U N I V E R Z I T E T U S A R A J E V U

E L E K T R O T E H N I K I F A K U L T E T U S A R A J E V U

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------








- INENJERSKA MATEMATIKA 2-
Ak. 2011/2012. godina
Formulacije i rjeenja zadataka sa drugog parcijalnog ispita
odranog 13.06.2012. godine (Grupa B)



Galijaevi Sanel




Sarajevo, juni 2012.
Zadaci i rjeenja sa drugog parcijalnog ispita iz predmeta INENJERSKA MATEMATIKA 2, ETFS, 13.06.2012. - Grupa B
2

ZADACI I RJEENJA - Grupa B
Zad. 1. Rijeiti (sa ili bez primjene Laplaceove transformacije) diferencijalnu jednainu
4 2cos(2 ) y y x + = ; (0) 0 y = , (0) 4 y = . (2,5 [b.])
Rjeenje:

I nain (primjenom Laplaceove transformacije): Ako se na zadanu linearnu (nehomogenu) diferencijalnu
jednainu drugog reda s konstantnim koeficijentima primijeni svojstvo izvoda/derivacije (Teorema diferenciranja
originala) jednostrane Laplaceove transformacije, uz uvaavanje dobro poznate (jednostrane) Laplaceove
transformacije funkcije cos(2 ) x ( { }
2
cos(2 ) ( )
4
p
x p
p
=
+
L , Re( ) 0 p > ), onda se dobije slijedea algebarska
jednaina (u kompleksnoj /frekvencijskoj/ domeni):
2
2
( ) (0 ) '(0 ) 4 ( ) 2
4
p
p Y p py y Y p
p
+ + + =
+
. (1.1)
Uvrtavanjem zadatkom zadanih poetnih uslova u (1.1) i daljnjim sreivanjem, dobije se:
2 2 2
2 4
( )
( 4)( 4) 4
p
Y p
p p p
= +
+ + +
. (1.2)
Primjenom inverzne Laplaceove transformacije nad relacijom (1.2) dobiva se traeno rjeenje zadane diferencijalne
jednaine, tj.
{ }
-1 -1
2 2 2 2 2 2
2 2
( ) ( ) ( ) 2 ( )
2 2 2
p
y x Y p x x
p p p

= = +
`
+ + +
)
L L ,
gdje se primjenom svojstva linearnosti (aditivnosti i homogenosti) i Borelove formule, uz uvaavanje dobro
poznatih inverznih Laplaceovih transformacija elementarnih funkcija, dobije:
( )
-1 -1
2 2 2 2 2 2
2 2
( ) ( ) 2 ( ) sin(2 ) cos(2 ) 2sin(2 )
2 2 2
p
y x x x x x x
p p p

= + = +
` `
+ + +
) )
L L
. (1.3)

Kako je (prema definiciji konvolucije funkcija):
[ ]
0 0 0
0
1
sin(2 ) cos(2 ) sin(2 )cos(2( ))d sin(2 )d sin(4 2 )d
2
1 1 1
sin(2 ) cos(4 2 ) sin(2 ),
2 8 2
x x x
x
x x t x t t x t t x t
x x t x x x
(
= = + = (
(

= =

(1.4)
to se, uvrtavanjem (1.4) u (1.3), konano dobije traeno rjeenje zadane diferencijalne jednaine u obliku:
1
( ) 2sin(2 ) sin(2 )
2
y x x x x = + .
II nain (bez primjene Laplaceove transformacije): Zadana diferencijalna jednaina je linearna nehomogena
diferencijalna jednaina drugog reda s konstantnim koeficijentima, data u obliku:
4 ( ) y y f x + = ,
gdje je f neprekidna (kao elementarna) funkcija na R (prirodni domen Dom( ) f funkcije f ), pa su u okolini
proizvoljnih poetnih uslova
0
0
0
( ) y x y = ,
0
1
0
( ) y x y = , gdje je
0
x R, (pa tim prije i u okolini zadanih poetnih
uslova (0) 0 y = , (0) 4 y = ), zadovoljeni uslovi teoreme o egzistenciji i jedinstvenosti rjeenja. Pripadna
homogena diferencijalna jednaina (dobivena za ( ) 0 f x = ) ima obliku:
4 0 y y + = , (1.5)
odakle je karakteristina jednaina data sa:
2
4 0 k + = , (1.6)
iji su korijeni:
1,2
2 ( ) k i i = = ,
Zadaci i rjeenja sa drugog parcijalnog ispita iz predmeta INENJERSKA MATEMATIKA 2, ETFS, 13.06.2012. - Grupa B
3

gdje je i imaginarna jedinica, pa je opte rjeenje pripadne (linearne) homogene diferencijalne jednaine (1.5) dato
u obliku:
[ ]
1 2 1 2
( ) sin( ) cos( ) sin(2 ) cos(2 )
x
h
y x e C x C x C x C x

= + = + , (1.7)
gdje su
1
C i
2
C proizvoljne realne konstante.
Opte rjeenje zadane nehomogene linearne diferencijalne jednaine, uz ve odreeno opte rjeenje pripadne
homogene diferencijalne jednaine, pogodno je (u ovom sluaju) nai metodom pretpostavljanja partikularnog
rjeenja (naravno, ono se moe odrediti i nekim drugim metodama kao npr. Lagrangeovom metodom varijacije
konstanti). Zbog oblika funkcije f :
[ ] ( ) 2cos(2 ) ( ( )cos( ) ( )sin( ) )
x
m m
f x x e P x qx Q x qx

= = + , (1.8)
gdje je konstanta, a jedan od polinoma ( )
m
P x i ( )
m
Q x ima stepen m , a drugi - stepen ne vei od m (za sluaj
ovog zadatka ima se da je 0 m = ), i injenice da su 2 iq i = korijeni karakteristine jednaine viestrukosti
1 (ili u optem sluaju viestrukosti s ), to se partikularno rjeenje date diferencijalne jednaine pretpostavlja u
obliku:
[ ] ( ) cos(2 ) sin(2 )
p
y x x A x B x = + (1.9)
(ili u optem sluaju u obliku ( ) ( )cos( ) ( )sin( )
s x
m
p m
y x x e P x qx Q x qx

( = +

, gdje su m P i
m
Q polinomi
stepena m s neodreenim koeficijentima). Neodreene (realne) konstante A i B (ili optije, koeficijenti
polinoma stepena m ) odreuju se tako da
p
y bude rjeenje date nehomogene diferencijalne jednaine. Derivacije
prvog i drugog reda funkcije
p
y , date sa (1.9), su:
[ ] cos(2 ) sin(2 ) 2 sin(2 ) cos(2 )
p
y A x B x x A x B x = + ,
[ ] [ ] 4 sin(2 ) cos(2 ) 4 cos(2 ) sin(2 )
p
y A x B x x A x B x = + + .
Uvrtavanjem funkcija
p
y i
p
y u datu diferencijalnu jednainu dobiju se vrijednosti traenih koeficijenata A i
B :
0 A = ,
1
2
B = ,
odakle je (prema (1.9)) partikularno rjeenje:
1
( ) sin(2 )
2
p
y x x x = , (1.10)
pa je opte rjeenje zadatkom date diferencijalne jednaine:
1 2
1
( ) ( ) ( ) sin(2 ) cos(2 ) sin(2 )
2
h p
y x y x y x C x C x x x = + = + + . (1.11)
Konstante
1
C i
2
C odreuju se iz zadanih poetnih uslova:
2
(0) 0 0 y C = = ,
1 2 0 1
1
(0) 4 2 cos(2 ) 2 sin(2 ) sin(2 ) cos(2 ) 2
2
x
y C x C x x x x C
=
(
= + + =
(

,
ijim uvrtavanjem u (1.11) se dobije traeno rjeenje date linearne nehomogene diferencijalne jednaine u obliku:
1
( ) 2sin(2 ) sin(2 )
2
y x x x x = + .
Zad. 2. Predstaviti (uz precizno teoretsko obrazloenje postupka rjeavanja) Fourierovim integralom realnu
funkciju f jedne realne promjenljive definiranu formulom
1 , 1 0,
( ) 1 , 0 1,
0, 1.
t t
f t t t
t

+ <

= < <

(1+1,5 [b.])
Rjeenje:
Grafik zadane funkcije f prikazan je na slici 2.1.
Zadaci i rjeenja sa drugog parcijalnog ispita iz predmeta INENJERSKA MATEMATIKA 2, ETFS, 13.06.2012. - Grupa B
4


Slika 2.1. Grafik funkcije ( ) f t
Zadana funkcija f je elementarna po dijelovima (pa je na tim dijelovima i neprekidna), a u takama u okolini kojih
funkcija f mijenja analitiki oblik vrijedi:
1 1
lim ( ) lim ( ) ( 1) 0
t t
f t f t f
+

= = = ,
0 0
lim ( ) lim ( ) (0) 1
t t
f t f t f
+

= = = ,
1 1
lim ( ) lim ( ) (1) 0
t t
f t f t f
+

= = = ,
pa je f neprekidna i u tim takama, odakle slijedi neprekidnost zadane funkcije f na njenom prirodnom domenu
Dom( ) f = R. Kako je f i monotona na bilo kojem konanom razmaku ( , ) a b R, to ona zadovoljava
Dirichletove uslove. Osim toga funkcija f je i apsolutno integrabilna na R, jer je:
1
0
( )d 2 (1 )d 1 ( ) f t t t t
+

= = <

,
pa postoji Fourierova transformacija i Fourierov integral funkcije f . Budui da je funkcija f jo i parna (tj.
( ) ( ) f t f t = , ( ) Dom( ) t f ), to se Fourierova (kosinusna) transformacija moe nai prema formuli:
( ) ( )
+
0
2
( )cos( )d S a f t t t

= =

, (2.1)
odakle je:
( )
1 1 1
0 0 0
1
1 1
0 0
0
0
2 2
1
2 2
(1 )cos( )d cos( )d cos( )d
2 1 1 1
sin( ) sin( ) sin( )d
2 sin( ) sin( ) 1 2 1 cos( )
cos( ) .
S t t t t t t t t
t t t t t
t

(
= = = (
(



( (
= + =
`
( (


)

(
= + =
`
(


)

(2.2)
Sada se zadana funkcija f , uz uvaavanje (2.2), moe predstaviti Fourierovim integralom, prema formuli:
( )
2
0 0
1 cos( ) cos( ) 2
( ) ( )cos( )d d
t
f t S t



+ +

= =

.
Zad. 3. Izraunati trojni integral
2 2
d d d
D
x y x y z +

,
gdje je ( )
{ }
3 2 2 2 2 2 2
: , , : 1, 2 D x y z x y z x y z z = + + + + R . (2,5 [b.])
Rjeenje:
Uvoenjem zamjene promjenljivih (sfernih koordinata):
t
( ) f t
1
1
1
0
Zadaci i rjeenja sa drugog parcijalnog ispita iz predmeta INENJERSKA MATEMATIKA 2, ETFS, 13.06.2012. - Grupa B
5

[ ) [ ] [ ]
cos( )sin( )
sin( )sin( ) , 0, , 0, 2 , 0,
cos( )
x
y
z

= +

, (3.1)
jednaine sfera
2 2 2
1 x y z + + = i
2 2 2
2 x y z z + + = postaju:
1 = i 2cos( ) ( 0) = ,
iji je meusobni presjek (za [ ] 0, /2 ):
1 2cos( )
3

= = ,
pa se oblast D preslikava na oblast D D , gdje su:
: 0 1, 0 2 , 0
3
D

, (3.2)
: 0 2cos( ), 0 2 ,
3 2
D

. (3.3)

Kako je Jacobijan preslikavanje:
2
cos( )sin( ) sin( )sin( ) cos( )cos( )
( , , )
sin( )sin( ) cos( )sin( ) sin( )cos( ) sin( )
( , , )
cos( ) 0 sin( )
x x x
D x y z y y y
J
D
z z z










= = = =

, (3.4)
to dati trojni integral postaje:
2 2 3 2 3 2
2cos( ) 2 1 2
3 2
2 3 2 3
0 0 0 0 0
3
3 2
2 2 4
0
3
d d d sin ( )d d d sin ( )d d d
d sin ( )d d d sin ( )d d
3 1 3
sin ( )d 8 sin ( )cos ( )d 8
2 2 6 8 32 3 2
2
4 3
D D D
x y x y z

+ = + =
= + =
| | | |
= + = + =
| |
\ \
=



3 3
.
4
| |
|
\

Zad. 4. Izraunati povrinski integral druge vrste
3 3 3
d d d d d d
S
x y z y z x z x y + +

, gdje je S vanjska strana sfere

zadane jednainom
2 2 2 2
x y z r + + = ( 0 r > ).
Rjeenje:
Povrinski integral druge vrste zapisan u obliku:
( , , )d d ( , , )d d ( , , )d d
S
P x y z y z Q x y z x z R x y z x y + +

, (4.1)
moe se, uz uvaavanje injenice da, kada se element povrine dS projicira na koordinatne ravni(ne), povrina
dobivenih projekcija je jednaka umnoku tog elementa povrine dS i kosinusa ugla kojeg zatvara normala
Zadaci i rjeenja sa drugog parcijalnog ispita iz predmeta INENJERSKA MATEMATIKA 2, ETFS, 13.06.2012. - Grupa B
6

povrine s osom okomitom na posmatranu ravan (pa vrijedi: d d d cos y z S = , d d d cos x z S = i
d d d cos x y S = ), zapisati u obliku:
( )
( ) 0
cos cos cos d d d
S S S
P Q R A A n + + = =

r r
r r
, (4.2)
gdje su ( , , ) ( ( , , ), ( , , ), ( , , )) A A x y z P x y z Q x y z R x y z = =
r r
i
0
(cos , cos , cos ) n =
r
, a , i su uglovi
koje spoljanja normala zaklapa sa koordinatnim osama. U posmatranom sluaju vrijedi da je
3
P x = ,
3
Q y = i
3
R z = , iji su parcijalni izvodi:
2
3
P
x
x

,
2
3
Q
y
y

i
2
3
R
z
z

. (4.3)
Kako su funkcije P , Q i R neprekidne (kao elementarne funkcije) na svom prirodnom domenu (=
3
R ) i imaju
parcijalne izvode
P
x

,
Q
y

i
R
z

koji su takoer (kao elementarne funkcije) neprekidne na svom prirodnom

domenu (=
3
R ), pa tim prije i na oblasti
3
D R koju ograniava vanjska strana sfere zadane jednainom
2 2 2 2
x y z r + + = ( 0 r > ), to se za izraunavanje povrinskog integrala (4.2) moe koristiti formula Green -
Gauss - Ostrogradskog (GGO):
( ) cos cos cos d d d d div( )d
S V V
P Q R
P Q R x y z A V
x y z

| |
+ + = + + =
|

\

r
. (4.4)
Sada je traeni povrinski integral druge vrste:
( )
3 3 3 2 2 2
d d d d d d 3 d d d
S V
x y z y z x z x y x y z x y z + + = + +

. (4.5)
Uvodei sferne koordinate:
[ ) [ ] [ ]
cos( )sin( )
sin( )sin( ) , 0, , 0, 2 , 0,
cos( )
x
y
z

= +

, (4.6)
jednaina vanjske strane sfere S postaje: r = , ( 0 r > ), pa se oblast V preslikava na oblast V , datu sa:
: 0 , 0 2 , 0 V r < .
Kako je Jacobijan preslikavanje:
2
( , , )
sin( )
( , , )
D x y z
J
D


= = , (4.7)
to desna strana relacije (4.4) postaje:
( )
2
2 2 2 4 4 5
0 0 0
12
3 d d d 3 sin( )d d d 3 d d sin( )d
5
r
V V
x y z x y z r

+ + = = =

.

Zad. 5. Neka je f

funkcija koja je 2 - periodiko proirenje parnog produenja

0
f na segment [ ] ,
funkcije f zadane formulom
, 0 ,
( )
0, .
x x
f x
x

<

=

=

a) Nacrtati grafike zadane funkcije f , njenog parnog produenja
0
f i 2 - periodikog proirenje f

(funkcije
0
f ) na skup (realnih brojeva) R, a zatim napisati analitiki oblik funkcije f

i ispitati da li te funkcije
zadovoljavaju Dirichletove uslove za razvoj funkcije u Fourierov red. (1+0,5+1 [b.])
Zadaci i rjeenja sa drugog parcijalnog ispita iz predmeta INENJERSKA MATEMATIKA 2, ETFS, 13.06.2012. - Grupa B
7

b) Napisati trigonometrijski Fourierov red (u realnom i u kompleksnom obliku) zadane funkcije f

. (2+1 [b.])
c) Ispitati da li dobijeni red u b) konvergira obino, apsolutno i uniformno ka zadanoj funkciji f

(na R).
(1,5+0,5+0,5 [b.])
d) Napisati Besselovu nejednakost za dobijeni red u b), a zatim ispitati da li taj red konvergira u srednjem ka
zadanoj funkciji f na segmentu [ ] 0, . (0,5+1,5 [b.])
Rjeenje:
a) Zadana funkcija f je definirana na segmentu [ ] 0, i neprekidna je u svim takama polusegmenta [ ) 0, , a u
taki x = ima prekid prve vrste (jer je lim ( )
x
f x

= , a ( ) 0 f = ), pa je ona djelimino neprekidna funkcija.
Osim toga, njen izvod/derivacija (prvog reda) [ ) : 0, f R je ( ) 1 f x = za 0 x < (a za [ ] : 0, f R
vrijedi da je ( ) 1 f x = za 0 x < , ( ) f = za x = ), pa je [ ) : 0, f R neprekidna u svim
takama polusegmenta [ ) 0, (a [ ] : 0, f R ima prekid druge vrste u taki x = ). Graf(ik) zadane funkcije
f je prikazan na slici 5.1.

Slika 5.1. Grafik funkcije ( ) f x
Parno produenje (na segmentu [ ] , l l R) proizvoljne funkcije f (zadanu na segmentu [ ] 0,l ), koja je
djelimino neprekidna zajedno sa svojim izvodom f , definira se formulom:
[ ]
[ ]
0
( ), 0, ,
( )
( ), , 0 ,
f x x l
f x
f x x l

(5.1)
pa je parno produenje zadane funkcije f , prema (5.1) (za l = ), dato sa:
[ )
( ]
0
, 0, ,
( ) , , 0 ,
0, ,
x x
f x x x
x x

= =

(5.2)
iji je graf(ik) prikazan na slici 5.2.

Slika 5.2. Grafik funkcije
0
( ) f x
Graf(ik) 2 - periodikog proirenja f

(funkcije
0
f ) na skupu (realnih brojeva) R je prikazan na slici 5.3.
x
0
( ) f x

0
x
( ) f x

0
Zadaci i rjeenja sa drugog parcijalnog ispita iz predmeta INENJERSKA MATEMATIKA 2, ETFS, 13.06.2012. - Grupa B
8


Slika 5.3. Grafik funkcije ( ) f x

Analitiki oblik T - periodikog proirenja proizvoljne funkcije : , f a b K ( , , a b K R R) moe se
definirati formulom:
( )
( ), ( , ),
( ) ( ), ( , ),
( ) ( ) /2, ,
f x x a b
f x f x kT x a kT b kT k
f a f b x a kT x b kT

= + +

+ = + = +

Z. (5.3)
Sada je, u skladu s (5.3), analitiki oblik funkcije f

(koja je 2 - periodiko proirenje funkcije

0
f na skupu R)
odreen relacijom:
( ]
[ )
( ]
[ )
, , 0 ,
0, ,
2 , (2 1) , 2 ,
( ) ,
2 , 2 ,(2 1) ,
0, (2 1) (2 1) ,
x x
x x
x k x k k
f x k
x k x k k
x k x k

+
=

= = +

Z . (5.4)
Kako je ve konstatovano, zadana funkcija f je djelimino neprekidna funkcija na segmentu [ ] 0, (u taki
x = ima prekid /skok/ prve vrste), te, oigledno (sl. 5.1.), postoji podjela (subdivizija) segmenta [ ] 0, na
konano mnogo dijelova, takva da je zadana funkcija f monotona na svakom (pod)segmentu [ ] [ ]
1
, 0,
i i
x x

,
(
1 i i
x x

< , 1, 2,..., i n = , n N), pa ona zadovoljava Dirichletove uslove. Analogno, funkcije

0
f i f

su
djelimino neprekidne na svom podruju definiranosti i, pri tome, te funkcije u takama prekida ( x = za
funkciju
0
f i (2 1) x k = + , (k Z) za funkciju f

) imaju prekide (skokove) prve vrste, te , oigledno (sl. 5.2. i

sl. 5.3.), postoje podjele (subdivizije) njihovih podruja definiranosti na konano mnogo dijelova, takve da su
funkcije
0
f i f

monotone na svakom (pod)segmentu [ ]

1
,
i i
x x

(koji je podskup podruja definiranosti funkcija

0
f i f

, respektivno), (
1 i i
x x

< , 1, 2,..., i n = , n N), pa i te funkcije (

0
f i f

) zadovoljavaju Dirichletove
uslove.
b) Kako je funkcija f

djelimino neprekidna funkcija osnovnog perioda 2 , to joj se moe pridruiti

trigonometrijski Fourierov red (u realnom i u kompleksnom obliku):
( ) ( )
( )
0
1
( ) ~ cos sin
2
inx
n n n
n n
a
f x a nx b nx c e
+ +

= =
+ + =

, (5.5)
gdje su
0
a ,
n
a ,
n
b i
n
c Fourierovi koeficijenti trigonometrijskog (Fourierovog) reda u realnom i u kompleksnom
obliku. Budui da je f

jo i parna, koeficijenti Fourierovog reda su ( 0

n
b = , ( 1 n )):
x
( ) f x

0

2 3 2 3
Zadaci i rjeenja sa drugog parcijalnog ispita iz predmeta INENJERSKA MATEMATIKA 2, ETFS, 13.06.2012. - Grupa B
9

0
0 0
2 2
( )d d a f x x x x

= = =

,
( )
( )
( )
0
0 0 0
2
2 2
0
2 2 2 1 1
( )cos( )d cos( )d sin( ) sin( )d
4
, 2 1,
2 1 2
2 1
cos( ) 1 1 , 1.
0, 2 ,
n
n
a f x nx x x nx x x nx nx x
n n
n k
n
nx k n
n n
n k

(
= = = =
`
(


)

(

= = = (


(


=

Z

Na osnovu poznate veze izmeu Fourierovih koeficijenata trigonometrijskog (Fourierovog) reda u realnom i u
kompleksnom obliku, ima se ( 0
n
b = , ( 1 n )):
( ) ( )
( )
( )
2
2
2
, 2 1,
1 1
2 1
1 1 , 1
2 2
0, 2 ,
n n
n n n
n k
a
n
c a ib k n
n
n k

= = = = (

Z ,
0
0
( 1),
2 2
n n
a
c c n c

= = = ,
gdje je i imaginarna jedinica.
Sada se funkciji f

za ( ) x R pridruuje (konvergentan) trigonometrijski Fourierov red zapisan u realnom

obliku:
( )
( )
( )
2 2
1 1
cos (2 1) 2 1 4
( ) ~ 1 1 cos( )
2 2 2 1
n
n n
n x
f x nx
n n


+ +

= =

+ = (



, (5.6)
odnosno u kompleksnom obliku:
( )
( )
2 2
, 0
1 1 2 1
( ) ~ 1 1
2 2 2 1
n inx inx
n n n
f x e e
n n


+ +

= =
+ = (



. (5.7)
Poto je u dijelu rjeenja ovog zadatka pod a) zakljueno da f

zadovoljava Dirichletove uslove na svom podruju

definiranosti, to pridrueni trigonometrijski Fourierov red (u realnom i u kompleksnom obliku) konvergira za
( ) x R . Osim toga, u takama neprekidnosti funkcije f

, tj. ( ) { } ( )
\ 2 1 x k + R , (k Z), taj red
konvergira (po takama) ka funkciji f

:
( )
( ) ( )
2 2
1
cos (2 1) 4 2 1
( )
2 2 2 1 2 1
inx
n n
n x
f x e
n n


+ +

= =

= =


, ( ) { } ( )
\ 2 1 x k + R , (k Z),
a u takama prekida funkcija ( ) S x koju taj red definira je:
((2 1) 0) ((2 1) 0)
( ) ((2 1) )
2
f k f k
S x f k

+ +
= = , ( ) 2 1 x k = + , k Z.
c) Kao posljedica zadovoljenja Dirichletovih uslova za funkciju f

(na R), slijedi (ve ranije ustanovljena)

(obina) konvergencija (konvergencija po takama) dobijenog trigonometrijskog Fourierovog reda ka funkciji f

,
te u svim takama njene neprekidnosti, tj. ( ) { } ( )
\ 2 1 x k + R , ( k Z) dobijeni red konvergira (obino
/po takama/) ka funkciji f

. Kako je u takama neprekidnosti

( )
( ) ( )
2 2
cos (2 1) 1
2 1 2 1
n x
n n

, ( ) { } ( )
\ 2 1 x k + R , ( ) n N ,
Zadaci i rjeenja sa drugog parcijalnog ispita iz predmeta INENJERSKA MATEMATIKA 2, ETFS, 13.06.2012. - Grupa B
10

a pozitivni (numeriki) red
( )
2
1
1
2 1
n
n
+
=

konvergira, to, prema, Weierstrassovom kriteriju, dobijeni (majorirani

funkcionalni) trigonometrijski Fourierov red konvergira apsolutno i uniformno ka zadanoj funkciji f

za
( ) { } ( )
\ 2 1 x k + R .
d) Besselova nejednakost definirana je relacijom:
( )
2
2
1
( ) d
b
i
i
a
c f x x
+
=

, (5.8)
gdje su
i
c ( 1, 2,..., ,...
n
i c = ) (Fourierovi) koeficijenti Fourierovog reda
1
( )
i i
i
c x
+
=

djelimino neprekidne
funkcije f ( f H , gdje je H skup djelimino neprekidnih realnih funkcija posmatranih na segmentu [ ] , a b i
ine ga sve neprekidne funkcije na segmentu [ ] , a b sa iskljuenjem, moda, konanog broja prekida prve vrste
i konanog broja taaka otklonjivog prekida) po ortonormiranom nizu( )
i
, ( )
i
H , ( ) i N . Za sluaj
trigonometrijskog Fourierovog reda zapisanog u realnom obliku, nejednakost (5.8) poprima oblik:
( )
( )
2
2
2 2 0
1
2
( ) d
2
b
n n
n
a
a
a b f x x
T
+
=
+ +

, (5.9)
gdje je T duina posmatranog intervala/segmenta (T b a = ). Kako u analiziranom sluaju dobivenog reda u b)
za segment [ ] , vrijedi:
( )
2
2
2
0
1 2 2
( ) d d
3
f x x x x

= =

,
2 2
0
2 2
a
= ,
( )
( )
2 2
2 4
1 1
16 1
2 1
n n
n n
a b
n
+ +
= =
+ =

,
to Besselova nejednakost postaje:
( )
( )
2
2
2 4
1
16 1 1
( ) d
2 2 1
n
f x x
n

=

+

, (5.10)
odakle slijedi:
( )
4
4
1
1
96 2 1
n
n

+
=

, (5.11)
pri emu znak jednakosti u (5.8) - (5.11) se ima u sluaju konvergencije u srednjem Fourierovog reda ka funkciji
f

(tzv. jednakost Parsevala).

Da bi trigonometrijski Fourierov red dobiven u b) konvergirao u srednjem ka zadanoj funkciji f na segmentu
[ ] 0, , potrebno je i dovoljno da vrijedi jednakost Parsevala (na tom segmentu):
( )
( )
2
2
2 2 0
1
0
2
( ) d
2
n n
n
a
a b f x x

+
=
+ + =

, (5.12)
Kako je
( )
2
2
2
0 0
2 2 2
( ) d d
3
f x x x x

= =

,
2 2
0
2 2
a
= ,
( )
( )
2 2
2 4
1 1
16 1
2 1
n n
n n
a b
n
+ +
= =
+ =

,
to e jednakost (5.12) vrijediti ako je
( )
4
4
1
1
96 2 1
n
n

+
=
=

. Polazei od poznate jednakosti

4
4
1
1
90
n
n

+
=
=

ima se
( ) ( ) ( )
4 4 4 4 4
1 1 1 1
1 1 1 1 1 1
16 2 1 2 2 1
n n n n
n n n n n
+ + + +
= = = =
| |
= + = +
|

\

,
odakle je zaista:
Zadaci i rjeenja sa drugog parcijalnog ispita iz predmeta INENJERSKA MATEMATIKA 2, ETFS, 13.06.2012. - Grupa B
11

( )
4 4
4 4
1 1
1 15 1 15
16 16 90 96 2 1
n n
n n

+ +
= =
= = =

, (5.13)
pa trigonometrijski Fourierov red dobiven u b) konvergira u srednjem ka zadanoj funkciji f na segmentu [ ] 0, .
(Nije teko primijetiti da iz (5.13) slijedi da u (5.11) vrijedi znak jednakosti, tj. Besselova nejednakost prelazi u
jednakost Parsevala).

--------------------------------------- @ ---------------------------------------

N a p o m e n a : N a p o m e n a : N a p o m e n a : N a p o m e n a :
Rjeenja zadataka iz Grupe A s ovog ispitnog roka dobivaju se analogno navedenim rjeenjima za Grupu B, osim
dijela Zad. 5. c), gdje je ispitivanje apsolutne konvergencije dobijenog trigonometrijskog Fourierovog reda ka
zadanoj funkciji f

(na R) pogodno vriti primjenom Dirichletovog kriterija za konvergenciju numerikih i

funkcionalnih redova, a ispitivanje uniformne konvergencije dobijenog trigonometrijskog Fourierovog reda ka
zadanoj funkciji f

(na R) pogodno je, osim koritenja Dirichletovog kriterija, primjeniti i opti Cauchyjev
kriterij za uniformnu konvergenciju funkcionalnih redova.