Osmanli Türkçesi̇-I

T.C.
ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2381

AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1378
OSMANLI TRKES-I
Yazarlar
Prof.Dr. Nihat ZTOPRAK (nite 1-5)
Yrd.Do.Dr. Recep AHISHALI (nite 6-8)
Editr
Prof.Dr. Nihat ZTOPRAK
ANADOLU NVERSTES
Bu kitabn basm, yaym ve sat haklar Anadolu niversitesine aittir.

Uzaktan retim tekniine uygun olarak hazrlanan bu kitabn btn haklar sakldr.
lgili kurulutan izin almadan kitabn tm ya da blmleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt
veya baka ekillerde oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz.
Copyright 2011 by Anadolu University
All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
UZAKTAN RETM TASARIM BRM

Genel Koordinatr
Prof.Dr. Levend Kl
Genel Koordinatr Yardmcs
Do.Dr. Mjgan Bozkaya
retim Tasarmcs
Yrd.Do.Dr. Alper Tolga Kumtepe
Uzm. Orkun en
Grafik Tasarm Ynetmenleri
Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
r.Gr. Nilgn Salur
lme Deerlendirme Sorumlusu
r.Gr. ennur Arslan
Kitap Koordinasyon Birimi
Yrd.Do.Dr. Feyyaz Bodur
Uzm. Nermin zgr
Kapak Dzeni
Prof. Tevfik Fikret Uar
Dizgi
Akretim Fakltesi Dizgi Ekibi
Osmanl Trkesi-I
ISBN
978-975-06-1055-4
1. Bask
Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 6.000 adet baslmtr.
ESKEHR, Eyll 2011
iii
indekiler
indekiler
nsz ....................................................................................................................
vii
Osmanl Trkesi Alfabesi ...........................................................
OSMANLI TRKES ...............................................................................................

OSMANLI TRKES ALFABES ...........................................................................
Osmanl Trkesi Alfabesi ve Okunular ................................................................
HAREKELER ................................................................................................................
MED, EDDE VE CEZM ...........................................................................................
Med ................................................................................................................................
edde ..............................................................................................................................
Cezm ..............................................................................................................................
edde ve Cezm rnekleri ....................................................................................
edde .......................................................................................................................
HARFLERN EKLCE BENZERLKLER ............................................................
BTEN VE BTMEYEN HARFLER ..................................................................
HARFLERN BTMES ..........................................................................................
zet ...............................................................................................................................
Kendimizi Snayalm ...................................................................................................
Okuma Paras .............................................................................................................
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ........................................................................
Sra Sizde Yant Anahtar ............................................................................................
Yararlanlan Kaynaklar ...............................................................................................
Trke nl ve nszlerin Yazl................................................ 16

TRKE NSZLERN YAZILII .........................................................................
Genizsi nnin Yazl ...................................................................................................
L Harfinin Yazl ......................................................................................................
TRKE NLLERN YAZILII ...........................................................................
a nlsnn Yazl .........................................................................................
e nlsnn Yazl .........................................................................................
ve i nllerinin Yazl ..................................................................................
o, , u, nllerinin Yazl ...........................................................................
zet ...............................................................................................................................
Okuma Paras .............................................................................................................
2. NTE
17
18
18
19
19
20
21
22
24
25
26
27
27
27
Trke Kelimelerin Yaps, Trke Kiplerin ve Edatlarn

Yazl........................... ................................................................. 28
TRKE KELMELERN YAPISI ............................................................................
Giri ...............................................................................................................................
Trkenin Heceleri ..............................................................................................
Trke Kelimelerin Yaps ...................................................................................
nl Uyumu ..........................................................................................................
Trke Kelimelerde nszler ....................................................................................
1. NTE
3
3
4
4
5
5
6
6
7
7
7
8
8
10
11
12
13
14
14
29
29
29
30
30
31
3. NTE
iv
indekiler
TRKE DLEKART KPNN YAZILII .........................................................

TRKE STEK VE EMR KPNN YAZILII ....................................................
TRKE GEREKLLK KPNN YAZILII ..........................................................
TRKE MDK ZAMAN -makta, -mekte EKLERNN YAZILII ...............
OSMANLI TRKESNDE EDATLARIN YAZILII ...........................................
Balama Edatlar .........................................................................................................
nlemler ......................................................................................................................
zet ...............................................................................................................................
Okuma Paras .............................................................................................................
4. NTE
Trke Ek, Zamir, Zarf ve Saylarn Yazl................................... 42

TRKE EKLER .........................................................................................................
Giri ...............................................................................................................................
Trke Eklerin Yazlnda Ortak zellikler ............................................................
okluk Eki ....................................................................................................................
Soru Eki ........................................................................................................................
sim Yapm Ekleri .......................................................................................................
Fiil Yapm Ekleri .........................................................................................................
Zarf Fiil Ekleri (Gerindium Ekleri) ..........................................................................
Sfat Fiil Ekleri .............................................................................................................
Bildirme Ekleri ............................................................................................................
Hal Ekleri ......................................................................................................................
yelik Ekleri .................................................................................................................
Zaman Ekleri ...............................................................................................................
renilen Gemi Zaman Ekleri ..............................................................................
imdiki Zaman Ekleri ................................................................................................
Gelecek Zaman Ekleri .................................................................................................
i-mek Fiili .....................................................................................................................
TRKE ZAMRLER ................................................................................................
OSMANLI TRKESNDE ZARFLAR ..................................................................
TRKE SAYILAR ....................................................................................................
zet ...............................................................................................................................
Okuma Paras .............................................................................................................
5. NTE
31
32
33
34
34
35
36
37
38
39
40
40
40
43
43
43
43
44
44
45
46
47
48
49
50
50
51
52
52
53
53
54
56
57
58
59
60
60
60
Arapa ve Farsa Kelimelerde nller ve Yazllar .................. 62

GR ............................................................................................................................
ARAPA VE FARSA KELMELERDE NLLER VE YAZILILARI ............
TRKEDE SES KARILII BULUNMAYAN HARFLER .................................
Ayn ve Hemze .............................................................................................................
Ayn Harfi .........................................................................................................
Hemze Harfi .......................................................................................................
63
63
64
65
65
66
indekiler
ARAPA VE FARSA KELMELERN TANINMASI .........................................

AY ADLARI ................................................................................................................
HAFTANIN GNLER .............................................................................................
SAYILAR ......................................................................................................................
ARAPA VE FARSADA NSZLER ..................................................................
zet ...............................................................................................................................
Okuma Paras .............................................................................................................
66
67
68
68
70
72
74
75
79
80
80
Arapa Kelimelerin Yaps.................................................................82

ARAPA KELMELERN TANINMASI ................................................................
Arapa Kelimelerin Yaps ..........................................................................................
ARAPA KELME YAPIMI ......................................................................................
ARAPA KELMELERN VEZN ...........................................................................
Arapa Kelimelerin Vezinlerini Bulmak ..................................................................
ARAPA SMLERDE KEYFYET (MENNESLK-MZEKKERLK) ...........
Menneslik Almetleri ...............................................................................................
Kapal te harfi ( ) ...................................................................................................
Ksa elif ( ) ..........................................................................................................
Uzun elif ( ) ..........................................................................................................
Manev Mennesler ....................................................................................................
Sem Mennesler .......................................................................................................
Okuma almas ........................................................................................................
ARAPA KELMELERDE OKLUK .....................................................................
Tesniye ..........................................................................................................................
Cem (okluk) .............................................................................................................
Cem-i Slim .................................................................................................................
Cem-i Mkesser ..........................................................................................................
zet ...............................................................................................................................
Okuma Paras .............................................................................................................
83
83
83
85
85
87
87
87
88
88
89
89
90
91
91
92
92
93
98
99
100
100
100
101
Baz Arapa Hususlar: Aksm- Seba, Arapa

Mcerred Masdarlar: sm-i Filler ve sm-i Mefller.................. 102
AKSM-I SEBA .........................................................................................................
ARAPA MASDARLAR ...........................................................................................
Mcerred (Sem) masdarlar .....................................................................................
Sls Mcerred Masdarlar ..................................................................................
Mimli Masdarlar ..........................................................................................................
sm-i Fil .....................................................................................................................
Mcerred Sls Masdarlarn sm-i Filleri ......................................................
ll ...........................................................................................................................
sm-i Mef l .................................................................................................................
Mcerred Sls Masdarlarn sm-i Mef lleri .................................................
103
105
106
106
109
111
111
111
112
112
6. NTE
7. NTE
vi
indekiler
ll ...........................................................................................................................
Mcerred Rub Masdarlar .......................................................................................
sm-i Fil ................................................................................................................
sm-i Mef l ...........................................................................................................
Mecl Masdarlar .........................................................................................................
Okuma Paras .............................................................................................................
zet ...............................................................................................................................
Okuma Paras .............................................................................................................
8. NTE
112
113
114
114
114
115
116
117
118
118
118
119
Mezdnfih Masdarlar (I) .............................................................. 120

MEZDNFH MASDARLAR .................................................................................
Mezidnfih Masdarlarn Binalar ..............................................................................
f l ................................................................................................................................
ll .................................................................................................................................
sm-i Fil ................................................................................................................
llde sm-i Fil ....................................................................................................
sm-i Mef l ..........................................................................................................
llde sm-i Mef l ...............................................................................................
Tef l (
) Bb ....................................................................................................
llde Tef l bb ...................................................................................................
sm-i Fl ................................................................................................................
ll ...........................................................................................................................
sm-i Mef l ...........................................................................................................
ll ...........................................................................................................................
Tefal Bb (
) ...................................................................................................
ll ...........................................................................................................................
sm-i Fil ................................................................................................................
ll ...........................................................................................................................
sm-i Mef l ...........................................................................................................
ll ...........................................................................................................................
Tefl Bb (
) ....................................................................................................
ll ...........................................................................................................................
sm-i Fil ................................................................................................................
ll ...........................................................................................................................
sm-i Mef l ...........................................................................................................
) .......................................................................................................
Mfale (
ll ...........................................................................................................................
sm-i Fil ................................................................................................................
ll ...........................................................................................................................
sm-i mef l ...........................................................................................................
zet ...............................................................................................................................
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar .........................................................................
121
121
122
123
123
123
124
124
125
127
127
128
128
128
129
130
130
130
130
131
132
132
132
133
133
134
134
135
135
135
137
138
139
139
142
nsz
nsz
Sevgili renciler,
Osmanl Trkesi, Trkenin Osmanl Devleti dnemindeki tarih bir dnemidir. Bu
dnem, 14. yzyldan balayp 20. yzyla kadar yani Cumhuriyetin kuruluuna kadar
olan sreyi kapsar. Sz edilen bu dnemde Trke, Trklerin iliki iinde bulunduu
milletlerin dillerinden bilhassa Arapa ve Farsadan etkilenerek zenginlemitir. zellikle Trkede karl bulunmayan kelimelerin ayn inan ve kltr dairesi iinde yer alan
Arapa ve Farsadan karlama yoluna gidilmitir. Bylece Osmanl Trkesinde, ortak
slm uygarlna bal birok kelime ve terkip yer almtr. Doal olarak bu kelime ve terkipler zaman iinde Trkenin tarih malzemesi kabul edilerek Trkeletirilmitir. Farkl dillerin imknlarndan da yararlanlarak zenginleen Osmanl Trkesiyle her alanda
binlerce eser yazlmtr. Ktphaneleri dolduran bu eserleri ve ariv belgelerini okumak
ve anlamak iin Osmanl Trkesini renmek gerekmektedir. te bu maksatla elinizdeki
Osmanl Trkesi I kitab hazrlanmtr.
Hazrlanan bu kitapta nce Trke unsurlarn tannmas ve okunmas hedeflenmi
sonra Arapa unsurlara geilmitir.
Birinci nitede: Osmanl Trkesi hakknda bilgi verildikten sonra Osmanl Trkesi alfabesi ve bu alfabedeki hareke iaretleri tantlmtr.
kinci nitede: Trke nl ve nszlerinin yazl anlatlmtr.
nc nitede: Trke kelimelerin yaps tantldktan sonra Trke dilek-art kipinin istek ve emir kipinin, gereklilik kipinin ve Trke edatlarn yazllar anlatlmtr.
Drdnc nitede: Trke eklerin yazlnda ortak zellikler belirtildikten sonra ek fiil
ve birleik fiil ekimleri, Trke eitli ekler, zamirler, zarflar ve saylarn yazllar tantlmtr.
Beinci nitede: Arapa ve Farsa kelimelerin yaplar zerinde durulmutur. Arapa ve Farsa kelimelerde nller ve nszler, bu dillerde bulunup da karl bulunmayan
harfler gsterildikten sonra Arapa ve Farsa kelimelerin tannmas anlatlm, ardndan
ay adlar, haftann gnleri ve saylar tantlmtr.
Altnc nitede: Arapa kelimelerin yaps zerinde durulmutur. Bu dorultuda Arapa kelimelerin asl ve ilve harfleri (asl ve zid), vezinleri, cinsiyet ve okluk zellikleri tantlmtr.
Yedinci nitede: Arapada kelimelerin tannmasnda nemli bir yer tutan aksm-
seba ve Arapa mastarlardan mcerred ve mimli mastarlar tantlm, bu mastarlarn
ism-i fil ve ism-i mef lleri gsterilmitir.
Sekizinci nitede: Mezdunfh mastarlardan if l, tef l, tefaul , teful ve mufale
bablar, bunlarn ism-i fil ve ism-i mef lleri ve dzensiz ekilleri tantlmtr.
nitelerin her birine okumay gelitirmeye ynelik ve nitelerde ilenen konulara
ait rnekler bulunduran okuma paralar konmutur. Paralar seilirken ilk nitelerde
stikll Mar, ataszleri, maniler, Gemiciler, Osmanl Bayra, Ala Geyik gibi rencilerin yabanc olmadklar ve kolayca okuyabilecekleri metinlerin seimine zen gsterilmitir. Sra Sizde blmlerinde rencilerin seviyelerine gre rnekler seilmi ve bol rnek
vermeye gayret edilmitir.
Bu kitaptan alrken rencilerimize, Osmanl Trkesinin Trkeden farkl bir dil olamadn, Osmanl Devleti zamannda yazlan ve konuulan Trkeden baka bir ey olmadn akllarndan karmamalarn tavsiye ederiz. renmek iin okumann yannda yazmay
da ihmal etmemeleri gerektiini zellikle belirtmek isteriz. alrken ok tekrar etmenin, bilinmeyen kelimelerde szlk kullanmann ayrca kitap dnda Osmanlca yazlm metinler
okumann Osmanl Trkesini renmede ok nemli olduunu vurgulamak isteriz.
Osmanl Trkesinin alfabe ve dil zelliklerini ortaya koymak ve bylece o dnemde
yazlm olan eserlerin, belgelerin okunup anlalmasna katkda bulunmak amacyla kaleme alnan bu kitabn hazrlanmasnda emei geen Yard. Do. Dr. Recep Ahshalya ve
Anadolu niversitesi Ak retim Fakltesi yetkililerine candan teekkr ederim.
Editr
Nihat ZTOPRAK
vii
OSMANLI TRKES-I
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;

Osmanl Trkesi Alfabesini tanyabilecek,
Hareke, med, edde ve cezm iaretlerini tanyp kullanabilecek,
Bitien ve bitimeyen harfleri, ekilce birbirine benzeyen harfleri tanyabilecek,
Harflerin bitime biimlerini kavrayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar

Osmanl Trkesi Alfabesi

Harekeler
Med
edde
Cezm
Bitien ve bitimeyen harfler
ekilce benzer harfler
Harflerin bitime biimleri
indekiler
Osmanl Trkesi-I
OSMANLI TRKES
OSMANLI TRKES ALFABES
HAREKELER
MED, EDDE, CEZM
HARFLERN EKLCE BENZERLKLER
BTEN VE BTMEYEN HARFLER
HARFLERN BTMES

OSMANLI TRKES
Ouz Trklerinin Anadoluda oluturduklar dil Bat Trkesi, Bat Ouzcas, Trkiye
Trkesi gibi adlarla anlmaktadr. Bat Trkesinin 13. yzyldan 20. yzyln balarna
kadar sren uzunca bir dnemde Anadoluda gelien yaz diline Osmanl Trkesi denir.
dneme ayrlan Bat Trkesinin ilk dnemine Eski Osmanlca, Eski Trkiye Trkesi
veya Eski Anadolu Trkesi adlar verilir. Bu dnem Anadolu Seluklular, Beylikler a
ve Osmanl Devletinin stanbulun fethine kadar olan zaman iine alr. Sz edilen dnem Osmanlnn kurulu dnemidir.
kinci dnem, Klsik Osmanl Trkesi adyla anlmakta olup 15. yzyln ortalarndan 19. yzyla kadar devam eder.
nc dnem ise Yeni Osmanl Trkesi adyla anlmakta olup Tanzimattan 1908e
yani ikinci merutiyete kadar gelir. Daha sonraki dnem ise Yeni Trkiye Trkesi olarak adlandrlr.
Osmanl Trkesi dneminde bilhassa Arapa ve Farsadan alnan kelime ve gramer
unsurlar, Anadoluda yaayan farkl dillerden etkilenmeler vb. sebeplerle dil bir hayli gelimi ve deimitir. Sz edilen dnemde, Trke ynnden sade anlalr metinlerin
yannda Arapa ve Farsa unsurlarla dolu belli bir kesimin anlayabilecei metinler de yazlmtr. Hem manzum hem de mensur olarak yazlan metinlerde sade, orta ve ssl dillerle eserler telif edilmitir. Din metinler sade ve orta seviyede bir dille kaleme alnrken
edeb metinler her seviyede de kaleme alnmlardr. Bunlarn dnda zel kalplar ve
formlleri olan resm belge dili de vardr. Resm dille yazlan metinler dierlerinden farkllk arz eder. uras unutulmamaldr ki Arapa Farsa unsurlarn ok yaygn olduu metinlerde bile Trke cmle yaps ve gramer hususiyetleri hkim olmutur. Ayrca farkl
dillerden alnan unsurlar bir ekilde ve zaman iinde asli hviyetlerinden uzaklatrlarak
Trkeletirilmilerdir. Bylece Osmanl Trkesi Trk tarihi iinde dnyann en zengin;
ifade gc ve ahenk zellii en yksek dilleri arasna girmitir.
OSMANLI TRKES ALFABES
Osmanl Trkesi Alfabesinin temeli 28 harfli Arap alfabesine dayanr. Arap alfabesinde
bulunmayan baz sesler ranl ve Trkler tarafndan ilve edilerek geni Osmanl Trkesi Alfabesi oluturulmutur.
Arap alfabesine ranllar pe , e ve je harflerini ilve etmilerdir. Trkeye mah-
sus olan nazal (kf- nn) iin harfi, Farsaya mahsus olan yumuak gnin ince sesli
kelimelerle gsterilmesi iin kf- fris harfi, lam ve elifin birlemesinden oluan lamelif harfi de Osmanl Trkesi alfabesinde yer alr.
Osmanl Trkesi-I
Osmanl Trkesi Alfabesi ve Okunular

Tablo 1.1
se
be
elif
te
dal
pe
ha
im
Cim
sin
je
ze
sad
kef
kaf
nun
mim
ye
dat
fe
lam
zel
gayn
ayn
sar kef kf-

nn
lam-elif
he
gef
vav
Yukardaki harflerin yannda Osmanl Trkesi alfabesinde hemze, te, (o) ha-i resmiye
(ekilce he) harfleri de yardmc olarak kullanlr.
HAREKELER
Arapa kelimelerin yazlnda uzun nller harfle (elif, vav, ye) gsterilirken ksa nller
yazlmaz. Bu sebeple ksa nllerin okunmasnda hatalar olur. Kelimelerin doru okunabilmesi iin ksa nlleri gstermek zere hareke ad verilen baz yardmc iaretler kullanlr. Arapa konuanlar harekesiz metinleri okumakta hata yapmasalar bile Kurn-
Kermin indirilmesinden sonra mslmanln Arap olmayanlar arasnda da yaylmasyla bu kesimler arasnda okuma hatalar artmtr. te o dnemde Kurnn yanl okunuunu nlemek maksadyla kelimeleri harekelenmitir. Trkler Arap alfabesini kullanmaya baladnda, Trke metinlerde de hatal okumay nlemek iin 16. yzyln sonlarna kadar hareke kullanmlar, zaman iinde iml oturduka hareke kullanmn azaltmlardr. Daha sonralar Kurn- Kerm, szlk ve dilbilgisi gibi doru iml hususunda zel
hassasiyet gerektiren eserler dnda hareke kullanm kaldrlmtr.
Harekeler
stn: (Arapas fetha) harfin stne konur ve harfi /a/e/ okutur.
tre : (Arapas damme) harfin stne konur ve harfi /o//u// okutur.
Esre : (Arapas kesre harfin altna konur ve harfi //i/ okutur.
Tenvin: stn, tre ve esrenin kelimenin son harfinde ift yazlmasdr. Okunuu da deiir.
stnl tenvin Kelimenin son harfini /an/en/ okutur. Yazlrken kelimenin sonuna
tenvin elifi getirilir. Tenvin elifi getirilen kelimeler tenvin kaldrlsa bile tenvinli okunur.
slimen (sa olarak )

Esreli tenvin kelimenin son harfini /n/in/ okutur.
treli tenvin kelimenin son harfini /un/n/ okutur.
1. nite - Osmanl Trkesi Alfabesi

Tablo 1.2
Hareke rnekleri
dH3
kfr
kelebek
3WL0
U*
bi
bn
be
bin
kibr
ben
p*
rahmetn
klliyen
33
U2U
bazen
haricen
ummen
hitben
Aadaki kelimeleri okuyunuz.
LA
dH3
o
`3#
sU
Xd30
Ud
q
p*3
e
U0
MED, EDDE VE CEZM
Arap alfabesine dayal Osmanl Trkesi alfabesinde kelimelerin okunuuna yardmc

olan stn, esre, tre ve tenvin gibi harekelerin dnda med, edde ve cezm ad verilen
yardmc iaretler vardr.
Bunlar srayla tanyalm:
elif harfinin stne konur ve uzun sesi verir. Bu iaret ilk sesi a olan Trke kelimelerMed [
de de kullanlmtr.
kil
a
mil
mir
al
at
Tablo 1.3
Med rnekleri
Med rnekleri
(Trke kelimeler)
Trke kelimelerde uzatma konulmamasna dikkat ediniz.

UJ
Osmanl Trkesi-I
edde [ ]
Arapa kelimelerde yan yana gelen ayn nszlerin tek harf yazlp iki harf okunmas iin kullanlan bir iarettir. Bu iaret, iki defa okunmas istenen harfin zerine konmaktadr. Trke
kelimelerde bu iaret umumiyetle kullanlmayp harf iki kez yazlmtr.
XM2
Tablo 1.4
XM
X*
cennet
minnet
millet
edde rnekleri
pLA*
v*
edde rnekleri (Trke kelimeler)
ellemek
belli
elli
Matbu metinlerde edde iareti ou zaman kullanlmaz. Son harfi eddeli olanlar yaln halde iken tek, nlyle balayan bir ek aldklarnda ikiz okunur.
o0
sr(r)
fen(n)
hak(k)
Srr
fenni
hakk
vM
f0
hal(l)
Hissi
halli
vI0
q0
his(s)
v*0
Cezm [ ]
(sakin, sukun) harfin stne konur ve nsz okutur. Trke kelimelerde kapal hecelerin
heceyi kapayan nszlerinin okunmas iin konmutur.
Tablo 1.5
tek
d
terk
bir
Cezm rnekleri
Osmanl Trkesinde kelime sonundaki nszler sakin (cezm) okunur.
tat
tac
yat
vay
bd
mat
ad
kat
Aadaki kelimeleri Osmanl Trkesi Alfabesiyle yaznz.
az
ate
muallim
redd
mnevver
mahrem
muharrem
vatan
ilm
u
WL0
uU
edde ve Cezm rnekleri

Tablo 1.6
srr
(gizli )
edd
(sk balama)
ekk
(phe)
emm
(koklama)
err
(ktlk)
keyy
(dalama)
medd
(uzatma,ekme)
harr
(hararet, scaklk)
hass
(alak, adi)
hss
(saf,halis)
hatt
(yaz)
hatt
(yaz ile ilgili)
v0
d0
f0
r
U
d
f0
vD
V
hayy
(diri, canl)
hazz
(holanma)
hemm
(gam,keder)
hirr
(kedi)
hiss
(duygu)
hubb
(hilekr)
hrr
(hr, serbest)
kadd
(boy)
katt
(kesme)
kedd
(alma)
keff
(el ii, avu)
kerr
(tekrar ynelme)
kll
(hep,btn)
lecc
(dar ey)
leff
(sarma)
lett
(kartrma)
lbb
(i, z)
nemm
(kouculuk)
redd
(geri evirme)
saff
(dizi, sra)
sinn
(ya,di)
sedd
(kapama, tkama)
semm
(zehir)
d0
q
b
Z
n#
sebb (sme)
n
V
^d
edde
Tablo 1.7
reddiye
v*
kll
(umumi,btn)
medde
(med iareti)
sikke
(madeni para)
I0
*0
d0
vL
hakka
hulle
(cennet elbisesi)
hrre (cariye)
kemm
(cesur)
semm (zehirli)
sebb (esir)
vJ
kyye
dJ
lbb
Mekke
mekk
(Mekke ile ilgili)
ekker
sdde
(kap, eik)
sinn
(dile ilgili)
sitte
(alt)
HARFLERN EKLCE BENZERLKLER
err
(ktlkle ilgili)
irret
(ktlk, huysuz)
Osmanl Trkesi alfabesini tanrken ekilde birbirine benzeyen, yalnzca altlarna veya
stlerine konan noktalarla birbirinden ayrlan harfleri ayrca incelemekte fayda vardr.
Benzer harflerin alfabede arka arkaya sralanlarna da dikkat edelim.
kerre
(defa,kez)
lcce
(engin su)
emme
(bir kez koklama)
XL
temmet
(bitti,tamam oldu)
Osmanl Trkesi-I
BTEN VE BTMEYEN HARFLER
Osmanl alfabesi, bugn kullanlan Latin kkenli Trk alfabesinden farkl olarak sadan
sola doru yazlr. Yazm srasnda harflerin ou nceki ve sonrakiyle bitiirken baz harfler kendisinden sonraki ile bitimez. Bu zellikleri sebebiyle harfler bata, ortada ve sonda yer alrken ekillerinde deiiklikler oluur. Yazmaya gemeden nce bitien ve bitimeyen harfleri renmek gerekir.
a. Bitien harfler: Kendinden nce ve sonraki harflerle bitiir. Bata ve ortada deiiklie urarlar, sonda yaln biimi ile yazlrlar.
<-
b. Bitimeyen harfler: Bunlar kendisinden nceki harflerle bitiir sonrakilerle bitimez.
Sonda bulunan harfi kelimelerde nl yerine kullanldnda kendisinden sonrakiyle bitimez. Buna h-i resmiye denir.
HARFLERN BTMES
Osmanl Trkesi alfabesinde harflerin bata, ortada ve sonda bulunu ekilleri farkldr.
Kendisinden sonrakilerle bitimeyenlerin doal olarak ortadaki ve sondaki ekilleri ayndr.
Tablo 1.8
rnek
Sonda
Ortada
Bata
Yaln biim
elif
te
sevb
crm
cim
su
im
ferah
ha
araba
bebek
sepet
terk
u8
be
pe
se
haber
destr
dal
zek
var
zel
zor
reji
eski
kef
sabah
zarar
taraf
ak
ayn
gaflet
gayn
fetih
akn
fe
ktip
nazm
q
r
s
K
L
M
vli
heybet
he
vilyet
lamelif
it
ye
zafer
leyl
mahrem
ze
je
sin
sad
dad
kaf
kef
lam
mim
nun
vav
10
Osmanl Trkesi-I
zet
1
Osmanl Trkesi alfabesini tanyabilmek

13. yzyldan 20. yzyln balarna kadar uzunca bir
sre Anadoluda gelien yaz diline Osmanl Trkesi
denir. Bu dnemde Arap harfli alfabe kullanlmtr.
Osmanl Trkesi alfabesi 28 harfli Arap alfabesine dayanr. Ancak bu alfabe ranl ve Trklerin
ilveleriyle genilemitir. Sz edilen ilve harfler pe
, e , je nazal ne (kf- nuni) , yumuak

gnin ince sesli kelimelerle gsterilmesi iin kf- frisi
, lam ve elifin birlemesinden oluan

harfleridir.
2
lamelif
Hareke, med, edde ve cezm iaretlerini tanyp kullanabilmek

Arapa kelimelerin yazlnda uzun nller harfle
(elif, vav, ye) gsterilirken ksa nller yazlmaz. Bu
sebeple ksa nllerin okunmasnda hatalar olur. Kelimelerin doru okunabilmesi iin ksa nlleri gstermek zere kullanlan baz iaretlere hareke ad verilir. Hareke Kurn yanl okumay nlemek amacyla ortaya kmtr. Harekeler stn (fetha), tre (damme), esre (kesre)dir. Sz edilen harekeler ift yazlmas halinde tenvin adn alr. stn harfin stne konur ve harfi a/e okutur; tre harfin stne konur ve
harfi o//u/ okutur; esre harfin altna konur ve harfi
/i okutur. stnl tenvin kelimenin son harfini an/en
okutur; esreli tenvin kelimenin son harfini n/in okutur, treli tenvin kelimenin son harfini un/n okutur.
Med [ ] elif harfinin stne konur ve uzun sesi verir. Bu iaret ilk sesi a olan Trke kelimelerde de kullanlmtr. rnek: k
edde [ ] Arapa kelimelerde yan yana gelen ayn

nszlerin tek harf yazlp iki harf okunmas iin harflerin zerine konan bir iarettir.
rnek: cennet
XM2
Cezm [ ](sakin, skn), harf stne konur ve nsz okutur. Trke kelimelerde kapal hecelerin heceyi kapayan nszlerinin okunmas iin konmutur:
rnek
bir
Bitien ve bitimeyen harfleri, ekilce birbirine benzeyen harfleri tanyabilmek

Osmanl alfabesinde harfler sadan sola doru yazlr
ve yazm srasnda harflerin ou nceki ve sonrakiyle bitiirken baz harfler kendisinden sonraki ile biti-
mez. Bitimeyen harfler

harfleridir. Dierleri kendisinden nceki ve sonrakilerle
bitiir.
Osmanl Trkesindeki baz harfler ekilce birbirine
benzer. Onlar altlarna veya stlerine konan noktalarla
birbirinden ayrlrlar. Bunlar yle gruplandrlabilir:
11
Kendimizi Snayalm
1. Osmanl Trkesinin nc dnemine ne ad verilir?
a. Klsik Osmanl Trkesi
b. Yeni Osmanl Trkesi
c. Eski Anadolu Trkesi
d. Trkiye Trkesi
e. Bat Trkesi
2. Trkeye mahsus olan nazal (kf- nn) Osmanl
Trkesi alfabesinde nasl gsterilir?
a.
b.
c.
d.
e.
3. Aadaki harekelerden hangisi harfin altna konur?

a.
b.
c.
d.
e.
stn
tre
treli tenvin
kesre
cezm
4. Aadaki yardmc iaretlerden hangisi bir harfin iki kez

okunmasn salar?
a.
b.
c.
d.
e.
b.
c.
d.
e.
a.
b.
c.
d.
e.
a.
b.
c.
d.
e.
a.
b.
c.
d.
e.
9. Aadaki iaretlerden hangisi a/e okutur?
e.
8. Aadaki iaretlerden hangisi n/in okutur?
a.
7. Aadaki yazmlardan hangisinde harf birlemesi yanltr?
5. Aadaki iaretlerden hangisi harfin stne konur ve

harfi stn brakr?
a.
6. Aadaki harflerden hangisi ekilce benzerlik ynnden

bir grup iinde yer almaz?
b.
c.
d.

10. Aadakilerin hangisinde bitimeyen harfler birlikte ve

doru olarak verilmitir?
a.
b.
c.
d.
e.
12
Okuma Paras
Osmanl Trkesi-I
STKLAL MARI
Korkma, snmez bu afaklarda yzen al sancak
Snmeden yurdumun stnde tten en son ocak.
O benim milletimin yldzdr parlayacak!
O benimdir, o benim milletimindir ancak!
atma, kurban olaym, ehreni ey nazl hill!
Kahraman rkma bir gl... ne bu iddet, bu cell?
Sana olmaz dklen kanlarmz sonra hell.
Hakkdr, Hakka tapan milletimin istikll.
Ben ezelden beridir hr yaadm, hr yaarm;
Hangi lgn bana zincir vuracakm? aarm!
Kkremi sel gibiyim, bendimi iner, aarm.
Yrtarm dalar, enginlere smam, taarm.
Garbn fkn sarmsa elik zrhl duvar.
Benim iman dolu gsm gibi serhaddim var.
Ulusun, korkma! Nasl byle bir imn boar,
Medeniyet! dediin tek dii kalm canavar?
O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- tam.

Her cerhamdan, lh, boanp kanl yam;
Fkrr rh- mcerred gibi yerden nam;
O zaman ykselerek ara deer belki bam!
Dalgalan sen de afaklar gibi ey anl hill!
Olsun artk dklen kanlarmn hepsi hell.
Ebediyyen sana yok, rkma yok izmihll;
Hakkdr, hr yaam, bayramn hrriyet,
Hakkdr, Hakka tapan milletimin istikll!
Mehmet kif
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

1. b
2. c
3. d
4. e
Arkada, yurduma alaklar uratma sakn;

Siper et gvdeni, dursun bu hayszca akn.
Doacaktr sana vadettii gnler Hakkn,
Kim bilir, belki yarn, belki yarndan da yakn.
Bastn yerleri toprak diyerek geme, tan!
Dn altndaki binlerce kefensiz yatan.
Sen ehid olusun, incitme, yazktr, atan.
Verme, dnylar alsan da bu cennet vatan.
5. a
6. c
7. e
8. d
9. b
Kim bu cennet vatann uruna olmaz ki feda?

hed fkracak topra sksan, hed!
Cn, cnn, btn varm alsn da Hud,
Etmesin tek vatanmdan beni dnyda cd.
Rhumun senden lah, udur ancak emeli:
Demesin mabedimin gsne n-mahrem eli!
Bu ezanlar-ki ehdetleri dinin temeliEbed yurdumun stnde benim inlemeli.
13
10. a
Yantnz yanl ise Osmanl Trkesi konusunu

yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise, Osmanl Trkesi Alfabesi konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Harekeler konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Med, edde ve Cezm balkl
blm yeniden okuyunuz.
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Harflerin ekilce Benzerlikleri
konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Bitien ve Bitimeyen Harfler, Harflerin Bitimesi konusunu yeniden gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Bitien ve Bitimeyen Harfler
14
Osmanl Trkesi-I
Sra Sizde Yant Anahtar
Yararlanlan Kaynaklar
Sra Sizde 1
eme
kfr
k
bihakkn
sepet
subh
kaln
bidyeten
beer
hrmet
rmak
Bazan
emel
mlk
iz
hlen
fk
zd
ikr
g
d1
r*F
s
Ar
slimen
bo
ummen
mum
rahmeten
Sra Sizde 2
ra
Sra Sizde 3
uM
Sra Sizde 4
Atatrk
hitben
Develi, Hayati (2008). Osmanl Trkesi Klavuzu I-II. stanbul: Kesit Yaynlar.
Develi, Hayat (2010). Osmanl Trkesi Grameri. 1. Bask.
Eskiehir: Anadolu niversitesi Yaynlar.
Kurt, Ylmaz (1996). Osmanlca Dersleri I. 3. Bask. Ankara: Aka Yaynlar.
Timurta, Faruk K. (1986). Osmanl Trkesine Giri. 8.
Bask. stanbul: stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi
Yaynlar.
Tulum, Mertol (2009). Osmanl Trkesine Giri. 1. Bask.
OSMANLI TRKES-I
Amalarmz

Trke kelimelerdeki nszleri yazabilecek,
Arapada kaln ve ince halleri olan harfleri tanyabilecek,
Genizsi nnin yzln gerekletirebilecek,
Kaln ve ince le (l) harfini tanyabilecek,
Trke kelimelerde nllerin yazln gerekletirebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Trke nszler
Kaln ve ince hali olan harfler
Genizsi nnin yazl
L harfinin yazl
Trke nller
indekiler
Osmanl Trkesi-I
Trke nl ve nszlerin Yazl
TRKE NSZLERN YAZILII

TRKE NLLERN YAZILII
Trke nl ve
nszlerin Yazl
TRKE NSZLERN YAZILII
Arap harfli Osmanl Trkesi Alfabesindeki harflerle Trke nszleri gstermede ciddi bir eksiklik yoktur. Trkede her nszn bir harf karl vardr ve onlarn hibirinin
ince ve kaln halleri yoktur. Buna karlk bugnk alfabede tek sesle gsterilen baz harflerin (k,t,z,s,) Arapada ince ve kaln halleri vardr. Dolaysiyle Trkede olmamakla beraber Arap harfli Osmanl alfabesinde bilhassa Arapa ve Farsa kelimelerde ince ve kaln
nszl harfler kullanlmtr. Bunlarn kaln ve ince halleri ayr ayr harflerle gsterilir.
Bunlar yle gsterebiliriz:
k
kaln
kaf
ince
kef
kaln
t
ince
te
kaln
z
ince
ze
kaln
sad
ince
sin
kaln
gayn
ince
gef
Bu harflerin Trke kelimelerde ince halleri tercih edilmekle beraber hecenin kaln
nlsn belirtmek amacyla az da olsa kaln ekillerinin kullanld kelimeler de vardr.
rnekler:
ek
ak
ta
ter
zr
bez
sar
ser
ba
be
bekler
aka
zarar
terlik
zafer
sevgi
gezi
sava
ya
belik
Aada Trkenin nl ve nszlerinin yer ald kelimeler verilmitir. Bunlar yazmaya

alnz.
Tablo 2.1
18
Osmanl Trkesi-I
Tablo 2.2
at
ar
av
ah
ay
bab
bar
ba
bal
bay
tac
dad
dar
dal
zal
zar
rah
sa
sa
fal
mat
vah
var
vay
yay
Trke kelimelerde kelime bandaki s ve t nszlerini gstermek iin bu harflerden sonra gelen nllere baklr. Onlar kalnsa ve harfleri, ince ise ve harfleri kullanlr. Kelime iindeki s ve t harfleri genellikle ve harfleriyle gsterilir.
ser
sat
ter
tat
Trke nszlerden baz harflerin yazlna zel dikkat sarf etmek gerekir. Bunlardan
biri genizsi n, dieri kaln ve ince sesleri bulunan Ldir. Bu harfler iin Arap asll Osmanl
Trkesi alfabesinde farkl iaretler yoktur.
Genizsi nnin Yazl
Trkede n sesi iki trldr. Di sesi olan n, genizsi n. Di sesi olan nde dilin ucu st dilere dokunurken, genizsi nde dokunmaz, kk dil geniz yolunu aar hava ayn zamanda
burundan salnarak kar. Bu ses Osmanl Trkesinde sar kef veya kf- nn (nun kefi)
adyla anlan harfiyle gsterilmitir. Ancak konuma dilinde Osmanl dneminden balayarak di sesi olan nye dnm, bugn tamamen n kullanlr hale gelmitir.
rnekler:
Tablo 2.3
son
beniz
yanlmak
anlamak
ana
konu
inlemek
bin
gelin
bunalmak
n
grn
yeni
deniz
Bu harflerin dnem iinde harfiyle yazldklar da grlmektedir. Bugn yalnzca baz

yre azlarnda yaamaktadr.
L Harfinin Yazl
Trkede kaln (ukur) ve ince (dz) olmak zere iki ayr le(l) sesi vardr. Kalmak kelimesindeki l kaln, dilmek kelimesindeki incedir. Bugnk alfabede bu fark gsteren iaret yoktur.
Osmanl Trkesi alfabesinde yer ald halde Trke kelimelerin yazlnda kullanlmayan harfler vardr.
peltek se, ha, h, peltek z (zel), ze, je , sad, dad, t, z,

ayn, gayn harfleridir. Bunlardan peltek se, ha, zel, dad, ayn harfleri
Bunlar:
yalnzca Arapa kelimelerde ve kimi Farsa kelimelerde bulunur.
h Arapa bir harf olup Trke kelimelerde bulunmaz. Ancak baz anadolu azla-
rnda ve kimi Farsa kelimelerde bulunur.
19
2. nite - Trke nl ve nszlerin Yazl
zel Arapadr ancak kimi Farsa kelimelerde de grlr.

je Faradan Osmanlcaya gemitir.
sad, t, z, ayn, gayn harfleri baz Trke kaln sradan kelimelerde kullanlr.
eitli rnekler
aa
ara
ada
aa
ata
aba
paa
papa
baca
baba
aa
baa
bala
ala
aka
masa
mapa
yaka
kaya
yasa
yaa
kama
apa
aa
aba
kara
kasa
yara
Tablo 2.4
yada
yaba
TRKE NLLERN YAZILII
Trke, nl ses bakmndan zengin bir dildir. Toplam 8 nl vardr. Buna karlk Arapada nl a,i,u ve bunlarn uzunlar ,, vardr. Bunlarn ksa olanlar yazlmaz,
uzun olanlar ise , ,, harflerinden biri ile gsterilir. Trkenin nllerini de gstermek iin bu harflerden yararlanrz. Bunlardan ve a, e nllerini, , i nllerini,
o,,u, nllerini gstermek iin kullanlr. Grld zere Trkenin nllerini karlamakta Arap alfabesi yetersizdir.
Trke nllerin yazln ayr ayr ele alalm:
a nlsnn Yazl
Trke kelimelerde a nls
Kelime banda genellikle medli elif ile gsterilir.
vI#
ask
at
Kelime iinde sadece elif ile gsterilir.
az
ta
tat
ayak
tavar
Kelime iinde a sesi iin u hususlara dikkat etmek gerekir:
ki hecesinde de a sesi bulunan Trke kelimelerin ilk hecesinde
patlak gibi
UU
tayak
yazlmayabilir:
20
Osmanl Trkesi-I
kaln gibi.
Kelime sonunda elifle yazlr, kimi kelimelerin ve eklerin sonunda ile yazlr.
U
U
dU
ki heceli kelimenin yalnzca birinci hecesinde a sesi varsa yazlr:
ata
ara
Aadaki rnekleri okuyunuz:
Tablo 2.5
eitli rnekler
aa
aka
al
ak
at
tab
vay
yaya
baba
hava
bab
vah
yaygara
as
ay
ka
yalama
tara
ar
ad
ah
av
tay
kara
sat
karaca
kiden ok heceli kelimelerde ikinci hecedeki a sesi farkl ekillerde gsterilebilir: UL
L bL almadm
e nlsnn Yazl
ek, es a sesi verilmesini nlemek iin
Kelime banda ile gsterilir :

el, er,
bazen elifin zerine hemze konulabilir.
e ev er
et
Kelime iinde e umumiyetle gsterilmez.
dede dere bebek emek gerek

Kelime sonunda ise gzel he ile yazlr. anne, nine
Baz Trke kelimelerde gnmzde e olarak kullanlan ses ( ( ) v ) ile gsterilmitir. Bunlardan en ok kullanlanlar aaya sraladk:
pL demek
pd ermek
q el
v* eli
pL etmek
d erte
gece
pd vermek
Alfabede birtakm yenilik araylar iinde e sesini her getii yerde gzel he ile gsterme
temayl ortaya konmu, 19. Yzyl sonlarnda alfabede birtakm yenilik almalar erevesin-
de e sesi kelime ortasnda da gzel he ile gsterimitir. Ancak bu uygulama tutulmamtr.
dede
deniz
geni
Aadaki rnekleri okuyunuz
ey
ekecek
eh
ev
ek
tek
ter
ben
sen
ses
sez
ef
es
tel
sev
le
ler
gel
bel
bek
ser
rey
sevecek
ez
er
be
bez
deh
dev
et
be
del
kel
ve i nllerinin Yazl
Osmanl Trkesinde, Trke kelimelerde ve i nllerini gstermek iin harfi kullanlmtr.
elif+ye harfleri ile gsterilir.
Trke kelimelerin banda ve i nls ve
it
Kelime iinde ve sonunda

lime sonunda
ip
harfiyle gsterilir. Bu harf kelime iinde eklinde ke-
w eklinde olduu gibi yazlr.
silik
atk
klk
yar
kar
kr
dii
dil
diri
di
izi
iri
Trke ve i nlleri bata, ortada, sonda umumiyetle gsterilmekle beraber bu konuda farkl uygulamalar da vardr.
slak
bir
imdi
21
22
Osmanl Trkesi-I
Aadaki a, e, , i nllerinin yer ald kelimeleri okumaya alnz.
U2
UI
U
UI
v*IUI
U
U
U
p*
oUI
U
U
v*L
g
U
U
U
ve
U
U
U
U
r
d
U2
U#
U
oA
ve
U
U#
<UI
v2
odI
vUI
o, , u, nllerinin Yazl
Trkedeki bu drt nlye karlk Arapada bir u nls vardr ve bu nl
harfi
ve tre
iareti ile gsterilir. Bu durumun yani drt nlnn tek bir harfle gsterilmesi
harfin hangi nly gsterdiini ayrt etmek bakmndan sknt oluturmaktadr. Mesel
yazs lu,l,lo,l eklinde drt ayr nl ile okunabilir. Bu konuda bize yalnzca kaln ve ince karl olan kaf , kef , t . te , sad . sin gibi harfler yardmc olmaktadr. ko, ku, k, k veya g, g gibi.
imdi o,,u, nllerinin kelime banda, ortasnda ve sonunda nasl gsterildiini grelim:
Kelime banda + vav+elif harfleriyle gsterilir:
o,,u,
u,,
od,d
or,ur,r,r
Kelime iinde ve sonunda vav ile gsterilir:
z,uz,z
of,f.uf
ok
bor
koru
bo
sr
dolu
sz
yr
sk
boru
sus
boz
Kelime iinde yazlnda aadaki hususlara dikkat etmek gerekir.

a. Tek heceli kelimelerde yazlr.
gz, kr, sz gibi.
b. ilk hecesi yuvarlak, dierleri farkl olan ok hecelilerde yazlr.
kulak, gne, kurak gibi.
c. ki veya daha ok heceli kelimelerde hepsinin yuvarlak nll olmas hlinde ilk hecede yazlmayabilir:
byk gibi.
d. kinci hece u, ise umumiyetle yazlr:
kuzu, kokulu, kabuk gibi.
23
veya ile gsterilir:

karu, kar gibi.
e. Kelime sonunda
Kelime bandaki yuvarlak ince nly (,) kalnndan ayrt etmek iin elif yerine hemze
ya da hemzeli elif kullanlr.
u2 - u2uz (c)
u - uuz (l)
Baz kelimeler birka trl okunabilir. Bunlarn hangi kelime olduunu ve ne tr okunacan metin iinde anlama dikkat ederek belirleriz.
f, of, uf, f
ol,l
u,,
l,ulu
rnek kelimeleri okuyalm:
dol
dur
bol
boz
kur
ku
kz
kurak
dolu
skk
sun
un
sof
orak
sz
orak
srg
on
sor
trk
gz
burun
kum
Aadaki kelimeleri okumaya alnz.
()
( )
24
Osmanl Trkesi-I
zet
1
Trke kelimelerdeki nszleri yazabilmek

Trkede her nszn bir harf karl vardr ve onlarn hibirinin ince ve kaln halleri yoktur. Buna karlk bugnk alfabede tek sesle gsterilen baz harflerin (k,t,z,s,) Arapada ince ve kaln halleri vardr.
Dolaysiyle Trkede olmamakla beraber Arap harfli
Osmanl alfabesinde bilhassa Arapa ve Farsa kelimelerde ince ve kaln nszl harfler kullanlmtr.
Bunlarn kaln ve ince halleri ayr ayr harflerle gs-
terilir. rnek: t harfinin kaln t, incesi tedir.

Bu harflerin Trke kelimelerde ince halleri tercih
edilmekle beraber hecenin kaln nlsn belirtmek
amacyla az da olsa kaln ekillerinin kullanld keli-
meler de vardr:
ta,
ak gibi.
Trke nszlerden genizsi n ve L harflerinin yazlna zel dikkat sarf etmek gerekir. Lenin kaln ve ince
sesleri mevcuttur. Bu harfler iin Arap asll Osmanl
Trkesi alfabesinde farkl iaretler yoktur.
2
Kaln ve ince halleri olan harfleri tanyabilmek

Osmanl Trkesi alfabesinde nszlerin bir ksmnn kaln ve ince halleri vardr ve bunlar ayr harflerle gsterilir.
Bunlar yle sralayabiliriz:
kaf, incesi kef ;

t harfinin kaln t, incesi te
z harfinin kaln z, incesi ze
s harfinin kaln sad, incesi sin
harfinin kaln gayn, incesi gef
k harfinin kaln
Genizsi nnin yazln gerekletirebilmek

Trkede di sesi olan n ve geniz sesi olan n olmak
zere iki trl n sesi vardr. Genizsi n Osmanl Trkesinde sar gef veya kf- nn (nun kefi) adyla an-
lan
kef harfiyle gsterilmitir: e deniz,
n
kelimelerinde olduu gibi.
Ancak zaman iinde di sesi olan nye dnmtr.
4
Kaln ve ince le (l) harfini tanyabilmek

Trkede kaln (ukur) ve ince (dz) olmak zere iki
ayr le (l) sesi vardr. Kalmak kelimesindeki l kaln,
dilmek kelimesindeki incedir. Bugnk alfabede bu
fark gsteren iaret yoktur.
Trke kelimelerde nllerin yazln gerekletirebilmek
Eski alfabeyle Trkedeki nllerin yazl yledir:
a nlsnn yazl

Kelime ortasnda elifle yazlr:
Kelime banda medli elifle yazlr:
Kelime sonunda elifle yazlr: fakat bazen gzel he

ile yazlr.
e nlsnn yazl
Kelime banda elifle (bazen hemzeli elifle) yazlr:
bilir):
Kelime sonunda gzel he ile yazlr:

/ i nllerinin yazllar
Kelime ortasnda ye ile yazlr:

Kelime sonunda ye ile yazlr:
Kelime banda elif ve ye ile yazlr:
rnein
ek, ak gibi.
s ve t nszleri Trke kelimelerin iinde genellikle ince halleriyle gsterilirken kelime banda her iki
halde de yazlabilir. ayet keime bandaki s ve t den
sonra gelen nl kalnsa onlar da kaln olur, ince ise
o//u/ nllerinin yazllar
yeri dikkatlice okuyunuz)
ince olur:
Kelime sonunda vav veya ye ile yazlr:
u tut gibi.
Kelime ortasnda yazlmaz (bazen gzel he ile yazla-
Trke kelimelerde bu harflerin ince halleri tercih

edilir. Ancak hecenin kaln nlsn belirtmek iin
az da olsa kalnlarnn kullanld kelimeler de vardr.

Kelime iinde vav veya ye ile yazlr: ( ilgili
Kelime banda elif ve vav ile yazlr:
25
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki harflerden hangisinin kaln ve ince hali yoktur?
a. k
b. b
c. t
d. s
e. h
2. Aadaki kelimelerden hangisinin yazm yanltr?
a.
b.
c.
d.
e.
ak
ser
ek
der
tat
6. Aadaki harflerden hangisi Trke kelimelerin yazmnda kullanlmaz?

a.
b.
c.
d.
e.

a.
b.
c.
d.
3. Aadaki kelimelerden hangisi genizsi n ile yazlr?

a. ben
b. gn
c. son
d. dn
e. yn
4. Aadaki kelimelerden hangisi di sesi olan n ile yazlr?
a. tanr
b. bin
c. yeni
d. neri
e. son
5. Aadaki harf gruplarnn hangisinde nl yerine kullanlan harf yoktur?
a.
b.
c.
d.
e.
e.
vay
tay
yaya
ka
u tut

a.
b.
c.
d.
e.
gerek
etmek
gece
diri
duygu
9. Aadaki kelimelerden hangisinin okunuu yanltr?

a.
b.
c.
d.
e.
srg
evde
baca
nine
yavru
10. Kelime sonundaki yuvarlak sesi gsteren harfler, aadakilerin hangisinde tam ve doru olarak verilmitir?
a. vav ve ye
b. vav harfi
c. ye harfi
d. gzel he
e. ye ve gzel he
26
Osmanl Trkesi-I
Okuma Paras
Aa ya iken eilir.
Azna bir parmak bal ald.
Akacak kan damarda durmaz.
Anlayana sivrisinek saz, anlamayana davul zurna az.
Eli ite gz oynata.

Elinin hamuruyla erkek iine karr.
Evdeki pzrlk arya uymaz.
Kul bunalmaynca Hzr yetimez.

Komuda pier bize de der.
Ktan sonra bahar olur.
Kl krk yarar.
Mal cann yongasdr.

Mal kadar zekat artsn.
Mahkeme kadya mlk olmaz.
St dkm kediye dnd.

Srden ayrlan kuzuyu kurt kapar.
Sevincinden az kulaklarna varr.
Ta atp da kolun mu yoruldu.

Ta ta stnde kalmasn.
Ta sksa suyunu karr.
Tama su ile deirmen ne kadar dner.
fke ile kalkan ziyn ile oturur.

ksz ocuk gbeini kendi keser.
nrse baht nsn.
Uan kua borcu var.

Uzaktan davulun sesi ho gelir.
Zenginin mal zrdn enesini yorar.

Zenginin malyla zrt elenir.
Zor ile gzellik olmaz.
Acele ie eytan karr.

zr kabahatinden byk.
Akl akldan stndr.
27

1. b
2. e
3. c
4. d
5. a
6. c
7. d
8. b
9. e
10. a
Yantnz yanl ise Trke nszlerin Yazl konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Trke nszlerin Yazl konusnu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Genizsi nnin Yazl konusunu
Yantnz yanl ise Genizsi nnin Yazl konusunu
Yantnz yanl iseTrke nllerinin Yazl konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Trke nllerin Yazl konusunu yeniden gzden geiriniz.
Sra Sizde 3
can
bak
ba
ba
bar
zar
rah
dal
dar
ay
kar
fay
fal
fa
tay
naz
nar
nab
mah
mad
bad
ar
al
at
sar
sab
kav
ka
ta
(da)
kah
kal
yak
ya
ya
yad
vay
vah
var
bilgi
ilk
alml
ar
adm
ak
alk
kazkl
kazk
di
dizgi
diri
dip
izgi
bildi
sakn
sar
sisli
sis
silik
krk
kar
Sra Sizde 4
at, ar, z, ol (l), ok, rg, uyku,
bot (bt), bor (br), boz (bz), bo, bol, bum, boy, bouk,
dz, d, dn, duygu, doy(duy), doruk,
sz, sn, sr, su, sus, soy, sakn,
kurak, korku, konak, gz, kr (gr), grmek, grc,
grg, kpr, g, ger, gre,
tuzak, toprak, yol, yok, yutmak, yudum, yorgan,
yorgun, yrek, yzba, yzge, yourt, youn

Sra Sizde 1
Sra Sizde 2
ana
ala
aka
pala
paa
para
hara
hl
maya
mala
maa
yaya
yama
yala
Aksoyak, . Hakk (2009). Osmanl Trkesi Okuma Kitab.
Ankara: Grafiker Yaynlar.
Yaynlar.
OSMANLI TRKES-I
Amalarmz

Trke kelimelerin yapsn balca zellikleriyle tanyacak,
Trke dilek ve art kipini tanyabilecek ve yapabilecek,
Trke istek ve emir kipini tanyabilecek ve yazln yapabilecek,
Trke gereklilik kipini tanyabilecek ve yazln yapabilecek,
Trke imdiki zaman makta, -mekte eklerini tanyabilecek ve yazln yapabilecek,

Trke edatlar tanyabilecek ve yazln kavrayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar

Trkenin heceleri
Trkede nl uyumu
Trke kelimelerde nszler
Dilek ve art kipi
stek ve emir kipi

Gereklilik kipi
Edatlar
indekiler
Osmanl Trkesi-I
Trke Kelimelerin Yaps,

Trke Kiplerin ve Edatlarn Yazl
TRKE KELMELERN YAPISI

TRKE DLEK- ART KPNN YAZILII
TRKE STEK VE EMR KPNN
YAZILII
TRKE GEREKLLK KPNN YAZILII
TRKE MDK ZAMAN MAKTA,
-MEKTE EKLERNN YAZILII
OSMANLI TRKESNDE EDATLARIN
YAZILII
Trke Kelimelerin Yaps,

Trke Kiplerin ve
Edatlarn Yazl
TRKE KELMELERN YAPISI
Giri
Kelime, bir ya da birka heceden oluan ve bamsz anlam tayan dzenli seslerin meydana getirdii bir dil esidir. Kelimelerin gramer ve anlamca belli bir gr ifade edecek
biimde bir araya getirilmesiyle cmleler oluur. Kelime cmlenin yap tadr.
Kelimeleri oluturan ses ve mana olmak zere iki temel hususiyet vardr. Kelimeler
seslerin birleiminden oluur. Buna lafz (azdan kan sesler bei) denir. Kelimelerin ayrca belli bir kavram yanstan anlam yn vardr. te kelime bu iki zelliin bir araya gelmesiyle oluan bir dil gesidir.
Kelimelerde sesler belli bir dzende sralanr ve kelime anlamn bu sralamadan kazanr. Sralama bozulursa anlam koybolur veya farkllaabilir.
Kelime kendi ierisinde hece denilen ses birliklerinin yanyana gelmesinden oluur.
Bir kelime bir ya da daha fazla heceden meydana gelir. Bu yzden Trke kelime yapsn
ve yazln vermeden nce heceden sz edecek ve yazln anlatacaz.
Trkenin Heceleri
Hece, kelimeyi oluturan en kk ses birliidir. Her kelime bu ses birliklerinden bir veya
birkann bir araya gelmesiyle oluur. Trkede heceler ak ve kapal olmak zere iki
grupta incelenir.
Ak hece: bir nlden oluan ya da nlyle biten hecedir.
Tek nl hece: a-c, e-lek, -lk, i-ki, o-kumak, -lm, u-yumak, -mek
nsz-nl hece: ka-ra, se-kiz, s-k, bi-lek, ko-yun, b-lk, ku-lak, b-yk
Kapal hece: nszle biten hecedir.
nl-nsz hece: ak, el, s-lak, il, ol-mak, l-mek, u-mak, z-gn
nsz-nl-nsz hece: kay, gel, kl, bir, kol, gl, kuy-ruk, kl
nl-nsz-nsz hece: alt, ars-lan, st
nsz-nl-nsz-nsz hece: drt, o-turt-ma, Trk, krk, srt,
Yukarda sralanan Trke hece yaplar incelendiinde iki husus dikkati ekecektir:
Bunlardan birincisi, Trke hecelerin ift nszle balamamas, dieri, hece sonunda iki
nszn ayn cins olmamasdr. Bu hususiyetler Trke ve yabanc kelimeleri birbirinden
ayrmamza da yardmc olur.
Trke hecelerde kurucu ses olarak bir nl mutlaka bulunur. Bu kurucu nl kendisinden nce gelen nsz ve kendisinden sonra gelen tek ya da dzenli iki nsz yanna eker, bylece hece oluur.
30
Osmanl Trkesi-I
Trke Kelimelerin Yaps

Her Trke kelimenin temeli bir kke dayanr. Sonra bir ya da daha fazla yapm eki ve ekim eki gelir. Trke kelimelerde kk, tek bana bir anlam tayan bir ses topluluudur.
Daha ok tek hecelidir.
al,
ba,
be,
bir,
el,
gz,
i,
kel,
kol,
on,
z,
pek,
sev-,
srt,
uz,
,
ver-,
yel,
yl
Yapm eki, kklere birlemek suretiyle onlarn anlamlarn deitiren unsurlara denir. Tek
balarna bir anlam ifade etmezler.
gz-lk
akl-sz
kitap-lk
evde-ki
i-i
yz-l
Trk-e kadeh-cik
ekim ekleri, kelimeleri sz iinde baka kelimelerle ilikilendirmeye yarar.
ev-de,
ev-i
ev-ler
Trke kelimeleri daha iyi tanmak iin onlardaki nl ve nsz uyumlarn iyi bilmek gerekir.
nl Uyumu
Trke kelime kkleriyle ona eklenmi yapm ve ekim ekleri arasnda belli bir nl dzeni vardr. Bu dzen esasen hecelerdeki nllerin benzemesidir. Benzeme nllerin
kalnlk-incelik, dzlk-yuvarlaklk ynnden uyumuna dayanr. a,,o,u nlleri kaln,
e,i,, nlleri ince, a,e,,i nlleri dz, o,,u, nlleri yuvarlaktr.
Kalnlk-incelik uyumu
ki ekilde olur:
1.Trke kelimenin ilk hecesinde kaln nl varsa, sonraki hecelerin nlleri de kaln olur:
karanlk
oturmak
2. Trke kelimenin ilk hecesinde ince nl varsa, ondan sonraki hecelerin nlleri de ince olur:
kirletmek
gnll
Dzlk-yuvarlaklk uyumu
ki ekilde olur:
1. Trke kelimenin ilk hecesinde nl dz ise, sonraki nller de dz olur:
dirilmek
bak
2. Trke kelimenin ilk hecesinde nl yuvarlak ise
kinci hecenin dar nls yuvarlak olur, sonraki hecelerin de nlleri darsa, uyum ileri doru iler:
grld
rtl
kinci hecenin nls dz-genise ylece kalr ve kendisinden sonraki hece nlleri de ona uyar.
gremedi
lecekler
Yukarda anlatlan dzlk-yuvarlaklk uyumu snrll sebebiyle kk nl uyumu olarak da adlandrlr.
Trke kelimelerde ilk heceden sonraki hecelerde geni yuvarlak nller (o,) bulunmaz.
XVIII. yzyl ve sonrasnda kullanlan yor imdiki zaman eki bu kuraln dndadr. Ayrca
bitiik yazlan birleik kelimelerde de durum farkldr.
31
3. nite - Trke Kelimelerin Yaps, Trke Kiplerin ve Edatlarn Yazl
Trke Kelimelerde nszler
1. Trke kelimeler , l, m, n, , r, z nszleriyle balamaz. Ancak kimi yansma (ses taklidi) kelimeler l, n, z ile balayabilir.
Trkeye sonradan girmi nszlerden c, f ve j harfleri de Trke kelime balarnda yer almazlar.
2. Trke kelimeler iki nszle balamaz.

3. Trke tek heceli kelimelerin sonunda dzensiz ift nsz ve ikiz nsz bulunmaz.
4. Trke kelimelerin sonunda toncu b, c, d, g nszleri yerine tonsuzlar olan p, , t,
k sesleri bulunur.
dip,
sert,
git-mek,
gemek
5. Trke kelimelerde tonlu-tonsuz nszlerin (b-p, c-, d-t, g-k, z-s) elemesi halinde tonlu ya da tonsuzda birleirler. Benzeme eklemede de bir kural olarak iler.
kap-t
it-ti
di-i
Yukarda anlatlan nszler arasndaki bu tonlu-tonsuz benzemesine nsz uyumu
denir.
Trkenin nl ve nsz uyumlaryla ilgili geni bilgi iin Mertol Tulumun, Osmanl Trkesine Giri (Anadolu niversitesi Akretim Fakltesi Yayn, Eskiehir, 2009) adl kitabna (syf. 183-190) baklabilir.
Buraya kadar Trke kelimeleri tantmak amacyla Trke kelimelerin yapsyla ilgili
konulara temas edilmi, Trkenin heceleri, kelime kk, yapm ve ekim ekleri, nl ve
nsz uyumlar hakknda zet bilgi verilmitir.
imdi de Trkenin yazlyla ilgili bilgilerimizi geniletmek iin kiplerin ve edatlarn yazllarn srayla ileyelim.
TRKE DLEKART KPNN YAZILII
Trkede dilek-art kipi sa/se eklerinden oluur ve

lr. Ses uyumlarna bal olarak okunur.
rnek fiil ekimleri:
eklinde tek ekilli olarak yaz-
anlasam
anlasan
anlasa
anlasak
anlasanz
anlasalar
uyusam
uyusan
uyusa
uyusak
uyusanz
uyusalar
girsem
girsen
girse
girsek
girseniz
girseler
gelsem
gelsen
gelse
gelsek
gelseniz
gelseler
Tablo 3.1
32
Osmanl Trkesi-I
Yukardaki rnek ekimler dikkatli incelendiinde aadaki hususlar aka grlecektir.

nce nll fiillerin teklik 2. ahstaki yazl ve okluk 2. ahstaki yazl ayndr.
gelsen-gelsek
Teklik veya okluk hangisi iin yazldklar cmle iinde anlama gre ayrt edilir.
okluk 2. ahs ekleri kaln nll fiilllerde ile, ince nll fiillerde ile gsterilir.
uyusak
girsek
ok yaygn olmasa da kimi metinlerde dilek-art ekiminin ekleri ek nls gsterilmeden de yazlmaktadr.
girsek
anlamasanz
uyusanz
gelsem
girsen
Dilek-art kipinin olumsuzu yazlrken ince nll fiillerde
fiillerde
ma ile yazlr.
me, kaln nll
tULM t tLM e tUL t

donmasa
dnmese
olmasanz
gelmeseniz
sevmek, okumak, grmek, balamak, fiillerinin dilek-art ekimlerini yapnz.
TRKE STEK VE EMR KPNN YAZILII
stek ve emir kipleri gnmzde tek ekil hlindedir. Tarihi sre iinde bir zamanlar ayr
eklerle yazlsalar da yakn zamanda birlemilerdir. Ayn eklerle yazlan istek veya emir kipinden hangisinin olduu, cmle iinde anlama ve artlara bal olarak belirlenir.
rnekler:
Tablo 3.2
ptK|u
| tK|u
p tK|u , tK|u
s| tK|u
tK|u
tK|u
kaaym
kaasn, ka
kasn
kaalm
kan, kanz
kasnlar
syleyim
sylesen, syle
sylesin
syleyelim
sylenz, sylen
sylesinler
dreyim
drsen, dr
drsn
drelim
drnz, drn
drsnler
stek ve emir kiplerinin yazlyla ilgili aadaki hususlara dikkat etmek gerekir:
Birinci ahs istek eki olan -a, -e ekleri kullanlmaz. Bunlar yalnz baz azlarda
vardr. kinci ahstaki -asn, -asnz ve olumsuzu zel bir rica veya uyar anlam
iin kullanlr.
33
t| t|u
t|
oturasn diye aldm

Grmeyesiniz diye sakladm
nc ahslar iin bugn kullandmz -sn, -sin, -sun, -sn ekleri daha nceleri yalnzca yuvarlak nll (-sun, -sn
) idi. nl uyumunun yerlemesiyle
-sn, -sin eklide yazlmaya baland.
tL|
dimesn
oturmasun
virsn
gelsn
Emir ve istek kiplerinin olumsuzlar
, ekleri ile yaplr:
t|
t| ,
balamayaym
balamayasn, balama
Tablo 3.3
dmeyeyim
dmeyesin, dme
balamasn
dmesin
t|
balamayalm
balamaynz, balamayn
dmeyelim
dmeyiniz, dmeyin
balamasnlar
dmesinler
TRKE GEREKLLK KPNN YAZILII
Trke gereklilik kipinin eki -mal, -meli, eklindedir. Bu ek

eklinde yazlr. Ancak
baz kaln nll fiillerde
, ince nll fiillerde
eklinde yazlmaktadr.
Birka nll fiil ekimini tablo hlinde rnek olarak grelim:
| v
| vKL|
| vKL
| v
vKL|
vKL
vKL|
vKL
vKL
kmalym
kmalsn
kmal
imeliyim
imelisin
imeli
gemeliyim
gemelisin
gemeli
komalym
komalsn
komal
vKL|
vKL|
vKL
kmalyz
kmalsnz
kmallar
imeliyiz
imelisiniz
imeliler
gemeliyiz
gemelisiniz
gemeliler
komalyz
komalsnz
komallar
Trke gereklilik kipi eklerinin fiil tabanna birletiine ancak kendisinden sonra
gelen eklere birlemediine dikkat edelim:
vKL
bitirmeliyiz
v
bakmalsn
| v
komalym
Tablo 3.4
34
Osmanl Trkesi-I
Bu durum nc oul ahslarda istisna olarak birleir:
dK}
bitirmeliler
bakmallar
komallar
Gereklilik kipinin olumsuzu iin fiil taban ile gereklilik eki arasna -ma, -me ekleri getirilir:
e| v t
bitirmemeliyiz
vU
bakmamalsn
| v U
komamalym
TRKE MDK ZAMAN -makta, -mekte EKLERNN

YAZILII
Trkede imdiki zaman eki olarak kullanlan -makta (

ri fiil tabanna ilve edilerek yazlr.
rnek birka fiil ekimi grelim:
Tablo 3.5
) , -mekte ( ) ekle-

y kamaktasn
almaktaym
almaktasn
almakta
almaktayz
almaktasnnz
almaktalar
ykamaktaym
mekteyim
mektesin
ykamakta
ykamaktayz
ykamaktasnz
mekte
mekteyiz
mektesiniz
ykamaktalar
mekteler
OSMANLI TRKESNDE EDATLARIN YAZILII

Osmanl Trkesinde hemen her cmlede edat vardr. Bunlarn bir ksm Trke, byk
bir ksm Arapa, Farsadr. Cmle iinde sklkla yer almalar sebebiyle imllarn bilmek nemlidir.
Sk kullanlan edatlar birka grupta inceleyelim:
n edatlar: Arapa harf-i cerler, Trke isim ekim ve son ekim edatlar ve Farsa
baz edatlar bu gruba girer:
ez (-dan, -den):
ez-cn u dil (cn u gnlden, can ve gnlden),
ezber (gsten, iten, zihinden)
ba (ile; -a, -e, -l, -li ):
b-vekr (vakarl, ar bal)
, be (-a, -e, -ile):
be-nm (naml, nl, mehur),
be-d (omuza, omuzda),
d -be -d (omuz omuza)
ber (zerine, zerinde):
ber-dr (aslm),
ber-keml (mkemmel,
kemal zere),
hne ber-d (evi omzunda, evsiz barksz)
der (-da, -de, -iinde):
der- g (kucaklama),
der-hl (hemen),
der-dest (elde, elde etme),
der- kenr (kenarda, kenara yazlm)
bery- (iin):
bery- maslahat (i iin)
t (kadar, dein anlamlarnda olup be edatyla birlikte kullanlr) :

t-ebed veya t-be-ebed (ebediyete kadar), t-be-maher
(mahere kadar)
Balama Edatlar
ancak
gayr
in
mad
tr
bile
, n, n kim
, eger, eger kim
ile
, gerek, gerekse
, , haan, haan kim
, , kaan, kaan kim
hlbuki
hemn kim
her ne kadar
imdi
, niteki, nitekim
ol sebepten
yine
alel-huss (zellikle)
belki
binen al-zlik (ona gre, buna gre)
binen aleyh
amm
feemm (amma, lkin)
fekat, fakat
fl - hakka
hod (ayn)
ill
kez
lkin
lk (ancak), velk (velkin, ancak), lkin (lkin, fakat, ancak)
maa m-fih mamafih
mdm ki
nihyet
pes
yet
ve, v, u,
vka (aslna baklacak olursa, gerek, gerekte)
35
36
Osmanl Trkesi-I
vaktki (ne vakit ki)

ve ill
velev, velevki
Edatlarn bir ksm cmle iinde iki defa tekrar edilir:
gerekgerek,
gerekgerekse;
...
haha,
isterister,
hahhah,
hemhem,
nene,
yy,
yahodya
nlemler
gereksegerekse,
: Fehm (ey Fehm)

h
fern
ahsent
efss (ne yazk, eyvah, heyht!)
ey, iy
eyvah
destr (ekil, yol ver)
dir, diri (ne yazk)
hayf (ne yazk!)
hayf ( vah, yazk)
hey, heyht
zihi (ne gzel, ne ho)
, zinhr (sakn, dikkat)
b (afern, bravo)
y : Fuzly (ey Fuzl)
37
zet
Trke Kelimelerin Yapsn Balca zellikleriyle Tanmak
Trke Gereklilik Kipini Tanyabilmek ve Yazln
Kelime, hecelerden oluan, bamsz anlam tayan, dzenli
Yapabilmek
seslerin meydana getirdii bir dil esidir. Bir kelime bir ya
Trke gereklilik kipinin eki mal, -meli eklinde olup
da daha fazla heceden meydana gelir. Heceler ak ve kapal
biiminde yazlr. Baz kaln nll fillerde
olmak zere iki gruptur.
l fiillerde
Trke kelimeler bir kk ve bir ya da daha fazla yapm eki ve

ekim ekinden oluur. Kk tek bana anlam tayan bir ses
vK
vU, ince nl-
vt eklinde de yazlr.
dKKL e vKL vKL vUL u
imeliler
imeliyiz
gemelisin
komalym
topluluudur: gz, kol gibi. Yapm eki kklere birlemek su-
Gereklilik kipinin olumsuzu iin fiil taban ile gereklilik kipi
retiyle onlarn anlamlarn deitirir: gz-lk gibi.
arasna -ma, -me ekleri getirilir.
Trke kelime kkyle ona eklenmi yapm ve ekim ekleri arasnda kalnlk-incelik, dzlk-yuvarlaklk bakmndan
e vK td
bitirmemeliyiz
vUULU
bakmamalym
belli bir dzen vardr:
Trke imdiki Zaman -makta, -mekte Eklerini
Trke kelimelerde nszlerin u zelliklerini bilmek gerekir:
Tanyabilmek ve Yazln Yapabilmek
1. Trke kelimeler ,l,m,n,,r,z nszleriyle balamaz.
Trke imdiki zaman eklerinden olan -makta, -mekte ekleri
2. Trke kelimeler iki nszle balamaz.

3. Tek heceli kelimelerin sonunda dzensiz ift nsz ve ikiz
nsz bulunmaz.
, eklinde, fiil tabanna ilve edilerek yazlr.

e|

almaktayz
beklemekteyim
4. Trke kelimelerin sonunda b,c,d,g nszleri yerine ton-
Trke Edatlar Tanyabilmek ve Yazln Kavrayabilmek
suzlar olan p,,t,k sesleri bulunur.
Osmanl Trkesinde ok sayda edat vardr. Bunlar cmle
5. Trke kelimelerde tonlu-tonsuz nszlerin (b-p, c-, d-t,
iinde ok sk yer aldklar iin imllarn bilmek gerekir. Bir-
g-k, z-s) elemesi hlinde tonlu ya da tonsuzda birleirler:
ka grupta incelenebilir.
it-ti gibi.
Trke Dilek ve art Kipini Tanyabilmek ve Yazln

Yapabilmek
Trkede dilek-art -se/-sa eklerinden oluur ve
bii-
minde tek ekilli olarak yazlr. Ses uyumuna bal olarak yazlr. Ses uyumuna bal olarak okunur:

girsem
uyusa

anlasak
sevseler
Trke stek ve Emir Kipini Tanyabilmek ve Yazln

Yapabilmek
stek ve emir kipleri bir zamanlar ayr eklerle yazlsalar da yakn zamanda birlemilerdir. Gnmzde tek ekil halindedir. stek ve emir kipinden hangisinin olduu cmle iinde
anlama ve artlara bal olarak belirlenir.

girsinler
uyuyalm
syle
Emir ve istek kiplerinin olumsuzlar

greyim
, ekleri ile yaplr.
ba (ile; -a, -e, -l, -li);

, be (-a, -e, -ile); ber (zerine, zerinde);
der (-da, -de, -iinde); bery- (iin); t (kan edatlar:
-ez (-dan, -den);
dar, dein)
o2 ancak, gayr vb .
nlemler: ey, y v zih vb
ki kez tekrar edilen edatlar: hemhem
Balama edatlar:
38
Osmanl Trkesi-I
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki kelimelerden hangisi Trke deildir?
a. Gndz
b. Alp
c. Mehmet
d. Trk
e. Yaar
2. Aadaki fiillerden hangisi dilek-art kipi ekiyle yazlmtr?
a.
b.
c.
d.
e.
girse
syle
kasnlar
komal
gemelisin
3. Aadaki fiillerden hangisi istek kipi ekiyle yazlmtr?
anlasam
b. oturaym
c. gelsem
d. sevmeliyim
a.
e.
almaktaym
4. Aadaki fiillerden hangisi gereklilik kipi ile yazlmtr?

a.
b.
c.
d.
e.
kaaym
kasam
kamasam
kamalsn
ykamaktaym
5. Aadaki fiillerden hangisinin yazm dorudur?

a.
b.
c.
d.
e.
komalym
komalym
komalym
komalym
komalym
6. Aadaki kelimelerden hangisinin anlam yanl verilmitir?

a.
b.
c.
d.
e.
ez-cn: cndan
be-d: omuza, omuzda
der-g: kucaklama
der-dest: elden
alel-huss: zellikle
fiilinin nitelii ile ilgili olarak aa7.

dakilerden hangisi dorudur?
a. fiil + istek tekil ikinci ahs
b. fiil + gereklilik tekil ikinci ahs
c. fiil + gereklilik oul ikinci ahs
d. fiil + emir tekil ikinci ahs
e. fiil + emir oul ikinci ahs
U|U
8.
fiilinin doru okunuu aadakilerden hangisidir?
a. durmasanz
b. durmayasn
c. durmayasnz
d. devirmeyesiniz
e. dvmeyesiniz
9. Aadaki fiillerden hangisi dilek-art kipi eki almtr?
a.
b.
c.
d.
e.
10. Aadaki fiillerden hangisi gereklilik eki almtr?

a.
b.
c.
d.
e.
Okuma Paras
At olur da tepmez mi,

Yr olur da pmez mi,
Yrin pt yerde,
Gonca gller bitmez mi.
(Sarolan-Kayseri)
Deniz dalgasz olmaz,

Kzlar sevdsz olmaz;
Yri gzel olanlar,
Ba belasz olmaz
(Rodoplar-Bulgaristan)
At yayla imeni,
Yrekten sevdim seni
Ben seni unutursam
Allah unutsun beni.
(Rize ve civar)
Da ban kar ald

Gl yrimi hr ald
Ecele borlu kaldm
Bir cnm var yr ald.
(Bursa)
Olan arpa bier misin?

Suyu glden ier misin?
Her tarafn seller alsa,
Kpr kurup geer misin?
(Acpayam-Denizli)
Geceler geti benden

A gzm doymaz senden;
Kfir putundan dnmez
Ben nasl dnem senden
(Yusufeli)
39
40
Osmanl Trkesi-I
1. c

Yaynlar.
2. a
3. b
4. d
5. e
6. d
7. b
8. c
9. a
10. b
Yantnz yanl ise Trke Kelimelerde Unsurlar

Yantnz yanl ise Trke Dilek-art Kipinin Yazl konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Trke stek ve Emir Kiplerinin
Yazl konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Trke Gereklilik Kipinin Yazl konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Osmanl Trkesinde Edatlarn
Yantnz yanl ise Trke stek ve Emir Kiplerinin
Yantnz yanl ise Trke Dilek-art Kipinin Yazl konusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1

balasam
grsem
okusam
sevsem

balasan
grsen
okusan
sevsen
balasa
grse
okusa
sevse

balasak
grsek
okusak
sevsek

balasanz
grseniz
okusanz
sevseniz

balasalar
grseler
okusalar
sevseler
OSMANLI TRKES-I
Amalarmz
okluk eki, isim yapm ekleri, fiil ekimleri, zarf fiil ekleri, sfat fiil ekleri,
Trke
bildirme ekleri, hal ekleri, iyelik ekleri, zaman eklerini tanyabilecek ve yazabilecek,
Trke
tanyabilecek ve yazabilecek,
Trke zamirleri
zamirleri
tanyabilecek ve yazabilecek,
Trke zarflar tanyabilecek
Trke saylar tanyabilecek veve yazabilecek,
yazabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar

okluk eki
sim yapm ekleri
Fiil yapm ekleri
Zarf fiil ekleri
Sfat fiil ekleri
Bildirme ekleri
Hal ekleri
yelik ekleri
Zaman ekleri
Ek fiil ve birleik fiil
Zamirler
Zarflar
Trke saylar
indekiler
Osmanl Trkesi-I
Trke Ek, Zamir, Zarf ve Saylarn

Yazl
TRKE EKLER
EK FL VE BRLEK FL EKMLER
TRKE ZAMRLER
OSMANLI TRKESNDE ZARFLAR
TRKE SAYILAR
Trke Ek, Zamir, Zarf ve

Saylarn Yazl
TRKE EKLER
Giri
Daha nceki nitelerde Osmanl Trkesi alfabesindeki harfleri tanm, ekilce benzerliklerini ve bitime zelliklerini renmitik. Ayrca Trke nl ve nszlerin yazln
ayrntl bir ekilde grm ve Trke kelimelerin yazln kavramtk.
Bu nitede ise Osmanl alfabesi ile yazlm metinlerdeki Trke unsurlar doru okuyabilmek iin Trke eklerin; zamir, zarf ve saylarn; ek fiil ve birleik fiil ekimlerinin
okunu ve yazllarn kavrayacaz.
Trke Eklerin Yazlnda Ortak zellikler
Osmanl Trkesinde Trke eklerin yazl ve okunularnda bugnkne gre farkllklar vardr.
Bu farkllklar ve ortak hususiyetleri yle sralayabiliriz:
1. Bugn farkl ekilli olan pek ok ek o dnemde tek ekilli, kalplam halde yazlrd.
mektupu
dilci
2. Baz ekler kalnlk incelik uyumuna gre iki ekillidir.
trkc
birlik
kitaplk
3. Eklerdeki yardmc nller oklukla yazlmaz.
gzlk
aalar
4. Eklerin okunuu bugnk syleyie gredir.
oldu
okluk Eki
okluk eki -lar, -ler eki
na gre okunur.
grd
eklinde yazlr. Tek ekillidir, nls yazlmaz, ses uyumu-
44
Osmanl Trkesi-I
kaplanlar
yollar
aalar
Soru Eki
Soru eki -m, -mi, -mu, -m yalnzca
Aa m?
Sevdii mi?
, ince nll kelimelerde
gzlk
-l , -li, lu, -l eki dz nll kelimelerde

yazlr. Bu ek sfat grevinde kelimeler yapar.
krlk
ek-
byklk
, yuvarlak nll kelimelerde eklinde
ili
iler
gecelik
gzler
Grdmz m?
-lk, -lik, -luk, -lk ekleri kaln nll kelimelerde

linde yazlr.
annelik
eklinde ve kelimelere birletirilerek yazlr.
sim Yapm Ekleri
sabrl
sulu
kyl
Trkiye Trkesinin tarihi dnemlerinde bu ekin bilhassa resm yazmalarda yalnzca yuvarlak sesi -lu, -l vard.
-sz, -siz, -suz, -sz eki tek ekilli olup

yazlr. nls gsterilmez. nl uyumuna uygun olarak okunur. Bu ek daha ok sfat yapmnda kullanlr.
zevksiz
-ca, -ce, -a, -e eki herzaman
dosta
aklsz
yzsz
sonsuz
eklinde yazlr ve ses uyumuna gre okunur.
kolayca
binlerce
okca
-ki eki Osmanl Trkesinde aidiyet bildiren bu ek herzaman

Okunuu dudak uyumuna baldr.

yoldaki
evvelki
bugnk
gzelce
eklinde yazlmtr.
dnk
-ck, -cik, -cuk, -ck, -k, -ik, -uk, -k ekleri ince nll isimlerde
nll isimlerde
eklinde yazlr.
kck
yusufcuk
tomurcuk
kedicik
; kaln
ayck
4. nite - Trke Ek, Zamir, Zarf ve Saylarn Yazl
-caz, -ceiz ekleri kaln nlllerde

ltme isimleri yapar.
, ince nllerde eklinde yazlr. K-
kardeceiz
kadncaz
-nc, -inci, -uncu, -nc ekleri

Bu ek sra say sfatlar yapar.
eklinde yazlr. Ekin yardmc nls yazlmaz.
drdnc
ikinci
birinci
-mak, -mek ekleri kaln nll fiillerde

nlyle balayan ek aldklarnda
leri yaplr.
()
eki eklinde yazlr. Bu ekle fiillerin mastar isim-
sevmee
Olumsuzu
, ince nll fiillerde eklinde yazlr.

()
sevmek
kalmaa
kalmak
ve ekleriyle yaplr. eki genellikle gzel hesiz yazlr:
) (
))
gelmemek
-ma, -me eki
yazmamak
eklinde yazlr. Bu ekle fiilden isim yaplr.
yrme
Kaln nll fiillerde
koma
zlemek
grme
kovma
, ince nll isimlerde eklinde yazlr. simden
gzlemek
-c, -ici, -ucu, -c eki yalnzca
yorucu
kovma
eklinde yazld da grlr.
-la, -le eki kaln nll isimlerde

fiil yapmaya yarar.
koma
kollamak
balamak
eklinde yazlr. Ses uyumuna gre okunur.
zc
gidici
Fiil Yapm Ekleri

-dr, -dir, -dur, -dr (-tr, -tir, -tur, -tr) eki
rak okunur. Nadiren baz metinlerde
iin kullanlan ettirgen eklerdendir.
kalc
eklinde yazlr. Ses uyumuna bal ola-
eklinde yazld grlr. Fiilden fiil yapmak
45
46
Osmanl Trkesi-I
kzdrmak
gezdirmek
durdurmak
yaptrmak
bktrmek
gldrmek
koturmak
setirmek
Bu ek eski Osmanlcada daima yuvarlak vokalle okunurdu.
yapdurmak
sedrmek
-l, -il, -n, -in ekleri lam ve nun harfleriyle yazlr, aradaki yardmc ses olan nlleri yazlmaz. Bu ek edilgen ve dnllk iin kullanlr.
aranmak
zlmek
grlmek
bozulmak
Ekten sonra sesli bulunmas halinde yardmc ses gsterilerek yazlr.
virilen
bozulan
-i, -, -u, - ekleri nlyle bitenlerden sonra
gO veya eklinde yazlr.
anlamak
grmek
Bazen yardmc nlnn yazlmadda olur:
grmek
, nszle biten fiillerden sonra ise
atmak
yazmak
yazmak
Aadaki kelimelere belirtilen ekleri getirerek yaznz.

-lk, -lik, -c, -ci, -l, -li, -sz, -siz ekleri
- - -
Zarf Fiil Ekleri (Gerindium Ekleri)
-p, -ip, -up, -p, eki
balayp
eklinde yazlr. nlyle biten fiillerde araya bir yardmc y getirilir.
grp
zp
iip
atp
Bu ek yuvarlak nll yazld iin Osmanlnn son zamanlarna kadar yuvarlak okunurdu. Gnmzde ses uyumuna gre okunur.
-nca, -ince, -unca, -nce ekleri nszle biten fiillerden sonra
fiillerden sonra araya bir y getirilerek
eklinde yazlr.
, nlyle biten biten
balaynca
balaynca
-arak, -erek ekleri kaln nll fiillerde

lr. nlyle biten fiillerde araya y getirilir.

ekleyerek
kounca
grnce
, ince nll fiillerde eklinde yaz-
koarak
aarak
gelerek
-a, -e ekleri ve eklinde yazlr. nlyle biten fiillerde araya y getirilir.
sev seve
gle gle
yata yata
-dka, -dike ekleri kaln nll fiillerde

yazlr. Ses uyumuna gre okunur.
yaadka
okuduka
-al, -eli ekleri kaln nll fiillerde

lyle biten fiillerde araya y getirilir.
alal
Bunlar umumiyetle beri (

(
, ince nll fillerde , eklinde yazlr. n-
anlayal
greli
- ) edatyla birlikte kullanlr.
vireli beri
)
alal beri
-madan, -meden ekleri kaln nll fiillerde

de yazlr.
anlamadan
-iken, -ken eki
sormadan

bekleir iken
Sfat Fiil Ekleri

-an, -en eki kaln nll fiillerde
fiillerde araya bir y sesi gelir.
balayan
, ince nll fiillerde eklin
grmeden
bilmeden
veya eklinde iki trl de yazlr. nl uyumuna uymaz.
bekleirken
ata ata
, ince nll fiillerde eklinde
grdke
konuurken

konuur iken
, ince nll fiillerde eklinde yazlr. nlyle biten
getiren
giden
yatan
47
48
Osmanl Trkesi-I
-dk, -dik, -duk, -dk (-tk, -tik, tuk, -tk) ekleri kaln nll fiillerde
ll fiillerde
, ince n-
eklinde yazlr. Bu ek ekseriyetle iyelik ekleriyle kullanlr.
dinledii
dinledik
ald
aldk
, ince nll fiillerde eklinde ya , eklinde yazlr.
-acak, -ecek ekleri kaln nll fiillerde

zlr. yelik ekleri getieildiinde

syleyeceim
-m, -mi eki

syleyecek
yapacam
yapacak
eklinde yazlr.
seilmi
atlm
Bildirme Ekleri
Bildirme ekleri, Trkede isim cmlelerinin yklemini oluturmak iin bir isme getirilen
eklerdir. Eklerin nlleri yazlmaz. Kelime nlyle bitiyorsa 1. ahsta yardmc y nls yazlr.
Ekler unlardr:
Tablo 4.1
3. ahs
OKLUK
2. ahs
boum
3. ahs
TEKLK
2. ahs
1. ahs
am
talebeyim
az
talebeyiz
bosun
botur
bouz
bosunuz
boturlar
1. ahs
asn
atr
asnz
atrlar
Aadaki kelimeleri bildirme ekleriyle yaznz.
doktor
talebesin
talebedir
Trkm
Trksn
Trktr
Trkz
talebesiniz
Trksnz
talebedirler
Trktrler
49
Hal Ekleri
Hal ekleri isim ekim ekleridir. ok kullanlan bu eklerin nasl yazldn bilmek, doru
okuma ve yazma iin son derece nemlidir.
Srayla grelim:
1. Yapma (ykleme) hli eki : -, -i, -u, -, -y, -yi, -yu, -y
evi
babay
sd
kuzuyu
2. Yaklama (ynelme) hli eki : -a, -e, -ya, -ye
anneye
ve eklinde yazlr.
ocuu
ve eklinde yazlr.

sze
emeye
kitaba
ahs ve iaret zamirlerinin yaklama halleri:
bana
sana
ona
3.Uzaklama (ayrlma) hli eki :-dan, -den, -tan, -ten
kyden
badan
4. Bulunma hli eki : -da, -de, -ta, -te
yerde
divanda
buna
una
eklindedir.
batan
kitaptan
eklindedir.
cennette
aata
5. lgi hli eki :-n, -in, -un, -n, (-nn, -nin, -nun, -nn) nszle biten kelimelerde
nlyle biten kelimelerde
evin
eki kullanlr. Ek nls yazlmaz.
kkn
6. Vasta hli eki : -la, -le, -yla, -yle
kalemle
annenin
babann
eklinde yazlmaktadr. Bu ek ayr da yazlabilir.
kitapla
sryle
neeyle
Aadaki ibareleri okumaya alnz.
- -
- -
-
50
Osmanl Trkesi-I
yelik Ekleri
yelik ekleri tablo halinde yle gsterilir:

Tablo 4.2
OKLUK
TEKLK
3.ahs
2.ahs
1. ahs
3.ahs
2. ahs
1.ahs
kitabm
szm
annem
babam

annen
baban
kitabn
szn
kitab
sz
annesi
kitabmz
szmz
annemiz
kitabnz
sznz
kitaplar
babas
babamz
anneniz
szleri
babanz
anneleri
babalar
Zaman Ekleri
Grlen gemi zaman ekleri: Bu zaman iin fiil gvdesinde tm ahslarda ortak bir
-d sesi getirilir. Bu sese her ahs iin ayr harf ilveleri yaplr.
Bunlar tablo halinde grelim:
Tablo 4.3
3.ahs
buldular
bildiler
GRLEN GEM ZAMAN EKLER

OKLUK
TEKLK
2.ahs
1.ahs
3.ahs
2.ahs
buldu
buldun
buldunuz
bulduk
bildiniz
bildik
bildi
Grlen gemi zamann olumsuzu fiil gvdesine
sormadlar
gemedi
bildin
1.ahs
buldum
bildim
ve ekleri getirilerek yaplr.
almadn
Geni zaman ekleri: -r ( ), -ar /-er ( ), -r /-ir ( ), -ur /-r (

Yazlrken dzlk-yuvarlak uyumuna bal kalnarak yazlr.
glmedim
) ekillerindedir.
51
Geni zaman eklerinin ahslara gre yazm:

Tablo 4.4
GEN ZAMAN EKLER

OKLUK
3. ahs
TEKLK
2.ahs
1.ahs
3.ahs
2.ahs
1.ahs
- -
bulurlar
bulursunuz
buluruz
bulursun
bulurum
alrlar
alrsnz
balarlar
bulur
alrz
balarsnz
alr
balarz
balar
Geni zamann olumsuzluk eki maz, -mez

okluk ahslarda ek deimektedir.
dnmezler
alrsn
alrm
balarsn
balarm
eklindedir. Ancak birinci teklik ve
duymayz
krmaz
bilmezsin
gelmem
19. Yzyla kadar Osmanl Trkesi metinlerinde -r, -ir ekleri yuvarlak yazlrd.
gelr
bilr
alur
renilen Gemi Zaman Ekleri
renilen gemi zaman eki -m, -mi, -mu, -m tek ekilli olup daima
yazlr. ek nls yazlmaz.
eklinde
Tablo 4.5
RENLEN GEM ZAMAN EKLER

OKLUK
TEKLK
3.ahs
2.ahs
1.ahs
3.ahs
2.ahs
1.ahs
yrmler
yrmsnz
yrmz

yrm
yrmsn
krmlar
krmsnz
krmz
krm
krmsn
yrmm
krmm
renilen gemi zamann olumsuzunda fiil gvdesine kaln nll fiillerde

nll fiillerde
getirilir.
grmemiiz
durmamlar
, ince
52
Osmanl Trkesi-I
imdiki Zaman Ekleri

imdiki zaman eki yor, -iyor, -uyor, -yor eklinde olup nlyle biten fiillerde
szle biten fiillerde
, n-
biiminde yazlr. Grld gibi nszle biten fiillere yardm-
c
harfi getirilmektedir. Ancak bu harf fiil bitien harflerden biriyle bitiyorsa yazlmaz,
bitimeyen harflerden biriyle bitiiyorsa yazlr:
}}
veriyor
dyor
Tablo 4.6
MDK ZAMAN EKLER

OKLUK
TEKLK
3.ahs
2.ahs
1.ahs
3.ahs
2.ahs
1.ahs
atyorlar
atyorsunuz
atyoruz

gryorlar
gryoruz
gryor
atyorum
Gryorsun
gryorum
veya harfi de getirilmi fakat bu uygulama yaygnlamamtr.

( )
dinleyor
atyorsun
gryorsunuz
Baz dnemler ekten nce
atyor
yazayor
imdiki zamann olumsuzu fiil gvdesine
dinlemiyorsunuz

gleyor
getirilerek yazlr:
sevmiyoruz

geleyor
gelmiyorum
Gelecek Zaman Ekleri
, ince nll fiil tabanlarnda eklinde yazlr. Fiil nlyle bittiinde araya bir harfi getirilir.
Gelecek zaman ekleri -acak, -ecek kaln nll fiil tabanlarnda
Tablo 4.7
GELECEK ZAMAN EKLER

OKLUK
TEKLK
3.ahs
2.ahs
1.ahs
3.ahs
2.ahs
1.ahs

grecekler
kalacaklar

greceksiniz
greceiz
kalacaksnz
kalacaz
grecek
kalacak
greceksin
kalacaksn
greceim
kalacam
53
Gelecek zamann olumsuzu iin fiil tabanna kaln nll fiillerde

lerde
getirilmek suretiyle yaplr.
duymayacaklar

dvmeyeceksin
, ince nll fiil-
almayacam
Aadaki kelimelerin tabloda belirtilen zamanlarn yaznz.

Geni
Zaman
3.oul ahs
renilen Gemi Zaman
imdiki
Zaman
Gelecek
Zaman
1.oul ahs
2.tekil ahs
1.tekil ahs
grmek
krmak
i-mek Fiili
simleri yklemletiren i-mek fiili eskiden tek bana kullanlrken bugn tek bana kullanlmaz. Metinlerdeki ayr veya bitiik yazln aynen yanstacak biimde okumak gerekir.
imdiki zaman, grlen gemi zaman, renilen gemi zaman ve art ekimleri vardr.
i-mek: Grlen gemi zaman

hastaydm

hasta idim
i-mek: renilen gemi zaman
hastaymm

hasta imiim
i-mek: art kipi
alrsam
alr isem
i-mek: imdiki zaman
atyordum
atyor idim
TRKE ZAMRLER
Trkede ska kullanlan kelimelerin banda zamirler gelir. Zamirlerin yazl kalplam haldedir.
54
Tablo 4.8
Osmanl Trkesi-I
Eitlik
Vasta
lgi
Bulunma
Ayrlma
Ynelme
Ykleme
Yaln
bence
benimle
benim
bende
benden
bana
beni
Ben
sence
onca
seninle
onunla
onun
sende
onda
senden
sana
ondan
ona
seni
Sen
onu
bizce
bizimle
bizim
bizden
bize
Bizi
Biz
sizce
onlarca
senin
sizinle
onlarla
sizin
onlarn
bizde
sizde
onlarda
sizden
size
onlardan
onlara
Sizi
Siz
onlar
Onlar
ahs zamirlerinde ynelme halinde damaks n harfi ( ) kullanlmasna dikkat etmek

gerekir. Senin ve onun kelimelerinde de tamlayan eki ile yazlmaktadr.
bu, u iaret zamirlerinin ekimleri de aadaki tabloda gsterilmitir.
Tablo 4.9
Eitlik
bunca
Vasta
Bulunma
Ayrlma
Ynelme
Ykleme
Yaln
bunun
bunda
bundan
buna
bunu
bu
unca
bununla
lgi
ununla
unun
unda
undan
OSMANLI TRKESNDE ZARFLAR
una
unu
Trkede sfat ve fiillerin nnde yer alan zarflar cmle iinde sfatlar ve fiilleri zaman,
yer, miktar, hal vs bakmndan nitelerler. Bu yzden sfat ve fiillerle beraber bulunurlar ve
onlara bamldrlar. Osmanl Trkesinde hem Trke kkenli hem de yabanc dillerden
alnm ok sayda zarf vardr.
Zarflar yle eitlere ayrmak mmkndr:
Nitelik (hal, tarz, vardr) bildirenler
Nicelik (azlk-okluk, miktar) bildirenler
Yer, yn bildirenler
Zaman bildirenler
Olumlu-olumsuz karlk, benimseme, beenme ve onaylama bildirenler
Gsterme bildirenler
Say, l, sklk, seyreklik, yenileme bildirenler
Sra bildirenler
vs.
Sraladmz bu eitleri oaltmak mmkndr. Ancak biz burada Osmanl tarihi
metinlerinde sk karlalan zarflardan bazlarn listeleyeceiz.
sonra
kanda (nerede)
fevkal- hadd
gey (ok, pek)
nice (nasl)
nie (ne kadar)
yavlak
(ok, pek ok)
asl ve kat
bade (sonra)
ien (ok, pek)
fil- hakka
alet- tacl
berren
(kara yoluyla)
acaba
ber / beri
alel- acele
bad (sonra)
brn (dar)
alel- huss
her kaan
y (araba)
p
(arka, arkada)
ayrk (baka)
akdemce
(daha nce)
babayne
akbinde
(arada srada)
ber-vech-i tacl
(aceleyle)
boldur, bldr
(geen yl)
bi- aynihi
(ayniyle)
daim, dimen
bil- iltizm
(bilerek)
der-akab
(gecikmeksizin)
fil-hal
(hemen, o anda)
binen al zlik
(buna gre)
muhibbne (dosta)
vaka (geri)
sal be-sl
(yldan yla)
be-ser em
ne gne (ne ekilde)
ne makle
(ne biim)
55
56
Osmanl Trkesi-I
TRKE SAYILAR
Osmanl Trkesinde say isimleri bugn olduu gibi bir, iki, eklindedir. Rakamlar ise Araplarn kullandklar ekillerdir. Bu rakamlar yaznn aksine soldan saa yazlr.
Trke say isimlerinin imls kalplam olmakla beraber bazlar bugn sylenildiinden farkl yazlr.
Saylar rakam ve yazyla ema halinde grelim:
Tablo 4.10
sfr
bir
iki
drt
be
alt
yedi
sekiz
dokuz
on
yirmi
otuz
krk
elli
altm
yetmi
seksen
doksan
yz
bin
57
zet
1
Trke ekleri tanmak ve yazmak

Osmanl alfabesi ile yazlm Trke metinleri doru
okuyabilmek iin Trke ekleri, eklerin ahslara gre
deiimini, yazln iyi bilmek gerekir. Eklerin yazl ve okunularnda bugnkne gre farkllklar vardr. Bugn farkl ekilli olan pek ok ek o dnemde
tek ekilli, kalplam halde yazlrd (oldu gibi ). Baz ekler kalnlk incelik uyumuna gre iki e-
killidir (
birlik
kitaplk gibi). Ekler
srekli kullanldklar iin daha seri ve kolay yazm
maksadyla yardmc nlleri yazlmaz (

kitaplar gibi). Ancak her ne kadar nller yazlmaz ise
de okuyu bugnk syleyie gredir (

bugnk gibi).
Bu nitede okluk eki, soru eki, isim yapm ekleri, fiil
yapm ekleri, zarf fiil ekleri, sfat fiil ekleri, bildirme
ekleri, hal ekleri, iyelik ekleri ve zaman ekleri ayr ayr
rneklerle bildirilmitir.
Zaman eklerinden grlen gemi zaman, geni zaman, renilen gemi zaman, imdiki zaman, gelecek
zaman ve imek fiili ekleri ve rnek fiil ekimleri tablolar halinde yazl ve okunularyla kaydedilmitir.
2
Trke zamirleri tanmak ve yazmak
, sen , , biz
, siz , onlar ve iaret zamirleri bu ,
u hem yaln halde hemde ykleme, ynelme,
Trke ahs zamirleri ben
ayrlma, bulunma, ilgi, vasta ve eitlik hallerinde ekimleri yaplarak tablolarla gsterilmitir.
Trke zarflar tanmak ve yazmak

Osmanl Trkesinde hem Trke kkenli hem de yabanc dillerden alnm ok sayda zarf vardr. Trkede sfat ve fiillerin nnde yer alan zarflar cmle iinde sfatlar ve fiilleri zaman, yer, miktar, hal, say, sra
vs bakmndan nitelerler. Bu yzden sfat ve fiillerle
beraber bulunurlar ve onlara bamldrlar.
Birka rnek:
kanda (nerede)
nice (nasl)
sonra

gey (ok, pek)
ien (ok, pek)
fevkal- hadd
Trke saylar tanmak ve yazmak

Osmanl Trkesinde rakam olarak Araplarn kullandklar iaretler kullanlm, ancak isim olarak bugnk isimlerle anlmlardr. Rakamlar yaznn aksine
soldan saa yazlr. mllar kalplam olmakla beraber bazlar bugnk syleyiten farkl yazlmtr. Saylar yle sralayabiliriz:
sfr, bir, , iki, ,

drt, be, alt, yedi,
sekiz, dokuz, on,
yirmi, otuz, krk,
elli, altm,
yetmi, seksen, doksan,
yz, bin.
58
Osmanl Trkesi-I
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki kelimerden hangisinin yazm yanltr?
a.
b.
c.
d.
e.
diller
defterler
evler
kyler
aalar
2. Aadaki kelimelerin hangisinin yazm yanltr?

a.
b.
c.
d.
e.
evsiz
yzsz
sabrsz
susuz
aklsz
3. st kelimesi aadakilerin hangisinde doru olarak

yazlmtr?
a.
b.
c.
d
e.
4. Aadakilerden hangisi isim yapm eki ile yazlmamtr?

a.
b.
c.
d.
e.
annelik
aranmak
beki
dosta
sabrl
5. Aadaki kelimelerden hangisinin yazm dorudur?

a.
b.
c.
d.
e.
babay
ocuu
sz
ky
sd
6. Aadaki kelimelerin hangisinde hal ekinin yazm yanltr?

a.
b.
c.
d.
e.
evde
evden
eve
kitaba
evin
7. Aadaki fiillerin hangisinde grlen gemi zaman ekiminin yazm yanltr?

a.
b.
c.
d.
e.
bildik
bildim
bildin
bildiniz
bildiler
8. Aadaki fiillerin hangisinde imdiki zaman ekinin yazm yanltr?

a.
b.
c.
d.
e.
9. Aadaki kelimelerden hangisinin anlam yanl verilmitir?

a.
b.
c.
d.
e.
ien: ok
bad: uzak
y: eyvah!
nie: ne kadar
ayrk: ayr
10. Aadaki say isimlerinden hangisinin yazm yanltr?

a.
b.
c.
d.
e.
Okuma Paras
Gemiciler-Enis Behi Koryrek
Biz dalgalar, frtnalar kahramn yiitleriz.
Ufuklardan ufuklara haber sorar, gezeriz.
Gnelerde uyuklayan yamalar,
Kalbi durgun tarlalar braktk.
Glge veren aalar
Sevmiyoruz biz artk.
Sevgilimiz,
Ey deniz!
te biz;
Nihyetsiz
Mlikler yolcusu!
Rhumuzun kardeidir
Gnelerde parlayan bu yeil su.
Bayramz yeil sular ateidir.
Biz bayran fedsi saysz Trk genciyiz.
Biz hille n arayan korku bilmez gemiciyiz.
Ey vatandan mjdelerle bize kadar gelen rzgr!
O sarn shillerde kara gzl gen kzlar,
Yaz gecesi meh-tb ile konuurken,
Doru syle, sordular m bizleri?..
Nasl cevap verdii gkten
Gemimizin rehberi,
O vef-kr
Yldzlar?..
Poyraz var;
Yelken dolar.
Gemi sanki kanatl!
Enginlerde pembe gne
Glmserken bu yolculuk ne tatl!
al sazn kalenderce yiit karde!
Namelerin yorulmayan dalgalardan bahtiyr.
Gnderelim bu hengi o sevgili yurda kadar...
59
60
Osmanl Trkesi-I

1. e
2. b
3. d
4. b
5. a
6. e
7. a
8. c
9. c
10. d
Yantnz yanl ise okluk Eki konusunu yeniden

gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise sim Yapm Ekleri konusunu
Yantnz yanl ise sim Yapm Ekleri konusunu
Yantnz yanl ise Fiil Yapm Ekleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Hal Ekleri konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Hal Ekleri konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Grlen Gemi konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise imdiki Zaman Ekleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise imdiki Zaman Ekleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Trke Saylar Ekleri konusunu
Sra Sizde 2
doktorum
aym
doktorsun
asn
doktordur
adr
doktoruz
ayz
doktorsunuz
asnz
doktordurlar
adrlar
Sra Sizde 3
Yolun sonu - Osmanl Trkesi - dost yz
Szn z - ocukluk ak - kalem erbb
Komunun kz ocuu evden hzla kar
Sra Sizde 4
Geni
Zaman

Sra Sizde 1
renilen
Gemi
Zaman
2. oul
1. oul
ahs
ahs
imdiki
Gelecek
zaman
Zaman
2. tekil ahs
1. tekil ahs

grrler
grmz
gryorsun
kitapsz
basz
kitapl
kitaplk
kitap
bal
kitap
bac
balk
ba

niansz
nianl
nianc
nianlk
yolsuz
yollu
Yolcu
yolluk
krarlar
krmz
kryorsun
greceim
kracam
grmek
krmak
nian
yol
Develi, Hayati (2008). Osmanl Trkesi Klavuzu 1. stanbul: Kesit Yaynlar.
Tulum, Mertal (2009). Osmanl Trkesine Giri. Eskiehir:
Anadolu niversitesi Yaynlar.
Timurta, Faruk K. (1986). Osmanl Trkesine Giri. (8.
Bask) stanbul: stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi
Yaynlar.
OSMANLI TRKES-I
Amalarmz

Arapa ve Farsa kelimelerde yer alan nl ve nszleri tanyacak,
Trkede ses karl bulunmayan harfleri tanyacak, bunlarn Trkede hangi
seslerle karlandklarn belirleyebilecek,
Trkede yer alan Arapa ve Farsa kelimeleri Trkeden ayrabilecek,
Ay adlar, haftann gnleri ve rakamlarn tanyabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Arapa ve Farsa nller
Arapa ve Farsa nszler
Ayn
Hemze
Vv- madle
Ay adlar
Haftann gnleri
Rakamlar
indekiler
Osmanl Trkesi-I
Arapa ve Farsa Kelimelerde

nller ve Yazllar
GR
ARAPA VE FARSA KELMELERDE
NLLER VE YAZILILARI
TRKEDE SES KARILII
BULUNMAYAN HARFLER
ARAPA VE FARSA KELMELERN
TANINMASI
AY ADLARI
HAFTANIN GNLER
SAYILAR
ARAPA VE FARSA KELMELERDE
NSZLER
Arapa ve Farsa Kelimelerde

nller ve Yazllar
GR
Bundan nceki nitelerde Osmanl Trkesi alfabesini, Trke nl ve nszlerin yazllarn; Trke isimlerin, fiillerin ve eklerin yazllarn; kiplerin yazllarn; edat, zamir
ve zarflarn yazllarn grmtk. Ayrca Arapa ve Farsa kelimelerin yaplarna da temas etmitik. zetle bundan nceki nitelerde Trke kelimelerin yaps zerinde durulmutu. Bu nitede ise Arapa ve Farsa kelimelerin yaps zerinde ayrntl bir ekilde durulacaktr. Arapa ve Farsa kelimlerde nl ve nszlerin hususiyetleri tantlacak ve yazllar anlatlacaktr. Bylece Osmanl Trkesindeki Arapa unsurlarn ve ikinci dnem
kitabnda yer alan Farsa unsurlarn tantmna gemeden nce bu dillerin kelime yaplaryla ilgili n bilgilendirme yaplm olacaktr. lve olarak ay adlar haftann gnleri ve
Arapa rakamlar bu nitede tantlacaktr.
ARAPA VE FARSA KELMELERDE NLLER VE YAZILILARI
Trkenin sekiz nlsne karlk Arapa ve Farsada drt harf (

) ve hareke iaretleri kullanlr. Bu harflerden ayn zamanda nsz olarak da grev yapar.
( : vav, : he : ye )
Arapa ve Farsa kelimelerde nllerin uzun ve ksa halleri vardr. Ksa nller yazlmaz, yani bir harfle gsterilmez, ancak bazen kelimelerin yanl okunmasn nlemek iin
hareke kullanlmtr ( Harekeler birinci nitede ilenmitir). Arapa ve Farsadan gelme kelimelerde yer alan uzun nlleri gstermek iin harf zerine apka konur. (, , )
Arapa ve Farsadaki uzun nller birer harfle gsterilir.
uzun nls vav harfiyle,

uzun nls ye harfiyle gsterilir.
uzun nls elif harfiyle,
Uzun nllerin Arapa ve Farsa kelimelerde kelime banda, ortasnda ve sonunda

yazllarn rneklerle gsterelim:
Kelime banda medli elif okunur:
kif
mir
l-i Osman
64
Osmanl Trkesi-I
elif kelime banda medsiz olursa e veya a okunur:
ahmak
asla
Kelime iinde ve sonunda elif okunur:
hl
ayr
cd
elif
vli
Kelime banda vav dim nsz grevdedir. (

nunda vav, nl grevinde ise okunur:
ekrem
ftih
veled gibi ). Kelime iinde ve so
bse
Kelime bandaki u nls treli elif ile gsterilir (
cesr
usl gibi ).
Kelime banda ye ( ) dim nsz grevdedir (

yevm gibi ).
Kelime bandaki uzun sesi iin elif + ye birlikte kullanlr:
kz
cd
zh
Kelime iinde ve sonunda ye nl grevinde uzun okunur:
kd
ilm
ml
mn
ceml
esir
X*
dJA
XL
Arapa ve Farsa kelimelerde ksa nllerin harfle gsterilmedii, lzumu halinde hareke ile
gsterildii daha nce belirtilmiti. Ancak istisna olarak kelime bandaki enin ve ksa ann
elif ( ) ile, kelime sonundaki enin gzel ( ile gsterildiini hatrlatalm.
eme
beyhde
ebed
emr
TRKEDE SES KARILII BULUNMAYAN HARFLER
Arapa ve Farsa kelimelerde bulunduu halde Trkede karl bulunmayan sesler vardr.
Bu sesler Trkeye gemi Arapa ve Farsa baz kelimelerde bulunduu iin Osmanl alfabesinde harf olarak yer alrlar. Bu harfler Trkedeki en yakn sese uydurularak okunurlar.
Trkede ses karl bulunmayan harfleri srasyla tantalm:
hemze harfi Ayn ve hemze bal altnda bir sonraki konuda ayrca ilenmitir.
5. nite - Arapa ve Farsa Kelimelerde nller ve Yazllar
peltek se harfi Arapa kelimelerde bulunur. Trkede se olarak okunur:
mirs
ekser
osmn
sevb
ha, h, he harflerinin Trkedeki karl hdir. Arapa ve Farsaya zg olan
bu harfler birka Trke kelimede de tarihi sre iinde kullanlmtr:
dah
yoh
zel harfi normal z gibi okunur:
hanm
han
zikr
mezhep
zat
zevk
dat harfi Arapa kelimelerde bulunur. Trkede bulunmayan bu harf Trkede z
ile nadiren de d ile karlanr.
darbe
kd
zbit
huzr
Not: Bu kelimelerdeki z seslerinin hangi harfle yazlaca ezberlenerek renilir.
t harfi kalndr ve baz Trke kaln nll kelimelerin banda da kullanlr.
hattt
mutbakat
ta
ta
z harfi Arapa kelimelerde normal z sesiyle karlanr.
hfz
mazlm
tabak
zarf
nazar
Not: Bu harf kaln sesli olmas sebebiyle kimi kaln sradan kelimede
yerine kulla-
nlmtr (
zor gibi ).
ayn harfi Ayn ve hemze bal altnda bir sonraki konu olarak ayrca ilenmitir.
Ayn ve Hemze
Ayn
ve hemze harfleri Arapaya zgdr. Farsa ve Trke kkenli kelimelerde bulunmaz.
Ayn
Harfi
Ayn harfi yabanclarca karlmas ok zor bir sese sahiptir. Bir boaz nszdr. Bu yzden Trkede gnlk konuma dilinde hi yoktur.
Ayn harfi kelime ve hece banda bir nl ses olarak okunur,
ur
iir
mr
ilm
Hece sonunda der, nlye uzun ses deeri kazandrr:
ak
Kbe
rn
Hece sonunda bazen hemze gibi kesme iareti ile gsterilir. Hemzeden ayrt etmek iin
kuyruu saa bakan kesme iareti tercih edilir.
65
66
Osmanl Trkesi-I
Mirc
mabed
maden
nls uzun olan kapal hecenin sonunda der:
malm
tbi
ved
sem
Hemze Harfi
Hemze, kelime banda elif harfinin stne veya altna konur, ancak umumiyetle bu hemzeleri gstermeye gerek grlmemitir.
mmet
cret
izn
elem
Kelime iinde hemze bir di zerine, kelime sonunda ise tek bana yazlr. Latin harfleriyle hemze kesme iaretiyle gsterilir.
ry
ey
if
mesele
yes
Hemzeler Trkede kelime sonunda okunmaz. Gnmzde kelime iindeki ve sonundaki hemzeler artk gsterilmemektedir. lm almalarda kelimenin orijinal imlsn
yanstmak iin kesme iareti konur.
ey
cz
if
Aadaki ilk iki sra kelimeleri okuyunuz, son iki sray yaznz.
maden
muallim
rk
acem
mmet
ecz
mesele
yes
ARAPA VE FARSA KELMELERN TANINMASI
Trklerin mslman oluundan itibaren Arap ve Fars dilleriyle ilikisi vardr. Onlardan birok
kelime Trkeye gemitir. Arapadan umumiyetle din konular, Farsadan ise edeb konular
bata olmak zere hayatn her alanndan ok sayda kelime dilimize girmitir. Bu kelimeleri tanmak Arap harfleriyle yazlm kelimeleri doru bir ekilde okumak ve yazmak iin gereklidir.
Arapa ve Farsa kelimeleri Trkeden ayrt etmek iin adaki hususlara dikkat etmek gerekir:
harflerinin yer ald kelimeler
Yalnzca Arap Alfabesinde bulunan

Arapadr.
inde veya sonunda hemze olan kelime Arapadr.
je harfi bulunan kelimeler Farsadr.

ve harfleri Arapa ve Farsa kelimelerde bulunur.
67
Bat dillerinden Trkeye geen baz kelimelerde je harfi bulunur. ha harfi ile yazlan
baz Trke kelimeler de vardr (
han gibi).
Trke kelime balarnda birka istisna dnda c, f, h, j, l, m, n, p, r, , z harfleri bulunmaz.
Trke kelimeler byk nl uyumuna uyar.
AY ADLARI
Osmanl Devletinde slm dnyasnda yaygn olan hicri-kameri takvim kullanlyordu. Ayn hareketlerini esas alarak dzenlenen bu takvimde, Hz. Peygamberin Mekkeden
Medineye hicreti balang olarak alnr. Bir yl 355 gndr. Bu sebeble Hicri aylarla Kameri aylar rtmezler. Yani Ocan karl Muharrem deildir. Takvimde ay adlar
Arapadr. Resmi yazmalarda ay adlarnn ksaltmalar tercih edilirdi.
Ay adlarn tablo halinde grelim:
TRKE AYLAR
Ay ad
Yazl
Ocak
ubat
Mart
Nisan
Mays
Haziran
Temmuz
Austos
Eyll
Ekim
Kasm
Aralk
Tablo 5.1
ARAPA AYLAR
Ay ad
Yazl
Muharrem
Safer
Rebl-evvel
Rebl-hire
Cumdel-la
Cumdel-hire
Receb
abn
Ramazn
evvl
Zil-kade
Zil-hicce
Ksaltma
Arapada ayn ilk gn, son gn ve her on gn farkl isimlerle anlr. Osmanl Trkesinde de bu isimler kullanlmtr.
gurre
Ayn son gn: selh
Ayn ilk on gn (1-10) : evil
Ayn ikinci on gn (11-20) : evst
Ayn son on gn (21-30) : evhir
Ayn ilk gn:
Yenierilere verilen maalar (ulfeler) ayda bir verilirdi. Her aylk gurubun, aylarn ksaltmalarndan oluan bir ismi vardr. Yazmalarda bu ksaltmalar kullanlrd.
68
Osmanl Trkesi-I
masar
Reblhir - Cumdell Cumdelhir : recec
Recep abn Ramazn : reen
evval Zilkade Zilhicce : lezez
Muharrem - Safer - Reblevvel :
HAFTANIN GNLER
Osmanl Trkesinde hlen geerli olan gn isimleri kullanlyordu. Gn isimlerine dikkat edildiinde Farsann nemli bir etkisinin olduu hemen anlalacaktr. Bu yzden
aadaki tabloda Trke ve Arapann yannda Farsa gn isimleri de verilmitir.
Tablo 5.2
TRKE
ARAPA
FARSA
Gnler
Eyym
el- Ahad
el- sneyn
es- Sls
el- Erbaa
el- Hams
el- Cuma
es- Sebt
Rzh
Yekenbe
Denbe

Seenbe
ehrenbe

Penenbe
Cuma
enbe
Pazar
Pazartesi
Sal
aramba
Perembe
Cuma
Cumartesi
Cuma gnnn her dilde de ayn olduuna dikkat edelim. Farsa enbe, gn anlamndadr.
SAYILAR
Tablo 5.3
Rakamlar
Yeni-Eski
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Arapa
( )
vhid
isneyn
selse
erbaa
hamse
sitte
seba
semniye
tisa
aer(e)
SAYILAR
Farsa
yek
d
se
ehr
pen
e
heft
het
nh
deh
Sra Saylar
hd
(birinci)
sn (ikinci)
slis
rbi
hmis
sdis
sbi
smin
tsi
ir
69
40
50
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
30
60
70
80
90
100
1000
ehad aere
yzdeh
isn aere
devzdeh
selse
aere
erbaa
aere
hamse
aere
sitte aere
seba aere
semniye
aare
tisa aere
rn
selsn
erban
hamsn
sittn
sebn
semn
tisn
mie
elf
sizdeh
ehrdeh
panzdeh
zdeh
haftdeh
hejdeh
nevzdeh
bst
s
ihil - il
pench
ast
heftd
hetd
neved
sad
hezr
Rakamlarla ilgili u hususlara dikkat edilmelidir:
yirmi kelimesinin zel bir imls vardr.

mie (yz) kelimesinin zel bir imls vardr.
Rakamlara dikkat edilirse Arap ve Avrupallarn kullandklar rakamlardan bir ve

dokuzun birbirine benzedii grlecektir.
ve alt birbirine kartrlr. ki saa alt sola bakar.

Yedi ve sekiz ayn iaretin ynleri zt halleridir. Yedi rakam bugnk alfabe-
ki
mizde yer alan v harfine, sekiz ise onun ters dnm hline benzer.
Son dneme ait baz belgelerde ve kitaplarda iki ve iin kullanlan iaretler bir-
birinin yerine yazlmtr. ki iin , iin iareti kullanlmtr. Byle metinlere dikkat etmek gerekir.
Toplu rakamlar yazlrken nce onlar, sonra yzler, sonra birler eklinde sralanarak yazlrlar ve aralar
vav harfiyle birletirilirler.
hd aer
sniye aer
slise aer
rbia aere
hmise aer
sdise aere
sbia aere
smine
aere
tsia aere
el-irne
70
Osmanl Trkesi-I
rnekler
Tablo 5.4
1105
1208
1118
Hamse ve mie ve elf
semniye ve mie ve teyn ve elf
Semniye ve aara mie ve elf
ARAPA VE FARSADA NSZLER

Osmanl Trkesinde Arapa ve Farsadan alnma kelimelerde Trke nszlerle uyumayan nszler de vardr. Dolaysyla bu dillerden alnma kelimeleri doru okuyabilmek
iin o dillerin nszlerinin de bilinmesi gerekir. Daha nceki ntelerde de temas edildildii zere Arapa ve Farsa kelimelerde nszlerin kaln ve ince ekilleri vardr.
Kaln nszler:
ha
sad
dad
ayn
gayn
kaf
nce nszler:
be
te
se
cim
im
dal
zel
ze
sin
n
fe
kef
gef
lam
mim
nun
vav
he
ye
Arapa ve Farsadaki bu kaln ve ince nszler, nllerin kaln ve inceliklerini de belirlerler. Ayrca kaln nszler Trke kelimelerde kaln sray gstermek zere de kullanlrlar.
Osmanl Trkesinde yer alan nszlerin bir ksm dilde de ortaktr. Bir ksm
Arapaya zg bir ksm da Farsaya zgdr.
Arapaya zg nszleri yle sralayabiliriz:
hemze
se
zel
ha
sad
dad
ayn
Bu harfler hakknda ileriki sayfalarda Trkede Ses Karl Bulunmayan Harfler

bal altnda geni bilgi verilecektir.
Farsaya zg nszlere gelince, Farslar Arap alfabesini kullanmaya baladklarnda
harflerde drt deiiklik yapmlardr. Bunlar
lece Fars alfabesi 32 harfe ykselmitir.
pe, cim, je, gef harfleridir. By-
pe, beye iki nokta ilave edilerek,

im, cime iki nokta ilave edilerek,
je, zeye iki nokta ilave edilerek elde edilmitir.
gef, kef in zerine kede denilen izgi ilavesiyle oluturulmutur.
Farsaya mahsus olan bu seslerden p, ve g bulunduu iin Trkler tarafndan alnm

kullanlmtr. Je harfi ise Trkeye geen Farsa kelimelerle snrl kalmtr. Daha sonra
Batdan gelen baz kelimelerde de bu harfe rastlanmaktadr.
71
Yukardaki drt harfe ilve olarak Fars alfabesinde farkl hususiyetleri olan
zel, h
vav harflerini de tantmalyz.

Fars dilinde ok az kelimede grlen bu harf dilimize geen baz kelimelerde de yaamaktadr. harfi XV. yzyla kadar uzun ya da ksa nlden sonraki dal yerine kullanlm,
daha sonra kullanlmaz olmutur. Dilimizde yaayan hizmet kelimesi rnektir.
Farsaya ve Arapaya zg seslerdendir. Trkeye de ok yabanc deildir. Bogazl
tonsuz bir art damak sesidir. Havf (korku), har (eek), hb (gzel) gibi .
ve
Bu harfin Farsaya zg dudaklarn yuvarlaklatrlmasyla karlan bir sesi daha vardr.

Bu sesi gsterebilmek iin
harfinin nne bir ( vav) konur. hb (uyku),
hn (sofra), hce (hoca, beyefendi) gibi.Yazld halde nl veya nsz

bir sesi gstermedii iin vv- madle adyla anlmtr.
Farsaya zg ift dudak vsi (w)dir. Trkede bildik v ile sylenmitir.

(avaz) gibi.
wz
Aadaki kelimelerin hangi dilden olduklarn tespit ediniz ve sebebini syleyiniz.
aded
yes
ktip
jle
72
Osmanl Trkesi-I
zet
1
Arapa ve farsa kelimelerde yer alan nl ve nszleri

tanyabilmek
Trkenin sekiz nlsne karlk Arapa ve Farsada
) ve hareke iaretleri vardr. Bunlardan ( ) nsz olarak da grev yapar. Bu
drt nl (
dillerde Trkeden farkl olarak nszlerin uzun ve

ksa halleri vardr. Uzun nlller harfle gsterildii
halde ksalar gsterilmez. Ksa nller iin Kuran-
Kerimde olduu gibi gerektiinde hareke kullanlr.
Uzun nlller unlardr:
uzun nls
gibi
uzun nls
gibi
Arapaya zg nszler :
ha, sad dat,

dir.
Farsaya zg nszler :
lime bulunduunu unutmayalm.

Trke kelimelerin balarnda istisnalar dnda c, f, h,
j, l, m, n, p, r, , z harfleri bulunmaz.
vav harfiyle gsterilir : bse
ze,
harflerinin yer ald kelimeler Arapadr.

harfinin bulunduu kelimeler Farsadr.
ve harfleri Arapa ve Farsa kelimelerde bulunur.
ile yazlan ( han gibi ) az da olsa Trke ke-
elif harfiyle gsterilir : vli
uzun nls ye harfiyle gsterilir :

ceml
gibi
Arapa ve Farsa kelimelerde nszlerin kaln ve ince
ekilleri vardr.
Kaln nszler
nce nszler
Kaln ve ince nszler nllerin kaln ve incelerini de
belirler.
hemze, peltek se, zel,
t, z, ayn harfleri-
pe, e, je, gef,
h, vav (w) harfleridir.
Trkede ses karl bulunmayan harfleri

tanyabilmek, bunlarn trkede hangi seslerle
karlandklarn belirleyebilmek
Trkede yer alan arapa ve farsa kelimeleri trkeden

ayrabilmek
Arapa ve Faradan dilimize gemi olan kelimelerin Trkede olmayan baz farkl hususiyetleri vardr.
Onlar doru okuyup doru anlamak iin kelimenin
Arapa ya da Farsa olduunu anlamak gerekir.
Bunun iin u hususlara dikkat etmeliyiz:
Ay adlar, haftann gnleri ve rakamlar tanyabilmek

Ayn hareketleri hesaplanarak dzenlenen hcrkameri takvim slm dnyasnda olduu gibi Osmanl Devletinde de kullanlyordu. Hz. Peygamberin Mekkeden Medineye hicreti bu takvimin balangc olarak kabul edilir.
Ay adlarn yle tablo halinde sralayabiliriz.
Ay ad
Muharrem
Safer
Rebl- evvel
Rebl-hire
Cumdel-la
Arapa ve Farsadan Trkeye gemi baz kelimeler-
Cumdel-hire
de bulunduu halde Trkede karl olmayan ses-
Receb
ler vardr.
abn
hemze, peltek se, ha, h, gzel
dat, t, z, ayn harfleri bunlar-
he, zel,
dandr. Bunlar Trkedeki en yakn sese uydurularak

okunurlar.
Ramazn
evvl
Peltek se Trkede s ile, ha + h + gzel he harfleri
Zil-kade
h ile, zel harfi z ile, dat harfi z ve d ile, t har-
Zil-hicce
fi t ile, z harfi z ile karlanr. Ayn ve hemze harfi

Arapaya zg olup okunularna zel bir nem vermek gerekir.
Yazl
Ksaltma
Baz gn ve takvim aralklaryla ilgili kullanlan kalp

ifadeler vardr.
gurre
Ayn son gn: selh
Ayn ilk on gn (1-10) : evil
Ayn ikinci on gn (11-20) : evst
Ayn son on gn (21-30) : evhir
Ayn ilk gn:
Haftann Gnleri
Osmanl Trkesinde gnmzde de geerli olan gn
isimleri kullanlyordu.
Haftann gnlerini yle sralayabiliriz:
TRKE
Gnler
Pazar
Pazartesi
Sal
aramba
Perembe
Cuma
Cumartesi
Arapa Rakamlar
Osmanl Trkesinde say isimlerinin imls kalplamtr. Yazlrken soldan saa yazlr.
sfr, bir, , iki, ,

drt, be, alt,
yedi, sekiz, dokuz, on,
yirmi, otuz, krk,
elli, altm,
yetmi, seksen, dok-
san,
yz, bin.
73
74
Osmanl Trkesi-I
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisinin Trke okunuu yanltr?
a.
b.
c.
d.
e.
bse
vel
ekrem
mn
eme
2. Aadakilerden hangisinin Osmanlca yazlm yanltr?

a.
b.
c.
d.
e.
s
beyhde
esir
Osmanl
b.
c.
d.
e.
a.
b.
c.
d.
e.
divn
cvn
hoca
kervn
evhir
b.
c.
d.
e.
5. Aadaki kelimelerin hangisinde ye harfi uzun i nlsn gstermek iin kullanlmamtr?

a.
b.
c.
d.
e.
ihtiyr
mn
ml
mrs
qL2 cemil
u2 cevr
evst
a. Osmn
b. Ahmed
c. Mjgn
d. Yaar
e. Mehmet
8. Aadakilerden hangisi ayn ilk on gnn ifade etmek
iin kullanlr?
a.
b.
c.
d.
e.
4. Aadakilerden hangisi yalnzca Farsaya zg bir harftir?

a.
bn
devr
sevd
7. Aadaki isimlerden hangisi Trkedir?
yes
3. Aadaki kelimelerin hangisinde vv- madle vardr?

a.
6. Aadaki kelimelerin hangisinde vav harfi uzun u nlsn gstermek iin kullanlmtr?
9.
evhir
evst
evil
gurre
masar
Arapa saysnn rakamla
yazm aadakilerin hangisinde doru olarak verilmitir?

a.
b.
c.
d.
e.
10. Aadaki saylardan hangisinin Trke okunuu yanltr?

a.
b.
c.
d.
e.
yzbir
doksan drt
elli sekiz
on drt
yirmi
Okuma Paras
Osmanl Bayra
Erturulun ocanda uyandn,
ehidlerin kanlaryla boyandn,
Nice dman kalesine uzandn,
Sana selm ey Osmanl bayra.
rpnarak dalgalanr kanadn,
Gkyzne kmak mdr muradn?
Glgende can vermek ister evldn,
Bir kalandr her Osmanl kuca,
Ey erefin, bykln ferman,
Ey kavgalar tarihinin destan,
Seni ister u topran her yan,
Sensiz ttmez, Osmanllk oca
Aladdin
75
76
Osmanl Trkesi-I
77
78
Osmanl Trkesi-I
ALA GEYK
ocuktum, ufacktm,
Top oynadm,acktm.
Buldum yerde bir erik,
Kapt bir Ala Geyik.
Geyik kat ormana,
Bindim bir ak doana.
Doan, yolu ard,
Kaf Dandan ard.
Att beni bir gle;
Glden ktm bir le,
lde buldum izini,
Kotum, tuttum dizini.
Geyik beni grnce,
Dt byk sevince.
Verdi bana bir elma,
Dedi, dinlenme, durma
Dadan yr, krlar a,
Altn Kke git ula.
Seni bekler ezeli,
Orda dnya gzeli.
Bin yllk ile doldu!
Bunu dedi, sr oldu.
Yedim srl elmay,
Grdm gizli dnyay.
Gndz oldu, geceler;
Ak sakall cceler,
Korkun devler hortlad,
Cinler, cirit oynad.
Kesik balar yrrd,
Salarn srrd.
Bir de baktm, melekler,
Balarnda iekler.
Devlere el balyor,
Gizli gizli alyor.
Klcm kardm,
Perileri kurtardm.
Kurtardm periler,
Adm adm geriler,
Kanadn aard,
Selam verir, kaard
Az, uz gittim, dolatm,
Altn Kke ulatm.
Bir kaps akt,
teki kapankt.
Kapaly aarak,
Aa vurdum kapak.
At nnde et vard,
t, ot yemez alard;
Otu ata yedirdim,
Eti ite yedirdim.
Atm bir elmas oda;
Dev ahini uykuda
Grdm, kestim ban,
Dedim, Ey ifrit hani?
Nerede dnya gzeli?
Dedi, elinde eli!
Dndm, baktm. Bir Krgz
Elbiseli gzel kz.
Durmu, bakar yanmda,
imek akt canmda.
Gld, dedi, Trk Beyi!
Tandn m geyii?
Kimse, beni bu devden
Alamazd. Ancak sen,
Kaya deldin, da adn,
Geldin, bana uladn.
Ah o imi anladm,
Sevincimden aladm,
Dedim, Turan Melei!
Trkn yce dilei!
Yz milyon Trk bu anda
Seni bekler Turanda.
79

Haydi, abuk varalm,
Karanl yaralm;
Snk ocak canlansn,
Yoksul lke anlansn
ndik, iti okadk,
At srtna atladk.
Getik nice da, kaya,
Geldik Demirkapya.
Kapanmas, ok yld,
Al! dedim, ald.
Yol verince gizli yurt,
Ald bizi Bozkurt,
1. b
2. d
3. c
4. e
5. a
6. a
7. d
8. c
Kaf Dandan geirdi,

Trk Eline getirdi.
9. b
Ziya Gkalp
10. e
Yantnz yanl ise Ayn ve Hemze konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanl ise Arapa ve Farsa nszler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Arapa ve Farsa nszler konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Arapa ve Farsa nller ve Yazllar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Arapa ve Farsa Kelimelerin
Tannmas konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Ay Adlar konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Arapa Rakamlar konusunu
yeniden okuyunuz.
Yantnz yanl ise Arapa Rakmlar konusunu yeniden gzden geiriniz.
80
Osmanl Trkesi-I
Sra Sizde 1
Develi, Hayati (2008). Osmanl Trkesi Klavuzu 1. stanbul: Kesit Yaynlar

Tulum, Mertal (2009). Osmanl Trkesine Giri. Eskiehir:
Anadolu niversitesi Yaynlar
Timurta, Faruk K. (1986). Osmanl Trkesine Giri. (8. Bask) stanbul: stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Yaynlar
chela
blbl
siyset
slm
ems
sleymn
sultn
cesret
millet
mtreke
mslmn
mcdele
nedmet
necb
teekkr
himmet
Sra Sizde 2
Osmanl
baz
san at
def a
ey
cz
heyet
nee
Sra Sizde 3
aded kelimesi Arapadr. nk Arapaya mahsus

olan ayn harfi ile yazlmtr.
yes (znt) kelimesi Arapadr. nk Arapaya

mahsus olan hemze harfiyle yazlmtr.
ktip kelimesi Arapadr. nk uzun ses Trke-
de bulunmaz.
jle kelmesi Farsadr. nk je harfi Farsaya mahsustur ayrca uzun ses barndrmaktadr.
OSMANLI TRKES-I
Amalarmz

Osmanl Trkesinde bulunan Arapa kelimelerin yapsn tanmak
Arapa kelimelerdeki vezinleri kavramak ve kelimelerin vezinlerini karmak
Arapa isimlerdeki cinsiyet yapsn tanyabilmek
Arapa kelimelerde tesniye (ikilik), cem' (okluk) yaplarn tanyabilmek ve
ska kullanlan okluk vezinlerini renip kullanabilmek.
Anahtar Kavramlar

Vezin
Asl harfler
Zaid harfler
Arapa kelime trleri
Arapa isimlerde menneslikmzekkerlik

Tesniye (ikilik)
Cem (okluk)
indekiler
Osmanl Trkesi-I
Arapa Kelimelerin Yaps
ARAPA KELMELERN TANINMASI

ARAPA KELME YAPIMI
ARAPA KELMELERN VEZN
ARAPA SMLERDE KEYFYET
(MENNESLK-MZEKKERLK)
ARAPA KELMELERDE OKLUK

ARAPA KELMELERN TANINMASI
Osmanl Trkesinde Arapa ve Farsa asll kelimeler bol miktarda kullanlmtr. Bu kelimelerin birou gnlk konuma diline de yerlemi, hatt kimi biraz deierek, kimi
hibir deiiklie uramadan gnmz Trkesinde de varln srdrmektedir.
Osmanl Trkesinin doru olarak okunup anlalmas iin Osmanl Trkesinde kullanlan bu Arapa ve Farsa unsur ve yaplarn iyi kavranmas gereklidir.
Osmanl Trkesinde Arapa ve Farsadan zellikle isim olarak deerlendirilen unsurlar alnmtr. Arapa kelimelerden, eitli zl szler ve kk dua cmleleri dnda
fiiller ekimli olarak kullanlmamtr.
Arapa, dil gruplar ierisinde tasrfli, yani ekimli (flexible= bknl) diller snfnda yer
alr. Bu tr dillerde kelimelerin anlamn deitirmek iin kk krarak bana, ortasna,
sonuna birtakm fazladan sesler ekleyerek kelime yeni manalar kazanr. Bunu Trkede
kelimenin kkne eitli ekler getirmek suretiyle yapyoruz.
Arapada kelimeler ksma ayrlr.
1. Fiil
2. sim
3. Harf (Edat)
Bunlardan fiillerin ekimli hlleri Osmanl Trkesinde kullanlmazlar. simler ise genel ekliyle ikiye ayrlr.
a. asl isim (ism-i cmid)
b. tremi isim (ism-i mtak)
zel isimler, cins isimleri, say isimleri ism-i cmid grubuna girer.
Tremi isimler ise masdarlar, ism-i fil, ism-i mef l, sfat- mebbehe, mblaa-i
fil, ism-i tafdl, ism-i zamn, ism-i mekn, ism-i let, ism-i tasgr ve ism-i mensb eklinde gruplandrlr.
Bunlardan masdar, ism-i mekn, ism-i zamn, ism-i let, ism-i tasgr, trndeki kelimeler isimdirler. sm-i fil, ism-i mef l, sfat- mebbehe, mblaa-i fil, ism-i tafdl,
ism-i mensb trndeki kelimeler sfattr.
ARAPA KELME YAPIMI
Arapada yeni kelimeler kke ek getirmek eklinde deil, kkn bana ortasna sonuna
bir takm sesler ilvesiyle oluturulur. Kelimeler, ok az istisna dnda en az harften
84
Osmanl Trkesi-I
oluur. Bu harflere asl harfler denir. Kelimedeki kk harfleri bunlardan oluur. Kelimenin
anlamn deitirmek iin bu harfin dnda, kelimenin bana, ortasna, sonuna harfler
ilve edilerek kelime yeni anlamlar kazanr. Bu ilve edilecek harflere zid harfler ad verilir. Harflerin kelimeye ilvesi belirli llere gre olduundan, eklenecek harfler de bellidir. Kelimeye ilve edilebilecek zid harfler unlardr:

Bu harfler, bulunduu her kelimede zid (ekleme) durumunda deillerdir. Kelime en
az asl harften olumak zorundadr. Bu nedenle eer kelimede bir veya iki kesin asl harf
mevcut olup, dieri bu zid harflerden oluuyorsa, o zaman bu harfleri e tamamlayacak
kadar asl harf kabul edilir.
Zaid harflerin kelimelerde zaid olarak kullanld yer ve durumlarla ilgili baz genellemeler vardr. Bunlarn bilinmesi kelimedeki zaid harflerin zaid mi olduu, ya kelimedeki eksik olan nc asl harfi tamamlanmas iin kelimedeki birden fazla zid harfin hangisinin asl kabul edilebeliceinin kestirilmesi iin zaid harflerin genel karakterinin bilinmesi yararldr. Zaid harflerin genel yaplarn yle sralayabiliriz:
Hemze ( ): Kelime banda ziddir. Osmanl Trkesinde hemzenin ( ) ekli yazlmaz.
Sadece elif ( )i gsterilir.
Elif ( ): Kelimede () sesini karlamak zere kullanlr.
Te ( ): Kelimenin banda, ortasnda ve sonunda zaid olarak kullanlabilir. Zaid olup
olmadn anlamak iin kelimedeki harf saysna baklmaldr.
Sin ( ): Bu harf sadece ist- ve mst- harf gruplar ile balayan vezinlerdeki kelimeler de zaiddir.
Mim ( ): Kelime banda iken zaiddir. Kelime ortasnda ve sonunda bulunduunda
asl harf durumunda olur.
Nun ( ): in- ve mn- harf gruplar ile balayan vezinlere giren kelimelerde ve sonu
n ile biten kelimelerde zaid olur.
Vav ( ): Kelime ierisinde uzun u () olarak okunduunda ounlukla zaiddir.
He ( ): Kelime sonunda e ve kapal te ( ) harfleri olarak kullanldnda zaiddir.
Ye ( ): uzun i () harfi durumunda kullanldnda zaid olur. Sessiz ye ( ) harfi olduu durumlarda kelimenin asl harfidir.
Bir kke ekler getirilmek suretiyle nasl ve ne kadar kelime elde edilebileceine bir rnek verelim:
(hkm) kelimesi karar, emir, kuvvet, etki gibi manalara gelen harften oluan bir kktr. Kkn harfleri
(h), (k), (m) dir. Bu kkten, ses deitirmek veya
ilve sesler eklenerek retilmi, Osmanl Trkesinde ve gnmz Trkesinde kullanlan
birok kelime mevcuttur. Aadaki kelimeler bu kkten retilmilerdir:
( hkm): karar, emir, kuvvet, etki

( hkim): galip, mahkeme bakan, memleketi idare eden,
( hakem): Hakl ve hakszn ayrlmasnda araclk eden.
( ahkm): hkmler, kanunlar, nizamlar
( ihkm): Manevi olarak tahkim etmek, salamlatrma
( istihkm): Salamlk. Metin olmak. Kuvvetli ve dayankl olmak.
( muhkeme): iki tarafn mahkemeye ba vurmas. ki taraf dinleyip hkm
vermek. Zihinde inceleme yapmak. Karar vermek iin iyice dnmek.
6. nite - Arapa Kelimelerin Yaps
( mehkim): mahkemeler
( hkkm): hkimler

( hkmet): Bir memleketi idare edenler. Vekiller hey'eti. Devlet
( mahkm): Aleyhinde hkm verilmi olan. Dvay kaybedip cezalanan. Biri-
sinin hkm altnda bulunan. Katlanma
( mahkeme): Dvalarn grlp hkme, karara baland yer. Adaleti sala-
mak iin alan resm daire.
( muhkem): Salam. Metin. Sk skya. Kuvvetli. Tahkim edilmi. Salamlat-
rlm.
( tahkm): Hakem tayin etmek. Hkim nasbeylemek. Kuvvetlendirme. Salam-
latrmak, kaviletirmek.
( tahakkm): Zorbalk etmek. Zorla hkmetmek.
Bu kelimelerin tmnde kk harfler deiiklie uramam, ya harflerin nndeki sesler deimi, ya da bir takm fazla sesler eklenmitir.
ARAPA KELMELERN VEZN
Yukarda kelime yapmnda grdmz, ses deiimleri ve kelimeye eklenen zaid harfler
belirli bir kurala ve dzene tabidir. Kkler belirli kalplara girerek o kalbn verdii anlama
kavuurlar. Bu kalplara vezin ad verilir. Arapada bu vezinleri gstermek zere kk harflere birer isim verilir. Kelimenin ilk asl harfine
(fe) denir. kinci asl harfi (ayn) ile
gsterilir. nc asl harfine (lam) ad verilir. Kelime ten fazla asl harfe sahipse, sonra gelen dier asl harfler de yine (lam) harfi ile gsterilir. Asl harflerin yerine bunlar yazlp, zid olan harflerin ayns alndnda ortaya kan kalp kelimenin veznini oluturur.
Arapa asll kelimelerden yeni anlamlar tretmek, karlatmz kelimeleri doru
anlamlandrmak iin vezin ad verilen bu kalplar karabilmek ve hangi kalbn ne anlam
kattn bilmek olduka nemlidir.
Arapa Kelimelerin Vezinlerini Bulmak
Kelimelerin vezinlerini karabilmek iin ncelikle kelimenin asl harfleri belirlenir. Bunun iin harflere srasyla baklr. lk asl harfinin yerine
(fe), ikinci asl harfinin yerine (ayn) ve nc asl harfinin yerine (lam) yazlr. Arada eer varsa zid harfler olduu gibi alnr. Vezni bulunacak kelimenin harekeleri ayn dzen ierisinde vezne aktarlr. Bu ekilde ortaya kan kelime verilen kelimenin veznidir.
rnek olarak
(kerem) kelimesinin veznini bulalm:
kerem
ncelikle kelimenin harflerine bakp asl harfleri tespit ediyoruz. Bu kelimede adet
harf olmas nedeniyle kelimenin tm asl harften olumaktadr. Bunlarn yerine srasyla
fe ( ), ayn ( ) ve lam ( ) yazyoruz.
85
86
Osmanl Trkesi-I
Sonra kerem kelimesinin harekelerini ayn sra ile koyuyoruz.
Bylece elde ettiimiz kelimenin vezni faal olur. Bu vezin Osmanl Trkesinde sk
olarak kullanlan bir masdar kalbdr.
Bu kelimeden tretilmi, iinde zaid harf olan
ikrm kelimesini veznini bulalm:
ikrm
Bu kelimede de yine ncelikle kelimenin asl harflerine bakyoruz. Bataki (i) sesini veren elif ( ) harfi ziddir. Bu nedenle elif( )i olduu gibi alyoruz. Ardndan gelen kef ( )
harfi kelimenin ilk asl harfidir. Onun yerine fe ( ) harfini koyuyoruz. Sonraki re ( )
harfi de asl harftir. Onun yerine ayn ( ) harfini yazyoruz. Ardndan gelen elif ( ) harfi de yine zaiddir. Onu da aynen yazyoruz. Geriye kalan son harf mim ( ) kelimenin son
asli harfidir. Onun yerine de lam ( ) harfini yazyoruz. Kelimenin harekelerini srasyla vezni oluturacak kelimeye aktardmzda kelimenin veznini oluturan if l (
)i
elde etmi oluyoruz.
ikrm
if l
Veznini bulmu olduumuz bu kelime de

(kerem) kelimesinden oluturulmutur:
Elde edilen bu vezin de ne ie yaradn ileriki konularda greceimiz bir baka masdardr.
Aadaki kelimelerin vezinlerini bularak karlarna yaznz.
(mechl)
..
(kudret)
..
(isticl)
..
(tesdf)
..
(tefekkr)
..
(devern)
..
(kitbet)
..
(ehdet)
..
(gufran)
..
(gaybbet)
..
(tlib)
..
(nzl)
..
(servet)
..
(sl)
..
(shnet)
..
ARAPA SMLERDE KEYFYET (MENNESLK-MZEKKERLK)
Arapada isimlerin erkek ve dii olmak zere ayr kullanm ekilleri vardr. simlerin dii
iin kullanlanna mennes, erkek iin kullanlanna mzekker denilir. Dii iin kullanlan kelimeler bir takm ayrc belirtiler gsterirler. Erkekler iin kullanlanlarda cinsiyeti
gsteren zellikler bulunmaz.
Kelimelerin erkek ve diilik zellikleri tamlamalar iin olduka nemlidir. Arapada
tamlayan ve tamlanan kelimeler cinsiyet bakmndan ayn olmak zorundadr.
Menneslik Almetleri
Dii kelimelerde diilik almeti olmak zere ya kelimenin sonunda kapal te (

ksa elif veya uzun elif bulunur. Bunlar, mennes ekiller yledir:
Kapal te harfi ()
) harfi, ya
Sonunda kapal te harfi bulunan isimler mennestirler. Bu harfe t-i merbte veya t-i
tens ad da verilir. Osmanl Trkesinde kapal te ( ) ekli kullanlmaz. Onun yerine ak
te (
) harfi veya ha-i resmiye ( ) ad verilen ekli kullanlr.
( muallim)
mezkr
ir
edb
fzl
ceml
hric
dhil
asker
( muallime)
mezkre
ire (kadn air)
edbe
fzla
cemle
hriciyye
dhiliyye
askeriyye
simlerden baka, sonu kapal te ( )ile biten masdarlar da mennestirler.
87
88
Osmanl Trkesi-I
mutbakat
muvenet
beyttet (gecelemek)
suhulet (kolaylk)
fikret (dnme)
gayret
cehlet
Sondaki tenin asl harf olduu durumlarda kelime mzekkerdir. Mesel:

(semt),
(skt),
(iltift) gibi.
Ksa elif ()
( vakt),
Kelime sonunda zid olarak bulunup ye ( ) eklinde yazlp (a) sesiyle okunan eliftir.
Buna elif-i maksre ad verilir. Zid elif-i maksre ile yazlan kelimeler mennes kabul
edilirler.
dav
fetv
r
takv
Ancak elif-i maksre kelimenin asl harfi ise o zaman menneslik almeti olarak kabul
(man),
(mers) gibi.
edilmez:
sm-i tafdil vezni olan ef al (
) vezninin dii ekli olan ful (
) vezninden olan
kelimeler elif-i maksre ile yazlrlar.
ekber
ahsen
asgar
hsn
sugr
kbr
Uzun elif ()
Elif-i memdde ad verilen uzun elif ile yazlan kelimeler de mennestirler. Kelimenin
sonundaki elif harfinden sonra hemze ( ) bulunur. Osmanl Trkesinde az kullanlr ve
kullanlan kelimelerde hemze gsterilmez.
sahr
beyd (l)
gd
uar
evliy
) in mennes
Renk ve bozukluk bildirmeye yarayan sfat- mebbehe vezni ef al(

hli olan fal (
) veznindeki kelimeler bu ekildedir:
esmer
ebyaz
ahmer
esved
ahdar
ahmak
semr
beyz
hamr
sevd
hadr
hamk
Manev Mennesler
Kendilerinde herhangi bir menneslik belirtisi bulunmayp da mennes kabul edilen kelimelere mennes-i manev veya itibr mennesler ad verilir. Bunlar itibar olarak mennestirler. Mennes kabul edilen kelimeler u ekilde gruplandrlabilirler:
a. Btn kadn isimleri ve kadn cinsi ile ilgili kelimeler:
Meryem,
Zeyneb,
Glsm, mm (anne),
bint (kz),
uht (kzkarde).
b. lke, ehir, kable isimleri:
Msr,
m,
Kurey gibi.
c. Harflere verilen isimler: elif, be, te, elif-i memdde, h-y resmiyye, t-i mdevver
gibi.
d. nsan ve hayvanlarda, ift olarak bulunan organ isimleri:
yed (el),
ayn
(gz),
keff (avu),
kadem (ayak)
e. Cem-i mzekker-i slim haricindeki btn cemler:
vezif,
deftir,
ktb gibi.
f. Gvdesinde ekleme harf bulunan btn mcerred masdarlar ve btn mezdnfih
masdarlar.
Sem Mennesler
Arapada ekil ve mana bakmndan herhangi bir menneslik belirtisi ve zellii tamayan baz kelimeler vardr. Mennes olduklar ancak iitilerek veya szlklerden renilir.
Bunlara sem mennesler ad verilir. Altm kadar isimden ibarettirler. Bunlarn bir ksm
daima mennes kabul edilirler:
firdevs (cennet),
sinn (ya),
kavs (yay),
nr (ate),
arz (yer), gibi.
Bir ksm sem mennesler de bazen mennes, bazen mzekker olurlar:
lisn,
kaz,
silh,
srt (yol),
unk (boyun) gibi.
89
90
Osmanl Trkesi-I
Aadaki kelimelerden mennes olanlar mzekker, mzekker olanlar mennes hle eviriniz.
mezkre
..
mutasarrf
..
hmil
..
mezbr
..
ekber
..
asgar
..
sevd
..
ahmer
..
Okuma almas
Aadaki paray okuyunuz. Anlamn bilmediiniz kelimeleri szlkten bakarak reniniz

Resim 6.1
ARAPA KELMELERDE OKLUK
Arapa isimler say bakmndan ekilde bulunurlar.

1. Tekil. Buna mfred ad verilir.
2. kili. Buna tesniye denilir.
3. ve ten fazla. Buna da cem denilir.
Mfred olan kelimeler tekil nesneleri ifade eder. Tesniye ise kelimenin bahsettii nesnenin
iki tane olduunu gsterir. Cem ise kelimenin gsterdii eyin ikiden fazla olduunu gsterir.
Tesniye
Tesniye Arapaya mahsus say durumunu bildiren okluk ekildir. Dier dillerde iki ve
ikiden fazlas oul kabul edilirken, bunlar arasnda ayrm yaplmaz. Ancak Arapada
ve ten fazlas oul kabul edilir. kili okluk iin ayr bir oaltma ekli uygulanr. Bunun iin kelimenin sonu stnl okunarak peine cezmli ye ve nun ( = -eyn) harfleri getirilir:
devlet
mark
taraf
vlid
bahr
berr
Harem
devleteyn (iki devlet)
markeyn (dou ve bat)

tarafeyn (iki taraf)
vlideyn (baba ve anne)
bahreyn (iki deniz-Akdeniz ve Karadenizi ifade eder)

berreyn (iki kara-Rumeli ve Anadoluyu ifade eder)
Haremeyn (Mekke ve Medine)

Osmanl Trkesinde sonu kapal te ile bitip ha-i resmiye ( = -a, -e) eklinde okunan kelimelerdeki okunmayan te ( ) harfi tesniye yapldnda okunur:
leyle
sene
sefne
belde
leyleteyn (iki gece)

seneteyn (iki yl)
sefneteyn (iki gemi)

beldeteyn (iki ehir)

Bundan baka bir de ardna elif ve nun ( = -n) getirilerek tesniye yaplr. Ancak Osmanl Trkesinde bu tesniye ekli pek fazla tercih edilmez:
sls
nm
melv
slsn (te iki)
nmn (iki isimli)
melevn (gece ve gndz)
91
92
Osmanl Trkesi-I
Cem (okluk)
Trkede lar, ler ekiyle yaplan cemin (okluk) Arapada iki trl ekli vardr. Birincisi
tekil kelimenin sonuna ek getirmek sretiyle yaplan okluklardr ki, kyas olarak elde edilirler. Bu tr okluklara cem-i slim ad verilir. Dieri ise tekil kelimeye zid harfler ilve edip
kelimenin veznini deitirmek suretiyle yaplr. Bu tr okluklara cem-i mkesser ad verilir.
Slim olan oullarn mzekker ve mennes olmak zere iki ekli vardr. Mzekker olanlarna cem-i mzekker-i slim, mennes olanlarna cem-i mennes-i slim denilir.
Cem-i Slim
Cem-i Mzekker-i Slim
Slim mzekker cemler iki ekilde yaplr. Birincisi, tekil kelimenin sonuna ye ve nun (
= n) getirilerek elde edilir. Dieri ise vav ve nun getirilerek ( = n) yaplr. Arapada
her ikisi de eit olarak kullanlrsa da
= n getirilerek yaplan cem ekli Osmanl Trkesinde daha yaygndr. Gsterdikleri husus insanlarla ilgili olan (zevil-ukl) sfatlarn
okluu slim mzekker olarak yaplr.
mmin
memr
sbir
muallim
mazl
merkm
hzr
mminn (mminler)
memrn (memurlar)
sbirn (sabrllar)
muallimn (ilim retenler)

mazln (azledilenler)
merkmn (ad geenler)
hzrn (hazr olanlar)
Cem-i Mennes-i Slim
Arapada diilik belirtisi tayan gerek mennes kelimeler ve sonunda te ( ) ve -e ( )

sesi bulunan gerek olmayan menneslerin okluuna cem-i mennes-i slim ad verilir.
Slim mennes okluk tekil kelimedeki diilik almeti kaldrldktan sonra kelimenin sonuna elif ve te harfleri (
= -t) getirilerek yaplr.
inyet
muallime
muhkeme
mkleme
ryet
ikyet
inet
inyt (yardmlar)
muallimt (bayan retmenler)

muhkemt
mklemt
ryt
ikyt
int
Ekleme harf alan baz sls mcerred masdarlar ve btn mezdnfih masdarlarn
okluu bu ekilde yaplr.
teml
tekl
teklt
keml
kemlt
vuk
vukt
terennm
temlt
terennmt
Gsterdikleri husus insanlarla ilgili olmayan isim ve sfatlar bu ek getirilerek oul yaplr.
mahlk
malm
mevcd
kin
mektb
mahlkt
malmt
mevcdt
kint
mektbt
sm-i mensblarn okluklarnn yaplmas da yine bu ek ile olur: sm-i mensblar ile
baz sls mcerred masdarlarn okluu yaplrken t eki getirilmeden nce bir eddeli ye ( ) harfi eklenir:
hiss
edeb
lisn
ner
sarf
sevk
nakl
Cem-i Mkesser
hissiyyt
edebiyyt
lisniyyt
neriyyt
sarfiyyt
sevkyyt
nakliyyt
Tekil kelimenin veznini deitirerek elde edilir. Hem mzekker hem de menneslerden
cem-i mkesser yaplabilir. Tekil kelimelerin hangi vezinde oul yaplabilecei konusunda herhangi bir kural yoktur. Bu nedenle semdirler. Yani kelimenin hangi vezinde okluk yaplaca ancak iitilerek veya szlk vastasyla renilebilir. Arapada pekok vezni
mevcuttur. Osmanl Trkesinde sk kullanlan vezinler unlardr:
93
94
Osmanl Trkesi-I

(Ful)
deyn- dyn (borlar), harf- hurf, emr (i)- umr
(iler), resm- rsm (resimler, vergiler),
hadd- hudd, tayrtuyr (kular), kayd- kuyd, ayn- uyn (gzler), beyt-
byt (evler),
hakk- hukk
( Ef l)
ferd- efrd, gayr- ayr (yabanclar, dierleri), vakt-

evkt, kavm- akvm, vakf- evkf, vezn- evzn, nr-
envr, zevc- ezvc (iftler, eler), levn- elvn (renkler), lafz- elfz.

Hemze ile balayan kelimelerde (mehmzl-f) vezin l (
) eklindedir:
eser- sr, emel- ml, edeb- db.
Nkslarda ve hemze ile biten kelimelerde (mehmzl-lam) vezin ef ( )eklindedir: cz- ecz, eb- ab, ad- ad,
( Fil):
bahr- bihr, habl- hbl, abd- ibd, tell- till,

cebel- cibl, sehm- sihm, kerem- kirm, kiber- kibr,
recl- ricl, azm- izm, kubbe- kbb, kala- kl,
hayme- hym.
( Efil):

ekber- ekbir, efham- efhim, evvel- evil, ekrem ekrim, azam- ezim, efdal- efzl, evsat-
evst, kurb- ekrib, erzel- erzil, echel- echil,
esfel- esfil.
( Efl):
iklm- eklm, slb- eslb, stz- estz,
akvl- ekvl, hads- ehds, stre- estr,
btl- ebtl, ucube- ecb.
( Fual):
erf ref, sefr- sfer, hekm- hkem, zarf- zref.

Ayn zamanda fil veznindeki kelimelerin bir ksm da bu vezinde oaltlr: slih suleh, ir- uar, chil- chel, fzl- fudal.
Fal veznindeki kelimelerin bir ksmnn cemi iin bu vezin kullanlr.
( Faale):
ktib- ketebe, chil-

kefere, hdim- hademe,
sm-i fillerin bir ksm bu vezindendir:

cehele,
vrisverese,
kfir-
tlib- talebe, zlim- zaleme, ciz- aceze, tbi-

tebea, hmil- hamele (tayanlar, yklenenler).
Nks kelimelerde vezin fut ( ) eklindedir: s- ust, kd kudt, gz- guzt, vl- vlt.
( Fal)
raiyye- rey, atiyye- aty, kazyye- kazy, bakyye- baky

Fale veznindeki nkslarn cemi iin kullanlr:
( Ef il)
karb- akrib, ak- eky, gan- aniy, vel-
evliy, zek- ezkiy, saf- asfiy, kav- akviy. Muzaflarda
vezin efill ( )eklindedir: tabb- etbb, habb- ehibb,
err- eirr
( Ef ile)
zamn- ezmine, mekn- emkine, cevb- ecvibe, sl- esile, dev- edviye, libs- elbise, silh esliha, kum- akmie. Muzaflarda vezin efille ( )eklindedir:
imm- eimme, cell- ecille, dell- edille.
( Ful)
ktib- kttb,
kfir- kffr, hcc- huccc, nzr- nuzzr, hkimhkkm, tlib- tullb, tcir- tccr, hzr-
huzzr, hdim- huddm, hsid- hussd
Bu vezin de ounlukla fil vezninin cemi iin kullanlr:
( Feil)
hakkat- hakik, netce- netic, risle- resil,
aret- air, fazlet- fezil, hadka- hadik,
sahfe- sahif, vsta- vesit, vazfe- vezif,
( Fevil)

kbet- avkb, cmi- cevmi, sbka- sevbk,

rza- avrz, tbi- tevbi, shil- sevhil,
lem- avlim, cnib- cevnib, kide- kavid, hid-evhid.
( Fevl)
knn- kavnn, trh- tevrh, fns- fevns,
dvn- devnn, hkn- havkn, htn- havtn
95
96
Osmanl Trkesi-I
( Felil)
Rubalerin okluu iin kullanlr: asker- askir, dirhem-
derhim, kevkeb- kevkib, cevher- cevhir, unsur ansr, defter- deftir, silsile- selsil, terceme tercim, heykel- heykil, blbl- belbil
( Fell)
Rub ve humslerin okluu iin kullanlr: kandl- kandl,
dkkn- dekkn, ruhbn- rehbn, sandk- sandk,
cumhr- cemhr, krts- karts, eytn-
eytn, bostn- bestn, sultn- seltn, firdevs ferds (cennetler).
( Mefil)

Genellikle mimli masdarlar ile ism-i zamn, ism-i mekn, ism-i let gibi mimli vezinlerin okluklar iin kullanlr:
meclismeclis,
mektebmektib,
memleketmemlik,
meskenmeskin,
mefharetmefhir,
manzaramenzir,
meselemesil,
menfaatmenfi,
madenmadin,
mabedmebid.
Nkslarda ve hemze ile biten kelimelerde (mehmzl-lm) vezin mef (
) eklindedir:
mebdemebd,
mecrmecr,
mebnmebn.
( Mefl)
Mef l ve mif l veznindeki kelimelerin okluu bu vezinde olur: mecnn mecnn, mifth- mefth, mahzr- mehzr,
mkrz- mekrz, mektb- mektb, mihrb-
mehrb, mehr- mehr, mikdr- mekdr,
macn- mecn, mihrb- mehrb
( Tefl)
) bbndaki kelimeler bu vezinde oaltlr: takrrTef l ( ) ve tif l (
tekrr, teklf- teklf, tasvr- tesvr, tasnf tesnf, timsl- temsl, timsh- temsh, tesbihtesbh, terkb- terkb, tebr- tebr,
( Fial)
) vezninin okluu iin kullanlr: nimet- niam, hle fiten, hikmet- hikem, kymet- kyem,
kta- kta, frka- frak, illet- ilel
Genellikle filet (
hiyel,
fitnemihnetmihen,
( Efile)

stz- estize, iblis- eblise, kisr- eksire
97
( Ef ul)
necm- encm, nefs- enfs, ehr- ehr, nehr-
enhr, bahr- ebhur, ayn- ayn
( Fual)
rteb, kubbe-
bhe- beh,
sret- sver.
kuvvet- kuv
ounlukla fulet (
) vezninin okluu iindir:
rtbekubeb,
tuhfetuhaf (hediyeler),
devletdvel,
mmetmem,
zmrezmer,
cmlecmel,
Nkslarda vezin fu (
/
) eklindedir:
karye- kur,
Aadaki kelimeleri karlarnda yazan ekle eviriniz ve anlamlarn reniniz.
mnkir
cem-i mzekker-i slim
..
mtekellim cem-i mzekker-i slim
..
muhakkk
cem-i mzekker-i slim
..
vilyet
tesniye
..
memleket
tesniye
..
cezre
tesniye
..
ihrc
cem-i mennes-i slim
..
tebeddl
cem-i mennes-i slim
..
matb
cem-i mennes-i slim
..
kavl
cem-i mkesser-ef l vezni
..
shil
cem-i mkesser-fevil vezni
..
kandl
cem-i mkesser-fell vezni
..
almet
cem-i mkesser-feil vezni
..
erk
cem-i mkesser-fual vezni
..
meclis
cem-i mkesser-mefil vezni ..
98
Osmanl Trkesi-I
zet
1
Osmanl Trkesinde Bulunan Arapa Kelimelerin Yapsn Tanmak

Arapa bknl dil grubundandr. Bu tr dillerde, kelimenin kk belirli bir dzende, deiiklik yapmak
suretiyle yeni kelimeler oluturulur. Kkteki deiiklik, kkn bana, ortasna, sonuna sesler ilvesiyle
olur. Arapada kelimeler gruba ayrlr. 1- Fiiller, 2simler, 3- Harf (Edat). Fiil ekimleri Osmanl Trkesinde kullanlmaz. simler kapaca ikiye ayrlr: a)
asl isim (ism-i cmid) , b) tremi isim (ism-i mtak. Asl isim, zel isimler, cins isimleri, say isimlerinden oluur. Tremi isimler ise masdarlar, ism-i
fil, ism-i mef l, sfat- mebbehe, mblaa-i fil,
ism-i tafdl, ism-i zamn, ism-i mekn, ism-i let,
ism-i tasgr ve ism-i mensb eklinde gruplandrlr.
Bunlarn bir ksm isimdir, bir ksm ise sfattr.
( ) harfi kullanlr. 2- Ksa elif (elif-i maksre). Keli-
)eklinde yazlp a okunan harf, 3-Uzun elif ( )bulunmas. Arapa aslnda eliften sonra hemze ( )de bulunmaktadr. Ancak
me sonunda zaid, ye (
Osmanl Trkesinde hemze iareti gsterilmez. Bunlar gerek mennestirler. Kendisinde herhangi bir menneslik alameti bulunmad hlde mennes kabul edilen kelimeler de vardr. Bunlara mennes-i manev veya
itibr mennes denir. Btn kadn isimleri ve kadn
cinsi ile ilgili kelimeler, lke, ehir, kabile isimleri, ekleme harf alan mcerred masdarlar ve mezidnfih masdarlar gibi. Bunlardan baka bir de ekil ve mana bakmndan herhangi bir menneslik belirtisi gstermeyip,
yine de mennes kabul edilen kelimeler vardr ki, bunlara sem mennes denilir. Kelimelerin mennes ve mzekkerlikleri tamlamalar iin nemlidir. Tamlayan ve
), ikincisi ayn (), ncs lam (), varsa dier asli harfler de lam ( )iaretleri ile gsterilir. Zaid
fe (
olan harfler aynen alnr. Kelimedeki harekeler de

ayn sra ile yazldnda ortaya kan kelime verilen
kelimenin vezni olur. Mesel: krn (

) kelimesinin veznini karmak iin asl harflerini kar-
)kef ( )re ( )harflerini buluruz. Bunlarn yerine srasyla , ve yazarz.

Zaid olan elif ( )ve nun ( )harfini de ikinci asl harfmaya alrsak, n (
ten sonraki yerine ayn ekilde yerletirip tmnn
)
kelimesi kar. te bu kelime krn (
) keharekelerini yazdmzda karmza fuln (
limesinin veznidir.
)harfi veya e, -a sesi veren he
si tarlar. 1- Kapal te ( ) harfi. Osmanl Trkesinde bunun yerine te (
Arapa Kelimelerdeki Vezinleri Kavramak ve Kelimelerin Vezinlerini karmak

Arapada yeni kelime yapmak kkte bir takm deiikliklerle gerekleir. Bunun iin kkn bana, ortasna,
sonuna baz sesler eklenir. Zid harfler ad verilen bu
sesler unlardr:
Bu sesler belirli kalplar ierisinde kke uygulanarak
yeni kelimeler elde edilir. Kelime trlerinin hepsi kalplara sahiptir. Bu kalplara vezin ad verilir. Kelimelerin ierisinde bulunduklar vezinleri karabilmek iin kelimenin asl harflerinin ve zaid harflerinin
bilinmesi gerekir. Kelimede bulunan asl harflerin ilki
Arapa simlerdeki Cinsiyet Yapsn Tanyabilmek

Arapada isimler ok az istisnasyla birlikte, mennes (diil) ve mzekker (eril) olarak iki ekilde bulunurlar. Mzekker kelimelerde cinsiyet belirtisi bulunmazken, mennes kelimeler 3 trl diilik belirti-
tamlanan kelimelerin cinsiyetlerinin ayn olmas gerekir.

Arapa kelimelerde Tesniye (kilik), Cem (okluk) Ya4
plarn Tanyabilmek ve Ska Kullanlan okluk Vezinlerini renip Kullanabilmek

Arapa kelimeler say bakmndan 3 durumdan biri ile
ifade edilirler. 1- Tekil (mfred) hl, 2- kilik (tesniye)
hli, 3- oul (cem) hli. Tesniye, kelimenin bahsettii nesnenin iki tane olduunu gsterir.
(eyn) veya
(n) ekiyle yaplr. Osmanl Trkesinde eyn

eki kullanlr. Tamlamalarda isme getirilen sfatlara da
ayn ek ilve edilir. Mesel: Haremeyn-i muhteremeyn.
Cem ise veya daha fazla olmay ifade eder. okluk
iki ksma ayrlr. 1- Salim okluk, 2- Mkesser okluk.
Salim okluun mennes (diil) ve mzekker (eril) olmak zere iki ekli vardr. Her ikisi de eklerle yaplr.
( -t) ekiyle o

Tekil hli mennes olan kelimeler,
(n) ve
(n)
ul yaplr. Mzekker kelimeler
ile oul hle getirilir. Mkesser okluk ise kalplar
(vezinler) ile elde edilen okluklardr. Semdirler, yani
hangi kelimelerin hangi vezinden okluunun yaplaca ile ilgili belirli bir kural yoktur. Bir kelime birden
fazla vezinle de oaltlabilir. Baz mkesser vezinleri
Osmanl Trkesinden olduka ilektir: Mesel: faale,
ef l, fuul, fual, mefil, mefl.
99
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki kelime-vezin eletirmelerinden hangisi yanltr?
a. ir-if l
b. tedvl-tefl
c. mtreke-mfale
d. intizr-infil
e. iftirk-iftil
2. Aadaki kelimelerin hangisinin kk dierlerinden
farkldr?
a. ikl
b. teekkl
c. megl
d. ekl
e. tekl
3. Aadaki kelimelerin hangisi ism-i cmiddir?
a. ism-i tafdl
b. ism-i let
c. ism-i mensb
d. say isimleri
e. ism-i tasgr
4. Aadaki kelimelerin hangisi sfat deildir?
a. ism-i fil
b. ism-i tasgr
c. ism-i mef l
d. ism-i tafdl
e. ism-i mensb
5. Aadaki kelimelerden hangisinde te harfi ziddir?
a. istihkm
b. itm
c. mtreke
d. isbt
e. mestr
6. Aadaki kelimelerden hangisinde tesniye yaplmtr?

a. memrn
b. hzrn
c. kamereyn
d. mlhazat
e. meriyyet
7. Aadaki kelimelerden hangisinde menneslik (diilik)
almeti yoktur?
a. man
b. msdere
c. takv
d. fudal
e. fikret
8. Aadaki kelimelerden hangisi itibr/manev m ennes grubuna girer?
a. fem (az)
b. mlkiyye (lke idaresi iin alanlar, asker olmayanlar)
c. ire (bayan air)
d. uzm (byk, en byk)
e. zn (kulak)
9. Aadaki kelimelerden hangisi cem-i mkesser (krk
okluk) grubundandr?
a. mslimn
b. terkb
c. mstahfzn
d. harfeyn
e. mktebt
10. Aadaki kelimelerden hangisi slim okluk grubuna
girer?
a. suleh
b. mslimn
c. devleteyn
d. merk
e. tenvrt
100
Osmanl Trkesi-I
Okuma Paras
Mukvemetde sebt in Osmnl memrlarndan tevkt

vuk bulduuna dir Notarann syledii szlerden
pdihn Hall Paa hakknda olan bhesi bir kat daha
tezyd etmi idi. Hatt Rm trhlerinin rivyetince bir
gn bal bir kpein kurtulmak in aldn grnce: Budal hayvn nin Halle biraz para verp de kurtulmazsn? dediini sadrazama haber verdiler. Hall Paa
hakknda olan s-i nazar bu kadar aleniyete kdkdan sonra kendi in imkn- nect kalmadn anladndan hacca gitmek in ruhsat istedi ise de alamad, bir iki gn sonra tevkf eyledi. Ve tevkfin krknc gn de idm olundu.
Garbdir ki bizim trhler paann Rm mparatorundan
para alarak stanbul fethini tavka aldn beyn etmekle berber idmn pdihn birinci def a saltanatdan ekilmesine sebeb olduundan dolay hakknda hsl etdii gayza haml ederler. Bilinemez ki paann Rm mparatorunu
prasna tama ederek mukvemete tahrk etdii sahh olunca idm lzm gelmez miydi?
Sra Sizde 1
Kaynak: (Nmk Kemal, Osmanl Trhi IV, stanbul 1327,

s. 87.)

1. d
2. c
3. d
4. b
5. a
6. c
7. a
8. e
9. b
10. e
Yantnz yanl ise Arapa Kelimelerin Vezinlerini

Bulmak konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Arapa Kelime Yapm konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Arapa Kelimelerin Yaps konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Arapa Kelimelerin Yaps konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl iseArapa Kelime Yapm konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Tesniye konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Arapa simlerde Keyfiyet
(Menneslik-Mzekkerlik) konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Manev Mennesler konusunu
Yantnz yanl ise Cem-i Mkesser konusunu
Yantnz yanl ise Cem-i Slim konusunu yeniden gzden geiriniz.
(mechl)
(kudret)
(isticl)
(tesdf)
(tefekkr)
(devern)
(kitbet)
(ehdet)
(shnet)
(gufran)
(gaybbet)
(tlib)
(nzl)
(servet)
(sul)
(mef l)
(fulet)
(istif l)
(tefl)
(tefal)
(faaln)
(filet)
(felet)
(fuln)
(fallet)
(fil)
(ful)
(falet)
(ful)
(fulet)
Sra Sizde 2
mezkre
mutasarrf
hmil
mezbr
ekber
asgar
sevd
ahmer
(mezkr)
(mutasarrfa)
(hmile)
(mezbre)
(kbr)
(sugr)
(esved)
(hamr)
101
Sra Sizde 3
cem-i
mzekker-i
slim
mnkirn
cem-i
mzekker-i
slim
mtekellimn
muhakkk
cem-i
mzekker-i
slim
muhakkkn
tesniye
vilyeteyn
tesniye
Memleketeyn
tesniye
cezreteyn
cem-i
mennes-i
slim
ihrct
cem-i
mennes-i
slim
tebeddlt
cem-i
mennes-i
slim
matbt
cem-i
mkesser-ef l
vezni
akvl
cem-i
mkesser-fevil
vezni
sevhil
cem-i
mkesser-fell
vezni
kandl
cem-i
mkesser-feil
vezni
alim
cem-i
mkesser-fual
vezni
rek
cem-i
mkesser-mefil
vezni
meclis
mnkir
mtekellim
vilyet
memleket
cezre
ihrc
tebeddl
matb
kavl
shil
kandl
almet
erk
meclis
Faruk Kadri Timurta (2008), Osmanl Trkesine Giri I,

stanbul.
Hayati Develi (2008), Osmanl Trkesi Klavuzu 1-2, stanbul.
Rid (1317), Kavid-i Lisn- Osman, stanbul.
OSMANLI TRKES-I
Amalarmz

Arapa masdar trlerini belirleyebilecek,
Mcerred, mimli ve mecl masdarlar tanyabilecek,
sm-i fil ve ism-i mef l kavramn renecek ve mcerred sls ve rub
masdarlarn ism-i fil ve ism-i mef llerini karabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar

Masdar
Mcerred Sls Masdarlar
sm-i Fil
sm-i Mef l
Mcerred Slslerin sm-i
Fili
Mcerred Slslerin sm-i
Mef l
Mcerred Rub Masdarlar

Mcerred Rub Masdarlarn
sm-i Fili
Mcerred Rub Masdarlarn
sm-i Mef l
Mecl Masdarlar
Mimli Masdarlar
indekiler
Osmanl Trkesi-I
Baz Arapa Hususlar: Aksm-

Seba, Arapa Mcerred Masdarlar:
sm-i Filler ve sm-i Mefller
AKSM-I SEBA
ARAPA MASDARLAR
SM- FL
SM- MEFL
Baz Arapa Hususlar: Aksm-

Seba, Arapa
Mcerred Masdarlar: sm-i
Filler ve sm-i Mefller
AKSM-I SEBA
Arapada gerek isim gerek fiileri, kendilerini meydana getiren harflerin eidine gre yedi
ksmda incelemek mmkndr. Bunlara Arapada Aksm- Seba (kelimenin yedi ksm) ad verilmektedir. Kelimelerin yedi ksma ayrlmasndaki maksat ise; kullanlan kelimenin ierisindeki harflerin sahih ve illetli oluu veya ayn harflerin tekrar edililerinin olmasndandr.
Arapa kelimeleri asllar yani kklerindeki harflerin durumuna gre illetli ve sahh
olmak zere iki ksmda belirtmek mmkndr. lletli harfler elif, vav ve ye ( ) olmak zere tr. lletli harf bulunan kelimeye ayn zamanda mutell ad verilmektedir.
Bu tr harfler, kelime yapm esnasnda biri dierine dnr veya debilir. erisinde il-
let harflerinden( ) biri bulunmayan kelimeye ise sahh ad verilmektedir. Sahih

kelimeler de kendi aralarnda ksma ayrlmaktadr: Slim, mehmz, muzaf.
Yukarda anlatld zere asl harflerin niteliine gre Arapa kelimelerin yedi eidini rneklerle gsterecek olursak;
1- Slim
Kelimeyi meydana getiren harflerin ierisinde iletli harfleri oluturan
elif, vav, ye (
) harfleri; hemze ve tekrarlanan harflerden biri bulunmazsa buna slim
ad verilmektedir.
mekr (hile)
ilm (bilmek)
fikr
zulm (eziyet)
hkm (yarg)
ktb (yazmak)
darb (vurmak)
ir
hilm (yumuak ballk)
104
Osmanl Trkesi-I
kurb (yaknlk)
cerh (yaralama)
2- Mehmz (
): Kelimeyi oluturan asl harflerden biri hemze olursa, buna
mehmz denir. Hemze birinci harf, ikinci veya nc harf olabilmektedir. Buna
gre mehmzul-f (
(
) adlarn alr.
mehmzul-ayn (
emr (i, buyruk)

ebed (sonsuz, srekli)
edeb (edep, incelik, zerfet, kibarlk, terbiye)
elem (ar, ac, sanc, kayg, dert, gam)
ve mehmzul-lm
yes (mitsizlik, mit kesme)

bir (kuyu)
ey
bed (kt, fena, irkin)

cz (para, blk)
3- Muzaf: Kelimeyi meydana getiren asl harflerden ikinci ve nc harfleri ayn

olan kelimeye muzaf denmektedir. Byle durumlarda kelimenin son harfi yazlmayp
edde ( ) ile gsterilir.
))
))
))
redd (evirme, geri dndrme)
) )
hadd (snr, kenar, derece, gerek deer)
))
))
) )
) )
) )
))
fenn
edd (skma, sk balama)
tabb (tbb, hekimlik, doktorluk)

fekk (ayrma)
sedd (set, kapatma)
akk (yarma, yarlma, atlama, yrtma, paralama)
kadd (boy bos)
azz (izzet, eref, kymet, itibar)
7. nite - Baz Arapa Hususalar: Aksam- Seba, Arapa Mcerred Masdarlar: sm-i Filler ve sm-i Mef ller
)ve ya ( )olan kelimeye misl ad verilmektedir. Ayrca, misl-i vv ve misl-i yyi olmak zere iki ksma ayrlmaktadr. Birinci harfi vav ( )olan kelime misl-i vvi, ye ( )olan kelime misl-i yyidir.
a- Vavl misller: vehm, vast (orta), vazfe, vahade, vakafe (durmak), vakt, vehb (balama), vefk (uygun olma, uygun olmak),
va k, vaz gibi.
b- Yeli misller: yakaza (uyankllk), ymn (bereket), ysr (kolaylk),
ymn (uur) gibi.
5- Ecvef: Kelimenin aslnn ikinci harfi illetli harflerden vav ( )veya ye ( )olursa bu
4- Misal: Asl harflerden ilki (
nevi kelimelere ecvef denir. Ecvef de mislde olduu gibi ikiye ayrlmaktadr.
tl (uzunluk), evk , zevk, savm (oru), avn (yardm), levn (renk, eit), kavs (yay), kevn (olma, var olma), havf (korku).
b- Ecvef-i yy: tayf (hayl), keyd (hile), ( gayb), ayz, ( bey),
leyl (gece), hayt (iplik teli, iplik), ay (yaama; yiyip ime), sayd (av) gibi.
a- Ecvef-i vv:
6- Nks: Kelimenin asl harflerinin ncs illetli harflerden birinden olumusa
buna nks denir. Bu da kendi arasnda ksma ayrlmaktadr.
a- Nks- vv: Asl harflerin ncs vav olursa buna nks- vv denir. lav
nahv (cmle bilgisi, sentaks), ulvv (ykseklik, ululuk), hav

(faydasz ve doldurma sz), sehv (yanllk).
b- Nks- yy: Asl harflerin ncs ye olursa buna nks- yay denir. remy
(atma), nehy (yasak, men), ray (otlama), hedy,
c- Elifli nkslar: Asl harflerin ncs eliftir. bk (alama), seh beyin
zar), mel (doldurmak, dolmak), gn (zenginlik), hd (doru yol),
(kaldrma),
if (hastalktan kurtulma, iyileme) gibi.
7- Leff: Kelimenin asl harflerinden ikisi illetli harflerden oluuyorsa buna leff denmektedir. Leff de kendi arasnda ikiye ayrlmaktadr.
a- Leff-i mefrk: lletli harfler biri kelimenin banda dieri de kelimenin sonunda
velyet, veg (grlt, kavga), vef,

vahy (peygamberlik bildiren ilhi emir, fikir), vic (idi etme) gibi.
olursa buna leff-i mefrk denir.
b- Leff-i makrn: Kelimeyi oluturan harflerin son ikisi illetli ise buna Leff-i makrn de-
)rivyet, riy (iki yzllk), tayy (karmak), hayy (dirilik) gibi.
nir. (
ARAPA MASDARLAR
Masdar, fiillerden tremi bir isim kategorisidir. Bir i, eylem veya hareketi ifde eden kelime trdr. Ksaca, hareket ve oluu bir ahsa ve zamana bal olmadan anlatan kelimelere masdar denir. Arapada masdarlara ayn zamanda fiil ismi ad da verilmektedir. Arapada masdarlar, harflerin say ve mahiyetine gre mcerred ve mezid olmak ze-
105
106
Osmanl Trkesi-I
re ikiye ayrlmaktadrlar. Trke dilbilgisinde masdar olarak -mak/-mek ve ma/-me ekleriyle yaplan isimler retilmekteyse de Arapa dil bilgisi kurallarnda geli, al, lm,
satm anlamlarndaki isimlerin yan sra gzellik, incelik, kabalk anlamlarndaki isimler
de masdar olarak anlamlandrlan kelime kategorilerinde retilirler.
Arapada masdarlar mcerred
( soyut-basit simple) ve mezdnfh ( art-
rlm, harf eklenmi) olmak zere ikiye ayrlmaktadr.
Mcerred (Sem) masdarlar
Bu nevi masdarlarn retildii kalplar belli bir anlam retmezler. Herhangi bir yaln fiilden herhangi bir mcerred masdar kalbnda kelime retilmi olmas tesadf olarak kabul edilebilir.
nc ahslarnda zid (ilve) harf bulunmayan masdarlardr. Btn harfler aslen
kendisine aittir. Bu itibarla bu mastarlar kesinlikle bnyelerinde ek bir harf bulundurmazlar. Mesela; feteha
at , nazara
bakt, alime
bildi fiilerinde ilve harf
yoktur.
ekber en byk burada ise, bataki ( ) hemze ilvedir (ziddir). Bu itibarla birinci gruptaki fiillerden tretilen masdarlara mcerred masdarlar (yaln masdarlar),
ikinci gruptaki fiilerden tretilen masdarlara da mezdnfh masdarlar (artrlm, harf
ilve edilmi masdarlar) ad verilir.
Mcerred masdarlar, kelimedeki harf saysna gre eitli isimlerle adlandrlmlardr. Bunlardan asl harften oluanlara
rub, be harflilere ise
sls, drt asl harfe sahip olanlara
hms ad verilmektedir.
Sls Mcerred Masdarlar
Arapada, slsi mcerred masdarlar faale (

) kalb esas alnarak tretilir. Bu masdarlar z itibaryla asl harften meydana gelmitir. Osmanl Trkesinde yaygn ve youn
bir ekilde kullanlmtr. Bu nedenle okumay kolaylatrmak iin eitli vezinler ile tantlan kelimelerdir.
Bu vezinlerin ekseri ayn ekilde yazld halde okunular farkllamaktadr. Osman-
l Trkesinde yaygn olarak kullanlan semi olan sls mcerred (

) vezinleri yaklak olarak krka yakndr. Osmanl Trkesinde sk ve youn olarak kullanlanlar u vezinlerdir:
fal
kat, afv, cerh (yara), cehl, resm, medh, baht,
katl, nasr (yardm), ekl (yemek yeme), rabt, hars, kasr, rekz,
bel (yutmak), latm (amar), sebk, gark, zebh, naht gibi.
1.
fil
izn, ilm, zikr, sdk, fikr, ir, sihr, rzk,
fsk, bikr, kibr, kst, hm, hrs, rfk gibi.
2.
ful
sulh, hkm, kr, kurb, hsn, zulm, ugl,
kubh, mr, kfr, hulk, sulh, nush, buhl, unf (sertlik,
hiddet gstermek), lub, nks, bud, hzn, sun, zum gibi.
3.
faal
kerem, gazab, taleb, maraz, hased, eref, nazar,
basar, vecel (korkmak), herem (ihtiyarlk), ferah, keder, galat, edeb,
hatar, kesel, tama, abes, veleh (ok hayret etmek), cedel gibi.
4.
fial
kiber (byk olmak), sikal (ar olmak), sigar (kk olmak), iba
5.
doymak) gibi.
falet
fal veznine
6.
ilvesiyle semi olarak meydana gelmitir. Genellikle uzun te
rahmet, , refet (acma, esirgeme), kesret, satvet, servet, gayret, safvet,

, sanat, vahdet gibi. Bazan h-i resmiyye eklinde yazlr ve e olarak
okunur: tevbe, cezbe, hamle, neve gibi.
olarak geldii gibi kapal te olarak da yazlmaktadr.
7.
filet
) )zaittir. Osmanl Trkesinde bu ) )eklinde yazlmaktadr:

fikret, sirkat, mihnet, hikmet, rhlet, irket,
ftrat, cilve, gbta gibi.
Bu vezinde yer alan
8.
fulet
) )si Osmanl Trkesinde genellikle ) )eklinde yazlmaktadr: humret, ,kurbet kudret, sufret (sarlk), nusret,
sat, liknet, nzhet gibi.
Bu vezinde de zid
9.
ful
) )harfi zaittir. vuk, tul, gurb (batmak), nzl, skt (susmak), kusr, sbt, rc,
rk, slk, r, ml, gurr gibi.
Bu vezinde yer alan
107
108
Osmanl Trkesi-I
fulet
husmet (dmanlk), rutbet, subet (g olma),
sknet, brdet (souk olmak), hkmet, ummet
10.
(amcalk, amca olmak) gibi.
fal
cevz, tavf, zehb, kesd, cevb, devm,
beyn, tamm, harm, harb, zevl, net gibi.
11.
fil
sim, sym, mizh, zihb (gitmek), ihb (gkta, uan yldz), firr, hicb, hitm, hitb, visl gibi.
12.
ful
sud (ba ars, ba armak), sul, fud ( kalb), humr,

huvr ( brmek) gibi.
13.
falet
cehlet, selmet, cebnet (korkaklk), sefhet,
halvet (tatllk), hakret, advet (dmanlk),
akvet, cesret, rehvet, efat, dallet,
zarfet, aslet, garbet, letfet gibi.
14.
filet
ibdet, inyet, hikyet, krat (okuma),
hitbet, kitbet (yazmak), tilvet (Kuran okumak), hiynet,
diryet, seyhat, imret, ikyet, zirat gibi.
15.
fil n
vicdn, hrmn (mahrumiyet), fikdn (yokluk), rdvn
(honud ve raz olma), nisyn (unutma) , irfn gibi.
16.
fuln
gufrn (afv, setr etme, rtme), krn, nvn, bnyn
(yap, bina etme), kurbn, butln (btllk), tuyn (tama, azgnlk,
cokunluk), rchn (stn olma) gibi.
17.
faaln
devern (dnme, dolama), cereyn, halecn (yrek titremesi), ceveln (dolamak), fevern, feyazn, darebn gibi.
18.
fal
tann (tnlama), enn (inleme),
19.
yemn (and ime)
fallet
beyttet (gecelemek), eyhhat (yalanmak), gaybbet
20.
(kaybetme)
Yukarda belirttiimiz vezinlerdeki baz kelimeler Trkede ses deiimine uramlardr. Tek nl sese sahip olan bu kelimelerden birounun ses yaplar Trkenin ses yapsna uymaz. Bunlardan Trkede sk kullanlanlarna bir nl daha ilave edilerek Trkenin ses yapsna uydurulmulardr:
rnek: ilm ilim, fikr fikir, ksm ksm, kfr kfr, hkm hkm, resm resim, fasl fasl gibi.
Bu gibi kelimeler nl sesle balayan Trke bir ek aldklarnda Trkeletirmek iin
eklenen ses derek kelime Arapadaki orijinal hline dner:
rnek: hkm hkmnden, ilim ilmimiz, zihin zihnimde, rzk rzkmz, resim - resmini gibi.
Mimli Masdarlar
Sls mcerred masdarlardan bir grup mcerred masdarlar daha vardr ki, bunlarn or-
tak zellii balarnda bir mim (

olmasdr. Bu zelliklerinden dolay bunlara mimli
masdar denilmektedir. Mimli masdarlar da dier slas mcerredler gibi sem, yani belirli bir kurala gre tremezler. Hemen her eit sls mcerred masdardan elde edilebilirler. Tredikleri sls masdarla ayn anlamdadrlar. Bunlar ayn zamanda ism-i mekn,
ism-i let ve ism-i zamanlarn vezinleriyle ayndrlar. Ancak, bunlar sadece cmle ierisindeki anlamlarna baklarak birbirlerinden ayrlabilirler. Mimli masdarlar drt vezinde
bulunurlar. Bunlar;
1. Mef al (
)
Bu vezin kysdir. Misal olmayan kelimelerin (vav ile balamayan) mimli masdarlar
umumiyetle bu vezinde gelir.
matlab (istemek, istek)
maksad (arzu, meram, niyet)
mezheb (gidi, gidilen yol)
taleb
kasd
zehb
109
110
Osmanl Trkesi-I
2. Mef il (
)
Misal olan kelimelerin mimli masdarlar bu vezinde gelir.
Mevid (sz verme)
vad
mevlid (dou, doma- Hz.

Peygamber iin kullanlr)
vildet
mevrid (varmak, var)
vrd
mevhib (balama, hibe)
(meflet) eklindedir.
Ecvef kelimelerde bu vezin
melmet
(serzeni ayplama, knama)
mehfe
(korku, korkma)
mehbet
(azmet, ululuk, korkun)
vehb
levm
havf
heybet
3. Mef alet (
)
Vav ile balamayan (misal olmayan) masdarlarn mimli masdar mef al vezninden
) veya ha-i resmiye ( )ilve edi-
baka bir de bu vezinle yaplr. Mef al veznine bir te (

lerek yaplmtr.
mefharet (vnme)
merhamet (acmak esirgemek)
maslahat (i, sulh yolu)
fahr
rahm
salh
)
4. Mef ilet (
Misal olan kelimelerin mimli masdarlar mef il vezninden baka bir de mef ilet
(
) vezinde yaplr.
mevhibe (hediye, ba)
mevize (t, nasihat)
vehb
vaz
Bu vezinde, misal olmayan baz kelimelerin de mimli masdar yaplabilir:
mafiret (Allahn gnahlar

affetmesi, rtmesi)
gufrn
marifet (bilme, hner)
irfn
Aadaki sls mcerred masdarlarn hangi vezinde olduklarn bulunuz ve anlamn szlkten reniniz.
sadkat
sulh
irket
hicb
hkmet
letfet
hicrn
gurb
umrn
cereyn
hayl
vicdn
srat
sm-i Fil
sm-i fil masdarn anlatt i, hareket veya hli yapan gsterir. Trkede bunu fiilin kkne an, -en eki ilvesiyle elde ediyoruz.
Mesel: grmek gren, komak koan
sm-i filler sbit olmayan, geici bir durum veya hli belirtir. Arapada ism-i filler ancak etken/aktif (malm) fiillerden yaplr. Edilgen (mechl) fiillerden ism-i fil yaplamaz.
Mcerred Sls Masdarlarn sm-i Filleri
) veznidir.

Mcerred sls masdarlarn ism-i filleri fil (
mil (yapan, ileyen)

rif (bilen, irfan sahibi olan)
chil (bilgisiz, gafil)
hdm (hizmet eden)
vsl (kavuan, ulaan)
ll
Muzaflarda vezin f (
) eklindedir:
tmm (eksiksiz olan)
mrr (geen, yryen)

frr (kaan, firar eden)
amel (i, alma)
irfn (bilmek, anlay)
visl (kavuma, ulama)
cehlet (bilmezlik)
hdmet (hizmet)
tamm (tam, eksiksiz)

mrr (gemek, bitmek)
firr (kamak)
) eklinde olur. Osmanl Trkesinde hemze ( )harfinin
Ecveflerde vezin: fil (
yerine ounlukla ye ( ) harfi yazlr.
/

/
mil/myil
(meyl eden, bir tarafa eilen)
meyl
(bir tarafa eilme, ynelme)
kil/kyil
(syleyen, rza gsteren)
kavl
(szleme, konuulan sz)
Nkslarda vezin f (
) eklindedir. Osmanl Trkesinde, nc asli harfi hemze olan (mehmzl-lm) kelimelerin hemzesi gsterilmez:
111
112
Osmanl Trkesi-I
kr (okuyan, okuyucu)
d (davet eden, dua eden)
s (alan)
kret (okumak)
davet (arma, dua)
say (alma, abalama)
Aadaki sls mcerred masdarlarn ism-i fillerini yaznz ve anlamn bilmediiniz kelimelerin anlamlarn szlkten reniniz.
nazar
katl
kitbet
kr
hfz
emr
helk
ner
zulm
vakf
sem
kahr
teb
sm-i Mefl
Fiilin belirttii i, hareket veya hle maruz kalan kii veya nesneyi gsterir. Trkede, -an,
-en; -m, -mi; -m olan, -mi olan ekleriyle yaplr. Geisiz (lzm) olan fiillerden ism-i
mef l gelmez.
Mcerred Sls Masdarlarn sm-i Meflleri

Kknde illetli harf bulunmayan mcerred sls masdarlarn ism-i mef lleri mef l
(
) vezninde olur.
merb (iilmi, iilecek ey)

mahdd
(snrlanm, evrilmi)
mestr (rtlm)
mahfz (gizlenmi, saklanm,
korunmu)
mevcd (var olan, bulunan)
ll
rb (ime)
hadd (snr)
setr (rtme, kapama, gizleme)
hfz (saklama, koruma)
vcd (bulunmak, var
olmak)
Ecvef: Vavl olanlarda (ecvef-i vv) vezin mefl (

) eklindedir. Yeli olanlarda ise
(ecvef-i yy) vezin mefl (
) olarak kullanlr. Baz ecveflerde ise deiiklik olmaz.
113
makl (denilmi, sylenilmi)

mehb (heybetli)
medyn (borlu)
kavl (sz)
heybet
deyn (bor)
) eklinde olur. Osmanl Trkesinde,

sondaki ift vav tek bir uzun sesine dnr. Yeli nkslarda vezin mef iyy ( ) bi
Nks: Vavl nkslarda vezin mef vv (
imindedir. ift ye harfi Osmanl Trkesinde uzun eklinde okunur.
mafvv/maf (balanm)
merc (mit edilen)
mer (uyulan, hkm geen)
merm (atlm)
afv (balamak)
rec (mit etmek, yalvarmak,
dilek)
riyet (uymak, iyi
karlamak)
remyy (atma)
Aadaki sls mcerred masdarlarn ism-i mef llerini yaznz ve anlamn bilmediiniz
kelimelerin anlamlarn szlkten reniniz.
cerh
rakam
rabt
hfz
defn
kitbet
kabz
kabl
terk
nakl
satr
cehl
halk
Mcerred Rub Masdarlar
) vezninden oluan tek bir vezne sahiptir. Vezinde kelimenin nc asl harfi gibi drdnc asl harfi de lam ( ) ile gsterilir. Sonda bulunan zaid kapal te ( ) baz kelimelerde ha-i resmiye ( ) , bazen de te
( ) ekline dnr.
vesvese (phe, tereddd),
Drt asl harften oluan masdarlardr. Falele (
tantana (gsteri, grlt patrt)
114
Osmanl Trkesi-I
saltanat (hakimiyet, kuvvet, gsteri, atafat)

fezleke (zet, netice)
velvele (grlt, patrt)
zelzele (sarsnt, deprem)
terceme (tercme, eviri)
kahkaha (yksek sesle gwlme)
arbede (kavga, grlt)
Baz dua cmle ve ibarelerinin isimletirilmi ksaltmalar da bu vezinde kullanlmaktadr:
besmele (Bismillhir-rahmnir-rahmin ksaltlm ekli)
hamdele (el-hamd lillah demek)
salvele (Peygambere salavat ve dua okuma)
sm-i Fil
Mcerred rub masdarlarn tek vezni olan falelenin ism-i fili mflil (
mvesvis (phe uyandran)

mtercim (tercme eden)
mzebzib(kartran,
karmakark eden)
sm-i Mefl
) eklindedir.
vesvese (phe, tereddt)

terceme (tercme)
zebzebe (muallakta
kalma, tereddtl)
) veznindedir.
tantana
silsile (birbirine bal
Mcerred rub masdarlarn ism-i mef l mfalel (
mutantan (grltl, gsterili)

mselsel (birbirine bal olan, sral)
mtercem (tercme olunmu)
mdebdeb (debdebeli, gsterili)
olmak, sral olmak)

terceme (tercme)
debdebe (grlt,
patrt)
Mecl Masdarlar
Yapma, uydurma, sun, cl masdar manasna gelen mecl masdarlar, tremi sfatlarn
ve baz isimlerin sonuna eddeli ye ve te (

iyyet) eklenerek elde edilen masdarlardr.
Trkede bunu lk, -lik ekiyle elde ediyoruz.
insn
hrr
insniyyet (insanlk)
hrriyyet (hrlk)
115
slm
ebed
chil
slmiyyet (slmlk)
chiliyyet
ebediyyet (ebedlik)
Zaten masdar olduklar iin Arapada masdarlara bu ek getirilmez. Ancak Osmanl

Trkesinde baz masdarlara bu ekin getirilmesiyle eitli kelimeler yaplmtr.
Okuma Paras
Metin 7.1
Ahmed Cevdet Paa,
Tarih-i Asker-i
Osmn I, stanbul
1299, s. 130.
116
Osmanl Trkesi-I
zet
1
Arapa masdar trlerini belirleyebilmek

Masdarlar fiilden tremi hareket isimleridir. Trkedeki (-mak, -mek; -ma, -me; -, -i; -u, -) ekleriyle
elde edilen fiil isimlerine karlk gelir. Arapada drt
eit masdar vardr. 1- Mcerred (basit, yaln) masdarlar, 2- Mimli masdarlar, 3- Mecl (yapma, sun) masdarlar, 4- Mezdnfih masdarlar. Mcerred masdarlar semdir. Belirli bir kurala gre tremezler. Trkedeki fiil kkleri gibi niin o seslere sahip olduklarnn
bir aklamas yoktur. Mimli masdarlar basit masdarlardan elde edilirler. Mecl masdarlar, baz isim ve sfatlara, Arapada iyyn, Osmanl Trkesinde iyyet
eki getirilerek oluturulur. Trkede lk, lik ekiyle yaplr. Mesel: mesl (sorumlu), mesliyet (sorumluluk) gibi. Mezdnfih masdarlar ise mcerred masdarlara belirli anlamlar kazandrmak iin oluturulmu
kurall masdarlardr. Geisiz bir fiili geili hle getirmek, dnsz bir fiili dnl yapmak veya fiile itelik kazandrma vs. gibi ilerin yaplmasn salamak
iin ayr ayr mezdnfih masdar kalplar vardr. Mcerred masdarlarn bu kalplara evrilmesiyle kelime,
evrildii kalbn anlamn tar.
Mcerred ve mimli ve mecl masdarlarn yaplarn tanyabilmek
Mcerred masdarlarn bulunduklar kalplar belirli
bir anlama sahip deillerdir. Mcerred masdarlar ounlukla asl harften oluurlar. Bunlara sls mcerred masdarlar ad verilir. Drt ve be asl harften
oluan masdarlar da vardr. Drtllerine rub masdarlar, belilerine hums masdarlar denilir. Arapada krk cvarnda sls mcerred masdar kalbnn
ierisinden Osmanl Trkesinde yaygn olarak kulla-
( fal), ( fil), ( ful),

( faal), ( fial),
( falet),
( filet),
( ful),
( fulet),
( fulet),
( fil),
( ful),
(fal),
( falet),
( filet), ( filn), ( fuln),
( faaln),
( fallet). Mim ( fal),
li masdarlarn 4 kalb mevcuttur. Bunlar

(Mef al),
( Mef alet),

( Mef il),
nlanlar unlardr:
(Mef ilet) eklindedir. Mecl Masdarlar baz isimlerin ve sfatlarn sonuna iyyet eki getirilmek suretiyle elde edilirler.
sm-i Fil ve sm-i Mef l Kavramn renmek ve Mcerred Sls ve Rub Masdarlarn sm-i Fil ve sm-i
Mef llerini karabilmek
Masdarn anlatt i, hareket veya hli yapan gsteren kelimelere ism-i fil ad verilir. Trkede fiil kkne an, -en eki ilve edilerek yaplr. Mesel: komak,
koan gibi. sm-i filler sbit olmayan, geici bir durum veya hli belirtir. Arapada ism-i filler ancak etken fiillerden yaplr. Edilgen fiillerin ism-i fili yoktur. Sls mcerred masdar kelimelerin ism-i filini
elde etmek iin kelime fil veznine, ism-i mef l iin
de mef l veznine evrilir. Mcerred rub masdarlarn da birer ism-i fil ve ism-i mef l vezni vardr.
sm-i fili iin mufalil, ism-i mef l iin mufalel vezinleri kullanlr.
117
Kendimizi Snayalm
1. Akam- sebada misl ile ilgili aadaki ifadelerden
6. Aadaki masdar-ism-i fil eletirmelerinden hangisi
hangisi dorudur?
yanltr?
a. kinci asli harfi hemzelidir.
a.
b. Birinci asli harfi hemzelidir.
)dir.
c. Asli harflerden ilki vav ( ) ve ya ye (
d. Kelimenin nc asli harfi illetlidir.
e. Kelimenin son asli harfi vav ( ) ile biter.

2. Akam- sebada nks ile ilgili aadaki ifadelerden
hangisi dorudur?
b.
c.
d.
e.
( cem) ( cmi)
( kabl) ( kbil)
( ilm) ( lim)
( fergat) ( fri)
kifyet ( kf)
7. Aadaki kelime-vezin eletirmelerinden hangisi
a. Kelimenin birinci asli harfi illetlidir.
yanltr?
b. Kelimenin nc asli harfi illetlidir
a.
c. Kelimenin ortadaki ve sondaki harfi illetlidir.
b.
d. Kelimenin ikinci asli harfi illetlidir.

e. Kelimenin ilk iki harfi illetlidir.
3. Aadaki kelimelerden hangisi mimli masdardr?
a.
b.
c.
d.
e.
( mkrim)
( mdvemet)
( mstahdem)
( mansb)
( metrk)
4. Aadaki kelimelerden hangisi sls mcerred masdar

deildir?
a.
b.
c.
d.
e.
( mtreke)
( siyset)
( nizm)
( hkmet)
( rtbet)
5. Aadaki kelime gruplarndan hangisi, kk bakmndan

yanl eletirilmitir?
a.
b.
c.
d.
e.
( hkm) - (hkmet)
( hdmet) - (hdim)
( malm) - ( ilm)
( ehdet) - ( mehd)
( merdd) - ( mrd)
c.
d.
e.
( fkdn) ( filn)
( tann) ( fal)
( tilvet)
( filet)
( tabbet)
( felet)
( iret)
( fulet)
8. Aadaki kelimelerden hangisinin ism-i mef ll yanl

verilmitir?
a.
b.
c.
d.
e.
( humret) - ( mahmr)
( irfn) ( marf)
( kasd) ( maksd)
( nazar) ( manzar)
( gufrn) ( mafr)
9. Aadaki kelimelerden hangisi ruba masdar deildir?

a.
b.
c.
d.
e.
( aaa)
( maslahat)
( zemzeme)
( fezleke)
( saltanat)
10. Aadaki kelimelerden hangisi mecl masdardr?

a.
b.
c.
d.
e.
( vaziyet)
( hikyet)
( rivyet)
( ikyet)
( cinyet)
118
Osmanl Trkesi-I
Okuma Paras
Uzakdan istiml olunan esliha-i taarruziye

Sapan
Sapan dzce bir bez vey men ksenin iki tarafna iki ip rabt
olunmasndan ibret olup bu kseye bir ta vey kurun vaz
ile ibu ipler tedvr ve verilen srat derece-i lzimede tezyd
olundukdan sonra iplerden biri salverildikde ta vey kurun
u devr ve hareketden ald kuvvet ile ilerye atlup gider.
Hazne-i eslihada byle bir sapana rst gelmemi isek de
let-i mezkra ryecek ip gibi eyden maml olduundan
rm olmas zann olunur.
Muharebt- atka-i Osmniyye tafsltnda sapan nmnda
bir let istiml olunduuna dir bir kayd ve iret grlemediinden bunun istiml olunduu sret-i katiyede kesdirilemez.
Ancak sapan Avrupada bile on beinci asr- mld
ibtidlarna kadar kullanlm olmala Osmnlularda dahi
asr- mezkra msdif olan dokuzuncu asr- hicrye dein
istiml olunduu memldr.
)Ahmed Cevad Paa, Tarih-i Asker-i Osmn I, stanbul
1299, s. 130).
Sra Sizde 1

1. c
2. b
3. d
4. a
5. e
6. c
7. e
8. d
9. b
10. a
Yantnz yanl ise Aksm- Seba konusunu yeniden gzden geiriniz.

Yantnz yanl ise Aksm- Seba konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Mimli Masdarlar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Sls Mcerred Masdarlar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise sm-i Fil konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise sm-i Mef l konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Ruba Masdarlar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Mecl Masdarlar konusunu
sadkat
sulh
irket
hicb
hkmet
letfet
hicrn
gurb
umrn
cereyn
hayl
vicdn
srat
Sra Sizde 2
(falet)
(ful)
(filet)
(fil)
(fulet)
(falet)
(filn)
(ful)
(fuln)
(faaln)
(fal)
(filn)
(fulet)
nazar
nzr
katl
ktil
kitbet
ktib
kr
hfz
emr
helk
ner
zulm
hfz
hlik
kir
mir
nir
zlim
119
vakf
vkf
sem
smi
kahr
khr
teb
tbi
cerh
mecrh
rakam
merkm
Sra Sizde 3
rabt
hfz
defn
kitbet
kabz
kabl
terk
nakl
merbt
mahfz
medfn
makbz
metrk
mektb
makbl
menkl
satr
mastr
cehl
mechl
halk
mahlk
Develi, Hayati (2008), Osmanl Trkesi Klavuzu 1-2, stanbul.

Timurta, Faruk Kadri (2008), Osmanl Trkesine Giri I,
stanbul.
OSMANLI TRKES-I
Amalarmz

Mezdnfih masdarlarn bblar tanyabilmek,
Sls Mezidnfih masdarlarn ism-i Fil ve ism-i mef llerini yapabilmek,
Bu ekillerin dzensiz yaplarn tanmak ve bu trden kelimeleri anlamlandrabilmek.
Anahtar Kavramlar
Mezdnfih masdarlar
sm-i filleri
sm-i mef lleri
Mezdnfhlerde ill
(dzensizlik)
indekiler
Osmanl Trkesi-I
Mezdnfih Masdarlar (I)
MEZDNFH MASDARLAR
Mezdnfih Masdarlar (I)

MEZDNFH MASDARLAR
Mezidnfih Masdarlarn Binalar
f l Tef l Tefaul Teful Mfale Bblar ve Dzensiz ekilleri

sm-i Fil ve sm-i Mef lleri ve Dzensiz ekilleri
Sls masdarlarn daha nce grdmz ekilleri mcerred (basit) masdarlar idi.
Slslerin bunlardan baka mezdnfih (artrlm) adyla anlan masdar ekilleri de vardr. Bunlar ayn zamanda Kys Masdarlar adyla da anlrlar. Bu ekilde isimlendirilmelerine sebep, her bir mezidnfih masdar mcerred masdardan belirli bir anlam kazandrmak amacyla retilirler. Herbir mezidnfih masdarn ayr bir ats olup, basit masdarlara bu atya gre anlam kazandrrlar. Her ne kadar basit masdarlarn bazlarnda
zid harf bulunursa da bunlar mezdnfih olarak kabul edilmezler. nk Arapada asl
masdar, fiilin grlen yakn grnen gemi zaman III. teklik ahs ekimindeki halidir.
Trkede bunu fiilin emir kipine mek, -mak; -ma, -me; -,-i, -u, - eklerini ilve ederek yapyoruz.
Mesel:
) vezninde mcerred masdar olan kitbet kelimesinin esas masdar hali
Filet (
ketebe (
) eklinde olup sadece tane harfe sahiptir. Osmanl Trkesinde Arapa
fiiller ekimli olarak kullanlmazlar. Bu nedenle ekimli masdar olan ketebe (= yazd) eklinde deil, isim fiil hali olan kitbet (=yaz+mak) ekli masdar olarak kullanlr.
Arapa kelimenin bu ekimli hali sadece asl harften oluuyorsa buna mcerred
masdar (yaln masdar) ad verilir. Buradaki hlinde gvdesinde zid harfler bulunmas
durumunda kelime mezdnfih (artrlm, ilve edilmi) masdar kabul edilir.
Slas mezidnfih masdarlar, sls mcerred masdarlardan belirli yaplarla elde edilirler. Bu yaplara bb ad verilir. Her bb, kelimenin asl anlamn deitirmeden kelimeye farkl bir anlam ykleyip, kelimenin temel anlam deimeden, yeni anlam ekilleri tretilmesini salar. Bunlar, mcerred masdar durumundaki hli dnl olmayan (lzm)
kelimeyi dnl (mteadd) hle getirmek, zaten dnl olann dnlln artrmak, geisiz kelimeyi geili hle getirmek veya idelik (mreket) kazandrmak gibi
anlam deiiklikleri elde etmek zere kullanlrlar.
kitbet (yazmak) istiktb (yazdrma)

Sls Mcerred Masdarlar ile Mezdnfih Masdarlar arasndaki farklar: Slasi mcerred masdarlar ile mezdnfih masdarlar arasnda iki temel fark vardr. Birincisi yukarda
da bahsettiimiz gibi, her iki ekildeki masdarn ierisinde ekleme (zid) harf bulunabilir-
122
Osmanl Trkesi-I
se de masdarn ekimli hli olan yakn grnen gemi zaman III. teklik ahs ekiminde
sls mcerred masdarlar harften oluur. Mezdnfih masdarlarda ise ekleme harfler
vardr. kinci nemli fark ise sls mcerred masdarlar semdir. Yani iitilerek ya da szlk vastasyla renilirler. Kelimelerin anlamlar ve hangi vezinde bulunabilecekleri konusunda herhangi bir kural ya da kyas yoktur. Mezidnfih masdarlar ise byle deildir.
Kyas olup, her bir bb kelimenin atsnda belirli deiiklikler yapar. Bu ekilde yaplan
deiikliklerde kelimenin anlamn bilmek iin basit masdar anlamn bilmek mezidnfih
eklindeki anlamn kyas yoluyla tahmin edebilmemize imkn tanr.
Mezidnfih masdarlardaki kyaslik genel deildir. Her kelime her istenen bba evrilemez. Her bbdan ism-i mef l elde edilemez. Hangi kelimenin hangi bb kullanlarak
geili hale getirilecei, ite olmayan bir kelimeye hangi bbda itelik kazandrlaca vs.
gibi hususlar iin belirli kurallar mevcut deildir. Kelimelerin hangi bb kullanlarak anlamlarnn deitirilebileceklerini szlkten renebiliriz.
Mesel: harb kelimesine itelik kazandrabilmek iin, kelimelere itelik kazandran
iki bbdan istediimiz herhangi birini kullanamayz. Mfale ve tefl bblarnn her
ikisi de itelik kazandrd hlde harb kelimesi ancak mfale bbnda kullanlabilir
ve muhrebe eklini alr. Eer tehrb eklinde kullanrsak, yanl kullanm oluruz ve
bunun karln szlkte bulamayz.
Arapada daha fazla mezidnfih masdar varsa da, Osmanl Trkesinde bunlardan 9 adedi kullanlmtr. Bunlar if l, tef l, tefaul, teful, mfale infil, iftil, if ill,
istif ldir.
fl
Mcerred sls masdarn ilk asl harfinden nce hemze ve ikinci asl harfinden sonra elif
eklenerek oluturulur. Arapada bu bbdaki masdarlar birok mana meydana getirmek
zere kullanlrsa da, Osmanl Trkesinde ounlukla geililik (mteadd) manas iin
kullanlr. Geisiz olan (lzm) masdarlar bu bba aktarldklarnda geililik kazanr, ettirgen olurlar.
ihrc (dar karma)

hurc (kma)
ikn (raz etme)

kanat (raz olma)

izm (gnderme)

azmetten (gitme)
ilbs (giydirme)
lebsden (giyme giyinme)
Aslmanalar
geili olan masdarlardan bu bba evrilenler bir kat daha geili hale
gelirler.
ilm (bildirmek)
ifhm (anlatmak)
irb (iirmek)
ism (iittirme)
ilmden (bilmek)
sem (iitmek)den
imkn (mmkn olmak)
fehmden (anlamak)
urbdan (imek)
Bu bbda bulunan baz masdarlar geisiz olabilirler.
ikdm (gayretle almak)
8. nite - Mezdnfih Masdarlar (I)
ll
f l bbna nakledilen mcerred sls masdarlarn banda ( ) veya ( ) olanlar ( )ye

dner. Aslnda ( ) olanlar ise uzatlarak () sesini alr. Bu trdeki kelimelerin vezni
(
) eklindedir.
lm (elem verme)
cd
kz (uyandrma)
elem
yakaza (uyanklk)
vcd
Ortasnda vav veya y varsa bunlar kaldrlarak kelime ifle (t) (

) veznini alr. Sondaki ( ) harfi Osmanl Trkesinde baz kelimelerde ( )ye dnerek -a, -e sesini alr,
bazlarnda da
sesine dnr.
ide
icbet
ikme
isle
avdet
seyl
cevb
kym
Nks kelimelerde if (
) vezni kullanlr. Osmanl Trkesinde kelimelerin sonundaki ( )in peinden gelen ( ) genellikle yazda gsterilmez.
ihy (canlandrmak, enlendirmek)

ibk (ebedletirmek, devaml etmek)
in (zengin etmek)
sm-i Fil
) eklindedir.
muhzr (hazr eden)
hayy (diri, canl)

bak (ebed, sonsuz)
gan (zengin)
f l bbnn ism-i fili mf il (
ihzr (hazrlama)
muhric (karan)
ihrc (karma)
mfrit (ar giden)
ifrt (ar gitme)
mkrim (arlayan)
ikrm (arlama)
llde sm-i Fil

Misl ve mehmzl-fda vezin, mil (
mcib (gerektiren)
mmidd (yardm eden)
imdd (yardm)
mdr (idare eden)
idre (devrden)
muzafta mfi (
ecvefte mfl (
cb (gerekli)
123
124
Osmanl Trkesi-I
nksta mf (
) eklinde olur.
mmz (imzalayan)
sm-i Mefl
) eklindedir.
muhkem (salamlatrlm)
mnker (inkr edilmi)
mlhak (ilve olunmu)
mcber (zorlanm)
imz (mazdan)
f l bbnn ism-i mef l mf al (
ihkm (salamlatrmak)
inkr (kabul etmemek)
ilhk (ilve etmek)
icbr (zorlamak)
llde sm-i Mefl

Mislde vezin, mal (
mcer (kiralanan)
mukarr (kabul edilmi)
muzafta mfell (
ecvefte mfl (
mr (iaret edilen)
nksta mf (
) eklinde olur.
mlg (lav edilmi)
cr (kiralamak)
ikrr (kabul etmek)
iret
ilg (lav etme)
A) Aadaki sls mcerred masdarlar if l bbna eviriniz. Kelimenin her iki hlinin
de anlamn lgate bakarak reniniz.
kerem
..
keml
..
amel
..
umrn
..
mrr
..
nimet
..
nafaka
..
fesd
..
zarar
..
hiss
..
B) Aadaki verilen masdarlarn ism-i filini bulunuz.
ilhd
..
ilzm
..
imhl
..
imkn
..
infk
..
inkr
..
inzl
..
iskt
..
islm
..
ilhm
..
ilhk
..
inkr
..
intc
..
isnd
..
ibrm
..
ibrz
..
ibr
..
ibtl
..
ifrz
..
C) Aadaki verilen masdarlarn ism-i mef ln bulunuz.
Tefl (
) Bb
Tef l bb bana (
) ve ikinci asl harften sonra uzun sesi veren ( ) harflerinin eklenmesiyle oluturulmutur. Osmanl Trkesinde bu bbda kelimeler sklkla kullanlmtr. Bu bbtaki kelimelerin drt zellii vardr.
1. Mcerred slas masdarlardan geisiz olanlar geili hale getirerek ettirgenlik salar.
tebl (eritirilen)
tekzb (yalanlama)
bl (erime)
kizb (yalan)
125
126
Osmanl Trkesi-I
tecdd (yenileme)
tedb (terbiye verme, edeblendirme)
cedd (yeni)
edeb
2. Aslnda geili olan mcerred sls masdarlardan geili olanlarnn geililiini

bir kat daha artrr.
tarf (bildirmek)
talm (retmek)
tefhm (anlatmak)
irfn (bilmek)
fehm (anlamak)
ilm (bilmek)
3. Bu bb bazen saymak, kabul etmek manasn verir.
tayb (ayp saymak)
ayb
tasvb (doru kabul etmek)
savab
cehlet (bilmezlik, chillik)
tekbr (byk grmek)

techl (chil grmek)
4. Saylar gsteren masdarlara geililik verir.
tevhd (birlemek)
vahdet (birlik)
tesniye (ikilemek)
isneyn (iki)
tesls (lemek)
selse ( )
tahms (belemek)
hamse (be)
5. Bazen kalplam Arapa bir cmlenin manasn ifade eder
tesbh (Sbhanallah demek)

tehll (L-ilhe llallah demek)
tekbr (Allahu Ekber demek)
) (bazen tif l
) vezni ve tef ile (
Tef l bbnn tef l (
eitli masdarlar Osmanl Trkesinde kullanlmtr.
) vezninden
tef l veya
tezkr (hatrlatma)
zikr (anma, hatrlama)
tekrr
kerre (defa, yeniden)
timsl (benzetmek)
mesel (rnek, benzer)
tef ile (
tezkire
zikr
tabsra
basar
tekmile
keml
tecribe
cerb
llde Tefl bb
Son harfi hemze ( ) olan kklerde, tef l bbndaki zid olan (

den sonra ( ) gelir ve tef ie (
) veznini alr.
) harfi derek hemze-
tahte ( hatal grmek )
hatdan
tebrie (kurtarmak)
ber (kurtulmak)
smvv (ykseklik)
Slas masdar halinde son harfi ( ) veya ya olan kelimelerde de yine tef lin uzun
olan harfi derek ( ) harfleri eklenir. Vezni tef iye(t) (
) halini alr.
tesviye (seviyelendirme)
tasfiye (temizlemek)
safvetden (saf, temiz olmak)
sm-i Fl
Tef l bbnn ism-i fili mufail (

) dir. lk asl harfin bana treli mim ( ) ilve
edilir. kinci asl harf ikizleerek eddeli okunur.
muallim (reten)
mderris (ders veren)
tedrs (ders vermek)
mdakkk (dikkatle aratran)
tedkk
musaddk (dogrulayan)
tasdk (dorulama)
talm (retmek)
127
128
Osmanl Trkesi-I
ll
Nks kelimelerde mufa (
) vezni kullanlr.
mrebb (terbiye eden)
terbiye (rebev
mukavv (kuvvetlendiren)
takviye (kuvvet
sm-i Mefl
Tef l bbnn ism-i mef l mfaal (
mrekkeb
(karm)
mkerrem
(ikram olunmu)
tekrm
(hrmet gstermek)
mselles
(l, gen)
tesls
(leme)
merref
(ereflenmi, erefli)
terf
(ereflendirmek)
Nks kelimelerde mufa (
) kullanlr.
mberr (temiz, noksansz)
tebrie (beret)ten
msemm (isimlendirilen)
tesmiye (sem)dan
)ten
) eklindedir.
terkb
( birbiri ile kartrlm maddeler)
ll
) den
mutarr (taze, diri)
tary (taze olma)
A) Aadaki sls mcerred masdarlar tef l bbna eviriniz. Kelimenin her iki hlinin de
anlamn szle bakarak reniniz.
misl
..
noksn ..
umrn
..
evk
..
nzl
..
eref
..
fark
..
kesfet
..
hulsa
..
mhlet ..
teft
..
tevhd
..
tedkk
..
tasdk
..
tedrs
..
talm
..
tekml
..
tedbr
..
tashh
..
tebdl
..
takdm ..
C) Aadaki verilen masdarlarn ism-i mef ln bulunuz.
tescl
..
tekml
..
tekrr
..
tashh
..
tezyn
..
terb
..
terkb
..
tasnf
..
tavzh
..
Tefal Bb ( )
Bu bbda bataki te ( ) eklemedir. kinci asl harf ikizleir ve edde ile gsterilir. Slas
mcerred dnsz masdarlar dnl hale getirmek iin kullanlr. Sls mezidnfih
masdarlardan tef l bbndaki dnsz kelimeler bu bba evirildiklerinde dnllk
kazanrlar. Bu bbdaki baz kelimeler yapmacklk ifade eder.
129
130
Osmanl Trkesi-I
teekkr
kr
tekellm
(konumak, sylemek)
kelm (sz, ifade)
tekessr
(oalmak)
teksr (oaltmak)
tahamml
(yklenmek)
tahml (yklemek)
temellk
(mlk edinmek)
temlk (mlk olarak vermek)
teecc
(sahte kahramanlk gstermek)
ll
Nks ve mehmzl-lmda tefa (
teeff (ifa bulma)
) :
tecezz (blnme, paralanma)
sm-i Fil
Tefal bbnn ism-i fili mtefail (
if
cz (ksm, para)
) veznidir.
mteaddid (oalan, birok)
taaddd
mtehassl (meydana gelen)
tahassul
mtekebbir (kibirli)
tekebbr
mtearrz (saldran, taarruz eden)
ll
Nks kelimelerde mtefe (
) eklindedir.
mteall (ykselen)
mtevell (vakf idarecisi)
sm-i Mefl
mteahhid (taahhd eden)
ecat (yiitlik, cesurluk)
taarruz
taahhd
teall (ykselme, ycelme)

tevell (dost edinme, bir ii
zerine alma)
Tefal bbnn ism-i mef l mtefaal (

) veznidir. Tefal bb dnllk iin
kullanldndan ism-i mef l pek fazla kullanlmaz.
mteredded (tereddt edilen)

mtecesses (gizlice aratrlan)
mteebbes (teebbs olunan)
tereddd
tecesss (gizlice aratrmak)
teebbs (giriim)
131

ll
mtearrez (satalan, saldrlan)

mteacceb (alan)
) eklindedir.
mteveff (lm, vefat etmi)
taarruz (saldrma, satama)

taaccb (ama, hayret etme)
Nks kelimelerde vezin mtefa (
teveff (lme, vefat)
A) Aadaki sls mcerred masdarlar tefaul bbna eviriniz. Kelimenin her iki hlinin
de anlamn szle bakarak reniniz.
nefes
..
nev
..
kr
..
fikr
..
cebr
..
cism
..
dehet
..
ders
..
deyn
..
fehm
..
taaccb
..
taahhd
..
tebeddl
..
tecebbr
..
tefahhum
..
teferru
..
temeddn ..
132
Osmanl Trkesi-I
temekkn
..
temerrd
..
teneddm ..
Tefl Bb ( )
Tefl bb ilk asl harften nceki (

), sonrasna ( ) eklenmesi ve ikinci asl harfin treli okunmasyla oluur. Genellikle iki veya daha fazla kii arasnda itelik salamak iin
kullanlr.
tevn (yardmlamak)
tebud (uzaklamak)
tenzur (bakmak)
avn (yardm)
bud (uzaklk)
nazar (bakmak)
Bu bb bazen gerekte olmayan bir hali ve durumu varm gibi gsterir, yapmacklk,
sahtelik bildirir.
techl (bilmezlikten gelme)
cehlet
teur (irlik taslamak)
ir
tegfl (kasten gafil gibi grnme)
gaflet
Tef l bbndaki baz dnsz masdarlar bu bba evrildiklerinde dnl hle gelirler. Bazen fiilin birbiri ardna veya derece derece gerekletiini ifade eder.
terdf
(birbiri ardnca gitmek)
tezyd
(yava yava artma)
tekml
(derece derece olgunlama)
ll
Mzafda tef (
tezdd (birbirine zt olma)

temss (birbirine deme)
Nksta tef (
) eklindedir.
) eklindedir.
tedv
tenh (son bulma)
sm-i Fil
Tefl bbnn ism-i fili mtefil (
mtekmil
(olgunlam)
redif
(birisinin arkasndan giden)
ziyde
keml (olgunluk)
zdd (zt, ters, aksi)
mess (yapmak, demek)

dev
nihyet (son)
) eklindedir.

tekml (olgunlama)
133
mtechil
(bilmezlikten gelen)
techl (bilmezlikten gelme)
mtemyil
(bir tarafa meyl eden, ynelen)
temayl (meyletme, ynelme)
mtenks
(noksanlaan, azalan)
ll
Mzaflarda vezin mtef (
tenkus (azalmak)
) eklinde olur.
mtezdd
(birbirine zt olan)
tezdd (iki eyin birbirine zt olmas)
mtehbb
(birbirine dost olan)
hubb (sevgi, dostluk)
Nkslarda mtef (
) eklindedir.
mtedv (tedavi eden)
tedv
mtebk (geri kalan, artan)
tebk (artma)
mtesv (birbirine denk olan)
sm-i Mefl
Tefl bbnn ism-i mef l mtefal (
mteref (mehur, nl)
tesv (iki eyin birbirine denk

olmas)

) eklindedir. Olduka az kullanlr.
terf (tanmak)
mtedvel (elden ele gezdirilen)
tedavl (elden ele dolamak)
A) Aadaki sls mcerred masdarlar teful bbna eviriniz. Kelimenin her iki hlinin
de anlamn szle bakarak reniniz.
irket
..
nazar
..
ziyde
..
maraz
..
cehlet
..
hcm
..
kesret
..
sulh
..
134
Osmanl Trkesi-I
nakz
..
ders
..
tedl
..
tekud
..
tebdl
..
tebd
..
tecsr
..
tecvr
..
tedhl
..
tedrk
..
tehsm
..
tekbr
..
Mfale (
)
Bu bbda bataki mim, ilk asl harften sonraki elif ( ) ve sondaki ( ) harfleri eklemedir. ( ) harfi baz kelimelerde ( ) yazlarak e, -a sesi verir, baz kelimelerde de alarak
te ( ) eklinde kullanlr. Bu bb, masdarn belirttii i veya hareketin iki veya daha fazla kii arasnda karlkl olarak yapldn ifade ederek kelimeye idelik (mreket) kazandrr. Bir dier fonksiyonu da kelimeyi geisiz yapmaktr.
ll
muhrebe (savama)
muvenet (yardmlama)
mtreke (karlkl terk etme)
mreket (ortaklama)
harb (sava)
avn (yardm)
terk (brakma)
irket (ortaklk)

) eklinde olur.
mczt (cezlandrma)
cez
msvt (eitlik, denklik)
sev (birlik, beraberlik)
mkft
kifyet
Naks ve leff kelimelerde vezin mft (
135
sm-i Fil
Mfale bbnn ism-i fili mfil (

)dir. Vezin, bbdaki ikinci asl harfin esreli
okunmas ve sondaki ( )nin atlmas ile elde edilir.
muhfz (koruyan)
muhfaza (koruma)
muhbir (haber veren)
muhbere (haberleme)
mbdil (deitirilen)
mbdele (deitirmek)
mukbil (karlk olan)
mukabele (karlamak, karlk)
ll
) eklindedir.
Nks ve leff kelimelerde vezin mf (
mnf (ayr, muhalif olan)

mnd (nid eden, seslenen)
muzaflarda mf (
) eklinde olur.
nefy (srmek, uzaklatrmak)

nid-mndt (barma)
mzdd (birbiriyle zt olan)
tezd (ztlk)
mmss (temas eden, dokunan)
tems (dokunma)
sm-i mefl
Mfale bbnn ism-i fili mfal (

)dir. Vezin, bbdaki ikinci asl harfin stnl
okunmas ve sondaki ( )nin atlmas ile elde edilir.
muhtab (kendisine hitab edilen)
mhed (grlen, grlm)
muhtabe (birbirine hitab

etme, syleme)
mhede
mbreke
Mzafta ismi- mef l ayn ism-i fildeki gibi mf (
) eklindedir.

mbrek (bereketlenmi, uurlu)
A) Aadaki sls mcerred masdarlar mfale bbna eviriniz. Kelimenin her iki
hlinin de anlamn szle bakarak reniniz.
nsf
..
niz
..
terk
..
art
..
taleb
..
nevbet
..
136
Osmanl Trkesi-I
ltf
..
kelm
..
deyn
..
cevb
..
mhede
..
muvenet
..
muktele
..
muhlefet
..
mukrenet
..
muhrebe
..
mlzemet ..
mugyeret
..
muhceret
..
muraza
..
137
zet
1
Mezdnfih Masdarlarn Bblar Tanyabilmek

Osmanl Trkesinde kullanlan mezidnfih masdarlar unlardr: f l, tef l, tefaul, teful, mfale
infil, iftil, if ill, istif ldir. Bu masdarlardan her birisi mcerred masdara belirli bir anlam katar. Mcerred masdar iken geisiz olan bir kelime bu masdarlardan geililik zellii olan bir bba nakledildiklerinde geililik kazanrlar. Bunlardan bazlar kelimeye dnllk, bazlar da itelik, edilgenlik vs. gibi
anlamlar katarlar. Bu nitede ilenen masdarlarn anlamlar u ekildedir:
Mezdnfh bblarn oluturduu masdarlarn anlamlar

if l
tef l
mfale
tefaul
teful
Sls Mezidnfih Masdarlarn sm-i Fil ve sm-i

Mef llerini Yapabilmek
Sls mezidnfih masdarlarn sls mcerred masdarlardan farkl olarak her birinin ayr ayr ism-i fil
ve ism-i mef lleri vardr. Bunlar u ekildedir:
Masdar
Geili
ite, geisiz, geili
Geili
dnl, geisiz, bazen geili, yapmacklk

ite, dnl, geisiz, bazen geili,
yapmacklk
sm-i Fil
if l
tef l
mfale
tefaul
teful
mf il
mfail
mfil
mtefail
mtefil
sm-i Mef l
mf al
mfaal
mfal
mtefaal
mtefal
Bu ekillerin Dzensiz Yaplarn Tanmak ve

BuTrden Kelimeleri Anlamlandrabilmek
Yukarda belirtilen bablarn nks, ecvef, lefif gibi baz
kklerinin ism-i fil ve ism-i mef lleri farkl kalplarla yazlabilmektedir. Vezinlerin bu istisna hallerine Arapada ill diyoruz. Her veznin ileniinde ayrca ill bahsi aarak bu istisn durumlar incelenmi
ve rneklendirilmitir.
138
Osmanl Trkesi-I
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki mezdnfih masdarlardan hangisinin karlarnda yazan okunuu yanltr?
a.
b.
c.
d.
e.
tekrm
teksl
msdere
tekl
temeddn
2. Aadaki kelimelerden hangisi mezdnfih masdarlardan

deildir?
a
b.
c.
d.
e.
( terdf)
( idm)
(teressm)
( tenks)
( hikyet)
3. Aadaki mezdnfih masdarlardan hangisi karsnda

yazan vezin ile uyumsuzdur?
a.
b.
c.
d.
e.
if l
tef l
tefl
mufale
tefl
4. Aadaki mezdnfih masdarlarn bblar hangisi karsnda yazl at ile uyumsuzdur?

a.
b.
c.
d.
e.
techl - geili
murefe ite
ilm - geisiz
temruz - yapmacklk
tesdm - ite
5. Aadaki mezdnfih masdarlardan hangisinin atsnda

itelik vardr?
a.
b.
c.
d.
e.
( tasnf)
( ibl)
( muhtabe)
( temellk)
( tenbh)
6. Aadaki kelimelerden hangisi ism-i fil deildir?

a.
b.
c.
d.
e.
( temlk)
( mfetti)
(mtebahhir)
( mnsif)
( mtebriz)
7. Aadaki kelime gruplarndan hangisinde mezdnfh

masdar yer almamtr?
a.
b.
( mstahdem) ( istirhm)
(mtecessis)
(mkerrem) ( tahdd)
(muteber)
c.
d.
e.
( idd) ( mstahber) ( mslim)

( mumil) ( muhrik) ( msekkin)
( mhed) ( tedf)
(temessk)
8. Aadaki kelime gruplarndan hangisinde ism-i mef l

yoktur?
a.
b.
c.
d.
e.
( isnd) ( msned)
( tevfk) ( muvaffak)
( tekrm)
(mkerrem)
( teebbs) ( mteebbes)
( mutbakat) ( mutbk)
9. Aadaki kelimelerden hangisinin karsnda yazl olan

ism-i fili yanltr?
a.
b.
c.
d.
e.
( mnsebet) - ( mnsib)
( terkb) - ( mrekkeb)
( ifrt) - ( mfrit)
( temeddn) - ( mtemeddin)
( tedrb) - ( mtedrib)
10. Aadaki kelimelerden hangisi mezdnfih masdar deildir?

a.
b.
c.
d.
e.
( belgat)
( tebl)
( mblaa)
( tebell)
( ibl)
139
1. d
Sra Sizde 1
2. e
3. b
4. c
5. c
6. a
7. d
8. e
9. b
10. a
Yantnz yanl ise Tef l Bb konusunu yeniden

gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Mezdnfih Masdarlar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Tef l ve Tefaul Bblar konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise f l Bb konusunu yeniden
gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Mfale Bb konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Mfale Bb konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise zet ksmndaki Mezidnfih
Masdarlarn Masdar, sm-i Fil ve sm-i Mef llerini
gsteren tabloyu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise Tef l Bb konusunu yeniden
gzden geiriniz.
A)
kerem
ikrm
keml
ikml
B)
C)
amel
umrn
mrr
nimet
nafaka
fesd
zarar
hiss
ilhd
imhl
infk
inzl
ilzm
imkn
inkr
iskt
islm
ilhm
ilhk
inkr
intc
iml
imr
imrr
inm
infk
ifsd
zrr
ihss
mlhid
mmhil
mnfik
mnzil
mlzim
mmkin
mnkir
mskit
mslim
mlhem
mlhak
mnker
mntec
140
Osmanl Trkesi-I
isnd
ibrm
ibrz
ibr
ibtl
ifrz
msned
mbrem
mbrez
mber
mbtel
mfrez
temsl
tamr
tenzl
tefrk
telhs
C)
A)
B)
misl
umrn
noksn
evk
eref
kesfet
mhlet
teft
nzl
fark
hulsa
tevhd
tedkk
tasdk
tedrs
talm
tekml
tevk
terf
teksf
temhl
mfetti
tebdl
takdm
tenks
mudakkk
musaddk
mderris
muallim
mkemmil
tescl
tekml
tekrr
tashh
tezyn
terb
terkb
tasnf
tavzh
mdebbir
musahhih
mbeddil
mukaddem
mseccel
mkemmel
mkerrer
musahhah
mzeyyen
murabba
mrekkeb
musannef
muvazzah
teneffs
Sra Sizde 3
A)
muvahhid
tashh
Sra Sizde 2
tedbr
nefes
nev
kr
fikr
cebr
cism
dehet
ders
deyn
fehm
tenevv
teekkr
tefekkr
tecebbr
tecessm
tedehh
tederrs
tedeyyn
tefehhm
141
B)
taaccb
taahhd
tebeddl
tecebbr
tefahhum
teferru
temeddn
temekkn
temerrd
teneddm
mteahhid
mtebeddil
mtecebbir
mtefehhim
mteferri
mtemeddin
mtemekkin
mtemerrid
mteaccib
A)
B)
nazar
ziyde
maraz
cehlet
hcm
kesret
sulh
nakz
ders
tedl
mteneddim
irket
tekud
tebdl
terk
tenzur
tezyd
temruz
techl
tehcm
teksr
tesluh
tenkuz
tedrs
mtedil
mtekd
mtebdil
tecsr
tecvr
tedhl
tedrk
tehsm
tekbr
mtebid
mtecsir
mtecvir
mtedhil
mtedrik
mtehsim
mtekbir
Sra Sizde 5
Sra Sizde 4
A)
tebd
B)
nsf
niz
terk
art
taleb
nevbet
ltf
kelm
deyn
cevb
mhede
muvenet
muktele
muhlefet
mukrenet
muhrebe
mnsafe
mnzaa
mtreke
mrata
mtlebe
mnvebe
mltafe
mkleme
mdyene
mcvebe
mhid
muvin
muktil
muhlif
mukrin
muhrib
142
Osmanl Trkesi-I
mlzemet
mugyeret
muhceret
muraza
mlzm
mugyir
muhcir
murz
Faruk Kadri Timurta (2008), Osmanl Trkesine Giri I,
stanbul.
Hayati Develi (2008), Osmanl Trkesi Klavuzu 1-2, stanbul.

Osmanli Türkçesi̇-I

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Osmanli Türkçesi̇-I

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2381

Bu kitabn basm, yaym ve sat haklar Anadolu niversitesine aittir.

UZAKTAN RETM TASARIM BRM

Osmanl Trkesi Alfabesi ...........................................................

OSMANLI TRKES ...............................................................................................

Trke nl ve nszlerin Yazl................................................ 16

Trke Kelimelerin Yaps, Trke Kiplerin ve Edatlarn

TRKE DLEKART KPNN YAZILII .........................................................

Trke Ek, Zamir, Zarf ve Saylarn Yazl................................... 42

Arapa ve Farsa Kelimelerde nller ve Yazllar .................. 62

ARAPA VE FARSA KELMELERN TANINMASI .........................................

Arapa Kelimelerin Yaps.................................................................82

Baz Arapa Hususlar: Aksm- Seba, Arapa

Mezdnfih Masdarlar (I) .............................................................. 120

Bu niteyi tamamladktan sonra;

Osmanl Trkesi Alfabesi

Osmanl Trkesi Alfabesi

Osmanl Trkesi Alfabesi

OSMANLI TRKES ALFABES

Osmanl Trkesi Alfabesi ve Okunular

sar kef kf-

slimen (sa olarak )

1. nite - Osmanl Trkesi Alfabesi

Aadaki kelimeleri okuyunuz.

MED, EDDE VE CEZM

Arap alfabesine dayal Osmanl Trkesi alfabesinde kelimelerin okunuuna yardmc

Trke kelimelerde uzatma konulmamasna dikkat ediniz.

edde rnekleri (Trke kelimeler)

Osmanl Trkesinde kelime sonundaki nszler sakin (cezm) okunur.

Aadaki kelimeleri Osmanl Trkesi Alfabesiyle yaznz.

Aadaki kelimeleri okuyunuz.

1. nite - Osmanl Trkesi Alfabesi

edde ve Cezm rnekleri

HARFLERN EKLCE BENZERLKLER

BTEN VE BTMEYEN HARFLER

b. Bitimeyen harfler: Bunlar kendisinden nceki harflerle bitiir sonrakilerle bitimez.

1. nite - Osmanl Trkesi Alfabesi

Osmanl Trkesi alfabesini tanyabilmek

, e , je nazal ne (kf- nuni) , yumuak

, lam ve elifin birlemesinden oluan

Hareke, med, edde ve cezm iaretlerini tanyp kullanabilmek

edde [ ] Arapa kelimelerde yan yana gelen ayn

Bitien ve bitimeyen harfleri, ekilce birbirine benzeyen harfleri tanyabilmek

mez. Bitimeyen harfler

1. nite - Osmanl Trkesi Alfabesi

3. Aadaki harekelerden hangisi harfin altna konur?

4. Aadaki yardmc iaretlerden hangisi bir harfin iki kez

9. Aadaki iaretlerden hangisi a/e okutur?

8. Aadaki iaretlerden hangisi n/in okutur?

7. Aadaki yazmlardan hangisinde harf birlemesi yanltr?

5. Aadaki iaretlerden hangisi harfin stne konur ve

6. Aadaki harflerden hangisi ekilce benzerlik ynnden

10. Aadakilerin hangisinde bitimeyen harfler birlikte ve

1. nite - Osmanl Trkesi Alfabesi

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- tam.

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

Arkada, yurduma alaklar uratma sakn;

Kim bu cennet vatann uruna olmaz ki feda?

Yantnz yanl ise Osmanl Trkesi konusunu

Sra Sizde Yant Anahtar

Bu niteyi tamamladktan sonra;

Trke nl ve nszlerin Yazl