Apunteak

Oinarrizko Informatika
(ordenagailua)
2007/2008 ikasturtea
Egilea: Mikel Huerta Web: www.inforbh.com Posta: mikelhuerta@irakasle.net mikelhuerta@euskalerria.org
Aurrera
Irten
Aurkibidea:
1.- SARRERA Zer da informatika? Zer da ordenagailua? 2.- INFORMATIKAREN HISTORIA 3.- HARDWAREA ETA SOFTWAREA 4.- SARRERAKO GAILUAK Teklatua Sagua Mikrofonoa Eskanerra Web kamera Gailu optikoak Gailu digitalizatzailea 7.- BILTEGIRAGAILUAK Disko gogorra Disketea CD/DVDa Memoria eramangarria 8.- BESTELAKO GAILUAK Unitate zentrala Elikatze-iturria Oinarrizko plaka Prozesadorea RAM memoria Txartel grafikoa Soinu-txartela Diskete-, CD/DVD-unitateak eta disko gogorra 9.- ORDENAGAILUAREN ABIATZE-PROZESUA 10.- ORDENAGAILU TIPIKOA 11
5.- IRTEERAKO GAILUAK Monitorea edo pantaila Inprimagailua Bozgorailuak Ploterra

6.- SARRERA-IRTEERAKO GAILUAK Ukipen-pantaila Modema eta routerra
Egin klik gai baten gainean zuzenean joateko gai horretara
Aurrera
| | Irten
(1)
SARRERA
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Zer da informatika?
Informatika hitza INFOR (informazioa) eta MATIKA (automatikoa) hitzetatik dator, eta honela defini daiteke: Informazioa automatiko eta arrazoizko eran tratatzen duen zientzia.
Beste definizio bat, honakoa izan liteke: Ordenagailuekin zerikusia duen guztia ikertu eta irakasteaz arduratzen den zientzia.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Zer da ordenagailua?
Ordenagailua honela defini daiteke: Informazio-kopuru handia gordetzeko eta prozesatzeko gai den makina elektronikoa. Eta hau guztia era azkar eta eraginkorrean.
Hau egiteko, erabiltzaileak (ordenagailu aurrean dagoen pertsona) agintzen dizkion instrukzioak (normalean teklatu eta saguaren bidez) exekutatu edo prozesatu egiten ditu.
Adibidea: Eman dezagun datu-base bat daukagula. Datu-base honetan langile guztien datuak daude (IZENA, HIRIA, FABRIKA, eta abar). Eman dezagun langile-zerrenda hori alfabetikoki ordenatu nahi dugula (IZENA eremuaren arabera). Erabiltzaileak klik pare bat saguaren bidez besterik ez du egin beharko. Orduan, ordenagailuak informazio guztia (kasu honetan IZENA) prozesatuko du guk eskatutakoa egiteko (kasu honetan zerrenda ordenatu). Eta hau guztia segundu batzuetan edo segundu-hamarren batzuetan egingo da (ordenagailuaren ahalmen eta datu-kopuruaren araberakoa izango da). Ikus dezagun bideo bat adibide gisa:
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
IZENA eremua ordenatu barik
IZENA eremua hautatuta
Klik egin dugu ordenatzeko botoian
IZENA eremua ordenatuta
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Ikusi dugunez, erabiltzaileak ataza bat (lan bat) egitea eskatu dio ordenagailuari (SARRERA-INFORMAZIOA eman dio IZENA zutabean klik baten bidez eta beste klik baten bidez botoian)
aipatutako ataza egiteko beharrezkoak diren instrukzioak exekutatu ditu ordenagailuak (INFORMAZIOA PROZESATU egin du)
eta emaitza batzuk eman ditu (IRTEERA-INFORMAZIOA eman du, zeina pantailan ikus dezakegun)
Ikus dezagun hau guztia eskema eta marrazki batzuen bidez...
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
SARRERA-
INFORMAZIOAREN
IRTEERA-
-INFORMAZIOA
PROZESAKETA
-INFORMAZIOA
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Aurreko eskeman ikusi dugu SARRERA-INFORMAZIOA atalean parte hartzen duen osagaia sagua dela, baina ez da bakarra. Besteak beste, honako hauek dauzkagu:
Teklatua
Eskanerra
Kamera
Mikrofonoa
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Aurreko eskeman ikusi dugu INFORMAZIOAREN PROZESAKETA atalean parte hartzen duen osagaia unitate zentrala dela, zeinak zenbait formatu eduki ditzakeen:
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Aurreko eskeman ikusi dugu IRTEERA-INFORMAZIOA atalean parte hartzen duen osagaia monitorea edo pantaila dela, baina ez da bakarra. Besteak beste, honako hauek dauzkagu:
Bozgorailuak Inprimagailua
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Aurkibidea:

Aurrera
| | Irten
(2)
INFORMATIKAREN HISTORIA
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Informatikaren historia
Informatika dirudien baino askoz ere zaharragoa da. 2.000 urte K.a., gizakiak kalkuluak egiteko erabili zuen lehenengo makina egin zen: abakoa. Orduz geroztik bilakaera etengabea izan da. Dena den, benetako iraultza XX. mendearen erdian hasi zen:
Abakoa (2000 K.a.) kalkulu automatikoak egiteko gizakiak erabili zuen lehenengo makina dugu:
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Babbageren makina (1832) segidako eragiketak egiteko gai zen lehenengo kalkulagailua izan zen. Bere tamaina handi samarra zen:
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Mark I (1944) lehenengo ordenagailua izan zela esan daiteke. Osagai elektriko eta mekanikoz osatuta zegoen. Howard Aitkenek asmatu zuen eta izugarrizko tamaina zeukan (5 tona inguruko pisua):
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Eniac-ek (1945) balbulak (elektriko osagai bat) erabili zituen lehenengo ordenagailua dugu. Hau dela eta, aurrekoa baino askoz ere azkarrago zebilen. Hala ere, tamainak izugarria izaten jarraitzen zuen:
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Eniac ostean Mark II, Mark III eta Mark IV ordenagailuak agertu ziren (1951). Kalkuluak egiteko balbulez bakarrik (marrazkian agertzen diren bezalakoak) baliatzen ziren:
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
1958an osagai elektriko eta elektroniko berriak sortzen dira (transistoreak eta txip-ak). Geroago (1969) mikroprozesadoreak sortuko dira, oso garrantzitsua den osagai bat. Gaur egungo ordenagailuetan, mikroprozesadorea ordenagailuaren burmuina da:
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
1980 inguruan ordenagailu pertsonalak (etxerako ordenagailu merkeak) sortzen hasi ziren. Besteak beste, Spectrum eta Commodore ordenagailuak. Batzuetan monitore bariko ordenagailuak ziren, hau da, telebistarekin konektatu behar ziren:
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Spectrum eta Commodore ostean, benetako lehenengo ordenagailu pertsonala etorriko da. Lehenengo PC-ak dira (Personal Computer, Ordenagailu Pertsonala). Ez zuten gaur egungo Windows sistema eragilea erabiltzen, baizik eta Microsoft MS-DOS (erabiltzeko zaila zen sistema eragilea intuitiboa ez zelako; izen ere, ez baitzuen leiho eta marrazkirik erabiltzen):
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
1990az geroztik beste iraultza bat hasiko da. Multimedia kontzeptua (irudi eta soinua erabiltzeko ahalmena ordenagailuaren bidez) sortuko da. Internet ere sortuko da (horrela, beste ordenagailu batzuetan gordeta dagoen informazioa lortzeko aukera dugu eta beste pertsona batzuekin informazioa trukatzeko aukera ere eskaintzen digu Internetek):
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Aurkibidea:

Aurrera
| | Irten
(3)
HARDWAREA ETA SOFTWAREA
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Hardwarea eta softwarea

Informatikari buruz hitz egiten dugunean sarri entzuten diren hitzak dira. Ikus dezagun beraien esanahia:
HARDWAREa: ordenagailuen zati fisikoa da, hau da, tresneria (teklatua, sagua, pantaila, unitate zentrala eta barruan dauden osagai guztiak: disko gogorra, diskete-unitatea,...), eta abar. Bestela esanda, ukitu daitekeen guztia.
SOFTWAREa: ordenagailuen zati logikoa da, hau da, programak (Word, Excel, Access, ordenagailu-jolasak, eta abar) eta datuak. Bestela esanda, ukitu ez daitekeen guztia, abstraktua delako.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Aurkibidea:

Aurrera
| | Irten
(4)
SARRERAKO GAILUAK
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Sarrerako gailuak
Sarrerako gailuak ordenagailuarekin komunikatzeko erabiltzen dira, erabiltzailearen aginduak transmititzen baitizkio ordenagailuari. Teklatua dugu sarrera-gailu nagusi, nahiz eta sagua (Windows agertu zenetik) ezinbestekoa den. Beste sarrera-gailu batzuk hauexek dira: joysticka, mikrofonoa, eskanerra, gailu optikoak, web kamera, ukipen-pantaila, aparatu digitalizatzailea,...
Orain banan-banan ikusiko ditugu aipatutako gailuak. Ikusiko dugu nola funtzionatzen duten eta nola konektatzen diren ordenagailuarekin. Kontuan hartu, gaur egun, kablea dela ordenagailuarekin konexioak egiteko gehien erabiltzen den osagaia; baina gero eta gehiago erabiltzen ari da beste era bateko konexioa: kable bariko konexioa. Kasu hauetan liteke da sagua edo teklatua erabiltzea inongo kablerik gabe; halakoetan izpi infragorriak, irrati uhinak, eta abar erabiltzen dira konexioak egiteko.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Teklatua
Sarrerako gailu hau tekla-multzo batez osatuta dago informazioa sartu ahal izateko ordenagailuan.
Funtzio-teklak: funtzio desberdinak egiten dituzte martxan jarrita dagoen programaren arabera, esaterako, Word barruan F1 tekla sakatuz gero laguntza-leiho bat agertzen da. Idazteko teklak: alfabeto, zenbaki eta sinboloak irudikatzen dituzten teklak. Zenbaki-teklak: zenbakiak bakarrik sartzen direnean erosoago erabiltzen den tekla-multzoa. Norabide-teklak: kurtsorea mugitzeko erabiltzen den tekla-multzoa. Edizio-teklak: lerro baten hasierara edo amaierara, aurreko edo hurrengo orrialdera kurtsorea mugitzeko. Tekla bereziak: lerro batetik bestera joateko, espazio zuriak idazteko, maiuskulak aktibatzeko, eta abarretarako erabiltzen diren teklak.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Teklatua eta unitate zentrala konektatzeko era ondorengoa da:
Tekla bat sakatzean, teklatu barruan seinale elektriko batzuk sortzen dira. Sinale hauek kablearen bidez bidaiatzen dute unitate zentralera iritsi arte. Unitate zentralak seinaleak aztertzen ditu zein izan den sakatutako tekla jakiteko eta horren ondorioz zer egin behar den jakiteko (esaterako, bidali monitorerantz beste seinale batzuk sakatutako tekla pantailan agertzeko, edo, ordenagailu-jolasa izanez gero sakatutako teklaren funtzioa betetzeko, adibidez, tiro bat ikusi pantailan, e.a.).
Esan dezagun, gaur egun kable bariko konexioa egon badagoela; izan ere, uhinen edo ikusezinezko izpien bidezko konexioak dira.
Gaun egun (2007ko irailean), merkatuan aurki daitezkeen teklatuek oso salneurri desberdinak dituzte kalitatearen arabera. 9 -tik 100 -ra edo gehiagora bitarteko salneurriak aurki daitezke.
Aurrera | Atzera | Menu Nagusira | Irten
Sagua
Sarrerako gailu honek erakusle bat mugiarazten du ordenagailuaren pantailan. Honela, pantailan dauden ikonoak aukera ditzakegu, programak martxan jarri,...
Sagua mugitzean, barruan daukan bola mugitzen da eta honek bi arrabol mugitzen ditu (bata ezker-eskuin mugimendurako eta bestea gora-beherarako). Mugimendu hauek seinale elektriko bihurtzen dira eta unitate zentralera bidaltzen dira kablearen bidez (gaur egun uhinen bidez edo ikusezinezko izpien bidez ere bidali daitezke aipatutako seinaleak). Seinale hauek unitate zentralean itzultzen dira eta monitorera bidaltzen dira non ikusten den saguaren erakuslea mugitzen. Klik egitean antzeko zerbait gertatzen da. Aipa dezagun, gaur egun bola barik sagu batzuek beste sistema bat erabiltzen dutela. Adibidez, saguaren azpitik izpi bat bidaltzen da mahaiaren kontra; mahaiak islatu egiten du izpia saguaren kontra mugimendua horrela detektatzen.
Sagua eta unitate zentrala konektatzeko era ondorengoa da:
Gaun egun (2007ko irailean), merkatuan aurki daitezkeen saguek oso salneurri desberdinak dituzte kalitatearen arabera. 2 -tik 60 -ra edo gehiagora bitarteko salneurriak aurki daitezke.
Mikrofonoa
Sarrerako gailu hau ahotsa grabatzeko eta soinu-fitxategi batean gordetzeko erabiltzen da.
Mikrofonoa eta unitate zentrala konektatzeko era ondorengoa da:
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Eskanerra
Sarrerako gailu hau paper, diapositiba edo beste euskarri batean dagoen informazioa (irudiak, testua, argazkiak, e.a.) ordenagailuan sartzeko erabiltzen da. Zenbait motatakoak izan daitezke: mahai gainekoa, eskuzkoa,...
Eskanerra eta unitate zentrala konektatzeko era desberdinak daude. Batzuetan inprimagailuak erabiltzen duen konektore bera erabiltzen da, beste batzuetan txartel berezi bat sartu behar da unitate zentralaren barruan konektatu ahal izateko. Baina, gaur egun gehien erabiltzen den era USB konektorearen bidez da.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Web kamera
Sarrerako gailu hau irudiak grabatzeko, bideokonferentziak egiteko eta Internet bidezko komunikazio baten solaskideen irudiak ikusteko erabiltzen da. Normalean monitore gainean jartzen da pantaila aurrean dagoenaren irudia grabatu ahal izateko. Irudi hau Internet bidez bidaltzen da urrutiko ordenagailu batera non aipatutako irudia ikus datitekeen.
Web Kamera eta unitate zentrala konektatzeko era desberdinak daude. Normalean inprimagailuak erabiltzen duen konektore bera erabiltzen da edo USB konektorea.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Gailu optikoak
Sarrerako gailu hauek ordenagailuan informazioa sartzeko aukera eskaintzen dute, paper batean idazten egongo balitz bezala. Pantailan zuzen-zuzenean idatzi edo marraztu ere egin daiteke, ikonoak aukeratu, programak martxan jarri, e.a. Produktuen barra-kodeak ere irakurri daitezke.
Gailu optikoak eta unitate zentrala konektatzeko era desberdinak daude. Batzuetan txartel berezi bat sartu behar da unitate zentralaren barruan konektatu ahal izateko.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Gailu digitalizatzailea
Sarrerako gailu hau diseinatzaile grafikoek erabiltzen dute, batez ere. Beronen bidez irudiak sor daitezke edo daukagun bat aldatu. Beste erabilera bat planoak eta mapak egitea da.
Digitalizatzailea eta unitate zentrala konektatzeko era desberdinak daude. Batzuetan txartel berezi bat sartu behar da unitate zentralaren barruan konektatu ahal izateko.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Aurkibidea:

Aurrera
| | Irten
(5)
IRTEERAKO GAILUAK
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Irteerako gailuak
Irteerako gailuak, erabiltzaileak emandako aginduen ondoroioz, ordenagailuak ematen dituen emaitzak ikusteko erabiltzen dira. Garrantzitsuena monitorea edo pantaila da. Beste batzuk, inprimagailua, bozgorailuak, plotterra,...
Orain banan-banan ikusiko ditugu aipatutako gailuak. Ikusiko dugu nola funtzionatzen duten eta nola konektatzen diren ordenagailuarekin.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Monitorea edo pantaila

Irteerako gailu honek, tekleatzen ari den informazioa, saguaz egiten diren ekintzak edota informazioaren prozesaketa erakusten ditu. Era errazean sortzen dira irudiak monitorean. Monitore baten pantaila oso puntu txikiez osatuta dago, pixel-ak. Pixel hauek honako oinarrizko kolore hauen bidez aktiba daitezke (gorria, berdea eta urdina). Hiru kolore hauen nahasketaren bidez (intentsitate desberdinak erabiliz), beste edozein kolore irudikatzea posible da. Horrela, pantailan ikus dezakegun edozer, oso puntu txikiez osatuta dago. Puntu hauek hain dira txikiak, ezen ezin baitira ikusi lupa erabiltzen ez badugu. Adibide gisa, ikus dezagun 4 zenbakia tamaina handian:
Kontuan hartzekoa monitorearen bereizmena da, hots, irudiak ikusteko erabiltzen den pixel-kopurua. Gehien erabiltzen diren bereizmenak honako hauek dira: 640 X 480 normalean 14-ko monitoreetan erabiltzen da 800 X 600 normalean 14 eta 15-ko monitoreetan erabiltzen da 1024 X 768 normalean 15 eta 17-ko monitoreetan erabiltzen da 1280 X 960 normalean 17 eta 21-ko monitoreetan erabiltzen da Zenbat eta bereizmen handiago, orduan eta txikiago ikusten dira objektuak (hau da, gauza gehiago ikus daitezke pantailan). Bereizmena ondo aukeratu behar da; helburua gauza asko ikustea da baina tamaina egokian.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Monitorea eta unitate zentrala konektatzeko era ondorengoa da:
Horretaz gain, monitorea elektrizitate asko behar duen gailua da. Horrek esan nahi du entxufe batekin konektatu behar dela. Batzuetan unitate zentralak berak badauka hori egiteko entxufea.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Kontuan hartzekoa da monitorearen tamaina. Tamaina neurtzeko hazbetea () erabiltzen da eta pantailaren diagonala neurtzen du. Neurri erabilienak 14, 15, 17, 19 eta 21-koak dira. (1 = 2,54 cm) Gaun egun (2007ko irailean), merkatuan aurki daitezkeen monitoreek oso salneurri desberdinak dituzte tamaina eta kalitatearen arabera. Erreferentzia gisa...
15 17 19
=> => =>
60 100 160
Dena den, tamaina bereko bi monitorek oso salneurri desberdinak eduki ditzakete, kalitatearen arabera. Gaur egun beste monitore-mota batzuk erabiltzen hasi dira: LCD-TFT monitoreak (aurrekoak CRT monitoreak dira). Kalitate aldetik besteak baina eskasagoak dira (koloreak ez dira hain garbiak; horrexegatik argazkiak, bideoak eta abar ikusteko ez dira hain onak). Begietarako, aldiz, onak dira neke gutxiago sortzen dutelako. Txarrena salneurria da; izan ere, besteek baino garestiagoak dira. Onena, besteek baino leku gutxiago hartzen dutela. Gaun egun (2007ko irailean), merkatuan aurki daitezkeen LCD-TFT monitoreek oso salneurri desberdinak dituzte tamaina eta kalitatearen arabera. Erreferentzia gisa...
17 19
=> =>
140 180
(gaur egun gehien erabiltzen dena)
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Inprimagailua
Irteerako gailu hau ordenagailuz egiten diren dokumentuak paperean inprimatzeko erabiltzen da. Gaur egun bi inprimagailu-mota daude: tinta-txorrozkoa eta laserra. Tinta-txorrozko inprimagailuak motelagoak dira laserrak baino, baina askoz ere merkeagoak. Normalean, tinta-txorrozko inprimagailuek bi kartutxo dauzkate (beltza eta kolorezkoa). Kartutxoak alde batetik bestera mugitzen dituen buru bat daukate inprimagailu hauek. Kartutxoek, zenbait seinale elektrikoren bidez, oso tanta txikiak sortzen dituzte. Tanta hauek zulotxo batzuen bidez papera bidaltzen dira. Kolorezko kartutxoak hiru kolore nahasten ditu (magenta, cyan-a eta horia) beste edozein kolore sortzeko.
Kartutxoaren zulotxoa
Aurrera | Atzera |
Papera
Menu Nagusira | Irten
Laser inprimagailuak fotokopiagailu baten antzera funtzionatzen du. Seinale elektriko batzuek laser izpi bat aktibatu edo desaktibatu egiten dute. Laser izpia, ispilu baten bidez, danbor biratzaile batera zuzentzen da elektrikoki kargatzen duelarik. Orduan toner-partikulak (hauts beltza), danborrera transferitzen dira eta, aldi berean, paperera bidaliak dira.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Inprimagailua eta unitate zentrala konektatzeko era ondorengoa da (nahiz eta gaur egun USB konektorea asko erabiltzen hasi den):
Inprimagailura
Horretaz gain, inprimagailua elektrizitate asko behar duen gailua da. Horrek esan nahi du entxufe batekin konektatu behar dela.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Gaur egun (2007ko irailean), merkatuan aurki daitezkeen inprimagailuak oso salneurri desberdinekoak dira, mota, azkartasun eta kalitatearen arabera. Tinta-txorrozko inprimagailu batek 35 -tik 300 -ra edo gehiagora bitarteko salneurria eduki dezake. Laser inprimagailu bat garestiagoa da eta bere salneurria 100 -tik zenbait milatara hel daiteke.
Tinta-kartutxoek duten salneurria kontuan hartzekoa da oso, 30 -koa izaten baita, gutxi gorabehera. Gainera oso iraupen laburra dute. Laser inprimagailuez hitz egiten badugu, tonerrak garestiagoak dira baina iraupena luze samarra da.
Beste gauza bat kontuan hartzekoa dena paper-mota da. Paper-mota desberdinak daude lortu nahi dugun kalitatearen arabera (paper normala, fotografi-papera, paper satinatua, e.a.).
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Bozgorailuak
Irteerako gailu hau ordenagailuak sortutako soinua entzuteko erabiltzen da.
Bozgorailuak eta unitate zentrala konektatzeko era ondorengoa da:
Horretaz gain, bozgorailua elektrizitate asko behar duen gailua da. Horrek esan nahi du entxufe batekin konektatu behar dela.
Ploterra
Irteerako gailu hau eskalazko marrazkiak zehaztasun handiarekin inprimatzeko erabiltzen da. Arkitektoek, ingeniariek eta diseinatzaile grafikoek, batez ere, erabiltzen dute gailu hau.
Ploterra eta unitate zentrala konektatzeko era desberdinak daude. Gehienetan inprimagailuak erabiltzen duen konektore bera erabiltzen da.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Aurkibidea:

Aurrera
| | Irten
(6)
SARRERA-IRTEERAKO GAILUAK
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Sarrera-irteerako gailuak
Sarrera-irteerako gailuak bai datuak sartzeko bai datuak ordenagailutik irteteko gailuak dira. Besteak beste, biltegiragailuak (beste atal batean ikusiko direnak), ukinpen-pantaila, modema eta routerra ditugu.
Orain ukipen-pantaila, modema eta routerra ikusiko ditugu. Dauden motak eta ezaugarri garrantzitsuenak ikusiko ditugu.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Ukipen-pantaila
Sarrera-irteerako gailu hauek edozein pantailaren antza dute. Hala ere, pantailaren edozein aukeretan seinala daiteke atzamarrez saguaz egin barik. Gailu hauek, kutxazain automatiko eta merkataritza-guneetan erabiltzen dira, batez ere.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Modema eta routerra

Modema telefono-lineen bidez edo ADSL lineen bidez ordenagailu arteko komunikazioa sortzeko erabiltzen da. Beroni esker, telefonoek erabiltzen dituzten linea berberak erabiliz ordenagailuek informazioa truka dezakete haien artean. Beraz, Internet sarean sartzeko ezinbestekoak ditugu modemak. Telefono-lineen bidez bidaitzen duen informazioa analogikoa da; ordenagailuak, ordez, maneiatzen duen informazioa digitala da. Modemak informazio digitala informazio analogiko bihurtu eta informazioa transmititu egiten ditu. Alderantzizko lana ere egiten du: telefono-lineatik datorren informazio analogikoa jaso eta digital bihurtu. Ikus dezagun marrazki bat:
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Bi modem-mota daude: barrukoa (unitate zentralaren barruan instalatu behar da), eta kanpokoa (unitate zentralaren atzealdean, kanpoan, konektatzen da).
Modem baten ezaugarririk garrantzitsuena abiadura da. Aipatutako abiadura neurtzeko bps (bits segunduko, geroago ikusiko dugu zer den bit-a) erabiltzen da. Badago beste gailu bat modemaren antzekoa dena: routerra; ezberditasun nagusia, routerraren bidez ordenagailu bat baino gehiago konektatu daitekeela da. Gaur egun (2007ko irailean), merkatuan aurki daitezkeen modemen edo routerren abiadurak hauxek dira: 56 Kbps (56.000 bps), 256 Kbps, 512 Kbps, 1024 Kbps (1 Mbps) , 2048 Kbps (2 Mbps), 4096 Kbps (4 Mbps), 8096 Kbps (8 Mbps); salneurria, gutxi gorabehera honakoa: 15 eta 150 bitartekoa.
Aurkibidea:

Aurrera
| | Irten
(7)
BILTEGIRAGAILUAK
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Biltegiragailuak
Biltegiragailuak informazioa gordetzeko erabiltzen dira (programak eta datuak). Disko gogorra, disketea eta CD-ROMa ditugu ezagunenak. Baina egon badaude beste batzuk, esaterako, disko optikoa, DVDa, memoria eramangarria,...
Orain banan-banan ikusiko ditugu aipatutako gailuak. Beraien oinarrizko funtzionamendua ikusiko dugu. Geroago ikusiko dugu nola konektatu gailu hauek ordenagailuarekin, orain arte ikusitakoak ez bezala, gailu hauek unitate zentralaren barruan baitaude.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Disko gogorra
Disko gogorra azpidisko edo plater batzuez, bata bestearen gainean, osatuta dago karkasa baten barruan. Karkasa hori airearekiko eta hautsarekiko iragazgaitza da. Platerek 5 eta 13,3 cm bitarteko diametroa daukate.
Plater bakoitzak 2 alde dauzka. Alde bakoitzean irakur-idazketarako buru bat dago, beso batean jarrita.
Informazioa gordetzeko (programak eta datuak), plateren azalean hainbat pista daude zentrokideak direnak. Pista hauetan gordetzen da informazioa.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Irakur-idazketarako burua plater gainean egoten da platera ukitu barik, hau da, flotatzen, gutxi gorabehera 0,5 mikrara. Plater eta irakur-idazketarako buruaren artean inongo partikularik sartzea saihestu behar da. Ondoko irudian ikus daitezke ohiko partikula batzuen tamaina eta plater eta irakur-idazketarako buruaren arteko distantzia:
Halako partikula bat plater eta irakur-idazketarako buruaren artean sartzen bada bi osagaiek, hau da, platerak eta irakur-idazketarako buruak, konpondu ezinezko kaltea jasango dute. Horregatik, disko gogorrak babestuta daude karkasa batean hermetikoki itxita. Beraz, garrantzitsua da karkasa hori ez irekitzea. Ikusi bideo bat Internet helbide honetan: www.apacir.es/blog/2006/08/25/disco-duro-en-funcionamiento
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Ikus dezagun zelan idazten diren datuak disko gogorrean: Irakur-idazketarako buruan dagoen elektroiman baten bidez idazten dira datuak diskoaren azalean.
Irakur-idazketarako buruaren elektroimana
Diskoaren azala
Fitxategi bat gordetzeko agindua ematen dugunean, adibidez Word programatik, ordenagailuak korronte elektrikoa bidaltzen dio elektroimanari. Orduan, eremu magnetikoa sortuz, elektroimanak diskoaren azalaren ezaugarri batzuk aldatu egiten ditu.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Eremu magnetikoak diskoaren azala magnetizatu egiten du. Orduan, dipolo bat sortzen da, hau da, ipar-poloa eta hego-poloa daukan gune bat, iman batean gertatzen den moduan.
Dipolo hauek zelan dauden orientatuta, BIT izeneko gauza bat lortzen da, bi balore eduki ditzakeena: 0 ala 1.
0 balorea daukan BITa
1 balorea daukan BITa
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Horrela, edozein karaktere (letra, zenbaki edo sinbolo) grabatzeko, 8 dipoloez edo BITez osatutako multzoak erabiltzen dira. Horrela, A, B, a, b letrak, 0, 1 zenbakiak eta +, % sinboloak gordetzeko ondoko BIT-konfigurazioak erabiltzen dira:
=>
01000001
B
a b 0 1 + %
=>
=> => => => => =>
01000010
01100001 01100010 00110000 00110001 00101011 00100101
BYTE
(8 BITez osatuta) A letra irudikatzeko
8 BITez osatutako multzo bakoitzari BYTE izena ematen zaio. Letra, zenbaki, eta sinbolo bakoitza irudikatzeko 8 BIT erabiltzearen arrazoia zera da: 8 BIT erabiliz 256 konbinazio lor daitezke eta konbinazio horiek nahikoak dira edozein hizkuntzatan erabiltzen diren sinbolo guztiak irudikatzeko.
Lehen esan dugu BYTE eta karakter (letra, zenbaki edo sinbolo) hitzak baliokideak direla. Baina, zenbat karaktere sar daitezke disko gogor batean?, edo, beste era batean esanda, zenbat BYTE sar daitezke disko gogor batean? Gaur egun (2007ko irailean) salgai dauden disko gogorrek ondoko edukierak eta salneurriak dauzkate:
40 80 120 160 200
GB(1)=> GB => GB => GB => GB =>
35 40 45 50 55
(ordenagailu arrunt batean erabiliena gaur egun)
Baina liteke edukiera gutxiago edo gehaiagoko diskoak aurkitzea.
(1).- GB siglek GIGABYTE esan nahi dute:

GIGABYTE 1 gutxi gorabehera 1.000 MB (MEGABYTE) da MEGABYTE 1 gutxi gorabehera 1.000 KB (KILOBYTE) da KILOBYTE 1 gutxi gorabehera 1.000 BYTE da Beraz, (GB 1) = (1.000 MB) = (1.000.000 KB) = (1.000.000.000 BYTE). Beraz, 80 GB-ko edukiera daukan disko gogor batean 80.000.000.000 BYTE (letrak, zenbakiak...) sartzen dira. Horrek ez du esan nahi disko horretan sar daitekeela 80.000.000.000 letrez osatutako testu bat; izan ere, testu bat gordetzen dugunean ez da testua bakarrik gordetzen, beste datu-mota batzuk ere gordetzen dira, adibidez, erabilitako letra-mota, tamaina, koloreak, eta abar.
Disketea
Disquetea mylarrez (osagai plastikoa) egindako diskoa da, geruza magnetikoaz gaineztatuta. Diskoa kolpetik, hautsatik, eta abarretik babesteko plastiko gogorrez egindako kaxa batean dago sartuta.
Grabatzeko edota irakurtzeko erabiltzen den teknika disko gogorretan erabiltzen den antzekoa da.
Disketean gordetzen den informazioa eramangarria da, hau da, ordenagailu batetik beste batera erraz garraia daiteke, ia ordenagailu guztiek diskete-unitatea baitaukate.
Arazo nagusia edukiera gutxikoa dela da (bakarrik 1,44 MB, hau da, 1.440 KB, hau da, 1.440.000 BYTE). Beraz, gutxi gorabehera, 80 GB-ko disko gogor batean 56.000 diskete sartzen dira.
Gaur egun (2007ko irailean), merkatuan aurki daitezkeen disketaek 0,2 balio dute gutxi gorabehera.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
CD/DVDa
CD/DVD-ROMa aluminiozko disko islatzailea da plastiko gardenezko bi geruzek babestuta. Aluminiozko zatian gordetzen da informazioa. Grabazio-prozesua ezberdina da disko gogor edota disketearekin konparatuta. Grabazioa pitzadura-multzoak osatuz egiten da (pitzadura dagoenean 0a daukagu eta pitzadura ez dagoenean 1a). Laser-igorgailu batek izpi bat bidaltzen du diskoaren azalaren kontra. Izpi hau era batean isladatzen da pitzadura dagoenean eta beste era batean pitzadurarik ez dagoenean; horrela detektatzen dira 0ak eta 1ak.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
CD/DVD-ROMean gordetzen den informazioa eramangarria da, hau da, ordenagailu batetik beste batera erraz garraia daiteke, ia ordenagailu guztiek CD/DVD-ROM unitatea baitaukate.
Edukierari dagokionez, CD-ROMean 650 MB sartzen dira (900 MB-koak dauden arren), hau da, 650.000 KB, hau da, 650.000.000 BYTE. Beraz, gutxi gorabehera, CD-ROM batean 450 diskete sartzen dira. DVD-ROMean 4,7 GB sartzen dira (4.700 MB), hau da, DVD-ROM batean 7 CD-ROM sartzen dira edo 3.200 diskete. Arazo nagusia zera zen: irakurri zitekeen baina ezin zen idatzi. Dena den, aspalditik egon badaude CD-R (CD grabagarria behin bakarrik) eta CD-RW (CD grabagarria behin baino gehiagotan), baina grabatu ahal izateko CD-ROM unitatea ez da nahikoa, CD grabagailua behar da. Gauza bera gertatzen da DVDekin, hau da, DVDR eta DVD-RW daude, baina DVD grabagailua behar da. Gainera, DVD kasuan, geruza bikoitzeko DVDak daude (8,5 GB-koak), eta alde bikoitzeko eta geruza bikoitzeko DVDak (17 GB-koak). Gaur egun (2007ko irailean), merkatuan aurki daitezkeen CD-Rek 1 balio dute, CD-RWek 1,4 , DVD-Rek 1,8 , DVD-RWek 2,5 eta geruza bikoitzeko DVDek 5 gutxi gorabehera.
Memoria eramangarria
Memoria eramangarria (USB memoria, flash memoria eta pendrive izenak ere erabiltzen dira) datuak ordenagailu batetik bestera garraiatzeko egokia den gailua da. Datuak gordetzeaz gainera memoria eramangarri batzuek MP3 edo WMA formatuko musika gordetzeko eta entzuteko aukera dute.
Gaur egun (2007ko irailean), merkatuan aurki daitezkeen memoria eramangarriek 12 balio dute (256 MB), 15 (512 MB), 20 (1 GB) eta 25 (2 GB) gutxi gorabehera.
Aurkibidea:

Aurrera
| | Irten
(8)
BESTELAKO GAILUAK
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Unitate zentrala
Unitate zentrala informazioa prozesatzen den lekua da. Aipatutako informazioa sarrerako gailuetatik iristen zaio unitate zentralari, beronek emaitzak sortu eta bidaltzeko irteerako gailuetara. Unitate zentralaren barrua konplexu samarra da. Besteak beste, zera aurki dezakegu: elikatze-iturria, oinarrizko plaka, prozesadorea (CPU), RAM memoria eta zabalkuntza-txartelak. Barruan ere, diskete-unitatea, disko gogorra eta CD/DVD-unitatea aurki ditzakegu.
Ikus dezagun bi irudi unitate zentraleko osagai nagusiak erakusten dituztenak, eta gero banan-banan aztertuko ditugu aipatutako osagaiak eta daukaten konektatzeko era.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Elikatze-iturria
Elikatze-iturria ordenagailua korronte elektrikoarekin konektatzeko erabiltzen den osagaia da. Horrela, ordenagailuari heltzen zaizkion 220 V tentsio txikiago bihurtzen dira (12 V, 5 V, 2 V, eta abar), horiek baitira unitate zentraleko osagaiek behar dituzten tentsioak.
Lehenengo irudian ikus dezakegu elikatze-iturriak haizagailu bat daukala (unitate zentralean sortzen den beroa xahutzeko), entxufe bat (paretan konektatzeko), eta, batzuetan, beste entxufe bat monitorea konektatzeko eta ez erabiltzeko beste entxufe bat paretan. Bigarren irudian ikus dezakegu kable-multzo bat eta konektore batzuk korronte elektrikoa emateko disko gogorrari, diskete-unitateari, CD/DVD-unitateari, oinarrizko plakari,...
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Oinarrizko plaka
Oinarrizko plaka unitate zentralaren barruan aurki daitekeen osagairik handiena da. Oinarrizko plakaren betebeharra gainerako osagaiak konektatu eta lotzea da haien artean informazioa trukatu ahal izateko. Adibidez...
Oinarrizko plakak teklatua eta monitorea lotzen ditu; horrela, tekla bat sakatzean seinale elektriko batzuek bidaiatzen dute teklatuaren kabletik, unitate zentraleko oinarrizko plakara heltzen dira eta oinarrizko plakak beste motatako seinale elektriko batzuk bihurtzen ditu monitorerantz doan kabletik bidaltzeko; horrela, sakatutako tekla pantailan agertzen da.
Ikus dezagun argazki bat oinarrizko plaka eta bere konektore garrantzitsuenak erakusten dituena:
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Elikatze-iturria konektatzeko Sagua konektatzeko Teklatua konektatzeko Inprimagailua konektatzeko
Prozesadorea txertatzeko
RAM memoria moduloentzako erretenak
Diskete-unitatea konektatzeko
Txartel grafikoarentzako AGP erretena
Disko gogorra eta CD/DVD-unitateak konektatzeko
Zabalkuntza-txartelentzako PCI erretenak

Prozesadorea
Prozesadorea (edo mikroprozesadorea) ordenagailuaren benetako burmuina da. Berak egin eta kontrolatzen ditu ordenagailuan egiten diren eragiketa guztiak. Adibidez...
Word barruan tekla bat sakatzen dugunean seinale elektriko batzuek teklatuaren kabletik bidaiatzen dute, oinarrizko plakara heltzen dira eta prozesadorerantz doaz, beronek beharrezko eragiketak egiteko; eragiketa horiek seinale elektrikoak beste motatako seinale elektriko batzuk bihurtzen dituzte monitorearen kabletik bidaltzeko eta sakatutako tekla pantailan agertzeko. Bideojoko batean tiro bat eragiteko tekla bat sakatzen dugunean prozesadoreak egiten du beharrezko lana gero pantailan tiroa ikusteko. Horretarako teklatutik heltzen zaizkion seinale elektrikoak beste motatako seinale elektriko batzuk bihurtzen ditu monitorearen kabletik bidaltzeko eta gero tiroa monitorean marrazteko. Access barruan abizenaren arabera pertsona-zerrenda bat sailkatzeko agindua ematen dugunean, ordenagailuak eragiketa-multzoa egin behar du zerrenda hori sailkatzeko. Hau dena prozesadoreak egiten du.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Ordenagialuko osagaien artean bilakaera handiena eduki duena prozesadorea izan da. Ikus dezagun izandako bilakaera: Lehenengo prozesadorea Intel enpresak egin zuen. Hori 1978. urtean gertatu zen eta emandako izena Intel 8086 izan zen. Bere abiadura 4,77-12 MHz (MegaHertzio) bitartekoa zen.
Geroago, 1981.ean, Intel 80286 egin zuten 6-12 MHz bitarteko abiadurekin. Nahiz eta aurrekoaren maiztasun berdintsua eduki aurrekoa baina %300 azkarragoa zen.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
1986. urtean Intel 80386 sotzen da 16-40 MHz bitarteko abiadurekin.
Geroago, 1989.ean, Intel 80486 sortzen da 100 MHz-ko gehienezko abiadurarekin.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
1992. urtean Intel Pentium prozesadorea sortzen da. Bere abiadura 75-200 MHz bitartekoa da.
Geroago, 1997. urtean, aldaketa handi samarrak gertatzen dira. Alde batetik Intelek prozesadoreen formatua aldatzen du Pentium II sortuz (233-450 MHz) eta Pentium Celeron. Bestalde, beste enpresa bat agertzen da prozesadoreak egiten dituena, AMD.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
1999. urtean Intel Pentium III sortzen da 500-1.000 MHz-ko abiadurekin. Bestalde, AMD enpresak AMD Athlon izeneko prozesadorea sortzen du abiadura berdintsuekin baina merkeagoak eta, batzuen ustez, hobeak.
Geroago, 2000. urtean aurreko formatuak erabiltzen hasten da.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
2001. urtean Intelek Pentium 4 izeneko prozesadorea atera zuen. Hasierako abiadura 1.300 MHz-koa zen eta gaur egun 3.800 MHz-koa (3,8 GHz). Dena den, Pentium 4 guztiak ez dira berdinak; izan ere, 2002an Pentium 4 Hyper Threading eta 2003an Pentium 4 Extreme Edition Hyper Threading izenekoak atera zituen. 2004. urtean Intelek Pentium Mobile izenekoa atera zuen. Nahiz eta bere abiadura txikia izan, potentzia handikoa zen (adibidez Pentium 4 3,0 GHz = Pentium Mobile 1,73 GHz potentzia aldetik). 2005. urtean Intelek Pentium D prozesadorea atera zuen (barrutik 2 Pentium 4 edukiko balitu bezala funtzionatzen zuen). 2006. urtean Intelek Intel Core Duo eta Intel Core 2 Duo izeneko prozesadoreak atera zituen.
Aldi berean, AMDk bere prozesadoreak ateratzen jarraitu du: Athlon XP, Athlon 64, Athlon 64 X2 eta Athlon 64 FX.
Lehen aipatutako prozesadoreekin batera, Intel beste prozesadore batzuk ateratzen ari da (Intel Celeron), merkeagoak baina potentzia gutxiagokoak; dena den, lan arruntak egiteko (testu prozesadorea erabiltzeko, Interneten ibiltzeko,...) nahikoak dira. Era berean, AMDk gauza bera egiten du (AMD Duron eta AMD Sempron).
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Ikus dezagun zelan konektatu prozesadorea eta oinarrizko plaka:

Lehenengo oinarrizko plakaren konektorearen alboko palanka igo behar da. Gero prozesadorea konektorean egokitu behar da prozesadoreak dauzkan hankatxoak eta konektorak dauzkan zulotxoak bat eginez. Bukatzeko, beroa xahutzailea eta haizagailua jarri behar dira. Irudian ikus daitekeenez, prozesadorearen gainean haizagailua jarri da. Hau beharrezkoa da, gaur egun erabiltzen den abiadurarengatik (3.000 MHz inguru); horrek bero handia sortzen du prozesadorearen barruan.
Ikus dezagun aurrekoa zehaztasun handiagoz:
Gaur egun (2007ko irailean), etxeko ordenagailu batean prozesadore erabilienak Pentium D 3,0 GHz (90 ), Core 2 Duo 2,0 GHz (110 ) eta AMD Athlon 64 X2 3.600+ (2,0 GHz) (90 ).
RAM memoria
Programak eta datuak ordenagailuko disko gogorrean daude gordeta. Programa bat abiatzen dugunean, programa hori RAM memorian kopiatzen da programa horrek erabiltzen dituen datuekin batera. Prozesadorea RAM memoriatik programan zehaztutako aginduak irakurtzen eta beharrezko eragiketak egiten joango da (pertsona-zerrenda bat sailkatu abizenaren arabera, dokumentu bat inprimagailura bidali, eta abar). Programak eta datuak RAM memoriatik irakurtzen ditu prozesadoreak eta ez zuzenean disko gogorretik; izan ere, disko gogorra askoz ere motelagoa da RAM memoria baino. RAM memoria hegazkorra da, hau da, ordenagailua itzaltzen dugunean memorian dagoena ezabatu egiten da. Adibidez, Word programaren bidez gutun bat idazten dugunean, Word programa eta gu idazten ari garena (datuak) RAM memorian gordetzen dira. Testuari aldaketak egin behar badizkiogu aldaketa horiek berehala ikusten dira pantailan (tekleatu ahala); izan ere, prozesadorea ez da joan behar disko gogorrera testuaren bila RAM memoriara baizik. Horrexegatik gutun bat idazten ari garela argindarra joaten bada, idazten ari ginena galdu egingo dugu disko gogorrean aurrez gorde ez badugu. RAM memoriaren arazo nagusia oso garestia dela da eta horregatik edukiera gutxikoa da: 128 MB, 256 MB, 512 MB, 1 GB,...
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Ikus dezagun argazki bat RAM memoria modulu bat erakusten duena:
Orain zelan konektatu RAM memoria modulu bat eta oinarrizko plaka ikusiko dugu:
Egin behar den gauza bakarra modulua oinarrizko plakaren erretenean egokitzea da eta presioa egin sartu arte.
Gaur egun (2007ko irailean), etxeko ordenagailu batean memoria modulu erabilienak DIMM izenekoak dira: DIMM 256 MB (30 ), DIMM 512 MB (45 ) eta DIMM 1 GB (70 ).
Txartel grafikoa
Txartel grafikoak ordenagailuan irudiak ikusteko beharrezkoak diren eragiketak egiten laguntzen dio prozesadoreari. Txartel grafikoa oso garrantzitsua da Windows motako ingurune grafikoak eta bideojokoak agertu zirenetik. Irudi grafikoak bistaratzeko eragiketa asko egin behar dira, eta, horregatik, prozesadoreak txartel grafiko on baten laguntza behar du. Gainera, berezko memoria daukate pantailan ikusten ari diren irudiak gordetzeko eta horrela RAM memoria ez erabiltzeko. Ikus dezagun argazki bat txartel grafikoa erakusten duena:
Monitorearen kablea
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Orain zelan konektatu txartel grafikoa eta oinarrizko plaka ikusiko dugu:
Egin behar den gauza bakarra txartela oinarrizko plakaren AGP erretenean egokitzea da eta presioa egin sartu arte. Gaur egun AGP erretena barik PCI-Express (PCI-E) izeneko erretena erabiltzen hasi da AGP erretena baino askoz azkarragoa.
Txartel grafiko batzuek telebista-antena konektatzeko aukera daukate. Horrela, telebista- eta irrati-kateak ordenagailuan ikus/entzun ditzakegu. Honen bidez, VHS bideoa ere ordenagailuarekin lotu dezakegu VHS zintak ordenagailuan gordetzeko (prozesu horri VHS zintak digitalizatzea deitzen zaio). Gaur egun (2007ko irailean), txartel grafikoek oso salneurri ezberdinak dauzkate (potentzia eta kalitatearen arabera). Etxeko ordenagailu arrunt batean gehien erabiltzen direnek 256 MB dauzkate memoriari dagokionez eta 40 eta 150 inguru balio dute. Dena den, salgai dauden azken bideojokoak erabili nahi baditugu diru gehiago ordaindu behar izango dugu txartel grafiko hobea lortzeko, kalitate eta gardentasun handiagoz irudiak ikusteko.
Soinu-txartela
Soinu-txartela ordenagailuan soinua sortzeko beharrezkoak diren eragiketak egiten laguntzen dio prozesadoreari. Soinu-txartela garrantzitsua da, batez ere, bidojokoetan. Izan ere, soinua sortzeko eragiketa asko egin behar dira, eta, horregatik, prozesadoreak soinu-txartel baten laguntza behar du.
Ikus dezagun argazki bat soinu-txartela erakusten duena:

Audio-linea sarrera Mikrofono sarrera
Bozgorailu irteera
Joystick sarrera
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Soinu-txartela eta oinarrizko plaka konektatzeko era txartel grafikoaren antzera da. Ezberdintasun bakarra AGP erretenean (edo PCI-E erretenean) konektatu barik PCI erreten batean konektatu behar dela da.
Gaur egun (2007ko irailean), soinu-txartelek oso salneurri ezberdinak dauzkate (potentzia eta kalitataren arabera). Etxeko ordenagailu arrunt batean gehien erabiltzen direnek 25 eta 100 inguru balio dute. Dena den, salgai dauden azken bideojokoak erabili nahi baditugu diru gehiago ordaindu behar izango dugu soinu-txartel hobea lortzeko, kalitate handiagoz soinuak entzuteko.
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Diskete-, CD/DVD-unitateak eta disko gogorra

Aurreko atal batean diskete, diskete-unitate, disko gogor, CD/DVD eta CD/DVD-unitateari buruz hitz egin dugu. Atal honetan zelan konektatu oinarrizko plakarekin ikusiko dugu. Disko gogorra ikusiko dugu, diskete- eta CD/DVD-unitateak antzera konektatzen baitira.
Ordenagailuaren karkasan dagoen leku huts batean unitatea sartzen da.
Unitatea ordenagailuaren karkasari lotzen da torlujuak erabiliz.

Hauek dira unitatea eta oinarrizko plaka konektatzeko erabiltzen diren kableak. Lehenengoa datuek bidaiatzen duten kablea da (PATA izeneko kablea, nahiz eta gaur egun SATA izeneko kablea erabiltzen hasi den azkarragoa delako). Beste kableak unitateei elektrizitatea emateko erabiltzen dira, unitateek diskoak biratzeko motorrak baitauzkate.
Datu-kablearen mutur bat unitateari konektatzen zaio.
Beste muturra oinarrizko plakaren konektoreari konektatzen zaio.
Korronte-kablea konektatzen elikatze-iturritik datorrena.
da,
Gaur egun (2007ko irailean), diskete-unitateek 6 inguru balio dute, CD-ROM unitateteek ia ez daude salgai, DVD-ROM unitateek 20 inguru (40 grabagailua baldin bada).
Aurkibidea:

Aurrera
| | Irten
(9)
ORDENAGAILUAREN ABIATZE-PROZESUA
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Ordenagailuaren abiatze-prozesua
Atal honetan ordenagailua abiatzean jarraitzen den prozesua ikusiko dugu: Erabiltzaileak pizte-botoia sakatzen du. Aurrekoaren ondorioz, ROM memorian dagoen programatxo bat RAM memorian kopiatzen da (ROM memoria RAM memoriaren antzekoa da, baina gordeta daukana ez da ezabatzen ordenagailua itzaltzen dugunean, hau da, ROM memoria ez-hegazkorra da. Memoria honetan ordenagailua abiatzen duen oinarrizko programa dago gordeta). RAM memorian kopiatutako programen aginduak irakurri eta exekutatzen hasten da prozesadorea. Programa honen aginduek edo instrukzioek ondokoa egiten dute: Hardwarea (teklatua, sagua, monitorea, eta abar) ondo konektatua dagoela eta ondo funtzionatzen duela agiaztatu. Esaterako, teklatua konektatuta baldin ez badago hori adierazten duen mezua ager daiteke pantailan. Disko gogorretik RAM memoriara beste programatxo bat kopiatu; programatxo honek ordenagailuan instalatuta daukagun Sistema Eragilea abiatuko du (normalean Microsoft Windows 98, Microsoft Windows XP, Microsoft Windows Vista edo GNU/Linux). Programatxo honek, Windows 98, XP edo Vista kasuan, Windows mahaigaina, eta horrekin batera, ataza-barra, hasi edo Inicio botoia, ikonoak, eta abar erakutsiko ditu pantailan. Hemen bukatzen da abaitze-prozesua. RAM memorian Sistema Erabilea (Windows 98, XP, Vista edo GNU/Linux) dago kargatuta erabiltzaileen aginduen zain (programak abiatu, eta abar).
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Aurkibidea:

Aurrera
| | Irten
(10)
ORDENAGAILU TIPIKOA
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Ordenagailu tipikoa
Hona hemen gaur egun (2007ko irailean), eta 700-800 ordainduz gero, etxeko ordenagailu arrunt batek (ez potentzia handikoa ezta txikikoa ere) eduki beharko lukeen konfigurazioa:
Teklatua, sagua, bozgorailuak eta mikrofonoa. 17-ko TFT monitorea. Tinta-txorrozko inprimagailua. Modema ADSL linea erabiltzeko.
Diskete-unitatea.
CD/DVD grabagailua. 160 GB-ko disko gogorra. Intel Pentium D (3,0 GHz) edo Core 2 Duo (2,0 GHz) edo AMD Athlon 64 X2 (2,0 GHz) prozesadorea. 1 GB-ko RAM memoria. 256 MB-ko txartel grafikoa. Soinu-txartela.
Microsoft Windows XP, Microsoft Windows Vista edo GNU/Linux sistema eragilea.
Bukatzeko zerrenda luze bat ikusiko dugu. Zerrenda honetan ordenagailuko osagaiak agertzen dira (gehienak dokumentu honetan ikusitakoak), baita salneurriak, markak eta modeloak ere.
Zerrenda bi zatitan dago banatuta: lehenengo zatian hardware osagaiak agertzen dira eta bigarrenean software osagaiak.
Zerrenda 2007ko irailean dago eginda eta, beraz, data horri dagozkio agertzen diren salneurriak. Dena den, salneurri eguneratuak ikusi nahi izanez gero, hona hemen Internet hainbat helbide:
www.softworld.es www.alternate.es www.misco.es www.pccity.es
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Hardware Osagaiak
Teklatuak
PCLine Standard SK1 Labtec PS Estndar Microsoft 500 Logitech Inalmbrico ptico EX110 Logitech Dinovo Edge 10 15 15 40 200
Saguak
Labtec Wheel Logitech Pilot Wheel Microsoft Opt 500 NB NGS Optico Odissey NB Ednet Lser Bluetooth 1600 4 7 16 20 75
Mikrofonoak
NGS MS 102 Logitech Desktop Microphone 10 12
Eskanerrak
Genius Slim 1200 HP G3010 Photo ScanJet Canon 4400F A4+LPI Epson V350 Photo Fujitsu TG-5220C SCSI USB 69 100 110 120 2000
Web kamerak
PCLine 721033 Logitech Quickcam Pro 5000 Logitech Qcam Porttil DeLuxe Philips SPC900NC 15 60 60 85
Monitoreak
VideoSeven R1711 17 LG L1718S-SN 17 Samsung TFT 17 SM720N Viewsonic G90FB-4 CRT 19 NEC 21 2170NX-BK TFT DVI 150 175 180 220 700
Inprimagailuak
Lexmark Z1380 HP DeskJet 2460 Samsung Lser Monocr. ML-2010 HP Color LaserJet 2605dn Epson Laser Color C9100B 39 50 70 430 3200
Bozgorailuak
Advent 2.0 ADE-INT20 Altec 2.0 BXR1120 Logitech 2.1 X210 Creative INST3100 2.1 T3100 Logitech 5.1 Z5500 17 17 40 50 400
Modemak eta routerrak

Conceptronik Fax Modem Interno Router USB Wifi Cisco 54G Belkin 54Mbps ADSL2 Wireless-N Cisco WAG300N Belkin N1 Wireless 15 70 75 160 180
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Hardware Osagaiak
Disko gogorrak
Western Digital Caviar 40GB ATA/100 Western Digital Caviar 1200SB 120GB Seagate STM3250820A 250GB Seagate 3.5 PATA 80GB HD80SG7 Hitachi 3.5 PATA 500GB HD500HI78P 45 70 60 80 180
Disketeak
Imation Disquetes 1.44MB Sony Disquetes 1.44MB Maxell Disquetes 1.44MB Verbatim Disquetes 1.44MB Fujifilm Disquetes 1.44MB 0,2 0,2 0,2 0,2 0,3
CD/DVDak
CD-R Memorex CD-RW Verbatim 810X DVD+R Imation Lightscribe DVD-RW Memorex DVD+R Double Layer 1,2 1,4 2 2,7 4
Memoria eramangarriak
Kingston DataTraveler Flash USB 1GB Imation Memoria Flash Mini 256MB Sony Micro Vault Tiny Flash USB 512MB Kingston DataTraveler Flash USB 2GB Verbatim Flash USB2 4GB 11 13 17 22 45
Elikatze-iturriak eta kaxak

3RSystem ATX K400B 35 eXtremePower 430W 40 ATX Cooler Master Cavalier 3 CAV-T03 80 Asus Vintage 3-M2N61S AM2 NVC61S 110 Thermalkate Tai-Chi LCS E-ATX 350
Oinarrizko plakak
GigaByte M61P-S3 socket AM2 MSI AMD S939 K8TNEO2-FV2 Asus P5K socket 775 Asus P5LD2-VM DH Asus P5K WS iP35 64 90 110 110 250
Prozesadoreak
Intel Pentium IV 3GHz (800MHz / 2MB) 90 AMD Athlon 64 2GHz (3200+ / 512KB) 100 Intel Core 2 Duo 2GHz (E4400 / 800MHz / 2MB) 135 AMD Athlon 64 X2 2,6GHz (5000+ / 1MB) 140 Intel Core 2 Extreme 3GHz (1066MHz / 8MB)1100
RAM memoriak
Kingstom 256MB (DDR 400MHz / PC3200) Kingstom 512MB (DDR2 533MHz / PC2-4200) Kingstom 1GB (DDR2 667MHz / PC2-5300) Kingstom 2GB (DDR2 533MHz) Kingstom 2GB (DDR2 667MHz) 23 35 60 170 185
Txartel grafikoak
Asus EN6200TC/256MB NVIDIA GF 36 NVIDIA GeForce 7300 GT 512MB DDR2 66 ATI Radeon X1300 256MB DH 170 Asus EN8800GTX/HTDP/768MB 600 Quadro FX 3500 256MB GDDR3 1100
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Hardware Osagaiak
Soinu-txartelak
Genius Sound Maket Value 5.1 PCI 17 Creative Sound Blaster Audigy SE Bulk 25 Creative Sound Blaster X-FI Xtreme 64 Creative Sound Blaster X-Fi Platinum 180
CD/DVD-unitateak
LG GSA-H42N Aopen DSW1812P Teac DV_W516GDM 37 38 47
Telebista- eta bideo-txartelak

AVerMedia AVerDVD EZMaker Gold Hauppage WinTV-HVR-3000 SAT Hauppage WinTV-HVR-1300 Pinnacle Studio Movieboard Pinnacle PC PCTV To Go Wireless 29 81 91 98 250
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Software Osagaiak
Oharrak:
(1)
Sistema eragileak
Microsoft Windows XP Home Microsoft Windows XP Professional Microsoft Windows Vista Home Basic Microsoft Windows Vista Home Premium Microsoft Windows Vista Business Microsoft Windows Vista Enterprise Microsoft Windows Vista Ultimate GNU/Linux Linspire GNU/Linux Ubuntu GNU/Linux OpenSuse Mac OS X 10.4 Tiger 279 / 129 156 / ?? 299 / 159 359 / 249 479 / 299 ??? 522 / 345 60 0 0 130
(2)
(3)
Produktu batzuetan 2 salneurri agertzen dira. 2. salneurria eguneratze-salneurria da, hau da, enpresa baten software bat erosi bagenuen, enpresa bereko software berria erostean beherapenak egoten dira. Sistema eragileen kasuan, gehienetan, ordenagailua erostean ordenagailuak sistema eragilea instalatuta dauka. Ordenagailuaren salneurrian sartuta dago sistema eragilea, baina kasu hauetan sistema eragilearengatik ordaintzen dena askoz merkeagoa da. Adibidez, ordenagailuak 800 balio bazuen 100 inguru sistema eragilea ordaintzeko dira. Software batzuek 0 balio dute. Izan ere, mundu osoko informatikari batzuk oso gogoko dute programatzea eta taldeak osatzen dute (Internet bidez) programak egiteko eta Interneten jartzeko edozeinek erabili ahal izateko. Programa horietako batzuk sistema eragileak dira eta ospe gehien hartu duenetarikoa GNU/Linux izan da. Izan ere, sistema honen inguruan azpitaldeak sortu dira bertsio ezberdinak egiteko baina muin berari eutsiz.
Bulegotika programak
Microsoft Office 2007 Standard Microsoft Office 2007 Professional Microsoft Office 2007 Ultimate Corel WordPerfect Office X3 Standard Microsoft Word 2007 Microsoft Excel 2007 Microsoft Access 2007 Corel WordPerfect X3 Adobe Acrobat 8 Professional 483 / 340 700 / 470 820 320 271 271 271 52 670
Biruskontrakoak
Panda AntiVirus 2007 Panda AntiVirus + Firewall 2007 Panda Internet Security 2007 McAfee Internet Security Suite 8.0 Kaspersky Anti-Virus 6.0 Symantec Norton Internet Security 2007 Symantec Norton 360 Antivirus BitDefender V10 Plus Antivirus BitDefender Internet Security V10 24 34 59 49 34 80 90 40 65
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Software Osagaiak
CD/DVD grabagailuak
Ahead Nero 7 Premium Roxio Easy Media Creator 72 70
Audio/Bideo/Irudi programak
Corel Paint Shop Pro Photo X1 CorelDraw Graphics Suite X3 Adobe Photoshop Elements 5 Google Picasa 2 + Google Photos Pinnacle Studio 11 Ulead VideoStudio 8 Magix Audio Jack 1.0 Magix MP3 Maker 12 Magix Digital Foto Maker 2007 Magix Video Deluxe 2007 Plus Avanquest Power DVD 7 Max 100 540 98 0 63 80 10 25 40 100 50
Bestelako programak
Adobe Reader 8.0 Adobe Flash Player 9 Active X Sun Java Runtime Environment 5 Nuance ScanSoft OmniPage 15 Abbyy FineReader Pro 8 Nuance Dragon NaturallySpeaking Preferred 9 Micronet Mecanografia Pro Data Becker PCAutoescuela 3.0 Data Becker Diseo de interiores 3D Adobe Dreamweaver 8 Microsoft Windows Live Messenger 8.1 Yahoo! Messenger 8 0 0 0 107 146 165 30 20 50 560 0 0
Ekonomi kudeaketa programak

Grupo SP Comercio 2007 Grupo SP Factu 2007 Grupo SP Conta 2007 EBP Bares y Restaurantes 243 63 63 285
Entziklopediak
Microsoft Office Home & Student 2007 Microsoft Student 2007 Microsoft Encarta 2007 Micronet 2007 Wikipedia 122 90 35 60 0
Aurrera
Atzera
Menu Nagusira
Irten
Aurkibidea:

Aurrera
| | Irten
Bibliografia:
Locos por el PC SYBEX / RPH Anatole dHardancourt / Jol Bavagnoli / Kristof Chemineau PC Actual Aldizkaria Grupo Zeta
PC Plus Aldizkaria VNU Business Publications
Las Claves de la Informtica El Diario Vasco El Diario Vasco
Irten

Apunteak

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Apunteak

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Apunteak

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Oinarrizko Informatika

5.- IRTEERAKO GAILUAK Monitorea edo pantaila Inprimagailua Bozgorailuak Ploterra

Egin klik gai baten gainean zuzenean joateko gai horretara

IZENA eremua ordenatu barik

IZENA eremua hautatuta

Klik egin dugu ordenatzeko botoian

IZENA eremua ordenatuta

Ikus dezagun hau guztia eskema eta marrazki batzuen bidez...

5.- IRTEERAKO GAILUAK Monitorea edo pantaila Inprimagailua Bozgorailuak Ploterra

Egin klik gai baten gainean zuzenean joateko gai horretara

5.- IRTEERAKO GAILUAK Monitorea edo pantaila Inprimagailua Bozgorailuak Ploterra

Egin klik gai baten gainean zuzenean joateko gai horretara

HARDWAREA ETA SOFTWAREA

Hardwarea eta softwarea

5.- IRTEERAKO GAILUAK Monitorea edo pantaila Inprimagailua Bozgorailuak Ploterra

Egin klik gai baten gainean zuzenean joateko gai horretara

Teklatua eta unitate zentrala konektatzeko era ondorengoa da:

Sagua eta unitate zentrala konektatzeko era ondorengoa da:

Mikrofonoa eta unitate zentrala konektatzeko era ondorengoa da:

5.- IRTEERAKO GAILUAK Monitorea edo pantaila Inprimagailua Bozgorailuak Ploterra

Egin klik gai baten gainean zuzenean joateko gai horretara

Monitorea edo pantaila

Monitorea eta unitate zentrala konektatzeko era ondorengoa da:

=> => =>

(gaur egun gehien erabiltzen dena)

Bozgorailuak eta unitate zentrala konektatzeko era ondorengoa da:

5.- IRTEERAKO GAILUAK Monitorea edo pantaila Inprimagailua Bozgorailuak Ploterra

Egin klik gai baten gainean zuzenean joateko gai horretara

Modema eta routerra

5.- IRTEERAKO GAILUAK Monitorea edo pantaila Inprimagailua Bozgorailuak Ploterra

Egin klik gai baten gainean zuzenean joateko gai horretara

Irakur-idazketarako buruaren elektroimana

0 balorea daukan BITa

1 balorea daukan BITa

40 80 120 160 200

GB(1)=> GB => GB => GB => GB =>

(ordenagailu arrunt batean erabiliena gaur egun)

Baina liteke edukiera gutxiago edo gehaiagoko diskoak aurkitzea.

(1).- GB siglek GIGABYTE esan nahi dute:

5.- IRTEERAKO GAILUAK Monitorea edo pantaila Inprimagailua Bozgorailuak Ploterra

Egin klik gai baten gainean zuzenean joateko gai horretara

Elikatze-iturria konektatzeko Sagua konektatzeko Teklatua konektatzeko Inprimagailua konektatzeko

RAM memoria moduloentzako erretenak

Txartel grafikoarentzako AGP erretena

Disko gogorra eta CD/DVD-unitateak konektatzeko

Zabalkuntza-txartelentzako PCI erretenak

1986. urtean Intel 80386 sotzen da 16-40 MHz bitarteko abiadurekin.

Geroago, 1989.ean, Intel 80486 sortzen da 100 MHz-ko gehienezko abiadurarekin.

Geroago, 2000. urtean aurreko formatuak erabiltzen hasten da.

Ikus dezagun zelan konektatu prozesadorea eta oinarrizko plaka:

Ikus dezagun aurrekoa zehaztasun handiagoz:

Ikus dezagun argazki bat soinu-txartela erakusten duena:

Diskete-, CD/DVD-unitateak eta disko gogorra

Ordenagailuaren karkasan dagoen leku huts batean unitatea sartzen da.

Unitatea ordenagailuaren karkasari lotzen da torlujuak erabiliz.

Datu-kablearen mutur bat unitateari konektatzen zaio.

Beste muturra oinarrizko plakaren konektoreari konektatzen zaio.

Korronte-kablea konektatzen elikatze-iturritik datorrena.

5.- IRTEERAKO GAILUAK Monitorea edo pantaila Inprimagailua Bozgorailuak Ploterra