Gur Bansavli

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 224

<> siqgur pRswid]

vwihgurU jI kw ^wlsw! vwihgurU jI kI &qyh]

ds siqgurU swihbwn jI dI prmpUjnIk


SuB s`cI bMswvlI
sRI dmdmI tkswl[
Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir]
Bin mQurw. kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]

(q`qkry leI Poto ’qy kilk kro jI)

DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI DMn hn!
hux au~bldI dyZ’c cONkVw lw rhy hn[hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT rhy hn, hux m`cdw 2
ryqw Awpxy prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cymhwn praupkwrI
sIs’qy hux puAw rhy hn, hux m`cdI 2 loh’qy KV@ rhy hn[

lyKk pRkwSk:-
bRhmiv`idAw dy dwqy,pMQrqn,
bRhmigAwnIkY;grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]
pUrn praupkwrI pUrn bRhmigAwnI s`cKMf vwsI prmpUjnIk
sRI mwn sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw,
sMq krqwr isMG swihb ^wlsw jI dy s`cy pr aupkwrI crn-kmlW dy,
hir hir myil myil jn swDU;hm swD jnw kw kIVw]
Anuswr in`ky kIVy ikRm,sB dI crn-DUV, dwsndws crn isMG aur& jsvMq isMG ipMf dwauDr, (mogw)
jvwhrisMG ipMf cimMfy (luiDAwxw)pMjwb ieMfIAw[
DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn hn, hux lohy
dy qMg ipMjry’c, iq`Ky ik`lW ivckwr A&ur Ac`l Afol bYTy vwihgurU 2 jp rhy
hn!hux Drm ihq Awpxw sIs kurbwn kr rhy hn!
pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY
pwis]) qU cau sjx mYifAw; fyeI issu auqwir] nYx mihMjy qrsdy; kid psI dIdwru])
kbIr.jau quih swD iprMm kI; sIsu kwit kir goie] Kylq Kylq hwl kir; jo ikCu hoie q
hoie]) mrxu muxsw sUirAw.hku hY; jo hoie mrin prvwxo]) sBu idnsu rYix.dyKau guru
Apunw; ivic AKI.gur pYr DrweI]) swgr myr auidAwn bn; nv KMf bsuDw Brm] mUsn
pRym iprMm kY; gnau eyk kir krm]) jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq
n qorau]) jo gur dIsY isKVw; iqsu iniv iniv lwgau pwie jIau]) gurisKW kI hir.DUiV
dyih; hm pwpI BI giq pWih]) jnu nwnku. DUiV mMgY iqsu gurisK kI; jo Awip jpY.Avrh
nwmu jpwvY]) schu ErY sBu ko; aupir scu Awcwru]) scu suhwvw kwFIAY; kUVY kUVI soie]
nwnk.ivrly jwxIAih; ijn scu plY hoie]) hIxau nIcu krau bynµqI; swcu n Cofau BweI]
nwnk.ijin kir dyiKAw; dyvY miq sweI]) kUV inKuty. nwnkw; EVik sic rhI] {dyh isvw
br moih iehY; suB krmn qy.kbhUM n tro]) kir mn myry; siq ibauhwr] Anuswr ieh
prmpiv`qR poQIAW pUrn siqkwr sihq bhu igxqI ’c sMBwlo.pUrn pyRm sihq pV@o, ds^q
krw ky.Ardwis krky, pV@n nUM idMdy lYNdy rho[ XQw:-lK KusIAw pwiqswhIAw; jy siqguru
ndir kryie] inmK eyk.hir nwmu dyie; myrw mnu qnu sIqlu hoie]) ivic dunIAw; syv
kmweIAY] qw drgh bYsxu pweIAY] khu nwnk bwh lufweIAY] }

poQI swihbwn, Su`D aucwrn iempIQRI pRwpqI leI:


BweI rijMdr isMG jI kYnyfw:-Pon: 905-458-7776.
BweI gurcrn isMG jI kYnyfw:- Pon: 905-216-7437
BweI qlivMdr isMG jI kYnyfw:- Pon: 519-621-4773
BweI AmirMdr isMG jI kYnyfw:- Pon: 519-830-2627
BweI srbjIq isMG jI ig`l, ipMf suDwr (luiDAwxw) Bwrq &Un 01624- 275-740
BweI surjIq isMG jI ipMf dwauDr (mogw) Bwrq, Pon:- + 91-9888774012

gurU syvw Byjo:- CIBC BANK CANADA, Branch. NO:01322) AC.83-15833,


CHARAN SINGH.

jsvMq isMG(Bgq jI) nwl sMpRk leI:-


admin@gursevak.com
www.Gursevak.com

www.Gursevak.com 3 q`qkrw
ieh prmpiv`qR poQIAW pRwpq krky inhwl inhwl inhwl hovo jI[

1. poQI jnm sMskwr, AMimRq sMskwr, bRhm iv`idAw, AnMd kwrj, AMqm sMskwr[

2. poQI vwihgurU siqgurU sRI suKmnI swihb jI stIk.sRI dmdmI tkswl[

3. siqgurU swihb jI Aqy sMqW mhWpurSW dy Amolk boly Aqy gurmiq Anuswr Anyk pRsnW
dy au~qR siqgurU gRMQ swihb jI b^S rhy hn[ pV@n vwly Dwrimk gRMQW dy nwm[ dyh
Arogqw, g`fI dI dyK ryK frweIivMg bwry SuB is`iKAw[

4. ds siqgurU swihbwn jI dI prm pUjnIk SuB s`cI bMswvlI[

5. siqgurU gRMQ swihb jI dw mhW ivsmwd ieqhws, AKMf pwT, shj pwT mrXwdw,
gurbwxI jI siqkwr pUjn mhW ivsmwd SuB is`iKAw, 101 Ardws, gurpurbW dIAW
ArdwsW[

6. SRI gurU gRMQ swihb jI Su~D aucwrx, ArQ pwT Aqy ivSrwm poQI SRI dmdmI tkswl

7. Awid bwxI,sRI dsm bwxI, BweI gurdws jI dIAW vwrW ’coN gRIbI vwly,sbd pdW dy
mhW ivsmwd ArQ[dUjw pRkrx pUjw dw Dwn zihr hY]

8. slok Bgq kbIr swihb jI, Bgq PrId swihb jI dy mhW ivsmwd ArQ[

9. gurbwxI jI dy cwnx AMdr dyh Arogqw bwry mhW ivsmwd is`iKAw[

10. gurmuiK gurmuKI bwlaupdyS! irkwrf kIqw bwlaupdyS, sux! gurmuKI isKwau hy
drvyS!

gurU ipAwrI swD sMgq jI nMU ieh jwxky byAMq KuSI hovygI ik gurbwxI aucwrx
SuDI leI iehnHW poQI swihbwnW dIAW irkwrifMg vI dwsn dws qoN gurU swihb
jI ny krvweI hY[ sMgq jI irkwrifMg lwky poQI swihb pRkwS krky mgr 2
bolx jI[
www.Gursevak.com 4 q`qkrw
gurpRswid vwihgurU]vwihgurU srUp siqgurU swihbwn jI dI SuB s`cI bMswvlI
gupRswid q`qkry dy ArMB ’c ^ws pRym ibnY:- nMbr pV@ ky pRkrx l`Bo jI {rom
rom.koit bRhmWf ko invws jwsu;mwns Aauqwr Dwir.drsu idKwey hY](kib`q 35)lwl
rMgIly pRIqm mnmohn;qyry drsn kau hm bwry]DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU
siqgurU Arjn dyv swihb jI DMn hn,hux au~bldI dyg c bYT rhy hn,hux m`cdy 2
ryqy ’qy bYT ky,m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy sIs ’qy puAw rhy hn,hux
sV@dI bldI m`cdI loh ’qy KV@ rhy hn[}{DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU
swihbwn jI dI SuB s`cI bMswvlI ’c sMKyp ieh izkr hY:-vwihgurU] prmpiv`qR
Avqwr,Avqwr AsQwn,Avqwr sMmq,vwihgurU]Dnu DMnu ipqw swihbwn jI,;Dnu Dnu su
jnnI. ijin gurU jixAw mwie]prmpUjnIk mwqw swihbwn jI,vwihgurU ]ipAwry
nwnky,vwihgurU]prmpUjnIk ipAwry nwny swihbwn jI,prmpUjnIk ipAwrIAW nwnIAW
jI[prmpUjnIk mwmy,mwmIAW,vwihgurU]ipAwry dwdky jI, prmpUjnIk AiqAMq
ipAwry dwdy swihbwn jI,prmpUjnIk ipAwrIAW dwdIAW jI[vwihgurU]AiqAMq
ipAwry pVdwdy swihbwn,prmpUjnIk ipAwrIAw pVdwdIAW jI[ipAwry qwey Aqy qwey
jIAW dy spUq[ prmpUjnIk dsW pwiqswhW jI dy pMj ipAwry Awid[
prmpUjnIk gurqw ibrwjmwn sMmq qy AsQwn,SuB SwdIAW,mihlW dy SuB
nwm,AiqAMq ipAwrI SuB sMqwn,nwdI aulwd,gurpurbW leI mwto,.s`cy siqgurU
swihbwn jI v`loN vr, s`cy siqgurU swihbwn jI ny jo sRI inSwn swihb jI ikly sRovr
n`gr gurduAwry qKq swihbwn bxvwey ^Uh bwZ swihbwn jI luAwey,^wlsw &Oj rc ky,
BwrI SSqR AiBAws,s^q myhnq ksrq krvw ky au`cw jIvx b^S ky mhW blvwn
XoDy ibnw ipRQvI dy rwjy bxwey[ DrmXu`D ij`qy[drbwrI kvI,siqgur kIno
praupkwru]Anuswr ^wlsw gurU gurU ^wlsw]pMQ jI dI SuB s`cI swjnw bwry Kol@ ky
iliKAw hY jI[prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI ny prm pRsMn ho ky au~cy ie^lwk
dw SuB s`cw aupdyS b^Sxw[
vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI dy ShIdW dI bVI BwrI mhW ivsmwd
mihmw[siqgurU swihbwn jI ny vYrwgmeI joqI joiq smwauxw sMmq[
vwihgurU s`cy siqgurU swihbwn jI qoN kurbwn hox vwly ^ws pRymI is`KW bwry
pV@o[kul AwXU[gurqw smW[cOrbrdwr[hzUrI kIrqnIey[siqgurU swihbwn jI dy
iKfwvy[surwhI brdwr[pihrydwr[hzUrI is`K[cobdwr,ilKwrI[dIvwn[ku`l AwXU
smkwlI Bgq }

www.Gursevak.com 5 q`qkrw
pRym bynqI:- pRkrx ’qy jwx leI, q`qkry coN ausy nUM kilk kro[ q`qkry
’qy vwips jwx leI pyj dy Q`ly q`qkrw l&z ’qy kilk kro[
nM. ivSw pMnw
1. vwihgurU prmpUjnIk s`cy vwihgurU siqgurU pihly pwiqswh jI SuB 23
s`cI bMswvlI q`qkrw ArMB:-prmpUjnIk bydI,soF vMs bwry SuB
ieiqhws mhW 3 ivsmwd hY jI[
vwihgurU]prmpUjnIk koit bRhmMfW nUM auDwrn vwly,mh`ly 1.jI dy
ivsmwd kOqk praupkwr SuB s`cI bMswvlI:- gopwl pWDy
jI,ibRjlwl pMifq jI,mOlvI ku`qbdIn jI iqMnW ausqwdW nUM inhwl
kIqw,jnyaU m`JW dI KwDI KyqI hrI kIqI[ SySnwg ny, s`cy pRkwS
sihq nUro nUr cyhry ’qy, Awpxy Px nwl CW kIqI[ snmuK
rweybulwr jI ny 7500 eykV zmIn Gr sB ku`J prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb jI dy nwm luAw idqw[
3. gurpRswid vwihgurU mh`ly pihly jI dy s`cw saudw krn qoN ipqw jI 27
ny gu`sy nwl cpyVW mwrIAW[
4. vwihgurU] sRI sulqwnpur swihb jI ivKy prmpiv`qR s`cy crn kml 27
pwauxy Awp jI ny “qyrw qyrw” kih ky gRIbW dIAW JoLIAW
BrnIAW[
5. vwihgurU]nwdI aulwd[ 30
6. vwihgurU]prmpUjnIk bRhmigAwnI sgl kI rInw]BweI bwlw 31
swihb jI[
7. vwihgurU]prmpUjnIk bRhmigAwnI BweI mrdwnw jI[ 32
8. vwihgurU]prmpUjnIk bRhmigAwnI bwbw bu`Fw swihb jI ny pihlI 32
vwr pUrn gurU pRIqm jI dy suMdr s`cy drSn krny[
9. qulsW dwsI inhwl inhwl inhwl hoeI[ 33
10. vwihgurU]prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy pMj ipAwry[ 33
11. vwihgurU] s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI dy s`cy crn kmlW c pMj 34
ipAwry[
12. vwihgurU]s`cy crn-kmlW nwl m`kw Gumwauxw[ 35

www.Gursevak.com 6 q`qkrw
13. vwihgurU] s`cy vwihgurU jI ny kOVy rITy im`Ty krny[ 36
14. vwihgurU] vwihgurU jI ny kOfy rwkS nUM sMq bnwauxw[ 36
15. vwihgurU jI dIAW pMj audwsIAW,vwihgurU] mlk Bwgo dy pUiVAW coN 36
lhU,BweI lwlo jI dy koDry dy byhy tu`kR coN du`D k`iFAw[
16. Ascrj ivsmwd vwihgurU jI ny gurduAwrw sRI pMjw swihb jI swjx 38
dw ivsmwd kOqk krnw[
17. prmpUjnIk vwihgurU siqgurU dUjy pwiqswh jI SuB s`cI bMswvlI[ 38
18. vwihgurU]Awp jI ny pihlI vwr,pUrn gurU pRIqm jI dy suMdr s`cy 40
drSn krny[
19. vwihgurU]Awp jI ny dUjI vwr,pUrn gurU pRIqm jI dy suMdr s`cy 41
drSn krny,hukm isr m`Qy ’qy mMn ky bVy BwrI cwA nwl B`j 2 ky
SuB s`cI syvw krnI[
20. vwihgurU]gurqw g`dI ibrwjmwn[ 42
21. vwihgurU]cODrI mlUky ny hukm n mMnxw mrnw[ 42
22. mh`ly pihly jI dI prmpiv`qR Avqwr kQw sunxI Aqy 42
ilKwauxI,gurbwxI sMQw Awp krwauxI[
23. prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dI inMdw nw kro[ 43
24. vwihgurU]prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dI SihnSIlqw 43
gMBIrqw DIrj praupkwr:-
25. vwihgurU]gurU syvw ismrn[ 44
26. vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI dI prmpiv`qR 44
hzUrI c pMj ipAwry[
27. vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU qIjy pwiqswh jI SuB s`cI 45
bMswvlI[
28. prmpUjnIk s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI dy s`cy im`Ty crnkmlW 46
’c Awauxw, izAwdw ms`kq SuB s`cI syvw krky,12 vrW dI pRwpqI
krky,gurqw g`dI ibrwjmwn hoxw[hrI srUp sRI goibMdvwl swihb jI
vswauxy[

www.Gursevak.com 7 q`qkrw
29. swKI:-qIrQW ’qy jwx dw SlwGw Xog audm kIqw[jYsI DrqI aUpru 48
myGulw brsqu hY; ikAw DrqI mDy pwxI nwhI]gursbd dy ArQ[

30. vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb ny sqI rsm bMd 50


krweI[
31. prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy pMj ipAwry[prmpUjnIk 50
Drm pRcwrk bweI mMjIAW[
32. BweI pwro jI prm hMs qq byqy ipMf f`lw[ 51
33. swKI pqIbRqw pRymx mweI syvW jI ny Awp jI dI is`KI kmweI[ 53
34. vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU cOQy pwiqswh jI SuB s`cI 54
bMswvlI[
35. AMdir scw nyhu;lwieAw pRIqm AwpxY]qnu mnu hoie inhwlu;jw guru 56
dyKw swm@xy]AstpdI dy ArQ ijnW@ ’c sRb ivAwpI mhW ivsmwd
AQwh pRym hI pRym hY[
36. vwihgurU] gurqw g`dI ibrwjmwn[ 62
37. prmpUjnIk vwihgurU gurU AsQwn vswauxy gurU qwl luAwauxy[ 63
38. swKI DMn 3 siqgurU rwmdws swihb jI AMdr sRb ivAwpI mhW 63
ivsmwd AQwh gRIbI pRym[
39. vwihgurU] Awp jI dI hzUrI c gurmuiK mhWpurK pMj ipAwry[ 64
40. gurpRswid] siqgurU swihb jI dI b^SI bwxI prmpiv`qR cwr lwvW 64
dI SuB s`cI auQwnkw:-
41. prmpUjnIk DMn vwihgurU siqgurU pMjvyN pwiqswh jI SuB s`cI 65
bMswvlI[
42. Awp jI dy Amolk boly[ 66
43. gurqw g`dI ibrwjmwn[ 66
44. vwihgurU]prmpUjnIk s`cy siqgurU DMn vwihgurU sRI gurU gRMQ swihb 66
jI rcxy[
45. SuB s`cy gurU AsQwnW dI syvw[ 67
46. prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy pMj ipAwry[ 67
47. prmpUjnIk pUrn bRhmigAwnI BweI gurdws swihb jI[ 67
www.Gursevak.com 8 q`qkrw
48. BweI l`KU swihb jI[ 68

49. pRymI is`K BweI bihlo jI[ 68


50. pqIbRqw bIbI rwj kOr (rjnI) jI[ 68
51. prmpUjnIk bwbw ibDIcMd swihb jI[ 69
52. mh`ly pMjvyN swihbjI dw pUrn vYrwgmeI ShIdI pRsMg:sRI suKmnI 70
swihb jI dy ArQW ’c pV@o[
53. prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI SuB s`cI 70
bMswvlI SuB s`cw Avqwr[
54. prmpUjnIk mwqw pRymw-BgqI c lIn jgq mwqw gMgw jI[ 70
55. prmpUjnIk bMdgI r`qy mwqw kOlW jI[ 71
56. SMky dI inivrqI[ 72
57. prmpUjnIk s`cy pwiqswh jI dI SuB sMqwn[ 72
58. vwihgurU]AqI ipAwrI b`cI,bIbI vIro jI dw SuB AnMd kwrj krky, 73
ieh SuB s`cw aupdyS b^iSAw[
59. prmpUjnIk mwqw dmodrI jI v`loN SuB s`cw aupdyS[ 73
60. prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy pMj dohqRy[ 73
61. prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dIAW nUMhW[ 74
62. gurqw g`dI ibrwjmwn[ 74
63. sRI Akwl qKq swihb jI rcy AQwh bIrrs DwirAw[ 74
64. lhOr gurduAwrw sRI fyhrw swihb jI,ShIdI AsQwn mh`lw pMjvW jI 74
bnwauxy[
65. sRI kIrqpur swihb jI vswey[mwlvy c myhrwj ipMf vswieAw[sRI 75
ibbyksr swihb jI rcy[
66. swKI lwiek gurmuiK swaU rUpcMd jI[ 75
67. vwihgurU] Awp jI dw AiqAMq suMdr bRhm bIrrsI srUp[ 76
68. vwihgurU](syl@I)vYrwg iqAwg dw icMn krky do qlvwrI b`DIAW,iek 77
mIrI dI iek pIrI dI[suMdr sohxw mn mohxw bIrrsI AiqAMq
ipAwrw gurmuKI bwxw pihirAw[
www.Gursevak.com 9 q`qkrw
69. vwihgurU] Awp jI dy pihrn vwly prmpUjnIk SsqR[ 78

70. jau qau;pRym Kylx kw cwau]isru Dir qlI;glI myrI Awau]iequ 78


mwrig;pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY]Anuswr sIs mMg rhy
hn[
71. hukm nwmy Byjxy,nvyN juAwn BrqI krky,s^q ksrq SSqR AiBAws 79
krvw ky,iqAwr br iqAwr ^wlsw &Oj rcxI[
72. swKI gurpRswid] vwihgurU]prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI 52 81
aumr kYdI rwjy Cufw ky bMdI CoV dwqy khwey[
73. vwihgurU]duSt AhMkwrI nIc cMfwl pwpI cMdU dy nkyl pwauxI[ 82
74. jhWgIr ny prK leI bygmW ByjIAW,pUrn gurU jI sumyr prbq vWg 82
Ac`l rhy[
75. pUrn gurU jI ny Syr iSkwr krnw:- 82
76. pUrn isdk Brosy vwly gurmuiK BweI swD jI[ 83
77. pUjw dw Dwn zihr hY[ 83
78. pihlw Drm Xu`D ij`qxw[ 83
79. lohgV@ ikly dy nwmI ShIdW jI dy prmpiv`qR nwm[ 84
80. dUjw Drm jMg ij`qxw[ 84
81. qIjw Drm-X`uD ij`qxw[ 85
82. cOQw Drm-Xu`D ij`qxw[ 85
83. vwihgurU mh`ly 9.jI dI,m`cdy jMg’c mhwn 3 bhwdrI[ 86
84. DIrm`l v`loN siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dyx qoN jvwb[ 86
85. vwihgurU] FwfI BweI Abdulw qy n`Qw jI dy ruqby bulMd[ 87
86. vwihgurU] Kws pRymI praupkwrI is`K[ 87
87. vwihgurU] kSmIrI KuAwjw pRymI drSnW ’qy moihq GoVy dy nwl 2 87
B`jdw[
88. vwihgurU] swDU rwmdws jI ny Awp jI nUM ikhw, “siqgurU nwnk dyv 87
swihb jI iqAwgI hn, Awp jI GoVy &Oj SsqR rKdy hoN?”
89. vwihgurU]sq spu`qR b^Sxy[ 88

www.Gursevak.com 10 q`qkrw
90. gurU ipAwry rbwbI mhW ivsmwd gurU js krnw[ 88

91. vwihgurU] Kws pRymx mwqw BwgBrI jI[ 88


92. n`gr vswey[ 89
93. vYrwgmeI joqI joiq smwauxw,ijvyN pqMgw lweIt’qy sVdw hY,iqvyN 89
gurmuiK snmuK izMdw ShId rwjpUq rwjwrwm jI ny,Awp jI dI
m`cdI ic^w ’c CwL mwrnI[
94. prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU hirrwey swihb jI SuB 89
s`cI bMswvlI[
95. prmpUjnIk vwihgurU mh`ly CyvyN jI ny,Awp jI dw prmpiv`qR SuB 90
s`cw nwm r`Kxw[
96. DMn sRI bwbw guridqw swihb jI Avqwr[ 90
97. Awp jI dI prmpiv`qR SuB SwdI,mihl[ 92
98. SMky dI inivrqI SuB vIcwr pRym bynqI[ 92
99. Twkur kw syvku;AwigAwkwrI]Twkur kw syvku;sdw pUjwrI]Anuswr 93
sdw AwigAwkwrI pUjwrI syvk bx ky prmpUjnIk Twkur dwdy jI
dI AwigAw iKVy m`Qy mMnxI[
100. Awp jI dy in`qnym bwry,gRMQ sRI gurmuiK pRkwS[ 93
101. gurqw ibrwjmwn[ 93
102. prmpUjnIk s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI dy SuB s`cy vr[ 94
103. vwihgurU]gurqw Awp jI ny sRI AMimRqsr swihb jI Awauxw[ 94
104. swKI rwmrwey jI dy zbwnI quk aultwaux qoN Awp jI ny iqAwgxw[ 94
105. swKI hMkwrI jYdpurwxw[ 97
106. vwihgurU]prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy pMj ipAwry qy hor 98
pRymI[
107. hukm mMn ky BweI jIvn jI ny pRwx iqAwgxy[ 99
108. Awp jI ny rMkW nUM rwj b^Sxw[ 99
109. pUrn gurU jI dI SuB s`cI syvw dI mhwn mhwnqw[ 99

www.Gursevak.com 11 q`qkrw
110. siqgurU swihb jI dy s`cy mhwn praupkwrI crn-kmlW dy iDAwn 100
’c lIx,DMn BweI goNdw swihb jI[

111. vwihgurU]BweI gOry jI nMU ie`k sO ie`k srwp[ 100


112. prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU A`TvyN pwiqswh jI ShIdW dy 100
isrqwj SuB s`cI bMswvlI:-sRI hirikRsn iDAweIAY;ijsu if`Ty sB
duK jwie]vwihgurU srUp s`cy siqgurU swihb dI AwXU bwry SMkw nw
kro jI[
113. Awp jI dI Agm Agm Aiq Agm mhW 3 ivsmwd mihmw[ 102
114. prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr[ 103
115. suMdr sRIrk AMgW dy SuB gux[ 103
116. vwihgurU srUp s`cy siqgurU A`TvyN pwiqswh jI dy prmpiv`qR SuB Avqwr
104 dI
vDweI[
117. pMj swl dI mnmohxI inrivkwr s`cI su`cI AklMk inrAiBmwn 104
inSkpt inrCl inrvYru prmpiv`qR AvsQw c,Awp jI isrMdy nwl
prm mnohr rs iBMnw AMimRq kIrqn krdy[
118. Awp jI dI AMimRq gurbwxI ’c Agm Apwr mhW 3 ivsmwd 105
lInqw,ie`k Kws pRymI is`K ny prKxy[
119. prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU hirrwey swihb jI ny Awpxy pRym c 107
lIx dyK ky,pRIq nwl kIrqn krdy Aqy siqsMgq nwl pRym krdy
dyK ky,prm pRsMnqw krky gurqw b^SxI[
120. Twkur kw syvku;AwigAwkwrI]Twkur kw syvku;sdw pUjwrI]Anuswr 107
sdw AwigAwkwrI pUjwrI syvk bx ky bwby JMfy swihb jI
ny,prmpUjnIk Twkur mh`ly CyvyN jI dI AwigAw iKVy m`Qy mMnxI[
121. Awp jI qoN vroswey ku`J pRymIAW dy nwm,Awp jI dy joqI joiq 109
smwaux, ShIdI dI Amr kQw, mhWmUrK guMgy C`jU Jivr qoN gIqw
ArQ krwauxy[
122. vwihgurU]Awp jI ny id`lI hYzy dI ibmwrI cu`kxI[ 111
123. vwihgurU]AnMq bRhmMfW dy rcnhwr s`cy siqgurU swihb jI dI 111
AMqrjwmqw[
www.Gursevak.com 12 q`qkrw
124. vwihgurU]Swhzwdy bhwdrSwh nUM gurSbd b^Sxw[ 112

125. v`fy Brwqw rwmrwie jI ny Awp jI nwl eIrKw krnI[ 112


126. vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb mh`ly A`TvyN jI dw 113
siqsMgq jI nUM SuB s`cw aupdyS[
127. prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb mh`ly nOvyN jI nMU gurqw b^S ky,Awp 113
jI ny ju`go ju`g At`l Amr AduqI kurbwnI dyxI[
128. vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU ipqw jI dw hukm iKVy m`Qy mMn 115
ky,sMq doKI mhW cMfwl Aiq nIc pwpI nOrMgy dy m`Qy n l`gxw[
129. prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI ShIdW dy 116
isrqwj SuB s`cI bMswvlI[
130. vwihgurU]AMimRq rUp prmpiv`qR SuB Avqwr kQwmwqw ipqw jI qy 117
pRymI Awp jI nUM AiqAMq hI pRym nwl cu`k ky jwp krwauNdy[
131. vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI dy Drm-jMgI kOqk[ 120
132. gurpRswid]vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU jI dw gurmiq Anuswr 121
SuB AnMdkwrj[
133. vwihgurU] sdw sdw sdw dieAwl]prmpUjnIk s`cy siqgurU CyvyN 123
pwiqswh jI ny prmpiv`qR SuB aupdyS vr b^Sxw[
134. vwihgurU s`cy siqgurU mh`ly nOvyN jI ny bwby bkwly swihb bMdgI 123
krnI qy gurqw ibrwjmwn hox dI AMimRq prmpiv`qR Amr kQw[
135. vwihgurU] pRymI BweI m`KxSwh jI lubwxw is`K,“s`cy gur lwDo ry[ 124
s`cy gur lwDo ry[”
136. vwihgurU] loB lhir sBu suAwnu hlku hY; hlikE sBih ibgwry] 127
Anuswr s`cy siqgurU swihb jI’qy hLky DIrm`l ny do vwr goLI
clvwauxI[

www.Gursevak.com 13 q`qkrw
137. m`KxSwh jI ny sMq doKI SIhyN dIAW muSkW bMn@ ky,fMn idqw,s`cy 128
siqgurU swihb jI ny ieh SuB s`cw aupdyS b^iSAw[

138. prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU qygbhwdr swihb jI 1721 ib: 129
nUM, gurqw pRwpqI mgroN BweI m`KxSwh jI, siqsMgq jI smyq hrI
rUp sRI hirmMdr swihb jI dy prm ipAwry drSnW nUM Awey,
“mweIAW r`b rjweIAW vr[”
139. prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU qygbhwdr swihb jI ny sRI 130
kIrqpur swihb jI Awauxw[
140. sRI AnMdpur swihb jI vswauxy,swKI mOlySwh seIAd pIr jI dw 131
sMsw dUr krnw[
141. qIrQ audmu siqgurU kIAw;sB lok auDrx ArQw]Anuswr s`cy 131
siqgurU swihb ny pUrb dy qIrQW nUM prmpiv`qR krn jwxw[
142. q^q sRI dmdmw swihb jI nIvyN QW bYT ky au~cy AsQwn v`l ieSwrw 132
krky vr b^Sxy:- “prmpiv`qR dsvyN jwmy AMdr au~cy AsQwn ’qy
bYT ky vwihgurU jI dw js krWgw, Eh prmpiv`qR AsQwn gurU kI
kWsI bxygw[” prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny prmpiv`qR
sRovr ricAw, Awp duSwly nwl kwr k`FI, suMdr dIvwn sjdy, byAMq
sMgqW juVdIAW, crxWimRq iplw ky is`K bxwey, A`gy mOV, sUlIsr,
goibMdpury, bwrwpur, gwgw, gurny, mkRoV Awid ipMfW c gey[
143. vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb ny DmDwx swihb jI 132
BweI mIhW jI nMU inhwl krnw[
144. gurU mihmw joiq ibgws, nMd lwl jI[ 132
145. cwcw P`gU jI nUM inhwl krnw[ 133
146. vwihgurU]bu`D gXw phuMc ky mUMh mMigAw dwn dyxw[ 134
147. vwihgurU] nwlMdw qoN sRI ptnw swihb jI ivKy s`cy crn kml pwey[ 134

www.Gursevak.com 14 q`qkrw
148. vwihgurU]Fwkyy BweI bulwkIdws jI qy ienW@ dy mwqw jI nMU inhwl 135
krnw[
149. vwihgurU]pUrn pRymIN inSkpt BweI n`Qw jI[ 136
150. vwihgurU]rwjy rwjwrwm jI nMU inhwl krnw[ 136

151. vwihgurU prmpUjnIk dsvyN pwiqswh jI dy SuB s`cy mhwn 136


praupkwrI SuB Avqwr dI ^br[
152. vwihgurU siqgurU swihb jI nUM Amn dy dyvqy zwhr gurU pIr mMn ky 136
sB ny pUijAw[
153. vwihgurU] Aswm qoN sRI ptnw swihb jI vwpsI sB pRymIAW nMU 137
inhwl krnw[
154. vwihgurU]ivSnUMpur ivKy monI bwbw hirBjn suAwmI jI nUM inhwl 137
kIqw[
155. sXd BIKnSwh jI ny cV@dy nUM nmskwr krnI[ 138
156. prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI v`loN, Awpxy 138
pRvwr qy siqsMgq jI nUM pRymmeI SuB is`iKAw,nOvyN pwiqswh jI dI
sRI AnMdpur swihb jI nUM vwpsI[
157. bhuqy smyN qoN ihMdUAW ’qy zulm AiqAwcwr ho rhy sn, sMq mhWpurS 139
bwbw gurbcn isMG ^wlsw jI ieauN ilKdy hn[
158. vwihgurU] pwpI AOrMgy dy Gor iBAwnk zulm[ 140
159. vwihgurU]audXpur dy Syr dlyr bIr bhwdr rwjy rwj isMG ny,sMn 140
1680 ’c pwpI AOrMgy nUM ieh ic`TI ilKI[
160. vwihgurU] mrx smyN ies pwpI ny Awpxy pu`qR nUM Kq iliKAw[ 141
161. prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI pws AqI duKI 141
pMifqW dI &irAwd[
161. aUVw.bwlwn bwl] vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh 142
jI ny prmpUjnIk ipqw jI nMU,sIs kurbwn krn leI id`lI nMU
qornw[
162. gurpRswid vwihgurU]AqI duKIAW nUM DIrj[ 144
www.Gursevak.com 15 q`qkrw
163. vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI dI igR&qwrI dw hukm jwrI krnw[ 144
164. vwihgurU s`cy siqgurU swihb ny ShIdI dyx ihq id`lI nUM qurnw[ 145
165. vwihgurU] smwxy gV@I dy srdwr muhMmdbKS jI dI AQwh SrDw qy 147
gurmuiK s`cI AwSkI[

166. vwihgurU]swKI KtkV corW nMU b^Sxw[ 149


167. vwihgurU]Awgry jwxw ibRD mwqw inhwl[ 149
168. vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny Drm ihq kurbwn 149
hox leI igRPqwrI
169. vwihgurU sRI gurU swihb jI ny id`lI Awauxw[ 150
170. vwihgurU s`cy siqgurU swihb ny kcihrI phuMcxw,rzw mMnx dw 150
aupdyS,^wlsw pMQ pRgtygw[
171. vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI ny pRSwid Ckx qy jmnw ’qy ieSnwn 151
krn jwxw[
172. vwihgurU]ShId BweI mqIdws jI ny krwmwq idKwaux dI ie`Cw 152
krnI[
173. vwihgurU] jwxI jwx pUrn bRhm dy Avqwr s`cy siqgurU swihb jI ny 152
bWh PV ky ieh SuB is`iKAw &urmweI[
174. ShId BweI mqIdws jI nMU Awry nwl cIrnw[ 153
175. vwihgurU] prm ShId BweI dieAwl dws swihb jI dI ShIdI[ 154
176. prmpUjnIk vwihgurU ShId BweI sqIdws swihb jI[ 155
177. vwihgurU s`cy siqgurU swihb nUM iq`Ky ik`lW ivckwr lohy dy qMg ipMjry 156
c kSt dyxy[
178. vwihgurU]gurU jI dy AQwh pRymIN jmWdwr jI ny AQwh SrDw krnI[ 157
179. vwihgurU] sRI AnMdpur swihb jI qoN prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN 158
pwiqswh jI ny, prmpUjnIk s`cy siqgurU ipqw jI dI Kbr lYx
leI ie`k is`K id`lI ByijAw[
180. prmpUjnIk siqgurU swihb dy Amolk hukm, prmpiv`qR Bog dy 158
slokW dI auQwnkw[
www.Gursevak.com 16 q`qkrw
181. pUrn rsmeI mhW ivsmwd pRym bynqI[ 158

182. ienW@ cONh doihirAN dy mhW ivsmwd ArQ[blu CutikE bMDn 159
pry;kCU n hoq aupwie]khu nwnk Ab Et hir;gij ijau hohu
shwie]53]
183. swcI bwxI;mITI AMimRq Dwr]Anuswr prmpUjnIk sicAwry ipqw jI 164
dI ilKI vYrwgmeI prmpiv`qR AMimRq gurbwxI, pRymI is`K jI
id`lIEN lY ky Awey[
184. prmpUjnIk mwqw gUjrI kOr jI ny d`isAw,“hy ipAwry lwl jI! mYN 164
iBAwnk supny c,Awp jI dy ipAwry prmpUjnIk ipqw jI dw
prmpiv`qR SuB s`cw sIs,zwlm dy qlvwr mwrn qoN,DV nwloN v`K
huMdw dyiKAw hY, ies krky CyqI qoN CyqI ^br mMgwvo[”
185. ^br lYx gey pRymI is`K nMU hukm “dwsndws dy ShIdI dw smW nyVy 165
hY[”
186. vwihgurU]“kwPrW dy gurU dy kql dw nzwrw A`KIN dyKx leI cWdnI 165
cONk pu`jo[”
187. vwihgurU]sRb`q dy Bly ihq,lohy dy qMg ipMjry ’c iq`Ky ik`lW ivckwr 166
sumyr prbq vWg Ac`l Afol inrvYru inrBY ivsmwd iekwgR gMBIr
DIr bYTy Ajpw jwp ’c lIx hn[
188. vwihgurU]DMn bwby guridqy swihb jI ny byVI smyq,pUrn gurU jI dI 167
SuB s`cI syvw krnI[
189. vwihgurU s`cy siqgurU swihb ny hyTW ilKI srb sWJI ieh gurbwxI 167
aucwrI,ijs ’c s`cy muslmwx bnx dw SuB s`cw aupdyS hY[
190. DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn 171
hn, sRb`q dy Bly ihq hux sIs kurbwn kr rhy hn[qlvwr dw ^UnI
zwlmwnw vwr krky,prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dy prmpiv`qR
sIs swihb jI k`t idqy[
www.Gursevak.com 17 q`qkrw
191. sRb ivAwpI mhW vYrwgmeI ShIdI ArQ hn jI(id`lIis)iqlk jM\U;rwKw 173 pRB qw
kw]kIno bfo;klU mih swkw]swDin hyiq;ieqI ijin krI] sIsu dIXw;pru sI n
aucrI]13]Drm hyq;swkw ijin kIAw]sIsu dIAw;pru.isrru n dIAw]nwtk
cytk;kIey kukwjw]pRB logn kh;Awvq lwjw]14] dohrw]TIkir Poir idlIis
isir;pRB pur kIXw pXwn]qygbhwdr sI ikRAw;krI n iknhUM
Awn]15]qygbhwdr ky clq;BXo jgq ko sok]hY hY hY sB jg BXo;jY jY jY
surlok] 16]
192. vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dy ipAwirAW ny pUrn pRym 175
vYrwg krnw[
193. vwihgurU] ilKwrI rweybhwdr GneIAw lwl jI qwrIKy pMjwb Aqy 176
s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI dy drbwrI kvI kMkx jI ny ds guru
kQw qy hor keI Dwrimk gRMQW c, bwbw jYqw jI qy aun@W dy ipqw jI
dw ieh kurbwnI BirAw pRsMg ieauN iliKAw hY[
194. audwr Syr dlyr mrd sUrmy Apxy spu`qRW smyq BweI l`KISwh 177
vxjwrw jI ny s`cy siqgurU swihb jI dI prmpiv`qR, gur AMimRq
iBMnI dyhurI; dI sMBwl krnI[bwbw jYqw jI ibjlI dy cmkwry vWg
s`cy siqgurU swihb jI dy sIs swihb jI lY ky, sRI AnMdpur swihb
jI nUM qur pey[
195. vwihgurU] kI qlvwr l`gx qoN pihlW hI, sRI sIs swihb jI DV 177
nwloN v`Kry ho gey sn?
196. vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI dy prmpUjnIk,gur AMimRq iBMnI 179
dyhurI;dw sskwr[
197. byAMq sMqW BgqW vYrwgIAW mhW purKW ny s`cy siqgurU swihb dw 179
BwrI js krnw[
198. ^ws pRymI dI kivqw:- ic`q crnkml kw Awsrw; ic`q crnkml 181
sMg joVIey[ mn locy buirAweIAW gurSbdIN iehu mn hoVIey[ gur
qygbhwdr boilAw; Dr peIey, Drm n CoVIey[ bWh ijnHW dI
pkVIey; isr dIjIey bWh n CoVIey[
199. (qOsI&osnw BweI nMd lwl jI)ny pUrn gurU jI dw js krnw[ 181

www.Gursevak.com 18 q`qkrw
200. vwihgurU mh`ly nOvyN siqgurU qygbhwdr swihb jI dy prmpiv`qR SuB 181
s`cy vYrwgmeI AsqoqR duAwrw,pUrn vYrwgmeI ShIdI dy pUrn
iDAwn duAwrw,Ajpw jwp pUrn bRhm jI ’c lIxqw pRwpiq kro jI
201. vwihgurU]sRI AnMdpur swihb jI ivKy,vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny 183
pUrn vYrwgmeI ShIdI,Apxy iDAwn ’c q`k ky,pUrn pRym vYrwg ’c
lIn ho ky, plMGy qoN Q`ly au~qr ky DrqI ’qy bYTxw[
202. vwihgurU]prmpUjnIk mwqw nwnkI jI mwqw gujrI kOr jI ny,rom 2 183
krky pRym vYrwg ’c FL ky,pUrn gurU jI dw js ieauN kIqw[
203. vwihgurU BweI jYqw jI,s`cy siqgurU swihb jI dw prmpiv`qR sIs lY 185
ky,sRI kIrqpur swihb jI phMucy[
204. vwihgurU prmpUjnIk prmpiv`qR sIs sskwr bwry SuB vIcwr,s`cy 185
siqgurU dsvyN pwiqswh jI siqsMgq jI smyq,sRI kIrqpur swihb
jI phuMcy, ‘rMgryty gurU ky byty’ vr[
205. prmpiv`qR sIs swihb jI lY ky,prmpiv`qR AsQwn sRI sIs gMj 187
swihb jI sRI AnMdpur swihb jI ivKy phuMcy[prmpUjnIk mwqwvW
smUMh pRymIAW ny lMU 2 krky Gxw vYrwg kIqw[s`cy siqgurU dsvyN
pwiqswh jI ny Ardws krky cMfw lwieAw,do icKW bLIAW [
206. vwihgurU] DMnqw Xog pRymI l`KISwh jI ny s`cy Amr AibnwsI 187
siqgurU swihb dy dusihry ’qy,sRI AnMdpur swihb jI Awauxw do icKW
bLIAW[
207. qygbhwdr ismirAY; Gr nauiniD AwvY Dwie] Anuswr s`cy siqgurU 188
qygbhwdr swihb jI dw vYrwgmeI SuB s`cw prmpiv`qR AsqoqR[
208. vwihgurU prmpUjnIk siqgurU swihb dI Adu`qI ShIdI mgroN hor BI 190
do is`K BI ShId hoey
209. vwihgurU mh`ly nOvyN jI dy pRymI is`K syvkW dy SUB s`cy nwm[ 190
DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn
hn, hux lohy dy qMg ipMjry ’c iq`Ky ik`lW ivckwr bYTy, sRb`q dy Bly
ihq vwihgurU 3 aucwr rhy hn[ hux Awpxw prmpiv`qR prmpUjnIk
sIs kurbwn kr rhy hn jI[mh`lw nOvW jI bMswvlI sMpUrnM[

www.Gursevak.com 19 q`qkrw
210. DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU goibMd isMG swihb jI DMn 191
hn, hux srvMs kurbwn kr rhy hn,Awp jI dI SuB s`cI bMswvlI
ArMB vwihgurU] prmpiv`qR Avqwr AsQwn[
211. swKI, rwjw PqyhcMd,rwxI mYxI jI[ 191
212. prmpUjnIk gurqw ibrwjmwn[ 193
213. vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dIAW SuB SwdIAW[ 194
214. gurpRswid vwihgurU] gurU ^wlsy jI dy prmpUjnIk mwqw swihbdyv 195
kOr jI dI au~cI su`cI inRivkwr jIvnI[
215. vwihgurU] AiqAMq ipAwrI SuB sMqwn[ 196
216. swihbzwidAW jI dy ShIdI purb leI mwto[ 196
217. s`cy siqgurU swihb jI dw mlyrIAW nUM vr[ 197
218. vwihgurU] pMjvyN swihbzwdy[ 197
219. ieh s`q ikly bxwey[ 197
220. vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dy bvMjw drbwrI kvIAW 197
dy nwm[
221. siqgur kIno praupkwru]Anuswr ^wlsw gurU gurU ^wlsw]pMQ jI dI 197
SuB s`cI swjnw
222. pihlW pMjW ipAwirAW Pyr pMjW mukiqAW ny Apxy SuB s`cy sIs 199
idqy[
223. dovyN h`Q joV isr Jukw ky, pMjW ipAwirAW A`gy KVo ky ikhw,“hy 200
prm vIr bhwdr gurU rUp ^wlsw jI! dwsn dws nUM AMimRq dI dwiq
b^So jI[
224. prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny, Awpxy ^ws pRymIAW 201
’qy pRsMn ho ky ieh aupdyS b^iSAw[
225. vwihgurU] sRI AnMdpur swihb jI ivKy AnUp kOr ny Awp jI nUM 202
ie^lwk qoN igry hwv Bwv krky idKwey, qW Awp jI ny au~c
ie^lwk dw SuB s`cw su`cw au~cw aupdyS b^iSAw[
226. prmpUjnIk siqgurU dsvyN pwiqswh jI v`loN,sony dy iqAwg dy mhW 203
Ascrj ivsmwd kOqk[

www.Gursevak.com 20 q`qkrw
227. guris`K jI dy cFweI mgroN,prmpUjnIk siqgurU dsvyN pwiqswh jI 203
v`loN gurmiq SuB s`cw aupdyS[
228. koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry])dyvIAw nhI 203
jwnY mrm] sB aUpir;AlK pwrbRhm])srUp siqgurU goibMd isMG
swihb jI ny,cMfI dyvI durgw dyvI Awid koeI BI dyvI nhIN ismrI
jI[
229. gurpRswid vwihgurU jI ny pihlw Drm-Xu`D ij`qxw qy gurU ihq sRvMs 204
kurbwn krn vwly pIr bu`DUSwh jI dI kurbwnI[
230. ndOx dw Drm-jMg ij`qxw[ 205
231. gurU jI dy XoiDAW ny,s`cy siqgurU swihb jI dI s`cI im`TI ipAwrI 206
Srn pY ky,pMj ivkwr ij`qxy[
232. sRI AnMdpur swihb jI sdw leI C`fxy[ 207
233. vwihgurU]sRI cmkOr gVI Drm jMg ij`qxw[ 207
234. vwihgurU]sRI cmkOr swihb jI dy ShId,prm ShId bIbI Srn kOr 207
jI[
235. siqgurU dsvyN pwiqswh jI ny au~c dy pIrwn pIr bx ky mwCIvwiVEN 208
qurnw[
236. vwihgurU] sRI mukqsr swihb jI dw DrmjMg ij`qxw[ 208
237. prmpUjnIk pUrn DrmI sUrbIr inrBY XoDy isMGW dI bhuq v`fI 208
Gwlxw kurbwnI hI kurbwnI Aqy bwby mhW isMG swihb jI ny ibdwvw
pVvwauxw[
238. vwihgurU]prmpUjnIk sUrvIr mwqw Bwg kOr jI[ 211
239. vwihgurU] sRI mukqsr swihb jI dy prmpUjnIk cwLI mukiqAW dy 211
SuB s`cy nwm[
240. pUrn gurU jI dy GoVy dIAW vwgW PV ky,bYrwVW ny qnKwhW mMgIAW, 212
pRymI bwbw dwn isMG jI Afol nUM vr qy Amolk bcn[

www.Gursevak.com 21 q`qkrw
241. vwihgurU]sRI dIny swihb jI qoN z&rnwmw &qyh dI ic`TI Byj ky pwpI 212AOrMgy nUM
mwrnw[
242. vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI dy ShIdW dI bVI BwrI mhW ivsmwd 213
mihmw[
243. vwihgurU s`cy siqgurU swihb ny s`cKMf sRI hzUr swihb jI 213
phuMcxw,mwDodws vYrwgI jI nMU AMimRq b^Sxw ,sMq doKI vzIdy Awid
zwlmW nMU soDx leI,pMjwb nMU qornw,sRI dsm gRMQ swihb jI dy ArQ
pV@wauxy[
244. vwihgurU] srb klw BrpUr pRB; jI dy Avqwr AnMq klwvwn s`cy 215
siqgurU swihb mh`ly dsvyN jI ny joqI joiq smwauxw[
245. pRymIAW v`loN,vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI dI Agm Apwr sRb 217
ivAwpI mhW ivsmwd mihmw[
246. vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI qoN kurbwn hox vwly ^ws pRymI is`KW 218
bwry ^ws iDAwn pRym sihq pV@ny Xog hY[
247. prmpUjnIk bwby ngwhIAw isMG jI ny Awpxw sB ku`J pUrn gurU jI 219
qoN kurbwn krnw[
248. DMn ShId gurmuiK BweI mwn isMG swihb jI bIr bhwdr jI dI 220
mhwn 3 kurbwnI[ Apxy swjy invwjy prm pUjnIk ipAwry ^wlsy
jI dy pUrn pRym ’c,roim 3 krky ivMny@ pUrn gurU jI ipAwry ^wlsy jI
dI mhW 3 ivsmwd mihmw &urmw rhy hn:-^wlsw myro;rUp hY
^ws]^wlsy mih;hO krO invws]ieh sMpUrn sbd qy hor sbd[
249. prm ShId bwbw Awlm isMG jI isAwlkotIey[ 222
250. vwihgurU prmpUjnIk siqgurU dsvyN pwiqswh jI dy prmpUjnIk 223
pVdwdy jI Awid sbMD ^ws iDAwn pRym sihq pV@ny Xog hn[
gur bMswvlI q`qkrw sMpUrnM]

www.Gursevak.com 22 q`qkrw
gurpRswid vwihgurU]vwihgurU srUp siqgurU swihbwn jI dI SuB s`cI bMswvlI
ArMB:-rom rom.koit bRhmWf ko invws jwsu;mwns Aauqwr Dwir.drsu idKwey
hY](kib`q 35)lwl rMgIly pRIqm mnmohn;qyry drsn kau hm bwry]DMn hn DMn hn
DMn hn vwihgurU siqgurU Arjn dyv swihb jI DMn hn,hux au~bldI dyg c bYT rhy
hn,hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT ky,m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy sIs ’qy
puAw rhy hn,hux sV@dI bldI m`cdI loh ’qy KV@ rhy hn[
vwihgurU]prmpUjnIk sMq bwbw gurbcn isMG jI ^wlsw jI ny dwsn dws nUM
ikhw,“ijhVw pRymI pRym Bwvnw nwl prm piv`qR gurbMswvlI Xwd krdw hY, aus nUM
Amolk guris`KI pRwpq huMdI hY[”
gurpRswid vwihgurU hr mhIny dy gurpurb Gry ilK ky lwau[dsW pwiqswhW jI
dy gurpurbW dIAW ArdwsW,dI poQI dwsW ny CwpI hY,ijhVw gurpurb hovy,aus dI
Ardws aus poQI ’coN pV@o[guru prmysuru pUjIAY;min qin lwie ipAwru]poQI ’coN,gur
bMswvlI dy pRkrx ’coN,gurU js pV@ ky gurpurb mnwau jI[
vwihgurU]mhwnkoS Anuswr sOr swl:-365 idn 5 GMty 45 imMt 46 sYikMf hY,
ieqny smyN ’c DrqI,sUrj dI ie`k pRkrmW krdI hY[ies ihswb nwl ib:sMmq nUM
AMgRyzI sMn mhIny idnW ’c bdilAw jwvy jI[sMn nwloN sMmq 57 vr@y pihlW AwrMB
hoieAw[
1.prmpUjnIk bydI,soF vMs bwry SuB s`cw ieiqhws:-jwiq Ajwiq AjonI
sMBau;nw iqsu Bwau n Brmw]) bRhmu ibMdu qy;sB Epiq hoeI])bRhm ibMdu qy;sB
auqpwqI])nwir purKu nhI.jwiq n jnmw; nw ko duKu suKu pwiedw]4]Anuswr
vwihgurU bRhm jI dI jwiq pwiq kul goq nhIN hY,Awid scu jugwid scu]hY BI scu
nwnk hosI BI scu]1]bRhm srUp siqgurU swihbwn jI Anqklwvwn ivAwpk bRhm
jI dy srgun srUp hn,ies leI jwiq pwiq goq qoN rihq hn[BwvyN prmpUjnIk
s`cy siqgurU swihbwn jI dI jwiq pwiq kul s`cy ivsmwd ivAwpk bRhm jI hI
hn,pr,Dnu DMnu ipqw.Dnu DMnu kulu;Dnu Dnu su jnnI.ijin gurU jixAw mwie]
Anuswr vydI bMs,soF vMs bwry SuB ieiqhws:-kSp irKI dy lwiek spu`qR rwjy sUrj
www.Gursevak.com 23 q`qkrw
qoN sUrjvMs c`lI,sUrjvMsI rwjy dlIp jI dI rwxI sudikxw jI dy spu`qR rGU rwjy jI
qoN rGUvMs c`lI[rwjy rGU jI dy spu`qR rwjy AjY jI dy spu`qR sRI dsrQ jI dy spu`qR sRI
rwmcMdR jI dy spu`qR sRI lv qy kuS jI[klju`g ’c SRI lv jI dI vMs ’coN,rwjy
kwlrwey jI ny lhOr vswieAw[rwjy kuSU jI dI vMs ’coN,rwjy kwlkyq jI ny ksUr
vswieAw[blI rwjy kwlkyq jI dy spu`qRW ny jMg krky,rwjy kwlrwey jI dy spu`qRW nUM
lhOroN k`F idqw[kwlrwey jI dy spu`qRW ny snOF rwjy nUM ij`iqAw,aun@W ’coN ie`k ny rwjy
dI spu`qRI ivAwhI,ies dy ipAwry b`cy dw nwm soFI rwie r`iKAw,ijs qoN soFvMs
c`lI[
rwjy kwlrwey jI dy spu`qRW ny snOF rwjy nUM ij`q ky,kwlkyq jI dy spu`qRW ’qy
dubwrw hmlw krky,aun@W nUM ij`q ilAw[kwlkyq jI dI vMs ’c ijhVy blI bcy,aun@W
ny kWSI jw ky cwr vyd pV@y[vyd pV@ny krky vydI khwey[XQw:-ijnY byd p`iTE;su
bydI khwey]iqnY Drm ky krm;nIky clwey](sRI dsm 52) kwlrwey jI dI vMs ’coN
soFI rwjy jI dw idl mhwn piv`qR iqAwgI vYrwgI sI, ies ny kwlkyq jI dI vMs
’coN vyd pV@n vwly Awpxy BrwvW vydIAW nUM, rom 2 krky s`cy ipAwr siqkwr nwl
idloN Xwd kIqw ik swfy Brw iv`CuV ky byGr ho gey hn[ Awpxw dUq kWSI Byj ky,
pUrn Awdr snmwn nwl vydI bulwey[ ie`k dUjy dy crnIN l`gy, glv`kVIAW pw ky,
mn dy mylI bx ky imly, ijs myl dI mihmw khI nhIN jWdI[XQw:-imlby kI
mihmw,brin n swkau;nwnk prY prIlw]
vwihgurU]pUrn iv`dvwn guxvwn vydIAW qoN,soFIAW ny cwr vyd AiqAMq pRym
nwl suxy,cOQw vyd sux ky idloN pRsMn ho ky,rwj smyq sB ku`J vydIAW nUM dwn
idqw[vydIAW prm pRsMn ho ky,vr b^iSAw[XQw:-bydI BXo pRsMn;rwj kh pwie
kY]dyq BXo br dwn;hIAY hulswie kY]jb nwnk kl mY;hm Awn khwie hY]ho,jgq
pUj kir qoih;prmpd pwie hY]7])iqRqIX byd;sunby qum kIAw]cqur byd suin;BUA
ko dIAw]qIn jnm;hmhUM jb Dir hY]cOQy jnm,gurU quih kir hY]9](sRI dsm
53)so ksUr dy rwjy kwlkyq jI dI vMs dy,kWSI jw ky vyd pV@ny ’qy bydI vMs
c`lI[lhOrI rwjy kwlrwie jI dy ie`k spu`qR dy snOF rwjy dI spu`qRI ivAwhux
qoN,soFvMs c`lI[vydIAW dw idqw vr sMpUrn hoieAw[ XQw:-jb br dwin smY vhu
Awvw]rwmdws qb gurU khwvw](sRI dsm 54)
vwihgurU]prmpUjnIk koit bRhmMfW nUM auDwrn vwly,mh`ly 1.jI dy ivsmwd
www.Gursevak.com 24 q`qkrw
kOqk praupkwr[gopwl pWDy jI,ibRjlwl pMifq jI,mOlvI ku`qbdIn jI iqMnW
ausqwdW nUM inhwl kIqw,jnyaU m`JW dI KwDI KyqI hrI kIqI[ SySnwg ny, s`cy pRkwS
sihq nUro nUr cyhry ’qy, Awpxy Px nwl CW kIqI[ snmuK rweybulwr jI ny 7500
eykV zmIn Gr sB ku`J prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy nwm luAw idqw:-:-
DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI DMn hn[guru nwnku
ijn suixAw pyiKAw;sy iPir grBwis n pirAw ry]Awp jI nUM, inmK inmK;Twkur
nmskwrY]Anuswr inmK 2 rom 2 krky nmskwr hY jI[Awp jI ny Awpxy inrgun
srUp coN,kotwn koit KMf bRhmMf rcy hn[ hux Awp jI Awpxy inrgun srUp duAwrw
kotwn koit sUrjW cMdRimAW qwirAW AgnIAW ibjlIAW ititAwixAW nUM sd leI
pRkwS rhy hn[ Awps kau Awpih Awdysu]Anuswr inrgun bRhm jI,Awpxy rcy
AsMK sUrj cMd qwry mMflW DrqIAW q`qW KwxIAW bwxIAW smyq dsy siqgurU
swihbwn jI Aqy smUMh sMqW BgqW ShIdW nUM jpdy hn[
vwihgurU] prmpiv`qR SuB s`cw nwm:- prmpUjnIk s`cy vwihgurU siqgurU sRI
gurU nwnk dyv swihb jI[ rwie Boie dI qlvMfI (sRI nnkwxw swihb pwiksqwn)
vydI vMs ivKy prmpiv`qR Avqwr DwirAw[
Avqwr sMmq:- 1526 ib: k`qk SudI pUrnmwSI, A`DI rwq qoN ie`k GVI Bwv
24 imMt ip`CoN, AnurwDw nC`qR, gurU nwnk SwhI sMmq AwrMB, bu`Dvwr, 29 nvMbr,
1469 eI: nUM, pRymw-BgqI dy dwqy jI ny prmpUjnIk mwqw iqRpqw jI Aqy ipqw
kilAwxcMd jI (1497-1579 ib:) dy Gr prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr DwirAw[
kwrx krx krIm] ikrpw Dwir rhIm] ^udw jI dy b^Sy v`fBwgx dweI dOlqW jI
sn[
vwihgurU s`cy pwiqswh jI dw dwdkw ipMf p`TyivMf izlw AMimRqsr swihb jI
ivKy sRI cohly swihb jI pws hY[ hux ies dw prmpiv`qR SuB nwm gurU nwnk n`gr
hY[ bwbw kwlU jI ie`QoN dy vsnIk sn, rwieBoie dI qlvMfI ivKy, ptvwr krdy
sn[ hux ies ipMf dy Qyh ’qy gurduAwrw sRI fyhrw swihb jI hn[ ie`Qy cyq, hwVH,
k`qk pUrnmwSI qy mwGI nUM joV myly sjdy hn[vwihgurU] siqgurU swihb jI dy cwcy
lwl cMd jI, cwcI pYDI jI, prmpUjnIk dwdy iSvrwm jI dwdI bnwrsI jI qy
pVdwdy klpqrwey (rwmnrwiex) jI, gONfy ipMf ivKy rihMdy sn[vwihgurU] pRymw-
BgqI dy Avqwr, Awp jI dy ipAwry BYx bIbI nwnkI jI, brkI Qwxy dy ipMf
www.Gursevak.com 25 q`qkrw
cwhl, jo rylvy stySn izlw lhOr CwauxI qoN A`T mIl Agnkox, kwnHy rof ’qy hY,
Awpxy nwnky Gr ivKy 3 ivswK 1521 ib: nUM pRgty, s`cy siqgurU swihb jI qoN pMj
swl s`q mhIny v`fy sn, ien@W dI Xwd ’c sRI gurduvwrw swihb jI bxy hoey hn[
ien@W dw shurw Gr sRI sulqwnpur swihb jI sI[ ien@W dy pqI dIvwn jYrwm jI qy
shurw swihb bwbw prmwnMd jI sn[
vwihgurU]prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy nwny bwbw rwmw jI,nwnI
iBrweI jI,mwmw ikRSnw jI sn[vwihgurU]koit bRhmMfW nUM auDwrn vwly,ivsmwd
kOqk Aqy praupkwr:-vwihgurU]prmpUjnIk gurqw:-vwihgurU jI dy Avqwr hoxy
krky,swrI aumr gurqw dw smW jIAW nUM qwirAw,hux BI s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ
swihb jI srUp c pRgt hI qwr rhy hn[ vwihgurU]iv`idAw:-sMmq 1532 Cy swl
dI AwXU c prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI gopwl pWDy jI pws ihMdI pV@n Byjy,
Awsw rwg c ieh p`tI bwxI ssY soie isRsit ijin swjI;sBnw swihbu eyku
BieAw]aucwr ky, pWDy jI nUM inhwl kIqw, pWDy jI ny pRsMn ho ky ikhw, “ibnw
pV@wie pV@ rhy Avr pV@wvxhwr[ vwhu vwhu gurU nwnk jI, Aink bwr
nmskwr[”vwihgurU]1535 ’c nOvyN swl ’c ibRjlwl pMifq jI pws sMsikRq pV@n
Byjy[vwihgurU] sMmq 1539 ’c qyrvyN swl ’c mOlvI ku`qbdIn jI pws &wrsI pV@n
Byjy, pr iqMnW ausqwdW nUM AnMq SuB guxW dy Anqklwvwn Awpxy Awqimk bl
nwl, Awpxy Swigrd bxw ky,nwnk ndrI;ndir inhwl]Anuswr inhwl
kIqw,gurpRswid vwihgurU] jnyaU:- kul pRohq hiridAwl jI nUM,BwvyN jnyaU pOx leI
bulwieAw,pr Awp jI ny jnyaU nhIN pwieAw, sgoN pRohq nUM, dieAw kpwh sMqoKu
sUqu; jqu gMFI squ vtu]rUp s`cw jnyaU b^S ky inhwl kIqw[
vwihgurU] m`JW:-Drm ikRq kridAW,ismrn krn dI is`iKAw dyx leI,qyrHvyN
swl ’c m`JW cwrIAW qy m`JW dI KwDI KyqI hrI kIqI[ ie`Qy hux gurduAwrw ikAwrw
swihb jI hn[
vwihgurU] m`JW cwridAW, vwihgurU srUp siqgurU swihb jI ijs ibRC hyTW
ibrwjy, aus dI CW Ac`l rhI, ie`Qy hux gurduAwrw mwl swihb jI hn[
vwihgurU] ie`k vwr Awp jI KyqW c iekWq ibrwjy, rom 2 krky ismrn ’c
lIn sn[ SySnwg ny, s`cy pRkwS sihq nUro nUr cyhry ’qy, Awpxy Px nwl CW
kIqI[mhwn praupkwrI DIrjDwrI nyk swaU gurU Bgq pRymI gurmuiK snmuK
www.Gursevak.com 26 q`qkrw
rweybulwr jI ny ieh ivsmwd kOqk A`KIN vyiKAw qW l`KW mxW SrDw vD geI[
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dw is`K bx ky inhwl hoieAw,siqgur AwgY sIsu
Byt dyau;Aqy qnu mnu Dnu sBu sauip gur kau;hukim mMinAY pweIAY])siqgur AwgY
sIsu Dryie]Anuswr ApxI 7500 eykV zmIn Gr sB ku`J prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb jI dy nwm luAw idqw,jo hux BI siqgurU swihb jI dy nwm hY[
vwihgurU mh`ly pihly jI dy ieSnwn leI, s`cy siqgurU swihb jI dy nwm ’qy ie`k
sRovr swihb jI luAwey[ gurU swihb jI qoN sB kuJ kurbwn krny krky gurU pRymI
Bgq gurmuiK snmuK rweybulwr jI nUM dunIAW ju`go ju`g cyqy krky, isjdy nmskwrW
hI nmskwrW krdI rhygI[ DMn vwihgurU siqgurU s`cy pwiqswh jI, DMn pRymI
rweybulwr jI, DMn pRym, AYsy pRym nUM rom 2 krky nmskwr hY jI[
3.gurpRswid vwihgurU mh`ly pihly jI dy s`cw saudw krn qoN ipqw jI ny gu`sy
nwl cpyVW mwrIAW:-
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI nUM ipqw jI ny ^rw Bwv lwhyvMd sOdw krn
leI vIh rupY idqy[ Awp jI BweI bwly jI smyq, ^rw sOdw krn leI SyKUpury izly
dy ipMf cUhVkwxy dIAW do AwbwdIAW ivckwr, ij`Qy hux gurduAwrw ^rw saudw
swihb jI hn, phuMcy, ie`Qy sMq mMflI bMdgI kr rhI sI[ mhMq sMqryx jI nwl pRym
dy bcn iblws krn qoN pqw l`gw ik ieh sMq s`qW idnW dy Bu`Ky hn, Awp jI pws
kyvl vIh rupY sn[ vIh rupY dI rsd ilAw ky, sMq mMflI nUM Bytw kr idqI, jo
sRvMs dyx dy qu`l hY[ vwips ipMf Awey, ipqw jI ny gu`sy nwl cpyVW mwrIAW, dyK ky
mwqw jI qy bIbI nwnkI jI roey[ rweybulwr jI nUM pqw l`gx qoN lUM 2 krky ro pey[
4.vwihgurU] sRI sulqwnpur swihb jI ivKy prmpiv`qR s`cy crn kml
pwauxy:- prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy jIjw jYrwm jI, sRI nnkwxw swihb
jI ivKy Awey, swaU pRymI rweybulwr jI ny Awpxy pws bulw ky, pUrn ipAwr Awdr
siqkwr kIqw qy ikhw, vfBwgI siqguru pwieAw;Anuswr “qusIN bhuq 2 v`fBwgy
hoN, jo quhwnUM prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI pRwpq hoey hn[ dwsn dws Awp
jI nUM ieh pRym bynqI krdw hY ik prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ^udw dy
Avqwr hn[ bwby kwlU jI ny ien@W dy cpyVW mwrIAW hn, ien@W dI ibAdbI
dwsndws qoN shwrnI bVI hI AOKI hY, qusIN ien@W nUM Awpxy nwl sRI sulqwnpur
swihb jI lY jwvo jI[” inmRqw hlImI gRIbI singD pRym nwl A`goN ikhw, “Awp jI
www.Gursevak.com 27 q`qkrw
sRb`q dy Bly Anuswr dws dy Bly leI kih rhy hoN, jykr prmpUjnIk s`cy siqgurU
swihb jI dws nwl jwx, qW dwsndws Awpxy DMn Bwg smJygw[” ieh nyk rwey
sux ky, siqgurU swihb jI dy jIjy jYrwm jI, vwihgurU srUp s`cy pwiqswh jI nUM
sMmq 1541 ivKy pMdRvyN swl dI aumr c, Awpxy pws sRI sulqwnpur swihb jI lY
gey, ij`Qy hux gurduAwrw h`t swihb jI hn, ie`Qy Awp jI ny soLvyN swl sMmq
1542 ’c dOlq KW dw modIKwnw ArMiBAw[ Awp jI pws Aw ky, gRIb JoLIAW
A`fdy, Awp jI “qyrw qyrw” kih ky JoLIAW BrI jWdy[ XQw:- nwnk. qoit n
AwveI; qyry jugh jugh BMfwr](54) Awp jI cOdW swl, sRI sulqwnpur swihb jI
ivKy rhy jI[
vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dI SuB SwdI:- modIKwny dI kwr
kridAW ATwrvyN swl ’c 24 jyT 1544 ib: nUM btwly Sihr gurduAwrw kMD swihb
jI ivKy hoeI, pr hux ie`Qy ivAwh dI ^uSI c joV mylw A`sU SudI 7 nUM mnwauNdy hn[
ij`Qy hux ivAwh dI Xwdgwr sRI kMD swihb jI SISy ’c sjwey hn[ shurw swihb
bwbw mUlcMd jI, s`s cMdorwxI jI coxy goq, ipMf p`Koky rMDwvy dy vsnIk
sn[vwihgurU] mihl:-prmpUjnIk jgq mwqw sul`KxI jI[
vwihgurU]gurmuiK jYrwm jI dy pRohq in`Dw jI,bwby mUlcMd jI dy pRohq BweI
isAwmw jI,vydIAW dy pRohq BweI hiridAwl jI sn[vwihgurU]prmpUjnIk bIbI jI
ny Awpxy AqI ipAwry Brwqw jI nUM AiqAMq inmRqw sihq pRym bynqI kIqI ik Awp
jI dI SuB bMs c`ly[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb &urmwieAw,“qUM vwihgurU jI
dI BgqxI hYN,qyrI ieh SuB kwmnw krqwr jI pUrI krngy[”bIbI jI ieh sux ky
bhuq hI pRsMn hoey,AwpxI sMqwn bwry kwmnw nhIN kIqI[p`cIvyN swl dI aumr
’c,1551 ib:nUM bwbw sRI cMd jI pRgty,118 vrHy guris`KI dw pRcwr krky, 1669
ib: nUM s`cKMf phuMcy[ sqweIvyN swl ’c 1553 ib: nUM bwbw lKmI dws jI gurU ky
bwZ sRI sulqwnpur swihb jI ivKy pRgty, sMmq 1612 nUM sRI krqwrpur swihb jI
ivKy s`cKMf gey[ v`fy swihbzwdy jI nUM Awpxy v`fy BYx jI dI god dy idqw, ien@W ny
SwdI nhIN krweI, audwsI sMpRdw clweI[ vwihgurU]bwby sRI lKmI dws jI qoN bMs
vDI[ s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI dI SuB bMs dy bydI hI swihbzwdy hn, hor
bydI goq dy swihbzwdy nhIN hn[{vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI
dIAW do pIV@IAW au~pr AweIAW hn, Agy qIjI pIV@I AwvygI,hryk pIV@I gol brYkt
www.Gursevak.com 28 q`qkrw
c AwvygI[ hryk pIV@I dy muKI prmpUjnIk mhWpurKW dy nwm lwl Cwpy hn jI}
vwihgurU] (bwby lKmI dws jI dy spu`qR, qIjI pIV@I dy muKI bwbw Drm cMd jI ijn@W
dw jnm 1580 ib: Aqy 1675 ib: nUM s`cKMf gey) vwihgurU] (bwby DrmcMd jI dy
spu`qR cOQI pIV@I dy muKI bwbw myhrcMd jI Aqy bwbw mwxkcMd jI) vwihgurU] (bwby
mwxkcMd jI dy spu`qR bwbw jgq cMd jI, bwbw hMsrwj jI, bwbw Anwieq cMd jI
Aqy pMjvIN pIV@I dy muKI bwbw dwqwr cMd jI) vwihgurU] (bwby dwqwr cMd jI dy
spu`qR bwbw gurid`q cMd jI, bwbw qwrw cMd jI, bwbw Piqh cMd jI, bwbw audycMd jI
Aqy CyvIN pIV@I dy muKI bwbw phwV cMd jI sn) vwihgurU] (bwbw phwV cMd jI dy
spu`qR bwbw hirkrxcMd jI s`qvIN pIV@I dy muKI hoey hn[ bwby qwrw cMd jI dy spu`qR
bwbw mnsw cMd jI[ bwby Piqh cMd dy spu`qR bwbw Awsw cMd jI[ bwby audy cMd jI
dy spu`qR bwbw sUrj cMd jI[) vwihgurU] (bwby hirkrxcMd jI dy spu`qR bwbw inhwl
cMd jI A`TvIN pIV@I dy muKI sn, hor spu`qR bwbw hrjs jI, bwbw dIpcMd jI, bwbw
suKdyv jI) vwihgurU] (bwby inhwlcMd jI dy spu`qR bwbw klwDwrI jI nOvIN pIV@I dy
muKI sn[ jo sMn 1738 nUM s`cKMf gey, dUjy spu`qR bwbw l`jwDwrI jI sn) vwihgurU]
(bwby klwDwrI jI dy spu`qR bwbw kuier isMG jI, bwbw Drm isMG jI, bwbw swgrcMd
jI, bwbw Avqwr cMd jI Aqy dsvIN pIV@I dy muKI bwbw AjIq isMG jI sn, jo
1773 nUM s`cKMf gey) vwihgurU] (bwby AjIq isMG jI dy spu`qR, prmpUjnIk pUrn
bRhmigAwnI r`b rUp mhwn praupkwrI DIrjDwrI bwbw swihb isMG jI bydI
igAwrvIN pIV@I dy muKI sn, jo prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI dy vr
nwl pRgty[ vwihgurU] (pUrn mhWpurS bwbw swihb isMG bydI jI dy spu`qR sRI bwbw
ibSn isMG jI[ bwbw qyg isMG jI Aqy bwrvIN pIV@I dy muKI sRI hjUr bwbw ibkRmw
isMG jI sn[) (bwby ibkRmw isMG jI dy spu`qR qyrvIN pIV@I dy muKI sRI hzUr bwbw
sujwn isMG jI sn[ bwby ibSn isMG jI dy spu`qR bwbw Aqr isMG jI sn) vwihgurU]
(sRI hzUr bwby sujwn isMG jI dy spu`qR sRI hzUr bwbw rwmikSn isMG jI cODvIN pIV@I
dy muKI sn[ bwby Aqr isMG jI dy spu`qR sRI bwbw Kym isMG jI sn) vwihgurU] (bwby
rwmikSn isMG jI dy spu`qR sRI hzUr bwbw dyivMdr isMG jI pMdRvIN pIV@I dy muKI sn[
sr Kym isMG jI dy spu`qR rwjw sr gurbKS isMG jI sn) vwihgurU] (sRI hzUr bwbw
dyivMdr isMG jI dy spu`qR sRI hzUr bwbw mDusUdn isMG jI soLvIN pIV@I dy muKI sn[
sr gurbKS isMG jI dy spu`qR it`kw suirMdr isMG jI sn) vwihgurU] (sqwrvIN pIV@I
www.Gursevak.com 29 q`qkrw
hjUr bwby mDusUdn isMG jI dy spu`qR sRI hzUr bwbw srbjoiq isMG jI hn, jo hux
g`dI nSIn hn[ ien@W dy spu`qR it`kw Amrjoiq isMG jI Aqy it`kw krmjoiq isMG jI
ATwrvIN pIV@I c`l rhI hY[
5.vwihgurU]nwdI aulwd:-s`cy siqgurU swihb jI dw prmpiv`qR(nwd)aupdyS
kmw ky pYdw hoey prmpUjnIk is`K,s`cy siqgurU swihb jI dI nwdI aulwd hn[mÚ
4]sw DrqI BeI hrIAwvlI;ijQY myrw siqguru bYTw Awie]vwihgurU siqgurU pihly
pwiqswh jI dy (4)cOQy(mÚ)srUp DMn siqgurU rwmdws siqgurU gRMQ swihb jI,
siqgurU swihb jI dI Agm Apwr mihmw &urmwauNdy hn:-(sw)auh DrqI jW bu`DI
rUpI DrqI hrIAwvlI (BeI) ho geI[ vw ivSyS ArQ:- (sw) auh s`cy siqgurU dUjy
pwiqswh jI dI bu`DI rUpI DrqI, pRym nwm gurU pRymw-BgqI syvw pUrn siqkwr
swvDwn eykwgr cIq] Anq klwvwn inrgun bRhm AsMK pRkwS hI pRkwS srUp c
lIx, SihnSIlqw iKmw DIrj inRivkwrqw sMqoK inrvYru praupkwr Awid AsMK SuB
guxW dI hirAwvlqw sihq hrIAwvlI (BeI) ho geI, (ijQY) ij`Qy (myrw) dwsndws
dy s`cy siqguru pihly pwiqswh jI Awie ky (bYTw) bYTy hn[ sy jMq Bey
hrIAwvly;ijnI myrw siqguru dyiKAw jwie]jnm 2 dy ivCuVy(sy)auh(jMq)jIv,SuB
guxW dI hirAwvlqw sihq(hrIAwvly)hry Bry(Bey)hoey hn,vw(hrIAwvly)hrI jI
dI pRwpqI vwly(Bey)hoey hn,(ijnI)ijn@W ny jwie ky(myrw)dwsndws dy prmpUjnIk
s`cy siqguru swihbwn jI dy SrDw pRym nwl s`cy drSn(dyiKAw)dyKy hn[Dnu DMnu
ipqw.Dnu DMnu kulu;Dnu Dnu su jnnI.ijin gurU jixAw mwie]prmpUjnIk s`cy ipqw
pihly pwiqswh jI Dnu DMnu hn,siqgurU swihb jI dI bRhm srUp kulu BI Dnu DMnu
hY,jo bRhm srUp s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI qoN c`lI[gurdyv mwqw gurdyv
ipqw;Anuswr s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI nUM(jnnI)pYdw krn vwlI
prmpUjnIk(su)sRySt mwie siqgurU pihly pwiqswh jI Dnu Dnu hn,(ijin)ijn@W ny
s`cy gurU dUjy pwiqswh jI nUM(jixAw)pYdw kIqw hY[Dnu DMnu gurU.ijin nwmu
ArwiDAw;Awip qirAw ijnI ifTw.iqnw ley Cfwie]prmpUjnIk siq gurU dsy
pwiqswh jI Dnu DMnu hn,(ijin)ijn@W ny nwmu pRym Bwvnw nwl(ArwiDAw)jipAw
iDAwieAw jpwieAw hY[Awip(qirAw)qry hn qy(ijnI)ijn@W pRymIAW ny siqgurU
swihbwn jI nUM(ifTw)dyiKAw,Bwv pRym Bwvnw nwl drSn kIqy, iqnw nUM ies lok c
AOguxW ivkwrW Aqy pRolk c jmW qoN Cfwie(ley)ilAw[XQw:-ijnI ifTw.myrw
www.Gursevak.com 30 q`qkrw
siqguru Bwau kir;iqn ky.siB pwp gvweI] hir drgh qy muK aujly; bhu soBw
pweI] jnu nwnku mMgY DUiV iqn; jo gur ky isK myry BweI])hir siqguru mylhu
dieAw kir;jnu nwnku DovY pwie]prmpUjnIk vwihgurU(nwnku)siqgurU cOQy pwiqswh
siqgurU gRMQ swihb jI AiqAMq inmRqw gRIbI nwl kihMdy hn:-hy hir jI!dieAw
kir ky(jnu)dwsn dws nUM aupRokq AsMK guxW vwly inrgun bRhm dy srgun Avqwr,
inrgun bRhm jI c lIx sRvMs dwnI koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;srb jIAw kw
dwqw ry]siqguru swihbwn jI nwl(mylhu)mylxw kro jI,dwsn dws prmpUjnIk
prmpiv`qR s`cy(pwie)crn-kml(DovY)Doxw krygw jI[pRgtu sgl hir Bvn mih;jnu
nwnku gur pwrbRhm])pRgt BeI sgly jug AMqir;gur nwnk kI vifAweI]Anuswr
prmpUjnIk s`cy siqgurU cOQy pwiqswh siqgurU gRMQ swihb jI ny s`cy siqgurU pihly
pwiqswh jI dI mhwn mihmw khI hY,jo siqgurU swihb jI ny Awpxy srUp coN Awpxw
srUp,s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI pRgt kIqy,jo hor koeI BI nhIN kr sikAw,so
siqgurU swihb m`hlw pihlw jI,siqgurU swihbwn jI nUM pYdw krn vwly mwqw ipqw
srUp hn[prmpUjnIk siqgurU dsy pwiqswh jI s`c srUp hn,siqgurU swihbwn jI
nUM cyqy krn dy kotwn koit lwhy puMn &L hn[XQw:-gur syvy jyvfu;horu lwhw
nwhI])gurU gurU jip mIq hmwry]muK aUjl hovih drbwry]vwihgurU]ijvyN smuMdR c
m`CI ij`Dr nUM dyKdI hY,pwxI hI pwxI idsdw hY,iqvyN prmpUjnIk s`cy siqgurU
swihb jI dy sbMD cyqy krn nwl,AMqir bsy;bwhir BI EhI]Anuswr AMdr bwhr
s`co s`c bRhm hI bRhm idsdy hn[
vwihgurU]pVoqy dy pu`q dy pu`q nUM n`qwnMd kihMdy hn,prmpUjnIk s`cy siqgurU
swihbwn jI dI SuB bMswvlI vIcwrn l`igAW,s`cy siqgurU swihb jI dy pVoqy jI dy
swihbzwdy dy swihbzwdy jI nUM n`qwnMd khWgy jI[nwdI AOlwd Anuswr prmpUjnIk
siqgurU pihly pwiqswh jI dy swihbzwdy,prmpUjnIk s`cy siqgurU dUjy pwiqswh
jI,nyk swaU gurmuiK ipAwry poqRy prmpUjnIk s`cy siqgurU qIjy pwiqswh jI, XQw:-
ipXU dwdy jyivhw;poqw prvwxu]pVoqy prmpUjnIk s`cy siqgurU cOQy pwiqswh+ jI qy
aun@W dy swihbzwdy prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI,Awp jI dy AiqAMq
ipAwry swihbzwdy prm pUjnIk s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI,prmpUjnIk s`cy
siqgurU pihly pwiqswh jI dy n`qwnMd hn[
6.vwihgurU]prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy Kws pRymIN AnMn Bgq Afol
www.Gursevak.com 31 q`qkrw
idRV is`K prmpUjnIk, bRhmigAwnI sgl kI rInw]BweI bwlw swihb jI dy ipqw
bwbw cMdRBwn jI sRI nnkwxy swihb jI[ BweI bwlw swihb jI 1523 ib:nUM
pRgty,1601 ib:nUM sRI KfUr swihb jI ivKy s`cKMf gey,prmpUjnIk s`cy siqgurU dUjy
pwiqswh jI ny Awp h`QIN sskwr kIqw[
7.vwihgurU]prmpUjnIk bRhmigAwnI BweI mrdwnw jI:-prmpUjnIk mwqw
l`Ko jI ipqw bwdry mrwsI jI dy lwiek gurmuiK spu`qR 1516ib:nUM sRI nnkwxy
swihb jI ivKy pRgty[siqgurU swihb jI dy ^ws pRymI bx ky,AwpxI swrI izMdgI
siqgurU swihb jI dy prmpiv`qR SuB s`cy crn-kmlW c rih ky,iek bwbw Akwl
rUpu;dUjw rbwbI mrdwnw[(vwr 1)Anuswr rbwb vjw ky,prm mnohr rs iBMnw
AMimRq rUp inSkwm kIrqn kIqw[dySW pRdySW ’c Bu`K du`K s&r jwn lyvw Kqry c
jMgL phwV pYdl XwqRw kridAW, siqgurU swihb jI dy nwl rih ky,mrdW vwlI
s^q Gwl GwlI[XQw:-pey kbUlu. KsMm nwil;jW Gwl mrdI GwlI]kurm dirAw
kMFy A&Zwinsqwn c 1591 ib: nUM siqgurU mh`ly pihly jI ny Awp h`QIN ien@W dw
sskwr kIqw[ vwr ibhwgVy ’c,prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI ny
ien@W prQwie ieh do slok aucwry:- sloku mrdwnw 1] kil klvwlI kwmu mdu
mnUAw pIvxhwru] k®oD ktorI moih BrI pIlwvw AhMkwru] mjls kUVy lb kI pI pI
hoie KuAwru] krxI lwhix squ guVu scu srw kir swru] gux mMfy kir sIlu iGau
srmu mwsu Awhwru] gurmuiK pweIAY nwnkw KwDY jwih ibkwr]1] mrdwnw 1]
kwieAw lwhix Awpu mdu mjls iqRsnw Dwqu] mnsw ktorI kUiV BrI pIlwey
jmkwlu] iequ mid pIqY nwnkw bhuqy KtIAih ibkwr] igAwnu guVu swlwh mMfy Bau
mwsu Awhwru] nwnk iehu Bojnu scu hY scu nwmu AwDwru]2])
8.vwihgurU]prmpUjnIk bRhmigAwnI bwbw bu`Fw swihb jI ny pihlI vwr
pUrn gurU pRIqm jI dy suMdr s`cy drSn krny:- ipqw su`Gw rMDwvw jI, mwqw gOrW
jI, izlw sRI AMimRqsr swihb jI, v`fBwgy ipMf k`QUnMgl ivKy, 7 k`qk sMmq
1563 ibkRmI nUM pRgty, Awp jI dw SuB v`fBwgw nwm bUVw jI sI[ vwihgurU srUp
siqgurU swihb jI, jIAW nUM qwrdy hoey ies n`gr dI jUh ’c Awey, bwbw jI bwlk
AvsQw c pSU cwr rhy sn, vwihgurU srUp s`cy siqgurU swihb jI dy drSn krky
bwbw jI ivsmwd iekwgR ho gey[Bgq sMig;pRBu gosit krq]Anuswr vwihgurU srUp
siqgurU swihb jI ny Awpxy ipAwry Bgq jI nwl bcn iblws kIqy, bwbw jI ny
www.Gursevak.com 32 q`qkrw
bwlk AvsQw c pUrn pRym sihq vYrwg ibbyk dy bcn kIqy, ijn@W nUM sux ky siqgurU
swihb jI bhuq hI pRsMn hoey[ ien@W dI hMgqw mytI qy ikhw, “BwvyN Awp jI dI
aumr CotI hY, pr smJ krky bu`Fw hYN[” s`cy siqgurU swihb jI dy muKoN inklxy
krky, bu`Fw nwm pRis`D ho igAw[ bu`Fy dw Bwv hMiBAw A`ikAw Q`ikAw nhIN, bu`Fw
nwm, hMgqw dy pUrn iqAwgI, dwnw bInw, gihr gMBIr mhWpurS dw hY, pUrn
guris`KI kmw ky, bhuq hI pRis`D hoey, 1661 ib: nUM siqgurU pMjvyN pwiqswh jI ny
sRI hirmMdr swihb jI dy pihly gRMQI Qwpy, vwihgurU siqgurU CyvyN pwiqswh jI qy hor
byAMq pRymIAW ny Awp jI qoN bRhmiv`idAw pV@I[ s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI qoN
siqgurU CyvyN pwiqswh jI q`k ien@W gurmuKW ny hI gurqw iqlk lwieAw[ gurbwxI
sMQw, gurU syvw ismrn praupkwr dy Awp jI jhwz hn[ Awp jI nUM siqgurU pihly
pwiqswh jI ny ieh SuB s`cw Amolk vr b^iSAw, “mYN qYQoN Ehly nw hosW[”
vwihgurU] izlw AMimRqsr swihb jI dy ipMf rmdws n`gr ivKy, Awp jI ny,
vwihgurU s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI nUM pUrn ipAwr nwl cyqy kIqw, sRI gurU jI ny
Awpxy muKI XoiDAW smyq jw ky, bRhmiv`idAw dy dwqy bwbw jI nUM drSn bKSy,
prmpUjnIk bwbw jI SuB s`cy drSn kridAW, 14 m`Gr 1688 ib: nUM 125 swl
21 idn is`KI dw BwrI pRcwr praupkwr krky s`cKMf jw ibrwjy[ vwihgurU srUp
s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI ny Awp h`QIN cMfw lwauNidAW ieauN pUrn vYrwg kIqw:-
icKw au~pr jb hI; DrI swihb bu`Fy dyih[ gurU hirgoibMd ky nYx ’qy; clXo nIr
snyh[(gu: ib: p: 6)
9.qulsW dwsI inhwl inhwl inhwl hoeI:-vwihgurU mh`lw pihlw jI sRI
nnkwxy swihb jI ivKy pRB kY ismrin; Anhd Junkwr]suKu pRB ismrn kw;AMqu n
pwr]ivsmwd ismrn c lIn plMGy qy ibrwjy sn[ prmpUjnIk mwqw iqRpqw jI dy
kihx qoN,s`cy siqgurU swihb jI nUM bulwaux dI bjwey,s`cy swihb jI dy s`cy prm-
pwk crn-kmlW nUM AwpxI zbwn lw idqI[Awpy jlu Awpy Qlu QMm@nu;Awpy kIAw
Git Git bwsw]Anuswr v`fBwgx dwsI nUM cOdW lokW c ivAwpk ivsmwd inrgun
bRhm jI dI swiKAwqqw ho geI[vwihgurU] BweI BgIrQ jI nUM dyvI dI aupwSnw qoN
htw ky pRymw-BgqI nwm bRhmigAwn dw dwn b^iSAw[
10.vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dy pMj ipAwry jI:- DMn
vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI ny sRb`q dy Bly leI Gor iBAwnk klju`g kUV
www.Gursevak.com 33 q`qkrw
kpt Bry sMswr AMdr siqnwmu dy is`ky vwlw inrml pMQ clwieAw[ XQw:- mwirAw
iskw jgiqR ivic; nwnk inrml pMQ clwieAw[(vwr 1) A`g c sVdy bldy byAMq
jIA, siqgurU swihb jI dy prmpUjnIk prmpiv`qR crnI l`g ky SWq iqRpq jIvn
mukiq AvsQw nUM pRwpq ho ky, s`cy crn kmlW c AByd ho gey[ Awpxy ipAwry pMQ
nUM clwaux leI siqgurU swihb jI ny pMj ipAwry swjy[ XQw:- pMc prvwx pMc
prDwnu] pMcy pwvih drgih mwnu] pMcy sohih dir rwjwnu] pMcw kw guru eyku
iDAwnu] jy ko khY krY vIcwru] krqy kY krxY nwhI sumwru])gurmiq;pMc sKy gur
BweI])prmysr hY pMj imil lyK AlyK n kImiq pweI[ pMj imly prpMc qij
Anhd sbd sbd ilv lweI[ swDsMgiq sohin gur BweI]6](vwr 29) ieku isKu
duie swD sMgu pMjIN prmysru[(vwr 13) sbd suriq ilv gurisK sMiD imly; pMc
prpMc imty, pMc prDwny hY](kib`q 29) sÍYXw CMd] dXw isMG Aru Drm isMG jI;
mwn isMG qIjo br bIr[ sMgq isMG sMq isMG pMcm; iqnhuN ibTwXo dy kir DIr[
gurqw Arpin lgy Kwlsy pMc isMG qihN soihN SrIr[ pMchuN mihN inq vrqiq mYN hO;
pMc imlihN sy pIrn pIr]2] guru Gr kI imrjwdw pMchuN; pMchuN pwhul pUrb pIn[
huie qnKwhIAw bKSihN pMchu; pwhul dyN imil pMc pRbIn[ lKhu pMc kI bf
bifAweI; pMc krihN so inPl n cIn[ Bojn Cwdn pMcn ArpihN; Arz krihN
iqn bWCiq lIn]3] ien pWcn kI mihmw kih kY; qIn pRkRmw iPir kir dIin[
Arpy SsqR ijgw Aru klZI; inj kr qy isr bMDin kIin[ SsqR gwqry qib
pihrwey; kt kswie kir iblm ibhIn[ SRI vwihgurU jI kw Kwlsw; Pqy vwihgurU
jI kI cIn]4](gu: pR: sU) siqgurU swihbwn jI dy snmuK gurmuiK gurmiq dy pUrn
DwrnI AwigAwkwrI pMjW ipAwirAW dy rUp c gurU Gr dI swrI mrXwdw clwauNdy[
ijhVw glqI krdw, auh pMjW ipAwirAW dy swhmxy AwpxI Bu`l b^SwauNdw[ ies
krky gurU ipAwrI is`KI dUr 2 dySW c PYl geI[ s`cy siqgurU swihb jI ny Awpxy
swjy inrml pMQ dw pRbMD BI bVy au~cy su`cy suc`jy FMg nwl kIqw, v`K 2 dySW c
gurmuiK Xogqw vwly is`K, pMjW ipAwirAW dI SuB syvw inBwauNdy[
vwihgurU] pMjW ipAwirAW dw Bwv kyvl pMj hI nhIN, blik ijhVw pRymI
Xogqw r`Kdw hovy, aus nUM pMjW ipAwirAW c Swml ho ky syvw krn dw AiDkwr hY[
11.vwihgurU] s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI dy s`cy crn kmlW c pMj
ipAwry:- 1, pUrn sMq BweI bwlw jI 2, pUrn pRymI BweI mrdwnw jI 3, bwbw bu`Fw
www.Gursevak.com 34 q`qkrw
swihb jI 4, BweI sDwrn jI 5, BweI BwgIrQ jI Awid[
vwihgurU] sPlu jnmu hir jn kw aupijAw;ijin kIno sauqu ibDwqw] Anuswr
prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI dy pRymI Bgq inSkwmI syvk bRhm byqy
DIrjDwrI praupkwrI ku`J is`KW dy nwm ieh hn:- BwvyN nwm bhuq Coty hn, pr
ijvyN hIrw Cotw huMdw hY, pr kImq bhuq huMdI hY, iqvyN smJxw:- qwrU popt jI, mUlw
kIV jI, sofw, iprQw qy Kyfw jI, hrdws vYd jI, pRymI mnsuK jI, Bgq BweI lwlo
jI[ nvwb dOlq ^W loDI, BweI mwlo qy mWgw jI, snmuK kwlU K`qRI jI, EhrI jwq
vwlw Bgqw, jwpUvMSI, sINhW au~pl, g`jx au~pl, Aij`qw rMDwvw, iPrxw Kihrw,
sMglwdIp dy rwjy BweI iSvnwB jI, BweI joD, s`jx T`g, BUmIAW cor, kwrU
pwqSwh, JMfw bwFI, rwjw suDrsYn, rwjw kvl nYn, blI kMDwrI hMkwrI, lwjvrd,
dyvlUq Awid byAMq AwdmKor fwkUAW nUM pUrn sMq bxw idqw[ AMbr dy qwry, DrqI
dy ikxky, vrKw dIAW bUMdW, bsMq dy &u`l jy koeI igx lvy qW igx lvy, pr jo s`cy
siqgurU swihb jI ny qwry hn, auh nhIN igxy jw skdy jI[
vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy cOrbrdwr:- vwro vwrI
prmpUjnIk sMq BweI bwlw jI Aqy drSn krn vwly byAMq pRymI cOr krky ^uSIAW
pRwpq krdy[vwihgurU] bwbw rwmQMmn jI, Awp jI dy mwsI dy spu`qR sn[
12.vwihgurU]s`cy crn-kmlW nwl m`kw Gumwauxw:- m`kw jnm AsQwn sRI
muhMmd swihb jI, Arb dw pRis`D n`gr hY[ bwbw iPir mky gieAw; nIl bsqR Dwry
bnvwrI[(vwr 1) Anuswr vwihgurU srUp siqgurU swihb jI mOlvIAW dw hMkwr
qoVn leI, aun@W dw ByK Dwr ky m`ky jw pu`jy, bnvwrI ivSyKx dw Bwv ieh hY ik
Pqh dw icn@ inSwn vYjXMqI mwLw mwno pihly hI Awp ny pihrI hoeI sI, vwihgurU
srUp siqgurU swihb jI rwq nUM ibrwjy sn, jIvx nwmy kwjI ny gu`sy nwl l`q mwrI
qy ikhw, “^udw dy Gr v`l pYr ikauN kIqy hn?” siqgurU swihb jI nUM l`qoN pkV ky
GsIitAw, ij`Dr nUM crn kry, ausy pwsy kwbw ho jwvy[ XQw:-tMgo pkiV
GsIitAw;iPirAw mkw klw idKwrI[ieh kOqk dyK ky, sB ny hYrwn ho ky s`cy
siqgurU swihb jI nUM nmskwr kIqI[ m`ky dy GuMmx bwry Awid AMg 1410 ’qy
vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI &urmwauNdy hn:- auqMgI pY EhrI; gihrI
gMBIrI] ssuiV suhIAw ikv krI; invxu n jwie QxI] gcu ij lgw igVvVI; sKIey
DaulhrI] sy BI Fihdy ifTu mY; muMD. n grbu QxI]1]
www.Gursevak.com 35 q`qkrw
13.vwihgurU] s`cy vwihgurU jI ny kOVy rITy im`Ty krny:- XU.pI c nYnIqwl izly
’c sRI nwnk mqy dy nyVy sRI gurduAwrw rITw swihb jI ivKy, vwihgurU pihly
pwiqswh jI ny prmpiv`qR s`cy crn kml pwey, is`DW ikhw, “jI swnUM Bu`K l`gI hY,
&L Ckwau[” Awp jI rITy dy ie`k twhxy hyTW bYTy sn, AMimRq rUp prm mnohr rs
iBMnw kIrqn krn l`gy, Bog pw ky ikhw, “hy BweI! ies twhxy ’qy cV@ ky rITy
Cko[” jdoN Cky, ivsmwd ho gey[ s`cy siqgurU swihb ikhw, “BweI! hux Awp jI
ijs twhxy hyTW bYTy hoN, ies nUM im`Tw kro[” pr nw kr sky, cOhW ju`gW AMdr swry
j`g ’qy iksy ny BI kOVy rITy im`Ty nhIN kIqy[ ies krky prmpUjnIk s`cy siqgurU
pMjvyN pwiqswh jI aubldI dyZ AMdr bYTy ieh jp rhy hn, sB qy vfw siqguru
nwnku; ijin kl rwKI myrI]
14.vwihgurU] vwihgurU jI ny kOfy rwkS nUM sMq bnwauxw:- ieh AwdmKor fwkU
ivMD dy d`KxI jMgL c j`blpur rihMdw sI, gurU Bgq pRymI syvk hzUrI kIrqnIey
BweI mrdwny nUM cu`k ky qyl dy au~bldy kVwhy c su`tx hI l`gw sI, vwihgurU siqgurU
swihb jI ny jw ky, “siq krqwr” ikhw, drSn krky SWq ho igAw, kVwhw TMFw
ho igAw[ ies krky s`cy siqgurU pMjvy pwiqswh jI sVdI bldI m`cdI loh ’qy KV@
ky ieh pV@ rhy hn, qpq kVwhw buiJ gieAw; guir sIql nwmu dIE]1] dws aumydy
nUM BI inhwl kIqw[
15.vwihgurU jI dIAW pMj audwsIAW, mlk Bwgo dy pUiVAW coN lhU,BweI lwlo
jI dy koDry dy byhy tu`kR coN du`D k`iFAw:- Arbd nrbd DuMDUkwrw] Drix n ggnw;
hukmu Apwrw] ie`k s`cy vwihgurU jI dy srgun srUp gur nwnk dyv; goivMd rUp]DMn
vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI ny cwr v`fIAW qy ie`k CotI audwsI krky,
srb Drm mih; sRyst Drmu] hir ko nwmu jip; inrml krmu]Anuswr swirAW
DrmW coN SRomxI is`KI Drm dw bVw BwrI pRcwr kIqw[ jMgL dirAw phwV pYdl
qur ky bhuq Bu`K aunINdRw qRyh kSt shwry[ bVy hI KqirAW coN lMG ky byAMq jIAW nUM
qwirAw[ Awpxy nwm dI bjwey, sB nUM sB dy pRIqm prmpUjnIk Ajpw jwp
vwihgurU 3 jI pUrn idRV krwey[ gurU pRymw-BgqI sihq inrgux srgux jI dI
eykqw krvweI Aqy sdw leI inrgux srgux dI eykqw krn leI sBnw jIAW dy
ADwr gurbwxI jI b^Sy[ Drm ikRq krn, vMf Ckx, suAws 2 nwm jpx, Bwxw
mMnx, ilv lwaux, haumY qjn Awid AsMK SuB gux Dwrn dw SuB aupdyS b^iSAw,
www.Gursevak.com 36 q`qkrw
sdw leI b^S rhy hn[vwihgurU] pihlI audwsI:- prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb
jI ny suB icqvin; dws qumwry] Anuswr sRb`q dy Bly dI SuB vIcwr kIqI, ik Gr
bYT ky is`KI Drm praupkwr nhIN ho skdw[ pRB myry Eie; bYrwgI iqAwgI]
Anuswr Br juAwnI 28 vyN swl dI aumr c, 1554 ib: nUM, sRI sulqwnpur swihb
jI qoN, modIKwnw Grbwr sMswrI suK iqAwg ky dunIAW nUM soDx, sVdI bldI lukweI
nUM AMimRq nwm b^Sx leI pihlI audwsI AwrMBI[ XQw:- ciVAw soDix Driq
lukweI]24](vwr 1)
vwihgurU] SRI sulqwnpur swihb jI qoN BweI mrdwny jI smyq qur ky,17 idnW
c eymnwbwd jw ky,Bgq lwlo jI dI ku`lI nUM Bwg lwey Aqy mlk Bwgo dy pUiVAW c
lhU Aqy BweI lwlo jI dy koDry dy byhy tu`kr coN du`D k`iFAw[nwm jpidAW Drm-ikRq
krn dI idRVqw b^SI[sMmq 1578 c bwbr ny eymnwbwd nUM swiVAw,roNdy kurlWdy
jIv kYdI krky c`kIAW pIhx lwey,Awp jI ny sYnq nwl c`kIAW clweIAW,swry
kYdI Cufw ky bMdI CoV dwqy khwey[eymnwbwd qoN hirduAwr jw ky,ip`qrW nUM jl dyxw
vihm d`s ky,sB dy mn ij`q ky,ie`k EAMkwr jI dI s`cI Aqy AiqAMq ipAwrI
BgqI idRVweI[swry iv`dvwn gurU crnIN gurU BgqI c l`g ky inhwl hoey[ ie`QoN A`gy
jIAW nUM qwrdy hoey id`lI, kWSI, Drm pRcwr krdy hoey gXw jI phuMc ky, ipMf dwn
Awid krmW dw KMfn kIqw, jgnnwQ phuMc ky, ggn mY Qwlu. riv cMdu dIpk bny;
qwirkw mMfl jnk moqI]krqwr dI s`cI AwrqI jo hmySw ho rhI hY,ies dw SuB
s`cw aupdyS b^iSAw[ vwihgurU] dUjI audwsI:- 41 vyN swl 1567 ib: c dUjI
audwsI kIqI[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI Arbudigir (koh AwbU) syqbMd,
rwmySvr, sMglwdIp Awid AsQwnW c ie`k s`cy krqwr dI BgqI dw SuB s`cw Drm
pRcwr kIqw[vwihgurU] qIjI audwsI:- prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny 45 vyN
swl c 1571 ib: c AwrMB ky, srmOr, gVHvwl, hymkuMt, gorKpur, isikm BUtwn,
iq`bq Awid c vwihgurU jI dI AinMn aupwSnw idRVweI[
vwihgurU] cOQI audwsI:- 1575 ib: 49 vyN swl c cOQI XwqRw p`Cm dI
AwrMBI[ bloicsqwn huMdy hoey m`ky phuMcy, ie`k idSw v`l prmpUjnIk muK krky sRb
ivAwpI krqwr dI pRwrQnw krn dw KMfn kIqw[ rom, bZdwd huMdy hoey, kMDwr
kwbul c siqnwmu dw aupdyS idMdy hoey hsnAbdwl invwsI hMkwrI vlI kMDwrI dw
mwx ieauN dUr kIqw:-
www.Gursevak.com 37 q`qkrw
16.Ascrj ivsmwd vwihgurU jI ny gurduAwrw sRI pMjw swihb jI swjx dw
ivsmwd kOqk krnw:- Atk izly dw ie`k pRis`D ipMf rwvlipMfI qoN 29 mIl hY,
vwihgurU bRhm srUp s`cy siqgurU swihb jI ny ie`Qy s`cy crn pwey[ phwVI ’qy
hMkwrI vlIkMDwrI hsnAbdwl ny AiqAMq ipAwsy BweI mrdwny jI nUM pwxI nw
idqw[ vwihgurU srUp siqgurU swihb jI ny swrw jl Q`ly iK`c ilAw, ies ny AwpxI
SkqI nwl s`cy siqgurU swihb jI’qy v`fw p`Qr su`itAw[ Awpy jlu Awpy Qlu QMm@nu;
Awpy kIAw Git Git bwsw]ivAwpk bRhm jI dy Avqwr s`cy siqgurU swihb jI ny
“siqkrqwr” kih ky Awpxw pMjw A`gy krky p`Qr roikAw[jwhr klw;n CpY
CpweI]36](vwr 1)Anuswr vwihgurU srUp s`cy siqgurU swihb jI dw prmpiv`qR
pMjw l`gxy krky nwm gurduAwrw sRI pMjw swihb jI pRis`D ho gey[vwihgurU]mhwnkoS
Anuswr smkwlI Bgq:- vwihgurU srUp sRI kbIr swihb jI ny jyT SudI 15 sMmq
1455 qoN sMmq 1575 q`k jgq nUM qwirAw[ Bgq DMnw jI[ sRI sYx Bgq jI[
Bgq PrId swihb jI[ Bgq sUrdws jI 1586 ib: c pRgty[vwihgurU] Awp jI ny
1561 ib: 35 swl dI AwXU ’c, rwvI dy iknwry, sRI krqwrpur swihb jI vswey,
vwhu vwhu n`gr dw nwm Awpxw r`Kx dI bjwey, vwihgurU krqwr jI dw hI
r`iKAw[vwihgurU] Awp jI ny vwihgurU qIjy pwiqswh jI qoN qkrIbn 6 mhIny 25
idn mgroN Avqwr DwirAw[ vwihgurU] joqI joiq:- sMmq 1596 ib: A`sU vdI
dsmIN, 10 AkqUbr 1539 eI: gurU nwnk SwhI sMmq 70 nUM rwvI dy iknwry sRI
krqwrpur swihb jI ivKy dupihry Awpxy sRb ivAwpI srUp c lIx hoey
jI[vwihgurU] kul AwXU:- AibnwsI suK; Awpn Awsn] Anuswr BwvyN Awp jI
Aibcl AibnwsI bRhm srUp hn, pr srgun Avqwr Dwr ky, cOhW ju`gW dy srwpy
jIAW nUM auDwrn b^Sx dw smW qkrIbn 69 swl 10 mhIny 12 idn hY[JUTw
rwj:- bihlol loDI, iskMdr loDI, jwbr bwbr[
17.prmpUjnIk vwihgurU siqgurU dUjy pwiqswh jI:- joiq Ehw jugiq swie
sih kwieAw Pyir pltIAY]
prmpiv`qR SuB vMs:- gurmuiK sRI rwmcMdR jI dy AwigAwkwrI AnuswrI, prm
ipAwry Brw sRI lCmx jqI jI dy GroN, rwjy jnk jI dI spu`qRI aurmlw jI dy
lwiek spu`qR sRI q`K jI qoN prmpiv`qR SuB qyhx vMs c`lI[ (q`K qy AMkq do BweI
sn[)
www.Gursevak.com 38 q`qkrw
vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dw SuB s`cw nwm:- vwihgurU
siqgurU AMgd dyv swihb jI[ Awp jI dw pihlw nwm prm sRI lihxw jI[
vwihgurU] prmpiv`qR SuB Avqwr AsQwn:- m`qy dI srW (sRI srwey nWgw
swihb jI, hux SRI gurU AMgdpur swihb jI) qihsIl sRI mukqsr swihb jI izlw
PrIdkot ivKy, sMmq 1561 ib: vYswK SudI SnIvwr, nC`qr BrxI, gurU nwnkSwhI
sMmq 35, 23 ApRYl 1504 eI: nUM, pihly pwiqswh jI dy SuB vr nwl, Akwl
purKu jI ny mwqw ipqw jI dI pRymw-BgqI dy vsIkwr ho ky, siqgurU mh`ly dUjy jI dw
prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr DwirAw[ XQw:- gurU AMgd pRgty pRBU; au~qm
ividAwvwn] irdy igAwn muK Bgiq hY; qn ivrwg svDwn](sRI gurmuiK pRkwS)qU
qw jink rwjw Aauqwru.sbdu sMswir swru;rhih jgqR.jl pdm bIcwr](qU) qusIN qw
(jink) ipqw vwihgurU (rwjw) rwjy jI dy (Aauqwru) Avqwr hoN jI[v`fBwgx dweI
mwqw rwmo jI[
vwihgurU]SuB vr bwry:- vwihgurU pihly pwiqswh jI jdoN srweynWgw swihb
jI ivKy phuMcy, qW siqgurU dUjy pwiqswh jI dy prmpUjnIk mwqw ipqw jI ny s`cy
pwiqswh jI dI SuB s`cI syvw kIqI, ijs ’qy prm pRsMn ho ky bhuq v`fw vr
b^iSAw, “Awp jI dy Bwg jwgxgy,Gr c vwihgurU jI dI gurqw dy mwlk pRgt
hoxgy[” prmpiv`qR ies Amolk vr krky, sRI srweynWgw swihb jI ivKy siqgurU
dUjy pwiqswh jI dw prmpiv`qR Avqwr hoieAw[vwihgurU] prmpUjnIk ipqw bwbw
PyrUm`l jI qy prmpUjnIk mwqw dieAw kOr jI (sBrweI jI), prmpUjnIk dwdy
bwbw kIrqm`l jI[ prmpUjnIk BUAw iBrweI jI qy prmpUjnIk Pu`PV gurmuiK
mihmw jI[vwihgurU] s`cy siqgurU swihb jI dw dwdkw ipMf hrIky (mwlvw) hY[Awp
jI dI AMimRq iBMnI mihmw:- kib`q:- sIs AnuBv rUp nyqR igAwn BUp; muK pRym
Aiq AnUp, nwsW iKmw gweIAY] sux mMn kMn doey, rsnw sWiq joey, kMT nwm rs
Boey, BujW jog pweIAY] CwqI DIr DwrI, sdw kt syv sMg irdw, Drm Srm pdw
hwQ inrmweIAY] sRI lhxw duK nwsI, BXo audy AibnwsI, joaU rv ss BwsI eyko
eyk BweIAY]39](sRI gurmuiK pRkwS)
vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dI SuB SwdI:- ipMf sMGr, 16
vyN swl c, 1576 ib: gurU nwnkSwhI sMmq 51 nUM hoeI, jo hux sRI KfUr swihb jI
c iml cu`ky hn[
www.Gursevak.com 39 q`qkrw
vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy mihl:- jgq mwqw KIvI
jI[ XQw:- blvMf. KIvI nyk jn; ijsu bhuqI Cwau pqRwlI]vwihgurU] prmpUjnIk
shurw swihb bwbw dyvIcMd jI qy s`s iBrweI jI[vwihgurU] prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb dI SuB sMqwn:- do swihbzwdy do spu`qRIAW[ v`fy sRI dwsU jI, gurU
nwnk SwhI sMmq 56 Aqy 1581 ib: nUM, 21 vyN swl dI AwXU ’c Aqy Coty dwqU jI,
gurU nwnk SwhI sMmq 69, 1594 ib: nUM, 34 vyN swl dI AwXU ’c pRgty[
vwihgurU jI dI v`fI spu`qRI gurbwxI jI dy rsIey bIbI Amro jI dI SuB SwdI
s`cy siqgurU sRI gurU Amrdws swihb jI dy AqI ipAwry gurmuiK BqIjy bwbw swvx
m`l jI nwl, ipMf bwsrky ivKy hoeI sI[ bIbI jI ny prmpUjnIk s`cy siqgurU qIjy
pwiqswh jI nUM Awpxy prmpUjnIk ipqw jI dy s`cy crn kmlW c ilAWdw[ Coty
bIbI AnoKI jI, gurU nwnkSwhI sMmq 66 qy 1591 ib: nUM, 31 vyN swl pRgty[
18.vwihgurU]Awp jI ny pihlI vwr,pUrn gurU pRIqm jI dy suMdr s`cy drSn
krny:-qKqm`l jI s`TW ipMfW dy mwlk sn[ienW@ dy s`q spu`qR ie`k ipAwrI nyk
swaU b`cI sBrweI jI sn[sBrweI jI nMU,CotI aumr qoN swDUAW dI syvw bMdgI dw
BwrI cwA sI[mh`ly dUjy jI dy ipqw bwbw &yrUm`l jI,qKqm`l jI pws iemwndwr
munSI dI nOkrI krdy sn,v`FI nhIN lYNdy sn[dovyN prvwr ie`kTy rihMdy sn[SwdI
qoN pihlW sBrweI jI,mh`ly dUjy jI nwl Gxw ipAwr krdy sn[siqgurU swihb jI
dI CotI aumr sI,sBrweI jI nMU BUAw jI kih ky bulwauNydy sn[ienW@ dI SwdI sRI
^fUr swihb jI ivKy hoeI[v`FI lYx vwiLAW ny,&yrUm`l jI nUM kFOx dy i^Awl
nwl,Zlq ihswb krky,ienW@ zuMmy pMj hzwr rupY pw idqy[qKqm`l jI nMU ^ry dI
pihcwx nhIN sI,ibnw ivcwry gu`sy nwl koTI bMd kr idqy]qKqm`l jI dy prvwr ny
bhuq zor lwieAw,nhIN mMinAW[ijqny swaU sn sB nMU bhuq hI du`K hoieAw[siqgurU
swihb jI bhuq audws KV@y sn[q^qm`l dy Gr vwlI ny ikRpw pRym ’c FL ky,isr
’qy h`Q Pyr ky ikhw,“lwl jI!audws n hovo,AsIN bhuq zor lwieAw hY,pr nhIN
mMndy[sBrweI dI bynqI mMndy hn[jy auh ^fUr bYTI BI kih dyvy,qW BI mMn
jwxgy[Awp jI sRI ^fUr swihb jI jwvo[”siqgurU swihb jI ny sRI ^fUr swihb jI
jw ky ipAwry BUAw jI nMU m`Qw tyikAw[AiqAMq hI pRym ipAwr nwl G`ut ky ipAwr

www.Gursevak.com 40 q`qkrw
idqw[swrI khwxI sux ky bVw hI DIrj idqw qy ikhw,“dwsn dwsI ie`Qy bYTI hI
ipAwry Brwqw jI nMU Cufw skdI hY,jo JUTw kLMk l`gw hY,aus nMU Dox leI,dwsn dwsI
Awp jI dy nwl c`lygI[Awp jI pUrn v`fBwgy hoN,koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;srb
jIAw kw dwqw ry]vwihgurU mh`lw pihlw jI ie`Qy Awey hn,AwpW aunW@ nMU lMgr
CkwauNxw hY[Awp jI ipAwrI syvw qy suMdr drSnW dw BwrI AnMd lvoNgy[”lMgr
iqAwr krvw ky,sqsMgI BUAw jI nwL gey[drSn krky mhW ivsmwd ho gey[lMgr
Ckx mgroN BUAw jI ny swrI khwxI d`s ky pRym bynqI[s`cy pwiqswh jI ikhw,
“suAws krqwr jI nMU jpo,jw ky Awp nwL l`g ky ihswb cMgI qrW@ dyKo.Awp jI
ipqw jI inrdoS hn[doSI &Vy jwxgy,DrmIAW dI jY jYkwr hovygI[XQw:-jYkwru
kIE DrmIAw kw;pwpI kau fMfu dIEie]so pihLI vwr sRI KfUr swihb jI sMudr
Amolk ivsmwd drSn kIqy[
19.vwihgurU]Awp jI ny dUjI vwr,pUrn gurU pRIqm jI dy suMdr s`cy drSn
krny,hukm isr m`Qy ’qy mMn ky bVy BwrI cwA nwl B`j 2 ky SuB s`cI syvw krnI:-
prmpUjnIk pihly pwiqswh jI dy pRymI is`K BweI joD jI qoN Su`D gurbwxI sux
ky,rom 2 krky siqgurU swihb jI dy pRym c ivMnHy gey,ieqnw idRV pRp`k pRym vYrwg ho
igAw,1589 ib:nUM 28 vyN swl dI AwXU c,Awp jI ny sRI krqwrpur swihb jI ivKy
pihly pwiqswh jI dy prmpiv`qR drSn dUjI vwr kIqy[prmpUjnIk siqgurU AMgd
dyv swihb jI qIjI vwr jdoN sRI KfUr swihb jI qoN sRI krqwrpur swihb jI ivKy
pihly pwiqswh jI dy s`cy crn-kmlW c Awey, Awpxy prmpiv`qR sIs swihb jI
’qy lUx dI pMf cu`k ky ilAWdI[ pMf lMgr c r`K ky bwhr Kyq coN ndIn dI pMf
ilAWdI[ mn bwxI sRIr krky rwq idn bVI BwrI ms`kq kridAW suAws 2
ismrn BI krdy[ pdwrQ Ck ky pyt nhIN vDwieAw, syvw c AwLs nhIN
kIqw[Awp jI ny siqgurU nwnk dyv swihb jI dy Gr pwxI FoieAw, p`Kw kIqw,
c`kI pIsI, jUTy brqn mWjy, ib`lI dI c`bI cUhI bwhr su`t ky Awey[ Awp jI ny
gurbwxI iek`qR Aqy sMBwl dw BwrI aupkwr kIqw[ vwihgurU pihly pwiqswh jI dw
hukm isr m`Qy ’qy mMn ky bVy BwrI cwA nwl B`j 2 ky SuB s`cI syvw kIqI[ Bwxw
jI Blw jI Bu`l gey jI iqMn B`by kmw ky ies aUc pd nUM pRwpq hoey:-pey kbUlu.KsMm
nwil;jW Gwl mrdI GwlI]ijvyN pqwsw pwxI c iml jWdw hY,iqvyN s`cy siqgurU
swihb dy s`cy im`Ty crn kmlW c lIn ho gey[XQw:-ijau jl mih jlu;Awie
www.Gursevak.com 41 q`qkrw
Ktwnw]iqau joqI sMig;joiq smwnw]vwihgurU]
20.gurqw g`dI ibrwjmwn:-prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI ny
inSkpt syvw,s`cw pRym,AQwh SrDw prKI,prmpUjnIk dUjy pwiqswh jI ny murdw
Kwx q`k bcn mMinAw,ies krky bhuq hI pRsMn hoey,siqgurU DMnu nwnku;msqik qum
DirE ijin hQo]Anuswr Awpxy s`cKMf nUM jwx qoN pMj idn pihlW, gurU nwnkSwhI
sMmq 70 Aqy 1596 ib: A`sU vdI 5, 6 AkqUbr 1539 eI: c, sRI krqwrpur
swihb jI rwvI iknwry prmpUjnIk prmpiv`qR s`cI gurqw b^SI, Awp jI dI AwXU
36 vyN swl c sI[ XQw:- AMghu AMgu aupwieEnu gMghu jwxu qrMgu auTwieAw[ gihr
gMBIru ghIru guxu; gurmuiK guru goibMdu sdwieAw[(vwr 24) s`cy siqgurU swihb jI
dI prm pRsMnqw pRwpq krky, isRStI nUM qwrn l`gy, igRsq c rihMidAW, inrlyp ho
ky (rwju) pRkwS srUp bRhm c (jogu) juVn rUp rwju jogu kmwaux l`gy[ XQw:- guru
jgq iPrx sIh AMgrau; rwju jogu lhxw krY]5])QwipAw lihxw jIvdy; guirAweI
isir CqR iPrwieAw[prmpUjnIk bwby b`uFy swihb jI ny gurqw iqlk lwieAw[
21.vwihgurU] cODrI mlUky ny siqgurU dUjy pwiqswh jI nUM pRym bynqI kIqI, “hy
gRIb invwj jI! ijvyN Anyk jIAW dy rog ing@w pw ky mytdy hoN, prm ikRpwlqw krky
myrI imrgI dI bImwrI BI htwau jI[” koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; jI ny ikhw,
“Srwb iqAwg, siqsMgq jI c Aw ky syvw kirAw kr, DMn siqgurU nwnk dyv
swihb jI imrgI htw dyxgy[” bcn mMnxy krky imrgI ht geI[ 7 swl Srwb
C`fI r`KI[ ie`k idn bRIk 2 kxIAW vrs rhIAW sn, kusMgIAW nwl rl ky Srwb
pI ky Awpxy cubwry ’qy cV@ igAw[ koTy qoN if`gidAW hI isr P`ut igAw[
22.mh`ly pihly jI dI prmpiv`qR Avqwr kQw sunxI Aqy ilKwauxI,gurbwxI
sMQw Awp krwauxI:-vwihgurU]n`gr sRI KfUr swihb jI vswey[XQw:-Pyir vswieAw
Pyru Awix,siqguir KwfUru]ies n`gr c Cy mhIny smwDI c bYTy[ ie`Qy hI s`cy
siqgurU pihly pwiqswh jI dI prmpiv`qR Avqwr kQw BweI bwly jI qoN 1601ib:nUM
suxI,sRI sulqwnpur swihb jI vwly gurmuiK pYVy moKy jI qoN ilKvweI[prmpUjnIk
s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI jdoN smwDI qoN au~Tdy,rogIAW ’qy AMimRq idRStI
pwauNdy,sB Arog ho jWdy[XQw:-AimA idRsit.suB krY;hrY AG pwp.skl ml])jw
kI idRsit AMimRq Dwr.kwluK Kin auqwr;iqmr Aig´wn jwih.drs
duAwr])bRhmigAwnI;sdw smdrsI]bRhmigAwnI kI idRsit;AMimRqu brsI] gurbwxI
www.Gursevak.com 42 q`qkrw
sMQw Awp krvw ky zwq pwq ivqkry rihq tkswl AwrMBI,1598c38vyN swl c
gurmuKI pV@weI ilKweI pRPulq kIqI[kuSqIAW krvw ky nOjvwn swaU gurmuiK
bxwey[ ie`Qy hI singD lMgr Aqy gur Sbd lMgr nwl jnmW 2 dy Bu`iKAW nUM iqRpq
kIqw[XQw:-lMgru clY gursbid hir;qoit n AwvI KtIAY]
23.prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dI inMdw nw kro[ gurmuiK isMG ny
sMq bwbw nMd isMG jI klyrW vwly mhWpurKW jI dw nwm ilK ky, prmpiv`qR sRI
suKmnI swihb jI dy gutky swihb jI Cwpy hn[ ijn@W dy AwrMB c siqgurU
dUjy,qIjy,cOQy,pMjvyN pwiqswh jI dI inMdw CwpI hY,ik sRIcMd jI ny bRhm pRB smR`Q
siqgurU dUjy pwiqswh jI nUM koV@ dw srwp dy idqw[BweI gurdws swihb jI ny ieh
g`l nhIN ilKI, mihmw pRkwS qy B`tW dy sv`eIAW c BI nhIN iliKAw[ isMGW dy
isrW dy mu`l pYx l`gy qW isMG jMgLW phwVW c cly gey[ aus smyN ijhVy sRI cMd
Awid ivAkqIAW nUM mMnx vwly sn, aun@W ny siqgurU swihbwn jI dI inMdw dy bcn
ieiqhws c ilK idqy[ prmpUjnIk DMn s`cy vwihgurU siqgurU dUjy pwiqswh jI
ikRpw idRStI pw ky, jIAW dI jnmW 2 dI kwlK iKn c auqwr idMdy[XQw:-AimA
idRsit.suB krY;hrY AG pwp.skl ml])jw kI idRsit AMimRq Dwr.kwluK Kin
auqwr;iqmr Aig´wn jwih.drs duAwr]vwihgurU siqgurU dUjy pwiqswh jI dI joiq
nwl AsIN dyKdy suxdy boldy suAws lYNdy ijauNdy jwgdy hW[ rom 2 krky vwihgurU mMqR
Ajpw jwp c lIn, qn mn Dn isr Arp ky siqgurU pihly pwiqswh jI nUM pRsMn
krn vwly prmpUjnIk s`cy siqgurW nUM iKn 2 kwl AMdr nmskwr krnI cwhIdI
hY[ DMn vwihgurU siqgurU AMgd dyv swihb jI! inMdkW nUM sum`q b^So jI[
24.vwihgurU]prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dI SihnSIlqw gMBIrqw
DIrj praupkwr:- hMkwrI qpy ny Awp jI nUM SRI KfUr swihb jI coN kFvw idqw[
Awp jI ny iKmw kIqI, j`tW ny qpy nUM mwr idqw[ Awp jI ny qpy dI kilAwx ihq,
Bjn ismrn dw pRvwh qy lMgr clwieAw[vwihgurU]Bwxw mMnx bwry:-BweI jIvw jI
qy BweI joD jI pRymIAW ny Awp jI nUM pRym bynqI kIqI, “hy gRIb invwj s`cy
pwiqswh jIE! ikRpw krky hn@yrI roko, ijs krky Awp jI leI lMgr iqAwr
krIey[”Awpu iqAwig hoeIAY sB ryxw;jIviqAw ieau mrIAY]Anuswr Awp jI ny
iKVy m`Qy h`s ky ikhw, “hy pRymIEN! gurmuiK qyrw Bwxw BwvY]ies krky lMgr k`lH nUM
hI Ck lvWgy[ iKVy m`Qy Bwxw mMn ky pRsMn rho[”
www.Gursevak.com 43 q`qkrw
vwihgurU] s`cy siqgurU dUjy Aqy qIjy pwiqswh jI dy hzUrI kIrqnIey:-
gurmuiK ipAwry pUrn mhWpurS v`fBwgy BweI mrdwny jI dy Swigrd BweI bwdU jI,
BweI swdU jI sn[
25.vwihgurU] gurU syvw ismrn:- Awp jI ny sMswrI suK iqAwg ky, rwq idn
rom 2 krky, gurU 2 jpidAW Blw jI Bwxw jI Bu`l igAw jI, SuB s`cy bcn kmwey[
snmuK rih ky gurU Gr c pIsx, JwVU p`Ky lMgr pkwaux Awid siqsMgq jI dI sB
qr@W dI SuB s`cI syvw kIqI[ swrI 2 rwq jwg ky pUrn pRmysr siqgurU pihly
pwiqswh jI dI crn cwpI krnI, p`Kw krnw, hr vyly kmrksw krky iqAwr br
iqAwr rihxw, ^Ub im`Tw bolxw, nINd Bu`K lwlc iqAwg ky, Awp jI kMD ’qy au~krI
qsvIr vWg vwihgurU siqgurU pihly pwiqswh jI dy cyhry v`l qkdy rihMdy, mn
dsvyN AkwS cV@ igAw, gurmuiK AMqir shju hY; mnu ciVAw dsvY Awkwis] iqQY.
aUNG n BuK hY; hir AMimRq nwmu suK vwsu]AMdr bwhr siqgurU swihb jI dI gurbwxI
dI swiKAwqqw gurU pRymw-BgqI sihq inrgun srgun dI eykqw ho geI[ XQw:-
doihrw:- pRym bDXo gurcrn ko; syvw krq bnwie] guris`KI ilv Aiq l`gI; DMn
gurU suKdwie]54] nwdI AOlwd:- prmpUjnIk s`cy siqgurU DMn vwihgurU dUjy
pwiqswh jI dy Aiq ipAwry ipqw jI, s`cy siqgur pihly pwiqswh jI hn Aqy
swihbzwdy prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU qIjy pwiqswh jI, ipAwry poqRy
prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU cOQy pwiqswh jI[ ipAwry pVoqy siqgurU pMjvyN
pwiqswh jI hn[ vwihgurU s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI dy swihbzwdy s`cy
siqgurU CyvyN pwiqswh jI, s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI dy AqI ipAwry swihbzwdy
nOvyN pwiqswh jI, pVoqy dy poqry nUM n`qwnMd kihMdy hn, ies leI prmpUjnIk s`cy
siqgurU dUjy pwiqswh jI dy n`qwnMd, prmpUjnIk s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI hn,
siqgurU dUjy pwiqswh jI dy pRq`K srUp s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI ju`go ju`g
At`l hn, jo hux Awpxy pRymIAW dy idl idmwg c gurbwxI Byj ky Aqy rom 2 c vs
ky pUrn SWqI iekwgRqw vwihgurU jI dy drSn b^S rhy hn[
26.vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI dI prmpiv`qR hzUrI c
pMj ipAwry:- 1, prmpUjnIk s`cy siqgurU qIjy pwiqswh jI[ 2, BweI pwro julkw
jI prmhMs, 3, BweI jIvw jI, 4, DrqI vrgy DIrj vwly BweI j`gw jI[ 5, BweI
joD jI rsoeIAw[ Awp jI dI ijMd jwn ^ry ipAwry sicAwry ^ws pRymI is`K:- BweI
www.Gursevak.com 44 q`qkrw
lwl jI, BweI lwlU jI, BweI durgw jI, BweI jvMdw jI, BweI KwnU jI, BweI
meIAw jI, BweI dIpw jI, pRymI qKqm`l jI KfUr dw cODrI, BweI ikdwrI jI,
BweI m`lUSwhI jI, Bgq nrYx dws jI, BweI bUlw jI, jvweI, iDM|, gu`jr Awid
byAMq is`K guris`KI dy QMm@ hoey hn, dIvy qoN dIvy dy jgx vWg ijn@W gurmuKW duAwrw
is`KI jgq c PYlI[vwihgurU] gurqw kIqI 12 swl 5 mhIny 23 idn[vwihgurU]
vYrwgmeI joqI joiq:- gurU nwnk SwhI sMmq 83 Aqy 1609 ib:cyq SudI 4,27
mwrc 1552 eI:nUM sRI KfUr swihb jI ivKy Awpxy AibnwsI srUp c lIn hoey,ij`Qy
hux gurduAwrw sRI AMgITw swihb jI hn[vwihgurU] ku`l AwXU:- qkrIbn 47 swl
11 mhIny 5 idn,swrI aumr praupkwr kIqy, Awpxy srUp gurqw ibrwjmwn
siqgurU gRMQ swihb jI duAwrw hux BI kr rhy hn[ doihrw;sRI KfUr mY qKq hY;gur
AMgd mhwrwj[ nwm dwn jwcoN sdw;dyvhu drSn Awj]70]smkwlI prmpUjnIk
Bgq swihbwn jI:-Bgq sUrdws swihb jI,Bgq BIKn swihb jI[vwihgurU] JUTw
rwj:-hmwXUM, SyrSwh sUrI,ieslwmSwh sUrI[
27.vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU qIjy pwiqswh jI, Bly Amrdws gux
qyry; qyrI aupmw. qoih bin AwvY]prmpiv`qR SuB vMs:- gurmuiK sRI rwmcMdR jI dy
ipAwry BweI Brq jI dy GroN, rwjy jnk jI dI lwiek spu`qRI mWfvI jI dy do spu`qR
cMdRkyq jI qy gurmuiK B`lx jI hoey hn[ sRI B`lx jI qoN SuB vMs B`ly c`lI[vwihgurU
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dw SuB nwm:- gur Amrdws kI AkQ kQw
hY;iek jIh kCu khI n jweI]prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU
Amrdws swihb jI[vwihgurU]prmpiv`qR Avqwr AsQwn:-bRhm pRB smR`Q kotwn
koit bRhmMfW dy mwlk DMn vwihgurU siqgurU swihb jI ny izlw sRI AMimRqsr swihb
jI dy dwdky ipMf bwsrky(sRI sMn swihb jI)ivKy,1526 ib: vYswK vdI 14,idn
SukRvwr, ikRqkw nC`qr, 5 meI 1469 eI: nUM prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr
DwirAw[
vwihgurU]Blau BUhwlu qyjo qnw;inRpiq nwQu nwnk bir])Blau pRisDu qyjo qnO
kl´ joiV kr D´wieAau]prmpUjnIk ipqw qyjBwn jI B`ly, prmpUjnIk mwqw rUp
kOr jI (l`CmI jI) dI jnmW 2 dI bMdgI dw &L dyx leI, pRym dy vsIkwr ho ky,
ien@W dy Gr vwihgurU jI Awp hI pRgty[ Awp jI dy prmpUjnIk dwdw ibSndws jI
B`lw qy qwieAw hirdws jI sn[ vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy
www.Gursevak.com 45 q`qkrw
BweI bwbw dwqwrcMd jI qy bwbw eISrdws jI[ bwby eISrdws jI dy spu`qR gurmuiK
BweI gurdws swihb jI, (ijn@W ny prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI
dI prmpUjnIk bwxI jI dI ilKweI dI SuB s`cI syvw kIqI[) Awp jI s`cy siqgurU
qIjy pwiqswh jI dy sky BqIjy sn[
vwihgurU]prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy nwnky:- ipMf iglvwlI (sRI
AMimRqsr swihb jI) sn[ vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny pihly
pwiqswh jI qoN qkrIbn 6 mhIny 25 idn pihlW Avqwr DwirAw jI[ vwihgurU]
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dI SuB SwdI:- 31 vyN swl dI AwXU c 17
m`Gr sMmq 1556 ib: nUM, shury ipMf Kymkrn ivKy hoeI[vwihgurU] prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb jI dy mihl:- jgq mwqw rwm kOr jI[vwihgurU] Awp jI dy shurw
swihb dyvIcMd jI bihl K`qRI[vwihgurU] SuB sMqwn:- swihbzwdy bwbw mohn jI,
gurmuiK snmuK bwbw mohrI jI[ XQw:- mohrI puqu snmuKu hoieAw; rwmdwsY pYrI
pwie jIau]vwihgurU] Awp jI dI v`fI b`cI bIbI dwnI jI ijn@W dy pqI BweI rwmw
jI sn[ Coty bIbI BwnI jI n`gr bwsrky ivKy pRgty, ien@W dy prmpUjnIk pqI DMn
vwihgurU siqgurU rwmdws swihb jI hn[ vwihgurU] bwby mohn jI dy lwiek spu`qR
sMsrwm jI, Awp jI dy ipAwry poqRy jI ny, inrMkwr srUp prmpiv`qR gurbwxI jI
dIAW poQIAW ilKIAW, jo s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI dy v`fy mwmy jI ny pUrn
Adb siqkwr nwl sMBwl ky r`KIAW sn[ vwihgurU] Awp jI dy ipAwry poqRy:-
prmpUjnIk bwby mohrI jI dy spu`qR bwbw AnMd jI qy bwby mohn jI dy spu`qR bwbw
sMsrwm jI[vwihgurU] bwby AnMd jI dy spu`qR bwbw suMdr jI, Awp jI dy ipAwry
pVoqy sn ijnW ny rwmklI rwg c sdu bwxI ilKI[vwihgurU] Awp jI dy dohqRy
prmpUjnIk siqgurU Arjn dyv swihb jI, bwbw mhWdyv jI qy ipRQIAw[
28.prmpUjnIk s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI dy s`cy im`Ty crnkmlW ’c
Awauxw, izAwdw ms`kq SuB s`cI syvw krky,12 vrW dI pRwpqI krky,gurqw g`dI
ibrwjmwn hoxw[hrI srUp sRI goibMdvwl swihb jI vswauxy[Awp jI vwihgurU
prmpUjnIk s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI dy s`cy im`Ty crn-kmlW c, gurU
nwnkSwhI sMmq 71, 1597 ib: c 72 vyN swl dI AwXU c, s`cy siqgurU jI dy s`cy
crnW c Aw ky, SuB s`cI syvw dw rs pIx l`gy[ sRI KfUr swihb jI ivKy rwq bwrW

www.Gursevak.com 46 q`qkrw
vjy qoN mgroN au~T ky, Awp jI ibAws qoN jl dI gwgr inqwpRqI ilAw ky s`cy
siqgurU dUjy pwiqswh jI dw ieSnwn krwauNdy[ BwvyN aumr vfyrI sI, pr iPr BI
ieqnI izAwdw ms`kq krdy, TMF nwl prmpiv`qR s`cy crn kml hsq kml Pt
jWdy, bsqR Pty huMdy pr iPr BI pRvwh nw krdy, pyt Bu`Kw r`K ky SuB s`cI syvw
krdy, beI syvw c AwLs nw Awvy[ qr qIbr qr qm vYrwg dI dSw dyK ky pRymI ro
hI pYNdy, ieh SuB s`cI syvw 12 swl kIqI[ ie`k idn vrKw J`KV vwlI hn@yrI rwq
nUM kuMBl c if`gy, KVkw hox qoN julwhI ny “AmrU inQwvW” ikhw, qW s`cy siqgurU
dUjy pwiqswh jI ny ieh 12 vr b^Sy:- {inQwivAW dy QW, inmwixAW dy mwx,
inqwixAW dy qwx, inauitAW dI Et, iniDirAW dI iDr, inpiqAW dI piq,
ingiqAW dI giq, inAwsirAW dy Awsry, ADIrjW nUM DIrj dyx vwly, pIr
SkqIAW vwilAW dy v`fy gur pIr, nrk ’c geI rUh nUM iviSAW pwpW ’c K`cq
izMdgI ibRqI nUM, Pyr moV ky Akwl purKu jI dy s`cy crn kmlW ’c lwaux vwly,
haumY bMDnW ’c b`Jy jIv nUM Cufwaux vwly auqpqI pwlxW lYqw kridAW sdw
inrlyp, Anq klwvwn sd sdw myhrvwn, sBnw jIAw kw ieku dwqw; Anuswr
sBnw jIAW nUM Amolk dwqW dyx vwly v`fy dwqy[} b^Sy vr sMpUrn hoey[
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy s`jy crn kml c pdm dyK ky, bRhmx durgw
dws jI ny Awp jI qoN lok pRlok dy suK dw vr ilAw[ XQw:- bwirju kir dwihxY;
isiD snmuK muKu jovY] iriD bsY bWvWig; ju qIin lokWqr mohY]
vwihgurU] gurqw g`dI ibrwjmwn:- prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU dUjy
pwiqswh jI ny SuB syvw ’qy BwrI pRsMn ho ky, Awpxy joqI joiq smwaux qoN iqMn idn
pihlW, sRI KfUr swihb jI ivKy, gurU nwnkSwhI sMmq 83 Aqy 1609 ib:cyq SudI
1,25 mwrc 1552 eI: nUM,gur cylw;cylw gur hoeI]11](vwr 11)Anuswr gurU qoN
cyly bx ky,Awp s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI ny m`Qw tyk ky gurqw b^S ky,KMfW
bRhmMfW c mihmw PYlwA ky inhwl 3 kr idqy,prmpUjnIk bwby bu`Fy swihb jI ny
cMdn kysr Gsw ky gurqw dw iqlk lwieAw[
goibMdvwlu goibMd purI sm;jl´n qIir ibpws bnwXau]Anuswr hrI srUp sRI
goibMdvwl swihb jI vswey[ b`cy dy mrn qoN mW nUM roNdI dyK ky, prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb jI ny ikhw, “ijqnw icr dwsn dws gurqw ’qy ibrwjmwn hY, auqnw
icr ie`Qy iksy b`cy ny qW kI cV@weI krnI hY? koeI bu`Fw BI nw kry!” ieh SuB vwk
www.Gursevak.com 47 q`qkrw
s`cy hoey jI[
siqgurU Amrdws swihb jI ny pUrn Adb siqkwr sihq AMimRq gurbwxI jI
iek`qR krn dw mhwn praupkwr krnw:-gurU gRMQ swihb jI dy ieiqhws ’coN pV@o
jI[
29.swKI:- rwjy Akbr dI bynqI pRvwn krky, siqgurU pRBU sRI gurU Amrdws
swihb jI ny, siq Drm dw prmpiv`qR SuB aupdyS krn leI qIrQW ’qy prmpiv`qR
crn kml pwey[ XQw:- qIrQ audmu siqgurU kIAw; sB lok auDrx ArQw]DMn
siqgurU sRI gurU rwmdws swihb jI &urmwauNdy hn:- siqgurU qIjy pwiqswh jI ny sB
(lok) lokW nUM (auDrx) auDwrn (ArQw) leI (qIrQ) qIrQW ’qy jwx dw SlwGw
Xog audmu (kIAw) kIqw[ sRI hzUr jI ny gursMgqW smyq sB qoN pihlW kurUkuCyqR
ivKy s`cy crn pwey[ XQw:- pRQm Awey kulKyiq gur; siqgur purbu hoAw] ij`Qy sRI
ikRSn Bgvwn jI ny kOrvW pWfvW dy Xu`D smyN, Awpxy Bgq sRI Arjn jI dI ij`q
krwaux leI gIqw aucwrI sI, auh joqIsr AsQwn hY[ sRI gurU swihb jI ies dy
nyVy phuMcy[ jogI sMinAwsI bRhmcwrI pMifq vYrwgI idgMbr Awid crcw krn Awey[
XQw:- jogI idgMbr sMinAwsI Ktu drsn; kir gey gosit FoAw] ijn@W nUM iv`idAw
dw mhwn hMkwr sI, aun@W ny pu`iCAw, “vyd purwx SwsqR Awid sMsikRq c pihlW hI
sn, pr sB qoN v`fy siqgurU pRBU sRI gurU nwnk dyv swihb jI ny AwpxI gurmuKI
bolI rc ky jo gurbwxI aucwrI hY, auh vydW Anuswr hY jW ivru`D? jy khoN ivru`D hY
qW nwsqk miq is`D huMdw hY, jy khoN vydW Anuswr hY qW iPr gurbwxI aucwrn dI kI
loV sI?” “hy ipAwirE! prmpiv`qR prm mnohr AMimRq rUp ^Ub im`Ty s`cy gurbwxI
jI suqMqR inrMkwr srUp pUrn gurU hn[ nw vydW Anuswr hn, nw hI ivru`D hn[ vyd
bwxI huMidAW AMimRq rUp gurbwxI dI vrKw dI bhuq BwrI loV sI[ XQw:- mhlw 3
gauVI bYrwgix](162)” siqgurU swihbwn jI dy (3) qIjy (mhlw) srUp vwihgurU
sRI gurU Amrdws swihb jI gauVI rwg dI bYrwgix jwqI dy pYNqIvyN Sbd c &urmw
rhy hn:- jYsI DrqI aUpru myGulw brsqu hY; ikAw DrqI mDy pwxI nwhI]
dwsndws Awp jI nUM ieh pu`Cdw hY, (jYsI) ijs qr@W DrqI aUpru (myGulw) b`dL
(brsqu) vrsdw hY, (ikAw) kI DrqI (mDy) c pwxI (nwhI) nhIN hY?
jYsy DrqI mDy pwxI prgwisAw; ibnu pgw vrsq iPrwhI]1] (jYsy) ijs qr@W
DrqI (mDy) coN pwxI (prgwisAw) pRgt kIqw hoieAw BI (ibnu) ibnw (pgw) pYrW
www.Gursevak.com 48 q`qkrw
dy hY, Bwv bIkwnyr jW phwVI ielwikAW c, pwxI bVy XqnW pRXqnW nwl inkldw
hY[ bhuq Krc Kycl krnI pYNdI hY[ keI QweIN pwxI Kwrw inkldw hY, jo vrqx dy
Xog nhIN huMdw, jy auh im`Tw hovy qW BI swirAW QwvW ’qy nhIN phuMc skdw, ies
krky (ibnu) ibnw (pgw) pYrW dy hY[ iesy qr@W vyd bwxI DrqI dy fUMGy pwxI vWg
hY[ kwiv, koS, joiqS, ipMgl, inrukq Awid ivAwkrx dy Cy AMg pV@y, Pyr Awpxy
Awp hI smJ skdw hY[ dUjy nUM smJwaux leI dysI bolI, bol ky d`sygw qW smJ
pvygI[ ieauN vyd bwxI, (pgw) pYrW qoN ibnu hY[ keI QweIN Kwrw, kOVw qylIAw pwxI
inkldw hY, ieauN vydW c A`sI hzwr surqI kOVy ksYly, krm kWf dw kQn krdI
hY[ keI QweI rwjmyD, AsmyD, gomyD qwmsI j`gW dw kQn hY, XQw:- gYNfw mwir
hom jg kIey;dyviqAw kI bwxy]ikqy gW nUM mwrn bwry BI ilK idqw hY[ ijvyN KUh
’qy SUdrW nUM cV@n nhIN idMdy sn, ies qr@W vyd iv`idAw dw, nIvIN jwqI vwly nUM
AiDkwr nhIN hY[ mMnU isMmRqI c iliKAw hY, jykr SUdr suxy qW aus dy kMnW c is`kw
FwL ky pw dyvo, jykr SUdr iksy nUM aupdyS dyvy qW aus dI zbwn k`t dyvo[ b`dL
vWg gurSbd dw sB nUM AiDkwr hY[ XQw:- KqRI bRwhmxu sUdu bYsu; auDrY ismir
cMfwl]) broswieN lwKhuN gurbwnI] aUc nIc kY eyk smwnI] pRym Twin jo pTihN
ibcwrihN] bhur kmwvihN huie insqwrih]ijvyN b`dL swry (vrsq) vrsdw
(iPrwhI) iPrdw hY, ieauN swrI DrqI ’qy gurSbd dI, swc nwm kI; AMimRq vrKw]
vrKw ho rhI hY[ ijvyN b`dL CW SWqI b^Sdw hY, iqvyN siqgurU rUpI b`dL AigAwn
rUpI sUrj dIAW rwg dÍYK rUpI ikrnW dI inMidAw rUpI Du`p qoN bcw ky SWqI b^Sdy
hn[ XQw:- aUNniv aUNniv AwieAw; vrsY lwie JVI]jdoN gwV@I JV@I l`g jwvy, qdoN
KuSkI cu`kI jWdI hY, ieauN bu`DI rUpI DrqI dI jo nwsqkqweI dI KuSkI hY, ieh
cu`kI jWdI hY[ siqgurU swihb jI b`dL dy vrsxy krky, pRym dI hirAwvlqw ho
jWdI hY[ bwbIhy qin min suKu hoie;jW qqu bUMd muih pwie] guris`K bwbIhy nUM (qin)
rom 2 Aqy min dy hr sMklp c, Awqm suKu pRwpq hoie jWdw hY, siqgurU swihb jI
s`cy nwm dI AMimRq vrKw krky (jW)jdoN guris`K bbIhy dy (muih) muK c, (qqu) s`c
srUp inrgun bRhm jI dy pUrn pRym bRhmigAwn sihq gurU pRymw-BgqI dI bUMd
(pwie) pw idMdy hn, Pyr guris`K bwbIhy nUM rsW ksW dy Bogx dI iqRSnw nhIN
PurdI[ Anu Dnu bhuqw aUpjY; DrqI soBw pwie]ijvyN b`dL dy vrHn qoN AMn Aqy Dn
bhuqw pYdw huMdw hY, ies qr@W siqgurU rUpI b`dL dy s`cI is`iKAw rUpI vrKw krn
www.Gursevak.com 49 q`qkrw
qoN, SuB guxW dw Anu Aqy Ajpw jwp nwm rUpI Dnu bhuqw hI (aUpjY) pYdw huMdw hY[
;DrqI soBw pwie] bu`DI rUpI DrqI iKmw BgqI pRym Awid SuB guxW sihq
soBw(pwie)pwauNdI hY[bwbw,qUM AYsy Brmu cukwhI]jo ikCu krqu hY.soeI koeI hY ry;qYsy
jwie smwhI]1]hy (bwbw) bzurg! qUM (AYsy) ies qr@W Brmu (cukwhI) cukwauxw
kr[ry BweI! iqMnW simAW c jo(ikCu)ku`J(krqu) krdy(hY)hn,(soeI) auhI koeI
vwihgurU jI hI (hY) hn, (qYsy) ies qr@W aun@W dy srUp c jwie ky(smwhI)smw
jwauNgy[ ijn@W vwihgurU jI ny KMf bRhmMf vyd SwsqR rcy hn, aun@W ny siqgurU nwnk
dyv swihb jI dw prmpiv`qR prmpUjnIk s`cw Avqwr Dwr ky, gurbwxI jI rcy
hn[ aun@W ny hI sMsikRq Aqy gurmuKI rcI hY[ qusIN jo gurbwxI, gurmuKI Aqy
siqgurU nwnk dyv swihb jI ’qy Brm krdy hoN, ieh nw kro[ jo ikCu krqu hY. soeI
koeI hY ry;smJ ky, pRmySr c smw jwvoNgy[ so siqgurU Amrdws swihb jI ny
kulKyiq c s`cy crn pw ky bVy hI kImqI sohxy au~qR b^S ky sB nUM sMquSt kIqw[
sB ny s`cy crn kml PV ley Aqy jpx l`gy, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU
siqgurU Amrdws swihb jI DMn hn] XQw:- Bly Amrdws gux qyry; qyrI aupmw.
qoih bin AwvY]
vwihgurU] Awp jI ny mhwn ikRpw krky 1616 ib: c siqsMgq jI dy joV myly
dI mrXwdw kwiem kIqI[
30.vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb ny sqI rsm bMd krweI:-
sqIAw eyih n AwKIAin; jo miVAw lig jlMin@]nwnk.sqIAw jwxIAin@;ij ibrhy
cot mrMin@]Awp jI ny AYsy Dur ky bwxI jI aucwry, ijn@W duAwrw jor zulm nwl sqI
krnoN htwieAw, sB nUM vwihgurU jI dI pRwpqI krvweI[ Awp jI ny sRI goieMdvwl
swihb jI ivKy rwq idny lMgr clwieAw[ Awp jI ny ieh pRym bynqI kIqI ik
pihlW lMgr Cko Pyr drSn dyvo[vwihgurU] ipMf f`ly qoN Awp jI dy 72 pRymI Bgq
mhWpurS sn, jo iek`Ty AMimRq rUp kIrqn krdy, gurbwxI kQw vIcwrdy[ XQw:-
fly vwsI sMgiq BwrI]16](vwr 11)
31.prmpUjnIk Drm pRcwrk bweI mMjIAW,prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb
jI dy pMj ipAwry:- hyTW ilKy 22 mhWpurS Aqy hor AnykW pRymI pMj ipAwirAW c
Swml ho ky gurU Gr dI syvw inBwaux dI Xogqw r`Kdy sn[ prmpUjnIk DMn siqgurU
sRI gurU Amrdws swihb jI ny Awpxy ^ws pRymI gurmuiK is`KW coN 22 au~qm pRcwrkW
www.Gursevak.com 50 q`qkrw
nUM gurbwxI aupdySk mMjIAW b^SIAW[ ien@W gurmuiK ipAwirAW dI pRymw-BgqI s`cy
siqgurU swihb jI nUM Bw geI, ies krky prmpUjnIk pUrn Bgq hoey hn[ XQw:-
jwp qwp Bgiq sw pUrI; jo pRB kY min BweI](673) ien@W nUM guris`KI dy pRcwr
leI dySW pRdySW AMdr ByijAw[1ipAwry A`lwXwr jI, BweI pwro julkw prmhMs f`lw
invwsI jI dI susMgq krky, s`cy siqgurU swihb jI dy ^ws pRymI Bgq bxy[2s`cn
s`c jI:- mMdr ipMf (lhOr) qoN sn[ ieh siqgurU qIjy pwiqswh jI dy Kws pRymI
is`K sn, hrIpurIey rwjy dI pwgl rwxI nwl ivAwh ky mMjI b^SI[ ieh gurmuiK
mhWpurS hr vyly gw ky au~cI 2 s`cn s`c s`cn s`c gUMjdy rihMdy, ijs krky ien@W
dw nwm BI s`cn s`c hI pY igAw[ s`cn s`c dw ArQ hY ik myry siqgurU swihb jI
s`icAW qoN BI s`cy hn[ ieh ArQ idl c r`K ky hr vyly s`cn s`c jpxw cwhIdw
hY[3BweI swDwrx jI luhwr sRI goieMdvwl swihb jI[4bwbw swvxm`l jI Awp jI dy
BqIjy sn[ sRI goieMdvwl swihb jI ’c gurUGr Aqy siqsMgq jI dy mkwnW leI
lkVI ilAwaux leI ien@W gurmuKW nUM hrIpur ByijAw, aus QW jw ky ien@W ny ^Ub
Drm pRcwr kIqw[ hrIpurIey rwjy nUM gurU swihb jI dy s`cy crn kmlW c ilAw ky
pRvwr smyq is`K bxwieAw[5BweI su`Kx jI gurmuiK ipAwry ipMf DimAwl
(pwiksqwn)[6BweI hMdwl jI jMifAwlw(AMimRqsr)[ib: 1630c mweI su`KI jI dI
ku`KoN pRgty,hr vyly “inrMjn-inrMjn” jwp krdy sn, ijs krky ien@W dI sMpRdw dw
nwm inrMjnIey pY igAw[ 1705 sMmq c s`cKMf gey[7BweI kydwrI jI iKVy m`Qy
Bwxw mMnx vwly gurmuiK mhWpurS vtwlw[8gurmuiK BweI Kyfw jI Kymkrn[9gurmuiK
BweI gMgUSwh jI gV@SMkr[ s`cy siqgurU swihb jI ny ien@W nUM Drm pRcwr leI
isrmOr dy ielwky c ByijAw[ ien@W dw AsQwn dwauN (AMbwlw) c hY[ ien@W dy pVoqy
BweI jvwhr isMG jI au~c krxI vwly hoey hn[10BweI drbwrI jI, mjITw (sRI
AMimRqsr swihb jI)
32.11 BweI pwro jI prm hMs qq byqy ipMf f`lw[ BweI gurdws jI Anuswr
f`lw (sulqwnpur) invwsI BweI pwro jI s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI dI Agm
Apwr ikRpw duAwrw prmhMs q`q byqy bxy[ ienw dI SuB bMs ’c, siqgurU CyvyN
pwiqswh jI dy shurw sw: bwbw nrwiex dws jI hoey hn[ prmhMs pwro julkw jI ny
s`cy ipqw siqgurU qIjy pwiqswh jI dI AwigAw pw ky, sRI goieMdvwl sw: jI ivKy
ivswKI dy joV myly dI mrXwdw ArMBI[ ienw gurmuKW dI prmhMs jIvnI praupkwr
www.Gursevak.com 51 q`qkrw
krnI ’qy prmpUjnIk s`cy siqgurU qIjy pwiqswh jI ny prm pRsMn ho ky ikhw, “hy
BweI jI! mYN qyry AMdr pRvyS ho ky jgq nMU qwrnw chuMdw hW[ Bwv qYnUM gurqw
b^SxI chuMdw hW[” ien@W ny AiqAMq pRym inmRqw gRIbI nwl pRym bynqI kIqI, “hy
gRIb invwj jI! ieauN nw kihE ik hukm moVdw hY, ikRpw krky dwsn dws nMU
ipAwrI is`KI b^So jI[” qW pRym c FL ky au~qR idqw, “SwbwS BweI! gurqw is`KI
dy ADIn rhygI[” ies qoN pUrn hMgqw mwx vifAweI dy iqAwg dI SuB is`iKAw
imldI hY[ v`fy qoN v`fw ruqbw pw ky BI hMgqw nhIN krnI, siqgurU swihb jI dy is`K
bxnw hY[ Awpxy Awpxy pMQ nhIN bnwauxy[ 12BweI Pyrw jI mIrpur (jMmU)[13BweI
bUAw jI sRI hirgoibMdpur swihb jI[ s`cy siqgurU swihb jI dI SuB s`cI syvw krky
prmhMs pdvI nUM pRwpq hoey[14gurmuiK BweI byxI jI pMifq cUhxIAW (lhOr)[
idgivjX krky sRI goieMdvwl swihb jI Awey, bRhm srUp s`cy siqgurU swihb jI dy
drSn krky iv`idAw AiBmwn C`f ky, guris`K ho gey[ Awp jI ny ien@W prQwie
mlwr rwg c, iehu mnu igrhI, ik iehu mnu audwsI] Sbd aucwirAw[ ien@W dI vMs
coN au~qm kvI BweI hiridAwl jI hoey hn, ijn@W ny vYrwgS`qk qy swrkuqwvlI dw
mnohr tIkw iliKAw hY[15BweI mhySw jI sulqwnpur[ s`cy siqgurU swihb jI dy
AnMn is`K ho ky, AwqmigAwnI hoey[16gurmuiK ipAwry mweIdws jI nrolI ipMf
(mwJy) dy sÍXMpwkI vYSnv, guris`K mwxkcMd jI dI susMgq nwl AwqmigAwn nUM
pRwpq hoey[ ien@W ny mwJy c guris`KI dw v`fw pRcwr kIqw[ 17gurmuiK BweI
mwxkcMd jI ipMf vYrovwl qoN[ ien@W ny sRI bwaulI swihb jI dw kV qoiVAw, syvw
kridAW fu`b ky sRIr iqAwg gey, s`cy siqgurU swihb ny ijauNdy krky, nwauN
‘jIvVw’ r`iKAw[ vYrovwl c ‘jIvVy’ bMs pRis`D hY[ ien@W dI susMgq krky
mweIdws bYrwgI jI guris`KI dy au~qm pRcwrk bxy[18AnMn syvk gurU Bgq mQo
murwrI jI:- siqgurU qIjy pwiqswh jI ny KweI ipMf (izlw lhOr) dy pRymy kohVI nUM
Arog krky, sINhy au~pl K`qRI dI ipAwrI spu`qRI ies nwl ivAwh idqI[ sINhy is`K
dy Gr vwlI ny s`cy pwiqswh jI nUM ikhw, “jI ieh kI kIqw hY?” s`cy pwiqswh jI
ny ikhw, “ieh dwsndws dy spu`qR spu`qRI hn, gurmiq Anuswr ies dw nwm murwrI
r`Kdw hW, b`cI dw nwm mQo r`Kdw hW, ijhVw mQo murwrI dw nwm jpygw, auh jm
nhIN dyKygw[” ien@W ny bhuq BwrI Drm pRcwr kIqw[19gurmuiK BweI rwjwrwm jI:-
Awp jI dy prmpiv`qR s`cy crnIN l`g ky, AiBmwn rihq hoey[ bMs ipMf sMDmw
www.Gursevak.com 52 q`qkrw
(jlMDr) c hY[20gurmuiK mhWpurS BweI rMgSwh jI:- (AOlwd bMigAW c) m`lUpoqy
(jlMDr) qoN s`cy siqgurU swihb jI dI susMgq krky sicAwr is`K hoey[ duAwby c
guris`KI dw pRcwr kIqw[ 21gurmuiK BweI rMgdws jI:- GVUAW (AMbwlw), ie`Qy ien@W
dI vMs hY[ rwq idn Awp jI dI SuB s`cI syvw BgqI krky pRym c msq ho
gey[22BweI lwlo jI:- f`lw invwsI au~qm vYd sn, Awp jI dI SuB s`cI syvw krky
AwqmigAwn pUrnpd nUM pRwpq hoey[
33. vwihgurU] pqIbRqw pRymx mweI syvW jI ny Awp jI dI is`KI kmweI, sRI
bwaulI swihb jI dI SuB s`cI syvw c tokrI FoeI[ swKI:- siqgurU swihb jI dy
AMimRq bcn mMn ky, sRI bwaulI swihb jI dI SuB s`cI syvw krky, mweI syvW jI,
gurmuiK;roim roim hir iDAwvY] vwlI AvsQw nUM pRwpq ho gey[ kwbloN Aw ky
in`qwpRqI syvw krky Alop ho ky kwbl cly jWdy[ pRymIAW ny s`cy pwiqswh jI qoN
Alop hox dw kwrn pu`iCAw, qW vwihgurU srUp s`cy siqgurU swihb jI ny is`KW dy
koL huMidAW, mweI jI nUM bVy ipAwr siqkwr nwl pu`iCAw, “hy bIbI jI! pRymI qyry
Alop pRgt hox ’qy SMkw krdy hn[” dovyN h`Q joV isr Jukw, TwF BXo mY joir kir;
bcn khw isr inÎwie](sRI dsm 57) Anuswr bIbI jI ny bVI hI pRym Bwvnw nwl,
siqgurU swihb jI nUM vwihgurU srUp mMn ky ikhw, “hy myrw AMqrjwmI hir
rwieAw]jI! sRI bwaulI swihb jI dI syvw bwry, Awp jI dw prmpiv`qR hukmnwmw
kwbl dI siqsMgq jI pws phuMicAw[ qW dwsn dwsI ny Awpxy pqI jI nUM pRym
bynqI krky ieh SuB s`cI syvw mMgI[ Awp jI dI mhwn b^iSS duAwrw, AsIN dovyN
Awp jI dw prmpiv`qR prmpUjnIk nwm jpdy Aqy iDAwn Dwrdy hW jI[ Awp jI
AnMq klW dy mwlk hoN, Awp jI dy v`fy pRqwp krky, dwsn dwsI kwbloN Aw ky swrw
idn syvw krky, Swm nUM vwips Gr clI jWdI hW[” hzUr ny ikhw, “b`cI, SwbwS!
gur syvw qy;Bgiq kmweI]Anuswr qusIN pqI sqI ny Awpxw jnm sPlw kr ilAw
hY, inhwl 3[”
vwihgurU]gurqw kIqI:-qkrIbn 22 swl 6 mhIny 8 idn[vYrwgmeI joqI
joiq:- gurU nwnkSwhI sMmq 105 Aqy 1631 ib:BwdoN SudI puMinAW,1 AkqUbr
1574 eI:nUM,sRI goieMdvwl swihb jI c (gurduAwrw sRI hvylI swihb)jI ivKy joqI
joiq smwey[ku`l AwXU:-qkrIbn 105 swl 4 mhIny 28 idn[smkwlI Bgq:-
prmpUjnIk Bgq sUrdws swihb jI sMmq 1586 c pRgty,prmpUjnIk Bgq BIKn
www.Gursevak.com 53 q`qkrw
jI 1631 sMmq nUM joqI joiq smwey[JUTw rwj:-hmwXUM,Akbr[vwihgurU]nwdI AOlwd
Anuswr prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwqSwh jI Awp jI dy n`qwnMd hn jI[

34.vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU cOQy pwiqswh jI:-bYTw soFI


pwiqswhu;rwmdwsu siqgurU khwvY]Awp jI dI prmpiv`qR SuB soF vMs bwry bMswvlI
dy AwrMB c dyKo jI[vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dw prmpiv`qR
SuB s`cw nwm:- prmpUjnIk vwihgurU DMn siqgurU rwmdws swihb jI soFI sulqwn,
imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] vwihgurU] prmpiv`qR SuB s`cw
Avqwr AsQwn:- cUMnw mMfI lhOr (dwdky) gurU nwnkSwhI sMmq 65 Aqy k`qk vdI
dUj, nC`qR icqRw 1591 ib: idn vIrvwr, 2 nvMbr 1534 eI: nUM prmpiv`qR SuB
s`cw Avqwr DwirAw[vwihgurU] kiv kl´ Tkur hrdws qny; gur rwmdws sr ABr
Bry]2]Anuswr prmpUjnIk ipqw hirdws jI soFI, prmpUjnIk mwqw dXw kOr jI
(Kym kOr jI)[vwihgurU]SuB SwdI:-gurU nwnkSwhI sMmq 85 Aqy 22 P`gx 1610
ibkRmI nUM 20 vyN swl c sRI goieMdvwl swihb jI(shury Gr)ivKy
hoeI[vwihgurU]mihl:-prmpUjnIk gurU pRymw-BgqI gurU syvw dy Avqwr jgq mwqw
BwnI jI[vwihgurU]prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy prmpUjnIk shurw swihb
vwihgurU s`cy siqgurU qIjy pwiqswh jI,prmpUjnIk s`s mwqw rwm kOr jI[ Awp jI
bwby mohn jI qy mohrI jI dy jIjw jI hn[ Awp jI dy swFU BweI rwmw jI,swlI
prmsiqkwr Xog bIbI dwnI jI[vwihgurU] SuB sMqwn:- 1615 ib: nUM 24 vyN swl
c ipRQIAw, 1618 nUM 27 vyN swl c, bwbw mhWdyv jI pRgty, ieh au~c krnI vwly
mhWpurS 1662 ib: nUM sRI goieMdvwl swihb jI ivKy smwey[ 29 vyN swl c koit
bRhmMfW dy mwlk prmpUjnIk DMn vwihgurU siqgurU Arjn dyv swihb jI ny
prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr DwirAw[ XQw:- guru Arjunu. Gir gur rwmdws; Bgq
auqir AwXau]vwihgurU] nUMh rwxI prmpUjnIk mwqw gMgw jI qy
krmo[vwihgurU]ipAwry poqRy:-mIrI pIrI dy mwlk DMn siqgurU vwihgurU CyvyN
pwiqswh jI qy ipRQIey dw pu`qR imhrvwn[vwihgurU] ipAwry pVoqy:- prmpUjnIk
CyvyN pwiqswh jI dy prm ipAwry pMjy swihbzwdy[vwihgurU] ipAwrI pVoqI:- DMn
bIbI vIro jI, pRymw-BgqI dy Avqwr[ ijn@W ny Awpxy pMjy spu`qR, Awpxy ipAwry
BqIjy prmpUjnIk vwihgurU DMn siqgurU dsvyN pwiqswh jI nUM Arpy[
www.Gursevak.com 54 q`qkrw
ibnvMiq nwnku. gur crx lwgy; vwjy Anhd qUry]Anuswr vwihgurU
prmpUjnIk s`cy siqgurU qIjy pwiqswh jI dy s`cy crnkmlW nwl l`gxw:-Awp jI
dy prmpUjnIk s`cy ipqw hirdws jI ny Awp jI nUM bulwieAw, pUrn ipAwr krky
smJwieAw, “hux Awp jI Drm ikRq krky v`fw lwhw, js K`to[” XQw:-Kyln ky
idn;Kyl gey hYN[XW qy mYN;bc qoih khy hYN[Drm ikRq dI rIq is`KW AMdr qorn
leI, Awp jI bzwr c GuM|xIAW vyc rhy hn, hor b`cy hokw idMdy B`jy iPrdy sn, pr
Awp jI bzwr c ie`k pwsy KV@y ismrn krdy rhy[ s`cy pwiqswh jI dI AiqAMq
ipAwrI siqsMgq jI kIrqn kridAW sRI goieMdvwl swihb jI nUM Aw rhy sn[ s`c
dy s`cy dwqy siqgurU swihb jI ny swrI cMgyr, siqsMgq jI nUM vrqw ky Gry vwips
Awey[ prmpUjnIk ipqw jI dy GUrn qoN siqsMgq jI nwl sRI goieMdvwl swihb jI
Aw gey[ s`cy siqgurU swihb jI dy s`cy drSn krky ivsmwd ho gey, ijs krky Gr
vwips nhIN Awey jI[ XQw:- bRhmY bRhmu imilAw; koie n swkY iBMn kir bil rwm
jIau]
gurbwxI jI iek`qR krn dw bVw BwrI praupkwr gurU gRMQ swihb jI poQI ’c
pV@o jI[
gur AMgd ikrpw krI;gurbwxI pRkwS] Akwl purKu jI ny DMn gur AMgd dyv
swihb jI dw prmpiv`qR prmpUjnIk srUp Dwr ky ikrpw (krI) kIqI, ikRpw krky
gurbwxI jI pRkwS kIqy[
A`Kr gurmuKI pRcwr kY;kIAw sBin hulws]12] siqgurU dUjy pwiqswh jI ny
gurmuKI dy A`Kr pRcwr (kY) ky, Bwv gurmuKI ilKw ky,(sBin)sB
nUM(hulws)AnMd(kIAw)b^iSAw[ Awp jI ny gurduAwrw sRI m`l AKwVw swihb jI
ivKy b`icAW Aqy is`KW nUM gurmuKI pV@weI gurbwxI jI dI sMQw krw ky gurmuiK
bxwey[ kuSqIAW krvwauNdy, ijs krky nOjuAwnW nUM cMgIAW AwdqW pYx[gurU Amr
bwxI rcI;KMf pKMf ibswl] pwrbRhm jI ny DMn gurU Amr dws swihb jI dw srUp
pRgt krky, DurW dy AMimRq bwxI jI (rcI) rcy Aqy mhwn ikRpw krky (ibswl) bVy
BwrI pKMf dw (KMf) KMfn kIqw[syvw Bwv gurdyv ko; nwmu jpwie Akwl]13] Awp
jI ny bVI BwrI SrDw (Bwv) Bwvnw sihq gurdyv ipqw rUp siqgurU swihb jI dI
in`gr s`cI SuB syvw kIqI Aqy Akwl purKu jI dy nwmu (ko) nUM (jpwie) jpwieAw[
rwmdws gur pRym ko; gurbwxI viKAwn] pRmysr jI ny siqgurU sRI gur rwmdws
www.Gursevak.com 55 q`qkrw
swihb jI srUp Dwr ky AYsy pRym meI gurbwxI jI (ko) nUM ricAw, ijn@W c gurU
swihb jI dy s`cy pRym dw bhuq 2 hI viKAwn kIqw[ hau rih n skw. ibnu dyKy
pRIqmw; mY nIru vhy vih clY jIau]Awp jI &urmwauNdy hn:- (hau) dwsndws
(pRIqmw) ipAwry siqgurU Amrdws swihb (jIau) jI dy drSn dyKy qoN (ibnu) ibnw
(n) nhIN rih (skw) skdw[ iqn@W dy ivCoVy krky (mY) dwsndws dy nyqRW coN nIru
(vhy) vih vih ky (clY) c`l irhw hY[ ieiqhws AMdr izkr AauNdw hY, gurU pRym c
roNidAW 2 dw coLw hI iB`j jWdw[
ie`ko nwmu iDAweIAY; imlY gurU Bgvwn]14] gurW duAwrw (ie`ko) ie`k AdÍYq
rUp bRhm jI dy prmpiv`qR prmpUjnIk s`cy nwmu nUM (iDAweIAY) iDAwauxw krIey,
iDAwaux nwl gurU Bgvwn jI (imlY) imldy hn[
35.AMdir scw nyhu;lwieAw pRIqm AwpxY]qnu mnu hoie inhwlu;jw guru dyKw
swm@xy]AstpdI dy ArQ ijnW@ ’c sRb ivAwpI mhW ivsmwd AQwh pRym hI pRym
hY[auQwnkw:- siqgurU cOQy pwiqswh jI dy prmpUjnIk mwqw dieAw kOr jI sRI
goieMdvwl swihb jI ivKy phuMcy[ pwrbRhm pUrn bRhm jI dy Avqwr siqgurU qIjy
pwiqswh jI nUM AiqAMq inmRqw nmskwr krky pRym bynMqI kIqI, “hy gRIb invwj,
dIn dieAwl dmodr rwieAw jIau]sRI gurU rwmdws swihb jI dy prmpUjnIk ipqw
jI s`cKMf nUM cly gey hn[ ies krky myrw idl bhuq hI audws hY[ Awp jI ikRpw
krky siqgurU rwmdws jI nUM myry nwl lhOr Byjo jI[” qUM dieAwlu ikRpwlu ikRpw
iniD; mnsw pUrxhwrw]jI ny, gurmuiK mhWpurS sRI gurU rwmdws swihb jI nUM bVy
hI Awdr ipAwr siqkwr nwl bulwieAw, Awp jI Awey, AwauNidAW hI s`cy siqgurU
jI nUM nmskwr krky prmpiv`qR s`cy crn kml prsy[
siqgurU pRBU qIjy pwiqswh jI ny ikhw, “gurmuKw! Awp jI dy ipqw jI s`cKMf
nUM cly gey hn, ies krky Awp jI dy mwqw jI Awp jI nUM lYx Awey hn[” BwvyN
siqgurU swihb jI dw ivCoVw bhuq hI duKdwiek sI, pr hukm mMnx dw prn sI[
AwigAw pw ky lhOr qW Aw gey, pr rwq idny vYrwg krdy rihMdy[ XQw:- min
bYrwgu BieAw; drsnu dyKxY kw cwau]jdoN Awp jI gurqw g`dI ’qy ibrwjmwn hoey,
qW pUrn mhWpurS bwby bu`Fy swihb jI ny pUrn Adb siqkwr nwl pRym bynqI pUrbk
pu`iCAw, “jdoN Awp jI lhOr gey sI, aus vyly mn dI kI dSw sI?” qW Awp jI ny
sUhI rwg dIAW do AstpdIAW aucwrIAW[ ien@W dohW dw AMimRq rUp pwT hr vyly
www.Gursevak.com 56 q`qkrw
krnw cwhIdw hY, ijs dy kotwn koit PL hn[
rwgu sUhI mhlw 4 AstpdIAw Gru 10 < siqgur pRswid] DMn vwihgurU
siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy (4) cOQy (mhlw) srUp s`cy siqgurU rwmdws
swihb jI sUhI rwgu, (10) dsvyN (Gru) sur qwl c, do AstpdIAw &urmwauNdy hn:-
(siqgur) DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI (pRswid) ikRpw hI ikRpw, (pRswid) AnMd
hI AnMd srUp, (<) EAMkwr Bwv swirAW dy ieMidRAW mnW sRIrW dy pRkwSk (1) ie`k
dÍYq rihq < vwihgurU jI hn[AMdir scw nyhu; lwieAw pRIqm AwpxY] (AwpxY)
Awpxw Awp srUp Awpxy ipAwry (pRIqm) < siqgur pRswid] s`cy siqgurU vwihgurU
jI ny Awpxw scw (nyhu) ipAwr dwsndws dy idl AMdir Awp hI lwieAw hY[ XQw:-
Awpy lwieE Apnw ipAwru] sdw sdw iqsu gur kau krI nmskwru]7] kil klys BY
BRm duK lwQw] khu nwnk myrw guru smrwQw]8]9])qnu mnu hoie inhwlu;jw guru dyKw
swm@xy](jw) jdoN mYN Awpxy (guru) s`cy siqgurU jI dy drsn swm@xy (dyKw) dyKdw hW qW
myrw (qnu) rom 2 Aqy mnu, inhwlu 3 (hoie) ho jWdw hY[
mY hir hir nwmu ivswhu] (mY) dwsn dws nUM siqgurU swihb jI dy b^Sy hir hir
nwmu ’qy (ivswhu) Brosw hY[ vw dwsn dws ny siqgurU swihb jI nUM qn mn Dn dy ky
hir hir nwmu (ivswhu) KrIidAw hY[gur pUry qy pwieAw;AMimRqu Agm AQwhu]1]
rhwau]) ijin imil mwry pMc sUrbIr; AYso kaunu blI ry] ijin pMc mwir. ibdwr
gudwry; so pUrw. ieh klI ry]1](404) Anuswr pMj ivkwrW nUM ij`qx vwly sUrbIr
blI bhwdr pUry (gur) s`cy siqgurU jI (qy) qoN (Agm) mn dI gMmqw qoN pry (AQwhu)
Qwh qoN rihq hrI jI dy AMimRqu nwm nUM (pwieAw) pRwpq kIqw hY[ (rhwau) ibsrwm dy
ky &urmwauNdy hn:-hau siqguru vyiK ivgsIAw;hir nwmy lgw ipAwru] (hau) dwsn
dws siqguru dy drSn vyiK ky (ivgsIAw) iKVdw hY, ijn@W dI Agm Apwr ivAwpk
ikRpw nwl dwsndws dw (hir) ivsmwd ivAwpk hrI jI dy (nwmy) nwm nwl ipAwru
lgw hY[ikrpw kir kY myilAnu; pwieAw moK duAwru]2] ivAwpk vwihgurU jI ny
ikrpw (kir) krky siqgurU swihb jI (kY) nwl (myilAnu) myl idqw hY, ijs krky
dwsndws ny (moK) mukqI dw (duAwru) igAwn (pwieAw) pRwpq kr ilAw hY[
duAwirAW vwly sMswr qoN mukqI pw leI hY[ (duAwru) ieMidRAW dy iviSAW qoN mukqI pw
leI hY[
siqguru ibrhI nwm kw; jy imlY q qnu mnu dyau] (siqguru) s`cy siqgurU gRMQ
swihb jI AMimRq nwm (kw) dy (ibrhI) pRymI hn, AYsy bRhm rUp prmpUjnIk sRI gurU
www.Gursevak.com 57 q`qkrw
swihb jI, jy (imlY) imlx (q) qW dwsn dws aun@W nUM qnu mnu dy (dyau) dyvy[jy
pUrib hovY iliKAw qw AMimRqu shij pIeyau]3] jy (pUrib) pihlW siqgurU swihb jI
dy rom 2 ’qy ieh 1iliKAw hovY ik ies pRymI gursyvk jI ny qn mn idqw hY, qw
siqgurU swihb jI dw b^iSAw AMimRqu shij hI (pIeyau) pIxw kry[ jo aus pRymI dy
irdy coN muK c Byjdy hn[ 1pRym pRcwr:- sRI cmkOr swihb jI ivKy m`cdy jMg c gurU
ipAwry Awpxy pRIqm gurU jI dw hukm mMn ky snmuK rihMidAW gV@I coN bwhr jw ky,
sUrw so pihcwnIAY; ju lrY dIn ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU n CwfY
Kyqu]Anuswr vYrIAW dw purjw 2 k`t ky pUrn bIrrsI sihq jYkwry gjwauNidAW
ShIdIAW pwauNdy dyK ky, vwihgurU gurU swihb jI, isMG swihbwn jI gV@I coN jYkwry
dw au~qR idMidAW, jYkwry gjwauNdy hn, jYkwirAW dI gUMj c gurU ipAwry ShIdIAW
pwauNdy, AYsy pRymIAW dw pRym vwihgurU gurU jI dy rom 2 ’qy iliKAw jWdw[ XQw:-
^wlsw myro ipMf prwn] ^wlsw myrI jwn kI jwn])suiqAw guru swlwhIAY;auTidAw
BI guru Awlwau] ijhVy gurmuiK ipAwry (suiqAw) su`qy hoey BI guru swihb jI nUM
(swlwhIAY) slwhuMdy hn Aqy auTidAw BI (guru) prmpUjnIk s`cy gurbwxI jI nUM
(Awlwau) AlwauNdy hn, jwgRq supn suKopiq c siqgurU swihb jI dw js krdy hn,
Bwv ie`k iKn mwqR BI pRIqm siqgurU swihb jI nUM nhIN Bu`ldy[koeI AYsw gurmuiK jy
imlY; hau qw ky Dovw pwau]su`iqAW, gurU jI nUM slwhux vwly, au~TidAW BI gurU jI nUM
Awlwaux vwly, jy koeI (AYsw) AYsy gurmuiK ipAwry (imlY) imlx qw (hau) dwsn
dws iqn@W (ky) dy s`cy ipAwry im`Ty (pwau) crn (Dovw) Dovy[ XQw:- kbIr supnY hU
brVwie kY; ijh muK inksY rwmu] qw ky pg kI pwnhI; myry qn ko cwmu](1367)
myrI KlhuN mOjVy gurisK hMFWdy[(vwr 9) {DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU
rwmdws swihb jI Awp jI dI siqgurU swihb jI nwl kYsI Agm Apwr sRb
ivAwpI s`cI AwSkI hY[}
koeI AYsw sjxu loiV lhu;mY pRIqmu dyie imlwie] ijhVy su`qy pey BI nwm
brVwauNdy hox, au~TidAW BI nwm jpdy jpwauNdy hox, koeI (AYsw) AYsy (sjxu) im`qR
(loiV) cwh ky (lhu) pRwpq kr lvW, ijhVy (mY) dwsndws nUM pRIqmu nwl (imlwie)
imlw (dyie) dyx[ ijs qr@W BweI BwgIrQ jI ny mnsuK SwhUkwr nUM siqgurU pRBU sRI
gurU nwnk dyv swihb jI nwl imlwieAw, iesy qr@W bwby AdlI jI ny, bwby ibDIcMd
jI nUM pMjvyN pwiqswh jI nwl myilAw[siqguir imilAY hir pwieAw; imilAw shij
www.Gursevak.com 58 q`qkrw
suBwie]5] DMn siqgurU cOQy pwiqswh jI &urmw rhy hn:- dwsn dws ny siqguir
Amrdws swihb jI nwl (imilAY) iml ky sB nUM (hir) hrw Brw krn vwly AsMK
pRkwS hI pRkwS srUp vwihgurU jI (pwieAw) pw ley hn[ siqgurU swihb jI duAwrw
hrI jI (shij) suqy is`D Bwv inrXqn (suBwie) suBwvk hI (imilAw) iml gey
hn[siqguru swgru gux nwm kw; mY iqsu dyKx kw cwau] siqguru swihb jI nwm Aqy
SuB (gux) guxW (kw) dy (swgru) smuMdR hn[ XQw:- guru swgru rqnI BrpUry] AMimRqu
sMq cugih; nhI dUry]rqnw rqn pdwrQ;bhu swgru BirAw rwm](mY) dwsn dws nUM
(iqsu) iqn@W siqgurU swihb jI dy mhW ivsmwd (dyKx) drSnW (kw) dw bVw BwrI
(cwau) cwA hY[ hau iqsu ibnu GVI n jIvaU; ibnu dyKy mir jwau]6] (hau) dwsn
dws (iqsu) iqn@W siqgurU swihb jI dy drSnW qoN (ibnu) ibnw ie`k GVI BI (n)
nhIN (jIvaU) ijauN skdw, drSn dyKy qoN (ibnu) ibnw dwsn dws mir (jwau)
jwvygw[ ies dw bVw fUMGw Bwv hY ik AMqr bwhr sRb ivAwpI AsMK SuB guxW dy
Anq klwvwn pRkwS sihq inrgun bRhm jI hr smyN drSn b^S rhy hn[
ijau mCulI ivxu pwxIAY; rhY n ikqY aupwie] iqau hir ibnu sMqu n jIveI;
ibnu hir nwmY. mir jwie]7]) ijau mClI.ibnu pwxIAY; ikau. jIvxu
pwvY]Anuswr(ijau)ijvyN mCulI(pwxIAY)pwxI qoN ivxu hor(ikqY)iksy (aupwie)Xqn
krky ijauNdI(n)nhIN(rhY)rih skdI[ijvyN mClI dw jIvn pwxI hY,
(iqau)iqvyN,AwKw jIvw;ivsrY mir jwau]Anuswr(hir)hrI vwihgurU jI dy nwm qoN
ibnu sMqu (n)nhIN (jIveI) ijauNdy rih skdy, (hir) hrI jI dy s`cy (nwmY) nwm qoN
(ibnu) ibnw mir (jwie) jWdy hn[ khw BieE; jau qnu BieE iCnu iCnu] pyRmu
jwie; qau frpY qyro jnu](486) krvqu Blw; n krvt qyrI] ie`k nwm rsIey
BjnwnMdI prmpUjnIk mhWpurK sn[ ku`J bMdy aun@W koLy gey[ m`lo m`lI g`lW krdy
rhy, cwr GVIAW smW lMG igAw, mgroN mhWpurS pCqwaux l`gy[ syvkW ny pu`iCAw
qW ikhw, “BweI! pihlI GVI g`lW krn nwl AsIN mr gey, dUjI GVI icKw ’qy
r`K idqy, qIjI GVI lWbU lw idqw Aqy cOQI GVI dusihrw ho igAw[” AYnw du`K
mMinAW[
mY siqgur syqI iprhVI ikau gur ibnu jIvw mwau] (mY) dwsndws dI siqgur
swihbwn jI (syqI) nwl (iprhVI) pRIqI hY, ies krky hy BweI! dwsndws (mwau)
mwqw ipqw rUp siq gur swihbwn jI qoN (ibnu) ibnw (ikau) ikvyN jIvw? hy siqgurU
www.Gursevak.com 59 q`qkrw
swihb jI! jy Awp jI dw gurW nwl ieqnw gwV@w ipAwr hY, qW siqgurU qIjy
pwiqswh jI dy joqI joiq smwaux qoN ip`CoN kIhdy Awsry ijauNdy rhy hoN?au~qR:- mY
gurbwxI AwDwru hY;gurbwxI lwig rhwau](mY) dwsndws nUM mn bwxI Aqy rom 2
krky s`cy gurbwxI jI dw hI (AwDwru) Awsrw hY[ gurbwxI siqgurU qIjy pwiqswh
jI dw srUp hY[ ies krky dwsndws hr vkq gurbwxI jI c hI (lwig)
l`gw(rhwau)rihMdw hY[XQw:-swcw nwmu;myrw AwDwro]) hir hir nwmu myrw AwDwru]so
siqgurU swihbwn jI dy pRq`K hwzr huMidAW, ijvyN is`KW nUM drSnW dw BwrI lwhw
huMdw sI, ies qr@W hux gurbwxI dy hr vkq drSnW dw lwhw hY jI[ hryk Gr c
blYk borf hovy, ijs ’qy gurSbd Aqy qukW ilK ky drSn kIqy jwx jI[
hir hir nwmu rqMnu hY; guru quTw dyvY mwie] hy BweI! hir hir pRmysr dw nwmu
Amolk (rqMnu) rqn rUp hY, ijvyN Amolk rqn hn@yry c pRkwS krdw hY, ieauN hir
2 nwm rUp Amolk rqn, AigAwn dy hn@yry c bRhmigAwnI sgl kI rInw]Anuswr
sB dI crn DUV bxn rUp pUrn pRuym bRhmigAwn dw pRkwS krn vwly hn[ (mwie)
gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] Anuswr mwqw ipqw rUp siq
guru swihb jI (quTw) pRsMn ho ky nwm rqn(dyvY)b^Sdy hn[nwmu Amolku rqnu hY;pUry
siqgur pwis]siqgur syvY ligAw;kiF rqnu dyvY prgwis])siqguru dwqw rwm nwm
kw; horu dwqw koeI nwhI] jIA dwnu dyie iqRpqwsy; scY nwim smwhI])mY Dr scy
nwm kI;hir nwim rhw ilv lwie]9](mY)dwsndws nUM siqgurU swihbwn jI dy b^Sy
scy nwm kI (Dr) Et hY[ ies krky sB nUM hrw Brw krn vwly hir jI dy nwim c
(ilv) ibRqI (lwie) lw ky (rhw) rihMdw hY[ XQw:- mY. hir ibnu tyk Dr Avr n
kweI; qU krqy rwKu. mY inmwxI hy])mY Dr qyrI pwrbRhm qyrY qwix rhwau])
gur igAwnu pdwrQu nwmu hY;hir nwmo dyie idRVwie] siq gur swihb jI pws
igAwnu dI pRwpqI krwaux vwlw nwmu rUpI pdwrQu hY[ siqgurU swihb jI Awpxy
syvk ’qy imhr krky, (hir) vwihgurU jI dw (nwmo) nwm (idRVwie) idRV (dyie)
krvw idMdy hn[ siqnwmu pRB kw; suKdweI] ibsÍwsu siq; nwnk gur qy
pweI]6])ijsu prwpiq so lhY; gur crxI lwgY Awie]10] ijsu gurmuiK ipAwry
jI nUM siqgurU swihb jI prwpiq huMdy hn, (so) auh (Awie) Aw ky siq gur swihb
jI dy prmpiv`qR crxI (lwgY) l`g ky, pRym pdwrQ, nwm pdwrQ, mukq pdwrQ,

www.Gursevak.com 60 q`qkrw
igAwn pdwrQ (lhY) lYNdw hY[AkQ khwxI pRym kI; ko pRIqmu AwKY Awie] siqgurU
swihb jI dy pRym kI ivsmwd khwxI (AkQ) kQn kihx qoN rihq hY, (ko) koeI
(pRIqmu) ipAwrw (Awie) Aw ky (AwKY) AwKy[iqsu dyvw mnu Awpxw; iniv iniv
lwgw pwie]11] ijhVw gurmuiK ipAwrw, pRIqm siqgurU swihb jI dI Ak`Q khwxI
dwsndws nUM Aw ky AwKygw, dwsndws iqsu gurmuiK ipAwry nUM Awpxw mnu dy (dyvw)
dyvygw Aqy (iniv) Juk (iniv) Juk ky aus dy (pwie) crnIN (lwgw) l`gxw
krygw[sjxu myrw eyku qUM; krqw purKu sujwxu] AsMK SuB guxW dy Anq klwvwn
pRkwS (sujwxu) sRySt jwxI jwx, jgq dy (krqw) krn vwly (purKu) pUrn, hy (eyku)
ie`k inrgun bRhm vwihgurU jI! (qUM) Awp jI hI (myrw) dwsndws dy (sjxu) im`qR hoN
jI[ XQw:- swjn mIq sKw hir bMDp; jIA Dwn pRB pRwn ADwrI])swjnVw myrw
swjnVw; inkit KloieAVw myrw swjnVw])siqguir mIiq imlwieAw; mY sdw sdw
qyrw qwxu]12] eyku sjxu sujwxu krqw purKu hy (mIiq) im`qR jI! (siqguir) siqgurU
swihb jI ny dwsndws nUM Awp jI nwl (imlwieAw) imlw idqw hY[ hux (mY) dwsn
dws nUM (qyrw) Awp jI dw sdw sdw hI Awp jI dI AsMK pRkwS hI pRkwS srUp joiq
dw (qwxu) bl hY[ XQw:- iks hI joru; AhMkwr bolx kw] iks hI joru; dIbwn
mwieAw kw] mY. hir ibnu tyk Dr Avr n kweI; qU krqy rwKu. mY inmwxI
hy]13])qUM myrw bhu mwxu krqy; qUM myrw bhu mwxu] joir qumwrY suiK vsw; scu sbdu
nIswxu]1])siqguru myrw sdw sdw; nw AwvY nw jwie] (myrw) dwsndws dy
prmpUjnIk siqguru swihb jI sdw sdw AibnwsI rUp hn[ vwSnW dy b`Dy hoey,
jnm Dwr ky (nw) nhIN (AwvY) AwauNdy, mOq dy mwirAW mr ky (nw) nhI (jwie)
jWdy[Ehu AibnwsI purKu hY; sB mih rihAw smwie]13]rwm nwm Amolk rqn dy
dwqy, dwsndws dy Ehu jo ipAwry siqgurU swihb jI hn, siqguru myrw sdw sdw; nw
AwvY nw jwie] sdw 2 ivAwpk (AibnwsI) nws qoN rihq (purKu) pUrn pRkwS srUp
sB dy (mih) AMdr (smwie) smw (rihAw) rhy (hY) hn, Bwv dwsn dws dy AMdr
bwhr BrpUr ivAwpk pRkwSk swiKAwq ho rhy hn[
Amolk idRstWq:-in`kIAW ijMdW v`fy swky[ krn vwly vwihgurU mh`ly dsvyN jI
dy AiqAMq ipAwry Amolk hIry lwl pUrn mhWpurS Coty swihbzwidAW nUM, siqgurU
rwmdws swihb jI dy iPtkwry hMkwrI vjIdy ny ikhw, “Eie swihbzwidE! quhwfw
ipqw cmkOr gV@I c ShId ho igAw hY[ quhwfy Brw Aqy qmwm isMG Gyry c jMg dy
www.Gursevak.com 61 q`qkrw
lyKy l`g gey hn, hux quhwfw koeI BI r`iKAk nhIN hY, ies krky hux quhwnUM koeI BI
Cufw nhIN skygw[” Awpxy prmpUjnIk ipAwry dwdy jI Aqy dwdy jI dy ipAwry dwdy
DMn vwihgurU siqgurU Arjn dyv swihb jI vWg ShIdI dyx dy auqSwh nwl kyhrI
Syr vWg bIrqw sihq g`j ky ieh boly:- “siqguru myrw sdw sdw; nw AwvY nw
jwie] Ehu AibnwsI purKu hY; sB mih rihAw smwie]dunIAW ’qy AYsw koeI BI
lwl mW ny nhIN jwieAw, jo swfy prmpUjnIk ipqw jI nUM igRPqwr jW ShId kr
sky[”rwm nwm Dnu sMicAw;swbqu pUMjI rwis]nwnk drgh mMinAw;gur pUry
swbwis] 14]1]2]11] siqgurU sRI gurU nwnk dyv rUp siqgurU rwmdws swihb jI
&urmwauNdy hn:- dwsn dws, (pUry) pUirAW (gur) gurW dw rom 2 krky (swbwis)
DMnvwd krdw hY, ijn@W dI Apwr ikRpw dw sdkw, dwsn dws ny (swbqu) pUrI
(rwis) shI s`cI rwm nwm Dnu pUMjI (sMicAw) iek`qR kIqI hY[ ijn@W dI ikRpw nwl
dwsn dws(drgh)sqsMgq,AsMK bRhmMf dI rcnw Aqy s`cKMf c mMinAw pUijAw
igAw hY[siqgurU rwmdws swihb jI ny siqgurU Amrdws swihb jI dy s`cy
crnkmlW c, ijnI nwmu iDAwieAw;gey mskiq Gwil]vwlI AvsQw nUM kmwieAw[
prmpUjnIk sRI bwaulI swihb jI dI kwr syvw smyN s`cy pwiqswh jI dy hwxI lwf
nwl tokrw lqV ky Br idMdy, keI pRymI rl ky cukwauNdy, vwihgurU siqgurU rwmdws
swihb jI cwA nwl rom 2 krky vwihgurU 2 jpidAW cOrwsI pOVIAW cV@ ky bwhr
su`t AwauNdy[ gurU Gr dI swrI syvw sMBwl prmpUjnIk DMn vwihgurU siqgurU
rwmdws swihb jI Awp hI krdy[ AnykW pRymIAW nUM gurU syvw BgqI c lw ky
auDwirAw[
36.vwihgurU] gurqw g`dI ibrwjmwn:- prmpUjnIk s`cy siqgurU DMn vwihgurU
qIjy pwiqswh jI ny SrDw pRym sihq gurU syvw c ivsmwd lIx dyK ky, prmpRsMn ho
ky, Awpxw srUp hI bxw ley, cwA nwl rIJ 2 ky syvw ismrn krdy dyK ky, BwrI
pRsMn ho ky, AwpxI ipAwrI spu`qRI, Awp jI nwl ivAwh idqI, BwvyN prmpUjnIk
s`cy siqgurU swihb jI dy jvweI bxy, pr Pyr BI tokrI khI c`kI pIsx JwVU BWfy
mWjx p`Kw krn, pwxI bwlx Fox, lMgr sjwaux Awid Anyk pRkwr dI SuB s`cI
syvw, siqgurU ipqw jI dy bcnW nUM iKVy m`Qy mMn ky krdy rhy, ijs krky siqgurU
qIjy pwiqswh jI ny Awpxy joqI joiq smwaux qoN iqMn idn pihlW, gurU nwnkSwhI
sMmq 105 Aqy 1631 ib: BwdoN SudI qROdsI, 29 sqMbr 1574 eI: nUM, sRI
www.Gursevak.com 62 q`qkrw
goieMdvwl swihb jI ivKy gurqw b^S ky, l`KW ^uSIAW dIAW l`KW hI pwiqSwhIAW
b^S idqIAW[ cOQy pwiqswh jI 40 vyN swl dI aumr c gurqw ’qy ibrwjmwn hoey[
bwby bu`Fy jI ny gurqw iqlk lwieAw[
37.prmpUjnIk vwihgurU gurU AsQwn vswauxy gurU qwl luAwauxy:- vwihgurU
s`cy siqgurU qIjy pwiqSwh jI dI AwigAw Anuswr mh`ly cOQy jI ny 1621 ib: nUM
sMqoKsr dI KudweI krvweI, aupRMq s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI ny sMpUrn kIqy[
s`cy siqgurU qIjy pwiqSwh jI dI AwigAw Anuswr 1631 ib: nUM gurU ky c`k (sRI
AMimRqsr) swihb bMn@y, 1634 ib: c qwl dI putweI krvweI, ijs nUM s`cy siqgurU
pMjvyN pwiqswh jI ny sMpUrn krky, nwm gurU rwmdws sr r`iKAw[ Awp jI iKmw
inmRqw SihnSIlqw pRym iekwgRqw SWqI AnMq guxW dy dwqy hn[
38.DMn 3 siqgurU rwmdws swihb jI AMdr sRb ivAwpI mhW ivsmwd AQwh
gRIbI pRym[vwihgurU DMn 3 siqgurU rwmdws swihb jI sRI AMimRqsr swihb jI ivKy
sMgqW nUM qwr rhy sn, bwbw sRI cMd jI eyQy phuMcy[ siqgurU pihly pwiqswh jI dy
v`fy swihbzwdy jwx ky, Awp jI J`t p`t siqkwr leI Awey[ DMn siqgurU rwmdws
swihb jI dw lMbw Bwrw suMdr s`cw dwV@w dyK ky, sRI cMd jI ny byAdbI dy A`Kr khy,
“ieh AYnw ikauN vDwieAw hY?” shxsIl sMqM; Anuswr aus dy khy ibAdbI dy
bcn jo mn nUM A`g lwaux vwly sn shwr ley[ qum@ dieAwl ikrpwl ik®pw iniD;)
imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu]DMn siqgurU swihb jI ny bVI
kmwl dI iKmw kIqI[ ie`k h`Q nwl Awpxw suMdr dwV@w PiVAw, dUjw h`Q bwby sRI
cMd jI dy crnW nUM lwieAw qy ikhw, “Awp jI DMn 2 vwihgurU siqgurU nwnk dyv
swihb jI dy swihbzwdy hoN, Awp jI dy suMdr crn JwV@n leI vDwieAw hY[” AYnI
inmRqw iKmw SihnSIlqw gRIbI hlImI DIrj vwlI g`l sux ky, sRI cMd jI dy pYrW
dI im`tI inkl geI, rom KV@y ho gey[ dovyN h`Q joV isr Jukw ky ikhw, “DMn siqgurU
rwmdws swihb jI! DMn siqgurU rwmdws swihb jI! DMn siqgurU rwmdws swihb
jI! Awp jI ny ies inmRqw krky gurqw g`dI pweI hY, iesy inmRqw krky siqgurU
dUjy pwiqswh jI ny pweI sI, pr AsIN pRwpq nhIN kr sky[
vwihgurU] Awp jI dy hzUrI kIrqnIey BweI swdU jI qy BweI bwdU jI dy spu`qR
BweI s`qw jI qy BweI blvMf jI sn, jo sRI hirmMdr swihb jI dy sB qoN pihly
kIrqnIey sn[
www.Gursevak.com 63 q`qkrw
39.vwihgurU] Awp jI dI hzUrI c gurmuiK mhWpurK pMj ipAwry:- snmuK
BweI qIrQw sBrvwl sBy isrdwrw[ pUro mwxk cMdu hY ibsndwsu prvwr swDwrw[
purKu pdwrQ jwxIAY qwrU BwrU dwsu duAwrw[ mhWpurKu hY mhWnMdu ibDIcMd buiD
ibml vIcwrw[ brHm dwsu hY KotVw fMUgru dwsu Bly qikAwrw[ dIpw jyTw qIrQw
sYswrU bUlw sicAwrw[ mweIAw jwpw jwxIAin neIAw Kulru gurU ipAwrw[ qulsw
vhurw jwxIAY gur aupdys Avys Acwrw[ siqgur scu svwrxhwrw]17](vwr 11)
prmpUjnIk DMn bRhmigAwnI sgl kI rInw]bwbw bu`Fw swihb jI[ bwbw Awdm
jI[ BweI gurdws swihb jI bRhmigAwnI[ snmuK BweI qIrQw jI s`BrvwlIey[
ien@W gurmuKW coN pMj ipAwry sicAwry, pMjW ipAwirAW dI syvw c lg ky syvw
inBwauNdy[
40.gurpRswid] siqgurU swihb jI dI b^SI bwxI prmpiv`qR cwr lwvW dI
SuB s`cI auQwnkw:- prmpUjnIk kotwn koit KMfW bRhmMfW dy mwlk swijk pwlk
pRkwSk DMn vwihgurU siqgurU rwmdws swihb jI,sRI AMimRqsr swihb jI ivKy,bYTw
soFI pwiqswhu; rwmdwsu siqgurU khwvY]Anuswr Awp jI gurqwg`dI ibrwjmwn ho ky
pRymI sMgqW nUM prmpiv`qR drSn aupdyS b^S ky inhwl kr rhy sn[ ie`k gRIb
pRymI is`K ny Aw ky s`cy crnkmlW ’qy fMfauq kIqI[ s`cy siqgurU swihb jI ny
Awdr idqw, ikhw, “Aw BweI pRymIAW! vwihgurU ic`q Awvy[” dovyN h`Q joV isr
Jukw ky, roNidAW 2 Arz kIqI, “hy s`cy dIn dieAwl jIE! dws AqI hI gRIb hY,
b`cI dIAW lwvW dw smW Awaux qoN lwvW pV@waux vwlw izAwdw rupY mMg irhw hY[”
ieh sux ky siqgurU jI vYrwg qrs pRym imhr c FL gey[
vwihgurU]bwbw bu`Fw swihb jI BweI gurdws swihb jI Awid pyRmIAW ny pRym
bynqI kIqI,“hy ;srb klw smrQ]s`cy pwiqswh jIE!Awp jI Awpxy is`KW
nUM,PrIdw.bwir prwieAY bYsxw;sWeI muJY n dyih]jy qU eyvY rKsI;jIau srIrhu
lyih]42]Anuswr iksy dy ADIn nw r`Ko jI[”siqgurU swihb jI ny Awpxy pRymIAW
nUM,bRhmigAwnI sgl kI rInw]rUp bRhmigAwn b^Sx, suKI Aqy suqMqR krn leI
ieh prmpiv`qR SuB s`cy lwvW bwxI jI aucwry[ gRIb b`cy b`cI ny prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb jI dIAW pRkrmW krky pRsMnqw leI[ vwihgurU] vYrwgmeI joqI
joiq:- gurU nwnkSwhI sMmq 112 Aqy 1638 ib: BwdoN SudI qIj, 19 sqMbr
1581 eI: nUM sRI goieMdvwl swihb jI (gurduAwrw sRI hvylI swihb jI) ivKy joqI
www.Gursevak.com 64 q`qkrw
joiq smwey[ XQw:- dyvpurI mih gXau; Awip prmysÍr BwXau] hir isMGwsxu
dIAau isrI guru qh bYTwXau]vwihgurU] ku`l AwXU:- qkrIbn 46 swl 10 mhIny
18 idn praupkwr kIqy[
vwihgurU] gurqw kIqI:- qkrIbn 6 swl 11 mhIny 21 idn[vwihgurU]
smkwlI Bgq:- prmpUjnIk Bgq BIKn jI 1631 nUM smwey[vwihgurU] rwj:-
Akbr[vwihgurU]n`qwnMd:-nwdI AOlwd Anuswr prmpUjnIk dsvyN pwiqswh jI dy
cwry swihbzwdy Awp jI dy n`qwnMd hn jI[
41.prmpUjnIk DMn vwihgurU siqgurU pMjvyN pwiqswh jI SuB s`cI bMswvlI:-
Bin mQurw. kCu Bydu nhI; guru Arjunu. prqK´ hir]prmpiv`qR SuB s`cw nwm qy
Avqwr:- gurU nwnkSwhI sMmq 94 qy 1620 ib: vYswK vdI spqmI, idn
mMglvwr, 14 ApRYl 1563 eI: rohxI nC`qR nUM, sRI goieMdvwl (gurduAwrw sRI hvylI
swihb jI) nwnky Gr ivKy DMn 2 siqgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI ny
prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr DwirAw[ gur rwmdws Gir;kIAau pRgwsw])guru
Arjunu.Gir gur rwmdws;Bgq auqir AwXau]prmpUjnIk s`cy ipqw soFI sulqwn
DMn siqgurU vwihgurU sRI gurU rwmdws swihb jI,prm pUjnIk mwqw BwnI jI gurU
syvw pRymw-BgqI dy Avqwr[prmpUjnIk dwdy bwbw hirdws jI qy dwdI dieAw kOr
jI (Kym kOr jI[) dwdky cUMnw mMfI lhOr[prmpUjnIk nwny DMn vwihgurU siqgurU
Amrdws swihb jI,nwnI mwqw rwm kOr jI[mwmy gurmuiK mohn jI,Coty snmuK mohrI
jI[nwnky Gr sRI goieMdvwl swihb jI[ipAwry mwsI jI prm siqkwr Xog dwnI
jI,mwsV BweI rwmw jI[
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dy iKfwvy:-prmpUjnIk bwbw mnohrdws jI,
prmpUjnIk siqgurU swihb jI nUM bcpn c AiqAMq lwf ipAwr SrDw sihq
iKfwauNdy, vwihgurU CyvyN pwiqswh jI vyly, sRI goieMdvwl swihb jI ivKy s`cKMf gey[
vwihgurU]sd jIvxu Arjunu Amolu AwjonI sMBau]s`cy siqgurU swihb jI dI SuB
SwdI,gurU nwnkSwhI sMmq 110,23 hwVH 1636 ib:nUM,17 vyN swl ’c ipMf
mau(shury)ivKy hoeI[ieh v`fBwgw ipMf,izlw jlMDr, qihsIl Qwxw PlOr, rylvy
stySn pRqwp pury qoN FweI mIl d`Kx ’c hY, ies ipMf qoN au~qR p`Cm do PrlWg
prmpUjnIk sRI gurduAwrw swihb jI hn, ij`Qy SuB SwdI hoeI sI[ s`cy siqgurU
swihb jI dI im`TI ipAwrI Xwd c 21 qoN 23 hwV@ joV mylw sjdw hY[
www.Gursevak.com 65 q`qkrw
mihl:-swfy prmpUjnIk DIrjDwrI jgq mwqw gMgw jI[shurw swihb jI
bwbw ikRSncMd K`qRI, s`s mwqw DnvMqI jI, swlI hirhW jI prQwie Punhy bwxI
aucwr ky, ien@W dy ivkwr myty jI[
vwihgurU] s`cy siqgurU jI dI prK leI, in`kI ik`kr dy b`cy nUM k`t ky, ik`lw
bxw ky pu`tx nUM ikhw, s`cy siqgurU swihb jI ny GoVy ’qy cV@ ky nyjy nwl ik`lw pu`t
idqw qy bcn khy, “mau ipMf dIAW jV@W pu`tIAW geIAW,ie`QoN au~jV ky
vsygw[”igir bsuDw jl pvn jwiego;ieik swD bcn AtlwDw]Anuswr bcn pUry
hoey[Awp jI dy swihbzwdy,32 vyN swl c dl BMjn AiqAMq sUrbIr bhwdr mhwn
praupkwrI,mIrI pIrI dy mwlk CyvyN siqgurU DMn vwihgurU sRI gurU hirgoibMd swihb
jI sRI ivfwlI swihb jI ivKy 1652 ib: nUM pRgty[Awp jI dIAW nUMh rwxIAW:-
s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI dy mihl[prmpUjnIk s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI
dy pMj swihbzwdy Awp jI dy ipAwry poqRy hn, ipAwrI poqRI bIbI vIro jI[ipAwry
pVoqy:- dyKo prmpUjnIk CyvyN pwiqswh jI dy poqRy[
42.Awp jI dy Amolk boly:- qyrw kIAw mITw lwgY]) nw ko myrw dusmnu
rihAw; nw hm iks ky bYrweI] bRhmu pswru pswirE BIqir;siqgur qy soJI
pweI])ibsir geI;sB qwiq prweI] jb qy swDsMgiq;moih pweI]1]rhwau]nw ko
bYrI nhI ibgwnw;sgl sMig hm kau bin AweI]1])mMJ ipAwrw gurU nUM;gur mMJ
ipAwrw[ mMJ gurU kw boihQw, j`g lMGxhwrw[) BweI bihlo; sB qoN pihloN[)
hirgoibMd sUrw gurU;sweIN dws rwmo pUry is`K,f`ly dI is`KI DMn[)gurbwxI dI kuMjI
bwxI]jo BweI gurdws vKwxI])nh iblµb DrmM iblµb pwpM]
43.gurqw g`dI ibrwjmwn:- prmpUjnIk s`cy siqgurU DMn vwihgurU cOQy
pwiqswh jI ny Awpxy joqI joiq smwaux qoN do idn pihlW, gurU nwnk SwhI sMmq
112 Aqy 1638 ib: BwdoN SudI dUj, 18 sqMbr 1581 eI: nUM, 18 vyN swl c sRI
AMimRqsr swihb jI ivKy, KMf bRhmMf dy rwj nwloN au~cI pdvI gurqw b^SI[
XQw:-mUriq pMc pRmwx purKu;guru Arjunu ipKhu nXx]1]bwby bu`Fy swihb jI ny
gurqw iqlk lwieAw[ gurqw pRwpqI qoN pihlW hI ieh gurbwxI jI aucwry:-myrw
mnu locY;gur drsn qweI]
44.vwihgurU]prmpUjnIk s`cy siqgurU DMn vwihgurU sRI gurU gRMQ swihb jI rc
ky, 1661 ibkRmI BwdRoN SudI eykm nUM sRI hirmMdr swihb jI ivKy pRkwS kIqy[
www.Gursevak.com 66 q`qkrw
pwrbRhm srUp s`cy siqgurU qIjy pwiqswh jI ny siqgurU pMjvyN pwiqswh jI nUM,
“doihqw gurU bwxI kw boihQw[” vr b^Sxw[siqgurU pMjvyN pwiqswh jI dI mhwn
praupkwrI ie`Cw Anuswr, siqgurU sRI gurU gMRQ swihb jI dy rcx dw prmpiv`qR
kwrn:- gurU gRMQ ieiqhws poQI ’coN pV@o jI
45.SuB s`cy gurU AsQwnW dI syvw:-gurqw pRwpqI qoN pihlW 2 hI Awp jI ny
Awpxy prmpUjnIk ipqw jI dy prmpiv`qR SuB s`cy Avqwr AsQwn ’qy sRI
gurduAwrw swihb jI pRgt kIqy[ sMmq 1643 c sRI sMqoKsr swihb jI,25 vyN swl
dI aumr c 1645 ib:nUM,hrIrUp AiqAMq suMdr s`cKMf sRI hirmMdr swihb jI dI
SuB s`cI syvw ArMBI[1647 ib: nUM sRI qrnqwrn swihb jI, 1650 ib: nUM sRI
krqwrpur swihb jI (jlMDr) vswey,1652 ib:nUM iChrtw swihb jI, 1656 ib: nUM
sRI baulI swihb jI (lhOr), 1659-1660ib:nUM sRI rwmsr swihb jI Aqy vwihgurU
mh`ly pihly jI dy Avqwr AsQwn sRI nnkwxy swihb jI Awid hor byAMq AsQwnW
dI SuB s`cI syvw krvweI[ ipMf f`ly ivKy sRI baulI swihb jI bxwey[ vwihgurU SRI
rwmsr swihb jI ivKy sRI suKmnI swihb jI bwxI aucwry[
46.prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy pMj ipAwry:- 1BweI ibDIcMd jI,
2
BweI jyTw jI, 3BweI lM|whw jI, 4BweI iprwxw jI, 5BweI pYVw jI[ ieh pMjy
gurmuiK s`cy siqgurU swihb jI nwl ShIdI dyx gey, pr s`cy pwiqswh jI ny ien@W nUM
ShIdI dyx qoN vrijAw qy &urmwieAw, “hy gurmuiK ipAwirE! Awp jI ny siqgurU
CyvyN pwiqswh jI nwl Drm Xu`D ij`qxy hn[” s`cy siqgurU swihb jI dw hukm isr
m`Qy ’qy mMnidAW, ieh pMjy mhWpurS AkwlI &Oj dy muKI j`Qydwr bxy[
47.prmpUjnIk pUrn bRhmigAwnI BweI gurdws swihb jI:-Awp jI,s`cy
siqgurU qIjy pwiqswh jI dy ipAwry Brwqw bwby eISrdws jI dy lwiek spUq
hn[1636 ib: nUM vwihgurU cOQy pwiqswh jI ny,gur siqgur kw jo isKu AKwey;su
Blky auiT hir nwmu iDAwvY]Sbd ien@W nUM b^S ky, ipAwrI is`KI b^SI[ s`cy
siqgurU swihb jI dy AinMn Bgq inSkwmI syvwdwr DIrjDwrI praupkwrI,40
vwrW,675 kib`q sv`Xy dy ilKwrI BweI swihb jI ny lhOr Awgry kWSI Awid
ielwikAW c guris`KI dw bhuq pRcwr kIqw[
BweI swihb jI dI bwxI nUM vwihgurU pMjvyN pwiqswh jI dw vr,gurU gRMQ swihb
dy ieiqhws ’c pV@o:-[}
www.Gursevak.com 67 q`qkrw
48.vwihgurU] BweI l`KU jI ny ikhw, “bu`DU dw Awvw k`cw[” s`cmu`c Awvw
k`cw inkilAw[ BweI bu`DU jI ny prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI pws Aw ky
ikhw, “Awp jI ny SuB bcn khy sn, ik bu`DU qyrw Awvw p`k jwvy, BweI l`KU jI ny
ieh bcn aul`d idqy hn[” SihnSIlqw inmRqw hlImI gRIbI iKmw Awid kotwn
koit guxW dy dwqy gurU pRmysr jI ny ikhw, myrI bWDI Bgqu CfwvY; bWDY Bgqu. n CUtY
moih] eyk smY mokau gih bWDY; qau Puin mo pY jbwbu n hoie](1252) Anuswr
“dws dI mwrI nUM is`K hrI kr skdw hY, dwsndws is`K dI mwrI nUM hrI nhIN kr
skdw[ cMgw BweI! qyrw Awvw p`ikAW dy BwA ivk jwvygw[”
49. pRymI is`K BweI bihlo jI:- vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN
pwiqswh jI dy pRymI is`K BweI bihlo jI nUM siqsMgq jI ny Aw ky nmskwr kIqI,
BweI swihb jI ny Awpxy pRymI syvk nUM ikhw, “BweI! dws dy Gr jw ky v`fI prWq
ilAwau, ijs nwl siqsMgq jI dy crn DoeIey[” syvk ny Aw ky ikhw, “Awp jI
dI nUMh ny ikhw hY ik prWq ivhlI nhIN, mYN Awpxy iqMn b`cy nuhw rhI hW[” ieh
sux ky BweI swihb jI ny ikhw, “bymuKqw gur qy ien DwrI[ puqRin ihq boliq
hMkwrI[ qO bwlk imRqu pwie isDY hYN[ iehw prWq BrI rih jY hY]12] siqsMgiq qy
suq SuB jwny[ iqn kI hoey Awrbl hwny[” DMn mhWpurK bwbw jI ny siqsMgq jI dy
s`cy idlI ipAwr c Awpxy poiqRAW dw ilhwj nhIN kIqw[ s`cmu`c prWq ivhlI ho
geI[
50.pqIbRqw bIbI rwj kOr (rjnI) jI[ rwj pu`qRI huMidAW, Awpxy ipMgly pqI
jI nUM KwrI c r`K ky, ipMf 2 iB`iKAw mMg ky aus dI syvw kIqI[ du`K BMjnI byrI
hyTW pqI jI dI KwrI r`K ky, quMg ipMf coN iB`iKAw mMgx gey[ du`K BMjnI byrI hyTW
CotI CpVI c AMimRq sI, vswKI dI sMgrWd sI, ies ny KwrI c bYiTAW Ascrj
kOqk dyiKAw, kW AMimRq c nhw ky, hMs bx rhy hn[ ies ipMgly ny cwA nwl
ieSnwn kr ilAw[ sRIr dw kohV dUr ho igAw[ cwA nwl ^uSI 2 KwrI mUDI krky
au~pr bYT igAw[ bIbI jI iB`iKAw mMg ky Awey[ ieh h`isAw, bIbI jI ny qwV ky
ikhw, “myrw ipMglw pqI ik`Qy hY?” “qyry sq nUM Bwg l`gy hn, mYN hI qyrw pqI
hW[” ies ny ikhw, “qUM myry rUp ’qy mwVI ing@w kIqI hY, mYN siqgurU pMjvyN pwiqSwh
jI pws PirAwd krWgI[” rOLw sux ky sMgq iek`TI ho geI[ sMgq smyq siqgurW
dy s`cy crn kmlW c phuMcy[ prmpUjnIk siqgurU swihb jI TIk ausy AsQwn ’qy
www.Gursevak.com 68 q`qkrw
Awey, smwDI c bYTx qoN ieh quk idl idmwZ c AweI[ AMimRqsru siqguru
siqvwdI; ijqu nwqY kaUAw hMsu hohY]sRI gurU jI ny ieh SuB vIcwr kIqI, DMn
vwihgurU siqgurU rwmdws swihb jI ny AMimRq sRovr dI mihmw ilKI hY,ik ijs c
n@auxy krky kW BI hMs ho jWdy hn, ikhw, “hy v`fBwgx! qyrw ieh hI ipMglw pqI
hY[qyry pqIbRqw Drm ’qy gurU BgqI dI idRVqw ’qy prm-pRsMn ho ky,DMn siqgurU
rwmdws swihb jI ny Bwg lwey hn,ijs krky siqgurU rwmdws sRovr BI pRgt ho
gey hn[” siqgurU swihb jI ny imhr krky ies dy ipqw dunIcMd nUM bulw ky ies nUM
rwj BI duAw idqw[
vwihgurU]BweI kilAwxw jI,rwjw rwmSrn jI,au~cI su`cI krnI vwly pRymI
sWeIN mINAW mIr jI[ Bgq sMmn mUsn jI,BweI iqlokw qy ktwrU jI[sMq mwDodws
jI ny rwjy smyq kSmIr qoN Aw ky nmskwr kIqI,AMqrjwmI s`cy siqgurU swihb jI
ny ien@W prQwie ieh bcn &urmwey:-myry mwDau jI;sqsMgiq imly su qirAw]gur
prswid prm pdu pwieAw;sUky kwst hirAw]purIAw qy cUhV dohW cODrIAW nUM s`c
bolx qy kmwaux dI b^iSS krky qwirAw,BweI iBKwrI jI, bihl goq cMgw jI
Awid Awp jI dy byAMq pRymI bRhmigAwnI is`K hoey hn jI[
51.AqIrQ XoDy sUrvIr bhwdr dlyr k`dwvr juAwn gurU Bgq mhwn
praupkwrI DIrjDwrI bRhmigAwnI prmpUjnIk bwbw ibDIcMd swihb jI:- Drm
Xu`D ij`qx, nwm jpx jpwaux, praupkwr krn dI Anyk pRkwr dI (ibDI) jugqI
dy cMd, ijn@W dI gurU BgqI bIr rsI dI mhW cwnxI qy AnMq SuB guxW dIAW ikrnW
hux sB pRymIAW dy mnW ’qy pY rhIAW hn[ prmpUjnIk ipqw vsx jI CInw ipMf
surisMG (AMimRqsr), BjnwnMdI bwby AdlI jI dI susMgq krky, vwihgurU siqgurU
pMjvyN pwiqswh jI dy prmpiv`qR s`cy drSn krky pUrn mhWpurS bxy, siqgurU
swihb jI dy nwl ShIdI dyxI cwhI, pr siqgurU swihb jI ny s`cy siqgurU swihb
CyvyN pwiqswh jI dI syvw c lwey[ s`c dy cMd, gurU jpy sdw AnMd, p`tI qoN duSwly
ilAwey[ kwblI is`KW dy s`cy siqgurU swihb jI leI ilAWdy GoVy, lhOrI hwkm ny
Kohy, v`fI bhwdrI dlyrI nwl BweI swihb jI ny GoVy moV ilAWdy jI[ AYsy
bRhmigAwnI mhWpurS jI nUM sd sdw nmskwr hY[ XQw:- bRhmigAwnI kau; sdw
Adysu] ien@W ny rom 2 krky pUrn pRym SrDw sihq s`cy siqgurU swihb jI dI
AwigAw mMnI, Awp ku`J BI nhIN bxy[ guris`KI dw byAMq hI pRym pRcwr krky, gurU
www.Gursevak.com 69 q`qkrw
Gr c bhuq v`fw Awdr mwx ruqbw pRwpq kIqw[ DrmXu`D AMdr Awey hmlwvrW dy
f`kry 2 krky,sdw ij`qdy rhy,mwno bIrrs dy Avqwr sn[hrdm ismrn krdy Aqy
s`cy siqgurU swihb jI dI AwigAw h`s 2 ky mMndy,sdw cV@dI klw c rihMdy[ijhbw
eyk;ausqiq Anyk]siq purK;pUrn ibbyk]Awp jI Awpxy prm im`qR suMdrSwh smyq
dyau n`gr(XUpI)ivKy BwdoN SudI 3,1695 nUM siqgurU nwnk dyv swihb jI dy s`cy
crn-kmlW c lIx ho gey[nmskwr[A`j k`lH ien@W gurmuKW dI inhMg isMG j`QybMdI
Drm-pRcwr kr rhI hY,prmpUjnIk gurmuiK bwbw dieAw isMG jI muKI j`Qydwr
hn[
52.mh`ly pMjvyN swihbjI dw pUrn vYrwgmeI ShIdI pRsMg:sRI suKmnI swihb
jI dy ArQW ’c pV@o
ku`l AwXU:- qkrIbn 43 swl 1 mhInw 12 idn[gurqw smW:- qkrIbn 24
swl 9 mhIny 21 idn[JUTw rwj:- sMq doKI Aiq nIc mhwn pwpI jhWgIr, ijs
ny pwrbRhm pRmysr srUp s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI nUM ShId krvwieAw[
53.prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI SuB s`cI bMswvlI :-
pMij ipAwly pMj pIr CTmu pIru bYTw guru BwrI[ prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr:-gurU
nwnkSwhI sMmq 126 Aqy 1652 ib: hwV@ vdI eykm, 21 hwV@, AYqvwr, puMinAW
dI rwq 6 jUn 1595 eI: puK nC`qr nUM, prmpUjnIk vwihgurU s`cy pwiqswh jI ny,
ipMf gurU kI vfwlI swihb (sRI AMimRqsr swihb jI) ivKy bwby bu`Fy swihb jI dy SuB
s`cy vr nwl prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr DwirAw[ sRI AMimRqsr swihb jI qoN cwr
mIl ’qy prmpiv`qR Avqwr AsQwn gurduAwrw sRI AtwrI swihb jI hn[
vwihgurU] Awp jI dy Avqwr dI ^uSI c s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI ny ^Uh
Cyhrtw swihb jI luAwey, ikauN jo ielwky nUM pwxI dI bhuq hI loV sI[prmpUjnIk
ipqw DMn vwihgurU siqgurU Drin ggn.nv KMf mih;joiq sÍrUpI.rihE Bir]Bin
mQurw.kCu Bydu nhI;guru Arjunu.prqK´ hir]swihb jI[
54.prmpUjnIk mwqw pRymw-BgqI c lIn jgq mwqw gMgw jI[ 15 hwV@ sMmq
1685 eI: nUM, bwby bkwly swihb jI ivKy s`cKMf gey[ prmpUjnIk s`cy siqgurU
CyvyN pwiqswh jI ny Awpxy prmpUjnIk mwqw jI dw Awp h`QIN sskwr kIqw[ sRI

www.Gursevak.com 70 q`qkrw
gurU jI ny Awpxy mwqw jI dy nimq sRI AMimRqsr swihb jI ivKy, sRI Akwl qKq
swihb jI ’qy, BweI gurdws swihb jI qoN AMimRq sRI sihj pwT swihb jI krvwey[
sunYhrI qwrW dy sohxy pRkwS vwlw coLw BweI gurdws swihb jI nUM b^iSAw, byAMq
lMgr puMn dwn AKMf Bjn guris`KI dw pRcwr clwieAw[qwey bwbw mhWdyv jI qy
ipRQIAw[prmpUjnIk dwdy cOQy pwiqswh DMn vwihgurU siqgurU rwmdws swihb jI[
prmpUjnIk dwdI pRymw-BgqI dy Avqwr mwqw BwnI jI[dwdky cUnW mMfI lhOr, sRI
AMimRqsr swihb jI[ipAwry pVdwdy:- prmpUjnIk bwbw hirdws jI, pVdwdI
prmpUjnIk mwqw dieAw kOr jI (Kym kOr jI)ipAwry nwnky:-ipMf mau,ipAwry
nwnw jI bwbw ikRSncMd jI,ipAwrI nwnI jI mwqw DMnvMqI jI,ipAwrI mwsI hirhW
jI[vwihgurU] Awp jI dy Koty qwey ipRQIey qweI krmoN ny, Awp jI nUM ShId krn
leI spyry qoN s`p CufwieAw, dweI dy AsQnW nUM zihr lw ky ByjI, iKfwvy qoN dhIN c
zihr puAweI pr vwihgurU mh`ly pihly jI ny r`iKAw kIqI[ XQw:- hir jn rwKy
pwrbRhim Awip])hir jn rwKy gur goivMd]Awp jI dy bRhmiv`idAw dy dwqy:- bwbw
bu`Fw swihb jI[ BweI iprwgw jI ny GoV AsvwrI is`iKAw idqI[ BweI jyTy jI ny
SsqR iv`idAw isKweI, ieh iqMny bRhmigAwnI mhWpurS hn jI[SwdI pihlI:- gurU
nwnkSwhI sMmq 135 Aqy 1661 ib: 12 BwdoN nUM, 9 vyN swl c f`ly ipMf, nyVy sRI
sulqwnpur swihb jI ivKy hoeI[ mihl:- DMn jgq mwqw dmodrI jI[ prm ipAwry
swFU:- frolI BweI qoN AiqAMq SrDwvwn BweI sWeINdws jI, swlI rwm kOr jI,
dovyN s`cy pRymI Bgq sn[ shurw swihb gurU Bgq snmuK AwigAwkwrI gurmuiK bwbw
nrwiendws jI, s`s mwqw BwgBrI jI[
dUjI SwdI:- 8 ivswK 1670 ib: nUM sRI bwby bkwly swihb jI ivKy hoeI[
prmpUjnIk mihl:- DMn jgq mwqw nwnkI jI[ shurw swihb bkwlw invwsI bwbw
hrIcMd jI, s`s mwqw hrdyeI jI[
qIjI SwdI:- gurU nwnkSwhI sMmq 146 Aqy 11 saux 1672 ib: nUM, rwvI qoN
43 koh ’qy ipMf mifAwlI ivKy hoeI[ mihl prmpUjnIk DMn jgq mwqw mhWdyvI
(mrvwhI jI)[ shurw swihb bwbw dieAw rwm duAwrkw dws duAwrw jI s`s DMn
mwqw Bwgx jI[
55.prmpUjnIk bMdgI r`qy mwqw kOlW jI:- swaU ihMdU b`cI, hMkwrI kwjI
rusqm ^W (lhOr) ny mu`l lY ky AwpxI golI bxw ky, ieslwmI iv`dvwn bxweI, sWeI
www.Gursevak.com 71 q`qkrw
mIAW mIr jI qy hor drvySW dI susMgq Aqy sRI suKmnI swihb jI bwxI dw
AiBAws krky, mn AiqAMq au~jl ho igAw[ gurbwxI dy mMnx pUjx qoN kwzI ny
Aiq s^qI krky, ies nUM korVy mrvwey, du`K dI sqweI sWeIN mIAW mIr jI nwl,
sRI AMimRqsr swihb jI prmpUjnIk siqgurU CyvyN pwiqswh jI dI Srn AweI[ gurU
syvw pRymw-BgqI krky, siqgurU swihb jI dI mhwn ^uSI pRwpq kIqI, s`cy siqgurU
swihb jI ny prm pRsMn ho ky, ien@W dy nwm ’qy kOlsr sRovr rcy, sMmq 1686 nUM sRI
krqwrpur swihb (jlMDr) ivKy s`cKMf gey[ prmpUjnIk CyvyN pwiqswh jI nwl
mwqw kOlW jI dI SwdI nhIN sI hoeI, mwqw jI ny s`cy siqgurU swihb jI dy crnW c
rih ky, inSkwm syvw gurU pRymw-BgqI krky Kudw jI dI pRwpqI krky jIvn sPlw
kIqw[
56.SMky dI inivrqI:- s`cy siqgurU swihb jI dy inMdkW ny gurU ieiqhws c
ku`J glq g`lW pw idqIAW hn[ prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI
nUM, Awp vwihgurU pMjvyN pwiqswh jI ny sIs ’qy h`Q r`K ky, gurqw b^S ky
invwijAw, bwby bu`Fy swihb jI ny gurqw iqlk lwieAw, Awp jI cOQy pwiqswh jI dy
ipAwry poqRy, s`cy siqgurU s`qvyN pwiqswh jI dy dwdw jI s`cy siqgurU AT`vyN pwiqswh
jI dy prmpUjnIk pVdwdw jI, s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI dy prmpUjnIk ipqw
jI, s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI dy prmpUjnIk bwbw jI, ShId ey Awzm cOhW
swihbzwidAW dy prmpUjnIk pVdwdy jI[ ijn@W dy prmpiv`qR drSnW coN gurU pRgt
hoey hox, joDy ShId bRhmigAwnI pYdw hoey hox, ijn@W ny sMq doKI pwpI cMdU dy n`k c
n`Q pweI, aun@W ’qy SMkw nw kro jI, nmskwr[ siqgurU swihbwn jI dy inMdk, inMdw
krky, is`KW dy mn ’qy s`t mwrdy hn, k`cy mnW vwilAW dI SrDw iekwgRqw
kilAwx c ivGn pwauNdy hn[ gurU jI dy, au~lU inMdkW nUM pqw nhIN ik vwihgurU jI
Awp gurU Avqwr c pRgt ho ky nwm rMig; srb suKu hoie] dI b^iSS krky Aink
Bog; ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip mrY]) kyqy;Kip qutih vykwr]Anuswr
ivkwrW dI A`g qoN bcwauNdy hn jI[
57.prmpUjnIk s`cy pwiqswh jI dI SuB sMqwn:- prmpUjnIk mwqw dmodrI
jI qoN, gurU nwnkSwhI sMmq 145 Aqy k`qk SudI 15, 1670 ib: nUM, sRI bwbw
guridqw jI, frolI ivKy pRgty, 1672 ib: nUM bIbI vIro jI sRI AMimRqsr swihb jI
pRgty, ien@W dI SuB SwdI m`lypur gRwm c nyk swaU swdy jI dy spu`qR gurmuiK snmuK
www.Gursevak.com 72 q`qkrw
gurW dy ^ws pRymI pUrn mhWpurS BweI swDU jI nwl hoeI[ AiqAMq SrDwlU nMd kOr
Awp jI dy kuVmxI jI sn[
58.vwihgurU] s`cy siqgurU CyvyN pwiqSwh jI ny AwpxI AqI ipAwrI b`cI,
bIbI vIro jI dw SuB AnMd kwrj krky, ieh SuB s`cw aupdyS b^iSAw:- cOpeI]
sun bIbI! mYN quJih sunwaUN] piq kI mihmw; kih q`k gwaUN] piq kI syvw; krnI
sPlI] piq ibn; AOr krY sB inPlI]108] Xw qy; piq kI syv krIjY] pwd
pKwr; ieSnwn krIjY] 1gur 2jn kI; iezq bhu krnI] sws syv; ird mWih su
DrnI]109] 1v`fy 2bzurgW[
59.prmpUjnIk mwqw dmodrI jI v`loN SuB s`cw aupdyS:- cOpeI] sun puqRI;
pRwnn qy pXwrI] ijs ’qy; bYs ibqY suKkwrI] kul kI bwq; ic`q myN DrnI] KotI
sMgiq; nhIN su krnI]113] pRwqY au~T kr; m`jn krIXo] gurbwnI ko; muK qy
rrIXo] punw AOr; ivhwr jo hoeI] Blo sMBwlhu; nIky soeI]114] mo iFg; aupwlMB
nhIN AwvY] AYsI BWq; srb suK pwvYN](gur ib:pw:6)
60.prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy pMj dohqRy:-siqgurU CyvyN pwiqswh
jI dI lwiek spu`qRI, siqgurU pMjvyN pwiqswh jI dI ipAwrI poqRI, siqgurU cOQy
pwiqswh jI dI ipAwrI pVoqI, siqgurU nOvyN pwiqswh jI dy ipAwry BYx jI, dsvyN
pwiqswh jI dI ipAwrI BUAw bIbI vIro jI ny Awpxy prmpUjnIk Brwqw gurU nOvyN
pwiqswh jI dI vYrwgmeI ShIdI hox qoN mgroN BwrI du`K mMinAw, -ijs zulmI qKq
ny myry prmpUjnIk dwdy pMjvyN pwiqswh jI nUM Aqy prmpUjnIk Brwqw nOvyN pwiqswh
jI nUM ShId kIqw hY, ieh zulmI qKq aultwauxw cwhIdw hY,- ies krky Awpxy pMj
spu`qR, mhW blI XoDy sUrvIr bhwdr Awpxy ipAwry BqIjy siqgurU goibMd isMG
swihb ^wlsw jI dy crn kmlW c Bytw kIqy[ jo pMjW pWfvW vWg bhwdr sn,
ijn@W ny BMgwxI dy Xu`D c bhuq hI bhwdrI idKweI[ sRI siqgurU swihb jI ny ien@W
dy jMg nUM bVw BwrI slwihAw hY, pihly dw nwm sMgoSwh jI sI, ien@W nUM SwhsMgrwm
(sMgrwm) jMg dw (Swh) bwidSwh ikhw hY[ 2) jIqm`l jI 3) gMgw rwm jI 4)
gulwbcMd jI 5) mwhrIcMd jI[
prmpUjnIk DMn jgq mwqw nwnkI jI qoN bwbw At`l jI Aqy s`cy siqgurU nOvyN
pwiqswh sRI gurU qygbhwdr jI gurU ky mihlIN sRI AMimRqsr swihb jI ivKy
pRgty[vwihgurU] prmpUjnIk mwqw mhWdyvI (mrvwhI) jI qoN, bwbw sUrjm`l jI
www.Gursevak.com 73 q`qkrw
1674 ib: nUM sRI AMimRqsr swihb jI pRgty Aqy bwbw AxIrwey jI pRgty[
61.prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dIAW nUMhW:- v`fy mwqw inhwl kOr
(AnMqI, n`qI jI) jo s`cy siqgurU s`qvyN pwiqswh jI dy prmpUjnIk mwqw jI hn[
prmpUjnIk mwqw gujrI kOr jI[ prmpUjnIk sUrjm`l jI dy mihl, mwqw Kym kOr
jI[ipAwry poqRy:- s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI, s`cy siqgurU s`qvyN pwiqswh jI,
dIpcMd jI Aqy hMkwrI DIrm`l[ipAwry pVoqy:- bwby sUrjm`l jI dy ipAwry spu`qR
dIpcMd jI dy ipAwry spu`qR bwbw Swm isMG qy gulwb isMG jI pVoqy hn[ ien@W ny
s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI qoN AMimRq CikAw sI[ Awp jI dy pVoqy rwmrwey qy
prmpUjnIk s`cy siqgurU A`TvyN pwiqswh jI Aqy SRI cmkOr swihb jI qy srihMd c
ShId hox vwly prmpUjnIk cwry swihbzwdy swihbwn jI[
62.gurqw g`dI ibrwjmwn:-prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI ny
gurU nwnkSwhI sMmq 137[1663ib:jyT vdI AstmI,15 meI 1606 eI:nUM sRI
koTVI swihb jI sRI Akwl q^q swihb jI 12 vyN swl c gurqw b^SI[cMdn kysr
Gsw ky,bwby bu`Fy swihb jI ny gurqw iqlk lwieAw[
63.vwihgurU s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI ny,prmpUjnIk hrI rUp sRI
hirmMdr swihb jI dy siqkwr nUM muK r`KidAW,hrI rUp drSnI ifauFI dy s`jy h`Q
swhmxy 1665 ib:c,sRI Akwl qKq swihb jI rcy,Awp jI dI prm pRsMnqw lYx
leI,bwby bu`Fy swihb qy BweI gurdws swihb jI ny auswrI dI SuB s`cI syvw kIqI[
XQw:-iksI rwj nih hwQ lgwXy[bu`Fw AO gurdws bxwXy[jo pC`m c SoBnIk ho rhy
hn[Awp jI ie`Qy svyry Swm suMdr dIvwn sjwauNdy, rwgIAW FwfIAW duAwrw Aqy
Awp, siqsMgq jI nUM bIr rsI siq Drm dw prmpiv`qR SuB s`cw aupdyS suxw ky
drSn b^S ky inhwl krdy[ ie`Qy prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI qy aun@W dy
AiqAMq ipAwirAW DrmvIr ShIdW dy Amolk SsqRW dy drSn, sRI rhrwis swihb
jI ip`CoN inqw pRqI krwey jWdy hn[
64.vwihgurU] Awp jI ny prmpUjnIk DrmI ipqw s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh
jI dy ShIdI AsQwn (gurduAwrw sRI fyhrw swihb jI, lhOr) 1669 ib: nUM rcy[
bwby lM|why jI nUM ies dI SuB s`cI syvw c lwieAw[ XQw:- doihrw] sRI gur
hirgoibMd jI; sujs jgq pr Cwie] ikqk idvs mih inj ipqw; ShIdI sQwn
iqAwr krwie]
www.Gursevak.com 74 q`qkrw
65.vwihgurU]Awp jI ny kihlUr dy rwjy qwrwcMd qoN zmIn KrId ky,1683
ib:nUM sqluj iknwry sRI kIrqpur swihb jI vswey[1684ib:nUM mohn Aqy kwly dI
mdd krky,mwlvy c myhrwj ipMf vswieAw[ 1685 ’c ibbykI is`KW leI sRI
ibbyksr swihb jI rcy[
mIrI pIrI dy mwlk DMn vwihgurU s`cy pwiqswh jI ny AQwh bIrrs
DwirAw,SsqR AiBAws Awp kIqw qy is`KW qoN krvwieAw,prmpUjnIk sRI Akwl
q^q swihb jI rcy, AqI ipAwrI is`KI PYlweI, is`K POj iqAwr kIqI, is`KI leI
sB qoN A`gy ho ky cwr v`fy Drm Xu`D ij`qy, gRIbW dIAW bhU bytIAW dI r`iKAw kIqI[
bhuq BwrI au~dm pRwkrm nwl Bjn ismrn syvw kIqI qy krvweI, ijs dw AMq
nhIN pwieAw jWdw[
66.swKI rUpcMd jI:- ipMf v`fw Gr (mogw) qoN, gurmuiK BweI Awkl jI, s`cy
siqgurU swihb jI dy pyRmI is`K ny, Anjwxpuxy iv`c AwpxI ipAwrI Aqy lwiek
gurmuiK swaU spu`qRI, bIbI sUrqI jI nUM quklwxI ipMf dy, BweI swDU (s`DU) jI nwl
ivAwh idqw[ jo swdy dw p`uqR sulqwnIAw sI[ nyk swaU bIbI sUrqI jI Awpxy pqI
jI nUM, s`cy siqgurU swihb jI ’qy pUrn SrDw bMn@w ky, siqgurU CyvyN pwiqswh jI dy
crnW c frolI ipMf ilAweI[ s`cy siqgurU swihb jI ny ndr krky Awpxy is`K
bxwey, DIrj b^S ky gurmuiK pdvI b^SI[ pqI sqI s`cy siqgurU swihb jI dI
pyRmw BgqI krky inhwl hoey[ soLW sO iekh`qr ib: iv`c, siqgur swcY dIAw
Byij]Anuswr s`cy siqgurU swihb jI ny suMdr bwlk b^iSAw, pqI sqI dovyN Awpxy
b`cy nUM sRI AMimRqsr swihb jI ivKy siqgurU swihb jI dy s`cy im`Ty crnkmlW c
ilAwey, siqgurU swihb jI bhuq hI pRsMn hoey, crxwimRq b^S ky AqI suMdr b`cy dw
nwm rUpcMd jI r`iKAw, jo bhuq krnI vwly gurmuiK mhWpurS hoey,iKn mih;nIc
kIt kau rwj]Anuswr siqgurU swihb jI ny prmpRsMn ho ky rUpcMd jI nUM BweI pd
b^iSAw, ien@W dy nwm ’qy sMmq 1688 iv`c BweI rUpw n`gr vswieAw[ s`cy
siqgurU swihb jI ny ie`k KMfw Aqy gurU kw lMgr clwaux leI ie`k kVCw b^iSAw,
jo hux ipMf bwgVIAW ivKy snmwn nwl r`Ky hoey hn[ s`cy siqgurU swihb jI dI
b^iSS dw sdkw BweI rUpcMd jI dy s`q spu`qR hoey, ijn@W coN BweI prm isMG jI
BweI Drm isMG jI ny siqgurU dsvyN pwiqswh jI qoN AMimRq CikAw Aqy s`cy siqgurU
swihb jI dI syvw krky pUrn pRsMnqw leI[ BweI Drm isMG jI s`cy siqgurU swihb
www.Gursevak.com 75 q`qkrw
jI dI AwigAw pw ky vwips Gry Awey[ ien@W nUM ivdw krn vyly s`cy siqgurU swihb
jI ny ie`k poQI swihb jI, ie`k CotI krd swihb jI, ie`k Cotw KMfw swihb jI Aqy
ie`k sRI swihb jI b^Sy[ BweI rUpcMd jI swvn vdI 1 sMmq 1766 nUM s`cKMf
phuMcy, ij`Qy smwD bxI, au~Qy aun@W dy nwm ’qy BweI kI smwD ipMf visAw hoieAw
hY[
67.vwihgurU] Awp jI dw AiqAMq suMdr bRhm bIrrsI srUp:- prmpUjnIk
s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI dI Adu`qI ShIdI mgroN, pMjy bRhmigAwnI is`K,
lhOroN sRI AMimRqsr swihb jI jdoN Awey, qdoN Awp jI igAwrW swl dI AwXU c
AiqAMq suMdr dIvwn sjweI bYTy sn[ ien@W pMjW nUM audws dyK ky AksmwqR sB dy
mn audws ho gey, Awp jI dy pu`Cx qoN, pihlW bwby ibDIcMd jI Pyr BweI iprwxy jI
ny DIrj Dwr ky, s`cy siqgurU swihb jI dI AiqAMq duK`lI Aqy pUrn vYrwgmeI
Adu`qI ShIdI dw AiqAMq hI pRym vYrwg sihq sMpUrn pRsMg suxwieAw[ Awp jI
Aqy prmpUjnIk mwqw gMgw jI Aqy smUMh sqsMgq jI ny bhuq 3 vYrwg kIqw[ Awp
jI dw suMdr nUro nUr ichrw, AMigAwr vWg BK au~iTAw, fOly bu`l@ Prky, BwrI
bIrrs Dwr ky dMd krIcy[ XQw:- PrkI dono bwhu ibswlw[ idRg jl hoiq, ADr
cl cwlw[ bdn iblocn lwl 1krwly[ iBRkutI bMk cWp kI Fwly]29] 1iBAwnk)
bIrrs c g`j ky boly, “krihN ikR`q ipq Awiesu ko ly[ jy nih cMdU ko hm ghYN[
muSkYN bMDI ij nw j`g lhY]30] qO hmry isr doS ibswly[ cFhu ijnhu Pl duKd
krwly[ jy in`q iviSAn pry pr dwrw[ kY pr drb cor 2btpwrw]31]
2
rwhmwr[) gur qy bymuK kuitl kucwly[ kUry kwier kumiq krwly[ l`gihN doS As
pwp audwrw[ jy n krON cMdU muK kwrw]32] im`qRin dRoh Akwrx dRohI[ Apin Brosy
dy kir DRohI[ pr sMpiq ko dyKiq jrnw[ pr jsu suniq irdY nihN jrnw[ 33[
gur inMdk, lolp kulGwqI[ mwq ipqw duKdwXk CwqI[ ien AG Pl; qO hm hI
pWvYN[ jy n cMdu isr; pnih lgwvYN]34]”
vwihgurU]Epiq prlau;iKn mih krqw]Awip Alypw;inrgunu rhqw])iKn
mih;Qwip auQwpnhwrw]vwihgurU bRhm bIr rs dy dwqy s`cy pwiqswh jI dI bIrrsI
dw kQn ikvyN hovy? s`cy siqgurU swihb jI dw Kwxw pIxw pihnxw bolxw suxnw Aqy
swrw vwqwvrx BgqI sihq bIr rs c rMigAw igAw[vwihgurU] msMdW qoN il`sIAW
g`lW sux ky, prmpUjnIk mwqw gMgw jI dy icMqw krn qoN Awp jI ny ieh bIrrsI
www.Gursevak.com 76 q`qkrw
dlyrI dy bcn khy:- “nihN icMqw; ic`q kIjih mweI] hmry; purKu Akwl shweI]
irdy Alp ij AhYN msMd] suin rx ko fr Drih iblMd] mYN prbq ko grd
imlwvON[ rj kn ko; sm myru bnwvON[(sRI gu: pR: sU:)”
68.vwihgurU](syl@I):-vYrwg iqAwg dw icMn@,kwLI aun jW rySmI guMdI hoeI
r`sI,syl@I nUM PkIr swPy jW topI ’qy bMn@dy jW gL c pwauNdy[ s`cy siqgurU pMjvyN
pwiqswh jI q`k syl@I rhI[ Awp jI leI, msMd syl@I ilAwey[ Awp jI ny nmskwr
krky qoSyKwny c rKvw idqI qy bIr rsI sihq g`j ky ikhw, “sMqin kyir; ibroDI
mwrON[ ghON SSqR; sMg mwlw DwrON[”vwihgurU] bwby bu`Fy swihb jI ny Awp jI dy
sunihrI qwrW vwlI suMdr dsqwr sjweI[
vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy hukm Anuswr bwby bu`Fy swihb
jI ny sunihrI mu`Ty vwlIAW s`jy K`by do sRI swihbW pihnweIAW[ XQw:- doihrw:-
duie qrvwrYN Dwr ky; bhYN su qKq Akwl] sMqn ko suKdwie Aiq;sqRn ko sm
kwl])do qlvwrI b`DIAW,iek mIrI dI iek pIrI dI[ iek Azmq dI,iek rwj
dI; iek rwKI kry vzIr dI[5ihMmq bwhW kot gVH;drvwzw blK bKIr dI[ 6nwl
ispwhI nIl nl;mwr dustW kry qgIr dI[7p`g qyrI kI,jhWgIr dI? ie`k sRI
swihb jI swrI rcnw dI(mIrI)pwiqSwhI rwj dy hn[ dUjy sRI swihb jI KMf bRhmMf
rcx qy lY krn vwlI Anqklwvwn (pIrI) SkqI (Azmq) krwmwq sihq hn[
iek vwihgurU jI dy (vzIr) sMq dI r`iKAw krdy hn[ 5.Kurwswn Bwv A&gwnI
qurkisqwn dy Sihr blK Aqy bKIr dy ikilAW dy drvwzy BMnx Aqy kRoVW ikly
ij`qx dI, Awp jI dIAW bwhW c ihMmq hY[6, Awp jI dy nwl,nl nIl nwloN,v`D
bhwdr sUrvIr hn,jo(qgIr)bdclx dI ikirAw krn vwly duStW dy mwrn dI
bhwdrI krdy hn[7,hy dwqy siqgurU swihb jI! s`cI pwiqswhI jI dy au~cy ruqby
ie`zq siqkwr Aqy pMjW ivkwrW nUM ij`qx vwlI,sdw leI DrmXu`D ij`qx vwlI jYsI
Awp jI dI p`g hY,vYsI jhWgIr dI p`g kI ho skdI hY?
vwihgurU]pRymI is`KW ny s`cy siqgurU swihb jI dw pUrn iDAwn Dwr ky inhwl
hoxw hY[ Awp jI ny pRymIAW dI kilAwx ihq pRymIAW AMdr bIrrs SWq rs pRymw-
BgqI Awid AnykW gux b^Sx leI suMdr sohxw mn mohxw bIrrsI AiqAMq
ipAwrw gurmuKI bwxw pihirAw, bhuqy p`ilAW vwlw suMdr coLw qy AiqAMq mzbUq

www.Gursevak.com 77 q`qkrw
kmrksw sjwieAw[XQw:-suMdr srUp hYN ik BUpn ko BUp hYN;ik rUp hUM ko rUp
hYN,kum`q ko pRhwr hYN]dInn ko dwqw hY;gnImn ko gwrk hYN;swDn ko r`Ck hYN,gunn
ko phwr hYN](sRI dsm 37) prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny, mY gur imil auc
dumwlVw](74) Anuswr suMdr dumwlw sjwieAw[ suMdr dumwly c moqIAW dy gu`iCAW
sihq au~cI klgI sjweI, hIry jVq c`kR, ijn@W nUM dyK ky pRymIAW dy idl iKV jWdy,
pwpIAW dy idl kMb jWdy, jMg c s`cy siqgurU swihb jI’qy vwr krn smyN vYrI dw
inSwnw au~k jWdw, (klgI) rqnW nwl jVwau KMBdwr ie`k BUSn[ pRgty gupwl;
mhWq kY mwQy] Anuswr nUro nUr cmkdw cOVw m`Qw ijs ’qy kdy iqauVI nhIN peI,
ijhVw prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU nwnk swihb jI qoN ibnw iksy A`gy nhIN
JuikAw, ijhVw m`Qw krm lyK qoN AlyK hY[ XQw:- Awip AlyKu kudriq kir dyKY;
hukim clwey soeI jIau])nwmu jpq koit sUr aujwrw;ibnsY Brmu AMDyrw])nmo sUrj
sUrjy; nmo cMdR cMdRy] Anuswr koit sUrjW cMdW nUM pRkwSx vwlw nUro nUr m`Qw hY[
XQw:-hau vwirAw gurU dy m`Qy qoN;m`Qy nUr Jm`ky qoN[prmpiv`qR moiFAW qoN svw ig`T
au~cI grdn c cmkdy dmkdy moqIAW dI suMdr mwlw[
69.vwihgurU] Awp jI dy pihrn vwly prmpUjnIk SsqR:- ie`k gurj soLW
syr p`ky dI, ktwr, doDwrw KMfw, do sRI swihbW, Fwl, ie`k psqOl, ie`k pySkbj,
qIrW dw BirAw B`Qw, h`Q ’c sohxw DnuS, sMjoA, suMdr dumwly dy swhmxy Cotw c`kR,
ikRpwn KMfw[ goifAW q`k lMmIAW bWhW c ihPwzq leI srb loh dy kVy[ sIs ’qy
sunihrI CqR, fOilAW dy bhuty, sn`D b`D ho ky suMdr GoVy ’qy Asvwr hoey, ijs ’qy
suMdr duSwly qy nvIAW g`dIAW ’qy svw l`K dI sunihrI kwTI, dovyN rkwbW 14 syr
k`cy dIAW, GoVy dy JWjrW, gL c hmylW pweIAW[ aupRokq bIrrsI bwxw pw ky,
jhWgIr dIAW lweIAW pwbMdIAW cu`k idqIAW[
70.vwihgurU] mIrI pIrI dIAW do sRI swihbW pihn ky, BwrI bIrrs Dwr ky
Awp jI ny ikhw, “prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI ny SWq rs c rih
ky, AkwlpurKu jI dw Bwxw mMn ky, ivAwpk vwihgurU jI c lIxqw sihq AwpxI
kurbwnI idqI hY, hux AwpW Drin ggn. nv KMf mih; joiq sÍrUpI. rihE Bir]
Bin mQurw. kCu Bydu nhI; guru Arjunu. prqK´ hir]jI dI kurbwnI nUM hr vyly jp
iDAw ky, s`cy siqgurU swihb jI dy prmpiv`qR SuB hukm nUM kmwauNxw hY, bcn
kmwauNx qoN ibnw Drm nhIN rih skdw[ prmpUjnIk ipqw jI Awp sIs kurbwn
www.Gursevak.com 78 q`qkrw
krky, jau qau;pRym Kylx kw cwau]isru Dir qlI;glI myrI Awau]iequ mwrig;pYru
DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY]Anuswr sIs mMg rhy hn, siqgurU swihb jI nUM
Awpxy sIs Arp ky, sIs nUM mihMgy mu`l vyco ”
71.hukm nwmy Byjxy,nvyN juAwn BrqI krky,s^q ksrq SSqR AiBAws krvw
ky,iqAwr br iqAwr ^wlsw &Oj rcxI:-vwihgurU] Awp jI ny AwpxIAW ipAwrIAW
sMgqW nUM hukm nwmy Byjy, “suMdr kImqI GoVy SsqR qy Awpxy spu`qR Bytw ilAwvo[ s`cy
siqgurU swihb jI dIAW ^uSIAW pwvo[ inhwl hoie jwvo[”
vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy hukmnwmy sux ky dUroN 2 XoDy
Aw ky, spu`qRW SsqRW AsvwrIAW bsqRW zmIn sonw hIry lwlW Anyk pRkwr dIAW pRym
BytwvW Awp jI dy crnW c Arpx l`gy[ byAMq pRymI pRvwr smyq crn kmlW c Aw
ky gurU Gr dI SuB s`cI syvw c l`g gey, rwq idny AQ`k syvw kIqI, byAMq pRymIAW
ny jwiedwdW smyq sRvMs kurbwn kIqw[ swrI izMdgI syvw ismrn krky, gurU ArQ
Drm X`uDW c ShId hoey[ Zulwm gRIb swaU nyk DUV c rulx vwly, ijn@W nUM srkwr
nOkr BI nhIN r`KdI sI, s`cy pwiqswh jI dy crn kmlW c Aw ky, &Oj c BrqI hox
l`gy[ s`cy siqgurU swihb jI ny aun@W nUM SsqR GoVy gurbwxI b^S ky, ibnw ipRQvI dy
rwjy bxw idMdy[ XQw:- ijsu nwmu irdY; soeI vf rwjw]
vwihgurU]hrKhu soghu bwhrw;hrx Brx smrQu srMdw[rs ks rUp n ryiK
ivic;rwg rMg inrlypu rhMdw[(vwr 24)aupRokq guxW sihq cvr q^q CqR dy mwlk
s`cy siqgurU swihb jI, do vyly suMdr dIvwn sjwauNdy[
vwihgurU]dsqgIr huie pMj pIr;hir guru hirgoibMd Aqolw[dIn dunI dw
pwqswh;pwqswhW pwqswh Afolw[(vwr 39) aupRokq guxW vwly s`cy siqgurU swihb
jI ny SsqR AiBAws qy pihlvwnI AKwVw lw idqw[ Awpxy pRymIAW nUM hukm krky
ksrq krw ky SsqR AiBAws krvwieAw[ Awp jI XoiDAW dw mukwblw krwauNdy,
jyqU XoiDAW nUM ienwm qy au~cy AOhudy b^Sdy[
vwihgurU siqgurU swihb jI ny smUMh pihlvwnW coN 52 coxvyN bhwdr pihlvwn
Awpxy AMg r`iKAk bxw ley[
vwihgurU]dl BMjn guru sUrmw,vf joDw bhu praupkwrI[s`cy siqgurU swihb
jI,hau gosweI dw pihlvwnVw]Anuswr Awp jI mhwn blvwn Aij`q pihlvwn BI
bxy[inmk hrwmI pYNdw Awp jI nwl GuLdw,Fihx qoN kihMdw,“myry sRIr c qwkq
www.Gursevak.com 79 q`qkrw
v`D hY,qusIN mYnUM krwmwq nwl FwhuMdy hoN[”Awp jI ny bwhrly Aqy AMdrly
pihlvwnW,pMjW ivkwrW nUM BI ij`iqAw[XQw:-(v`jin,m`l,inh-qy)vwq vjin tMmk
ByrIAw]ml lQy lYdy PyrIAw]inhqy pMij juAwn mY;gur.QwpI idqI kMif jIau]18]
vwihgurU]Awp jI Aqy smUMh XoDy v`fy qVky au~T ky, vwihgurU mMqR jI dw jwp,
gurbwxI AiBAws, bhuq lMmw smW SsqR AiBAws ksrq krdy[ hor ivSyS
vifAweI ieh sI, jdoN sUrbIr ksrq SsqR AiBAws krky Q`k jWdy, qdoN Awp jI
bhuq BwrI pRwkrm Dwr ky mUMglIAW Pyrdy, gur AMimRq iBMnI dyhurI;coN muVkw coNdw,QW
iB`j jWdw,sRIr coN bIrrsI cmkwry pYNdy[ bIrrsI sihq cmkdI nUro nUr prmpiv`qR
au~cI su`cI AMimRq iBMnI dyh nUM dyK ky, XoiDAW dy idl bIrrs nwl Br jWdy[
Qkwvt dUr ho jWdI, mn iekwgR ho jWdy[ s`cy siqgurU swihb jI ny hr pRkwr dI
sRIrk ksrq krky Awpxy sRIr nUM ^Ub kmwieAw, BwvyN Awp jI dw sRIr bhuq in`gr
nvW inroAw bhuq hI Bwrw sI, pr jMg smyN bhuq hI qyz PurqIly sn[ ijs dw
pRmwx ieh hY, Awhmo swhmxy mukwbly jMg c, inmk hrwmI pYNfy ny s`cy siqgurU
swihb jI dy p`t qy qlvwr dw vwr kIqw, qW Awp jI ny Awpxy crn smyq rkwb
A`gy kr idqI, vwr KwlI igAw[ Awp jI ny Awp SsqR iv`idAw nwm AiBAws Aqy
ksrq AiBAws krky is`KW nUM idKwieAw[ id`lI zulmI q^q nwl m`Qw lwauxw koeI
mwmUlI g`l nhIN sI[ ijvyN 21 mx lohw ku`t 2 ky cwr syr swr lohw rih jWdw hY,
iqvyN Awp jI ny Awpxy XoiDAW nUM ku`t 2 ky AYsI sKq ksv`tI ’qy lwieAw, ijs
krky swry is`K imhnq mS`kq ksrq nwm AiBAws krky, nwmI XoDy bx gey[
vwihgurU] sRI AMimRqsr swihb jI dI prmpiv`qR DrqI ’qy, Awp jI Awpxy
sUrbIrW bhwdrW nwm AiBAwsI AnMn BgqW bRhmigAwnIAW smyq, soBw sihq sj
rhy sn, pRq`K s`cKMf dy nzwry bx rhy sn[ ie`k pwsy gurU kw lMgr, dUjy pwsy gurU
kw dIvwn, FwfI vwrW, sRovr ieSnwn, m`l AKwiVAW c kuSqIAW lV rhy sn, sRI
AMimRqsr swihb jI swrw bRhmMf bIrrsI jYkwirAW kIrqn dIAW DunW FwfIAW
dIAW vwrW nwl gurU BgqI dI sugMDI sihq gUMj au~iTAw[
vwihgurU]jw kau.hir rMgu lwgo iesu jug mih;so khIAq hY sUrw]Anuswr
sUrvIr bhwdr s`cy siqgurU swihb jI Awpxy XoiDAW dI mjls c sn`D b`D SsqR
Dwr ky kyhrI Syr vWg g`jdy, bIrrsI boly Aqy pRcwr suxw ky jYkwry gjwauNdy, ijn@W

www.Gursevak.com 80 q`qkrw
nUM sux ky sB dy idl bsMq ru`q dy P`ulW vWg BwrI bIrrs sihq iKVdy, kmzor idl
sUrvIr bhwdr dlyr audwr Syr bx jWdy[ XQw:- sIhW vWgU g`jn; sBy sUrmy]) joDy
jyfu munwry; id`sn Kyq ivic] DrmXu`D ij`qx, siqgurU swihb jI qoN kurbwn hox
leI smUMh XoiDAW nUM bIrrsI lwlIAW cV@ geIAW[ gurU ky XoiDAW AMdr bIrrsI
smuMdR TwTW mwrn l`igAw[
72.swKI gurpRswid]vwihgurU]prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI 52 aumr
kYdI rwjy Cufw ky bMdI CoV dwqy khwey:- s`cy pwiqswh jI nwl Akwrx vYr krn
vwly vYrI, hMkwrI eIrKwlU pwpI sMq doKI jhWgIr ny, prmpUjnIk s`cy siqgurU
pMjvyN pwiqswh jI nUM ShId kIqw[ s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI ny prmpUjnIk
ipqw pMjvyN pwiqswh jI dy hukm Anuswr swvDwn ho ky BwrI bIrrs Dwr ky, is`K
&Oj iqAwr kIqI[ eIrKw krky jhWgIr ny CyvyN pwiqswh jI nUM gvwlIAr dy ikly
c kYd kIqw[ XQw:-;giV ciVAw pwiqswh cVwieAw[(vwr 26) sRI hirmMdr
swihb jI ivKy bwby bu`Fy swihb jI ny svyr Swm Sbd cONkI k`FxI AwrMB kIqI,
cONkI dw Bwv ros jlUs sI[ gurU Gr dy pRymI ihMdU muslmwn is`K ies ros c cONkIAW
k`Fx l`gy[ ie`k ipMf qoN dUjy ipMf jwx l`gy, rwq nUM jgdI mswl qy inSwn swihb
jI PV ky AMimRq kIrqn krdy, bwby bu`Fy swihb jI Aqy BweI gurdws swihb jI
Awid mhWpurSW dI bVI gMBIr socxI krnI Anuswr swry dyS c ros cONkIAW
inklx l`gIAW[ ie`k Sihr qoN dUjy Sihr jwx l`gy, ies qr@W s`cy pwiqswh jI dy
ipAwr siqkwr c gvwlIAr q`k phuMc gey[ bwbw jI AiqAMq ibRD AvsQw c
Awp gvwlIAr phuMcy[ pRymI ikly dIAW pRkrmW krky kMDW nUM nmskwrW hI
nmskwrW krdy[ ikly dy bwhr gurU kw lMgr clw idqw, ihMd dy kony 2 qoN byAMq
sMgqW gvwlIAr iek`TIAW ho geIAW, ijn@W AMdr siqgurU swihb jI qoN kurbwn hox
dw joS TwTW mwrn l`gw, byAMq sMgqW sUrbIr bhwdr iek`qR ho gey, siqgurU swihb
jI dI igRPqwrI kwrn pRymIAW c ienklwb Aw igAw[
vwihgurU]vzIr ^W jI,sweIN mIAW mIr qy inzwmudIn AOlIAw ijhy ^udw dy
b^Sy muslmwnW ny BI ies ienklwbI lihr c bhuq BwrI auqSwh nwl ih`sw
pwieAw[nyk mhWpurKW qy gurU sMgqW dIAW ArdwsW Akwl purKu jI ny
suxIAW,prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI dI Adu`qI kurbwnI dy bl
krky,swrw dyS kurbwnI leI jwg au~iTAw[s`cy siqgurU swihb jI dI ShIdI ny b`cy
www.Gursevak.com 81 q`qkrw
2 dy idl c kurbwnI dw zzbw Br idqw, bwdSwh ny AYsy hwlwq dyK ky s`cy
pwiqswh jI nUM ikly coN bwhr Awaux leI bynqI kIqI[ prmpUjnIk s`cy siqgurU
swihb jI 52 aumr kYdI rwjy Cufw ky bMdI CoV dwqy khwey[ prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb jI dI ShIdI dw AYsw bl pRqwp viDAw, swrI pRjw dyvI dyvqy pIr
pYgMbr Avqwr, siqgurU swihb jI dw jY jYkwr krn l`gy[
73.vwihgurU]duSt AhMkwrI nIc cMfwl pwpI cMdU dy nkyl pwauxI:-jhWgIr
ny Awpxy Awp nUM inrdoS swbq krn leI, pwpI cMdU nUM s`cy pwiqswh jI dy hvwly
kr idqw[ gurmuiK isMGW ny s`cy siqgurU swihb jI dy hukm nwl pwpI dy n`k c
nkyl pw leI,ies nIc dy isr c pihlW iC`qR bwby ibDI cMd jI ny mwirAw, ku`iqAW
nwl bMn@ idqw[XQw:-doihrw] sRI gurU hirgoibMd jI;js ibswl ko pwie] aumr kYd
qy inRp mucy; ghXy duSt duKdwie] id`lI AMimRqsr lhOr dIAW gLIAW c PyirAw[
ies nIc ny ijs BVBUMjy qoN, s`cy siqgurU swihb jI’qy grm ryqw puAwieAw sI, jdoN
ieh aus dy pws igAw, qdoN aus ny Eho hI kVCw ies dy isr c mwirAw, ijs krky
mr igAw[XQw:-pwpI mUAw; gur prqwip])mMdw icqvq icqvq picAw;ijin
ricAw iqin dInw Dwku]
74.jhWgIr ny prK leI bygmW ByjIAW,pUrn gurU jI sumyr prbq vWg Ac`l
rhy:-vwihgurU]ijs smyN Awp jI guAwlIAr qoN id`lI phuMcy, jhWgIr ny s`cy siqgurU
swihb jI dI prK leI ApxIAW bygmW ByjIAW[ bygmW ny drSn krky,
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI’qy moihq ho ky hwv Bwv kIqy[ kotwn koit
bRhmMfW dy rcnhwr s`cy siqgurU swihb jI sumyr prbq vWg Ac`l rhy[ Awp jI ny
bygmW nUM ieh ivsmwd DIrj b^iSAw, “cOrwsI l`K jUn Bog ky, durl`B mnu`Kw jnm
pw ky, ies nUM iviSAW c nw Kovo, gurU syvw ismrn BgqI kro, pqIbRqw Drm idRV
r`Ko[ 84 l`K jUn dy jnm mrn dy kSt qoN bcx leI, ^udw dy drvySW dI sMgq
kro, A`g rUp ivSy ivkwr iqAwg ky inhwl hovo[” s`cy pwiqswh jI ny AYsy
inRivkwr ivsmwd suMdr drSn b^Sy, bygmW dy mn SWq ho gey, inRivkwr ^udw srUp
jwx ky, sB bygmW ny s`cy siqgurU swihb jI nUM m`Qw tyikAw[
75.pUrn gurU jI ny Syr mwrnw:-id`lIEN Awp jI nwl jhWgIr iSkwr Kyfx
igAw, qW Awp jI ny iBAwnk Syr dw iSkwr kIqw[ Syr dy mrn qoN ies dI rUh ny
ieh bcn khy, “hy jhWgIr! qyry ipqw Akbr dy kbIly coN mYN aus dw BweI l`gdw
www.Gursevak.com 82 q`qkrw
sW, myrw nwm kwsmbyg sI[ mYN Akbr dy nwl sRI goieMdvwl swihb jI ivKy igAw[
s`cy siqgurU qIjy pwiqswh jI dI inMdw krky, mYnUM Syr dI jUn imlI[ s`cy siqgurU
qIjy pwiqswh jI dy drSn kIqy dw &L imilAw ik mYnUM hux s`cy siqgurU CyvyN
pwiqswh jI ny mwr ky myrI kilAwx kIqI hY[”
76.pUrn isdk Brosy vwly gurmuiK BweI swD jI:- kwbl c rihMdy sn[ s`cy
siqgurU swihb jI dw hukm pw ky blK qoN ierwkI GoVy ilAwaux leI pihly pVwau
’qy hI gey sn, mgr sunyhw igAw, “qyrw b`cw mrxwaU ipAw hY, vwips Aw ky
ielwj krvw[” BweI swihb jI ny dovyN h`Q joV ky au~qR idqw, “s`cy siqgurU swihb
jI dI AwigAw mMn ky pRsMnqw lYxI hY, ies krky dws vwips nhIN jw skdw[ jy
hukm s`q ho jwvy, qW Bwxw mMnxw, roxw nhIN, sskwr kr dyxw[” b`cw cV@weI kr
igAw, DMn pRym DMn is`KI[
77.pUjw dw Dwn zihr hY:- gurduAwrw kilAwxsr ipMf lDweIky (PrIdkot)
ivKy Awp jI ny kIiVAW vwly PnIAr s`p dw Px Awpxy crnkml nwl Pyh idqw,
aus coN pRkwS vwlI rUh in`klI, ieh bcn khy, “dws gurU bx ky, BoLy lokW dw Dn
pdwrQ Cldw sW[” AMiq kwil jo lCmI ismrY; AYsI icMqw mih jy mrY] srp
join; vil vil AauqrY]Anuswr “dws s`p bixAw, dws dw iDAwn Dwrn vwly kIVy
bx ky, hux dws dy sRIr nUM ^w rhy sn[ Awp jI ny prmpiv`qR crn Cuhw ky
dwsndws dI kilAwx kIqI hY[” s`cy siqgurU swihb jI ny Awpxy pRymIAW nUM SuB
is`iKAw b^SI, “hMkwr iqAwg ky Bjn ismrn praupkwr is`KI pRcwr Drm ikRq
sRb`q dy Bly c Awpxw jIvn lwauxw cwhIdw hY[”
78.pihlw Drm Xu`D ij`qxw:- gurU nwnkSwhI sMmq 159 Aqy 1685 ib: nUM
AhMkwrI Swhjhwn ny g`dI ’qy bYTidAW hI 7000 &Oj dy ky lhOrI sUby muglsKW qoN
sRI AMimRqsr swihb jI ’qy hmlw krvwieAw[ vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI,
prmpUjnIk gurU qIrQ dy siqkwr nUM muK r`K ky &Oj qy pRvwr smyq sRI rwmsr
swihb jI ivKy cly gey[ bIbI vIro jI gurU ky mihlIN cubwry c rih gey[ s`cy
siqgurU swihb jI dI AwigAw pw ky sUrbIr bhwdr isMGw pRohq qy bwbk rbwbI jI
bIbI vIro jI nUM lY kY Awey[ prmpUjnIk sUrbIr bhwdr inrBY XoDy s`cy siqgurU
swihb jI ny, pUrn bIrqw sihq, Awp h`QIN muglsKW nUM Jtkw ky sdw leI ij`q
pRwpq kIqI[sUrvIr bhwdr jyqU jQydwr bwby ibDIcMd jI ny, nwmI XoDy sulqnbyg nUM
www.Gursevak.com 83 q`qkrw
v`iFAw, qurk sYnw dy swry jrnYl sUrvIr bhwdr, is`KW ny mwr mukwey[
79.lohgV@ ikly dy nwmI ShIdW jI dy prmpiv`qR nwm:-BweI dXw cMd
jI,BweI dyvI dws jI,BweI jYq jI,BweI iprwgw jI,BweI pYdw jI,bwbk rbwbI
jI,pYNdyKW,BweI qKqU jI,BweI mlkjwqI jI,BweI ikRSnw jI,BweI audw jI,BweI
dieAwlw jI,BweI BwgU jI,BweI B`tU jI,BweI bIrw jI,BweI DIrw jI,BweI C`jU
jI,BweI g`jU jI,BweI nMd lwl(sohxw),BweI myhrU jI, BweI rMDwvw jI,BweI sujwnw
jI,BweI nMdw jI AwqmigAwnI sUrvIr bhwdr,imrzwbyg nUM mwr ky ShId
hoey[BweI mohn jI Aqy gopwlw jI sihk rhy sn,ien@W dohW nUM s`cy siqgurU swihb
jI pws ilAWdw,s`cy siqgurU swihb jI ny imhr dI ing@w pw ky inhwl 2 kr
idqy[XQw:-nwnk ndrI;ndir inhwl]prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny
Awpxy suMdr rumwl nwl ien@W dy cyhry pUMJy,bhuq 2 ipAwr idqw,ikhw,“BweI!vr
mMgo[”pRymIAW ikhw,“AsIN Awps iv`cIN bcn krdy huMdy sW,ik siqgurU swihb jI
leI ShId hoeIey qy AMqm smyN s`cy siqgurU swihb jI drSn b^Sx, Awp jI
AMqrjwmI hoN,Awp jI ny swfI ieh ie`Cw pUrI kr idqI hY[ jdoN 2 Awp jI Avqwr
DwroN,qdoN 2 dwsW nUM BI nwl ilAwieAw kro jI,bwr 2 Awp jI qoN Awpxy isr
vwrdy rhIey,ijqny is`K m`cdy jMg AMdr ShId hoey hn,smUMh ipAwirAW nUM Awpxy
s`cy crn kmlW c r`iKE jI[”
ShId isMGw pRohq jI mhWvIr,soFIAW dy prohq sn[ien@W dy spu`qR bhwdr
mlkjwqI, ijn@W ny jMg c bhwdrI krky, s`cy siqgurU swihb jI dI mhwn ^uSI
pRwpq kIqI[ ien@W dy poqRy dieAw rwm jI nUM vwihgurU dsvyN pwiqswh jI ny BMgwxI
dw Xu`D bhwdrI nwl lVdw dyK ky ieauN slwihAw, kuipE dyvqysM; dXwrwm ju`DM]
kIXo dRox kI ijau; mhW ju`D su`DM]6](sRI dsm 60)
80. dUjw Drm jMg ij`qxw:- gurU nwnk SwhI sMmq 161 Aqy 1687 ib: c
jlMDrI sUby hMkwrI Abdul ^W ny 15 hzwr &Oj smyq sRI hirgoibMdpur swihb jI
ivKy, Awp jI ’qy zbrdsq hmlw kIqw[ sUrvIr bhwdr AqIrQ XoDy, siqgurU
swihb jI dy AnuswrI, gurmuiK snmuK DIrjDwrI praupkwrI DrmI, suAws 2 gurU
2 jpx vwly, BweI j`tU jI BweI mQurw jI BweI nwno jI BweI prsrwm jI BweI
skqU jI Awid j`Qydwr Aqy hor BI bhuq pRymI is`K ShId hoey[ AhMkwrI sUby Abdul
^W dw kpu`q nbI b^S Aqy muhMmd ^W, bYrm ^W, AlI b^S, iemwm b^S Awid muKI
www.Gursevak.com 84 q`qkrw
jrnYlW smyq 14 hzwr qurk mry, SwhI jrnYl blvMf ^W nUM j`Qydwr BweI
kilAwxw jI mwr ky ShId ho gey, hMkwrI sUby Abdul ^W, cMdU dy kpu`q krm cMd,
GyrV dy kpu`q rqn cMd, ien@W iqMnW ny prmpUjnIk sUrvIr bhwdr s`cy siqgurU
swihb jI’qy hmlw kIqw[ s`cy siqgurU swihb jI ny m`cdy jMg c ien@W iqMnW nUM
Jtkw ky, ien@W dI kilAwx kIqI[ prmpUjnIk bwby ibDIcMd jI ny svw l`K nwl
lVn vwlI bhwdrI kIqI, Abdul ^W dy kpu`q krIm b^S nUM ikRpwn nwl
v`iFAw[s`cy siqgurU swihb jI dIAW lwflIAW &OjW ny cV@ ky Awey zwlmW dy v`F 2
ky f`kry kr idqy[ Drm dI ij`q, pwp dI hwr hoeI[ XQw:-jYkwru kIE DrmIAw
kw;pwpI kau fMfu dIEie]
81.qIjw Drm-X`uD ij`qxw:-ipMf myhrwj,rwmpurwPUl rylvy stySn qoN cwr
mIl au~qR p`Cm hY, ies ipMf qoN do mIl d`Kx, gurUsr dy mukwm ’qy, Awp jI ny
DrmXu`D ij`iqAw[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ’qy gurU nwnkSwhI sMmq
162 Aqy 1688 ib: nUM, hMkwrI Swhjhwn ny kwblIey sUby, llwbyg nUM 35000 &Oj
dy ky lhOroN ByijAw[ sUby dy do pu`q kwsm byg, SmSbyg Aqy ies dw BweI kmrbyg
Aqy Bwxjw kwblIbyg jo swbqw b`krw ^w jWdw sI, rupY dy hrP myt idMdw sI[ ies
nUM SwhjhW ny ikhw, “jw ky siqgurU swihb jI nUM PV ky mwr dyvIN[” mhW blvwn
joDy joDrwie ny, hMkwrI kmrbyg nUM mwirAw, sUrvIr bwby ibDIcMd jI ny kwsmbyg nUM
mwirAw[ gurU ipAwry vIr bhwdr jwqI mlk jI ny SmSbyg nUM mwirAw[ sB qoN
qkVy kwblIbyg nUM s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI ny mwirAw, BweI jyTw jI llwbyg
nwl jMg krdy ShId hoey qW s`cy pwiqswh jI ny bIrrs nwl llwbyg nUM
llkwirAw, Awhmo swhmxy jMg krky, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny
llwbyg nUM mwirAw, s`cy siqgurU swihb jI dI ij`q dy fMky v`j gey[
82.cOQw Drm-Xu`D ij`qxw:- gurU nwnkSwhI sMmq 165 Aqy 1691 ib: c
hMkwrI Swhjhwn ny kwly KW qoN h`lw krvwieAw[ sRI krqwrpur swihb jI dy pUrb
qoN jlMDrI sUUbw kuqb qy Anvr, Asmwn KW ny d`Kx qoN, nmk hrwmI pYNdy ny au~qR
qoN, pSOrI sUby kwly ny p`Cm qoN, pOxy do l`K &Oj smyq h`lw kIqw[
vwihgurU]pUrb c mhwn XoDw jwqI mlk,inrBY XoDy imhrcMd qy AmIAw jI
d`Kx,Syr dlyr sUrvIr bwbw l`KU jI p`Cm, bRhmigAwnI mhWblI bwbw ibDIcMd jI
au~qR dI qrP AwpxI 2 &Oj smyq Xu`D krn l`gy[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb
www.Gursevak.com 85 q`qkrw
jI dy sUrvIr bhwdrW juJwrUAW XoiDAW dlyrW SyrW ny, moricAW coN goLIAW mwr 2 ky
vYrI BuMn idqy, nwnI cyqy krvw idqI, lohy dy cxy cbw idqy[ mhwn blvwn AqIrQ
bwby ibDIcMd jI ny Anvr nUM mwirAw[ XQw:- doihr] auqr idSw ibDIAw lrY;
lIE Anvrih Gwie] bf hulws gur sUrmn; qurkn mn murJwie]
83.vwihgurU mh`ly 9. jI dI mhwn bhwdrI:- vwihgurU srUp s`cy siqgurU nOvyN
pwiqswh jI ny BI ies jMg c ikRpwn dy jOhr idKw ky, mhwn bhwdrI krky
prmpUjnIk gurU ipqw jI dI mhwn ^uSI leI[ bwby sUrjm`l jI ny pYNdy dy hMkwrI
jmweI nUM ieauN mwirAw:- sRI sUrjm`l kRoDq ju`D] lXo 1pwn 2Kprw ie`k su`D] qwn,
Kwn kO mwr igrwXo] jY jY jY gur is`Kn gwXy] 1h`Q 2qIr)vwihgurU] Awhmo swhmxy
jMg kridAW, s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI ny pYNdy dy qlvwr mwrI, jdoN if`gx
l`gw, s`cy siqgurU swihb jI ny ikhw, “klmw pV@[” A`goN ieh au~qR idqw:-
doihrw] igr Dr pYNd aucwrXy; sRI gur qv qrvwr] BeI rUp klmw AbY; krIAih
moih sMBwr] vwihgurU] s`cy siqgurU swihb jI ny jlMDrIey sUby ku`qb ^W nUM qIr nwl
mwirAw, pSOr dy sUby kwly ^W nUM iq`KI qlvwr nwl v`F ky do tukVy kr idqy[ ieh
dyK ky is`KW ny jY jYkwr kIqw[ XQw:- dyK is`Kn jYkwr aucwrw] b`jXy Pqy ko ADk
ngwrw]
vwihgurU] DMn vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI ny Awpxy ipAwry is`KW Aqy
qurkW dI ie`k swr Kbr leI[ XQw:- siqgur, GYln kI; ly swrw] is`K qurk;
jwny iek swrw] zKmI qurkW ny pwpI Swhjhwn pws jw ky s`cy pwiqswh jI dI
bhuq hI isPq kIqI[ swaU vzIr KW ny ikhw:- DMn gur, qurk ju j^mI pwly] ies
qy, iqn kI gwQ inrwly] bwdSwh nUM ieh sux ky bhuq hYrwnI hoeI, jo s`cy pwiqswh
jI, cV@ ky Awey Akwrx vYr krn vwly vYrIAW nwl BI ipAwr krdy hn[ XQw:-
nw ko bYrI nhI ibgwnw; sgl sMig hm kau bin AweI](1299) nw ko myrw dusmnu
rihAw; nw hm iks ky bYrweI]prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny pMjvW
DrmX`uD sRI kIrqpur swihb jI dy rsqy c, jmwn vlI Aihmd nUM s`q hzwr &Oj
smyq ij`iqAw[
84.DIrm`l v`loN siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dyx qoN jvwb:- jMg ij`qx qoN
mgroN s`cy siqgurU swihb jI ny sRI kIrqpur swihb jI nUM jwx dw hukm idqw[
bymuK DIrm`l ny ijMdw lw ky hT AhMkwr nwl ikhw, “mYN siqgurU swihb jI dw srUp
www.Gursevak.com 86 q`qkrw
nhIN dyxw, jy qusIN D`ky nwl iljwvoNgy, qW mYN Awpxy pyt c ktwrI mwr ky mr
jwvWgw[” ieh g`l sux ky prmpUjnIk bwby gurid`qy jI ny bIrrs DwirAw qW s`cy
siqgurU CyvyN pwiqswh jI ny ikhw, “b`cw iKmw kr, ieh bymuK ho igAw hY[ dsvyN
jwmy AMdr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI kMToN aucwrWgw[”
vwihgurU] cOQw Drm jMg ij`q ky sRI kIrqpur swihb jI jw ibrwjy[ ie`QoN
kSmIr, pIlIBIq, bwr Aqy mwlvy c jw ky l`KW pRwxIAW nUM mukqI dw rwh d`isAw[
AnykW muslmwnW nUM is`KI mMfl c ilAWdw[ audwsI pRcwrkW nUM dyS pRdyS Byj ky
is`KI dw inSwn JulwieAw[
85.vwihgurU] FwfI BweI Abdulw qy n`Qw jI ny s`cy siqgurU swihb jI dy jMg
dIAW vwrW suxw ky, siqgurU swihb jI nUM prm pRsMn kIqw, XoDy sn, &Oj c ruqby
bulMd kr idqy[ ien@W nUM hwQI GoVy Aqy bsqR dwn idqy[ ien@W dy nwl &Oj cV@dI,
ien@W nUM dyK ky ipMfW dy lok frdy, Gr C`f ky B`j jWdy, qW ieh pRym gRIbI sihq
ieauN kihMdy:- “sRI hirgoivMd joDw BwrI[ hm iqs ky c`l jWih iBKwrI[”
86.vwihgurU] Kws pRymI praupkwrI is`K:- mhwqmw sRI Almsq jI dI sRI
nwnkm`qy jw ky shwieqw kIqI[ XQw:- pun Almsq swDu ko DIr;dy kir Bly gurU
br bIr] BweI q^qm`l jI msMd ny kwbl c is`KI dw pRcwr kIqw[
87.vwihgurU] kSmIrI KuAwjw nwmy pRymI drSnW ’qy AYsw moihq hoieAw,
swvDwn eykwgr cIq] ho ky SuB syvw krdw[ s`cy siqgurU swihb jI dI prm
pRsMnqw lY ky ivsmwd inSkwm jIvn mukq purK bx igAw[ ieh pRymI GoVy dy nwl
2 B`jdw, ies dw sRIr muVko muVkI ho jWdw sI[ ies dI sMgq krky, seIAd jwnI
BI inhwl hoieAw[
88.vwihgurU] swDU rwmdws jI ny Awp jI nUM ikhw, “siqgurU nwnk dyv
swihb jI iqAwgI hn, Awp jI GoVy &Oj SsqR rKdy hoN?” qW au~qR, “bwqn PkIrI
zwhr AmIrI, SsqR grIb kI r`iKAw, jrvwxy kI B`iKAw[ prmpUjnIk s`cy
siqgurU bwby nwnk dyv swihb jI ny sMswr nhIN iqAwigAw, mwieAw iqAwgI
hY[”BweI gV@IAw jI Awp jI dy SuB s`cy drSn krky bRhmigAwn nUM pRwpq hoey,
ien@W nUM Awp jI ny is`KI pRcwr leI kSmIr ByijAw, gujrwqI swhdOlw ien@W qoN sRI
suKmnI swihb jI sux ky is`K bx gey[ BweI gV@IAw jI s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh
jI dI BI syvw krdy rhy[ FwfI n`Qw jI:- qyrw nwm ilAW gurU hirgoibMd Amrwviq
www.Gursevak.com 87 q`qkrw
pauVI cVHIdw[ quD gop auTwlI ipRQmI, ikRswx ijvwvyN rVI dw[ kaux bMdw jo quD
nwl AVIdw[ (rVI) roVW c KyqI pYdw krdy hoN, Bwv rVI sMswr c XoiDAW rUpI KyqI
pYdw kIqI hY[
89.vwihgurU] bRhm srUp s`cy siqgurU swihb jI ipMf c`by gey[ ie`k pRymx mwqw
jI ny pRym nwl syvw kIqI, BweI gurdws swihb jI nUM jugqI pu`CI, qW BweI swihb jI
ny ikhw, “ddw. dwqw eyku hY; sB kau dyvnhwr] dyNdy. qoit n AwveI; Agnq Bry
BMfwr] Anuswr mhwrwj KMf bRhmMf nUM dwn dy ky iqRpq krdy hn, jo mMgoNgy, bKSIS
krngy[” qW mwqw jI ny pRym bynqI kIqI, “sohxIey dwhVIey ic`tIey p`gy[ Arz
krynI AW siqgurU swihb A`gy[ nwauN sulKxI ipMf myrw c`by[ APl jWdI nUM koeI Pl
l`gy[” prm pRsMn ho ky Awp jI jdoN eykw pwaux l`gy, qW GoVy dy pOV ihlwaux qoN swqw
pY igAw[ DMn vwihgurU srUp s`cy siqgurU swihb jI ny inpu`qI nUM sUrbIr bhwdr XoDy
gurmuiK sq spUq b^Sy, ijn@W ny gurU pRmysr jI nwl DrmXu`DW c nwmxw K`tI[
90.gurU ipAwry rbwbI mhW ivsmwd gurU js krnw:- gurmuiK ipAwry bwbk jI
ny s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI dy joqI joiq smwauNx smyN kIrqn kIqw[ ieh s`cy
siqgurU CyvyN pwiqswh jI dy hjUrI kIrqnIey sn[ ies Syr bhwdr ny sRI AMimRqsr
swihb jI dy jMg c v`fI bIrqw idKweI, s`cI syvw ismrn kurbwnI gurU BgqI krky
1699 ib: nUM sRI kIrqpur swihb jI ivKy s`cKMf gey[ ien@W dy cONh b`icAW ny s`cy
siqgurU swihb jI dy drbwr c Aw ky snmuK ieh gurU js kIqw:- “Kry hoie kY;krI
klHwn[ gur swihb; soFI sulqwn[ sRI gur rwmdws ko; poqw[ dIn dunI; QMiB Bwr
Kloqw]24] sRI gurU Arjn suq;joDw blI[ dust mwr kir kIriq BlI[ pIrI mIrI
ko; b`f QMBw[ ipiK pRwkrm; siB jgq AcMBw]35] muglsKwn; jMg kir mwrXy[
AbdulKW; juiq cmU sMGwrXy[ llwbyg; sih kMbr GwqI[ SwhjhW kI; dwhis
CwqI]36] lUxhrwmI pYNdw GwXo[ pRiqpwlk; so lirby AwXo[ ArXo S`qR; skl hI
mwry[ mOn Swh BweI mwnI hwry]37] ko ko gun; rwvr ky khYN[ SyS swrdw; AMq n
lhYN[ gur jsu kih; bYTy drbwr[ l`gy; kIrqin krn audwr[”(rwis 8 AMsu 39)
ieauN kIrqn krky inqwpRqI siqsMgq s`cy siqgurU swihb jI dI pRsMnqw lYx l`gy[
91.vwihgurU] Kws pRymx mwqw BwgBrI jI ny Awp jI dw SuB ismrn krky,
Awp k`q ky suMdr coLw bxwieAw[ ies dw spu`qR BweI syvwdws jI sI[ pRym for dy b`Jy
hoey, Awp jI 1672 ib: nUM sRI n`gr phuMcy, ien@W dw AripAw coLw pihn ky ien@W nUM
inhwl 3 kIqw[
www.Gursevak.com 88 q`qkrw
gurbwxI bwry:-s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy prm pwk SuB s`cy ieqhws
’coN pV@o[
prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI ny Su`D aucwrn dI mhwn
mhwnqw jxweI hY, prmpUjnIk vwihgurU siqgurU sRI suKmnI swihbjI dy ArQW dI
poQI ’coN pVo@ jI[
gurdws swihb jI nimq AMimRq joqI joiq shj pwT krvwieAw[joqI joiq shj
pwT mrXwdw poQI ’c pVo@[
DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU hirgoibMd swihb jI ny,
s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dw Adb siqkwr pUjn AiqAMq hI pyRm sihq
krnw,gurU gRMQ swihb jI ieiqhws ’c pV@o[
92.n`gr vswey:-sRI hirgoibMdpur 1677ib:nUM ibAws iknwry n`gr
vswieAw[ie`k DrmSwlw, ie`k msIq BI bxvweI[ie`k gurduAwrw swihb jI
bxwey[sRI AMimRqsr swihb jI dy audwly ie`k p`kI kMD k`FI,lohgV@ iklw p`kw
kIqw[Akwl buMgy nyVy ^Uh qy bwg luAwieAw[
93.vYrwgmeI joqI joiq smwauxw,^ws pRymI rwjwrwm jI ny m`cdI ic^w ’c CwL
mwrnI:-gurU nwnkSwhI sMmq 169[ib:1695 cyq SudI 5[28 mwrc 1638eI: svw
pihr AMimRq vyly,sqluj dirAw iknwry sRI kIrqpur swihb jI gurduAwrw sRI
pqwlpurI swihb jI ivKy joqI joiq smwey[ijvyN pqMgw lweIt’qy sVdw hY,iqvyN
gurmuiK snmuK izMdw ShId rwjpUq rwjwrwm jI ny,ivCoVw suxy fuKu;ivxu ifTy
mirEid]Anuswr Awp jI dI m`cdI ic^w c CwL mwr ky ieh bcn kmwey,ijsu
ipAwry isau nyhu;iqsu AwgY mir clIAY]iDRgu jIvxu sMswir;qw kY pwCY jIvxw]AYsy
pRymIAW dI pRIqI iksy pRkwr nhIN tu`tdI[XQw:-ikqY pRkwir;n qUtau pRIiq]dws qyry
kI;inrml rIiq] gurqw.kIqI:-qkrIbn.31swl,10mhIny,15idn[ku`l.AwXU:-
qkrIbn.42.swl,9mhIny,23idn[JUTwrwj:-pwpI jhWgIr,SwhjhW[
94.SuB s`cI bMswvlI s`cy siqgurU sRI gurU hirrwey swihb jI[ ;ismrO sRI
hirrwie]
SuB s`cw Avqwr:-gurU nwnk SwhI sMmq 162[1687ib:mwG sudI
cOds,AYqvwr,5 PrvrI 1630eI:nC`qr BrxI,sRI kIrqpur swihb (gurduAwrw SIS
mihl swihb jI) ivKy prmpiv`qR SuB Avqwr DwirAw[XQw:- AMimRq vyly do GVI,

www.Gursevak.com 89 q`qkrw
Awey sRI BgvMq[BgqI v`s pRgty pRBU;mhw puMn ibn hMq]8](sRI gurmuiK pRkwS)
prmpUjnIk ipqw DMn bwbw guridqw dIn dunI dw it`kw[prmpUjnIk mwqw inhwl
kOr jI (AnMqI, n`qI jI)[s`cy siqgurU swihb jI dy nwnky btwly[nwnw jI rwmisl
K`qRI[nwnI mwqw suKdyeI jI[
95.vwihgurU] mh`ly CyvyN jI ny,Awp jI dw prmpiv`qR SuB s`cw nwm r`Kxw:-
prmpUjnIk ipqw sRI bwby guridqy swihb jI ny Awp jI dy prmpiv`qR SuB Avqwr
bwry, ^uSI BrI pRym p`qRkw prmpUjnIk ipqw jI nUM SRI AMimRqsr swihb jI ivKy dUq
pws ByjI, ijs c ieh pRym bynqI ilKI, “Awpxy ipAwry poqRy jI dw SuB s`cw nwm
r`K ky Byjo jI[” ic`TI pV@ ky ieh jwixAw, gurqw dy mwlk ipAwry poqRy jI pRgty
hn, ies krky AiqAMq hI pRsMnqw sihq prmpUjnIk sRI hirmMdr swihb jI ivKy
bhuq BwrI suMdr dIvwn sjwieAw, sMpUrnqw ’qy ieh sRI muKvwk Awey[ sloku] hir
hir muK qy bolnw; min vUTY suKu hoie] nwnk sB mih riv rihAw; Qwn QnMqir
soie]1](260) ieh sux ky ikhw, “ipAwry poqRy jI rMkW nUM rwj b^Sxgy, ies
krky prmpiv`qR SuB s`cw nwm siqgurU hirrwey swihb jI hoieAw[” ieh sux ky
sB sMgq c vDweI hoeI, ^uSIAW dI h`d nw rhI[ ^uSIAW dy vwjy v`jy, jYkwirAW
nwl AMbr gUMj au~iTAw, kVwh pRSwid vrqwieAw, gRIbW nUM dwn dy ky pRsMn iqRpq
kIqw[
prmpUjnIk ipqw bwby guridqy jI ny Awp jI nUM gurbwxI sMQw Awp krvweI[
pMj swl q`k sMpUrn sMQw kr leI[ nON vr@y dI AwXU q`k PwrsI sMsikRq c inpuMn ho
gey[ sRI gurU hirgoibMd jI; kIrqpur myN Awie] ipK suMdr lGu poqRy; lIE god mud
pwie] prmpUjnIk dwdy siqgurU jI nwl AiqAMq pRym vD igAw, ivCuVy qoN m`CI
vWg qVPdy[ ij`Qy s`cy crn Drdy, iq`Qy crn DUiV lY ky, Awpxy m`Qy nUM lwauNdy[
XQw:- jih siqgur inj pg DrY; qih DUrI ly hwQ] msqk Apny lwvhI; SrDw
mn kI swQ]
96.DMn sRI bwbw guridqw swihb jI Avqwr:-prmpUjnIk CyvyN pwiqswh jI
qy mwqw dmodrI jI dy Gr, k`qk Su`dI 15 sMmq 1670 nUM ipMf frolI BweI
(iProzpur) ivKy pRgty[ Awp jI ny prmpUjnIk s`cy ipqw jI dI AwigAw Anuswr
SsqR iv`idAw Aqy bRhmiv`idAw dw ^Ub AiBAws krky, ipqw jI dI prm pRsMnqw
pRwpq kIqI[ Awp jI prmpUjnIk ipqw jI dy drSn krky inhwl ho jWdy, rom 2
www.Gursevak.com 90 q`qkrw
krky ipqw jI dI AwigAw mMndy, Awp jI dI SuB SwdI gurU nwnkSwhI sMmq 155
Aqy 21 ivswK 1681 ib: nUM gurmuiK rwmisl K`qRI jI dI nyk swaU spu`qRI AnMqI
jI nwl btwly ivKy hoeI[ Awp jI dy Gr DMn vwihgurU siqgurU s`qvyN pwiqswh jI
Aqy hMkwrI DIrm`l pRgty[ siqgurU hirgoibMd swihb jI ny Awp jI nUM frolI BweI
qoN sRI krqwrpur swihb jI nUM qorn smyN siqgurU gRMQ swihb jI nwl ByjidAW
hoieAW siqkwr pUjx bwry ieauN bcn &urmwey:- cMdn crchu DUp DuKwvhu] PUln
mwlw gurU igMRQ cFwvhu] Awp h`QIN (DUp) DUP (DuKwvhu) DuKwauxI Aqy koLy bYT ky
dIvw bwlxw[ cMdn kysr Gsw ky (crchu) iCVkdy rihxw[ (PUln) PulW dIAW
mwlw siqgurU sRI gurU igRMQ swihb jI ’qy (cFwvhu) cVwauxIAW[
vwihgurU] sRI kIrqpur swihb jI ivKy, Awp jI ny phwVIAW ’qy qrs krky
mrI gW ijauNdI kIqI[ ies dw prmpUjnIk ipqw jI nUM pqw l`gw qW bIrrs Dwr
ky ikhw, “ieh krqwr jI dI rzw dy ault ikauN kIqw hY? ie`k imAwn c do
qlvwrW nhIN smw skdIAW[”prmpUjnIk ipqw jI dy ieh bcn sux ky, pRB myry
Eie; bYrwgI iqAwgI](1267) Anuswr Awp jI nUM bhuq vYrwg Aqy audwsI hoeI,
ieSnwn krky sRI jpu jI swihb jI dw prmpiv`qR AMimRq pwT krky gurduAwrw
dyhurw sRI bwbw guridqw swihb jI ivKy jw ky, s`cy siqgurU swihb jI dw bcn mMn
ky, gurU nwnkSwhI sMmq 169 qy cyq SudI 10 ib: 1695 nUM Awpxw sRIr hI iqAwg
idqw[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dw bcn mMnx dI kYsI kmwl krnI
bwbw jI ny kIqI, AYsy mhWpurSW nUM KMf bRhmMf sdw nmskwr Aqy jY jYkwr krdy
hn[Awpxy AiqAMq ipAwry AvqwrI lwl jI ny bcn mMn ky, sRIr iqAwgxw sux
ky, s`cy siqgurU swihb jI ny SuB vr b^Sy, “ien@W dI bhuq hI mMnqw pUjw hovygI,
Bwv ien@W dy AsQwn ’qy siqgurU gRMQ swihb jI pRkwS hovxgy, SuB kwmnwvW dI
pUrqI hovygI[” so hy ipAwirE! s`cy siqgurU swihb jI dy bcn mMnx dI mhwnqw
khI nhIN jWdI[ XQw:-mMny kI giq;khI n jwie] Anuswr bwbw jI vrW dy dwqy
bx gey, ies krky siqsMgq jI c ieh bcn hmySw hI gUMj rhy hn[DMn bwbw
guridqw,dIn dunI dw it`kw,jo vr idqw soeI il`qw[ij`Qy bwbw jI s`cKMf nUM
gey,phwVI ’qy au~cy AsQwn ’qy sRI gurduAwrw swihb jI hn, byAMq sMgqW drSn
krn jWdIAW hn, pOVIAW cV@n dw bVw hI AnMd hY,siqgurU swihb jI dy bcn pUry
hoey[ XQw:-igir bsuDw jl pvn jwiego;ieik swD bcn AtlwDw]dwdky:- lhOr,
www.Gursevak.com 91 q`qkrw
sRI AMimRqsr swihb jI, sRI kIrqpur swihb jI[dwdy jI:-prmpUjnIk s`cy siqgurU
CyvyN pwiqswh jI[dwdI:-prmpUjnIk mwqw dmodrI jI[prmpUjnIk pVdwdw:-
ShIdW dy isrqwj siqgurU pMjvyN pwiqswh jI[pVdwdI:-prmpUjnIk mwqw gMgw
jI[prmpiv`qR SuB SwdI:- ShId BweI mnI isMG swihb jI ricq guriblws c
iliKAw hY, izlw bulMd Sihr (XUpI) c gMgw iknwry AnUp Sihr dy rwjy, dXwrwm
(rwjwrwm) jI ny AwpxIAW cwr rwxIAW qy A`T b`cIAW smyq pUrn pRym SrDw
sihq, s`cy siqgurU swihb jI dy prmpiv`qR SuB s`cy drSn kIqy[ A`TW b`cIAW dy
mn ivsmwd iekwgR ho gey, sMswrI Purnw nW irhw[ ieh koit bRhmMf dy mwlk s`cy
siqgurU swihb jI dI ikRpw ndr dw hI kwrn hY[ rwjy rwxIAW dw lUM 2 s`cy
siqgurU CyvyN pwiqswh jI dy s`cy crn kmlW c lIx sI, aun@W ny AwpxIAW A`TW
b`cIAW dI, ivsmwd lwiek gurmuiK AwigAwkwrI AnuswrI Awpxy ipAwry poqRy s`cy
siqgurU s`qvyN pwiqswh jI nwl SuB SwdI kr idqI[
97.Awp jI dI prmpiv`qR SuB SwdI,mihl:-prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb
dI SuB SwdI gurU nwnkSwhI sMmq 171 Aqy hwV@ SudI 3 ib: 1697 nUM 10 vyN swl
c sRI kIrqpur swihb jI ivKy hoeI[prmpUjnIk jgq mwqwvW rwm kOr jI,
prmpUjnIk ikRsn kOr jI, cMd kOr jI, kot kilAwxI jI, qoKI jI, AxoKI jI,
lwfo jI, pRym kOr jI[ doihrw:- piqbRiq Drmw idRV mnM; Bgiq pRym AiDkwie[
siqgur rUp iDAwvqI; vwSin srb nswie[ sRI pRBu kMq su ijnoN ky jgq mwq BeI
DMn[ gurU hirrwie Alyp rih; pwxI kvl ijvMn]
98.SMky dI inivrqI SuB vIcwr pRym bynqI:-ij`Qy AnMq bRhmMf dy mwlk s`cy
siqgurU Awpxy bRhmigAwnI sUrbIrW sMqW BgqW smyq kQw kIrqn dIvwn sjwauNdy
hox, gurU kw lMgr cldw hovy, bsMq ru`q dy iKVy bgIcy vWg swry mn iKVy hox, swry
vwqwvrx c jYkwry, vwihgurU mMqR dw jwp gurbwxI dy jYkwry suxdy hox, au~Qy jw ky
mn iekwgR ho jwxy s`cy siqgurU swihb jI dI kudrqI b^iSS hY[ pRq`K s`cKMf c
rihx nUM hryk dw mn krdw hY[ so rwjy rwxIAW dI gurmuiK socxI kwrx, ien@W dy
AvqwrI dohqRy s`cy siqgurU AT`vyN pwiqswh jI pRgty[
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dy shury:- AnUp Sihr (XUpI) prmpUjnIk
s`cy siqgurU swihb dI SuB sMqwn:- prmpUjnIk mwqw rwm kOr jI qoN 1703 ib: nUM
rwm rwie jI Aqy prmpUjnIk mwqw ikRSn kOr jI qoN prmpUjnIk siqgurU
www.Gursevak.com 92 q`qkrw
hirikRSn swihb jI[nUMh rwxI:- pMjwb kOr[nyk swaU gurmuiK pwlk spu`qRI bIbI
rUp kOr jI[
99. Twkur kw syvku;AwigAwkwrI]Twkur kw syvku;sdw pUjwrI] Anuswr sdw
AwigAwkwrI pUjwrI syvk bx ky prmpUjnIk Twkur dwdy jI AwigAw iKVy m`Qy
mMnxI:-Awp jI dy prmpUjnIk dwdw jI sRI kIrqpur swihb jI ivKy bwZ c
tihlx gey[ ie`k Aiq suMdr P`ul dyK ky pRsMn hoey[ prmpUjnIk dwdy jI dy A`gy
jwx qoN, Awp jI kwhlI nwl mgr B`jy, beI jy dwdy jI ny ip`Cy muV ky dyiKAw qW
pu`Cxgy ik`Qy hY? ies krky B`jidAW qoN coLy c hvw Br ky, auh suMdr Pu`l tu`t
igAw, vwpsI qy dwdy siqgurU swihb jI ny pu`iCAw, “ieh Pu`l kIhny qoiVAw hY?”
syvkW ny d`isAw qW siqgurU swihb jI ikhw, “coLy nUM sMkoc ky ikauN nhIN cldy?”
ieh suxidAW hI Awp jI ny coLw sMkoc ilAw[ sO p`ly dw coLw pwauNdy sdw hI sMkoc
ky cldy[ ieh dyK ky prmpUjnIk dwdw jI bhuq hI ^uS huMdy[
100.Awp jI dy in`qnym bwry sRI gurmuiK pRkwS:- doihrw:- svw Cy l`K pwT
jpu; swrw siqgur kIn[ C`qI l`K mUL mMqRM; injwnMd rs BIn]36] vwihgurU gurmMqR
ko; jwpu AnMq mn soie[ siqguru kw in`qnym jo; siqgur qy hI hoie]37] sihj
smwD inq gurU kI; Awpxy Awp mY vws[ kihx kQn qy pry hY; sÍY AnuBv
pRkwS]38]
101.gurqw ibrwjmwn:- sRI siqgurU swihb jI AiqAMq hI SrDw pRym
iekwgRqw nwl syvw ismrn krdy, Awpxy dwdy siqgurU CyvyN pwiqswh jI dw AiqAMq
izAwdy qoN izAwdw siqkwr krdy, ijs ’qy prmpRsMn ho ky, siqgurU CyvyN pwiqswh
jI ny, Awpxy AiqAMq hI ipAwry AvqwrI poqRy jI nUM gurU nwnkSwhI sMmq 169 Aqy
1695 ib: cyq SudI qrOdsI, 22 mwrc 1638 eI: nUM, sRI kIrqpur swihb jI
ivKy, nOvyN swl dI AwXU c Amolk dwiq prmpUjnIk SuB s`cI gurqw b^SI[bwby
Bwny jI ny pUrn Adb pRym sihq gurqw iqlk lwieAw[ hIry jVq ijgw Aqy
moqIAW dy gu`iCAW vwlI AiqAMq suMdr klgI pihrweI, &urqIlw suMdr GoVw qy suMdr
bwj Arp ky fMfauq kIqI[ pMj GoVy qy mwieAw rwjy rwey joD jI ny ArpI[ BweI
BgqU jI qy BweI bihlo jI, BweI rUpcMd jI Awid bRhmigAwnI is`KW ny Awpxy nwl
AweIAW sMgqW smyq pRym BytwvW Arp ky nmskwr kIqI jI[

www.Gursevak.com 93 q`qkrw
102.prmpUjnIk s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI dy SuB s`cy vr:- “hux qyrI
myrI eykqw ABydqw hY, bweI sO GoV Asvwr iqAwr br iqAwr SsqRDwrI XoDy
Awpxy nwl r`Kxy, C`qRI Drm sihq idRVqw nwl gaU gRIb bhU bytIAW dI r`iKAw
krnI[ dwsn dws ny dsvyN jwmyN AMdr DrmXu`D krny hn, ies krky nwm qy SsqRW
dw AiBAws krnw krwauxw[ ieh AiBAws (inrMqr) ie`k rs rhy[ prmpiv`qR
AMimRq rUp gurbwxI dw AQwh siqkwr krnw qy krwauxw, hr smyN swvDwn iqAwr
br iqAwr rihxw[ ijhVw cV@ ky Awvygw, auh rwh c hI Kqm ho jwvygw, so gurU
Gr dy vYrI pwpI nOrMgy ny sqwrW hmly krvwey pr As&l irhw[”
103.vwihgurU] gurqw Awp jI ny sRI AMimRqsr swihb jI Awauxw:- 2200
AsvwrW smyq pMjW sRovrW dw prmpiv`qR ieSnwn kIqw, ku`J idn ie`Qy rih ky
siqsMgq jI nUM vwihgurU 2 jwp krwieAw[siqgurU s`qvyN pwiqswh jI ny, gurbwxI
gurU jI dw pUrn Adb siqkwr rom 2 krky kridAW,Awpxy piv`qR gofy ’qy cot
shwrnI[ swKI:-gurU gRMQ swihb ieiqhws poQI ’c pVo@
104.swKI rwmrwey jI dy zbwnI quk aultwaux qoN Awp jI ny iqAwgxw:-gurU
hirrwey pRym kY;gurbwxI kr pwT]vwihgurU siqgurU sRI gurU hirrwey swihb jI,pUrn
SrDw siqkwr pRym(kY)krky gurbwxI dw pwT (kr) krdy sn[quk aultweI pu`qR
jb;iqAwg dIE lK swT]23](jb) jdoN Awp jI dy pu`qR rwmrwey ny ‘muslmwn’
A`Kr nUM ‘byeImwn’ zbwnI kih ky quk aultweI qdoN Awp jI ny nrwz ho
ky(swT)mUrK(lK)jwx ky,iqAwg hI(dIE)idqw[
vwihgurU siqgurU s`qvyN pwiqswh jI dy Gr mwqw rwm kOr jI dI ku`KoN 1703
ib: nUM sRI kIrqpur swihb jI ivKy rwmrwey jI pRgty[ AiqAMq zwlm, sMq doKI
nOrMgy ny siqgurU hirrwey swihb jI nUM id`lI bulwieAw, qW Awp jI ny sMq doKI jwx
ky aus dy m`Qy nw l`gxw cwihAw[ Awpxy v`fy pu`qR rwm rwey nUM id`lI Byjx smyN
gurmiq dI SuB is`iKAw idMidAW ikhw,“krwmwq nhIN idKwauxI[ ie`k EAMkwr dy
Avqwr ;srb klw smrQ] siqgurU nwnk dyv swihb jI dy prmpiv`qR
prmpUjnIk s`cy crn kmlW dI idRVqw r`KIN[ jo khyNgw so pUrw ho jwieAw
krygw[” XQw:- qumrw bcn suPl sB hoie] qum smwn; blI nhIN koie] jo pUCy so
sq kih dIjy] kCu krwmwq pRgt nhIN kIjY] doihrw] is`D pRgt krnI jgq; nhIN
sMqn ko kwm] inhkwmI hir Bgiq sdw; Swq shij suK Dwm](mihmw pRkwS)
www.Gursevak.com 94 q`qkrw
“jgq nUM (is`D) SkqI krwmwq pRgt (krnI) idKwauxI (sMqn) sMqW (ko) dw
(kwm) kMm nhIN[ sMq sdw (inhkwmI) kwmnW qoN rihq (hir) vwihgurU jI dI
(Bgiq) pRymw-BgqI krky, (shij) DIrj (Swq) SWqI sihq (suK) suKW dw (Dwm)
Gr bxy rihMdy hn[ ijs qr@W prmpUjnIk koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; pVdwdy
siqgurU pMjvyN pwiqswh jI ny au~bldI dyg c bYT ky gurbwxI jI pV@y kmwey[ q`qy
ryqy ’qy bYTy, q`qw ryqw sIs ’qy puAwieAw, rzw c BwrI pRsMn rhy[ sVdI bldI
m`cdI loh ’qy KV@n q`k Azr jirAw[ zwlm dy A`gy Juky nhIN, sgoN sRIr ’qy Akih
qy Asih kSt shwr ky Bwxy nUM im`Tw mMinAw[ XQw:-qyrw kIAw mITw lwgY]hir
nwmu pdwrQu nwnku mWgY]zwlm nwl myl nhIN kIqw[prmpUjnIk pVdwdy siqgurU
pMjvyN pwiqswh jI dI ShIdI qoN mgroN dwsndws dy dwdy dl BMjn guru sUrmw,vf
joDw bhu praupkwrI[siqgurU hirgoibMd swihb jI ny vwihgurU ipqw jI dI ShIdI
dw bVw BwrI du`K mMinAW[ zulm nws Drm pRkwS leI sRI Akwl q^q swihb jI
rcy[ zwlm POjW nUM Kpw ky cwr v`fy Drm Xu`D ij`qy[ bhuq BwrI kurbwnIAW dy
ky,zulm nUM nws krn leI kurbwnI dI bVI BwrI lihr clweI[vwihgurU siqgurU
pihly pwiqswh jI ny syvw ismrn kurbwnI leI hI is`KI Drm swijAw hY[ijqnw
smW id`lI dw q^q aultdw nhIN, auqnw smW gurU Gr dIAW kurbwnIAW huMdIAW hI
rihxgIAW[AMq nUM s`c dI ij`q hovygI[ XQw:-kUV inKuty nwnkw;EVik sic
rhI]gurU Gr dIAW kurbwnIAW bwry prmpUjnIk pVdwdy swihb jI dy prmpUjnIk
nwny jI ny AwpxI AqI ipAwrI b`cI BwnI jI nUM ieh bcn khy sn ik hy b`cI!
gurqw gursyvk dI Awqm vsqU, cldw prvwh sI, qUM ies nUM rok ilAw hY[ ies
krky bhuq BwrI kurbwnIAW dyxIAW pYxgIAW[ siqgurU nwnk dyv swihb jI dy Gr
dI mrXwdw bhuq hI au~qm au~cI su`cI hY[ prmpUjnIk ipqw gurid`qw swihb jI
Aqy cwcw At`l rwey swihb jI ny dwsndws dy prmpUjnIk dwdy siqgurU swihb jI
dw bcn mMnidAW Awpxy sRIr iqAwg idqy[” aupRokq SuB is`iKAw b^SI[
vwihgurU:-rwm rwie jI dy id`lI phuMcx qoN, zwlm nOrMgy dI duSt sBw c mu`lW
kwzIAW ny Dur ky bwxI jI ’qy keI SMky krky,rwj sBw c bVw BwrI JgVw
auTwieAw[ kuitl nIqI vwly zwlm nOrMgy ny rwmrwey nUM pu`iCAw,“siqgurU nwnk dyv
swihb jI ny mÚ1] imtI muslmwn kI;pyVY peI kuim@Awr] ikauN aucwirAw

www.Gursevak.com 95 q`qkrw
hY?”{auQwnkw:-siqgurU pihly pwiqswh jI dy pws eIrKwlU muslmwnW ny ihMdUAW
’qy qrk kridAW ieh ikhw ik kw&r ihMdUAW nUM,ies lok c swVdy hn,ijs krky
ien@W nUM pRlok c BI swiVAw jWdw hY[au~qR:-mÚ1] imtI muslmwn kI;pyVY peI
kuim@Awr]muslmwnW dIAW ikqwbW c iliKAw hY ik ie`k kdm cu`kIey qW rwjy dI
kbr ’qy itkdw hY[ dUjw kdm cu`kIey qW vzIr dI kbr ’qy itkdw hY, bwkI hor jo
prjw guzrI hY, aus dI qW igxqI hI nhIN, Bwv smUMh DrqI ’qy kbrW bxIAW
hn[ ies krky ij`QoN im`tI pu`tWgy Eho hI kbrW dI im`tI hY[ kbrW dI cIkxI im`tI
nUM Guim@Awr pu`t ky, ku`t ky cMgI qr@W go ky,pyVw bxwauNdw hY, ieauN muslmwn kI imtI
kuim@Awr dy pyVY c(peI)pYNdI hY[GiV BWfy ietw kIAw;jldI kry pukwr]aus nUM GiV
ky BWfy,ietw bxwauxw(kIAw)kIqIAW[pkwaux leI AwvI c r`Kx qoN (jldI) sVdI
hoeI pukwr (kry) krdI hY[jil jil rovY bpuVI;JiV JiV pvih AMigAwr](bpuVI)
ivcwrI jil jil ky (rovY)roNdI hY,AMigAwr JiV JiV ky(pvih)pYNdy hn[
nwnk ijin krqY kwrxu kIAw,so jwxY krqwru]2]qusIN BweI ieh qrk n kro
ik ihMdU kw&r hn,siqgurU swihb jI,jwhr pIr jgqu guru bwbw]3](vwr 24)jI
dohW DrmW dy sWJy hn[ihMdU muslmwn ie`k dUjy ’qy qrk n krn[im`tI dovW dI hI
sVdI hY,pr ien@W dovW c ijhVy zwqI JgVy iqAwgdy hn,auh SRomxI hn[vwihgurU
siqgurU nwnk dyv swihb jI &urmwauNdy hn:-zwqI JgiVAW nUM iqAwg
ky,(ijin)ijn@W krqY jI ny jgq nUM rcx dw kwrxu(kIAw)kIqw hY,(so) aun@W Bwv
krqwru jI nUM Awp guAw ky (jwxY) jwnxw kry[dohW coN,ijvyN muslmwn zwqI coN Bgq
&rId swihb jI, Bgq kbIr swihb jI, ihMdU zwqI coN Bgq jYdyv jI,Bgq rwmwnMd
jI,Bgq prmwnMd jI,Bgq iqRlocn jI Awidk zwq pwq goq dy JgVy C`f ky au~cy
au~Ty hn,aun@W nUM rom 2 krky nmskwr hY jI[siqgurU swihb jI ny ikhw hY ik zwqI
n&rq krky,ie`k dUjy nUM mwrn vwlw kw&r hY[so siqgurU bwby jI ny dovW nUM sWJw
aupdyS b^iSAw hY[ KqRI bRwhmx sUd vYs;aupdysu chu vrnw kau swJw]iek`ilAW
muslmwnW nUM hI nhIN ikhw[zwqI n&rq krky bhuq vwrI ie`k zwqI dUjI nUM v`Fx
swVn &Ukx l`g jWdI hY[l`KW kRoVW jIv zwqI n&rq krky swVy v`Fy gey hn[A`lw
pwk dy srUp siqgurU swihb jI ny zwqI n&rq nUM iqAwg ky krqwr nUM jwnx vwly
nUM SRomxI ikhw hY[DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI DMn

www.Gursevak.com 96 q`qkrw
hn[ XQw:-guru nwnku ijn suixAw pyiKAw;sy iPir grBwis n pirAw ry]so ieh
quk gihr gMBIr pUrn bRhm srUp hY[
nwnk ijin krqY kwrxu kIAw,so jwxY krqwru]2]rwm rwie ny pwpI nOrMgy dI
KuSwmd kridAW, “imtI byeImwn kI;” ikhw[ so siqgurU s`qvyN pwiqswh jI ny
ieh bcn suxy qW bVw BwrI du`K mMinAW Aqy ikhw,“ieh gurqw dy Xog nhIN hY[ies
nlwiek ny,jwhr pIr jgqu guru bwbw]3](vwr 24)jI dy AMimRq bwxI jI dI
ibAdbI kIqI hY[XQw:-sRI nwnk ko,Adb n rwKw]qurk mwn ihq;ib`pRY BwKw]
ikhVw(rWk)kMgwl miq vwlw hY?jo gurU swihb jI dy sRI muKvwkW nUM bdl
sky[XQw:-pihly pwqSwih ky bwk] Pyr skih ko ien; miq rWk]10] gurbwxI dy
siqkwr nUM muK r`K ky BwvyN m`cdIAW kbrW idKw idMdw,pr gurbwxI dI ibAdbI
krky KuSwmd leI ies ny jo krwmwqW idKweIAW hn,ieh BI v`ifAW dI mrXwdw dy
ault kIqw hY[prmpUjnIk siqgurU pRBU sRI gurU pMjvyN pwiqswh jI dI kurbwnI dw
iKAwl nhIN r`iKAw[”pwrbRhm ky gur Avqwr sRI gurU swihb jI ny nlwiek jwx
ky ikhw,“ij`Dr nUM muK hY,ausy pwsy nUM cilAw jwvy!dwsndws nUM mUMh nw idKwvy[”
XQw:-Ab hmry muK;lwgih nwhIN] rhhu Awp;qurkySur pwhI]29]ies qr@W
hukmnwmy jwrI kIqy,“ijhVw ies dI pUjw Bytw krygw,auh dwsndws dw is`K nhIN
hY[dwsndws aus dI lok pRlok c bWh nhIN PVygw Aqy kilAwx nhIN krygw[” DMn
hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU hirrwey swihb jI DMn hn[ prmpiv`qR
prmpUjnIk gurbwxI gurU jI dw ikqnw BwrI siqkwr r`iKAw[
105.swKI hMkwrI jYdpurwxw:-Epiq prlau.iKn mih krqw]Awip
Alypw.inrgunu rhqw])iKn mih Qwip;auQwpnhwrw]vwihgurU Su`D bRhm jI dy Avqwr
siqgurU hirrwie swihb jI ny mhwn ikRpw krky,iKn mih;nIc kIt kau
rwj]Anuswr rMkW nUM rwj b^Sx leI,au~jVy dyS mwlvy nUM hrw Brw krky vswaux
leI,2200AsvwrW smyq Awpxy SuB s`cy praupkwrI prmpiv`qR crn-kml
pwey[byAMq hI pRymIAW ny s`cy im`Ty crnkml Do ky pIqy,ipAwrI is`KI pRymw-BgqI
Dwrn kIqI[ mMdBwgI kOVy goq dy ijmINdwr hMkwrI sn,ien@W ny siqgurU CyvyN
pwiqswh jI dI AwigAw mMn ky,is`KI nhIN DwrI sI[ieh siqgurU s`qvyN pwiqswh jI
dI crn srn nhIN Awey[ ipMf mrHwj dy ijmINdwr, jo isrkIvws sn,v`fBwgy bxn
leI siqgurU swihb jI dI Srn Awey, s`cy crn-kml Do ky pIqy,pRymI is`K bxy,syvw
www.Gursevak.com 97 q`qkrw
krky pUrn pRsMnqw leI[ien@W dy muKI kwly ny pRym bynqI kIqI,“hy gRIb invwj
jIE!dwsndws kmzor qy gRIb hn,kOVy ijmINdwr dwsW nUM vsx nhIN idMdy, dwsW
dIAW Gr vwlIAW jdoN pwxI Brn jWdIAW hn,aun@W dI byiezqI krdy hn[ie`k
nvIN bhU AweI,aus ny byiezqI n shwrI,Awpxw GVw BMnH ky fyry AweI,dwsW nUM
qrkW mwrIAW,bhuq iPt lwhnq idqI[hux Awp jI Srn ipAW dI lwj r`Ko jI[”
siqgurU swihb jI ny DIrj b^SidAW ikhw,“jy koeI cV@ ky Awvy qW jMg kro[”
aun@W ikhw,“jYdpurwxw bhuq hI blI hY,ieh jdoN AwpxI mwqw dy pyt ’c sI, ien@W
dy Gr pws, C`pV ’c pwxI pI ky Syr g`ijAw,ies dI mW ny Awpxy koTy qoN
Syr,cV@dw sUrj q`ikAw,ijs krky ieh blI jMimAw,hux Awpxy bl dw AqI hMkwr
krdw hY[” s`cy pwiqswh jI ny kwly nUM QwpVw idqw, “BweI! siqgurU swihbwn jI
’qy p`kw inscw Brosw r`Ko, ijs krky quhwfI ij`q hovygI[” ies ny siq bcn kih
ky m`Qw tyikAw[ s`cy pwiqswh jI ny kOiVAW nUM bulw ky ikhw, “ien@W nUM pMj ipMf hI
dy dyvo[” hMkwrI nhIN mMny[ gurU pRmysr jI qoN vymuK ho ky,hMkwrI jYdpurwxw cV@
AwieAw[ie`DroN kwlw s`cy pwiq- swh jI nUM ArwD ky bIr rs ’c AMigAwr vWg
BK au~iTAw[aus ny kwly dy brCI mwrI,kwly nUM D`kw v`jx qoN do dMd t`ut gey[kwly
ny siqgurW nUM ArwD ky qyZ vwhI,jYdpurwxy dy do toty kr idqy,ieh dyK ky kOVy B`j
gey[kwly ny Aw ky;srb klw smrQ]s`cy pwiqswh jI dy crn-kml prsy rom 2
krky DMnvwd kIqw qy ikhw,“Awp jI dI ikRpw nwl ij`q hoeI hY[” vwihgurU gurU
pRmysr jI ny mhwn ikRpw krky Awpxy is`KW dI jV pqwl ’c lw idqI[so jYdpurwxy
dI mwqw ny cV@dy sUrj qy Syr nUM q`ikAw,ijs krky ieh mhwn blvwn hoieAw[jy
gurbwxI jI pRwpq huMdy qW sUrvIr pRymI Bgq jI pRgtdy[
106.vwihgurU]prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy pMj ipAwry qy hor
pRymI:-1prmpUjnIk bwby bu`Fy swihb jI dy spu`qR, mhWpurS bwbw Bwnw jI[ 2bwbw
BgqU jI[ 3sUrvIr bhwdr bwby ibDIcMd jI dy lwiek spu`qR bwbw lwl cMd
jI[4bwby BgqU jI dy spu`qR bwbw jIvn jI,ijn@W ny Awp jI dy prmpUjnIk s`cy
crn-kmlW c rih ky SuB syvw kIqI[5BweI Bgvwn jI[BweI n`Qw jI sUDy
inSkpt Bgq jI ny siqgurU swihb jI dI AwigAw pw ky Fwky c Drm pRcwr
kIqw[ien@W ny,s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI jdoN Fwky gey, qdoN pRym SrDw Bwvnw
nwl SuB s`cI syvw kIqI[
www.Gursevak.com 98 q`qkrw
107.hukm mMn ky snmuK BweI jIvn jI ny pRwx iqAwgxy:- sRI kIrqpur
swihb jI ivKy, bRwhmx dw pu`qR mr igAw[ Awp jI dy s`cy crnW c ilAw ky pw
idqw[ Awp jI ny sjy dIvwn c ikhw, “koeI pRymI Awpxy pRwx dy ky, ies nUM izMdw
kry[” bwby BgqU jI dy ipAwry spu`qR sRb guxW spMn, sIl swaU gurmuiK sMq pRymI
muKI syvk BweI jIvn jI ny Awpxy fyry jw ky pRwx iqAwg idqy, bRwhmx dw pu`qR
izMdw hox qoN s`cy siqgurU swihb jI ny vYrwg nwl ikhw, “ikhVy myry lwiek spu`qR
ny pRwx idqy hn?” pqw l`gx qoN vr idqw, ies dI sMqwn bhuq vDy Pu`lygI[ so
bcn pUrw hoieAw[
108.Awp jI ny rMkW nUM rwj b^Sxw:- Awp jI dy AwigAwkwrI AnuswrI pRymI
BweI kwLy jI ny Awpxy BqIijAW nUM gurU crnW c ilAWdw[ ien@W dy khy Anuswr
dovyN b`cy iF`f vjwaux l`gy qW Awp jI ny kwrx pu`iCAw, d`isAw, “jI dwsndws dy
BweI krmcMd dy pu`qR hn, hux dwsn dws ien@W XqImW dI pwlxw krdw hY[ pyt
vjwaux dw kwrn ik swnUM iqRpq kro[”
Awp jI kwly dy inSkpt suBwau ’qy prm pRsMn sn[kruxw-rs c Fl ky h`s
ky boly, “lohIAw jo au~pr cu`ikAw hY, ies dy GoVy jmnw c pwxI pIxgy, Bwv
pitAwly dw rwjw bxygw[ sMdly jo ku`CV cu`ikAw hY, ieh sMgrUrW qy nwBy dw rwjw
hovygw, keI pIV@IAW qk rwj Bogxgy[” ieh vr pRwpq krky, nmskwr krky kwly
ny Awpxy Gr vwlI A`gy ^uSI pRgt kIqI[ ieh sux ky Gr vwlI lV peI, “myry b`cy
ien@W nUM mwmlw dyxgy, ien@W dy gulwm bxngy?” sUDw Bgq Awpxy b`icAW nUM BI gurU
swihb jI pws lY igAw[ ien@W ny BI jw ky iF`f vjwey[ AMqrjwmI sRI gurU swihb
jI h`sy, pu`Cx qoN s`c 2 d`isAw, “jI myry GrvwlI myry nwl lV peI[” qW
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny vr b^iSAw, “ieh AwpdI mwrI nUM Awp hI
Kwxgy Bwv suqMqR rihxgy[” so ieh bweI ipMfW dy mwlk bxy, ijs nUM bwhIAw kihMdy
hn[ so Awp jI ny nIc kIt jIAW nUM invwijAw[ XQw:-iKn mih;nIc kIt kau
rwj]pwrbRhm; grIb invwj]
109. pUrn gurU jI dI SuB s`cI syvw dI mhwn mhwnqw:-sRI kIrqpur swihb
jI ivKy,ie`k pRymI ny s`cy siqgurU swihb jI pws pRym bynqI kIqI,“mhwrwj swihb
jI! AsIN gRIb qoN AmIr,Pyr gRIb ho gey,hux Awp jI ikRpw kro jI[” s`cy siqgurU
swihb jI ny d`isAw,“qyrI ku`lI c icVw icVI rihMdy sn,auh ipCly jnm dy is`K
www.Gursevak.com 99 q`qkrw
is`KxI sn[auh qyry GroN dwxy ilAw ky gurU ky lMgr dy dwixAW c pw idMdy, gurU qy
sMgq CkdI, ies krky qusIN AmIr bxy[ ku`lI Fwhux qoN icVw icVI cly gey, gurU
ky lMgr c AMs pYxy ht gey qy gRIb ho gey[ hux qusIN gurU syvw BgqI krky inhwl
hovo[” XQw:- gur syvw krau;iPir kwlu n Kwie]
110.siqgurU swihb jI dy s`cy mhwn praupkwrI crn-kmlW dy iDAwn ’c
lIx,DMn BweI goNdw swihb jI:- ien@W gurmuiK mhWpurSW nUM Awp jI ny guris`KI dy
pRcwr leI kwbl ByijAw, ie`k vwr ien@W ny s`cy siqgurU swihb jI dy s`cy crn
kml iDAwn c idRV krky PV ley, AMqrjwmI s`cy siqgurU swihb jI ny vIcwirAw,
-jy dwsn dws crn ihlwvygw, qW is`K dw iDAwn fol jwvygw,- ies krky Awp jI
pRym dy vsIkwr ho ky, s`cy crnkml itkwA ky gurqw isMGwsx ’qy Ac`l rhy[ lMgr
dw smW BI lMG igAw[ ie`DroN jdoN BweI swihb jI smwDI qoN au~Ty, qdoN Awp jI
Awsx qoN au~Ty, AYsy dwqy siqgurU swihb jI Aqy pRymIAW nUM nmskwr hY jI!
111.vwihgurU]BweI gOry jI nMU ie`k sO ie`k srwp:- BweI BgqU jI dy GroN
gOry dI mwqw jI nOjuAwn sn[ prmpUjnIk s`qvyN pwiqswh jI dy cOrbrdwr BweI
j`sy jI ny,lwf ipAwr it`cr nwl gOry nUM ikhw,“qyrI mqRyeI juAwn hY,myrw Gr
vsw[” ieh sux ky gOry ny BweI j`sy jI nUM mwr idqw, qW s`cy siqgurU s`qvyN
pwiqswh jI ny AiqAMq du`K mMinAW, ie`k sO ie`k srwp idqy[ s`cy siqgurU swihb
jI ny &urmwieAw, “it`cr nhIN krnI, jy koeI kry qW SWqI nwl jrnI,isK,is`K
’qy vwr nw kry[”JUTw rwj:-zwlm AorMgy dw[)vYrwgmeI joqI joiq:-gurU
nwnkSwhI sMmq192,1718ib:k`qk vdI nOvIN,8 nvMbr1661eI:nUM sRI kIrqpur
swihb,gurduAwrw pqwlpurI swihb jI joqI joiq smwey[ku`l AwXU:-
31swl.9mhIny.2 idn[vwihgurU]gurqw kIqI:-23 swl 7 mhIny 18
idn[vwihgurU prmpUjnIk siqgurU swihb jI dy cOrbrdwr:-prmpUjnIk BweI j`sw
jI[vwihgurU]hzUrI kIrqnIey:-bwbk rbwbI jI dy cwry spu`qR[sRI siqgur hirrwie
jI; krqw purK AnMq[ rMk kry rwjw pRBU; SWiq rUp BgvMq]77] drSn kI mn
kwmnw; pUro siqgur dyv[ crn DUr pRIqI idho; nwmu dwn inj syv]78]
112.prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU A`TvyN pwiqswh jI ShIdW dy isrqwj
SuB s`cI bMswvlI:-sRI hirikRsn iDAweIAY;ijsu if`Ty sB duK jwie]vwihgurU srUp

www.Gursevak.com 100 q`qkrw


s`cy siqgurU swihb dI AwXU bwry SMkw nw kro jI:-Awp jI dy prmpUjnIk ipqw jI
gurU, dwdy jI pUrn bRhmigAwnI, pVdwdy jI gurU, dwdy jI dy dwdy jI gurU, dwdy jI
dy pVdwdy jI gurU, Awp jI dy bwby siqgurU nOvyN pwiqswh jI gurU, dsvyN pwiqswh
cwcw jI BI gurU hn[ Awp jI ny prmpUjnIk mwqw jI dy audr ’c kQw kIrqn
AMimRq gurbwxI suxI[ Avqwr DwridAW hI gurbwxI suxn l`g gey[ prmpUjnIk
mwqw jI Aqy guris`K Awp jI nUM cu`kdy,gurbwxI suxwauNdy,jdoN bolx l`g gey,qdoN
Awp jI nUM jwp krwauNdy,ijhVw pRymI Awp jI nUM lwf lfwauNdw,auh jwp hI
krwauNdw,ieauN bdl 2 ky pRymI cu`kdy[Awp jI ^Ub im`TI qoqlI zbwn nwl ^Ub im`Tw
2 jwp krdy[prmpUjnIk ipqw jI s`cy siqgurU s`qvyN pwiqswh jI dI ndr
duAwrw, CotI AvsQw c hI gurbwxI dw AQwh pRym Awp jI c pRvyS kr igAw[im`Tw
2 nwm jp 2 ky gurU pRymw-BgqI dI sugMDI sihq AMdr Amolk ho igAw[XQw:-
AMdru musik JkoilAw,kImiq khI n jwie]
CotI aumr qoN hI Awp jI dI pwlxw siqsMgq c hoeI Aqy jwp dI pRwpqI,
inSkwm syvw Bjn bMdgI c rMgy guris`KW dy drSn, prmpUjnIk ipqw jI dy drSn
Awp jI dy nrm koml piv`qR idl c pRvyS kr gey[ AMimRq gurbwxI jI rom 2 c
rc gey[vwihgurU] AvqwrW pYgMbrW nwloN gurU pdvI AiqAMq hI au~cI hY, jo jor
bKIlI eIrKw nwl nhIN pRwpq ho skdI[ ijs ’qy s`cy siqgurU swihb jI ndr
krn, aus nUM ies aUc pd ’qy itkwauNdy hn[ ies Anuswr s`cy siqgurU s`qvyN
pwiqswh jI ny AwpxI Anq klw, Awpxy gurmuiK Coty swihbzwdy AMdr r`K idqI[
vwihgurU]prmpUjnIk Bgq DrU swihb jI pMj vr@y dI AwXU c Aqy Bgq
pRhlwid swihb jI ny BI bwlk AvsQw c hI pRwpqI kIqI,BwvyN aun@W nUM
gurbwxI,sqsMg,siqgurU swihb jI dI pRwpqI nhIN sI,Pyr BI aun@W ny CotI AwXU c
pRwpqI kIqI[Anqklw vwly s`cy siqgurU swihb jI dI pRwpqI hI vwihgurU jI dI
pRwpqI hY[siqgurU nUM pRgt krn vwlI mW BI siqgurU swihb jI Awp hI hn, ijvyN
Amrvyl nUM Amr &L l`gdw hY,iqvyN s`cy siqgurU s`qvyN pwiqswh jI qoN Awp jI A`gy
pRgty[XQw:-nwnk gur qy guru hoieAw;vyKhu iqs kI rjwie]Awp jI ny A`gy siqgurU
nOvyN pwiqswh jI pRgt kIqy,ieh Anq klw dy mwlk hI kr skdy hn[ gurqw dw
Bwr shwrnw bhuq hI AOKw hY[is`KW dy kwrj rws krny,is`K dy mn nUM AwpxI mu`TI

www.Gursevak.com 101 q`qkrw


c lY lYxw,is`K ’qy ndr krky ivsmwd iekwgR krky inhwl kr dyxw[ is`K dy AMdr
Ajpw jwp clw dyxw[ XQw:- siqguru isK kau;nwm Dnu dyie]Awp pMjW ivkwrW dw
iqAwg krky, is`K dy AMdroN ivkwr mytxy[hr pRkwr krky is`K dI pRiqpwlxw
krnI[ XQw:- siqguru isK kI; krY pRiqpwl] is`K dI KotI m`q nws krnI[
XQw:-isK kI guru;durmiq mlu ihrY] so s`cy siqgurU swihb jI dIAW AnykW hI
au~c krnIAW hn[ so AwpxI pUjw krwauxI qy Dn pdwrQ lYxw gurqw pdvI nhIN[
Awpxw Awp is`KW qoN kurbwn krnw, Awpxy isr Drm qoN vwrny, zulm nws krnw,
zmwny nUM bdl ky siqju`g bxw dyxw Awid gurqw ny sB ku`J krky idKwieAw hY[
Awp jI dy AiqAMq ipAwry bwlk cojW smyN,Bjn ismrn praupkwr gurqw dw
Bwr shwrn qoN, ij`Qy AsMK AnMq gux pRwpq huMdy hn,au~Qy is`iKAw BrpUr ivSyS gux
ieh BI hY ik hryk bwl nUM aus dI mwqw dy audr c hI kQw kIrqn gurbwxI suxweI
jwvy,jMmx qoN in`kI aumr c gurbwxI dI ivSyS Su`DI sMQw krvw ky,iqRpq kIqw
jwvy,ipauNd bwl AvsQw c hI idqI jWdI hY[ijvyN 2 aumr v`fI huMdI hY,iqvyN 2 mn
mYL nwl Brdw jWdw hY[A`TvyN pwiqswh jI dy rom 2 AMdr DMn siqgurU pihly
pwiqswh jI vsy hn, so s`cy siqgurU swihb jI nUM pwrbRhm srUp mMn pUj ky inhwl
hoxw cwhIdw hY jI[
113.Awp jI dI Agm Agm Aiq Agm mhW 3 ivsmwd mihmw:-AnMq
bRhmMfW dI rcnw Awp jI ny hI rcI hY, AnMq bRhmMf qy aun@W c rihx vwly smUMh
Bgq qy aun@W c cV@y smUMh sUrj,aun@W dIAw ikrnW,Du`p qy aun@W sUrjW dy prCwvyN hr
smyN jpdy hn,DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU hirikRSn swihb jI DMn
hn, Awpxy prmpUjnIk ipqw jI dy bcnW Anuswr AwpxI kurbwnI idqI[ (Awp
jI dy prmpUjnIk ipqw jI dw prn sI ik dwsndws ny, zwlm AOrMgy dy m`Qy nhIN
l`gxw,) Awp jI ny AnMq AkwS qy aun@W c cV@y cMd rcy hn[ smUMh AkwS cMd
AwpxIAW ikrnW cWdnIAW qy Awpxy prCwivAW smyq hux jp rhy hn, DMn hn DMn
hn DMn hn vwihgurU siqgurU hirikRSn swihb jI DMn hn[XQw:-sRI hirikRsn
iDAweIAY;ijsu if`Ty sB duK jwie]qwirAW sihq AnMq AMbr Awp jI ny hI rcy
hn, AnMq AMbr qy aun@W dy smUMh qwry qy AMbrW dy prCwvyN hux jp rhy hn[ AnMq
bRhmMfW c AnMq pRkwr dIAW AgnIAW qy hvwvW Awp jI ny hI rcIAW hn, ieh
swrIAW hux Awp jI dw prmpiv`qR nwm jp rhIAW hn[ AnMq pRkwr dy jl qy
www.Gursevak.com 102 q`qkrw
smuMdR Awp jI ny hI rcy hn, AnMq smuMdRW qy AnMq vrKw Aqy qRylW dIAW AnMq bUMdw
hux jpdIAW hn, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU hirikRSn swihb jI DMn
hn[ AnMq DrqIAW Awp jI ny hI rcIAW hn, AnMq DrqIAW dw ie`k 2 ikxkw
hux jp irhw hY, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU hirikRSn swihb jI DMn
hn[ ies qr@W A`gy hor js krI jwxw jI[ v`fBwgy pRymI, s`cy pwiqswh jI dy bwlk
AvsQw c gurqw ibrwjmwn hoxy krky, v`D qoN v`D SrDw krdy, beI ieqnI CotI
AwXU ’c ikqnw v`fw Bwr shwr rhy hn[ so prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI’qy
SMkw krky kI lYxw hY? SrDw pRym krky inhwl hovo jI[
114.prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr:-gurU nwnkSwhI sMmq
187[1713ib:swvx vdI nOvIN,vIrvwr 14 julweI 1656 eI:sRI kIrqpur swihb
jI(gurduAwrw sRI SIS mihl swihb jI)ivKy prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr DwirAw[
115.suMdr sRIrk AMgW dy SuB gux:-Awp jI dy prmpiv`qR mnohr suMdr ipAwry
crn gurU BgqI sihq igAwn dy rsqy ’qy c`lx vwly hn, is`KW dI kilAwx krn
vwly, bRhmwnMd b^Sx vwly, AiqAMq hI im`Ty hn[XQw:-mweI;crn gur
mITy])crx crx.crx gur syvy;AGVu GiVE.rsu pwieAw Qw] Anuswr Awp jI dw
prmpiv`qR ihrdw s`cy siqgurU swihb jI’qy AQwh SrDw sihq prIpUrn nwm dw
BMfwrw hY, Awp jI dy hsq kml is`KW dy isr ’qy itk ky piRqpwlxw krn vwly
hn[XQw:-hsq dyie pRiqpwldw;Brx poKxu krxw]Awp jI dI prmpiv`qR zbwn
’qy vwihgurU jI vsdy hn[XQw:- pRB jI bsih; swD kI rsnw]Awp jI dy
prmpiv`qR kMn,sB bolW c nwm suxn vwly hn[XQw:-jo bolq hY. imRg mIn pMKyrU;su
ibnu hir. jwpq hY nhI hor]Awp jI dy prmpiv`qR sIs swihb jI,siqgurU swihb
jI A`gy Jukx vwlw qy gihr gMBIr gurqw dI pMf shwrn vwlw hY jI[
ipAwry nwnky AnUp Sihr[ prmpUjnIk nwnw jI rwjw rwm jI[prmpUjnIk
ipqw jI s`cy siqgurU sRI gurU hirrwey swihb jI[ prmpUjnIk mwqw jI sRI ikRSn
kOr jI[ prmpUjnIk dwdw sRI guridqw swihb jI[ prmpUjnIk dwdI mwqw inhwl
kOr jI (AnMqI, n`qI jI)[ prmpUjnIk pVdwdy s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI[
prmpUjnIk pVdwdI mwqw dmodrI jI[ siqgurU swihb jI dy dwdky sRI kIrqpur
swihb jI, sRI AMimRqsr swihb jI, cUMnw mMfI lhOr[

www.Gursevak.com 103 q`qkrw


116.vwihgurU srUp s`cy siqgurU A`TvyN pwiqswh jI dy prmpiv`qR SuB Avqwr
dI vDweI,dwsI ny s`cy siqgurU s`qvyN pwiqswh jI nUM idqI, gurqw dy mwlk pRgty
jwx ky AiqAMq hI pRsMn hoey[ in`q nvIAW ^uSIAW dy qyrvyN idn suMdr dIvwn
sjwieAw, mwqw ikRSn kOr jI AvqwrI siqgurU swihb jI nUM suMdr dIvwn c lY ky
Awey[ bwby sUrjm`l jI qy s`cy siqgurU s`qvyN pwiqswh jI dy crn kmlW ’qy m`Qw
itkwieAw[ s`cy siqgurU s`qvyN pwiqswh jI ny pRym bynqI kIqI, “cwcw jI! ikRpw
krky nwm r`Ko[” ies smyN s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI sRI krqwrpur swihb
jI hox kwrn bwby sUrjm`l jI ny AMimRq rUp gurbwxI dI prmpiv`qR poQI swihb jI
pRkwS krky sRI muKvwk ley,iblwvlu mhlw 5]hir hir hir AwrwDIAY;hoeIAY
Awrog]prmpiv`qR SuB s`cw nwm sRI gurU hirikRSn swihb jI r`iKAw[ suMdr sIs
’qy rumwl sjwieAw,nvW coLw pihnwieAw[siqsMgq jI ny KuSI c cOhW pwisAW qoN
vDweI dy jYkwry gjwey,sRI AnMd swihb jI dy AMimRq pwT mgroN kVwh pRSwid lMgr
puMn dwn hoey[sRI siqgurU hirrwie jI;pUrn gur suKdwie[ikRSn kOr gur Bgiq
qy;piqbRq Drm suBwie]4]AMimRq vylw GVI qRY bwdl grj suhwie[TMFI vihq sy
pOx hY;kCu bUMdW brKwie]6]sRI siqgur hirikRSn jI;pRgty hir Avqwr[ dsids
myN pRkwS BieE;ibju`l qyj invwr]7] mwq lfwvq pRym soN;Br kr kOrI AMk[duD
pIAY hsqy rhYN; rovq nhIN 1mXMk]8] 1cMdRmW jYsy suMdr suK kvl vwly h`sdy rihMdy
hn[
kib`q:-sny sny vDq sRIr,suK rws hUM ko,mwqw lIey god mn AwnMd aupwveI[hsq
hswvY AOr bolxy l`gy hYN,qb siqnwmu jwp mwqw Awid my isKwveI[gurU hirrwie kb
pRym krYN god lyih,nwmu hirikRSn jI suMdr rKwveI[qurny ko audy hoey dOVyN qb qkVy
hYN,BweI JMfw A`Kr su gurmuKI pwveI]9] ley is`K A`Kr so nwvy joV krq
By,poQIAW bwxI qb pVHny so lwgeI[pwT poQIAW kw kIAw,ilKx BI Awp
lwgy,bwxI bhu suMdr so ilKYN AnurwgeI[sohxI Avwj mn dRviq jo Awpxw hY,suxn
ky bwry,ikauN n pRIq mn jwgeI[kIrq krn is`Ky,Cotw sw isrMdw lyie,mn ky mohx
gur,Sbd ibrwgeI]10](sRI gurmuiK pRkwS)
117.pMj swl dI mnmohxI inrivkwr s`cI su`cI AklMk inrAiBmwn
inSkpt inrCl inrvYru prmpiv`qR AvsQw c,Awp jI isrMdy nwl prm mnohr
rs iBMnw AMimRq kIrqn krdy,qw kI Duin;mohy gopwlw]Anuswr prmpUjnIk ipqw jI
www.Gursevak.com 104 q`qkrw
qy smUMh sMgq rs c JUm au~Tdy[pMj swl dI AwXU c BweI bMno jI vwly srUp qoN pRIq
sihq prmpiv`qR AMimRq pwT krn l`g gey[
118.Awp jI dI AMimRq gurbwxI ’c Agm Apwr mhW 3 ivsmwd lInqw,ie`k
Kws pRymI is`K ny prKxy:-rwm rwey ny AwpxI mMnqw pUjw pdwrQW dI pRwpqI leI,
zbwnI gurbwxI dI quk aultweI,ijs krky siqgurU swihb jI ny iqAwg idqw[gurU
hirikRSn pRym qy; bwxI ko in`qnym] vwihgurU siqgurU sRI gurU hirikRSn swihb jI
AiqAMq hI pRym (qy) nwl gur bwxI jI (ko) dw in`qnym krdy sn[
mMjI ky pwvy Fly; sUeI mom ijauN Kym]26] ijs mMjI swihb jI ’qy bYTy
in`qnym krdy sn, aus dy pwvy (Fly) FL ky mom (ijauN) vWg nrm ho gey[ is`K ny
sUeI KuBoeI, iv`cy hI Alop ho geI[ gurbwxI jI dw pRqwp jxwieAw hY ik AYsy
(Kym) kilAwx krn vwly bwxI jI hn[ swKI:- DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU
siqgurU hirrwey swihb jI DMn hn[ siqgurU pRBU sRI kIrqpur swihb jI ivKy gurqw
g`dI ’qy ibrwjmwn ho ky AwpxIAW ipAwrIAW sMgqW nUM qwr rhy sn[ ie`k Kws
pRymI is`K gurU sMgq jI nUM nwl lY ky dUr dyS qoN AwieAw[ bVy BwrI pRym nwl rsqy
c jotIAW nwl kIrqn krdy Awey[ Aw ky gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI
prmysurw] srUp pwrbRhm ky gur Avqwr sdw 2 dwqwr siq krqwr s`cy
isrjnhwr, dIn dieAwl dmodr rwieAw jIau](216) dy prmpiv`qR mhwn suMdr
ivsmwd drSn krky ivsmwd iekwgR gd 2 ho gey[ ijs qr@W sUrj nUM dyK ky kvl
iKV jWdy hn, ies qr@W sB dy rom 2 iKV gey[ XQw:-lK KusIAw pwiqswhIAw;jy
siqguru ndir kryie]sB pRymIAW ny fMfauqW krky pRkrmW kIqIAW Aqy siqgurU
swihb jI dy im`Ty suMdr s`cy crnkmlW nUM Do ky pIqw[ XQw:- crx kml qyry. Doie
Doie pIvw; myry siqgur dIn dieAwlw] sRI hzUr jI ny AiqAMq pRym nwl sB nUM
invwijAw, prmpiv`qR crn kmlW c rih ky siqgurU swihb jI dI AwigAw mMndy[
pRym nwl syvw ismrn c auqSwihq rihMdy, idno idn drSnW dI lwlsw vDdI hI
geI[ siqgurU swihb jI dy srUp c ieauN iml gey, ijvyN pqwsw pwxI c iml jWdw
hY[ ijvyN BOry kvlW ’qy moihq ho ky, AwpxIAW nwsW nwl kvlW qoN sugMDI lYNdy hn,
ies qr@W siqgurU swihb jI dy im`Ty ipAwry praupkwrI prmpUjnIk koml s`cy crn
kmlW qoN pRIq rUpI nwskW nwl BgqI rUpI sugMDI dw s`cw rMg mwxdy[ iml ky gurU
BgqI krn dw AnMd ivSyS hY[ ien@W pRymIAW coN muKI is`K ny vkq vIcwirAw ik
www.Gursevak.com 105 q`qkrw
hux siqgurU swihb jI KuS hn, pRym bynqI krn dw sohxw smW jwx ky, siqgurU s`cy
pwiqswh jI nUM AiqAMq pRym inmRqw nmskwr sihq pRym bynMqI kIqI, “hy gRIb
invwj s`cy pwiqswh jIau! dwsndws dUr rihMdw hY, ijs krky ivhl G`t imldw
hY[ Awp jI dy dovyN swihbzwdy suMdr sohxy Aqy lwiek hn[ Awp jI gurqw g`dI
iks nUM b^SoNgy? jykr huxy hI pqw l`g jwvy qW pRym ie`k rs viDAw rhygw[” ieh
sux ky siqgurU swihb jI ny ivSyS qOr ’qy h`s ky ikhw, “dovyN b`cy A`f 2 kmirAW
c Awpo Awpxw in`qnym kr rhy hn[ ieh sUeI lY jwau, dovW dy pwivAW c KuBoieE,
Awp jI nUM Awpy hI pqw l`g jwvygw[” s`cy pwiqswh jI dI myhr dw sdkw is`K
bVw BwrI pRsMn sI[ AMimRq vyly dw smW sI, ies pRymI ny pihlW rwmrwie dy kmry
c jw ky, AiqAMq hI ipAwr sihq nmskwr kIqI[ rwmrwie ieh quk pV@ irhw
sI:-Aink jqn kir;Awqm nhI dRvY]hir drgh;khu kYsy gvY]sRIr nUM r`qI 2 k`t
ky hvn krn, vrq r`Kx, kTn qp`isAw krn, sRIr dI Doqw mWjI krn dy
(Aink) Anyk (jqn) Xqn krny (kir) krky, muslmwxu mom idil hovY]vWg
(Awqm)mn nhI(dRvY) FLdw mom nhIN huMdw[(hir) vwihgurU jI dI (drgh) inrgun
bRhm c (khu) d`so (kYsy) ikvyN (gvY) phuMcxw hovygw? Bwv AMdr bwhr AnMq pRkwS
hI pRkwS srUp c, mn bwxI sRIr krky lIxqw ikvyN hovygI? sUeI pwvy c KuBoeI,
nhIN K`uBI, nmskwr krky bwhr Aw gey[ aus qoN bwAd gurU gur siqgurU sRI
hirikRsn iDAweIAY ijsu if`Ty sB duK jwie](sRI dsm 119) prmpUjnIk vwihgurU
siqgurU hirikRSn swihb jI v`l Awey, pihlW bwhroN hI nmskwr kIqI[ dyhlI ’qy
m`Qw r`K ky nmskwr krky, AMdr pRvyS ho ky fMfauq kIqI[ Ascrj ivsmwd kOqk
dyiKAw ik kmry c cwnx hI cwnx hY[ siqgurU A`TvyN pwiqswh jI dy cyhry ’qy ie`k
rs b`JvW ivsmwd pRkwS hI pRkwS hY[ XQw:-gurmuiK roim roim; hir
iDAwvY])Ajpw jwpu.n vIsrY;Awid jugwid smwie])KMfI bRhmMfI pwqwlI
purIeI;iqRBvx qwVI lweI hy]10])guru smrQu Apwru guru;vfBwgI drsnu hoie]guru
Agocru inrmlw;gur jyvfu Avru n koie]guru krqw guru krxhwru;gurmuiK scI
soie]gur qy bwhir ikCu nhI;gur kIqw loVy su hoie]2]guru qIrQu guru pwrjwqu;guru
mnsw pUrxhwru]guru dwqw hir nwmu dyie;auDrY sBu sMswru]guru smrQu guru
inrMkwru;guru aUcw Agm Apwru]gur kI mihmw Agm hY;ikAw kQY kQnhwru]3]sRI
gurU A`TvyN pwiqswh jI dy muKwribMd c ieh quk sI:- ndir kry qw ismirAw
www.Gursevak.com 106 q`qkrw
jwie] Awqmw dRvY rhY ilv lwie]vwihgurU jI (ndir) imhr (kry) krdy hn qw hI
nwm jI(ismirAw)ismry(jwie)jWdy hn,(Awqmw) mn (dRvY) FL ky ilv (lwie) lw
ky (rhY) rihMdw hY[ cwry pwvy mom vWg nrm sn[ is`K ny sUeI KuBoeI qW iv`cy hI
Alop ho geI,ijs kwrx is`K dI murwd pUrI ho geI, ijs krky ivsmwdqweI hor
BI vDI[ XQw:-khu kbIr.gUMgY guVu KwieAw;pUCy qy.ikAw khIAY]jwx ilAw
dwsndws dy gurU jI pUry hn, ies krky ieh gurqw dw Bwr sMBwlxgy[ is`KW dI
lok pRlok AMdr shwieqw krngy[ XQw:-AYsw pUrw gurdyau shweI]mn hI mn c
siqgurU hirikRSn swihb jI dy crn mnwey[ Aw ky,DMn hn DMn hn DMn hn
vwihgurU siqgurU hirrwey swihb jI DMn hn[ prmpUjnIk crn kmlW ’qy nmskwr
krky pRym bynqI kIqI,“hy pRBU jI! Awp jI dy Coty swihbzwdy jI dI mihmw AiDk
qoN AiDk hY[ gurbwxI c AYnw izAwdw FL ky gurbwxI pV@dy hn,jo kwT BI mom bx
geI[ sUeI pwvy c Alop ho geI[ drSn krky Bu`KW lih geIAW hn[”XQw:-
siqgur drsin;Agin invwrI]siqgur Bytq;haumY mwrI]siqgurW dI prm pRsMnqw
lY ky pRymI is`K jI, gursMgqW smyq gurU 2 jpidAW Awpxy n`gr nUM cly gey[
119.prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU hirrwey swihb jI ny Awpxy pRym c lIx
dyK ky,pRIq nwl kIrqn krdy Aqy siqsMgq nwl pRym krdy dyK ky,prm pRsMnqw
krky gurqw b^SxI :-bwxI gurdyv gwvYN pRIq krY sqsMgq soN,pyK dRvI BUq irdw
gur snmwn qy[lwiek hY gurgwdI nwmu pRIq kirq ko,krq hmyS syvw gur Bgvwn
qy[sB qb sMgiq ko myl gurdyv krw,id`qI guirAweI jg hoq kilAwn qy[DMn gurU
AwpxI idKwie joiq igAwn dIAw,Bw geI pRIq pyK bwlk sujwn qy]16]A`TvyN jI
gurU hirikRsn ibswl joiq,sUrj mY idpq hY kr pRkwS ko[gurqw ibrwjmwn:-AMimRq
rUp prmpiv`qR gurbwxI c rom 2 krky lIn vyK ky,s`cy siqgurU prmpUjnIk ipqw
sRI gurU hirrwey swihb jI ny,DMn gurU nwnkSwhI sMmq 192[1718 ib:k`qk vdI
nOmI, 8 nvMbr 1661 eI: nUM, sRI kIrqpur swihb jI ivKy, CyvyN swl c prmpiv`qR
gurqw dI ielwhI dwiq b^SI[
120. Twkur kw syvku;AwigAwkwrI]Twkur kw syvku;sdw pUjwrI]Anuswr sdw
AwigAwkwrI pUjwrI syvk bx ky bwby JMfy swihb jI ny,prmpUjnIk Twkur mh`ly
CyvyN jI dI AwigAw iKVy m`Qy mMnxI:-bwby bu`Fy swihb jI dy pVoqy bwby JMfy swihb jI
ny gurqw iqlk lwieAw, bRhm srUp s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI ny sYr kridAW
www.Gursevak.com 107 q`qkrw
bwby JMfy jI nUM suBwvk hI ikhw ik ie`Qy Tihro[mMny kI giq;khI n jwie])AwigAw
mwin jwin suKu pwieAw;Anuswr vwihgurU pRIqm jI dw hukm mMn ky,gur kI
mUriq;mn mih iDAwnu]Anuswr gurU swihb jI dy srUp dw iDAwn Dwr ky, swvDwn
eykwgr cIq]ivsmwd ismrn c lIx,iqMn idn au~Qy hI KV@y rhy[siqgurU swihb jI
bwg dy dUjy rwh,mihlW nUM Aw gey,qIjy idn pqw l`gx qoN,s`d ky inhwl kr
idqy[vwihgurU] s`cy siqgurU s`qvyN pwiqswh jI vwly pMj ipAwry sn jI[
gurqw b^S ky,swrIAW SkqIAW b^SIAW,ijvyN s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI
ny s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI nUM b^SIAW sn[ gurqw cvr q^q CqR dy mwlk
bxw ky,ieh prmpiv`qR hukm kIqw,“hy ipArI swDsMgq jI! dwsn dws ny s`cy
siqgurU nwnk dyv swihb jI dy hukm Anuswr KMf bRhmMf dI gurqw s`cy siqgurU
hirikRsn swihb jI nUM b^SI hY, dwsn dws dI jg@w, qusIN hux ien@W dw mMnx pUjx
krnw[ ien@W qoN swrIAW kwmnW pUrIAW krnIAW[ hux ieh KMf bRhmMf dy mwlk,
BMnx GVn smr`Q hn[ ijhVw ien@W qy dwsn dws c Byd smJygw, auh is`KI qoN
Kwrj ho jwvygw[ ijhVw pRymI ie`k joiq smJygw, auh dwsn dws nUM AiqAMq ipAwrw
hovygw[ sB pRymI au~To, sdw leI ien@W dy s`cy crnI l`go[” ieh &urmwn sux ky,
pihlW gurU bMsW Pyr msMdW ny sMgqW smyq pRym BytwvW hwzr kIqIAW[ hr pRkwr dy
au~qm pdwrQW dy Fyr l`g gey[ ies smyN ^uSIAW dI h`d nw rhI[ 2200 gurU ky
dl ny qopW qy bMdUkW dIAW SlKW kIqIAW[ gRIbW nUM dwn, guxI purKW nUM snmwn
b^iSAw[ kVwh pRSwid, gurU kw Aqot lMgr vriqAw[ cwroN ids Byt AwvY, is`KI
Anign BwvY;kwmnw purwq koeI BwvY Ardws ko[ klpibRC icMqwmx ijvyN sj rhy,
Cotw hY Akwr bwvn cMdn subws ko[ pihly sB is`K AwvY, nvyN hor is`KI pwvY,
AMimRq vyly sdw kIrqn Kws ko]17] lMgr gurU kw dovyN vkq hI cwlq hY, rwxw qy
kMgwl iek QwauN iml Kwvqy[ Sbd kI dwq dyq, nwmu bRhmigAwn swQ, ibCury
imlwvY snmuK joaU Awvqy[ AMimRq dwn dyih mn qn Dn lyih, jgq Aswr khY is`K
smJwvqy[ gurbwxI pV@o kr in`q ieSnwn BweI, kIrqn gwvo pRymw Bgiq
sunwvqy]18] gurgwdI aUc Qwn, rucr ibrwjYN mud pwvnw[ kb gur siqluj Awn ky
iknwry bhYN; kbhUM phwVI sYl qWeIN krY jwvnw[ phwVIey BI rwjy kCu is`K Bey Awn
kr; krq hYN pUrI joaU Awie Dry kwmnw]19] ikrpw idRSt hor mn qn rog hrYN[

www.Gursevak.com 108 q`qkrw


is`Kin kI ilv lwvYN joeI c`l AwveI[ mn ky ivkwr hru; nwmu igAwn pRym dyih,
mwlvw duAwbw qy mJYl is`K jwveI[ kwbl kMDwr au~qR d`Kx kI sMgqW BI; pUrb
p`Cm iml is`KI pd pwveI[ jIvn mukq krY bMdn kI pIV hrYN; SRI hirikRsn ko
js j`g gwveI]20]
121.Awp jI qoN vroswey ku`J pRymIAW dy SuB s`cy nwm,Awp jI dy joqI joiq
smwaux,ShIdI dI Amr kQw, mhWmUrK guMgy C`jU Jivr qoN gIqw ArQ krwauxy:-
cor ie`k AwieAw pwV lwvxw sI cwihAw iqs; siqgur jwx PV qWih ko
bMDwieAw[ corI C`f id`qI iqs is`K jsvMq BieAw; hor corW qWeI iqs corI qoN
htwieAw[ jUeybwz g`dw ig`l gurU ny h`tk dIey, jUAw qy Srwb iqs A`gy nUM
rukwieAw[ bysvw sI gWmI nMdU, cMdU icrI, kwmI pYNc; kIrqpurI dy ivcoN iqn
smJwXw]21] jgnw ksweI kry pwp in`q C`f id`qy; siqgurU A`TvyN dy crn
mnWvdw[ Bolw, jMjI, mMgqw, PkIrIAw qmwkU C`f[ is`KI gurdyv ghI ip`Cy n
rhWvdw[ neIAw, SuSV eyk isr sI muMfwx vwlw; r`Ky kys gurU khy nwmu ilv
lWvdw[ DIAW mwr rwjwrwm ropV dw is`K BieAw; C`ifAw kukrm roz crnIN hY
AWvdw]22] sMqrwm is`K ie`k; gurbKS, s`dwm`l, sqIrwm, lwl rwm Bey hY
mhwnIey[ nUrdIn, mwlw syK muhMmdbKS sB ropV dy is`K hoey Awie ky pCwnIey[
sMgqIAw, SwhIrwm, pMjwbw, BImcMd eyk; ibSMBr qy idAwl qy mhyS mn mwnIey[
s`jn, g`jn doey rwmw, kwnHw is`K hoey[ sRI hirikRsn ky gux in`q gwnIdy]23] jb
jb loV pvY qb qb is`K iDAwvY; siqgur qhW jwvY krqy shweIAY[ gRIb is`KW
qWeI koaU duSt duKwvY joie; AMqrjwmI jwx kr qurq CufweIAY[ dUr nyVy jhW jhW
jpY Bwau swQ koeI; qhW qhW rwKY gur sMgiq svweIAY[ bRhmu gXwn dwn dyih jnm
mrn kwtY; pRym rMg nwmu ilv ndr qy pweIAY]24] pwlkI svwr gur ie`k idn sYl
gey; idE dw ADwr kIAw ibrCoN inkwl ky[ AWvdy kIrqpur kuStI bRwhmx sI;
ibprW isKwieAw Gr bwhr ibTwl ky[ Awgy gur hoie irhw siqgur idAwl Bey;
dyie ky rmwl idqw kuSt nUM twl ky[ is`K kIAw iqs qWeIN AMimRq dwn dyih; ilv
l`gI nwmu swQ ho igAw inhwl ky]25] doihrw:- bhu pRqwp j`g PYilE; Bey so
Aink inhwl[ chUM c`kW kI sMgqW Aingin Bytw lwl]26] sRI hirikRSn riv smM;
igAwn ikrn qm nws[ AibnwsI inrvYr gur; dIn dunI prkwS]27] rwmrwie
gur js suxw; ipq sm bhu prqwp[ mY rMck gur myru By; nwsk qIno qwp]28] mo
www.Gursevak.com 109 q`qkrw
ko gurU n ko khY; jwnY bymuK pUq[ mn qpqw mqsr Dry[ gurU SWiq AauDUq]29]
CyvyN swl dI mn mohxI AwXU c gurqw ’qy suBwiemwn ho ky, siqnwmu jp jpw
ky AnykW jIAW dw auDwr kIqw, byAMq KMfW bRhmMfW dy mwlk siqgurU swihb jI dy
drSn krky, mn bwxI sRIr dy rog k`ty jWdy[ lwielwj kohVI BI nvyN inroey ho
jWdy[ Awp jI dw js KMfW bRhmMfW c PYl igAw, dUroN nyiVEN sMgqW vhIrW G`q ky
Awaux l`gIAW, bwlk lIl AvsQw c siqgurU swihb jI nUM ;srb klw smrQ] dyK
ky bilhwr jWdy[ Awp jI dw v`fw Brwqw rwmrwey Awp jI dI mihmw sux ky sV
igAw, AOrMgy nUM ikhw, “aun@W nUM ie`Qy bulwau[” AOrMgy dy kihx qoN rwjy jY isMG ny
Awpxy pRDwn prsrwm nUM siqgurU swihb jI pws ByijAw[ ies ny sRI kIrqpur
swihb jI Aw ky Swm dy suMdr dIvwn c 2200 Asvwr XoDy qy sMgqW dI iekqRqw
dyKI, s`cy siqgurU swihb jI dw AiDk pRqwp dyK ky, hYrwn ho igAw[ ies ny id`lI
jwx nUM ikhw[ Awp jI Awpxy prmpUjnIk mwqw jI, bwbw guridqw jI (ibRDvMs) qy
BweI gurbKS msMd Awid sMgqW smyq, id`lI nUM c`l pey[
mhWmUrK guMgy C`jU Jivr qoN gIqw ArQ krwauxy:- Awp jI pwpI jIAW nUM
qwridAW sRI kIrqpur swihb jI qoN id`lI nUM jWidAW, sRI pMjoKry swihb jI (nyVy
AMbwlw kYNt) phuMcy[ byAMq pRymI is`K sMgqW Awp jI dw AQwh pRym sihq siqkwr
pUjn krdIAW dyK ky, iv`idAw AiBmwnI lwl pMifq ny is`K qoN s`cy siqgurU swihb
jI dw nwm pu`iCAw, pRymI ny gL c p`lw pw h`Q joV isr Jukw ky, ivsmwd rMg c
prmpiv`qR sMpUrn SuB s`cw nwm d`isAw, sux ky pMifq ny hMkwr nwl ikhw, “BwvyN
sRI ikRSn Bgvwn jI dI aucwrI sRI gIqw jI dy ArQ BI nw AwauNdy hox, Awpxw
nwm ikqnw v`fw rKwieAw hY?” pRymI is`K ny AiqAMq duKI ho ky, prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb jI pws jw d`isAw, Awp jI sux ky ivsmwd rMg c muskrwey, pMifq
nUM bulw ky ikhw, “jy dwsn dws ny ieh ArQ suxwey qW qusIN ieh socoNgy ik Bwgvwn
Gr dy hoxy krky, ArQ pVH ley hoxgy, ies krky qUM AwpxI ie`Cw Anuswr bMdw
ilAw[” pMifq ny mhWmUrK guMgy C`jU JIvr nUM ilAWdw[ ijs ny kdy pV@dy BI nhIN
dyKy sn[
vwihgurU]nwnk ndrI;ndir inhwl]Anuswr Awp jI ny imhr BrI idRStI
nwl q`ikAw,qW ies ny pMifq nUM sRI gIqw jI dy ArQ suxw ky,inrau~qR kIqw[ieh
ivsmwd kOqk dyK ky,pMifq jI,mwnu Coif gur crxI lwgu]Anuswr mwx iqAwg
www.Gursevak.com 110 q`qkrw
ky,s`cy siqgurU swihb jI dy prmpiv`qR crnIN l`g ky inhwl hoey[ie`Qy kwbl
kSmIr blK buKwry Awid dySW coN byAMq is`K sMgqW s`cy siqgurU swihb jI dy s`cy
crnkmlW c iek`qR hoeIAW[ sB dy rog sog dUr ho gey[ sB ny jwixAw ik Awp
jI cOhW ju`gW c ivAwpk vwihgurU DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI dI A`TvIN joiq
hn[ Awp jI ny &urmwieAw, “ijhVw ies sRovr c ieSnwn krygw, aus dy du`K dUr
hoxgy[” Awp jI ny vIcwirAw, sMgq nUM mgr Awauxy krky, sPr dI Kycl hovygI,
ies krky ie`Qy sRI inSwn swihb jI Julw ky hukm kIqw, “ies prmpUjnIk
prmpiv`qR AsQwn dy drSn, jnu nwnku hir kw dwsu hY; hir dws
pinhwro]3]Anuswr dwsndws dy hI drSn hn, ijhVI sMgq Awvy, ies qoN A`gy nw
Awvy[” Awpxy suKdwiek crn kmlW c AweI siqsMgq jI nUM inhwl krky,
prmpUjnIk mwqw ikRSn kOr jI, sRI bwbw guridqw jI (bwby jI dI vMs), BweI
sMqrwm jI, BweI sMgqIAw jI BweI sqIrwm jI, BweI gurbKS jI, pMj
bRhmigAwnI pRymI is`KW nUM Awpxy nwl lY ky pwlkI Asvwr ho ky s`cy siqgurU swihb
jI ny kurUkSyqr fyrw kIqw[ siqgurU swihb jI nUM bwlk rUp jwx ky AiBmwnI
iv`dvwn crcw krky,hwr ky s`cy crnIN l`gy[
122.vwihgurU]Awp jI ny id`lI hYzy dI ibmwrI cu`kxI:-Awp jI id`lI
gurduAwrw sRI bMglw swihb jI phuMcy,ien@W idnW c id`lI hYzy dI ibmwrI nwl byAMq
lok mr rhy sn[ crx kml qyry.Doie Doie pIvw;myry siqgur.dIn
dieAwlw]Anuswr ie`k pRymI is`K ny Awpxy spu`qR nUM s`cy siqgurU swihb jI d s`cy
crn-kml Do ky ipAwey,jo CyqI hI rwzI ho igAw[pRymIAW ny Awp jI dw crxwimRq
cub`cy c pw idqw,ijs nUM pI ky ihMdU muslmwn sB Arog ho gey[
123.vwihgurU]AnMq bRhmMfW dy rcnhwr s`cy siqgurU swihb jI dI
AMqrjwmqw:-rwjw jY isMG, spu`qR dI pRwpqI leI,Awp jI nUM siqsMgq jI smyq
Awpxy mihlIN lY igAw,“s`cy siqgurU swihb jI dI AMqrjwmqw prKx leI, rwxI
golIAW c mYLy bsqR pw ky bYT geI[ Awp jI ny rwxI pws jw ky ikhw, “qUM
ptrwxI hYN[” aus ny suMdr crn-kml pkVy,ipAwr nwl god c bYTwey[AMqrjwmI
jwx ky,rwjy ny Awp s`cy crn-kml Do ky pIqy,sB nUM ipAwey,nyqRW c iC`ty mwry,kysW
c pwieAw[Awp jI ny sRb ivAwpI pUrn ivsmwd ikRpw krky gur mMqR mUl mMqR Aqy
DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI dw inscw pRym Aqy spu`qR dI dwiq BI
www.Gursevak.com 111 q`qkrw
b^SI[
124.vwihgurU]Swhzwdy bhwdrSwh nUM gurSbd b^Sxw:-bhwdrSwh ny Awp
jI dy s`cy crn-kmlW c SrDw sihq hIry Bytw kIqy[Awp jI nUM pwiqSwh pws jwx
nUM pRym bynqI kIqI[Awp jI ny ikhw,“dwsn dws nUM prmpUjnIk ipqw jI dw hukm
hY,ik AOrMgy nUM nhIN imlxw[” qW Awp jI ny ikhw,“gurSbd dI kmweI krky jIvn
au~cw krnw,inAW nykI krky prjw dI rwKI krnI Awid gux Dwrny hI imlxw
hY[”Awp jI ny ieh Sbd &urmwieAw:-mÚ1]ikAw KwDY;ikAw pYDY hoie]jw
min;nwhI scw soie]ikAw myvw ikAw iGau guVu imTw;ikAw mYdw ikAw mwsu]ikAw
kpVu ikAw syj suKwlI;kIjih Bog iblws]ikAw lskr ikAw nyb KvwsI;AwvY
mhlI vwsu]nwnk scy nwm ivxu;sBy tol ivxwsu]2]Swhzwdy nUM ieh Sbd,isropwau
qy pRSwid dy ky,Awdr sihq ivdw kIqw[pwpI nOrMgy ny pV@ ky jwixAW ik TIk s`c
c lIx gihr gMBIr hn,aumr BwvyN bwlk hY pr krxI bhuq 2 au~cI hY[
125.v`fy Brwqw rwmrwie jI ny Awp jI nwl eIrKw krnI:-vwihgurU]Aink
rUp iKn mwih;kudriq Dwrdw]Anuswr Awp jI AnykW srUp Dwr ky AnykW dySW c
pRymIAW dy Anyk pRkwr dy kwrj svwrdy Aqy r`iKAw krdy[ie`k idn sMq doKI AOrMgy
dI sBw c s`cy siqgurU swihb jI dI bhuq ausqq hoeI[Awp jI dy v`fy Brw rwmrwey
ny nW shwrI qy ikhw,“aus dI isPq ikauN krdy hoN,auh qW SIqlw dw Kwjw hn[”
vwihgurU]ieh ^br rwjy jY isMG jI ny Awp jI nUM idqI[ Awp jI AkwS vWg
inrKoB, kvl vWg inrlyp DIrj sihq boly, “prmpUjnIk ipqw jI ny jdoN ies nUM
id`lI ByijAw, qW ies ny zbwnI quk aultw ky AMimRq gurbwxI dI ibAdbI kIqI,
qW prmpUjnIk ipqw jI ny ies nUM iqAwg idqw[ ijs gurqw dI pRwpqI leI,ieh
eIrKw bKIlI krdw hY,ies nUM nhIN imlygI[XQw:-chu pIVI Awid jugwid.bKIlI
iknY n pwieE;hir syvk Bwie insqwrw]ieh AMq ibn AweI ijauNdw sVygw[”
Awp jI ny kRoD dy vsIkwr ho ky bcn nhIN khy!aus nUM gurU ipqw jI qoN AwkI jwx
ky,gurmiq mrXwdw nUM shI slwmiq r`Kx leI,ieh sRI muKvwk khy ik swry SrDw
krn[prmpUjnIk siqgurU s`qvyN pwiqswh jI ny jo gurqw b^SI hY,auh TIk hI
b^SI hY[gurU jI nUM bwlk n smJx,Awp jI dI au~cI krxI hY,beI jy is`KW dI
SrDw n rhI qW kilAwx nhIN hovygI[so Awp jI ny Awpxy is`KW leI hr pRkwr dI
kurbwnI idqI hY,so ieh bcn pUry BI hoey[XQw:-doihrw[rwmrwie jIvq sVw; ibn
www.Gursevak.com 112 q`qkrw
aulwd ibn SWiq[ inrvYrW sMg vYr jo; hlq plq duK pwq]48] siqgur SWiq
srUp ko; drSn sMgiq lyq[ jYsI jYsI Bwvnw; pUrn siqgur hyq]49](sRI gurmuiK
pRkwS) vwihgurU] Awp jI dw hukm pw ky, rwjy ny jmnW iknwry suMdr qMbU knwqW
cMdoey lw idqy[ dono vyly suMdr dIvwn sjx l`igAw[ siq aupdyS hovy, dyg Aqu`t
c`ly, jMgL c mMgl ho igAw[
vwihgurU] AwieAw hkwrw clxvwrw; hir rwm nwim smwieAw](923)
Anuswr Awp jI nUM Akwl purKu jI ny pUrn Awdr pRym sihq Awpxy pws
bulwieAw[ AkwlpurKu jI dy bulwaux qoN, Awp jI bhuq pRsMn hoey[
126.vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb mh`ly A`TvyN jI dw siqsMgq
jI nUM SuB s`cw aupdyS:-gur gwdI, 1Avcl j`g mWhI[ vDih pRqwp, imtih ikm
nWhI[ mnokwmnw, sMgiq pwvih[ ly gur qy, aupdyS kmwvih]26](1Ac`l) gurU gRMQ
swihb, sB kyrw[ jo hmro, cih drSn hyrw[ so SrDw Dir, 2hyrin krY[ pwpin
3
gn ko, 4qqiCn hrY]27](2drsn 3smUMh 4CyqI) hm soN, bwq krin jo cwhih[
pTih sunih, gurU grMQ 5aumwhih[ iqs mih khXo, ju krih kmwvin[ 6cwr
pdwrQ,ly mn pwvn]28](5auqswh 6Drm ArQ kwm moK) hoih kwmnw, is`K kY
koeI[ ibGn prih,kY 7sMkt hoeI] Srn gurU gRMQ swihb kI, jwieN] q`qiCn,
siqgur bnih shwie]29](7du`K) SrDwlU ko, siB ikC AhY[ hoih ASrDk, ikmhu
n lhY[ qn sdIv; iQr hoie n koie[ irdw gur gRMQ ko ilhu 8joie]30](8dyK)
in`q drsn kir; msqk tykhu[9hnhu ibkwrin 10ibbykhu[iem suin kr,siqgur
kI bwnI[siBin 11iblocn qy,bih pwnI]31](sRI gu:pR: sU:)(9nws kro
10
vIcwr,igAwn 11nyqRW)
127.prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb mh`ly nOvyN jI nMU gurqw b^S ky,Awp jI
ny ju`go ju`g At`l Amr AduqI kurbwnI dyxI:-Akwl bwxw pihnx qoN ie`k idn
pihlW, jmnw iknwry gurduAwrw sRI bwlw swihb jI (id`lI) ivKy, AMimRq vyly suMdr
dIvwn sjwieAw, sRI Awsw jI dy vwr dy Bog aupRMq, pMj pYsy qy ie`k nwrIAl QwL
c r`K ky, Awpxy hsq kmlW c auTw ky, prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqswh
jI dy rwjXog isMGwsx dIAW cwr pRkrmW krky QwL Bytw r`K ky m`Qw tyk ky
&urmwieAw, “bwbw bsih bIc bkwly, ApnI sMgq Awp sMBwly[” sRI bwby gurid`qy

www.Gursevak.com 113 q`qkrw


jI nUM ikhw, “dws qoN mgroN bwby bkwly jwxw, au~Qy bweI dMBI gurU hoxgy[ m`KxSwh,
s`cy gurU nUM pRgt krngy[ aun@W A`gy pMj pYsy Bytw r`K ky, nwrIAl JoLI pw ky gurqw
iqlk lwauxw[ aun@W nUM dwsn dws dw srUp mMnxw pUjxw, pRym BytwvW hwzr
krnIAW, Awpxw pRlok svwrnw[ aun@W dI pRsMnqw dws dI pRsMnqw hY[” ieh bcn
&urmw ky ^uSIAW dy vwjy vjvwey, gRIbW nUM dwn idqy, kVwh pRSwid vrqwieAw
igAw[
vwihgurU] siq siq siq nwnik kihAw;(381) Anuswr bwbw bkwly TIk hI
ikhw sI qy gurqw BI Byj idqI, pr ijn@W nUM AwpxI pUjw krwaux dI A`g l`gI sI,
aun@W ny A`q cu`kI hoeI sI, siqgur nwnk pRgitAw; imtI DuMDu jig cwnxu hoAw[
ijau kir sUrju inkilAw; qwry Cip AMDyru ploAw[(vwr 1) Anuswr s`cy siqgurU
swihb jI rUpI sUrj cV@n qoN dMBI qwirAW vWgU Alop ho gey[ jYkwru kIE DrmIAw
kw; pwpI kau fMfu dIEie](89) vwlI khwxI vrqI[ rwq nUM iPr dIvwn sijAw,
rYx svweI kIrqn hoieAw[ A`DI rwq mgroN Awp jI ny prmpiv`qR ieSnwn krky
AMimRq rUp sRI jpu jI swihb jI dw pwT krky, hor SbdW dw pwT kIqw[ BweI su`Kw
jI, BweI nMd jI, BweI n`QU jI, pRymIAW nUM kIrqn krn dw hukm kIqw[ AMimRq
kIrqn suxidAW Awsn ’qy ibrwjmwn hoey, prmpUjnIk ipqw jI dy hukm nUM isr
m`Qy mMnidAW, Purmwnu qyrw isrY aUpir; iPir n krq bIcwr](338) Anuswr Awp
jI ny pMc BUqk sRIr iqAwg ky Awpxy AibnwsI ivAwpk AKMf inhcl inrgun
srUp c lInqw pw leI[ ijvyN pqMgw lweIt ’qy sVdw hY, iqvyN s`cy siqgurU swihb
jI dy bcnW qoN ShId ho gey[ ies smyN byAMq pRkwS hoieAw, AkwS mMfl coN
dyviqAW ny puSp vrKw qy jY jYkwr kIqI[
vwihgurU s`cy siqgurU s`qvyN pwiqswh jI ny Awpxw bcn mMndy jwx ky gurqw
b^SI sI, AwpxI kurbwnI dy ky pRis`D pRgt kr idqw ik jo gurU ipqw jI ny kIqw
hY, TIk hI kIqw hY[ Awpxy srUp coN Awpxy prmpUjnIk bwby siqgurU qygbhwdr
swihb jI nUM pRgt kIqw[ ieh Anq klwvwn hox dw hI krq`b hY jI[ aumr BwvyN
CotI sI, pr krxI s`cy siqgurU nwnk dyv siqgurU Arjn dyv swihb jI vwlI
kIqI[ zulm dy nws leI, prmpUjnIk s`cy ipqw jI dy bcn nUM mMnidAW, Awpxy
prmpUjnIk bwby guridqy, bwby At`l jI vWg Awpxw sRIr kurbwn kr idqw, A`gy
Awpxy prmpUjnIk bwby Aqy cwcy jI Aqy is`KW nUM kurbwnI dyx dy pUrny pw idqy,
www.Gursevak.com 114 q`qkrw
s`cy siqgurU swihb jI dy bcnW nUM Awpxy sRIr nwloN Amolk mMinAw[ s`cy siqgurU
pihly pwiqswh jI qoN lY ky, zulm dy nws Drm dy pRkwS dI bhuq v`fI qoN v`fI
kurbwnI dyx dI Xojnw sI, aus Anuswr Awp jI ny kurbwnI idqI[ ijs krky swrI
mwnvqw Awp jI dI mihmw gwaux l`gI[ XQw:- khy ipqw ky mihN ieh rhy[ dynI
krwmwq nih chy[ DMn gurU hirikRSn mhwny[ DIr gMBIr ABIr sujwny]34] so s`cy
siqgurU pihly pwiqswh jI qoN lY ky, swihbzwidAW jI dI ShIdI dy ky prmpUjnIk
s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI ny ipMf lMmy j`tpury ivKy zwlm muglW dI jV pu`t
idqI[
vwihgurU] ie`Dr prmpUjnIk s`cy siqgurU s`cy pwiqswh jI dy joqI joiq
smwaux qoN, mY rovMdI sBu jgu runw; ruMnVy vxhu pMKyrU](558) Anuswr sB pRymI
vYrwg krn l`g gey[ s`cy siqgurU swihb jI nwl idlI s`cw ipAwr lw ky roxw
pRvwx hY[ XQw:- nwnk, ruMnw bwbw jwxIAY; jy rovY lwie ipAwro](579) qy,
gurmuiK qyrw Bwxw BwvY](1063) Anuswr swrI rwq AMimRq kIrqn krdy suxdy rhy[
AMimRq vyly gur AMimRq iBMnI dyhurI; dw prmpiv`qR ieSnwn krw ky, nvIn bsqR
pihnw ky, suMdr ibvwn ’qy sjw ky suMdr dIvwn ip`CoN Ardws krky jmnw iknwry
cMdn icKw rc ky, sRI jpu jI swihb jI dw AMimRq pwT krky cMfw lw idqw[ icKw
dy SWq hox q`k siqsMgq jI AMimRq kIrqn suxdy rhy, icqw dy SWq hox qoN sRI
kIrqn soihly swihb jI dw AMimRq pwT krky, Ardws krky jmnw c ieSnwn
krky fyry Awey[ AlwhxIAw pwT mgroN sihj pwT AwrMB krky Bjn ismrn dw
pRvwh clwieAw[ lgwqwr kIrqn krdy rhy[ gRIbW nUM dwn gurU lMgr kVwh pRSwid
lgwqwr vrqwieAw[ icKw AsQwn ’qy gurduAwrw sRI bwlw swihb jI bxvwey[
prmpUjnIk mwqw jI, siqsMgqW smyq sRI kIrqpur swihb jI ivKy Aw ky pUrn
vYrwg Dwr ky bMdgI krn l`gy[ kurbwxI iqnw gurisKw; Bwie Bgiq gurpurb
krMdy[(vwr 12) so AYsy prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dI ShIdI qy s`cy
siqgurU nOvyN pwiqswh jI dy gurqw gurpurb nUM ijhVy pRymI pRym Bwvnw sihq
mnwauxgy, s`cy pwiqswh jI dIAW ^uSIAW pw ky inhwl hovxgy[ mn qrsy gur drs
ky; sRI hirikRSn AnUp[ cIq vso prqIq dY; siq icq AwnMd rUp](sMq mhWpurS
jI) vwihgurU]
128.vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU ipqw jI dw hukm iKVy m`Qy mMn
www.Gursevak.com 115 q`qkrw
ky,sMq doKI mhW cMfwl Aiq nIc pwpI nOrMgy dy m`Qy n l`gxw:- prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb jI dI mhwn sUrbIrqw hY[ ieh nhIN smiJAw ik bwidSwh nUM drSn
dyx c dwsndws dI vifAweI hovygI, bwidSwh Dn jgIr Amolk vsqUAW dyvygw,
srkwry drbwry bwidSwh dy AmIr vzIr, prjw mMnqw pUjw krygI, pr prmpUjnIk
ipqw jI dw hukm mMnidAW Awp jI BI ipqw jI vWg AhMkwrI nurMgy dy m`Qy nhIN
l`gy[ pUrw inAwau; kry krqwru](199) Anuswr sMq doKI mhW hiqAwry nUM iSksq
dyxI, r`b rUp siqgurU swihb jI dw idRV sMklp sI ik aus pwpI nUM pqw l`gy ik mYN
kMs rwvx nwloN BI zwlm hW[ byprvwh sdw rMig hir kY;Anuswr Awp jI dI ieh
byprvwhI hY, jo id`lI q^q dy rwjy nUM mUMh nw lwauxw, iSk`sq dyxI, BwvyN Awp jI nUM
duSmx im`qR brwbr hn, pr du`KW c pIVq prjw nUM zulm qoN Cufwaux dw AiqAMq
hI gihr gMBIr AwSw hY[ jdoN s`cy siqgurU swihb jI ny m`Qy nw lwieAw, qW sB
swDU sMqW prjw dy mno l`Qw[ bwbr jwbr qoN lY ky, ieh gurU Gr Aqy gRIb prjw ’qy
zulm krdy Aw rhy sn, ijvyN s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI nUM ShId kIqw,
prmpUjnIk s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI nwl pMj jMg lVy, ipCly qy Agmn smyN
dI vIcwr krky, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny pwpI AhMkwrI sMq doKI
AOrMgy nUM Awpxy m`Qy nhIN lwieAw[ ien@W dy zulm nUM nws krn leI, m`Qy nw lwaux
dw prn, prmpUjnIk s`cy siqgurU ipqw s`qvyN pwiqswh jI vWg pUrw inBwieAw[
vwihgurU] vYrwgmeI ShIdI:- gurU nwnkSwhI sMmq 195 Aqy 1721 ib: cyq
SudI cOds, 6 AprYl 1664 eI: nUM, gurduAwrw sRI bwlw swihb jI (id`lI) ivKy
joqI joiq smwey[ vwihgurU] ku`l AwXU:- qkrIbn 7 swl 8 mhIny 24
idn[vwihgurU] gurqw kIqI:- qkrIbn 2 swl 4 mhIny 29 idn gurqw ’qy sj ky
byAMq jIAW dw auDwr kIqw[ vwihgurU] hzUrI kIrqnIey:- bwbk rbwbI jI dy
s`cKMf jwx qoN ien@W dy cwr spu`qRW nUM s`cy siqgurU pRBU CyvyN pwiqswh jI ny isropwau
b^Sy, ieh hI hzUrI kIrqnIey sn[vwihgurU] JUTI hkUmq:- pwpI AOrMgw[
129.prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI ShIdW dy isrqwj
SuB s`cI bMswvlI:-qygbhwdr ismirAY;Gr nau iniD AwvY Dwie])imT bolVw
jI;hir sjxu suAwmI morw])Aiq suMdr mn mohn ipAwry;sBhU miD inrwry]srUp
prmpUjnIk s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh sRI gurU qygbhwdr swihb jI, soFvMs[DMn
hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn hn, hux sIs
www.Gursevak.com 116 q`qkrw
kurbwn kr rhy hn[
130.vwihgurU]AMimRq rUp prmpiv`qR SuB Avqwr kQw mwqw ipqw jI qy pRymI
Awp jI nUM AiqAMq hI pRym nwl cu`k ky jwp krwauNdy:-Awp jI dy prmpUjnIk
ipqw,dl BMjn guru sUrmw,vf joDw bhu praupkwrI[vwihgurU s`cy siqgurU CyvyN
pwiqswh jI,sRI AMimRqsr swihb jI gurU ky mihlW ivKy Ascrj ivsmwd bypRvwh
ivgws nwm rMg c lIn sjy hoey sn[XQw:-pwrbRhm gur byprvwhy]Awp jI dy
mihl pRymw-BgqI dy Avqwr prmpUjnIk jgq mwqw nwnkI jI, sw guxvMqI sw
vfBwgix] puqRvMqI sIlvMiq sohwgix] rUpvMiq sw suGiV ibcKix jo Dn kMq
ipAwrI jIau]Anuswr pRym siqkwr nwl Awp jI nMU p`Kw J`l rhy sn[ bwbw
At`lrwey jI pws Kyf rhy sn, sRI gurU swihb jI Awpxy spu`qR nUM ipAwr nwl dyK ky
h`sy, vwihgurU 3 aucwirAw, qW swfy mwqw jI ny inmRqw pRym sihq h`Q joV ky pRym
bynqI kIqI, “hy gurU pRmysr jI! Awp jI dy h`sx dw kI kwrn hY?” qW ikhw, “hy
piqbRqy! prvdgwr Apwr Agm byAMq krqwr isrjnhwr dy Kyl@ Apwr hn,
Awpxy ieh lwl jI v`fy pRqwp vwly hn, pRMqU AwXU QoV@I hY, praupkwr krky gurpurI
pDwrngy, pr ien@W dw nwm jgq c sdw At`l rhygw[” ieh sux ky mwqw jI nUM
sog ho igAw[ AiqAMq gRIbI nwl Arz kIqI, “jI! Awp jI dI dwsI dI ieh SuB
ie`Cw hY ik ieh gurqw dy mwlk bxn, Awp jI KMf bRhmMf dy mwlk hoN, auqpqI
pwlxw lYqw sB Awp jI dy hI v`s hY, ieh SuB ie`Cw ikRpw krky pUrI kro jI[”
vwihgurU siqgurU pwiqswh ny ikhw, “krqwr dy Bwxy Anuswr vrqx vwlw
gurmuiK hY[ XQw:- gurmuiK qyrw Bwxw BwvY]ies leI Bwxw mMno, ieh qW ijvyN ikhw
hY, iqvyN hI hovygw[ qum bf dwqy;dy rhy]Anuswr DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv
swihb jI AwpW nUM hor gurmuiK mhWpurS b^Sxgy, jo gurqw dy mwlk bx ky,KMf
bRhmMf byAMq;auDwrxhwirAw]qyrI soBw quDu;scy myry ipAwirAw]Anuswr KMf bRhmMf
nUM qwrngy, AYsI au~c krxI BgqI krky ShIdI dyxgy, jo hor iksy ny BI nhIN
idqI[” idqy vr Anuswr, Awp jI ny gurU nwnk SwhI sMmq 152[1678 ib:vYswK
vdI pMcmI,mMglvwr,12 ApRYl 1621 eI: nUM prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr sRI
AMimRqsr swihb jI gurU ky mihlW ivKy DwirAw[XQw:-nis vM\hu iklivKhu;krqw
Gir AwieAw]dUqh dhnu BieAw;goivMdu pRgtwieAw]
vwihgurU prmpUjnIk pMjvyN swihbzwdy jI dy SuB s`cy prmpiv`qR Avqwr dI
www.Gursevak.com 117 q`qkrw
Kbr qy ^uSI dI lihr, pRymw-BgqI dI ^Sbo swry bRhmMfW c PYl geI, vDweIAW dyx
vwilAW dI BIV gurU ky mihlW v`l qur peI[ prmpUjnIk dwdI jI ny Awpxy ipAwry
AvqwrI poqRy jI dy Avqwr dI ^uSI c AmIr gRIb sB nUM Ku`l@I miTAweI vMfI[ jwickW
nUM aun@W dI mMg Anuswr dwn idqw[ bwbw bu`Fw swihb jI, BweI gurdws swihb jI,
bwbw ibDIcMd swihb jI Awid pUrn praupkwrI mhWpurSW ny mwqw gMgw jI nUM
vDweIAW qy swihbzwdy jI nUM AsIsW idqIAW[ Awp vwihgurU DMn siqgurU CyvyN
pwiqswh jI Awpxy ipAwry bwlk jI dI ^br sux ky, Awpxy mihlIN phuMcy, Awpxy
ipAwry swihbzwdy jI nUM pUrn Adb pRym sihq nmskwr kIqI[ bwby ibDIcMd jI dy
nmskwr dw kwrx pu`Cx qoN, s`cy siqgurU swihb jI ny ikhw, “ieh pUrn gurU pRgty
hn, jo prmpiv`qR nOvyN jwmy AMdr gaU gRIb ihMd dI piq dI r`iKAw leI Awpxw sIs
blIdwn dyxgy[” Avqwr smyN ivsmwd pRkwS hoieAw[ ^uSIAW Bry qyrvyN idn
prmpUjnIk dwdI jI sRI mwqw gMgw jI ny Awpxy ipAwry AvqwrI poqRy nUM AwpxI god c
lY ky, sRI drbwr swihb jI Aw ky m`Qw itkwieAw, pMj pRkrmW krky dIvwn c sj
gey, qW rwgIAW ny, soriT mhlw 5]prmysir idqw bMnw]duK rog kw fyrw BMnw]And
krih nr nwrI] hir hir pRiB ikrpw DwrI]1] sMqhu suKu hoAw sB QweI]pwrbRhmu
pUrn prmysru riv rihAw sBnI jweI]rhwau]Dur kI bwxI AweI]iqin sglI icMq
imtweI]dieAwl purK imhrvwnw]hir nwnk swcu vKwnw]AMimRq Sbd dw kIrqn
kIqw, aupRMq bwby bu`Fy swihb jI ny Ardws krky,ieh prmpiv`qR sRI muKvwk ilAw:-
sloku]qnu mnu Dnu Arpau iqsY;pRBU imlwvY moih]nwnk,BRm Bau kwtIAY;cUkY jm kI
joh]ieh sux ky sRI gurU swihb jI ny AiqAMq hI prm pRsMn ho ky ikhw,“ieh bhuq hI
blI sUrvIr mhWpurS Drm r`iKAk hoxgy,ien@W dw nwm sRI gurU qygbhwdr swihb jI
hovygw[DrmXu`D AMdr qyZ dI bhwdrI krngy[sIs dy ky zwlm dI qyg KuMFI kr
dyxgy[lb loB ivkwr hMkwr dy iqAwg dw iqAwg krky gurqw nUM pRwpq hoxgy[” ieh
sux ky sRb`q sMgq pRsMn hoeI, prmpUjnIk ibRD mwqw gMgw jI ny suMdr coLw
pihnwieAw[
vwihgurU] bwby bu`Fy swihb jI ny AvqwrI swihbzwdy jI dw,Avqwr sMskwr
kIqw[vwihgurU]prmpUjnIk ipqw jI:-s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI[prmpUjnIk
mwqw nwnkI jI[ prmpUjnIk dwdy s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI[ dwdI
prmpUjnIk jgq mwqw gMgw jI[ prmpUjnIk pVdwdy s`cy siqgurU cOQy pwiqswh jI[

www.Gursevak.com 118 q`qkrw


prmpUjnIk pVdwdI pRymw-BgqI dy Avqwr jgq mwqw BwnI jI[ prmpUjnIk
ipAwry dwdky cUnw mMfI lhOr, sRI AMimRqsr swihb jI[ prmpUjnIk s`cy siqgurU
swihb dy ipAwry nwnky bwbw bkwlw swihb jI[ prmpUjnIk nwnw hrI cMd jI[
nwnI hirdyeI jI[vwihgurU]mwqw jI qy pRymI Awp jI nUM AiqAMq hI pRym nwl cu`k ky
jwp krwauNdy, ijhVw is`K dyKdw, auh hI jwp krwauNdw, ieauN jwp in`kI AvsQw c
hI idRV pRp`k krvwieAw, hryk b`cy nUM in`kI aumr c jwp pRp`k krwauxw qy
gurbwxI c joVnw cwhIdw hY[vwihgurU] gurU Gr dI au~qm au~cI su`cI mrXwdw
Anuswr prmpUjnIk ipqw jI ny Awpxy ipAwry swihbzwdy jI nUM Awpxy s`cy crn-
kml Do ky ipAwey[ mUlmMqR vwihgurU mMqR idRV krw ky, gurmiq dI sMpUrn is`iKAw
idRVqw pRym b^S ky inhwl kr idqy[ s`cy siqgurU swihb jI dI inrwlI b^iSS
pRwpq krky,mY dyvwnw BieAw AqIqu]Anuswr ivsmwd ismrn pUrn pRym vYrwg
iqAwg c rihx l`gy[ prmpUjnIk ipqw jI qy swihbzwdy jI dy pUrn ipAwry irSqy
nwl gurU is`K dw irSqw BI gwV@w ipAwrw ho igAw,ijs kI Awsw iqs hI sauip
kY;eyhu rihAw inrbwxu]Anuswr qn mn Dn s`cy siqgurU swihb jI nUM sB kuJ Arp
ky jIvn mukiq inrAiBmwn inrlyp Agm AvsQw c lIx ho gey[ Awpxy mn qy
ieMdRIAW nUM s`cy siqgurU swihb jI dy prwiex krky ieMdRIAW nUM s`cy siqgurU swihb
jI dy ismrn c lweI r`Kdy[ mwqw jI dy khy Anuswr CotI aumr c prmpUjnIk
ipqw jI dy s`cy crnW ’qy m`Qw r`K idMdy[ bwlk AvsQw c hI gurU crnW nwl mn
joV ky, s`cy siqgurU swihb jI dy srUp nUM ihrdy c vsw ilAw[ sRI Akwl q^q
swihb jI ivKy, prmpUjnIk ipqw jI nUM nmskwr krky, ic`q itkwA ky suMdr SuB
s`cy drSn krky,gur kI mUriq;mn mih iDAwnu]Anuswr siqgurU swihb jI dy srUp
nUM Awpxy iDAwn c itkwA ky,smwDI c bYT jWdy[XQw:-mn mih;siqgur iDAwnu
Drw]siqgurU swihb jI dw ismrn kridAW sRIr dw iKAwl Bu`l jWdw[XQw:-mgnu
BieE ipRA pRym isau;sUD n ismrq AMg]
vwihgurU]jdoN Awp jI sRI Akwl q^q swihb jI AwauNdy, qW prmpUjnIk
ipqw jI Awp jI nUM godI c lY ky bhuq 2 ipAwr krdy[ jy godI c nw lYNdy qW
Awpxw gofw cu`k ky brwbr ibTw lYNdy[ jdoN Awp jI nmskwr krky vwips AwauNdy,
qW mhwrwj gurU ipqw jI, Awp jI dI kMf v`l prm ipAwr ikRpw idRStI nwl q`kdy
rihMdy[ AiDk pRym ipAwr siqkwr krdy dyK ky, mwqw nwnkI jI pu`Cdy, “ieh
www.Gursevak.com 119 q`qkrw
msq rihMdy hn, iksy nwl boldy nhIN[ Awp jI ien@W dw AYnw izAwdw idloN ipAwr
siqkwr ikauN krdy hoN?” ieh sux ky gurU jI ny &urmwieAw:- gur kih ien kY sIs
dY, ihMd bcY AiblMb[ dsm gurU Avqwr hoie; qwrnhwr 1kdMb[ 1smUMh[ ieh sux
ky mwqw jI nUM bhuq 3 hI ^uSI hoeI[ Awp jI kdy mhwrwj swihb jI nUM q`kidAW,
kMD ’qy au~krI qsvIr vWg jy KV@y, qW KV@y hI rihMdy, jy bYTy hn, qW bYTy hI drSn
krdy rihMdy[ XQw:- AMdir scw nyhu; lwieAw pRIqm AwpxY] qnu mnu hoie inhwlu;
jw guru dyKw swm@xy]muKoN bhuq hI G`t qoN G`t boldy, jdoN boldy, gurU ipqw jI dI
mihmw rs 2 ky boldy, romwvlI KV@ jWdI, gLw rs nwl Br jWdw[ gurU js suxn
vwilAW nUM AMimRq c nuhw idMdy[vwihgurU]bRhmiv`idAw:- s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh
jI ny, Awp jI nUM sB qoN pihlW bwby bu`Fy swihb jI qy BweI gurdws swihb jI dy
praukwrI s`cy crnIN lwieAw,ien@W gurmuiK mhWpurSW ny hI Awp jI nUM bRhmiv`idAw
pV@weI[vwihgurU]SsqR iv`idAw:-s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI dI &Oj dy muKI XoDy
bwby ibDIcMd jI,BweI jYqw jI,BweI iprwgw jI,BweI nMdw jI,ShId BweI mnI isMG
jI dy bwby BweI b`lU pvwr jI mhWpurKW qoN SsqR iv`idAw pRwpq kIqI[
vwihgurU] sMgIq iv`idAw:- Abdu`lw jI, bwbk jI, BweI n`Qw jI qoN pRwpq
kIqI[ jdoN s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI kIrqn krdy, qh mrxu n jIvxu; sogu n
hrKw] swc nwm kI; AMimRq vrKw] hox qoN, vxu iqRxu iqRBvxu kIqonu
hirAw]Anuswr vx iqRx hry Bry ho jWdy[
131.vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI dy Drm-jMgI kOqk:- 14 swl dI
AvsQw c sRI krqwrpur swihb jI dy jMg c Awpxy j`Qy smyq siqgurU qygbhwdr
swihb jI bVy swhs au~dm pRwkrm nwl jMg lV rhy sn[ XQw:- rxu dyiK; sUry
icq aulws] jdoN iBAwnk jMg ho irhw sI, qW prmpUjnIk mwqw nwnkI jI ny
sunyhw ByijAw, “hux jwn nUM ^qrw hY, vwips Aw jwE[” pr Awp jI ny au~qR idqw,
“ijqnw icr sRIr c pRwx hn, pUrw qwx lw ky lVW mrWgy[” mOq dw fr rweI mwqR
BI nhIN mMinAw, “siqgurU ipqw jI dI pRsMnqw pRwpq krnI hY[” ieh kih ky Awp
jI ny is`K nUM vwips moV idqw, ij`q dy fMky v`jx q`k, m`cdy jMg c jUJdy rhy[
vwihgurU siqgurU s`qvyN pwiqswh jI nUM gurqw dyx qoN mwqw nwnkI jI ny ikhw,
“Awpxy ipAwry lwl ’qy BI b^iSS kro jI[” prmpUjnIk s`cy siqgurU CyvyN

www.Gursevak.com 120 q`qkrw


pwiqswh jI ny pRSwid Ckx ip`CoN h`Q Do ky rumwl nwl pUMJ ky, swfy mwqw jI dI
JoLI c pw idqw, ikhw, “nwnk. icMqw miq krhu;icMqw iqs hI hyie]ien@W nUM BI
gurqw dI pRwpqI hovygI[” ieh vr pRwpq krky mwqw jI pUrn pRym rs nwl Br
gey[vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI ny Awpxy AiqAMq ipAwry
poqRy s`cy siqgurU s`qvyN pwiqswh jI nUM gurqw b^S ky ieh SuB ipAwry bcn khy,
“prmpUjnIk pUrn bRhm srUp Awpxy AiqAMq ipAwry cwcy siqgurU qygbhwdr
swihb jI dw dwsndws dy qu`l siqkwr krnw[”
132.gurpRswid]vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU jI dw gurmiq Anuswr SuB
AnMdkwrj:- s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI jdoN Awpxy prm ipAwry swihbzwdy
sUrjm`l jI nUM sRI krqwrpur swihb jI ivKy ivAwhux gey, aus smyN sRI bwbw
guridqw swihb jI s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI, bwbw AxIrwey jI swihbzwdy BI
nwl sn[ siqgurU dsvyN pwiqswh jI dy v`fBwgy nwnI ibSn kOr jI nUM siqgurU nOvyN
pwiqswh jI Kry ipAwry l`gy, prmpiv`qR suMdr s`cy drSn krky moihq ho gey[
XQw:- jo hir kw ipAwrw so sBnw kw ipAwrw;) nwnku khY shylIho;shu Krw
ipAwrw]Awpxy pqI lwl cMd jI nUM pRym bynqI kIqI ik siqgurU nOvyN pwiqswh jI jy
Awpxy jvweI bx jwx, qW AwpW mhwn kilAwx nUM pRwpq hovWgy[ ieh sux ky bwbw
lwl cMd jI ny siqgurU pRBU CyvyN pwiqswh jI nUM nIchu nIcu nIcu Aiq nwn@w hoie
grIbu bulwvau])imst bcn bynqI krau;dIn kI inAweI]Anuswr pRym bynqI kIqI,
qW s`cy siqgurU swihb jI ikhw, “pihlW AxIrwey jI dI vwrI hY[” mMny kI
giq;khI n jwie]Anuswr mh`ly dsvyN jI dy prmpUjnIk nwny jI ny h`Q joV isr
Jukw ky ikhw, “siq bcn jI[” siqgurU swihb jI ny ie`k is`K nUM Byj ky AxIrwey
jI nUM pu`iCAw, qW ikhw, “mYN nhIN SwdI krwauxI, SwdI kI huMdI hY?” is`K ny
smJwieAw, pr ien@W ny AwpxI mrjI Anuswr nWh kih idqI[ aupRMq mh`ly nOvyN jI
nUM pu`iCAw, AiqAMq pRym sihq au~qR idqw, “dwsn dws prmpUjnIk s`cy pwiqswh
jI dI AwigAw Anuswr hY, siqgurU swihb jI dI mOj hY, ijvyN cwhux iqvyN krn[”
ieh kihMidAW h`Q joV isr Jukw ky, inmK inmK; Twkur nmskwrY] Anuswr pRym
sihq m`Qw tyk idqw[ prmpUjnIk s`cy siqgurU ipqw jI sux ky bhuq hI pRsMn hoey[
lK KusIAw pwiqswhIAw; jy siqguru ndir kryie] Anuswr au~Qy hI siqgurU nOvyN
pwiqswh jI dI SuB mMgxI kr idqI[
www.Gursevak.com 121 q`qkrw
vwihgurU] jM\ cV@n qoN pihlW Awp jI dI ipAwrI v`fI BYx jI bIbI vIro jI
ny Awpxy ipAwry gihr gMBIr suhl sujwn suMdr Brwqw jI dI pMjwb dI rIqI
Anuswr ieauN iqAwrI kIqI[ gurU qygbhwdr sohy, nr nwir rUp ipiK mohy[ sm ipq
ky 1dIrG 2fIlM[ muK mMfl cMd suSIlM]42] Buj lWbI AwXuq CwqI[ ibsiqriq
AWK s`c rwqI[ 3jug 4kMD 5auqMg suhwey[ 6giq 7mMd mMd 8Cib pwey]43](sRI gu:
pR: sU) 1v`fw, 2k`d 3dovy 4moFy, 5au~cy, 6cwl, 7hOlI 2, 8SoBw[
vwihgurU] SwdI c sRI KfUr swihb jI qoN qRyhx qy sRI goieMdvwl swihb jI qoN
B`ly swihbzwdy Awey[ XoDw rweyjoD qy aus dI nyk swaU SrDwlU rwxI qy siqgurU nOvyN
pwiqswh jI dy nwnw hrIcMd jI, nwnI hirdyeI jI Aqy BweI swDU qy rUpw jI Awey[
au~Gy 2 pRymI isAwxy is`K bhuq Awey[ Awp jI dy jIjw jI BweI swDU jI Awpxy
ipqw Drmy jI smyq phuMcy[ gurU nwnk SwhI sMmq 160 qy 15 A`sU 1686ib;nUM,sRI
krqwrpur swihb jI ivKy SwdI hoeI[vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI
dy shury, krqwrpur[vwihgurU siqgurU swihb dy mihl:-swfy mwqw gujrI kOr
jI[s`cy siqgurU swihb dy shurw swihb jI:- bwbw lwlcMd jI[s`s mwqw ibSn kOr
jI[vwihgurU] swly:- mhwn XoDy mhwn sicAwr gurU Bgq ikRpwlcMd jI[vwihgurU]
Awp jI dw shurw pirvwr s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI qoN gurU Gr dw Ainn
is`K syvk pRis`D sI, jo lKnOr qoN Aw ky sRI krqwrpur swihb jI (jlMDr) visAw[
vwihgurU]SuB SwdI qoN mgroN s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI dy v`fBwgy kuVm
bwbw lwlcMd jI qy kuVmxI swfy mwqw ibSn kOr jI ny h`Q joV ky pRym inmRqw gRIbI
ivsmwd ^uSI iekwgRqw sihq muAw&I mMgI, nyqRW c vYrwg jl Aw igAw, lUM kMfy KV@y
ho gey, ikhw, “Awp jI KMf bRhmMf byAMq;auDwrxhwirAw] ivAwpk bRhm jI dy
pUrn Avqwr Anq klwvwn hoN jI,dwsn dws ku`J BI nhIN dy sky, SuB s`cI syvw
BI nhIN kr sky,Awpxy dwsry goly jwx ky b^S lYxw jI[”pUrn pRym inmRqw dy ieh
SuB bcn sux ky,prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny pUrn pRym ’c FL ky
ikhw,“inhwl inhwl inhwl” ikhw[XQw:-suin siqgur Bey ikRpwlw[qum dIno
1
skl 2ibswlw[ijn 4qnujw 4Arpn kInM[kXw pwCy iqn riK lInM]24]1sB ku`J
2
v`fw dwn 3spu`qRI 4Bytw[
vwihgurU]prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dy AiqAMq ipAwry dulwry sicAwry
inAwry swihbzwdy jI,jw kau.hir rMgu lwgo iesu jug mih;so khIAq hY
www.Gursevak.com 122 q`qkrw
sUrw]Anuswr Anq klwvwn inrBY sUrvIr mhwn DMn vwihgurU siqgurU gurU goibMd
isMG swihb ^wlsw jI[
133.vwihgurU] sdw sdw sdw dieAwl]prmpUjnIk s`cy siqgurU CyvyN
pwiqswh jI ny Awp jI nMU prmpiv`qR SuB aupdyS vr b^Sxw:- sMq syvw kir
BwvnI lweIAY;iqAwig mwnu hwTIlw]1]Anuswr Awp jI pUrn pRym BwvnI sihq,hT
mwx iqAwg ky,siqsMgq jI dy crn kml DoNdy,crn cwpI krdy,hMgqw mmqw
ivkwr iqAwg ky,gurU crn-kmlW ’c ilv lw ky,AiqAMq pRym ipAwr siqkwr nwl
SuB s`cI syvw krdy dyK ky, sdw sdw sdw dieAwl] gurU ipqw jI ny prm pRsMn ho
ky,Awp jI nUM prmpiv`qR SuB s`cw aupdyS qy vr b^iSAw,“mn kw mwn iqAwgnw
jwp vwihgurU nwm[Bwxw mMnx sd sdw;mn vsY AiBrwm[) guru myrY sMig; sdw hY
nwly] qyrw Awpxw Awp, Awqmw (prmwqmw) srUp sdw qyry nwl hY, igAwn KMf
mih igAwnu prcMfu]Anuswr irdy ’c igAwn inscy krnw, muKoN pRymw-BgqI dy ^Ub
im`Ty SuB AMimRq bcn krny[XQw:-Bwau Bgiq kir nIcu sdwey]vrq vrqwvw pUrn
pRym vYrwg dw r`Kxw[XQw:- igRhu mMdr mhlw jo dIsih;nw koeI sMgwir]};min jIqY
jgu jIqu]Anuswr Awpxy mn qy ieMdRIAW nUM ij`qxw,qusIN nOvyN gurU ho ky jgq nUM
auDwrnw hY,^Ub nwm AiBAws krnw[XQw:-idnu rwqI AwrwDhu ipAwro;inmK n kIjY
FIlw]”
134.vwihgurU s`cy siqgurU mh`ly nOvyN jI ny bwby bkwly swihb bMdgI krnI qy
gurqw ibrwjmwn hox dI AMimRq prmpiv`qR Amr kQw:- Anq klwvwn s`c srUp
bRhm AnUp BUpn ky BUp swcy swihb bRhm jI dy prmpiv`qR Avqwr hox kwrn,
Avqwr qoN hI lUM 2 krky s`c c lIx ismrn krdy rihMdy[ Awp jI dw nUro nUr
cmkdw dmkdw cOVw m`Qw BwgW BirAw hY[ XQw:-ijih ibiKAw sglI qjI;lIE
ByK bYrwg]khu nwnk sun ry mnw;iqh nr mwQY Bwg]Awp hrK sog qoN inrlyp,gur
pRswid nwnk smidRstw]Anuswr vYrI im`qR c smidRSt hn[XQw:-hrK sog jw kY
nhI;bYrI mIq smwn]khu nwnk suin ry mnw;mukiq qwih qY jwn]prmpUjnIk ipqw
jI ny joqI joiq smwaux qoN pihlW Awp jI nUM hukm kIqw, “qusIN bkwly pRymI BweI
myhry jI dy Gry bMdgI krnI, aun@W nwl dws dw bcn hY[” prmpUjnIk ipqw jI dy
joqI joiq smwaux qoN mgroN, Awp jI Awpxy prmpUjnIk mwqw jI qy mihl smyq
bwby bkwly Aw ky,lbu loBu AhMkwru qij iqRsnw;bhuqu nwhI bolxw]Anuswr Abol
www.Gursevak.com 123 q`qkrw
smidRSt inrhMkwr, inrivkwr inrlyp inrloB AvsQw c rihx l`gy[sRI Borw
swihb jI ivKy,AwKw jIvw;ivsrY mir jwau]Anuswr APur smwDI c lIx ho ky,26
swl 9 mhIny 13 idn,ijsno qyrI imhr;su qyrI bMidgI]Anuswr ^Ub ipAwrI bMdgI
kIqI[
vwihgurU]ie`Dr vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU hirikRSn swihb jI ny
id`lI,gurduAwrw sRI bwlw swihb jI ivKy,Awpxy prmpUjnIk ipqw jI dy bcn
kmwauNidAW ShIdI dyx qoN pihlW,“bwbw bsih bIc bkwly,ApnI sMgq Awp
sMBwly[” SuB s`cy ipAwry bcn khy[ iPr prmpUjnIk bwby guridqy jI nUM
ikhw,“qusIN ieh gurqw lY ky bwby bkwly jwvxw,BweI m`KxSwh jI s`cy gurU jI nUM
pRgt krngy[hir jnu aUqmu Bgqu sdwvY;AwigAw min suKu pweI]Anuswr s`cy
siqgurU swihb jI dw hukm mMn ky sRI bwbw guridqw jI pMj pYsy nwrIAl lY ky sRI
bwby bkwly swihb jI Awey[
vwihgurU] “bwbw bsih bIc bkwly, ApnI sMgq Awp sMBwly[” bcn pRis`D
hox qoN 22 soFI, bwby bkwly, dMBI gurU bx ky bYT gey[ XQw:- Awp Awp pwrbRhm
khY hY](sRI dsm 572) Gr Gr; hoie bYT hY rwmw](sRI dsm 572) ien@W ByKIAW
bwry s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI ny ieauN ikhw hY:- ByK idKwey jgq ko; logn ko
bis kIn] AMq. kwil kwqI ktÎo; bwsu nrk mo lIn](sRI dsm 58) BoLy lokW nUM
msMd CL ky dMBIAW pws iljw ky Dn pdwrQ CL lYNdy[ ivcwry T`gI ^w ky, fwvW
fol inrws ho ky muV AwauNdy[ SrDwlU pRymI s`cy gurU jI dI aufIk c fyry lw ky bYT
gey[ Awp dMBIAW koLy nhIN gey, dUijAW nUM BI rokdy[
135.vwihgurU] pRymI BweI m`KxSwh jI lubwxw is`K, tWfy ipMf qoN ds hzwr
lwdU bYl Aqy smuMdRI byiVAW rwhIN twpUAW c vpwr krdy sn[ ie`k vwrIN lMkw qoN
quridAW qUPwn krky twpU nyVy bryqI c ien@W dw jhwz Ds igAw[ swry Xqn Pyl@ ho
gey[siqgur isau Awlwie; byVy fubix nwih Bau]Anuswr pRymI m`KxSwh jI ny swry
nOkr iek`Ty krky, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dw iDAwn Dwr ky jwp kIqw
qy krwieAw, ie`k mn ho ky, s`cy siqgurU swihb jI nUM Bwvnw nwl ArwD ky Ardws
kIqI, “hy vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI! Awpxy dws syvk dw AtikAw
byVw qor ky bMny lwau jI, Awp jI qoN ibnw dws dw koeI BI rwKw nhIN hY[” XQw:-
quJ ibnu kvnu hmwrw] myry pRIqm pRwn ADwrw] 500 sony dI mohr su`KI[
www.Gursevak.com 124 q`qkrw
myrw;AMqrjwmI hir rwieAw] prmpUjnIk s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI ny is`K dw
du`K nw shwridAW, Aink rUp iKn mwih;kudriq Dwrdw]Anuswr smuMdR c pRgt ho ky,
Awpxw moFw lw ky, jhwz clw idqw[ XQw:-kwrju;siqguir Awip svwirAw])Apuny
syvk kI Awpy rwKY; Awpy nwmu jpwvY] jh jh kwj ikriq syvk kI; qhw qhw auiT
DwvY]1] snmuK pRymI m`KxSwh jI bhuq pRsMn hoey, gMgw swgr dy rsqy id`lI Awey, qW
pqw l`igAw ik prmpUjnIk s`cy siqgurU ATvyN pwiqswh jI “bwbw bsih bIc bkwly,
ApnI sMgq Awp sMBwly[” bcn kih ky s`cKMf nUM cly gey hn[ mY ibnu gur dyKy;nId
n AwvY]Anuswr BweI swihb jI bwby bkwly phuMcy[ lw ky mMfI bYTy gurU pKMfI dyK ky
mn Aiq audws ho igAw[ hryk nUM do 2 mohrW m`Qw tykIAW, sB dMBIAW ny bhuq ^uS ho
ky duSwly isrpwau bhuq AsIsW idqIAW, prMqU BweI swihb jI dI socxI Anuswr
smuMdRI byVy dI g`l iksy BI nw d`sI[ duKI ho ky fyry vwips Aw ky vIcwirAw, ipr dosu
nwhI suKh dwqy; hau ivCuVI buirAwry] Anuswr myry c swry hI doS hn[ XQw:- siB
Avgx; mY guxu nhI koeI] ikau kir kMq imlwvw hoeI] s`cy siqgurU swihb jI dI
pRwpqI dI qIbr ie`Cw krky AiqAMq vYrwg nwl pRSwdw iqAwg idqw[ XQw:- mY nIry
Aink Bojn bhu ibMjn; iqn isau idRsit n krY rucWgY])aufInI aufInI aufInI] kb
Gir AwvY rI])myrw mnu locY; gur drsn qweI] iblp kry; cwiqRk kI inAweI])hau
rih n skw. ibnu dyKy pRIqmw; mY nIru vhy vih. clY jIau])iek GVI n imlqy; qw
kiljugu hoqw] huix kid imlIAY; ipRA quDu BgvMqw]
vwihgurU] dMBI hMkwrI DIrm`l ny Awpxw msMd, sUMh leI BweI m`KxSwh jI dy
fyry C`ifAw sI[ BweI m`KxSwh jI ny ies nUM pu`iCAw “soFIAW coN hor koeI mhWpurS
BI ie`Qy rihMdy hn?” inMdw BlI iksY kI nwhI;mnmuK mugD krMin]Anuswr s`cy
siqgurU swihb jI dI inMdw kridAW, ies mnmuK ny ikhw, “hW jI, sRI bwby guridqy
jI dw Brw qygw ie`Qy rihMdw hY[ iksy nwl boldw nhIN, aus nUM ivhwr dI koeI su`D bu`D
nhIN, aus nUM koeI BI nhIN jwxdw[” ieqny nUM prmpUjnIk qIjy pwiqswh jI dI vMs
coN pUrn bRhmigAwnI bwbw duAwrkwdws jI qy gurmuiK mhWpurS BweI gVIAw jI,
bwbw guridqw jI BI phuMc gey[ hly XwrW hly XwrW; Kuis KbrI]Anuswr sRI bwby
gurid`qy jI ny s`cy siqgurU A`TvyN pwiqswh jI dy au~pr d`sy bcn d`sy qy siqgurU swihb
jI nUM pRgt krn leI pRym bynqI kIqI, sux ky BweI m`KxSwh jI nUM TMF pY geI, cwA
^uSI nwl siqsMgq dI vhIr s`cy siqgurU swihb jI pws phuMcI[

www.Gursevak.com 125 q`qkrw


vwihgurU] ie`Dr sRI Bory swihb jI c prmpUjnIk mwqw nwnkI jI, pRymI swaU
gurmuiK BweI myhrw jI, imst bcn bynqI krau; dIn kI inAweI] Anuswr Arz
kr rhy sn, “hy siqgurU s`cy swihb jI! siqgurU A`TvyN pwiqswh jI dy ivCoVy krky
is`K bhuq hI duKI ho rhy hn[” ie`DroN gurU ipAwry svwry BweI m`KxSwh jI dy jwx
dI ^br s`cy siqgurU swihb jI nUM imlI, qW Awp jI ny is`K nUM Byj ky sB sMgq nUM
ip`Cy rukx leI ikhw qy iek`ly BweI m`KxSwh jI nUM hI Awaux dw hukm kIqw[
BweI m`KxSwh jI ny do hI mohrW m`Qw tykIAW[ AMqrjwmI s`cy siqgurU swihb jI ny
ikhw, “(v`QU) siqguru dwqw. sBnw vQU kw; Anuswr DMn siqgurU nwnk dyv swihb
jI sB pdwrQW dy dwqy hn[ dwsn dws nUM mwieAw dI Bu`K nhIN, pr qUM 500 mohr
s`uK ky, do mohrW ikauN tykdw hYN?” Aqy Awpxy s`cy moFy ’qy fUMGw zKm idKwieAw[
BweI m`KxSwh jI ny, nwnk Bgqw sdw ivgwsu] Anuswr iKV ky ikhw, “dws hux
pRgt krygw[ BweI myhry jI ny ikhw, “prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dw hukm
hY, ijhVw dwsndws nUM pRgt krygw, dws aus dw drgwh c mUMh kwLw krygw[”
ieh sux ky BweI m`KxSwh jI ny prmpUjnIk mwqw nwnkI jI qoN hW khw ky, Awpxy
mUMh ’qy qyl lw ky kwLw kr ilAw[ vwhu gurU qy vwhu is`K, ijn@W bwry ieauN ikhw
hY:- hau Awkl ibkl BeI gur dyKy; hau lot pot. hoie peIAw])AYso jnu ibrlo hY
syvku;jo qq jog kau byqY]prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny ikhw, “dws ny qW
pRlok c mUMh kwLw krn nUM ikhw sI[” A`goN BweI swihb jI ny ikhw, “lok pRlok
Awp jI ny hI swjy hn, s`cy siqgurU A`TvyN pwiqswh jI dy ivCoVy krky, gurU
ipAwrIAW sMgqW AiqAMq duKI hn[ dMBIAW ny lu`t mcweI hoeI hY[ prmpUjnIk
s`cy siqgurU A`TvyN pwiqswh jI dy bcnW Anuswr ikRpw krky pRgt hovo jI[ Awp jI
dy prmpiv`qR drSn krky swrw bRhmMf piv`qR ho jwvygw[” XQw:- drsin qyrY;
Bvn punIqw]s`cy siqgurU A`TvyN pwiqswh jI dw prmpiv`qR nwm lYx qoN mhwrwj
swihb jI cu`p kr gey[ BweI m`KxSwh jI ny koTy cV@ ky,p`lw Pyr ky,bhu ibiD
kihE;pukwir pukwir]Anuswr au~cI 2 pukwr ky bwr 2 ikhw,“hy siqgurU swihb jI
dI AqI ipAwrI siqsMgq jI!s`cy gur lwDo ry[ s`cy gur lwDo ry[”XQw:-Awvo
guris`K mY siqgur lwDw[jw kI mihmw Agm AgwDw[sux ky byAMq sicAwr is`K
iek`Ty ho gey[XQw:-gur jI ky;drsn kau bil jwau]suMdr dIvwn sjwieAw, s`cy
siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb s`cy pwiqSwh jI, vfw qyrw drbwru; scw quDu
www.Gursevak.com 126 q`qkrw
qKqu] isir swhw pwiqswhu; inhclu cauru Cqu]Anuswr siqgurU sRI gurU nwnk dyv
swihb jI dy prmpUjnIk prmpiv`qR s`cy q^q swihb jI ’qy suinhrI CqR hyT sjy,
s`jy K`by dy cOrdwr pRymI cOr krn l`gy, AMimRq rUp prmpiv`qR kIrqn Bog aupRMq, sRI
bwby guridqy swihb jI ny, gurU nwnkSwhI sMmq 195 qy 1721 ib: cyq SudI
cOdsI, 6 ApRYl 1664 eI: nUM, nwrIAl JoLI pw ky pMj pYsy Arp ky, pMj pRkrmW
krky m`Qw tyk ky prmpiv`qR gurqw iqlk BwgBry m`Qy ’qy lw idqw[
vwihgurU] gurqw ibrwjmwn smyN Awp jI 43 vyN swl c sn[ sB qoN pihlW
prmpUjnIk mwqw nwnkI jI ny pRym Bytw r`K ky m`Qw tyikAw, Pyr m`KxSwh jI ny
500 mohr tykI, auprMq bwbw duAwrkwdws jI qy BweI gVIAw jI Awid smUMh is`K
sMgqW ny pRym BytwvW Arp ky, s`cy siqgurU swihb jI dI prm pRsMnqw leI[ XQw:-
siqgur AwgY sIsu Dryie])sux sMgq ivsmwd hoie, kwmnw Dr mn Awie[ gur
drSn qy sWiq BI, mn ie`Cq sB pwie]56]
vwihgurU s`cy siqgurU sUrj dy pRgt hox qoN, ijau kir sUrju inkilAw; qwry
Cip AMDyru ploAw[(vwr 1) qwirAW dy Alop hox vWg dMBI gurU Alop ho gey[ swrI
prjw s`cy siqgurU swihb jI dy s`cy crnW ’qy Fih peI[ dMBI gurU qy aun@W dy msMd
SRimMdy ho ky, s`cy siqgurU swihb jI’qy sV bl gey[ BwvyN ien@W ny bVy hI Xqn kIqy
pr Pyr BI s`cy siqgurU swihb jI dI vifAweI nUM phuMc nhIN sky[ XQw:- nwnk
ApiV koie n skeI; pUry siqgur kI vifAweIAw]
136.vwihgurU]loB lhir sBu suAwnu hlku hY; hlikE sBih ibgwry] Anuswr
s`cy siqgurU swihb jI’qy hLky DIrm`l ny do vwr goLI clvwauxI:-gurU nwnk SwhI
sMmq 195 qy 1721 ib: cyq SudI cOQ nUM hLky pwpI SIhyN ny DIrm`l nUM ikhw,“mYN
siqgurU nOvyN pwiqswh jI dy goLI mwrnI hY[” ies ny ikhw, “myry sky cwcw jI
l`gdy hn,jnm qoN mYnUM ie`k vwr BI kOVw nhIN boly qy nw kdy mYnUM mwirAw hY[ hrK
sog duhu mwih inrwlw;krxYhwru pCwqw]Anuswr hrK sog qoN inAwry pUrn sMq hn,
ies krky mYN aun@W ’qy goLI ikvyN clvwvW?”hau mwrau.hau bMDau Cofau;muK qy eyv
bbwVy]Anuswr hMkwrI msMd ny ikhw, “golI mYN clwauxI hY, gurU qUM bxnw hY, jy qUM
nhIN mMnygw qW AsIN msMd lok ij`Qy Awpxy coLy dI bWh JwVWgy, au~Qy hI soFIAW coN
ijs nUM cwhIey gurU bxw lvWgy[” ies qr@W loB qy dbwA dy ky mnw ilAw[

www.Gursevak.com 127 q`qkrw


vwihgurU sRI siqgurU swihb jI gurqw g`dI ibrwjmwn hox qoN mgroN, pihly
idn Swm nUM suMdr GoVI ’qy Asvwr ho ky bwhr tihlx gey, vwpsI ’qy gurW dy vYrI
DIrm`l dy fyry koL dI lMGidAW qoN, bdmwS hLky msMd SIhyN ny gurU pRmysr jI ’qy
goLI clweI[ GoVI qRbkI, s`cy siqgurU swihb jI ny ikhw,“Bly DIrm`lw!Bly
DIrm`lw!”hir jn rwKy gur goivMd]Anuswr prmpUjnIk siqgurU sRI gurU nwnk dyv
swihb jI ny r`iKAw kIqI[ vwihgurU]Awpxy fyry Aw ky AiqAMq vYrwg sihq iekWq
bYT ky ismrn krn l`g gey[ ie`Qy hux drbwr swihb jI dy brwbr prmpUjnIk
sRI mMjI swihb jI hn[
vwihgurU]sIhyN msMd ny p`cI bdmwSW nUM nwl lY ky, dubwrw Pyr gur goivMdu.
gouivMdu gurU hY; nwnk. Bydu n BweI]Anuswr goivMd srUp s`cy siqgurU swihb jI’qy
goLI clweI[ aus smyN fyry c ivrly 2 pRymI sn, aun@W coN ijhVw boilAw, aus nUM ku`t
mwr kIqI, goLI m`Qy nUM c`t ky DrqI ’qy jw if`gI, ^Un dIAW bUMdW if`gIAW[ iKmw dy
swgr DIrjDwrI praupkwrI s`cy siqgurU swihb jI ny srwp nhIN idqw[ XQw:-
shxsIl sMqM;)hrK sog jw kY nhI; bYrI mIq smwn])sMq krY n vYr iksU sMg;vrqY
sB kY ihq mYN Aq hI]inrKoB inrvYr smidRSt Av`sQw c lIn rhy[prmpUjnIk
mwqw nwnkI jI ny SIhyN msMd nUM qwV ky ikhw,“jy myry lwl jI dy goLI l`g jWdI qW
Pyr qUM ik`Qy lukdw?AsIN Awpxy Gr gRIbI nwl guzwrw krdy hW, iqRSnw dy swVy hoey,
qusIN krqwrpuroN Aw ky swfy goLIAW mwrdy hoN, iqRSnw c sVdy hI rhoNgy, Akwrx
vYr krdy hoN[” XQw:- sMqw nwil vYru kmwvdy; dustw nwil mohu ipAwru] AgY ipCY
suKu nhI; mir jMmih vwro vwr]vwihgurU] FIT pwpI msMd 500 mohr, gurU ky lMgr
dy BWfy qy sB ku`J lu`t ky lY gey[
137.m`KxSwh jI ny sMq doKI SIhyN dIAW muSkW bMn@ ky fMn idqw,s`cy siqgurU
swihb jI ny ieh SuB s`cw aupdyS b^iSAw:- ie`k pRymI dOV ky, pRymI m`KxSwh jI dy
fyry igAw, ikhw, “m`KxSwh jI! qusIN joro jorI s`cy siqgurU swihb jI nUM pRgt
krky, byAdbI dw pwp K`itAw hY[” goLI clwaux bwry d`isAw, suxidAW swr BweI
m`KxSwh jI ny bIrrs Dwr ilAw, Apxy 500 juAwnW smyq krwry qkVy h`QIN, dMBI
DIrm`l nUM Gyrw pw ilAw[ XQw:- iek rqI iblm n dyvnI, vxjwirAw imqRw; EnI
qkVy pwey hwQ]pwpI msMd sMq doKI SIhyN dIAW muSkW bMn@ ky,dust doKIXin;pkir
pCwro]42]Anuswr ^Ub soDw lwieAw[XQw:-jYkwru kIE DrmIAw kw;pwpI kau fMfu
www.Gursevak.com 128 q`qkrw
dIEie]DIrm`l nUM qwV ky ikhw,“jy qUM siqgurU swihb jI dw BqIjw nW l`gdw huMdw
qW qyrI BI jwn mwr dyxI sI, hux au~lU vWg ib`t 2 dyKdw hYN[” DIrm`l nUM k`cIAW
qrylIAw Aw geIAW[ gurU ipAwry pRymI m`KxSwh jI ny gurU Gr dw swrw mwl vwips
ilAWdw[ bguly ijau; rihAw pMK pswir](Anuswr DIrm`l bnwautI gurqw dy KMB
KlwrI bYTw sI[ aus dw swrw swzo smwn qoV PoV idqw[ prmpUjnIk s`cy siqgurU
sRI gurU gRMQ swihb jI BI nwl ilAWdy[ pRB myry Eie;bYrwgI iqAwgI]srUp s`cy
siqgurU nOvyN pwiqswh jI ny pRymI m`KxSwh jI nUM ikhw, “BweI! swrw smwn vwips
krky Aw[” ies ny ikhw, “dws ny nhIN vwips krnw jI, swry kihxgy fr gey
hn[ AYsy hMkwrIAW A`gy Jukxw nhIN cwhIdw, ijn@W ny Awp jI ’qy goLI clweI
hY[” s`cy siqgurU swihb jI ny ikhw, “BweI! so isKu sKw bMDpu hY BweI;ij gur ky
Bwxy ivic AwvY]Anuswr is`K nUM cwhIdw hY, bcn mMny[ jy Awp jI ny smwn vwips
nhIN krnw, qW dws ny Awp jI nUM aupdyS nhIN dyxw[” hukim mMinAY hovY prvwxu;
qw KsmY kw mhlu pwiesI]Anuswr AwigAwkwrI is`K ny smwn vwips kr idqw,
(pr sRI gurU gRMQ swihb jI bwry siqgurU swihb jI nUM nhIN d`isAw qy nw hI vwips
kIqy) qW s`cy siqgurU swihb jI ny ieh aupdyS b^iSAw:- “hy m`KxSwh jI! pUry
gur kw;suin aupdysu]Anuswr SrDw sihq suxo! dws dy pRgt hox qoN DIrm`l dI pUjw
hoxo ht geI, BwvyN dws dw aus nwl koeI JgVw nhIN sI, pr dws aus dy gurU bxn
c rok bx igAw, aus ny dws ’qy goLI clw idqI[ lwlcI qy ivkwrI dy mnorQ dI
pUrqI c ijhVw ivGn bxdw hY, aus ’qy auh kRoD krky aus nUM mwr idMdw hY[ jy dws
lwlc nw iqAwgy qW is`K lwlc ikvyN iqAwgxgy? lwlc iqAwg ky vwihgurU s`cy
siqgurU swihbwn jI dIAW im`TIAW ^uSIAW ikvyN pwauxgy[”
138.prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU qygbhwdr swihb jI 1721 ib: nUM,
gurqw pRwpqI mgroN BweI m`KxSwh jI, siqsMgq jI smyq hrI rUp sRI hirmMdr
swihb jI dy prm ipAwry drSnW nUM Awey, “mweIAW r`b rjweIAW vr[”lUx
hrwmI jlx jogy msMd, sRI drbwr swihb jI dy cwry bUhy bMd krky cly gey[
siqgurU mhwrwj swihb jI qy pRymIAW ny bhuq 2 vYrwg kIqw, “hy krqw kwdr
krIm! Awp jI dI rzw At`l hY[ A`j koit bRhmMf dy mwlk sRI hirmMdr swihb jI
dy rcnhwr,dr mwdy;TwFy drbwir] quJ ibnu suriq krY ko myrI;drsnu dIjY; Koil@

www.Gursevak.com 129 q`qkrw


ikvwr]Anuswr drSnW dy iBKwrI bx ky bUhy A`gy KV@y hn, ijn@W dy prm-pwk sMUdr
s`cy drSnW nUM dyvI dyvqy Avqwr pYgMbr XogI Bgq syvk locdy hn[” BweI
m`KxSwh jI ny s`cy siqgurU swihb jI nUM ikhw,“Awp jI ie`k vwrI hukm kro[ien@W
msMdW nUM bMn@ ky fMf dyvW,Awp jI dy s`cy crn-kmlW ’qy pwvW[” DIrjDwrI idAwl
ikRpwl ikRpwiniD SWqI dy swgr, iKmw dy rcnhwr dwqy siqgurU swihb jI ny pRymI
m`KxSwh jI nUM DIrj idqw[ rwmdws srovir nwqy] Anuswr Awp jI ny siqsMgq
jI smyq, prmpiv`qR sRI rwmdws sRovr c ieSnwn kIqw,drSnI ifauFI swhmxy KV@
ky Ardws mgroN ieh bcn khy, “nih msMd ieh AMimRqsrIey;iqRsnw AgnI AMdr
sVIey[” aupRMq sRI Akwl q^q swihb jI Aw ky,qU Twkuru;qum pih
Ardwis]Anuswr Ardws krky,guru pUrw nmskwry]Anuswr nmskwr krky,Awp jI
ny gurduAwrw sRI QV@w swihb jI (Borw swihb) Aw ky ku`J smW, pRB kw ismrnu;sB
qy aUcw]ismrn kIqw[ A`gy sRI dmdmw swihb jI AsQwn ’qy ismrn krky, v`ly
ipMf s`cy crn kml pwey[ ie`QoN dI siqsMgq jI ny bVy hI pRym sihq SuB s`cI syvw
kIqI[ ie`Qy hI sRI AMimRqsr swihb dIAW mweIAW ny, pRym BytwvW s`cy crn kmlW
c hwzr krky pUrn pRym sihq muAw&I mMgI[ XQw:-swis swis;hm BUlnhwry]qum
smrQ Agnq Apwry]Awp jI ny prm pRsMn ho ky vr b^iSAw,“mweIAW r`b
rjweIAW[”A`gy,imil kusl syqI Gir Awey]Anuswr bwby bkwly swihb jI vwips
Aw gey[
139.prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU qygbhwdr swihb jI ny sRI kIrqpur
swihb jI Awauxw[gurU pRmysr jI ny vIcwirAw,gusweˆØI prqwpu quhwro fITw]Anuswr
prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI dw AiDk pRqwp hY,ijs krky dwsn
dws dI pUjw ho rhI hY,inrwprwD icqvih buirAweI]Anuswr ijn@W dy mn c
Akwrx eIrKw dÍYS hY, aun@W dy mn dws ’qy sV rhy hn[ {jy qau iprIAw dI
isk;ihAwau n Twhy khI dw]Anuswr ie`Qy rihxw TIk nhIN[}duAwby nUM qwridAW
hoieAW, ijQY jwie bhY.myrw siqgurU;so Qwnu suhwvw.rwm rwjy]Anuswr sRI kIrqpur
swihb jI Awey,gurU AsQwnW dy drSn prsy,;Dnu Dnu su jnnI. ijin gurU jixAw
mwie]Anuswr s`cy siqgurU A`TvyN pwiqswh jI dy mwqw (AwpxI ipAwrI nUMh) ikRSn
kOr jI nUM Bwxw mMnx nwm ilv lwaux dw prmpUjnIk SuB s`cw aupdyS
b^iSAw,siqguru myrw sdw sdw;nw AwvY nw jwie]Ehu AibnwsI purKu hY;sB mih
www.Gursevak.com 130 q`qkrw
rihAw smwie]Anuswr ikhw,“prmpUjnIk s`cy siqgurU hirikRSn swihb jI sdw
hwzr nwjr hn[”
140.sRI AnMdpur swihb jI vswauxy,swKI mOlySwh seIAd pIr jI dw sMsw
dUr krnw:- kihlUr dI dUx c siqluj iknwry,157000 nUM cwr 2 koh DrqI
KrId ky,1721 ib: nUM sRI AnMdpur swihb jI vswey[ropVIey pIr mOlySwh seIAd
jI ny Aw ky nmskwr krky ikhw, “Awp jI, vYrwgI iqAwgI s`cy siqgurU pihly
pwiqswh jI dI g`dI dy mwlk hoN, AYfy v`fy 2 mihl ikauN auswr rhy hoN? jo pRivrqI
bMDn hn[” s`cy pwiqswh jI ny ikhw, “hy BweI, qUM sON jw[” sON ky supny c s`cy
siqgurU swihb jI dy nwl surg c jw ky, ie`k bMdy nUM sony dy plMG ’qy bYTw vyK ky
pu`iCAw, qW aus ny d`isAw, “mYN ipCly jwmy c Syr sI, myry Gurny c bMdy Aw ky bYT
gey, mYN bwhroN AwieAw, ivVk Awaux qoN bwhr hI irhw, giVAW dI vrKw hox qoN
mr ky, ie`Qy phuMcw, aun@W nUM rwq ktwaux dw ieh &L imilAw[” s`cy siqgurU
swihb jI ny pIr jI nUM jgwieAw, ies ny s`cy siqgurU swihb jI dy s`cy crn kml
PV ley[ s`cy siqgurU swihb jI ny ikhw, “hy pRymIAW! kQw kIrqn lMgr siqsMgq
dy invws leI mMdr bnwauxy pRivrqI bMDn nhIN hn[” XQw:-jy lK krm
kmweIAih;ikCu pvY n bMDw]pIr jI s`cy siqgurU swihb jI dy murId bx ky inhwl
hoey[ mnu bycY; siqgur kY pwis] Anuswr prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy
pws Awpxw mn byc ky, pUrn pRsMnqw lY ky, BweI m`KxSwh jI ie`QoN ivdw hoey[
141.qIrQ audmu siqgurU kIAw;sB lok auDrx ArQw]Anuswr s`cy siqgurU
swihb ny pUrb dy qIrQW nUM prmpiv`qR krn jwxw:-prmpUjnIk mwqw ikRSn kOr
jI, siqgurU nOvyN pwiqswh jI dy drSn krky sRI kIrqpur swihb jI ivKy s`cKMf nUM
gey[ sRI gurU swihb jI ny mwqw jI nim`q Bjn ismrn dw pRvwh clwieAw[ Aqot
gurU kw lMgr clwieAw, gRIbW nUM dwn dy ky iqRpq kIqw[ suKI bsY; moro pirvwrw]
syvk is`KÎ sBY krqwrw]378](sRI dsm 1386) Anuswr Awpxy is`KW rUpI pRvwr
siqsMgq jI nUM sRI AnMdpur swihb jI ivKy vsw ky, Awpxy pRvwr qy siqsMgq jI
smyq Awpxy dwsW dI kilAwx krn ihq Aqy qIrQW nUM piv`qR krn c`ly, XQw:-
gmin qIrQin kIin bhwnw] inj dwsin chq kilAwnw] ijvyN 2 A`gy jWdy,
siqsMgq vDdI geI[ ropV, GVUMAW, nMdpur, klyV, rYlI, pkVwxy, AgwxI,
ibsrwmy, inisMblI, AMbwlw, hrpwlpur, tihlpur, nOl`Kw, mYxduAwv, mUlovwl,
www.Gursevak.com 131 q`qkrw
syKw, hMifAwey, BMdyr, AlISyr, j`gy, BUpwlI, KIvw, iB`KI, iKAwlw Awid AsQwnW
qoN huMdy hoey, q^q sRI dmdmw swihb jI (biTMfw) ivKy prmpiv`qR prmpUjnIk s`cy
crn kml pwey[
142.q^q sRI dmdmw swihb jI vr b^Sxy:- nIvyN QW bYT ky au~cy AsQwn
v`l ieSwrw krky vr b^Sy:- “prmpiv`qR dsvyN jwmy AMdr au~cy AsQwn ’qy bYT ky
vwihgurU jI dw js krWgw, Eh prmpiv`qR AsQwn gurU kI kWsI bxygw[”
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny prmpiv`qR sRovr ricAw, Awp duSwly nwl
kwr k`FI, suMdr dIvwn sjdy, byAMq sMgqW juVdIAW, crxWimRq iplw ky is`K
bxwey, A`gy mOV, sUlIsr, goibMdpury, bwrwpur, gwgw, gurny, mkRoV Awid ipMfW c
gey[
143.vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb ny DmDwx swihb jI
prmpiv`qR s`cy crn pwey, BweI mIhW jI suK Arwm iqAwg ky, rwq idn Awpxy
pRIqm gurU jI dy lMgr dI SuB s`cI syvw krdy sn, ien@W dI syvw ’qy prm pRsMn ho
ky, siqgurU swihb jI ny ien@W nUM sRI mhMq QwipAw, ngwrw inSwn swihb jI, lMgr
clwaux leI loh b^SI[ prmpUjnIk dsvyN pwiqswh jI ny ien@W dI syvw ’qy pRsMn
ho ky dsqwr qy SSqR b^iSAw qy ien@W mhWpurSW dI sMpRdw c`lI[ A`gy Awp jI ny
bwrnw, Qwnysr, bxIbdrpur, kVy ipMf qoN pRwgrwj iqRvyxI (ielwhwbwd) c
prmpiv`qR s`cy crn-kml pwey[
144.gurU mihmw joiq ibgws,BweI nMd lwl jI:- hmo gurU nwnk Asq; (hmo)
Eho bRhm Akwl purKu srUp siq gurU nwnk dyv swihb jI (Asq) hn[ hmo gurU
AMgd Asq] (hmo) Eho gurU nwnk dyv swihb jI dy srUp gurU AMgd dyv swihb jI
(Asq) hn[ hmo gurU Amrdws; A&zlo Amzd Asq]22] (hmo) Eho gurU nwnk
dyv swihb jI, ivAwpk bRhm dy srUp gurU AMgd dyv swihb jI dy srUp siq gurU
Amrdws swihb jI (A&zlo) v`fy (Amzd) bzurg (Asq) hn[ iqn@W dy AiqAMq
ipAwry dohqRy jI dy AiqAMq ipAwry poqRy, DMn hn DMn hn DMn hn s`cy siqgurU sRI
gurU qygbhwdr swihb jI! DMn hn[ sIs kurbwn kIqw[ sRI hirgoibMd swihb jI
Aqy aun@W dy mihl, jgq mwqw nwnkI jI dy AqI ipAwry swihbzwdy DMn hn DMn hn
DMn hn s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI! DMn hn! sIs kurbwn kIqw[
prmpUjnIk jgq mwqw gujrI kOr jI dy prmpUjnIk pqI jI DMn hn DMn hn DMn
www.Gursevak.com 132 q`qkrw
hn s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI! DMn hn[ sIs kurbwn kIqw[ ShIdW
dy isrqwj siqgurU pMjvyN pwiqswh jI Aqy aun@W dy mihl jgq mwqw gMgw jI dy
AqI ipAwry poqRy DMn hn DMn hn DMn hn s`cy siqgurU gurU qygbhwdr swihb jI!
DMn hn[ sIs kurbwn kIqw[ sRI cOQy pwiqSwh jI Aqy aun@W dy mihl jgq mwqw
BwnI jI dy AqI ipAwry pVoqy, DMn hn DMn hn DMn hn s`cy siqgurU sRI gurU
qygbhwdr swihb jI! DMn hn[ sIs kurbwn kIqw[ bwbw lwl cMd Aqy aun@W dy
GroN swfy mwqw ibSn kOr jI dy prm ipAwry jvweI DMn hn DMn hn DMn hn s`cy
siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI! DMn hn[ sIs kurbwn kIqw[ sRI bwbw
guridqw jI dy Coty Brwqw swihb jI Aqy siqgurU hirrwey swihb jI dy prmpUjnIk
cwcw jI DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb
jI! DMn hn[ sIs kurbwn kIqw[ siqgurU hirrwey swihb jI Aqy aun@W dy mihl
jgq mwqw ikRSn kOr jI dy AqI ipAwry swihbzwdy sRI gurU hirikRSn swihb jI dy
prmpUjnIk bwbw swihb jI, XQw:- bwbw vsY; bIc bkwly[ ApnI sMgq; Awp
sMBwly[ DMn hn DMn hn DMn hn s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI! DMn
hn[ sIs kurbwn kIqw[
(iqRbyxI)pRwgrwj qIrQ ’qy pihly sRI AKMf pwT swihb jI krwauxy pwT
mrXwdw poQI ’c pVo@[
A`gy kWSI ivKy,bRhm crcw krky iv`dvwnW nUM inhwl kIqw[
145.cwcw P`gU jI nUM inhwl krnw:- ibhwr c izlw Swhbwd dI qsIl
ssrwm ivKy, s`cy siqgurU swihb jI dy AinMn Bgq c`cw P`gU jI Bjn ismrn
guris`KI dw pRcwr krdy sn[ s`cy siqgurU swihb jI leI dsvMD iek`Tw krky,
pweI 2 s`cy siqgurU swihb jI dy crnW c Byj idMdy, ie`k Gry gurU syvw lYx gey,
ie`k pqI dI ivXogx ny kUVw cu`k ky JoLI c pw idqw, nwly gwLW k`FIAW, bwby jI ny
ies ’qy gu`sw krn dI bjwey, mhwn qrs kIqw, Awpxy Gry Aw ky kUVy ’c ie`k byr
dyiKAw, aus nUM kUVy smyq bIj idqw[ ies byrI dw nwm s`cy siqgurU qygbhwdr
swihb jI dI byrI r`iKAw[ ies dy im`Ty byr siqsMgq jI nUM vrqwauNdy[ gurU pRmysr
jI GoVy ’qy cV@y cV@wey ies pRymI dy pws phuMcy, drSn krky inhwl ho gey[ XQw:-
(n`sy) drsnu dyKq; doK nsy]ies pRymI ny guru prmysuru pUjIAY; min qin lwie
ipAwru]Anuswr s`cy siqgurU swihb jI dw ieauN pUjn kIqw:-isMGwsn pr qbih
www.Gursevak.com 133 q`qkrw
ibTwey] prXo fMfvq gur Agvwey]bwir bwir AiBbMdn BUm] pg pMkj gih Awnn
cUMm]34] XQw:-prvdgwr Apwr Agm byAMq qU] ijnw pCwqw scu; cuMmw pYr mUM])
iqsu jn ky. pg inq pUjIAih.myrI ijMduVIey;jo.mwrig Drm clysih rwm])ly guru
kI pnhI;inj hwQ[ iqs qy DUl;lgwviq mwQ[ hwQ joir;huie Kro AgwrI[bwir
bwir; hovq bilhwrI]35](gu: pR:sU:)(BUm)DrqI ’qy pY ky(AiB)idloN lw ky bMdn
kIqI[XQw:-fMfauiq bMdn Ainkbwr;srb klw smrQ])gur kI ryxu;inq mjnu
krau] jnm jnm kI; haumY mlu hrau]
vwihgurU]ienW@ ny swrI Bytw hwzr kIqI,gRIb invwj jI ny byr Ck ky prm-
pRsMn ho ky ieh vr idqy,“hy pRymIAW! Awp jI is`KI dy QMm@ hoN,Awp jI dI krxI
kmweI DMn hY,Awp jI Awp qry, AnykW nUM qwroNgy,Awp jI dI qy dwsndws dI eykqw
ABydqw hY[” DMn siqgurU DMn siqgurU swihb jI dy pRymI is`K,kUVw JoLI c puAw ky
gwLW shwr ky, aus dw Blw s`cy siqgurU swihb jI qoN krvwieAw[ siqsMgq jI
drSn krn jWdy hn qW ie`Qy hux q`k byrW dw pRSwid vrqdw hY, jo dwsndws ny
CikAw hY[
146.vwihgurU] ssrwm qoN bu`D gXw phuMcy[ pMifqW ny mUMh mMigAw dwn mMigAw,
qW s`cy siqgurU swihb jI ny ikhw, “pMifq rovih igAwnu gvwie]ies krky quhwnUM
lb lwlc C`f ky igAwn pRwpq krky surKrU hoxw cwhIdw hY[” dwqy siqgurU swihb
jI ny, qU AxmMigAw dwnu dyvxw;sBnwhw jIAw])muh mMgW soeI dyvdw;hir ipqw
suKdwiek]Anuswr mUMh mMigAw dwn dy idqw[ XQw:- nwnk. qoit n AwveI; qyry
jugh jugh BMfwr]pMifqW ny Pyr ikhw,“jI swnUM koeI hukmnwmw b^So, ijs nUM idKw
ky is`KW qoN dwn ilAw krIey[” qW prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny, lbu kuqw
kUVu cUhVw; Tig KwDw murdwru])loB lhir sBu suAwnu hlku hY;hlikE sBih
ibgwry]Anuswr &urmwieAw “quhwfw AiDkwr nhIN,qusIN loBI hoN,quhwfIAW rsmW
rIqW qoN qW is`KW nUM suqMqR krnw hY[” XQw:-hmrw Jgrw rhw n koaU]pMifq mulW
Cwfy doaU]vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI ny gXw qoN gjigRh qy nwlMdw jw ky
guris`KI dw pRcwr kIqw[ hux q`k gurU sMgqW kwiem hn[
147.vwihgurU] nwlMdw qoN sRI ptnw swihb jI (pihlw nwm ibsMBrpur sI)
ivKy s`cy crn kml pwey, dovyN vyly s`cy siqgurU swihb jI suMdr dIvwn sjwauNdy,
koit bRhmMf dy rcnhwr s`cy pwiqswh jI ’qy KMf bRhmMf moihq ho gey[
www.Gursevak.com 134 q`qkrw
XQw:- mohI dyiK drsu; nwnk bilhwrIAw])qyro rUpu;sgl dyiK mohI]) sB
mohI.dyiK drsnu gur sMq;cOvI GMty lMgr cldw,rwjy rMk bYT ky Ckdy, byAMq Dn
pdwrQ AwauNdw, v`fy dwqy s`cy siqgurU swihb jI gRIbW nUM lutw idMdy, KMfW bRhmMfW c
js PYl igAw, DVw DV is`K bxn l`gy[ ieh Kbr zwlm AOrMgy pws phuMcI, sV
bL igAw[ jg@w QoV@I sI, sMgq byAMq juVdI, vfBwgy SwhUkwr pRymI ny AwpxI
hvylI Ardws kr idqI, ie`Qy pihlW DMn siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI ny
BI s`cy crnkml pwey sn[ siqsMgq jI ny Awp jI leI suMdr sRI hirmMdr swihb
jI rc idqy, mwno Awp vwihgurU siqgurU dsvyN pwiqswh jI dI im`TI ipAwrI aufIk
’c rcy hn, prmpUjnIk s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI ny cumwsw ie`Qy k`itAw,
is`KI dw BwrI pRcwr kIqw[ ie`Qy Awpxy pRvwr dI dyK Bwl leI v`fBwgy BweI
idAwldws qy sRI ptny swihb jI dy pRymI msMd BweI imhrcMd qy cYnsuK nUM ijMmyvwrI
sMBwlI[
148.vwihgurU]Fwkyy BweI bulwkIdws jI qy ienW@ dy mwqw jI nMU inhwl
krnw:-
ie`QoN Agsq dy mhIny Fwky nUM c`ly qy muMGyr Tihry[ie`QoN
Bwglpur,swihbgMj,iekWqn`gr, mwldw (godwigrI) gopwlpur,pbnw huMdy hoey Fwky
phuMcy[ie`Qy pihlW sRI gurU nwnk dyv swihb jI ny BI s`cy crn kml pw ky KUh
luAwieAw sI, im`Tw jl SrDwvwn bMgwlI vrqdy rhy[ Fwky c ie`k audwsI
mhWpurS Almsq jI ny AsQwn bxw ky pRcwr kIqw, BweI n`Qw jI ies AsQwn dy
syvwdwr sn, ie`k AsQwn dy BweI bulwkIdws jI syvk sn[ ies QW dw nW sMgq
tolw pRis`D hoieAw, ien@W dy pRym dy vsIkwr ho ky, sRI gurU swihb jI ie`Qy Tihry[
XQw:-swcu khO sun lyhu sBY;ijn pRymu kIE.iqn hI pRBu pwieE]bulwkIdws jI dI
mwqw jI bVI gurmuiK qIbr BwvnI vwlI sI[ ies nUM ikRpwinDwn siqgurU swihb jI
ny ^Ub im`Ty bcnW c ikhw,“hy mwqw jI! Awp jI dy pRym dI iK`c krky dws drSn
krn AwieAw hY, jo ie`Cw hY so mMgo[” mwqw jI ny ikhw,“rwvr ko drSn in`q
pwvauN[jib lig qn mihN pRwn vswvauN]47]iehI Aws myrI so dIjY] in`q drSn
dy kir hrKIjY[”Awp jI ny prmpRsMn ho ky ikhw, “Awp jI dI SuB ie`Cw krqwr
jI pUrI krngy[ jdoN iDAwn kroNgy,drSn hoxgy[” ies mwqw jI ny mugl drbwr
dy nkwS qoN, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dI qsvIr iKcvweI,jo hux BI
www.Gursevak.com 135 q`qkrw
Fwky c hY[ siqgurU swihb jI dy pRkwSmeI nUro nUr cyhry nUM dyK ky, nkwS dIAW A`KW
cuMiDAw geIAW, qyz nw shwr skIAW[ pRymI bulwkIdws jI ny siqgurU swihb jI leI
nvIN iemwrq bxweI[
149.vwihgurU]pUrn pRymIN inSkpt BweI n`Qy jI nMU inhwl krnw:-sRI siqgurU
swihb jI dy pws bulwkIdws qy siqsMgq ny &irAwd kIqI, “hy s`cy pwiqswh
jI!BweI n`Qw jI gwL k`F ky jVIN lw idMdy hn[”Awp jI ny BweI swihb jI nUM bulw
ky ikhw, “hy BweI! siqsMgq jI kihMdy hn ik BweI swihb jI swnUM gwL k`Fdy
hn[” siqgurU swihb jI dy swhmxy gwL k`F ky ikhw, “mYN kdoN gwL k`Fdw hW[”
sux ky sRI gurU jI Aqy siqsMgq h`sy, qW gurU swihb jI ikhw,“siqsMgq jI!ienW dw
suBwau p`kw hY,pr idl c ivkwr nhIN,irdw inSkpt Su`D hY,Awp jI ien@W dI gwL dw
ArQ n k`iFAw kro[XQw:-jy bwhrhu Buil cuik boldy;BI Kry hir Bwxy]vwlI g`l
hY[” ieh vwihgurU siqgurU s`qvyN pwiqswh jI leI bsqR Byjdy rhy hn[
vwihgurU] Fwky qoN s`cy siqgurU swihb jI ny islht ictwgWg, sondIp Awid
AsQwnw ’qy jw ky siqsMgq jI nUM inhwl kIqw[
150.vwihgurU]rwjy rwjwrwm jI nMU inhwl krnw vwihgurU]kwmrUp dI irAwsq
dw rwjw,rwjwrwm s`cy siqgurU swihb jI dy drSnW leI AwieAw,spu`qR kwmnw
kIqI[s`cy siqgurU swihb jI ny rwjy dy p`t ’qy mohr lweI qy ikhw, “lwiek spu`qR
hovygw[” gurU jI dy Amolk bcn pUry hoey,swaU nyk gurU pRymI rqnrwie jI pYdw hoie[
XQw:-vDI vyil;bhu pIVI cwlI]Drm klw;hir bMiD bhwlI]ijnW@ dy m`Qy ’qy s`cy
siqgurU swihb jI dI mohr dw suMdr inSwn sI[
151.vwihgurU prmpUjnIk dsvyN pwiqswh jI dy SuB s`cy mhwn praupkwrI
Avqwr dI Kbr:- kwmrUp ’c Awp jI nUM poh mhIny dsvyN pwiqswh jI dy Avqwr dI
^uSIAW BrI SuB ^br imlI[ siqgurU swihb jI ny Awpxy pirvwr dI syvw krn vwly
pRymIAW nUM bhuq 2 AsIsW idqIAW, bnwrs imrjwpur, sRI ptny swihb jI dIAW sMgqW
nUM iliKAw, “BweI idAwldws,dwsn dws dw rUp hn Kws[XQw:-gurU isKu.isKu gurU
hY; eyko gur aupdysu clwey]ien@W nUM Bytw pRym sihq hwzr krnI[”
152.vwihgurU siqgurU swihb jI nUM Amn dy dyvqy zwhr gurU pIr mMn ky
pUijAw:-vwihgurU gurU pRmysr jI ny, lMgru clY gur sbid hir;qoit n AwvI
KtIAY]Anuswr AMimRq kIrqn, gursbd kQw, Drm pRcwr, lMgr dw AYsw pRvwh
clwieAw, sB dy mn s`cy siqgurU swihb dy pRym v`s ho gey[
www.Gursevak.com 136 q`qkrw
bhuq swry AswmI BI is`K bx gey, jo hux q`k BI is`K hn[ siqgurU pRmysr jI ny
AswmI &OjW qy mugl &OjW nUM Drm pRcwr duAwrw ij`q ilAw[ rwjy c`kRDuj qy rwjw
rwm isMG jI dI sulwh krvw idqI Aqy Aswm c izlw guAwlpwrw dy pRis`D n`gr
sRI DUbrI swihb jI ivKy KMjr g`f ky h`d bxw idqI[ siqgurU dsvyN pwiqswh jI dy
smyN ie`Qy iqAwr br iqAwr ^wlsw &Oj rihMdI sI[ muglW qy AswmIAW ny siqgurU
swihb jI nUM Amn dy dyvqy zwhr gurU pIr mMn ky pUijAw[ jdoN AMgRyzW ny Aswm ’qy
hmlw kIqw, qdoN ieh ^wlsw &Oj Azwd Aswm dy p`K c lVI[
153.vwihgurU] Aswm qoN sRI ptnw swihb jI vwpsI:- pbnw, caufMgw,
drSnw, bwnpur, bwgulw, gtw Gwt, mdnpur, kMcnpwVw, neIhwtI, bwrkpur huMdy
hoey klk`qy phuMcy[ klk`qy huglI iknwry siqgurU pihly pwiqswh jI ny prmpiv`qR
s`cy crn-kml pwey[ ies prmpiv`qR SuB AsQwn dw nwm bVI sMgq pRis`D hY[
Awp jI ies AsQwn qoN dUr Tihry,aus dw nwm CotI sMgq pRis`D hY[
vwihgurU]klk`qy qoN jlysvr,rupsw,blwsOr,ktk qoN 1670 eI:nUM jgnnwQ
purI phuMcy[ie`Qy smuMdR iknwry Drmswlw qy bwaulI bxweI[ie`Qy vYSnv sMinAwsI
crcw krn Awey[ suMdr drSn qy shj igAwn pRym DIrj pRym iekwgRqw Bwau BgqI
dy bcn sux ky murId bx ky crnIN l`gy, inhwl hoey[
154.vwihgurU] jgnnwQ purI qoN imdnwpur, ivSnUMpur ivKy monI bwbw hirBjn
suAwmI jI nUM inhwl kIqw[ ienW@ ny vwihgurU mMdr bxwieAw[ siqgurU swihb jI qoN
dwiq pRwpq krky rYx sbweI kIrqn krdy krwauNdy[ ien@W ny vwihgurU mMqR ’qy hor
isDwqW ’qy mnohr Dwrimk gRMQ ilKy[ vwihgurU] ivSnUMpur qoN gmoh ho ky sRI ptny
swihb jI Aw ky prmpUjnIk Awpxy mwqw nwnkI jI nUM pUrn pRym sihq nmskwr
kIqI, (gurU pRmysr jI ny aUc pdvI dy mwlk ho ky nmskwr krnI, sB nUM mwqw
ipqw jI dy siqkwr dw au~qm au~cw su`cw aupdyS hY[) ibrD mwqw jI ny Awpxy
AvqwrI mhwn praupkwrI ipAwry lwl jI dy sIs ’qy h`Q PyirAw, ipAwr nwl
AsIs idqI, “hy lwl jI! suAws 2 nwm ic`q Awvy, ju`go ju`g jIvyN[ sRI gurU nwnk
dyv swihb jI qyry sIs ’qy h`Q r`K ky sdw AMg sMg shwieqw krn[” qdoN
prmpUjnIk jgq mwqw gujrI kOr jI ny dws dwsIAW smyq, praupkwrI s`cy crnW
’qy sIs r`iKAw qy prmpUjnIk swihbzwdy jI nUM Awp jI dy s`cy crnIN pwieAw,
suMdr soBw, lwl gopwl dieAwl kI; Apr Apwrw rwm]Anuswr mhwn qyjvMq s`cy
www.Gursevak.com 137 q`qkrw
nUro nUr srUp nUM q`k ky AiqAMq hI pRsMn hoey[ sIs ’qy h`Q Pyr ky, ikRpw idRStI
nwl suMdr cyhrw q`ikAw[ XQw:- ikRpw ktwK´. Avloknu kIno; dws kw dUKu
ibdwirE]ikRpw idRStI nwl q`kx dw Bwv bVw hI gMBIr hY[ sRI gurU swihb jI
jwxIjwx hn, beI ieh zulm rwj dIAW jVW pu`txgy, ^wlsw pMQ swjxgy, rMkW nUM
AMimRq Ckw ky nwm dwn b^S ky ibnw ipRQvI dy rwjy bnwauxgy[
155.sXd BIKnSwh jI ny cV@dy nUM nmskwr krnI:- vwihgurU jI dw SuB
s`cw Avqwr hox qoN sXd BIKnSwh jI dy irdy AMdr ivsmwd pRkwS hox qoN ien@W ny
cV@dy nUM nmskwr kIqI[ syvkW ny pu`iCAw qW ikhw, “ijn@W nUM p`Cm c jwx ky
nmskwr krdy sW, auh A`j pUrb c pRgty hn[” Awp qur ky sRI ptny swihb jI
gey, bwlw pRIqm jI dy drSn krky gd 2 ho gey[
156.prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI dI sRI AnMdpur
swihb jI nUM vwpsI:- sRI gurU swihb jI sRb`q pRvwr sicAwr is`K swihbzwdy jI dy
suMdr drSn krky ivsmwd rihMdy, Anyk pRkwr dI SuB is`iKAw idMdy[ s`cy siqgurU
nOvyN pwiqswh jI v`loN, Awpxy pRvwr qy siqsMgq jI nUM pRymmeI SuB is`iKAw:-
“ipAwry swihbzwdy jI Akwl purKu jI dy Avqwr hn[ ien@W dy AnuswrI rihx
vwly inhwl hovxgy[ Awpxy muKwribMd qoN jo bcn kihxgy, auh pUry hoxgy, ^wlsw
pMQ sjwauxgy[ zulm dw nws Aqy Drm dw pRkwS krngy[ ien@W dw qyj pRqwp,
hwQI GoVy &OjW Awid smwj bhuq hI vDy Pu`lygw[ quhwfy sB dy v`fy Bwg hn, jo ien@W
dy drSn pRwpq hoey hn[ qusIN ien@W ’qy pUrn Brosw Dwro[ zwlm AOrMgw qIbr
zulm kr irhw hY[ies leI dwsndws ny pMjwb nUM CyqI hI jwxw hY[” ieh sux ky
s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI ny Aw ky im`TI qoqlI zbwn c singD pRym bynqI
kIqI, “ipqw jI! dwsndws nUM BI pMjwb Awpxy nwl lY c`lo, Awpxy v`ifAW dy
AsQwn qy pRymI is`K pMjwb c vsdy hn[” s`cy siqgurU swihb jI ny ikhw, “TIk
hY, kuJ smW ie`Qy hI Tihro, iPr qusIN pMjwb Aw jwxw[” qW ikhw, “qusIN jWidAW
hI CyqI s`dw p`qR Byj dyxw, dwsndws dy mn c gurU AsQwnW dy drSnW dw bVw BwrI
cwA hY[”
vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI ny Apxy mwqw nwnkI jI nUM m`Qw tyikAw, jgq
mwqw gujrI kOr jI ny siqgurU swihb jI nUM m`Qw tyikAw[ prm ipAwry swihbzwdy
prmpUjnIk dsvyN pwiqswh jI ny fMfauq bMdnw kIqI[ GoVy ’qy Asvwr ho ky
www.Gursevak.com 138 q`qkrw
siqgurU swihb jI ny pMjwb nUM cwly pw idqy[ A`gy kWSI crn pw ky, sRI swihb jI,
sRI coLw swihb jI, AMimRq gurbwxI poQI swihb jI siqsMgq jI nUM b^S ky inhwl
kIqw, Pyr A`gy AXuiDAw, sMBl, gMgw, SSrOlI, bnUV, sRI kIrqpur swihb jI ho
ky, sRI AnMdpur swihb jI phuMcy[ sMgqW ny sRI gurU jI dw pUjn kIqw qy ^uSIAW
leIAW[ ie`QoN sRI gurU jI ny Awpxy ipAwry swihbzwdy jI nUM sRI AnMdpur swihb jI
Awaux dw s`dw p`qR ByijAw[
157.bhuqy smyN qoN ihMdUAW ’qy zulm AiqAwcwr ho rhy sn, sMq mhWpurS bwbw
gurbcn isMG ^wlsw jI ieauN ilKdy hn:- rwjy ksweI, CurI kucwlI[ dyh grIbW
kMT auCwlI[ Gr Gr, JUT Am`isAw hoeI, swcu cMd kI, joiq n loeI[24[ mhmUd
gznvI, ihMd duKweI[ bhu l`K bRwhmx, kql krweI[ kwsm muhMmd kuqbdInw[
mMdr qoV msIqW kInw[25[ iProzSwh AlwaudInw[ kot idj mwry du`K dInw[ bIs
hzwr ihMd kI nwrI[ tky tky mu`l bycI swrI[26[ AXu`iDAw qIs hzwr idjoqm[
swVy AgnI lwie mhoqm[ kWsI qIs hjwr kqlw[ ieauN ihMdvwn nws kr
sklw[27[ ShwbudIn qy SmSKwny[ lwKoN ihMdU kql krwny[ AlwaudIn iKljI nr
Gwey[ loDI iskMdr zulm kmwey[28[ jlwludIn gaUAW bhu mwry[ ihMdn ky muK
mws bMDwry[ kMs kyis jo rwvx QIey ieqny pwp su kr nw skIey[29[ mwtI ky
brqin kr dIny[ GoVy Asvwir Koih sB lIny[ Awm kql krMqy mq mMdy[ bhuqy
zulm hoq hY ihMdy[30[ suMdr nr nwrI bhu bwlw[ pkV qurk kIny qqkwlw[
bsqr BUKin rihx n dyeI[ DrmI nih jIvq Ab koeI[31[ rwjpUq foly lY
imlhI[ CqRI SsqR nwih auQlhI[ phwVI rwjy Bey ADInI[ prjw duKI qurkW ny
kInI[32[ ihMdU AMDy Bwau n igAwnw[ p`Qr pUjw mY lptwnw[ kwier, sUrmqw sB
nwsI[ eyk iqAwg, Anyk mnwsI[33[ jogI knpwty sB jyqy[ sryvVy Awid lUtYN
jg qyqy[ dyvI dyv n r`iKAw krhI[ roie roie pukwr aucrhI[34[ sB Avqwr
mnwie su Qwky[ irKI munI nhI bhuVy Aw ky[ ibn krqwr ky rwKw nwhI[ qw kI
srx gho mn mwhI[35[ kwxy qurk igAwn qy hIny[ sB my A`lw nUr n cIny[
qrs grIbW pr nih krhI[ jor sy dIn vDwvin krhI[
ihMd dy mMdBwgI rwijAW dI AwpoN iv`cIN duSmxI, p`Qr pUjw nwn@w aupwSnw
kwrx, dyS nUM ibdysI hmlwvrW dw gulwm bxw idqw[ cwhIdw ieh sI smUMh rwjy
iek`Ty ho ky, dyS ’qy cV@ ky Awey zwlmW nwl t`kr lYNdy, aun@W nUM Gyr 2 ky mwrdy,
www.Gursevak.com 139 q`qkrw
mwqw ipqw vWg prjw dI r`iKAw krdy[ bwbr ny ihMd ’qy AYsy zulm kIqy, swrI
prjw ie`zq AxK mrdaUpuxw C`f ky mirAW smwn ho geI[ hMkwrI bwbr ny
prmpUjnIk s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI dI Dur dI s`cI Avwz nUM dbwaux dy
AnykW Xqn kIqy pr s&L nw hoey[ pwpI jhWgIr ny ^udw bRhm vwihgurU pRmysr
srUp pMjvyN pwiqswh jI nUM ShId krn dw b`jr pwp kIqw[ Drm ihq kurbwn hox
vwlI lihr hor qyz ho geI[
158.vwihgurU] pwpI AOrMgy dy Gor iBAwnk zulm:- 1658 eI: c Awpxy
ipqw SwhjhW nUM Awgry dy ikly c kYd krky A`KW k`F ky Awp id`lI dy q^q ’qy
bYTw[ Cotw BweI murwd jo q^q dw cwhvwn sI aus nUM BrmwieAw, “mYnUM rwj dI
au~kw hI loV nhIN, pr mYN dwry nUM bwdSwh nhIN bnx dyxw, AwpW dwry nUM mwrIey, mYN
qYnUM qwj dy ky m`ky nUM cilAw jwvWgw[” bysmJ murwd ies dy mgr l`g igAw, ien@W
dohW ny Pqhbwd qy mukwm qy dwry nUM ij`iqAw[ Awpxy swaU v`fy BweI dwrwiSkoh ’qy
kwzIAW qoN JUTw ielzwm luAwieAw,ieh Srw dy ault cldw hY,kwzIAW qoN Pqvw
luAw ky 1659 eI:c id`lI kql krvw idqw[AOrMgy ny murwd nUM Srwb ipAw ky
gvwlIAr dy ikly c kYd krky,ie`k seIAd dw kql aus dy isr mV@ ky kql
kIqw[ies qr@W Awpxy pRvwr nUM qy hor AnykW kql krky AwlmgIr iKqwb pRwpq
kIqw[q^q ’qy bYTidAW hI ies ny pUrn purKu Srm`d Awid au~c kotI dy sMqW,bynvy
PkIrW pUrn mhWpurSW qy gRIbW nUM kql kIqw[ies nIc pwpI ny hor zwqIAW ’coN
muslmwn bxw ky,Awpxy dIn BweIAW qoN muhIau~dIn pdvI pRwpq kIqI[ rwjy jY
isMG nUM aus dy Coty pu`qR qoN zihr duAw ky mrvw idqw[ ihMdU munSI nOkrI qoN htw
idqy[ ies nIc ny ihMdUAW dy myly, mMdrW dy auqsv, kWSI dy vyd pV@waux vwly skUl
bMd krw idqy[ mQrw, bnwrs Awid pRis`D mMdrW nUM Fwh ky msIqW bxvweIAW,
Akbr dw htwieAw jzIAw ihMdUAW ’qy Pyr jwrI kIqw[ ihMdUAW dy Dwrimk gRMQ
swV idqy[ ies dy zulm dyK ky swry rwjpUq ies dy vYrI ho gey[
159.vwihgurU]audXpur dy Syr dlyr bIr bhwdr rwjy rwj isMG ny,sMn 1680
’c pwpI AOrMgy nUM ieh ic`TI ilKI[“qyry v`fy Akbr ny ihMdU muslmwn, XhUdI
eIsweI Awsqk nwsiqk sB nUM ie`ko ijhw pwiLAw[ Awp dy rwj ’c keI GroN
bwhr hoey iPrdy hn, keI dyS C`f gey hn[ lok Bu`K nwl mr rhy hn[ Awp dI
prjw pYrW hyT kuclI jw rhI hY[ ispwhI ro rhy hn, sOdwgr ip`t rhy hn, swry
www.Gursevak.com 140 q`qkrw
prloN Aw rhI hY[ jo bwdSwh duKI prjw qoN tYks mMgy, aus dw rwj ikvyN rih skdw
hY? jy Awp nUM AwpxI Drm pusqk ’qy inscw hY, qW aus ’c dyKoNgy ik ^udw sB dw
sWJw hY, kyvl muslmwnW dw hI nhIN[ jd AsIN iksy mus`br dI qsvIr ivgwVdy
hW, qW ibnw sMsy ic`qRkwr nUM nrwz krdy hW[ iesy qr@W ijhVw r`b dI rcnw nUM BMg
krdw hY, r`b dy bIrrs dw AiDkwrI huMdw hY[ jo msUl Awp gRIbW qoN mMgdy hoN, ieh
TIk nhIN, aun@W pws dyx nUM ik`Qy hY? pr jy Awp jzIAw lwauxw hI hY qW mYQoN qy
mhwrwjw rwm isMG qoN mMgo[ in`kIAW m`KIAW mwrn qoN Awp dI bzurgI nUM dwg
l`gdw hY[ mYN hYrwn hW ik Awp dy mMqRI Awp nUM ikauN nhIN d`sdy? AijhIAW g`lW
Awp dI Swn dy ivru`D hn[” ieh pwpI rwg iv`idAw dw BwrI vYrI sI, gwauxw
vjwauxw muhMmdI Srw dy ivru`D smJdw sI[ies ny rwg ’qy pwbMdI lw idqI[ ros
vjoN swry gv`eIey rwg dw jnwzw lY ky,ies dy mihlW koL dI lMGy qW ies dy pu`Cx
qoN d`isAw ik rwg mr igAw hY, (Bwv ies ny gwauxw vjwauxw iblkul bMd kIqw
sI[) ies nUM d`bx c`ly hW qW ies duSt ny ikhw, “ies SYqwn nUM fUMGw krky
d`bxw[”
160.vwihgurU] mrx smyN ies pwpI ny Awpxy pu`qR nUM Kq iliKAw, “AOguxW qoN
Cu`t ies sMswr c mYN ku`J BI nhIN ilAwieAw, hux pwpW dI pMf iek`TI krky lY
c`ilAW hW[mYN BwrI Bu`lW kIqIAW hn, ijs krky mYnUM inzwq dI BwrI icMqw
hY[”XQw:-nµgw dojik cwilAw;qw idsY Krw frwvxw]kir Aaugx pCoqwvxw]
161.vwihgurU]duKI pMifqW dI PirAwd:- s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI nUM
ShId krn vwly, inrvYr siqgurU swihb jI nwl Akwrx vYr kmwaux vwly, sMq
doKI mhwn cMfwl sy BI cMfwl pwpI jhWgIr dy poqy, DMn siqgurU rwmdws swihb jI
dy iPtkwry, pwpI nOrMgy ny id`lI dy q^q ’qy bYT ky, zulm A`iqAwcwr krky, ieh
hMkwr kIqw ik mYN muhMmd swihb jI nwloN BI izAwdw muslmwn bxwvWgw[ Awpxy
22 sUibAW nUM hukm Byjy, “ijhVw sUbw v`D qoN v`D muslmwn bxwvygw, aus nUM mUMh
mMgI murwd dyvWgw[” ieh sux ky swry sUibAW ny DVwDV muslmwn bnwauxy SurU kr
idqy[ kSmIrI sUby Syr APgwn ny svw mx jM\U lwh ky Kwxw KwDw[ kSmIr dy swaU
bRwhmxW ny AmrnwQ purI c jw ky bMdgI kIqI[ Bgvwn jI ny myhr krky drSn
b^Sy Aqy ieh SuB bcn khy, “myry srUp DMn siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI
dI g`dI dy mwlk s`cy siqgurU qygbhwdr swihb jI quhwfI r`iKAw krngy[”
www.Gursevak.com 141 q`qkrw
vwihgurU]ieiqhws c ieh izkr BI AwauNdw hY ik duSt AhMkwrI norMgy ny
ijhVy bRwhmx id`lI kYd kIqy sn,aun@W ny Awpxy AwgU kSmIrI pMifqW nUM ic`TI
ilKI,“vwihgurU inrBau CyvyN pwiqswh jI ny zwlm qurkW nwl t`kr leI hY,hux
aun@W dy ipAwry swihbzwdy prmpUjnIk s`cy siqgurU qygbhwdr swihb jI,ik
jurAiq jmwl hYN]nwnk inrBau inrMkwr jI dI nOvIN joiq,g`dI nSIn hn,auh bhuq
joS nwl zulm dy i^lwP pRcwr kr rhy hn[aun@W dI Srn c PirAwd kro[”
vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI sRI AnMdpur swihb jI
Awpxy mihlW ivKy, suMdr dIvwn sjw ky pRymIAW nUM suMdr s`cy prmpiv`qR nUrI drSn
b^S ky inhwl kr rhy sn[ie`Qy Awp jI pws pMifq ikRpwrwm jI, kSmIr kWSI qoN
pMj sO nyk swaU bRwhmxW K`qRIAW nUM lY ky phuMcy[m`Qw tyk h`Q joV crnW c KV@
gey[pwpI sy BI pwpI nIc cMfwl sy BI mhW cMfwl hMkwrI AOrMgy dy zulm qoN fry
sihmy duKI ieauN audws sn,ijvyN Pu`l twhxIEN tu`itAw hovy,sws ibnw ijau dyhurI;kq
soBw pwvY]Anuswr mirAW smwn sn[hm rulqy iPrqy.koeI bwq n pUCqw;vwlI
qrsXog dSw sI[s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI ny Awpxy idl c gihr gMBIr
ShIdI dyx dI SuB vIcwr kridAW ieh soicAw,-vwihgurU siqgurU pihly pwiqswh
jI dy lwey bwZ nUM prm pUjnIk dwdy jI qy prmpUjnIk ipqw jI ny Awpxy bhwdrW
dy ^Un nwl isMijAw hY,ies suMdr sohxy Amolk bwZ dw mwlI ikn@W nUM bxwvW?-
161 aUVw.bwlwn bwl] vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI
ny prmpUjnIk ipqw jI nMU,sIs kurbwn krn leI id`lI nMU qornw[Awp jI bwlk
coj kridAW, bwhroN Kyf ky Awey, ijau bwlku; ipqw aUpir kry bhu mwxu] Anuswr
prmpUjnIk ipqw jI dI ipAwrI god c ^uSI KyVy auqSwh nwl bYT gey[ pUrn bRhm
jI dy Avqwr prmpUjnIk ipqw jI ny ipAwr nwl sIs ’qy h`Q PyirAw[
prmpUjnIk dsvyN pwiqswh jI ny dovyN h`Q joV ky inmRqw ipAwr nwl pu`iCAw, “hy
prmpUjnIk ipqw jI! swhmxy KV@y duKI kI mMgdy hn?” qW Awp jI ny d`isAw, “hy
ipAwry lwl jI! ieh gRIb pwpI nOrMgy dy sqwey hoey hn, kSmIrI sUby SyrAPgwn
ny, nOrMgy dy hukm nwl, ie`k idn c svw mx jM\U lwh ky Bojn KwDw[XQw:-zor
qurkwnI sB musly krn l`gy,AOrMgzyb hY v`fw duSt so hoieAw[ipqw kYd kIAw,BRwq
mwr ky zwlm QIAw,Srmd kql krwXy 1As 2joieAw[mQrw AX`iDAw pRwg kWsI

www.Gursevak.com 142 q`qkrw


Qwn joeI,kql krweIAW jo gaUAW 3AvloieAw[jb svw mx jM\U qol ky lhwey
ihMdu,peI DWk dys prdys duK roieAw]82](sRI gurmuiK pRkws)1AYsw
zwlm,2dyiKAw,3dyiKAw[Twkur duAwry Fwih kY; iqih TauVI mwsIq auswrw[ mwrin
gaU grIb no DrqI aupir pwpu ibQwrw[ieh ivcwry duKI dIn mlIn mMdy hwlIN,gurU
Gr Aw ky, Awpxy Drm dI r`iKAw leI pukwr krdy hn[”
vwihgurU]“hy prmpUjnIk DrmI ipqw jIau! ien@W dI r`iKAw ikvyN ho skdI
hY?” qW ikhw, “hy ipAwry sicAwry lwl jI! bygunwh sMqW PkIrW gRIb prjw dy
^Un nwl rMgI zulmI qlvwr nUM qoVn leI, zulm dI jV@ p`utx leI, zulm rwj dw
q^q aultwaux leI koeI pUrn mhWpurS blIdwn dyvy[”srb klw BrpUr pRB;AnMq
klwvwn vwihgurU jI dy pUrn Avqwr A`T swl dI bwl Av`sQw c s`cy siqgurU
dsvyN pwiqSwh jI dy nyqRW ’coN AMigAwr in`kLy, CwqI qwx ky, AMg 2 c BwrI
bIrqw sihq, kyhrI Syr vWg BwrI bIr rs Dwr ky gMBIrqw vwlI Dun c g`j ky
boly,“hy swcy siqgurU dwqwrw]jI! AnMq KMfW bRhmMfW c Awp jI nwloN v`fw mhWpurS
hor kOx ho skdw hY? Awp jI;srb klw smrQ] vwihgurU jI hoN jI, Akwl purKu
jI srUp c Awp jI ny Awp hI dwsn dws nUM Drm hyq;gurdyv pTwey]Anuswr Drm
dI r`iKAw leI mwq lok c ByijAw hY[ Awp jI ny sRb pRkwr, gurU Gr dI qy
dwsndws dI sdw hI r`iKAw krnI hY jI[ ijvyN Awp jI ny prmpUjnIk pVdwdy
s`cy siqgurU pMjvyN srUp c ShIdI idqI Aqy ShIdI dy bl krky, dl BMjn
prmpUjnIk dwdy jI ny CyvyN srUp c mu`TI Br is`KW nUM bl b^S ky, zwlmW dy f`kry
krky, pUrW dy pUr Kpw ky, zulm dw nws krky bhU bytIAW swDU sMqW qy Drm dI
r`iKAw kIqI[ iqvyN hI Awp jI ny Awpxw sIs blIdwn dy ky dwsndws nUM bl
b^Sxw hY jI[ Awp jI dy b^Sy bl krky dwsndws dI qlvwr bygunwhW ’qy zulm
krn vwly sMq doKI zwlmW dy f`kry 2 kr dyvygI[” murdy c jwn pwaux vwly,
praupkwr ihq AMg 2 ktwaux vwly, fubdy byVy nUM bMny lwaux vwly, mhwn gMBIrqw
sihq kurbwnI dyx vwly Amolk bcnW nUM sux ky, Awp jI AiqAMq hI pRsMn hoey qy
ikhw, “SwbwS! ipAry lwl jI, dwsndws nUM ieh pUrn pRp`k Brosw ho igAw hY ik
qusIN gurqw dw Bwr shwr lvoNgy, zulm dw nws krky Drm dw pRkwS kroNgy[”

www.Gursevak.com 143 q`qkrw


162.gurpRswid vwihgurU]AqI duKIAW nUM DIrj:-prmpUjnIk siqgurU swihb
jI, mrxY kI icMqw nhI; jIvx kI. nhI Aws]) nh ikCu jnmY;nh ikCu mrY])
AibnwsI suK Awpn Awsn]) bygm purw;shr ko nwau] dUKu AMdohu;nhI iqih Twau])
sUK mhl;jw ky aUc duAwry])bwlwn bwl])nwnk inrBau inrMkwru;vwlI Afol
AvsQw c sumyr prbq vWg Ac`l sn[ sRI gurU swihb jI sMq doKI pwpI AOrMgy
dIAW kwLIAW krqUqW qoN BlI pRkwr jwxU sn[ ien@W inmwixAW inEitAW nUM mhwn
DIrj idqw Aqy ikhw, “hy ipAwirE! DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI dw
prmpiv`qR SuB s`cw AMimRq nwm pRym Bwvnw sihq jpo, jo hux AnMq bRhmMfW nUM rc
Aqy lY kr rhy hn qy inrlyp BI hn[ XQw:- Epiq prlau; iKn mih krqw]
Awip Alypw; inrgunu rhqw]AYsY gurU pRmysr jI dw prmpiv`qR SuB &urmwn hY, kil
kwqI. rwjy kwsweI; Drmu. pMK kir aufirAw]) kil AweI kuqy muhI; Kwju hoieAw
murdwr gusweI[ rwjy pwp kmwvdy; aultI vwV Kyq kau KweI[) s`cy siqgurU swihb
jI jYsw hor koeI BI rwjw nhIN hY, ieh zwlm rwjy nhIN rihxgy[ XQw:- koaU hir
smwin nhI rwjw] ey BUpiq sB idvs cwir ky;JUTy krq idvwjw]hux qusIN krqw
purKu inrBau inrvYru inrMkwr siqgurU pihly pwiqswh jI dI Srn Awey hoN[ quhwfI
r`iKAw leI dwsn dws Awpxw sIs blIdwn dyvygw[ inrBau jpY; sgl Bau imtY]
Anuswr siqgurU nwnk inrBau inrMkwr s`cy swihb jI nUM rom 2 krky jp ky
inrBau ho jwau[”
vwihgurU] srix pry kI rwKqw;nwhI shswieAw]Anuswr pwrbRhm gurdyv jI
ny idj K`qRIAW nUM DIrj dy ky ikhw, “AOrMgy nUM kih idE ik swfy gurU DMn vwihgurU
s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI hn[ siqju`g qoN lY ky C`qRI swfy r`iKAk hn, ies
smyN DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI dy nOvyN AsQwn ’qy dwsn dws hY, jy qusIN aus
nUM muslmwn bxw lvoN qW AsIN BI muslmwn bx jwvWgy[” s`cy siqgurU swihb jI dy
khy Anuswr pwpI AOrMgy nUM aupRokq bcn khy, ies nIc pwpI ny jhWgIr vwlI doK
idRStI nwl vIcwirAw, -ijs qr@W s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI ny Awp qy Awpxy
mhwn XoiDAW smyq Drm Xu`D lV ky qurk Kpwey sn, jy gurU dw pMQ jor PV igAw
qW sMBwlxw AOKw ho jwvygw,ies krky ies nUM ie`Qy hI ^qm kIqw jwvy[-
163.vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI dI igR&qwrI dw hukm sMq doKI pwpI
nOrMgy ny jwrI krnw:-AYsy cMfwlW vwly iKAwl nwl, prmpUjnIk s`cy siqgurU nOvyN
www.Gursevak.com 144 q`qkrw
pwiqswh jI nUM igR&qwr krn dw hukm jwrI kr idqw[ sRI AnMdpur swihb jI ivKy
ispwhI Byj ky s`cy siqgurU swihb jI nUM bulwieAw[ s`cy siqgurU swihb jI dy
drSn krky ispwhI dI A`g buJ geI[ XQw:- siqgur drsin; Agin invwrI]
ies ny ADIn ho ky m`Qw tyk ky, AOrMgy dw iliKAw s`dw idqw, pV@ ky s`cy siqgurU
swihb jI ny au~qR idqw, “dws Awpy id`lI Aw jwvygw[”
vwihgurU prmpUjnIk gurU pRmysr jI ny ShIdI dyx qurn qoN pihlW, Awpxy
mihl jgq mwqw gujrI kOr jI nUM gurU Gr dI swrI sMBwl Aqy Awpxy ipAwry
swihbzwdy jI dy AnuswrI rihx bwry Kws hdwieq kIqI[ hor pRymIAW ipAwry
XoiDAW nUM sdw leI Awpxy swihbzwdy jI pws rih ky syvw kurbwnI krn bwry
ikhw[ sB dw pUrn Awdr siqkwr kridAW,siqgur kI syvw sPl hY;jy ko kry
icqu lwie]Anuswr SuB s`cI syvw ic`q dy ihq ipAwr nwl krn leI ifaUtIAW lw
idqIAW[ AwpxI v`fI BYx bIbI vIro jI dy AiqAMq ipAwry pMjW spu`qRW AwpixAW
BwxijAW nUM Aqy mh`ly dsvyN jI dy gurmuiK mwmy ikRpwl cMd jI nUM hukm krky, s`cy
siqgurU s`qvyN pwiqswh jI vwlI 2200 GoV Asvwr &Oj dI ifaUtI sMBwlI[ Awpxy
ipAwry sqsMgIAW nUM hukm kIqw, “zwlm qurk rwj dIAW jVW pu`txIAW hn[
dwsn dws smwn,swihbzwdy jI dI Amolk syvw mMnqw pUjw krky inhwl hovxw[”
164.vwihgurU s`cy siqgurU swihb ny ShIdI dyx ihq id`lI nUM qurnw:- Awp jI
ny ShIdI dyx qurn qoN pihlW s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI nUM sRI AnMdpur swihb
jI ivKy gurqw b^SI[ Awpxw sIs vwrn leI id`lI nUM qurn smyN Awpxy
prmpUjnIk jgq mwqw nwnkI jI nUM m`Qw tyikAw[ mwqw jI ny bhuq 2 pRym vYrwg
kIqw[ Awp jI ny gur rUp ho ky moh myt ky siqnwmu ’c idRV ilv lw ky mwqw jI nUM
AibnwsI bRhm idKw idqy[XQw:-khu nwnk;guir bRhmu idKwieAw]mrqw jwqw;ndir
n AwieAw]mgroN Awpxy mihl sRI gujrI kOr jI nUM bhuq is`iKAw idqI,“qusIN
swihbzwdy jI dy pws rihxw,qyrw kIAw;mITw lwgY]Anuswr Bwxw mMnxw[”Awaux
jwx dw Brm myt ky,inhclu scu Kudwie eyku;Kudwie bMdw AibnwsI])nh ikCu
jnmY;nh ikCu mrY]Awpn cilqu;Awp hI krY]Anuswr s`c srUp ivAwpk bRhm jI
dw pRp`k inscw b^iSAw[ pwrbRhm suK dwqy gurdyv jI jdoN id`lI nUM c`ly, AiqAMq
pRym vYrwg sihq, sRI kIrqpur swihb jI qk swrI sMgq qy prmpUjnIk dsvyN
pwiqSwh jI nwl Awey[
www.Gursevak.com 145 q`qkrw
ie`Qy mhwrwj swihb jI ny pihlw pVwA kIqw[ s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI nUM
prmpiv`qR SuB s`cI is`iKAw idqI, “ijhVy qurk, gurU Gr dy pRymI hn, aun@W nUM
Awdr dyxw[ zwlm qurkW nwl jMg krnw,k`cy phwVIAW ’qy Brosw nhIN
krnw,^wlsw pMQ rco,jo bhuq BwrI qyjvMq hoxgy, sMgqW nUM nwm dwn dy ky mukqI
iqRpqI b^SxI[ inrBau inrMkwr DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI nUM swiKAwq
krky, m`cdy jMg c BI inrBau rihxw jI[”
vwihgurU sRI gurU dSmyS jI ny h`Q joV isr Jukw ky inmRqw sihq pRym bynqI
kIqI, “ikRpw krky Awpxy prmpivqr prmpUjnIk crn kmlW iv`c hI r`Ko jI[”
qW ikhw,“guirAweI dw Bwr quhwfy isr ’qy hY, ipAwry is`KW dI pRiqpwlxw
krnI[” ieh hukm sux ky, Purmwnu qyrw isrY aUpir;iPir n krq bIcwr]Anuswr
prmpUjnIk ipqw jI nUM crn bMdnw kIqI, sRI gurU jI ny AwpxI BgqI r`qI in`GI
ipAwrI im`TI god iv`c ibTw ky, sIs ’qy h`Q Pyr,ipAwr dy ky, mwmy ikRpwl cMd jI,
rwmkuier (gurbKS isMG) jI Awid pRymIAW nUM hukm idqw, “qusIN swihbzwdy jI dy
crnW c rih ky,bl Dwr ky syvw krky, ien@W dI prm pRsMnqw lYxI”[ Awpxy ijgr
dy tukVy ijMd jwn rUp ^ws pRymIAW dIAW gurU Gr dIAW juMmyvwrIAW lw ky,siqgurU
dsvyN pwiqswh jI dy crnkmlW c rih ky syvw ismrn krn dI hdwieq dy ky, hor
BivKq bcn &urmw ky, hukm krky, sRI AnMdpur swihb jI nUM vwips jwx nUM ikhw[
ijvyN 2 A`gy crnkml pwauNdy, siqsMgq jI nwl juVdy gey, siqsMgq jI nUM s`cy
siqgurU swihb jI dw s`cw pRym sI, beI s`cy siqgurU swihb jI ShIdI kurbwnI dyx
c`ly hn[hyTW ilKy mhWpurSW nUM s`cy siqgurU swihb jI dy s`cy crnkmlW nwl s`cI
pRIq sI[XQw:-gurmuiK scI AwskI;ijqu pRIqmu scw pweIAY]ieh mhWpurS,siqgur
Apuny kau kurbwnI] Anuswr s`cy siqgurU swihb jI qoN kurbwn hox leI joro jorI
nwl qury[XQw:-gur kau;kurbwnu jwau hW])gur Apuny aUpir;bil jweIAY])
vwihgurU]gurmuiK snmuK dIvwn BweI mqI dws jI, BweI sqI rwm jI sRI
bwbw guridqw swihb jI (ibRDvMS), BweI idAwlw jI, BweI au~dw jI, BweI jYqw jI
(bwbw jIvn isMG jI) ieh pRymI is`K, s`cy siqgurU swihb jI dy nwl GoiVAW ’qy
Asvwr ho ky, sRI kIrqpur swihb jI qoN c`ly[ sRI siqgurU swihb jI ien@W
ipAwirAW dw bhuq izAwdw Awdr siqkwr ipAwr krdy sn[ ieh pRymI mhwrwj
swihb jI dy prmpUjnIk s`cy crnW c Awpxy sIs kurbwn krny &Kr smJdy sn[
www.Gursevak.com 146 q`qkrw
kurbwnI dyx nUM hr smyN q`qpr rihMdy sn Aqy hor is`KW nUM siqgurU swihb jI qoN
kurbwn hox dw SuB s`cw aupdyS b^Sdy sn[ ien@W ny jwn pRwx sIs sB ku`J s`cy
siqgurU swihb jI nUM AripAw sI[ ien@W bwry hzUr ipAwr nwl kihMdy ik ieh myrw
hI srUp hn[ s`cy siqgurU swihb jI nUM ien@W ’qy pUrn Brosw sI, beI ieh gurmuiK
BIV pYx qoN pUrn swQ dyxgy[ BweI idAwl dws jI ny ShIdI dyx qurn smyN, Awpxy
BrwvW BweI jyTw jI, BweI hrIcMd jI, BweI mnI isMG jI nUM ivSyS hdwieq kIqI,
“qusIN s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI dy crnkmlW c rih ky, hr pRkwr dI SuB
s`cI syvw krky, s`cy siqgurU swihb jI dI prmpRsMnqw lYxI, jdoN s`cy siqgurU
swihb jI isr mMgx, qW cwA nwl dyxy, nh iblµb DrmM; Anuswr Awpxw srvMs
gurW qoN kurbwn krn l`igAW, iF`l au~kw hI nhIN krnI jI[” ropV qoN Brqpur,
mukwroN, kbUlpur, nnhyVI Aw ky KoitAW dy Kot k`Fy, keI QweIN crn pwauNdy hoey
lihl ipMf qoN sRI dUK invwrn swihb jI Awey qy vr idqw, “ie`Qy pitAwlw Sihr
vsygw, is`K rwjw gurUDwm dI SuB s`cI syvw krygw[” pitAwly qoN pMj mIl rwjpury
vwlI sVk ’qy sYPwbwd (bhwdrgV@) Awpxy pRymI sYPdIn dy pRym dy vsIkwr ho ky,
s`cy siqgurU jI cwr mhIny ies dy ikly c rhy, ies pRymI nUM Bwau BgqI SuB s`cw
pRym nwm b^iSAw[ ies pRymI ny ivCVn smyN crn DUiV Awpxy m`Qy nUM lweI[ A`gy
nwBy sihr kwiempur, iblwspur huMdy hoey smwxy gV@I phuMcy[
vwihgurU] duSt AhMkwrI AOrMgy ny srhMdI qy lhOrI sUibAW nUM s^q hukm
iliKAw, “gurU nwnk pr`sq gurU qygbhwdr swihb jI nUM igRPqwr krky id`lI hwzr
kro[”
165.vwihgurU] smwxy gV@I dy srdwr muhMmdbKS jI dI AQwh SrDw qy
gurmuiK s`cI AwSkI:- s`c srUp gurU pRmysr jI ny smwxy fyrw kIqw[ v`fBwgy
muhMmdbKS jI ny Awpxy im`qRW smyq Aw ky m`Qw tyikAw qy pUrn pRym sihq pRym
bynqI kIqI, “Awp A`lhpwk dy srUp hoN jI, Awp jI dy suMdr drSn krky sB
Bu`KW lih geIAW hn[ sYPdIn vWg dwsndws gRIb dy Gr v`D qoN v`D smW Awpxy
s`cy crnkml pwau jI[” s`cy siqgurU jI ny &urmwieAw, “hy Kwn bhwdr! Awp jI
AMdr bhuq hI pRym hY, dws dw Awgmn sux ky cwA pRym nwl drSn dyx Awey hoN[
Awpxy Gry iljwx dw AiDk &L, lok pRlok AMdr sdw Awdr siqkwr pwvoNgy[
ie`QoN CyqI A`gy jwxw hY[” ies pRymI ny vIcwirAw, GroN jw ky loVINdINAW vsqUAW
www.Gursevak.com 147 q`qkrw
ilAwvW, s`cI syv kmwvW ^uSIAW pwvW bil 2 jwvW crn iDAwvW[ suMdr s`cy
drSn krky Amolk bcn sux ky Gr nUM vwips AwauNidAW ispwhI imly, aun@W qoN
pqw l`gw, jo s`cy siqgurU swihb jI nUM igRPqwr krnw cwhuMdy hn[ ies ipAwry dw
qn mn fr igAw, ies ny vwips Aw ky s`cy siqgurU swihb jI dy GoVy ’qy kwTI pw
ky ikhw, “jI dws dy gRIbKwny c Awpxy s`cy crn kml pwau jI[” ies dw pRym dyK
ky, ies dI gV@I c s`cy crn pwey[ ies ny Awpxy pihrydwr nUM smJwieAw, jy koeI
pu`Cy qW d`sxw nhIN, dws nUM bulw lYxw[”
vwihgurU]Agly idn svyry pulIs ny ies dI gV@I Gyr leI, ies nUM ikhw, “qUM
siqgurU swihb nUM AMdr CupweI bYTw hYN[” ies ny gu`sy nwl Syr vWg g`j ky au~qR
idqw, “qusIN myry ’qy JUTI quhmq lwauNdy ho,myrI ibrwdrI c byiezqI krdy hoN,AsIN
pTwx pu`qR hW,jnwnIAW nUM pVdy c r`Kdy hW jy Pyr AYsI JUTI g`l khI qW ikRpwn
c`l jwvygI isr v`Fy jwxgy[”srkwrI lok sux ky fr gey,beI ieh s`cw purK hY,qW
hI inrBY bol irhw hY[ srkwrI lokW nUM vwips krky ies Syr dlyr bhwdr ny s`cy
siqgurU swihb jI nUM nmskwr krky pRym bynqI kIqI,“hy gRIb invwj s`cy pwiqswh
jI! jo ku`J kIqw hY, so Awp jI ny Awp hI kIqw hY, jykr ie`Qy Awp jI dI
igRPqwrI huMdI qW swnUM klMk l`gxw sI, A`gy ijvyN Awp jI nUM Bwvy[”ieh sux ky sRI
gurU s`cy pwiqswh jI h`sy qy bwr 2 SwbwS 3 ikhw,“swrI izMdgI bMdgI dw suK
BogoNgy,qy;jmu n pyKh nYn]Anuswr jm nhIN dyKoNgy,^udw dI drgwh c Awdr siqkwr
pwvoNgy[” ieq Awid bhuq ipAwrIAW AsIsW idqIAW[ siqgurU swihb jI dI
ivsmwd ^uSI pw ky, Syr idl guru Bgq Kwn bhwdr inhwl hoieAw[ AYsy pRymIAW nUM
rom 2 krky nmskwr hY jI, ijn@W ny dUjI jwqI coN prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb
jI dI SuB s`cI syvw pRwpq kIqI[ s`cy siqgurU swihb jI nUM ^udw A`lwpwk srUp
smJ ky, mMinAW pUijAw pUjwieAw[ AYsy pRymIAW dI krnI is`K dy mn nUM hlUx idMdI
hY[
A`gy krhwlI,cIky ivKy glOry msMd nUM inhwl kIqw[ ie`Qy dVp dyS dI
siqsMgq jI Awey, prmpiv`qR SuB s`cw aupdyS ilAw, AwpxI ipAwrI siqsMgq jI
nUM s`cy siqgurU swihb jI ny prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI pws Byj
idqw[ A`gy krrw qy Krk gRwm c prmpiv`qR crn pwey[ phoey q`k gurU sMgq pRym
sihq nwl hI rhy, gMgw jmnw godwvrI srsuqI; qy krih audmu DUir swDU kI qweI]
www.Gursevak.com 148 q`qkrw
iklivK mYlu Bry. pry hmrY ivic; hmrI mYlu. swDU kI DUir gvweI]1] Anuswr
sur`sqI gurU pRmysr jI dI s`cI crn DUV nUM locdI sI, ies nUM crn DUV b^S ky ^Ub
piv`qR kIqw[ rhyVy qoN A`gy l`Kx, mwjry, rohqk knOVy Awid ipMfW c is`KW nUM
qwirAw[ kYNQl qy jINd c prmpiv`qR SuB s`cy im`Ty ipAwry sB nUM qwrnhwry s`cy
crn-kml pwey, A`gy jINd qy DmDwn dy mD, rylvy stySn brsolw qoN ie`k mIl
pUrb ipMf KtkV c prmpiv`qR crnkml pwey[
166.vwihgurU]swKI KtkV corW nMU b^Sxw:-ie`QoN dy Cy cor rwq nUM s`cy siqgurU
swihb jI dy GoVy curwaux Awey,AMDy ho gey[svyry Aw ky s`cy crnkml PVy,Awp jI
ny h`s ky ikhw,“corI iqAwgo,is`KI Dwro[”kihMdy,“jI siqbcn[”ien@W ny im`Ty jl
dI mMg kIqI[s`cy siqgurU swihb jI ny prm pRsMn ho ky ^Uh luAwieAw, im`Tw jl
Ck ky swry hI pRsMn hoey[pUrn SrDw krky corI iqAwg ky pRymI is`K bx ky inhwl
hoey[ vwihgurU] pRymI is`KW nUM inhwl krn leI mQurw c BI s`cy crnkml pwey[
167.vwihgurU]Awgry jwxw ibRD mwqw inhwl:-Awgry c ibRD mwqw Bwgo jI
rom 2 krky pRym c rc ky suAws 2 s`cy siqgurU swihb jI nUM iDAw rhy sn, ien@W nUM
AMqrjwmI gRIb invwj s`cy pwiqswh jI ny drSn b^Sy, aun@W dw AripAw bsqR
hMFwieAw[
168.vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny Drm ihq kurbwn hox
leI AwpxI igRPqwrI dyxI:- Awp jI ny Awgry mweI nUM inhwl krky bwZ c fyrw
kIqw[ ivsmwd kOqk vrqwieAw, ieAwlI nUM imiTAweI lYx ByijAw, kImqI duSwlw
dyK ky, iklydwr qy hsnAlI Twxydwr ny Aw ky 400 ispwhI smyq bwZ nUM Gyrw pw
ilAw[vwihgurU] ikly dy muKI hwkm qy koqvwl hsnAlI ny bgIcy c Aw ky nwm
pu`iCAw[ koit bRhmMfW dy mwlk, iKmw srUp s`cy siqgurU swihb jI ny AiqAMq
inmRqw gRIbI nwl Bwau BgqI c lpyty bcnW c au~qR idqw, “dwsndws prmpUjnIk
s`cy siqgurU DMn sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy dwsW dw dws hY, Gwl isAwxp
aukiq n myrI; pUrY gurU kmweI]);Dnu nwnk qyrI vfI kmweI[ Anuswr aun@W dI v`fI
kmweI Aqy Agm Apwr ikRpw dw sdkw, pRymI pRym nwl dwsndws nUM gurU 2 kihMdy
hn, dws dw nwm qygbhwdr hY[” s`cy siqgurU swihb jI nUM Awgry ikly c lY gey,
ie`QoN 12 hzwr &Oj dI ingrwnI hyTW id`lI ilAWdy[

www.Gursevak.com 149 q`qkrw


169.vwihgurU sRI gurU swihb jI dw id`lI Awauxw sux ky pRymI ihMd dy kony 2 coN
iek`Ty hoey, pRymIAW nUM sRI gurU swihb jI dw AQwh pRym vYrwg sI, gurU pRmysr jI
vYrwgmeI gurbwxI Sbd ArQ aupdys suxw ky sB nUM iqRpq krdy DIrj idMdy[ sB
dy mn BY BIq sn, hrK sog, d`uK suK, jMmx mrn qoN inrlyp inrBY AvsQw c
Awpxy suMdr drSn b^Sdy[ XQw:- soriT mhlw 9] jo nru duK mY; duKu nhI mwnY]
suK snyhu Aru BY nhI jw kY; kMcn mwtI mwnY]1] rhwau] nh inMidAw nh ausqiq
jw kY; loBu mohu AiBmwnw] hrK sog qy rhY inAwrau; nwih mwn Apmwnw]1] Awsw
mnsw sgl iqAwgY; jg qy rhY inrwsw] kwmu kRoDu ijh prsY nwhin; iqh Git
bRhmu invwsw]2] gur ikrpw ijh nr kau kInI; iqh ieh jugiq pCwnI] nwnk
lIn BieE goibMd isau; ijau pwnI sMig pwnI]3]
vwihgurU] Awp jI nwl kpt krky,BUqW vwlI hvylI c auqwrw idqw[duStW dI
mMd socxI sI ik gurU swihb jI BUqW qoN frngy, pr Awp jI ny gurbwxI aucwr ky
ndr krky BUqW dI kilAwx kIqI[
170.vwihgurU s`cy siqgurU swihb ny kcihrI phuMcxw,^wlsw pMQ pRgtygw:-
ie`QoN sRI gurU jI nUM is`KW smyq ispwhIAW dI ingrwnI hyT kcihrI c lY gey[ cONkI
’qy suMdr ivCweI ’qy siqgurU swihb jI bYT gey Aqy ikhw, “dws q`k kI kMm hY?”
nOrMgy ikhw, “mUrK ihMdUAW nUM dIn c ilAwauxw hY, ijhVw myrw hukm nhIN mMnygw,
auh myrw duSmx hY,aus nUM sjwie mOq idqI jwvygI[” pwpI AOrMgy ny s`cy siqgurU
swihb jI nUM dIn kbUl krn leI ikhw, qW Awp jI ny DrqI vWg DIrj sihq
ikhw, “AsW qusW nUM ^udw jI dI rzw mMnxI cwhIdI hY, Avil Alh nUru aupwieAw;
kudriq ky sB bMdy]Anuswr ihMdU muslmwn sB ie`k ^udw jI dy bMdy hn[ XQw:-
ihMdU qurk kw; swihbu eyk])ihMdU qurk koaU,rwPjI iemwmswPI;mwns kI jwq sBY.
eykY phcwnbo](sRI dsm 19)Anuswr sB nwl ie`ko ijhw ipAwr Aqy sRb`q dw
Blw,s`cw inAW krky ^udw jI dI pRsMnqw lYxI cwhIdI hY[hukim rjweI
clxw;nwnk iliKAw nwil]Anuswr sB nUM ^udw dI mrzI Anuswr vrqxw cwhIdw
hY[” pwpI ny ikhw, “mrzI bwbq Kol@ ky d`so?” s`cy siqgurU swihb jI ikhw,
“pMj mx kwLI imrc mMgwau, imrcW duAwLy l`kVW r`K ky A`g lw idau, A`T pihr
mgroN ^udw dI mrjI dyK ilau[” ieauN hIN kIqw, A`T pihr mgroN s`cy siqgurU
swihb jI nUM bulwieAw[ s`cy siqgurU swihb jI dy khy Anuswr Bsm nUM cMgI qr@W
www.Gursevak.com 150 q`qkrw
ml ky Cwnx qoN iqMn imrcW swbq in`klIAW[ dyK ky sB nUM hYrwnI hoeI[ nIc
zwlm nOrMgy ny h`Q ’qy r`K ky vyKIAW[ s`cy siqgurU swihb jI ny ikhw, “qyrI
mrzI, do qoN ie`k krn dI hY, pr s`cy ^udw jI dI mrzI iqMn krn dI hY, Bwv
mhwn qyjvMq qIjw ^wlsw pMQ jI pRgt hoxgy[ ijn@W ^udw jI ny jIv pYdw kIqy hn,
auh Awp hI r`iKAw krdy hn, ^udw dy Bwxy Anuswr pRsMn rihxw, DMn siqgurU nwnk
dyv swihb jI dw s`cw su`cw au~cw Drm hY[” XQw:-qij siB Brm;BijE
pwrbRhmu] khu nwnk;Atl iehu Drmu])srb Drm mih; sRyst Drmu] hir ko nwmu
jip;inrml krmu]
vwihgurU] pwpI duSt ny siqgurU swihb jI nUM ikhw, “ihMdU Drm bu`q pUjw
krny krky k`cw hY[ muslmwn qy is`K Drm buq pRsqI dy ault hn[ ies krky
qusIN dIn kbUl kro, swfy pIr bx jwvo[ mYN AwpxI lVkI BI dyvWgw[” ieh sux
ky s`cy siqgurU swihb jI ny bIr rs c ikhw, “lVkIAW sB dIAW sWJIAW huMdIAW
hn, qlvwr dy jor nwl Aqy rwjsI qwkq nwl dIn mnwauxw inAW nhIN, kihr hY[
qYnUM ^udw ny rwj q^q idqw hY, jy qUM (Adl) inAW kryNgw, qW ^udw qoN (Pzl) ikRpw
pRwpq kryNgw[ jy jor zulm kryNgw, qW szw pwvyNgw[ XQw:- kbIr. joru kIAw so
julmu hY; lyie jbwbu Kudwie] dPqr lyKw nIksY; mwr muhY muih Kwie]ijvyN ieslwm
dy 72 iPrikAW nUM Awpxy isDWqW Anuswr ijaux dw AiDkwr hY, iqvyN ihMdUAW qy
hor sB DrmW nUM pUjw pwT krn dw AiDkwr hY, qlvwr dy jor nwl koeI Drm nw
^qm hoieAw hY qy nw hI ho skygw[” AOrMgw Awpxy rwj md dy hT c hMkwirAw
AwPirAw irhw Aqy Kry 2 s`cy bcn sux ky pwpI ny sV bl ky s`cy siqgurU swihb
jI nUM jyl@ c kYd kr idqw[ vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI nweI]vwhu vwihgurU
siqgurU swihb jI, Awp jI dy ivsmwd kOqk hn, AsMK jIAW nUM cOrwsI l`K gyVy dI
jW pRq`K kYd qoN Cfwaux vwly Anqklwvwn huMidAW kYd ho rhy hoN jI[ rom 2 krky
sd sdw nmskwr[
171.vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI ny pRSwid Ckx qy jmnw ’qy ieSnwn
krn jwxw:- pwrbRhm pRmysr srUp s`cy siqgurU swihb jI nUM kYd krky s^q pihry
lw idqy[ pRymI is`KW dI Bwvnw pUrI krn leI, sRI gurU jI aun@W dy GrIN pRSwid
Ckx jWdy, jmnw c ieSnwn krky, in`qnym Aqy, AwpY jphu Awpnw jwpu]Anuswr
jwp krdy[ pwpI mu`lW ny AOrMgy pws iSkwieq kIqI, “ie`ko smyN is`K dy Gry pRSwid
www.Gursevak.com 151 q`qkrw
Ckdy qy kYd c bYTy BI dyKy[”
vwihgurU] duSt sBw ny s`cy siqgurU swihb jI dw Drm nSt krn leI gW dw
mws ir`Dw, jdoN dygcy qoN F`kx cu`ikAw, qdoN in`ky 2 sUr bx ky in`kly[ p`uCx qoN s`cy
siqgurU swihb jI ny au~qR idqw, “ieh AsIN krwmwq nwl nhIN kIqw, qusIN dws dy
Drm nUM nIvW krnw cwhuMdy sI, sBu kCu vrqY; iqs kw kIAw] Anuswr ^udw ny
quhwfw Drm nIvW kr idKwieAw hY[” pwpI sV bl igAw qy, dust caukVI sdw
kUVu kmwvih;Anuswr AwpxI duSt sBw bulw ky vIcwirAw, “siqgurU swihb jI dIn
ikvyN kbUl krn? lwlc Awid swry Xqn krky Q`k gey hW, ie`k hI Xqn bwkI hY,
ien@W dI ijMd jwn ien@W dy is`KW nUM ien@W dIAW A`KW swhmxy kuh 2 ky kSt dy 2 ky
ShId krIey, qW shwr nhIN skxgy, ijvyN mW pu`q dy kSt nhIN shwr skdI[”
172.vwihgurU]ShId BweI mqIdws jI ny krwmwq idKwaux dI ie`Cw krnI qy
ShIdI dyxI:- kiVAwl ipMf (jyhlm) qoN swaU bRwhmx mhwqmw gOqm jI dy lwiek
spu`qR bRhmigAwnI BweI iprwgw jI blvwn pihlvwn sn, ien@W ny s`cy siqgurU CyvyN
pwiqswh jI vyly Drm jMgW c bVI bhwdrI kIqI[ iprwgw jI dy cwr lwiek spu`qRW
coN jyTy BweI mqIdws jI, s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI dy swjy invwjy dIvwn
mhWpurS hoey hn[ {gurU Gr dI Awmdn Krc swry kMmW dI sMBwl gurU ky dIvwn dI
huMdI hY[} gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw]pwrbRhm dy gur
Avqwr s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI dIAW cUpIAW iC`lW, BUqW vwlI hvylI c BweI
mqIdws jI ny bVy hI pRym SrDw sihq cUpIAW[ ien@W ’qy s`cy siqgurU swihb jI dI
ivSyS ndr sI, ijs dw sdkw KMf bRhmMf dI rcnw dy vrqwry dI soJI ho
geI[rwm;hm.siqgur pwrbRhm kir mwny])jw kY min;gur kI prqIiq]iqsu jn
AwvY;hir pRBu cIiq]Anuswr BweI swihb jI s`cy siqgurU swihb jI dy s`cy crn-
kmlW c AByd ho gey[XQw:-bRhmY bRhmu imilAw;koie n swkY iBMn kir.bil rwm
jIau]prm pUjnIk s`cy crn-kmlW dw iDAwn Dwr ky,bRhmwnMd rs pw
ilAw[XQw:-crx crx crx gur syvy;AGVu GiVE rsu pwieAw Qw]
vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI dI ibAdbI nw shwridAW,BweI mqIdws jI
ny gurU pRym c lIx ho ky bIrrs nwl ikhw, “s`cy pwiqSwh jI! Awp jI dI ikRpw
dw sdkw, id`lI qy lhOr nUM h`Q dI qLI ’qy r`K ky iBVw dyvW[”
173.vwihgurU]jwxI jwx pUrn bRhm dy Avqwr s`cy siqgurU swihb jI ny bWh
www.Gursevak.com 152 q`qkrw
PV ky ieh SuB is`iKAw &urmweI, “prmpUjnIk dUjy pwiqswh jI ny siqgurU pihly
pwiqswh jI dw hukm isr m`Qy ’qy mMnidAW, qum gMBIr DIr aupkwrI;Anuswr AYsw
DIrj DirAw Ajr jirAw, ie`k rs idRV ilv lweI[ XQw:- Ein Cfy lwlc dunI
ky; AMqir ilv lweI]sRb SkqIAW sRb guxW dy mwlk bx ky, &Ly ibRC vWg Juk
gey, swrI izMdgI krwmwq nhIN idKweI[mwir Awpy jIvwldw;AMqir bwhir
swiQ]Anuswr DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI ivAwpk AibnwsI srUp, Awpy hI
mwrn qy jIvwlx vwly hn, ieh idRV inscw kro jI[ prmpUjnIk DMn siqgurU
pMjvyN pwiqswh jI vWg Bwxw mMno, s`cy siqgurU swihb jI qoN kurbwn ho ky Amrpd
nUM pRwpq hovo[ XQw:- Amr Bey, Amrwpdu pwieAw]) sBu goibMdu hY; sBu goibMdu hY]
goibMd ibnu; nhI koeI]Anuswr gurU jI dy s`cy crn-kmlW c idRV ilv lwau[”
AwpxI ndir krky sRb SkqIAW swry gux b^S ky, vwhu vwhu siqgurU hY; ij scu
idRVwey soie]Anuswr AibnwsI ivAwpk s`cy vwihgurU jI c joV ky inhwl kr idqy[
BweI swihb jI ny, guru pUrw nmskwry])AwigAw mih BUK soeI kir sUKw;sog hrK
nhI jwinE] jo jo hukmu BieE swihb kw;so mwQY ly mwinE]3] Anuswr s`cy
siqgurU swihb jI nUM pUrn pRym sihq nmskwr kIqI[
vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI nUM kYd krn bol kubol bolx qoN,
BweI mqIdws jI, siqgurU swihb jI dI ibAdbI nw shwr sky[ bIrrs Dwr ky
zwlmW nUM bIrrsI krwry bcn khy,vMgwirAw,“qusIN nrk BogoNgy[zulmI rwj nSt ho
jwvygw[” XQw:-sMq kY dUKin;nrk mih pwie])sMq kw doKI;rwj qy twil])Bgq
kI inMdw;rwj qy tlY]
vwihgurU sRI gurU swihb jI ny ikhw, “hy ipAwry BweI mqIdws jI! Bwxy c
pRsMn rho, AwpW kurbwnI dyxI hY[ ijs SuB ie`Cw leI AwpW kSt shwr rhy hW,auh
pUrI hovygI,zulm rwj dIAW jVW pu`tIAW jwxgIAW[ pRymIAW nUM ie`Qy js Aqy drgwh
c AmrpdvIAW imlxgIAW[ivAwpk srUp DMn vwihgurU siqgurU sRI gurU nwnk dyv
swihb jI nUM inmK 2 nmskwr krky cu`p rho[”
174.ShId BweI mqIdws jI nMU Awry nwl cIrnw:- vwihgurU]BweI swihb jI
dI ShIdI bwry,idqy FMfory Anuswr byAMq lok cWdnI cONk c iek`Ty hoey sn[BweI
mqIdws jI krVy pihry hyT,jw kau.hir rMgu lwgo iesu jug mih;so khIAq hY sUrw]
Anuswr hrI dy rMg c rom 2 krky r`qy,byprvwh sdw rMig hir kY; Anuswr gurU
www.Gursevak.com 153 q`qkrw
iDAwn c lIx cWdnI cONk c Awey[
vwihgurU] kwzI ny BweI swihb jI nUM gurU dw swQ Cfx Aqy dIn kbUlx leI
ikhw, bygmW dyx, hwkm bxn mohrW dw lwlc BI idqw[ jy DrqI sB kMcnu kir
dIjY; ibnu nwvY. Avru n BwieAw rwm]Anuswr BweI swihb jI ny idRVqw nwl sB
ku`J Tukrw idqw[ XQw:- rwju n cwhau. mukiq n cwhau;min pRIiq crn
kmlwry]pwpI AOrMgy dy hukm Anuswr lwl rMgI dwhVI vwly bu`Fy duSt kwjI ny
ikhw, “jy gurU dw swQ nhIN C`fyNgw qy dIn kbUl nhIN kryNgw, qW qYnUM Awry nwl
cIirAw jwvygw[” A`goN h`s ky ikhw, “rom rom iv`c mYNkVy visAw pRIqm Awp[
Awrw mYnUM BwauNdw Drm Cfxw pwp[ tukVy ies sRIr dy kro jy l`K kRoV[ qW BI Drm
nw CfsW dIn qyrw nhIN loV[ Awrw ipAwrw lgq hY kwrw kro bnwie[ isr jwie
qW jwie myrw is`KI isdk n jwie[ pRvwh nhIN[” pwpI ny pu`iCAw, “qyrI AwKrI
KwhS kI hY?” BweI swihb jI ny ikhw, “dwsn dws dw muK prmpUjnIk s`cy
siqgurU nOvyN pwiqswh jI v`l hovy[”
hor kwzI boilAw,“AwpxI juAwnI ’qy qrs kr,cOhW c`kW dy mwlk pwiqswh
AorMgy dw hukm mMn, bygmW dy suK Bog, qUM &kIrI qoN kI lYxw hY?” BweI swihb jI
ny Syr vWg grj ky ikhw, “qUM qy qyrw cONh c`kW dw mwlk pwiqswh dozk c pvoN[
dws nUM siqgurU swihb jI dy duAwry ’qy mrn dw cwA hY[” XQw:-kbIr.muih mrny
kw cwau hY;mrau q.hir kY duAwr]AhMkwrI kwzI qmk ky boilAw, ies dI zbwn
iK`co, ies nUM qurMq do l`kVW dy P`tW c ks ky Awry nwl cIr idau[” Awrw sIs ’qy
r`iKAw, BweI swihb jI ny sRI jpu jI swihb jI dw prmpiv`qR AMimRq pwT AwrMB
kIqw, pMc prvwx;’qy sRIr dy do PwVy ho gey, mgroN do PwiVAW coN sRI jpu jI swihb
jI sMpUrn kIqy, sRIr dy PwV hox mgroN BI bwxI pV@dy rhy[ sRIr dw swrw ^Un FyrI
ho igAw[ ikqY pRkwir;n qUtau pRIiq] dws qyry kI;inrml rIiq])mInu pkir
PWikE Aru kwitE;rWiD kIE bhu bwnI]KMf KMf kir Bojnu kIno;qaU n ibsirE
pwnI]aupRokq gurbwxI kmweI[
vwihgurU] dihSq fr PYlwaux leI, BweI swihb jI dy prmpiv`qR sRIr dy
cwr tukVy id`lI dy cOhW drvwizAW ’qy ltkw idqy[ siqgur Apuny kau kurbwnI]
Anuswr snmuK rih ky s`cy siqgurU swihb jI qoN kurbwn hoey[
175.vwihgurU] prm ShId BweI dieAwl dws swihb jI dI ShIdI:- dIvwn
www.Gursevak.com 154 q`qkrw
BweI mqIdws swihb jI dI Shwdq ip`CoN BweI idAwlw swihb jI dI vwrI
AweI,ien@W gurmuiK mhWpurSW nUM ikhw,“husIn mugl SihzwdIAW Aqy au~cy Ahudy,
hIry jvwhr pRwpq kro, Awpxy jIvn ’qy qrs kro[” BweI swihb jI ny ikhw,
“dws nUM lwlc n dyvo, dws nUM qW siqgurU swihb jI qoN kurbwn hox dw mhW AnMd
hY[” XQw:- jy suKu dyih q quJih ArwDI;duiK BI quJY iDAweI]2]jy BuK dyih q
ieq hI rwjw;duK ivic sUK mnweI]3]qnu mnu kwit kwit sBu ArpI;ivic AgnI
Awpu jlweI]4])siqgur AwgY sIsu Byt dyau;jy siqgur swcy BwvY]Awpy dieAw krhu
pRB dwqy;nwnk AMik smwvY]zwlm pwpI dy hukm Anuswr dyZ aubwlI geI[sUK
dUK;jn sm idRstyqw]nwnk;pwp puMn nhI lypw] Anuswr s`cy siqgurU pMjvy
pwiqswh jI dy pwieAW pUrinAw Anuswr au~bldI dyg c bYT gey, au~proN Fkxy
krky ShId ho gey[ KMf bRhmMf c jY jYkwr ho geI[XQw:-hir min qin;visAw
soeI]jY jYkwru;kry sBu koeI] ApxI lwswnI ShIdI dy ky,hau vwrI hau
vwrxY;kurbwxu qyry nwv no])nwnk dws sdw kurbwnI] Anuswr s`cy siqgurU swihb
jI qoN kurbwn hox dy pRp`k pUrny pw idqy[ijvyN ihrn GMfyhyVy dy Sbd ’qy moihq ho ky
Awpxy pRwn Arpdw hY,iqvyN s`cy siqgurU swihb jI qoN AMimRq gurbwxI sux ky Awpxy
pRwn Arp idqy[XQw:-snmuK sih bwn.snmuK sih bwn hy;imRg Arpy mn qn pRwn
hy,Ehu byiDE shj sroq]
176.prmpUjnIk vwihgurU ShId BweI sqIdws swihb jI:-prmpUjnIk
vwihgurU ShId BweI sqIdws jI:- mhwn hiqAwirAW dw zwlmwnW i^Awl sI ik
sB prjw nUM idKw ky, is`KW nUM du`K qsIhy kSt dy ky ShId krn qoN swry fr jwxgy,
pr ies dy ault kurbwnI dyx vwly is`K nUM kSt shwrdw dyK ky, bwkI pRymIAW dy
AMdr kurbwnI dyx dw joS Br igAw[ kurbwnI dyx dy ipAwr siqkwr nwl BweI
sqIdws jI dw cyhrw nUro nUr (gulwlI) cU ccUhw gwV@y lwl rMg vwlw lwlo lwl ho
igAw[XQw:-kvn bnI rI;qyrI lwlI]kvn rMig;qUM BeI gulwlI]ShIdI inrBYqw dI
jo lwlI huMdI hY, auh kyvl ShIdW nUM hI pRwpq huMdI hY[ Awp jI nUM hr qr@W dw
lwlc idqw, pr Awp jI ny, crx n Cwfau srIr kl jweI]Anuswr prmpUjnIk
s`cy siqgurU swihb jI dy crn nhIN C`fy, ShIdI dyxI prvwn kIqI[ AiqAMq pwpI
kw&r ku`qy kmIxy iBRSty duSt kwzI ny &qvw lwieAw,“ies kw&r nUM rUM c vl@yt ky
A`g lw ky swV idau[” gurmuiK ipAwry rom 2 krky gurU crnW dy ismrn ipAwr c
www.Gursevak.com 155 q`qkrw
lIn, siqgurU swihb jI dy swhmxy rUM c vl@yt ky, au~pr im`tI dw qyl pw ky, A`g
lw ky swV ky ShId kr idqy[ qU cau sjx mYifAw;fyeI issu auqwir]Anuswr s`cy
siqgurU swihb jI nUM sIs idMidAW snmuK rhy[ XQw:-jy ko isKu;gurU syqI snmuKu
hovY] hovY q snmuKu isKu koeI;jIAhu rhY gur nwly] gur ky crn. ihrdY
iDAwey;AMqr AwqmY smwly]Awpu Cif. sdw rhY prxY;gur ibnu Avru.n jwxY
koey]khY nwnku suxhu sMqhu;so isKu snmuKu hoey]21]Anuswr ieh iqMny mhWpurK s`cy
siqgurU swihb jI dy snmuK rih ky ShId hoey,ien@W ipAirAW dI kurbwnI ’qy s`cy
siqgurU swihb jI prm pRsMn hoey[s`cy siqgurU swihb jI dI ShIdI qoN pihlW ien@W
ipAwirAW ny ShIdI dy ky ieh prmpiv`qR bcn kmwey, ijsu ipAwry isau nyhu; iqsu
AwgY mir clIAY] iDRgu jIvxu sMswir; qw kY pwCY jIvxw]ien@W gurmuKW bwry kih
skdy hW ik ien@W ny,Twkur crx suhwvy]Anuswr isr DV dI bwzI lw ky
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy s`cy crn-kmlW nUM AiqAMq im`Ty ipAwry
krky mMinAw[XQw:- mweI crn gur mITy]inrml rIqI vwly dwsW ny Asih kStW
smyN BI prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dI s`cI pRIqI nhIN C`fI[ XQw:- ikqY
pRkwir; n qUtau pRIiq] dws qyry kI; inrml rIiq]) jau qnu cIrih; AMig n
morau] ipMfu prY; qau pRIiq n qorau])
vwihgurU] cMfwl duStW dw mMdw iKAwl sI, ik s`cy siqgurU swihb jI Awpxy
is`KW dy kSt dyK ky fol jwxgy, pr s`cy siqgurU swihb jI ny ieh pRgt krky idKw
idqw ik s`cy siqgurU swihb jI ivAwpk vwihgurU jI dy srUp hn[ s`cy siqgurU
swihb jI ny kI folxw sI? AwpxI joiq, Awpxy AiqAMq ipAwry is`KW c r`K ky,
Awpxy ipAwirAW dy kSt Awpxy ’qy shwr ley[
177.vwihgurU s`cy siqgurU swihb nUM iq`Ky ik`lW ivckwr lohy dy qMg ipMjry c
kSt dyxy:- pRymIAW dy Gr pRSwid Ckdy dyK ky Aqy is`KW nUM swhmxy ShId krn
aupRMq AOrMgy ny soicAw ik krwmwq krky kYd coN Prwr nW ho jwx, sV bl ky,
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI, ie`k dr dy A`gy dUjw dr, qIjy lohy dy qMg
ipMjry c,iqMnW drW nUM izMdy lw ky kYd kr idqy, ipMjry audwLy nMgI qlvwr dw pihrw
lw idqw[ doihrw:- sB qr@W qs`lI kir, loh ipMjry pwie[ guridqw byrI sihq,
syvih ijm 1Purmwey]1] 1ijvyN hukm krdy[ ieh pRym isdk dI is`KI syvkI khIdI
hY[ inrvYru inrBau DMn siqgurU swihb jI ipMjry c ie`k rs ^udw dy rMg c sumyr
www.Gursevak.com 156 q`qkrw
prbq vWg Afol bYTy hn[ XQw:- doihrw:- is`Kn kotn kI kYd ko, ie`k 1bc kry
2
Klws[ so 3qurkysr kYd mihN, prKo gurU 4blws] 1bcn, 2CufwauxW, 3AOrMgy,
4
kOqk[ kyiqAw;dUK BUK sd mwr]eyih iB dwiq qyrI dwqwr] vwlI dSw c inrlyp
rhy[ ipMjry AMdr goldwiery c iq`Ky ik`l l`gy hox kwrn, iv`c bYTxw bhuq hI AOKw
sI[ nINd jW Awls Awaux qoN ik`l Ku`Bx dw fr sI? ieh s^qI dI h`d sI[ gurU
pRmysr jI ny bwby bkwly, 26 swl 9 mhIny 13 idn ivsmwd iekwgRqw c swvDwn
bYT ky ismrn kIqw, ies krky ismrn dw AiBAws pRp`k sI, ies krky s`cy
siqgurU jI, swvDwn eykwgr cIq] ho ky iq`Ky ik`lW ivckwr Afol is`Dy ismrn c
lIn bYTy rihMdy[ nId geI haumY qin QwkI; sc miq irdY smweI]Anuswr auxINdRw
kubol Bu`K qRyh shwridAW nwm c lIx rhy[XQw:-ieik inrMkwrI;nwm
AwDwir])gurmuiK AMqir shju hY;mnu ciVAw dsvY Awkwis] iqQY.aUNG n BuK hY;hir
AMimRq nwmu suK vwsu] AhMkwrIAW dy idqy kStW nUM shwridAW sRIr BwvyN il`sw ho
igAw, pr cyhrw DIrj iKmw sihj Bry jmwl jlwl sihq nUro nUr jgmgwauNdw
irhw[ XQw:- DIrj min Bey hW]
178.vwihgurU]gurU jI dy AQwh pRymIN jmWdwr ny AQwh SrDw krnI:-jmWdwr
ispwhIAW smyq rwq idny pihrw idMdw[ khu nwnk ikrpw BeI; Bgqu i|AwnI
soie] Anuswr ies ’qy s`cy siqgurU swihb jI dI pUrn ikRpw ho geI, drSn krky
ies dw mn iekwgR ho igAw[ pUrn pRym SrDw sihq siqgurU swihb jI nUM A`lwpwk
srUp mMn ky bynqI kIqI, “hy siqgurU s`cy pwiqswh jI! pwpI AOrMgw sMq doKI
kukrmI hY[ Awp jI ies dI kYd c pY ky kSt ikauN shwrdy hoN?” sdw cyry; goivMd
gosweI])dyih nwmu; kir Apxy cyry]Anuswr “dwsn dws nUM Awpxw gRIb murId
bxwvo, ipMjry coN in`kL c`lIey, dwsn dws Awp jI dy nwl rih ky syvw krygw[”
ieh sux ky s`cy siqgurU swihb jI ny AiqAMq pRsMn ho ky ikhw, “SwbwS BweI! qUM
kum`q iqAwg ky SrDw kIqI hY[ nwm rMig srb suKu hoie]Anuswr ies dw &L, nwm
dw Gxw suK pwvoNgy, qyrI vMs BI vDy Pu`lygI[” s`cy siqgurU swihb jI ny ies nUM
idl dw Byd d`isAw, “is`KW dI ShIdI ho geI hY qy dws ny hux zulm dy nws Aqy
Drm dy pRkwS ihq ShIdI pwauxI hY[” XQw:- ggn dmwmw bwijE; pirE nIswnY
Gwau] Kyqu ju mWifE sUrmw; Ab jUJn ko dwau]1] sUrw so pihcwnIAY; ju lrY dIn
ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU n CwfY Kyqu]
www.Gursevak.com 157 q`qkrw
179.vwihgurU] sRI AnMdpur swihb jI qoN prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN
pwiqswh jI ny, prmpUjnIk s`cy siqgurU ipqw jI dI Kbr lYx leI ie`k is`K
id`lI ByijAw, jo sRI bwby guridqy jI nUM imilAw, bwbw jI ny s`cy siqgurU swihb jI
qoN AwigAw mMgI[ siqgurU swihb jI ny jmWdwr nUM kih ky is`K nUM pws bulwieAw[
prmpUjnIk siqgurU swihb jI nUM lohy dy ipMjry c kYd dyK ky is`K dy nyqRW coN jl
vih quirAw[ XQw:- dohrw] loh ipMjry mihN gurU, nmo krI is`K dyiK[ 1mucXo
2
iblocn jl qbY, 3sMkt irdY 4ibSyK]1] 1igirAw, 2nyqRW coN 3du`K 4ivSyS[ pRymI
is`K ny h`Q joV ky pUrn pRym sihq nmskwr kIqI, idl nUM QMm ky ikhw,
“prmpUjnIk ibrD mwqwvW nwnkI jI qy gujrI kOr jI dovyN bYT ky bhuq vYrwg
krdIAW hn[ Awp jI dy ipAwry swihbzwdy jI, aun@W pws Awp jI dI BwrI mihmw
ieauN krdy hn,” “qusIN aun@W bwry icMqw nw kro, auh krn kwrn smr`Q, sRb
SkqIAW dy mwlk hn[ XQw:-siqguru myrw,vf smrQw]kurbwnI ShIdI dyx dI
ieh swrI Kyl@ aun@W ny Awp hI rcI hY[” “ieq Awid js krky BwvyN DIrj DrwauNdy
hn, qW BI DIrj nhIN DwrdIAW[ s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI ny dwsn dws nUM
hukm kIqw hY ik prmpUjnIk s`cy siqgurU ipqw jI dw hukm ilKvw ky ilAw, ijs
nUM pV@ sux ky sB pRymIAW nUM DIrj Awvy[ swry pRymI Awp jI nUM AiqAMq pRym vYrwg
sihq Xwd krky icMqq ho rhy hn[”
180.prmpUjnIk siqgurU swihb dy Amolk hukm, prmpiv`qR Bog dy slokW
dI auQwnkw:- ieh sux ky s`cy siqgurU pRmysr jI ny pRymI drogy qoN kwgz klm
isAwhI mMgvw ky, lohy dy qMg ipMjry c iq`Ky ik`lW ivckwr bYiTAW, slok mhlw 9]
gun goibMd gwieE nhI; jnmu AkwrQ kIn] khu nwnk hir Bju mnw; ijih ibiD
jl kO mIn]sRb`q dy Bly ihq Bog dy ieh 57 slok ilK ky pRymI is`K pws sRI
AnMdpur swihb jI Byjy[
181.pUrn rsmeI mhW ivsmwd pRym bynqI:-pUrn Adb siqkwr sihq Awpxy
idl c, s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI dw prmpiv`qR SuB s`cw ieh iDAwn Dwrnw
ik hux lohy dy qMg ipMjry c iq`Ky ik`lW ivckwr ivsmwd iekwgR bYTy, ieh vYrwgmeI
prmpiv`qR AMimRq gurbwxI aucwr rhy hn[ pRym Bwvnw SrDw sihq ieh prmpiv`qR
bwxI hr smyN pV@nI suxnI suxwauxI ilKxI vIcwrnI cwhIdI hY jI[ sgl smgRI
frih ibAwpI;ibnu fr krxYhwrw]) rovih syK mswiek pIr]
www.Gursevak.com 158 q`qkrw
AMiq kwil mqu lwgY BIV]) Anuswr mrno swry hI frdy hn, pr AibnwsI bRhm jI
dy Anqklwvwn pUrn s`cy Avqwr s`cy siqgurU swihb jI ny,nw kCu Awiebo.nw kCu
jwiebo;rwm kI duhweI]Anuswr AibnwsI vwihgurU hox kwrx,AwpxI ShIdI qoN ku`J
idn pihlW, Awpxy ipAwry prvwr qy ipAwrI siqsMgq jI dw rog sog ivjog loB
moh icMqw ivkwr hMkwr du`K klyS Awid AOgux mytx leI, pUrn vYrwgmeI gurbwxI
aucwrI[ jo dwiq c`kRvrqI bwdSwh BI AwpxI sMqwn nUM nhIN b^S sky, auh dwiq
gRIb invwj s`cy pwiqSwh jI ny sRb`q snyhIAW nUM b^SI hY[rwm gieE rwvnu gieE;
qy icMqw qw kI kIjIAY; Aqy jo aupijE. so ibnis hY; BwvyN ieh ikhw jWdw hY ik
aupRokq iqMn slok, swfIAW mwqwvW dI icMqw dUr krn leI &urmwey, pr prQwie
swKI mhwpurK boldy; swJI sgl jhwnY]Anuswr sRb`q dy Bly ihq aucwry hn[
Akih Asih kStW smyN AMimRq gurbwxI aucwrnI, prmpUjnIk s`cy siqgurU
qygbhwdr swihb jI dI ivsmwd au~c sy au~cI AiqAMq au~cI SuB s`cI krxI hY, jo
Awpxy pRymIAW nUM prmpiv`qR nwm dwn b^S ky, ibnw ipRQvI dy rwjy bxw idqw hY[
XQw:- ijsu nwmu irdY; soeI vf rwjw]
182.ienW@ cONh doihirAN dy mhW ivsmwd ArQ:- dohrw]blu CutikE bMDn
pry; kCU n hoq aupwie] khu nwnk Ab Et hir; gij ijau hohu
shwie]53]1.siqgurU (nwnk) vwihgurU mh`lw nwvW jI kSmIrI pMifqW dI bWh
PVI dI lwj r`Kx leI, bWih ijnw kI pkVIAY; isru dIjIey bWih n CoVIey[
Anuswr Awpxw sIs kurbwn krn dy pRp`k ierwdy nwl,53 vyN(dohrw)dohry
’c,Akwl purKu jI dy snmuK pRym bynqI isPwrS (khu) kiMhMdy hn:- hy hir
vwihgurU jI! (Ab) hux zulm dy sqwey AiqAMq duKI pMifqW ihMdUAW nUM Awp jI dI
hI Et hY[ (ijau) ijvyN hrIhr CyqR ’qy gij dI r`iKAw kIqI sI, iqvyN (shwie)
shwiek (hohu) hovo jI, ikauN jo ien@W dw kurbwnI krn dw blu (CutikE) C`ut igAw
hY, ZulwmI dy bMDn (pry) pY gey hn[
2.DMn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU qygbhwdr swihb jI koit bRhmMf dI
rcnw nUM Apxy Ajpw jwp inrgun srUp duAwrw,hux rc Aqy lY kr rhy hn[ AYfI
v`fI rcnw nUM rcidAW,lY kridAW inrlyp BI hn[ ieqnI v`fI SkqI pw ky BI
krwmwq nhIN idKweI, Ajr jirAw, Bwxw mMinAw, gurmiq idRV krweI[ ies dw
nwm hMgqw dw pUrn iqAwg vYrwg hY, BwvyN ShIdI dyx dw p`kw ierwdw hY, pr Pyr
www.Gursevak.com 159 q`qkrw
BI ShIdI dyx dI hMgqw nhIN, BwvyN sMswr nUM gurbwxI, gurU mrXwdw b^S rhy hn,
pr Pyr BI, nIchu nIcu nIcu Aiq nwn@w;hoie grIbu bulwvau]Anuswr Akwl purKu
DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI dy snmuK 53 vyN (dohrw) dohry ’c snmuK
ieauN pRym bynqI krdy hn:- hy krx kwrx ;srb klw smrQ]s`cy siqgurU sRI gurU
nwnk dyv swihb jI! ShIdI dyx dw, dwsn dws dw blu (CutikE) Cu`t igAw hY,
ipMjry dy bMDn (pry) pY gey hn, nMgI qlvwr dw pihrw l`g igAw hY, hux Aausr
ljw rwiK lyhu; sDnw jnu qorw]Anuswr AMq dw smW hY, dwsn dws qoN Awpxy bcwau
dw (kCU) ku`J Bwv QoVy mwqR BI (aupwie)Xqn(n)nhIN(hoq)huMdw[ieh pUrn hMgqw dw
iqAwg,inmRqw gRIbI dy AiBAws sihq,Akwl purKu siqgurU swihb jI A`gy pRym
bynqI hY,ijs krky vwihgurU jI prm pRsMn ho ky shwieqw krdy hn Aqy Awpxy c
AByd kr lYNdy hn,pUrn pd dI pRwpqI dw ieho hI SuB s`cw mwrg hY[qwx hody;hoie
inqwxw]Anuswr Anqklw dy mwlk huMidAW,Bwau BgqI inmRqw gRIbI drswauxI,
ieh pUry siqgurU swihb jI dI hI vifAweI hY,jo hor AvqwrW pYgMbrW nUM pRwpq
nhIN,is`KW dI kilAwx leI Bwau BgqI idRV kr qy krvw rhy hn, aus Anuswr
is`K Bwau BgqI idRV krky gurU crn-kmlW c AByd ho jWdy hn[ swfy AMdr hMgqw
Bwv hoxy krky, ieh Bwsdw hY ik siqgurU jI blu CutikE ikauN kih rhy hn?
vwihgurU srUp siqgurU swihb jI AsMK SuB guxW dIAW Anq klW sihq Anq
klwvwn pUrn myhrvwn Ajw jwp vwihgurU jI dy srgun srUp hn, Anq klwvwn
pUrn bRhm jI Awp jI dy AMdr bwhr BrpUr ho rhy hn[ Awp jI Ajpw
jwp,gurmuiK roim roim;hir iDAwvY])AibnwsI suK Awpn Awsn]bRhm jI ’c
bypRvwh AvsQw ’c lIx hn[XQw:-byprvwh sdw rMig hir kY;jw ko pwKu
suAwmI]so SuB guxW dy Anq klwvwn pRkwS sihq,vwihgurU jI dy snmuK,blu
CutikE bMDn pry;kCU n hoq aupwie]pRym bynqI krnI sRb ivAwpI Agm Apwr
inrml ivsmwdqweI hY[imst bcn bynqI krau;dIn kI inAweI]Anuswr
ivCuiVAw jIv,pRym bynqI krky hI iml skdw hY, pRym bynqI BI Awp hI krwauNdy
hn[[
vwihgurU]sRIr ieMdRIAW sbMDIAW dw bl Cu`tx qoN ies slok dw AiBAws krn
nwl ibbyk dw bl Akwl purKu jI nwl eykqw ABydqw pRwpq huMdI hY so hy vwihgurU
mh`lw 9 jI!kudriq kvx khw vIcwru] Anuswr Awp jI dI Agm Apwr sRb
www.Gursevak.com 160 q`qkrw
ivAwpI SuB guxW dIAW AnMq klW sihq Anq klwvwn prm(kudriq)SkqI dw
vIcwru(kvx)ikhVw(khw)khIey? Bwv ikhw nhIN jw skdw,ikauN jo Awp jI dI joiq
SkqI nwl jIA AwKdy vyKdy boldy qurdy ijauNdy jwgdy hn[XQw:-AwKxu vyKxu
sBu;swihb qy hoie]
khu nwnk Ab Et hir;gij ijau hohu shwie]53]prmpUjnIk nOvyN siqgurU
nwnk dyv swihb jI (khu) &urmwauNdy hn:- hy (hir) vwihgurU DMn siqgurU nwnk
dyv swihb jI! AYsy du`Kdwiek AMqm smyN iqs hI kI;Et sdIv]Anuswr(Ab)hux
dwsn dws nUM Awp jI dI hI Et hY,(ijau)ijvyN sRI ptny swihb jI nyVy, hrIhr CyqR
(gMgwpur) ’qy (gij) hwQI dI shwieqw kIqI, iqvyN dwsn dws dy (shwie) shwiek
(hohu) hovo jI, ijs krky dwsn dws pUrn inrBYqw sihq ShIdI dy sky[ hwQI pwxI
pIx l`igAw, qMdUey ny aus dIAW l`qW nUM qMdW pw ky PV ilAw[ hwQI ny pwxI c Aw
irhw kvl &u`l Awpxy suMf nwl cu`k ky, prw bwxI duAwrw vwihgurU jI dy snmuK
Ardws krky AripAw[ s`cy Bgvwn jI ny bYkuMT qoN Aw ky sudrSn c`kR nwl qMdW
k`t ky hwQI nUM qMdUey qoN CufwieAw[ XQw:- kr Dry ck® bYkuMT qy Awey; gj hsqI ky
pRwn auDwrIAly])
blu hoAw bMDn Cuty; sB ikCu hoq aupwie] hy krx kwrx smr`Q vwihgurU
srUp DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI! Awp jI dI ikRpw nwl, Awp jI dw
b^iSAw, inrBYqw inrlypqw sihq ShIdI dyx dw blu,dwsn dws nUM pRwpq (hoAw)
ho igAw hY[ kih kbIr hmrw goibMdu] cauQy pd mih jn kI ijMdu])mnu n ifgY;
qnu kwhy kau frwie] crn kml; icqu rihE smwie]vwlI Ac`l Afol AvsQw
pRwpq ho geI hY[ XQw:- foln qy cUkw; ThrwieAw] siq mwih; ly siq
smwieAw]Anuswr hux sRIr nwl koeI sbMD nhIN irhw[ (bMDn Cuty) hMgqw mmqw dy
swry bMDn Cu`t gey hn[ sB (ikCu) ku`J (aupwie) Xqn BI (hoq) ho skdy hn, Bwv
drogw AnuswrI ho igAw hY[
nwnk sB ikCu qumrY hwQ mY;qum hI hoq shwie]54]prmpUjnIk nOvyN siqgurU
sRI gurU nwnk dyv swihb jI &urmwauNdy hn:- hy Akwl purKu DMn siqgurU nwnk dyv
swihb jI!(qumrY)Awp jI dy hwQ(mY)iv`c sB(ikCu)ku`J hY[(qum)Awp jI hI Anyk
pRkwr krky(shwie)shwiek(hoq)huMdy hoN[ syvk dy irdy c vs ky, aus dy kSt
Awpxy ’qy shwrdy hoN[ Awpxy ipAwry syvk jI dy swh nUM hr smyN dyKdy hoN, beI ies
www.Gursevak.com 161 q`qkrw
nUM suAws AOKw qW nhIN Aw irhw[ XQw:-pRB kau jnu AMqir ird locY;pRB jn ky
sws inhwry]pihly slok c bl mMigAw hY, dUjy c bl dI pRwpqI hoeI drsweI hY[
AYsy kStW dy smyN Akwl purKu jI c eykqw ABydqw idKweI hY[hmU Asq;qygybhwdr
gurU]ik gurU goibMd isMG Awmd; Az nUir aU]26]auh hI s`cy siqgurU sRI gurU
qygbhwdr swihb jI hn, ijn@W dy nUr qoN s`cy siqgurU sRI gurU goibMd isMG swihb jI
pRgt hoey hn[ gurbwxI ArQ vIcwrn l`igAW, vwihgurU nOvyN pwiqswh jI dI
mihmw,vwihgurU dsvyN pwiqswh jI nwloN G`t nhIN kihxI,vwihgurU dsy pwiqswh jI
ie`k joiq hn jI[
sMg sKw.sB qij gey;koaU.n inbihE swQ]1:-AsMK bRhmMf dy rcnhwr AsMK
bRhmMf qy Aswfy AMdr bwhr AsMK pRkwS srUp Anqklwvwn inrgun bRhm jI dy
Avqwr vwihgurU mh`lw nOvW jI sRb`q nUM iekwgRqw b^S ky Akwl purKu jI nwl
joVn leI ivsmwd SuB s`cw ipAwrw sicAwrw Apwrw inAwrw aupdyS b^S rhy
hn:- hy pRymIEN! sB ’qy ieh AvsQw AweI hY, hux jo cV@weI kr rhy hn, aun@W ’qy
Aw rhI hY, A`gy nUM sB ’qy AwvygI[(sKw)ipAwry snyhI sbMDI im`qR ijMd jwn sB
(sMg) swQ (qij) C`f gey qy (koaU) koeI BI iksy dy(swQ) nwl (n) nhIN (inbihE)
inibHAw, Bwv ieMdRy sRIr sbMDI suAwd ijn@W nUM Awpxy ipAwry ijMd jwn mMn irhw hYN,
ieh swry JUTI ClxI mwieAw rUp hn, jo pRIqm siqgurU gRMQ swihb jI dy
prmpiv`qR s`cy crnkmlW nwl nhIN juVn idMdy[
khu nwnk. ieh ibpq mY; tyk eyk rGnwQ]55]1:-nOvyN gurU nwnk dyv swihb
jI (khu) &urmwauNdy hn:- sB sbMDIAW im`qRW ieMidRAW dy swQ C`fx qoN ies ’qy
ibpqw AwauNdI hY, (ieh) ies (ibpq) duK`lI kStBrI ivXog dI s`t
ibpqw(mY)iv`c,kyvl(eyk)ie`ko ie`k(rGnwQ)AsMK SuB guxW dIAW Anq klw dy
pRkwS hI pRkwS srUp, sB dy AMdr bwhr pUrn sMpUrn Ajpw jwp vwihgurU jI dI
(tyk) Et hY[ XQw:-jw kau musklu Aiq bxY; FoeI koie n dyie]lwgU hoey
dusmnw;swk iB Bij Kly]sBo BjY Awsrw;cukY sBu Asrwau]iciq AwvY Esu
pwrbRhmu; lgY n qqI vwau])kbIr.mnu inrmlu BieAw; jYsw gMgw nIru] pwCY lwgo
hir iPrY; khq kbIr kbIr]Anuswr Anqklwvwn pUrn myhrvwn sRb ivAwpI
vwihgurU jI Awpxy ivsmwd drSn b^S rhy hn, AwpY jphu Awpnw jwpu]Anuswr
Awpxw jwp rom 2 krky Awp hI kr krvw rhy hn[ sKI vis AwieAw. iPir Coif
www.Gursevak.com 162 q`qkrw
n jweI; ieh rIiq BlI BgvMqY] Anuswr sB dy C`f jwx qoN BI hux C`f ky nhIN jw
rhy[ bRhmY bRhmu imilAw; koie n swkY iBMn kir bil rwm jIau]
nwmu rihE swDU rihE; rihE gur goibMd] 1. sMg sKw. sB qij gey; koaU. n
inbihE swQ] Anuswr AYsy kSt ibpqw smyN, jdoN sB (sKw) ipAwry swQ C`f gey,
dwsn dws pws gurpRswid Ajpw jwp nwmu jI (rihE) rhy hn, Bwv siqgurU swihb
jI dy b^sy vwihgurU nwm jI hr kSt hr smyN shwiek huMdy hn[ nwm dI AiDk qoN
AiDk mhwnqw jxw rhy hn[ swDU BweI guridqw jI (rihE)rhy hn, jo byVI smyq
dwsn dws dI syvw kr rhy hn[ gurU jI dy swDU hr kSt ibpqw c shwiek huMdy
hn[ (gur) AsMK pRkwS srUp, pUjnIk (goibMd)Ajw jwp vwihgurU jI AMdr bwhr
BrpUr ivsmwd Agm Apwr nUr hI nUr (rihE) swiKAwq ho rhy hn[
khu nwnk ieh jgq mY; ikn jipE gurmMqu]56] s`cy siqgurU (nwnk)
vwihgurU nOvyN pwiqswh jI (khu) &urmwauNdy hn:- (ieh) ies jgq (mY) iv`c (ikn)
iksy ivrly ny hI s`cy siqgurU swihb jI qoN (gurmMqu) gurmMqR jI lY ky (jipE) jpy
hn[
nwmu rihE swDU rihE; rihE gur goibMd] 2. prmpUjnIk s`cy siqgurU
qygbhwdr swihb jI &urmwauNdy hn:- (nwmu) siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI ju`go ju`g
At`l ho (rihE) rhy hn[ (swDU rihE) is`KW ny ShIdI idqI hY, ies krky sRI gurU
gRMQ swihb jI dI aupwSnw krn vwly swDU BI rih gey hn, Bwv Ac`l ho gey hn[
(;rihE gur goibMd]) (gur) pUjnIk (goibMd) Akwl purKu jI, inhclu scu Kudwie
eyku; Anuswr sdw Ac`l ho rhy hn[
khu nwnk ieh jgq mY;ikn jipE gurmMqu]56]s`cy siqgurU nOvyN gurU nwnk
dyv swihb jI (khu) &urmwauNdy hn:-(ieh)ies jgq(mY)iv`c (ikn)ikn@W 2
ny(gurmMqu)gurmMqR jI(jipE)jpy hn? s`cy siqgurU swihb jI ny ikn A`Kr ilK
ky,siqgurU gRMQ swihb jI dy A`Kr 2 v`l pUrn iDAwn idvwieAw hY[prmpUjnIk
s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-ies jgq iv`c ikn@W 2 gurmuKW ny
gurmMqR jI jpy hn? s`cy siqgurU gRMQ swihb jI iv`c Awey smUMh BgqW,dsW
pwiqSwhW, rukmWgd krqUiq;rwmu jMphu inq BweI]Anuswr rwjw rukmWgd jI,Bgq
DrU jI,Bgq pRhlwd jI, c`kRvrqI pwiqswh mwDwqw Awid smUMh mhWpurSW jI bwry
ikhw hY[(ikn jipE) siqgurU pihly pwiqswh jI ny hl vwhuMidAW gurqw isMGwsn
www.Gursevak.com 163 q`qkrw
’qy suBwiemwn ho ky, smuMdR ’qy quridAW, sumyr prbq ’qy cV@idAW, qyrw 2 kih ky
qolidAW,izMdgI dy hr inmK,hr kdm ’qy,gurmuiK nwmu jpy hn[XQw:-
gurmuiK;roim roim hir iDAwvY])ibnu ijhvw jo jpY ihAwie])iek dU jIBO lK
hoih;lK hovih lK vIs]lKu lKu gyVw AwKIAih;eyku nwmu jgdIs]
183.vwihgurU s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI sRI AnMdpur swihb jI
ivKy,drbwrn mih qyro drbwrw;Anuswr Awpxy suMdr dIvwn c drSn b^S rhy
sn,swcI bwxI;mITI AMimRq Dwr]Anuswr prmpUjnIk sicAwry ipqw jI dI ilKI
vYrwgmeI prmpiv`qR AMimRq gurbwxI, pRymI is`K jI id`lIEN lY ky Awey,pauVI]nYnI
dyKau.gur drsno;gur crxI mQw]Anuswr prmpUjnIk Awpxy pRIqm s`cy siqgurU
swihb jI dy suMdr drSn krky inhwl ho gey[ gurbwxI nUM pUrn pRym sihq siqgurU
dsvyN pwiqswh jI nUM dyx leI Awpxy h`Q AgWh kIqy[ s`cy siqgurU swihb jI ny
prmpUjnIk gurU ipqw jI dI b^iSS jwx ky, AiqAMq SrDw pRym pUrn siqkwr
sihq nmskwr krky, Awpxy sIs ’qy r`K ky prmpUjnIk mwqwvW koL gey, ikhw,
“prmpUjnIk gurU ipqw jI ny AwpW nUM ieh prmpiv`qR SuB s`cw aupdyS ByijAw hY,
ieh aun@W dy pRq`K drSn hn[” aupRMq prmpUjnIk mwqwvW smyq suMdr dIvwn c
Awey[ Awpxy pUjnIk ipqw jI dI vYrwgmeI bwxI ArdwsIey pRymI nUM idqI[ aus ny
sRb`q siqsMgq jI nUM suxweI, sux ky sB dy nyqRW coN nIr c`l ipAw[ XQw:- hau
rih n skw. ibnu dyKy pRIqmw; mY nIru vhy vih. clY jIau])mY rovMdI sBu jgu runw;
ruMnVy vxhu pMKyrU]
184.Agly idn s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI Awpxy prmpUjnIk mwqw
gujrI kOr jI pws nmskwr krn Awey, s`cy siqgurU swihb jI dy ipAwr siqkwr
c, nwnk, ruMnw bwbw jwxIAY; jy rovY lwie ipAwro]Anuswr mwqw jI dy nyqRW coN jl
vg irhw sI, nmskwr krky pu`iCAw, qW prmpUjnIk mwqw jI ny d`isAw,“hy
ipAwry lwl jI! mYN iBAwnk supny c,Awp jI dy ipAwry prmpUjnIk ipqw jI dw
prmpiv`qR SuB s`cw sIs,zwlm dy qlvwr mwrn qoN,DV nwloN v`K huMdw dyiKAw hY,
ies krky CyqI qoN CyqI ^br mMgwvo[”sRI gurU jI ny pRymI is`K nUM ^br lYx id`lI
ByijAw[
vwihgurU]ie`Dr duSt AOrMgy ny vIcwirAw,-BwvyN siqgurU s`cy pwiqswh jI nUM
bhuq izAwdw kSt idqy hn,pr Pyr BI kStW qoN nhIN foly,myry muslmwn bnwaux
www.Gursevak.com 164 q`qkrw
’c, q^qw bx ky rok pw rhy hn[- ies nIc cMfwl ny, mu`lW qy aumrwA, s`cy
siqgurU swihb jI pws Byjy, ien@W ny dyiKAw ik sRI gurU swihb jI suqMqR pRsMn bYTy
hn, idqy kStW dw du`K nhIN mMn rhy[ XQw:- duK suK auAw kY; smq bIcwrw]dyK
ky bhuq hI hYrwn hoey[ ien@W ny prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI nUM ikhw, “AYny
lMmy smyN qoN hT krky kSt ikauN shwr rhy hoN? Swh dy AwKy l`g ky AYS ikauN nhIN
mwxdy? l`KW lok Srw c Aw gey hn, qusIN BI Srw c Aw jwau, Swh quhwnUM swirAW
dy pIr bxw dyvygw, jy Srw c nhIN Aauxw, qW qusIN krwmwq idKwau[ jy Swh dy
AwKy nw l`gy qW quhwfw isr klm krwvygw[” prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI
ny ikhw, mUrKw isir mUrKu hY; ij mMny nwhI nwau]Anuswr “hy mUrKo! JKW ikauN
mwrdy hoN? krwmwq kihr dw nwm hY, dws krwmwq nhIN idKwvygw[”
185. rMgryty gurU ky byty’ BweI jIvx isMG jI nMU pUrn gurU jI dw hukm:-
vwihgurU] pRymI is`K ny sRI AnMdpur swihb jI qoN Aw ky sRI gurU swihb jI dy
prmpiv`qR pUrn vYrwgmeI gMBIr DIr iKmw SWq srUp SuB s`cy drSn kIqy, s`cy
siqgurU swihb jI ny ikhw, “dwsn dws dI ShIdI dw smW nyVy hY[” gurmuiK
snmuK ‘rMgryty gurU ky byty’ BweI jYqw jI nUM ikhw, “Awp jI ny dwsn dws dw
sIs,sRI AnMdpur swihb jI lY ky jwxw, au~Qy hI sskwr krnw[” BweI guridqw jI
byVI smyq syvw kr rhy sn, hau rih n skw. ibnu dyKy pRIqmw; Anuswr ien@W ny
ikhw, “hy s`cy siqgurU swihb jI! Awp jI qoN mgroN dws ny BI sRIr nhIN r`Kxw[”
s`cy siqgurU swihb jI ny ien@W nUM ikhw, “dws dI ShIdI mgroN quhwnUM C`f dyxgy,
qusIN mjnUM dy it`ly jw ky ismrn iv`c lIx ho ky pRwx iqAwg ky AibnwsI suK Awpn
Awsn]pUrn bRhm jI c lIx ho jwxw[”
186.vwihgurU] duSt AOrMgy ny id`lI c fONfI iptweI,“kwPrW dy gurU dy kql
dw nzwrw A`KIN dyKx leI cWdnI cONk pu`jo[” dyS Br coN dUroN 2 swirAW DrmW dy
muKI swDU sMq PkIr kwml purK byAMq ihMdU muslmwn iek`qR hoey, bhuiqAW dy mn c
ieh sI ik dyKIey, gurbwxI rcnhwr sRI siqgurU swihb jI AwpxI ShIdI smyN kYsI
AvsQw c rihxgy? ieqnI prjw iek`qR hoeI, iql su`tx nUM BI QW nw irhw, D`kw
pYx l`gw, DMn siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dI gurqw dy mwlk dI ShIdI
hoxI koeI mwmUlI g`l nhIN sI[ ies qoN pihlW BweI mqIdws jI, BweI idAwl dws
jI, BweI sqIrwm jI dI ShIdI BI cOrsqy c ho cu`kI sI[ duSt AOrMgy dy zulm dI
www.Gursevak.com 165 q`qkrw
swry bRhmMfW c hwhwkwr m`c cu`kI sI[ s`c c rMgy r`qy bynvy PkIr Awid byAMq
mhWpurK, pwpI nUM gwLW k`F rhy sn[ sRI gurU swihb jI ny ShIdI qoN pihlW dyS
AMdr zulm dy iKlwP BwrI pRcwr kIqw sI, byAMq ihMdU muslmwn DVw DV is`K bx
cu`ky sn[ is`KI dI lihr bhuq jor PV geI sI, s`cy siqgurU swihb jI dI rcI
bwxI pV@n vwly byAMq mhWpurK, ihMdU muslmwn ivSyS pRBwivq ho cu`ky sn, pr AMn@I
hkUmq dy AMn@y zulm A`gy iksy dw BI jor nhIN sI cldw, ik pwpIAW nUM roky[
pihlW gurU pRymI iqMnw is`KW dI ShIdI ny prjw qy dyvI dyviqAW rwKSW dy idlW nUM
kMbw idqw sI[
vwihgurU] jykr gurU pRmysr jI ShIdI morcw lw ky, pRymIAW dy j`Qy ShIdI dyx
nUM ByjI jWdy, qW byAMq pRymIAW ny ShId hoeI jwxw sI, pr AwpxI kurbwnI dyx dw
siqgurU swihb jI dw Awpxw hI idRV AwSw sI[ gur kau; kurbwnu jwau hW]Anuswr
siq Drm ihq s`cy siqgurU swihb jI qoN kurbwn ho ky, s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh
jI vWg kurbwnI dyx dI jwc isKweI[myrw AMqrjwmI hir rwieAw]srUp s`cy
siqgurU swihb jI smJdy sn, ik AYsy Gor iBAwnk klju`g AMdr, kurbwnI idqI
qoN ibnw gurbwxI Aqy is`KI Alop ho jwvygI[ ijs Drm dy rihbr pYgMbr Avqwr
gurU Awp kurbwnI nhIN krdy, aun@W dy pYrokwr BI kurbwnI nhIN kr skdy, aun@W
DrmW dw sMswr c ivkws nhIN huMdw[ aun@W DrmW nUM Dwrn vwly koeI BI lwhw nhIN
lY skdy, nw hI kilAwx huMdI hY[ auh Drm inrijMd ho jWdy hn[
187.vwihgurU]sRb`q dy Bly ihq,lohy dy qMg ipMjry c iq`Ky ik`lW ivckwr
bYTy,s`cy siqgurU swihb jI vwihgurU 2 jp rhy sn,gur doKI zwlmW ny ipMjry dw bUhw
Koil@Aw,kotwn koit sUrjW cMdRimAW dy pRkwSk,bRhm srUp dwqy s`cy siqgurU swihb
jI bwhr inkly,s`cy siqgurU swihb jI dy ichry dw itkwA,qUM myro.myru prbqu
suAwmI;Et ghI mY qyrI]nw qum folhu.nw hm igrqy;riK lInI hir myrI]1]Anuswr
igrn qoN rihq sumyr prbq vWg Ac`l Afol inrvYru inrBY ivsmwd iekwgR gMBIr
DIr sI[XQw:-qum gMBIr DIr aupkwrI;hm ikAw bpury jMqrIAw])gihr
gMBIru;ghIru sujwnw])qum Dn DnI audwr iqAwgI;sRvnn sunIAqu sujsu
qum@wr])mrxY kI icMqw nhI;jIvx kI. nhI Aws]Anuswr DMn siqgurU swihb jI
AYsy kStW smyN inrlyp,gur goivMdu. gouivMdu gurU hY;nwnk.Bydu n BweI]vwlI AvsQw
c lIx rhy[XQw:-kih kbIr hmrw goibMdu]cauQy pd mih jn kI ijMdu]
www.Gursevak.com 166 q`qkrw
188.vwihgurU]bwby bu`Fy swihb jI dI bMs coN pMjvyN QW DMn bwby guridqy swihb
jI dy byVI l`gI hoeI sI, ien@W gurmuKW ny byVI smyq, AiqAMq pRym vYrwg SrDw sihq,
gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw]srUp s`cy siqgurU swihb jI dw
^UhI ’qy prmpiv`qR kysI ieSnwn krvwieAw[ ieh ^UhI hux BI gurduAwrw sRI sIsgMj
swihb jI dy ipCly pwsy hY[ iksy nUM kI pqw sI beI ies ^UhI qy koqvwlI dy mwlk,
Awp siqgurU swihb jI hn[ ieh BI iksy ivrly pRymI nUM hI pqw hovygw, ik s`cy
siqgurU swihb dy ShIdI AsQwn dI ju`go ju`g At`l pUjw hovygI, jo hux ho rhI hY[
vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI dy AinMn is`K BweI jYqw swihb jI, muslmwnI
Bys c JwVU brdwr dI syvw krdy rhy[ AMdroN bwhroN sRI gurU swihb jI dIAW ^brW
phuMcwauNdy, iksy nw iksy bhwny s`cy siqgurU swihb jI dy nyVy rihMdy sn[ ien@W ny
cWdnI cONk bohV dy ibRC hyTW iCVkwA krky ShIdI AsQwn ’qy JwVU idqw[ pwpI
AOrMgy ny jlwludIn jlwd nUM qlvwr idqI, lwlcI duSt pwpI kwzI Abdul vwhb nUM
Pqbw pV@n leI ByijAw[ kUVy nOrMgy dy aumrwv, Aihlkwr, v`fy 2 drbwrI Awey[
pwpI AOrMgy ny s`cy siqgurU swihb jI nUM ikhw, “qusIN kwPrW nUM shwrw idMdy hoN, ihMdU
muslmwnW nUM DVw DV is`K bxw rhy hoN, myry iKlwP zbrdsq pRcwr kr rhy hoN, kwPr
ihMdU p`Qr pUjw krdy hn, qusIN BI p`Qr pUjw dy ivroDI hoN, jy qusIN Blw cwhuMdy hoN, qW
dIn kbUl kr lvo, swfy pIr bx jwau, swrw sMswr quhwfI pUjw krygw[ swrI prjw nUM
muslmwn bnwaux dw myrw idRV AwSw hY, qusIN ies c rok nw bxo, jy qusIN dIn kbUl
kroN, qW mYN AwpxI lVkI BI dy dyvWgw[” s`cy siqgurU swihb jI ny ikhw, “ieh g`l
Pyr nw khIN, b`cIAW sB dIAW sWJIAW huMdIAW hn, AYsy inrl`j bySrmI dy bcn,
dws dy kMn suxnw nhIN cwhuMdy[ A`lhpwk srUp ^udw dy Avqwr, DMn vwihgurU s`cy
siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI ny KMf bRhmMf dy gurU hoxy krky swirAW mzhbW nUM
sWJw aupdyS idqw hY[ qusIN dws nUM muslmwn bxn nUM kihMdy hoN, ieh JgVw qW s`cy
siqgurU swihb jI ny gurbwxI rc ky pihlW hI inbyiVAw hY, siqgurU swihb jI dI
b^iSS duAwrw dwsn dws ny ien@W SbdW c Awey SuB gux Dwrn kIqy hn, pRIqm;pRym
Bgiq ky dwqy]s`cy siqgurU swihb jI dI prmpiv`qR AMimRq gurbwxI ny byAMq
muslmwn, is`K bxw idqy hn[
189.vwihgurU s`cy siqgurU swihb ny hyTW ilKI srb sWJI ieh gurbwxI
aucwrI,ijs ’c s`cy muslmwx bnx dw SuB s`cw aupdyS hY,siqgurW ikhw,

www.Gursevak.com 167 q`qkrw


“siqgurU swihb jI qy prmpUjnIk BgqW ny gurbwxI c musilm DrmIAW nUM ieh
SuB gux Dwrn dw prmpiv`qR au~qm aupdyS idqw hY, ies nUM kmwauxw hI shI s`cy
muslmwn bxnw hY:- (mus`lw bolo) sloku mÚ 1] imhr msIiq isdku muslw hku
hlwlu kurwxu] srm suMniq sIlu rojw hohu muslmwxu] krxI kwbw scu pIru klmw
krm invwj] qsbI sw iqsu BwvsI nwnk rKY lwj]1] mÚ 1] hku prwieAw
nwnkw; ausu sUAr. ausu gwie] guru pIru. hwmw qw Bry; jw murdwru n Kwie] glI
iBsiq n jweIAY; CutY scu kmwie] mwrx pwih hrwm mih; hoie hlwlu n jwie]
nwnk glI kUVIeI; kUVo plY pwie]2] mÚ 1] pMij invwjw vKq pMij; pMjw pMjy
nwau] pihlw scu hlwl duie; qIjw KYr Kudwie] cauQI nIAiq rwis mnu; pMjvI
isPiq snwie] krxI klmw AwiK kY; qw muslmwxu sdwie] nwnk jyqy kUiVAwr;
kUVY kUVI pwie]3](140) sloku mÚ 1] muslmwxu khwvxu musklu; jw hoie qw
muslmwxu khwvY] Avil Aauil dInu kir imTw; mskl mwnw mwlu muswvY] hoie
musilmu dIn muhwxY; mrx jIvx kw Brmu cukwvY] rb kI rjwie mMny isr aupir,
krqw mMny Awpu gvwvY] qau nwnk srb jIAw imhrMmiq hoie; q muslmwxu
khwvY]1](141) byd kqyb iePqrw BweI; idl kw iPkru. n jwie](727)
muslmwxu soeI; mlu KovY(662) mnu kir mkw; ikblw kir dyhI] bolnhwru; prm
guru eyhI]1] khu ry mulW; bWg invwj] eyk msIiq; dsY drvwj]1] rhwau]
imisimil qwmsu Brmu kdUrI] BwiK ly pMcY; hoie sbUrI]2] ihMdU qurk kw, swihbu
eyk] kh krY mulW; kh krY syK]3] kih kbIr hau BieAw idvwnw] muis muis
mnUAw shij smwnw]4]4](1158) hmrw Jgrw rhw n koaU] pMifq mulW Cwfy
doaU](1158) byd kqyb sMswr; hBw hUM bwhrw] nwnk kw pwiqswhu; idsY
jwhrw](397) Awsw] rojw DrY mnwvY Alhu; suAwdiq jIA sMGwrY] Awpw dyiK
Avr nhI dyKY; kwhy kau JK mwrY]1] kwjI, swihbu eyku qohI mih qyrw; soic
ibcwir n dyKY] Kbir n krih dIn ky baury; qw qy jnmu AlyKY]1] rhwau] swcu
kqyb bKwnY Alhu; nwir purKu nhI koeI] pFy guny nwhI kCu baury; jau idl mih
Kbir n hoeI]2] Alhu gYbu sgl Gt BIqir; ihrdY lyhu ibcwrI] ihMdU qurk duhUM
mih eykY; khY kbIr pukwrI]3]7]29](483) mÚ 1] sc kI kwqI; scu sBu
swru] GwVq iqs kI; Apr Apwr] sbdy swx; rKweI lwie] gux kI QykY; ivic
smwie] iqs dw kuTw; hovy syKu] lohU lbu; inkQw vyKu] hoie hlwlu; lgY hik jwie]
www.Gursevak.com 168 q`qkrw
nwnk dir; dIdwir smwie]2](956) Awsw] ihMdU qurk khw qy Awey; ikin eyh
rwh clweI] idl mih soic ibcwir kvwdy; iBsq dojk ikin pweI]1] kwjI; qY
kvn kqyb bKwnI] pV@q gunq AYsy sB mwry; iknhUM Kbir n jwnI]1] rhwau]
skiq snyhu kir suMniq krIAY; mY n bdaugw BweI] jau ry Kudwie moih qurku
krYgw; Awpn hI kit jweI]2] suMniq kIey qurku jy hoiegw; Aaurq kw ikAw
krIAY] ArD srIrI nwir n CofY; qw qy ihMdU hI rhIAY]3] Cwif kqyb rwm Bju
baury; julm krq hY BwrI] kbIrY pkrI tyk rwm kI; qurk rhy pic
hwrI]4]8](477) idlw kw mwlku; kry hwku] kurwn kqyb qy; pwku](897)
pRBwqI] byd kqyb khhu mq JUTy; JUTw jo n ibcwrY] jau sB mih eyku Kudwie khq
hau; qau ikau murgI mwrY]1] mulW; khhu inAwau KudweI] qyry mn kw; Brmu n
jweI]1] rhwau] pkir jIau AwinAw; dyh ibnwsI, mwtI kaU ibsimil kIAw]
joiq srUp Anwhq lwgI; khu hlwlu ikAw kIAw]2] ikAw aujU pwku kIAw muhu
DoieAw; ikAw msIiq isru lwieAw] jau idl mih kptu invwj gujwrhu; ikAw hj
kwbY jwieAw]3] qUM nwpwku pwku nhI sUiJAw; iqs kw mrmu n jwinAw] kih kbIr
iBsiq qy cUkw; dojk isau mnu mwinAw]4]4](1350) BYrau mhlw 5] vrq n
rhau; n mh rmdwnw] iqsu syvI; jo rKY indwnw]1] eyku gusweI; Alhu myrw] ihMdU
qurk; duhW nybyrw]1] rhwau] hj kwbY jwau n qIrQ pUjw] eyko syvI; Avru nw
dUjw]2] pUjw krau n invwj gujwrau] eyk inrMkwr ly; irdY nmskwrau]3] nw
hm ihMdU; n muslmwn] Alh rwm ky; ipMf prwn]4] khu kbIr; iehu kIAw
vKwnw] gur pIr imil; Kuid Ksmu pCwnw]5]3](1136) Awsw] hm mskIn
KudweI bMdy; qum rwjsu min BwvY] Alh Avil dIn ko swihbu; joru nhI PurmwvY]1]
kwjI; boilAw bin nhI AwvY]1] rhwau] rojw DrY invwj gujwrY; klmw iBsiq n
hoeI] sqir kwbw Gt hI BIqir; jy kir jwnY koeI]2] invwj soeI jo inAwau
ibcwrY; klmw Aklih jwnY] pwchu muis muslw ibCwvY; qb qau dInu pCwnY]3]
Ksmu pCwin qrs kir jIA mih; mwir mxI kir PIkI] Awpu jnwie Avr kau
jwnY; qb hoie iBsq srIkI]4] mwtI eyk ByK Dir nwnw; qw mih bRhmu pCwnw]
khY kbIrw iBsq Coif kir; dojk isau mnu mwnw]5]4]17](480) kbIr, mulW
munwry ikAw cFih; sWeI n bhrw hoie] jw kwrin qUM bWg dyih; idl hI BIqir
joie]184] syK sbUrI bwhrw; ikAw hj kwbY jwie] kbIr jw kI idl swbiq
www.Gursevak.com 169 q`qkrw
nhI; qw kau khW Kudwie]185](1374) kbIr jIA ju mwrih joru kir khqy hih
ju hlwlu] dPqru deI jb kwiF hY hoiegw kaunu hvwlu] 199])jw kY eIid
bkrIid, kul gaU ry bDu krih;mwnIAih syK shId pIrw]
DMn siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI ny mhwn ikRpw krky ihMdU is`K
muslmwn jwqI n&rq myt idqI hY[ qUM myrw bhu mwxu krqy; Anuswr DMn gurU nwnk
dyv swihb jI ’qy sB nUM mwx hY, swrI dunIAW ’qy s`cy nwm AMimRq bwxI dI AMimRq
vrKw duAwrw SWqI ho skdI hY[ gurmiq Anuswr iksy BI inrdoSy ’qy vwr nhIN
krnw cwhIdw[ kurwn SrIP Anuswr ijhVw muslmwn, muslmwn nUM mwry, auh
muslmwn hI nhIN, ies krky kurwn SrIP Anuswr qUM Awp hI muslmwn nhIN hYN[ qUM
inrdoS sMq PkIr mwry hn, ies krky gurmiq Anuswr qUM mhwn zwlm hYN, jdoN qUM
Awp hI muslmwn nhIN, qW hornW nUM muslmwn ikvyN bxw skdw hYN?” pwpI nOrMgy
ikhw, “jy dIn kbUl nhIN krnw qW Awpxy poqRy rwmrwey vWg krwmwq idKwau[”
iqn qy suin gurU qygbhwdr[ Drm inbwhin ibKY bhwdr[ prmpUjnIk
siqgurU swihb jI ny au~qR idqw, “srb Drm mih; sRyst Drmu] hir ko nwmu jip;
inrml krmu]DMn siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy s`cy is`KI Drm jI,
swirAW DrmW qoN sRySt hn, ijn@W c hrI jI dy nwm jpx qy inrml krm krn dI
idRVqw hY, lok pRlok c sB nUM suK dyx vwly Drm hn, ijn@W dy brwbr hor koeI BI
Drm nhIN, ijn@W nUM iqAwgxy krky du`K hI du`K imldy hn qy aus nUM jm, fMf idMdw
nhIN Q`kdw[ mweI; mY Dnu pwieE hir nwmu] mnu myro Dwvn qy CUitE; kir bYTo
ibsrwmu] Anuswr DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb s`cy pwiqswh jI dI Agm
Apwr sRb ivAwpI ivsmwd ikRpw dy sdky, dws dy mn c iesqRI, Dn pdwrQ dw
r`qI mwqR BI loB nhIN[ XQw:- jy DrqI sB kMcnu kir dIjY; ibnu nwvY. Avru n
BwieAw rwm]krwmwq kihr dw nwm hY, vwihgurU jI dy ipAwry krwmwq nhIN
idKwauNdy, ieh bwjIgr dy Kyl vWg lokW nUM pRcwaux leI hY[ krwmwq idKwaux
vwlw, vwihgurU jI dI drgwh c SrimMdw huMdw hY[ XQw:-nwtk cytk kIey kukwjw]
pRB logn kh Awvq lwjw])BwvyN kRoVW vwr dws nUM kho, qW BI koeI Asr nhIN
hovygw[” scu khY qw Coho AwvY;AMqir bhuqw rohw]Anuswr pwpI sV bl igAw,
qmk ky gu`sy nwl boilAw, “myrw kRoD burw hY, jy nhIN mMnoNgy, qW kql krvw
idAWgw[” s`cy siqgurU swihb jI ny ikhw, “qYnUM ipAwry ^udw jI ny slqnq b^SI
www.Gursevak.com 170 q`qkrw
hY, qUM zulm krn ’qy l`k bMin@Aw hY, byAMq swDU PkIr mwry hn, ihMdUAW ’qy
A`iqAwcwr kr irhw hYN[ kbIr. joru kIAw so julmu hY;lyie jbwbu Kudwie]dPqr lyKw
nIksY;mwr muhY muih Kwie]Anuswr jor zulm krky jmW dI mwr KwvyNgw[ dIn mzhb
dI Et lY ky zulm kr irhw hYN, ieh sB muhMmd swihb jI, kurwn SrIP, Srw qy
rwjnIqI dy ault kr irhw hYN[ ieh qyry kIqy zulm swr lohw q`qw krky mUMh c pwaux
vWg qYnUM du`Kdwiek bnxgy[ XQw:- cby qqw loh swru; ivic sMGY plqy]qUM zwlm Syr
bx ky AwpxI gRIb prjw rUpI v`g nUM ^w irhw hYN, ien@W dI r`iKAw leI dws nUM ^udw
jI ny ByijAw hY[ XQw:- (v`gY) skqw sIhu mwry pY vgY; KsmY sw pursweI]dws dy pRymI
ijMd jwn BweI mqIdws BweI dieAwlw jI BweI sqIrwm swihb jI nUM ShId kr cu`kw
hYN, qyry v`fy jhWgIr ny, dwsndws dy prmpUjnIk dwdy jI nUM ShId kIqw hY, dws
AwpxI ShIdI dy ky, AYsI A`g mcwvygw, ijs c, pyf pwq Awpn qy jlY](sRI dsm
55) Anuswr qusIN Awpxy pwpW rUpI p`iqAW nwl sV jwauNgy[”
190. DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn hn,
sRb`q dy Bly ihq hux sIs kurbwn kr rhy hn[qlvwr dw ^UnI zwlmwnw vwr
krky,prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dy prmpiv`qR sIs swihb jI k`t idqy[ sRI gurU
swihb jI dy inrBau s`cy krwry au~qR sux ky, bwidswhu ciV@E AhMkwir]Anuswr sMq
doKI rwKS nOrMgw, hMkwr c hor BI izAwdw sV bl igAw qy s`cy siqgurU swihb jI nUM
ShId krn dw hukm dy idqw[ BY kwhU kau dyq nih; nih BY mwnq Awin] khu nwnk
suin ry mnw; igAwnI qwih bKwin]Anuswr siqgurU swihb jI dy idl c r`qI mwqR BI
BY nhIN sI, nwnk inrBau inrMkwru; srUp dI swiKAwqqw ho rhI sI[ XQw:- khu
kbIr suiK shij smwvau] Awip n frau; n Avr frwvau]s`cy siqgurU swihb jI ny
ieauN &urmwieAw:- siqgur kih krqwr nY; Drm hyq 1aupjwie[ sIs dy rwKYN Drmu;
qurk rwj 2ibnswie](sRI gurmuiK pRkwS) 1pYdw kIqy hW, 2nws ho jwvygw[ cMfwl kwzI
Abdlvwhv ny Pqvw piV@Aw, mhwn pwpI jlwludIn ny qlvwr imAwnoN iK`cI, sRI gurU
swihb jI ny ikhw, “dws, sRI jpu jI swihb jI dw prmpiv`qR AMimRq pwT sMpUrn
krky, jdoN siqgurU nwnk dyv swihb jI nUM m`Qw tyky, qdoN vwr krnw[” vwihgurU
siqgurU qygbhwdr swihb jI ny sRI jpu jI swihb jI dw AMimRq pwT AwrMB kIqw[
Awp jI jdoN pwT kr rhy sn, qW Awp jI dw mn gurbwxI c ieauN lIn sI,hrK
AnMq;sog nhI bIAw] so Gru;guir nwnk kau dIAw])

www.Gursevak.com 171 q`qkrw


nh isv skqI. jlu nhI pvnw;qh Akwru nhI mydnI] siqgur jog kw qhw
invwsw;jh Aivgq nwQu Agm DnI])kih kbIr hmrw goibMdu]cauQy pd mih jn
kI ijMdu])imqR sqRü;jw kY eyk smwnY]pRB Apuny ibn;Avru n jwnY]ShIdI qoN pihlW
s`cy siqgurU swihb jI, mrn ijaux qoN AiqAMq au~cI inrlyp AvsQw c lIx rhy[
XQw:-mrxu jIvxu jo sm kir jwxY;so myry pRB Bwiedw])kbIr ijsu mrny qy jgu
frY;myry mn Awnµdu]mrny hI qy pweIAY; pUrnu prmwnµdu]22]r`b rUp Bgq kbIr
swihb jI dy Awsy Anuswr hjUr ieh idRVqw r`Kdy hn,zulm nws Drm pRkwS leI
ijs mrn qoN jgq frdw hY ,dwsn dws dy mn AMdr ShIdI pwaux dw AnMd hY
ikauN jo pRmwqmw qoN Awpxy Awp nUM kurbwn krn dw pUrn prmWnMd bRhmw nMd rs
pRwpq hY[prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny Awpxy pRymIAW nUM jMmx mrn qoN
inrlyp AvsQw idKw ky, mrn dI SuB jwc isKweI hY, beI sRIr iqAwgx smyN
swihb jI nw Bu`lx qW sihlw mrnw huMdw hY[ XQw:-mÚ 3]ikAw jwxw ikv
mrhgy;kYsw mrxw hoie] jy kir swihbu mnhu n vIsrY;qw shlw mrxw hoie]mrxY qy
jgqu frY;jIivAw loVY sBu koie]gurprswdI jIvqu mrY; hukmY bUJY soie]nwnk AYsI
mrnI jo mrY;qw sd jIvxu hoie]sRb`q dy Bly ihq kurbwnI dyxy krky Pyr mrnw nhIN
huMdw[ XQw:-kbIrw.mrqw mrqw jgu muAw;mir iB n jwnY koie] AYsI mrnI jo mrY;
bhuir n mrnw hoie](555) AYsy mrhu; ij bhuir n mrnw]
vwihgurU] sRb`q dy Bly ihq mrn nUM s`cw mrnw kr idKwieAw[ XQw:- mrxu
muxsw sUirAw. hku hY; jo hoie mrin prvwxo]
vwihgurU] prmpiv`qR vYrwgmeI SuB s`cI pUrn DrmI ShIdI qoN pihlW Akih
AnMd iKmw DIrj ivsmwdqweI c lIx, ies prmpUjnIk Sbd nUM kmw ky
idKwieAw hY[ gauVI kbIr jI] ijh mrnY; sBu jgqu qrwisAw] so mrnw; gur
sbid pRgwisAw]1] Ab kYsy mrau; mrin mnu mwinAw] mir mir jwqy; ijn rwmu
n jwinAw]1] rhwau] mrno mrnu; khY sBu koeI] shjy mrY; Amru hoie soeI]2]
khu kbIr; min BieAw AnMdw] gieAw Brmu; rihAw prmwnMdw]
vwihgurU] cWdnI cONk ivKy Awm pRjw qy byAMq kwml purKW dI ieqnI BIV
ie`kqR hoeI, ik iql su`tx nUM BI QW nw irhw, jo s`cy siqgurU swihb jI dy jmwlI
ichry dy AwKrI SuB drSn locdy sn[ XQw:- myrw mnu locY; gur drsn qweI]
iblp kry; cwiqRk kI inAweI] iqRKw n auqrY. sWiq n AwvY; ibnu drsn sMq
www.Gursevak.com 172 q`qkrw
ipAwry jIau]1] hau GolI jIau Goil GumweI; gur drsn sMq ipAwry jIau]1]
rhwau] pr aun@W nUM mwr ku`t ky roikAw igAw, s`cy siqgurU sRI gurU swihb jI ny sRI
jpu jI swihb jI dw Bog pw ky, pUrn iekwgRqw inrBYqw pRym sihq, guru pUrw
nmskwry] Anuswr siqgurU pihly pwiqswh jI nUM nmskwr kIqI[ zwlm jlwludIn
ny, s`cy siqgurU swihb jI dI prmpiv`qR DOx ’qy vwr krn leI qlvwr auqWh
cu`kI, cwr cuPyirEN qRwh qRwh dI kUk pukwr au~TI[ qlvwr dw ^UnI zwlmwnw vwr
krky, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dy prmpiv`qR sIs swihb jI k`t idqy[
prmpUjnIk prmpiv`qR DV coN prmpiv`qR swP Su`D ^Un Puvwry vWg inkilAw, DrqI
^Un nwl rMgI geI[ vwihgurU s`cy siqgurU pwrbRhm jI dy Avqwr sRI gurU qygbhwdr
swihb jI! SuB vIcwr rUpI qrwjU dy ie`k plVy c AnMq bRhmMf qy dUjy plVy c Awp
jI dI au~c krnI Drm ihq ShIdI r`KIey, qW vYrwgmeI ShIdI dw plVw AiqAMq
hI Bwrw hY[ Awp jI dI aupmw brwbr hor iksy nUM qulnw nhIN idqI jw skdI[
XQw:- gur nwil quil n lgeI; Koij ifTw bRhmMfu]
191.(id`lIis)iqlk jM\U;rwKw pRB qw kw]kIno bfo;klU mih swkw]swDin
hyiq;ieqI ijin krI] sIsu dIXw;pru sI n aucrI]13]Drm hyq;swkw ijin
kIAw]sIsu dIAw;pru.isrru n dIAw]nwtk cytk;kIey kukwjw]pRB logn kh;Awvq
lwjw]14] dohrw]TIkir Poir idlIis isir;pRB pur kIXw pXwn]qygbhwdr sI
ikRAw;krI n iknhUM Awn]15]qygbhwdr ky clq;BXo jgq ko sok]hY hY hY sB jg
BXo;jY jY jY surlok] 16]
iqlk jM\U rwKw pRB qw kw] DMn prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU dsvyN
pwiqSwh jI, Awpxy pUrn DrmI ShId prmpUjnIk s`cy ipqw jI nUM, pUrn Adb
siqkwr sihq pRB ilKdy hn, DMn siqkwr DMn ipAwr[ (pRB) vwihgurU srUp DMn
s`cy siqgurU nOvyN pwiqSwh jI ny, Awpxw sIs blIdwn dy ky, (qw) iqn@W dI Bwv
SrnI Awey gRIb duKI bRwhmxW ihMdUAW (kw) dw iqlk jM\U r`K ilAw[
kIno bfo; klU mih swkw] klju`g AMdr Awpxw sIs kurbwn krky, ihMdU Drm
gaU gRIb bhU bytIAW dI r`iKAw, Drm dy pRkwS zulm dy nws leI, mhwn DIrj Dwr
ky Awpxw Amolk prmpUjnIk sIs blIdwn dyx dw mhwn vYrwgmeI bhuq v`fw
(swkw) DrmI kOqk kIqw[ ShIdI dyx leI sRI AnMdpur swihb jI qoN qurn qoN lY
ky, sIs kurbwn krn q`k dw swrw vYrwgmeI idRS swkw hY[
www.Gursevak.com 173 q`qkrw
swDin hyiq; ieqI ijin krI] sIsu dIXw; pru sI n aucrI]13] DMn vwihgurU
prmpUjnIk s`cy siqgurU pUrn DrmI s`cy ipqw jI hn, (ijin) ijn@W ny (swDin)
d`uK B`uK mwr jor zulm sMqwp pwp dy sqwey dbwey, Bly swDW bRhmxW ihMdUAW, SRyst
swDUAW mhWpurKW, s`cy siqgurU swihbwn jI (hyiq) leI, sIs kurbwn krn dI
(ieqI) ieqnI v`fI s`cI su`cI au~cI bulMd SuB krnI kIqI[ sRb`q dy Bly ihq
Awpxw sIs h`s ky dy idqw, Awpxw sIs ktwaux l`igAW hwey sI nhIN aucwrI[
Drm hyq; swkw ijin kIAw] (ijin) prmpUjnIk DrmI ipqw jI ny zulm dy
nws qy Drm dy pRkwS (hyq) leI, Drm dy (hyq) ipAwr c, s`cy siqgurU swihbwn
jI qoN kurbwn hox rUp vYrwgmeI (swkw) pUrn DrmI s`cw su`cw AiqAMq au~cw kOqk
kIqw[
sIsu dIAw; pru isrru n dIAw] Awpxw prmpiv`qR praupkwrI sIs blIdwn
dy idqw, pr zulm dy nws qy Drm dy pRkwS leI, gurU swihbwn jI qoN kurbwn hox
dw jo (isrru) isrV, pUrn pRp`k idRV inscw sI, auh nhIN idqw[
nwtk cytk; kIey kukwjw] suAWg bxw ky (nwtk) qmwSy jW AwpxI mihmw
pUjw leI, gupq pRgt ho jwxw, AwpxI Skl vtw ky hor ho jwxw, (cytk) jwdU,
mdwrI vWg ku`J dw ku`J bxw ky idKw dyxw, ieh ijn@W 2 ny (kIey) kIqy, aun@W ny
ieh (kukwjw) Koty kMm kIqy[
pRB logn kh; Awvq lwjw]14] vwihgurU jI dy ipAwry pUrn pRymI sMq
(logn) lokW (kh) nUM nwtk cytk kridAW (lwjw) Srm AwauNdI hY, Bwv ieh
kdwic`q nhIN krdy[
dohrw] TIkir Poir idlIis isir; pRB pur kIXw pXwn] qygbhwdr sI
ikRAw; krI n iknhUM Awn]15] DMn prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI
Awpxy prmpUjnIk DIrjDwrI inrMkwrI ipqw jI nUM ;pRB qw kw] Anuswr pRBU
vwihgurU mMndy hn, ies krky s`cy pwiqswh dy sRIr nUM TIkrw kihxw BwrI pwp qy
ibAdbI hY[ shI ArQ:- vwihgurU s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI, s`cy siqgurU
swihb jI dI ShIdI bwry dohrw aucwrdy hn:- prmpUjnIk ipqw s`cy siqgurU nOvyN
pwiqswh jI ny mhwn DIrj itkwA SWqI pUrn iKmw c rihMidAW, Awpxw
prmpiv`qR sIs blIdwn dy ky, (idlIis) sMq doKI Aiq nIc pwpI nOrMgy dw isr
(Poir) BMn ky TIkrw bxw idqw Aqy vwihgurU jI dI purI scKMf nUM (pXwn) jwxw
www.Gursevak.com 174 q`qkrw
(kIXw) kIqw[ pUrn pRp`k idRV DrmI prmpUjnIk ipqw s`cy siqgurU qygbhwdr
swihb jI (sI) jYsI, DMn gurU nwnk dyv swihb jI dI gurqw dy mwlk bx ky, Awp
Bjn ismrn kQw kIrqn krn, is`KW qoN krwaux, sRb`q dy Bly ihq gur mrXwdw,
gurbwxI b^Sx, Awp gurU mrXwdw Aqy gurbwxI kmwaux, lohy dy qMg ipMjry Aqy
iq`Ky ik`lW iv`ckwr bYTx, B`uK aunINdRw kubol shwrn, iKmw DIrj SWqI Bwxy c pRsMn
rih ky iKVy m`Qy sRb`q dy Bly ihq ShIdI dyx dI mhwn au~cI sy au~cI sRySt (ikRAw)
krnI, hor iksy ny BI nhIN kIqI[
qygbhwdr ky clq; BXo jgq ko sok] DMn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU
qygbhwdr swihb s`cy pwiqSwh jI (ky) dy sIs kurbwn krn rUp AiqAMq
vYrwgmeI (clq) kOqk nUM q`k ky, swry jgq (ko) nUM mrn smwn bhuq BwrI (sok)
sog (BXo) hoieAw[ XQw:- jwnI ivCMunVy. myrw mrxu BieAw; iDRgu jIvxu sMswry]gur
pRym vYrwg sihq, gurU pRymIAW ny s`cy pwiqswh jI dI ShIdI q`k ky, pUrn gurW qoN
kurbwn hox dw pUrn pRp`k idRV inscw, s`cy pwiqswh jI qoN pRwpq kr ilAw hY[
hY hY hY sB jg BXo; jY jY jY surlok]16] sB jg Aqy is`KW c (hY) hwhwkwr,
muslmwnW c (hY) hwhwkwr, ihMdUAW c (hY) hwhwkwr (BXo) hoieAw, Bwv swry jg
’qy ibRC pMCI rox l`gy[ XQw:- mY rovMdI sBu jgu runw ruMnVy vxhu pMKyrU] bYkuMT c jY
jYkwr, bRhm lok c jY jYkwr, (surlok) surgpurI c jY jYkwr ho
igAw]16]vwihgurU] vYrwgmeI joqI joiq; iqlk jM\U dI r`iKAw qy sRb`q dw Blw
krky, gurU nwnkSwhI sMmq 207 qy 1732 ib:, m`Gr SudI pMcmI, 19 dsMbr
1675 eI: nUM, idny 12 vjy qoN fyF GVI ip`Co, cWdnI cONk ivKy, Drm hyq sIs
idqw[ XQw:- Drm hyq; swkw ijin kIAw] sIsu dIAw; pru isrru n
dIAw]vwihgurU] ku`l AwXU:- qkrIbn 54 swl 8 mhIny 8 idn[vwihgurU] gurqw
kIqI:- qkrIbn 12 swl 8 mhIny 14 idn[
192.vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dy ipAwirAW ny vYrwg krnw:-
kvI sYnpiq jI:- pRgt Bey gurU qygbhwdr[ sgl isRst pY FWpI cwdr[ krm
Drm kI ijin piq rwKI[ At`l krI, kljug mYN swKI[ Awpxw prmpiv`qR sIs
blIdwn dy ky, sRb ivAwpI s`cy Drm dI sRb ivAwpI cwdr bx ky swrI isRStI ’qy
pY ky, sB dI piq Fk leI[ s`cy siqgurU swihb jI dy prmpiv`qR sIs swihb jI
k`ty jwx qoN, pRymIAW dw mn rom 2 pRym vYrwg nwl au~CilAw, swrI lokweI hwhwkwr
www.Gursevak.com 175 q`qkrw
cIk pukwr ibrlwp krn Aqy rox kurlwx l`gI[ sB dy nyqRW coN jl vih quirAw[
mY rovMdI sBu jgu runw; ruMnVy vxhu pMKyrU]Anuswr zmIn Asmwn swry bRhmMf rox
l`gy[ inrBY s`c r`qy drvyS ie`k muslmwn PkIr ny ShIdI dyK ky, gurU pRym c FL
ky ikhw, “zwlm sulqwnW! qUM cMgw nhIN kIqw[ ies Shwdq nwl bZwvq dw AYsw
qUPwn au~Tygw, jo swrI id`lI nUM AwpxI lpyt c lY ky aujwV ky r`K dyvygw[” TIk
AYsw hI hoieAw, ies Adu`qI Shwdq ny id`lI ihlw idqI[ XQw:- qb qy GtI
pwqSwhI id`lI, qb qy qurk klw BeI iF`lI[(pRwcIn pMQ pRkwS) aus ip`CoN AOrMgw,
auh nw irhw jo pihlW sI[ rwq nUM brVwA 2 ky mMjy qoN au~Tdw sI[ XQw:- nOrMg
jib mihloN myN sovY[ fir fir auTy bXwkul hovY[(pMQ pRkwS) pRymIAW ny roNidAW
hwhwkwr kridAW ies Bwv dy bcn khy:- hwie hwie siB, iqh iCn kInw[ bf
AprwD, qurkpiq lInw[ Drk auTI siB kI qb CwqI[ lKXo irdy, Bw bf
auqpwqI[ qlvwr dw zwlmwnw vwr hox qoN swrI prjw coN idl nUM cIrn vwlI
hwhwkwr dI gUMj au~TI, mwno aun@W dy idl dy du`KW ny b`dlW dw rUp Dwr ky AkwS nUM
Fk ilAw[ sUrj BI ies A`iqAwcwrI GnOxI krqUq nUM dyK ky b`dlW c luk igAw[
cwr cuPyry roV kMkrW nUM Awpxy nwl bhwauNdI hoeI kwLI bolI qyz hnyrI au~TI qy
swry hnyrw Cw igAw, ikauN jo cWdnI cONk c zulm dy hn@yry ny, cwnxW dy mhW cwnx,
nmo sUrj sUrjy; nmo cMdR cMdRy] srUp gurU pRmysr jI nUM ShId kIqw[ sRI gurU swihb
jI dI Adu`qI sRb`q dy Bly dI kurbwnI qoN smUMh prjw qy mhWpurSW ny pwpI nOrMgy nUM
srwp qy gwLW k`FIAW qy ikhw, “iksy BI zwlm ny A`j q`k AYsw zulm nhIN
kIqw[” ShIdI aupRMq ijvyN bwhr qyj hn@yrI AweI, iqvyN pRymIAW dw hjUm hn@yrI
vWg, siqgurU swihb jI v`l viDAw, ies hPVw dPVI dy smyN prjw bysMBwl ho
geI, ispwhI BI Awpxw bcwA locidAW iF`ly ho gey[ prmpUjnIk s`cy siqgurU
swihb jI dI Shwdq ip`CoN, zwlm hkUmq ny ieh PYNslw kIqw, ik s`cy siqgurU
swihb jI dy sRIr dy cwr tukVy krky, id`lI dy cOhW drvwizAW ’qy tMgIey, ijs
krky ihMdU is`K Awpxy gurU nwl iBAwnk, iGrxq slUk dyK ky, fr dy mwry
ieslwm kbUl kr lYx[
193.vwihgurU] ilKwrI rweybhwdr GneIAw lwl jI qwrIKy pMjwb Aqy s`cy
siqgurU dsvyN pwiqswh jI dy drbwrI kvI kMkx jI ny ds guru kQw qy hor keI
Dwrimk gRMQW c, bwbw jYqw jI qy aun@W dy ipqw jI dw ieh kurbwnI BirAw pRsMg
www.Gursevak.com 176 q`qkrw
ieauN iliKAw hY:- bwby jYqy jI ny Awpxy ipqw jI nUM ikhw, “prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb jI dy ShId DV Aqy sIs dw siqkwr krnw AiqAMq hI zrUrI hY,
ies krky ipqw jI, qusIN dws dw isr v`Fo, dws dw isr qy DV s`cy siqgurU swihb
jI dy pws r`K ky, s`cy siqgurU swihb jI dw cu`k ilau[” ipqw jI ny gurU jI qoN
kurbwn hox dy ipAwr Bry joS c ikhw, “dwsndws dI aumr, s`cy siqgurU swihb
jI dI aumr nwl imldI hY, nwly qUM s`cy siqgurU swihb jI dy sIs nUM sRI AnMdpur
swihb jI phuMcw dyvyNgw[” lwiek spu`qR bwby jYqw jI ny ipqw jI dI dlyrI kurbwnI
BrI bynqI pRvwn krky, Awpxy ipqw sdwrwm jI dw sIs k`t idqw[
194.vwihgurU] bVI fUMGI Xojnw bxw ky 10000 bYlW dI BIV qy ku`J g`fy lY
ky lwl ikly v`loN cWdnI cONk nUM l`KISwh vxjwrw jI A`gy vDy[ ieh pwiqSwhI
Tykydwr sn[ ien@W dy A`T spu`qR qy syvwdwr qy BweI jYqw jI, bYlW nUM BjwauNdy, gurU
jI dy prmpiv`qR DV pws Aw gey[ s`cy siqgurU swihb jI dy pRymI, ies hPVw
dPVI c roNdy kurlWdy hwhwkwr krdy sn, qW pRymI jYqw jI Aqy BweI l`KISwh jI dy
audwr Syr dlyr mrd sUrmy lwiek spu`qR BweI ngwhIAw isMG jI ny gurmuiK ipAwry
ShId sdwrwm jI dw DV qy sIs g`fy coN lwh ky, s`cy siqgurU swihb jI pws r`K
idqw[ bwbw jYqw jI ibjlI dy cmkwry vWg s`cy siqgurU swihb jI dy sIs swihb
jI lY ky, sRI AnMdpur swihb jI nUM qur pey[ s`cy siqgurU swihb jI dI prmpiv`qR,
gur AMimRq iBMnI dyhurI;rUM dy g`fy c itkwA leI[ XQw:- DMn pwrWdyeI mwqw, pUq
jnimAW ngwhIAw[ pihrydwr SwhI mwr Bgwey[ gur kI loQ auTwie ilAwnI; js
j`g mY pwieAw[ ipqw pUq rOSn Bey Awey[ jsu gwaUN qau lKISwh Twkr kw[
195.vwihgurU] kI qlvwr l`gx qoN pihlW hI, sRI sIs swihb jI DV nwloN
v`Kry ho gey sn? au~qR:- zwlm dI qlvwr l`gx qoN pihlW, sRI sIs swihb jI gur
AMimRq iBMnI dyhurI;nwloN v`Kry ho gey BwvyN siqkwr nUM muK r`K ky kihMdy hn, pr s`cy
siqgurU swihb jI hrn Brn sMpUrn smr`Q hn, ijvyN cwhux iqvyN bxq bxw lYNdy
hn, pr ie`Qy siqgurU swihb jI dI krwmwq drswauxI gurU AwSy dy iblkul hI
ault hY[ XQw:- nwtk cytk kIey kukwjw] pRB logn kh Awvq lwjw](sRI dsm
54) ies qr@W ijvyN nwtk cytk krn vwlw qmwSw idKwauNdw hY, dyKx vwilAW dy
idl c ieh huMdw hY, beI ieh s`cw nhIN,

www.Gursevak.com 177 q`qkrw


auh aus qoN pRBwv lY ky isr dyx nUM iqAwr nhIN huMdy, jy AsIN siqgurU swihb jI bwry
aupRMq bcn khIey, qW kurbwnI qy zwlm dy zulm nUM lukox vwlI g`l hY[ s`cy siqgurU
swihb jI ny, jo nru duK mY;duKu nhI mwnY] Anuswr kSt dI pRvwh nw kridAW
Awpxy sIs swihb jI Drm ihq ktw ky ieh bcn kmwey hn[XQw:-sUK dUK;jn
sm idRstyqw]nwnk;pwp puMn nhI lypw]prmpiv`qR sIs swihb jI ktwaux qoN
ienswnIAq dy mn iekwgR ho gey[ ies qoN byAMq hI kurbwnIAW hoeIAW, mirAw
^Un AYsw KOilAw, iek`ly 2 is`K ny svw 2 l`K Drm ivroDI nwl DrmXu`D lV ky
mhwn ij`qW pRwpq kIqIAW[ jdoN is`K ’qy kSt bxdw hY, qdoN auh gurW dI kurbwnI
dw iDAwn Dwr ky kSt nUM jrn dI SkqI pRwpq krdw hY, hr vyly kurbwnI jp
iDAw ky iekwgR rihMdw hY[ ijvyN s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI ny kSt shwry, s`cy
siqgurU swihb jI dy A`KW swhmxy iqMn is`K ShId hoey[ iqvyN hI sRI gurU swihb jI
ny pRq`K kSt shwr ky, bulMd hONsly nwl DIrj DirAw Ajr jirAw, jy koeI gurU,
krwmwq nwl kSt twl dyvy, qW, pey kbUlu. KsMm nwil; jW Gwl mrdI
GwlI]Anuswr Bwxw mMnx dy ault hY[ gurU Gr c krnI pRDwn hY, krwmwq nhIN[
siqgurU swihb jI dy pwieAW pUrinAW Anuswr jdoN siqgurU swihb jI dy ipAwry
pRq`K kSt shwr ky, pihlW ShId ho rhy hn, jy mhwrwj swihb jI SkqI nwl
kSt twl idMdy qW sB ny ieh kihxw sI ik is`KW nUM ShId krw ky, Awp kSt nhIN
shwr sky[ so s`cy siqgurU swihb jI ny qlvwr dw vwr Kw ky, swry sMswr dy Bly
ihq sB dy dyKidAW Adu`qI kurbwnI idqI hY[ jy qlvwr l`gx qoN pihlW sIs v`K
ho igAw khIey, qW koeI SkqI nhIN, ikauN jo sIs qW v`K ho hI igAw Aqy nw hI
koeI vifAweI hY[ ieh glq kih ky zwlm nUM inrdoS nw bxwau[ so sIs kurbwn
krnw hI v`fI qoN v`fI AiqAMq v`fI krwmwq hY[ ShIdI qoN v`fI hor koeI BI
krwmwq nhIN hY[ Awp jI ny prmpiv`qR pihly jwmy AMdr, pihlw mrxu kbUil;
jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]Anuswr sIs
mMigAw hY, pihlW prmpUjnIk pMjvyN Pyr prmpiv`qR A`TvyN, nOvyN Aqy dsvyN jwmy
AMdr sIs idqy hn, jo Awp jI prmpiv`qR gurbwxI AMdr sIs mMgdy hoN, ies dw
Bwv ieh nhIN ik krwmwq nwl kSt nUM twl ky sIs dy dyvo[ qyrw eyku nwmu qwry
sMswru] Anuswr s`cy siqgurU swihb jI dI mhwn sy mhwn ShIdI jp iDAw ky, swry
sMswr dy kSt du`K inivrq qy mn qn iekwgR ho ky s`cy siqgurU swihb jI qoN
www.Gursevak.com 178 q`qkrw
kurbwn ho jWdy hn qy sdw huMdy rihxgy[ gurU jI dI ShIdI jpx qoN siqgurU gRMQ
swihb jI Awpxy ipAwry jwpk dy idl idmwg c gurbwxI jI Byjdy rihMdy hn Aqy
lUM 2 c vs jWdy hn[
196.vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI dy prmpUjnIk,gur AMimRq iBMnI
dyhurI;dw sskwr:- ‘AwE l`KISwh vxjwry,gurU qygbhwdr ky ipAwry’jI ny ieh SuB
s`cw ipAwrw vr pRwpq krn leI,rom rom krky gurU pRymI l`KISwh vxjwry jI
ny,Awpxy suMdr mihl c pihlW rcI cMdn dI icKw ’qy,vwihgurU s`cy siqgurU swihb
jI dI prmpiv`qR, gur AMimRq iBMnI dyhurI; nUM sjw ky, pUrn vYrwg sihq roNidAW 2
cMfw lw idqw, nwl hI AwpxI ibrwdrI dy vxjwirAW dIAW ku`lIAW nUM BI A`g lw
idqI[ A`g buJwaux bhwny, roNidAw 2 pwxI pwaux l`g gey[ prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb jI dy ivXog c AiqAMq duKI ho ky, s`cy siqgurU swihb jI nwl
ipAwr lw ky smUMh mweI BweI ro rhy sn[ XQw:- nwnk, ruMnw bwbw jwxIAY; jy rovY
lwie ipAwro])DMn l`KISwh gur pwk dyhI kIAw sskwr]DMn pRym siqkwr gurU
crnn myN ipAwr[DMn s`c krxI KMf bRhmMf hoAw jY jYkwr[DMn is`K DMn
inrBYqw,sdw jweIey bilhwr[(dws)
vwihgurU]ispwhI A`g l`gI qoN B`jy 2 Awey,pu`iCAw qW ro ky d`isAw,“swfy GrW
nUM A`g l`g geI hY,AsIN buJw rhy hW[” ispwhI dyK ky muV gey[s`cy siqgurU swihb
jI dI ShIdI mgroN qyz hnyrI vgI, AkwS c b`dl Cw gey[swrI prjw dy idl
audws ho gey, AiqAMq duKI audws hYrwn pRySwn ho ky, Awpo Awpxy GrIN pRvyS kr
gey[ pRBU pRmysr srUp siqgurU swihb jI dw prmpiv`qR AMgITw ip`ql dIAW gwgrW
c pw ky, sskwr AsQwn c dbw idqw, ie`Qy hux gurduAwrw sRI rkwbgMj swihb jI
hn[
197 byAMq sMqW BgqW vYrwgIAW mhW purKW ny s`cy siqgurU swihb dw BwrI
js krnw:- byAMq sMq Bgq, s`cy siqgurU swihb jI dw jY jYkwr krdy Awey,
swirAW ny iml ky BwrI gurU js ieauN kIqw:- “DMn gurU pRmysr jI! Awp jI, jugu
jugu swcw; hY BI hosI])Awid scu; jugwid scu] hY BI scu; nwnk hosI BI scu]
srUp vwihgurU bRhm jI dy prmpiv`qR s`cy Avqwr hoN jI[ XQw:- hmrw rwjnu sdw
slwmiq; qw ko sgl Gtw jsu gwieE]Anuswr Awp jI dw js swrIAW GtW gw
rhIAW hn[ inrBYqw sihq Anyk pRkwr dy praupkwr leI, Awp jI qoN ibnw hor
www.Gursevak.com 179 q`qkrw
kOx ShIdI dy skdw hY? Awp jI iKn 2 kwl ’c, AnMq bRhmMfW dI rcnw nUM rcdy
Aqy lY kridAW inrlyp rihMdy hoN jI[ kudriq kvx khw vIcwru]Anuswr Awp jI
dI AYfI v`fI (kudriq) SkqI dI vIcwr ikvyN khIey? jdoN sMswr dI mrXwdw
ivgVy, aus nUM svwrn suDwrn leI, Awpxy lwfly sMqW qy AwpxI prjw dI shwieqw
leI prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr Dwrdy hoN jI[ DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU
nwnk dyv swihb jI dI gurqw dy mwlk ho ky, byAMq jIAW dI kilAwx krky
AwpxI Adu`qI kurbwnI dy ky, kUVu Amwvs. scu cMdRmw; dIsY nwhI.kh
ciVAw]Anuswr zulm dy AMDyry vwlI kUV dI Am`isAw c sdw leI s`c dw cMdRmw
cwV@ idqw[ AwpxI ShIdI dy ky, gurqw gurbwxI gurU mrXwdw Aqy soFbMs dI lwj
r`K leI, mirAW c ijMd jwn pw idqI[ AwpxI is`iKAw duAwrw byAMq bRhmigAwnI
mhWpurS pYdw kIqy[ Awid bwxI dI kQw kIrqn Drm pRcwr duAwrw, pYrW hyT
kucly jw rhy ZulwmW gRIbW, nIc qoN nIc jwqI vwilAW ig`dVW nUM Syr dlyr bxw
idqw, jo Drm leI kurbwnI dyx nUM swvDwn blvwn ho gey[ Awp jI ny siqnwmu
idRV krvw ky nwm c lIxqw b^SI, Awp jI ny Awpxy qy Awpxy prm ipAwry
siqkwry is`KW dy pMjy ivkwr myty hn[ sRb`q dy Bly leI, Awp jI ny, jo aupijE so
ibnis hY; pro Awju ky kwl] nwnk hir gun gwie ly; Cwif sgl jMjwl]52]
Anuswr AiqAMq gwVy@ vYrwgmeI Dur ky bwxI jI rcy, ijn@W duAwrw sdw leI sRb`q
dw Blw huMdw hY[ hux gurqw ibrwjmwn ho ky Awpxy pRymIAw dy idl idmwZ c
gurbwxI Byj ky lUM 2 c vs ky, aun@W dy ihrdy coN muK c AMimRq Byj ky, gur sbd
gurmiq sumiq Awqm iqRpqI, gurU syvw gurU pRymw-BgqI sihq inrgux srgux dI
eykqw b^S ky pRiqpwlxW krdy hoN[ XQw:- siqguru isK kI; krY pRiqpwl] syvk
kau; guru sdw dieAwl] Awp jI ShIdI dy ky ju`go ju`g At`l bRhm c lIx hoey hoN
jI[ DMn hoN Awp jI, DMn Awp jI dy gurU hirikRsn swihb jI, DMn Awp jI dy
siqsMgq jI, DMn Awp jI dy prmpiv`qR gurbwxI jI, DMn Awp jI dI SuB s`cI
mrXwdw, DMn Awp jI dI kul, DMn mwqw ipqw jI, DMn Awp jI dy pRymI is`K ijn@W ny
swrI izMdgI Awp jI dI SuB s`cI syvw kIqI Aqy Awp jI nUM rom 2 krky jipAw
iDAwieAw mMinAw pUijAw Aqy Awpxy Awp nUM zulmI Awry nwl icrvw ky, au~bldI
dyZ c aubwLy Kw ky, rUM c vlyt ky swVy jwx qoN, Awp jI dy snmuK rih ky, gur
kau; kurbwnu jwau hW]Anuswr Awp jI qoN kurbwn hoey jI[ Awp jI nUM rom 2 krky
www.Gursevak.com 180 q`qkrw
sd sdw nmskwr pRvwn hovy jI, srix pry kI rwKqw;nwhI shswieAw]Anuswr
Srn pey jwx ky bWh PVI dI lwj r`KidAW Awpxw sIs blIdwn idqw[”
198.^ws pRymI dI kivqw:- ic`q crnkml kw Awsrw; ic`q crnkml sMg
joVIey[ mn locy buirAweIAW gurSbdIN iehu mn hoVIey[ gur qygbhwdr boilAw; Dr
peIey, Drm n CoVIey[ bWh ijnHW dI pkVIey; isr dIjIey bWh n CoVIey[
199.vwihgurU] gurU qygbhwdr AW srw pw A&zwl] ZInq Awrwie mih&il
jwho jlwl]99] Anvwir hk Az vjUid pwkS rOSn] hr do Awlm iz &Yiz
&zlS rOsn]100] hk Az hmw brgzIdgW ibgjI dS] qslImo rzwie rw inko
sMjI dS]101] br hr mukbil kbUl ^ud A&zUdS] msjUdul AwlmIn iz &jI l
^ud &rmUdS]102] dsiq hmW ZW bzYil Azwil aU] brsry Anvwir ielim h`k
kwil aU]103](qOsI&osnw BweI nMd lwl jI) 99:- prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI
gurU qygbhwdr swihb jI Awpxy sIs qoN s`cy crn-kmlW q`k pUrn b^iSMd
hn,pRBwvI qy jlwl dI sBw dy ieh SuB s`cy prmpiv`qR iSMgwr hn[ 100:-
vwihgurU aun@W dy prmpUjnIk vjUd qoN s`co s`c nUr pUrn pRym dw sdw pRkwS huMdw hY[
aun@W dIAW prmpiv`qR b^iSSW nwl lok qy pRlok SuB suBwiemwn ho rhy hn[
101:- vwihgurU jI ny Awpxy smUMh ipAwirAW coN aun@W nUM sB dy SRomxI cuixAW, aun@W
dI kmwl dI SihnSIlqw qy Bwxw mMnx dy gux nUM aun@W dI ShIdI smyN priKAw[
102:- Akwl purKu jI ny Kws pRvwn hoey mhWpursW coN s`cy siqgurU qygbhwdr
swihb jI nUM sB qoN v`fy qy sB dy SRomxI prmpUjnIk bxwieAw[ 103:- sB lok
aun@W nUM, qU dwqw dwqwru;qyrw idqw Kwvxw]mMn ky,aun@W dIAW b^iSSW v`l h`Q A`fI
KV@y hn[ aun@W dI prmpiv`qR AMimRq Dur ky nUrI gurbwxI jI coN,r`bI nUr sdw hI
vrsdw hY[
200.vwihgurU mh`ly nOvyN siqgurU qygbhwdr swihb jI dy prmpiv`qR SuB s`cy
vYrwgmeI AsqoqR duAwrw,pUrn vYrwgmeI ShIdI dy pUrn iDAwn duAwrw,Ajpw jwp
pUrn bRhm jI ’c lIxqw pRwpiq kro jI:-(vwih)Ascrj ivsmwd srUp s`cy
siqgurU nOvyN pwiqswh jI hux lohy dy qMg ipMjry c, iq`Ky ik`lW ivckwr A&ur smwDI
c bYTy sRb`q dy Bly ihq rom 2 krky vwihgurU 2 jp rhy hn[ XQw:-AwpY jphu
Awpnw jwpu]byAMq KMf bRhmMf s`cy siqgurU swihb jI ny rcy hn,sBY Gt.rwmu
bolY;rwmw bolY] rwm ibnw;ko bolY ry]Anuswr vwihgurU Anqklwvwn sdw myhrvwn
www.Gursevak.com 181 q`qkrw
inrgun bRhm jI, smUMh bRhmMfW smyq hr smyN jpdy hn, aUqm siqgur purK
inrwly] sbid rqy hir ris mqvwly]DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU s`cy siqgurU
qygbhwdr swihb jI DMn hn, hux lohy dy qMg ipMjry c iq`Ky ik`lW ivckwr,suMny
AlK Apwr inrwlmu;suMny qwVI lwiedw]Anuswr A&ur smwDI c bYTy sRb`q dy Bly
ihq, rom 2 krky vwihgurU 2 jp rhy hn[
prmpUjnIk inrgun bRhm jI Awpxy srgun srUp AsMK bRhmMfW c AsMK
sUrjW cMdRimAW qwry mMflW ibjlIAW AgnIAW ititAwixAW smyq hr smyN jpdy
rihMdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn hn,
hux lohy dy qMg ipMjry c l`gy iq`Ky ik`lW ivckwr,suK duK hI qy Amru AqIqw;gurmuiK
inj Gru pwiedw]Anuswr suK duK qoN inrlyp AvsQw c bYTy sRb`q dy Bly ihq,
vwihgurU 2 jp rhy hn[ AsMK DrqIAW AnMq hvwvW byAMq pwxI s`cy siqgurU
qygbhwdr swihb jI ny Awpxy ivsmwd inrgun srUp coN pRgt kIqy hn[ ieh hr
smyN jpdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn
hn, lohy dy qMg ipMjry c iq`Ky ik`lW ivckwr, suMn shj mih;rihE smwie]APur
AvsQw c vwihgurU 2 jpdy rhy[ inrgun bRhm jI Awpxy rcy AnMq bRhmMf, AnMq
bRhmMfW c pRPu`lq ho rhIAW bnwspqIAW, aun@W dy &u`lW &LW p`iqAW twhxIAW mu`FW
jV@W qucW k`KW smyq sdw jp rhy hn, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU
qygbhwdr swihb jI DMn hn, hux sIs kurbwn kr rhy hn[ sIs kurbwn krn qoN
pihlW, mnu n ifgY; qnu kwhy kau frwie] crn kml; icqu rihE smwie]vwlI
inrlyp AvsQw c lIx rhy[kyqIAw KwxI.Anuswr byAMq KwxIAW s`cy siqgurU sRI
gurU qygbhwdr swihb jI ny,krq n lwgI vwr] Anuswr Awpxy inrgun srUp coN
Aks mwqR hI pRgt kIqIAW hn:- inrgun bRhm jI Awpxy rcy byAMq bRhmMf Aqy
aun@W c Awpxy rcy smUMh AWfy, aun@W c Awpxy vswey jIv Aqy aun@W qoN pYdw kIqy
Awpxy jIvW smyq hux jpdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU s`cy siqgurU
qygbhwdr swihb jI DMn hn[ inrgun bRhm jI dIAW AwpxIAW rcIAW byAMq jyrj
KwxIAW qoN auqpq hox vwly byAMq jIvW smyq, pUrn pRym sihq hux jp rhy hn, DMn
hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn hn[ inrgun bRhm
jI Awpxy rcy byAMq bRhmMfW c muV@ky qoN pYdw hox vwly Awpxy rcy jIvW smyq hr
smyN jpdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU s`cy siqgurU qygbhwdr swihb jI
www.Gursevak.com 182 q`qkrw
DMn hn[ prmpUjnIk sRb dy AwDwr huMidAW Awp inrwDwr vwihgurU inrgun bRhm
jI Awpxy rcy koit bRhmMf, AnMq sUrjW cMdRimAW, AnMq qwry mMflW, AnMq DrqIAW
AnMq bnwspqIAW AnMq AgnIAW AnMq pwxIAW AnMq hvwvW smyq hr smyN jpdy
hn, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn hn, hux
lohy dy qMg ipMjry c iq`Ky ik`lW ivckwr sRb`q dy Bly ihq A&ur AvsQw c Ac`l
Afol ShIdI dyx dI idRVqw sihq vwihgurU 2 Ajpw jwp c lIx hn[
vwihgurU]Awpxy inrgun srUp duAwrw sB dy mnW bu`DIAW ic`qW ieMidRAW suAwsW
dy pRkwSk prmpUjnIk s`cy siqgurU qygbhwdr swihb jI[{Epiq prlau;iKn mih
krqw]Awip Alypw;inrgunu rhqw]DMn s`cy siqgurU qygbhwdr swihb jI! {iKn
mih. Qwip auQwpnhwry; kudriq. kIm n phI] DMn s`cy siqgurU qygbhwdr swihb
jI[ {KMf bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw] qyrI soBw quDu; scy myry ipAwirAw]DMn
vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI[ {Aiq aUcw; qw kw drbwrw] AMqu nwhI
ikCu; pwrwvwrw])inrml inrml.sUcw sUco;sUcw sUco sUcw]AMq n AMqw.sdw
byAMqw;khu nwnk.aUco aUcw]DMn vwihgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI[Aink
prlau;Aink auqpwiq]krky inrlyp DMn vwihgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI[
201.vwihgurU]sRI AnMdpur swihb jI ivKy,vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny pUrn
vYrwgmeI ShIdI,Apxy iDAwn ’c q`k ky,pUrn pRym vYrwg ’c lIn ho ky, plMGy qoN
Q`ly au~qr ky DrqI ’qy bYTxw:- jdoN fyF GVI dupihrw FiLAw qW AksmwqR hI
prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI ny, mMnY sgl Bvx kI suiD]Anuswr
prmpUjnIk ipqw jI dI prmpiv`qR DOx ’qy zulmI qlvwr dw vwr hox qoN, sIs DV
nwloN v`Krw huMdw q`ikAw[ AYsw vYrwgmeI idRS dyK ky, sRI gurU swihb jI plMGy qoN
au~qR ky hyTW bYT gey[ hyTW bYTx dw ieh pihlw vYrwgmeI smW sI, ieh dyK ky
gurmuiK ipAwry sicAwry syvkW ny PrS ivCw idqw[ ;sicAwr isK bYTy siqgur
pwis]pRymI is`K BI koLy Aw ky bYT gey[ ieh du`Kdwiek Kbr jgq mwqwvW jI pws
phuMcI, bhuq 3 du`K hoieAw,sB ny jwixAW ik gurU pRmysr jI zulm dy nws, Drm dy
pRkwS ihq ShId ho gey hn[
202.vwihgurU]prmpUjnIk mwqw nwnkI jI mwqw gujrI kOr jI ny,rom 2
krky pRym vYrwg ’c FL ky,pUrn gurU jI dw js ieauN kIqw[

www.Gursevak.com 183 q`qkrw


vwihgurU] prmpUjnIk mwqw nwnkI jI ny AiqAMq pRym vYrwg kridAW ieh SuB
bcn khy, “ijs qr@W myry prmpUjnIk shury swihb jI ny, Drin ggn. nv KMf
mih; joiq sÍrUpI. rihE Bir] Bin mQurw. kCu Bydu nhI; guru Arjunu. prqK´
hir]Anuswr sRb SkqIAW dy mwlk vwihgurU jI huMidAW, sRIr ’qy BwrI Akih kSt
qy ibAdbI shwrI, krwmwq nhIN idKweI, SWq rs c rih ky ShIdI idqI[ iesy
qr@W myry ipAwry lwl jI ny;srb klw smrQ]huMidAW krwmwq nhIN idKweI, ShIdI
idqI hY[” XQw:-SkqI ieqnI gurW myN,brnI mUl n jwie[ hrn Brn A`K Por my,
Ajr jirE isr lwie](sRI gurmuiK pRkwS)
vwihgurU]prmpUjnIk jgq mwqw gujrI kOr jI nUM pqw l`gw ik prm ipAwry
lwl jI, plMGy qoN hyTW au~qR ky bYT gey hn, lUM 2 c prmpUjnIk pqI pRmysr srUp
s`cy siqgurU swihb jI dw pRym vYrwg Awaux qoN nyqRW c jl Aw igAw[ rom 2 krky
pRym vYrwg c FL ky Awpxy prmpUjnmIk pqI pRmysr jI dw js ieauN kIqw:-
1
AvD 2Ej kI,AviD 3DIr kI,AviD 4Av`gXw lhI shwr[qum ibn kaun krY
5
As kwrj, ihMdu Drm ko Dir kir Bwr[ krhu su BlI. 6qrk ko ikm kir, hm ko
drSn pXws 7audwr[ ie`k sm lok pRlok AnMdhu, pRiqpwlhu siB ky dwqwr]]15]
1
h`d 2bl 3DIrj 4ibAdbI 5AYsw 6SMkw 7bhuqI[
vwihgurU] gurU mihlW c dws dwsIAW au~cI 2 pUrn pRym sihq rox l`gy qy ieh
vYrwgmeI bcn khy, “hy swcy mhwrwj swihb jI! hux swnUM kOx sMBwlygw? Awp jI
swfy lok pRlok dy rKvwly hoN[” XQw:- ieh loik prloik sMig shweI; jq kq
moih rKvwly]
vwihgurU] mihlW coN rox dI Avwz sux ky, s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI ny
syvk nUM ByijAw qy ikhw, “prmpUjnIk s`cy siqgurU prm ipqw jI leI, sog
ivrlwp nw kro[ XQw:- kbIr sMq mUey ikAw roeIAY; jo Apuny igRih jwie]KMf
bRhmMf nUM auDwrn vwly pUrn purKu prmpUjnIk gurU ipqw jI sdw hwzr nwzr
ivAwpk AibnwsI suK;Awpn Awsn]bRhm srUp hn[prmpUjnIk ipAwry gurU ipqw
jI krm jwl qoN rihq, b`dl vWg pRgt ho ky, swc nwm kI AMimRq vrKw]krky,
suqMqR Alop ho gey hn, Awpxy ipAwry is`KW nUM auDwrn leI sdw pRgt hn[” s`cy
siqgurU swihb jI dw b^iSAw pUrn bRhm igAwn aupdyS sux ky sB pRymIAW DIrj
kIqw[
www.Gursevak.com 184 q`qkrw
203.vwihgurU BweI jYqw jI,s`cy siqgurU swihb jI dw prmpiv`qR sIs lY
ky,sRI kIrqpur swihb jI phMucy:-vwihgurU siqgurU dsvyN pwiqswh jI ny do GoV
Asvwr pRymI ^br lYx leI id`lI Byjy[ BweI jYqw jI, s`cy siqgurU swihb jI dw
prmpiv`qR sIs inMm dy p`iqAW qy bhuqy bsqRW c vl@yt ky, Awpxy isr ’qy leI
AwauNdy dyKy, ie`k dUjy nUM isAwx ky bMdnw kIqI, Kbr pu`CI[ BweI swihb jI ny
ieSwrw krky ikhw, “dwsn dws dy isr ’qy, mhwrwj swihb jI dy prmpUjnIk
prmpiv`qR sIs swihb jI hn, qusIN sRI AnMdpur swihb jI phuMc ky s`cy siqgurU
dsvyN pwiqswh jI nUM Kbr idE, dws kIrqpur swihb jI Tihrygw[”ien@W is`KW ny
siqgurU dsvyN pwiqswh jI nUM Kbr idqI, s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI dy hukm
Anuswr suMdr ibvwn dI iqAwrI kIqI[
204.vwihgurU prmpUjnIk prmpiv`qR sIs sskwr bwry SuB vIcwr,s`cy
siqgurU dsvyN pwiqswh jI siqsMgq jI smyq,sRI kIrqpur swihb jI phuMcy,
‘rMgryty gurU ky byty’ vr:-mh`ly dsvyN jI ny,prmpUjnIk mwqwvW koL jw ky pu`iCAw,
“prmpiv`qR sIs dw sskwr ik`Qy krIey?” ie`DroN msMdW ny iek`Ty ho ky ikhw, “sRI
kIrqpur swihb jI sskwrnw cwhIey, ikauNik ie`Qy prmpUjnIk s`cy siqgurU CyvyN
pwiqswh jI joqI joiq smwey hn[” ieh sux ky prmpUjnIk mwqw gujrI kOr jI
boly, “prmpUjnIk s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh gurU pRmysr jI ny ieh n`gr vswieAw
hY,smUMh sMgqW,Aivlokau rwm ko muKwribMd]Anuswr s`cy siqgurU swihb jI dy
drSn krngIAW qy ies n`grI dI mhwnqw vDygI[” smUMh sicAwry is`KW ny BI
mwqw jI Anuswr pRym bynqI kIqI[ sRb`q dy Bly ihq ShId hox vwly, s`cy siqgurU
swihb jI dw prmpUjnIk prmpiv`qR sIs sRI AnMdpur swihb jI ivKy ilAw ky
sskwrn dw PYslw kIqw igAw[
vwihgurU] suMdr ibbwn dy mgr 2 gurU pRymI is`K, gurbwxI pV@idAW sRI
kIrqpur swihb jI nUM c`ly[ sB dy qn mn gurU pRym vYrwg c FL gey, nyqRW c
vYrwg jl Aw igAw, iv`c 2 pRymI gurU js kridAW Awey, gurduAwrw ivmwngV@ sRI
kIrqpur swihb jI phuMcy[ sRI sIs swihb jI dy drSn kridAW hI, vwihgurU mh`ly
dsvyN Aqy siqsMgq jI ny dovyN h`Q joV ky sRI sIs swihb jI nUM nmskwr kIqI[
bwby jYqy jI ny sRI sIs swihb jI nUM nmskwr krky, sRI ibbwn swihb jI c sjw ky
fMfauq bMdn nmskwr krky siqgurU dsvyN pwiqswh jI Aqy siqsMgq jI nUM dovyN
www.Gursevak.com 185 q`qkrw
h`Q joV isr Jukw ky nmskwr kIqI[ vwihgurU dsvyN pwiqswh jI ny BweI jYqy jI nUM
myrY min qin pRIiq lgweI siqguir; hir imilE lwie 1JpIVw](1j`PI) Anuswr
CwqI nwl lw ky ieh SuB vr b^iSAw:- ‘rMgryty gurU ky byty’[ s`cy siqgurU swihb
jI smyq sB sMgqW ny prmpiv`qR sIs dy AiqAMq vYrwgmeI drSn krky, pUrn
Adb pRym vYrwg sihq nmskwr kIqI[ nwnk, ruMnw bwbw jwxIAY; jy rovY lwie
ipAwro]Anuswr gurU pRmysr jI qy siqsMgq jI ny bhuq hI vYrwg kIqw[ XQw:- mY
rovMdI sBu jgu runw ruMnVy vxhu pMKyrU]) hau rih n skw. ibnu dyKy pRIqmw; mY nIru
vhy vih. clY jIau]
vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI dy pu`Cx qoN bwby jYqy jI ny ip`Cy d`sy Anuswr
id`lI sIs ko vwr kY, iqlk jM\U ihMd rwK[ pMQ Kwlsw rcn ihq, SWiq shIdI
lwK[ Anuswr prmpUjnIk nOvyN pwiqswh jI dI vYrwgmeI kurbwnI BrI ShIdI qy
sIs qy DV dy sMBwl dw pRsMg suxwieAw[ BweI jYqy jI ny ikhw, “s`cy siqgurU
swihb jI dI kurbwnI mgroN dwsndws dy ipqw jI dw DV qy sIs, s`cy siqgurU
swihb jI dy ShIdI AsQwn ’qy r`Ky, dwsn dws nUM prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb
jI ny pihlW hI ieh hOslw idqw sI ik qusIN sIs lY ky sRI AnMdpur swihb jI nUM
pUrn inrBYqw sihq gurbwxI pV@dy ismrn krdy jwxw[ Awp jI nUM Qkwvt Bu`K
auxINdRw nhIN hovygw[ ieh Awpxw Drm kwrj siqgurU swihb jI ny Awp hI kIqw
hY[” XQw:-ijs kw kwrju iqn hI kIAw;mwxsu ikAw vycwrw rwm]) ;eyhu kwju qum@
Awip kIE]“hy gRIb invwj jI! dwsn dws ’qy ikRpw krky Awpxy crnW nwl joVo,
nwm Dn b^So, siqgurU swihb jI dI kurbwnI qoN gux lY ky qnu mnu Dnu ArpI sBo;
sgl vwrIAY ieh ijMdu]Anuswr qn mn Dn ijMd Awp jI qoN kurbwn kr skW[”
XQw:- doihrw:- nwmu DnM dyvo gurU mn kw mwx imtwie[ ikrpw kr ilv lweIey,
mn qn eyku idKwie[
prmpiv`qR sIs swihb jI ibbwn c pUrn pRym sihq sjw ky, kImqI duSwly,
&u`lW dIAW mwlW sjw ky m`Qw tyikAw[ vwihgurU dsvyN pwiqswh jI ny Awp Ardws
kIqI, mwrU qy vfhMs dy vYrwgmeI Sbd pV@idAW rwgI A`gy 2 c`ly, &u`lW dI vrKw,
jwp kridAW pUrn pRym Adb siqkwr vYrwg sihq sRI AnMdpur swihb jI phuMcy,
ijn@W 2 ny ^br suxI, is`K, ihMdU qy muslmwn sB sMgqW drSnW nUM AweIAW[ sB ny
nOrMgy nUM gwLW bd AsIsW sRwp idqy, “ies iBRsty hMkwrI dw rwj nSt ho jwvygw,
www.Gursevak.com 186 q`qkrw
ies klMkI dw klMk nhIN lhygw[” prmpUjnIk mwqw gujrI kOr jI, sRI AnMdpur
swihb jI dI siqsMgq smyq bwhr Awey, siqsMgq jI ny ibbwn dy vYrwgmeI drSn
krky, s`cy siqgurU swihb jI dy BwrI gux icqvy[ prmpUjnIk mwqw gujrI kOr jI ny
pUrn pRym vYrwg sihq ikhw, “Awp jI dy swihbzwdy jI dI AwXU inAwxI hY,
prmpUjnIk ibRD mwqw jI qy smUMh siqsMgq jI nUM bVw BwrI sMkt hY[” h`Q joV ky
nmskwr kridAW m`Qw tyikAw, gurU b^iSSW nUM Xwd krky, nyqRW coN Awp muhwrw jl
if`igAw[
205.prmpiv`qR sIs swihb jI lY ky,sRI AnMdpur swihb jI ivKy
phuMcy[prmpUjnIk mwqwvW smUMh pRymIAW ny lMU 2 krky Gxw vYrwg kIqw[s`cy siqgurU
dsvyN pwiqswh jI ny Ardws krky cMfw lwieAw do icKW blIAW:- prmpiv`qR
AsQwn sRI sIs gMj swihb jI sRI AnMdpur swihb jI ivKy phuMcy[ s`cy siqgurU swihb
jI dI AwigAw pw ky, ibbwn swihb jI auqwry gey[ prmpUjnIk ibRD mwqw nwnkI jI
ny Awpxy AvqwrI idl jwn qoN ipAwry lwl jI dy prmpiv`qR sIs dy drSn krky
au~cI 2 pukwr 2 ky ikhw, “hy SWq srUp ipAwry suMdr lwl jI! mYN Awp jI dw suMdr
nUro nUr s`c c rMigAW r`iqAw ichrw dyK lvW, hux mYN qyry ivXog c duKI ikvyN
jIAWgI?” mwqw nwnkI jI ny AvqwrI ipAwry lwl jI dy prmpiv`qR sIs nUM h`Q lw
ky bVw hI du`K mMinAW, suMdr muKwribMd nUro nUr hY, prmpiv`qR suMdr s`cy dwV@y dy suMdr
kys kwLy ic`ty imlvyN SoBnIk ho rhy hn, swrI siqsMgq jI dI BIV ny gurU pRmysr jI
dy prmpiv`qR SuB sIs dy drSn kIqy, cMdn dI ic^w ’qy sjw ky, s`cy siqgurU dsvyN
pwiqswh jI ny AMimRq rUp sRI jpu jI swihb jI dy prmpiv`qR pwT aupRMq Awp Ardws
krky cMfw lw idqw, gurU ipAwry rwgIAW ny s`cy siqgurU swihb jI dy pRym vYrwg c
lIx ho ky, AMimRq kIrqn kIqw, aupMRq sRI kIrqn soihly swihb jI dw prmpiv`qR pwT
krky, Ardws kIqI[ aupRMq sqluj c ieSnwn krky, ie`k mn ho ky gurbwxI pV@n
l`gy, bhuqy pRymI gurU swihb jI dy srUp dw prmpiv`qR iDAwn Dr ky ismrn krn
l`gy[ gwV@y pRymI icKw duAwly bYT ky gurbwxI pV@dy rhy[ Pyr drbwr swihb c Aw ky
AMimRq kIrqn aupRMq kVwh pRSwid vrqwieAw[ smUMh pRymI sRI klgIDr pwiqswh jI
dy ip`Cy 2 gurU ky mihlIN Awey[ doihrw:- siqgur gux pRqwp ko, brnY kOx ivcwr]
dInin kI r`Cw lIey, sIs dIE gur vwr]
206.vwihgurU] DMnqw Xog pRymI l`KISwh jI ny s`cy Amr AibnwsI siqgurU
swihb dy dusihry ’qy sRI AnMdpur swihb jI Awauxw do icKW blIAW:- gurU pRymI
www.Gursevak.com 187 q`qkrw
BweI l`KISwh jI ny Aw ky prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI nUM nmskwr
kIqI, s`cy siqgurU swihb jI ny CwqI nwl lw ky ieh SuB s`cw ipAwrw vr
b^iSAw:- “Awau l`KISwh vxjwry, gurU qygbhwdr jI ky ipAwry[” BweI swihb
jI ny prmpiv`qR DV dy siqkwr sihq sskwr dw swrw pRsMg s`cy siqgurU swihb
jI nUM suxwieAw, siqguru; isK ky bMDn kwtY] Anuswr s`cy siqgurU swihb jI ny
Awpxy ipAwry dy jnm mrn ivkwr bMDn k`t idqy Aqy byAMq vr AsIsW idqIAW[
XQw:- suin pRsMn, iqs pr qib hoey[ “jnm mrn, bMDn quv Koey[ PUlihN PlihN
jgq mihN BwrI[ hoie suK, gur kwieAw sskwrI[(SRI gu: pR: sU:)”
vwihgurU] bysumwr AQwh Agnq AqolY] vwihgurU srUp s`cy siqgurU swihb jI
dIAW do icKW bLIAW, ie`k sRI AnMdpur swihb jI, dUjI sRI rkwbgMj swihb jI
(id`lI) hor iksy BI ShId dIAW do icKW nhIN bLIAW[ ien@W bldIAW do icKW ny
KMf bRhmMf AMdr Drm ihq kurbwnI dyx dw nUrI DrmI cwnx krky, murdy idlW nUM
kurbwn hox dw sbk isKwieAw[ ies qoN nUr cwnx lY ky, byAMq is`K isMGxIAW
ShId hoey qy sdw huMdy rihxgy[
207.qygbhwdr ismirAY; Gr nauiniD AwvY Dwie] Anuswr s`cy siqgurU
qygbhwdr swihb jI dw vYrwgmeI SuB s`cw prmpiv`qR AsqoqR:- ijn@W vwihgurU
bRhm jI ny kotwn koit KMf bRhmMf dI suMdr rcnw rcI hY, iqn@W ny prmpUjnIk
vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb s`cy pwiqswh jI dw prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr
DwirAw hY[ AnMq bRhmMfW c ijqny gupq pRgt sUKm qoN sUKm v`fy qoN v`fy Akwr
hn, ien@W smyq prmpUjnIk inrgun bRhm jI hr smyN jpdy hn, DMn hn DMn hn
DMn hn vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn hn, sRb`q dy Bly ihq hux sIs
kurbwn kr rhy hn[ kurbwnI dyx smyN, nwmu jpq. koit sUr aujwrw; ibnsY Brmu
AMDyrw]Anuswr kotwn koit sUrjW dy aujwry sihq Awp jI nwm jpdy rhy[
vwihgurU prmpUjnIk inrgun bRhm jI Awpxy rcy AsMK bRhmMf qy aun@W c cV@y
AsMK sUrj cMdRimAW qwry mMflW, aun@W dy pRkwS, aun@W dIAW ikrnW, aun@W dy pRCwvyN
sihq hr smyN jpdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU qygbhwdr
swihb jI DMn hn, hux sIs kurbwn kr rhy hn[ kurbwnI dyx smyN vwihgurU rwm
jI c ie`k joiq lIx rhy[ XQw:- Ab qau. jwie cFy isMGwsin; imly hY. swirMg
pwnI] rwm kbIrw. eyk Bey hY; koie. n skY pCwnI]
www.Gursevak.com 188 q`qkrw
prmpUjnIk vwihgurU jI Awpxy Kry ipAwry sicAwry Apwry inAwry
inrivkwry, AnMq bRhmMfW dy sMqW BgqW pRymIAW praupkwrIAW inSkwmIAW
mhWpurSW ShIdW smyq, hr smyN jpdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU
qygbhwdr swihb jI DMn hn, hux sIs kurbwn kr rhy hn[ sIs kurbwn krn
smyN joqI srUp bRhm c ieauN lIx rhy, ijau jl mih jlu; Awie Ktwnw] iqau joqI
sMig; joiq smwnw])drsnu dyiK pqMg ijau; joqI AMdir joiq smwxI[
prmpUjnIk vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI ny Awpxy inrgun srUp
duAwrw AnMq DrqIAW qy AkwS iKn c rcy hn, hux ien@W c BrpUr ivAwpk
pRkwSk ho rhy hn[ inrgun bRhm jI ien@W DrqIAW dy ikxky 2 qy AnMq AkwSW,
vrKw qRyl qy AnMq smuMdRW dIAW bUMdW smyq hr smyN jp rhy hn, DMn hn DMn hn DMn
hn, siq siq; siq pRBu suAwmI] vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn hn,
hux sIs kurbwn kr rhy hn[ prmpUjnIk vwihgurU inrgun bRhm jI AwpxIAW
rcIAW AnMq DrqIAW qy AnMq bnwspqIAW, AnMq jMgLW dy p`qy 2 &u`lW k`KW &LW
smyq hr smyN sB jpdy hn, mihmw jw kI gihr gMBIr]DMn hn DMn hn DMn hn
vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn hn, hux sIs kurbwn kr rhy hn[
vwihgurU AnMq ivsmwd pRkwS srUp inrgun bRhm jI Awpxy rcy AnMq cV@dy iCpdy
AnMq sUrjW dIAW lwlIAW, AnMq bRhmMfW qy aun@W c siqrMgIAW pINGW, AnMq
bRhmMfW c iKVy &u`lW, vihMdy cSimAW dirAwvW smuMdRW qy aun@W dIAW lihrW qy aun@W
c vsx vwly jIAW smyq hr smyN jpdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU
siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn hn, hux sIs kurbwn kr rhy hn[ kurbwnI dyx
smyN, AMdr bwhr vwihgurU jI dy cwnx c lIx rhy[ XQw:- cwdnw cwdnu AWgin;
pRB jIau AMqir cwdnw]1]s`cy siqgurU swihb jI dy pRymIN is`K hr smyN rom 2 krky
jpdy rihMdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU, suMn smwiD;pRBU ikrpwl]siqgurU
qygbhwdr swihb jI DMn hn, hux sIs kurbwn kr rhy hn[
ss bMdnw CMd] gurU qygbhwdr sB ky kwdr, ismry hwdr hovq hYN] Ajmiq
BwrI nwih idKwrI, kihr aucwrI jovq hYN] Brm imt`Xw Drm isK`Xw, srb sm`Xw
Awp pRBU] vYrwgu srUpw pRym AnUpw, igAwn ky BUpw Qwp sBU] sWiq shwiek duSt
dbwiek, krm kMfwiek Kovq hYN] nOmy swihb cirq Ajwieb, nym inbwihb sohvq
hYN]48]
www.Gursevak.com 189 q`qkrw
vwiggurU] ijhbw eyk; ausqiq Anyk]Anuswr s`cy siqgurU swihb jI dy gux
kQn nhIN ho skdy, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny AwpxI kurbwnI dy ky,
gurbwxI rc ky, gurU mrXwdw b^S ky, ^wlsw &Oj rc ky, JUTy pKMfIAW dy vDx c,
bMDu pwieAw myrY siqguir pUrY; Anuswr bMn@ pw idqw[ gurbwxI dy pRymI is`K nUM jy
koeI Anmiq vwlw Awpxy miq v`l pRyrdw hY, qW is`K gurbwxI pV@ ky aus nUM
inrau~qR kr idMdw hY[ qygbhwdur siqgurU, kwdr rUp Apwr] mn myN pRIqI drs
kI; iDAweIAY hoie iddwr](sRI gurmuiK pRkwS)
208.vwihgurU prmpUjnIk siqgurU swihb dI Adu`qI ShIdI mgroN hor BI do
is`K BI ShId hoey:- muAwsry AwlmgIrI ’c iliKAw hY, julweI 1676 nUM drbwr
c bYTy sMq doKI hMkwrI nOrMgy dy, ie`k gurU pRymI is`K jI bIr rs nwl ie`t mwrI, pr
inSwnw au~k igAw[ aus ip`CoN 27 AkqUbr, 1676 nUM ie`k hor pRymI ny jor nwl
lwTI mwrI, pwpI duSt pwsy ho ky bicAw, ien@W dohW is`KW nUM PV ky ShId kIqw
igAw[
209.vwihgurU mh`ly nOvyN jI dy pRymI is`K syvkW dy SUB s`cy nwm:-ipMf mUlovwl
dy BweI gyNdy jI nUM Awpxw s`cw nwm b^S ky,nwnk ndrI;ndir inhwl]Anuswr
ndr krky ipMf dw inAWkwr cODrI bxwieAw[ipMf kIvy qoN BweI isMGw jI nUM Awp
jI ny hukm kIqw,“BweI!jo qU dyih qhI iehu iqRpqY;Awn n kqhU Dwvau]Anuswr
SrDw Bwvnw nwl Arpy pdwrQ ’qy sMqoK r`Kxw[” sRI gurmuiK pRkwS gRMQ AMg
109 ’qy pRymI is`KW dy nwm:- nrYx dws, m`KxSwh iehu bRhmigAwnI Bey; guridqw,
BweI P`gU siqgurU BwieAw[ ikRpwl cMd, mlUkw qy augwxw guris`K BXo; mIhW qy
ibSn isMG, rwjw rGurwieAw[ swihbcMd, mqI rwm jIvn mukq eyhu; sqIrwm,
GnisAwm pRIqI hY svwieAw[ gulwbrwie, g`jw qy bihlw, mnsUd iek; gurbKS
kIrqn krky suxwieAw]78] hirjs, DUmwrwie, jYqw, audw, jIvx hY; l`KISwh
siqgur pRym glqwn so[ BweI n`Qw, rwjwrwm, pIrbKS, sYPAlI; iglOry bKSIS
pweI, mnsuK dwn so[ KIvw, BweI iBKw is`K, AlP, slPdIn; iSvd`q JMfw Bey,
sdU kurbwn so[ SMSdIn, AKlSwh pwlx hY AlwdIn; Abdul, kwdrI qy sYPdIn
Bwn so]79] BweI sweIAW is`K Aqy j`sw vf sUrmw hY; rMg kOr mwqw hir Bgiq
kmWvdI[ rqnw jo dyeI, igAWno, iDAwno, mwqw Bwgo; bRhmigAwn cmk hY irdy
aupjWvdI[ suKodyeI, mwlwrwxI, pUro, nUro, krqwrI, sihmw; Bwno, rwmo, dXw kOr
www.Gursevak.com 190 q`qkrw
gux gWvdI[ sMq ArdwsnwQ, gopI qy Gn`Xwdws; dwsw qy dIvwncMd, Jwlw muKI
AWvdI]80] idg, ibjw, goNdw, BoXw, j`Xw, g`Xw, r`Xw hY; jWdnw, dIvwnw, nMdw,
ikRSnw bKwnIAY[ vuVIAw kRoVWpqI, l`Kmw, DnMqwdyau; Bgq kpUrIAw jI nwmu
pihcwnIAY[ jIvn mukiq is`K Anignq hI Bey; gur mihmw mhW, nhIN isPq mY
gwnIAY[ sRI AnMdpur qwrY AYsy aupdyS dyie; DMn gurU qygbhwdr jI mhwnIAY]81]
vwihgurU] pRymI drgh m`l jI, s`cy siqgurU s`qvyN AT`vyN qy nOvyN pwiqSwh jI dy
drbwrI dIvwn sn[ ibRD AvsQw hox qoN ien@W ny AwpxI QW Awpxy BqIjy, BweI
mqIdws jI Aqy BweI sqIrwm jI,s`cy swihb siqgurU nOvyN pwiqswh jI dy s`cy
crn-kmlW ’c syvw leI Bytw kIqy[ BweI mqIdws jI gurU ky dIvwn qy sqIrwm
jI ilKwrI sn jI[ pUrn gurU jI ny jgnnwQ purI smuMdR iknwry Drmswlw qy sRI
bwaulI swihb jI bxvwey[vwihgurU] ShId BweI dieAwl dws jI, BweI mnI isMG
jI dy v`fy Brw sn Aqy prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy GrbwrI mMqRI
sn[vwihgurU] pUrn gurU jI dy GoVy dw SuB nwm sRIDr sI[vwihgurU] JUTI hkUmq:-
pwpI zwlm AOrMgy dI[
DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn hn, hux
lohy dy qMg ipMjry c iq`Ky ik`lW ivckwr bYTy, sRb`q dy Bly ihq vwihgurU 3 aucwr rhy
hn[ hux Awpxw prmpiv`qR prmpUjnIk sIs kurbwn kr rhy hn jI[
210.DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU goibMd isMG swihb jI DMn hn,
hux srvMs kurbwn kr rhy hn, Awp jI dI SuB s`cI bMswvlI ArMB,vwihgurU]
prmpiv`qR Avqwr AsQwn:- s`cy siqgurU swihb jI ny gurU nwnkSwhI sMmq 198
qy 1723 ib: poh SudI s`qyN AYqvwr iDRStwKg nC`qR, 22 dsMbr 1666 eI: 23 poh
nUM prmpUjnIk q^q hirmMdr sRI ptnw swihb jI (ibhwr) ivKy, prmpiv`qR SuB
s`cw Avqwr DwirAw[
211.swKI, rwjw PqyhcMd Aqy rwxI mYxI jI:- q^q sRI hirmMdr swihb
ptnw ivKy rwjw PqyhcMd qy rwxI mYxI sI[ ies dI lwiek rwxI mYxI bhuq swaU
nyk gurmuiK, syvw Bwv vwlI sI[ ien@W pyRmIAW ny s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr
swihb jI qoN is`KI pRwpq kIqI sI[ ieh spu`qR kwmnw lY ky, syvw ismrn krdy
sn[ AYsy inhwl hoey, pqI sqI dohW ny SuB vIcwr kIqI, “spu`qR kwmnw qW mYL hY,
jo mn nUM itkx nhIN idMdI, hr vyly qlKI l`gI hI rihMdI hY, AwpW kwmnw iqAwg
www.Gursevak.com 191 q`qkrw
ky vwihgurU jI dy drSnW leI ismrn krIey[” dohW ny AiqAMq pyRm gRIbI inmRqw
nwl Ardwis kIqI, “hy Akwl purK jI! ikRpw krky kwmnw myto, drSn b^So
jI[”
jwp qwp Bgiq sw pUrI;jo pRB kY min BweI]Anuswr bwlw pRIqm vwihgurU
siqgurU dsvyN pwiqswh jI nUM ien@W dI pyRmW BgqI Bw geI, hir rs pI mqvwly
siqgurU swihb jI, inSkwm ismrn c lIn rwxI mYxI jI dI s`KxI god ’c jw bYTy
qy imT bolVw jI; hir sjxu suAwmI morw])koml bwxI sB kau sMqoKY] Anuswr ^Ub
im`Ty idl iK`cvyN bcnW iv`c ipAwr nwl boly, “mW! mW! mW!” rwxI dw sInw TMFw
ho igAw, drSn krky romwvlI KV@I ho geI, rs nwl kMT Br igAw, ivsmwd ho
gey[ ikAw aupmw;qyrI AwKI jwie]qUM srby pUir rihAw;ilv lwie]vwihgurU bRhm
jI dy pUrn Avqwr Anq klwvwn bwlw pRIqm jI dy drSn hoey[
hau Awkl ibkl BeI gur dyKy;hau lot pot. hoie peIAw]Anuswr ikhw, “jI
kI Ckxw hY?” s`cy pwiqswh jI ny ikhw, “jo hwzr hY[” GuMGxIAW hwzr
kIqIAW[ s`cy siqgurW jI ny Awpxy im`qR bwlkW dI pMgq lw ky vrqw idqIAW[
vwihgurU bwlw pRIqm jI inqw pRqI Awpxy suMdr drSn b^Sdy[ rwjw rwxI drSn
krky inhwl huMdy[ sRI siqgurU swihb jI Drmwqmw rwxI nUM mwqw jI kih ky
bulwauNdy[ rwjw rwxI s`cy siqgurW jI nUM du`D iGau Awid pdwrQ Arpdy[ siqsMgq
iek`qR huMdI, kIrqn Bjn huMdw, GuMGxIAW dw pRSwid vrqwauNdy, hux BI vrqdw hY[
ies prmpUjnIk AsQwn dw nwm gurduAwrw mYxI sMgq hY, ie`Qy s`cy siqgurW jI dw
suMdr sRI joVw swihb jI Aqy aus smyN dw s`cy siqgurW jI dI Xwdgwr krONdy dw bUtw
hY[
ijs smyN siqgurU dsvyN pwiqswh jI gurqw ’qy ibrwjmwn hoey, aus smyN
pyRmIAW ny s`cy siqgurW jI nUM pu`iCAw, “hy dIn dieAwl prmpUjnIk siqgurU
swihb jIE! Awp jI AnMq bRhmMfW dy mwlk hoN, mlIx iesqRI dI god iv`c bYT ky
mW ikauN ikhw?” A`goN ikhw, “hy pRymIE! auh pyRmI Awpw kwmnw iqAwZ ky, pyRm
nwl iekwgR ho ky ismrn krdy sn[ ies krky dws nUM aun@W dw pu`qR bxnw ipAw[”
vwihgurU]Dnu DMnu ipqw prmpUjnIk s`cy ipqw siqgurU sRI gurU qygbhwdr
swihb jI,;Dnu Dnu su jnnI.ijin gurU jixAw mwie]prmpUjnIk mwqw gujrI kOr
jI, jo poh 1761 nUM sRI PqyhgV@ swihb jI (srhMd)ivKy ShId hoey[
www.Gursevak.com 192 q`qkrw
prmpUjnIk mwqw gujrI kOr jI dI prm ShIdI :-prm pUjnIk mwqw jI dy ipqw
lwl cMd jI Aqy mwqw ibSn kOr jI nyk swau gurU pRymI AiqAMq SrDwlU, gurW qoN
kurbwn hox vwly, gurW nUM sB ku`J Arpx vwly,gurW dy AinMn ipAwry Bgq sn,iqnHW
dI lwiek spu`qRI hox kwrn,Awpxy mwqw jI dy auDr qoN lY ky ismrn gurbwxI dy
pUrn AiBAwsI sn[jIvn mukq pUrn bRhm igAwn nUM pRwpq prmpUjnIk mwqw jI
nUM mihl qoN CwL mwr ky, hIrw c`t ky, t`kr mwr ky, AwqmGwq krky sRIr
iqAwigAw kihxw,sMq kI inMdw;jonI Bvnw]sMq kI inMdw;rogI krnw]BwrI fMn
shwrnw hY[gurU Gr ’c ShIdIAW hI ShIdIAW hn, AwqmGwq krnw s^q mn@w
hY[XQw:-AwqmGwqI hY jgq ksweI]kwl qoN inrlyp Akwl purK ’c AByd jIvn
mukiq AvsQw nMU pRwpiq, hwQI dy mwlw qoVn vWg jdoN cwhux sRIr iqAwg idMdy
hn[ Awpxy AiqAMq ipAwry poiqRAW nUM ShId hox dw SuB s`cw aupdyS dy ky, aunW dI
ShIdI mgroN sMq doKI duStW dy, B`uK AxINdrw qRyh Awid id`qy kStW nUM shwr ky,
prm pUjnIk pqI jI dy pwey pUrinAW Anuswr ShId hoey hn jI[vwihgurU]ipAwry
nwnky sRI krqwrpur swihb jI(jlMDr)vwihgurU]prmpUjnIk ipAwry nwny bwbw
lwlcMd jI,prmpUjnIk ipAwrI nwnI ibSn kOr jI[prmpUjnIk mwmw gurmuiK
sUrvIr ikRpwl cMd jI[vwihgurU]ipAwry dwdky:-cUnw mMfI (lhOr) sRI AMimRqsr
swihb jI[ prmpUjnIk AiqAMq ipAwry dwdy s`cy vwihgurU siqgurU CyvyN pwiqswh
jI,prmpUjnIk ipAwrI dwdI nwnkI jI[vwihgurU]AiqAMq ipAwry pVdwdy:-mUriq
pMc pRmwx purKu;guru Arjunu ipKhu nXx]1]prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN
pwiqswh jI,prmpUjnIk ipAwrI pVdwdI sRI gMgw jI[
vwihgurU] pMj swl dI AiqAMq ipAwrI sohxI mn mohxI aumr c cV@dy P`gx
1728 ib: nUM sRI ptny swihb jI qoN qury,qurn smyN pRymI ieauN qVPy qy roey,ijvyN m`CI
pwxI qoN ivCV ky qVPdI hY[ XQw:-mCulI ivCuMnI nYx ruMnI;)21 mwG,1729 ib: nUM
sRI AnMdpur swihb jI phuMcy[
212.prmpUjnIk gurqw ibrwjmwn id`lI nUM Shwdq dyx jwx qoN pihlW,
prmpUjnIk s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI v`loN s`cy siqgurU sRI gurU goibMd isMG
swihb jI nUM guirAweI dyx bwry, gurU kIAW swKIAW c ieauN hY:- sMmq sqrW sY
b`qIs swvn privSty A`Ty ky idh, gurU jI kw drbwr hoAw[ dIvwn drgh m`l sy
bcn kIAw, “dIvwn jI! iqAwrI kIjIey, hmyN gurU goibMd dws jI ko guirAweI dyxI
www.Gursevak.com 193 q`qkrw
hY, qusW guirAweI kI sm`grI lY AweIey[” s`cy siqgurU swihb jI, swihbzwdy jI ky
SsqR bsqR sjwey, Awp jI nUM Awsn ’qy ilAwey bYTwieAw[ dIvwn drghm`l jI ny
guirAweI kI sm`grI ilAwie, prmpUjnIk swihbzwdy jI Awgy rwK ky m`Qw tykw[
bwby bu`Fy swihb jI ky isrI rwmkuier jI ny nMnhIN AvsQw myN isrI gurU goibMddws jI
ky 1Bwl myN cMdn kw 2tIkw kIAw[ bcn hoAw, “is`Ko! Awgy sy AsW kI Qwie, isrI
gurU goibMddws jI ko gurU jwnnw, jo jwnygw iqs kI Gwl Qwie peygI[”(swKI 24 vIN)
1
m`Qy[ 2gurqw it`kw[
vwihgurU] sRI gurmuiK pRkwS gRMQ AMg 113 ’qy sMq mhWpurK ieauN ilKdy hn:-
qKq ivCwie kr,sMgiq dIvwn lwie;is`K muKI mqIrwm Awidk bulwie ky[ sBhUM kI
rwie leI,jog dsmyS auhy;gurqw ko Bwr sWBY;Ajr jrwie ky[ sux gurid`qy, idAwly,
mqIrwm Awid sB;Awp sRb`g siq ikhw Ajmwie kY[swihb nryl lIey pMj pYsy kr
Dry;iPry pRkrmw gur qKq ibTwie ky]96]m`Qw dsmyS A`gy tyk gurdyv jI ny;Byt A`gy
r`K ikhw sBn sunwie ky[ dsvW srUp myrw gurU jI goibMd isMG;AMimRq dyih pMQ Kwlsw
bnwie ky[ swry A`gy sIs Byt dy kr bMdnw ko;sux gurdyv pwsoN sB mn Bwie ky[ krI
sih pRym sB bMdnw sMgiq qb;sRI gurU nwnk jI dw rUp lK Awie ky]97]so kSmIrI
pMifqW dI &irAwd smyN s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI dw pUrn idRVqw vwlw au~qR sux
ky,s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI ny Awpxw sIs dyx dw pRp`k PYslw kr ilAw sI,
ies leI sRI AnMdpur swihb jI qoN ShIdI dyx leI qurn qoN pihlW, gurU nwnkSwhI
sMmq 207 Aqy 1732 ib: nUM gurqw b^SI[ aus smyN Awp jI dI aumr 10 vyN swl
’c sI[
213.vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dI SuB SwdI:- qyeI hwV@ 1734
ib: nUM sRI AnMdpur swihb jI nyVy gurU ky lhOr ivKy, prmpUjnIk mwqw AjIq kOr jI
nwl hoeI, jo qyrW A`sU 1757 ib: nUM s`cKMf gey[ ien@W dw dyhurw AgMmpury sRI
AnMdpur swihb jI ivKy hY[ shurw swihb jI:- lhOr invwsI bwbw hirjs jI, goq
suiB`KI[
vwihgurU] dUjI SwdI:- 7 vYswK 1741 ib: nUM, lhOr ivKy, prmpUjnIk mwqw
suMdr kOr jI nwl hoeI[ shurw swihb jI lhOr invwsI bwbw rwmSrn jI kumrwv
K`qRI[ prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI dy ShId hox ipCoN,mwqw jI ny
gurmiq pRcwr,sRI gurduAwry swihbwn jI dw pRbMD clwieAw[pUrb dy gurduAwirAW ’c
mwqw jI dy SuB hukmnwmy imldy hn,ijn@W ’c guris`KI dw SuB aupdyS hY[
www.Gursevak.com 194 q`qkrw
mwqw jI ny BweI mnI isMG swihb jI nUM sRI hirmMdr swihb jI dy muKI gRMQI Qwp ky
ByijAw[ ipClI aumr ’c mwqw jI ismrn ’c lIn id`lI rhy, ie`Qy hI sMmq 1804
nUM s`cKMf gey[
vwihgurU] qIjI SwdI mwqw swihbdyv kOr jI nwl, 18 vYswK 1757 ib: nUM
hoeI[
214.gurpRswid vwihgurU] gurU ^wlsy jI dy prmpUjnIk mwqw swihbdyv kOr
jI dI au~cI su`cI inRivkwr jIvnI:- siqju`g c sqsMD rwjy dy smyN, prmpUjnIk
Akwl purK jI ny mhWkwl jI rUp DwirAw, aus smyN dyvI dUlodyeI jI ny mhWkwl jI
nwl SwdI krn dI SuB ie`Cw kIqI[ mhWkwl jI ny ieh Srq r`KI, ik jy myry nwl
SwdI krwauxI hY qW suAwsbIrj, dIrGdwVH dYNqW nUM mwr, jo gaU gRIb prjw dw lhU
pI rhy hn[ dyvI jI ny dYNqW nUM mwrn dw Xqn kIqw pr mwr n sky,mhWkwl jI
nwl SwdI krn dI vwSnw rih geI[
dyvI dUlodyeI jI rohqws ivKy bwbw rwmU jI bsI dy Gr pRgty[ ipCly jnmW dI
bMdgI kwrn ien@W ny mwipAW nUM ikhw,“myry isrqwj qW koit bRhmMfW dy mwlk
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU goibMd isMG swihb jI hn[” au~jl ic`q bMdgI ’c
r`qy hox kwrn, ien@W dw bcn mMn ky, ien@W nUM sRI AnMdpur swihb jI ivKy ilAwey[
s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI ny ikhw, “dwsndws dy cwr lwl hn, hux qoN mgroN
bRhmcrj r`Kxw hY[” mwqw jI ny dovyN h`Q joV ky isr Jukw idqw, “dwsn dwsI
Awp jI Aqy siqsMgq jI dI SuB s`cI syvw bMdgI krygI[” s`cy siqgurU swihb jI
ny ien@W ’qy AYsI ikRpw kIqI, ivSy vwSnw hI myt idqI[ rwq idn ismrn Aqy gurU
sMgqW dI SuB s`cI AiqAMq ipAwrI syvw ’c l`gy rihMdy, ijs krky s`cy siqgurU
swihb jI ny BwrI pRsMn ho ky, ^wlsw pMQ ien@W dI JoLI pwey[ jq sq, inmRqw
sMqoK iKmw DIrj Awid SuB guxW nUM kmw ky, prmpUjnIk ^wlsy jI dy mwqw jI bxy[
s`cKMf sRI hzUr swihb jI gurduAwrw mwqw swihbdyv kOr jI ivKy, godwvrI iknwry
prmpUjnIk mwqw jI ny, rwq idny bMdgI kIqI[ s`cy siqgurU swihb jI ny s`cKMf nUM
jwx qoN pihlW prmpUjnIk AiqAMq Awpxy ipAwry dwdy jI dy pMj SsqR sRI swihb
jI, KMjr, KMfw qy do ktwrW snmwn nwl pUjx leI ien@W nUM b^S ky id`lI Byj
idqw[ auh mwqw jI ny Awpxy s`cKMf jwx qoN pihlW mwqw suMdr kOr jI nUM sONp idqy,
ieh SsqR hux gurduAwrw sRI rkwbgMj swihb jI ivKy hn[
www.Gursevak.com 195 q`qkrw
215.vwihgurU] AiqAMq ipAwrI SuB sMqwn:- prmpUjnIk cwry swihbzwdy
ShId[ nwdI, prmpUjnIk ^wlsw pMQ[ prmpUjnIk mwqw suMdr kOr jI qoN:-bwbw
AjIq isMG swihb jI,23 mwG 1743 ib: nUM,sRI AnMdpur swihb jI ivKy
pRgty[vwihgurU]prmpUjnIk mwqw AjIq kOr jI qoN:- bwbw juJwr isMG swihb jI,
A`sU SudI 1747 ib: nUM sRI AnMdpur swihb jI ivKy pRgty, dovyN v`fy swihbzwdy jI
18 vyN Aqy 15 vyN swl dI cV@dI juAwnI, mu`C iB`j aumr c sRI cmkOr swihb jI dy
DrmX`uD c duStW nwl jUJ ky,8 poh 1761 nUM ShId hoey[nwm hY AjIq
isMG,DrmXu`D mcwaUNgw[vYrI dw purjw purjw k`t ky,ShIdI pwaUNgw[jb dyiKE
juJwr isMG,smw phUcXo Awn[ dOrXy dl myN Dwie kY,kr myN ghI kmwn[
vwihgurU] prmpUjnIk jorwvr isMG swihb jI m`Gr SudI 3,ib:1753 nUM Aqy
bwbw Pqyh isMG swihb jI,hwV@ vdI 1755 ib: nUM sRI pauNtw swihb jI ivKy mwqw
AjIq kOr jI qoN pRgty[ 9 vyN Aqy 7 vyN swl dI AwXU c, 13 poh 1761 ib:nUM s`cy
siqgurU dSmyS jI dy hIry dulwry ipAwry swihbzwidAW jI ny pUrn pRp`kqw idRVqw
sihq Awpxy Awp nUM Drm ihq,srhMd ivKy zulmI kMD dI nINh c icxvw
ky,prmpUjnIk dwdy jI dy pwey pUrinAW ’qy c`l ky,Awpxy sIs kurbwn krky ShIdI
pweI[smwxy dy SyrAlI qy myhrAlI BweIAW duStW ny,kMD ’qy cV@ ky dohW
swihbzwidAW dy prmpiv`qR SuB sIs k`ty[prmpUjnIk swihbzwidAW dy AwKrI
bcn:-DMn Bwg hmry hYN mweI[Drm hyq qn dy kr jweI[iqn ky mwq ipqw ikauN
rovYN?pUq Drm pr jo qn KovYN[(pMQ pRkwS)ShIdI AsQwn dw prmpiv`qR nwm
gurduAwrw sRI &qyhgV@ swihb jI hY[ gurU pRymI tofrm`l jI ny KV@IAW mohrW ivCwA
ky,DrqI mu`l lY ky,prmpUjnIk mwqw jI qy swihbzwidAW jI dw sskwr Aiq vYrwg
pRym siqkwr nwl kIqw[sskwr AsQwn dw SuB nwm gurduAwrw sRI joqI srUp
swihb jI hY[bwbw tofrm`l jI hwl bx cu`kw hY[
216.swihbzwidAW jI dy ShIdI purb leI mwto:-vwihgurU] b`s eyk ihMd myN
qIrQ hY;Xwqrw ky lIey[ ktwey bwp ny b`cy jhW;^udw ky lIey[vwihgurU] cmk hY
imhr kI; cmkOr qyry z`rroN myN[(jogI A`lwhXwr ^wn)vwihgurU] AjIq isMG juJwr
isMG ju`D kr jUJy cmkOr, srhMd ivKY jorwvr isMG. Pyqh isMG kI Taur[vwihgurU]
DMin DMin gurdyv suq qn ko loB n kIn[ Drm rwK kul sON gey; dwdy so js lIn[

www.Gursevak.com 196 q`qkrw


vwihgurU] swihbzwdoN kI ShIdI ko; hUeI QoVI dyr QI[ bsqI srhMd Sihr kI;
eItoN kw Fyr QI[vwihgurU] ijs kul kOm jwq ky b`cy; dy skqy hYN XUM blIdwn[ aus
kw vrqmwn kuS BI ho; Biv`S hY mhW mhwn[(mYQlI Srn gupqw)vwihgurU] XwkUb ko
XUsP ky ivCuVny ny rulwieAw[ swbr koeI kMm AYsw; rsUloN myN hY AwXw[ ktvw ky
cwr ipsr; ie`k AWsU n igrwXw[
217.s`cy siqgurU swihb jI dw mlyrIAW nUM vr:- prmpUjnIk s`cy siqgurU
dsvyN pwiqswh jI ny ipMf lMmy, jo ipMf j`tpury pws hY, gurduAwrw sRI pMjUAwxw
swihb jI ivKy jMf dy ibRC hyTW kwhI dw bUtw pu`t ky ikhw, “srihMd gurU mwrI[
qurk rwj dI jV geI, ie`k mlyrIAW dI rhI[”
218.vwihgurU] pMjvyN swihbzwdy:- prmpUjnIk ^wlsw pMQ jI hn, ijn@W nUM
pRymw-BgqI dy Avqwr, prmpUjnIk mwqw swihbdyv kOr jI dI JoLI pwieAw[
219.vwihgurU] sMmq 1746 c dSmyS ipqw jI ny sRI AnMdpur swihb jI ivKy
r`iKAw leI ieh s`q ikly bxwey:- sRI AnMdgV@ swihb, sRI lohgV@ swihb, sRI
PqyhgV@ swihb, sRI holgV@ swihb, sRI AgMmpur swihb, sRI qwrwgV@ swihb qy sRI
kysgV@ swihb jI[ ^wlsw &Oj rc ky, rxjIq ngwrw bxw ky DrmXu`D AwrMBy[
220.vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dy bvMjw drbwrI kvI, swry
nwvW nwl jI pV@nw hY jI[ 1audyrwX, 2AxIrwX, 3AMimRqrwX, 4A`lU, 5Awsw isMG,
6
Awilm, 7eISvrdws, 8suKdyv, 9su`Kw isMG, 10suKIAw, 11sudwmw, 12sYnwpiq,
13
SXwm, 14hir, 15husYnAlI, 16hMsrwm, 17k`lU, 18kuvryS, 19KwncMd, 20guxIAw,
21
BweI gurdws isMG jI ijn@W ny 41 vIN vwr rcI, 22gopwl, 23cMdn, 24cMdw,
25
jmwl, 26tihkn, 27Drm isMG, 28DMnw isMG jI GwhI, 29DXwn isMG, 30nwnU,
31
inScldws, 32inhwlcMd, 33nMd isMG, 34BweI nMd lwl isMG jI, 35ipMfIdws,
36
b`lB, 37b`lU, 38ibDIcMd, 39bulMd, 40ibRK, 41ibrjlwl, 42mQurw, 43mdn isMG
jI siqgurU swihb jI dy GoVy dI syvw BI krdy sn, 44mdnigir, 45m`lU, 46mwndws,
47
mwlw isMG, 48mMgl, 49rwm, 50rwvl, 51rOSn isMG, 52BweI l`Kw isMG jI[
221.siqgur kIno praupkwru]Anuswr ^wlsw gurU gurU ^wlsw]pMQ jI dI SuB
s`cI swjnw:-vwihgurU srvMs-dwnI siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny sRI AnMdgVH ikly
’c dhIN nwl prmpiv`qR kysI ieSnwn kIqw[

www.Gursevak.com 197 q`qkrw


nvIn pMj kkwr pihny, suMdr nvIn coLw pihinAw[mY gur imil auc
dumwlVw]Anuswr suMdr nvW dumwlw sjwieAw,ijs c cmkIly c`kr sjwey,ijn@W dy
cmkwry A`gy vYrI dw inSwnw au~k jWdw, m`cdy jMg c Awp jI dy swhmxy lVn
AwieAw Drm ivroDI kMb auT`dw[ sohxI au~cI klgI SoBnIk ho rhI sI[ pwrbRhm
dy s`cy Avqwr pUrn praupkwrI siqgurU swihb jI nIly ’qy Asvwr sn, do pRymI
swhmxy do sRI inSwn swihb jI pkV ky qur rhy sn, ngwry BI vjwey jw rhy sn[
XQw:-JMfy JUldy ngwry AwauNdy v`jdy;nIly dy Asvwr pwiqSwh]bwbw Awlm isMG jI
bwbw audy isMG jI BweI bic`qR isMG jI pMj ipAwry jI bwbw sMq isMG jI BweI sMgq
isMG swihb jI Awid smUMh sUrbIrW dy mMfl iv`c kotwn koit cMdRimAW sUrjW
qwirAW AgnIAW ititAwixAW ibjlIAW bRhmMfW dy pRkwSk sRI siqgurU swihb jI
ieauN AiqAMq soBw pw rhy sn, ijvyN qwry mMfl iv`c suMdr cMdRmW sjdw SoBdw hovy[
rsqy dy dohIN pwsIN pRymI h`Q joV isr Jukw, hau kwtau. kwit bwiF isru rwKau; ijqu
nwnk sMqu ciV AwvY])qU cau.sjx mYifAw;fyeI. issu auqwir])sIsu vFy kir.bYsxu
dIjY; ivxu isr.syv krIjY]vwlI pRym Bwvnw nwl drSn krky gd 2 hoey,sB dy m`Qy
DrqI ’qy lg gey,swry DMn gurU goibMd isMG swihb jI,DMn gurU goibMd isMG swihb
jI gUMj au~Ty[siqgurW dI mihmw dI gUMj swryy bRhmMfW iv`c PYl geI[XQw:-KMif
vrBMif hir soBw hoeI;iehu dwnu n rlY rlwieAw])siq suhwxu sdw min
cwau])jh;iJilimilkwru idsMqw]qh;Anhd sbd bjMqw]Anuswr siqgurW dy rom 2
c Anhd Junkwr vwlw ivsmwd AnMdI Ajpw jwp ho irhw sI[siqgurU swihb
jI(iJilimilkwru)ie`k rs bJvyN ivsmwd s`cy pRkwS c lIx,nIly GoVy ’qy
Asvwr,smUMh SsqRW nwl sjy P`by BwrI bIrrsI drSn b^S rhy sn[
q^q sRI kysgVH swihb jI vwly AsQwn ’qy aus smyN dy FweI l`K rupY dy suMdr
qMbU iv`c, AiqAMq suMdr kImqI cMdoAw lw ky, siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI pRkwS
kIqy[
qMbU qoN bwhr au~cy q^q ’qy siqgrW dy bYTx leI sunihrI CqR sj irhw sI,
ijs dy au~pr sMudr cMdoAw qwixAw hoieAw sI[ l`KW dI igxqI c sjI gursMgq jI
sRI Awsw jI dI vwr dw AMimRq rUp kIrqn sux rhI sI[ prmpUjnIk siqgurU
swihb jI dy jwx qoN siqsMgq jI au~T ky KVy@ ho gey[

www.Gursevak.com 198 q`qkrw


gRIb invwj siqgurU swihb jI ny siqsMgq jI nUM bYTx leI ieSwrw kIqw[ qMbU dy
AMdr jw ky siqgurU gRMQ swihb jI nUM nmskwr krky bwhr Awey[ prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU nwnk swihb jI dy suMdr q^q nUM nmskwr krky AiqAMq soBw
sihq sRI q^q swihb jI ’qy sj gey[ kotwn koit sUrjW dy pRkwSk gurU pRmysr jI
dy BwrI bIr-rsI cyhry v`l q`ikAw nhIN sI jWdw, pRymI kMnW nwl kIrqn suxidAW,
nyqRW nwl siqgurW dy ivsmwd drSn kridAW, rom 2 krky vwihgurU 2 jp rhy
sn[ mhW-kwl, duStdmn, pwrbRhm purK dwqwrh;Agm Agocr sRI siqgurU
swihb jI ny sRI Awsw jI dI vwr dy Bog ’qy m`Qw tyikAw, AYsy BwgW Bry smyN sB dy
m`Qy DrqI ’qy l`g gey, smUMh siqsMgq jI ivsmwd ho gey[ dIvwn sMpUrnqw dI
Ardws qoN aupRMq, swvDwn eykwgr cIq]) nwnk inrBau inrMkwru; siqgurU swihb
jI ny sRI q^q swihb jI ’qy BwrI bIrqw sihq KV@y ho gey[ imAwn coN sRI swihb
jI k`Fy[ ijn@W coN ivsmwd bIr-rsI cmk inklI, ijs nUM vyK ky zwlm, msMd qy
AMbr BI kMb au~Ty[ {isrl`Q XoDy bwbw dIp isMG jI ny, sRI dsm gRMQ sw: jI dy
srUp dw jo auqwrw iliKAw hY, aus iv`c sRI swihb jI dI ieh mihmw ilKI hY:- nmo
sRI BgauqI bFYlI srohI] kry eyk qy do;1suBt hwQ hohI](1sUrmw)}
qyrW mhIny iekWq, Bjn ismrn bMdgI qoN mgroN, prmpUjnIk vwihgurU s`cy
pwiqswh jI ny ivsmwd kOqk ricAw[jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI;
glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY])pihlw mrxu
kbUil;jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]Anuswr
siqgurW ny bIr rs nwl q`kidAW ikhw, “prmpUjnIk siqgurU swihb jI dy Gr
iv`c ie`k isr dI loV hY, Awau ijs ny AwpxI DOx dwsndws dy sRI swihb qoN
vFwauxI hY[ koeI praupkwrI au~Ty, isr dy ky Amr hovy[
222.BweI dieAw isMG BweI ihMmq isMG BweI Drm isMG BweI mohkm isMG
BweI swihb isMG jI pMjW isMGW ny sIs idqy[
pMj mukqy:-BweI dyvw isMG swihb jI, BweI rwm isMG swihb jI, BweI tihl
isMG swihb jI, BweI eISr isMG swihb jI, BweI Pqy isMG swihb jI pMjW
mukiqAW ny pMjW ipAwirAW dy sIs dyx mgroN, s`cy siqgurU swihb jI nUM Awpxy sIs
Arpy[ s`cy pwiqswh jI ny pRsMn ho ky ien@W nUM mukqy pdvI b^SI Aqy pMjW
ipAwirAW nUM AMimRq Ckwaux qoN mgroN pMjW mukiqAW nUM AMimRq CkwieAw[
www.Gursevak.com 199 q`qkrw
223. dovyN h`Q joV isr Jukw ky, pMjW ipAwirAW A`gy KVo ky ikhw,“hy prm vIr
bhwdr gurU rUp ^wlsw jI! dwsn dws nUM AMimRq dI dwiq b^So jI:-myrw AMqrjwmI
hir rwieAw]srUp siqgurU swihb jI ny AMimRq Ckwaux qoN mgroN, dovyN h`Q joV isr
Jukw ky, pMjW ipAwirAW dy A`gy KVy ho ky ikhw, “hy prm vIr bhwdr gurU rUp ^wlsw
jI! dwsn dws nUM AMimRq b^S ky, gurU goibMd rwey qoN gurU goibMd isMG ^wlsw bxn dw
mwx b^So jI[” kotwn koit bRhmMfW nUM rcn Aqy pRiqpwlx vwly dwqy ny inmRqw
idKweI hY[ ijhVy s`cy siqgurW jI dI inMdw kridAW kihMdy hn ik s`cy siqgurW jI ny
kyvl jMg Xu`D hI kIqy hn, auh smJ lYx ik s`cy siqgurU swihb jI Bwau BgqI dy
dwqy hn[ ijvyN sRI jwpu swihb jI c, vwihgurU jI nUM nmskwrW hI nmskwrW hn, s`cy
siqgurW jI dw rom 2 ihrdw, krqwr vwihgurU jI nUM inmK 2 suAws 2 sdw 2
nmskwrdw hY[
vwihgurU] ieh inmRqw pyRm iekwgRqw gRIbI dy bcn sux ky, pMjW ipAwirAW dy
pYrW dI im`tI in`kL geI, lUM kMfy KV@y ho gey[ ipAwry dieAw isMG swihb jI ny dovyN
h`Q joV isr Jukw ky, imst bcn bynqI krau; dIn kI inAweI]Anuswr ikhw, “hy
gRIb invwj vwihgurU jIau! kbhU kIt hsiq; pqMg hoie jIAw] Anuswr AsIN kIVy
ikRm kotwn koit jUnW c BRmx vwly nIc kIt jIv hW, Awp jI dwqy ho ky, dwsndwsW
kIVy ikRmW qoN AMimRq ikauN mMgdy hoN?” qW s`cy siqgurW ikhw, “hy ipAwirE! Akwl
purKu jI dy hukm Anuswr mMg irhw hW[” “hy mhwrwj swihb jI! Awp jI ny dwsW dy
isr lY ky ieh AMimRq dI dwiq b^SI hY, Awp jI kI Bytw kroNgy?” s`cy siqgurW
ikhw, “hy prm ipAwry gurU srUp ^wlsw jI! dwsn dws srbMs kurbwn krygw[” s`cy
siqgurW jI dI AwigAw mMn ky, pMjW ipAwirAW ny ijvyN Awp CikAw sI, iqvyN sMpUrn
mrXwdw krky ivsmwd ho ky s`cy siqgurW nUM AMimRq Ckw ky mUl mMqR vwihgurU mMqR idRV
krwey, sMpUrn is`iKAw idqI[
ijvyN siqgurU pihly pwiqswh jI ny siqgurU AMgd dyv swihb jI nUM gurqw dyx
smyN m`Qw tyikAw, iesy qr@W siqgurU nOvyN pwiqswh jI q`k tykdy rhy,iqvyN joqI srUp
siqgurU nwnk dyv swihb jI ny gurU goibMd isMG srUp c,pMjW ipAwirAW nUM m`Qw
tyikAw[ XQw:- hir guru goibMd iDAweIAY; sd AMimRq vylw[ vwhu vwhu goibMd isMG;
Awpy guru cylw]2])ivic sMgiq sc vrqdw; inq nyhu nvylw[ vwh vwh goibMd isMG;
Awpy guru cylw]6](vwr 41)Anuswr Awp siqgurU huMidAW Awpxy cyilAW dy cyly bxy[
nmskwr[
www.Gursevak.com 200 q`qkrw
224.prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny, Awpxy ^ws pRymIAW ’qy
pRsMn ho ky ieh aupdyS b^iSAw:- 1 siqgurW dw &urmwx hY:- imiQAw qn; nhI
praupkwrw] Anuswr (praupkwrw) praupkwr qoN ibnw qn (imiQAw) AxhoieAw
murdy smwn hY, ies krky qn mn Dn krky praupkwr kro[ 2. bcn qoN nhIN
hwrnw[ XQw:- bcnu kry qY iKsik jwie; boly sBu kcw]3. prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI nUM gur pRmysr inscw krnw[ 4 iKmw krnI, ijauN 2
v`fy hoxw inmRqw DwrnI, inrDn nUM Awdr dyxw, ijs dw koeI r`iKAk nhIN, aus dI
shwieqw krnI, au~cy mrwqby nUM pw ky grb hMkwr nhIN krnw[ mor bcn so krhu
pXwrw[ KVgkyq hY rCk Qwrw[ JUTy srb aupwv iqAwghu[ sRI AsDuj kI crnI
lwghu]49] gurU gRMQ mhl ds bwnI[ soD lho pd jo inrbwnI[ SsqR AsqR
ismrhu br bu`Dw[ Kl dl swD krhu inq ju`Dw]50] ds (mhl) srUpW,
(inrbwnI) d`uKW qoN rihq (pd) pdvI[ (br) sRySt (bu`Dw) buDI nwl ismrn kro,
h`Q c PV ky clwaux vwly SsqR qy clw ky mwrn vwly AsqR nwl (Kl) mUrKW dy
dl nwl in`q Xu`D kro[ rwj jog qum kh mY dInw[ prm joiq sMg prco kInw[ sMq
smUhn ko suK dIjY[ Ac`l rwj DrnI mih kIjY[51] rwj Bwg nUM pw ky inrlyp
rihxw[ (prm) v`fy joqI srUp bRhm jI nwl quhwfw pRym pRcwvw pwauxw kIqw hY[
^wls kI crnI sB lwgo[ prm joiq ky rs mih pwgo[ KVg god qum kh mY pwXo[
iBMn iBMn kr pMQ bqwXo]52] (pwgo) rMgy jwau[ dyg qyg hY jIq iqhwrI[ AsDuj
rhq lyhu aur DwrI[ mhW kwl kw krXo DXwnw[ Gt mY inrKo hir Bgvwnw]53]
Akwl purK jI nUM (Gt) ihrdy c (inrKo) dyKo[ “prmpUjnIk s`cy siqgurW dy AqI
ipAwry spu`qR hoxy krky, Awp sB gur BweI hoN[ ijvyN sRI ikRSn jI ny Awpxy pRymI
bwlsKweI im`qR sudwmy jI nwl gur BweIAW vwlw pUrn ipAwr kIqw[ ies qr@W
ie`k dUjy dw pUrn ipAwr siqkwr krnw, sB dI crn DUV bxnw, sB gur BweIAW
nUM Awpxy nwloN v`fw smJxw, isMG, isMG ’qy vwr nw kry, isMG, isMG dI inMdw nw
kry[ isMG, isMG nwl s`cw ibauhwr kry[ prmpUjnIk ^wlsw jI nUM siqgurW dw
srUp jwnxw[
gurpRswid vwihgurU] gurU pMQ jI dy ault ho ky Awpxy 2 j`Qy pMQ nhIN
bnwauxy[gurpRswid vwihgurU] loh lMgr gurduAwry swihb jI dI zmIn nhIN vycxI[
gurU Gr dw Dn pdwrQ nhIN dbwauxw[ vwihgurU] Awpxy Gr c prmpUjnIk AMimRq
www.Gursevak.com 201 q`qkrw
pwT kIrqn dIvwn sjwauNdy qy gurU sMgq jI nUM lMgr CkwauNdy rihxw[vwihgurU]
v`FI nhIN lYxI, s`cw inAW krnw[vwihgurU]Awpxy pRvwr smyq Gr iek`Ty bYT ky
pUrn pRym sihq hmySw s`cy vwihgurU jI dw s`cw jwp krdy rihxw[vwihgurU] gurmiq
dy pRcwr dw pUrw Xqn r`Kxw[ prmpUjnIk s`cy siqgurW qoN qn mn Dn isr sB
k`uJ kurbwn krnw[vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurW dy swry gurpurb mnwauxy,
gurpurbW ’qy AMimRq rUp kQw kIrqn FwfI kvISrI gurU js krnw[ Bjn ismrn
sRI AKMf pwT swihb jI qy AMimRq Ckwauxw[ puMn dwn gurU ky lMgr
clwauxy[vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dw inmk ^w ky hrwm nhIN
krnw jI, ikauN jo Drm rwjw mwrdw hY[ XQw:- lUxu Kwie. krih hrwmKorI; pyKq
nYn ibdwirE])iksY n bdY;Awip AhMkwrI]Drmrwie;iqsu kry KuAwrI]
vwihgurU] gurU ^wlsw Drm jI dy inXmW Anuswr j`QybMdI dy gUVH mMqvX dy
lwB smJ ky, ie`k sUq c proey rihxw, Bwv ^wlsw pMQ dy AnuswrI rihxw[ Awpxy
2 pMQ nhIN bnwauxy[vwihgurU] AwpxIAW spu`qRIAW nUM spu`qRW smwn smJ ky Awdr
krnw, aun@W nUM bRhmiv`idAw sMswrI iv`idAw dyxI jI[vwihgurU] prmpUjnIk
gurduAwirAW qoN ibnw hor koeI Awpxw Drm qIbr Dwm nhIN smJxw[ vwihgurU]
swrI prjw, Akwl purKu s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dI smJ ky,
iksy nUM du`K nhIN dyvxw, sB nwl s`cw pUrn qy idlI ipAwr krnw[vwihgurU]
kMinAw dw Dn AMgIkwr nhIN krnw[ vwihgurU] nwm syvw pRymw-BgqI kurbwnI SuB
guxW iekwgRqw vwihgurU jI dI pRwpqI qoN ibnw Xwcnw kdy nhIN krnI[vwihgurU]
qmwkU vwly h`QW dw pdwrQ kdy nhIN vrqxw[
225.vwihgurU] sRI AnMdpur swihb jI ivKy AnUp kOr ny Awp jI nUM ie^lwk
qoN igry hwv Bwv krky idKwey, qW Awp jI ny au~c ie^lwk dw SuB s`cw su`cw au~cw
aupdyS b^iSAw:- CMd] suiD jb qy hm DrI; bcn gur dey hmwry] pUq iehY pRn
qoih; pRwn jb lg Gt Qwry] inj nwrI ky swQ; nyhu qum in`q bFYXhu] pr nwrI kI
syj; BUil supny hUM n jYXhu]51] pr nwrI ky Bjy; shs bwsv Bg pwey] pr nwrI
ky Bjy; cMdR kwlMk lgwey] pr nwrI ky hyq; sIs ds sIs gvwXo] ho, pr nwrI ky
hyq; ktk kvrn kO GwXo]52] pr nwrI sO nyhu; CurI pYnI kir jwnhu] pr nwrI
ky Bjy; kwl bÎwpÎo qn mwnhu] AiDk hrIPI jwin; Bog pr iqRX jo krhI] ho,
AMq sÍwn kI imRqu; hwQ lyNfI ky mrhI]53]
www.Gursevak.com 202 q`qkrw
bwl hmwry pws; dys dysn iqRX Awvih] mn bWCq br mWig; jwin gur sIs
Jukwvih] is`KÎ pu`qR iqRX suqw jwin Apny icq DirXY] ho, khu suMdir iqh swQ;
gvn kYsy kr kirXY]54](sRI dsm 842)
226.prmpUjnIk siqgurU dsvyN pwiqswh jI v`loN,sony dy iqAwg dy mhW
Ascrj ivsmwd kOqk:-pRym Bytw Awey do sunihrI suMdr kM|x, prmpUjnIk mwqw
gujrI kOr jI ny Awpxy AqI ipAwry lwl jI dy pw idqy[ Ascrj ivsmwd kOqk
krn vwly, prmpUjnIk bwlw pRIqm jI ny ie`k kM|x goibMd Gwt c su`t idqw[
mwqw jI ny pu`iCAw, “lwl jI! kM|x ik`Qy hY?” qW Awp jI ny dUjw kM|x su`tidAW
ikhw, “ie`Qy su`itAw hY[” sony dw iqAwg kIqw, Awpxy ipAwry is`KW nUM srb loh
dI mhwn b^iSS kIqI[
bwlw pRIqm s`cy siqgurU swihb jI ny ikhw, “dwsn dws ny CyqIN qoN CyqIN
pMjwb jwxw hY[” mwqw jI ny s`cy siqgurW dw ic`q luAwaux leI,bulwkI dws msMd
qoN s`q sO qoLy sony dI suMdr sunihrI pwlkI bxvweI[ Awp jI iv`c nhIN bYTy[
pwlkI l`kVW ’qy rKvw ky A`g luAw idqI[ isr& s`qR qoLy hI inkly[ AMqrjwmI
gurU pRIqm jI ny CL PV ilAw[ s`cy pwiqswh nwl CL krn vwlw hor iksy dw kI
Blw krygw? ies krky pUrn siqgurU swihb jI ny sonw pihnxw mn@w kIqw hY[
227.guris`K jI dy cFweI mgroN,prmpUjnIk siqgurU dsvyN pwiqswh jI v`loN
gurmiq SuB s`cw aupdyS:- vwihgurU] gRMQ Bgq rqnwvlI c ieh ijkr AwauNdw hY
ik prmpUjnIk siqgurU dsvyN pwiqswh jI qoN, is`KW ieh bcn pu`Cy:- “hy s`cy
pwiqswh jI! A`gy jy koeI hukm siq huMdw sI, qW AsI pMifqW nUM bulw ky gruV
purwx vcWvdy sW qy dsgwqR krWvdy sW, hux pMifq nhIN AWvdy[ kihMdy hYn, jy
Dwgw qy lMgot r`Ko qy dsqwgR kro qW AsIN Awvny hW, ijvyN hukm hovy iqvyN kIcY[”
bcn ’qy siqgurW ny dsKq kIqy, “qusW isdk ’qy qkVy rihxw[ vwihgurU
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dw sMpUrn pwT krky Bog pwvxw,
1353 AMg slok shsik®qI mhlw 5 Aqy AMg 705 jYqsrI dI vwr dI AMimRq kQw
is`KW qoN sux ky is`K dy dusYhry ’qy Bog pwvxw[ pRwxI dw scKMf c vwsw hovygw qy
qusW nUM BI pRym igAwn pRwpq hovygw, isdk qy nwm jyhw koeI BI pdwrQ nhIN[”
228.koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry])dyvIAw nhI jwnY
mrm] sB aUpir;AlK pwrbRhm])srUp siqgurU goibMd isMG swihb jI ny,cMfI dyvI
www.Gursevak.com 203 q`qkrw
durgw dyvI Awid koeI BI dyvI nhIN ismrI jI[sRI dsm AMg 119 ’qy sRI siqgurU
dsvyN pwiqswh jI ny pihlI pauVI c,nOAW siqgurU swihbwn jI nUM pUrn bRhm srUp
inScw krky mMinAw pUijAw jipAw mnwieAw vifAwieAw hY, aun@W dy snmuK
Ardws kIqI hY[ siqgurW dy prmpiv`qR s`cy drSn krky, sB du`KW dI inivrqI
Aqy nauinDIAW dI pRwpqI huMdI hY[ s`cy siqgurU swihb jI sB QW shwieqw krdy
hn[ dUjI pauVI ’c ikhw hY, “hy siqgurU nOvyN pwiqswh Akwl purKu jI! Awp jI
ny hI swrI rcnw rcI hY[ sRI rwmcMdR jI Aqy sRI ikRSn jI ny Awp jI qoN hI bl
ilAw hY[ Awp jI ny hI durgw dyvI nUM swj ky dYNqW dw nws krwieAw hY jI”
Awid[ sRI cMfI jI dI vwr dy ArMB c nOAW pwiqSwhW jI nUM pwrbRhm krky mMnxw
AsMK nUr pRkwS cwnx hI cwnx hY[ dyvI jI nUM nhIN ismirAw[ipRQm BgOqI ismr
kY;gur nwnk leIN iDAwie](sRI dsm 119)siqgurU dsvyN pwiqswh jI &urmwauNdy
hn:-(ipRQm)sB qoN pihlW,vw(ipRQm)pihly siqgurU nwnk dyv(BgOqI)Akwl purKu
jI nUM(ismr)Xwd krky iDAw(leIN)lYNdw hW[
229.gurpRswid vwihgurU jI ny pihlw Drm-Xu`D ij`qxw qy gurU ihq sRvMs
kurbwn krn vwly pIr bu`DUSwh jI dI kurbwnI:-rwjy mydnI pRkwS dy pRym nwl
bulwaux qoN,s`cy siqgurU swihb jI sRI pwauNty swihb jI phuMcy[rwj nwhn (isrmOr)
qihsIl pWvtw qoN s`q mIl pUrb BMgwxI ivKy, 18 vYswK 1746 ib: nUM 23 vyN swl
dI cV@dI AwXU c s`cy siqgurU swihb jI ny ieh jMg ij`iqAw[ q`kVI qolx vwly
hlvweI lwlcMd jI ny s`cy siqgurU swihb jI dw bl pw ky,m`cdy jMg c ikRpwn nwl
mIr ^W dy do tukVy kr idqy[ hMkwrI BImcMd, PqyhSwh gVvwlIAw, hrIcMd
hMfUrIAw Awid bweIDwr dy smUMh rwjy, Akwrx s`cy siqgurU swihb jI’qy cV@ ky
Awey[ kMjpury (izlw krnwl) ivKy pwpI AOrMgy dy AwpxI &Oj coN k`Fy 500 pTwx,
pIr bu`DUSwh jI dI isPwrS lY ky, siqgurU swihb jI pws nOkr rhy[ ien@W coN 400
inmk hrwmI bx ky, phwVIAW nwl jw rly, 100 pTwxW smyq kwly ^W, s`cy
siqgurU swihb jI dy p`K c bhwdrI nwl liVAw[ s`cy siqgurU swihb jI dI BUAw
jI dy spu`qR jIqm`l jI Anyk vYrIAW nUM mwr ky, rwjy hrIcMd dw qIr l`gx qoN
ShId ho gey[ njwvq ^W nUM mwr ky sMgoSwh jI ShId hoey[ ien@W dI bhwdrI ’qy
pRsMn ho ky s`cy siqgurU swihb jI ny ien@W nUM (Swh sMgrwm) jMg dw bwdSwh i^qwb
idqw[ XQw:- mwir njwbq Kwn kO; sMgo juJY juJwr] hw hw ieh lokY BieE; surg
www.Gursevak.com 204 q`qkrw
lok jYkwr]23](sRI dsm 61)
mhwn sUrvIr bhwdr, siqgurU swihb jI qoN AMg 2 ktwaux vwly,^ws pRymI
pIr bu`DUSwh jI (sYXdSwh bdru`dIn) nUM ieh Kbr sFOry (AMbwly) imlI[ Awpxy do
Brw, 4 spu`qRW qy 700 murIdW smyq BMgwxI phuMcy, m`cdy jMg c s`cy siqgurU swihb
jI dy p`K c pUrn bhwdrI nwl lVy[ pIr jI dy do spu`qR, ie`k BweI Aqy ku`J murId
ShId hoey, pIr jI ny kysW smyq kMGw mMigAw, gurU jI ny kysW smyq kMGw, ie`k
puSwkw, ktwr, dsqwr qy Awpxw prmpiv`qR hukmnwmw ilK ky b^iSAw[ jo hux
nwBy gurduAwrw isropwau swihb jI ivKy siqkwr sihq sMBwly hn[ sFOry dy zwlm
hwkm Asmwn ^W ny pIr jI dw swrw pRvwr ShId kr idqw[ ies Kbr dw gurU jI
nUM pqw l`gw, qW Awp jI gupq Bys c sFOry phuMcy, pIr jI nUM AwpxI CwqI nwl lw
ky inhwl kIqw[ s`cy siqgurU swihb jI, pIr jI nUM inhwl krky vwips Aw gey,
sFOry dy hwkm nUM pqw l`g igAw[ aus ny pIr jI nUM ikhw, “siqgurU swihb jI nUM
pkVw dyvo[” pIr jI ny nWh khI[ ies duSt ApRwDI hwkm ny pIr jI nUM BI ShId
kr idqw[ prm sUrvIr bMdw isMG jI bhwdr ny 1766 ib: nUM sFOrw Pqyh krky
Asmwn ^W nUM PWsI ltkwieAw[
mhMq ikRpwl jI ny m`cdy jMg c hXwq ^W dy isr c kuqkw mwr ky mwirAw[
s`cy siqgurU swihb jI dy BUAw jI dy bhwdr spu`qR sMgoSwh jI dy ShId hox qoN
siqgurU swihb jI ny qIr clwey[ pwpI hrIcMd ny siqgurU swihb jI dy qIr
mwirAw, siqgurU swihb jI dI pytI c l`gw[ QoV@I ijhI cuMJ Ku`BI, jbY bwx lwgÎo]
qbY ros jwgÎo](sRI dsm 62) Anuswr s`cy siqgurU swihb jI ny qIr clwey,
hrIcMd qy hor duStW nUM mwirAw, bwkI swry hI B`j gey[ hzUr s`cy pwiqswh jI
&urmwauNdy hn:- BeI jIq myrI] ikRpw kwl kyrI]
230.ndOx dw Drm-jMg ij`qxw:-kWgV dy izly hmIrpur dI qihsIl,Qwxw
juAwlw jI c ktoc rwjpUqW dI purwxI rwjDwnI ndOx hY[ pwpI AOrMgy dy hukm
nwl,AlP ^W cV@ ky AwieAw,ikRpwl ktocIAw qy ib`JVvwlIAw idAwl ies nwl
iml gey[ BImcMd,rwm isMG jsvwrIAw,ipRQIcMd fFvwrIAw,suKdyv jsrotIAw
Awid dI shwieqw leI,s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI isMGW smyq m`cdy jMg c A`gy
vDy,s`cy siqgurU swihb jI ny ib`JVvwlIey idAwl dy goLI mwr ky mwr idqw,vYrI
B`j gey[
www.Gursevak.com 205 q`qkrw
XQw:-qvM kIt qO lO;quPMgM sMBwro]ihRdy eyk rwvMq ky;q`ik mwro](sRI dsm 63)
231.vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI dI pUrn ikRpw dw sdkw, siqgurU swihb
jI dw bl pw ky,s`cy siqgurU swihb jI dw ie`k 2 XoDw Drm Xu`D c,svw 2 l`K
vYrI qoN Aij`q irhw[ij`Qy sRIr krky ieqnw mhwn blvwn hoieAw,au~Qy ;Piqh
BeI.min jIq]);min jIqY jgu jIqu]Anuswr gurU dy joiDAW ny pMjW ivkwrW ieMidRAW
mn nUM ieauN ij`iqAw jI:-hMkwr:-ijn@W XoiDAW dw s`cy siqgurU swihb jI ihq AMg
2 ktwaux dw dIrG AwSw sI,s`cy siqgurU swihb jI aun@W dy lUM 2 c vs gey[AYsy
pRymI pUrn s`cy siqgurU swihb jI dy mu`l KrIdy lwly goly gulm gulwm bx ky,Awpw
iqAwg ky,s`cy siqgurU swihb jI dI s`cI im`TI ipAwrI Srn pY ky inmRqw Dwr ky
hMkwr nUM ij`qx vwly sUrmy bxy[XQw:-khu nwnk;1Awpu imtwieAw]sBu
pwrbRhmu;ndrI AwieAw](1hMkwr)AYsy gurmuKW ny Awpxy AMg 2 ktwauNidAW qy isr
kurbwn krn l`igAW hwey sI q`k BI nhIN aucwrI[kbIr. myrw muJ mih ikCu nhI;jo
ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw]ien@W bcnW nUM gurU ipAwr
nwl gwauNidAW kmwauNidAW isr vwr idMdy, Pyr Awp ku`J BI nw bxdy, ieauN sB ku`J
s`cy siqgurU swihb jI nUM Arp ky hMkwr iqAwg idMdy[ gurU pRmysr jI AYsy
ipAwirAW nUM inmRqw gRIbI SihnSIlqw SWqI b^S ky inhwl kr idMdy[
kwm:-s`cy siqgurU swihb jI dI pRymw-BgqI s`cI syvw kridAW, s`cy siqgurU
swihb jI dy suMdr mnohr prmpiv`qR nUrI drSn krky, gur kI mUriq;mn mih
iDAwnu]Anuswr s`cy siqgurU swihb jI dw iDAwn Dwr ky, gurU jI dy XoDy suAws 2
gurU 2 jp 2 ky, s`cy siqgurU swihb jI dI crn DUV bxy rihMdy, s`cy siqgurU swihb
jI Awpxy XoiDAW dy ihrdy c vs ky aun@W dw kwm myt ky bRhm vIcwr b^S
idMdy[moh:- hir crx kvl mkrMd loiBq mno; Anidnuo moih AwhI ipAwsw]) Ab
mn; eyks isau mohu kInw] Anuswr s`cy siqgurU swihb jI dy ipAwry XoiDAW dy rom
2 iv`c s`cy siqgurU swihb jI dw moh hyq ipAwr vs jWdw, ijs krky sMswrI moh
tu`t jWdw, s`cy siqgurU swihb jI qoN pUrn ibbyk pRwpq krky inhwl ho jWdy, s`cy
siqgurU swihb jI Awpxy ipAwry XoiDAW AMdr vs ky moh myt ky ibbyk b^S
idMdy[kRoD:- prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny AwpxI ndr duAwrw Awpxy
ipAwry XoiDAW nUM kQw kIrqn drSn aupdyS iKmw DIrj SWqI b^S ky, kRoD myt ky
bIrrs b^S idqw[
www.Gursevak.com 206 q`qkrw
loB:- s`cy siqgurU swihb jI ny Awpxy ipAwry XoiDAW AMdr vs ky, aun@W dw
loB myt ky, sMqoK b^S idqw[ AYsy gurU ipAwry, sMswrI loB iqAwg ky v`D qoN v`D
syvw ismrn kurbwnI dw loB lwlc krdy, gurU crn kmlW c ilv lwauNdy[ XQw:-
Ein Cfy lwlc dunI ky; AMqir ilv lweI]
232.sRI AnMdpur swihb jI sdw leI C`fxy:-sMmq 1761 c qurkW Aqy
phwVIAW ny JUTIAW ksmW ^w ky, sRvMsdwnI dSmyS ipqw jI qoN sRI AnMdpur swihb
jI KwlI krw ky h`lw kr idqw[srsw ndI dy nyVy Gmswn dw jMg hoieAw[byAMq
isMG isMGxIAW b`cy ShIdIAW pw gey qy isMGW ny Axigxq duSt mwry[ ie`Qy s`cy
siqgurU swihb jI dw pRvwr iv`CuV igAw[Coty swihbzwdy qy mwqw gujrI kOr jI nUM
gMgU bRwhmx Awpxy ipMf KyVI lY igAw qy mwqw suMdr kOr jI Aqy mwqw swihbdyv kOr
jI nUM BweI mnI isMG jI nwl id`lI Byj idqw[Awp jI isMGW qy v`fy swihbzwidAW
jI smyq,sRI cmkOr swihb jI Aw gey[Amr ShId gurmuiK ipAwry BweI swihb
BweI bic`qRisMG swihb ^wlsw jI,aun@W dy Brwqw sUrbIr blvwn jqI sqI
inrmly,gurUjI dy AnMin Bgq ipAwry BweI audyisMG swihbjI dI ShIdI dw pRsMg sRI
suKmnI swihb jI dy ArQW ’c pV@o[
233.vwihgurU]sRI cmkOr gVI dw Drm jMg ij`qxw:-Awp jI ny poh 1761
ib:nUM 38 vr@y ’coN kuJ idn G`t aumr ’c,prmpUjnIk v`fy swihbzwidAW qy isMGW
smyq gV@I c pRvyS ho ky,cV@ ky Awey zwlmW nUM nws kIqw[ prmpUjnIk ipAwry
dieAw isMG swihb jI,ipAwry Drm isMG swihb jI,bwbw mwn isMG swihb jI
ibnw,bwkI swry isMG ie`Qy hI ShIdI pw gey[XQw:-jau qau;pRym Kylx kw cwau]isru
Dir qlI;glI myrI Awau]iequ mwrig;pYru DrIjY]isru dIjY;kwix n kIjY])pihlw
mrxu kbUil;jIvx kI Cif Aws]hohu sBnw kI ryxukw;qau Awau hmwrY pwis])ggn
dmwmw bwijE;pirE nIswnY Gwau]Kyqu ju mWifE sUrmw;Ab jUJn ko dwau]1]sUrw so
pihcwnIAY;ju lrY dIn ky hyq]purjw purjw kit mrY;kbhU n CwfY Kyqu])kbIr.muih
mrny kw cwau hY;mrau q hir kY duAwr]mq. hir pUCY kaunu hY;prw hmwrY bwr])gur
kau;kurbwnu jwau hW])gur Apuny aUpir;bil jweIAY])qU cau sjx mYifAw;fyeI issu
auqwir]nYx mihMjy qrsdy;kid psI dIdwru]
234.vwihgurU]sRI cmkOr swihb jI dy ShId:-swihbzwdw AjIq isMG
jI[swihbzwdw juJwr isMG jI[ shj isMG jI,srdUl isMG jI,srUp isMG
www.Gursevak.com 207 q`qkrw
jI,prmpUjnIk ipAwry swihb isMG jI,prmpUjnIk ipAwry ihMmq isMG
jI,prmpUjnIk ipAwry muhkm isMG jI,sujwn isMG jI,Syr isMG jI,syvw isMG
jI,sMgo isMG jI,sMq isMG jI,hrdws isMG jI,krm isMG jI,ikRpwl isMG jI,KVg
isMG jI,gurdws isMG jI,gurid`q isMG jI,gulwb isMG jI,gMgw isMG jI,gMfw isMG
jI,cVHq isMG jI,jvwhr isMG jI,jYml isMG jI,juAwlw isMG jI,JMfw isMG jI,tyk
isMG jI,Twkur isMG jI,iqRlok isMG jI,dXwl isMG jI, dwmodr isMG jI,nwrwXx
isMG jI,inhwl isMG jI,pMjwb isMG jI,pRym isMG jI,vswvw isMG jI,ibSn isMG
jI,Bgvwn isMG jI,mqwb isMG jI,rxjIq isMG jI,rqn isMG jI,koTw isMG jI[
vwihgurU]sRI cmkOr swihb jI dy smUMh prmpUjnIk ShIdW dw
sskwr,prmpUjnIk bIbI Srn kOr jI ny, pTwxI bwxy c AiqAMq sUrbIrqw
siqkwr nwl kIqw[ do qurkW ny bIbI jI nUM cu`k ky, gurU ipAwry ShIdW dI m`cdI
ic^w c su`t idqw, prmpUjnIk bIbI jI BI gurU ihq ShIdI pw gey[
235.siqgurU dsvyN pwiqswh jI jdoN au~c dy pIrwn pIr bx ky mwCIvwiVEN
qury, qW ipAwry dieAw isMG swihb jI cOr krdy Awey[ plMG dI syvw krn vwly
ipAwry Drm isMG swihb jI, BweI mwn isMG swihb jI, BweI nvI KW jI, BweI
gnI KW jI, pMjW pyRmIAW dy koLy BI cOr sn[ BwrI kStW duSmn dy GyirAW c BI
gurU swihb jI ’qy cOr krdy rhy[ ies nUM s`cI AwSkI khIdw hY[ XQw:-gurmuiK
scI AwskI;ijqu pRIqmu scw pweIAY]
236.vwihgurU] sRI mukqsr swihb jI dw DrmjMg ij`qxw:- 1762 ib: c,
pwpI AOrMgy dy hukm nwl jbrdsq ^W qy srhMdI sUbw vzIr ^W, s`cy siqgurU swihb
jI ’qy cV@ ky Awey, hwr ky B`jy[ ie`Qy bwby mhW isMG swihb jI ny bydwvw
pVvwieAw[
237.prmpUjnIk pUrn DrmI sUrbIr inrBY XoDy isMGW dI bhuq v`fI Gwlxw
kurbwnI hI kurbwnI Aqy bwby mhW isMG swihb jI ny ibdwvw pVvwauxw:- 1761
ib: nUM sRI AnMdpur swihb jI Drm Xu`D smyN, prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN
pwiqswh jI ny lMgr c crn pwey[ lWgrI j`Qydwr jI ny pUrn Adb pRym sihq pyRm
bynqI kIqI, “hy s`cy pwiqswh jI! lMgr msqwny hn, Awh vyKo jI! Bu`K dy sqwey
isMG ibRCW dIAW iC`lW rgV ky pINdy hn[” s`cy siqgurW ikhw, “BweI! isMGW nUM
sMqoK r`Kxw cwhIdw hY, ies kOVI iC`l dy pIxy krky rog l`gdw hY[”
www.Gursevak.com 208 q`qkrw
Pyr prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny qbyly c crn pwey, Bu`K krky bhuq fMgr
cV@weI kr gey, bcy h`fIAW dI mu`T Bu`Ky ro rhy sn[ s`cy pwiqswh jI dy jwx qoN GoVy
pOV DrqI ’qy mwr ky ihxky ^urwk mMgI[ muKI syvwdwr jI ny dovyN h`Q joV ky pyRm
bynqI kIqI, “hy gRIb invwj s`cy pwiqswh jIE! jW qW ien@W dI mukqI kro, jW
ien@W nUM Kul@w cwrw b^So jI[” s`cy siqgurW ikhw, “pyRmIAW, qyrw kIAw; mITw
lwgY] dw AiBAws kro, Bwxw mMno, vwihgurU Akwl purKu jI ien@W swirAW dI
kilAwx krngy[ Bu`K krky swirAW nUM AqI duKI dyK ky, Pyr mwqw gujrI kOr jI ny
Awpxy lwfly lwl jI nUM ikhw, “AsIN hux ikly c nhIN rihxw, qUM myrw pu`q nhIN,
mYN qyrI mW nhIN, jy qUM isMGW nUM lVwauNdw mrvwauNdw hYN, qW ien@W nUM r`jvW pdwrQ BI
dy[” prmpUjnIk s`cy gurW ikhw, “mwqw jI! kI qusIN mYnUM zihr dyvoNgy? Bwv pUjw
dw Dwn zihr hY, ien@W nUM ksOtI ’qy lw ky prKdw hW, kRoVW ju`g qp krn nwl
ijhVI iekwgRqw mukqI nhIN sI imldI, auh ien@W nUM pRwpq hY[” swFy s`q mhIny
Bu`Ky rih ky vYrI nwl lVnw, sRIr ’qy P`t shwrny, AYsy kStW dy smyN, mwJy dy isMGW
ny s`cy siqgurW nUM ibdwvw ilK idqw, “AsIN quhwfy is`K nhIN hW[” sRI gurU swihb
jI, is`KW dy ShId hox qoN audws nhIN huMdy sn, pr ibdwvw dyx qoN audws ho gey[
ijvyN pu`q nlwiek hovy, qW mwqw ipqw jI audws ho jWdy hn[ 1761 c v`fy jMg
smyN, ibdwvw dyx vwilAW c bwbw mhW isMG jI nhIN sn[ s`cy siqgurU swihb jI dI
ijMd jwn, pUrn pyRmI lwfly gurmuiK pMj ipAwry pMj mukqy cwr swihbzwdy, bwbw
Awlm isMG jI BweI audy isMG jI BweI bic`qR isMG jI BweI sMq isMG jI BweI
sMgq isMG jI bwbw mdn isMG jI BweI koTw isMG swihb jI Awid cwLI isMG byAMq
du`K Bu`K mwr kSt sRIrk P`t shwr ky BI s`cy pwiqswh jI dy snmu`K rhy[ AYnI
krVI kStW du`KW BrI khwxI sI, Bu`Ky rih ky duSmx nwl lVnw,swbru isdik
shIdu;Brm Bau Kovxw[(vwr 3)vwlI au~c krxI kIqI[ ien@W gurmuKW praupkwrI
ShIdW ny s`cy siqgurW jI nwl AQwh pyRm kIqw qy ih`k QwpV ky ikhw, “s`cy
siqgurU swihb jI jy kihxgy ikly c rih ky hI ShIdI dyxI hY, qW ie`Qy hI dyvWgy,jy
hukm krngy ikly coN bwhr jw ky ShId ho jwvo, qW BI ShIdI pwvWgy[” DMn s`cy
pwiqswh jI, DMn hY Awp jI dI kmweI,DMn is`K is`KxIAW,s^q ksOtI shwrI,Bu`Ky
rih ky AMg 2 ktvwey[ien@W ShIdW ny bVI krVI ksOtI shwr ky is`KI dw bIj r`K
ilAw[so ien@W gurmuKW mhWpurSW ny,
www.Gursevak.com 209 q`qkrw
sRI AnMdgV@ swihb ikly c pUrn isdk Brosy gurU pyRm c lIn, s`cy siqgurU swihb
jI qoN idRVqw sihq kurbwn hox dy jo bIrqw Bry bcn khy, auh shI 2 sRI cmkOr
swihb jI ivKy, vYrI dw purjw 2 k`t ky, ShId ho ky kmwey[
^wlsw pMQ jI nUM Su`D r`Kx, ^rw au~cw iljwx leI, gurU jI qoN AMg 2 ktwaux
dw jzbw Brn leI,pUjw dy Dwn c gLidAW nUM aubwrn leI,prmpUjnIk s`cy
siqgurW Aqy siqgurW dy ipAwirAW dy ieh au~cy su`cy kwrnwmy hn jI[
dunIcMd Awpxy syvk msMdW nUM nwl lY ky, phwVIAW nwl hoey v`fy jMg qoN pihly
jMg coN n`iTAw sI, pihly jMg c hI BweI bic`qR isMG swihb jI ny msq hwQI dIAW
qvIAW ivMn@IAW sn, ShId bwbw audy isMG swihb jI ny hMkwrI kysrIcMd dw isr
v`iFAw sI[ s`cy siqgurU swihb jI ny 1762 ib: 24 jyT nUM sRI mukqsr swihb jI
dw DrmXu`D ij`iqAw, ies DrmXu`D qoN pihlW mwJy dIAW pMcwieqW, s`cy siqgurW jI
nUM rwmyAwxy imlIAW qy il`sy bcn khy, “swQoN in`q nhIN liVAw jWdw, AsIN iv`c pY
ky pwpI AOrMgy nwl myl krvw idMdy hW[” ieh suxidAW hI s`cy pwiqswh jI dw
inrMkwrI ichrw lwlo lwl ho igAw, BwrI bIr-rs Dwr ky b`dl vWg grj ky boly,
“jdoN siqgurU pMjvyN pwiqswh jI Aqy nOvyN pwiqswh jI ny ShIdI idqI sI, qdoN
quhwfy vfyry ik`Qy sn? ShIdIAW qoN pihlW myl krwauNdy[ swFy s`q mhIny AnMdgV@
ikly nUM Gyrw irhw, cmkOr gV@I dw Drm Xu`D hoieAw, Axigxq sUrvIr isMG
isMGxIAW, mwqw jI, cwry swihbzwdy ShId hoey, qdoN qusIN ik`Qy gey sI? quhwfy jYsy
kwier ^udgrjW dI loV nhIN, qusIN ault ky aupdyS idMdy hoN, pihlW AnMdpur
swihb jI qoN ibdwvw dy ky B`j Awey hoN[” hm ko cwh nhIN qum kyrI] pUrb Bwj gey
1
ibn 2hyrI] gey su gey rho siB Bwgy] Aib ko qumYN bulwvn lwgy]42](sRI
gu:pR:sU:6027ibn(hyrI)dyKy Bwv 2corI[so gurU pRmysr jI dI ksOtI n
shwridAW,mwJy dIAW pMcwieqW ny ipMf rwmyAwxy ivKy,dubwrw ibdwvw ilK idqw[
prmpUjnIk s`cy siqgurW jI dy duAwr ’qy mrn vwly,t`utI gMFwaux vwly,gurU
leI isr DV dI bwzI lwaux vwly,dyS dI su`qI AxK nUM jgwaux vwly,gurU 2 jpx
qy jpwaux vwly,gur kau;kurbwnu jwau hW]Anuswr s`cy siqgurU swihb jI qoN AMg 2
ktwaux vwly,isr l`Q XoDy bwby mhW isMG swihb jI prm-vIr v`fy-DIr prm-
ShId Aqy prm pUjnIk mwqw Bwg kOr jI AwidkW nUM pqw l`gw,qW ien@W ny qrkW
mwrIAW,lwhnqW idqIAW,“qusIN swry dyS nUM lhU pwk dI ndI c fubo Awey hoN[”
www.Gursevak.com 210 q`qkrw
ieh gurmuiK,siqgurU swihb jI qoN Awpxy lhU dw kqrw 2 kurbwn krn vwly
sn[hmySw do p`K huMdy hn,ie`k Syr,kyvl kurbwnI vwlw,dujw kursI dw lwlcI
ig`dV B`jx vwlw,ie`k P`t l`gx qoN sRIr if`g pYNdw hY,pr bwby jI dy byAMq P`t l`gy
qW BI lVdy rhy,ijn@W P`tW nUM vyK ky siqgurU swihb jI ny Aiq vYrwg kridAW,hir
AMimRq iBMny loiexw;coN Amolk moqIAW nwloN kImqI hMJU su`ty[so inmRqw pyRm sihq pyRm
bynqI hY ik bwby mhW isMG swihb jI ny ibdwvw nhIN idqw,sgoN ibdwvw pVvw ky dyS
nUM b^Sw ky,tu`tI gMFw ky bVw BwrI praupkwr kIqw[
238.vwihgurU]prmpUjnIk sUrvIr mwqw Bwg kOr jI, Jbwl (sRI AMimRqsr
swihb jI) qoN s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI dy AinMn is`K BweI lMgwhw jI dy
BweI, bwbw pyroSwh jI dI AOlwd coN sn[ sRI AnMdpur swihb jI qoN bydwvw ilK ky
jdoN GrIN Awey, qdoN mweIAW ny bhuq lwhnqW pweIAW, “quhwnUM iD`kwr hY, ik mrd
huMdy hoey BI s`cy siqgurU swihb jI nUM ip`T dy Awey hoN, G`gry pw ky GrIN bYTo, AsIN
mYdwny jMg c jWdIAW hW[ bwby mhW isMG jI ny BwvyN ibdwvw nhIN idqw sI, pr Pyr
BI ibdwvw dyx vwilAW nUM pRcwr pRyr ky s`cy siqgurU swihb jI qoN kurbwn hox leI
ilAwey[ bhwdr isMGxI mwqw jI BI mrdwvW bwxw pihn ky, GoVy ’qy Asvwr ho ky,
ien@W isMGW nwl sRI mukqsr swihb jI dy jMg c bVI bhwdrI nwl jUJy Aqy BwrI
Gwau l`gy[ siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny mwqw jI dI bIrqw dI BwrI pRsMsw kIqI[
mrdwvyN bwxy c s`cy siqgurU swihb jI dy nwl hI nwdyV pu`jy[ prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb jI dy joqI joiq smwaux qoN ip`CoN, ibdr dy ielwky c is`KI dw pRcwr
krdy rhy[ jnvwVy ipMf Awp jI dw AMiqm AsQwn SSoBq hY[ q^q sRI hzUr
swihb jI dy pws mwqw jI dw buMgw, SsqRW sihq SSoBq ho irhw hY[
239.vwihgurU]sRI mukqsr swihb jI dy prmpUjnIk cwLI mukqy:-1ShId DMn
bwbw mhW isMG jI,2SmIr isMG jI,3srjw isMG jI, 4swDU isMG jI,5suhyl isMG
jI,6sulqwn isMG jI,7soBw isMG jI,8sMq isMG jI,9hrsw isMG jI,10hrI isMG
jI,11krn isMG jI,12krm isMG jI,13kwlHw isMG jI,14kIrq isMG jI,15ikRpwl isMG
jI,16KuSwl isMG jI,17gulwb isMG jI,18gMgw isMG jI,19gMfw isMG jI, 20Grbwrw
isMG jI,21cMbw isMG jI,22jwdo isMG jI,23jogw isMG jI,24jMg isMG jI,25dXwl isMG
jI,

www.Gursevak.com 211 q`qkrw


26
drbwrw isMG jI,27idlbwg isMG jI,28Drm isMG jI,29DMnw isMG jI,30inhwl
isMG jI,31inDwn isMG jI,32bUV isMG jI,33Bwg isMG jI,34Bolw isMG jI,35BMgw
isMG jI, 36m`jw isMG jI,37mwn isMG jI,38mYXw isMG jI,39rwie isMG jI,40lCmx
isMG jI[
240.pUrn gurU jI dy GoVy dIAW vwgW PV ky,bYrwVW ny qnKwhW mMgIAW, pRymI
bwbw dwn isMG jI Afol nUM vr qy Amolk bcn:-sRI mukqsr swihb jI qoN
qkrIbn qyrW mIl ’qy,gurduAwrw sRI gupqsr swihb jI ivKy bYrwVW ny,pUrn gurU jI
dy GoVy dIAW vwgW PV ky,qnKwhW mMgIAW,prmpUjnIk j`Qydwr dwn isMG jI ny pUrn
sMqoK r`iKAw,sumyr prbq vWg Afol rhy[prmpUjnIk siqgurU swihb jI ny prm
pRsMn ho ky ieh vr b^iSAw,“ijm sB mwJy kI vifAweI[mhW isMG ny rwiK
idKweI[dys mwlvy kI qUM rwKI[aupjihN is`KI ky AiBlwKI[”vwihgurU s`cy siqgurU
dSmyS ipqw jI ny cwr v`fy qy ku`l 14 Drm jMg krky ij`q pRwpq kIqI[XQw:-BeI
jIq myrI]ikRpw kwl kyrI]vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI dy hryk qIr nwl,svw
qoLw sonw l`igAw huMdw sI,ijs dw bVw hI fUMGw Bwv sI,ik mukwbly jMg c lVn
Awey duSmx dy sskwr jW m`l@m p`tI dw pRbMD ho sky[sRvMsdwnI s`cy siqgurU swihb
jI dI,duSmx pRqI dieAlqw qoN pRBwivq ho ky,XogI A`lwXwr ^W ny ieh prmpiv`qR
js kIqw hY:-Agr iensw& kry zmwnw qo XkI hY,kh dy,gurU goivMd isMG jI kw
koeI swnI hI nhIN hY[
241.vwihgurU]sRI dIny swihb jI qoN z&rnwmw &qyh dI ic`TI Byj ky pwpI
AOrMgy nUM mwirAw,prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy s`cy su`cy bcnW ny ies pwpI
dI zmIr ivMn@ idqI, Awpxy smyN dw sB qoN hMkwrI qy qk`brI mUrKW isr mUrK
AOrMgw,d`KxI Bwrq dy Aihmd ngr c,s`cy siqgurU swihb jI dy Sbd rUpI qIrW
nwl Gwiel ho ky,Awpxy Awp nUM i&tkwrW pwauNdw hoieAw,pwpW dI pMf bMn@ ky sMswr
qoN cldw bixAW[
DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU goibMdisMG swihbjI ny q^q sRI dmdmy
swihbjI ivKy vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihbjI kMToN aucwrxy,ArQ
pV@wauxy,poQI gurU gRMQ swihbjI ieiqhws ’c pV@ojI[gurmuKI mihmw,poQI sRI suKmnI
swihbjI ’c pV@o jI, pUrn gurUjI ny ikRpw krky dwsW qoN SuB syvw leI hYjI,pUrn
bRhm srUp pUrn sMq bwbw gurbcnisMG jI ^wlswjI dw pRmwrQ hY jI[
www.Gursevak.com 212 q`qkrw
242. vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI dy ShIdW dI bVI BwrI mhW ivsmwd
mihmw:-pUrn gurU jI dy ipAwry syvk,ijauNdy hI rom 2 krky ismrn kridAW,au~cy
2 ivsmwd bhwdr kwrnwmy krdy hn,ijvyN BweI bic`qR isMG swihb jI,BweI
l`KISwh vxjwrw swihb jI,BweI jIvx isMG swihb jI,pIr bu`DUSwh swihb jI,bwbw
nbI ^W qy gnI ^W swihb jI Awid byAMq[ijauNdy hI rom 2 krky ismrn kridAW
a`ucy kwrnwmy mhwn praukwr krky,siqgurU swihb jI dy snmuK AMg 2 ktw ky
ShIdI pw ky,sdw Amr ho jWdy hn[aun@W nUM sdw izMdw ShId ikhw jWdw hY[auh
byh`d siqkwr pwauNdy hn[inhclu scu Kudwie eyku;Kudwie bMdw AibnwsI])keI
koit;kIey icr jIvy])pWc brK ko.AnwQu DR¨ bwirku;hir ismrq Amr
Atwry])bRhmigAwnI sd jIvY;nhI mrqw])keI koit;nwm rsu pIvih]Amr
Bey;sd sd hI jIvih])jrw mrw.nh ivAwpeI;iPir dUKu n pwieAw]pI AMimRqu
AwGwinAw;guir.Amr krwieAw])Amr Bey,Amrwpdu pwieAw]swDsMig;nwnk hir
iDAwieAw])hir ky syvk.jo hir Bwey;iqn@ kI kQw.inrwrI ry]Awvih n jwih.n
kbhU mrqy;pwrbRhm sMgwrI ry]dwqw qy Bgq sUrmw iqMny j`g ijauNdy Aw[
243.vwihgurU s`cy siqgurU swihb ny s`cKMf sRI hzUr swihb jI
phuMcxw,mwDodws vYrwgI jI nMU AMimRq b^Sxw ,sMq doKI vzIdy Awid zwlmW nMU soDx
leI,pMjwb nMU qornw,sRI dsm gRMQ swihb jI dy ArQ pV@wauxy:- Awp jI dy
prmpUjnIk dwdy s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI ny, Awpxy ipAwry swihbzwdy s`cy
siqgurU qygbhwdr swihb jI nUM, Avqwr smyN ieh SuB ipAwry vr idqy, “ieh
AvqwrI bwlk qyg qy iqAwg dy DnI hoxgy, Shwdq dw jwm pIxgy qy ien@W dy gRih
AYsy inrBau sUrbIr bhwdr XoDy pRgtxgy, jo zulm rwj dI jV pu`txgy qy sB DrmW
dw sWJw prmpUjnIk qIsrw ^wlsw pMQ sjwauxgy[” so ieh prmpiv`qR At`l bcn
pUry hoey[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI qwrwAwzm nUM mwr ky nMdyV phuMcy,
1765 ib: nUM mwDodws vYrwgI ny Awp jI dy drSn kIqy, AYsy Bwg jwgy ik siqgurU
swihb jI dy crnkmlW ’qy pY gey, ikhw, “jI mYN Awp jI dw bMdw hW[” s`cy
pwiqswh jI ny Awp pMjW ipAwirAW c l`g ky ien@W nUM AMimRq b^S ky nW gurb^S
isMG jI r`iKAw[ jYkwru kIE DrmIAw kw;pwpI kau fMfu dIEie])dust
doKIXin;pkir pCwro]42]Anuswr hMkwrIAW pwpIAW duStW nUM soDx leI bwbw
gurb^S isMG jI nUM pMj qIr b^S ky pMjwb ByijAw[
www.Gursevak.com 213 q`qkrw
Awpxy is`KW nUM hukmnwmy Byjy, “qusIN BweI gurb^S isMG jI dI shwieqw krnI[”
ien@W dI shwieqw r`iKAw leI ieh pMj sUrbIr bhwdr XoDy bwbw ibnod isMG jI,
bwbw bwj isMG jI, bwbw kwnH isMG jI, bwbw ibjY isMG jI, bwbw rwm isMG jI nwl
Byjy qy ieh aupdyS b^iSAw, “jq r`Kxw, ipAwry ^wlsy jI dy AnuswrI ho ky
vrqxw, Awp gurU nhIN bxnw, vrqwA ky Ckxw, AnwQW dI shwieqw krnI[” bMdy
dw Awauxw sux ky zwlmW nUM BwjV pY geI, sMq doKI vzIdy ny sBw bulw ky kumqw
pws kIqw, ik s`cy siqgurU swihb jI nUM ShId qy bMdy nUM ^qm kIqw jwvy[ ies
mhwn Koty krm leI vzIdy ny ijMmyvwrI leI[ ies hMkwrI ny pYNdy ^W dw kpu`qR
sYd^W dy kpu`qR mhwn nIc gul ^W nUM Awpxy dwdy dw bdlw lYx leI aukswieAw,
ie`k sRkwrI Ahudydwr mhW cMfwl Aqwaulw ^W nUM nwl joiVAw[ ieh dovyN nIc, gurU
jI dw ip`Cw krdy 2 ndyV phuMcy[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy lMgr
drbwr c iksy BI zwq nUM Awaux dI mnwhI nhIN sI[ keI idn lMgr Ckdy rhy qy
eysy qwV c rhy ik kdoN hmlw krIey?2 A`sU 1764 ib:nUM suMdr dIvwn c Awpxy
ijMd jwn,Awpxy swjy invwjy AiqAMq ipAwry ^wlsy jI nUM drSn aupdyS dyx
aupRMq,sRI siqgurU swihb jI ibrwj rhy sn[pwpI gul ^W ny DoKy nwl prmpUjnIk
s`cy siqgurU swihb jI dy pyt c KMjr mwrI,mwr ky qyzI nwl B`jx l`gw,s`cy siqgurU
swihb jI ny ies dI bWh PV leI,dUjy h`Q nwl Awpxy pyt coN KMjr k`F ky,ies
mhW nIc pwpI dy pyt c g`f idqI[ pwpI Aqwaulw ^W nUM mhWvIr BweI l`Kw isMG
swihb jI ny v`F idqw,ijrwh ny z^m isauN idqw qy m`l@m p`tI kIqI,13 idnW c
z^m TIk ho igAw[ hzUr s`cy pwiqSwh jI suMdr dIvwn c do vyly drSn aupdyS
b^Sx l`gy[
vwihgurU] ShId BweI mnI isMG swihb jI dI pRym bynqI pRvwn krky, s`cy
siqgurU swihb jI ny sRI dsm gRMQ swihb jI dy ArQ pV@wauxy AwrMB kIqy[ ShId
bwbw dIp isMG swihb jI, prmpUjnIk ipAwry Drm isMG swihb jI Awid 25
isMGW ny prmpiv`qR poQIAW pRkwS krky, ArQ pV@y[ hor byAMq is`K sMgqW pUrn pRym
sihq AMimRq rUp kQw sux ky qy s`cy siqgurU swihb jI dy s`cy suMdr drSn krky
inhwl hoeIAW[ prmpUjnIk ipAwry dXw isMG swihb jI ny ie`Qy hI BweI nMd lwl
isMG jI dI pRym meI bwxI dy ArQ Awpxy ipAwry isMGW nUM pV@wey[

www.Gursevak.com 214 q`qkrw


244.vwihgurU]srb klw BrpUr pRB;jI dy Avqwr AnMq klwvwn s`cy siqgurU
swihb mh`ly 10. jI ny joqI joiq smwauxw:- vwihgurU] srb klw BrpUr pRB; jI
dy Avqwr AnMq klwvwn s`cy siqgurU swihb jI suMdr dIvwn ’c suMdr drSn b^S
rhy sn[ bhwdrSwh muswihbW smyq pRym Bytw hwzr krky m`Qw tyk ky bYT igAw[
s`cy siqgurU swihb jI dy pws nON tMkW dw hry rMg dw suMdr DnuK ipAw sI,ijs ’qy
nON mx Bwr pvy qW cV@dw sI[ie`k aumrwA ny ikhw,“ieh DnuK kyvl drSn krn
leI hI hY jW vriqAw BI jWdw hY?”ieh sux ky,nmo sUrj sUrjy;nmo cMdR cMdRy]nmo
rwj rwjy;nmo ieMdR ieMdRy]nmo AMDkwry;nmo qyj qyjy]s`cy vwihgurU bRhm jI dy Avqwr
jI BwrI bIr-rs c Aw gey[bVI &urqI nwl DnuK cu`k ilAw[pRymI is`KW ny pRym
bynqI kIqI,“z^m A`lw hY[”pr s`cy siqgurU swihb jI ny pUrn bIrrs sihq qIr
clwey,ijs nUM dyK ky bhwdrSwh qy aumrwA,DMn siqgurU swihb jI bwr 2 kihx
l`gy[z^m coN ^Un vih quirAw[ pRymI is`KW ny bhuq sog kIqw[ s`cy siqgurU swihb
jI ny BwrI bIr rs sihq ikhw, “dwsn dws nUM Akwl purKu jI ny ijs SuB kwrj
leI ByijAw sI, auh sMpUrn ho igAw hY[ Duir iliKAw prvwxw iPrY nwhI; guru
jwie hir pRB pwis jIau]Anuswr dwsn dws ny hux Akwl bwxw pihnxw hY[”
hukm krky siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dI qwibAw pMj isMG KV@y krky, sRI gurU
gRMQ swihb jI nUM 1765 ib: k`qk SudI dUj nUM gurqw g`dI b^S idqI[ “hy ipAwry
^wlsw jI! gurbwxI qy gurU ieiqhws dI kQw krdy suxdy rihxw[ suAws 2 vwihgurU
2 jpxw, gurbwxI dw AiBAws ipAwr nwl krdy rihxw, Awp ku`J nhIN bnxw,
gurU pMQ jI dy AnuswrI rihxw[” Awid byAMq aupdyS b^iSAw[ BweI sMqoK isMG
swihb jI nUM hukm kIqw, “gurU kw lMgr clwvo, AKMf kIrqn kro[” s`cy siqgurU
swihb jI dy hukm Anuswr lMgr clwieAw, pRymI lMgr Ck ky pRsMn ho ky, ieh gurU
js kridAW GrW nUM gey, “s`cy siqgurU swihb jI ny sRvMs, isMG isMGxIAW kurbwn
krky, sRI gurU gRMQ swihb jI nUM gurqw b^S ky, gRIbW nUM pwiqSwh bxw idqw hY[”
XQw:- grIb invwj; kry pRBu mIry]) kIVw Qwip. dyie pwiqswhI; lskr. kry
suAwh]“hux pMcmI nUM s`cKMf jw rhy hn[” pMcmI vwly idn siqgurU s`cy pwiqSwh
jI sn`D b`D puUrn iqAwr br iqAwr dIvwn coN au~Ty[ prmpiv`qR ichry dw jmwl
jlwl cV@dy sUrj nUM BI mwq pw irhw sI[ s`cy siqgurU swihb jI ny gurU sMgiq
pMgq c bYT ky pRSwid CikAw[
www.Gursevak.com 215 q`qkrw
vwihgurU] sodr dI cONkI aupRMq SRI rhrwis swihb jI dy pwT aupRMq hukm
Anuswr dIvwn sijAw, AMimRq rUp AKMf kIrqn hoieAw[ fyF pihr rwq rihMdI qoN
s`cy siqgurU swihb jI dw s`cKMf jwx dw smW nyVy jwx ky, siqsMgq jI dy nyqR
Prn 2 jl vhwaux l`gy[ pRymIAW dw AiDk vYrwg dyK ky s`cy pwiqswh jI ny ikRpw
idRStI nwl q`ikAw Aqy prmpiv`qR aupdyS b^iSAw, “hy ipAwry ^wlsw jI!
krqwr dI rzw Anuswr AsQUl sRIr imldy iv`CuVdy hn[ qyrw kIAw mITw
lwgY]hir nwmu pdwrQu nwnku mWgY]Anuswr Bwxw mMnxw,roxw nhIN,rihq c pRp`k
rihxw,nwm dwn ieSnwn idRV krnw,qn mn Dn isr gurU swihb jI nUM Arpxw,
^Ub Sbd AiBAws krnw,Aijhy pRymIAW dy dwsndws sdw AMg sMg hY[dws dI
Xwdgwr nhIN bnwauxI,ijhVw bxwvygw aus dI jV nhIN rhygI[siqsMgq jI v`loN
AweI pRym Bytw swrI dI swrI gurU ky lMgr Drm pRcwr syvw c hI KrcxI[XQw:-
siqgur pRIiq;gurisK muiK pwie])siqguru isK kI;krY pRiqpwl])sÍYXw] syv krI
ienhI kI Bwvq;Aaur kI syv suhwq n jI ko]dwn dXo ienhI ko Blo;Aru Awn ko
dwn n lwgq nIko]AwgY PlY ienhI ko dXo;jg mY jsu Aaur dXo sB PIko]mo gRh mY
qn qy mn qy isr lau Dn hY;sB hI ienhI ko]3](sRI dsm 717){DMn siqgurU
pRmysr jI dw Awpxy is`K nwl ipAwr qy AwpxI mMnqw pUjw dw iqAwg[ DMn 2 pRymI
Syry pMjwb mhwrwjw rxjIq isMG jI ny rom 2 krky s`cy siqgurU swihb dw pUrn pRym
inBwauNidAW vIcwirAw,-bMsW ikhVw j`g ’qy sdw rihxIAW hn?- ies krky s`cy
siqgurU swihb dy s`cKMf drbwr swihb jI dI SuB s`cI prmpiv`qR syvw krweI[}
ieq Awid byAMq aupdyS b^S ky, s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI qy sRb`q gurU
^wlsy jI nUM pUrn pyRm sihq dovyN h`Q joV ky nmskwr krky gur Pqyh gjweI[
rwjwn rwj] krqw purKu, du`K suK hrK sog nUM sm kr jwnx vwly, gurU pMQ dy vwlI
au~cI klgI ic`ty bwjW vwly, ^wlsw &OjW dy mwlk, nIly dy pwiqswh Asvwr, s`cy
pwiqSwh sRvMsdwnI SmSIr bhwdr Drm r`iKAk AMimRq dy dwqy, sjxu scw
pwiqswhu;isir sWhW dY swhu]prm sUrbIr inrivkwr bRhm iv`idAw dy dwiqAW,sMqW
BgqW bRhmigAwnIAW gurmuKW guris`KW qpIsrW rKIsrW dwinAW dwnIAW dyg qyg dy
DnIAW, mhwn DIrjDwrI praupkwrIAW qIr AMdwjW, munIsrW mhwn kvIAW
ilKwrIAW Bgq igAwnIAW pUrn DrmIAW pyRmIAW in`qnymIAW jqIAW sqIAW
inrmilAW vMf ky Ckx vwilAW, nwm jpx jpwaux vwilAW,
www.Gursevak.com 216 q`qkrw
gurU qoN AMg 2 ktwaux vwilAW nUM pYdw krn vwly,j`gdIsr prmeISr SihnSIlqw
qy inmRqw dy dwqy rUhwnI AwgU mwieAw ’c audws, inrBau inrvYru sdw inrwly pI
hir rs sdw mqvwly, s`c jpx jpwaux vwly,mhwn DIrjDwrI,iKmw dy smuMdr sdw
sdw sdw dieAwl])imT bolVw jI;hir sjxu suAwmI morw]Awid byAMq 2 guxW dy
DnI dukwlM pRxwsI dieAwlM srUpy] sdw AMg sMgy ABMgM ibBUqy]199](sRI dsm
10) mwqw gujrI kOr jI dy prm ipAwry lwl,prmpUjnIk dSmyS ipqw,DMn 2 gurU
goibMd isMG swihb ^wlsw jI, mY ho;prm purK ko dwsw]dyKin AwXo jgq
qmwsw]Anuswr jgq qmwSw vyKx aupRMq,bic`qR nwtk Kyf ky,ijs prmpiv`qR
inrgux bRhm jI qoN prmpiv`qR srgux Avqwr DwirAw sI,ausy c hI,sMmq 1765
k`qk SudI pMcmI,19nvMbr1708eI;nUM,lIn AByd ho gey[XQw:- ijau jl mih
jlu;Awie Ktwnw]iqau joqI sMig;joiq smwnw])sUrj ikrix imly;jl kw jlu hUAw
rwm]joqI joiq rlI;sMpUrnu QIAw rwm]
245.pRymIAW v`loN,vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI dI Agm Apwr sRb ivAwpI
mhW ivsmwd mihmw:- Cwey jwqI 1eykqw Anykqw 2iblwie jwqI, hovqI 3kucIlqw
kqybn kurwn kI[ pwp hI pRp`k jwqy, Drm 4Ds`k jwqy, brn gr`k jwqy, sihq
ibDwn kI[ dyvI dyv dyhury, sMqoK isMGw dUr hoqy, rIq imt jwqI kQw bydn purwn
kI[ pwvn prm sUr sRI gurU goibMd isMG mUrqI n hoqI joaU pY ikrpw inDwn kI[
1
Bwv swry muslmwn Drm ho jWdw[ 2n@wn@w DrmW dI Anykqw Cup jWdI[
3
Apiv`qRqw[ 4Ds[
vwihgurU]qyg swco dyg swco,sUrmw srn swco,swco pwiqSwh gurU guibMd isMG
khwXo hY[AOr pwiqSwhI sB logn kI pwiqSwhI, pwiqSwho pr swcI qyrI pwiqSwhI
hY[
pMifq qwrw isMG:-1suqy is`D s`uD b`uD inqX inrivkwr rUp,2inrjur 3inrIh
4
inrdoK inrwkwr hY,Aj AibnwsI Awid AMq sy ibhIn rUp, AlK Apwr pwr
5
inKl pswr hY, eyk rUp eyk joiq eyk suK eyk Et eyk inDI eyk dyv eykw eykMkwr
hY, vhI inj mX mY pswr joiq qIn rUp Dwr ky khwXo igrwswr EAMkwr hY, kih
aupdys vwry sBI gur ipÎwry Bwry, koml icqY sy pyKy gur vr jg mYN, rwKI ey Drm
ihMd kwtI ey Xvn kul, jwpI ey purwno jwp, cwl jwh mg mY, BwKÎo hm icrI imRg
vy qo sm bwj isMG, kYsy hm mwr lyN kuhwry inj pg mY?
www.Gursevak.com 217 q`qkrw
AMimRq dY kIny ieh sBI jn bwj isMG sRI gurU goibMd isMG bMdo pg lg mY[ 1hy
siqgurU s`cy pwiqswh jI! Awp jI su`qy is`D su`D bu`DI sihq 2buFwpy qoN rihq[
3
inie`Cq[ 4inrdoS[ 5smUMh iv`c[
DMn dys DMn kwl DMn BUim, DMn n`gr DMn igRh qQw DMn vh mwqw hY, ijn ky
audr sy sRI gurU goibMd isMG swihb jI mhwrwj Akwl purK jI pRgt hoey hn[
246.vwihgurU s`cy siqgurU swihb jI qoN kurbwn hox vwly ^ws pRymI is`KW bwry
pV@o:-BIKnSwh jI,iSvd`q pRymIN,rwjw &qyh cMd jI pRymI rwxI mYxI, kwjI pIr
muhMmd jI mwCIvwVy qoN sn, ien@W ny Awp jI nUM A`lh pwk krky mMinAw[ pIr
AwrPuldIn Awp jI nUM sRI AnMdpur swihb jI imly[ sXd AlISwh jI ny Awp jI
nUM au~c dy pIr bnx dI slwh idqI[ sXd hsnAlI jI ny mwCIvwVy Awp jI dI
prm pRsMnqw leI[ &`qU qy s`mUu jI ipMf twhlIAW (mukqsr) ny Awp jI dI Su`B s`cI
syvw kIqI[ imrzw jwA&r byZ jI ny siqgurU swihb jI qoN bymuK ho ky B`jy lokW nUM
bhuq iPtkwrW pweIAW[ ^wn ^wnw jI ny Awgry Awp jI nUM “jI AwieAW” ikhw[
nvwb krImb^S jI ny Awp jI nUM sRI ptny swihb jI ivKy zmIn pRym Bytw kIqI[
nvwb rhImb^S jI ny sRI dmdmy swihb jI ivKy Awp jI nUM 8 ipMf pRym Bytw kIqy[
mQrw dy nvwb ny Awp jI nUM ie`k bwZ pRym Bytw kIqw[ie`k ^ws pRymI PkIr jI,jo
AwKrI aumr c 7 swl q`k,Awp jI nUM ^udwvMd krIm kih ky isr JkwauNdy
rhy[nzwm hYdrwbwd ny id`lI dI hkUmq iF`lI dyK ky, suqMqR irAwsq kwiem kIqI,
AwpxI r`iKAw leI s`cy pwiqswh jI dI Et leI,ies dI pRym bynqI pRvwn krky
s`cy pwiqswh jI nwdyV rhy[ ies pRymI ny Awp jI nUM jwgIr pRym Bytw kIqI[ nzwm
nwdyV ny BI Awp jI dI SuB s`cI syvw krky pUrn pRsMnqw pRwpq kIqI[roopVIey
nvwb blvMq ^W dy spu`qR ny Awp jI nUM Awpxy Gr c pUrn Awdr siqkwr sihq
invws idqw[roopVIey inhMg KW qy aus dI gurmuiK b`cI ny pUrn inrBYqw nwl pUrn
^qry smyN SuB s`cI syvw kIqI[ijs smyN inrvYr siqgurU swihb jI nwl vYr krn
vwly,siqgurU swihb jI nUM ShId jW igrPqwr krn leI ip`Cw kr rhy sn, ies
pRymI ny isr DV dI bwjI lwauNidAW, zwlm hkUmq dw fr nhIN mMinAw,in`fr ho ky
SuB s`cI syvw krky pUrn pRsMnqw leI[^ws pRymx mweI hirdyeI jI ny BI AQwh
syvw krky pUrn pRsMnqw leI[mwCIvwiVEN au~c dy pIrwn pIr bx ky inkly,Agly
pwivAW nUM hzrq mubwrk nvI KW Aqy gnI KW l`gy,
www.Gursevak.com 218 q`qkrw
mgrly pwivAW nUM bwbw mwn isMG jI Aqy ipAwry Drm isMG jI l`gy[ipAwry
dieAwisMG jI cvr krdy Awey[nUr purIey seIAd ny,siqgurW dy p`K c AgvwhI dy
ky BwrI js K`itAw[Ajmyr isMG jI pihlW muslmwn bhmISwh sI,pUrn gurU jI qoN
AMimRq Ck ky prm vIr bhwdr XoDy j`Qydwr bxy[sYdwbyg jI phwVIAW dI POj c
Awp jI ’qy cV@ ky Awey,drSn krky Awp jI dy murId bx gey,isMGW nwl iml
ky,qurkW phwVIAW nwl jMg krky ShId hoey[ BweI sYdKwn jI, pwpI AOrMgy dI POj
dy srdwr sn, sRI AnMdpur swihb jI sr krn Awey, Xu`D krdy 2 sRI dsmyS jI dy
swhmxy Awey, drSn krky SwhI POj iqAwg ky s`cy pwiqswh jI dy s`cy crn-
kmlIN l`gy, aupdyS mn c vsw ky prmpd dy AiDkwrI hoey[rwXkl@w jI jgrwauN
ielwky dy rwjy sn,ien@W nUM KVg b^SI, ieh Awp jI dy pRymI is`K sn, auc dy
pIrwn pIr srUp c ien@W koL phuMcy, ien@W ny Awpxw crvwhw nUrw mwhI srhMd Byj
ky swihbzwidAW jI dI Kbr mMgvweI[ShId bwbw dIp isMG swihb jI,prmpUjnIk
ipAwry Drm isMG swihb jI[prmpUjnIk ipAwry dXwisMG swihb jI[BweI nMd
lwl isMG jI[BweI mnIrwm jI dy pMj spu`qR ShId hoey[ BweI eISr isMG jI,
sMgqIAw isMG jI[Amolk isMG sRI cmkOr swihb jI ivKy ShId hoey,BweI nwhr
isMG jI, Syr isMG jI jMg smyN lohgV@ ikly dy j`Qydwr sn[BweI hzwrw isMG srhMd
invwsI bwxIey jo AMimRq Ck ky isMG sjy[bwbw Gn`eIAw jI sRI AnMdpur swihb jI
jMg c duSmxW nUM pwxI iplwauNidAW m`l@m p`tI krdy[BweI kwhn isMG jI Awp jI
dy pRymI syvk ilKwrI sn[ibsMBr isMG,kpUr isMG,nMd isMG, jogw isMG, rwm isMG,
BweI BUMdV qy kOlw isMG, BweI lKmIr,BweI qKqm`l jI, ABY isMG, f`l isMG,
jvwhr isMG, rwmikRSn pMifq, iSvidAwl rwjw, BweI su`DU qy buDU jI, pMjwbw,
hwkmrwey isdkI[mhwn sUrvIr XoDy BweI AnMd isMG, BweI AmrIk isMG, BweI
swihb cMd isMG, BweI AmrIk isMG jI miGAwxy qoN sn[BweI gulzwr isMG jI ny
dsvyN pwiqswh jI qoN AMimRq CikAw sI, ieh mhWpurS BweI mnI isMG jI dy sMgI
sn, ien@W ny lhOr BweI swihb jI nwl ShIdI pweI[
247. prmpUjnIk bwby ngwhIAw isMG jI ny Awp jI nUM AwlmgIr
ivKy,1761 ib:nUM suMdr GoVw AripAw,bwbw jI dw pRvwr qurkW ny v`F idqw[bwbw
jI Awpxy nwnky Gr audws bYTy sn,Awp jI nUM rweykot iksy pRymI ny d`isAw,Awp jI
rwqo rwq mUlovwl phuPutwly phuMcy,ij`Qy hux sRI gurduAwrw swihb jI hn,
www.Gursevak.com 219 q`qkrw
ie`Qy ku`lI c ie`k is`K bYTw sI,Awp jI dy drSn krky inhwl hoieAw[ies pRymI ny
bwby ngwhIey jI nUM Kbr kIqI,bwbw jI CoilAW dI im`s vwlw pRCwdw qy dhIN
ilAwey,Awpxy 80 swl dy nwny nUM BI Awpxy nwl ilAwey,Awp jI ny pRym vYrwg c
FL ky CwqI nwl lw ky ikhw,“ijhVy Akwl purKu jI ArQ ShId ho gey hn,auh
Akwl purKu jI dI ipAwrI god c sdw lIn ho ky Amr ho gey hn[aun@W dw moh
iqAwg ky suAws 2 vwihgurU 3 jp ky inhwl hovo,Awp jI ny AwpxI qW kul qwrI
hI hY,hux nwnikAW dI kul BI qwr leI hY,DMn is`Kw!DMn qyrw pRym!”XQw:-GoVy
ciV@E gurU jI myry,myrw BwvyN k`K nw rhy[
248. DMn ShId gurmuiK BweI mwn isMG swihb jI bIr bhwdr nUM hzUr dy
gVveI dI SuB s`cI syvw pRwpq hoeI[ s`cy pwiqswh jI mwCIvwVy ivKy itMf dw
isr@wxw lw ky,kMifAW dI syj ’qy ibrwjy[ipAwry dieAw isMG,ipAwry Drm
isMG,BweI mwn isMG jI ie`Qy Aw ky imly,s`cy pwiqswh jI ny ikhw,“pYrW ’c Cwly
hox kwrn hux quirAw nhIN jWdw[”BweI mwn isMG jI ny ikhw,“prm ipAwry
siqgurU ipqw jI!dwsndws dy moiFAW ’qy bYTo jI[”hzUr bVy hI pRsMn hoey,ien@W dy
moiFAW ’qy cV@ ky gulwby msMd dy Gr Awey[sRIr dI ikirAw krn leI bwhr jwx
smyN BI bwby mwn isMG jI dy moiFAW ’qy hI cV@ ky jWdy,Awp jI cwA nwl rIJ 2 ky
gVveI dI SuB s`cI syvw krdy[d`Kx jwx smyN nrmdw ndI iknwry,isMGW qy SwhI
juAwnW dw Awpo iv`cIN JgVw ho igAw[s`cy pwiqswh jI ny Awp jI nUM sulh krwaux
leI ByijAw[Awp jI dohIN pwsIN B`jy iPrdy sn,Aiq nIc pwpI mqWD nwmy
muslmwn ny DoKy nwl,praupkwr kridAW dy goLI mwrI,ijs krky Awp jI ShId ho
gey[jdoN s`cy pwiqswh jI nUM pqw l`gw qW ieh bcn &urmwey, “mhW sUrmw,Ar
bu`iDvwn[khW hoie so pRwpiq pwn[kOn kOn gun ismrYN qWhI[siB kwrj mihN SuB
miq jWhI[puir AnMd cmkOr mJwrw[lir kir inksXo sMg juJwrw[AYso bIr khW
Ab pwaUN[ivrly hoiq;nhIN siB QwaUN[sUrvIr bhwdr XoDy BweI mwn isMG jI jYsw
swaU pRymI gurmuiK pUrn SuD ^wlsw nhIN imlxw[”XQw:-^wlsw myro;rUp hY
^ws]^wlsy mih;hO krO invws]^wlsw myro;muK hY AMgw]^wlsy ky hON;sd sd
sMgw]^wlsw myro;ieS† suihrd]^wlsw myro;khIAq ibrd]^wlsw myro;pC Ar
pwqw]^wlsw myro;suK Aihlwdw]^wlsw myro;im`qr sKweI]^wlsw mwq
ipqw;suKdweI]
www.Gursevak.com 220 q`qkrw
^wlsw myrI;soBw sIlw]^wlsw bMD sKw;sd fIlw]^wlsw myrI;jwq Ar pq]^wlsw
so;mw ko auqpq]^wlsw myro;Bvn BMfwrw]^wlsy kr;myro siqkwrw ]^wlsw myro;sÍjn
pRvwrw]^wlsw myro;krq auDwrw]^wlsw myro;ipMf prwn]^wlsw myrI;jwn kI
jwn]mwn mhq myrI;^wlsw shI]^wlsw myro;sÍwrQ shI]^wlsw myro;kry
inrbwh]^wlsw myro;dyh Ar swh]^wlsw myro;Drm Ar krm]^wlsw myro;Byd inj
mrm]^wlsw myro;siqgur pUrw]^wlsw myro;s`jn sUrw]^wlsw myro; buD Ar
igAwn]^wlsy kw;hau Dro iDAwn]aupmw ^wlsy;jwq n khI]ijhvw eyk;pwr nih
lhI]sys rsn; swrd sI bu`D]qdp;n aupmw brnq suD]Xw mY;rMc n imiQAw
BwKI]pwrbRhm gur nwnk swKI]rom rom;jy rsnw pWaUN]qdp ^wlsw js;qih
gwaUN]hO ^wlsy kw;^wlsw myro]Eq poq;swgr bUMdyro]^wlsw;Akwl purK kI
&Oj]pRgitE ^wlsw;pRmwqm kI mOj]jb lg ^wlsw;rhy inAwrw]qb lg;qyj dIau
mYN swrw]jb ieh ghY;ibprn kI rIq]mYN n kroN;ien kI pRqIq]^wlsy ky pRswd
kr;suq ibq koS BMfwr]rwj mwl swdn skl;puqR kilqR ibvhwr]lSkr nyb KÍws
iBRq;Anucr dwsI dws]imqR kutMb Dn Bvn mm simRiD;ikrpw kr qws]igrM bwrI
Aru swihbI;qn mn ipMf pRwn]pRswid ^wlsy kr imilE;dwn mwn snmwn]ikRpwvMq
^wls sgl;qh pRswid BXo gOr]moih sy rMk AnwQ jg;Btkq iPrq kror]Awn
syv nih sPl kCu;eIq aUq prlok]inhPl syvw iqs ibnw;kbI hrK kib
sog]jjn Bjn mm ^wlsw;^wlsw pUjb jog]dws goibMd &qh ^wlsw;drs prs
imty sog]myro ieSt Ar nySTw;^wlsw pUjn iDAwn]drsn prsn ^wlsw;mukq rUp
sq jwn]Awqm rs ijh jwnhI;so hY ^wls dyv]pRB mih.mo mih.qws mih;rMck
nwhn Byv])rihxI rhY;soeI isK myrw[Ehu Twkuru;mY aus kw cyrw[(ij`qy
bolo)sÍYXw]ju`D ijqy.ien hI ky pRswid;ien hI ky pRswid.su dwn kry]AG AauG
trY,ien hI ky pRswid;ien hI kI ikRpw.Pun Dwm Bry]ien hI ky pRswid.su ibidAw
leI;ien hI kI ikRpw sB sqR mry]ien hI kI ikRpw ky.sjy hm hY;nhI mo sy
grIb.kror pry]2]pUrn gurU jI ny,DMn ShId gurmuiK BweI mwn isMG bIr bhwdr
jI dI aupRokq shI s`cI 2 BwrI mihmw shI hI khI hY,A`gy QoVy ijhy kSt ilKy
hn,ijnW@ nUM h`s 2 ky shwridAW,pUrn gurU jI leI kurbwn hoey hn[1761 ib:nUM sRI
AnMdpur swihb jI Drm Xu`D smyN,prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI ny
www.Gursevak.com 221 q`qkrw
lMgr c s`cy crn-kml pwey[
lWgrI j`Qydwr jI ny pUrn Adb pRym sihq pyRm bynqI kIqI,“hy s`cy pwiqswh
jI!lMgr msqwny hn[Awh vyKo jI! Bu`K dy sqwey isMG ibRCW dIAW iC`lW rgV ky
pINdy hn[” s`cy siqgurW ikhw,“BweI! isMGW nUM sMqoK r`Kxw cwhIdw hY, ies kOVI
iC`l dy pIxy krky rog l`gdw hY[” Pyr prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny qbyly
c crn pwey, Bu`K krky bhuq fMgr cV@weI kr gey, bcy h`fIAW dI mu`T Bu`Ky ro rhy
sn[ s`cy pwiqswh jI dy jwx qoN GoVy pOV DrqI ’qy mwr ky ihxky ^urwk mMgI[ muKI
syvwdwr jI ny dovyN h`Q joV ky pyRm bynqI kIqI, “hy gRIb invwj s`cy pwiqswh jIE!
jW qW ien@W dI mukqI kro, jW ien@W nUM Kul@w cwrw b^So jI[” s`cy siqgurW ikhw,
“pyRmIAW, qyrw kIAw;mITw lwgY]hir nwmu pdwrQu; nwnku mWgY]dw AiBAws kro,
Bwxw mMno, vwihgurU Akwl purKu jI ien@W swirAW dI kilAwx krngy[ Bu`K krky
swirAW nUM AqI duKI dyK ky, Pyr mwqw gujrI kOr jI ny Awpxy lwfly lwl jI nUM
ikhw,“AsIN hux ikly c nhIN rihxw, qUM myrw pu`q nhIN, mYN qyrI mW nhIN, jy qUM isMGW
nUM lVwauNdw mrvwauNdw hYN,qW ien@W nUM r`jvW pdwrQ BI dy[” prmpUjnIk s`cy gurW
ikhw, “mwqw jI! kI qusIN mYnUM zihr dyvoNgy? Bwv pUjw dw Dwn zihr hY,ien@W nUM
ksOtI ’qy lw ky prKdw hW,kRoVW ju`g qp krn nwl ijhVI iekwgRqw mukqI nhIN sI
imldI, auh ien@W nUM pRwpq hY[”swFy s`q mhIny Bu`Ky rih ky vYrI nwl lVnw,sRIr ’qy
P`t shwrny,AYsy kStW dy smyN,mwJy dy isMGW ny s`cy siqgurW nUM ibdwvw ilK
idqw,“AsIN quhwfy is`K nhIN hW[”kul AwXU:-qkrIbn 42 swl 10 mhIny 19
idn[gurqw kIqI:- qkrIbn 32 swl 11 mhIny 2 idn[cOrbrdwr:-srhMd
invwsI BweI ausnwk isMG jI[hzUrI kIrqnIey:- BweI s`dU jI BweI m`dU
jI[iKfwvy:- prmpUjnIk nOvyN pwiqswh jI dy singD pRymI BweI cOpw isMG swihb
jI[surwhI brdwr:- BweI zwlm isMG swihb jI[
249. pihrydwr:- prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy plMGy duAwly rwq nUM
25 isMG pihrw idMdy[ijn@W ’coN bwbw Awlm isMG jI isAwlkotIey muKI sn[jo
siqgurU swihb jI dy nIly GoVy nwl 2 B`jy jWdy,sRIr muVkoN muVkI ho jWdw,s`cy
pwiqswh jI dI SuB s`cI syvw B`j 2 ky bVy hI cwA nwl krdy[hir gun
gwie;kUdih Aru nwcY]3]bcn kmwauNidAW gurU syvw c cwA nwl n`cdy iPrdy,
siqgurU swihb jI dw cyhrw q`k ky ivsmwd rihMdy,bhwdrI nwl Drm-Xu`D lVidAW
www.Gursevak.com 222 q`qkrw
bhuq hI &urqI krdy[ ieh bIr bhwdr sRI cmkOr swihb jI dy Drm Xu`D c ShId
hoey[sÍYXw]Awlm isMG Dry sB AwXuD;jwiq ijsI rjpUq BlyrI[Kws muswihb dws
gurU ko;pws rhY inq sRI muK hyrI[bolin kyr iblws krYN ijh sMg;sdw krnw
bhuqyrI[Awiesu ly ihq sMGr ky;mn hoey AnMd clXo iqs byrI]( gu:pR:sU:)zwlm
AOrMgy dy Byjy hMkwrI idlwvr ^W ny Awpxy pu`q nUM sRI AnMdpur swihb jI ’qy cV@w
ByijAw,ies ny rwq nUM su`iqAW ’qy hmlw krnw cwihAw[s`cy pwiqswh jI nUM bwby
Awlm isMG jI ny jgwieAw[XQw:-Awn AwlmY hmY jgwXo](sRI dsm 64)s`cy
pwiqswh jI AiqAMq ipAwr siqkwr nwl BweI Awlm isMG jI ncnw kih ky
blwauNdy[hzUrI is`K:-BweI bulwkw isMG jI,bwbw ibnod isMG jI,qyhx
swihbzwdy,BweI bwj isMG jI, bwbw kwhn isMG jI Aibcl n`gr qoN bMdy bhwdr
isMG jI nwl Byjy[BweI mnI isMG jI dy BqIjy BweI gurb^S isMG jI[cobdwr:-
BweI kIrqIAw jI[ilKwrI:-sRI sYxw jI[dIvwn:-ipMf frolI qoN gurU Gr dy pRymI
is`K BweI aumrSwh jI dy ipAwry spu`qR BweI nMdcMd jI[ngr vswieAw:-sRI
pwauNtw swihb jI[ gurduAwrw sRI rkwbgMj swihb jI bxwey[JUTw rwj:-pwpI
AOrMgw qy bhwdrSwh[
vwihgurU prmpUjnIk s`cy dsW pwiqswhW jI dw ku`l smW do sO aunqwLI swl
hY jI,hux ju`go ju`g At`l gurU,siqgurU gMRQ swihb jI hn[XQw:- siqguru myrw sdw
sdw;nw AwvY nw jwie]Ehu AibnwsI purKu hY;sB mih rihAw smwie]13])hir
jugh jugo.jug jugh jugo; sd pIVI gurU clµdI]juig juig pIVI clY.siqgur kI;ijnI
gurmuiK nwmu iDAwieAw])nwnk.juig juig;gur gopwlw])
250. vwihgurU prmpUjnIk siqgurU dsvyN pwiqswh jI dy prmpUjnIk
pVdwdy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI[ prmpUjnIk pVdwdI jgq mwqw gMgw jI[ s`cy
siqgurU dsvyN pwiqswh jI dy prmpUjnIk dwdy jI dy prmpUjnIk dwdw jI s`cy
siqgurU cOQy pwiqswh jI[ s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI dy prmpUjnIk dwdI
jgq mwqw nwnkI jI dI s`s,jgq mwqw gMgw jI[ jgq mwqw gMgw jI dI
prmpUjnIk s`s jgq mwqw BwnI jI[vwihgurU prmpUjnIk siqgurU dsvyN pwiqswh
jI dy AiqAMq ipAwry BqIjy DMn siqgurU A`TvyN pwiqswh jI, bwbw Swm isMG jI,
bwbw gulwb isMG jI qy rwmrwey jI[vwihgurU prmpUjnIk qwey:- siqgurU dsvyN
pwiqswh jI dy prmpUjnIk s`cy ipqw siqgurU nOvyN pwiqswh jI dy cwry v`fy BweI
www.Gursevak.com 223 q`qkrw
qwey jI hn[ prmpUjnIk siqgurU s`qvyN pwiqswh jI dy prmpUjnIk mwqw jI Aqy
bwby sUrjml jI dy mihl mwqw Kym kOr jI siqgurU dsvyN pwiqswh jI dIAW
ipAwrIAW qweIAW hn[
vwihgurU] Awp jI dy ipAwry qwey jIAW dy spUq:- prmpUjnIk siqgurU sqvyN
pwiqswh jI, bwbw dIp cMd jI qy hMkwrI DIrml Awp jI dy BweI hn[siqgurU
A`TvyN pwiqswh jI dy prmpUjnIk dwdy sRI bwbw guridqw jI[ vwihgurU siqgurU
A`TvyN pwiqswh jI dy prmpUjnIk dwdy jI dy prmpUjnIk pVdwdy siqgurU cOQy
pwiqswh jI qy prmpUjnIk pVdwdI jgq mwqw BwnI jI[
vwihgurU siqgurU dsvyN pwiqswh jI dy bwby s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI[
siqgurU nOvyN pwiqswh jI dy prmpUjnIk bwby siqgurU pMjvyN pwiqswh jI[ siqgurU
s`qvyN pwiqswh jI dy prmpUjnIk bwby siqgurU CyvyN pwiqswh jI[ siqgurU CyvyN
pwiqswh jI dy prmpUjnIk bwby cOQy pwiqswh jI[ siqgurU pMjvyN pwiqswh jI dy
prmpUjnIk bwby bwbw hirdws jI[gur bMswvlI sMpUrnM]

www.Gursevak.com 224 q`qkrw

You might also like