PRAISTORIJA

- Poceci arhitektonskog stvaranja na podrucju Sredozemlja -

PALEOLIT
Starije kameno doba PALEOLIT; Covjek paleolita lovac i sakupljac plodova; (muskarac se bavi lovom, dok zena sakuplja plodove i pravi odjecu od zivotinjske koze) Zivot u hordi; Glad pokretac sve ljudske aktivnosti; Stalno u pokretu; Nema potrebe za gradjenjem umjetnih stalnih sklonista; Ipak grade se privremena satori od zivotinjske koze i zemunice;

PALEOLIT
Savjest ovog covjeka na jako niskom nivou (uprkos tome on stvara veliku umjetnost slikarstva i skulpture); Glavni motiv umjetnosti ZIVOTINJA koju lovi (u skulpturi kao motiv javlja se i zenska figura); Paleolitski covjek REALISTA slika naturalisticki, sa neznatnom stilizacijom (u pecini); Obredi uz vatru prije lova;

Praistorijski ljudi u svojoj kuci pecini (figure)

PALEOLIT
Najznacajnija nalazista ovakvih crteza Spanija i juzna Francuska Danas arheolozi nalaze paleolitske umetnosti svrstavaju u razdoblja koja su dobila ime po najpoznatijim peinama: Orinjako doba (po peini Aurignac u Francuskoj) - 30.000 25.000 g. p. n. e. Solitrensko doba (po peini SolutrePolully u Francuskoj) (takoe peine: Lespugue, Predmost)- 25.000 18.000 g. p. n. e. Magadalensko doba (po peini La Magdeleine u Francuskoj) (takoe peine: Lasko- Lascaux, El Castillo, Pechmerl) 18.000 14.000 g. p. n. e. Najpoznatij Altamira Ranjeni bizon (sjeverna Spanija)

Ranjeni bizon

PALEOLIT
Pecina Lasko u Fr. bizon, jelen, konji i goveda naslikani u mnostvu, jedni preko drugih; Slike se nalaze skrivene duboko u pecinama u utrobi zemlje; To govori da nisu sluzile kao dekoracija, vec su vezane za kult plodnosti; Slikali zivotinje, misleci da tako ubijaju njihov duh ili ih slikaju da bi se razmnozile; Kao motiv u sku;pturi najcesce se javlja zenska figura; Najpoznatija Vilendorfska venera; (Austrija)

NEOLIT
Mladje kameno doba NEOLIT; Neolitski covjek pripitomljava zivotinje i sije plodove; Zaceci zemljoradnje i stocarstva vezani su za jedno mjesto plodno tlo; Kako on zavisi od prirodnih sila koje mu obezbedjuju rodnu godinu, tako pocinje da ih postuje; Postuje sunce, munju, grom, neke zivotinje i ptice; Pokusava da ih umilostivi i ucini naklonim sebi, pa prinosi zrtve; Zaceci religioznosti vezani za sakralizaciju zemlje i nastanak totemizma; Religioznost utice na umjetnost neolitskog covjeka; Nije realista, kao u paleolitu, vec realizam zamjenjuje apstrakcijom;

NEOLIT
Nema potrebe za seljenjem; Zivot u hordi; Grade se umjetna stalna sklonista; Prve stambene kuce nastaju ne kao pojedinacne, vec kao dio vece stambene zajednice naseobine; Materijali koje koriste: zemlja, kamen i drvo; Od ovih materijala grade: Zemlja zemunice; Kamen kamene kuce; Drvo satoraste kolibe, brvnare i sojenice;

NEOLIT
Neolitske kuce od zemlje zemunice
Razlikujemo tri tipa zemunica:

Ukopane zemunice; Djelimicno ukopane zemunice; Zemunice koje nisu ukopane;

NEOLIT
Ukopane zemunice

Najprimitivniji tip zemunica; Imaju krov od kolja, granja i blata; U unutrasnjost se silazi usjecenim stepenistem; Ognjiste je unutra ili ispred zemunice (ukoliko je unutra, imamo otvor na krovu za izlazak dima);

NEOLIT
Djelimicno ukopane zemunice
Konstrukcija od kolja u obliku kupe, povezana pleterom od pruca; S unutrasnje strane oblijepljena blatom; Spolja najprije slojem busenja, a zatim korom drveta, kao zastita od kise i snijega; Ulazi se pomocu nekoliko natkrivenih stepenika; Ognjiste je unutra, oko koga je zemljana ovalna klupa za sjedenje i spavanje;

NEOLIT
Zemunice koje nisu ukopane

Gradjene su samo od zemlje; Nepravilan podkupolni prostor; Karakteristike: debeli zidovi i mali unutrasnji prostor;

NEOLIT
Neolitske kamene kuce
Gradjene od nepravilnog lomljenika; Nema upotrebe vezivnog materijala; Pokrivenje vrseno ispustanjem slojeva kamena; Kao dodatna zastita od kise i snijega postavljaju se kamene ploce na preklop (slicno danasnjem crijepu);

NEOLIT
I danas mozemo pronaci kuce koje se grade kao u neolitu;
Kolibe felaha u Egiptu jednoprostorne, gradjene od kolja i zemlje; Kamene kuce na Kritu, sa unutrasnjim dvoristem (Uticaj Mesopotamije s razlikom u materijalu); Kamene kuce u Juznoj Italiji truli, ili nesto savrsenije na Sardiniji nuraghi; Primorje, Dalmacija i ostrva kamene kuce tipa poljarica, cemera i bunja;

NEOLIT
Neolitske kuce od drveta sojenice
Sojenicka naselja gradjena uz obale rijeka, mora i jezera; Vise kuca na prostranoj podnici od drvenih oblica; Podnica terasa izdignuta sistemom kolja gusto pobijenog u vodu ili uz obalu; Do terase vodi most cija se podnica moze ukloniti (sigurnost i izolacija); Ovakva naselja gradjena u neolitu, ali i kasnije u bakarnom, bronzanom i zeljeznom dobu;

NEOLIT
Neolitske kuce od drveta sojenice
Sama sojenica sadrzi jednu ili dvije prostorije; ako sadrzi dvije, u prvoj je ognjiste, a druga sluzi za spavanje; Gradnjena od stubova, greda i kosnika (ili su zidovi gradjeni od greda postavljenih na preklop); Ispuna zida pleter od pruca obavijen malterom od blata; Krov pokriven slamom i sindrom; Pored kucica, u podnici postojali su otvori za silazak do camaca koji su bili izdubljeni iz jednog debla;

NEOLIT
Neolitske kuce od drveta sojenice
terra mare sojenicko naselje uz obalu oko koga je iskpan kanal u koji se upusta voda iz obliznjeg jezera ili rijeke; kranog sojenicko naselje na vjestackom ostrvu, nastalom nasipanjem kamenja oko sistema kolja; glibice sojenicka naselja na tesko prohodnom mocvarnom terenu; splavice pokretna sojenicka naselja nemamo tacne dokaze o njihovom postojanju;

NEOLIT
Neolitske kuce od drveta sojenice

Prva pronadjena sojenicka naselja: u Ciriskom i Zenevskom jezeru; Kod nas u selu Ripac na Uni kraj Bihaca poticu iz zeljeznog doba, a naseljavali su ih Iliri;

NEOLIT
Utvrdjena sklonista gradine

Krajem neolita dolazi do povecanja broja stanovnika i novog drustveno - ekonomskog poretka; Posledica: potreba za gradnjom utvrdjenih sklonista tj. REFUGIUMA ili kod nas nazvano GRADINA; Gradina moze biti stalno utvrdjeno skloniste ili zbjeg za slucaj opasnosti refugium; Obezbjedjuje sigurnost za rodove koji naseljavaju jedan prostor;

NEOLIT
Utvrdjena sklonista gradine
Prvobitno - utvrdjene koncentricnim pojasom palisada ispred kojih su rovovi; Kasnije odbrambeni zidovi od kamena ili cerpica (bez vezivnog materijala), ucvrsceni drvenom konstrukcijom; Moze da ima jedan ili vise pojaseva palisada, zidova, rovova ili nasipa; U gradinu se ulazi kroz vise ulaza; Gradjene na vrhovima brda ili tesko prohodnim mocvarnim terenima; Osnova nepravilna prati konfiguraciju terena; U zeljeznom dobu, postojala jos jedna centralna utvrda, utvrdjena bedemima;

NEOLIT
Megalitski spomenici
Ako arhitekturu posmatramo kao umjetnost oblikovanja prostora spolja i unutra, onda neolitske kuce nemaju pravu arhitektonsku vrijednost, vec samo upotrebnu; Kult mrtvih; Prvi pravi poceci arhitekture vezuju se za neolitske nadgrobne spomenike MEGALITE; Razlikujemo tri tipa megalita: 1. Dolmeni; 2. Menhiri; 3. Kromlesi;

NEOLIT
Megalitski spomenici Dolmeni
Megalitski spomenici koji se sastoje iz: najmanje dva uspravna monolitna kamena stuba i kamene grede; Javljaju se kao pojedinacni ili u nizu; Pojedinacni cesto se zasipaju zemljom u vidu kupe, formirajuci tako prve tumuluse (npr. Fr. Pokrajina Viena); U nizu stvaraju uzduzne prostore za sahranjivanje (npr. Spanija); Po prvi put formulisan tektonski princip gradnje (zid, stub, greda);

NEOLIT
Megalitski spomenici Menhiri

Menhiri uspravni ogromni monolitni stubovi; Visine do 20 m; Postavljaju se u aleje duzine do 3 km; Simbolizuju dusu umrlog Cesto poprimaju formu muske ili zenske figure; Pretece Egipatskog obeliska;

NEOLIT
Megalitski spomenici Kromlesi
Slozene arhitektonske kompozicije kamenih stubova, povezanih kamenim gredama, postavljeni u koncentricnim pojasevima, izdiferenciranim po visini; Funkcija: monumentalni oltari i zrtvenici; Najpoznatiji kromleh Stonehendge, Engleska;