Ha Noi Van Hoa Va Phong Tuc (Q3) - 787

HA NOI VN HOA VA PHONC T!
C |phn 3) 1
HTTP://obooks.vdcmodIa.com
Mu c Iu c

CH!ONCI: PH! C TRANC......................................................................................................3
CHI C A O A I VI T NAM .................................................................................................4
OI I ! V CHIC VAY..................................................................................................7
CAI YM........................................................................................................................... 10
TOC O !OI CA ............................................................................................................. 14
NON.................................................................................................................................. 16
CH!ONCII: V!I CHOI.......................................................................................................... 20
HOI CO NC!OI O CH!A V!A HA NOI ............................................................................ 21
X!N X!A Q!ANC IA C.................................................................................................. 24
TH! CHOI CY CANH ..................................................................................................... 28
TRO CHOI IOI XOM......................................................................................................... 31
CA VA NC HA NO I ............................................................................................................. 33
CH!ONC III: NCH TH!T ................................................................................................ 36
NCH TH!T M!A ROI N!OC....................................................................................... 37
M!A CH O....................................................................................................................... 41
HAT CIAO !YN ........................................................................................................... 43
IN X!ONC TRO M!C IIN - THANH TR................................................................. 47
N T T!ONC..................................................................................................................... 51
TRANH SON MAI.............................................................................................................. 54
IY KH C C!NC 2
TR!YN V !C TRANH H!NC !A ......................................................................... 57
MY ONC HOA NCH TH!T...................................................................................... 59
V M T TA O THA O.......................................................................................................... 63
CA TR! ONC NHAC N CA HA NOI........................................................................... 65
CIONC HAT XM NC KH!NC... ............................................................................... 69
CH!YN V NHAC HI! X!A....................................................................................... 72
CH! A AO C!OI NM................................................................................................. 76
NCH TH!T HAT A AO .............................................................................................. 79
SONC CHT VOI NCH IN......................................................................................... 84
HA NOI VN HOA VA PHONC T!C |phn 3) 3

CH!ONCI: PH! C TRANC
IY KH C C!NC 4
CHI C A O A I VI T NAM
Co nguoI bao om fu kIu ao nguoI Tay, nguoI Muong ma ra. Co
nguoI bao o om co vaI chI fIf noI ao cua cac ch om Hu, Cham.IaI co
nguoI cho rang om fhanh hnh fu b ao mo ba mo by cua df KInh ac
huyn fhoaI... Nhung y kIn do du co nhung fy I chinh xac nhf dnh
nao do. Nhung, dung ra, om fIp nhn hnh anh va hoI huong cua nhIu
mIn frong ca nuoc gom gop IaI, b sung cho nhau ma fhanh. m da co
maf o Phap va o Anh fu nhung nam 1913. HI do va sau do if nam, om
vn con don so va duoc caf, may foan bang fay ca. Cua hang hoa ma.
Thoaf du Ia caI ao daI, c fron, mau nu. fam gIang, mo ga, h
fhuy. Vaf ao fhang, fay bo, xo mf doan o c fay, caI cuc bn suon.
Nhung nam 1936-1938, fu co so san co, chIc ao daI da duoc hoa sI Caf
Tuong fhIf k va b fri IaI da ra doI. PhaI noI mf chuf v ng Caf
Tuong. ng da p u nhIu y d caI cach y phuc VIf Nam, nhf Ia chIc
ao daI. Ong say sua voI ca nhung buc fhu rng. phuong, nhung buc
franh Hang Trng. Nhung ng fho phung chIc ao daI. Ong Ia sInh vIn
fruong Cao dang My fhuf ng uong, hoc hf 5 nam va da ff nghIp.
Ong cung co mf s franh. Nhung moI nguoI bIf dn ng chu yu qua
chIc ao daI voI cng frnh caI fIn cua ng. ng Ia nguoI du fIn dung
may khu d may chIc ao daI. ng fac nay ruf ngan duoc rf nhIu
fhoI gIan so voI khu fay. Io dI nhIn con mf vaI v fri quan frong, hoa
my d quyf dnh chf Iuong chIc ao phaI dung dn ban fay khoo Ioo
cua nguoI fho. ng caI fIn caI c ao, dua no In fhanh c dung cao 2
confImof. Ong con Iang x kIu c cung, c baf choo va c canh hoa.
ng quy dnh v fri nhung chIc khuy bm va dua ra nhIu kIu khuy,
khuyf, bo dI fa ao phu, ngan dm frong. Ta ao daI bung xung cach
maf df 20cm. ng chu y Iam cho d daI cua haI maf fruoc sau co d d
chun xac d cho khI mac vao duoc cang, Iuon saf, bo khif Iy nhung
duong nof cua co fh, fn cao b nguc, Iam cho oo fhon fha, fhaf day
Iung ong...
Chinh v vy, ao daI Caf Tuong Io muya |Io mur fhoo fIng Phap
Ia Caf Tuong) duoc nhIu nguoI ua chung. Trong s nay, da s Ia nhung
nu sInh, nhung ch om fhinh an mac dop. Ao daI Ia fhoI frang fuyf dI
cho nhung nhn vf fIu fhuyf nhu c IIn frong Canh hang hoa, c
Ioan frong oan fuyf c MaI frong Nua chung xun va if Iu sau c
fhIu nu bn hoa hu cua T Ngoc Vn, cho c gaI frong buc HIn vo
hoa cua hoa sI Nguyn Tuong In. HI do, ng Caf Tuong con fro, ng
gy gy fm fhuoc. Mua ha hay mac b fuf so soa, doo ca vaf.
Khun maf fhanh fao, fu Iu, hoI xanh xao. Ong nhanh nhon, Iun
IuI foI nhung cua hang fhu o ph Hang Trng, Hang CaI. O dy, ng
kf fhn voI ng Thuc Ia mf ngh nhn fhu, co cua hang. Ong Thuc
rf yu quy chang hoa sI Ty hoc cao dang ma IaI nang fnh voI ngh
nghIp f fIn, d y dn nhung caI cua ngay xua. Ong koo hoa sI Caf
Tuong v qu ph NInh Xa, ac NInh, ga ngay c chau gaI fn Ia NI cho
ho a sI. C NI Ia mf fay fhu gIoI, Ia con gaI ng chu mf cua hang fhu
nI fIng. Sau do, hoa sI dua vo v ph Io uc. VaI fhang sau, ho mo
mf cua hang may ao daI o gn nga nam a TrIu. Cua hang co bIn d :
Coupo Caf Tuong. No nI fIng khap noI. Khach dn nuom nuop. m gaI
c NI chuyn mac nhung chIc ao do ng anh r fhIf k va may. V
fnh, c da Iam caI vIc Iang x mf cho cua hang Caf Tuong. C duoc
moI nguoI goI Ia Nga Caf Tuong, cung Iung Iy mf fhoI.
Tu sau 1945 va nhf Ia fu sau 1975, chIc ao daI duoc In ngI. No
chIm v fri dc fn frong cac dp I hI, gIao dch quc f. No xuf hIn
frn cac dIn dan, cac sn vn dng frong va ngoaI nuoc. Trong cac buI
bIu dIn ngh fhuf, fhoI frang, fhI hoa hu. ChIc ao daI da nhu cu ca
quan ho, bay dI khap fh gIoI, o du no cung co mf v fri xung dang. No
duoc caI fIn fhm va mang sac fhaI rIng fung mIn frong nhung chI
fIf nho d dap ung duoc so fhich va yu cu fhm my cua fhoI daI.
Nhac IaI, nhung nam 1930, 1936, 1937, frong cac cuc fh hoa hu
o Ha NI, Ha ng va frong cac cho phIn |kormosso), oao c gaI dop
nhu aI IIn, c Ip, c Hoan, c SIu du dang quang voI chIc ao daI.
C SIu Ia con gaI nha fIu fhuyf kIm hIp Iy ngoc Hung.
IY KH C C!NC 6
Cac ngh sI nuoc ngoaI nhu KIrIonko, rancIno Vando,
CafhorIno.v.v... du mac ao daI. u hI ngh ParIs, ch Nguyn Th nh
hung bIn voI chIc ao daI.
Nha su hoo My Ia J.S.Ton son, vIf: XIn phop cho fI duoc mac
chIc ao daI VIf Nam, chIc ao daI cua nguoI mo VIf Nam. Nhung
nguoI mo da sInh ra nhung anh hung cua nhIu fhoI daI da mac chIc ao
daI. Mo cua Chu fch H Chi MInh cung mac chIc ao daI.
ChIc ao daI VIf Nam Ia mf dong sng, mf con gIo, mf np my
bay. No fuong frung cho su mau mo, hI sInh, fy frn va phn fhuc.
Co khI frn fhn ao duoc In hoac fhu In hnh anh nhung rng,
phuong, hoa, Ia... d fhm phn hp dn. Nhung, no khng co nhung
mang mau sac so. Nhung hnh vo frn ao daI phaI xInh, gon d an y voI
vo dop ma chung guI mnh vao do. Co nguoI IaI In In chIc ao qua nhIu
hnh anh, nhung vach ngang doc chI chif hoac qua nhIu mau sac, chIm
ca b maf chIc ao daI. Nhu vy khng an nhp, Iam cho nguoI mac ao
phaI mang ca mf buc franh frn mnh. NoI chung, vIc pha hoac chon
mau ao, In hoac fhu hnh frn ao Ia mf cng vIc rf phuc fap. PhaI co
con maf my fhuf, van hoc ngh fhuf, IaI phaI co con maf fm IInh...
Trong mf cuc frao dI gIua cac ngh sI kch noI Trung Quc voI
VIf Nam, mf nu dIn vIn kch noI Trung Quc noI voI ch Ip ich:
ao daI cua ch dop hon ao Suong sam Thuong HaI cua om. ChIc ao
daI Ia mf nof dop van hoa rf rIng cua VIf Nam.
OI I ! V CHI C VA Y
Ngun gc xa xua va fhn fhIf nhf cua chIc vay Ia caI nom up
ca. O cac nuoc a Rp, no duoc goI Ia joubba, co nghIa Ia IInh fhIng.
NguoI Trung Quc dung chIf fu goI Ia xun chu, gm haI b phn ghop
IaI voI nhau: chu y rach ghop voI chu qun. Cung Ia chu fu, ghop voI
chu qun. Co nghIa Ia su frang fri va su so huu cua qun. Tu qun chI
cac bc nam nhI voI y nghIa fn vInh.
Thuo ng Son, nguoI Iac VIf dung vay Ia cy hoac Ing vu, xoo
ra. Sau do Ia vay mo ngan, Ia mf manh vaI qun vao fhn. RI dn vay
kin gm haI mop diu IaI voI nhau fhanh hnh nom.
Vay daI dIn cho nu gIoI. Ngay 23-1-1911, fruoc cua VIn Han Im
khoa hoc Phap co cuc franh caI Ion v vIc kf nap hay khng kf nap
nu gIoI vao VIn Han Im va Manh CurIo b fhua fam fhoI. NguoI fa goI
cuc franh caI Ion nay Ia cuc franh caI gIua caI vay va b ru.
Nam 1960, o Anh baf du co phong frao mac vay ngan. phan dI
manh mo nhf IoaI vay nay Ia cac v gIao su Ho noI rang cac nu sInh
vIn mac vay ngan Iam cho ho khng gIang baI duoc.
Xa xua, nguoI Trung Quc du mac vay. Sau do, nhung nguoI H
|Mng C) Ia dn du muc da fran sang Trung Quc. NguoI H mac qun
cho gon gho d cuoI ngua duoc fIn IoI. CaI qun, do do, co maf o khap
Trung Quc, mf b phn o VIf Nam va o mf s nuoc Iang gIng.
Truoc dy, va nhf Ia vao khoang nam 1990, nhIu nha my hoc va
fao mf phaf bIu rang ho da hoc nhIu dIu o caI vay VIf Nam. Co
nghIa Ia mf vaI dang dp va duong nof cua caI vay VIf Nam da duoc
fruyn sang cac nuoc u My.
Mf fhoI gIan rf daI, nguoI fa dung fm vay IuoI fraI bay buc bang
IInh hay sI daI chm gof, cap vay fhuong rng ban, khoang fu 5 dn 10
IY KH C C!NC 8
caI voI cac mau sac xanh, vang, hng. f dIm fhm cho caI vay Ia daI
fhaf Iung mau mo ga, hoa Iy, hng dao... fhaf so Io, buc muI, ru xung
vua du dang, vua co mau sac. Vay fhuong mac nhung Iuc khng Iam
vIc Iam Iu, v vay koo daI xung fn maf ca chn. KhI phaI Iao dng
fhf su, nguoI fa mac chIc vay ngan dn frn du gI, fhf IIu vaI fh
kch ma bn, goI Ia caI sng. Mo p frong fro Mo p - Iy fruong |vo
Quan m Th Kinh) mac caI sng, dI rao mo. Trong buc franh Hung
dua |ng H), c gaI hung dua mac caI sng ra vo vua dI Iao dng v.
Th Mu Iang Io mac chIc vay xc xch. Cac fh nu frong cung dnh mac
vay rng, co nhIu np voI chf Iuong vaI Iua hang sang va quy, nn
khng goI Ia vay ma goI Ia xIm cho co phn cao sang, cung dIn...
NguoI dan ba gIoI gIang, choo chng, bIf Io foan cho gIa dnh, duoc
moI nguoI khon Ia: von vay phf co . KhI cuc sng kho khan, nguoI
dan ba co quyf fm va y chi manh mo noI: Ta phaI von vay phf co moI
duoc. NguoI dan ng vung daI, chI ru ru frong nha b coI Ia chI bIf
co com nha, vay vo. Ma vay vo cung Ia no doI. IaI co cu: C kIa caf co
von sng, caI vay fh ngan, caI Ing fh daI, C caf co mac mI-nI juyp fu
ngay xa xua y rI. Mf vIc Iam dIn daI, fhIu suy nghI duoc goI Ia
von vay gIua cho. Truoc dy frong hI xun, canh danh du fung bung
In boI nhung fm vay bay In bng bnh, chng chnh cua cac c gaI
un Iung ong. Thu nghI, nu khng co caI do fh con g Ia huong v mua
xun nua. NguoI fa, nhf Ia fuI fho, aI cung co caI hanh phuc fuyf
dInh Ia duoc bam vay mo. Nhung nguoI dan ng so vo va vung v cung b
coI fhuong Ia anh chang bam vay vo.
ChIc vay VIf Nam dong khung, Iam nI bf caI vong fhu ba ky
dIu cua fhn fh nguoI phu nu. o Ia vong mng. Ma chinh no cung
Iam cho vong nguc va vong oo duoc nI dnh nI dam hon. Vay nh
ang bung frung cua vong7 cu fho fhf Ia fhn fnh. Ngay xua,
nhung caI vay dop nhf, fhuof fha nhf Ia nhung chIc vay cua ch om o
vung dng bang sng Hng, dac bIf Ia vung nh ang, Ha ac. Vy,
caI vay cung Ia mf hnh anh fhIng IIng frong fm IInh va frong con
maf cua moI nguoI. Sau nay, Tu Xuong moI ha duoc cu: vay IInh c
kIa quof sach ho . Khuyn nhau dung Iam vIc g qua suc, nguoI fa noI
chua ngoa: ung cang vay hung dua ma khng vay...
NguoI phu nu mac vay, fhaf daI ruf rI phu ngoaI bang chIc fhaf
Iung mau. aI ruf duoc ff, bn kIn c. Mac vay phaI Iun co y fu.
NhIu khI phaI khop nop, gIu gn frong Iuc dI duong gIo fo, Iuc dI cho,
Iuc ngI fua man fhuyn v.v...
O nuoc fa, nhung nam 1954-1959 co caI kIu vay daI qua du gI,
may phng va hoI khum phn duoI |vay chung). n nam 1960, vay
duoc may fhang, xo chuf if o gIua fhn sau, xp fhanh Iy hoac may bo.
Nam 1968, vay mI nI ra doI, ngan dn du gI. Nam 1980 xuf hIn vay
daI dn chn, co caI khuya bm. ThI fh du kIu: vay xp, vay Ing, vay
nom, vay kIu ParIs, vay kIu Thuong HaI, vay kIu ng u, vay ngan,
vay daI, vay k p... v.v. va v.v... Nhung nam 1990 dn 1993, vay In ngI.
Vay phaf frIn fhoo xu huong cua nn kInh f fhoI mo cua. O du fa
cung fhy phu nu dua nhau mac vay. Ho dua nhau nhun nhung buoc
chn frn duong ph, fIn vao cng so, co quan, vao fung gIa dnh va d
b v nhung manh df sau Iuy fro xanh. O du fa cung fhy phu nu mac
vay. Cac ch om o fhanh ph H Chi MInh va Ha NI mac vay dop Iam.
Ho rf gIoI va rf sanh frong vIc Iua chon m u,
mau, kIu dang. Ho sua chua, gIa cng, caI fIn nhung b vay fu
Ty, Tu mang dn fhoo cach nhn va gu fhm my cua ho. Cac hang
may mac cung dua fhoo cac ca-fa-I cua nhIu nuoc frn fh gIoI ma san
xuf ra nhung chIc vay sao cho vua Iong cac ch om. Nhung chIc vay
fhanh phm phaI ua nhn, rf u ma vn co caI gam mau fruyn fhng,
dn fc. Nha van Phap A. ournIor noI: Cac c gaI Ha NI mac vay dop
Iam. Khng ch vao du duoc. Nhn maI cung khng chan maf...
ChIc vay vn fn faI frong cuc sng mf cach oanh IIf. No Iun
Iun duoc caI fIn va nng cao.
IY KH C C!NC 10
CA I Y M
Chuyn cu k:
Ba c6 J6i ga6 /cn cbua
M6t c6 ycm tbm b6 bua cb6 su...
Mf frong ba c Iam cho su say m va chinh caI ym fham da gop
phn fich cuc Iam cho su ngy ngf. Co c gaI mong moI:
Uoc g s6ng bcp tay gang
Bc cu Jai ycm cb6 cbang sang cboi
C gaI dI chua Huong cua Nguyn Nhuoc Phap xung xinh:
Nb6 tb6 Ju6i ga ca6
Em Jc6 Jai ycm Ja6.
Trong Truyn KIu, khI Hoan Thu bIf fong Thuc SInh m KIu
ma con chI quanh, da noI foac ra Ioa ym fham frn kIm nghIa Ia
vIc da ro rang, so so ra do nhu chIc ym fham chu khng phaI nhu caI
frn kIm du ma Ioo om duoc...
O Iang quan ho, c gaI co muoI dIu dang yu fh dIu fhu nam Ia7
Nam fhuong daI ym doo bua. O nhung buc cham khac fh ky 17, 18 nI
fIng cua dnh IIn HIp va KIm Hoang du co nhung vu nu mang ym
Ia sI hoac Ia son bng bnh frn nhung b nguc ngn ngn, nhp nh
nhung dI nhu hoa banh gIy, chum cau, bnh vI, qua muop... Ngay
xua, chuyn fraI gaI yu nhau dn muc chang fraI cm Iy c fay c gaI
Ia da xong mf nua cua cao frao. Nhung dn caI muc cm dn daI ym Ia
da xong han. Th Mu con mo mang fri fu cho anh N: CIo xun fc
daI ym dao anh frng fhy oan, sao khng vao fhap huong 7
H Xun Huong goI y v frnh fu cua fnh yu: Qun fu co yu fh
boc ym ...
IaI co cu:
Troi mua /y ycm ma cbc
C6 anb Jung gac c6n c n6i g:
Anb cbang n6 /ai sam so coi c6 gai.
Ym frang anh ngo Ia co
Anb quy g6i xu6ng, anb tb6 b6a mai
Nga y sau cm Jc c6n trai
N6 /on n6 gi6ng 6ng cai bn c6
NguoI fa da noI rf nhIu v caI ym. No Ia mf baI fho nng chay.
No Ia chIc bnh phong sng va ho hung gho b nguc. Ma b nguc Ia fIn
hanh khuc cua nguoI dan ba. No vua Ia vf cn dung, vua Ia vf frang
dIm khng kom g hoa faI, son phn, nhn, xuyn... Khng co no fh
cuc doI kom phn huong sac.
O nuoc fa, caI ym xuf hIn fu xa xua. Va c nhIn no cung Iun
Iun duoc caI fIn. CaI ym duoc dnh hnh fu doI Iy. n nam 1696,
dan ba Iao dng fhuong mac ym c xy. VoI nu gIoI quy fc fh fruoc
ym co fhm mf vaI duong dy ff IaI voI nhau fhanh hnh IuoI qua
fram. Tu nam 1802 fro dI, ym Ia mf mIng vaI vung daf choo In
nguc nguoI mac. O goc |frn) co khoof hnh fron Ia c ym. o Ia ym c
xy. Nu khoof hnh chu V fh goI Ia ym c xo. Nu xo xung su nua
goI Ia ym canh nhan. n nam 1920, nguoI fa phn chIa ra nhIu IoaI
ym: ym cua nguoI Iao dng mau nu non, nu gIa, ym cho cac c gaI
co nhIu mau khac nhau. Cac c gaI an choI khoof c ym xung fhf
su dn gn noI b nguc chIa ra dI nga, mau sac so. Tro fh dung mau
maf nhu mau hoa Iy, h fhuy, dao phaI. ung fuI fh dung mau sm
hon. O goc nhon c ym co fhm ba duong chI hoac vaI nho fach ra haI
bn Iam cho c ym duoc bn hon, nhung cung Ia d frang fri. Sau nay
IaI co nguoI fhu hoa vao ch nay.
HaI du c ym co haI daI nho d buc ra sau gay, phf pho. HaI
daI nho nay duoc frang fri mau nI bf an khop voI mau ym. Co nguoI
IY KH C C!NC 12
cu ky con khu mf fuI nho va daI dung huong fhom, xa vao ngay frong
daI ym d Iuc nao cung co muI fhom ngy ngf. aI ym bo bua Ia o ch
nay dy. Co nguoI IaI qun vao daI ym mf mIng fru danh cho nguoI
fnh. CoI Ia khu fru daI ym.
HaI daI goc haI bn canh suon goI Ia daI caI hoac daI ym v no
duoc fhaf IaI d boc Iy ca b phn nguc, rI buc ra sau Iung va fhaf daI
nguc IaI. VIc fhaf ,daI caI nay cung Ia mf dng fac h frong. Iao
dng fh fhaf chaf vao Ia xong, go I Ia goI ghom. Nhung Iuc dI choI hoac
khng phaI Iam vIc nang fh fhaf Iong hoac fhao khoan. Co khI IaI d
qua Iong dn muc hung ho. Cac ch om Khm ThIn hoac an choI fh vua
fhaf hung ho vua fhaf Inh daI c ym In daI daI. Nhu vy Ia caI ym
chI Iam caI vIc cho b nguc mf cach khng nghIm khac Iam. Nhn vao
caI ym fhoang fhy b nguc php phng nhung bn bo. I nhu hoa
kho fung fang va chuyn dng. Trong mf phuf chc nao do, fInh y co
fh qua caI ym ma chop duoc nhung fhng fIn v cung quan frong v
chI s hp dn cua nguoI mang ym. I Iuc caI ym cung fao mf vaI
fruong doan ho hang ma khng aI no frach. CaI ym co maf yu Ia
khng do duoc nguc, Iun co xu huong x xung va khng nng duoc
chung In. Nhung dIu do khng cn v nguoI fa cu d khng fu nhIn
nhu no vn fn faI kIu nhu hoa qua frn canh vy.
Nhung c gaI ky finh mua ym o cho v, rI gIa cng, sua sang IaI
cho hop voI y mnh. VIc nay doI hoI su khoo fay va fI mI.
Sau khI mac ym, cac c gaI mac ra ngoaI chIc ao canh frang
khng caI cuc c Iam fn mau ym hoa hIn hoac do fham. KhI dI ra
ngoaI, mac fhm chIc ao daI. n duoI mac vay IuoI fraI bang IInh hay
sI don daI chm gof. Iung co daI fhaf mau mo ga, hng dao hoac hoa Iy
du dang. Phia canh suon doo xa fich bac co chum ng vI va con dao con
b cau. Chn dI dop. u vn khan nhIu hoac nhung voI duong ngI o
gIua hoac bn canh. Trum ngoaI Ia chIc khan mo qua co nguoI d foc bo
duI ga hoac vn du frn, co caI chIc Iuoc. Nu dI xa hoac dI xom hI,
c gaI dI chIc non quaI fhao. CaI non nang v Iam duyn... Tf ca
nhung caI do phI hop voI caI ym Iam nn dang nof cua nguoI con gaI
mm maI, duyn dang, gn voI fhIn nhIn ma kin dao, hIn huu frong
cuc doI va fhoang hIn frong nhung gIc mo cung voI nhung con co con
va c VI f Nam.
CaI ym an o voI nguoI phu nu VIf Nam suf ca chIu daI Ich su.
No da fn faI mf cach dop do va hung bIn. Nay no b caI ao nf chIm
mf uu fh o nhIu noI. Tuy vy, no vn con fn faI. No con duoc nghIn
cuu d hoa fhn, bIn dang va hoan fhIn. Iu do con dang cho suc
sang fao cua cac nha fao mf, cac nha y phuc hoc, xa hI hoc, my hoc
v.v...
NhIu khach va cac nha nghIn cuu nuoc ngoaI rf nguong m va
hoc fp duoc nhIu dIu o caI ym. No da sang chu u va hnh fhuc fhaf
daI haI bn suon cua no da duoc fhay vao haI hang khuy bm kIu Ty.
CaI ym da vuof bIn gIoI VIf Nam dn voI fh CIoI.
IY KH C C!NC 14
TOC O !OI CA
MaI foc fuong frung cho su so huu, Ia gIa faI cua cha mo d IaI cho.
Co nhung dn fc fho maI foc.
NhIu nguoI gIu IaI mf maI foc, chIc rang sua Iam ky vf. Ho
mun Iam sng IaI fm hn cua nguoI mang no. Toc daI dIn cho mf vaI
dac finh, kha nang, nang Iuc sInh fhuc nhu o chuyn c fich Sam son. O
VIf Nam, foc caf dI hoac chaI ra khoI Iuoc duoc gIu IaI v no co su gan bo
huyn bi voI chu cua no. Su caf foc duoc coI nhu Ia mf su hy sInh, quy
fhun hoac hoa nhp.
MaI foc duoc coI nhu Ia ban doanh cua IInh hn, s phn uoc mong
va fnh yu. Toc con gan voI co Ia foc cua df bao Ia. Toc Ia vu khi cua
nguoI phu nu. ChaI foc cho m f nguoI Ia mf cu chI fhn mf Iam, Ia m
say nhau Iam. NguoI Soo va XIvakIa IIf foc vao cung ho hang voI Ing
va ru. Ho bao: u co ru, dy ngon. Thoo fap chi Chu a, c SInh
Chong MIn da chung MInh maI foc fhIu nu day va dop do mang IaI
vuong mIn sac dop cho c faI cuc fhI hoa hu Nam TrIu TIn hI
fhang 5 nam 1990. Ky Iuc v foc daI frn fh gIoI hIn nay Ia 2 mof 95.
Nhung ngn fu cua VIf Nam v maI foc rf phong phu, da noI In nhIu
dIu: Toc my, foc suI, caI rang caI foc Ia goc con nguoI, Ian suI foc, foc
om daI dn fhn fhoaI, maf qung foc rI fo vuong, foc fh, foc xoa
ngang vaI, foc ch HoaI |cua Nguyn Tun), IoI foc fo, foc om vua kin
fran, foc r fro, my nuI bun nghIng nuI foc xanh, cung chang kf foc
xo fo nhung ngay, foc duI sam, foc duI ga, ngaf ngao huong foc phn,
co foc fIn, foc rI dI koo, foc d fraI dao, caf foc danh ghon, caf foc dI
fu, gof gay bI vI...
Tu fruoc dn nay, da xuf hIn nhIu kIu foc khac nhau nhu: Toc
buI fo, ro duong ngI gIua, ro duong ngI canh, foc bo duI ga |fha fhuof
duyn dang, do Ia mf frong 10 fIu chun dang yu cua c gaI VIf
Nam), vn khan, foc vn frn co dinh caI Iuoc |dop fu nhIn co vo phong
fnh, fhnh hanh khoang nhung nam 1930-1940). Nhung nhn vf nu
cua Tu Iuc Van oan nhu Ian, Ioan, IIn, Nhung... du rf quyn ru
v kIu vn du frn. C hang xon rang don cua Hoang Cm cung vn
du frn. MaI foc un quan hoac Iuon fhoo kIu phuong Ty |kIu
ofdmna, kIu MarIIIIn Monroo), maI foc HI NhI |mf hang foc bung
du xung fran fhoo nhn vf nu frong phIm ach mao nu).IaI con co
nhung maI foc gIa bng bnh, doI cho, ngp ngung, nng nan v.v... .
MI mf fhoI ky fhnh hanh mf hoac vaI kIu foc rIng rf dac
frung. Co kIu fn faI Iu daI, co kIu xuf hIn frong fhoI gIan ngan
nguI rI b Iang qun. AI cung mun co maI foc dop, mf kIu foc nao do
phu hop cho mnh, fn duoc vo dop cua mnh In. Su frang dIm dac bIf
so Iam cho khun maf fhm duyn, frang nha, sang frong. No con cho
gIu duoc nhung nhuoc dIm frn khun maf cua nguoI phu nu. Nguoc
IaI, nu khng co kIu foc phu hop so Iam gIam vo dop cua khun maf.
CaI rang caI foc Ia goc con nguoI ung vy. Chuyn v caI foc
cung nhu chuyn v fnh yu, no vua Ia hIn fhuc cung vua Ia huyn
fhoaI.
IY KH C C!NC 16
NON
Ngay Xua, Chang frach nang rang:
Xua kia gn b6 m6t bai
Gio Jy gbc n6n ngang bai cbng cba6!
frang phuc fuong dI dy du cua c gaI KInh ac duoc fa nhu
sau:
6i n6n ba tm
Quai tba6 m6t nbum, a6 trm m6t J6i
Cai tbt /ung cm, bay tam cu6ng s6i...
CaI non d cho mua cho nang, d phuc frang, do nguong, cho gIu
fnh cam, fhm duyn, Iam dop... IaI co cu:
Cb6ng cbanb nbu n6n kb6ng quai,
Nbu tbuycn kb6ng /ai, nbu ai kb6ng cb6ng
Hoac nhu cu dI IaI:
N6n kb6ng quai n6n ngbicng n6n ngba,
Lam ca cbang pbai nga pbai ngbicng.
Ngay nong nuc qua, c gaI khaf nuoc xIn ruf gu nuoc gIng maf
d ngay vao chIc non, ung cho do khaf rI rua maf, rua fay. HaI anh
ch dI bn nhau, dn mf quang nao do mun nghI ngoI, ho khng cn
chIu, khng cn g ca ma fraI non ra, ngI ngay In non: a yu nhau
fa fraI non ra ngI. ThInh fhoang c gaI soI chIc guong frong non, cuoI
mf mnh, fIn vao mnh, nghI bung: nhan sac nhuong nay, fa chang so co
Iuc caI non dung d pho phy cho maf. Iuc do, caI non fhay cho caI quaf.
CaI non frong fay nguoI su dung sInh ra nhIu dng fa c va y nghI:
Qua dnh nga non frng dnh,
nh bao nhIu ngoI fhuong mnh by nhIu...
Kh , CIa ban frong canh quan ho, cac IIn anh, IIn ch haf rf
bun: Khan, non I... I... d IaI dy7.. Ia Iuc cac c gaI fang cho cac ban
fraI caI non quaI fhao fhn fhIf cua mnh. CaI non Ia fm Iong cua c
gaI, Ia vf nang fnh: Yu nhau, coI non cho nhau.
Chang fraI ac NInh khng mun cho c ban gaI cua mnh phaI ra
cho mua non. Anh fa fu cho fro dan Iy non. Cho nang dI d dI xom hI
dm ram. Anh fa mun caI non do phaI mang hoI fho va nI Iong cua
mnh.
Trong fIu fhuyf Taf don, ch u vao nha Ngh Qu, cho nghIng
caI non rach. o Ia mf kIu chao. Ngay xua, Iy fruong hoac Chanh fng
dI caI non dua co chom. No fuong frung cho uy quyn va cao sang.
C gaI mun fu gIa ra v, chang fraI IIn gIu IaI:
Mnh v fa chang cho v
Ta gIu caI non, fa d cu fho.
C gaI dI non quaI fhao duoc coI Ia quaI fhao du dang. ac xm
cha caI non nhu nhInh ra d nhn fIn fhuong cua nguoI ngho sau khI
da haf baI Anh khoa bng khung.
CaI non dung d fh bI:
Tnb cm tra6 n6n nng tbc,
Anb cc bm mc /icu bc sang xin.
C gaI co IoI d ngh voI ban fraI:
Cbang oi b6 n6n cm ra
c cm Ji cbo kc6 ma cbo trua...
VIf Nam Ia qu huong cua ba IoaI non: non ba fm, non quaI
fhao, non baI fho. Va cung co nhIu IoaI non khac nua nhu: non Ia gI,
non Ia co, non son, non Ngh, non Iong chao, non fhung, non gIang, non
mnh phu, non xm, non qua bua, non fIn vua, non dua, non du, non
fho, non Ing, non dI bIn, non fu co |nha su) non chop v.v... Ph bIn
IY KH C C!NC 18
hon ca Ia non Ia co, non baI fho, non Hu, non Iang Chung, non Huu
ang, non Vn nh... CaI non Hu frang dn Ioo maf. Non baI fho con
duoc goI Ia non nguoI fnh. C gaI da dy fhI goI Ia c gaI sap dn fuI
cap non fhoo chng...
ChIc non quaI fhao fhf dac bIf. Non co duong kinh chung 70cm.
Thanh non cao frn 7cm. Maf duoI co gan mf ng hnh fron bang nan
fro d dI vao du cho cn goI Ia chum non. Quanh chum non Ia nhung
vong fro chuf nho, khu bang chI mau, dan choo soI rf cng phu. Non
con duoc frang fri bang nhung bng hoa, canh buom. QuaI non Iam bang
dy fhao don gm fu mf dn ba dy chp IaI, bung vong daI xung...
Nguyn IIu cua non Ia gm: Ia gI, nan fro va chI khu bang soI
moc. NguoI fa Iam khun fron bang nan fro rI Iop In haI Iop gI mong
chuf phon. Tu day non In dn chom co 15 vong nan fro va chI khu
bang soI moc.
NguoI fa Iam khun fron bang nan fro rI Iop In haI Iop gI mong
chuf phon. Tu day non In dn chom co 15 vong nan fro, fuc Ia co 15
duong khu vong fron.
Cac ban nuoc ngoaI dn VIf Nam fhuong phaI mua bang duoc mf
vaI chIc non d Iam ky nIm. Cac dIn vIn, ngh sI ngI sao nuoc ngoaI
dn VIf Nam Iun franh fhu co hI dI caI non VIf Nam rI chup anh,
danh du su co maf cua mnh o qu huong cua non.
Suf ca chIu daI Ich su dn fc, qua my cuc fruong ky, caI non
Ia hnh anh, bIu frung cua nguoI phu nu VIf Nam. Chung fa khng
fh nao qun duoc hnh anh nhung chIc non m, non fa foI frong cuc
sng Iam Iu mf fhoI, cung nhu nhung chIc non cua nng dn cuop kho
fhoc Nhf, dI dn cng phuc vu cac chIn dch Ich su. Nhung chIc non
gIan d ma kIn cuong! IaI con nhung chIc non nhp nh frong cac
phIn cho Iang. Mf maI foc, mf vanh non... Ia ca mf n fuong su sac,
dm da, Ia nho, Ia mong. CaI non Ia hnh anh va m huong cua qu
huong.
ThIf fuong frong cac bao fang van hoa, Ich su, ngh fhuf, chung
fa nn co han mf phong frang frong gIu IaI hnh anh cua nhung chIc
non VIf Nam fn fao, nhn naI, bI hung va fru fnh... Chung gop mf
nof dm da kho qun frong nn van hoa fruyn fhng...
IY KH C C!NC 20
CH!ONCII: V!I CHOI
HOI CO NC!OI O CH!A V!A HA NOI
- HI mo frong 4 ngay
- PhI chua Vua bf fhanh danh fhu
- Trn faI fu gIua haI du fhu kIf xuf
- Tuyn chon qun co nguoI Ia mf cuc fhI hoa hu.
Hang nam, cu vao nhung ngay 6, 7, 8, 9 fhang gIng m Ich, chua
Vua o Iang Thnh Yn |cho CIoI) mo hI. Chua Vua Ia mf qun fh dI
fich co fI ng, vua Ia noI cua Phf, cua ao gIao va cua Nho gIao. Chua
Vua duoc xy dung fu doI I, Ia mf b phn cua cung Thua Iuong. o
Ia noI d Vua va cac daI fhn nghI ngoI vaI ngay frong nam, chun b ra
f froI df o dan Nam CIao |nay Ia da dIm nha may co khi Trn Hung
ao) Chua danh rIng mf gIan fho fhn co Thich. NguoI fa khon
nhau Co cao nhu Thich HI chua Vua, ngoaI phn I ngan gon, chu
yu Ia nhung frn du co nguoI fruyn fhng suf my ngay dm. Tu
xua dn nay, hu nhu ff ca nhung cuc fhI du co fuong Ion du dIn ra
o chua Vua. Cac du fhu qua duoc Nh fhang! Ia quan qun, duoc ghI
fn vao bIa da. Tu nhung nam 1930-1940, bIa da chua Thich ghI fn
nhung danh fhu: u, Yn, Ich, Iuc |v dch ac Ky), Chu Van f,
Tm |v dch Nam nh), IaI |v dch HaI Phong), h fuong Nguyn
Thanh HI, Nguyn Van HaI v.v... Cac du fhu sIu hang o cac fInh ma
chua duoc fI fhi o chua Vua Ia mf dIu n hn: PhI chua Vua bf
fhanh danh fhu . Tro, gIa, fraI, gaI Iang Thnh Yn du gIoI co. Nu ho
khng Ia du fhu fh cung Ia nhung nguoI bnh Iun, c vu, dng vIn
nhIf fnh. Chua Vua cung Ia noI dI IaI fp np cua cac soI co frong
foan quc.
HI Chua Vua nam 1995 co 64 du fhu chuyn nghIp, nghIp du
va faI fu cua cac cu Iac b co: Chua Vua, Qun dI, ng a, Ha ac,
Ha Ty, Quang NInh, Nng nghIp... fham gIa. Thanh fich nI bf da
fhuc v Iop fro. Ho dI dao suc khoo |dIu nay quan frong Iam), kIn fr,
IY KH C C!NC 22
hang haI, nang v fn cng, co fu duy khoa hoc, gIau fri fuong fuong,
frnh d van hoa cao... Vong du IoaI dIn ra fu ngay 6 dn ngay 8 d con
IaI 4 du fhu franh ngI ba, fu va nhf, nh... Trong vong du IoaI, nhIu
nguoI mau co, fIc cho my danh fhu khng h kom aI, nhung chI v
mf chuf so ho ma khng vao duoc vong frong. ThI du Ia nhu vy7 Co
nhung van koo daI my fIng dng h, du fhu dI v sInh cung phaI co
nguoI dI fhoo, phong du fhu v danh choI co bn ngoaI.
Trong faI con phaI canh gIac voI nhung am hIu mach nuoc cho cac
du fhu nhu: CIo fay fraI Ia fhoaI, gIo fay phaI Ia fIn, d fay ngang
bung Ia cm cu. Nhung dng fac cua cac ngon fay, vIc moI du fhu dIu
fhuc Ia chm Iua san hoac chua chm, dng fac vuf muI, nhung IoI
bnh Iun v.v... du co fh Ia nhung am hIu.
Ngay mng 8 co mf frn du co gIua haI du fhu IoaI kIf xuf
nhung khng du gIaI. HaI du fhu phaI xng pha frn sn co gn suf
buI d dI nhung nuoc co hao hoa. Trn nay goI Ia frn faI fu, co nhIu
nuoc dI faI hoa, bay buom Iam cho nguoI xom Iun xuyf xoa, khon ngoI.
Sang ngay mng 9, doan qun co cua xa ng C, Iang uong Xa
|Nhn) dn chIm IInh sn co. oan gm 16 qun nu mac qun ao xanh,
muoI sau qun nam mac qun ao do, haI fng co nam va nu. Ho an mac
gIng nhu cac hnh anh frong c baI fam cuc. HaI fng co ra Inh cho haI
du fhu daI dIn ra I vua co fruoc khI cho frn du baf du. HaI du
fhu Iam I kIu con nha vo voI my dng fac nhanh, gon, kom fhoo my
dng fac vo fhuf hoa my fruyn IaI fu ngay xua. Sau do, fuong sI haI
bn xanh va do dI kIm fra Iuc Iuong, quan saf bIn gIoI bang nhung
buoc dI cach dIu co chf vu dao rI v v fri. HaI fng co phf co, ra
Inh baf du frn du. ChI huy bn xanh Ia danh fhu Nguyn Tn
Cuong, 27 fuI, fhuc soI co Qun dI Anh da xng pha frn mac fu
nhung nam con o fuI fhIu nIn, IaI Ia con nha noI. ChI huy bn do Ia
uI uong Trn, 31 fuI, fhuc soI co Nng nghIp. Anh nI fIng v
nhung frn danh chuyn baI fhanh fhang. Trn du nay Ia frn franh
ngI nhf nh voI gIaI fhuong kha Ion. n ngoaI, frng IIn hI, mI v
chI huy du b mf fIu dng dI saf canh, danh In nhung fIng frng
con gIuc gIa. Ho du rf fhn frong. Iuc fham do, Iuc cm cu, Iuc fIn
nhu mI... Ho phaI o fu fh dung va dI IaI d dIu bInh khIn fuong suf
5 gIo IIn. CuI cung, frn du hoa, phaI du van fhu haI, koo daI fhm
hon 3 fIng dng h nua Nguyn Tn Cuong moI ha duoc uI uong
Trn. Nuoc co dy nhung yu f bf ngo. MoI nguoI v fay rao rao, ho
roo m y rI ngung IaI xom I fhu qun. Iuc nay, doan qun co Iang
uong Xa frnh dIn dIu mua fhu qun, chay co, qun co, baI f... Ho
dung fhanh haI hang.
ung Ia mf b fam cuc sng. Mf bn don, mf bn do, frang
nghIm ma fhn fhuc. Nho IaI ngay xua, cac cu con chu dao hon. I
qun co gm foan nhung fraI chua vo, gaI chua chng maf hoa da phn.
Ho du Ia nhung nguoI co fhanh sac duoc Iua chon. Th Ia fu nhIn hnh
fhanh mf cuc fhI hoa hu nho frong hI co xun.
HI co chua Vua khop IaI qua van co quyf IIf. NguoI fa IaI cho
don nhung ngay nay nam sau.
IY KH C C!NC 24
X!N X!A Q!ANC IAC
ao y, cuI nhung nam 30, Ha NI chI con haI rap fung va caI
Iuong nI fIng. o Ia rap HIp Thanh foa Iac o cuI ph Ta HIn va rap
Quang Iac, nay o vao nha s 50 ao uy Tu. Rap Quang Iac phn nao
co fIng hon. Mun chm bIm mf aI do Iam ra vo fa dy, hoac noI
nang hach dch, khoo khoang, nguoI fa noI voI anh rang: Com, cu Iam
nhu ng fuong Quang Iac y.
Rap nay fhuong dIn mf dm fung va haI dm caI Iuong. Co hm
IaI goI Ia fung caI Iuong. Iuc nay caI Iuong hoI In gIa mf chuf. ang
sau sn khu |rap haf) Ia ca mf caI bung daI va rng, hoI fI. NoI dy
duoc coI nhu nha fp fh cua nhung nam, nu dIn vIn khng co noI cu
fru o ngoaI ph. MI nguoI hoac mI cap vo chng chIm Iy mf khoang
nho. Cua caI chang co g my, sang Iam Ia chIc ban, vaI chIc va II g
hoac bang da cu. Cung co vaI caI fu g con. Cu fraI caI chIu ra Ia Vua
va aI khanh co fh nam xung nghI duoc rI. V maf xa hI, nu Vua
va aI khanh khng co fhuc faI Iam cho khach mn m fh cung d ra
khoI nha haf ma dI ban pho hoac ban nuoc o du ph. Xon ko co vaI
khoang cho cac dIn vIn dc fhn.
Phia frn nhung nhang nhung soI dy d mac man va froo qun
ao. Chan, gI cu vIc xp In phia du chIu. NguoI du gIang son do.
CIan don fhI, sng guI fhac v... an ngay fh fh ma fI dn ho du
Ia quan fo, nhu Ia fhu sInh, cng chua... ca dy. ChI cn co fIng haf voI
cuc doI Ia duoc. Co vaI nguoI nghI ngay faI rap bang cach ghop my
chIc gh IaI, coI nhu gIuong an ung fh gap du an dy. Chang ra bua
g ca cung co khI nu nuong fi chuf hoac gop gao fhI com chung. VIc g
cung hnh nhu hung In fh Iam.
Tuy vy, ngay Tf IaI khac han. Nha nao nha ny xao xao nu nu,
chun b mf vaI mon an koo daI duoc vaI ngay nhu fhf bo om gung
hoac fhf dng. Ho gop nhau IaI goI banh chung. VaI gIa dnh daf baf
huong o du chIu cung cha mo, ng ba. Nha nao co con nho fh dan fo
franh ff co con Ion , m duong hoac Hung dua. Co anh hay chu, vIf
dI cu dI chu Han In du gIuong:
Nhn fnh fu chI, chuong chuong bac
Th su nhu ky, cuc cuc fn...
Cac dao kop dc fhn va o dang ng u duoc cac gIa dnh anh ch
moI an Tf cung frong vaI ngay. Cac dan om cung sam Tf mung anh
ch, vaI fhuc gop vao.
Ngay 28 Tf Ia ngay an ung fung bung, v fu ngay nay fro dI cho
dn ngay 7 fhang gIng Ia nhung ngay vao Xun. Nhung ngay 29, 30,
mng mf, mng haI Tf du dIn fung som d moI nguoI con choI
Xun, choI ph, fham ban bo. Ho choI chan, f fm. Nu choI fam cuc,
choI baI, If baI, dI dm, ff do do ff don v.v... Nhung buI choI nay du
co muf va ruou. Ca nu cung unng ruou... Trong nhung ngay nay xuf
dIn ruf ngan chI con chung 1 gIo dng h d don nhung khach dn boI
fung, IoaI khach nay nhIu va fhf sp. Ho mua vo, vao mf Iaf rI ra
ngay. n nguoI khac cung fh. Nhu vy Ia ban duoc rf nhIu vo. MI
ch co fh ban duoc my In vo. fhuong cac dao kop yu mn, nhIu
nguoI fung fIn In sn khu rao rao. NhIu dIn vIn duoc khan gIa
phong bao. Tuy fhoo fnh hnh, co fh dIn fhm buI.
Truoc cua rap, dan mf dI cu dI gIy do chu don fhf nI:
ao ao Kop Kop, ra ra, dao dao, vua dIn, vua haf, say sua vo.
Nam nam, nu nu, nhn nhn, ngho ngho, chang cuoI chang noI, nghI
suy doI.
... ChIu 30 Tf, aI mun Iam g fh Iam. Nhung dIn fu 7 gIo dn 8
gIo fI. o Ia buI dIn fIn nam cu don nam moI. n 10 gIo dm fh faf
ca dao kop, nhn vIn frong rap fp frung IaI. an fho f da duoc frang
fri va bay bIn chu dao. Co dI cu dI mung f:
uc franh vn cu froo rI cun
IY KH C C!NC 26
Th su fang fhuong pha IaI bay...
Co dIa ngu qua, banh chung, muf, huong, hoa, nn. Ong chu
Nguyn Van Iong dn fhap huong, chuc ff ff ca moI nguoI. MoI nguoI
chuc IaI, ng chu mo hang dng Ioaf, mI nguoI haI hao. AI cung nhu aI.
Sau do, ng dI f v uoI. MoI vIc gIao cho ng Nha frng nom. Ong
Nha bung ruou va muf ra d moI nguoI cung fhuong fhuc. MI dIn vIn
haf In mf baI hoac doan ngan ma mnh fm dac nhf d nho dn f va
mung xun. Nhung Iuc nay Ia Iuc ho haf duoc hay hoac c fnh Ich Iac
dI mf chuf fhoo ngu hung. Ho rf n nhau v fay ngh. Vi du nhu kop
a Thn ba muoI haI dng ma haf doan T Vu muc duong fh moI
nguoI phaI nin fho. C Mao haI muoI fam dng haf caI ch:
Yn PhI Iong fIn chng ra frn fh dn dao kop nha ngh cung
phaI chf Im chu chang noI g dn khan gIa. CoI quon Ia kop a Thn
ba muoI haI dng, Ia v anh Ia kop nhf, duoc IInh 32 dng mf fhang.
Iuc nay gIa mf fa gao co mf dng bac. Anh Sy TIn, ng Mn duoc 28
dng. Anh ao Mng Iong Ia cy nh phu, duoc 6 dng. Vang bong mf
fhoI nhung kop nhu a Thn, Tu IIn, Tu An, Tam Huynh Ky, an
Vn,... nhung dao nhu KIm ChI, Thuy Mao, Khanh HoI... Ia nhung faI
nang duoc cng chung mn m. Co maf ho, bao gIo cung dng khach hon.
Ho duoc bn chu: dIn, b, fhanh, phn, fuc Ia duoc v b maf, dang
dIu, fIng haf va fhn fhaI. I xom Quang Iac ma co mf frong ngu
nam quaI |5 kop gIoI) hoac fam nu kIf |ba dao kIf xuf) fh moI
nguoI moI yn fm. Nhf Ia vao dp Tf hoac du xun. an nhac ngI
xung quanh dm cho cac khuc haf don xun sI nI, phong fung. Thang
hoac co mf, haI dao kop nao do nho qu, khoc In rung ruc. MoI nguoI
du v dy, doI fIng phao gIao fhua.
Trong my ngay Tf, ng Nha frng nom san soc ff ca moI nguoI.
Trach nhIm cua ng chI fom gon frong mf cu: Iam sao cho buI dIn
co khach. Tuy vy ng phaI Iam fh nao cho fhy fung va cac dao kop
Iam vIc an khop voI nhau. PhaI bIf khaI fhac maf manh cua fung
nguoI. PhaI gn moI nguoI. Trong nhung ngay Tf, ng gIang hoa nhung
mu fhun, hIm khich. an fhn ng cung xIn moI nguoI bo qua nu
ng co nhung dIu g khng phaI voI anh om frong nam cu. Ong phaI Io
khoan fro cp hoac cho vay fIn mf s anh om qua nghoo v frof danh
bac, huf xach hoac an choI Iang phi. Iam quan Iy nhu ng Nha, fruoc
hf phaI ff bung, qui mn moI nguoI. PhaI gIu y cn fhn. Chang han
nhu fu mua ban cac fhu nhu ruou, muc hoa qua, fhuc Ia v.v... ng du
nho cac dao dI mua rI v finh foan chu khng bao gIo d vo con ng dI
mua. Ngay fhuong, frong rap co fh xay ra xich mich, caI co g do Ia vIc
fhuong. Nhung frong my ngay Tf, if nhf Ia dn ngay mng bay,
nhung dIu do khng xay ra hoac nu co xay ra fh cung duoc can ngan
va dan xp vuI vo ngay. ung gIo fy, ng quan Iy da froo san mf frang
phao daf fruoc cng rap. NguoI chm Iua df Ia mf kop duoc moI nguoI
yu mn va kinh n v faI nang.
TIng phao gIao fhua cua rap Quang Iac vua duf, cac dIn vIn,
fung dI fung dI dI xuf hanh, haI I c.
IY KH C C!NC 28
TH! CHOI CY CA NH
Trng cy canh Ia mf ngh dac bIf cua VIf Nam noI chung va
Ha NI, Nam Ha, ThaI bnh v.v... noI rIng. y Ia mf ngh faI fu, co fu
doI Iy, Trn duoc cha fruyn con nI voI nhung mIng ky fhuf bi
fruyn. Nhung Iang frng cy canh Iu doI va nI fIng Ia Quang a,
NghI Tam, Huu TIp, Ngoc Ha, V Kh, Tn MaI, Tuong MaI, Hoang
MaI, VInh Tuy... Cac gIa dnh frng cy canh fhuong phI hop voI ngh
frng hoa va nuI chIm, ca canh... o nhung noI do fran ngp muI huong
cua hoa va nuI chIm, hoa ngu, hoa hng... Xung quanh vuon cy canh
Ia nhung hang rao duoI, r, dm buf... duoc xon fIa cng phu, goI Ia
nhung bo hoa.
co cy canh, nguoI Iam vuon, ngoaI vIc vun fuoI, xoI, cham bon,
con phaI nan nof, caf, fIa cy rf fI mI, cu ky. Mun co mf cy fung
nho, mf con rng bay, phaI mf 5, 6 nam. Nhung hon non b co r sI
bam vao cung cn co mf Iop ru phong c kinh phia duoI. fao duoc
mf Iop ru dop ngay fhang nhu y mun cung PhaI mf 3, 4 nam.
NguoI fa chIa cy canh fhanh ba nhom: Nhom frng uom chun bi
cho cng vIc ghop, non, un. Nhom cy canh phI hop voI non b. CuI
cung Ia nhom cy fh co dang dung, dIu vuon, hnh haI... foaf In mf
chu d mf y nIm fu fuong, mf nI nIm. Mf chu cy fh co fh ghop
voI mf hoac haI IoaI cy khac nhau d co nhung canh, |a khac nhau ho a
vao mf fng fh, nham fh hIn mf fm frang.
Nhung IoaI cy nhu sanh, sI , daI, vong cach, fung, bach, phI Iao,
fhng, duI, com nguI v.v. du co fh chIf va Iy xung frng o vuon
hoac chu. Chung du co fh vao fh. Cy fh phaI fhf gIa moI co gIa.
Cang c fhu cang quy. NguoI fa chon nhung cy non co dang dung
fhang, gon, khoo hoac co dang xIu voo, dang ngang, dang fruon qua
mop chu, ru xung rI IaI vuon In v.v... d fao nn nhIu fh cy khac
nhau nhu fh ngu phuc, fh phuong bay, fh huynh d, rng sa,
rng vuon, song dI, fh doI gIo fh nguoI oI fh nha hIn frIf,
fh fIn ng, fh cho doI, mo con, b faf fung kInh. v.v...
nhom cy co fh mu fu phaI frng ghop haI cy IaI voI nhau
cung mf gc. HaI cy saf nhau. Co cao, co fhp, co Ion co bo bam vao
nhau. Cy fo co dang manh hon nhung mm maI. Cy nho nung nu,
qun quif nga vao cy Ion. Canh cy dan vao nhau co hnh fuong khang
khif, nng nIu, u ym.
fao duoc hnh fuong frn cho ngh fhuf, phaI su dung cy,
fhn cy, canh, Ia, r, ngon, ru v.v... Iam vf IIu gIng nhu nha dIu
khac su dung df sof, gach, fhach cao... d nan fuong vy.
NguoI Iam vuon co duoc nhung cy canh fao fh, nhung hon non b
ky vI d guI gam fm hn, fnh cam, y nIm fhm my, da Ia mf ngh
nhn. Ho phaI chon Iua, suu fm nhung IoaI cy, IoaI hoa quy hIm rI
frng xung df hoac frong chu canh va quanh nam suf fhang cham
chuf, xon, fIa, un hnh, fao fh d cy co hnh con h, con voI, phuong,
hac... Ho con su dung cac khI da bof, da xanh co dang dp fu nhIn,
dom v doo duc, gIa cng fhanh cac hnh khI da dang Iam fhanh hon
non b d ghop cy vao. Vuon cy fh nhu nuI, rung fhu nho IaI, co cy,
co Ia, co hang dng, chua chIn, cu cng, rI co ca ban co fIn, fIu phu
ganh cuI v.v... Hon fh nua, cac ngh nhn con fao cac fh cy fhoo fu
cua mf vaI baI fho hay, goI In mo h mf c gaI faI sac, mf quan vang
bn duong... Iam nn vuong vn, bng khung... Nao canh nguoI dop
hoac fhI nhn, khI fhp fhoang bn bong fruc, rang fro, frn bn do co
dong sng fuong fuong xanh ron ma Iau Iach.
Cy canh VIf Nam Ia mf mang fm hn ngh fhuf VIf Nam.
Chung sanh ngang voI ngh fhuf cua vo franh ng H, voI dn ca
quan ho ac NInh, voI gm af Trang. Nhung Iang co cy canh Ia nhung
cng vIn dc dao, Iun co nhIu khach frong va ngoaI nuoc dn chIm
nguong, hanh huong. Cu vao dp cuI nam ngn Tf m Ich, khach nuo c
ngoaI nuom nuop koo dn cac Iang cy canh. Ho hf IoI ca ngoI, ky hop
IY KH C C!NC 30
dng... Cy canh VIf Nam da fung doaf nhIu gIaI, huy chuong cao quy
frong nuoc va frong cac hI cho Quc f.
TRO CHOI IOI XOM
m nay frang sang. My nhom fro frong cac xom hop IaI voI
nhau. Chung dn fu xom Iuy dp dnh nhung buI hoa dm buf, fu xom
Ao co rang cuc fn hoac fu xom Cho. Chung haf m In: anh frang
frang nga... Chung chIa nhau ra fung nhom nho, choI du fro, nao an
quan, oan fu f, bf maf baf d, dao dm u fIm, nhay ngua, frng hoa
frng nu, danh chuyn, ran xIn fhun v.v... Co nhung fro choI danh
rIng cho cac om fraI hoac rIng cho cac om gaI. Cung co nhung fro ma
ca fraI In gaI cung choI chung chung choI mf Iaf o fro nay rI fham gIa
ngay fro khac d choI duoc nhIu fro. Chung vuI caI vuI cua fro In 10,
maf sang, mI fuoI. Chung chI co mf nIm vuI bf fn. Hay chu y xom
chung choI fro u fIm. Ko dI frn va ko dI baf du ngo ngn nhu nhau.
Tuy vy, haI nhn vf nay gap foan nhung dIu bf ngo, ng nghInh Iam
cho moI nguoI cuoI mo ca maf.
Tro frng hoa frng nu kha dac sac. Mf dI om fraI hoac om gaI
ngI duI haI chn. an chn om nay chng In ban chn om kIa d cho
haI, ba om khac nhay qua. Sau do, IaI chng In my ban fay no xoo hoa
In. Cu mI In chIu cao duoc nng In Ia haI om phaI nhay qua fhanh
fhoaf caI ngon nuI do nhung ban fay chng In nhau, Iam fhanh ngon
nuI hoa, qua. Nu nhay khng cao, cham vao chn, fay, hoa qua chf cao
Ia fhua, phaI ngI xung, frng hoa, frng nu cho nguoI khac nhay qua.
Tro choI nay Iuyn su nhanh nhon nhung IaI Ia chuyn cua cuc doI.
Tro choI danh chuyn chu yu danh cho cac bo gaI. Nhung co khI
cac bo fraI cung fham gIa. n, nam om bo cung bIu dIn mf c chuyn
gm 10 quo nho daI chung 20 confImof. NguoI choI phaI fung hung hon
caI |hon soI hoac qua bong), phaI xp sap va chon fung quo chuyn va do
hon caI fu frn cao roI xung. Trong Iuc phI hop moI dng fac choI,
mIng con phaI haf In. Suf ca qua frnh khng b mf saI pham nao Ia
IY KH C C!NC 32
fhang. aI haf frong Iuc danh chuyn gm nhung cu haf fhf hay ngu
hung, nhIu hnh anh va nhp dIu. Nhung chung mang nhIu dIu
huyn bi va frIf hoc:
CIa gIo, co bay...
Sang sng, gIng cy caI
VaI ha f vu ng...
XIn c nang...
MuoI caI Io ...
NguoI choI chuyn cu Iay dI Iay IaI nhung cu haf co fu xa xua do
voI caI vo say sua va bun bun fua nhu nhung IoI haf ru. NguoI xua
nhac IaI rang nI dung baI haf noI v cu c sng cua mf nguoI dan ba fu
Iuc con bo cho dn Iuc v chIu. Ca fuI fho cua c bo chI con nho co mf
In vuI Iam, Ia Iuc gIa dnh chun b an Tf nguyn dan, moI nguoI quy
qun xom gIa gIo. Ngay sau do Ia Iuc fhn co phaI bay sang sng dI Iy
chng xa, phaI fay frang cy Iua, frng vuon, nghnh chIn voI mun
van nhung kho khan chan va kho khan Io so xay ra... o Ia nhung IoI
guI gam mun guI IaI cho fh h sau ma khng fIn noI fhang ra... Su
fhuc, baI haf noI v cuc sng hoa voI fhIn nhIn, Iao dng y nghIa v
van hoa cua no rf Ion, Iam rung dng Iong nguoI maI maI...
Tro ran dI xIn fhuc gm mf bo Iam ng Iang gIa va vaI om am
chaf Iy duI ao nhau d hnh fhanh fhn hnh mf con ran daI. Mf om
Iam du ran. Mf om Ia duI ran. Cac om khac Iam fhn ran... Thy
Iang xIn khuc du va khuc gIua, ran khng cho. n khI xIn khuc duI
fh ran fhach ng fhy duI: Thy cu duI xom, duI duoc fh cho...
uI sao nI, v ran Ia vf fruong sInh, Iuc nao cung co suc fro va nhanh
nhon. Con fhy Iang fh gIa rI...
Cu nhu fh... nhung fro choI II xom fIp dIn doI nay sang doI
kha c. Iop fro nay qua dI, Iop fro moI IaI k fIp... Chung choI, chung haf,
say m voI nhung nu cuoI mun fhua, voI frang, voI gIo, voI nhung m
fhanh fhn yu cua xom Iang...
CA VANC HA NOI
ChoI Ca Vang Ia fhu choI fruyn fh ng co fu Iu doI o fa. Nga y
xua, o cac noI nhu phong khach, nha, vuon cua cac gIa dnh quyn quy,
nhung fao nhn mac khach, cac ngh nhn va ngay ca nhung Iop nguoI
bnh dn du co dI ch cho b nuI ca vang. Co nhung caI b con co ca
hon non b raI rac va gp ghnh nhung chIc cu nho, fan cy, ngI
dnh, chua c kinh, nhung ng Ia vong, nguoI dn cuI, con h, con naI...
bang df nung vo mau. Nhung con ca vang voI hnh dang khac nhau d n
ky Ia boI II fung fang. MI con dop mf vo, chung boI xuyn qua cac
dam rong xanh nhu boI vao frong my, rI IaI boI dI boI IaI qua chIc cu
dc mc. Chung fung ra nhung fa ao do fham, do nhaf, do vang ruc,
vang fhau... d Iam nn mf bnh mInh ruc sang hoac mf buI chIu fa
do I ong anh nhung fIa anh sang bac. Chung boI saf vao nhau nhu vo
chng, dua ron, nng fa ao cho nhau, u ym nhau, vuf vo nhau fhf
fnh fu. Co con ra vo kIu hanh, co con Iam dang o I, cung co con IaI rao
ruc fuI fhanh xun...
Cung co Iuc nhu phong ba nI dy, nhung chu ca duc choI nhau
fruoc maf cac c nang. Nhung rI, cung chinh cac c nang y koo cac chu
ra khoI cuc du. Chung IaI dI dao voI nhau vuI vo va cung nhIf. Th
ra, khng phaI Ia chIn franh ma chI Ia dua ron, fp vo voI nhau vuI vo
va cung nhIf ma fhI. Chung fung fang bn nhau frong ban nhac m
dm. Cung co noI nuI ca vang frong chIc ang c, co my chu uong
IIu xanh, hoac ang fhuy fInh. NoI chung, nhung dan ca vang da fao
nn mf fh gIoI fhn fhoaI duoI fhuy cung, fao nn nhung buc hoa dI
dng, nhung baI fho cho moI nguoI, if nhf cung Ia frong nhung gIo phuf
fhu gIan, nghI ngoI, nhung gIy phuf suy fu, frm ngm. O b ca vang,
fa fhy song nuoc, xa khoI, fhy nhung ky nIm, nho nhung.
IY KH C C!NC 34
O nuoc fa, du du cung co nuI ca vang. RIng o Ha NI, fp
frung nhf vao my Iang Huu TIp, Ngoc Ha, Quang a, NghI Tam,
Hoang MaI, Yn Phu... Nhf Ia Yn Phu, ca Iang du choI, mua va ban
ca vang. Co fh goI Ia qu huong cua ca vang, v ngh nay co fu Iu doI
Truoc dy, nhung ngay gIap T f frung fhu va Tf nguyn dan, moI nha
ngoaI ph du bay nhung b va ang ca vang ra ngoaI cua d ban. Nhung
nam chIn franh, fhu choI ca vang khng duoc chu y dn. Ngay nay, no
IaI duoc khI phuc va phaf frIn rng raI. Cac cho Ion frong fhanh ph
du co ban ca vang Ca vang da fro fhanh mf maf hang xuf va nhp d
fhu duoc nhung mon fIn Ion. Thang 8-1994, mf con ca Thanh Iong Ion
co ff ca cac gam mau cua nhIu IoaI ca vang fp frung IaI bang gIa gn
mf cy vang 9999.Mf con ca Hng Iong som chIu fhay mau sac nhu
doa phu dung nuoc cung dn xp xI 3 chI vang.
Ca vang bao gIo cung duoc nng nIu. Co dIu, cac gIng ca, IoaI ca
duoc dI moI qua nhIu bIn dang, dI fruyn, IaI gIng, ky fhuf nuI v.
v... CIa fr nhan sac va su ua chung ca vang cung fhay dI fung fhoI ky
voI fhoI frang, quan nIm fhm my. Nhung nam 1954-1955, dn chung
ua chung cac IoaI: Ngu Hoa Chn Chu, Vong ThIn, an Phuong,
KIm, ChoI, Ma, CIap, Thn TIn, Mua ChIu, Hac Hng, Ngoc n...
Nhung nam 70, du nhp fu Hng Ong, aI Ioan, cac IoaI Khng Tuoc,
CIang My, Ngn Iong, HaI Thanh, Tra Hoa Nu... Nhung nam 1989,
MaIaIxIa, raxIn nhp vao fa cac IoaI Thanh Iong, Hng Iong. Nhung
cao fhu choI hoac nuI ca vang, nhung nguoI co nhung b ca sIu hang
cung duoc moI nguoI fn frong va duoc danh gIa cao chang kom g nhung
van ngh sI nI fIng. a fu Iu, nguoI dn Ha NI va ca nuoc vn con
nho b ca vang, hon non b nha c a Ty ph Hang ac, nha cu Tng
TrInh ph Hang ChIu, nha ng TIm |Quang a), ng HaI |Yn Phu)
hoac b ca vang frong fhua vuon xanh bIc va yn fInh nha ng Ca an,
o uoI, da dung IaI ca mf bu khng khi frong IIu fraI chi d. Chung
cung da goI y cho nhung vn fho cua Vu Hoang Chuong, Inh Hung.
Thu choI ca vang fhanh nha d c duoc su nghI ngoI fich cu c, co
duoc nhung gIo phuf Io Iung fhoang qua, chua dung nhIu dIu ky dIu
bf chof dn, goI Ia nhung gIy phuf Io Iung con ca vang. O noI co nuI
non b va b ca vang, canh vf dy fho, ca, nhac, hoa. Va IaI by gIo vIc
nuI ca vang da Ia mf hang muc kInh doanh cua fhuong nghIp. Cac fro
om rf fhich choI ca vang. ca dua IaI cho cac om nhung baI hoc vo
Iong v fhm my. No dua cac om vao fh gIoI fhn fhoaI va hIu rang
frn doI con co nhIu dIu fhu v, mI con ca nhu mf bng hoa no duoI
nuoc. Cac con ca boI moI gIoI va nho nhang Iam sao. Co con nhu mac ao
gIap dI mu fru, xng xao nhu mf chang dung sI. No chIn du voI ko
dch. Co con khoc sung ca haI maf. No khoc fhuong nguoI ban b fu frn.
Co con IaI nhu chif In du mf vanh khan ngu sac nhu fh Ia mf v
anh hung vua moI chIn fhang fro v...
Cung voI fhu choI cy canh, nuI chIm canh... fhu choI ca vang
cung Ia mf nof dop van hoa vua mang finh fruyn fhng vua mang finh
hIn daI. Thu choI ca vang cung Ia mf ngh fhuf... .
IY KH C C!NC 36
CH!ONC III: NCH TH! T
NCH TH!T M!A ROI N!OC
Ong VIn fruong VIn Nhung nn van hoa fh gIo, Srip
KhagIonada, vIf:
Sao IaI co fh fuong fuong duoc rang mf hnh fhuc ngn ngu sn
khu fm co da fn faI hon 1.000 nam b Iang qun7 Ma su fhf da vuof
qua fuong fuong. Mua rI nuoc cua VIf Nam khng bao gIo xa roI Iang
qu cI ngun cua ho. Cung co nhIu nguoI VIf Nam chua duoc xom va
khng bIf dn su fn faI cua no. u vy ngh fhuf nghn nam nay da
vuof ranh gIoI IoI ich, chf Iuong ma sang fao ra nhung dIn fa va
kham pha d co fh dung vao hang nhung hnh fhuc quan frong nhf v
sn khu mua rI. Nhung ngh sI VIf Nam Ia nhung khan gIa cua mf
hnh fhuc dIn fa co mf khng haI frn fh gIoI. Mua rI nuoc da Iam
gIau cho dI san van hoa nhn IoaI ngan chan nguy co b dy vao frang
fhaI o n va Iang qun , mf s dIn daf uu fu cua faI hoa nhn IoaI .
Ia da Sung ThIn In IInh o Iang aI, huyn uy TIn, Nam
Ha ghI chop voI 4.036 fu fa buI bI u dIn mua rI nuoc d mung fho
vua Iy Nhn Tng |1121) voI su co maf cua cac quan frong chIu ngay 3,
fun frang fhu 8, co ghI IaI nhu sau: ong sng gon song. Mf con rua
vang mang frn mnh ba hang da. No boI fhu fha frn maf nuoc rI
phun nuoc nhu mua. Trong frang nhac m dm, nhung canh cua cac
hang dng o ra. Th Ia cac nang fIn xuf hIn, mua dIu mua HI
phong. Ho gIo nhung canh fay mm maI, nhiu cap may duyn dang,
nhp voI IoI ca. Nhung con chIm Ia bay dn, du fung dan, rI fhI faI
nhay nhof. Nhung chu Iuon non fung fang... Rua vang nhn v phia nha
vua, cuI du kinh baI. Nhung bac fIu phu gIuong cung ban fhu v.v. ..
Nga y nay, frong ca c fI f mu c mu a rI nuoc c fruyn, nguoI fa IaI
fhy con rua vang phun nuoc, nhung nang fIn voI canh fay mm maI
mua fhn khuc canh san ban manh h v.v...
Thang 3 nang 1984, doan mua rI nuoc VIf Nam gm 15 ngh sI
fhuc hIn chuyn dI bIu dIn faI CHC uc, Phap, y va Ha Ian. n
IY KH C C!NC 38
du, doan cung duoc hoan nghnh nhIf IIf va duoc ca ngoI hf IoI voI
nhIu IoI bnh Iun frn 20 fo bao. NhIu bao nhn dnh: Mua rI nuoc
VIf Nam da fra IaI cho nhn |oaI mf dI san van hoa vInh quang ma
fruoc dy no b nam frong Iang qun m nga y 4-3-1985, faI hI fruong
a nh, doan mua rI nuoc VIf Nam bIu dIn fruoc 400 khan gIa.
NhIu nha bao nuoc ngoaI da dn du va chup anh.
n bo b nuoc co df phao bng. Nhung chum hoa ca hoa caI du
mau sac bay In cao vuf rI foa ra. n canh cf df phao bng Ia mf
chIc cf cao froo mf chIc co IuoI h du mau sac co chu HI o gIua.
TIng frng, fIng fhanh Ia, fu va, mo va dan sao nI In fung bung hoa
hop voI nhau Iam cho caI khng khi hI ho VIf Nam mun fhuo fran
ngp Iong nguoI. Sau do, qua cac fIf muc, chung fa gap nhung IoI fhoaI
xon vao nhung Ian dIu choo, dn ca, fhn ca fuy fhoo canh fhoo fnh
xay ra frn sn khu maf nuoc.
Iach buc manh fro gIua nha fhuy dnh fam maI vuf cong voI mau
sac ruc ro co nhung buc rom fhu hoa Ia, rng phuong cu ky va frang
nghIm ru xung, chu Tu baf du ra fro... Chu vua cuoI vua hoI:
- a con oI!
- OI... - TIng d dap IaI va cac khan gIa fro fhich duoc gop fhm
fIng oI d fra IoI chu Tu.
- TI co phaI xung danh khng nhI7
- Co chu. Khng fh aI bIf Ia aI7
- TI vn Ia nguoI frn froI. TI xung dy fu caI fhuo nuoc va Iua
hoa hop voI nhau. Tn fI Ia Tu.
Chu Tu con khoo dI dIu nua. Co ca c gaI khan Iua ym dao d y
chu fa. Chu Ia nhn vf chinh cua mua rI nuoc. Chu rf fro, khoo
ma nh, nhanh nho n.
Chu Ia nguoI gIao fro - vua Ia h, Ia nguoI k chuyn co duyn va
cung Ia nguoI bnh Iun sac sao. Chu sng da hon 1.000 nam ma vn fro.
Chu k chuyn xom Iang, Ph caI do, khon dIu hay. Chu koo co, df
phao gIoI fhIu fIf muc, haf, ngm fho, mua. Chu ku goI su Iac quan,
su doan kf gIup do In nhau va khuyn moI nguoI nn ca haf va sang
fao caI dop, caI hay cho cuc sng: Nn van fu sao no d hoang vu7...
NguoI fa nom xung maf nuoc mf qua phao vf. Phao vf chay
ngoan ngooo duoI nuoc foa ra khoI, hoa xanh do gy ra fIng chip chip
rI n foang. Trong Iuc rn rang va ruc ro nay, chu Tu ruf IuI vao frong
manh khng qun gIoI fhIu cac fro bang my cu fho. IaI mf In nua
phao n, frng fu va, mo nI In. Iong, Iy, quy, phuong Iung IInh Iao ra,
nhay mua, dua gIon. Chung phun khoI, phun Iua. Chung Ia nhung con
v f fhIng IIng duoc son son fhp vang va duoc frang dIm bang son
maI dc dao cua VIf Nam. NguoI xua cho rang, nhung Iong, Iy, quy,
phuong k frn fhom khaf mf cuc sng frn gIan o ngay caI ao Iang
bao nhIu chuyn Iy fhu nho nhoI ma Ip Ianh. RI dn canh dng chIm
fp np, noI co nhung con co bay Ia bay Ia dn moI canh, co nhung nguoI
Iao dng cn cu dang yu:
Chng cay, vo cy, con cu
Chang r faf nuoc, con du dI mo.
Canh choI fru co anh h danh frng fhuc gIuc fru choI cho hang
va mf nguoI frong faI vuI finh da dIn fa caI canh hI ho, caI fhu vuI
choI hao hung ma khoo khoan frn dng frung.
TIf muc Mua fIn fhf Iung IInh, huyn ao. Tam c fIn x p
hang mua voI nhIu dng fac mm doo. Cac c fIn duoc fao hnh ruc ro,
ong anh xIm y, nhp voI nhung khuc dn ca muof ma, dam fham.
Mua rI nuoc cua fa hIn gIo co chung 30 fIf muc c fruyn, 20
fIf muc moI co gIa fr.
Thuong fhuc mua rI nuoc, chung fa duoc sng IaI voI nhung IoI ca
dIu mua da co frong mau cua cha ng chung fa va ngay ca cua chung
fa. Ta duoc fhuong fhuc faI ngh cua cac ngh sI dn gIan frong xom
Iang gn guI, duoc dam mnh frong caI khng khi cI ngun rn rang
nhung m fhanh va mau sac fhn fhuc.
Mua rI nuoc Ia mf frong nhung hnh fhuc ngh fhuf sn khu
dc dao, Ia IoaI rI dIu khIn ngm duoI maf nuoc fu xa, co o Ha N I,
IY KH C C!NC 40
Ha Ty, VInh Phu, Ha ac. Ha Hung, HaI Phong, Nam Ha, ThaI nh,
Thanh Hoa, Ngh TInh...
HIu qua nhIu maf, IIn fuc gy bf ngo va su fran dy ngu
hung cua no da danh cho mua rI nuoc mf ch dung frong kho fang dI
san van hoa VIf Nam cung nhu frong nn van hoa cua nhn IoaI.
M!A CHO
fm hIu mua fruyn fhng VIf Nam, khng fh bo qua mua
choo. Mua choo m vao mnh mf cach fham Iam ff ca cac kh mua o
nhung da ban qu huong cua no cung nhu o bf cu du ma no co fh fhu
fhp duoc rI nhao nan, fhm bof, Iam cho mnh fro nn gIau co. o do,
fa fhy mua choo con co nhung du n rf dm da cua nhung fro choI II
xom, mua fhIng, chay dan, Iam chay, danh bng, baI bng, mua don,
mua nn, mua gy, mua khan, mua snh fIn, mua fam fIn, mua chay
co v.v... NhIu dng fac mua k frn fu nhung fhuo xa xia da Iuu IaI frn
cac vach da, hang dng o VIf Nam. O choo, co nhIu dng fac fuong
chung nhu khng phaI Ia mua nhu dI, dung, dI v fri, gIao fIp v.v... ma
IaI Ia mua. Co cu fm nIm:
Nhf cu nhf dng gIaI dIm vu |mI cu dng du co mua). NhIu
dng fac nho fhI, fi chuf fhI ma fhuc kho fh hIn. VaI ao Hu frong
vo Chu MaI Thn da mua ngay ca Iuc gn nhu dung yn ma frong Iong
dy gIo bao.
Mua choo chu yu dua vao dI ban fay, canh va c fay. Nho do choo
bIu hIn nhung frang fhaI khac nhau cua fnh cam. Iong ban fay frong
fuong nghn maf nghn fay cua VIf Nam co vo con maf o gIua. O sach
c AI Cp cung vo fraI fIm va cap mI frong Iong ban fay. NguoI fa coI
ban fay nhu caI nhuy cua fm hn. Vo I mua choo, ban fay con Ia maf, Ia
mI, Ia fraI fIm. Mua choo co nhung dac dIm:
1/ Cach dIu cao. Mf vaI cu chI phI hop cua nhung ngon fay, maf
nhn Ia fao duoc canh frang In hoac frang fan. ChI vaI buoc dI rI
chuy n sang dng fac khac Ia du noI In nhn vf fu bo noI nay ma dI
dn mf noI nao xa xa Iam.
2/ Mm doo, uyn chuyn. Mua choo gn guI voI franh Iua o chf fru
fnh, fho mng.
IY KH C C!NC 42
3/ Nhung dng fac duoc fh hIn nhIu nhf o phn fhn frn, canh
fay, ban fay, ngon fay.
4/ Phong khoang, hn nhIn. Nhung dng fac choo khng fIa fof,
khng qua frau chuf ma gn guI voI fhIn nhIn.
5/ Mua kf hop voI haf. In vIn vua mua, vua haf. HaI dIu nay
an y voI nhau, b sung cho nhau. Mua choo co 5 nhom dng fac chinh:
a) Nhom chay dan. Cm nhung buoc dI Iuc chm Iuc nhanh, co nof
bun su Iang, fhuong nho, buI mnh mng.
b) Nhom dng hoa. Ta nhung canh bng bnh my nuoc; fa fm hn
rang ro, gan bo, mf uoc, duyn fnh...
c) Nhom dng ruou: dng fac chm, fhIng IIng frang frong, kinh
cn, fIn fuong.
d) Nhom cuop bng. VuI nghch, fu do ngu hung so Iuyn.
o) Nhom fu nhac. Cm nhung fIf fu nhac dI nhac IaI, nhn
manh, nguyn cu, frm ngm...
Nam nhom dng fac co ban nay Iam co so, duoc cng voI nhung
dng fac phI hop hoa my ma bIn hoa ra nhIu hnh nhIu vo, If fa
nhung frang fhaI va khia canh cua fnh cam khac hoa nn nhung nhn
vf dy ca finh. Tuy co baI ban, |uf I ghIm khac nhung mua choo
cung nhu IoaI ngh fhuf bIu dIn khac, I fhuc nhIu vao fnh cam,
faI nang finh nang dng, kinh ngu hung say sua cua dIn VIn bIu
hIn. In vIn fao ra caI fhn co nhung du m fhm my frong fung
dng fac mua.
Mua choo co vo dop da dang, phong phu, nhn khng chan maf,
xung dang chIm mf vi fri quan frong frong kho fang mua fruyn
fhng VIf Nam.
HAT CIAO !YN
O nuoc fa, mI d xun v hoac xun fhu nh ky. MoI noI fhuong f
chuc I Tf, an mung, vuI choI, chao don ngay mua bI fhu, I ruoc
Thanh Hoang v.v...
Trong nhung cuc vuI nhu vy Iun co maf nhung bu I gIao duyn,
dua do, frng qun, haf xoan, haf ghoo, sII ho, quan ho, haf dum v.v...
faI cua nhung cuc haf rf rng raI va ngu hung nhu: ca ngoI qu
huong, xom Iang, nhung canh dop fhIn nhIn, fnh yu fraI gaI v.v...
Chf fru fnh, fu su, hu fnh Iun Iun duoc nhn manh. ng dao dn
Iang va oac noI In cn koo dn du rf nhIf fnh. Nhung nguoI fham gIa
hoaf dng van hoa nay fhuong chIa ra mf bn nam, mf bn nu. u
fIn, ho haf chao nhau, chao ff ca moI nguoI dn fhuong fhuc voI nhung
IoI ca hay, fuoI dop. Ho doaI voI nhau, fhI gIong haf va su dI dap fhng
mInh. Nhung cang v sau cang gang va nang v chf phong fnh fraI
gaI. n nu co fh manh dan hon nhIu, chanh chua ngoa ngoaf va bn
nam fh I ra caI chf fan fInh va fhom fhung, dua gIon voI bn nu. I
phuong cung chang chu kom, cung om o, bom xom, chong ghoo. RIng
kIu haf dum Ia du dI hon ca. Ho noI Iuc fan Ia Iuc dI nao vao dI y,
daf nhau vao mf ch kin nao do.
Haf dum co nhung doan dI dap nhu sau:
6i ta gp go nbau Jy
Nbu J6i b6 gy gp bai c6 n6n
- Anb c6n s6n, cm cung c6n s6n
Uoc g ta Juoc /am c6n m6t nba
Ra ca6 Jung cbam Jc ma nbo tbuong.
IY KH C C!NC 44
O dy, su dung cham Ia su nho fhuong fich cuc, fh hIn manh IIf
qua hanh dng.
Hoac nhu:
- C6ng cm ccn cay pbt co
c ra m6t /u /o Jo nga6 ngo
- C6 cy r6i moi c6 b6a
C6 c6ng anb Ji /ai moi t6i ra c6 nang
- Lam b6a cb6 nguoi ta bai
Lam gai cb6 nguoi ta trcu
- 6i ta nbu Ja /uoi Ja6
Nng /icc tb sc, nng ra ca6 tb c6 ti nbau
- C6 kia tuoi t6t ruom ra
Tuy rng t6t Jcp nbung ma c6ng cbn.
C gaI IIn dap IaI:
- Em tu tr6ng J6 cm ra
Co sa6 cm bict rng b6a cbt tan
H6a tan nbung nbuy cbua tan
Mu6n xcm, cbt go tm man cb6 xcm
Hoac nhu:
- Tbn cm ci xc /am J6i Juoc
Tb m6i anb bung m6t micng ng6n
Tbu buong gia gia6 ncp nba
8a6 anb sam so ra tu6ng ta ma
- Kb6ng bng J6i ma cm b6ng
Em tron /6ng J6 Ja qua muc
Anb /a ma, anb bt cm ma b6ng.
Anh con fraI c fm nhung phop mau d baf c gaI. Ma do su cn
fhIf, da do ra phop mau fhf v anh fhy c gaI sach bong, fuoI ma f,
dy nhuc cam.
- Ba b6n noi toi b6i, cm cbng mang
Cbo anb cbct co, cm sn sang nbay sang.
Va... cu nhu fh, haI bn nam fhanh nu fu... ho haf voI nhau dn
fhu dm, suf sang. Haf fu doI nay sang doI no, khng duf.
IoaI haf gIao duyn nay co nhIu cu haf fhuc ca dao, fuc ngu ma
dm da nof phong fnh.
Nu
Tru y cm t6i c6i tau
Du mn, Ju nbat, Ju cay, Ju n6ng
Du cbng /cn co ncn cb6ng
Xoi Jm ba micng coi /6ng nbo tbuong
Nam:
C m /uo c tb nbo Jcn gung
Cm kbn nbo tui, Ji Juong nbo nbau
Cm tru /ai nbo Jcn cau
Cm bc nbo Jcn, cm cbt nbo kim
Nu :
Cot cy ma tb6i
Gion cy ma tb6i
Cb6ng cm nbu ncn cang J6i... Joi cm o nba...
Nam:
Ta cc ta bc canb /a cm Jy
cn mai ta cu cb6n nay ta cboi
IY KH C C!NC 46
Bcn kia g6, bcn nay cung g6
C6 pbai nbn ngai tb J6 sang Jy
Bcn kia nuong, bcn nay nuong
C6 pbai nbn ngai tb tbuong nbau cung...
Haf gIao duyn hay con sng maI frong cuc sng cua chung fa,
frong ca dao, frong cac cu chuyn k fm fnh cua dn gIan, frong
nhung cuc hI ho dnh dam, no gop m fhanh va hnh anh, Iam duyn
cho nhung su gap go. No fruyn fu doI no dn doI kIa d nhung cu haf
duoc mI ngay mf moI mo. Qua fhuc, nhIu nhung cu haf moI ngay
nay Ia mf phn nao hoa fhn cua nhung cu haf ma nhung fh h fruoc
chung fa da haf. Hnh fhuc va fhanh m cua chung da khac dI, nhung
fInh fhn, hn phach cua no chI Ia mf. No ca ngoI cuc sng, ca ngoI
xom Iang, ca ngoI fnh yu fraI gaI man nng khn nguI cua nhung
nguoI con fraI con gaI sap sua va dang buoc vao fnhfruong. Haf gIao
duyn so con maI...
IN X!ONC TRO M!C IIN - THANH TR
n nha ng ca In dang co chuyn bun. Mo ng moI mf o fuI
94. Cu chang m dau g ma nam xung nhu mf gIc ngu. Ho hang, Iang
xom dn phung vIng dng nghf. Phuong kon, fhInh fhoang IaI cu In
nhung khuc bI aI, nao nuf, frm bng. NI bf In Ia nhung khuc Iu
qun, Im khc, Con nhan Iac dan. Cac con, chau, chaf cua nguoI
chf du dung, ngI quanh c quan faI son do co chu Tho, Sng du
don, chf kon frng. NguoI fa cho rang nhung nof nhac su nI In d
an uI gIa dnh nguoI chf. Nhung cung Ia d fIn nguoI ra dI. Chung dam
nhIm vIc gIao cam gIua caI chf va su sng. o do, chung k IaI nhIu
chuyn Iam. Trong fIng nhac fng hop ma chu dao Ia fIng kon pha co
ca dm mua phun, ngay gIo bc, nhung dn bI fhuong v.v... Nang du
fruong da frn 70 fuI khoc In fIng khoc du fIn voI gIong k I, Mo
oI , a ... cung mf kIp... nguoI .
IIn bn canh Ia nha ng HaI-y. Ong Ia con fhu haI cua nguoI chf.
TaI dy, moI nguoI fhn fhuc f chuc dIn fro Muc IIn - Thanh d
phI hop voI fang I va d cu nguyn cho mo gIa.. o Ia fuc I da co fu
Iu doI o caI Iang Yn Son nam saf chua Thy, cach Ha NI chung hon
30 kom.
NguoI fa df my ngon nn bp bung. Iu nay gy nn mf khng
khi bi n, fm IInh frong Ian khoI huong nghI nguf. Cac dIn vIn nam,
nu nghIp du va fu nguyn Ia nhung nguoI nng dn frong Iang xom.
Nhung frng, phach, dan, nh don so va cu ky duoc nI In. Trang
phuc fh chI cn sua sang chuf if cac frang phuc Iao dng fhuong ngay.
Co fhm hoac muon cua nhau my fm khan mau, chIc khan faI cho,
my chIc fhaf Iung xanh, do... ng IaI do duoc vo fhm b ru, co fhm
chIc boI choo. Nhn vf chinh Ia A Phf, daI muc KIn IIn fuc Muc
IIn co duoc chIc mu fhf Phf gm 7 canh hoa son. Mf mang cua
IY KH C C!NC 48
chIc ao ca sa. Muc IIn cm gy fm xich!. My vaI dong chung sInh
fh fha h, aI co g mac ny, co danh chuf ma hng. Sn khu Ia haI
manh chIu. Mf s cac ba cac ch dung xung quanh cung fham gIa vao
cuc bIu dIn. u ca, cao, fhp, boo, gy, gIa fro, rang don, foc vn, dI
chn df... Ho co fac dung Ia gIan d va k ,k va huong ung nhung
dIp khuc: Nam m A dI da Phf.
ac Mac co gIong ff, ngm In:
Con oI! f rng froI cao
Cng on cha mo so sao cho bang.
Sau do, ff ca moI nguoI du k fhp n noI v 10 n duc chInh
cua cha mo dI voI cac con. y Ia mf baI fung ca bun ru, fhuong cam
ma hung hn. ac HaI IaI dong vaI Muc IIn Ia mf vaI ma khng aI
franh duoc voI ac. A Phf Muc IIn dy hanh duc va fri fu, rf co Iong
hIu voI mo. NgaI xIn voI duc Phf duoc xung m fy fham mo b hnh
phaf. Nguyn nhn phaI chu hnh phaf cua ba Thanh |mo Muc vIn)
Ia v Iuc con sng, ba da Iam nhIu dIu ac voI cng dng. Muc IIn
gIang gIaI cho mo va mf s pham nhn frong Iao fu d ho nhn ra saI
Im va chu sam hI. KhI ho da hIu ro dIu ff, xu, ho duoc ra khoI Iao
fu . dI fhuyn sang bo bn kIa d chun b du fhaI vao kIp sau va fro
nn nhung con nguoI ff. Nhung dng fac fhap haI fay fruoc nguc, maf
nhn xa xI va nhung dang dI dy suy fu... duoc dIn vIn frnh dIn rf
dop. Nhung co Iuc, Muc IIn IaI co dang dI nhanh nhu gIo, Iuc gp
ghnh, Iuc dI quanh my vong frong fIng nhac va fIng cu kInh Iam
cho moI nguoI nhu nin fho. o Ia nhung buoc dI van dam cua doI mf
con nguoI frn gIan. ng dI ma Ia mua. Mua fhf su Ia khac. n Iuc
Muc IIn vua haf kInh vua mua gy fm xich fh bf ra nhung dIu
mua c xua da ngu qun Iu rI, df nhIn duoc danh fhuc dy. Canh
mua fhf dung bung bc In cung voI fIng fhanh Ia dn dp, fIng frng
fhuc Iuc nho nhu gIo, Iuc nhu mua... nhu khac khoaI... nhu fhn phn
con nguoI.
NguoI dn chuyn haf In nhung khuc haf mc mac Khng hay
Iam! CIong bac Ia fhu gIong nguyn chf chua fung b pha ch. Mf
gIong haf nha ngh un oo nao do vao dy so b danh bf ra ngay.
Nhung gIong haf mc mac cua bau co caI hoI nguyn fhuy, co caI duyn
kIp.
uI bIu dIn co dy du chf sn khu, gm ca k chuyn, gIao
du, ngm ngoI, doc kInh, haf kInh, mua, dc fhoaI, haI huoc v.v... Tf ca
duoc fng hop IaI Iam cho dm dIn vua ao ma vua fhuc. Chung IIn kf
cuc doI cua nhung con nguoI IaI voI nhau qua nhung nof huyn fhoaI,
ky uc, hnh anh... fu nhung doI cha ng xa xua fruyn IaI, Iam cho ho
gan bo IaI voI nhau frong caI cam gIaco chong chanh. Tf ca II cun ho
vao mf mI fnh fhIng IIng ma cao ca Ia fnh mo con. NguoI fa fhy
cn phaI hy sInh cho mI fnh do.
Ca vo foaf In fnh mo con, fnh yu fhuong cng dng. Vo kch
cung ran do dIu ac va Iun nhac nho moI nguoI rang caI fhIn va caI my
so ff fhang. Vo dIn mang finh nhn van cao. Chinh v vy, no fn faI
frong Iong nhn dn fu rf Iu va fro nn ph bIn o khap cac Iang qu
cua chung fa. No fhuong co maf frong nhung ngay dnh dam, I ff,
ngay 15 fhang bay xa fI vong nhn, Ip xun hoac o nhung dam fang
ma nguoI chf co fuI fho gn 100 fuI. Nhung nam gn dy mua rI
nuoc, ba gIa dng, han han va con mua cua VIf Nam da Iam nghIng
nga cac sn khu frong va ngoaI nuoc. Vo Muc IIn - Thanh cung
so nhu vy. No cung Ia mf vf bau cua kho fang van hoa VIf Nam. Co
dIu, no chua duoc nhung con maf cua cac nha nghIn cuu chu y dy du
d duoc Kham pha va nng cao. Tuy vy, no duoc gIu gn va kinh frong
frong fm kham nguoI dn. No Ia cu u gaI, hay con fh mc, su s.
Nhung bn frong fh ngof buI, dam fham, quyn ru, nuI sng duoc con
nguoI.
O Trung Quc cung co chuyn Muc IIn cuu mo. NI dung cung
gn guI voI fro Muc IIn - Thanh cua fa. Muc IIn cuu mo cua ho
xuf hIn faI mf s fInh mIn Nam. Sn khu Trung Quc da suu fm
duoc hon 10 ban Muc IIn cuu mo d quy nap, khaI quaf va nng cao.
Cac hoc gIa Trung Quc, Nhf an, aI Ioan, My, Anh... da co nhung
cng frnh nghIn cuu v Muc IIn cuu mo. Ho con dang fIp fuc
IY KH C C!NC 50
nghIn cuu su hon nua. In xuong fro Muc IIn - Thanh cua fa
vn dang Ia mf manh df chua duoc khaI pha.
NT T!ONC
Sn khu fung Ia sn khu fng hop cua nhn vf duoc hoa
frang, co phuc frang uoc I, fuong frung voI mua haf, nhac dm, phuong
phap fh hIn, do do cung phaI dua vao cac nguyn fac cach dIu, uoc I,
fuong frung.
O fung, cac nhn vf duoc duc IaI fhanh nhung khaI nIm cu fh
fung m-fip rIng. Nao Ia kop van, kop vo, kop rung, kop do, kop xanh,
kop phong fnh, kop don, kop ran... V vaI Iao co: Iao van, Iao vo, mu
Ianh, mu ac. ao co dao chIn, dao fhuong, dao dIn, dao yu, dao Iang...
MI nhn vf co kIu vo maf va quI cach frang phuc rIng. Nhung
dIu nay duoc coI nhu chung chI cua nhn vf fhoo phuong chm: Nhan
y gIaI ngu, nghIa Ia sac maf va ao xIm du In fIng. Nhu vua bao gIo
cung dI mu cuu Iong, mac hoang bao. Hoang hu dI mu cuu phung,
mac ao vang, dI haI phuong xa hoa va sac so.Kop rung maf xanh co
frong xoo, mang xIm ao chon, qun xa cap. ThaI su fh dI mu bnh
fhIn, maf mc doo mang, dI hIa...
V ky fhuf hoa frang maf, ngh fhuf fung chu frong vao dI
maf fa fhn. In vIn mo rng d mo cua haI con maf, Ing may rm, fo
va xch fuy fhoo nhn vf, co khI rf daI. Maf duoc xoa Iop nn frang
rf dy. Co ba nguyn mau chinh Ia don, do, frang va dn xuf cua
chung. VoI b maf cua Ian fuong, h fuong, fuong dng |Ion) fh gIu bIu
fuong con h d fang vo du dI. Ing may fo, xch, nhon. Trn maf co
nhung nof gon gn guI voI nhung van h, goI Ia nhung no f von man don
va nhung nof von nhaf hon mau don mf fng dIm xuyf Iuon quanh
hoac chm pha dua fhoo d rung cua co maf va ma. Cung goI Ia nhung
duong nan phan anh dy du frong vaI vo fuong Ta n nh, con b maf
Thuong IInh Ta IaI mang bIu fuong con chIm ung, bIu fh su fhng
mInh nhanh nhon. MuI duoc bI qung haI bn canh d nng sng muI
IY KH C C!NC 52
In, canh muI rng ra. Nhung nguoI frung fh fhuong maf do, ru daI.
NguoI nnh fh maf ran. ru ngan. Tuy nhIn, ngoaI I co nhung frung
fhn, nhung vo maf ran , doo ru ngan v hnh dang bn ngoaI doI cua
haI nhn vf nay xu xI, finh fnh nong nay, gan goc. Khuong IInh Ta,
Thuy nh MInh cung Ia nhung anh hung chinh nghIa, nhung maf
khng do IaI duoc vo fhm nhung khuyn don frang d fh hIn finh
nong nay cuong fruc, dung manh.
VoI kop Phong fnh fh mau hng Ia chu dao, Iong may daI. ao
fhuong co b maf hng nhaf. ao Iang co con maf Ia ram, duI maf daI.
ao vo co b maf do ruc ro, Ing may cong xch. ao vo fIu bIu Ia ao
Tam Xun fh co b maf bn xanh, bn do, noI In v nu fuong xuf hIn
fu noI rung xanh, nuI do xa voI. Hon nua, do Ia mf con nguo I ky d fu xa
xua fro IaI. ao ram Xun qua Ing Iy va hp dn da fro fhanh nguoI
cua cuc doI ma khng phaI vo rIng cua ng frum fu mf fhuo xua nao
do nua. Ong frum nI mau ghon ba ra caI chuyn hoa frang bn xanh,
bn do d han ch su hp dn cua nang, Iam cho nang xu dI d d phn
bao v. Su kIn nay duoc ghI frong ngoaI su Iang fung. Tuong van va
kop van co b maf hng nhaf. Iao fuong vo don ru sam |IIn fu). Iao
fuong van doo ru don ba chom daI. Tuong nnh voI b maf chI co haI
mu don, frang. Ing may hnh con ca r co khia.
ao gIap chIa ra bn v va du duoc fhu nhung hoa van ruc ro
ma hoang da. Co v dang fruoc, dang sau va haI bn. Quan frong nhf Ia
v dang fruoc v no duoc frnh bay du nhf. Nao rng chu maf froI, nao
hnh h bao cach dIu kom fhoo hoa van bang chI vang, chI bac. Phia
bn nguc co b fm kinh fuong frung cho maf froI, gIua co gIaI fhaf Iung
bo gon, co mau sac haI hoa voI foan cuc. Phia duoI Ia nhung vf mau,
hoa van nhIu mau sac m fa song gm my cun. Co nhung IoaI ao gIap
voI nhung nn xanh, do, don7 fim. CIap frang danh cho nhung nhn vf
vo ma sIu pham. Vua mac hoang bao fhu rng khap noI. VoI cac quan
fo cung duoc fhu mf haI nof rng. VoI cac IoaI quan cung fo nhung
khng gh gom Iam fh duoc fhu maf h, bao... Kop van mac Iong chu.
Mu mang co mau vang |danh cho vua), do, xanh, fim, don. Mu mau
don khng bao gIo dung cho fuong frung va dIm dam. Tuong Ion dI mu
bnh fhIn. Phia bn ngoaI mu cung duoc fao hnh nhung rng phuong
vang hoac bao, maf froI va cac duong frIn sac so. Mu cung co kIu daI,
rng, cao. Co IoaI gan fhm nhung fua hoac qua bong mau rung rInh
fhoo dng fac va cu chI cua dIn vIn.
Tf ca cac nhn vf du dI hIa mau co fhu kIm fuyn. HIa co fh
nng chIu cao cua dIn vIn In fu 7 - 15 cm. Cac fuong phaI co dang
cao va dop. Rf ky nguoI Iun gIu nhung vaI quan frong goI Ia vaI co.
Thu sInh fh dI haI voI nhung buoc dI Iung fhung. Mf vaI nhn vf dop
nhu TrIu Tu Iong |nam) hoac ao Tam Xun |nu) co doo fhm 8 Ia co
sau Iung va b Ing frI sac so, daI ma cong. O fung, b ru, fay ao Ing
frI vua d frang fri, vua Ia dao cu dc dao. Mf s quan van hoac van
pha vo dI mu co daI.
Iu khac bIf v hoa frang maf cua cac dIn vIn fung VIf Nam
voI KInh kch Trung Quc Ia: Trn maf dIn vIn KInh kch Trung Quc
su dung nhIu mau sac hon va mau nao cung duoc danh bong. Ho chIa
ra nhung mang mau cu ky, chaI chuf Con o fung VIf Nam fh finh
cach dIu cao dn fao bao, mau sac if hon, gIan d ma fhI fp frung chu y
vao xung quanh dI maf. O fung VIf Nam, nhung duong nof ro rang,
fh kch mf chuf nhung Ia ngu hung. VoI fung, b maf duoc hoa
frang, frang phuc Ia nhung fac phm my fhuf hoan chInh. ung rIng,
chung Ia nhung cng frnh v fao dang va sac mau con dong IaI duoc cho
dn ngay nay qua su fhu fhach cua nhIu doI. V vy, chung Iam nao
nu ng ca gIoI frang fri sn khu fh gIoI qua haI In mo frIn Iam v my
fhuf sn khu fruyn fhng VIf Nam faI nuoc ngoaI |1985 va 1987) va
da gy n fuong manh mo dI voI cac nha nghIn cuu nuoc ngoaI dn
VIf Nam nghIn cuu v my fhuf va v sn khu...
IY KH C C!NC 54
TRANH SON MAI
V ngh fhuf fao hnh, son maI dong vaI fro hang du v chf
IIu fruyn fhng va franh son maI gIu mf v fri quan frong frong nn
hI hoa VIf Nam.
I voI fh gIoI, franh son maI VIf Nam cung duoc dac bIf chu y v
no co sac fhaI rIng bIf va bIu hIn ro finh dn fc dm nof.
Son maI con goI Ia son fa, da co fruyn fhng Iu doI o nhung fh
ky fruoc, nhung fuong g faI cac dnh, chua, mIu, duoc son son fhp
vang. Nhung ban fho, cu dI, hoanh phI, d fho v.v... cung duoc xu Iy
bang son maI voI nhung mau sac Ing Iy va bn chac. Cac d my ngh
fhu cng cung da Ia nhung maf hang xuf khu co fIng vang. Th ky
fhu 16, ph Nam Ngu |Ha NI) Ia ph cua nhung nguoI Iam son maI.
Th ky 17, mf nha kInh doanh nguoI Anh da cu mf ky fhuf vIn sang
Thang Iong |Ha NI) boc ky ngh son maI cua VIf Nam.
Tu gn mf fh ky nay, son maI da duoc gIoI hoa sI VIf Nam fm
foI nghIn cuu va nng son maI In mf v fri cao. Ho Iam franh son maI,
do do, son maI duoc fhm vao nhung chf IIu phong phu voI nhIu IoaI
bf mau, bf vang, bf bac, vang Ia, bac Ia, boaf mau fhuc vf, vo fraI, vo
fru ng v.v...
Chf son Iy fu cy son. Nhua cy hung v, d vao cac saI, bang
fro dan, dy In mf Iop gIy ban. Nhua nay goI Ia son sng, gIu cang Iu
cang ff. Qua nhIu ngay, nhua b mf nuoc, In mon va Iang dong, fao
ra nhIu Iop son khac nhau, mau sac khac nhau, goI Ia nhung fuI son.
Iop frn cung mau sm Ia IoaI ff nhf. Son chf Iuong cao d vao fhung
g va dung chay khuy frong ba ngay IIn. Son so fro nn frong hon co
mau gIng canh con gIan nn goI Ia son canh gIan.
No so fro nn bong hon khI duoc frn fhm if nhua fhng. IaI d
nhua vao chu sanh va khuy bang chay saf, son so nga mau don huyn.
Cac IoaI bf mau- bnh fhuong khI frn voI son, b son Iam don
hoa hoac Iam xam xIn IaI nn phaI dung nhung bf mau duoc xu Iy dac
bIf. NguoI fa dung vang va bac fhf o dang Ia daf fhf mong hoac o
dang bf mn frn vao son. Mf s mau: xanh Ia cy, xanh Iam, vang,
fim, frang o dang bf khng hoa fan. Mf vaI mau phm cung dung
duoc. NguoI fa con dung haf danh danh d fao mau vang, dung vo frung
vf, frung ga kham vao franh son maI d fao nn mau frang. Con vo fraI,
c fh fao nn nhung mau xanh, fim, hng ong anh huyn ao.
Iam mf buc franh son maI, hoa sI chon fm g kh, nhan goI Ia
voc. Voc duoc quof mf Iop son sng |n ca haI maf rI dung vaI hoac
Iua qun quanh fm g. KhI kh, duoc son In nhIu Iop son khac nhau.
oI khI cac Iop son vang kh, nguoI fa quof In mf Iop son nua va bo
mf Iop maf fif gm son sng, mun cua ry nho va df sof. KhI Iop bo
kh, so duoc phu In haI Iop son sng nua. maf fm voc duoc maI
nhan bang da bf voI nuoc. Sau do, son fhI In fm g fu ba dn bn
Iop fhon chin mau don. TIp sau Ia nhIu Iop son nua. Hoa sI dung phn
hoac buf ch vo phac rI vo son co frn mau In. Iop mf kh so vo Iop
fhu haI, sau khI vo xong, foan b b maf con phaI phu In mf hoac haI
Iop son son voI Iop mau fhich hop, fuc Ia dung cac mau chng In nhau.
Nu fac gIa mun dung vo frung hoac vo fraI, c fh dung dao fr, caI
vao Iop son uof o mang fhich hop. Sau do, IaI phaI phu In mf hoac haI
Iop va doI cho kh. uc franh kh cung duoc maI bang da mau voI nuoc
Iam cho nhung nuoc son hIu qua cung nhu nhung vo frung, vo fraI,
bac, vang hIn dn ra voI nhung mang mau mong doI. Mun su dung
vang Ia, bac Ia fh daf Ia vang hoac Ia bac In franh, phu In frn mf
hoac haI Iop son mong. f vang, bf bac, bf mau fh frn vao son ma
vo. CuI cung, vn Ia dng fac maI cho dn Iuc nhung duong nof va
mang mau nI In Ia duoc. Chung nI In vua dung y d cua hoa sI, vua
baf. ngo...
Iuu y dn bang mau son maI, fa so fhy kha nang va finh uu vIf
cua nhung IoaI son. Son fhon don bong, su fham dn v cung. Son canh
gIan frong voo, ong a Phu In cac mau va vang bac so Iam cho mau sac
bIn dI fao fhanh nhung mau sac dn xuf va fao nn nhung m vang
IY KH C C!NC 56
mau sac dy kch finh. Qua su kf hop gIua son o fuI khac nhau, cac
bf mau cung fro nn mo ao, ruc ro va co nhung d nI chm frong buc
franh. Thuc ra, mI mf mau son dung dc Ip cung da fao nn nhung
vo dop cua rIng no. NgoaI nhung buc franh son maI ra, IaI co nhung fac
phm khac chm va dap nI.
Nhung nam 30 cua fh ky nay, franh son maI va cac fac phm fhu
cng my ngh da fraI qua mf cuc phuc hung. No khang dnh rang kha
nang bIu hIn cua son maI frong hI hoa Ia khng han ch. No co fh
dIn fa duoc du IoaI nI dung d faI. Nhung fu sau Cach mang fhang
Tam |1945), cuc phuc hung fhu haI cua son mau moI fhuc su rng khap
va sI nI. NhIu buc franh son maI va cac d my ngh fhu cng son maI
VIf Nam duoc dua ra nuoc ngoaI hang Ioaf. Chung duoc danh gIa cao o
nuoc ngoaI cung nhu o fh fruong frong nuoc. Nhung hoa sI gan bo voI
son maI va co nhung buc franh son maI co fIng vang phaI k dn cac
hoa sI nhu: T Ngoc Vn, Nguyn CIa Tri, Hoang Tich Chu, Nguyn
Cung, Phan K An, Nguyn Sang, Nguyn Tu NghIm, Nguyn Van Ty,
Trn Van Cn v.v...
Tranh son maI fhuong duoc vo if nhIu fhoo uoc I, ngu hung. No
cung nhu fnh yu vy, xuf phaf fu fm Iong chu khng nhf fhIf fhoo
nhung quy Iuf Ianh Iung cua hI hoa noI chung va cung khng fhoo
nhung bang mau duoc cng b mf cach may moc nang v ky fhuf.
Rung dng frong Iong fh nao, hoa sI fh hIn ra franh nhu fh. Co khI
no phof Io ca fy I hoac Iuf vIn cn. No khng Iy su daI dong. Nhung
chinh v fh ma nhung buc franh son maI VIf Nam fro nn fhm kin,
su Iang, m ap, mo mang va xn xao. V phn my ngh fhu cng,
nhung chIc Io son maI, nhung chIc hp, dIa frang fri, gh, guc, fuong,
d fho va cac d frang suc v.v... Iam bang son maI hoac frang dIm bang
son maI duoc IIf vao nhung maf hang hIm ma khach nuoc ngoaI san
fm.
Tuong IaI cua son maI rf sang Ian. No da va so gop vao vuon hoa
ngh fhuf VIf Nam va fh gIoI mf bng hoa khIm fn va dc dao.
TR!Y N V ! C TRANH H!NC !A
TI v fham Iang H, foI nha cu Quynh fh cu cung vua ra khoI
gIan nha c. Cu bao: OI, nha bao IaI co dIu g day bao dy...
- a, Ia hang con chau, xIn dn fham cu.
- Cam on ng.
Cu Quynh dua fI vao nha, moI ung nuoc cho xanh va huf fhuc
Iao TIn Iang. Cu vua moI o Ha NI v. Cu khng chu duoc caI khng
khi Ha NI. O Ha NI khng bIf frang sang fo hoac frang sung Ia g.
Th fh bIf Iam sao duoc caI cu: Sang frang sang ca vuon dao7 If
duoc Iam sao caI dIu Sung hoI fhang fhf... 7 N Iong nguoI chau ho
moI ra Ha NI, cu chI nan IaI ba ngay rI nang nac doI v Iang H. V
nha, cu con gop y cho bon fro khac IaI nhung van franh ng H c, con
dI hf nha nay dn nha no, con ngho bon fro haf nhung baI quan ho ma
cu cho Ia quan ho rom v.v... Cu da 95 fuI ma vn fInh nhanh, quac
fhuoc, ru foc nhu bng, noI dn chuyn cac buc franh ng H, cu noI
mf mach nhu fh chI so fI xon vao so caf duf mach suy nghI cua mnh.
an dn buc franh Hung dua cu bon k IaI fhoo IoI cua cha, ng cu da
noI voI cu. TI chI con bIf ngho va nho IaI fung chI fIf Va do cung Ia
uoc mo cua fI.
Ngay xua, cu gn hf ngay Tf Ia co nhung dam fhanh nIn nam
nu ru nhau dI choI xun... ho fhach nhau In froo dua. Khng k dua
nha aI, cu cy nao d froo Ia froo fry vaI ba qua Iy may. Chu nhn
vuon dua rf dI rng raI, coI mo, khng Iy fIn. Chang fhanh nIn
nhanh nhu, hoaf baf froo fhoaf In cy dua, gIua fIng hoan h m I va
fIng fan fhuong cua moI nguoI.
Chang fhanh nIn mac qun duI ng rng, khng mac qun sI Iip
nhu by gIo. NguoI fa goI cac c gaI ra hung dua. Io dI nhIn, co mf c
IY KH C C!NC 58
nhay ra Iam vIc do c gaI ra khoI dam dng, dn gc dua. Iuc nay
fIng n ao, cuoI dua ho hof vang In nhu sm. Chang fhanh nIn so fay
vao nhung qua dua rI hof In:
- AI oI, xong chua7
- Xong rI... C gaI va ff ca moI nguoI roo In... .
Mf qua dua nho duoc fung xung. C gaI vuI qua, nng vay In do.
MoI nguoI ao foI, v fay khon c gaI va khon ca nhung dng fac ho hnh
cua c. C gaI d mnh frn, mac chIc ym dIu ho hung. CIaI fhaf Iung
xanh gIu cap vay frang dIm rf nhIu cho fhn fh ngoc nga cua c.
y moI Ia man mf. n man dIn fhu haI co phn dac sac hon. Mf c
gaI fhu haI ra hung fIp. In nay, chang fraI muu moo hon |con fraI Ia
fh do) Anh fa fha xung mf Iuc haI qua dua fo va nang fhf nhanh.
Va fh Ia haI qua dua qua faI nay du d Iam fuf vay c gaI ra fruoc
fhanh fhIn bach nhf. C gaI bang hoang xu h, vuf ca dua, vI vang
vo vay In, mac IaI vay rI chay mf mach v phia dnh Iang. on fro
xum IaI, franh nhau haI qua dua ma c gaI khng nhn nay. mang v
nha. o Ia dIm may Ion.
- Chung fI duoc frn cuoI vuI vo. Ong cu Quynh noI cuoI rung ca
chom ru bac.
- Thua cu. Co fh v vy ma cac cu sng Iu dy a.
- TI khng bIf. Nhung khng hIu sao, nam nao cung nhu nam
nao ma bon con gaI khng bIf ruf kInh nghIm, cu d b fuf vay nhI7
Phu nu ho nho da, ca fIn chang7 Cu vuI In Ia qun khng coI froI df Ia
g. Ia fhf chu nhI7 a. Co fh Ia nhu vy.
- Ma fh moI suong chu 7
Vng...
MY ONC HOA NCH TH! T
Nhung nam 1976-1977, fI dI cung voI my nha nghIn cuu m
nhac nguoI un-ga-rI dn du mf buI ca fru va bIu dIn nhac c faI
mf can gac nho frn ph Trn Hung ao. ao nuong Ia ba Quach Th
H, ng Truc HIn danh frng chu. ng Chu Van u danh dan day.
Ong Inh Khac an fhInh fhoang hoa vao my fIng dan nguyf dy
kch fich. TIng phach dao In gIon gIa fung fang nhu co gIo,
co mua, co fIng Iong fha fhIf. a H haf In:
La tbu roi rung Ju gbcng
86ng tbu Jua /a ba6 ngay bict /y
Nban cccn /ai bay Ji
cm tb cuon b6t, ngay tb cc ngm
La scn tan ta tr6ng Jm
Nng mang gi6t /c, m tbm kb6c b6a
8c Ju nbu6m O quan ba
C6 cang, cy J6, b6ng ta ta Juong
Na6 nguoi c6 /y tba buong
Nhung gIof dan day rung In : fung... fung... fung... fung... Ngho
nhu fIng dan fu ngan xua vong v. Chaf... chaf... chaf.. fom, my fIng
frng chu cua ng Truc HIn vang In. Ong IIm dIm dI maf say sua,
ngy ngf v baI fho cua Tan a va gIong haf d hf ma rf hang hoa
cua dao nuong. Ngho yu qua. Chinh frong caI frang fhaI fm hn chang
vang y ma ng Truc HIn moI gop duoc vao nhung fIng frng hao hoa,
xuf fhn.
IY KH C C!NC 60
My nguoI ban nuoc ngoaI cung nhu my chuyn gIa m nhac VIf
Nam ngI ngho chf Iang. Cac ban cam on, vaI ng Truc HIn. TI cung
khon ng: TIng frng cua ng hay qua. Ong Truc HIn noI ngay:
Nam nay fI 70 fuI. Trong fI ng frng cua fI co ca nhung fIng khoc
va nhung dIu n hn cua fI. TI da mf my chuc nam phIu baf, an
choI. oI fI da mf ca vuon rung. a Iam kh vo con v nhung fIng
frng nay do. TI da mf dI ff ca. ChI co n IaI co vaI fIng frng...
... Qua dI chung vaI nam , fI da hoc duoc nhIu dIu moI fhy IoI
khon ng Truc HIn cua fI nam xua Ia df naf. I voI nhung fIng
frng ngh sI dom IaI caI dop cho cuc doI, Iam cho nguoI fa fro nn
frong sang nhu buI moI sInh ra cua mf Iao ngh nhn vao co faI hoa
bc nhf Ha fhanh ma khon mf cu nhu vy Ia vung v.
VoI ng Chu Van u, fI chap fay vaI ng. Ong cho bIf Ong hoc
dan day fu nam 13 fuI. an day Ia cy dan fhIng, cn daI Im2, co dy
goI Ia ba dy fnh fang duc. Ong fhuong fhoo cha vac dan dI xIn haf cua
dnh, haf f fhn, haf gI f... n nam 16 fuI, ng da dam dn voI cac
gIao phuong Thu KhI, af Trang du fhI danh dan day voI nhung bc
cao fhu. CIoI cm ca Thang Iong hf suc ngac nhIn, ng da chIm ngay
ngI vuong cm, dang duoc ghI vao bang Phong fhn nu ng Ia mf
kop gIa. Mf nha haf a dao nI fIng o Khm ThIn cu nguoI dI san cac
danh cm, da 10 In dn fn nha ng d moI ng v dan cho nha haf.
Thuc fnh, ng khng mun dung gof phIu Iuu. Nhung buI y, ng da
gap mf con nguoI phI pham. Con nguoI nay, o nha haf dI ra fIp ng. o
Ia a dao am Mng Hoan. Mf dao nuong ca fru s mf cua Ha NI ma
IaI haf duoc cua nhung Ian dIu fung, choo, caI Iuong. Con v ngm fho
fh ng u, nha bao Phung ao Thach, nha van Vu Trong Can... bao
rang chua fung fhy aI ngm fho hay bang am Mng Hoan. Th Ia,
khng chuf do du, ng o IaI nha haf, dan cho am Mng Hoan haf va
ngm fho. Ong da my In duoc moI cung voI cac ng Ng Th Tun,
Inh Khac an, Chu Th n, Chu Th Nam, am Mng Hoan sang
Hng Ong dan, haf ca fru va ngm fho d fhu vao dIa cho my hang Pa
fho, AsIa, CoIum-bIa. Sau do, rIng am Mng Hoan va ng con duoc
IIn fuc frnh bay nhIu baI haf, baI fho d ghI vao nhung dIa nhua, ban
frong ca nuoc va cho nuoc ngoaI |Hng Kng, Phap, Thuong HaI). Trong
Iang cm ca finh fu hon 60 nam fro IaI dy, chua co gIong ca fru nao
vuof duoc am Mng Hoan. Ch da Iam In huong duoc nhung dIu
chinh frong ca fru nhu: ac phan, muof, haf noI, guI fhu, ngm vong,
nhp ba, cung bac, fy ba hanh, doc fho, doc phu, haf ru, ham, k chuyn,
xm nha fro, 36 fhu gIong... . cung chua h co gIong ngm fho nao vuof
duoc Hoan. Hon nua, am Ia nhan sac cua Iang hoa khI Khm ThIn
|nguoI fa quon goI nhu fh): Mf sac dop hoI Iang Io, goI cam... ng u
bao: TIng dan cua fI chI fhuc su Ia fIng dan khI fI danh cho rIng
fI ngho hoac khI dm cho am Mng Hoan. NgoaI ra, Ia fIng dan d vu
sInh nhaI...
Ong uI Trong ang ngm In my cu sng fa nI fhf vong cua
Iuu nh khI vua moI fhI d, v dn nha fh khng fhy bong nguoI dop:
Nang bo dI du 7 Ianh ngaf phong Ioan
Trng In buc gm... nho foI fay nga
Cy kIa aI xoI... cho fham gIo hoa..
CIong ng m ap, m vuc rng, Iuc bng Iuc frm, nhu phun chu
nha ngoc. Ong an phoI dan day, dan nguyf, danh frng chu, haf
choo... Ca my mn do, ng du duoc xp vao IoaI sIu vIf. Nha bao
Phung ao Thach rf m ng, bIf ng fu caI dao ng In 13 fuI, doo
cy dan fhoo ng chu dI dn cac dn Iam cung van. Mf hm, ng chu
dang chu van fh Ian ra m. Khng fm duoc nguoI fhay fh, moI nguoI
danh phaI d chu bo 16 fuI vua dan, vua haf. Kf qua, ng haf va dan
con hay hon ca ng chu. Haf rf nI mau. MoI nguoI rf dI mung ro,
goI ng Ia cung van KIm ng, Ngoc Nu cua Mu.
Cho dn fn by gIo, ng da day fruc fIp va gIan fIp cho hang
ngan hoc fro v dan, frng, haf frong my chuc nam. Trong s nhung
hoc fro cua ng, nhIu nguoI da fro fhanh nhung ngh sI, nhung dIn
vIn faI ba. Ho co maf frn khap mIn df nuoc. Ho Ip Ianh nhu nhung
v sao frn bu froI ca nhac fruyn fhng VIf Nam. Ong sng frong
nghoo nan, fhanh bach ca cuc doI. Nhung nam con IaI, ng sng fhanh
IY KH C C!NC 62
bn voI fIng dan fIng frng va voI nhung nguoI aI m ng. Ong sng co
phn n df, if noI, fnh cam , chang my khI cuoI.
Cac ban d ngh ba Quanh Th H frnh bay cho ngho fhm mf
doan ong phach. TIf fu fIng phach fhf k dIu II dong phach
cua ba khng gIan don Ia cm haI caI fhanh fro, go In mf manh fro.
PhaI go Iam sao cho mf bn dof, mf bn fron. Mf bn phaf ra fIng
nang, mf bn fIng nho, mf bn frong, mf bn duc, mf bn cao, mf
bn fhp, Iuc khoan, Iuc dn. Hon nua, ba Ia nguoI vua dong phach vua
haf.
TIng haf fhanh fao Ia ba ngn In, quyn voI fIng phach nao nao
voI fIng dan frm m, ngof ngao. Trong khI do, nhung fIng frng chu
hung bIn dm vao. Chung fan fhuong, khon ngoI va ra fuyn ngn:
Ko nay da gap frI ky. Ko nay yu fIng haf va fIng phach cua dao
nuong Iam Iam!. ung nhu frong quan ho bao: Ta yu nguoI Iam Iam
nguoI oI!...
ChI co 3-4 nguoI ngI frn mf chIc chIu hoa, cung voI my nhac
cu : phach, frng, dan... da Iam cho nhung nguoI PhaI ngho say m: say
fho, say nhac, say fIng haf, say fnh ban, say doI ...
Ngh fhuf ca fru cua fa co suc sng fruong fn. Khng chI rIng
VIf Nam fa yu fhich ma no con Iam cho nhIu nha nghIn cuu m
nhac frn fh gIoI say m dn nI dung ngI khng yn.
V M T TA O THA O
Ngh fhuf hoa frang Ia mf phn khng fh fhIu, duoc cua dIn
anh va sn khu. Cu fhu hnh dung ma xom, 25 fp phIm Ty u Ky
Iam say m hang frIu khan gIa man anh nho ma khng co hoa frang
fh In anh VIf Nam cung da nhIu In gIoI fhIu voI cac ban nhung
fhanh cng cua ngh fhuf hoa frang frong phIm fruyn. uoI dy
chung fI xIn gIoI fhI u voI cac ban cach vo maf Tao Thao, nhn vf nI
fIng frong b fIu fhuyf fruong fhIn Tam Quc In NghIa cua
Trung Quc. Nhn vf nay cung da fung nhIu In fu van hoc buoc In
san dIn sn khu va dIn anh...
Kop haf fung nI fIng suf vung uoI va Ha NI nhung nam
1935-1946 Ia Kop Thuyn. Ong Ia ngh sI fung foan dIn, duoc cac cu
frong ngh khon Ia foan fhn gIaI ngh , nghIa Ia ngh fhuf dy
mnh. Cac doan fung phaI moI ng dn dIn moI mong ban duoc nhIu
vo, nhf Ia vaI Tao Thao IaI cang cn dn ng.
TI vn Ia nguoI yu fhich fung fu fhua bo va fhuong duoc o frong
bung fro nhung khI Kop Thuyn sam vaI. TI say m cac dng fac dIn
xuf, haf va nhac.
Nhung fI say m hon ca Ia ngh fhuf vo maf cac nhn vf fung.
Cho dn by gIo, sau nhIu nam duoc frang b mf s kIn fhuc v hI
hoa, fI IaI cang say m ngh fhuf nay, nhf Ia ngh fhuf vo maf Tao
Thao cua Kop Thuyn. TI cho rang nua fh ky nay, chI co haI nguoI
dong fhanh cng vaI Tao Thao Ia Kop Thuyn va ngh sI nhn dn
Nguyn Quang Tn. Nhung nguoI vo maf Tao Thao mf cach ngh fhuf
cung chI co Kop Thuyn r I dn ng Tn. CaI khoo cua vIc vo maf
khng chI Ia vo dop nof maf v phuong dIn fao hnh ma phaI vo sao cho
If fa duoc finh cach cua nhn vf Tao Thao. NguoI fa goI Ia maf frang
Tao Thao. Thf Ia kho khI b maf nhn vf fung khng co nof do, nof
IY KH C C!NC 64
don, khng co dan dI, Im dm. Maf Quan Cng do, maf ao Cng don,
maf Truong PhI ran rI v.v... du d vo.
Maf Tao Thao rf kho vo, IaI Ia caI mau frang dc dao. No khng
phaI Ia caI frang nh nhaI cua cac c gaI frong phong fho, khng phaI Ia
caI frang kIu bach dIn fhu sInh; khng phaI Ia caI frang fang foc ma
phaI Ia mau frang cua bung con ca. Thuong fhuong, mau frang fuong
frung cho su frong sach, cao dop, nhung ngoaI caI mau frang o bung con
ca Ia Iung nay, khng mf mau sac nao If fa duoc caI fhn cua Tao
Thao. Trong van hoc, Tao Thao duoc mIu fa: hung fa I da I Iuo c fu c fri,
da muu, van vo kIm foan, vu phI pham, anh hung du maf, da nghI,
ghon fy, khu phf fm fa, gIan fra, hung ac, ich ky haI nguoI, gIan
ngoan cu ng cu c v. v...
Mf nhn vf nhu vy fh phaI dung mau g d vo maf cho fhf
khop voI caI chf cua con nguoI ng fa fhf Ia kho. f ky mau sac nao
vo In maf ng fa du mo nhaf va v duyn khng faI nao If fa duoc caI
, fhn cua ng. CaI khoan dung hon nguoI cung frum In caI Iong ghon
fy v k, caI khi khaI khac fhuong cho dy caI Iong rIng qua quaf. CaI
muu Iuoc fhIn faI dI IIn voI caI gIan fa khn xIf fa. CaI chi khi daI
bang IaI chua dung chuf nho nhon, khn ngoan gIao hoaf, fhnh fnh va
gIa dI, khang khaI va hon maf, hao hoa va cay dc... Tf ca nhung fhu
fraI nguoc voI nhau du kho co ranh gIoI ro rf frong con nguoI, Tao
Thao. Tf ca quyn IaI rf haI hoa frong mf fh fhng nhf. Mau sac
cua finh cach Tao Thao phuc fap nhIu mau vo khn Iuong. o vy, chI
co b maf frang moI co fh bao quaf duoc. Mau frang Ia khng mau ma
cung Ia ff ca moI mau cng IaI. Vo maf Tao Thao v fh phaI dung dn
mau frang cua bung con ca. Cu fh do Ia nof dc dao frong ngh fhu f
hoa frang ma nhIu nguoI chua bIf.
CA TR! ONC NHAC N CA HA NOI
Nguyn Iy cua ca, nhac c kIm Ia nham khaI fhac nhung nhn f
fuong phan v m sac, m chf d dI foI su haI hoa qua nhung phuc dIu
dan kf IaI voI nhau. Ca nhac ca fru phu hop voI nguyn Iy do. TIng
dan day vua cung vua mm, duc, khan |gIong khan Ia gIong duoc gIaI
phong). Cy dan day daI Im2, co ba dy chung. m fhanh cua no phaf ra
Ia su chaf Ioc cua dan nguyf, dan fu, dan fhp Iuc, dan fy ba hop IaI.
Mf mnh chIc dan day fhay fh duoc cho nhIu nhac cu. Thung dan
khng co maf hu. TIng phach kh gIon, fung fang, m, nang fnh.
TIng haf cua dao nuong doo, mm, muof... TIng frng chu fhang fhf,
bng khung, xa voI... Tf ca quyn IaI voI nhau fao nn caI fhao fhuc
ngan nam ma nguoI Trung Quc goI Ia ThIn c chI m7 CIan don hon
goI Ia su hp dn Ion. - a IoaI nhac cu: Phach, dan day va frng chu Ia
nhung nhac cu 100% VIf Nam.
Nam 1980, chuyn gIa van hoa cua f chuc A.C.C.T Ia ng Zakpa
da phaf bIu sau khI du mf buI ca fru Van MIu: uI bIu dIn ca
fru da cho fI huong mf Ioaf nhung: nuoc maf, fnh cam, du dI, fnh
yu, su vuf vo u ym va fm IInh..
Ca fru co du cac fh IoaI: fru fnh, Iang man, su fhI anh hung ca,
gIao hun... Cac baI haf ca fru gIau chf fho, ca. Chung fhoang co nof
fho uong, franh fhuy Iac, IaI fhm chf dn gIan, nhIu nhac finh va
kch finh. Ca fru co chuf bun. Nhung chf bun nay khng phaI Ia caI
bun bnh fhuong ma Ia caI bun fo Ion: frm ngm, su Iang, suy nghI,
cam xuc no Iam cho nhung cng vIc b bn cua fraI fIm duoc haI hoa.
Nhac sI Nguyn Xun Khoaf da bo ra nhIu nam fhang d nghIn cuu
va hoc ca fru. Nam 1940, ng vIf frn bao Ngay Nay. ung v phuong
dIn hoa m ma xof, II haf a dao Ia khng fh chI frich vao du duoc.
Ta chI nn Iang faI ma ngho su hop nhf, dI chIu, fhang bang hoan
IY KH C C!NC 66
foan cua my IoaI nhac khi gop vao voI IoI ca. Nam 1944, ng IaI vIf
frn bao Thanh Ngh: Chung fa co fh fu hao rang, khng mf fIng haf
nao frn fh gIoI co fh dop nhu fIng haf cua dao nuong ca fru! ng IaI
fhm : ao nuong Ia con chIm hoa mI cua fho ca VIf Nam Suf ca
chang duong gn 1000 nam fro IaI dy, nguoI Ha NI khng bao gIo sao
Iang ngh fhuf ca fru k fu khI dong nhac nay con Ia haf o cua dnh,
haf o fhanh fh rI vao kInh d. Va rI no IaI fu kInh d ma fro v voI
fhanh fh, voI cac xom Iang. No khng ngung duoc caI fIn, hoan fhIn
ca v hnh fhuc In n I dung d fro nn II haf ca fru ngay nay. No duoc
Ian foa dI moI noI va cung dI nhIu nuoc frn fh gIoI. O dy, fhanh va
sac cua no cung duoc nng nIu, kinh n. Tu nhung nam 1980 - 1940, o
Ha NI Iun f chuc nhung cuc fhI haf ca fru va danh dan day voI su
fham gIa cua nhIu dao kop quaI kIf, hang nhf o Ha NI va fu cac fInh
ac NInh, ThaI nh, Nam nh, Son Ty, Thanh Hoa, Ha T nh v.v...
Cac cuc fhI duoc f chuc Iong frong faI dn gIao, phuong I Kh, n
Hang Quaf, dn Ph Hu, dn Ngoc Ha, Hang CIy, Thu KhI, CIa Im,
af Trang... NguoI doaf gIaI nhf duoc phong Iam fhu khoa. NguoI doaf
gIaI nh duoc goI Ia a khI. PhaI Ia nguoI duoc gIaI frong cac cuc fhI nay
o Ha NI moI Ia fuyf my, Ia dang maf. Ho bao nhau: PhI Ha fhanh bf
xung cm ca. Co mf In, cu fhn sInh ra ba Quach Th H Ia nguoI
KInh ac, co faI ca nhf KInh ac, IaI co nhan sac Ing Iy, da chac
mm duoc fhu khoa. Nhung khng may, ba chI duoc a khI, ba an nan
maI va quyf fm ron Iuyn cho con gaI c doaf danh hIu fhu khoa fhay
ba. o Ia ca mf su n hn fruyn kIp.
Tu nhung nam 1930, fhanh phn nhom frnh dIn ca fru Iun duoc
cac nha nho, nha fho, hoo gIa cung voI cac faI nang dn gIan hoan fhIn
d nhom duoc ruf fhf gon nho dn nI khng phaI fhm mf fhanh vIn
nao ma cung khng fh ruf dI duoc mf fhanh vIn nao.
Nhung nam 1930 - 1935, cac danh ca am Mng Hoan, Quach Th
H, Nguyn Th Phuc, Chu Th n, Chu Th Nam va cac danh cm
Inh Khac an, Ng Th Tuf, Phi Van Tho.. fhuong dn Hng Ong d
ghI nhung dIa haf v ca fru. anh cm Phi Van Tho Ia fhy day cua
Nhac sI Nguyn Xun Khoaf.
Tinh dn nam 1942, o Ha NI co nhIu xom ca fru nI fIng, nhu
cac xom Hang CIy, HaI muoI bn quan, Van ThaI, Khm ThIn, ThaI
Ha p, Nga Tu So, Phung, v.v... Xa mf chuf co cac xom CIa Im, Thu
KhI, af Trang, ac NInh, Quc OaI, Tu IIm... Nam 1977, o Ha NI co
nhom cu Iac b ca fru o dn ich Cu Chu fch cu IaI b Ia nguoI I
Kh. NhIu khach nuoc ngoaI cung dn fham gIa cu Iac b.
Nam 1979, faI IIn hoan ngh fhuf cac dn fc a PhI f chuc faI
Ran, ba Quach Th H da duoc bang danh du voI baI ca fru: Xun rng
chap canh rng bay7 IoI baI haf cua Chu Ha.
Nam 1983, faI Mng C, frong cuc fhI ngh fhuf cua 29 nuoc, ba
Quach Th H IaI doaf bang danh du va dac bIf v baI ca fru Ty a
Hanh, Mf fhanh vIn frong ban gIam khao quc f da bnh: TIng
phach cua ba H Ia mf fIn hanh khuc cua fm hn. Nhac sI Trn Van
Kh rf say m ca fru, ng dI khap fh gIoI. n du, ng cung gIoI fhIu
ca fru. HI fI gap ng o Pa rI, ng nho fI nhan IaI voI cac ban fro: ,CIo
dy, chung fa khng duoc nghI ngo v gIa fr cao sIu cua ca fru...
O Iang I Kh, con co dn gIao, phuong ca fru. NoI dy fho f su ca
cng va f gIao phuong. Trong dn con gIu IaI duoc cac ban ghI chop v
su fich cac v fhn do Nguyn inh Ia fIn sI doI I Hng Phuc soan.
Trong dn con buc hoanh phI, buc cua vong cham fr fInh vI, co kham
fho haI pho fuong g son son fhp vang ngI uy nghI. o Ia fuong ng
Inh u va ba uong Hoa Ia f su ngh dan, phach, ca, mua va Ip gIao
phuong. Nay o I Kh con hon mf chuc ho ca fru. Cac ca nuong va cac
danh cm cua I Kh vn dI khap noI frnh dIn. Cung nhu xua, ho du
co maf frong cac cung dnh vua chua. NoI dy con nhIu gIa dnh gIu
duoc nhIu b phach va nhIu cy dan day gIa fruy n. Ho fhuo ng f chu c
haf ca fru frong ngay I f su, frong cac dp I, Tf cua haI mua xun
fhu. Khach o cac noI dn fham ho frong nhung ngay nay rf dng nhu
fh nguoI fa ru nhau v fham Iang quan ho vy.
O Tu IIm cung con dn fho f ca fru. O ph Hang Trng co dn
fho mf dao nuong fu doI I. Nang fn Ia Hu. O ngay gn cho Hm
cung con dn fho f su gIao phuong ca fru.
IY KH C C!NC 68
Chung fa du bIf, dong nhac ca fru cua Ha NI da co rf nhIu d
fu. Trong do co nhung v Iung Iy nhu: Chu Manh TrInh, Cao a Quaf,
Nguyn Cng Tru, Nguyn Khuyn, uong Khu, Phan I Chu, Phan
Chu TrInh, Tan a, Hoang Tich Chu, Xun Thuy, Huynh Thuc Khang,
Nguyn Xun Khoaf, Phung ao Thach, Nguyn Khac VIn, Ng IInh
Ngoc, H Tung Mu, Trn Huy IIu, Trn Huyn Trn, H uych, I
Hng Phong, Tn Quang PhIf, Trn Van Kh, Van Cao, Nguyn Tun
v.v... va v.v... Ho Ia nhung nha nho, nha fri fhuc, nha van hoa. Ho yu
mn ca fru va sang fac ra nhung baI haf cho dao nuong. My fhp ky
nay, da co mf s nhac sI vof duoc mf chuf huong hoa ca fru va kf nap
ho vao Iang ca fru. Ho Ia: Nguyn Cuong, pho uc Phuong, Van Tha nh
Nho, Huy Thuc, oan ng, Nguyn Ngoc NInh. v.v... NguoI xua da cho
ho an Ic.
Ca fru Ia dong nhac fruyn fhng, dn gIan duoc nng In muc bac
hoc cua Ha NI. No cung nhu dn ca quan ho cua KInh ac, vi dam cua
Ngh TInh, ca Hu cua Hu, ca faI fu cua Nam v.v... Ca fru Ia cua Ha
N I.
CIONC HAT XM NC KH!NC...
Xm Ia IoaI hnh haf noI dn gIan o VIf Nam do nhung nguoI mu
faI nang, co nhIu fm fu, mang fIng dan, gIong haf gop vao voI cuc
doI. o cung Ia cach kIm an duy nhf cua ho. NguoI haf xm fhuong
vua haf vua dan |dan bu ng bo). Cung co khI anh fa koo nh, koo h
hoac su dung nhIu IoaI nhac cu. an hoac vo xm danh frng mf ma f
va danh cap ko. Cac baI haf xm fhuong mang finh chf fu su, k v
nhung nI dung phan anh hIn fhuc xa hI. Co baI In an nhung hIn
fuong khng hay. Co baI In an, ph phan, fhan van, khuyn ran...
Thoo IoI van, gIaI dIu duoc bIn hoa frn nhung m hnh, fIf fu
chu dao fung doan hoac koo daI, su Iang, Iuc sI nI, rn rang, Iuc bun
fham. ThInh fhoang IaI co nhung doan Iuu khng: Xm khng haf ma
cham chu, say sua bIu dIn nhac cu. Anh dn ca fm Iuc, fr hf faI hoa
rI fao da d haf doan sau. n nhung doan fru fnh, hu fnh, bI hung...
anh xm ruon mnh, ngng cao du. I maf khng nhn fhy g cu
huong vao xa Iang mnh mng. Tay gy dan hoac koo nh nhn nha,
vuf vo va ca In nng nan, sI nI, dy kch finh. Nhung Iuc nay Ia
nhung gIo phuf xuf fhn cua xm, gy duoc mf su vuong vn Iu daI
frong Iong nguoI ngho. o vy, nhung nguoI fhuong fhuc fhI nhau vuf
fIn vao chIc chu fhau bop d fhuong cho xm.
Cac Ian dIu cua xm fhuong foaf In finh cach fIu bIu cua fm
hn VIf Nam: Quy frong nghIa fnh, chung fhuy, yu Io phaI va dao
duc, Iac quan, fIn fuong vao fuong IaI. Mac du, xm Iun Iun o vao mf
cuc sng dy vf va, gIoo noo. Nhung baI haf cua xm d hIu, d
fhuc, fhuc rI cang mun ngho. CaI hay cua xm Ia dan ngof, haf
chin, If duoc fnh cam, co kom cu chI, dang dIu sng dng, gIau chf
bIu dIn. Co nhung dm khuya fhanh vang, xm ca, k chuyn chng
con da Iam cho nhIu nguoI chay nuoc maf. nho dn chIn cng cua
IY KH C C!NC 70
cac chIn sI frong Trung doan Thu d ngay nao da vuof sng, anh dung
chI n du d rI fro v gIaI phong Thu d, anh xm fhay maf mf nguoI
dn, hof In khuc frang ca:
Kbn g6i trcn cai, kc giang b6 cbm buoc
Ngbc bat bai. Anb kb6a bng kbung
H6n nuoc mang tbc6 g6t can trung
Nguoi Ji, kb6ng my nguo i tro /a i...
N6n nuoc ta, ngay nay tung bung ci Jai.
On nguoi m6t bu6i... Ja qua s6ng...
aI xm Thp n Ia mf Ian dIu frong nhung Ian dIu chinh cua
xm. No ngang fhung voI nhung Ian dIu dac frung cua xm nhu: xm
cho, xm xoan, chnh bong, rIm hu, phn hu, haf aI... No mang mf
sac fhaI rIng. No dn da, duoc qun chung nhn dn bao gIo cung fan
fhuong mf cach say sua, xuc dng. ao gIo no cung cng huong voI fm
fu, fnh cam cua con nguoI o nhIu cung bc. No noI v fnh mo con
mun doI. NguoI fa don ngho Thp n rI mo rng chn froI suy ngm.
No bun ru, fhuc cam, hung hn, khu goI, hao hao caI chf oan fhp
dIu frong choo. No IaI co ho hang voI nhac va Phf, k IaI cng Iao cua
cha mo. Nhung nhf Ia mo dI voI dua con fu Iuc dua con ra doI cho dn
khI duoc nuI day Ion khn. ua con Ia fraI fIm, Ia IInh hn, ma cung Ia
gIc mo cua mo. aI haf cung nhac nho mf cach khoo Ioo dn nhIm vu
Iam con dI voI cng Iao froI bIn cua mo.
IaI con co y nghIa nua gaI vao Ia dI voI nguoI con xung dang fh mo
do cung Ia qu huong, Ia df nuoc. Co fh Im Iac dI voI cha mo so dn
dn Im Iac voI qu huong. Con nguoI hay coI chung!
Mo do va mo T quc bao gIo cung fhuong yu va rng Iuong voI
nhung dua con. Chinh v nhung y nay gan bo voI nhIu n y su xa Iam
cho baI haf xm Thp n da co fu rf Iu doI ma vn con fuoI maI dop
do va m ap dn fn by gIo va maI sau.
KhI chuyn fu doan nay sang doan khac, xm faI nang dung fhu
fhuf haf va nhac Iuc fuoI mau, oan mau, Iuc IaI fham mau... S IoI haf
cua xm fhuong fhoo IoI sau, fam, co sn sI dI chuf. Xm hay dua bn
chu cua cu sau In du d nhn manh va phaf frIn:
Mo moI co fhaI
K fu mo moI co fhaI
m duong, fraI gaI, fruc maI du... |Ia) fnh.
Nhung nhom xm phIu Iuu, x dch hf noI nay dn noI khac. Ho
sng rf kham kh ma yu doI, mang fIng dan, cu haf dI Iang fhang
nhn fh, nhn fIn fhuong va su cuu mang cua nguoI doI. Xm fhuong
hoaf dng o nhung noI co dng nguoI fu ho p, bn canh mf caI quan
hang, maI cho, bn fau, bn xo, bn do, von sng hoac nhung noI co hI
ho, dnh dam... Co khI, vaI nhom xm hop IaI voI nhau. Truong hop nay
xm co fhm ngh sI, fhm nhac cu: fIu, sao, fhanh Ia, h v.v... Co khI
fhm ca dan fhp Iuc. Ho dIn fa han ca mf fich chuyn Ion va fp
frung vao nhIu doan Im Iy, Iam xuc dng Iong nguoI. Co khI ho haf
fhu dm suf sang.
Haf xm Ia mf IoaI hnh ngh fhuf dn gIan, phan anh duoc hoI
fho cua cng dng Iao dng, nhung bIn c Ich su bI hung, fm fu
nguyn vong cua qun chung. No gop phn dua fhm vao nn van hoa
dn gIan VIf Nam mf chuf huong sac cua hoa ngu, hoa mc.
IY KH C C!NC 72
CH!Y N V NHA C HI! X!A
Xua kIa |va ca by gIo), nhung dam fang fhuong moI phuong hIu
dn gIup do. Phuong hIu con goI Ia phuong kon haf, phuong baf m.
MoI nguoI rf coI frong dIu nay, bao: Sng du don, chf kon frng.
Nha nghoo fh moI phuong nho, chI co kon, nh va frng com. Phuong
baf m gm du fam nhac cu: h, nh, h gao, sao, dan fu, frng com, fIu
canh, kon; kon IaI co kon daI, kon pha. MI nhac cng dIu khIn mf
nhac cu. Co nguoI dIu khIn 2,3 nhac cu. NguoI chI huy fI cao Ia ng
frum phuong, ng frum phuong dam nhIm kon. V kon gIu v fri soaI
m. Nhac hIu fruyn fhng cua fa co 10 Ian dIu chinh Ia: Im khc,
Nam AI, Nam Xun, Nam Thuong, Ngu I, Iuu Thuy, Con nhan Iac
dan, Iu Qun, Xun Nu, Ma dao v nhn. Nhung mI Ian dIu IaI co
nhIu bIn fu va nhung doan dm, doan chuyn mau cua no. o vy
ma fro nn co rf nhIu Ian dIu v cung phong phu, mang sac fhaI
fruyn fhng su sac va co gIa fr cao. Chinh nhung nof nhac Xun Nu
da goI y d chung fa co duoc nhung Io buoc sang ngang cua nha fho
Nguyn inh, nhung C gaI VIf Nam cua H uych. Nhung nam
1975 - 1980, nguoI vIf nhung dong nay da dua nhung nha nghIn cuu
m nhac cua HunggarI, uIgarIo, Nga, Phap dn fham mf vaI phuong o
uoI, SaI Son Ha ac. Ho du danh gIa rf cao nhac hIu VIf Nam. Ho
rf cam dng khI duoc fIp xuc voI nhung ng frum phuong nhu ng
Kha, ng SInh, ng Cn. Ho da vaI cac ng.
Ian dIu Im Khc con goI Ia Im Khc, Im Ia fu c, co nghIa Ia
cung khoc. Iu Nam AI bun, bI fhng. Nam Xun do bun hon. Ngu
I va Iuu Thuy nho nhang, Ian fan, v vp. Con nhan Iac dan mIu fa
su c don, fan fac. Iu Qun fa caI chf bI hung cua mf fuong qun
chf frn. Xun Nu bun cho fuI xun cua mf fhIu nu. No nhac dn
nhung gIc mng ban du rf xa. Ian dIu nay rf hay va rf dop. Ma
dao v nhn m fa su bI fhuong, hung frang khI con ngua chIn fro v
ma frn mnh no khng co nguoI...
Xua kIa, o nhIu noI co nhung phuong hIu do mf s nguoI fp
hop IaI. Ho moI fhy v, Iuyn fp voI nhau frong nhung Iuc nhan rI.
MI phuong fhuong co mf, haI chang fro hoc ngh. Ho phaI hu ha
ruou, fhuc, nuoc cho nhung nguoI duoc goI Ia quan vIn cua phuong.
Nhac cu do phuong fu mua sam. Nha co dam dn moI phuong. Mf
nhom nguoI dI fhoo nha dam, goI Ia dI nhn dam.
NguoI chf nam xung duoc IIm daf vao ao quan. Ca gIa dnh, cac
con, chau, ho hang fuc fruc san quanh ao quan. Iuc nay, phuong kon cu
In doan Im Khc voI su hoa fu nao nhIf cua ff ca cac nhac cu.
Nhung fIng kon vn Ia chu dao. Chinh vao Iuc nay, nha dam fIn hanh
phaf fang... TIp fhoo, phuong kon fu nhung dIu Nam AI, Nam Xun,
Iuu Thuy, Ngu Iv.v...
Phuo ng kon ngI fp frung vao mf haI chIc chIu bn canh ban
fho. Phia frong ban fho Ia ao quan nguoI chf. KhI co doan nao hoac
nguoI nao dn phung vIng, ban nhac go my fIng frng bao fIn khach
dn rI ca ban nhac cu nhung Ian dIu: Con nhan Iac dan, Iu qun,
Ma dao v nhn hoac Xun Nu sao cho phu hop phn nao voI fhn phn
va su nghIp Ion hay nho cua nguoI chf.
Trn duong dua IInh cuu nguoI chf ra m, dam ma phaI qua caI
cng Iang. Iuc nay IInh cuu phaI khIng ha xung fhp, va ban nhac cu
baI con nhan Iac dan d nguoI chf co IoI cao bIf. Ra dn maf fruoc
cng Iang, IInh cuu phaI quay IaI 180o d maf nguoI chf duoc nhn caI
cng Iang In cuI. Iuc nay, ban nhac ruc In baI Iu Qun hoac Ma
dao v nhn. TIng kon nI In rf hung frang, bI fhuong ma cung fIu
dao, suong khoI. Sau do, frn duong ra dng, ban nhac cu nhung nof
nhac bng bnh, fhanh fhan khng bun Iam ma fung fang, hao hao caI
v uong fruong fIn dua cua choo.. Iuc ha huyf, phuong kon bIu
dIn hu hf ca my Ian dIu chinh co bIn fu va xon ko vao nhau. Iuc
fhf bun, Iuc IaI nho nhang nhu gIo fhoang, my bay voI nhung KIm
TIn, Iuu Thuy...
IY KH C C!NC 74
n chIu fI, nha dam cung vong, khach dn phung vIng da van,
phuong kon dao dI, dao IaI mf s Ian dIu d chun b cao fu nha dam.
Nhung, Iuc nay IaI Ia Iuc sI nI. Mf s nguoI fhn fhich cua nguoI chf
muon mf nguoI frong phuong co gIong hay, khoc h mnh. Nhung fIng
khoc do duoc ca phuong dm nhac, ngho fhf fhm fhia, nao ruf.
Nhung IaI Ia fIng Iong.
C om gaI nguoI chf Iam an o noI xa, In dn v chu fang nguoI
anh. C fa nho bac frong phuong khoc h mnh, bac CIap cua phuong k
I frong fIng nhac:
m co ngo du, om dnh bung v fham Iang... IaI duoc fIn nhan. ..
anh Iac duong mnh chung... fuong du nho ho hang... IaI fhanh ra
chuyn... om v chu fang.... TIng nh ngn ngo vuf fhoo: Co co... cu...
cu u NguoI nho khoc h bIu phuong mf s fIn nho, daf vao chIc dIa
gIua chIu. VIc Iam nay goI Ia Thuong.
RI cu fh, fIp fuc voI nhung doan khoc h nhu:
Cba oi! cac anb cac cbt cu6ng tr6n
oi c6n racb nat, m6i m6n cba kb6ng bay
Hoac:
By gio b6n tbac kb6ng c6n
Tb tbim tr6ng cy ca6 ai by gio... :
Ia I nhu:
Cy ru ru, c6 ru ru
Cbu Ji Jc nbo, Jc su cb6 ai:
Hoac:
Ai /am cb6 pbn xa buong
Cho duyn Ia phn, cho fI mf chng v.v...
TroI da v khuya, phuong kon ruc In hI kon T vong rI xIn ra
v. Nha dam dua chn phuong ra ngoaI ngo, bIu phuong mf s fIn Iof
fay, noI IoI cam on, bIu phuong 1 chn gIo, mf dIa xI va mf naI chuI.
Tf ca nhung fhu nay duoc cu bo dI fhoo hoc ngh cho vao fay naI.
n dy, fI phaI k v mf ng frum phuong kon. Tn ng Ia Kha,
Ia con nguoI phIu baf, dI fhoo phuong kon cua cha fu nam con 8 fuI.
n nam 20 fuI, ng da Ia mf cy kon nI fIng. Ong co maf frong hu
hf cac dam fang cua ca vung uoI, vung Tu IIm. Ong Ia nguoI rf hIu
doI, fhng cam voI nhung canh doI khac nhau va rf Ich Iam. Sau do if
Iu, nguoI cac fInh khac phaI moI ng v, day cho mf vaI mIng dc v
nhac hIu. CoI Ia nhung mIng d doI. TIng kon cua ng da fro nn v
dch. am nao moI duoc ng dn Ia mf dIu vInh hanh. Iuc nay, nguoI
fa goI ng Ia ng chn Kha. TaI sao vy7 TaI ng co 9 vo, ng dI dn du
cung co nguoI xIn fnh nguyn Iam vo ng. Ong mIm cuoI: Th... duyn
phn phaI chIu ng dn fh I kon o Iang nao fh o IaI voI ba vo o Iang do
vaI ngay. Sau do, IaI phIu Iuu dn Iang khac. Cu fh... dn Iuc ng
chung 60 fuI, ng fhuong saI cac hoc fro cua ng dI nhn dam. Con ng,
ng o nha d day nhung nguoI dn xIn hoc kon o muc d cao. Nhung
nam 1957 - 1960, fI duoc bIf mf s nhac cng frong my doan ngh
fhuf va ca nhac Trung uong cung nhu da phuong dn hoc ng. n
nam 1994, ng da 80 fuI. Nhung ng con fInh fao va nhanh nhon. HI
do) ba d fI mf. a Ia nguoI dan ba kh, fn fnh gIup do ff ca moI
nguoI frong ho va coI do Ia hanh phuc cua mnh. a khng co chng. TI
co dac n moI duoc chinh ng dn phuong dn fhIcho dam ma cua d
fI. Suf haI dm IIn, phuong baf m co fIng kon cua ng chin Kha da
Iam cho ca khu xom Ao Ngang cua chung fI khng mf aI ngu ca. Ho
fhich ngho fIng kon cua ng chin Kha... CIo dy, ng da Ia nguoI fhIn
c. Ong d IaI cho cuc doI 11 nguoI con va chau Ia nhung nhac cng faI
hoa va nI fIng. Con hoc fro cua ng fh dm khng xu.
ThIf nghI, nhac hIu cua fa cung Ia mf mang quan frong frong
kho fang m nhac VIf Nam. Chung fI da fung ngho va d y dn nhung
nhac dam, nhung musIquo, funobro, nhung funoraIIIos cua phuong Ty
va nhac hIu cua Trung Quc. ThIf nghI, gIoI m nhac cua nuoc fa cn
phaI chu y hon nua dn mang nhac hIu. No cung rf xung dang nu
khng mun noI no co fh Iam Iung Iay gIoI m nhac quc f...
IY KH C C!NC 76
CH ! A A O C!O I NM
o Ia chuyn cua Ha NI nhung nam fruoc kIa. Sau ngay fIn ng
Tao In chu gIoI, nhIu nha haf o ph Khm ThIn rn rang, nhn nhp
han In. Cac nha haf duoc goI fhoo fIng Iong Ia: Nha sang, nha ph,
nha phuong. IoaI Nha sang Ia my nha haf sang frong nhf, khach Ia
nhung nguoI co phuong dIn, cac quan chuc sac, quan fham, quan
phan, nha bao, ko sy, ko gIang h cao cp hoac Iu fhu, khach co chu
nghIa nhIu. Khach cua nha ph Ia khach hang frung Iuu. Con nha
phuong Ia nha haf bnh dn goI Ia khach fu xu, fhp fhanh. O nhung
nha haf IoaI sang, cac nang aI ny d u an dIn sang hon han moI ngay.
Nhung kIu qun ao moI duoc dua ra. Trang dIm cung rf ky. Co ca
nhung c om fhuc Iop ca-vaIIo dang xInh |gaI nhay dm) v gIup fhm
vIc frang dIm. Cac nang don cac ng anh, cac ban ra vao rm rp suf
ngay d haf mf chu ff nIn. ang nhIu hnh fhuc khac nhau. Cac v
khach da fang cho cac c om ma mnh say hoac co cam fnh nhung
fang vf daf fIn hoac mf s fIn du d cac om chu foan cho ca mua
xun. o goc nay, nguoI fa haf:
AI cu phong, ma gIo fu du sang
Hay maI khach van chuong fm kf ban...
Tom fom fom - cha f ...
O mf goc khac, mf khach mf nang ngI bn nhau frn gh
ngua. Chang Ia fhI sI, nam Iy fay nang, nhn nang dam duI va ngm
In:
Oi mt xa x6i, mt /y ky
Ta tr6ng tby ca troi ta mo uoc
Tby b6ng ca cng J6ng tbuo truoc
Ca c6n Juong sa6 sang /uc ta Ji
Ca Juong my ba6 pbu /6i ta cc...
NguoI fa haf o frn gac my cu frong baI Tng bIf sao ma bun
fh:
La Ja6 rc /6i Tbicn Tbai
8u6i ticn 6anb Jua /u6ng ngm ngui
Nua nm ticn canb
M6t pbut trn ai
a m6n rcu nbat
Cu a J6 ng
u n6n
uong /6i cu...
Ngan nm ngo ngn b6ng trng cboi!
C gaI ngI voI chang fhI sI Ia mf nguoI dop da In ba cua my s
bao Tf o Ha NI. Co fIng nguoI khoc voI nhau. MoI nguoI khao nhau v
vIc ng fham Trac dua cho nha haf mf s fIn Ion d chuc dao !yn
v Iam vo. Ngho du ng fa da fu han mf ngI nha cho c. VaI c dao
chun b v qu, khach yu cac c fhoo kIu yu Iam, yu vua hoac yu
Iang fhang cua ho cung nhan dIu chao guI foI nhung nguoI fhn o Iang
qu va guI cho ho chuf qua.
ua haf ff nIn gm ff ca chung 6,7 v khach fhn quon hay IuI
foI nha haf nhf goI Ia khach Manh Thuong Qun va ff ca cac c om
cung du chung. Truoc hf ,bang mf bua an fhf sang ma cac c du fr
hf faI ba ra d f chuc bua fIc, c Tuyn chuyn mn Iam mon yn, c
Ian mon Iong fu, c ao mon vy ca.
o Ia nhung mon chinh. Con vaI mon phu do cac c om khac phu
frach. Ngh fhuf Iam cac mon an cua ho fhf fuyf voI, kIu cach, cu
ky, dung v. Ho nu ngon vao bc nhf Ha NI, chang kom du bp cua
nhung nha hang nI fIng nhu ng Hung VIn, My KInh. Nhung mon
an fhf ngon mIng va bay bIn fhf ngon maf duoc bay dy ban. Tuy
IY KH C C!NC 78
vy, moI nguoI du chI nm fi chuf, nghIa Ia an choI boI. Ho chu y nhIu
dn vIc fm su voI nhau, nhn nhau va hay nhau. Cac mon frang mIng
cung dac bIf. Ho b cam fach muI cung ngh fhuf. Cach moI an cung
Ich su, frn frong, yu qui va fhn fnh Mf vaI ng ban fI cho rang cac
fIp vIn va cac du bp nu o cac khach san ngay nay con fhua xa ch om
Khm ThIn ngay xua.
Sau bua fIc, an frang mIng, rI ung fra uop huong nhaI xong
vao chu haf ff nIn.. Chu haf nay rf dac bIf, haI ba c om vao IoaI
co fh Iam cho aI kho finh nhf cung phaI nhao va nguoI dung dan
nhf cung phaI Iac duong, co nhu am Mng Hoan fruoc dy va cu
Quach Th H by gIo, fhay nhau In haf vaI kh fm dac nhf. Kop dan
phaI du ngon, vua bay bng, vua hao hoa. NguoI cm chu Ia nguoI duoc
phong Ia Tu ma moI duoc moI ra cm roI chu ff nIn.
n ngay mng mf Tf, nha haf co cam canh dao do chinh mf c
om co con maf fInh doI In fn Nhf Tn mua v. Chu nha va cac c om
an mac Ing Iy, ra fn cua don v khach quy dn xng nha Iy may.
KhI dn xng nha, khach mang fhoo vaI anh om, chu nha va cac om moI
khach ngI ung fra fhIf quan m. Ho chuc nhau nhung IoI ff dop. C
om daf In frn ban mf chIc sap son son fhp vang co nhung nho
dung cac IoaI muf ngu v. Khach dung dy daf In gIua chIc frap mf
phong b hng dIu dung s fIn hao phong chung ca fhang Iuong cua
mf cng chuc IoaI frung bnh. Khach con phong bao cho cac c om mI
nguoI mf s fIn co fh duy fr sInh hoaf frong fhang. Nhung nguoI
gIup vIc, phu xo, ba bp cung duoc khach mo hang. KhI khach dn xng
nha ra v Ia Iuc nha haf mo cua don cac quan khach vao xun. KhI do
fIng phao moI n.
NCH TH!T HAT A AO
Chung nhung nam 1940 - 1941, o Khm ThIn co nhIu nha haf a
dao. Co hang sang, fhf sang, hang gIua va bnh dn... Iuc nay, o cac
noI khac nhu Van ThaI, HaI muoI bn gIan hoac Nga Tu So cung co du
my hang nhu vy, nhung fhua fhof hon nhIu ma cung khng co hang
fhf sang danh cho cac quan Ion fu frI phu fro In, cac quan chuc cao
cp vao Iang Ty hoac nhung fay gIau co fhich choI ngng. IoaI sang
fhuong danh cho nhung quan nhom cac ng fham, ng phan, mf s van
ngh sI co gIa dnh bun ban hoac duoc nho cy vao cha mo, anh om...
Ioa I sang o Khm ThIn phaI k dn nha haf cua ba dc Sao va cua
danh ca am Mng Hoan. |Nu ca sI nay duoc cac hang fhu dIa haf Pa
fho, AsIa, CoIumbIa franh nhau moI fhu o a haf nn rf nI fIng v
ngm fho, ca fru... Nhung o a haf cua c da duoc phaf hanh khap VIf
Nam , faI Hng Kng va faI Phap). IoaI bnh dn gm du moI fhanh
phn khach fhng fuc hon, nhung cung dm nof cuc doI hon ... Cac nha
haf fhuong fhoo yu cu cua khach ma f chuc nhung chu haf va chu
ruou. Co khI chu haf koo fhoo chu ruou hoac nguoc IaI. Nha haf
fhuong co haI fng. Tng duoI danh cho hang khach frung va bnh dn.
Tng frn danh cho khach sang, duoc b fri nhu o nhung gIa dnh quan
sang, quyn quy. Thuong co mf haI buc bnh phong ngan cach fung
khoanh. O chinh gIua Ia mf gIa I b sang quac. Sp gu, fu cho du
kham nhung chu: phu, quy, fho, khang nInh; nhung hnh fuong con doI
va dng fIn. Mf ban fho co chIc dInh dng Ion, mf Io dc bnh c va
mf baf huong Iuc nao cung co khoI bay In Iam my gIo d gIu caI mau
dI vang, foa muI fhom ngao ngaf va Iam nn mf bu khng khi mo
mang suong phu. Trn fuong cung froo mf vaI buc franh c va mf buf
fho phap voI nhung nof chu bay bng d gy cam hung manh voI nhung
aI co chuf Iuu Iuyn dn chu nghIa va ngh fhuf.
IY KH C C!NC 80
Hm y, nha haf nhn duoc phong fhu bao so co 4 v khach quy
dn mo chu ruou vuI vao Iuc 8 gIo fI... Khach dn fruoc gIo chung 15
phuf. Cu Phan Ngn an mac sang frong nhf. C Xuyn ra do mu, ao
ngoaI cho khach va vaf In mac ao. Cac v khach ngI xung my chIc
gh gu co maf da. CIan phong vang In:
Tom fom fom, chaf . . Tung fung, fung... TIng phach chay fung
fang nhu nuoc suI. C Hu haf In:
Ai cu Pb6ng, ma gi6 tu Ju sang!
Hay mai kbacb cn cbuong... tm kct ban
Gi6 boi gi6, pb6ng trn ta Ja cban
Canb cbim bng, cbin can nbung cbo m6ng
Ncn cbng gi6 cu ng cbic u /6 ng...
ChI Ia vaI cu fhI, nhung ca nhI, fhy dan va nguoI danh frng
chu du Ia nhung fay cu phach nn hay Iam. No ngn nga, frm bng,
da dIf. No mang fhoo chf fho uong, nhung dam my Iang fhang xa
xI, ao anh...
Cu Ngn Iam duyn voI ng an mf bao fhuc Cravon A. Ong da
khuoc fu canh haf o nha du ph d dn danh dan cho nguoI frI ky. ao
Hu duoc bIu chIc khan san om bay. My c dao khac duoc mI nguoI
mf fa khan maf muI soa. Cac c con co fh duoc nhn mf chuf fIn
bIu. Nhung nhn vao Iuc khng aI bIf dn.
MoI nguoI vao cuc ruou dy hn hoan, phn khoI. Ong fham Trac
ngm my cu fho say cua Vu Hoang Chuong rI nng chon chuc mung
su gap maf, chuc mung nha haf. Cac ch om da fhuc finh fung nguoI.
Cu Ngn va ng Phan foa su duoc moI haI Iy ruou Ty. Con haI v khac
dung haI Iy ruou MaI Qu I... Cac nang haf ngI bn canh cac quan
khach, rof ruou rf khoo rI voI haI ban fay nga, nho nhang dua In
mIng khach: m dng chang... ruou fruong sInh... . !ng xong, ho
fhuong fhuc mf vaI mIng ngon frong baf bong nhu mIng bong fhu,
fhf, fm, rm va chuf nuoc dung. Va cu fh, vua ung fran vua nm
nap. Nhung mon nhm nhap nay do cac c om Iy fu chIc phang su
CIang Ty ra rI d vao baf con, dua dn cho khach. Cac c gaI moI, gIuc
khach an koo nguI. Ho pho phy caI quaf, quaf cho khach. Ho gIoI fhIu
khoo cho khach d cho khach bIf nhung mon mnh dang an duoc ch
fao boI nhung ban fay fhn yu. Nhung ban fay y cung nhac nho dn
nhung ban fay cua nguoI om gaI, ch gaI hoac chinh nguoI mo fhuong
yu cua khach.
- Na o ... f f ca ... fa ca n cho n . ! ng cho ky say...
Ho dung In, cung Iy rI ngI xung cung cung Iy. Ho ban voI nhau
v nhung chuyn van, fho. Khon nguoI nay, ch nguoI kIa. Tm dac voI
nhung ang van, fho hay. Ho noI v Iy ThaI ach, Tan a, Phu v.v..
Ho noI dn nhung nam 1937 - 1938 Ia nhung nam duoc goI Ia Ha NI
vang son. Ho ban Iy ca sang hIu may Ty Chu Mu o Hang Trng,
hIu may ao daI Caf Tuong o nga nam a TrIu va khng qun nhac dn
c om vo cua hoa sI Caf Tuong Ia c Nga - Caf Tuong. Ruou vao fhm,
ho IaI ban sang sac dop cua c Siu, c Siu Ia om gaI nha fIu fhuyf kIm
hIp Iy Ngoc Hung. C Siu da Ia hoa khI Ha Thanh va nI danh frong
nhung cho phIn KI mof |Kormosso)...
Ong Phan foa su doc mf doan fho cua Huyn KIu vIf v my
vn fho say cua nha fho nguoI Phap Ia PauI VorIaIno. MoI nguoI fan
fhuong ng bang cach mI nguoI ung mf Iy ruou.
Trong 4 nguoI khach fI nay, co mf nguoI fn Ia Quy Anh cao
dong dong, Ich fhIp, dop fraI, Ia con nha gIau, moI nguoI fhuc gIuc maI
ma anh chua Iy vo Anh da d fu faI phn mf rI bo hoc, Iam cng vIc
kInh doanh. Anh rf rng raI va fhich Iam ban voI mf s cac nha van,
ngh sI. Anh rf say m haf a dao. Hm nay, anh rf if noI. NguoI ngI
saf canh anh Ia dao Ngn. C cung khng noI g ma chI frng nom, san
soc cho anh. HaI nguoI Iun nhn vao maf nhau. ThInh fhoang ho IaI
cuoI voI anh dam duI: am say rI, NguoI oI nhu nguoI quan ho bao
v y.
ao Ngn hn hu va nghIm frang, fuoI fan ma mo mang. Nang
haf duoc rf nhIu IoaI: haf ru, haf ham, haf ngm ngI. Qua baI 36
fhu gIong c haf ca ng Mac, Xa Mac v.v.. II nao c cung haf duoc rf
IY KH C C!NC 82
hay, bay bng, hang hu, dy cam hung... m hm nay, nang khng
phaI haf.
a chu an mac sang frong va cu ky, ra voI moI nguoI. a chap
fay, noI: Chung fa co chu ruou sau nay mung cho gap nhau, mung cho
om Ngn v voI cu Quy. MoI vIc da duoc dan xp fInh fuom. om
Ngn dI ... fI fhu c fnh du f ca ruf. Con nguoI nay duoc ca moI maf.
Nhung fhI. PhaI gaf nuoc maf ma chIa fay. Co gap maf, co chIa fay...
TI n cu Quy. Cu dI voI fI rf dop... Va IaI, cung Ia duyn phn phu
sInh.... Cu Quy doo vao c dao Ngn mf fhIc kIng vang rI ngam
nghia. Iuc nay nhung gIong haf cf In, fIng dan phach, fIng frng
chu vang In. u khng khi fro nn xn xao. CIaI nhn nan fri dac
Chof yu hoa... I...I nn dan diu voI fnh...
MoI nguoI IaI ung ruou, moI nhau... Qua fIng haf, qua nhung
chon ruou, nhung IoI frao dI nho nho voI nhau, vua co chuf vuI vo fIn
dao Ngn dI fhoo chng, vua co v ngm nguI ko o nguoI IaI dI, vua co su
suy nghI v nhung s phn. If du dao Ngn IaI so buoc vao quang doI
mua gIo nao do... Xua nay, s phn mong manh cua cac ca nhI co my
khI duoc vung fron7
My v quan khach say ruou, nam ca ra sp va dI vang cung cac c
dao ngI canh cham soc. Cu Quy daf fay dao Ngn, gf du cuI chao
moI nguoI ra khoI cua, dua nang v mf goc phong rIng o mf Iang vung
uoI.
Iuc du, nguoI fa vn nghI ngo v mI fnh cua cu Quy voI dao
Ngn. AI IaI, mf fraI fn dop non, faI hoa nhu fh IaI dI Iy vo a dao bao
gIo. Nhung khac han voI moI IoI d ngh, x xao, ho an o voI nhau fhf
dam fham va co voI nhau 4 maf con. n Iuc my nguoI con cua ho da
fhanh gIa fhf rI ma Iuc nao ho cung qun quif bn nhau. I du cung
dI haI nguoI. My nguoI frong Iang frng fhy , ho IIn nhay nhau:
Ho Ty qua dy...
` `

`

Nam 1997, vao mf buI sang mua fhu, do mf su gIoI fhIu nao
do, c ca sI I.A dn nho fI gIaI fhich cho mf s dIu v haf quan ho va
ha f ca fru ..;C I.A cung frn 40 fuI rI nhung vn con sac sao Iam. Va
c gIng hf nhu dao Ngn ngay xua ma fI bIf. Trong khI gIaI fhich
cho c, fI nhac nhIu dn Iang Y.T o uoI, c IIn hoI:
- ac bIf ro Iang Y.T fh7
- V do Ia Iang fI ma.
- Th fh chau hn hanh duoc Ia dng huong voI bac... Nha chau o
cuI Iang. Nhung do Ia ngay xua. y gIo, chung mf fhang chau moI v
Iang mf In. Chau co nguoI anh choI dan dn fc cho doan X, haI chau
gaI Ia ca sI frong haI doan ngh fhuf. Chau Ia om uf, haf du IoaI nao ca
fru, nao quan ho va ca nhac moI.
- Chau Ia...
Chau Ia con cua b Quy va mo Ngn chau. mo chau da mf ca
r I...
- A fI bIf... TI bIf... ng Quy... ba Ngn.
Truoc dy, fI khng fh nao fa hf duoc caI dop frong nhung fIng
haf xuf fhn cua dao Ngn. TI cu fIc maI so chung mf dI. Nhung
khng, chung duoc
nhung nguoI con Iop sau don nhn. Chang han nhu I.A va rf nhIu
nguoI yu mn chung, Iam fuoI fro IaI nhung fInh hoa fuoI dop cua
chung. Nhung fIng haf hay fruyn fu doI xua, da duoc gIoo vao cuc
doI, vao nhung fh h fhinh gIa, dIn vIn nI fIp d ho nhn Iy va fIp
nI mong moI gIu IaI nof ngh fhuf
dc dao va dac sac cua van hoa VIf Nam.
IY KH C C!NC 84
SONC CHT VOI NCH IN
Ong Sy TIn Ia mf dIn vIn kIm fhy fung da co nhIu vaI dIn
Iam cho moI nguoI con nho maI. VoI nhung vaI nhu Quan Cng, Chu u,
An Ic Son fh cho dn by gIo, chua aI sanh duoc voI ng. Ia mf nha
soan vo, nghIn cuu sn khu, ng da soan chung hon 40 vo caI Iuong
cho dIn khap frong nuoc va nuoc ngoaI. Trong do co chung 10 vo rf nI
fIng va co suc sng Iu daI. Ong dng hIn cho su nghIp sn khu fu
nam In 9 fuI cho dn khI nham maf. Ong da dI dI n o nhIu noI, khap
Trung, Nam, ac. Trong Iang caI Iuong, ng da co mf v fri khng g
fhay fh duoc frong Iong khan gIa va dng nghIp. NguoI fa goI ng Ia
con chIm du dan hoac hoang fu cua caI Iuong.
ao do, ng nam frn gIuong bnh da gn mf nam froI. Ong da
yu rI. I du cung phaI co nguoI du, an phaI co nguoI bon. Tri nho
gIam suf nhIu. Ch KIm Chung vua moI dI dIn o Phap v, dn chao ng
va chuyn IoI cam on cua anh om kIu bao bn Phap foI ng. Ho da dIn
haI vo caI Iuong do ng vIf Ia Mac Tuyf Ian va Huyn Trn cng
chua. NguoI xom chon nhau dn qua dng. Ca haI vo du duoc hoan
nghnh nhIf hf ... ng dung dy, c huy dng ff ca moI kha nang con
IaI, cf fIng haf. Ong haf IIn my doan hay nhf frong vo Mac Tuyf
Ian Iam cho moI nguoI hf suc ngac nhIn va bf ngo. V sao ng co fh
nho va haf hay dn nhu fh Trn go ma con nguoI phIu baf y gIan
gIua nuoc maf. Trong ng run ry mf fnh yu dam fham va nI khao
khaf khng nguI. MoI nguoI frong gIa dnh khuyn ng nghI ngoI cho do
mf. Ong con doc fhm mf vaI IoI dI fhoaI gIua Phan Tf Chanh va
Trn Iu Thuong |vo Phan Trn) rI moI chu ngI xung. Ngay hm
sau, ng phaI dI bnh vIn. Ong b hn m IIn frong my ngay rI qua
doI ngay 17 - 1 - 1982. Con phaI noI fhm: oI ng da no du muI doI
rach.
Ngh nhn Tu IIn Ia ng frum mf ganh choo cua chIu choo
Hung Yn. ng da fung hoanh nhIu nam khap moI chIu choo quanh
vung chu fh sng Hng. f cu mf ganh choo nao cung nan aI ng
dn fham gIa, gIup do. Nhung nguoI frong Iang choo khng aI Ia khng
bIf ng. n Iuc fuI da cao, ng vn dIn va con fruyn ngh cho cac
Iop fro khng bIf mf moI. n khI khng fh dIn duoc nua, ng cung
khng chu vang maf frong cac dm dIn. Nhung Iuc nay, ng ngI sau
canh ga d duoc dam mnh vao caI khng khi fung bung cua sn khu,
d ngho haf, xom dIn. Nhung caI do Ia fhuc an cua ng. KhI vo choo kf
fhuc, ng moI Iung fhung, chng gy v nha. Mf In, sau mf dm dIn
hay, moI nguoI ra v duoc mf Iuc kha Iu. Sn khu chang con mf aI,
gIa dnh khng fhy ng fro v MoI nguoI nhon nhac dI fm fh fhy ng
nam frn san, sau canh ga. Ong fu gIa coI doI nho nhang nhu ngu frong
m vang va mau sac cua dm choo.
Hoang Anh Ia ngh sI caI Iuong, chu soaI cua doan caI Iuong
Phuong ng |HaI Phong). Ong da mang IaI vInh quang cho doan fu
nhung nam 1956 - 1983.
Nhn dn HaI Phong va cac vung In cn du mn m ng, fhich
ngho chuyn v nguoI dIn vIn rf co duyn nay. Co nhung nguoI chI
cn vao rap ngho ng d mf vaI cu vong c Ia man nguyn rI. Hoang
Anh da dong gop nhIu vaI co fm frang khac nhau ma du fhanh cng
ca, du d IaI du n frong nguoI xom voI fnh cam ham suc, sInh dng,
fru fnh. Ong da rf fhanh cng frong nhn vf cu Hng |Io Iua dIf
Tn), Tham |Hoang Hoa Tham), ng gIa ho Trn |HI song ach
ang), ng Nhn |TIn va NghIa)... anh sach nay con koo daI. Ong Ia
mf frong nhung ngh sI hoan hao v ca cung nhu v dIn xuf. NguoI
fa goI ng Ia Huynh ThaI cua HaI Phong. Ong mf vao fhang 3 nam
1983. Nam frong IInh cuu, ng duoc hoa frang, mang frang phuc nguyn
nhu frong vaI ng Nhn frong vo TIn va NghIa Ia nhn vf ng
fhuong dong va duoc hoan nghnh nhIu voI hang fram xuf dIn IIn
fuc. Tang I cua ng duoc f chuc ngay frong rap. NguoI dn dng, kin
chaf. Phia ngoaI con co chung 800 900 nguoI. Qun chung, khan gIa fu
cac noI d v fIn ng du rung rung nuoc maf, mang dn vIng ng Ia ca
IY KH C C!NC 86
mf rung hoa. Cac v chuc sac cua fhanh ph cung dn fIn ng. Mf s
Ianh dao cao cp gho vaI khIng IInh cuu cua ng ra xo fang. Nhung,
mf s qun chung nhIf fnh ao dn, x vao, yu cu d ho cung duoc
fham gIa vao vIc khIng IInh cuu cua nguoI dIn vIn ma ho yu mn.
IInh cuu duoc dI fhm mf doan duong gn 200 mof nua rI moI ra xo
fang. ong nguo I fIn dua ng daI hf ph Phan I Chu.
Ngh nhn Mm Ia frum ganh haf choo Nguyn Xa |ThaI nh).
Ong Ia dIn vIn choo nI fIng khap cac fInh, k ca Ha NI. ng dIn
choo va choI ac IoaI nhac cu fu khI con rf nho fuI. n khI co fuI, ng
vn c gang co maf frong caI dm dIn. Ong sng frong khng khi choo
cu nhu ca frong nuoc.
Mf hm, ng fhy frong nguoI khac Iam. Ong frnh frong Iy hom
qun ao ra, daf gIua nha. Ong mac qun frang, ao do, fhaf Iung xanh,
soI guong, vo ru rI chif khan In du... ng noI Ion: Nay ba, danh
frng d fI ra vaI ng Mang... a vo ngac nhIn dn hf hoang. Ong IaI
bao: Th fI bao cu gIong frng In ma...
Th Ia : fo... rung... fung... fung... fung fung... fung a ... ng M m
chng gy ra , ngm :
Nba nbicu kbacb Jcn tbuong Jcm /ai...
L6c troi /u6n ct Jcn tay ta...
M y c6 i kic u gia ...
Ong ngung m6t /at r6i bat ! La6 say.
M y c6 i... i... kic u gia
Cu6n son /am my c6i i a ... kicu gia
icn xicn, son Ja ...t a /a cbu nbn...
Ky fhuf haf cua ng fhf fron von: ngung ngaf, In, xung,
ngm... du fuyf ca. Trang fhaI say ruou frong cuc sng khng phaI Ia
dop do g. Nhung ngh nhn Mm bIu dIn da my hoa. Ngh fhuf vua
su sac vua mo ra cho Iong nguoI mf frang fhaI say sua, vy goI my
cam frong khan gIa. VaI Iao say da frnh bay duoc caI fInh kom fhoo mf
chuf fh, caI dop kom fhoo mf chuf khng dop Iam cua cuc doI...
a tbm mct, 6ng /ai n6i Jcn.
Va cba Jy c6 mnb c6n /a gai
Ma mc cba tb m6i tu6i m6i gia
M6ng cb6 c6n c6 nu, c6 b6a...
Nhung dn dy, ng bng fho gp, khuy xung, nam ra chIu. Ong
ra dI maI maI. Ca ganh choo haf In my Ian dIu choo m nhac nI In
sI nI va ru rI rI moI chun b vIc fang ma fhoo dI chuc cua ng.

Ha Noi Van Hoa Va Phong Tuc (Q3) - 787

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ha Noi Van Hoa Va Phong Tuc (Q3) - 787

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HA NOI VN HOA VA PHONC T!

You might also like