalplarn ykmak zerine kuruludur. lk adm : Depresyonda ki insandan 1) kendisine, 2) evresinde akp giden hayata ve 3) geleceine iyimser bir adan bakmas istenir. nsan depresyondan korunmak iin kendine gvenmeli, kendini deerli ve anlaml bulmaldr. Bakalar tarafndan beenilmeyi hak ettiini dnmelidir. Gemite yaanan olumsuz durumlar nedeniyle kendisini sulamamaldr. Gelecei karanlk ve mitsiz grmemelidir. evresi ile bark olmaldr. kinci adm: Depresif hasta olumsuz otomatik dncelerini tespit ve imha etmelidir. nc adm. Depresyona girmesine neden olan bilgi ilemci hatalarn onarmaldr. rnein uyuyamad iin ar derecede huzursuz olan hastann asl sorunu olumsuzluklar abartyor olmasdr. Bir baarszlk yaayan kiinin bundan sonra artk srekli baarsz olacan dnmesi ise ar genelleme yapmaktr. Ya hep ya hi tarz dnme de Ben bir hiim kalb ile depresyona neden olabilir. Depresyonda ki kiiler genellikle Ne yaparsam yapaym bo diye dnrler. Drdnc ve son adm: Fonksiyonel olmayan dnce kalplar, emalar ortadan kaldrlr. Bunlar insann kendini deerli hissedebilmesi iin bakalarnn onayna muhta olduuna inanmas, yaamda her eyin kontrol edilebileceine inanmas, baarl saylabilmek iin her alanda baarl olmak gerektiine inanmas gibi ilevsel olmayan inan ve dncelerdir. Bir insann kiisel deerinin yalnzca hayatta ki baarlarna bal olacana inanan bir kiinin

42 baarszlkla karlanca depresyona girmesi doaldr. Mutlu olmak iin sevilmek gerekir diye dnen bir kiinin reddedilmesi de depresyona girmesine neden olabilir. Depresyonda ki hastann gnlk faaliyetlerini kaydetmesi ve yeni faaliyetler planlamas faydal olacaktr. Ne yapacan bilmesi depresyonu besleyen kararszl da ortadan kaldracaktr. Ayrca faaliyetlerin kademelendirilmesi de bir tekniktir. Yani nispeten zor bir i paralara blnerek yaplr. Hastann faaliyetleri arttka kendinden honutluu ve kendine gveni artacaktr. Yaptklarn kmseme eilimi ile de mcadele etmelidir. Olumsuz otomatik dnceye bir rnek de krk ya depresyonudur. Krk yana gelen kii, bundan sonra yaasam yaasam yirmi otuz yl yaarm, salm kanlmaz olarak hep ktye gidecek, gzlerim bozulacak, kalp, eker gibi hastalklar kacak diye dnrse ya gerekten hastalanp lr ya da otuz yllk bir ikenceye mahkum eder kendisini. Oysa Daha nmde yaanacak uzun yllar var. Hayat krknda balar. Diye dnen kiiyi mutluluk dolu otuz yl beklemektedir. Hasta kendimi daha iyi hissetseydim nasl dnrdm? sorusunu kendisine sormaldr. rnein depresyondaki bir kii depresyona girmeden nce hakknda ok olumlu dncelere sahip olduu ei ve ilikisi hakknda depresyonda iken ok olumsuz dnebilir. Yine ayn ekilde Byle dnmemin bir faydas var m?, Acaba olumlu ynlerimi gz ard m ediyorum?, Ya hep ya hi tarznda m dnyorum? Zor koullarda bile problem zme becerimi, kendime olan saygm koruyup yaama olumlu bakabiliyor muyum? sorularn kendisine sormaldr insan. nsan mutsuz eden ihtiya vardr. Bunlar 1)baar ve dier insanlarn standartlarna ulama gereksinimi, 2)kabul edilme ve sevilme gereksinimi ve 3)kontrol etme, gl ve muktedir olma gereksinimidir. *Bu konuda ayrntl bilgi Trk Psikologlar Dernei tarafndan yaynlanan BiliselDavran Terapiler kitabndan edinilebilir.

DEPRESYONDAN KURTULMAK N
Eer depresyondaysanz veya ileri bir tarihte depresyona girerseniz: Depresyondan kurtulmay itenlikle isteyin. Mutlu olmay dnn. Karamsar gzl atp hayata iyimser gzlerle bakn. Kendinizi, hayatnz, yaknlarnz sulamay brakn. Hayatnzla barn. Hayatnza bir kesinden tutunun. Bir yerden balayn. Psikolojik fel durumunu zn. inizi ferahlatmaya, kara bulutlar datmaya aln. Aklc olun. Deitirebileceiniz eyleri deitirme cesaretini gsterin. Deitiremeyeceiniz eyleri kabul edin. Kendinizle dost olun. Kendinizle barn. Kendinize yardm edin. Umutlu olun. yimser olun.Bu ruh halinden hi kamayacanz dnseniz bile btn bunlarn hepsinin geeceini unutmayn. Hayatnzda ki sevgiyi arttrn. Kendinizi eletirmeyin ve sulamayn. stekli , azimli ve kararl olun. Sakin ve soukkanl olun. Kk eylerden mutlu olun. Kendinizi olduunuz gibi kabul edin. lalarnz dzenli olarak kullanarak beyninizde depresyon nedeniyle ortaya kan ve depresyona da neden olan kimyasal dzensizlii dzeltin. Kendinize olan saygnz her durumda ve koulda koruyun. Kendinize gvenin. Hayatta sorunlarn kmas doaldr. Kendinizi iyi hissetmenizi salayacak ura ve ortamlara ynelin. Hareketsiz kalmayn. En azndan dzenli olarak yry yapn. inize kapanmayn. nsanlarla birlikte olun , kaynan. nemli kararlarnz erteleyin. Depresyon pek ok insann derdidir ve tedavisi vardr. Kendinize ok geni bo vakitler brakmayn. Hayatnz planlayn. Amalarnz olsun. Hayatn anlam yok , yaamann tad yok , hi bir ey dzelmeyecek gibi olumsuz dnceler aklnzdan getiinde, bu dncelerin yanl ve hastalkl dnceler olduunu dnn ve yerine olumlu dnceler gelitirin. evrenizde olup bitenlerle daha fazla ilgilenmeye aln. Hi ilgilenmediiniz eylere de bakn. Yaptnz veya yapmadnz eyler iin kendinizi yarglamayn. Kendinizi aresiz bir

43 insan olarak dnmeyin. Her eyin bir aresi olduu dncesini temel aln ve areyi bakalarnda deil kendinizde arayn. lm deil yaam dnn. Kararl olun. Yapsam m yapmasam m? gibi ikircikli dnceleri bir yana brakp, yapmanz gereken neyse onu yapn. Eer eker hastal , kalp hastal gibi yaam boyu sren bir hastalnz varsa bu hastal hayatn doal bir paras olarak kabul edin.Hastaln ve hasta psikolojisinin tm yaamnz etki altna almasna izin vermeyin. Hastalnz nedeniyle kendinizi kstlamayn.Kendinize, evrenize ve geleceinize umutla bakn. Kendinizi bakalaryla karlatrmayn.Kendinizi olduunuz gibi kabul edin. Cannz skld zaman ak havada dolamak, eski dostlarnzla sohbet etmek, gazeteleri, dergileri kartrmak, arda gezinip vitrinlere bakmak, mzik dinleyip roman okumak gibi holandnz ve yapmaktan zevk aldnz bir eyle megul olun. Sreklilik arz eden bir hobiniz olsun. rnein bir gazeteye abone olup ke yazlarn dzenli olarak okuyun. Ya da televizyonda ki bir dizi filmi takip edin... inize kapanmayn.Yaamnz ve hayatnz yaayn. Her gn yaptnz basit ve sradan faaliyetlerinizi arttrn. rnein telefonla konuun.Televizyon seyredin.Spor yapn. Yalanyorum, yalandm, lme yaklayorum psikozuna girmeyin. hayatn anlam yok. , yaamann tad yok. , hibir ey dzelmeyecek. Gibi olumsuz dncelerin aklnzdan getiini fark ettiinizde neden byle dndnz kendinize sorun.Olumsuz dncelerinizi sorgulayn.Olumsuz dncelerinizin yerine yeni ve olumlu dnceler retmeye aln.

DEPRESYONUN BTKSEL TEDAVS SARI KANTARON

Depresyon denilince akla ilk gelen bitki Sar Kantarondur. Kedi otu ve erbetiotunun da antidepresan etkileri olmakla birlikte Sar kantaronun ayr bir yeri var. Sar iekli bir tr al bu bitki. Binbirdelikotu da denir. Hristiyan inancnda kutsal bir yeri vardr. Avusturyada sann ha kan, , Tanr kayras otu ve peygamber kan gibi isimlerle anlmaktadr.Sar kantaron 1997 de Newsweek dergisinde kan bir makaleden sonra popler oldu. Ama ortaadan beri antidepresan olarak kullanlyordu. Sar Kantaron bu gn kullandmz sentetik antidepresanlara benzer etkilere sahiptir. eriinde ki hiperisin beyinde ki teta dalgalarn arttrarak meditasyon, memnuniyet ve yaratc dnceleri arttrma gibi etkiler gstermektedir. Hafif ve orta iddette ki depresyonlarda rahatlatc ve sakinletirici etki gsterir ama ar depresyon iin yeterli deildir. Korku, endie, kayg gibi anksiyete semptomlarnn ve umutsuzluk, aresizlik duygusu gibi depresyon semptomlarnn iyiletirilmesinde faydaldr. Adet ncesi skntlarn rahatlatr. Ayrca yaralarn iyilemesini ve sindirimi kolaylatrr. Bahar yorgunluuna, kronik yorgunluk sendromuna, uykusuzlua, stres ve gerginlie iyi gelir. Menopoza bal depresyonda da olduka etkilidir. Zihinsel konsantrasyonu arttrd ne srlmektedir. Yataa iemeye de iyi gelir. shal ve romatizmal arlarda da faydaldr. Sar kantaron kullanan ak tenli kiilerin kendilerini dorudan gelen gne ndan korumalar gerekir.

44 Doada ki tek ifal bitki sar kantaron deil elbette. rnein Ekinazyann baklk sistemini glendirici etkisini ve kn yaanan viral st solunum yollar enfeksiyonlarnda ki etkisini artk bilmeyen kalmad. Keten tohumu da yksek kolesterol tedavisinde kullanlyor. Sar kantarondan baka papatyann da sakinletirici etkisi var. Oulotu da sakinletirici. Sinirsel ba arlarna, kalp arpntlarna iyi geliyor. Kediotu bedensel ve zihinsel gerginlikleri sakinletiriyor. Ayrca melisann, uhaieinin ve erbetiotunun da antidepresan etkileri olduundan sz ediliyor. Sar kantaron ve uhaiei migrende de faydal. Sar Kantaron Avrupada ve Amerikada St. Johns Wort adyla eczanelerde ila olarak satlyor. Trkiyede ise aktarlarda bulunuyor. Doal ekliyle pazarland gibi szen poet eklinde ay da mevcut. Sar kantarona lkemizde verilen dier adlar klotu, yaraotu ,kanotu ve mayaslotudur. .

NTHAR
ntihar dnyada her yl bir milyon kiinin lmne neden olan bir insanlk dramdr. Dnyada son 50 ylda intihar skl yzde altm artmtr. Trkiye de resmi istatistiklere gre intihar hz yz binde 3, senede intihardan lm says ortalama 2500 kii olup, gerek rakamlarn ok daha yksek olduunu tahmin ediyoruz. ntihar lmleri 24 yana kadar kadnlarda, 24 yandan sonra erkeklerde daha sk grlmekte. Trkiyede intihardan lmn en sk grld ya aral 1524 dr. Trkiye de intiharlarn yars kendisini asarak olmaktadr. ntiharn su yz sebepleri olarak: Tbbi hastalklar, aile ii geimsizlikler, geim sknts, duygusal incinmeler, sevdii tarafndan reddedilme ve okulda baarszlk gelmekte. ntihar kurbanlarnn yzde 94 nde psikiyatrik bozukluk, yzde 45 inde depresyon var. Ayrca alkolizm, izofreni, kiilik bozukluklar ve panik bozuklukta da intihara normalden daha sk rastlanyor. Genlerde intihar riskini arttran faktrler: Reddedilme, ayrlk ve isizlik, sevilen bir yaknn kaybetme, yasal sorunlar. Depresyonu olan genlerde kiilik bozukluu, yallarda fiziksel hastalk varsa intihar riski artyor. izofrenide hasta gen bir erkekse risk daha fazladr. Alkol bamllarnda uzun yllar alkol alndktan sonra veya tabloya depresyon eklendiinde risk maksimalize oluyor.

45 Uyuturucu madde bamllarnda eer hasta dzensiz bir hayat sryorsa, maddeyi damardan kullanyorsa, depresyon varsa risk en st seviyede demektir. Madde bamllarnda intihar riski normalin 20 katdr. ntiharn sosyal boyutu ile ilgili en nde gelen almalar Fransz toplumbilimci Emile Durkheim tarafndan yaplmtr. Durkheim intiharlar e ayrmtr. 1) BENCL ( EGOST) NTHAR: Bireyin toplumla btnleemeyip yalnzlamas sonucunda ortaya kan intihardr. Modern hayatn getirdii yaam biimi tarafndan beslenir. Toplumsal balarn ve balln youn olduu Katoliklikte intiharlarn ok az grlmesi, buna karn bireysellii besleyen Protestanlkta olduka fazla olmas buna rnek gsterilmektedir. Aile balarnn zayflamas da bir dier etkendir. 2) FEDAKARLIK (ALTURZM) NTHARI: Bomba ykl aralarla intihar eden intihar komandolar alturistik intihara rnektir. 3) KURALSIZLIK (ANOMK) NTHARI: Bireyin hayatn dzenleyen bir kurallar ve deerler sisteminin olmamasndan ya da kaybolmasndan kaynaklanr. Lotodan zengin olma ya da boanma kuralszlk intiharn tetikleyebilir. atmal duygular beslenen bir objeye rnein hem sevilen hem de nefret edilen anneye fkeyi kiinin kendi benliine yanstmas intihara yol aar. ntiharda en nemli etken beyinde serotonin etkinliinin dmesidir. Bu nedenle bir serotonin artrcs olan Essitalopram(Cipralex) her eit intiharn nlenmesinde ok kritik ve yaamsal bir neme sahiptir. Aile ii iletiim bozukluunda dahi intihar nler. ntihardan bahseden bir kiiye yaplacak ilk ve en nemli yardm onu dinlemek ve iten drst bir ekilde duygusal paylamda bulunmaktr. Basit zmler bulmaya almamak , eletirmemek, t vermemek , kendini onun yerine koyup onun duygularn paylamak nemlidir. Ne syleyeceini bilmeyen kiinin en iyisi ne syleyeceini bilmediini sylemesidir. Umutsuzluk ve aresizlik duygusu ve bu duygularn ruhta neden olduu souma , me duygular paylalmaldr. yimser dnmeye yneltilmelidir. Sorunlar ile baa kma planlar yaptrlmaldr.

"
NTHARIN R
Bu kadar yrekten arma beni. Bir gece anszn gelebilirim. Beni bekliyorsan, uyumamsan. Sevinten kapnda lebilirim. Belki de hayata yeni balarm. imde kllenen kor alevlenir. Bakarsn hi gitmem klen olurum. Belki de seversin beni kim bilir. mit Yaar Ouzcan Akn, zlemin, lmn ve acnn airi. Aslnda 6 Haziran 1973 e kadar akn ve zlemin, 6 Haziran 1973ten sonra ise lmn ve acnn airi. Bu iki dnemi keskin bak gibi ayran 6 Haziran 1973 ise airin olu Vedat gencecik bir yata kaybettii gn. 6 Haziran 1973. Prl prl bir yaz gnyd. Aydnlkt, gzeldi dnya. Bir adam dt o gn Galata Kulesinden. Kendini bir anda brakt bolua. mrnn baharnda. Btn umutlaryla birlikte parampara oldu. Bir adam dt Galata Kulesinden. Bu adam benim olumdu. Gencecikti Vedat Il ld gzleri. i btn insanlar iin sevgiyle doluydu. kt

46 apansz o dnlmez yolculua. Kendini bir anda brakt bolua. Snd gne, karard yeryz, btn zaman durdu. Bir adam dt Galata Kulesinden. Bu adam benim olumdu. Aarken ufkunda gller alevden. kt, her gnk gibi glerek evden. Kimseye belli etmedi iindeki yangn. Yrd, kendinden emin sonsuzlua doru. Galata Kulesinde bekliyordu ecel. Bir fincan kahve, bir kadeh konyak. lm yolcusunun son arzusu buydu. Bir adam dt Galata Kulesinden. Bu adam benim olumdu. Kckt bir zaman. Kucama alr ninniler sylerdim ona. Uyu olum, uyu olum, ninni. Bir daha uyanmamak zere uyudu Vedat. 6 Haziran 1973. Galata Kulesinden bir adam att kendini. Bu nankr insanlara, bu kalle dnyaya inat. imdi yine bir ninni sylyorum ona. Uyan olum, uyan olum, uyan Vedat. Her intihar bir iirdir. Galata kulesinden stanbula szlmek bambaka bir iir. Bir fincan kahve. Bir kadeh konyak. lm yolcusunun son arzusu buydu. Bir adam dt Galata kulesinden. O adam benim olumdu. lmle sonulanm her intihar arkasnda ruhsal olarak lm alt kii brakr. En byk acy yaayanlar anne babalardr. Gen yata ocuklar intihar etmi anne- babalara Allah sabr versin, hayatta katlanlmas en g aclardan birisidir bu. mit Yaar 1973 sonras iirinde ite bu derin acy anlatr. Son kitaplarndan birisi olan Aclar Denizi adl kitabnda yer alan Ben aclar denizinde boulmuum iiri bu ruh halini en iyi anlatt iiridir. Ben aclar denizinde boulmuum. itmem vapur ddklerini, mart lklarn. Dalgalar her gn bir baka kyya atar beni. Duyarm yosunlarn benim iin aladklarn. lym oktan, bir baksana gzlerime. Gr, iindeki o kanl cam krklarn. Bu ne karanlk, bu ne zindan gece byle. Btn gemiler sndrm klarn. Ben aclar denizi olmuum, yaklama. Sularm tuzlu, sularm zehir zemberek. Baksana; herkes iime dkm artklarn. Bu karanlk bitse artk, bir ay dosa. Bir deli rzgr ksa; alp gtrse yllarn iimde braktklarn mit Yaar Ouzcan 1926da dodu. Trkiye Bankasnda otuz yl alp emekli oldu. Otuz iir kitab olmak zere toplam elli kitab yaynland. Vedat kaybettii 1973 den sonra aclar denizinde 11 yl daha yaad ve 1984te kendi tabiriyle- lerek lmszle yrd. alar saat. Kes sesini. Ne kadar alsan nafile. Biz bir daha uyanmamak zere uyuduk.

BR BABANIN BR RETMENE MEKTUBU

Her insann gerek insan olmadn , her insann gerekten adil olmadn renmesi gerekiyor olumun.... Biliyorum.... Fakat ayn zamanda ; her alaa karn bir kahramann olduunu , her bencil politikacya ramen kendini adam bir liderin olduunu , her dmana karlk bir dostun olduunu da ret ona...

RET KTAPLARIN MUCZESN.......................

Yapabilirsen kskanlktan uzaklatr ve retebilirsen ret kitaplarn mucizesini ona...Ama sessiz sreler de tan ki gkyzndeki kularn , gnein , yeil tepelerin ve ieklerin ebedi sihrini de dnebilsin....

RET KEND DNCELERNDE NANLI OLMAYI.........

47 Baarszln hilekarlktan ok daha onurlu olduunu okulda ret ona. Herkes yanl olduunu sylese de kendi dncelerinde inanl olmay ret. Nazik insana nazik olmay , kaba insana kaba olmay ret. Herkesin balklama zerine atlad zamanlarda kalabal takip etmeme gcn vermeye al. Tm insanlar dinlemeyi ret ona.Fakat duyduklarn gerein eleinde elemeyi de ret ayn zamanda. Ve sadece iyi olanlar almasn ret....

RET ZGN OLDUUNDA GLMEY.....................

retebilirsen eer , gzyalarnda utan olmadn ret ona.... zgn olduunda da glebilmeyi ret.... Alayclara glp geebilmeyi ve ok iyi grnenlerden saknmay ret.... Bilek ve beyin gcn en yksek deer bienlere satmasn...Ama yreine ve ruhuna asla fiyat etiketi koymamasn ret....

RET DK DURMAYI VE DVMEY.......................

Hakl olduunu dndnde , karsnda uluyup duran eteye kulaklarn tkamasn ve dik durmasn , dvmesini ret ona.... Ona kar nazik ol ama koruma!.. nk ancak atele snanm olmak elii zletirir.... Sabrsz olma cesaretine sahiplenmesine yol ver.... Kahraman olmak sabrna sahip olmasna yol ver.... Her zaman kendine inanc olmasn ret ki insanla inanc olsun.... Biliyorum ok ey istiyorum.... Fakat bir bak yapabileceklerine...Benim olum ylesine iyi bir renci ki!.. Abraham Lincoln

LM N PSKOLOJS
u kavga bir bitse dersin - Ackmasam dersin - Yorulmasam dersin - iim gelmese dersin - Uykum gelmese dersin - lsem desene! Orhan Veli Kank Hayatlarnda yaanm yeterince gzel ans olan insanlar lmden pek korkmaz derler. Buna karn hayatmz istediimiz gibi yaayamazsak ve istediimiz gibi yaama mitlerimiz de tkenmise eer , psikolojimiz bunu bir tr lm olarak alglar. nk artk yaanacak bir ey kalmam gibidir. Biyolojik lm hayatn somut bir gerei ve temel yasas olduu halde , onunla her karlamamzda dehete deriz. nsan olmak bizi yaadmz srece bir eylerin mcadelesini vermeye mahkum eder. Bu mcadelede hedefimiz baarl olmaktr. Gnlk hayatmz srekli bir maiet derdi ile kuatlm haldedir. e gitmek , trafik kurallarna

48 uymak, geinmek iin para kazanmak zorundayzdr. Gnlk tela iinde bu sreci ou kez hissetmeyiz bile. Ama ne zaman ki bu dnya tela durulursa , rnein bir Pazar gn ya da bir bayram tatilinde hibir eyle uramadan dinlenirken o kayg kar gelir . O anda yle bir dnya iinde ki halimize , gemiimize ve muhtemel geleceimize bakarz. Dnyay iinde kendimiz olmadan grrz ve dnyay yitirme , yani lme durumunu daha derinden hissederiz. nsann varl tkenen , lme doru giden bir varlktr. En derinde ki kaygy yaratan da bu geici varolululuk hissi olsa gerek. Gnlk hayatmz srdrebilmek iin lml olduumuzu unutmak ya da en azndan gz ard etmek zorundayzdr. Ama abalar bounadr; biz ne kadar dnya ileriyle ilgilenip lm unutmaya alrsak , lm o lde bize yaklar. lm sadece bir gn bamza gelecek bir kanlmaz son deildir; ayn zamanda geride kalan hayatmzdr. nk geride kalan her an lr. Yaayan sadece imdi ki zamandr. lm temel korkuya neden olur. Birincisi ve en kuvvetlisi kronolojik zaman ve mekan boyutunda yaayacamz gerek lmmze yaklatmz bilmenin ama bunun ne zaman olacann belirsizliinin neden olduu korkudur. kinci korku ldkten sonra ki br dnya hayatnda bize ne olaca ve geride kalanlara , zellikle ocuklarmza ne olaca korkusudur. ldkten sonra ne olaca ile ilgili korku lmden nce ki hayat derinden etkilemektedir. Sadece kk bir aznlk lmden sonra hibir ekilde hayatn olmadna inanr. nsanlarn ou lm sonras hayata inanmaktadr. Bir dini disiplin iinde olsun ya da olmasn... nc korku ise lmn gelmesiyle birlikte artk var olamamaktan korkmadr. lmle bu kadar i ie yaarken ve her an lmemiz ihtimal dahilinde olduu halde hi lmeyecekmi gibi yaayp gidebilmemizi ve sanki dnyada bizim iin lm yokmu gibi lme kaytsz kalabilmemizi salayan lme kar gelitirdiimiz bir savunma mekanizmasdr. Aslnda insann hayatta ki oluk ocuk , torun torba sahibi olmak , bir sanat eseri yaratmak gibi tm abas bir ekilde lmsz olabilmeye dnktr. Kitle iletiim aralarnn gelitirilmesi ve yaygnlatrlmas da lme bir meydan okuyutur aslnda.

49 Analitik Psikolojinin kurucusu Carl Gustav Jung normal bir insann ileri yalara ulatnda lm hedefine odaklanmas gerektiini ne srer. Byk dinler insan yaama olduu kadar lme de hazrlamaya alrlar. Bat kltrnde yaayan insann lme kar tavr antik adan gnmze kadar bir ok deiikliklerle geldi. Bu deiim kendisini mezarlarn yapmnda , gmlme trenlerinde , vasiyetlerde ve matem adetlerinde gsterdi. Orta a insan hayat kendisine verilen ksa bir icra olana olarak gryordu. O hayatnn ksalnn ve lm her zaman ierisinde tadnn farkndayd. Bu nedenle, bir mucize olarak bakt hayata ak duygusu ile balyd. Oysa gnmzn modern bat insan, muhtemelen mrnn uzamas ve tbbn lm karsnda kendisine ok gvenmesi yznden lmn kesinliini , kanlmazln ve hayatn pamuk ipliine bal narinliini hissetmeden sadece varolusal bir ktmserlik yaamakta. Geleneksel toplum dzeni iinde yaayan insan herkes gibi kendisinin de lml olduunu iine sindirmi ve lm evinin doal bir misafiri olarak kabul etmiti. Oysa gnmzn modern insan zellikle son yzylda kendi lmne younlat. Herkesin lml olduunu unutup yalnzca kendi mstakbel lmnn yasn tutmaya balad ve bazen , gelecekte ki kendi lmnn acsna katlanamayp intihar seti. zellikle on sekizinci yz yldan itibaren lm yaamn doal bir btnleyeni deil de srekli bir endie kayna , korkun bir son olarak grlmeye baland. On dokuzuncu yz ylda ise lnn ardndan tutulan yas mezarlkta histerik bir matem performansna dnt. nceki yz yllarda hayatla lm bir arada ve birbirini tamamlayan sreler olarak grlrken bu gn mutlulua duyulan ihtiya ve hayatta ille de mutlu olacam, mutlu olmak zorundaym taknts yznden ve her zaman mutlu grnme zorunluluu nedeniyle lme kar hzn dolu duygular belli etme, sergileme yasak ve tabu halini almtr. Modern an insan bilindnda lmsz olduuna inanr. lmn rast gele nedensellii zerinde durur.

50 Hastalklar , kazalar , bulacl , ileri ya vurgulayarak lm bir zorunluluktan bir kazaya indirger. Oysa biz yaayan insanlarn , hepimizin , bizden nce gelip gidenler ve bizden sonra gelip gidecekler gibi , tabiata bir lm borcumuz var. Bu domu olmann bedeli. Bu borcu demeye hazr olmak ve bunu doal bir reaksiyon olarak kabul etmek gerekiyor. lm bir yana itmekten , hayattan ayr bir eymi , sanki hayatn dmanym gibi grmekten vazgemeli insan.

HER EY YLE OLMASI GEREKT N YLE OLDU

Gn gelir de bir damla ya akarsa gzlerinden Yaptklarn ve yapamadklarn iin. Bo ver Her ey yle olmas gerektii iin yle oldu. Yukarda ki dizeleri yllar nce Mardinde yazmtm. Aslnda deiik biimlerde binlerce yldr ifade edilen bir dnce , bir duygu bu.nsan hayatnn en temel gereklerinden birisine vurgu yapt , insan varoluunun drt temel veri sinden birisine merhem olduu iin binlerce yldr varln koruduunu ve insann genlerine kazndn dnyorum.

51 nsann yaam boyunca nne srekli seeneklerin kmas ve yapmak zorunda olduu tercihlerinin tm arln , tm sorumluluunu sonsuza kadar tayaca gerei insan olmann belki de en zor yan. Birisiyle evlenmeye karar verirsiniz. Sonsuza kadar tanacak bir sorumluluk ister. Birisinden ayrlmaya karar verirsiniz.Yine ayn... Pablo Neruda Bir rzgar esti ve ben insan olmaktan skldm. Diyordu bir iirinde. Yaayan en iyi terapistlerden biri olan Irwn Yalom ise Akn Cellad adl psikoterapi yklerinin nsznde ; her birimiz ve sevdiklerimiz iin lmn kanlmaz oluu , nihai yalnzlmz ve yaamn belirgin bir anlamdan yoksun oluunun yan sra bu drdncsnn , yaammz kendi irademizle biimlendirmek zorunda olduumuz temel gereinin de , her ne kadar acmasz grnse de akln ve kurtuluun tohumlarn tadn sylyor.Ve biz insanlar Dr. Yalomun da dedii gibi yaamn gerekleriyle er ge yzlemek , bir ekilde uzlamak zorundayz. nsanolunun sorumluluu arttka zgrleir.zgrletike de sorumluluu artar.Srekli tercihlerle kar karyyz.En temel tercih yaamla lm arasnda. Daha sonra aklllkla delilik , iyilikle ktlk arasnda tercih yapmak durumundayz. Ve daha sonra tercihler ayrntlara inerek , insann tm hayatn kaplyor. Yz gzellii mi ruh gzellii mi? Kitap okumak m TV. seyretmek mi? Uyumluluk mu asilik mi ? Gre mi tenis mi? brahim Tatlsesin ayandaki kunduras m yoksa Rossininin Sevil Berberi mi? Kola m ayran m vs....Ve en soyutundan en somutuna , en nemlisinden en nemsizine kadar tm tercihlerimizin tm sorumluluu kendimize aittir ve hayat batan sona tercihlerle dolu olduundan baz tercihler sonradan bazen youn pimanlklara , acmasz keke lere yol aar.Ac olan gz yalar deil , gz yalarnn ardnda ki kekelerin arldr aslnda.

ALE APARTMANLARI
Adam esnaftr. Otuzlu yalarnda bir arsa almtr. Krkl yalarnda bu arsaya , drt daireli kk bir apartman yapar. Ellili yalarnda da ocuklarn evlendirip bu apartmann dairelerine yerletirir. Ondan sonra da bu yaznn konusu olan sorunlar balar. En nemli sorun gelinin kaynpederle kaynvalidenin ve damadn dier kardelerinin yaad aile apartmanna gelin gelmesi ve st kapal olarak onlara fiziksel ve ruhsal olarak hizmet etmesinin beklenmesidir. Aslnda bu aile apartman denen kurum herkesin ayn odada yatp kalkt ve ayn kaptan yiyip itii eski geni ailenin modern eklidir. Bu apartmanda bir tek baba vardr o da damadn babas olan kaynpederdir. O lmedii srece gelinin kocas gerek anlamda baba olamaz nk bir evde iki baba olmaz. Yine bu apartmanda bir tek ana vardr o da damadn anasdr. O lmedike gelin de gerekten ana olamaz. nk bir evde iki

52 anaya yer yoktur. Gelin kz ana olmaya kalkarsa ite o zaman kyamet kopar. Yalandn ve eski gzelliini kaybettiini hisseden kaynana tm fkesini, kskanln geline kusabilir. Bu aile sisteminde damadn geline herkesin iinde sevgi gsterisinde bulunmas gelin kaynana harbini patlatma asndan ok tehlikeli kabul edildiinden srekli ahkm kesen baz atalarmz Avradn dekte evladn beikte sev. buyurmulardr. Eer ailenin tek erkek evlad varsa ve kaynana dul ise ya da kaynpeder sa olmasna ramen kaynana kendisini duygusal olarak yalnz hissediyorsa ya da kaynanann oluna ar bir dknl varsa, damat anasna ar balysa, kaynana gzelliine ve sse ar dknse ok byk bir ihtimalle gelin hanmn ekecei vardr. Sklmaya zlmeye hakk olmad, mutsuzum derse Arpan m fazla geliyor? deneceini bildii iin gemek bilmeyen ba, boyun, bel ve karn arlar eklinde dile getirir ruhsal acsn ve doktor doktor dolamaya balarlar. Aile apartmannda sadece gelin deil kaynana, elti, grmce ve hatta gelinin annesi de ruhsal adan rahatszlanabilirler. Ayrca aile ii dengelerin bozulmas sonucunda z kardeler birbirlerine dman olabilir. Eer kaynana olgun deilse, ocuk ruhlu ve cahil ise, ocuklar arasnda dedikodu edip laf tayarak yangn krkleyebilir ve aile facialarna dahi neden olabilir. Btn bu strese dayanamayan kaynpeder bu apartman yaptna yapacana bin piman olup, gen yata kalp krizi geirerek lebilir. Zamanla bunalan ve kendisini yalnz hisseden damat alkol almaya balar, bir sre sonra teki kadnn bulur ve gelin hanmn hayat bir kez daha yklr. zm byclerde, soukluk scaklk muskaclarnda aramaya balar. Kaynanasyla ba dertte ve mutsuz orta ya kadnlarna bu hizmeti veren uyanklar zaten hemen her ke banda hizmete hazr beklemektedir. Evliliin mutluluk getirebilmesi iin erkein de kadnn da kendi ailelerinin snrlarn iyi izmeleri ve elerinin ailelerine kar saygl ve yapc olmalar art.

KTLE PSKOLOJS
iller kitle psikolojisini iki cmleyle zetlemi ve Herkes tek banayken herkesten zeki ve aklldr. Oysa bakalar ile birlikte yrrken kaz kafaldr. demi. Tek banayken zeki ve saduyu sahibi olan bir insan bir kitleye katldnda o kitlenin ortalama zeka seviyesine iniyor ve onun kontrol altna giriyor. Kitle bireyi hipnotize ediyor nk insanda da sr hayvanlarna zg i gdler var. Bylece, normal zamanlarda tavuk bile kesemeyecek bir insan, kafa kopartan bir canavar haline geliyor. Kitleyi oluturan bireyler zeka seviyeleri , yalar , ileri , eitim seviyeleri , yaam tarzlar ve hatta karakterleri ne kadar farkl olursa olsun , kitleleme ilemi sonucunda yle bir kolektif ruh kazanyorlar ki kiisel hayatnda ok sakin ve barsever olan bir insan bile bir anda canavar kesilebiliyor. Bu deiim nedenlerinin banda kitlenin abartlm gc geliyor.Kitle insan dahil olduu kitle iinde , kitle dna

53 ynelik olarak kar konulamaz bir gce sahip olduuna , bir eit dokunulmazlnn bulunduuna, polisin kendisine bir ey yapamayacana, yaptklar nedeniyle yarglanamayacana, cezalandrlamayacana inanyor. Bu duygu hali ile kendisini bir takm ilkel ve saldrgan igdlerin eline teslim etmesi kolaylayor. Oysa bu kii kitle iinde deilken , zel hayatnda bu tr saldrgan igdleri frenleyip denetlemekte hi zorluk ekmez. Kitle etkisinde ki birey kimliksizleiyor ve robot gibi hareket ediyor. Kitle ruhu , iindeki bireyleri telkine ok yatknlatryor ve savunmasz hale getiriyor. Kitlede bireyleri etkisi altna alan telkinin gc , bireylerin arasnda ki etkileim sonucunda bir gibi byyor.Fert kitleden telkinle ald emirleri vakit geirmeden yerine getirme eilimi iine giriyor ve kendisini engelleyen glere kar acmaszlayor. Kitle iinde , kitleyi bir araya getiren ortak payda konusunda ar bir duyarllk var. ok kk bir hata , bir sz , bir kkrtma ar ve n alnamaz tepkilere neden olabilir.nk kitle her eye gcnn yettiine inanmaktadr ve gereklie uygunluunu denetleyemedii hayallerle dnmektedir. Kitle insann ruhunda ki acmasz ve ykc igdleri aa karr. Hafif bir antipati bir anda azgn bir nefrete dnebilir. Kitlede ki en gl ajitatr rksal bilinddr. Tepkili ve fkeli kitleler kendi ajitatrlerini kendileri yaratrlar. nsan psikolojisinde tutuma ya da kindling denen bir kavram var. nce sakin sakin konuan bir insan konutuka kontrolden kar ve zapt edilemez hale gelir nk beyinde ki kontrol merkezlerinin eii alm ve tutuma gereklemitir. Ayn durum kitlede de olur ve kitle kendi kendisini tututurur. Onun iin kitlesel eylemlerde kitleye bu tutuma olmadan mdahale edilmesi gerekir. Kitle her eye inanmaya hazrdr. Sylenen eyin dzmece olabilecei konusunda en ufak bir kuku duymadan bunun gerek olduuna inanr.

SANATIN YLETRC GC
Her ey bittikten sonra geriye sanat kalr. Hayatn anlam iirde, romanda, arkda, resimde, heykelde, dansta ve mzikte gizli deil mi? Ayrca sanat hayatn en drst ve maskesiz boyutu. Psikiyatri ile sanat arasnda 2000 yldr bilinen bir iliki var. 2000 yl nce Plato sanatkrlarn Tanrlar tarafndan kutsal lgnlkla donatlan ayrcalkl kiiler olduunu sylemiti. Bu gn artk biliyoruz ki zellikle Manik Depresif Miza Bozukluu ile sanatsal yaratclk arasnda yakn bir iliki var. Oxford niversitesinde yaplan bir aratrmada, Kraliyet Saray Akademisi yesi 47 ngiliz sanatnn yzde 38 inin manik depresif olduu belirlenmi. 40. Ulusal Psikiyatri Kongresine katlan karikatrist Galip Tekin pek ok baarl karikatr sanats gibi kendisinin de zaman zaman kontroll bir delilik hali iine girerek eserlerini yarattn, bu sra dl olmayanlarn eserlerinin sradanlktan kurtulamayacan ifade etmiti. Dostoyevskiyi ya da Orhan Kemali sabahn drdnde kaldrp gece yarlarna

54 kadar yazdran itici g ite o yaratc delilik hali ve onunla gelen vecd ile kendinden geme duygusudur. Dnya psikiyatrisinin en nemli teorisyenlerinden birisi olan Sigmund Freud sanatlarn ruh hali ile ilgili olarak Yaratc sanatlarn eserleri byk vgye layktr; nk onlar yerle gk arasnda, bizim henz ryamzda bile gremediimiz bir sr bilgiye sahiptirler. Onlarn zihin konusunda ki bilgileri bizim gibi sradan insanlarnkinden ok daha ileridedir. nk onlar bizim henz bilim alanna sunamadmz beyin kaynaklarndan yararlanmaktadrlar. demiti. Sanatn en nemli fonksiyonlarndan birisi de iyiletirici gce sahip olmas. zellikle depresyonda ve anksiyete nevrozunda her trl sanatsal faaliyet hem rehabilite edici hem de tedavi edici ileve sahip. ocuk psikiyatrisinde de sanat dallarndan geni lde yararlanlmakta. Sanatn ruh saln koruyucu etkisi ok belirgin. Bunu edebiyatmzda en iyi belirten Yazmasaydm deli olacaktm. szleriyle Sait Faik olmutu. nsann bir akl d bir de akll boyutu var. Hayat ve var olu tamamen ussal bir sre olmad iin zellikle akll ve ussal boyutun arlk tad batl modern insan beyni zaman zaman akl d yansmalara, yani bir tr akll delilie ihtiya duyuyor. lkemizde de batl modern akln hkimiyeti arttka bu gereksinim daha derinden hissedilmekte. te tam bu noktada sanatnn fonksiyonu akldndan toplad ama akl tarafndan alglanamayan duygusal incileri bilinli bir almayla akl boyutuna tamak. Sanat insanln ortak bilinci, ideali, olgunluu ve ruhudur ve sanatkrlar da evrenin trksn syleyenlerdir. Hayat hi de anlamsz deildir. Anlamsz olan hayat, sanatsz yaanan hayattr.

LACIN ADI : UMUT

lacn Tanm :Umut sabahlar yataktan kmamza neden olan eydir. lacn Farmakolojisi : Doal bir maddedir. nsann kendisini gelecek iinde dnerek , imdiki durumundan daha iyi bir eyler hayal etmesi ile oluturulur. Amal davranlar kolaylatran bir etkendir. Keder , belirsizlik , korku , depresyon ve bunalt gibi duygular ile baa kabilmek iin gereklidir. Umut un bileeni vardr: Kiisel umut , beklenti ve istek. Kiisel umut destek sistemlerinin varlna baldr. Eer sinir hcrelerinde depresyon , bunalt veya aknlk varsa umut beyine balanamaz ve atlr. Yerini umutsuzluk alr. Umutsuzluun etkisi hzla ortaya kar. Umutsuzluun , depresyonun , bunaltnn ilacdr. Btn bireylerde yaama enerjisini ve cesaretini arttrr. eker hastal gibi kronik hastalklarda ve lmle sonulanaca bilinen hastalklarda yararl olduu kantlanmtr.

55 Umutsuzluk olumlu bir gidiin tasarlanamamas ile karakterize bir aresizlik durumudur. Umutsuz insanlar kararl bir ekilde hareket edemezler. Karar veremezler. Anlaml ilikilere giremezler. Keyifli anlar yaayamazlar. Umutsuzluun iddetine gre yaama istei azalr. Etki Mekanizmas : Depresyon bu gnden baka herhangi bir ey hayal edememe ile karakterizedir. Umut ierdii beklenti sayesinde gelecei dnememeyi zer. Umut depresyonlu hastada gereki bir gelecek imaj yaratarak depresyonun tedavisine katkda bulunur. Uyarlar : Umut yanl ve gereksiz olarak kullanlmamaldr. Yanl kullanlan umut , umut edende, gerekleme olasl dk bir gelecek beklentisi yaratr. Bu ar bir hayal krkl ve sonunda ok ile sonulanabilir. Gebelikte ve ocuklarda Kullanm : Umut gebelik sresince gvenle kullanlabilen bir ilatr. Anne stne geer ve bebekler iin de yararldr. ocuklarn geliiminde de gerekli ve faydaldr. Yan Etkileri : Yanl umut uygulamas gerein inat bir ekilde inkarna ve zayf muhakemeye neden olabilir. Bunun sonucunda kiinin davranlar srekli olarak ulalmas g hedeflere ynelir. Ruhsal sorunlarn zm gecikir. Gerekilikten uzaklalr. Yerinde ve doru olarak kullanlan umut un bilinen yan etkisi yoktur. Herhangi bir yan etki grldnde ilk olarak umut u veren kiiye bavurmak gerekir. Yksek Doz : Bir hastaya yksek dozda umut verilmesi akut umut yoksunluuna neden olabilir. Akut umut yoksunluu depresyon ve anksiyete belirtilerinin birden ortaya kmas ile karakterizedir. Umut un Kesilmesi : Umut kesilirken doz yava yava , tedricen ve dikkatle azaltlmaldr. Umut kesilirken, ulalmaz olan hedefler yerine baka hedefler ve olumlu beklentilerin konulmas yoksunluun hastaya fazla zarar vermeden atlatlmasn salayabilir. Ancak umut u kesmek verilmesi zor bir karardr. Bu durumu bir ok yazar kmayan candan umut kesilmez olarak aklamaktadr. Doz ve Uygulama : rnga edilecek umut miktar kiiden kiiye deiir. Kullanm sresi mr boyudur. Hayatn son gnnn son saatinde bile alnmaldr. lm deinde ki hastaya bile verilmesinde hibir saknca yoktur. Yeter ki hastann bir nebze olsun rahat ve mutlu olmasn salasn. Dier lalarla Etkileimi : Btn ilalarn etkinliini arttrr. Hibir zaman zehirlenme yapmaz. Umut fakirin ekmei olduu kadar ilacdr da. Popler Psikiyatri 1995 Say :1 ( Hope: A Piece of My Mind Young RK Jama 2, 1990 )

UYUTURUCU MADDE BAIMLILII

En nemli uyuturucu maddeler esrar , eroin, kokain, amfetamin ve ekstazidir. Bu maddeler insann davranlarn , duygularn , dncelerini ve bedenin fizyolojik ileyiini bozarlar. Son yllarda lkemizde uyuturucu madde kullanm yaygnlamakta ve genleri tehdit etmektedir. Aileler de ocuklarnda byle bir sorunun var olduunu fark etmekte ve fark ettikten sonra nasl davranacaklarn belirlemede glk ekmektedir. Uyuturucu ve alkol gibi zararl alkanlklara kar ailenin rol ok nemlidir. zellikle ergenlik anda ocuu olan ailelerin bu konuda asgari bir bilgilerinin olmas gerekir. GENLER NEDEN UYUTURUCU MADDELERE YNELYOR?: Uyuturuculara balamann en nde gelen nedeni insann zevke , keyfe kar olan merakdr. Ayrca ailelerinin ilgisizlii , aile iinde iddet , kt arkada gruplarnn etkisi , byme kendini

56 gsterme zentileri ile balamaktadr. Aile iinde geimsizlik , annenin ezilmilii , babann kat otoritesi , ocua sevgi ve efkat gsterilmemesi , anlatma ve ikna yntemiyle hatalarnn tekrarlanmasnn nlenmesi yerine srekli ceza verilmesi , ocuun kendisini kabul ettirebilmek iin ailesi yerine d evreyi semesine ve kendisine olan gvenini kaybetmesine, muhta olduu sevgi, efkat ve ilgiyi ailesi yerine arkada evresinde aramasna neden olur. Bu duruma olumlu , yapc bir yaklamda bulunulmamas sonucunda sorunlarnn altnda ezilir. Sorumluluktan kaar. Alkol, esrar , hap ve ekstazi kullanlan asi ve marjinal gruplarn iine girer. Bir sre sonra da madde bamls olmaya varan bir yalnzla ve mahvolua doru gider. Uyuturuculara almak ok kolaydr. Hatta bazen uyuturucu maddeyi bir kez bile kullanmak bamlla neden olabilir. stelik bu maddelere balamak ok kolay olduu halde brakmak ok zordur. Uyuturucuya genlerin balamasn yasal nlemlerle ya da polisiye tedbirlerle nlemek mmkn deildir. Asl grev ve sorumluluk ailelere der. Birlemi Milletlerin 2001 ubat aynda yaynlad 2000 Yl Dnya Raporu na gre dnya apnda 180 Milyon kii uyuturucu madde kullanyor.Dnyada ve lkemizde yaplan tm kitlesel aratrmalar uyuturucu kullanmna balama yann giderek dtn gstermektedir.

ESRAR
Yasad uyuturucularn en yaygn kullanlandr. Kenevir otundan elde edilir. Preslenmi kahverengi ya da yeil kalplar halinde satlr. Genellikle sigara ttnne kartrlarak iilir. Kullanclar arasnda ot ya da marihuana ad ile anlr. En ok grlen etkileri mzik ve renk alglarnn artmas , kendini olduundan iyi hissetme , geveme ve konukanlkta arttr. Esrar kullanan kiinin araba , makine kullanmak gibi dikkat gerektiren eylemlerde bulunmas son derece tehlikelidir. Ergenlik dneminde youn kullanm zihinsel gerilie ve iddetli can skntsna neden olabilir. Uzun sre kullanm bronit ve akcier kanserine neden olabilir.

ERON
Ak kahverengi toz eklinde satlan bir maddedir. Kalitesi arttka rengi beyazlar. toz beyaz adlar ile de anlr. Afyondan elde edilir. Genellikle sigara jelatininin stnde stlarak buharn ie ekmek eklinde kullanlr. Bu ynteme kaydrma denir.

Damardan tekniinde ise ay ka iinde kaynatlp enjektrle damara verilir. Eroinin bamllk potansiyeli ok yksektir. Zamanla dozu ok arttrmak gerektiinden , ldrc dzeylere varan doz artrmlarna sk rastlanr. Eroin alan kiinin konumas ve hareketleri yavalar. Vcudunda rahatlama , geveme ve scaklk hisseder. Yz kzarr. Gz bebekleri klr. Sekiz saat eroin almam bir eroinman krize girer. ok iddetli kas arlar ve kramplar , uykusuzluk , burun aknts , gzlerde yaarma , tylerin diken diken olmas ve ishal grlr.

57

KOKAN
Kokain de eroin gibi beyaz renkli bir tozdur. Genellikle buruna ekilerek kullanlr. Piyasa fiyat olduka yksektir. ok kuvvetli bamllk yapc etkisi vardr. Kokain alan kiilerde bir canlanma , uyanklk ve enerjik bir ruh hali olur. Keyif verir. Ama etkisi ksa srer ve bir saat iinde sner. Kokainmanlar eer 15 saat sreyle kokain alamazlarsa yoksunluk krizi balar. Krize giren ahs ruhsal olarak hzl bir k yaar. Tkendiini hisseder. Ar bir mutsuzluk ve anlamszlk duygusu olur. Uzun sre kokain kullanmak burun kanamalarna , beyin kanamasna , iktidarszla , migren tipi ba arlarna yol aar.

EKSTAZ
zerinde kalp ya da ku resmi olan bir haptr. Lise rencilerinin yzde nn kulland belirlenmitir. zellikle barlarda iilmektedir. Yurt dnda ki Trk ii ocuklar tarafndan ok yaygn kullanlmakta ve lkeye getirilmektedir. Tanesi 20 dolar civarndadr. Alan kiide alndktan sonra ki saat iinde kendisini cennetteymi gibi hissetme etkisi gsterir. Ancak etkisi geince bu kez de kendisini cehennemdeymi gibi hisseder. ldrc olabilen bir haptr. ntihara ve kalp krizine neden olabilir.

UUCU MADDE BAIMLILII

lkemizde tiner , bali gibi uucu maddelerin bamll ocuklar ve gen ergenler arasnda tehlikeli bir biimde yaylyor. yerlerinde ve evlerde yaptrc ve zc olarak yaygn biimde kullanlan bu maddelerin ierdii eitli kimyasal gazlar solunduklar zaman ciddi salk sorunlarna , hatta lme neden olabiliyorlar. En sk kullanlanlar tiner ve bali. Ayrca benzin , gaz ya , oje , aseton , sa spreyleri ve deodorantlar da bu ekilde ktye kullanlabiliyorlar. Bu maddeler beyin , kalp , akcier , karacier ve bbreklerin dokusunu bozuyor ve bu bozulma , madde kullanm braklsa bile dzelmiyor. Bazen ilk kullanmda bile ani lme yol aabiliyorlar. Ani lmn en sk grlen nedenini kalp krizi oluturuyor. Tinerci ocuklar ayn zamanda toplumsal huzur ve gvenlik asndan da bir tehlike oluturuyorlar. Beklenmedik iddette saldrganlk ve cinsel tecavz davranlar sergileyebiliyorlar. Bu maddeler alnnca nce bir sarholuk hali oluuyor. Ardndan sesler ekolu bir ekilde duyuluyor ve grme bulanklayor. ocuk her eyin gevedii , basklarn ortadan kalkt yalanc ama keyif veren bir hayal aleminde hissediyor kendisini. Bu yalanc rahatlama ruhsal rmeye ve sonu olarak intihar etmeye ya da su ilemeye neden oluyor. Tiner , bali gibi maddeleri kullanan ocuk hzla zayflyor. Unutkan oluyor. Dikkatini toplayamyor. Srekli sarhomu gibi davranyor. Bo bo , ilgisiz , sanki ryadaym gibi bakyor. Okuldan kayor. Eve ge geliyor. Kavgac oluyor. Az evresinde uuk benzeri lekeler ortaya kp yaylyor ve nefesi yaptrc kokuyor. Bir uucu maddenin ay sreyle kullanlmas bamlla neden oluyor. Maddenin en son almndan sonra ki 24 saat iinde yoksunluk krizi belirtileri ortaya kyor. Bu ocuklara nasl yardmc olabiliriz? Bu bamllktan vaz gemeleri iin bask yapmaktan , ceza vermekten nce onlar anlamaya almak , nasl bir bunalm sonucunda bu maddelere yneldiklerini oturup konumak gerekir. Aile bireylerinin sorumluluk alarak ocukla yakndan ilgilenmesi tedavi ansn arttrr. Tedavinin ilk art hastann baml olduunu kabul etmesi. Tedavide ilalarn yan sra ura terapisi , mesleki rehabilitasyon ve fiziksel egzersiz kullanlyor. Bu hastalar genellikle hastaneye yatrmak gerekmiyor. Hatta hastaneye yatrmak tedaviyi olumsuz

58 etkileyebiliyor. Kapal bir ortam olan hastaneye yattklarnda , kapal mekann yaratt sknt nedeniyle kendilerini jiletleyebiliyorlar. Bu nedenle , genlik merkezi grevlilerinin refakatinde poliklinik takibine gelip gitmeleri yeterli oluyor. Aslnda bu ocuklarn tbbi tedaviden ok otoriter bir ekilde disiplinize edilecekleri , slahhane vasf tayan, eitli ura ve rehabilitasyon tekniklerinin uyguland , yetikin alkol ya da madde bamllarnn bulunmad, gvenlii ok iyi salanm , kama veya kendine zarar verme olasl sfra indirilmi barnma evlerine ihtiyalar var.

ALKOLZM
Kanda alkol 50 dakikada maksimum seviyeye ykselir. Yzde doksan karacierde suya ve karbondioksite dntrlerek atlr. Kan alkol dzeyi yzde otuza ktnda sarholuk denen alkol zehirlenmesi belirtileri grlmeye balar. Yzde elliye ktnda kendine gven , atlganlk , iyimserlik , cmertlik, konukanlk, genel bir rahatlama oluur. Sklganlk , ar , yorgunluk , durgunluk ortadan kalkar. Yzde yetmi seviyesinde hareket gl ve denge bozukluu balar. Yzde yz

59 seviyesinde krclk , kavgaclk , saldrganlk , alnganlk , ocuksuluk , kfr bazlk ortaya kar. Alkole bal intihar , cinayet ve trafik kazalar genellikle yzde yz seviyesinin altnda grlr. Yzde iki yz seviyesinde konuma , yrme ve grme bozulur. ift grme balar. Yzde yz seviyesinde tansiyon der. Renk solar. Solunum bozulur. Horlamal derin uyku balar. Yzde drt yz seviyesi alkol komasdr. Tansiyon ok dktr. Solunum yetersizdir. Yzde be yz seviyesinde koma derinleir. Yzde be yzn stnde ise byk olaslkla lm ortaya kar. Srekli olarak yksek dozda alkol almann zararlar saymakla bitmez. Mide lserine , gastrite , karacierin yalanmasna , siroza , kanszla , tberkloza , yemek borusu kanserine , kalp yetmezliine , cinsel ilev bozukluklarna , bunamaya , hafza bozukluklarna , psikoza , depresyona , uyku bozukluklarna ,organik beyin bozukluklarna , vitamin eksikliklerine , gebelik dneminde alnrsa yeni doanda gelime geriliklerine ve organ anomalilerine neden olabilir. Bir in atasz yle diyor: Kii ilk kadehte alkol, ikincide alkol alkol, ncde alkol kiiyi ier. Bir kiinin zaman zaman alkoll ikiler imesi eer beden ve ruh salna , iine ailesiyle ve evresiyle olan ilikilerine zarar vermiyorsa alkolizm olarak kabul edilmez. nsan , kendine u veya bu ekilde zarar verdiini bilmesine ramen alkoll iki imekten kendisini kurtaramyorsa alkolik ya da alkol bamls olmu demektir ve insan bir kere alkol bamls oldu mu lnceye kadar alkol bamls olarak kalr. Alkolizmde hastann alkolik olduunu kabul etmesi kendisine alkolik tehisi konulmasndan ok daha nemli ve gereklidir.
?

-Yksek dozda alkol ald halde bundan etkilenmeyen kiiler .-Ailesinde alkolik olanlar.ekingen ve sosyal fobik kiiler alkolik olmaya adaydr. Dnyada her 7 kiiden biri alkolle ilgili ciddi sorunlar yayor. Her 4 alkol bamlsndan birisi intihar ederek lyor.Genlerde aralkl ama ar miktarda alkol alm grlyor. Bu nedenle 25 yan altnda alkol bamllndan ok , alkol nedeniyle ortaya kan trafik kazalar ve iddet hayat tehdit ediyor. . Trkiye Cumhuriyeti anayasasnn 58. maddesi uyarnca devletimiz , genlii alkol dknlnden korumak iin gerekli tedbirleri almakla ykmldr. Hassas bir konu olan Alkolizmle mcadele AMATEM , Adsz Alkolikler ve Yeilay gibi kurumlarn egdml almasn gerektiriyor. DENZL AMATEM: Trkiye nin ilk Alkol ve Uyuturucu Madde Bamll Tedavi Merkezi 1983 ylnda stanbul Bakrkyde kuruldu. Bunu Ankara niversitesi ve Ege niversitesi bnyesinde kurulan merkezler izledi. 1995 ylnda Anadoluda da AMATEM lerin kurulmasna karar verildi ve pilot il olarak Denizli seildi. Denizli Devlet Hastanesi Bnyesinde kurulan Denizli AMATEM 1999 yl Eyll aynda hizmete girdi. AMATEM de ila tedavisinin yan sra grup psikoterapileriyle , bilinlendirme dersleriyle, rehabilitasyonla, sporla ve Adsz Alkolikler rgtnden gelen arkadalarmzn dzenledii toplantlarla tedavi programmz destekleniyor.

Alkol Bamls:
+ Ne kadar alkol alacan denetleyemez. + Srekli alkolden kurtulmak ister ama bunu baaramaz.

60 + inin imesine engel olduunu dnr. +Alkoln kendisini yava yava ldrdnn farknda olmasna ramen alkol brakamaz. +Yksek dozda alkol alp, rnein bir byk rak iip etkilenmemekle vnr. +Alkol almad zaman yoksunluk krizine girer. + Gvensizlik , baarszlk , yetersizlik, fke , sorumluluk almaktan kanma, bencilleme, hep kendisinin hakl olduuna inanma , evrelerinde ki kiilere, yaknlarna kar hem sevgi hem de nefret gibi zt duygular besleme, srekli fikir deitirme ve tutarsz davranlar sergileme vardr.

Alkol yoksunluu
+iddetli bir biimde terler ve kusar. +Kalbi hzl hzl arpar. +Elleri titrer.+Gece uyuyamaz+Gerekte var olmayan hayaller grp sesler duyabilir.+ ok huzursuz ve halsizdir. +Ba ars ve az kuruluu vardr. +Epilepsi nbetleri geirebilir.

Tedaviye ikna etmek zordur.

+Alkol bamls bir hastann alkolik olduunu ve tedavi olmas gerektiini kabul etmesi tedavinin ilk ve en zor admdr. Hastann alkol karsnda ki gszln kabul etmesi ve bu konuda yardm talep etmesi olumlu deiimin ilk adm ve mutlak art. Ailelerinin alkolik hastay destekleyen tavr Onun dibe vurmasn ya da dibe vurduunu fark etmesini engeller. Yaplmas gereken, alkolizminden ve sonularndan sadece kendisinin sorumlu olduunu alkolik kiiyle ak ak konumak ve Onun baz eylerle karlamasn engellememektir. Bir bakma, alkol ald zaman, alkolii yalnz brakmakta yarar vardr. Yani kiiye istiyorsan i ama alkolden dolay olacak hi bir ey iin bizden yardm bekleme ifadesinde btn evresi sz birlii etmelidir. Ailede sadece bir kii bunu sylerse, o gnah keisi ve kt insan haline gelir. stelik de dier kiiler benzer tavr devam ettirecei iin bunun anlam kalmaz. rnein sadece ei bunu sylese ve yapsa, ama babas ve arkadalar ayn tavr srdrmeye devam etse bunun yarar olmaz.

Alkolizmden kurtulan kii kendini korumaldr.

+Alkolizmden kurtulan kiilerin en nemli sorunu tekrar alkole dnmeleridir. +Dzenli psikoterapi, pozitif motivasyon ve gl sosyal ilikiler kiiye yardmc olabilir. +Dier nlemler arasnda; kiinin eski rutin alkanlklarn deitirmesi, yeni deerler edinmesi ve iki alkanl olan kiilerden uzak durmas saylabilir.

61 +Alkoliklerin %90 ayn zamanda sigara kullanmaktadr. Alkolle beraber sigaray da brakan kiilerin tekrar alkole dnme ihtimalleri, sigara imeye devam eden alkoliklerden daha dktr. +Alkolsz yaamay renmek iin: +ki iilen yerlerden ve iki ien arkadalarnzdan uzak durun. Kendinize iki imeyen yeni arkadalar bulun. + Kiisel yardm gruplarna katln. zellikle Adsz alkoliklere. Denizli ve Mula ileierinde ki Adsz Alkoliklerin ne kadar byk fedakarlklarla , adanmlk hisleriyle altklar, gece yarlar bile canla bala yardma kotuklar malum. + Yeni hobiler edinin. + Sosyal dayanma kurumlarnda aktif grevler aln. +Dzenli egzersiz yapn. Egzersiz yapmak, fiziksel olarak kendinizi iyi hissetmenizi salayacaktr.

Alkol n vcuda ve ruha zararlar

Alkoll ikilerin sahte ve geici bir rahatlatc etkisi var ve bu etki alkoln beyni uyuturmasna bal. Alkoll iken hissedilen keyif duygusunun bedeli, alkolsz iken hissedilen youn sknt hissi ki alkolizmin en byk silah da bu. Alkoll iki alkanl ar depresyona ve buna bal olarak ortaya kan aile cinnetlerine ve intiharlarna, srekli uyku bozukluuna, erken bunamaya ve kalc akl hastalklarna neden olabiliyor. Karacierde siroza ve karacier kanserine neden oluyor.Yksek dozda alkol alan her be kiiden birisi sirozdan lyor. Ayrca kalp yetmezlii , mide lseri , grtlak kanseri yapabiliyor. Testisleri, yani erkek yumurtalklarn tahrip ederek iktidarszla ve ksrla neden oluyor. Alkol bamllarnn yzde onu bu nedenle ksr oluyor. Hamile olduunu bilmeyen hanmlarn , hamileliklerinin ilk haftalarnda alkoll iki imesi bebek iin son derece tehlikeli. Alkol ana rahmindeki bebein beyninin baz blmlerini tahrip ederek , bebein geri zekal ve sakat domasna yol ayor. Annenin hamile olduunu bilmedii ilk gnlerde alkol alm geri zekal ve sakat ocuk dourmann en bata gelen sebeplerinden birisi. Bu ekilde iilen bir ie birann bedeli mr boyu srecek bir trajedi olabilir.

Bireysel Tedavinin lkeleri

Tedavinin en g yan, tedavinin banda hastann alkol bamls olduuna ikna edilmesi. Pek ok alkol bamls istediim zaman brakabilirim. cmlesiyle kandrr kendini.Alkolizmi yenmek iin gereken tek ey inantr.Alkol brakabileceine inanmayan kii alkol brakamaz. Alkol brakabileceine inanan kii ise brakr.

62 Kiiyi alkol almaya ynlendiren ruhsal sorunlarn psikiyatrik yntemlerle zlmesi gerekir. Alkolle sorunu olan kii evreden uzaklap kendi iine kapanr. evrenin kendisini sevmediini ve ittiini dnr. Son derece alngan olur ve kserler. Bu srecin tersine dndrlmesi gerekir.fkelidirler ve krc davranlaryla insanlar kendilerinden uzaklatrr ve zamanla yalnz kalrlar. Yalnzln getirdii duygu ise 'kendine acmak' olur. Ve tekrar bir ksr dng oluur, acma duygusu ile kii alkol almak iin nemli bir neden bulmutur.Alkol bamllarnn pek ou kendilerine gvenlerini kaybeder. Duyduklar ar sknt duygusu (anksiyete) iten sklmalarna, performanslarnn dmesine neden olur. Alkol bamll kiinin bencillemesine neden olur. Olaylarn merkezi olma isteindedirler ve hep kendilerinin hakl olduuna inanrlar. Srekli zt duygular iindedirler. Yakn evresindeki kiilere kar hem sevgi hem de dmanlk beslerler. Tutarsz davranlar sergiler ve srekli fikir deitirirler.

ALKOLZMDEN KORUNMA YOLLARI

1234567Kendinizle , ailenizle ve sosyal evrenizle bark olmaya aln. ki alkanl olan kiilerden ve iki iilen yerlerden uzak durun. Sigara iiyorsanz , onu da azaltmaya veya brakmaya aln. Kendinize iki imeyen yeni arkadalar bulun. Yeni hobiler edinin. Dzenli egzersiz yapmaya aln. Alkol bamls olduunuzu kabul edin.

8Alkolizmi yenebileceinize inann. Alkol brakabileceine inanmayan kii alkol brakamaz. Alkol brakabileceine inanan kii ise brakr. 91011121314Ruhsal sorunlarnz zmleyin. Alngan olmayn. fkeli davranmayn. Kendine acma duygusunu yenin. Kendinize gvenin. AA ya katln.

63

SALDIRGANLIK VE BEYN
Saldrganlk (Agresyon) szel veya fiziksel g sarfederek hedefe ynelen eylem olup,fke,hiddet,dmanlk,kin gibi duygulanmlarn motor karldr. (Kaplan & Sadock,1994) Gemite saldrgan davranlar incelenirken daha ok paralanan

aileler,isizlik,yoksulluk gibi etkenler stnde durulmu,geliimsel ve sonradan ortaya kan beyin hasarlarnn saldrganlktaki rol pek nemsenmemitir.Son yirmi ylda saldrgan bireylerde,nrolojik veya nrofizyolojik bozukluklarn saldrgan olmayanlara oranla ok daha yaygn olduu ileri srlmtr.( Bke & zkan,1994 ) Patolojik saldrganlk genellikle

64 olumsuz psikososyal artlar nedeniyle ya da psikolojik kontrol mekanizmalarndaki bozukluun sonucu olarak ortaya kar.Saldrganln anatomik adresi ise limbik sistemdir ve saldrgan davranla ilgili majr nrotransmitter serotonindir.(Piacente,1986) Genel olarak dopaminin saldrganlamay kolaylatrd,serotonin ve norepinefrinin saldrganl inhibe ettii ne srlmektedir.(Kaplan & Sadock,1994 )Endokrin sistemin de saldrgan davranlar zerinde nemli rol vardr.zellikle testosteron bu balamda n planda yer almaktadr. Limbik sistemi oluturan yaplarda anormal aktiviteye neden olan klinik sendromlarn yksek kortikal kontrol olumsuz bir biimde etkileyerek veya nroendokrin fonksiyon bozukluuna neden olarak patolojik saldrganla neden olduklar ne srlmektedir.Bu grup iinde yer alan klinik sendromlarn balcalar temporal lob epilepsisi ya da kompleks parsiyel nbetler,travmaya bal beyin hasarlar,beyin tmrleri,serebral enfarkts ve hipoglisemidir. Premenstrel sendrom,kuduz,tersiyer sifiliz,Alzheimer tipi demans ve Huntington hastal gibi fkelenme eiinin dt sendromlarda da patolojik saldrganlk daha sk grlmektedir. ( Piacente,1988 )

Temporal Lob Epilepsisi ve Saldrganlk : Literatrde genel olarak temporal lob epilepsisinde saldrgan davranlarn daha sk grld bildirilmektedir. (Devinsky, 1984; Fedio, 1986) Ama saldrganln zel bir temporal lob odana zg olduuna dair klinik ya da elektroensefalografik bir kant yoktur. (Mendez, 1993) Temporal lob epilepsili yetikinlerde % 7 ile % 50 arasnda deien oranlarda, temporal lob epilepsili ocuklarda ise % 36 ile % 56 arasnda deien oranlarda saldrgan davran grld bildirilmitir. (Mendez,1993) ktal, postiktal ve interiktal dnemlerde fkelenmekten merhametsizce fiziksel iddet gstermeye dek varan deiik ekillerde saldrgan davranlar grlebilir. Epilepsi ile saldrgan davranlar arasndaki neden-sonu ilikisi zerine tartma iki soru evresinde younlamaktadr. : 1- Saldrganln ortaya kmasnda ve emosyonel kontrol eiinin dmesinde TLEnin rol var mdr? 2- Bir nesneye ynelmi saldrganlk ve fke, TLE belirtilerinden midir ve bylece TLE saldrgan sularn ilenmesine neden olur mu? Nropsikiyatri hastalarnn kavgac ve hrn davranlaryla baa kmada amigdalektominin yararl etkileri temporal lob epilepsisi ile saldrganlk arasndaki ilikinin bir kant olarak ileri srlmtr. (Fedio, 1986)

65 Risk Faktrleri : Epileptiklerde saldrgan davranlarn grlmesi riskini arttran faktrler u ekilde zetlenebilir: Nbetlerin multipl jeneralize veya myoklonik tipte olmas, nbetlerin erken yata balamas,psikozun veya psikososyal sorunlarn varl, eitim dzeyinin ve sosyoekonomik dzeyin dk olmas, zekann normalin altnda olmas, olumsuz aile ii ilikiler, fiziksel olarak ktye kullanm, erkek cinsiyet, ocuklarda fenobarbital kullanm, nbetlerin sol temporal lobdan kaynaklanyor olmas, beyin defektleri, kafa travmas yks, anormal bilgisayarl tomografi bulgularnn varl. (Fedio, 1986; Herzberg& Fenwick,1988; Mendez,1993; Perrine& Congett,1994 ) Sonu olarak epilepsili hastalarda saldrgan davranlarn ortaya kmasnda sosyoekonomik dzeyin dk olmas, elik eden psikiyatrik bozukluklarn bulunmas, perinatal morbidite, beyin hasar ve enfeksiyonlar gibi eitli etkenlerin rol oynad sylenebilir. Saldrgan ataklarn tamamen epilepsiye bal olarak ortaya kmas ise ok nadir grlr. (Fenwick, 1995 ) ( Bu yaz Epilepside grlen psikiyatrik bozukluklar ve

Agresyonun Nropsikiyatrik Boyutlar balkl uzmanlk tezimden alnmtr.)

STRES
Zaman zaman, evrede yaam iin tehdit oluturan baz eylerin varlnda, stres durumundan bahsederiz. Birey kontrol edemedii, kar koyamad fiziksel ve sosyal glerin etkisine aktr ve belirgin duygusal tepkiler gsterir. Gnlk hayattaki deiik durumlar veya yeni bir evre stres yaamamza neden olur. Olayn beklenmedik bir zamanda ortaya kmas, uzun srmesi, kiinin kama ya da etkili eylemde bulunma frsatnn olmamas kiilik btnln bozar.

Yaamdaki stres kayna olan deiimler; ocukluk dneminde anneden okula uyum, ergenlie gei, bulu dneminin fizyolojik ve psikolojik deiimlerine uyum, niversiteye uyum, bir meslek seme durumunda kalmaya ve o meslee uyum, yetikinlikte aile kurmaya ve kar cinsle iliki kurmaya uyum, anne- baba rollerine uyum, ocuklarn evden

66 ayrlmasna uyum,yallkta emeklilie uyum, yakn arkadalar ve ei kaybetmeye uyum, kendi faniliine ve kendi lmne uyum bireyin kiilik yapsnda stres oluturabilir. Rekabeti, baar ynelimli, aceleci, atlgan, saldrgan, kontrol elinde tutmak isteyen, hogrsz, kendine ve bakalarna kar acmasz, mkemmelliyeti zellikler tayan kiiler kendi bana stres oluturucu olabilir. Bu faktrler bireyin stres durumunda olmasna yol aar. Sempatik sisteme kar yk bindirilir. Eer bu durum uzun srerse tedirginlik, baars, hazmszlk, yorgunluk, nabzda art, terleme, mide kaslmas, ene kaslmas ve konsantrasyon bozukluu oluur. Daha ciddi dzeyde ise yksek tansiyon, depresyon, psikiyatrik hastalklar, hatta lm ortaya kabilir.

Son yllarda yaplan aratrmalar stresin baklk sistemini, mikrop istilasn kolaylatrarak kerttiini gstermektedir. Kii enfeksiyonlara ak duruma gelmektedir. Zihinsel stres kan damar lezyonlarna ve kolestrol orannn ykselmesine neden olmaktadr.

Bir baka aratrma ise stresin kann kimyasal bileimindeki nemli elemanlarda deiime neden olduunu ve kalp hastalklar riskini arttran bir amino asitin orann ykselttiini gstermektedir.

STRESLE BAAIKMA YOLLARI

Stres modern insann gnlk yaamnn bir parasn oluturur . Stres yaratan olaylar nlememiz imkansz, bu nedenle stresle baa kabilme yntemlerini renip gnlk hayatmza uygulamalyz. Stresle savamak yerine adaptasyon yeteneimizi kuvvetlendirmeliyiz. Bunun iin de kiinin durumunu iyi tanmlayabilmesi, soruna ok ynl yaklaabilmesi ve iinde bulunduu durumu farkl ynleri ile deerlendirebilmeyi renmesi gerekir. Stresle baedebilme yollarndan biri geveme yntemi ve nefes alp verme egzersizleridir. Stres srasnda kiinin kalp vurum says artar, solunum hzlanr, damarlar daralr, kan ieri ekilir ve yzey scakl der. Oysa gevemi insan derin ve rahat soluyabilir, el ve ayaklar scaktr ve kalp vurular dzenlidir. Bu nedenle kaslarn kontrol edilmesine ynelik geveme tekniklerini renmek olduka yararldr. Nefes alp verme egzersizleri ise, damarlarn genilemesini ve bedenin en u noktalarna kadar kan (dolaysyla oksijen) ulamasn salar.

67

Spor, beyinden 'endorfin' denilen sakinletirici maddenin salglanmasna yol aar. Dzenli spor yaparak vcuttaki 'endorfin' miktar arttrlr ve kii daha huzurlu yaar. Dengeli beslenme strese kar koyma gcn arttrr. Salkl beslenmek iin yaklak 40 eit besine ihtiya vardr. ok eitle beslenmek, belirli bir besinin eksiklii ve fazlalnn da getirecei sakncalardan uzak kalnmasn salar. zellikle fazla miktarda eker, sodyum ve alkolden uzak kalmak gerekir. Stres insan hayatna d ve i kaynaklardan yansr. ten kaynaklanan stres, kiinin olaylar deerlendirme ve hayata bak biiminin sonucudur. Tek bir olaydan hareketle genellemeler yapmaktan kanlmal, subjektif deerlendirmelerden uzak kalnmaldr. Mkemmeliyetilik insana en zarar veren zelliklerden birisidir. Varsaymlar snanmal, duygular aka ancak olumlu biimlerde ifade edilmeli ve paylalmaldr. zellikle yazmak rahatlamay salar. ekilen aclarn, yaanlan sorunlarn ve bunlar hakknda hissedilenlerin kada dklmesi rahatlama salar. Baz kiilik yaplar stresin etkilerini olabildiince az yaamaya yardmcdr. Kendine gvenen, yetkin, kendisiyle bark kii stresten kurtulabileceine inanr. Kandaki adrenalin ve noradrenalin dzeyi dktr. Gl ve ok ynl bir zsaygs vardr. Psikolojik adan salamdr. Mizah yetenei gelimitir, hayata ve kendine glerek bakar. Yaplan iin sonucundan deil, srecinden zevk alr. Sonu olarak stresten kaamayacamza gore onu kullanmay ve lehimize evirmeyi renmeliyiz.

TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUU

. Sava, trafik, kazalar, uak kazalar, deprem, sel gibi doal afetler ve ikence, ar dayak, zorla rzna geilmek, terrist elinden kurtulmak gibi herkes iin ar stres yaratacak durumlarda ortaya post-travmatik stres bozukluu kyor. Ortaya k sresi olaydan birka saat, birka gn, seyrek olarak da birka ay sonradr. Anlalaca gibi bu ar saldrnn psikolojik etkilerini insanlar artk yaamaya balamtr. Nedir bu bozukluun belirtileri? nce fiziksel belirtileri ele alrsak: D grn olarak ar telal ve kaygldr. Tremor, gerginlik, huzursuzluk, terleme grlr. En kk bir uyaran irkilmesine neden olur. Uykusuzluk, itahszlk, yorgunluk ve takardi ortaya kar. Konsantrasyon bozukluu grlr. Zihni karktr, aknlk ve ynelim bozukluu belirir. Travmatik olayla ilgili anlar srekli hatrlar, en ince detayna kadar dnr. Bunun sonucunda baka olaylara kar ilgisi azalr. Ryalarnda srekli kendisinde travma yaratan olay grr, korkuyla uyanr. O kadar ok korkar ki zaman zaman bu ryalar grmemek iin uyumamaya alr. zellikle bunalt hakimdir. Olay hatrladka sknts artar. Umutsuz ve mutsuzdur.

68 Gerekte yaad olay dsel bir tutumla gerekd yaparak kurtulmaya alr, duygusal bir uyuma sz konusudur. Bu skntnn (bunaltnn) uzun srmesi depresyonu ortaya kartr. Zaman zaman kii bunalty azaltmak iin iki ime davranna ya da uyuturucu maddelere snr. Bu da bamllklarn ortaya kmasna neden olur. Sava, terr sonucunda akrabalarn, yaknlarn kaybetmi kiiler hayatta kaldklar iin patolojik bir sululuk duygusu yaarlar. Bunu yaratan kiiler ya da gruplara kar ilerinde duyduklar nefreti bastrmaya alrlar. Bu durum da kendilerinde srekli bir atma yaratr. Post-travmatik stres bozukluu akut bir rahatszlktr. Travmatik olaydan sonra ortaya kar ve kendiliinden birka hafta ya da ayda dzelir. Uygun tedavi ve rehberlikte kii ksa srede normal yaamna dner. Tedavisi: nce ila tedavisi ile kiinin bunalts yavalatlr ve uyku dzeni salanr. Ardndan kiiyi rahatlatacak, gevetecek, korku ve endiesini azaltacak psikoterapi uygulanr. Herhangi bir fiziksel engeli yoksa iine, grevine dnmesi ya da yeni uralar edinmesi salanr. Uzun sreli dinlenmelerden uzak kalmak gerekir. Toplumsal saldrganlk ve iddet hogr ve anlayn gelimesi ile engellenebilir. nsanlar arasndaki duygu, dnce ve davran farkllklarn kabul edip sayg gstermeliyiz. Bu da bize empati kavramn artryor. Kendimizi bakalarnn yerine koyarak onu anlamaya almak hogry arttrr.

BPOLAR AFFEKTF BOZUKLUK ( K ULU DUYGULANIM BOZUKLUU= PSKOZ MANK DEPRESF)

Kisinin bazi donemlerde cokkunluk (depresyon) donemleri yasamasi ile birlikte, kimi zamanlar da taskinlik (mani) ya da bunun daha hafif bir sekli olan hipomani donemlerinin gorulmesi ile seyreden bir psikiyatrik bozukluktur. Mani nasil bir durumdur? Kiinin her zamanki normal halinden farkli olan ve surekli bir sekilde ar neeli, ( her eye glp,kimseyi umursamadan arklar,oyunlar, danslar etme gibi) ya da yerinde duramayacak ekilde gergin (bazen ar fkeli, saldrgan, kfrl konuma gibi) ve kendini ykseklerde gren bir duygu durumu vardir. Bu donem srasnda aadakilerden en az bulunmaktadr: Kiinin kendine verdii deer ar derecede abartldr.Buna grandiyozite yani byklk hezeyan denir. Ses tonu ar bir gven duygusunu yanstr. Bu durumda kendini ok gl, gzel , zel yeteneklere sahip, peygamber gibi hissedebilmektedir. Uyku hii yok gibidir. Hi uyku ihtiyac hissetmeden gnlerce dayanabilir. ok konumaktadr. Dnceleri birbiriyle yarmaktadr. Konudan konuya atlar. Belli bir konu zerinde duramaz. Dikkatini belli bir nokta zerinde toplayamaz. Dikkati nemsiz, konu d nesnelere taklr. Belirli bir amaca ynelik olarak sosyal ortamlarda, ite, okulda ya da cinsel aktivitede art vardr. Aniden seyahatlere kabilir. Anormal derecede ok para harcar. Dikkat ekecek derecede

69 ssl kyafetler giyer. Anlamsz yatrmlar yapar. nemli zararlar oluturabilecek zevk verici etkinliklere sonucunu dnmeden girer. Eyalarn datr. Parasn da databilir. Ar hzl araba kullanr. Bu durum kiinin mesleki yaam ve sosyal ilikilerinde nemli hasarlar yaratr. ki ulu bozukluun dier ucu olan depresyon ise ok ar depresyon belirtileri ile seyreder ve bu dnemde intihar riski ok yksektir. Bipolar hastalar tamamen iyilemi olsalar da yaam boyu koruyucu tedavi grmek zorundadrlar. Lamotrijinin iki ulu depresyondan, lityumun maniden koruyuculuu yksektir. Son yllarda atipik antipsikotikler de hem ataklarn tedavisinde hem de koruyucu tedavide nemli bir rol oynamaya balamlardr.

ERKEKLER MARS TAN KADINLAR VENS TEN

Kadn erkek ilikileri konusunda 1995 ylnda John Gray tarafndan yazlan ve Altn Kitaplar tarafndan dilimize evrilen Erkekler Mars tan Kadnlar Vens ten adl kitap Dnyada ok okunmutur. Erkeklerin de kadnlarn da yapmalar gereken ilk i her eyden nce kar cinsin tamamen ayr yaradlta olduunu kabul etmek ve karlarn ya da kocalarn kendilerine benzetmeye almamalar gerektiinin bilincine varmalar. Evlendikten sonra elerini dntrmeyi planlayanlar bekleyen byk bir hayal krkl olur hep ve bu bazen boanmalara kadar gider. En byk acsn da drt , be yanda ki masum ocuklar eker bu hatann. Eer evleneceiniz adam ya da kadn bu haliyle kabullenmiyorsanz ve Nasl olsa ben bunu evlendikten sonra istediim ekle sokarm. hesabyla evleniyorsanz , sakn evlenmeyin. Byle bir ey mmkn deil ve dntrmeyi , deitirmeyi umduunuz mstakbel einizin de muhtemelen sizi deitirmek ve kendisine benzetmekle ilgili planlar vardr. Erkeklerin en byk hatalarndan birisi kadnn sevgisinin gel gitler eklinde seyreden bir okyanus sevgisi olduunu bir trl anlayamamas. Sevginin gel ine ve youn bir biimde sevildiini hissetmeye alan erkek sevginin git tii dnemlerde ar bir yaralanma duygusu yaar. Kadnlarn en byk hatalarndan birisi ise erkein ilikide zaman zaman olduka artan mesafeler koyma gereksinimlerini anlayla karlayamamalardr. En iyisi , erkekler kadnlarn nasl hissettiklerini , kadnlar ise erkeklerin nasl dndn anlamaya almal. On be yllk meslek hayatm bu konuda bana net bir ey retti: Kadn erkek ilikisinde yaanan ve sonu gelmez karlkl sulamalarla , ben haklym , sen hakszsn horozlanmalaryla sren sorunlarn ardnda genellikle , birka aylk bir destekle kolayca zmlenen psikolojik ve psikiyatrik rahatszlklar ve bunlarn iinde en sk olarak ta evlilik depresyonu vardr.

70 Hayat denen oyunda her gn pek ok farkl rol stlenmek zorundayz. Mteri , araba srcs , ynetici , yazar , konumac , seyirci, doktor , hasta , sokakta yryen adam vb. Bunlarn iinde en nde gelen , en srekli ve kutsal rollerin belki de birincisi babalk , annelik rol.. nsanlar drt bin yldr evlenip aile kuruyor ama hala kar cinsle ilgili kafalarnda ki n yarglar aabilmi deiller. Bizim Temel stanbula gelmi. Ayn gn tesadfen ngiltere Kraliesi Elizabeth de stanbulu ziyaret ediyor ve kralienin erefine toplar atlmakta. Temel merak edip sormu yoldan geen birisine Hemerim bu toplar neyin nesi? diye. Vatanda Elizabeth e atyorlar. demi. Temel ok hayret etmi , kendi kendine sylenerek yrm. Bir yandan da kula top seslerinde. Aradan on dakika gemi , yirmi dakika , yarm saat gemi ama top sesleri kesilmiyor. Kendi kendine Yazklar olsun, yarm saatte bir kary vuramadlar. diye sylenmi. Eer Bu fkra kar cinse ynelik n yarglar balna tam da uymad diyorsanz biraz daha uyann da yazaym. Yine bizim Temel mehur ei Fadime ile tren yolculuu yapyor. Temel kompartmann souk olduundan , dnden yaknp kaloriferi ayor. Biraz sonra Fadime balyor sylenmeye f ok scak oldu diye ve gidip kaloriferi kapatyor. Derken Temel le Fadime kalorifer yznden nce birbirlerine hakaret etmeye balyorlar. Sen ne biim adamsn , ne biim kadnsn Sen bana onu demitin. Yirmi sene nce annen bana bunu demiti derken sa saa ba baa gelmek zereyken ieriye tren grevlisi giriyor ve Kusura bakmayn bu gn teknik bir arza nedeniyle kaloriferlerimiz yanmyor. diyorBurada olduu gibi , asl tartlan konuyu unutup karda ki ee hakaret etmeye balamak , kiiliine saldrmak, eski defterleri amak , Sen hep Sen asla Senin annen diye balayan cmleler kurmak, zeytin ya gibi hep ste kmaya almak , eini ekip deil rakip olarak kabul etmek, eini bakalarnn yannda kk drmek ilikiyi bozar. Avradn dekte, evladn beikte sev gibi sevgiyi deil sevgisizlii dayatan tabu szlerin de yklmasnn zaman gelmitir. Yoksa bu sze gre yaayan adam bu sevgisizlikte nce kendisi boulur sonra da ei ve ocuklarKarnn srtndan sopay karnndan spay eksik etme. sz hakknda ise sylenecek hibir ey yok. Btn dangalaklyla apak ortada. Evlilik stresinin beyin kimyasnda serotonin seviyesini azaltmas ; Serotoninde ki azalmann insan hrn , sinirli , gergin , mutsuz , uykusuz , huzursuz yapmas ve bu durumun eler arasnda geimsizlie yol amas ve bu geimsizliin stresi daha da arttrp serotonini daha da ok drmesi sonucu ortaya kan ksr dngnn eleri boanmalara hatta cinnetlere gtrmesi ve btn bunlarn , beyinde Serotonini arttran on ya da yirmi miligramlk basit bir hapla nlenebilir olmas da konunun biz psikiyatri profesyonellerini ilgilendiren ok nemli bir baka boyutudur. Bu konu bitecek gibi bir konu deildir. En iyisi konuyu burada imdilik Agathta Christi nin bir anekdotuyla noktalamak. nl romanc bir gazetecinin konuyla ilgili sorusu zerine En iyi kocalar arkeologlardan kar. demi. nk arkeologlar kadn yalandka kadnn deerini daha iyi bilirler.

71

ZOFREN
izofreni insann gerei deerlendirme, berrak dnme, duygularn kontrol etme, yargda bulunma, iletiim kurma ve gerek ile hayali birbirinden ayrma yetilerini bozar.Kii kendisini btn olaylarn merkezinde hisseder. rnein televizyonda ki programlarda kendisi ile ilgili zel mesajlar verildiini zanneder. Dncesi zamanla o kadar karabilir ki ne dedii anlalmaz olabilir. Kararsz, hareketsiz, uyuuk olabilirler. Kaslar katlaabilir. Kadnlarda genellikle daha ileri yalarda balar. Erkeklerde sklkla yirmili, kadnlarda otuzlu yalarn banda ortaya kar. izofrenili bir insan, yaadmz gereklerin dnda, farkl bir dnyada yaad iin, bizim gndelik gereklerimize ayak uyduramaz .Yaanan gerek hayattan ekilip i dnyasna kapanarak, kendi zihninde var olan bir dnyada yaar. izofrenilinin en temel zellii gerek hayattan kendi kabuunun iine ekilmesi ve hayali bir dnyada yaamas. kinci temel zellii, birbirine zt duygu ve dncelerin ayn anda, kafasn igal edip kurcalamas. Ayn gn iinde kendisini hem ok mutlu hem de ok mutsuz hissedebiliyor. Sonra hallsinasyonlar balyor. Bakalarnn grmedii insanlar, acayip ekilli yaratklar ve lm yaknlarn grmeye ve onlarla konumaya balyor. Psikolojik adan bakldnda, izofreniye aday kiilerin, kiilik ve irade bakmndan gsz olduklar, zayflklar nedeniyle yaamn ayrlk, lm, engellenme gibi sorunlar ile baa kamadklar iddia ediliyor. izofreninin ayn zamanda genetik geili bir hastalk olduu da kabul edilen bir gerek. Tm bireyleri izofrenili olan pek ok aile var. izofreninin bulac bir virs hastal olduuna dair iddialar da var ama bu kantlanabilmi deil. Bu gn izofreninin temelinde, beyinde yer alan dopamin adl bir kimyasal maddenin normalin stnde etki gstermesinin yatt gr kabul ediliyor.

72 izofrenler ergenlik ve genlik dnemlerinde yakn arkadalk ilikileri kuramyorlar.Garip ve acayip fikirler ne srmeye balyorlar. Dncelerinin arasndaki balant btnl bozuluyor. Daldan dala atlayarak konumaya balyorlar. Daha ileri aamalarda, dncelerinin yayldn, zel gleri olduunu, izlendiklerini, kendilerine komplolar kurulduunu zannediyorlar. izofreni belirtileri Dnya Psikiyatri Birlii tarafndan Pozitif belirtiler ve Negatif belirtiler olmak zere ikiye ayrlmtr. izofreni ile ilgili hi unutulmamas gereken gerek udur: izofreni artk tedavisi olan bir hastalktr! Yeter ki zamannda ruh hekimine ulatrlabilsin. Halk arasnda kalc delilik olarak damgalanan izofreni hastal anne babalarda hep korku ve merak uyandrr. Ergenlik anda ki ocuklarnda anormal bir davran grdklerinde Acaba benim ocuum izofren mi olacak? endiesi yaar ve izofreninin ne gibi belirtilerle baladn sorarlar. te cevab izofreninin doum sanclar genellikle 15 ile 25 yalar arasnda balar.izofreniye yakalanan hasta balangta dikkati eken hibir sorunu olmayan, glp oynayan, arkadalarn seven, takm tutan, derslerinde baarl bir ocukken yava yava iine kapanmaya balar. Sanki akl baka bir yerde, baka bir alemdeymi gibidir. Eline bir kat kalem alp kadn stne anlamsz ekiller izerek saatlerce oyalanr. nan konusunda kafa karkl yaamaya balar. Bazen eytann iine girdiini dnr. nce, rnein kap arkasna aslm bir gmlei hayalet gibi grmekle balayan illzyonlar giderek grsel hallsinasyonlara dnr. Gzlerini kapatnca gz nne gelen keskin hatl yzler daha sonra gz akken de grlr. Sonra bu hayaletler konumaya balarlar ve giderek saylar oalr. Televizyon seyrederken glnmeyecek yerde glmeler, kendi kendine mrldanmalar , ani ve beklenmedik tepkiler ortaya kar. Her eyden phelenmeye balar. Ailesi tarafndan zehirlenip ldrlmekten kukuland iin yemek yemeyi reddedebilir. Dncelerinin baka insanlar tarafndan okunduuna ya da kendisinin bakalarnn dncelerini okuduuna inanabilir. Dini inanlar ok deiken bir hale gelebilir. Dindar birisi deilken aniden kendisini namaza, ibadete verebilir, radikal kkten dinci sylemler gelitirebilir. Bir sre byle devam edip sonra yine ani bir ekilde Allahn sylendii gibi olmadn, tm peygamberlerin sahte olduunu , gerek Cebrailin sadece kendisi ile grtn, tek gerek peygamberin kendisi olduunu iddia edebilir. Kendisini izleyenler var korkusu ile gndz vakti perdeleri kapatabilir. Kendisini btn olaylarn merkezinde hisseder. ok basit ve sradan gndelik olaylardan zel anlamlar karr. Konumas anlalmaz olmaya balar. Hareketlerinde kararszlk vardr. Kendisi hakknda yorum yapan ya da emir veren hayali sesler duymaya balar. Konudan konuya atlad ve mantk balants anlalmaz olduu iin konutuklarn anlamak zorlar. Yz ifadesi donuklar. Duygularn mimikleriyle, ses tonu ile ifade edemez olur. Huysuzluk, huzursuzluk, saldrgan eilimler ortaya kabilir. Kendine, temizliine bakamaz. Bir i yapmaya motive olamaz. Elbette yukarda saymaya altm belirtilerin tamam ayn kiide ayn zamanda ve bir arada grlmez. Bu belirtilerden biri ya da bir kann varl bile izofreni asndan alarm iaretleridir. 1996 da Dnya Psikiyatri Birlii izofreni hastalarnn damgalanmasn ve ayrmcla uramasn, aalanmasn nlemek iin Kaplar an adnda uluslar aras bir program balatt. Bu konuda daha geni bilgiyi www.kapilariacin.org sitesinden alabilirsiniz. Ayrca izofreni hastalar ve yaknlarna destek olmak iin kurulan stanbul izofreni Dostlar Derneine 0212.2563661 , zmir izofreni Dayanma Derneine 0232.4650515, Antalya izofren Dayanma Derneine 0.242.2410530, Manisa izofreniyle Yaam Derneine 0.236.2396471 no.lu telefonlardan ulaabilirsiniz . Denizlide en az be alt bin civarnda

73 hasta olmasna ramen ne yazk ki henz izofreni Dostlar Dernei yok. Denizli izofreni Dostlar Derneinin kurulmasna n ayak olacak kii ya da kiilere ihtiyacmz var. ok deil 60 yl nce izofrenili hastalarn tedavisi iin neredeyse yapacak hibir ey yoktu. Ama artk yapacak ok ey var. Hatta tamamen iyiletirilmesi de mmkn. Yeter ki zamannda tehis edilip tedavisine bir an nce balanabilsin ve itildikleri ayrmc, damgalayc zindann kaplar alabilsin.

ALEDE SALIKLI LETM

Ailelerde zellikle anne-baba ile ocuklar arasnda , birbirini anlayamamaktan ya da yanl anlamaktan kaynaklanan sorunlar bireylerin mutsuzluuna, bazen de genlik bunalmlar ve intiharlar gibi trajedilere neden olabiliyor. Peki ne yapmak, nasl bir iletiim teknii kullanmak lazm? *ocuunuzu olduu gibi kabul edin ve onu olduu gibi, tm doallyla kabul edip sevdiinizi ona hissettirin. Bu hem ona byk bir manevi g verecektir hem de sizi birbirinize yaklatracaktr. *zellikle yapmamanz gerekenler: Emir vermek, tehdit etmek, korkutmak, ahlak dersi verip durmak , yarglamak , eletirmek , sulamak, utandrmak, alay etmek, aalamak, sznde durmamak, kzdrmak, tutarsz mesajlar vermek, engellemek, sorguya ekmek, basklamaktr. * letiimde zellikle yapmanz gerekenlerin en nemlisi ise dinlemektir. Onu anlayarak ve anladnz hissettirerek, yorum yapmadan, szn kesmeden, gven vererek, sabrla dinlemelisiniz. Genellikle bize sknt veren dncelerimizi ve duygularmz bastrarak, unutmaya alarak bunlardan kurtulmaya alrz. ine atma da denilen bu davran biimi salkszdr ve bir ok ruhsal skntnn anasdr. Gerilim yaratan gereklerin, dncelerin verdii sknt, ancak bunlar aka dile getirilebilirse yok olurlar.ini dkme denen bu terapi tekniini uygulayarak olumsuz duygularn dile getiren ve alayan bir kii, az sonra, kendisine adeta sihirli bir denekle dokunulmu gibi, rahatlayverdiini hisseder. *ocuunuzun sizinle, retmenleriyle, kardeleriyle, arkadalaryla ve kendisiyle sorunlarnn olmas doaldr. Bu sorunlar belki size sradan ve basit gelebilir ama onlar iin,

74 tecrbesizlikleri nedeniyle psikolojik ynden ldrc olabilir. Size nemsiz gelen sorunlar, ac ekmelerine, umutsuzlua kaplp hayattan bezmelerine neden olabilir. Sorunlarn zmelerine yardm edin. Yardm edemiyorsanz profesyonel yardm almalarn salamalsnz. Sorunlu ocuklarn ileride gsz ve gvensiz bireylere dnmesini nlemek ancak zamannda yardm ve destek salamakla mmkndr. *ocuunuza sorununu zmesinde yardmc olun ama sorununu zme sorumluluunu kendisinde brakn. * ocuklarnzn size baml olmasn ve baml kalmasn asla desteklemeyin. Sizin greviniz ve sorumluluunuz, ocuklarnzn salkl bir biimde sizden bamszlamalarna, kendi yeteneklerini gelitirmelerine ve sorunlarn zme becerileri gelitirmelerine yardmc ve rehber olmaktr. * Einizle ya da ocuklarnzla aranzda bir sorun yayorsanz, karnzdakini sulamak yerine, bu durumdan nasl etkilendiinizi ve neyi arzu ettiinizi ifade etmelisiniz. * Bir eye kzdnzda, kzgnlnz kendi kendinizi ateleyerek arttrmayn. fke baldan tatldr ama keskin sirkenin kpne zarar olduunu da unutmayn.Kendini kzdrmak kolay, sakinletirmek zordur. Doru olan zoru baarmaktr. *Ergenlik andaki ocuunuzun odasna kapsn almadan girmeyin. *Aile sorunlarn tartrken sz hakk verin. *ocuunuzun hayatna dair konularda kendi zm kararnz dayatmayn. ocuunuza, kendisinin istemedii kararnz dayatrsanz onu kamaya , gnlsz kabule ve yalan sylemeye tevik etmi olursunuz.

* ocuunuza zorla bir ey yaptrmanz onun size fke ve nefret duymasna neden olur. ocuklarnz baskyla bir eyler yaptrmaya altrrsanz, hi byyemeyecek ocuklarnz olur. Byyp bir yetikin olduklarnda hayatlarnn sorumluluunu alamazlar. Kendilerini denetlemek ve sorunlarn zmek iin hep bir otorite araylar olur. Baskyla bytlen ocuklar baml, yac, dedikoducu, uyumsuz, kskn, zorba, hayalci, fkeli ve ie dnk yetikinler olurlar. Bask altndaki insann en ok kendini gerekletirme cesaretine ihtiyac vardr. * ocuunuzun her dediini yapmak ta doru deildir. Kendi isteklerini ana babalarna zorla kabul ettirmeye alm (aslnda altrlm) ocuklar ana babalarna kt szler syleyerek, duygu smrs yapp onlarda sululuk duygusu yaratarak, ani fke ve parlama gsterileri yaparak srekli isteyen, bencil yetikinler olurlar. * En doru yntem, zmleri birlikte konuarak, demokratik bir biimde tartarak ve anlaarak bulmak, sonra da gnl rzasyla uygulamaya gemektir. Bulduunuz zm sizi de ocuunuzu da memnun etmelidir. * ocuklarnz korkutarak sayglarn kazanamazsnz. ocuklarnz korkutarak ancak ve sadece yaam boyu srecek dmanlklarn kazanabilirsiniz. Tm insan ilikilerinde olduu gibi, ocuklarnz da ancak siz onlara sayg gsterirseniz size sayg duyarlar. *ocuklarnzla konumak istediiniz konular mmkn olduunca ak konuun. Duygularnz, dncelerinizi apak ortaya koyun. Neye sinirlendiinizi, neyin sizi rahatsz ettiini, kendisinden ne beklediinizi aka syleyin. letiim srasnda sulayc, alayc, aalayc ifadeler kullanmayn. nce ocuklarnzn zmlerini dinleyin. Sonra kendi zmlerinizi syleyip bir ortak zm bulmaya aln. * ocuklarnn drst olmasn isteyen anne babalar kendileri de drst olmaldrlar. Kfrl konuan anne- babalarn, az bozuk diye oullarn, kzlarn sulamaya haklar yoktur. *ocuklarnz, duygularn ve dncelerini size aka ifade edebilmeleri iin yreklendirin.

75 *Ana babalar ocuklarn, ocuklarnn haklarn gzetmeyen retmenlere kar da korumaldrlar. * ocuklarnz sizin ocuklarnz deildir. Onlar yaamn kendisi iin zledii kzlar ve oullardr. Sizden deil, sizin araclnzla dnyaya gelmilerdir. Sizinle birlikte olmalarna karn size ait deillerdir. Onlara sevginizi verebilirsiniz ama dncelerinizi hayr. nk onlarn kendi dnceleri vardr. Onlara benzemek iin abalayabilirsiniz ama onlar kendinize benzetemezsiniz. nk yaam dn ile oyalanmaz ve geriye doru gitmez. ( Halil Gibran Peygamber .)

DUYGUSAL ZEKA
Yakn zamanlara kadar insan zekasn sadece bilgiye ve bilgi ilemeye dayal bir teknikle lebiliyorduk. Bilisel Zeka (Intelligence Quotient-IQ) denilen bu yntemin baz alardan yetersiz kald hepimizin malumuydu. Bu eksiklii fark eden bir psikolog, Harvard niversitesi retim yesi ve New York Times Gazetesi Davran Bilimleri Danman Yazar Daniel Goleman Duygusal Zeka (Emotional Quotient - EQ) denilen bir teknii

76 gelitirdi ve 1995 ylnda yaynlanan, dilimize de evrilen nl kitab Duygusal Zeka dnya apnda byk yanklar yaratt. Duygusal zeka, kiinin kendi duygularn ve bakalarnn duygularn doru anlamas ve duygularn, yaamn zenginletirecek biimde dzenleyebilmesi yetisi" olarak tanmlanyor. Duygusal zekann klasik bilisel zekadan en byk stnl, hayatta baarl olmak iin matematik zekaya deil, duygusal zekaya ihtiya olmas.

DUYGUSAL ZEKASI (EQ. SU) YKSEK BEYN

Empatiktir. Kendisini karsndaki kiinin yerine koyup, onun hissettiklerini hissedebilme, onu anlama ve bylece salkl bir ibirlii ve iletiim kurma becerisine sahiptir. Kendi duygularnn farkna varma ve bunlar salkl bir biimde ifade edebilme yeteneine sahiptir.Mizacn kontrol edebilir.Sevincini, fkesini , zntsn, cokusunu denetleyebilir.Duygusal olarak bamszdr. Uyum salama gc yksektir.Kiiler arasnda ortaya kan sorunlar zebilme becerisi vardr. Sebat sahibidir. Kolayca bkmaz. Sabrldr. Kararldr.Nazik, sevecen ve saygldr.

BLSEL ZEKASI (IQ.su) YKSEK BEYN

Kuvvetli bir hafzaya sahiptir. Szck daarc genitir. Anlama, sorun zme, muhakeme etme, alglama, bilgiyi ileme kabiliyetleri ok gelimitir.

MOBBNG (YILDIRMA)
Trkeye yldrma olarak evrilen mobbing kavram , i yerinde ki bir kiiyle zorbaca uramak anlamna gelir. yerinde eteleen bir grup tarafndan yalnz braklma, duygusal saldrya uratlma, psikolojik ynden taciz edilme anlamna gelen mobbing ya da yldrma bu gn ABDde en ok gndemde olan konulardan birisi. Hatta bu suu iledikleri yani bir i arkadalarn yldrdklar tespit edilen kiilere hapis cezas verilmesi gndemde. Trkiyede ise var olan ama pek bilinmeyen bir kavram. yerinde zorbala urayan kiiler genellikle psikiyatristlere depresyon tablosu iinde geliyorlar. Hibir k yollarnn, arelerinin kalmadn dnyorlar. ntihar dnceleri oluyor. Kendileriyle uraan ete genellikle en fazla drt kii . ete duygusal saldr, konuma tarzyla alay etme, kskanlk, tehdit, cephe oluturma, psikolojik taciz, yalnz brakma, grev yerini srekli deitirme, hakaret ve nihayet iftira gibi ezme tekniklerini kullanyor . Bunlar ABDde olsa hapislik su. Avrupa Birlii de Mobbing i su sayyor ve Mobbing yapmaya eilimli grgsz adamlarn st dzey idareci yaplmamasn istiyor. Trkiyede ise mobbingin ne olduunu bilenlerin says bile henz snrl. Mobbing yapan adamlar kurbanlarna nefes alacak bir kar yer brakmayp boulmasn seyretmekten sadiste zevk alyorlar. Yldrmann devam etmesi, ellerinde ki oyuncan alnmamas iin byk bir srarlar var. Kurbanlarnda srekli kusur bulup kk drmeye alyorlar. Yldrma ocuklarda, zellikle ortaokul anda ki yatl okul ocuklarnda da ok grlen bir durum. Yalnz, ie kapank, sessiz, sava olmayan ya da psikolojik sorunlar olan bir ocuk saldrgan ocuklar tarafndan gnah keisi haline getirilip eziliyor. Seksenli yllarn banda

77 zmirde lise birinci snfta okurken bu ekilde intihar etmi bir ocuun ackl hikayesini hatrlyorum. Yldrma yapanlar kurbanlarna ne kadar zarar verdiklerinin farkna varamyorlar ve her eyin tek nedeni olarak kurbanlarnn uyumsuzluunu gsteriyorlar. Artk mobbing Dnya alma rgtnn uluslar aras boyutta dikkat ektii bir sorun. Mobbing bir insann kendisine olan gvenini ve saygsn hedef alan acmasz ve srekli saldr olarak tanmlanyor. Bunun altnda insanlara hkmetme, boyun edirme ve rgtten uzaklatrma arzusu yatyor. Monoton alma tarzndan sklan kiilerin kendilerine dedikodu malzemesi kartmak ve bir eyle megul olmak iin kendilerine bir kurban semeleri de ihtimal dahilinde. yerinde yldrma suunun kurbanlar genellikle yetenekli, yaratc, drst, idealist kiiler. Tek kusurlar politik davranamamalar. Hogrl, fazlasyla iyi niyetli ve zr dilemeye hazr tavrlar mobbing saldrganlarn saldrmaya cesaretlendiriyor. Cehenneme giden yolun iyi niyet talaryla deli olduu tezi mobbing kurbanlar iin biilmi kaftan gibi. Mobbingin ska yapld bir meslek grubunu da biz psikiyatristler olutururuz. Zaten halk arasnda Bunlarn delileri gre gre cvatalar salam kalmaz. n yargs vardr. Ama mobbingi halk deil salk alanlar yapar. Birisi gelir ve einize hekimi falancann nce onun tedaviye ihtiyac var. dediini byk bir keyifle dedikodular . Baka bir gn bir hemire alayc bir yz ifadesiyle Falanca servisin hemireleri sizin deli olduunuzda hemfikirler. Akll olduunuzu nasl ispatlayacaksnz? der. Psikiyatrinin dier mesleklerde olmayan, ruhun derinliine nfuz eden kendine zg saygn misyonuna fesatlamaktan kaynaklanan bu yaygn mobbinge pirimiz stadmz Mazhar Osmann Onlarn bize deli demesiyle biz deli olmayz ama biz birisine deli dersek o delidir. cevab mehurdur.

YOL ARKADALARI *
Hazredi sa zamannda yaayan Joseph ve Dion olduka etkili olmalarna ramen farkl ekillerde alan iki nl ifacdr. Gen ifac Joseph sessiz , esinlenmi bir dinleme ile tedavi eder. Haclar Joseph e gvenmektedir. Kendisine gelen tvbekarlarn ac ve kayglar kaybolmakta ve yanndan ilerini dkm ve sakin bir ekilde ayrlmaktadrlar. te yandan daha yal ifac Dion ise yce bir yarg gibi cezalandrc , azarlayc ve onarc, aktif mdahaleye dayal bir terapi yolu izlemektedir. Tvbekarlar ocuklar gibi tedavi ederken t vermekte , cezalandrmakta , dmanlar uzlamaya zorlamaktadr. ki ifac hi karlamaz ve yllarca rakip olarak alrlar, ta ki Joseph bir ruhsal hastaln penesine dp derin bir umutsuzlua gmlene dek. Kendisini kendine ait tedavi yntemleriyle tedavi edemeyerek Dion un yardmn istemek zere yola kar. Yolculuu srasnda Joseph bir akam vahada dinlenirken yal bir yolcuyla karlap onunla sohbet eder. Joseph yolculuunun amacn anlatnca yal yolcu onu Dion a gtrebileceini syler. Uzun bir sre birlikte yolculuk yaptktan sonra Dion un evine gelirler ve burada yal yolcu aslnda kendisinin Dion , yani Joseph in tam arad kii olduunu aklar. Gen ve umutsuz rakibini evine davet eder. Dion un evinde yllarca birlikte yaayp alrlar. Dion nce uak olmasn ister Joseph den. Sonra onu rencilie ve son olarak da en st dzeye , yani meslektala ykseltir. Yllar sonra Dion hastalanr ve lm deindeyken , bir itirafn dinlemesi iin gen meslektan yanna arr. Joseph in yllar nce ki ruh hastalndan ve yardmn istemek amacyla Dion u bulmak zere kt yolculuktan sz eder. Joseph in , yol arkada ve

78 rehberi olarak grd kiinin arad Dion olduunu renince bunu nasl bir mucize olarak grdn hatrlatr. Dion artk lyor olduuna ve uygun zaman geldiine gre bu mucize hakknda ki sessizliini bozabileceini syler Joseph e. O zamanlar bu olayn kendisine de mucize gibi geldiini syler, nk o gnlerde kendisi de byk bir umutsuzluk iindedir. O da bir boluk iindedir ve manevi adan l gibi olduunu hissetmektedir. Kendi kendine yardm edemedii iin yardm aramak zere yola kmtr ve aslnda yllar nce , vahada karlatklar o gece Dion da Joseph i aramaktadr! Herkes buna hastalar kadar doktorlar da dahildir - hayatn yalnzca ho ve neeli yanlarn deil , hayal krkl , reddedilme , yalanma , hastalk , kayp , yalnzlk , anlamszlk , ac dolu seimler ve lm gibi karanlk ve kanlmaz paralarn da yaamak durumundadr. Tam da bu nedenle hasta- doktor arasnda ki iliki aslnda bir yol arkadaldr psikiyatri sahasnda. * Herman Hesse Boncuk Oyunun dan aktarm : Irwn Yalom Balanan Terapi

YENLDNZ DNYORSANIZ YENLDNZ DEMEKTR

79

Yenildiinizi dinyorsanz Yenildiniz demektir. Cesaret edemeyeceinizi dnyorsanz, Cesaret edemezsiniz. Baarmak isterseniz, Ancak "baaramam" derseniz, Yenilmenize bir adm kalm demektir. Hayat kavgasndan yz akyla kan Hzl ya da cesur deildir her zaman, Eninde sonunda kazanacan dnendir Her kavgay kazanan.

ANON

Allahm bana; deitiremeyeceim eyleri tevekkl iinde kabul edecek vakar, deitirebileceklerimi degistirecek cesareti ve ikisi arasindaki fark anlayabilecek akl nasip et. Reinhold Neibuhr

80

llerde kayboldugun zaman , Bir ocuk gibi korkuyorsan Ve lm dosdogru bakarken gzlerine Her yanin yanmis gibi aciyorsa eger Hoyle "silahini ikar ve vur kendini" der. Ancak gerek insan sonuna kadar savasir Kendini yok etmek ona yasaktir. Alikta ve kederde ne kolaydir lmek, Yasamayi srdrmek iste budur zor olan. Tatli suda yzmek ve gitmek agir agir kolaydir. Ancak yasamak umut gzden uzaktayken En iyisi budur iste tm oyunlarin iinde Oyundan sikildim artik demek Utan vericidir bu Gensin cesursun akillisin Isin basindasin biliyorum ama sylenme sakin En iyisini yap ve savas Durmadan ugrasmaktir seni kazandiracak olan Kolayina kama dostum ne kolaydir lmek Yasamayi srdrmek iste budur zor olan. Hoyle "silahini ikar ve vur kendini" der. Ancak gerek insan sonuna kadar savasir Kendini yok etmek ona yasaktir Durmadan ugrasmakt ir seni kazandiracak olan Kolayina kama dostum ne kolaydir lmek Yasamayi srdrmek iste budur zor olan

81

BR KK OCUK Bir kk ocuk Ban kaldrp, bir yldza bakt Ve alamaya balad. Yldz ona Neden alyorsun, ocuum? dedi. ocuk ona, O kadar uzaktasn ki Hibir zaman sana Dokunamayacam. Ve yldz, Yantlad ocuu Zaten yreinde olmasaydm senin, Beni gremezdin ki. John Magliola

RETMENLER N ANAMNEZ FORMU

Bu anamnez formu, herhangi bir rencisini psikiyatriste ynlendiren saygdeer retmenlerimizin doldurmas iin hazrlanmtr. rencinizde mevcut olan ikayetlerin nne ltfen X iareti koyunuz.

82

1. Trnaklarn yiyor. 2.Yandan kk davranyor. 3.Uyumsuz davranyor. 4.Dikkatini bir noktada toplayamyor. 5.Hareketsiz duramyor. 6. Kekeliyor. 7. tahsz. 8. Arkadalarn kskanyor. 9.Sinirli. 10.Sk sk yalan sylyor. 11.Korkak davranyor. 12.ekingen davranyor. 13.Garip davranlar var . 14.Altn slatyor. 15.ine kapank . 16. Sklgan davranyor. 17.lgisiz davranyor. 18. Sk sk alyor. 19. Anneye ar baml. 20. ok hayal kuruyor. 21. ok fazla ilgi istiyor. 22. Liderlik yn gl. ok hrsl. 23. Okula gelmek istemiyor. 24. Kusursuz olmas gerektiini dnyor. 25. Kimsenin kendisini sevmediinden ikayet ediyor. 26. Kendini deersiz hissediyor. Aalk duygusu var. 27. Arkadalaryla sk sk kavga ediyor. 28. Arkadalarnn kendisiyle alay etmelerinden ikayet ediyor. 29. Serseri ruhlu ocuklarla arkadalk ediyor. 30. Kendi kendine konuup glyor. 31. Aniden fkeleniyor. 32. Yalnz kalmaktan holanyor. 33. Para alyor. 34. Sinirli hareketleri ve tikleri var. 35. Sk sk kabus gryor. 36. Tedirgin ve endieli. 37. Kendisini ok sulu hissediyor. 38. Srekli ba ya da karn aryor. 39. Kendi cinsel organyla ok oynuyor. 40. Burnunu kartryor. 41. ok az konuuyor. 42. Uykusu dzensiz. 43. htiyac olmayan eyleri biriktiriyor. 44. nat ve somurtkan. 45. ok kfrediyor. 46. Dzenlilik ve temizlikle fazla ilgili. 47. Okuldan kayor. 48. Hareketsiz. ok yava hareket ediyor. 49. Mutsuz. zgn. Can skkn.

83 50. ok grlt ediyor. 51. retmenlerine kar geliyor. 52. Dier rencileri rahatsz ediyor. 53. Kurallara ok fazla uyuyor. 54. Dier renciler tarafndan sevilmiyor ve dlanyor. 55. Hevessiz , isteksiz ve durgun. 56. Dengesiz ve sakar. 57. Kendinden kk ocuklarla oynuyor. 58. Beklenmedik ani , fevri hareketleri var. 59. Eletirildiinde incinip gceniyor. ok hassas ve alngan. 60. pheci davranyor. 61. Kendini ldrmekten sz ediyor. 62. Baarl olmak iin aba gstermiyor. 63. Hata yapmaktan korkuyor. 64. Szlanyor. Mzrdanp duruyor. 65. e kapank. Bakalaryla birlikte olmak istemiyor. 66. Evhaml. Srekli hastalanma ve lme korkusu var. 67. Kar cinsten olmak istiyor. Kar cins gibi davranyor. 68.zel bir eitime ihtiyac olduunu dnyorum. 69.Okul baarsnn snf dzeyinin altnda olduunu dnyorum. 70. Okul baarsnn snf dzeyinin stnde olduunu dnyorum. 71. renme glnn olduunu dnyorum. 72. Bu rencinizin sizi en ok kayglandran zellii nedir?

73. Bu rencinizi en iyi tanmlayan olumlu zellikleri nelerdir?

EBEVEYN ANAMNEZ FORMU

ocuunuzla ilgili mevcut ikayetlerinizin bana X iareti koyunuz. Mevcut deilse bo braknz. 1. Trnaklarn yer. 2. Yandan kk davranr.

84 3. Uyumsuz davranlar var . 4. Dikkatini bir noktada toplayamyor. 5. Hareketsiz duramyor. 6. Kekeliyor. 7. retmeni , okulda ki davranlarndan ikayeti. 8. Kardeini kskanyor. 9. Sinirlidir. 10. Sk sk yalan syler. 11. Korkak davranyor. 12. ekingen davranyor. 13. Garip davranlar var . 14. Altn slatyor. 15. ine kapank . 16. Sklgan davranyor. 17. lgisiz davranyor. 18. Sk sk alyor. 19. Anneye ar baml. 20. ok hayal kuruyor. 21. ok fazla ilgi istiyor. 22. ok itahsz. 23. Okula gitmek istemiyor. 24. Kusursuz olmas gerektiini dnyor. 25. Kimsenin kendisini sevmediinden ikayet ediyor. 26. Kendini deersiz hissediyor. Aalk duygusu var. 27. Arkadalaryla sk sk kavga ediyor. 28. Arkadalarnn kendisiyle alay etmelerinden ikayet ediyor. 29. Serseri ruhlu ocuklarla arkadalk ediyor. 30. Kendi kendine konuup glyor. 31. Aniden fkeleniyor. 32. Yalnz kalmaktan holanyor. 33. Para alyor. 34. Sinirli hareketleri ve tikleri var. 35. Sk sk kabus gryor. 36. Tedirgin ve endieli. 37. Kendisini ok sulu hissediyor. 67. Srekli ba ya da karn aryor. 68. Kendi cinsel organyla ok oynuyor. 69. Burnunu kartryor. 70. ok az konuuyor. 71. Uykusu dzensiz. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. htiyac olmayan eyleri biriktiriyor. nat ve somurtkan. ok kfrediyor. Uykusunda konuuyor. Dzenlilik ve temizlikle fazla ilgili. Okuldan kayor. Hareketsiz. ok yava hareket ediyor. Mutsuz. zgn. Can skkn. ok grlt ediyor.

85 81. Kar cinsten olmak istiyor. Kar cins gibi davranyor.

DKKAT EKSKL 1. Dikkatini ayrntlara veremiyor. 2. Okul devlerinde , dikkatsizlie bal hatalar yapyor. 3. Yapt ilerde ya da oynad oyunlarda dikkatini srdremiyor. 4. Kendisi ile konuulurken dinlemiyormu gibi gzkyor. 5. Ev devi gibi , uzun sre dikkat gerektiren ilerden kanyor. 6. Kalem , defter gibi eyalarn kaybediyor. 7. Dikkati kolayca dalyor. 8. Unutkan.

HPERAKTVTE 1. Elleri , ayaklar kpr kprdr. Oturduu yerde kprdanr durur. 2. Oturmas gereken yerlerde ve durumlarda , oturmakta glk eker. Kalkp dolamak ister. 3. Uygun olmad halde saa sola koturur durur. 4. Sakince oyun oynamakta ya da bo zaman etkinliklerine katlmada glk eker. 5. Hep hareket halindedir. Sanki motor takm gibidir. 6. ok konuur.

DRTSELLK 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

12.

Sorular , soru daha tamamlamadan cevaplar. Srasn beklemekte glk eker. Bakalarnn szn keser. Yaptklar iin arasna girer. Dier ocuklarn oyunlarn bler. Kontroln kaybeder. Erikinlerle sk sk tartr. Kurallara ve isteklere kar kar. Bakalarn , bir eyleri isteyip durarak rahatsz eder. Hatalar ya da yanl davranlar iin bakalarn sular. Alngandr ve kolayca kzdrlr. Kzgn ve gceniktir. ou zaman kincidir ve intikam almak ister.

86

GURUP TERAPS
Gurup terapisinde ama, gurubu oluturan bireylerin , birbirlerinden olumlu ynde etkiler almalarn salamaktr. Bireyin ruhunu kaplayan karamsarlk, umutsuzluk , yalnzlk buzlar gurup tarafndan krlr ve kii ruhsal bir scaklk hisseder. Grup genellikle alt ila dokuz kiiden oluur. Ayrca grupta profesyonel ynetici olarak bir psikolog bulunur. Gurup yeleri , en batan , grupta hep ak ve drst olacaklarna ,gruptaki dier yeler ve yneticiler hakkndaki tm olumlu ve olumsuz duygularn , dncelerini ve kendilerine dair hislerini gurup platformuna getireceklerine sz verirler. Gurupta yaplan, iyiletirici ve kendini gelitirici etkileimdir. Gurupta insan, daha nce farkna varmad kendine dair pek ok yaamsal ey renir. Gurup yesi kendisini mutsuz eden hatal davranlarndan , olumsuz duygularndan ve problemli yaam biiminden kurtulur. Dier insanlarla ilikilerinde neden sorunlar yaadn , grubun oluturduu psikolojik laboratuar ortamnda grr ve bu sorununu zp , salkl iletiim kuran bir birey haline gelir.

87

GURUBUN YELERNE SALADII YARARLAR: 1) Gurup, yelerine umut alar. 2) Gurup yesi , yaad sorunun sadece kendisine zg olmadnn farkna varr ve yalnzlk hissinden kurtulur. 3) Gurup, yesini sosyalletirir. Hayatla btnletirir. 4) Gurup, yelerinin ruhsal anlamda boalmasn salar. 5) Kendilerinin farkna varmalarn ve kendilerini tanmalarn salar. 6) Kendisine uyum ve mutluluk getirecek yeni davranlar denemesini salar. 7) nsanlarn yaamlar boyunca sylemek isteyip de syleyemedikleri szleri syleyebilmelerini salar.

SS STRESN YENMEK N
*RAHAT OLUN. Bu snav baaryla aabilmeniz iin psikolojik ynden rahat olmanz gerekir. renmenizi gletiren en nemli negatif etkenlerden birisi bu snav ile ilgili yaadnz stres ve kaygdr. *SZ YARI ATI DELSNZ. Kendinize de zaman ayrn. niversite snavna hazrlanan , beyninizin kk bir ksmdr. Beyninizin geri kalann da dnn. Elenmenizi, dinlenmenizi ihmal etmeyin. *ITANIZIN YKSEKLN KENDNZE GRE AYARLAYIN. Kendinize ulaamayacanz hedefler, aamayacanz engeller koymayn. Ulalmas ok zor hedefler, kayg ve endie yaratr. *BAARININ ANAHTARI OK DEL PLANLI VE SSTEML ALIMAKTIR. *ALIIRKEN KENDNZE EZYET ETMEYN. Kendinizi skmadan aln. Merak ve istek duymadnzda kendinizi almaya zorlamayn. *STRES YARATICI DEL, STRES AZALTICI EKLDE DNN.

88 Bu saat btn bir geleceimi belirleyecek.Eer kazanamazsam mahvolurum . gibi stres yaratc dnceler yerine Bu snava planl ve sistemli bir biimde, zevk alarak hazrlandm. Bu snav sayesinde pek ok ey rendim ve kendimi gelitirdim. Yaptm bu alma, bu snavda istediim yeri kazansam da, kazanamasam da , kesinlikle boa gitmeyecek. Netice Allahn takdiri ve emridir. Her eyde bir hayr vardr. Diye dnn. *POZTF DNN. Kimileri olumsuz, karamsar dnmeye eilimlidir. Gnde drt saat ders alan bir adayn Herkes gnde be saat ders alyor. Benim hi ansm yok. eklinde dnmesi gibi. Oysa gerek tamamen baka ve pozitif yndedir. Gnde bir saat alan, ama merakla, istekle, zevk alarak, sistemli, srekli, dzenli ve planl alan bir kii, gnde drt saat alan, ama isteksiz , oflaya puflaya, kalem evirerek, sistemsiz, dzensiz,plansz, programsz, alm olmak iin alan bir kiiden daha baarl olabilir. Dershaneye gidemeyen, ama bunu kendine dert etmeden, inisiyatifini koyarak,sistemli ve programl bir alma yapan renci, sadece dershanenin programyla snrl kalan bir renciden ok daha baarl olabilir. *KENDNZ SULAMAYIN VE DEERSZ GRMEYN. eitli nedenlerle bu snava istediiniz gibi alamam ve kazanamam olabilirsiniz. Ne olursa olsun, kendinizi yarglayp sulamayn ve kendinizi, bu snav kazananlardan deersiz grmeyin. * PROFESYONEL PSKYATRK DESTEK ALMAKTAN EKNMEYN. Snavn yaratt stres sizde sinirlilie, abuk yorulmaya, renme performansnda bariz dmeye, mutsuzlua, umutsuzlua, kaygya, anne-baba ile atmalarda arta, uyku ve yeme bozukluklarna, dikkat eksikliine sebep oluyorsa, ba ars, mide bulants, ders almaya balaynca uyuklama gibi bedensel yaknmalar ortaya kyorsa profesyonel psikiyatrik destek almaktan ekinmeyin. *NCE MOTVE OLUN. alma motivasyonunuzu oluturup, hazrlk sezonu boyunca koruyamazsanz, bilinaltnz sradan bahaneler uydurup alma hznz azaltr . Bu nedenle ilk amacnz almak deil, almaya motive olmak olmaldr. *ARKADA EVRENZ OK NEMLDR. Arkada evrenizin snava hazrlanmas ya da hazrlanmamas sizi derinden etkiler. Snav kazanmak istiyorsanz, snava hazrlanmayan evrelerden uzak durun. *TELEVZYON VE NTERNET ALIMA PROGRAMINIZIN EN BYK DMANI OLABLR. Televizyon ve nternet gibi, kolay ulalan ve uzun zaman harcanan kitle iletiim aralar gnlk ders alma programnz ve motivasyonunuzu bozabilirler. Beyninizi ksa bir sre dinlendirme bahanesiyle ekrann ya da monitrn karsna oturduunuzda da bir anda bunlar tarafndan esir alnabilirsiniz. En iyisi, snava hazrlk sezonu boyunca bunlardan uzak durmaktr. *ALENZ DERT ETMEYN. Anneniz-babanz sizi anlamyor olabilir. Ya dneminizin zorluklarn dikkate almyorlarsa, sizden sadece stn baar bekliyorlarsa, sizi psikolojik olarak yalnz brakyorlarsa, sizi bakalaryla kyaslyorlarsa bunlar kendinize dert edip de motivasyonunuzu, moralinizi ve konsantrasyonunuzu bozmayn. Sizin gibi pek ok gencin ayn ortak sorunlar yaadn hatrlay

89

OCUUNUZ VARSA
*ONA DAHA OK SEVG VERN: Daha fazla sevgiye ihtiyac olan ocuklar kendilerinden istenilenin tersini yaparlar ve uyumsuzluk gsterirler. Bu durumun aresi ona daha fazla sevgi ve ilgi gstermenizdir. O na kendisini ve insanlar sevmeyi , hogrl olmay retin. * ONU RAHAT BIRAKIN : Bask ile bytlen ve stne ok dlen ocuklar kendilerine gvensiz , kararsz , ekingen ve mutsuz olurlar. Tikleri vardr. Bu durumun aresi onu serbest, rahat ve zgr brakmaktr. * ONU DNLEYN :ocuunuzu,ilginizi ekmese bile daima sabrla dinleyin.

90 * ONA SAYGI GSTERN :ocuunuz sizin ne uzantnz ne de tapulu malnz deildir.Ailenizin farkl bir bireyi ve saygdeer bir insandr. *ONA GVENN : ocuunuzun deerli bir insan olduuna inann ve onun da buna inanmasn salayn. *ONA DESTEK OLUN : Ona kendi ayaklar zerinde durma ve yrme abalarnda destek olun. *ONU OLDUU GB KABUL EDN: ocuunuzu bakalaryla karlatrmayn.

OCUUNUZ KEKELYORSA:
*Konumasn eletirmeyin ve serbest konumasn engellemeyin.Bu durumun normal olduunu , byynce geeceini syleyerek onu rahatlatn. * ocuunuzla mmkn olduunca konuup oynayn. Ona bol bol sesli okuma egzersizleri yaptrn. *Ailenizin iinde rahat ve huzurlu bir ortam olmasn salayn.

OCUUNUZ YATAINI ISLATIYORSA :

*Drt yana kadar normal kabul edilmelidir. *ocuunuz gece altn slatyorsa gndz ii geldikten sonra maksimum 45 dakika olacak ekilde iini tutma egzersizleri yaptrnz. *ocuunuzun otokontroln gelitirmek amacyla klasik yamurlu-gneli izelgeleri yaptrnz.

OCUUNUZ TIRNAK YYORSA:

*evre koullarnn ocuunuzu sktn ve kzdrdn gsterir. * Baskc ve cezalandrc yaklam belirtileri arlatrr. *ocuunuzla daha ok oynayn.Resimler izdirin.

KARAMSARLII YENMEK N
Umut dolu olmak gibi hep iyimser olmak ta ok gzel bir duygu durumu. Ama baz insanlar nedense hep karamsardr, olumsuz dncelerin , negatif beklentilerin adeta esiri olmulardr. te onlarn karamsarlklarn yenmeleri iin psikolojik taktikler... Gemite herhangi bir alanda baarsz olmanz bu alanda gelecekte de hep baarsz olacanz anlamna gelmez. Nasl olsa yine olmayacak demek yerine tekrar ve baaracanza inanarak denemelisiniz. Mesela niversite snavnda bir kez baarsz olan aday ikinci snava, nasl olsa yine olmayacak psikolojisi ile hazrlanrsa kazanmas mmkn deildir ama kazanacana inanarak hazrlanrsa kazanr.

91 Dncelerinizi denetleyin. Dnme tarznz , zihninizde ki dnceleriniz kendinizi mutlu hissetmenize ve dolu dolu yaamanza destek mi yoksa kstek mi oluyor ? Beyninizde , yaamdaki amalarnza doru yol almanz , kendinizi mutlu hissetmenizi salayacak pozitif dnceler retin. Olaylara ve durumlara ynelik yeni ve iyimser bak alar gelitirin. Kendinize cevap veremeyeceiniz sorular sormayn. Gemite yaptm hatalarm nasl dzelteceim ? , Niye bunlar hep benim bama geliyor? gibi sorularla zihni yormak insan depresyona sokar. Ya hep ya hi eklinde dnmeyin. Ya siyah ya beyaz eklinde dnmek gri tonlarla dolu olan hayata uyum gsterememeye neden olur. rnein : insan ya mutludur ya da mutsuzdur dncesi siyah beyaz bir dncedir. Olumsuz otomatik genellemeler yapmayn. rnein einizle aranzda bir sorun ktnda, Bu evlilikte hi mutlu olamayacam gibi olumsuz genellemelere gitmeyin. Bir baarszlkla karlatnzda kendinizi deersizlikle , yetersizlikle sulayp yarglamayn. Gl ve olumlu ynlerinizi grmezden gelip zayflklarnza ve hayatnzda ki olumsuzluklara odaklanmayn. evrenizde olup bitenlerle daha fazla ilgilenmeye aln. Hi ilgilenmediiniz eylere de bakn. Kendinize gvenin. Kendinize olan saygnz ne olursa olsun asla kaybetmeyin.Yaptnz veya yapmadnz eyler iin kendinizi yarglamayn. Kendinizi baarszlkla sulamayn. Kendinizi aresiz bir insan olarak dnmeyin. Her eyin bir aresi olduu dncesini temel aln. areyi bakalarnda deil kendinizde arayn. inizde sen deersiz, ie yaramaz birisin. diyen bir ses varsa o sesi hemen susturun. lm deil yaam dnn. Dolu dolu yaayn. Kararl olun. Yapsam m yapmasam m? gibi ikircikli dnceleri bir yana brakp, yapmanz gereken neyse onu yapn. Eer eker hastal , kalp hastal gibi yaam boyu sren bir hastalnz varsa bu hastal hayatn doal bir paras olarak kabul edin.Hastaln ve hasta psikolojisinin tm yaamnz etki altna almasna izin vermeyin.Hastalnz nedeniyle kendinizi kstlamayn. Kendinize, evrenize ve geleceinize umutla bakn. Kendinizi bakalaryla karlatrmayn.Kendinizi olduunuz gibi kabul edin. Cannz skld zaman ak havada dolamak, eski dostlarnzla sohbet etmek, gazeteleri, dergileri kartrmak, arda gezinip vitrinlere bakmak, mzik dinleyip roman okumak gibi holandnz ve yapmaktan zevk aldnz bir eyle megul olun. Sreklilik arzeden bir hobiniz olsun. rnein bir gazeteye abone olup ke yazlarn dzenli olarak okuyun. Ya da televizyonda ki bir dizi filmi takip edin... inize kapanmayn.Yanz ve hayatnz yaayn. Her gn yaptnz basit ve sradan faaliyetlerinizi arttrn. rnein telefonla konuun.Televizyon seyredin.Spor yapn. Yalanyorum, yalandm, lme yaklayorum psikozuna girmeyin. Nfus kadnzn deil ruhunuzun gen olmas nemlidir. Yapacanz ileri planlayn.Kendinize ok geni bo vakitler brakmayn.Her akam ertesi gn neler yapabileceinizi dnn.Plannz uygularken kendinizi yreklendirin.Erteleme ve vazgeme gibi caydrc dncelere kaplmayn.Esnek olun.Plannz tam olarak

92 uygulayamazsanz zlmeyin.Uygulanabilir planlar yapn.A plannzn yannda B plan da olsun. hayatn anlam yok. , yaamann tad yok. , hibir ey dzelmeyecek. Gibi olumsuz dncelerin aklnzdan getiini fark ettiinizde neden byle dndnz kendinize sorun.Olumsuz dncelerinizi sorgulayn.Olumsuz dncelerinizin yerine yeni ve olumlu dnceler retmeye aln. Tm abalarnza karn iki haftadan uzun bir sre depresyondan kamadysanz depresyon ilac kullanmaktan korkmayn.

OBSESF KOMPULSF BOZUKLUK

Saplants olan kiilerde mantksz olduunu bildikleri halde dnmekten kendilerini alamadklar ya da dnmek istemedikleri halde zihinlerinden uzaklatramadklar dnceler vardr. rnein namaz klan bir kiinin aklndan Allaha kfretmenin gemesi gibi. Bu dnce o ahs ok rahatsz etmesine ramen zihninden bu dncenin gemesine engel olamaz. Ya da yine saplants nedeniyle boy abdestini bir trl tamamlayamaz. Kuru bir yer kald saplants nedeniyle saatlerce banyoda kalr. Ya da kontrol saplants nedeniyle, otomobilinin kapsn kilitleyip kilitlemediinden emin olamayp, evinden aa inip tekrar kontrol eder. Evinin her bir kesini defalarca kontrol etmeden tatile gidemez. Saplant rnekleri bu ekilde oaltlabilir. Bu tr saplantl dncelerin ortaya kard huzursuzluu azaltmak iin, bir takm mantksz hatta sama davranlarda bulunulur ki bunlara kompulsiyon ya da zorlant denir. rnein bir sinir krizi annda ocuklarna zarar vermekten korkan bir anne, bu saplantsn

93 etkisizletirmek iin evin iinde att admlar saymaya balayabilir. Bunun samalnn farknda olmasna ramen bundan kendisini alkoyamaz. Saplantlar derin bir utan duygusuna ve toplumdan uzaklamaya yol aabilir. Saplantlar olan insanlar genellikle evreleri tarafndan onaylanma ihtiyac hissederler. Basit ileri normalinden daha uzun zamanda yapabilirler. Ayrntlarn iinde boulabilirler. Kck eylere duygusal olarak beklenmeyen tepkiler verirler. lerini bitirebilmek iin ge saatlere kadar uyank kaldklarndan kronik bir uykusuzluk sorunlar vardr. ok yava hazrlanabildikleri iin randevularna devaml ge kalrlar. Gnlk hayatlar zamanla bir kavga halini alr. Saplantlarn nedeni kaltmn , stresin ve aile ii dinamiklerin bir araya gelmesidir. Serotonin ad verilen bir sinir ileticisinin azalmasna neden olan bir kaltmsal yatknlk saplantlarn asl nedenidir. Baz deer yarglar ve kiisel inanlar da rol oynayabilir. SAPLANTILARIN TEDAVS Saplantlar ilalarla , grup terapisi ile , aile eitimi ve destei ile tedavi edilir. Korkularnn zerine gitmesi iin ve yapmazsa endie duyaca zorlantlarna direnmesi iin cesaret verilir. Hastann altta yatan korkular ortaya karlp bunlar yenmesi salanr. Kompulsif ritellerini durdurabilmesi iin cesaretlendirilir. Kat ve rijit dnce kalplar esnetilir. Mkemmeliyetiliin yerini olduu kadar olsun dncesi almaldr. Kararsz kalmamal , kararl olmaldr.(kararszlnn nedeni mkemmeliyetiliidir.) Ar kontrolll ve kontrolcl brakmal , her eyi kontrol etmenin mmkn olmadn kabul etmelidir. Kendisi zerinde uygulad inhibisyonu kaldrmal , rahat ve ak olmaldr.Obsesif Kompulsif bozukluk ok uzun sreli ve yksek dozda ila tedavisi gerektirir ama sonu depresyonda ve panik atakta olduu gibi yz gldrcdr.

SAPLANTILARIMA KARI SZ VERYORUM

(Amerika Saplantlarla yani obsesyonlarla mcadele derneinin duas) Bu gn , beni rahatsz eden dncelerime ve davranlarma kar koyacam. Bylece kendime yardm edeceim. nk , bu saplantl dncelere kar koyamamak beni zyor ve yaralyor. Bu gn , dn ba etmekte zorlandm dnce ve davranlarm yeniden ve daha byk bir azimle engellemeye , hi olmazsa azaltmaya alacam. Her gn byle yaparak hedefime adm adm yaklaabilirim. Bu gnk mcadelemi kaybedip yenilebilirim. Ama bu , yarn da kaybedeceim anlamna gelmez. Bir gn mutlaka kazanacam ve saplantlarmdan ve bu saplantlarm etkisizletirmek iin yaptm sama davranlardan kurtulacam. Korkularmdan kamayacam. Onlarn stne gideceim.

94 Korkularmla ba edemezsem dostlarmdan yardm isteyeceim. unu hep aklmda tutacam ; bu gn ne kadar gayret edersem , yarn yaam o kadar gzel ve o kadar kolay olacak.

ANKSYETE
Anksiyete youn ve srekli bir sknt ve huzursuzluk, endie , kayg duygusu ile birlikte ellerde titreme , kalpte arpnt , nefeste daralma gibi bedensel belirtilerin birlikte grld ruhsal rahatszlk halidir. Ciddi derecede ekonomik , psikolojik ve sosyal kayplara yol aabilir. rnein niversite snavna giren bir renci , ok iyi bildii sorular , anksiyetesi nedeniyle zemeyebilir. Anksiyete hali iinde bulunan hastalar , arpnt , nefes darl , titreme , ba ars gibi bedensel yaknmalar nedeniyle genellikle ilk olarak pratisyen hekimlere ya da dahiliye uzmanlarna ba vururlar. ANKSYETE KAYETLER: Zaman zaman ar derecede iim sklyor. Bu sknt geldiinde tkanyor , bunalyor ve bouluyor gibi oluyorum. ; Telefon aldnda kalbim arpmaya balyor, ocuklarmn bana kt bir ey geldi korkusuyla heyecan iinde telefona sarlyorum. ; yerinde ki sorunlar srekli evime tayorum, keke o an yle yapmasaydm da yle yapsaydm kuruntular ile geceleri uyuyamyorum. ; Kalbim kt kt arpyor. Babam gibi ani bir kalp krizi geirip lmekten korkuyorum. ; imde sanki kt bir ey olacakm gibi endieli bir his var. ; ok gerginim. Dokunsalar alayacam. ; Ellerim titriyor. ; lmekten ok korkuyorum. ; Her an tetikte gibiyim. En ufak bir sesle irkiliyorum. ; ok kolay yoruluyorum ; Dikkatimi toplayamyorum. ; Gece uykuya dalamyorum. Uyuduumda da yeterince dinlenemiyorum. ; Srekli kulam nlyor. ; Bam hem ok iddetli aryor hem de ar kesicilerle gemiyor. ; Azm kuruyor. Yediklerimi sindiremiyorum. ; Gsm daralyor. Nefes alamyorum. Aldm nefes bir yerde tkanyor ve cierlerimin daha alt ksmna gitmiyor gibi hissediyorum. ; ok sk idrara kyorum gibi yaknmalarn hepsi birer anksiyete belirtisidir.

ANKSYETENN NEDEN:
Kiinin genetik yaps , ocuklukta yaad olumsuz deneyim ve anlar , bandan geen ok stresli yaantlar, ay kahve ,kola , ikolata , alkol gibi maddeler , yorgunluk , kronik uykusuzluk anksiyetenin oluum nedenleri arasnda saylabilir. Psikanalitik kurama gre, anksiyete zmlenmemi bilinalt atmalarn bir yansmas olarak ortaya kar. Alt benlikle st benlik arasnda ki atmalarda benliin zayf ve yetersiz kalmas anksiyeteye neden olur. Anksiyeteli ( kaygl ) bireylerde evrede ki olumsuz ayrntlara ynelik ar seici bir dikkatlilik vardr. Sorunlarla ba etme yetersizdir. Dier insanlarla ilikilerinde rkek , ekingen , tedirgin , gergin , sabrsz ve dikkatsizdirler. Kadnlarda erkeklere oranla iki kat daha sk grlr. Anksiyeteyi alkolle yattrmaya almann , kaplan kuyruundan yakalamaktan fark yoktur. ANKSYETENN TEDAVS : Anksiyete tedavisinde temel psikoterapi teknikleri, tbbi hipnoz ve ilalar kullanlmaktadr.

95

GEBELK VE LOUSALIK DEPRESYONU

Yeni doum yapan annelerin yaklak yars kendisini ok kt hisseder. Hi bir sebep yokken iinden alamak gelir. Ar alnganlar. Kendisini yetersiz ve aresiz hisseder. DOUM SONRASI HZN : Doum yapan annelerde , zellikle ilk doumdan sonra , yaklak yzde yetmi orannda grlen ve doumdan sonra ki on gn iinde alamakllk , huzursuzluk , ba ars, uyku bozukluu ve bebein salndan endie etme ile seyreden bir duygusal durumdur. Anne bu dnemde einin yakn ilgi ve sevgisine zellikle ihtiya duyar. DOUM SONRASI DEPRESYONU: Doum yapan kadnlarn %15 inde grlr. ounlukla belirtiler doumdan sonra ki ilk ay iinde ortaya kar. Belirtileri: Duygularda deikenlik, alama istei, umutsuzluk, sululuk duygusu, uyku bozukluu, itahszlk, ocuun bakm konusunda kendisini yetersiz hissetme, gerginlik, dikkati younlatrmada sorunlar, hafza bozukluklar, kendisini srekli yorgun hissetme, bedensel yaknmalar, cinsel ilgide azalma ortaya kan belirtileridir. Bazen intihar fikri de bu belirtilere eklenmektedir. Belirtiler genellikle geceleri daha youn olmaktadr. Annenin daha nceden depresyon geirmi olmas , gebeliin skntl gemesi , evlilik ilikisinin zayf ve sorunlu olmas , annenin annesini ocuklukta kaybetmi olmas , bebein bir sakatlnn olmas doum sonras depresyonunun ortaya kmas riskini arttrr. Trk aile geleneinde var olan , doumdan sonra ki ilk krk gnde annenin yatmas, dinlenmesi; yemek ve bakmn komular ve akrabalar tarafndan yaplmas adeti, annenin kendisini ve bebeini gvencede hissetmesini ve doum sonras depresyonun olumas olaslnn azalmasn salamaktadr. Annenin mutlu olmas ve ilevlerini rahata yerine getirebilmesi bebein sal asndan ve anne-bebek ilikisinin kurulabilmesi asndan ok nemlidir. Eer belirtiler iki hafta veya daha fazla srerse; uykusuzluk, itah kayb, umutsuzluk ve hibir eyin yolunda gitmeyecei duygular, hatta intihar dnceleri, bebee ynelik saldrganlk varsa hemen tbbi yardm alnmaldr. Doumdan sonraki ilk ay iinde grlmektedir. DOUM SONRASI PSKOZU : Hastalk balamadan nce uykusuzluk, huzursuzluk, yorgunluk, duygulanmda deikenlik vardr. Daha sonra kukululuk, bellek bozukluklar, ynelim bozukluu , hezeyan ve hallsinasyonlar, gda reddi, bebek ile ilgilenmeme, hareketlerde artma veya azalma, bebein lmesi ya da zrl olduuna ilikin gerekd dnceler grlebilir. Bu durum doum sonras gelien psikiyatrik tablolar iinde en iddetlisidir. Anne, bebek ve aile asndan ykc sonular dourabilir. Daha nce psikiyatrik hastalk yks olanlarda, ilk doumlarda, bebein doumdan sonra ld vakalarda grlme riski yksektir. Bir sonra ki gebelikte tekrarlama riski yzde 50dir. TEDAV : Belirtilerin grld anda vakit kaybetmeden psikiyatrik yardm alnmas gereklidir. iddetli durumlarda hastaneye yatarak tedavi gerekir; dzenli ila kullanm hastal ortadan kaldracak ve tekrar etmesini engelleyecektir.

96

BA ARILARI VE MGREN
BA ARISININ SEBEPLER Ba ars ok eitli nedenlerle ortaya kabilir. Kafann iinde yer alan kan damarlarnn imesi ya da baskya maruz kalmas , sins denilen hava boluklarnn iltihaplanmas , d ve orta kulak yollarnn enfeksiyonlar , di ve di eti hastalklar, kafatasna yapm kaslarn uzun sre gergin kalmalar , grip gibi sistemik hastalklar , psikolojik problemler , cinsel iliki , yksek tansiyon, beyin kanamas, menenjit, beyin tmr , anevrizma ve baz gz hastalklar ba ars yapabilir. Baz durumlar ba arsnn ortaya kmasn kolaylatrr. Alk , egzersiz , grlt , alkol alm , stres , ksrme , adet kanamas gibi. Ba arlarnn ok byk ksm psikolojik gerginlie baldr. MGREN Ataklarla seyreden iddetli ve ban bir yarsnda grlen ba ars nbetleridir.Genetik geilidir. Toplumda yzde on orannda grlr. Migren genellikle titiz , mkemmeliyeti , ar kontroll ve kat kiilerde ortaya kar. Ar ata en az 4 saat , en ok 72 saat srer. Genellikle ban bir yanndadr ve zonklayc bir ardr. Merdiven kmakla artar. Ba ars ile birlikte bulant ve ktan rahatsz olma hissi de grlebilir. Adet kanamas dnemlerinde iddetlenir. Doum kontrol haplar migreni alevlendirirler. Menopoz dneminde arnn iddeti hafifler . Stres , alk , uykusuzluk , alkol , parlak k , adet kanamas , dondurma , kahve , kola gibi uyaranlar beyin sapnda ki bir ekirdei etkileyerek , bu ekirdein beyin damarlarn geniletmesine neden olurlar. Beyin damarlarnn genilemesi, damarlarn evresindeki minik sinir ularna bask yaptndan, zonklayc ba ars eklinde alglanr. Migren ata genellikle esneme , ar derecede tatl yeme istei , susama , yorgunluk , uyuklama gibi belirtilerle balar. Migren tedavisinin iki blm vardr. Birinci blmnde , ar ata srasnda yaplan tedavi yer alr. Tedavinin ikinci blm ise , henz ar ortaya kmadan nce , koruyucu olarak kullanlan ilalardan oluur. PSKOLOJK GERLME BALI BA ARISI Ba ars ikayetiyle ba vuranlarn yzde yetmiinde ba arsnn sebebi psikolojik gerilim ve strestir. Bu tip arnn sebebi , psikolojik gerilime bal olarak ba , boyun ve omuz kaslarnn srekli kasl halde kalmasdr. Klasik ar kesiciler pek etkili olamazlar. Asl tedavisi psikiyatrik ilalarla ve psikoterapi ile yaplr. Gevetme terapisi yararl olur. Bu tip ba arsnn en az grld saatler sabah saatleridir. nk kasl adaleler , uykuda geverler. Gn ilerledike adalelerin kaslmas ile ba ars da artar. Ban evresine bant gibi yaylan , bazen akaklara ve gz arkasna da vurabilen, knt ve sktrc tarzda bir ardr. Ban bir tarafnda veya ensede , stne basnca arnn artt duyarl bir nokta olabilir. Hastalarn hemen hepsinde uyku bozukluu vardr. Gerilim tipi ba arlar akut veya kronik olabilir. Akut ataklar tekrarlaycdr. Boyundan , ban arkasndan veya yaygn olarak ban tamamndan balar. En az 30 dakika , en fazla 7 gn srer. Kronik tip ise aylarca , yllarca devam eder. Psikiyatrik ila tedavisi antidepresan ve anksiyolitik ajanlarn analjeziklerle birlikte kullanlmasyla yaplr. En az 6 ay srdrlmelidir. KME BAARISI (=PAROKSSMAL HEMKRANYA ) Bu tipte ki ba ars daha ok 30 yalarndaki iki ve sigara ien erkeklerde grlr. Ortalama 1 saat srer. En fazla gz arkasnda ve akaklarda lokalizedir. Tek tarafldr. Gzde yaarma , yzde kzarma, burun akmas arya elik edebilir. TRGEMNAL NEVRALJ Aniden gelip saniyelerle snrl srede geen , imekvari , arpc, ok iddetli , batc, tek tarafl ve tekrarlayc ar nbetleridir. Ary tra olma , yz ykama , di fralama uyarabilir. Genellikle elli yalarnda grlr.

97

SOSYAL FOB
Sosyal ortamlarda bakalar tarafndan inceleme altnda tutulduu korkusu performans gsterilmesi gereken durumlarda eletirilme yada kk dme korkusunun yaanmasdr.Ve kii bu korkunun yaanmasndan kurtulamak iin bu tr sosyal ortamlara girmekten kanr. Kanma nedeniyle kiinin sosyal mesleki yada aile yaam etkilenir. Sosyal fobi iki farkl ekilde grlr. Genel: Korkular hemen her durum iin geerlidir. zel:Yalnzca zel baz durumlar iin geerlidir. (Bakalarnn nnde imza atmak, yemek yemek vs gibi.) Sosyal fobide en sk karlalan belirtiler u ekilde sralanabilir. arpnt Titreme Terleme Kaslarda gerginlik Midede rahatszlk hissi Gste sknt hissi Scak yada souk basmas Bata arlk hissi-Baars Bu durumda kii zaman ierisinde bu belirtilerle yaamaya alabilir. Ancak hayatnn deiik alanlarn kstlamaya balayan belitiler bir gn i g yapmay da engellemeye balarsa ii iin tedavisi art bir durum haline gelir.Yaanan bu belirtiler kiide derin bir korku ve heyecan hali ile birlikte grlr. Korkulan durumlardan kama davran genellikle ok belirgindir.Ve bazen tam bir sosyal yanlzlkla sonulanabilir. Korkulan durumlarda kanmak iin olmadk eyler yaparlar. Bir seminer vermesi gereken kiinin seminer iptal olsun diye ayann krlmasna bile sevineceini sylemesi hatta bunun iin dua ettiini sylemesi olayn ne kadar sknt verici olduunu anlatmak iin yeterli olur sanrm. Sosyal fobisi olanlar genelde aadaki durumlarda sosyal fobi belirtilerini youn olarak yaarlar. Topluluk nnde konumak. Bir ile urarken seyredilmek. Bakalarnn nnde yemek yemek-imek. Otorite konumundaki kiilerle temas etmek. Misafir kabul etmek Bakalar ile tartmak Toplulukta telefonla konumak. Tanmad kiilerin gzlerinin iine bakmak, lgi oda olmak. Bakalarnn nnde yaz yazmak. Sosyal fobi belirtilerini bazen kii kayg belirtilerinden birisi imi gibi dnebilir.

98 Korkulan durumdan kama davran genellikle ok belirgindir. Tam bir sosyal yanlzla yol aabilir. Balang ya sosyal fobide ok erkendir. Hastalarn % 40nda balang ya 10un altndadr. Hastalarn %95inde ise balang 20nin altndadr. Okul fobisi olan ocuklarn %40nda ise sosyal fobi olduu belirtilmektedir. TANIMI VE BELRTLER : Sosyal fobi toplum iinde otururken, konuurken, yemek yerken ellerde titreme, arpnt , ba dnmesi , ate basmas , ba ars , kaslarda gerginlik , gste daralma hissi gibi belirtilerle birlikte grlen bir rahatszlktr. 20 yandan nce balar. Sosyal fobisi olan kii, srekli kk dme, yanl bir ey yapma, rezil olma korkusu duyar. Bakalar tarafndan izlendii ve deerlendirildii kaygs iindedir. Bu nedenle toplum iine girmekten, topluluk nnde konuma yapmaktan kanr ya da bunlar byk bir skntyla gerekletirir. NEDEN: Sorunun temelinde zgven eksiklii yatar. Kiinin kendisini kk ve aalk grmesi , performansn deerlendirirken mkemmeliyeti beklentiler iine girmesi , daha ok yaad olumsuz tecrbeleri dnmesi sosyal fobiyi yaratr. Mkemmeliyeti kiiler kendilerini srekli bakalaryla kyaslarlar. Hi hata yapmamak gibi gereklemesi zor hedefler saptar, en kk bir yanlta kendisini sular, utan duymaya balarlar. Srekli baarszlklarn hatrlama eilimindedirler. Yaptklar bir hatay tm alanlara genelleyerek baarsz olduu sonucuna varrlar. Vcudundaki deiikliklerin, kzarmalarn, titremelerin herkes tarafndan fark edildiini dnr ve kayg dzeyleri artar. ocukluk dneminde bykleri tarafndan kk drlme de etken olabilir. Yeterli gven ilikisinin kurulmad , dnce ve hareket zgrlnn verilmedii ailelerde bu durum geri ekilmeye , ie dnmeye ve sosyal fobiye neden olabilir. Bu durumdaki kiilerde bakalar tarafndan eletirilmeye ve reddedilmeye kar ar bir duyarllk vardr. Sosyal fobili kiiler ailelerini reddedici ve anormal derecede koruyucu olarak tanmlamaktadrlar. Ayrca yaplan aratrmalar sonucunda sosyal fobinin sinir sisteminde ki serotonin ve dopamin sistemleri ile ilikisi olduu , bu kimyasallar zerinden etkili ilalarla tedavi edilebilecei kefedilmitir. SONULARI: Sosyal fobi kiiyi hzla yetersizletiren bir durumdur. Sosyal ortamlardan kanmaya ve sosyal yalnzlamaya neden olur. Bu kiiler haklarn savunmada da yetersizdirler ve bunu bakalarnn yapvermesini beklerler. Yanl deerlendirilme kaygs ile yardm almaktan kanrlar. Ancak tedavinin salanmad durumlarda mesleki baarszlk, madde bamll (alkol, uyuturucu madde ve bamllk yapc ila kullanm), sosyal yeti yitimi ortaya kmaktadr. Meslek ve aile hayat nemli lde olumsuz etkilenmektedir. Bu nedenle sosyal fobisi olan kiinin mutlaka bir yardm almas, ila tedavisi ve davran psikoterapiden yararlanmas gerekmektedir. Sosyal fobi tedavi edilmedii taktirde hayat boyu srmekte, depresyon ve agorafobi de ortaya kmaktadr. OCUKLARDA K GRNM: Sosyal fobisi olan kiilerin ocukluklarnda utanga , sessiz , anne babaya baml olduklarn gryoruz. Bazen okul fobisi yaamalar , okula gitmemek iin bahaneler uydurmalar da grlebilir. TEDAV: la tedavisinin yan sra davran tedavi uygulanr. Ba etme mekanizmalarnn aktiflemesinin yan sra kiinin kendisine bak asnda ki olumsuz dnce kalplarnn dzeltilmesi de nemli bir tedavi yntemidir.

99

PARANOD BOZUKLUK
Baz insanlar ar pheci , kukucudur. Kendilerine komplolar kurulduunu dnrler. Bazen de , elerinin belli bir kiiyle kendilerini aldattna inanrlar. Bu bir ruhsal bozukluktur ve Paranoya diye adlandrlmtr. Paranoya Hatal dnmek anlamna gelir. Biyolojik ve psikolojik faktrlere bal olarak ortaya kar. Hasta hassas ve kendine gveni yetersiz bir kiilik yapsndadr. Genellikle annesi ar kontrolcdr. Paranoyaklarn sosyal statleri bozulmaz. Genellikle toplumda retmenlik , doktorluk , yneticilik , komutanlk gibi ynetsel bir ilevleri vardr ve bunu srdrrler. Hezeyanl dnceleri tartlmad veya hezeyanlarna ters dlmedii srece davranlar ve grnmleri normaldir. Paranoyaklarn kukular gerek hayatta olabilecek eylerdir. Einin ihanetine urama , MT ajanlar tarafndan izlenme gibi. PARANOYA TPLER: zel bir gce , bilgiye , yetenee, hatta dehaya sahip GRANDYZ PARANOYAK : olduuna ve bu nedenle ok nemli bir hedef oluturduuna inanr. Bu hayali deer nedeniyle ktle uramaktan korkar. Baz hastalar ise nemli bir kiinin olu, kz , damad, gelini olduuna inanrlar. KISKAN PARANOYAK : Einin kendisini aldattna inanr. ok nemsiz eyleri ihanetin delili olarak yorumlar. EROTOMANK PARANOYAK: Tannm bir kiinin kendisine ak olduuna inanr. PERSEKTE PARANOYAK: Kendisine birilerinin ktlk yapmaya altna , iftira attna , zehirlediine inanr. Mahkemelere ve resmi makamlara srekli ba vurup durur. Persekte paranoyaklar , kendisine zarar vereceine inand kiilere kar tehlikeli olabilirler. SOMATK PARANOYAK: Genital organlarndan iren kokular ktna , idrarlarnn azlarna geldiine , derilerinin altnda bceklerin , mikroplarn dolatna , barsaklarnn almama nedeniyle tkandna inanrlar. PARANOYANIN TEDAVS :Bu hastalar kendi rzalar olmadan hastaneye yatrmak doru deildir. la olarak , ayda bir yaplan depo antipsikotik ineler tercih edilir. Elektrook da yaplabilir. Paranoyada uygulanan psikoterapinin kendine zg incelikleri vardr ve sadece uzmanlar tarafndan yaplmaldr. Paranoya hastalar kendileri ve evreleri iin tehlikeli olabilirler. Ar kukucu , pheci kiiler yaknlar tarafndan ikna edilerek tedavi ettirilmelidir.

100

KUMAR HASTALII
Kumar hastalarnn btn dnyada kabul edilen bir takm ortak zellikleri var. ncelikle kumar oynama zerine ar derecede kafasn yoran bir kiidir kumar hastas. ou zaman gemite ki sk kumar seanslar gznn nne gelir ve o seanslar tekrar tekrar tm canllyla yaar. Kumar oynamak iin lgnca bir istek duyar ve kumar iin nereden para bulabileceinin hesaplarn yapar.Yeni oynayaca seanslar hayal eder ya da bir daha kumar oynamamak iin ne gibi tedbirler alabileceini dnr. Kumar oynamakla oynamamak arasnda bilin altnda iddetli bir atma yaamaktadr. stedii heyecan duyabilmesi iin her seferinde artan miktarda paray ortaya koymas gerekir. Bir kumar hastas iin hibir ey kumar d deildir. En sevdii insanlarn, ocuklarnn hayat dahi kumar masasna konabilir. Kumar hastas kumarn hayatn cehenneme evirdiinin farkndadr. Kumardan kurtulmay ister ama bunu baaramaz. Kumar brakma giriimi kendisini ok huzursuz eder ve bu huzursuzluu, bu sknty ancak kumar oynayarak databilir. Ama her kumar seansndan sonra, kumar oynamad zamanlarda sknts daha da artar ve bylece kumarsz yapamaz hale gelir. Kumar hastas psikolojik olarak bitmi bir insandr. Kendisini sulu ve aresiz hisseder. Baz kumar seanslar kumarbazn intiharyla sonulanabilir. Kumarn bir kardei de yalandr. Yalan kumarbazn hayatnn bir paras haline gelir. zellikle ailesine sk sk yalan syler. Kumar oynadn gizlemeye alabilir. Kumar paras bulmak iin hrszlk yapabilir. Kendisine emanet edilenleri kumarda tketebilir. Zimmetine para geirebilir. Kumar yznden mesleini, kariyerini, ailesini kaybedebilir. KUMARBAZIN KAFASI NASIL ALIIR? Kumar hastalar genellikle sonucu deitirebileceklerine inanrlar. ansl numara, ansl say gibi bo inanlar vardr. zel uur taklar tarlar. Kumar hastas oyundan nce kazanma olasln hep kaybetme olaslndan yksek grr. Eer ilk ellerde kazanrsa birka gn boyunca srekli kazanacana, eer kaybederse ansnn hemen deieceine ve kazanmaya balayacana inandrr kendini. Kazanmaya balaynca bahsi bytr.

101 KUMAR HASTALIININ TEDAVS

Kumarn en etkin tedavisi koruyucu tedavidir. Yani kiinin zellikle genlik anda kumar alkanl edinmesini nlemektir. Kumar hastalna yakalanan bir kiiyi kumardan korumak ve kurtarmak iin yaplan psikiyatrik tedavi alt aylk srede etkili olmakta ama daha sonra hzla kumara geri dn gzlenmektedir.Tedavi gren hastalarn yzde yetmi ikisi ilk alt ayda kumar oynamazken, 2 yl sonra ancak yzde on bei hala kendisini kumardan korur durumda kalabilmektedir. Kumar hastalar yanlarnda gnlk gereksinimlerinden fazla miktarda para tamamaldrlar. Parann idaresini eleri yapmaldr. Kumarda kaybettiklerini bir kada yazp yanlarnda hep tamaldrlar. Kumar braktklarn herkese sylemeli ve eski kumar evrelerinden uzak durmaldrlar.

102

HASTALIK HASTALII (HPOKONDRYAZS)

Baz insanlarda tp dilinde hipokondriyazis denen hastalk hastal vardr. Bu hastalar vcutlarnda algladklar en ufak bir deiiklii yanl yorumlayp , buna kt bir anlam vererek ar ve lmcl bir hastalklar olduuna inanrlar. Hekimlerce , kendilerinde hibir hastalk olmad aklamalarndan kesinlikle tatmin olmazlar. ok gergindirler. Meslek ve aile hayatlar ar derecede zarar grr. Bu takntlar aylarca devam eder. Tm hastanelere ba vuran hastalarn yzde beinin hastalk hastas olduu belirlenmitir. En ok 20-30 yalar arasnda balar. Kii vcudun normal almasna ait olan kalp atlar , terleme , hkrk , ksrme , esneme , kabzlk , gz seirmeleri gibi belirtileri kanser , kalp krizi , beyin kanamasnn belirtisi olarak grr. Ayn anda bir ok organnn hasta olduuna dair takntlar olabilecei gibi sadece bir tek organa ait taknts da olabilir. Genellikle yeterli tedavi edilmediklerinden yaknrlar. Psikiyatriste gitmeleri gerektii nerisini hakaret kabul eder ve hatta Ben deli miyim? Diye bunu neren doktorlarna kserler. Devaml olarak tetkik , muayene , radyolojik inceleme , hatta ameliyat talepleri vardr. zel bir muamele beklentisi iindedirler. Tp etiinden yoksun baz kt niyetli doktor ve tp d arlatanlar tarafndan kt ve irkin bir ekilde kullanlrlar.

NSAN NEDEN HASTALIK HASTASI OLUR? : Aslnda bu hastalarda elerine ya da ana babalarna ynelik ama bilin altna bastrlm iddetli bir fke vardr. Klasik frdiyan psikanalitik teoriye gre evreye ynelik saldrgan ve fke ykl drtlerini bastrma ve yer deitirme savunma mekanizmalar ile fiziksel yaknma haline dntrrler. Hissedilen fkenin kiinin gemite yaad ar kayplar , yaknlarnn kronik , ar ve lmcl hastalklar , evresinin eitli sebeplerle kendisini reddetmesi ve yeterli destei vermemesi , ve hayal krklklar ile ilgili olabilecei dnlmekte , ve tedavide buna ynelik trans analitik yaklamlar uygulanmaktadr. Bu hastalarn kendilik bilinleri de genellikle dktr. Yani i grleri biraz gdk kalmtr. Ar lde kendileriyle ilgileniyor da olabilirler. Baka bir trans analitik gre gre ise ar ve dier vcutsal duyumlar , sembolik olarak gemite yaplan ya da yapld var saylan bir hata nedeniyle ceza grmeyi hak etme anlamna da gelebilmektedir. Hastalk hastal sevilen yakn birisinin kaybyla da ortaya kabilir. Hastada ayn zamanda kiilik bozukluu olmas tedaviyi ok gletirir. zellikle ocukluk ve ilk genlik dneminde erken tan ve tedavi ok nemlidir.

103

Hintli bir yal usta, rann srekli her eyden ikayet etmesinden bkmt. Bir gn ran tuz almaya gnderdi. Hayatnda ki her eyden mutsuz olan rak dndnde, yal usta ona bir avu tuzu bir bardak suya atp imesini syledi. rak suyu ier imez bu su ok ac usta diye haykrd. Usta ra kolundan tutup az ileride ki gln kysna gtrd ve bu kez de gle bir avu tuz atmasn syledi rana. rak denileni yapt. Usta rana glden bir avu su imesini syledi ve tad nasl? diye sordu. rak glmseyerek Ferahlatc. eker gibi dedi. Tuzun tadn aldn m? diye sordu yal adam, Hayr diye cevaplad ra. Bunun zerine yal adam rann yanna oturdu ve yle dedi:Yaamda ki aclar tuz gibidir.Ne azdr ne de ok. Acnn miktar hep ayndr.Ancak bu acnn iddeti neyin iine konulduuna baldr.Acn olduunda yapman gereken tek ey ac veren eyle ilgili hislerini geniletmektir. Onun iin sen de artk bardak olmay brak, gl olmaya al.

Eer bir tek kalbin krlmasn nleyebilirsem, Bouna yaam olmayacam, Bir yaamdan acy alabilirsem, Ya da acy hafifletebilirsem, Ya da bir ard kuunu yeniden yuvasna koyabilsem, Bouna yaam olmayacam. (Emily Dickinson)

Devam edecek

Okunacak en byk kitap insandr.

Hac Bekta- Veli

104

105