LITERATURA

MONDO
TRIA JA-RO
1924
REDAKTA KOMI,TATO: K. DE KALOCSAY. jULIOBAGHY. PAULO
DE VARSNYl. KARLO Bov6
. HlA LOUISE BRlGGS (ARMl.EYj, J. ORAU (BARCELONA]; HELMI fil HILDA DRESEN
(TALLINN), NlKOLAO HOHLOV (VARSOVIO), IVAN H. K:.RiESTANOFF (PIRDOP). A. MAZZOLlNI (FERMO) .
JAN VAN SCHOOR(ANTWBRPEN).PAUL MEDEM (KAUNAS). TIBERlO PAUL
Nyr,.tM (STOCKHOLM). .EMMA L. OSMONI) (LONDON) ' PETRO STOJAN {CHIS1NAU).M. SOLOVJEV
(NO Vl-SAD). DRO LEONO .ZAMENHOF RAYMOND SCHWA'RTZ (PAR1S). J JURYSTA
,(CZ1tNSTOCHOVAJ STANISLA W; BRAUN (LODZ). .HENRIKO SEPPIK (TALLINN). DANIEL EYQUEM
.(PA,RTS). ZA NONI. RESPONDA DR O TE O DOR O S C H W ART Z
',i
, ,
TA.BELO DE E:NHAVO
P R I SKRIBO.J, KONIGOJ, SKIZOJ
F'ethke. Jan : Tradukndo de Esp. verkoj en naciun
lingvon 197
Hohlov, NikoEIO: Bronzo sonanla (Tra 1<1 pOC-
mnro de K. de Kn!.)csay) . 72
Hrsel, pi'of: S'metana ' '10
Varsnyi, Pnulo : Arto kaj artistoj: Rodili , 12
Modernaj kuprogravlI-
risloj 29
Honor Daumi er ' 48
Veneciaj sko[oj , 67
La moderna pentrul'to ('II Nor-
v.egio 9H
Mihae[o Zichy 1 H)
Fritz von Uhde 1 I 'j
La f"k'ro de 1:1 moderna penll'-
l! rto en Da Jlnjo , 15i1, }l,5
Petlenkofen 194
' P>!ghoj ('[ mia agendo 11 , 35, 53
""
NOVELOJ, TE&TR ... JOJ, POEl\fO.J
A
EN PROZO, SERCOJ
Ady, Andreo (K. Bod) : Bni , [n apostolo . lilO
AnBunzio, Gabriele de (E. Bdsson Historio
de kiso , . . 62
Ivo (Fr . . Janjich) : EI [a "Maltrankviloj" IS5
Babits, Mi,haelo (K . . Bod): Odysseus kaj [a
sirenoj ;17
Baghy, Julio : Samum o , 20
,,' ,, ' Kiam b animo il7
" " Du 'lnortin!oj . \l7
Ran:y, Pain (A. MalSQn) : La feneslro , 19.
Bassarabeseu (T, Mo.r;arill ): Plenagha hoillo H12
B,irznie:ks'-UpiL5 (EN>! Balod) : Je vespero 18R
Couperus, Louis (J. ,v. Sehool': El "Psihe" . 17
COl1scienee, Henddk (Bullhuis): El ' ln "Leollo
de FlandTo" 90
Czesk-a, Marja(J, : Donna Liza. . 151 , 160
Chehov. Ant. (Volohov): Dun) Krlstnaska 110klo , 181
l::nn-Pelin (G. Donehev) : En la a!ia mOlldo . 64
Germain, ,Jos(\ (Arehdeaeo:n) : La ehiofarulo II
Herz, A. ' (P, S.) : La I&taeieslro . 87
llxillcz, Viceui Blaseo _ (A. Dur) : Viro cn maron 70
K'niaika, Te (Hohlov) : En'barasa mu[kompreno 94
Keller, Gattfr'ied -Lf! virglllino kit>[
); knvp,Liro , WH
Kilian, Teo: La pordisto 91)
Krudy Julio (Bod6). : La letel'Oj de I' poshleslro
Lemaitre, Jules (Ch. P .) :La maljtmceo d e Helena 117
Lichtenberger, Andr (M. Tyken) : La promenan-
Hnoj , -,. 14.'!
Krl' tiano : nlau ].a kongreso . 112, 13!l
, Maria Reghino de Rum Iin io (Mor3Tu) El Sopir-
fh\1Io neestingita '. 57
Marian, Liviu (Mol'a.riu) : Eternc ' 'rigida . 1/)
-Molnr', f'l'anGsco(J{()!)al'): Mnlfelich3J amo ! 1
Morariu, TibeIjo : Silvestrouokte;' Novjark .. epuskC' I
Muss.el, Alfred(Eyquem) : La du frAtO} van Bu('kl08
' Milier, ' Fritz (oFl'. Halin): Ne:ltisllila . . 22
Napleono, Bonapart e (Hohlo,') : La mRsl..ila
'. ' . - . 1%
Papni; -Johanp (Stelo) : - , 196
Payson, 'Edward: Fal1toma "erlziIio 12!
Baree (J:urysta) : La,' diamanto 30
Pcrce (Jurysta) : La ett' ITUI paco Cll l c-Ia ndo . M\
La kvarkolora lun lcl'IIl) kaj la
kvar hundetoj 1 n
Poljil1lOv, Vladimr (Kreslanoff) : La lIi gra domo
POJ'uks, ,J, (Jallllvalks) : La fakro . 50
Prll s, B. (Gelbnrl) : El ln [egendoj de 1:1 malno\'a
Egipto 10:)
Hajl1ov, Nikolao (HarsevJ : Al1tau du miljaroj 160
Helgi s, Eugen (Morari u): L[I silento .
Holit , Richard (N, Tohl'l'i) : La npkOllaltl 1:l11do 7i
Sehwartz, H:l ymond : Nelojale ' ;H
Lokomotiva koro , ,
A.: ' 145, 157
Tajeh, Mojshe (Jbrysla) La glncimall'flrmulo . 81!
l'ammsnare (Dresen): Lil amo , Ml
Tracy, ' de (Max Roub) : JUllulo !)2
Andrejs (Ja ullvalks) : Rom:1n:iku[o 1:'11
Wilde, Osear (Zanolli): La juna princo 42
(Prnvn lincz ) : La egois ta , gigallt c 182
PO EMOJ
Ady, Andreo (Kalocsay): D-ekdll poemoj . 132,
Babil s, Mihaelo (Kal'ocsay) : Delonge forsollol'is
lemp' de Sapho .
Baghy, .Julio: Che lulilo ,
Tagighas
,, ' Rustaj kordoj
Braun, S'tanislaw: Legendo
P[endo
" Tule egal{)
Goethe (Kaloesay): Kvil1 poem oj
,', " Dornroret'o
Guimera , Angel (.1. G. Ca sas) : Fl' ngmf'll toj el
dramoj
,Heine (Zanonj) : A{ min paJdno
liurl (Seppk): BelokaJ1 lo ,
Jnvorski, Andreo (M. Areo) : Au'imo pnrolas
Knloesay, K. de: Ekslazo ,
SJento
Patrine('o
Kisoj ,
Plendo de don .luau
" , " lnh.noj che montrofc-nesll'O
Popolkanloj (Kalocsay, Jaunvalks, .J, Grau Casasj
Rehnann, Rudolf kanlo (H, Dresden ) : Ttn:l1'ompln
Antuna kanlo
'Sehoor, .Jnn van: Pluva kanlelo
" ' ,,' " Vespera kantpto
Solovje\', N,: Autobogl'nflo ,
" " Deliro
StLitS, Gustav (Dres.en) ' : Kvin poemoj
lfnder, Maria (Dresen): Tr poem oj
Wnrn:brand, Max: Ou poemoj ,
:w
Sii
1fj;:
17+
2j
25
25
ll);!
197
lili
13i
II
32
19
19
110
121
147
175
1;1
1 O!!
81
Rl
9
12
81\
159
131\
Alm'ner-Baghy: Siberin [ulknnto
SmetanA : Motivoj cl
SmetAna-Hlek. Profetn 111" sh lonbatu
190. 191
41
47
M 8 NDLITEB ... TtJR& OBSERVO
Ady; Andreo fa. , shl
Babils, Mihaelo (kr. )
Berlac!.l, _Ernst :, La mOl'l'nta (F. P.)-,
143
54

JUaga, Lucian : La plej llova rUlUlliua 76
Chateaubriant: La Br,ire (k.) . . ' . , ' 55
Couperus, .Louis (J. v. S.) . . . . . . . 36
Cserg6, Hugo: Dr.amo pci blinduloj (Y. Nurhom) J5
Chapek: 'Ou romanoj (Kam.aryt)
1M
France, Anatole (-Jiln) . . .
166
Guimer, AngeI (J. G. Casas) .
17\l
Hankel, Mllirie (Iv. H. KroU) .
55
Homero: Odysseus kaj la si'renoj (Hunt) 101
Hhrist(}v, KiriU: Nova mamo (I. H. K. ) 55
]straly, Panait (Buga'riu) . . . .
167
Juda literaturo (jur. ) . . . .
35
. Juna literaturo ell Auslralib (L. E. T.) .. -HO'
Larsen : La slbt(}no de l'saghu1oj (E Wahl) lol
Leter(} el Antipodoj (L. E. T.) . . .
Morueh, M: Ragusa . . . . . . . .102
Musset (Eyquem). . . . . . . , . 122
Nemirov, Dobrl: La lnn.Iricha LUlka (I. H. K ) 55
Panzini, Aafredo (enkn) . . . . . . . . . . 122
Peree (jur.) . . . . . . . . . . . . . . 74
Pe-traf, GrigOlij (Fr. Ja'ujieh) : Pesimismo filozo'fla . 11):\
Relgils, Eugen (T. M.) . . .
143
Reymont, Yla.dislalV (lm.) .
178
R'(}1l1ano kun 800 pel'sonoj (:J. h. )
103
Sado've!lDU, M. (Bugariu) .
55
Sa!l'ment: Facilit (le.) . .
75
Suils, Gustl\JV (H. D.} . .
103
Stoessl: Sunmel,odio (F. P. ) . . .. 75
Jeny: Ero's kaj Psihhe (Fr. Pl'engel ) 100
B lB L lOG R . .\. F I O
Amicis, Edmondo (C. MonU): I.talaj rokontoj
(-las). . ...... .
Blthuis: Idoj de Orfeo (Kopar)
Bukedo (-las) . . . . . . . . .
Caruln: S. Frnru:islro eI Assi&l (.....Jas)
.. La Frlnciskana urbo A s.si si (- ls) .
Chamisso (Wiister) : Pebro Sehlemihl (Totsche)
Elin-Pelin (AtafOO.sov) 'La faromo
Erosllenlko :Ghemo de solcca animo (Lovostan)
F(}rge, Jean: Saltego trans jlU'miloj (K(}plll") .
Goethe (Kuster) : Hermano kaj 'Doroteo (pdI.)
GralU CllJSas, Ja,Ume: Amaj poemoj (Kopar) .
Penseroj (-las) . . .
Hiller Feliks: Hotiuj fr6indulQj (-las) ,
HonnoMl, Andr: La sendanghereco de Fnneuju
lrving. Wl\JShmgtoll (H. L. Elvi'lt) Ei la
...... . - . ..... .
K!8nt, Immanuel, (ChristaJJer) Al eterna -paeo
(Totsche) . . . . . . . . . .
Koch, Hans: Albrecht Durer (Vnl'su)j). . . .
Konc.ertakantl\Jro (-las) . . .'. . . . .
Luyken: Pro !sMal' (Jobo) . . . . . . . .
M8Ideh (Ksloesay) La tragedio de. I'homo (.Job)
Bruno: Manuele di Esp. ' . . . . .
Nitti (K'l'cuz) : Europo che la abismo (-las) . .
PeUleo, SiLvio (TellUru); Pri .fudevoj de I'homo:i
(-48;$) . . . . . . . . . . . ' . ' .
RaimUlld (Zwach) : La malshparul'O (Y. Nurhmn)
36
123
15
36
36
151\
56
16
200
104
1(}4
56
56
168
156
144
1U
15
199
198
36
13t1
36
16R
..
Raimund (Zwieh) .: lJ1 ulshparulo (V. NUl'ho,m) 168 .
SetiHi. : . Tii.ydeli.nnen S:uomi Esp. ktp. [pdl.). . J 80
SaJlom-Al'ehbem, Hbreaj . Ta-
kontnj (pdl.) . ' . . . . . . . . . .155
Shapko : BabiIadoj de bomlUIDom Zamenhofano 156
Tuglas, Friledebert (H. Sep:;>ik) : -E.n Ja !ino de
la mondo (KopaJt) ...." .... 76
"(Kopal')
K vin ' noveloj
...... ....
..
Popikaj Huhu
. (Kopar) .. . . . . ... .
Verga (Castagruno). : CavalJeria J:.us!'i('ana (-'-las,)
WUStel', Eugen: Die Yerhii1tnissworter in Esp .
' (Kopar) . . . . . . ...
A
ILVSTB A.JO"
180
180
36
104
153
63
65
66
Anehar, AllIla .
Barsaiti, Marco .
Bellini, GiO'Vanni
Bellinjl, Gen ...
Bone, Muirl!ad . . .
S. Croee, Giro.fumo da
DaU!mier, Honor . .
D(}l-ph, Neds . .. .
Haden, Seymour . . .
Hrunmersboj, 'Wi1helm
Johansen, Viggo
23, . 27
59 '
4.3, 44, 45, 48, 49, 51
167
33
165
149
79
KJ:()hg, Christian
Legros, A!lphonse
Mane!, EdoWlll'd
Mllirt.i.aie, ,Marco .. .
MeSsina, Antonello da
Mun1lbe, Gerhard ..
Pettenkofen, August von .
PrcvHati, Andrea
Rodin, Auguste .
Tuxen, L .. . .
Thau'low, Friltz .
Uhde, ' Fritz von .
Wenbze1; GusfaJv . , . .
Zarlma'nn, Christian'
Zichy, ' M,haelo .
Ku ll(}esn.y , K. de ' . . . .
Mariu, de Rumanio
Peree,I. L.
Smeta ri a .
171,
. 183:, 187, 195.
..
. 3. 5, .7,
127, 129, 131,
' r7,' n3,
21
177
62
68
99
197
1t
13
151
95
141
91
161
120
. . 121
.t ' 5.7
.74
40
'" T 1 TOL .p AG 0.1
.
..
"
t.
p . O . 0 ' '-':'' E ' N '. DO' Z ' O
TIBERIO lIlOBA.KIl1
I. SILVESTRO-NOK'fE
Kiel .nigra,j e'nteriga kanto sonas
la .mpnotonaj batj de Vjvo-horl.ogo :
un,ci, du, tri . . .
dolorlitaniojn ploras la vento . . .
kvar, kvn . . . ses . .
n.evideblaj manoj funebro-ta,pison teksas el
nigrajnuboj . . . .
sep . . . ok . . . nau . . .
.. . _ tamen tie: etan truon ,pala
lunradio .. ' . .
dek . . . dek-unu .. .
. ec ,Ia lastan. treton enflikas
manoj, nigro regas Cie - .
o " Oeko.u. Slovo en{lugas .mian eambreton.
Kvazaiai1tomate estiitgigasnjia lampo, kun
slsureto, mortas la la8ta fajTero ' en laforno . . lu
kareseme kisas ' miaIl okulparon. . C . songo_
feino? . NL ensidas nigran k.aleson portatan de
o,igral elkiuJ falas . sur
, la ' t.eron 'kaj malspre la ' malluino 'arigas cfam
pIi kj pii densa . . . .
" I,
, Nevidebla mano altua:s rt:Iiajrl okulojn kaj ,
,malgrail la' mallumo,mi vid(j.s'. ", ,
'Kaj' mL vidas, la Cie1an Kampou. Sur .mont-
eto staras du nigraj cevaloj, :Ia higraj cevalj
nigraj kavaliroj. La Generalo kajl;lltstatura, osta
kun la falcilo. ','
Kj sinsekve venas-iras la Ct:ehlj Regimentoj
qumero I, numero ,2
r
, kaj .. kaj ciu
kolonelo" raportas alla Cefkorna.pqanto. La vento
portasal mi. l(a,j mi ai1skultas
strangajn sonojn . . .
, ;" J .. :'Mi ' raportas al Wa, Generala
ke mi disdo'nis tim ' kaj tiom, da f[ unto-
. ' sulkoj al hometoj provintaj ekp-
. rietrfla Scion oe }' sciol' .. ' . ' ! ' . :
. Mi krevigis ' ti.omkaj tiomda senkomp-
ataj korj . . . ' '
' ''-, Ce , aUaj eg.0istoj . ini : dissemis tiorn ',
,' tiom lIa, ttinj -da ,malgajo, ',:
J Mi unu per ' Ia alia tiom , kj
tiom d'a hombestoj vestitaj diverskolraj lU}i-
fonnoj, h'a I J malsaguloj, mortigintaj -uml Ja
siaj tiqlnoj : .
,.. -,:r;
,T .;:: - .' _ --: -
-'-, Mi havas tlom' kaj tiom da malb.onuloj-
:..:.- ,raportas .:1a de la ' lasta
"Ciela . Regimento t1,Umero 365: .' . . ,
Kal ';}a: ' Cefko:rtJandanto ord9nas kaj 1a alt-
staWra" osta ,A'q,jl,ltant . trnspretfa,s '; la malbon-
. tr..an-sdottas tUm;H Inf'estro.
" ", Kaj , C,efkomandan10 :de:nove ordonas ' Kaj
Ia:,Ciela ' Kontingento; por 1923 nttrigas, al meJit,-
ita rip'oZ'o " ,
, Cirkai mi denove igas pli , kaj pii
Misteraj manoj funebro-tapison teksas el mgraJ
nu,boj kaj la sola sono.: do.lorlitanio ploratade
la vento ...
Dum Silvestra nokto . . .
II. NOVJAR-KREPUSKE
, Mi1 kaj mil stelo-reflektorj , orajn lum-
garbojn jetas tra la' Superaj Sferoj ..
kaj mi vidas .blankan nubokampon. Sur verdaj
montetoj staras du blankaj eevaloj, sur la blan-
kaj cevaloj' blankaj kavaliroj . . La ' Gner:alo. kaj
belta1ia Adjutantino, sur kies vizago rag:as v1".o-
rozj. .
'Kaj ahtai ni manovras la Ciela Am-armeo.
Plejantaie la Vintra Divizio en blankegaj man-
teloj, ' poste ,Ia Printempa Divizio en rozkoloraj
vestetoj, la Somera kun nudaj angeletoj, tie 'ci
la A\tuna engrizaj unifo.rmoj '. . . kaj preter-
marsas antai ni dekdu brigadoj .. .
Jen pasas la infanterio.: ciu angeleto . kun
ora sagl;1jo, en la sagujo am-venenaj sagetoj ...
jen la municiaj vagonoj de artilerio, en riIi aro
da'. I>ono:, feBeo kaj ' gojo .. jen la plej inte ...
resa: , 1a trajno kun longa kalesaro plensargita
per , fresaj koretoj rugaj, per kisoj dolcaj, -
de revopontoj kaj songo-kasteloj ..
Mi prikalkulas la forpasantajn regimentojn :
numerot, numero 2, numero 3, ... jen la lasta,
numero 366 , ,
Kaj mansignas la Cefkomandanto al ' la
beltalia, lozvizaga Adjutantino. Kaj la Adjutantino
signas al la tuta Armeo kaj la Ciela Kontingento
por 1924 tla nubopordoj ekiras en la Universon,
nOTden;orienten, suden kaj okcidenten .. .
Jen, la soldatetoj de la front-divizio, kiom
lerte i1i 'alkrocas sin , al blankaj negofloko.j ..
ciu ange1eto sur aH negero ... kaj alveninte
malsupren, la etaj pioniroj per blanka tapiso
enkovras la nigrajnvundojn de .la TeTO . ..
Jen:' la dua divizio, kies kavalerio per vento-
kalesoj alflugas la Globon . . . kien' ili pasas:
vekigas la naturo el la vintra dormo, ekburgo-
oas ,la arboj, ekpepas la birdo.j "
Jen la trra angeletojsur sun'"
radioj ' rampasterdirekten .. kaj post ilia apero.
ora,' spikaro levigas sur kampoj senfinaj, sur 1a
arboj rica fruktaro - triumfas 1a vivo . .
Kaj la lasta divizio aituna. kies
ensidas aerboatojn kaj ' tra plUVOmaTo. m remas
'maJsuprert . . je ilia ,altuso, fekundigas la tero . .
'. ankoral1 rotoi da ang.eletoj forresUntaj
' de la , vintra divizio; iIi rajtkts..sur abio-odoto,
Sanon en Jahom'ajn pulnijn taj rugon
sur la vailgojn . . .
1
.,
t:ktremaf) 1a.' montoj, '- ta ek
J
mugas laarb;,tro ... Lumo kaj Varmo cirkaq-
dancas l,a teron . . . lumo ekflamas ' en la oku-
loj . , . e1lakoroj, amo kl.j en espero
ekg.ef/na-s' .. . , strecigas la mus)wloj,
la; ma\1oj, la karnentuboj de mil kaj mil fabrikoj
fajfemuzikas la marson de la Progreso '.;' ;
. kaj' eksolWs fa mH kaj mil
pr.egejoj kaj ' 'Ia . mi1daj vocoj disflugntaj
montoj kaj valoj .kun
]a nask'igon no va .. ,' blanka
flokaro kaj puraj sentoj ekreg,as, I,a , ,hmajn
interrrojn . . . .
en maten .
"
,L A LE, TE ft O, J .::0 E ' L A.p. O"ST E -S T ' B 'O
I ' .' ':i ,
.J U L I U K RUD Y. E L L A. ft U N G A RA.: F E RDI N AND o B E li
.. 1 ' ,.i, {.. ' . .
"Ia pasjt.ta jaro, ,vagadant, mi levis sin' . ja : apgsego rembl}rita per jurna]-,
en malgraridan kiu trovigas papero kaj proksimigis al la pQrdo. :, Li forigis
apud rapidege fluanta montrivereto, ' la
. 'de montegoj kaj . apiaroj: l;.f;l. -'- Nu jen,fraulino Tina,. . li m'urmuretis.
grandajJandstratoj " kaj"fervoj'o p'ordon. ,_ '
malproksime de la vilageto, . ec la pbsto 'kort\h ' " 'Blonda, ' miJdrigarda, sed jam
unikigis ci!ln duan tagon. ' l<elkfql'e sur , Ia soji!?: duone sinj()rina
kun malplena sako revenis la' rpalg'ni"da posto'; tiestajo; ' la' antautuko, . kaj -Ja 'trasttltr!,!
cr o : la vilaganoj ' havis tre malmulte', da. inter": :puritot!Jk; precipe la 'malkuraga, sed,
ri1ato kun la ekstera mondo. ' La. ' plej pasfa t?llen ' stivla rigardo; ki:unsi jetis' al ' mi" let:
korespondanto - , kiel la ' maljuna , postestro ra'" al l1)i" ke si, es tas la'
kontis - estis 1a frat1lino instrftisti.n'o! Sed artkau istinh: ' Hzltrlte 1si da :sur
si nur unufoje semajne ensendis, la' solvoh dela sojloj sed poste' kuragiginte per la) afcibla, ' de ,
rebusoj' aHa ilustrita revuo. '",','. J! -maljuna ' postestro dirita "nu nu, si1iris ceI'su:b
. . -:- Sed ne ciam estis ,tiel, .:.:..... di-ris , Ja ,mal.. ' liia: anta'lttuko: glufermitan leteron. : ' ,
juna 1>ostestro, kun siaj - Mi alportiS, gin, car mankis. 1!1 mi
kun la , kvasta hejmcapo sur senhara kapQ" la marko,: -S! ' diris ' rapide, 11Oritem, :kaj poste
kaj ,kunla longa pipo, aspektis ' tiel sam:e
t
: 'kiel si: rapid:e foriris.. .. , ' '
la plejrnu'ltaj maljunaj vilagaj postestroj. Mi opi": " I;a ' 'kriis serte: , '
nias, ke tiu, kiu' entreprenas la ' vilagan - 'Kajla prezo de frailino
re'con, bezonas grandan dozon ' da anima har.. : ': tion jam 'tte at1gis .. . '
monio. ' La egalet'O kaj :senesper'e,o de ':' La mark,on, sur "Ieteron, '
Ja supozigas, . ke Ja : ma1Juna ,,{>(j)stestf Q atente. ,stampts gin" , poste l'J1urmuretante
ate!ldas jam nenian eksterordinaran de 1a 'viv)); " + '
La grandaj pasioj, sopiroj kaj ce i li" , - La devas kredit! ,en vilago, gi
konsistas .hurel ]a senku]pa scivolemo, ,pr ki v<?las_. vivi: ' Jam,_ denove . Hu Johano juhsz!
la maljunaj postestrQj kutimas',atenti priila estas ni,a ' Jrat1Jinol I\ion si volas de
pondado de la vilaganoj . Antai iIi. 'tre ?,; :Sed estas ,ja ,vere: aHa
havas . iu sekreton en la vilagoj kaj ,' ankai nia , 'Si . .' ,
maljuna postestro rimark!gis kompateme, " . en fa apogsego, kaj .prenis ]a 1e:..
ankat1 Ja .frat1lin!> _pii mulfe kcirespo!it . siajQ, fjngrojn, kaj rigarais gin atet1te
<iadis iam, havine elektiton, ' br,unan; ma]grand:r tta 'lil: o'kulvi'troj : ,: , "
Ipharan junulon; , sed kiu poste ! la ' , :::- ' Tiu )etero,' i; sinjoro:
filinQ de laLva'a instruisto,..al :rrtalgranda: Varmga:j larnioj giajrr Iitrojn; .
frat1Uno, kiu haviS pii multe: gi ests! Hl . de kompatinda, , frlasita
' Ia ,meleagroQvo ,,. .. ' : ': ", , . ' , knabino, k.iu vidis; kaj ec nun vidas en ]oliapo
Kiam. mi esprimis mjari miron; pri la dela,.. sian' mi
leco de la .supraj scfigoj, la. maljunap,ostestro 01r8.s, Johimojhsz jam . '
kviete ektirinte sian sultron, mallaute ,dids : ,: . -:- Sed ao .. pro kio korespondadas kun 'Uhl"
, ' -Mi scias an'korau _pll 'multe; ,sed rknti , '-" " . . .
tion jam' vere 'ne e,stus dece. " . " :" " . , ; . ' La'. naljutia :posJes-tro , ekgemis : ' ,','.' .. '
. , .. Vespere; kiairi ni fu.madis kune 'en la , ' '- .Tial car vi ne komisla vi,vpn. Ni postlstof '
kaj la' mUJe penda:ntaj ofieialaj konas gin. Se Johano juhsz ,mortus;, kal ests .
flavigintaj pro enuo, sajnis domii, ec : la v]jzo ja'm .sub 1a"te,ro, ec Ham estus, senditaj .dum.iom
. I" postisto kusis StU la .tem, ,,:klfazat1 volante ' <ta tempo ' la ]eteroj ea.rs'en Jehano juhsz
tipQzi, 1U Ja ' vitron- de '.Ia .verdku,rtena- nia ,kompatintfa f ,;,
pJicejpordo. , ,'" :. ',' ;. , ', , . . l;a maljuna ' pstes.tro ,ctam' pIi ;'kajplj Wal- . '
B:.'> - ; ,ta<oficialaL horo,j ja.fl; pasis, 7' gaj,e ,.stoP!s,:'iari . pipon; ,kaj .p'arolis,' -
malafable la malJl:'na ,S!!d ' b ' tame'n {., ., , '
2
..
" .,0" juna; mi esJis' en la " La maljunut jadevas ' havi
,trbo" . mi konis urbajn knabinojn, TiuJ estaS pli da 'prudento ' ol la ' junaj. Mi 6ridis, sinjoro,
ttUealillj, ' ol'niaj ' vUagal Se cesas i1ia je '. ,hnoro, mi bridis kiom" estis eble, kat
k;avaliro, morgaii nI' tamen,Ja du ' malelicu;loj enamigis. ' Tiom' Hi amis
Jani aj la da :l ,smajn leterojn, kiujn ili skribis Ut1!l la alian, ke tio jam preskat1 doloris .. . , ;.
iam al la unua. ' Car la amleteroj estas : ciuj , la Car), sinjoro, ankat1 en la postestroj
samaj, ,kara sinjoro" mi scias, car ni legis mul- .!<elkfoje sento.
tajn, .kiam mi estis. ju,na. La tiam estis ' , -La 'ma-ljuna postestro 'enpensigis pri la es-,
Kelkfoje ' mi " deYls atenti pro ofiCialaL or- tintaj memora]oj, kaj en la oficejo, cirkat1 li, la
donoj. pri lakqr.espendado, de ,kelkj suspek- anoncoj, la de ,Jeterportisto en
tindaj :homoj: . .. Do mi diras, ankai muHa.jn Jtt angulo, sjn,is ,ankat1 enpensigi. MalIat1te,
amleterojn mi Jegis, iIi ciuj estas egalj,' kvazat1 r'evarrte 'Ji dat1rigis: . .
la foUoj de arbo. Sola diferencp estas; lat1 , - ,L.a' knabino estis pH malfelica, car si
tio; cu ,viviganta" at1 mortigantaamo' Kondukis oferis sian , tutan' vivon al tiO' amo. ': . :
la manon de la skribinto. Ka( kioin da men- '.' La vilgaj knbinoj es tas aIiaj ,ol la urb Ilj ,
sogo; sinj0.To! Nenu :povas . ,', . , se ili amas. Precip'e tiuj
tiel mensogi kiel' laamanta ' forlasitaj Dffqj, kiuj .e,c' oka-
homo, ' Sunlumo, lunlumo, ne havas ami pii ol
florodoro, kaj parflimo estas unufoje. " . ,
en ciuamletero . Tiu homo;, ' . Tiaj ordinare 'velkas,
kiu, ne skribadis amleterojn . mortas pro 'la tma sopi-
',Qum sia jtinago, qescias, . ' rado. .. Mi estas . rnaljuna
kio estas la, felico, ',au la' postisto, sed mi skuis . mian
malfelico. La letero-de la ' kapon pro tio, Huj du,
, amatlto alvenas: lama1junaj geamantoj ; komencis skti
, estas plej kar;:tL ' badi. ' ' j ;
homoj de la mondo :Sed ' , Kelkfoje mi ec dormi
se la letero ,malfruas, ') le.o . 'ne povis pro' tiuj leteroj "
Qu1igas la mondo. 'Kiom da 'kvankam mi jam est,as meze
trag'e,dioj kaizis tiu de: la sesa jardeko.
leter'o, kiu perdigis en' la Subite fulrna frapis ci
postkesto.' La .leterojn de amon. , Jphano luhsz
l'geamantoj devus , skribis leteron, ke Ji devas
prizorgi la' posto' , ",. , ,edzigi al meJeagroovo:
:' m;Illl1nul,o, blovis: ' por ke li ricevu oficQn ..
grimdan la fla ' Mi pripensis longe; . cu mi
tarif tabel oj.; kiuj, de iori} ,Hun leteton al
terrip,o,' miriprp l' frat1lino ,Tina. Tiu, letero
' Jo,ng(l ' parol, .de iIia pos- ' ' estus mo.rtiginta sin.pH certe,
' edarito; "" . " ",' , . 0'1 veneno.Preterlasnte la
, La'pleJ bO,naj'ldi-el1tbj , oficialan' devon, mi defrall
M
de: estasda nesa-
o
dis' fa leteron. ' ,
. qjgeIaj-.,' gea,!,antoj,. / ' Kaj cu fralino Tin1
, ',estas " nm frat1lhro . ec, ne scias, ' ke sia
, Estas prid a < amato edziginta' ?
marko" 'Pri la,vana 1 'Kiel mi vida s, ankat1 nun si
'tpstb. Jeteron aj li . .
j, neniam fat!gos . Ia , Lama:tjuna postest'o
.de, ' ijia 'fpat11ipo, taInen" si , ridetis ,mehlnkolie : " '
,. krib;;ts; ciam ', skribadaos l ' , ' - , Jes, .si skribis lete-
'leterQjn. Estas' vere;, ke iomro,n, sed tiu ci letero
, 'pH 'ol anta-t1e, sed ta-, ' kusqs ci lie, 'n tiikesto,
m-en,si amo . apud la 'ceteraj,.pe forsen-
',' estis ,tiu -Ci sinjrb;" dita-j leteroj de frat1lioo Tina.
, jarnl ,Hi, ;feHci": .,t' " , , BalZac -Kj la responctoje
>, gis 'unu' la ,alian kaj sopiri( ' ".', ' , la letero?
Ji( Ciu' ,')r:ig", tra ': 1ia ,' manp. 'mi skriOo'S, kiel "kutime.
, ,' Mi konis < iJijn ' pensojn, s,ongojn'; gempjn. Mi , respondas Ja n_omode 'jobanp lutzsz,
"'", ,Bc, se' m. skribis'''',amversoju unu al 'ja lia, ,mi k,aj' . mi ciam . . . " Sed
I sen fanfartli:lo, .. trii iam . . pfte mi, sentas, ' .. mi' stlls
.,; "sciis# omte .. titi :'Ile p'pyas. tiun
la) etero an mi, s'ertct;temo- , knabinon. ., . :' , ." '. ,. ""'1-;1
. "\ ,.. .... - .
. .
Nun I,a ,maljunulo: Hnis . sian :parolon
r
kaj #
de tni 'Uh,' n Tina ,e: , ,:'
la, .titkeston. ., ' "
" vi erie iegasl<l; ; nit dei:" "'1 rrallld,aL,'"
".mandi:s. ' , , .. ' , . :",;C\' \, ,""
, , RiaL? ,- ;' ride,tis la:\'ma1jQna homo,
,L " A
'l" " ;'L,l)', i N . ' 'v .
. . -
. M 'Yidisla';domon,' de ' Idu lir!s. Oi estls la silenta
domo, el , btokoj. " kiu ciam
impresi"!l ', min. Lil, Digrili Stonaj blokoj donis lConstruafo
majestecon kar eniginecori; 1:io ci veni's de l eterne
. pordo, ,sur :;kiu niajstro-cizisto estis , farjnta' du
granliajn ,furioi?igihtajn leollojn, kaj Ile la randoj -'- strangajn
figwjn vi-inoi, kaj murditaj;yiroj.
venis 'ankai' de la mallevitaj Jatkurtenoj., tra"kiuj neniam
esti.s videbla inteme, ', nek '
'elekstere. Mi' eiam, opiniis, ' ke tiu 'ci doma eStas laloko
',' I '" .. ', '. ..' , ...., .: I
'de io'; kio jam' okazis, ' sed io, C ko
ciujn. ' Kaj nun - , 'Sajnis"ke mia s,usPekto pravigis:' ,
Mlvokis policanolj kaj !mn li la fretlezul{non
al tiu' ci. domo. je paSo kreskisSia 'tenezo. Kl!i- kiam
ni , tr-an.spasi la ,sojlon. ' de l\l. kort!l P9.r?Q, Si :;oygE)
ekluktis kQDh:ilU. nj. . Grandan, teruron lDspms ,al Sl. bu C!
domo kaj 'SL konp'austaris nian deziron. sin ,enko'!duk!
:intenen. ' Ni ,ne eedis. ,' Ni kondukis Sin en la korton kaj
sonorigis suila tinl.!a ,dompordo: Ni devls', longe sonotig!.
.Fine" levigetiskapu ekrigaTdsal,JIl:
rimarkis' ,Mi ; ti'!1arkis ,.ii:m ti;
ng/ordon . mJ ,devIs peIl8J,ke, ml .tr01l1pls Wln"
Car JllIpord, 'su,r .- la sqil<:> ni 'vidls
. maljunullnon. la sa.marr rigardon;'" . "i7'
. - Dio! "', " .
- La tJe; Cu ne'? - mi demandis.
La mal jUl!tiliho'>krigardis, min ;'!l'iiigite}:! ." ,
- V,i- ja ke si estas n Dova
Poste, ,etendilite 1a pranojn al la' frenezuHno: ' , '
- La karulin9! o Kio okazis al gi 7 'j 'o o '
- ' D,o, liL tie?
-'o .. r t "... , .. ,
La mliunulino
. Mi demandis: . ,
-
.:.... Dto! ;-:-"-krucosignis la maljunulino kaj rigardis
min profunde mir.iglte.
Mi ekrigardis al la fenestro ' supren kaj ripetis pii
klare: " ,", , <
. --:- Kajla sinjoro, 'kiu an!au nelonge ekrigai'dis ' tra la
fenestro, Cu' li esta-s"via loganto?-
, lil O. l1iljunulino . denove krucosignis:
I" >. " h .,' .o,_ '
,- Kia sinjc;>rQ? 0101 Cl tie estas nenia . slOloro'
Vi scias lion Ire .bone. Ha, si"joro, kion signifas Ja tuta ..
' En ti" Ci momento okizis io terura. La ' frenezulino,
' kiu gis hun sta.ris silente kj kvlete apud ni, subite ma)-
manojn "kaf, antaii ol ni sukcesis reteni . Sin, Si
jetis sin sur la Sttiparon ar la fenestro, kies kurteno antae
estis ,1evetiginta. , Je' un pS<> anta gi, Si subi1e konster-
nigis sur sia loko, tumis sin kaj rulfaHs malsupren ,sur' la
s'tona Mupiro. Sango makulis Sian gi ' konvulsiis
pro, trura dOloro.kaj ne piu movigis .
,'o .,)_ Mia karulino! Mia karulino I - mi audis denove
h( voeo,n de la maljunulino' . . . ' ,
... , . ,: *
Pasis tmu s,emaJno .
., Dum tiuj tagoj preska/ forgesis la sinjoron de la
trapi-veturilo, kortu!ite deokazintajoj kaj travivaloj,kiujn
mld ne.povis kQmpfeni. -, .
, " Mi estis de la urbo, kaj kiam {D revenis,
okazis, Ia mi okazintajo. Mi estjs itanta
domo, kie Mi estis je kel kaj paa6j anta
. trakuris .mili: tiun
, ; .
: .
. ",. ( , ,-, ," :' .. :
Ci domon .. Ne tie Ci, . ll1oke . . Mi .p,Qvis . bOQe meblita, 'nur' -por malgrandeea
Ue, sednun en mi pii klare , ekestis 11I pri 3 up!lgo:' sed
ci dua domo. Mi v.idis gian grandan pptdo.ri' kaj la nigrjn Sekvig la :a(\reso. . Kaj- gi , montiis' \' cl
blok.pjn, :el ' gi :estis ,konstruita. Mi vidis, la strangajil 'kiu ellri'iii frenetigintari provincanlnon ' dum tlu
figumjn de senkapigitaj virinoj kai..murditaj..viroj, 'fatala, por :9i, tago. Mi ,; . konfuziJa. - Ll ,nlllljnii1ilio.
,'rifaf,sur J IIgno , de la, pordo: Poste: Ja k diris Ham, I.<e tie' logas . s!.njor. Ril
verdiglntajferajo). En mia memoro, . tie,. enJa . sencon hayii Sia,
' fasado de mia dQma, - , ' f\li .iopli kun ka1 pOVIS doni.aJ nli.
malbona: mi pensis - eble miaL delokitaj n,ervoj (ji jll111i: ti!! ; guste . .. por , lIJta,
' al ' mi kOl)1edion; m. ,e.stas antaLi tiu f[ emda ,domo, kiun . par:encino, . klu min est,is, 'komisiinta serci . . pli gI ,
mi vidis iam. Mi elpoAigis ntian karteto'n kaj rigardis' I plati's al mi, ear ' mi 'plemumus planoll; klU subite '
adreson: ) lenia dubo -:- antali mja dom(). ekbrilis eri mi .. Mi kunHgis l, oka7ajojn; la melsogdn de
, ' . Mi'alpaAi la:pordnka.prems 'l sOlioTllotl Kurtelo 'stfangari de la' prvlca11n'; ,
ekbalancigis en la unuafenestro de la malsupra klli . subite etl pIi 4lperis rememoro pri la sciigo en la gazetQ,
ml i!!s okulf'jn. kaj mf ,d,ecidis, penetri I:n la domoif de la
j vile. La memoro pn tIU] ,CI okulo) bruhgls mm. Kle ml -vu1Js sinjoro de I'tramveturilo. . . . " , . -.
tiujn ei okulo,in? Mi devis ekfidi: -Ia pordq maHermigis . '.Sed eI miaplanq donis l\ adreson "
kaj sur la ;50jloY montr;gis mia" malnova :ekonomino. . ,'<i1 .:nia patencino ,kaj s!!ndi!) Sin la dorlon. Unu h'QrQn '
- Kia malfelitol Kia granda malfeliol - Si komencis. post ti,o ' Si reyenis. U ' rifu:z;is dQnial Si la
jam la pord(). Sed Ja ,gojo jam boHs en mi. Kio pii bel a ol, ' ne, estis konforma ' al la , kondieoj;" Li donuseambron
post tiom da , senlorrlaj' maltrankviloj, esti en sia domo! , nur al knabinoj p{ovinco ke
Mi frapis fa<;ile' la ,' ma,ljunulinon sur la Sultro. kaj diris: . l),elpos Jil )i enla mastrumado. ', .. ' \ f, ,', ' .. .
. - Vi rompis glason? - Neni6. NeniQ se ' Post tiu cr tago tiiaj renkontoj ' plio'ftigls denove. Mi
vi rompis dek el la plej : belaj glasoj. . .. , .vidls ' lin. eie: sur 13 multhomaj vQjkr;ucigoj, antaLi la
Dio! Ai ekkriis. , ., ':' .' ';., teatroj,' antaLi )a' lramhaltejoj. ' kaj , eie,kieestis '
Mi eniris ,en mian eambron. La kompatindavirineto rnulte ' da hOl1)oj. precipe vitinoj:' Liaj' oRuloj sfrece erar-
sentis sin, Ciam klam la amso. ' Se4 ' ofte ,jl! haltis unu
fidis Ain. N'enio. Mi:ne volis ee pnsi mi. Mi Iian' rigardon, kaj niaj rigatdoj kunigis
respiris 'meze de la Satata mebJar,o kaj etendlgis .sur la sofo. unii fokuso :en la kap'o"de .iu virino. tagoj
t:kster'e ,vesper'lgis. ",La sonorigis por la' li. ne tre 'kontenta'. Li 'kaj estis klare, ,ke al >li .
vespr ' kaj la, frllPoj miksigis ku!'!)a voeo d . neprs,peris. Mi sl:jis jam,kion .1i se.r(!as'. 'Mi decidi's' lielpi
' vendisfo, ' kiu "anc;m.ci$ ,la Il'QV,l!!ojlde siaj . .. Jin. Kelkajn. tagojn poste mj seridis' at li nevan ,)6gartinon'.
li ja!D 'kriis '!lian .Rlej -grandan ' "AntaLie mi "diris aL,Si"kiel Ai d./lvas kooduti; kaj estls
novajon - kajgi 'ekscitig ,mlan sdvolon." Mi . '3.lvokis ,Ia ! cllr Si ne rev'enis la ,5aman tagon,: kiel ni inter-
, vlr{n.on:.1<iI;l ;; . !konsntis:Sj ne' :venis
; kal ml ' sendls Sm ,por ,. eluJn gazeto]n. Kelka)tJ , tagon. MI komf'nc}s maltrankvlhgj. :K'aj lun veS peron ml .
,1l1iputojn,; pste' mL:,Jeg,is,: ". ' mem ekiris al At:, Dankon ' al Dlo, ke , mifarisllon! Sed ,
.,De ce{ta, tempo, Cefurbo oka zas strangai kaj ne pensI}, ke ,mi suk\:esis nerpj ,pe:r io l lmabinon. ,Ne:
frapantajtaLi simileco .. lderoj". , .l' .... Dum. 1iu terura , nokto ,mi',havis la, _ .
Sekv'is cjela okazinlafo <kun la blonda' , ,rigardantO,. senhelpa ' de tio neloma,,-kio estis .
prvfilcatino, kiutiltragliie pereis antaiisia Poste : . Iudata' antaLi' mi,!j okulqj. , ".....' .', , .
jen; antiiihiepaLi,la ;urbanoj .estisatesta"toj de' . , ':, Antat1 ' o) sohorig kaj' 'Pr' ni'ia: ' konat-
dua simila .. HieraLi ' - de ti'a. Kaj 1l0diaLi ni '. ino,kiam. mi eniri,s ert la korion .de ,Ia domo, mla rigardo
< ".: {, '" ' . ", ' ",esJjs hmo, III
tlam mter la sama) clrkon$tanco], aper1s frenez- eambro]. l' estls en la malsupraetago,samVlce ' ktiri
iginta ,kaj ; kun kdo] kuns . tra ' la straloj. La ,aHa transkies ,''mlllle,v.ita, latk'Qrteno apenaij
. vestoj - disAiritaj,na ,vh:ago - ' elgratua gis, sangaqo. Sed pef)etris 'lalumO "elinlerne, 'Mi a'lpaAis la fenes!ron de
, plej interese estis, ke de tjula haroj e:ltls Jortr.neitaj: , JJ.nua. La k.orteno ' estis maUevitil kaj mi devis .ek'rigardi .
La ljistan parton : de , ,SCigo jmi .tralegis. fra lJsama' punkto. En', lad Undo "btulis :
mia knf fo klre .Ia . metitaj sur .ilia. lum mi
leun la blon'cta provmcanmo. Sed ankorau, pll klare kreskls ' . .lir ,eambron.' J(var nudal plUrOj, unu. el . kluj .. pendlS ' Ied\'"
antaLi mi ;tii"ldonmi ' -neniam ,vidis: la . okazajO "kun la . "vipo' ; kameno; 8f1tali kiu" estis disJetitaj Iignot;
'. ceteraj virinoj. Mi ne scias kial, sed mi tuj sentis, ke . kaj f1anke - granda 1igrta kesto. 'Sed en la ' Jundo de
estas lil ml d,e longe konllta; ,Kaj .miaLidispri!gi, kaj" ' I' mi vidis' ,aDkaLi' ionaliaJl:grandan flavig- ; "
eble. miat1h!' vidis .gin. Mi ' diris al mi: III sekvantari, ; intan -ikonon, kaj antaLi, gi homon.
tagon tra , la stratoj kur!s :a!ia virino . kun haroj,Mi 'Li ,sidis. kaj '"
, poste un,u nova, post tlO el, ankorat1 unu - kaj ku.n' pregls. A4 II SaJmgls, ke 11 faras Nemam ml -SU-, ,
la samon en la gazeto. pozis' lin, vidi en tia -poio,: BaldaLi , ltIi devis. cerfjgi, 'ke ;
'Sed kiam , ,mi, ' venis ,1oko .estis .pozo; se '.rte mi!:.I\:l<ma .. ' ":::"
korektis :'l1'!in"mem kajla; gatelon. Mi laLittl diris: la haroj . '. Ne . pasis ee keIkaj ,

mi aMis ,'lian
neestis . - ' per , manoj Li vbkis iun. 'Knatanomp;' 'Kun*.r.emo mi. . ektridis:,
kaj per nehomaj penoj. Por. momento en mia animo. eknagis Rn l' eniris inia amikiQo. Si- trankviJakaj
stranga blldo. Nebulo mal.supreniris en mian konsclon, mi kvazaLi jam aF1a; cil'konst<l;ncoj. kaj . :strangajoj
Vidis nepkazintajl1 aferoJn' :'antaLi mi ,r.,ubando dl{ de tin ei donlo.":Kviet 'sHln 'ctommastron. -' "
okazintatoi, kaj mine scHs. eu reme.llIoTO ,estis mi ", -:- Genufleksu,l -mi aLidis' ' kaj ' li statigis
UIlU aferon mi' memoras: granda ' <teruro min a:ntaLi ';Si kun ia. 'granda libr9.'r'< ' , .. ,. ,':',. '
. ektenis. , Mi forkurls sur ja straton kaj kilm mi ekrigardis . Lll', knabino bbeis. Li ' metis 'sian ;Sian kapon "
, 'ctomon' iCun . .Ja At?nbtokoj kaj termita; 1T!ilde :,Mi ' Mi vid!s ", '.'. ;'
,teno], )tun la .funozlgmta] sovagbestoj sut la pordo, IUJ han vlzagort: ' g!. tldls. l $}deg,ls kaj mokis, k.a} deseg'lI1s
ekkriis en mi: tili .ne' ests via domo!. ,...,' liniojr.f:..LIe , nekortuSe\,J1a ..Kal . l\. knilbino', .
. qum: uQu noVil ei, post,la>1p.orto iajn manoin''Por: pregi .k!1i 'litendis: ..
de' raKPlffpatintla, pfovi.ncal,1iro, cJum tiuHagoj'r1i l;stis pres-.' . TIam )ni denov: .aLidis' lian voeon: . ',', , ',' A '.
kaiHor.gelnta -Ia sinjoron:de"la \ ....... .. ' vin h ,:; , . ".,...:'vo.. ' . ,,' ",;"
renkonti!) Un ie. .. . ' ' " . " "", " ' , La ' knabino ekrigardis mirigite. , .si ne lltentlls .t1on ti.!
, . Mi renkon6qin.(iuu'jlgoi:I poste.lin, la oficejo por Sed fi .premi,s Sin ..per unuel ' sugestii :
logejoj. . Mi serei!l ' ' Ii ]li-oPanis. K'm. li 'elitis el ,fa ' . pptencbn, kaj pH I.a.lite J",""< ", .. : "
,?f.ictja, , trii. petis pri Ha ''Prbprono; '''')Mi ,tralegis' : . :- . Jetu ,vJ!st?j? kj. ' " 'o:
., ' vpres = pbsttagmeza, "Yespera. ,dlservo; I, Mla; 't.al ' la"- hbto,D lm .:meJt1 ,,' .
'" '''';' ,I
, '
j " ."
1: .
Li. ne' l1ovigis: Nr Haj okuloj fikse rigardis
. Nuo li tia, kia mi Iih konis de la strato,
ariti li estis: la Li ,fiksegis sian vitran
al 'Ai, L:iajmanoj ektremis kaj kelk-
'toje sin Ie'vis ' al la knabh;lO. Sed Si ne ,Aajnis." plemlini
Iian ordonon. En la tuta kQrpo tremega!1te, Ai st,arii; kontrai
Ji , kaj 'estis preta sin defendj. Tlam mi vidis Idel ' lia vizago
de.nove kurbigis; kj lia mano ; etendigis antaien. :ramen,
b al lakh,ablOo, sed , al la muro. AI la ,muro, sur kiu
pendis la, vipo. Momenton post tio ti; la leda, plektaJo
ekfajfis en la aero kaj sin :vol vis tirkai 1a korpon de,mia
amikino. Si elkriis ,kaj forkuris al la pordd. Si restis t'e,
por ' momento malvolvinta la, manojn, kun terure la oku-
Ioj ' :- . kaj malaperis. 'La vipo duao. fojon ekfjfisen la
aero kaj ie en la tambro. La sinjoro de Ia: tramve-
turilo ,ne postkuris la forkurintinon. I:.i restis meze de
I' tambto: Ii ,tordis la manojn kaj ha korpo tremis. La f1amo
de la , kandel oj ludis sur Iia vizago. .
, Mi .nesciis kio okazis al mia amikino. Mi kuris alla
enirejo de la domo kaj puais la p"ordon. (ji estis Alosita
Tiam mi "revenis kaj iris alla fenesjro de la dua tambro.
La latkurteno estis forte premita. kaj mi nenion. pois vrdi.
el la tambro. Mi aidis nur sufokan ploron. Tiiam mi
forigis malgrandan tabuleton d,e \a fenestrokovrilo kaj tra
la fendo mi ekrigardis en la tambron. Elegante meblita
dormotambro. Kontraie - spegulo, de marmora.lavmeblo.
kaj- en gi mi vi,dis la figuron de virino, tremantaen nereg-
ebla plro. , Mi , rekonis lil bluzon "aj la nigrajn buklojn
de mia konatino ..:.. kaj mi volis frapi.lo min detenis:
vira figuro proksimigis, al ' tiu eri la spegulo. , Momenton
post tio. malaperis de ,gi ambai figuroj ke mi , vidu
meze 'de I' tambro mian amikinon, kaj kontrai Si - la
sinjoron de, I' tramveturilo, iii rlgardis sin kaj iliaj korpoj
' tremis. Sed lib ti estis nur dum momento. Poste la
Sinjoro etendis la man on. '
- . Prenu! - mi llidis lian, voton kaj vil'iis kiel li


ian blankan objekton al la knabino. .
- .Kion vi vlas de mi? - ploris mia amikino.
- flugis al mi ' Iia voto.
Poste denove lia voto:
- Vi estas beala nun! Vi estas beata post la komuni-
igo'! Kaj jen nun ankaii la hostio, PrtOnu I '
, Mineni'on, p.ovis kompreni el la strangajoj de tiu ti
,m kuris de la kvieta beateco de , kre4anto gis la
sensagaj impul!10j de frenezulo. Nur unu aferon mi kom-
prenis : man objekton. IIi plektis en monstran reton mian
amikion. Sed kia estis la. s.enco de tiu plekto? Tion ,ti
mi vidis poste.la knabin.o akceptis la hostion, Dumtio la
sinjoro de I' Iramveiunlo gluis la manjn unu al la alia, kaj
kviete' rigardis sian' Yiktiinon. Sur '.Iia vizago sin
beateco 'kaj' kontenteco, dU41 la!cnabino komends stran-
.gajn konvulsiojn kaj tr.emojn. Volupta rideto ekfloris
'!!Uf Aiaj Ijpoj kaj a'i flustris ion. Mi ne aiidis kion, sed Si
kvazaii invitis 1a viron a1 si. Li proksimigis
kaj ylvis sja!n manojn "tirki kOl'pon. IIi falis. '
Kainun laterura. La knabino
' kaj premis 'la viron al si. kaj li, genufleksinteantai ai,
irigis siajn manojn sur ,Aian tutan korpon:dela"piedoj
supren" tiam pii- supren; en strangaj saltoj- kaj glitoi. al
la Aultroj, gis Ia.. kapo, Aiaj haroj. Kaj tie ti liaj manoj
,kunvolvigis, tirkaikaptis forte 'Ia "harligon, malplektis ilin,
, suprenlevis iUn kvazai" muron el delikataj' fadenoj, iris
denove ,malsupren, ' tifkaiikaptis "la tutan hararoil la"
krnio kaj fuj ' tiris gin furioze, kruele. ' ,
Mi frostotremis. Mi , volis ekkrii; sed io kuntiris mian
volis. disbati, h - mia pugno .restis ,
en la "aero. 'fOllo.,lkunligis tiujn miajn ,mem-
brojn. Kaj: tio ' terura dilirs antai miaj ' okuloj. '.-
iinon; 'iiaj tremis kaj' tiru pii furioze tiris la 'barojn
.kiuj karess !ian -vizagon. ,":" J,
. ' En unU' momento li: starigis,. lvi .. slipren a' mallojn
kaj mi Yidis: l ,harojn,l la 'fotair-itajn .hafojn de,mia arnik;.
t:i ka.resis iI,in, kisis: Li sin
lh, postuhs, beDls. Kaj la knablOo konvulslls el1 lnfera)
doloroj kaj kriis:' kriegis. Mi faris nehomajn . fOTtuz..ojn,
kaj puAis la' latkurtenon'. (ji ne rompigis. Mj :kuris al la
pordo kaj premis per fortj. kontraistaris.
Tiam m kuris sr Ia: straton kaj' ekkriis .
Amasigis homoj. Mi ' rakontis al Iii tion. Mi diris al
,Iii pri. tio t e-rura. kruela, kio kazis en la domo. JH.
frqpis la pordon .--. longe kaj forte. La pordon 'de la do mo
.en k,i,tr'mI vidis la teruran spektaklon. Mi ankai pUSfrapis
'frte, gis sangado. Sajnis, ke en la' domo ti() dormas
prgfunde. Longan tempon neniu idigis sin. Fine mi vids
'1"\ . -
,I
, .
) ,

, .,
"
La- knabino elkriis . Pro doloro, kaj pii volupte kon-
vulsiis: Tam.1a I' tramveturilo ,ti.r.kaiivolvis
sian Per Ai aj haroj, mordis Hin ' kaj ree tiris per
siaj man'oj. ' La 'haroj: . Uan
amikino perdigis ie sub','Ii. ' Mi ,vidis nur liajn fiksitajn
manojn kaj la fi1riozan tremon', de lia korpo, ':-''kaJ aidis '
la seninterrompn dQlorkric;>n de mia amikino., Si ,senf.oT,t- '
prO. doloro :pasio. Sed, kaptita de freneza-< vol;' ,'m..;: -',,:
ne Cess. fiksigis tim pii fortike en sian vikt- ,'\uguetel{ocljl1"; : t,,;;'
,' .. ",
r 'o< '. Sanita lllaMBaptanto
"'7
levieeU ' fa randeton de kuneno, tiq, ,.:. Tia'm 'riga;diS min,:' -Ia
, okutojn, ,du vitrBjn o\(uIQjn. Mi rel<ollis lIin,; III hliajn, ,sin ;:sl1r min,$i>-ekkrjis.i .
mi tiQ Ci:. la 1iai: , !Soyaea besto'! M0!lstrQ! ... ,: .
... tendls. maJrapldaj -;paAo). LI' venas. ,Mi dlrls : II ., Mi dms: . ... . ..', .,', .
Menaj. La elfatenclis kun tremo. por4,<> , ;"",:: Si :estas . ,Si lJl@1po.ti;le.nta;., .. '
.mi 1JUr la--80jlo antaua maljUllulino; ,tjel;t.,OIela JcoJltr-.ail:'AL . ' . , , ... ..; t -,
. l<aj,.s1lPf-t: 'ee' j' Ja: Vh1i;en,ezigis; mln '. ' t '''(IS. .;, '
, - 11'11 b?V,:Qku hn !-ekkrns4 a . . Ep m'C'l mento;. .\l .Jetis Sin 'denove .8ur. tptn,
amuo al la maljunulino, .kaj ' mi plej lautl!'. . ,kaptb, 'mian v$ton, 'Ia butonQJ 'falis ' teren, " kaj
. Kiu? Kiu? - tremante:dem..anQi!! la maljunulino. haro)n - virinajn. nigrjn haroJn . ; ' . ," '.
. Tia!D' mi .eniris . en la dof!1cm . Ni tras.ereis -. ei!!in . La '!D.alfermitaj okuloj .
.tambro)n kaj .angulo)n. La mal)U. nuhno kuns POlltlJ11 kal Per lamla) ml ngardls. 11m. 1 lam 'IU.,' dm!!: ' F, .' ,
, - Tie ei estas. nenlu. Neniu alia, sinjoro LU/lz, . kio - Li' estas fren-ezulo au fripono.
okazas al vi ,? SinjaTo Lunz! . , ' ,h_ "I' '.' ,,' ., Kaj 1a .okuloi , de, eiuj,' kaj farigiskoleraj.
Ni ne. a.uskultii! ,Sin. Ni traserels 1a Man domon Mi ' ne . . ' Mi nur ekpensis, ' ekpensiskUD.,
estisneniu. Tiam mi diris: ni sereu ankoraii, U malfermitaj okuloj: - . tio e&tas la nigra domo, la tim.-
sin J. Sed Ol kompr,enls denove, ke en la domo estis neniu, .ind.a nigra domo; en "klu lgas 1.3: . . ,,,' , "
krom lamaljunuJinokajlajun,a knabino, kiu ploregisen sia lito. Kaj apud mi iu ree plmis : . ,...
Mi Iris al ' Si kaLde'11andlJ? ain: - , .Klo okazis al Kio .okazis al vi, sinjoro Lunz? '
- Kien Iris li? Cu li forkuris ? ;' - ploris apud ini mla malJuna ekonomino.
bl
B
Bel' veturis rivero, Bel' .observis Bel" ai;.sktiltis" .
' Kanto lati ka'mparo targa, kiugin do renkontvenos, .
per ' cevalo bontenita, , renko,ntvenos, renkontmarsos?
kverka sledo ' postmdita. Renkontveni$ ar' virina,
En) a sleQ' gracia, ar,' da tukoportaQtinoj.
vortoj per kribril' sino, IIi tuje ekdemandis,
kantoj per laden je kolo. ekdemandistf ekpostulis :
Bel' observis, Bel' aiskultis, "Kien iras vi, Beteto, ,
kiu. gJn do renkontvenos, . kiel). kuras vi, Kantet?
renkontvenos, renkontmarsos? Cu vi, Belo, nin alvenos,
ar" junula, cu vi, Danco, nin deziras?"
da capelportantoj.
. iii tuje' ekdemandis, Belo per la lang' parolis;
ekpostulis:. Bel' komptenis, Bel' rspon'dis: '
K
. . Bl ' "Nek mi, Belo, vin aliros,
.. len ; lras. Vl, e eto, k . D ' . d .
klen kuras , vi, Kanteto? ne ml anco, VIn eZlras.
Cu vi, Blo, nin alvenos, Mi ne volas al ce in.oj,
cu vi, Danco, nin >deziras?, . nek en aron da ' virino],
Belo perla lang'paroJ,js, nekal ' tukoportantinoj.;
Bel' komprenis, Bel' : oni ne sopiras inan beton,
N k
. BI' I' ne deziras inan: 'dancon,
ft ,e ml, . ll, Oj VIn' a lTOS, d t I d
nek mi, Danco, vin deziras. ne ngar as pe ,6 a
Mi ne inter knabojn, Vi la belon ja forgesos, .
nek en aron da Junu)ol. ' kanton el la kaJi eligOs:
ne sopiras knaban belon'; havos idojn vi inalgrandajn, ;
ne dez-iras knaban dancon: kriegemajn kokidinojn, .
knaboj ,havas Jignajn vm1ojn, . iros luli vi etaln,
kaj tiJiajn havas kantojn. ' carmulinbn endormigi,
Iros plu-g
i
vi la kampon, nek, vi povos kanton kanti,
emos porti la plugiJon, nek vi povos 'belon fari , - .
tie belon vi forgesos, tial vi norg,esos , -" ,-
kntQn el la kap" .eJigos. .. kanton el la kap' eligos. u ," ,
Bel' lau rivero, .Bel,' vetutis . lali ri'vero,
Kanto lai kamp.aro larga; , ,Kanto lai kamp,aro latga:
per bontenita ,per cevalo bontenita;. .
kverka .. ,; . kverka sledo postmetita.
En la grac;ia,, ' Ep la edzin'
vo.rtoj per sin'o,: vortoj . p.er sur sino.,
kantoj per faden je kolo. ' kantoj per fatlen' jel' kolo ..
'I' -Setoj: trUIo .de esto:aoj el! sudorieDta Estoai" .
8
o
'
kiu gin. do renkontyenos,
renkontvens,renkontmars'0s?
Renkontv,enis knaoina,
da , kronoportantinoj.
Hi tuje ekdemandis,
elq:temandis, .
"Kien iras, vi, Beleto,
kin kuras vi, . Kanteto ?
,Cu vi, I:lelo, nin ;llvenos,
.cu vi, Danco, nin detiras?"
Belo .per la. laDg'
; Bel' komprenis, Bel'respondis:
. , .Jes" mi, .. Belo, vIn aliros,
jes, mi, Danco, vin :deziras; '
iras' mi ,al juntiJinoj,'
cn la da knabinoj; .
dnidei.irs vian dancon"
rigai dadas petoladon; ,
spiradas belfaradon;
Vi ja beJon. ne frgesos,
'kanton ne el kap' eHgos:
1?el' -jimIinon
" serco ridas C&. la drsQ, "
gi meni m,eze turnigadas,
eri gi' kuradas, '- "
'- ti}ll, vi belon ne fprg.esos,
kanton :ne el 'okaP'
Kiel luno' en -Ia- nuboj,
suno' sur la, rand'" -de" l"nesto,
tiel.junulinoj ,en, Ja beto, ,
)nfanfri.j ,intr kntOj" '.
.
,
kaj ' ciam li ta,Uigan
UH.,U1<;"to , 'no mis lin ' ' car
, " . ,
li . efektive sciis cion" fari, kaj ciam bone. Li
replan:dumis Ja Sl:Iojo, ' fJikis Ta vestajqjn. riparis
la' fO,tografjn paratojn, Ja poslampojn, l<:t 5'ton-
fajrigilojn, , I11odelis: ringoj1, konstruis baralwjo,
ornamis ' Hin per raplde farita meblaro, preparis
maoMjojn, 'fandis ',; altirilinion en sar,delskatoloj,
m.alkovris vinon, ovojn, fruktojn, kaj. kortobirdojn
Ide neniu alia est,us ilin trovinta. '-
Car li havis 'skribmanieron, oni luzis
dmla ripozaj periodoj, kielkalkuliston ce .
la . vunditejo. , ,
Li havis ankau multajn sodetajn
,Ii kantis kanzonetojn; deklam'ls monologoJp, kaj,
klam :post ' periiga 'marsado la soldatoj alvenis
lacegaj, Ji ' e}tiris el sia, sako fluton au kornetoo
kaj ekludisg(!je-gajan arion. "
, tim frese razitakaj zorge puraspekta, li
e:stis siaj kanuloj ekzemplo dj:! preskau tro
. konscienca ' "
El La libro, .Nolre guerre< eldonitll en 1918 ce .Ia Renai$sancc
Livre" 79 Bould. StMichel Paris. ' ,
, . ::"U 'eJam , kaj pr-i ' ,tio, ,kiam 'ni
havis"kamaraddjn\ vlmditajn, ' li f,aiigisseri.ozega,
, katJiaj ekhavis, me,lankolian
brnDU: " , , ' ' , .'
:;':Lij ,manoj, ciam';Jertaj sed tamen iom krudaj,
penadi's farigi kiel "ebJe' mildaj. Li , montri'S
grandawJsagacecon por helpi 'Ja ' transporton kaj
kus-igon de Ja , vunditoj, pOl' pa:j'la}it
, li9jri kaj aliformigi garbejonen
.. n':La tuta ambulanco fieris pri "tiofarulo".
-' tf ,lun n, estjs morte vundit. Du
rad oj transportis lin sur liton kaj penadis por
lin 'konsoli. . ' .'
res'anigos, arniko, la vundo ne 'estas
tregr(lva".
, li, turl1i,s ,al iH sian p'alegan vizagon kaj
ankorau ridetantan: .
' "Ciofarulo scias cion fan kaj ec inde morti.
Vi'lu Fratlcujo I"
, . Kaj Ja agonio' komencigis .. Ni unuani.me
pJoris pIi' Ha, morto. Malfelica "Ciofarulo" 1. Kiel
grav,e ni estis sentontaj .lian mala peron.
los' Germain, antau , kel kaj jatoj nemulte konala
literaturisJo, estas ' hodiau unu el la plej famaj francaj
autoroj. ' La tridek-,sep-jara roman- , kaj teatroverkisto,
ankau rimarkinda kronikisto, paroladisto, verkis 12' volu-
moj!l,' kaj40 teatrajojn. '
,
;( ..... ............... ...-.. .............. iI!',..-..,. .... ..... .....--. .................... .....--. ..... _ ..... --..... _ ..... .....--. .................... .....-;-. ..... _ ..... .....--. ...... _).;.
) ' - ,/ ,: - ),
t ,k U T OBl O,,:, O R A F I O I
J, Mia viv' 'Ja tu ta :l'" Studento malmodesta, ') .
li Estis bonkond,uta. ' .. Malsobra sed honesta ,
' ( , Mi eiam,' estis Jerta Mi igis ec sen groso (
\ , Kaj nutl .mi estas ' sperta. En pan-taJona poso .
. ) 0 ')
, "Infan fus . Post l' universitato
f .' Ms ' l!len
e
. Statism' ,eadmUskuitc!t"s ' to' Mi estis advokato: ,
\ e . De vjv' jen ora melO'; (
Y Kaj ' Ua)..',. .feministo. ", Ettspezo kaj ensoezo!
} 'I hom' - ),
f. Mi' kantas per saprano ' . M estis kulturisto, '
\ . , . Kaj sportan dttIon' : : PQr popoJo . (
J" . 6litlojn: kaj' bicklon . . " ';1 J(aj , kontrau alkoholo. . \)
l
jaron ' . Nun gusta maljunulo. "

- , . b .. ' M 1 ,(, "'''Mi ,v'enkas clun aron, ..... estas vera nu 'o:
' Sed esfa mi' revisto li. .i.: presperantis"t
", '.} ) , ' Do: Kaj 'aca"vrsjisto I.. ),
t .. . . . ;',' ,... .:,.., .;'... .. M: SOLOVlev I
..... ..... .... ..... .... '--'''''''')':'
, (
, ':Il TE U N ''' EU I G:;,I
III A. R I A N) , , E i L'" a V III '.'" N' A.: . ,,:,rB E ai 1) 'II o 8 & ' 8 I U
t \-..... ,. ' _. . '
LIVI V
.. "
.
\-. ---- n la pregejo', regas :mLita maJlumo. J@)'ekkonis (je gutj
mateno' de tiu vintrofitta tago cio estas floroj kaj iliai!1 . parfumojn:
morta engia interno. La mUsetoj; kiu,i . iem post' i9m gi ,tiqjn ci insektjn
aitune ne poVis libTigi el la arestejode .. kiuj
, I' malvarmaj , muro], rigidigis kaj un societo ,dr l', dlik atafjII'qrqj, d,e kipj:;) li ,
post alia mortaj, sur lastonplatoj!1 glaciajn. gutojn de vaks'o repage .m _
La araneoj, pii antal1vidcmaj, gustatempe forlasiS de nu al Ja ' alia klj inter:
la fumkovritajn re,tojn kaj faris al si n,eston en la fen; .: . '. ' ,I.
dajj de l'malvarmaj muroj ;kie ili dormas profund,e. La vaksQguto nutl c kornprenas: se
, La sanktuloj , kun vizgoj sekaj kaj pala], estusla abeloj, ffe ,ami.1a floroj, kiuj ne
depasas malrapide, kiel en songo, la havas piedojh , por promeni, ! flugHqjn por
apudfenestraj muroj kaj grande' sijn flug!' :tpo, kfan ; ,
okulojn, kvazau iIi sorbus la vocon de l' pia han?. . . ." .' . . . ' .
.sileqlo, kiu' regas la . tutan enon , de' la sankta . . Jen 'Iaelt, la cefetoJ,:
logejo. ' : . ", kim "
. Sins,ekve, unl! ' ,figuro ,Ia alia, la 'guto sin' " !1en:HlIJdas', '. Ipan
sajne vokite de Ja sam sorca de l' pro:' I pbvas havici 'tiuj dei'eHaj vazoj ;,.'v.enas pelo
funda si1ento, . kaj jen, la pregejo plenigas per rapida kaj en 'la ,eelo..q de
sanktaj figuroj. . n:tielguton . f1qvan qolcan.,
Fine la unua vivsigno: Timema ' sunradjoJ rapide ankai1 "la pajQt;lraj- KaJ) a gbtq,
tremanta atgenta fad.eno sinfiltras tra la , plen- restas ' muta ,prp la miro', ,antav l ,sageco' de.
fumita kaj de1ikate mal1evigas al l' abeloj. " . ".,' .' , ' ,'" .',
dekstra horejo. Ci-loke gi haJtas, lace pro' s'ia Nun "
voJago lo.nga, sur la rigida supro de yaksoguto ' portu ' al . gl atdeu lakaran"ftorQt1, ,kahk,o
f1ava, kiu kusas sage, kiel sigelo de diplomo, gi tiom dolcekongis sub la sunp. Sed,' atend6 .
sur la folio de m'alnova libro, kiun oni forgesis vanas. Ne sciJ s. saj ne la kOl1Jpatinda, ke la abelo
ma1fermita. ,. ne iras post aJoj , ,gi 'ij'e ' fr\lzas
. La 'tuso de l' argentfadeno vekas la guton siajn fortojnpr temp.oper(;loj
e1 la de l' inerteco. Oi frotas siajn dor- nenian profiton portantaj al (ji, la flOl :O, '
memajn okulojn kaj sur gia vizago' peras serena eble povaspsti "bela por , kl 4grabla je
gojlumo. Estas antau longe, kiam gin vizitis en odoro, sed se vianm,aJsaton. vi :ne pova'g
. gia malgaja soleco tiu ci bona arniko el la ekstera , satigi per gi! ... , ' . . ' .: .. d' ' , .
monda.. Certe alvenis la pdntempo '- diras al lun tagon, ecne atepqis, la kruda
si la guto kontente en penso. " mano ' de I' abelisto ' elprenis .gin kun kun
La printernpo I KLam da carmb ,kasas sin la lumon. ' FoJe gLkomencis freneze ronde
, en tu, ci yo'rto! Kaj la feHca guto , komenca turnigi pro sveno. , Ha1finte giviOis kun, 'Iniro, k.e .
revivigi kaj devolvi la belajn remeriJorojn el sia .ciujmielgutoj elflugis. ,Oi ' ne havis tempon ,por
pasinto eterne entombgita. Oi vidas' mil fade- esplori tiun ci sekretop, car krudaj Tompis
.nojn arge.n taj tJ , pendantajn kiel diafima, blindiga Hin .. . samloke" ,
tolo el la cieloalla tero, plenigante gin per masort gramial1 kaj ' inolan. ' .. '. . ,',
mi1da kaj varma. Tra iH, kvazaiioraj bobtnoj, . Fine la estis je ta- '
tra.,pasas sagosimi1e, zumante, .abeloj :fervora1; volo, kv'ctzauto{o, cirkau al kiil
Unu el iIi trovis gin.iam,'. kasitan eh la kalik.o gluitl.! restis al1kai'\ gi. ' " .", . '. "" ";;
.de ,floro, kiu gin sirmis' kaj , de kie . gi " Pendjgite je la .bhll1ka ekstreinajo :de l' fa-
ebriee de odoroj, la miraklon de l' revivigo de den o etendita" ,kiel S1oo, en.ta mezo qe I' flava
la fadeno, kaj gi estis perforte stema. " vaksrulo, ne . guis multan; ' tempo" ' .
Oi ecne priatentis, klam atingis , Ia abeJ.o sian trankvitonen plena
Ja abelujon, klam gi trairis la truon, kaj kiam ' gi Je Jl!tpo, abelzumo kaj ,floroda.ro, ' kiam nekonata
metis gin bele sur la antauparto de komencita mano deprenis gin :. de' la 'najlo kaj portis gin at
celaro. Kiam gi vekigis 'el la ,sveno de 'hl kaE- la pregejo. '-, . " ,'.. 1\. "," ' ;'.
turna flugo, farigis njgreantaii giaj Oi' es!is, . ,kaj: ,
kusis fiksite al loko en , Ja malv.asta .kaj maUma la estis ' e,kbfuligita. 'AQen.au k"- .
interno kaj malcerte rigardis la a.belaron bruan; sentinte .varmegon de . la., vaksoberoJ, ' rapUJe
kiu en- kaj . elflugas kun speJ;to kaj , deflu.antaj .pr.eler gi" k:ompreriis la guto; ke' 19 .
ferv,or9' /{onstruante celetojn cir.kai1e. . "':-i-".', blanka snuretoestsOmzakaj 'per.fida :rnalamiko, ... "x
Sed se gi perdis la lumon, intersange"gi : c<\r' g}.nun. '
OJ Cen 1883 en Siret (BUkOvino/ . :pedagogo kaj . ,vaksoguto]D gll1 '
tdlent8, fU mana, k.Un.1ab,oranto de mu. taj reVUoj L aj dmtaJn kaj slt.mmta]n. - ' c/' '"
nOV!!tol kaj sklzoj . kotekti tal en .Ia volumol wSunetestll\ghere" kal< -".' S '. ' ' .. ',' , "" !'j'; "
, J>ftntre etektitajl\..temejn. ... " ".,.:'" . :'
, .
.' .
, .
ksttol pensis k:aj )na"\tta1kvile' .. 'sorcaJ-ren'reinoFoj dissirigis' tje ci kaj gia bela
guto. Sed, yidante J :senfinan pruvon de la. . sQngo finfgis. (Jj restis kun la dezertaj pensQj
vak1?Qlarmoj: ,cirkau si, giaj pe"ns'oj rigidigiskaj kaj nun gi provas devolvi , plue la fadenon
profu-nqa gin. I:<aj turmentite de de iaj memoroj.
la pensq, ke ankau gin atendas Ia momento de De , kiam gi rigidigis sur libro, gia ' vivq
J' h4mi;Iiga faI,D sur ,lit teron, gi restis senes- ..!I iner!e, kaj sen
pere, ' nesciantej{ion kmenci. La brulanta flamo La rapldema] de la kantIstoJ
ciain pIi' forte .ardas ' kaj gi kotistante direktigas glitis . super gia figuro. La samaj fitigroj ' ostaj
malsupren, gin minacante. ' mat.<ulis kaj difektadis -la margenojn de I' folio
Almenau se mi ne falus eo la malpuran karnun ';tnkau gi estas antau falo en abismon;
' polvon,' sur la . stonplatojn kaj min ne rompus gin minacas.. ,"
la piedoj I pensis malgaje Ia guto, kiu estis '. : "fJ' la profunda sageco de 'la sankta . libro,
gis nun nur en ' lokoj lumaj, puraj, plenaj de kj 'Ja ' belaj pregoj, kiujn gi audas ciutage, ili
. bonodoroj . . . '. '. gutversis konsolon en gian animon, kaj igis gin
, Hazardo ' felica plenumis, gian penson kaj inte,rpa<;igi ' kul}: sia Car lau diro de la
retenisgio dela sorto de., siaj rpalfelieaj ka- libroj: Cio ,estasvantajo I .
maraduj.. KUI\ mano t jnstruisto de- " Kaj silenta kaj turmentita de la penso, ke
prenis la kandel on de la snktula bildo kaj povu,s ven i kiam gi estos forpelita el
prenis gin- kun si eri la horejqn. Helpante per gi sia Jara .anguleto kaj g.i devos denove komenci
sian malfortan vidon, la maljuna kantisto en sia la vojon de I' migroj senfinaj kaj turmentoj
mallUma angulo sekvis la Hniojn de la cirilaj humiligaj, - jen ' penetras en gian animon, kiel
Iiteroj. :balbutante sian ,kanton smilan al tiu de - dolea konsolo, fragmento de prego, havata en la
la krbro dormema: ,KaJkiam li tenis deklive la linioj ' de la maljunaj literoj. apud kiuj gi garde-
kandel on, , Ja guto fandita de la flamo g-Iitfalis staras kaj de kiu gi atendas la savon: " ... kaj
sur la supron de la .sankta libro, kie gi rigidigis ne donu al la morto nin, kiuj en pento, kun
por efeine . . . '" .. ' ' rompita koro kaj ' kun larmoj falas ' antau vi,
'ln vekigis 'kun teruro, car la fadeno de I' Sirijro .. ," .
PA G ,O J
EL MI"- A-GENDO
. ",
, 1.
Sur la Tundo . de 'strange formita uieto mi havas trezo-
ron. De'. tempo 'al tel;11pD mi ne povas kontrausfari fa
. elpreiii el la ujeto, por fine gui en ravo la
'brHoD inia ifezoro; senvalorigas en la
mondo,.' - ' mi pensas :.-. mia trezoro konservas siajn
vj.loroll kaj bri1on; '.e'Stu .benat kaj restu _ mi '-por
.Ftinte tion mi" retrankviligas . kaj estas denove
kiu jugas objektive. 'Klare, bele, har-
monie kaj bonsone, gi sin pre;z;entas en formoj, vorloi kaj
frazbj minim ume egala al nacia Iingvo.
muloj ,trovigos multaj ekzemploj, kiom sage kaj delikat-
sente Zamenhof elektis siajn formojn! En amikeco ni
trovas la amon; nikonscias la parencec6n inter fidi kaj
fideleco, inter seU kaj scienco, . inter litero kaj literaturo,
inter ideo kaj idealismo ktp . .:.... Restas do nur la ' supoz-
ata:,unutoneco, kiu efektive genla reguleco,
genanta Ja belecn de .nia Iingvo. En la arto oni starigis
kontenta 'por i.om da tmpo.,:mi s.cias; ke mi ginhavas.
. utileiafoje ke -oni:, posedas trezoron
ne' delru.eblan pr la intluo, de Ankau ni Espe-
, ta:ntistoi . posedas '1an nln, ,Esperanton. Cu
yere estas treioro? ja' vofusnin 'kredigi,
ke gi estas' senvalora, superflua, malutjla kaj malbela.
Sed lastatempe mi aQdis tule ni:>van
'specO"n<de:,atakO' ( '. e:, ke ' pro sia senviv, unutoneco
" "Esperanto mebanlkigas la vivon. Jen argilmento
dangera, kaj tamen senbaza kaj ne logika.
se:, i
a
formDi de nia lingvo eslus nellre krudaj, primi-
. 'tivaj, tnalbelaj, ne sfS prav'-
, igebla, ja ,ne det;idas Dudll; 1d0ll! ajn
. . - grav,a g1' estas, sd Ja Ideo, Se estas eble klaie espl'imi
" . gUiujn b!jmajn ,pensojn, . neniti Iingvo" se.gi. estus
. ";, a,rltmeUJ1.;sis{em.o/ ,povus .1 spiritn, vivo.
":Ca Jl .nur lavisto de, la . pellso, . Samtajte
c ,-onl al laMorje-slgnoj, .ke . ni" mebanikigas
'. ;, \a au Ja no.tj; ke ' Hi- mehaqikigas. l.a milZ!kon.
'f; sea dank' la ' for-nio ,de' ,ni a lingvo'

. princippjn de reguleco,. por distingi la belon. Kial do la
sama, ,principo ne estu aplikebla en la Iingvo?
'r Mi kOll,fesu la veron; kiem ajn Satinda estas la
interna valoro de Esperanfo, min allogis - mi
dirus . delogis "':"' guste gia lingva veleco / Mi ridojn
kaj: sentis larmojn en Esperanto, min gajigis kaj
edifis sCiencaojen Esperanto, m' trovis neniun penson,
neniun . sentoli, ne esprimeblan per Hsperanto en klara
l4li;.l?ela, formo. Mi je Esperanto kiel Ungvo,
kaj mi ne toleros malican kalumniadon gi.
,,1.1 cLa ' lingvo Esperanto estas mia 1rezoro,. konservata
sur; ' Ja fundo, .de mia koro. ne tempo al . tempo mi ne
povas la tenton, gin karese ' elpreni pQr
giajn brilon kaj belecon. valoro ne povas pen1igi en
Ja. dairo de l' te'mpo, sediJur plialtlgi! '
. :! . mi- ne I1raya, amikoj? . '.
. ,.. ;.A\ikonsilas al vi: bone konservu,' gardu kaj defendu.
,ft.an' trezor.onf .: ,"-" Zanoni
n
-, '
.:t,.....--.:-:...........,,.--. ..... ""-:-",.....--. ..... .... '--".,,,. ,,--... ..... ..... _ ..... '-.:...,.,,.,..;.... .....
\ " ' '-, -' . ,,,\
)- . D ' , E ,[ .". Z R . Q < ',',' -' - ;,')
7 e' , , 'I . . ,:.7
( inspro ', . , '1
\ :, \
, ). L' anfm' tremetas. ' '.1\ , .
7 ,,1 Surko:rdojn' (de l' lito , ,," 1
( , '-, ,Mi fingrojn mtas. ' ,.(
\ " ,'" F - , \ .
) , La kord oj kctntas pTi 'Ja vero, ' ' llnlOtl ,\
'7' , , .
(
Pr"i la ' necesa por popoloj ,paco, Neniu rabas kaj nni'u rompas . " . , (
\ "Pri' ,amo pti, 1', pfero, , $ed kruda$ono d.e, la tero venas " ,.' .
) (ora tempo '- 'de' laD(donaco -, Kaj )'a 'int-errom'pas;" ),
7 OA 1
0
F
o
,,' , '", 'l
( .' .- ". ( " '. .. , 'I,' ' , {
' )\ ; ( , ' '', ' Kord ftsonoras. \
:) ','o' o 0,0 o , Mi jetas for liron, . ' ,. " " " J
C'.- < ',. , ." '-. _:(.
':t,.,.--. ..... ...........,.,---. ..... ...........,,.,.--. ..... ..... ...........,.,-,.--.. ..... ...........,.,-,.--. ..... ...........,.,..,.--.. ..... ...........,.,-.......,...., ..... '--' __ ..... "--:''''}-: ..
. '
8 T o Kll. .. 8
,
T
,I
T Q
;.\UGUS1;'E ,ROO,N pe I'antfkvo k:aj ' de I', renesanc'e; De
i en ' en malriCa tl,e alf Bruxel/es.kun forjj komen-
familioo . La unuajn . ) ernejoJn li ', finis en ,ClS modeh la skulpJajon ..,Bronzepoko", ,Li iaborIs 8 monjl-
BauvaiS' kie lia pasis tra grandaj tojn nur sur gi!l' kapo, kun persista fervoro kj ,zorgema
animaj ondadoj .de senti- enprfundigooKiam Ja kritiko akre, atakis", lh
meDto kiuj . postJasl::; . en Ir J1rofundajn post- 'kaj suspei<tis! ke Ua. SkU[ptajo estas
o slgnojno Lr estis timemaj 'silentema, ' medi- sur vivanta J(Qrpo spiritoj, llltr jil la
terna knabo, kiull partelia parte Ha dellkateco iama- publicisto de ."L' Aurou": ' Clmenceau,
retenis de ,liaj petola) kunuloj kaj jgis 'enfermigemao Li tuj li<y1 kaj en la necesa .' momento
serCis la solecon; tll::' sin slaj.revoj, kiuj rapidis helpi lin. . "
portis Han sopireman ifniinoll al IlpvaJ,kajllekonataj celpj En 1877 l( faTis ell ia p,atTuJ\) pti longajl
per la rapid"j f1ugiloj de I'Jantazio;, En' Jr!! . dormetanta gojn kaj vizitis la monilll)entojn de J' granl;laj katedralo}o '
animo grandaj kaj "voloj, kies , Li kun .grandaj ilJlpresoj al Parizo kaj modelis"
eldlagranta fajro lumigis "Ia misterojn de- no-yaj kaj 'gis' ,Ia skulptajon de "St. Johann videb1a llun .en ,
nun ne kO,nataj , ' o"" , ," Jqmuze,o
. En Sla 14a jllro, granda_,decICl,o en . Ja aDlmo, , Poste, St;kVlS "JJlajstroverkQj '" unu :,"post la . aha'ic' sed la
li revenis en' slan naskigurbQn, Pa'j-jz,on, kle,li atingis 1a naskigo stis de
revon de siasoplro : li .aI la ' Eeole de Des- I'a lauskemaj akademiaj formoj. La :konstantaj . mokoj de /
sin". Tle li komencis labQron kaj I' kritiko ne povis. aflikti Un, pH fido .
kun .persista pacienco Ij desegnadis l gipsmodelojn, Ij:van-: li lab'oris piu: f<aj , t enis: Evo, Ja p'ordego : d'e l' fn.fero, <
'kam 1iaj inklinoJ tirls lin,prefere al Ja Iiberanaturoo De Ugolip, Belloita kaj la :pensanto, Vi.ctor Hugo;> Balzac, la
ma!eno giS tagmezo li khe'di& kaj'fnnis arglon Svitan.te ; de Calais ,kaj 'ankort1 multaja1iaj o 0-: .' ",
dum la posttagmezoj li vizitis ,Ili ilntikvaJn skulptajojn ' !.-a arto de Rodin ba.vlIs sian cradikon en
de 1' Louvre ; dum vesperoj Ji foliu mis sl'ajn 'librojn kaj _ 'Ia ,san.giga simpJajn simptomojn Ita
sinal la spirito de, ,M,chelangelo'. Intertempe, grandega artis,ta. SCj]s -'. pHiiltensigi
ankat1 la de l' (jiutaga vlvteno li kat dranie forta efekto J.i'dtonis ' profunde eD la ' stu'dadd de '
okupis la plej grandan parton ' de lia forto, - . homa' animo, ;en la mif!teroj de la d.orme,tanlaj sOpliej,
Sed siajn, IIbertempojn ,li ciam borle frl,lktuzis-: dum, 'rlbelantai afekci oj , kaj- Jremantaj pasi'oj; k,ies ' strecitecon ' '
ili li jetis sin febre en la 1aborbn kaj nahu-studadon, sur la ekster'a supraJQ; en lil svingigo en mov,on 'de I,f
Tiel pasis malrapide la jaroj. ,;, '.' ,:., . ' pQtenciala energio,lde l' rtpozanta:_kqrp,o, li povis' ,lig\ln
, En 1864, en . jilro ,li pretlgis sianunuarr kun nimlam superita fot-to. ". ,'eA
verkon al la publik o : "Hll!kapo kun frakasita ' . ' La "Bronzepoko" vot;toj de 'Rodin ..:.. Ta '
nazo, - se'd,la Saln rifuzis Poste venis prova:dQj ,bomo; Idu veldgas je la Naturo,figutas jU!'!a,D
daiirantaj prellkat1 15 . jarojn eri ' plena erilermigo 'Skaj ' 'svingigantan lJ movon. ' Nun' i ;C Nun. ekfluas,;
solec.o. La mi:ster.o de ,I' vivo levl&:"antaf " la ,sango. .en .Haj; vejn,oj ,' b:R ekkQnscias en lia;. eerbo'.,'l
kaj II divenls, kiamaniere modl1lis,.la klel '.: kliP.tfs . sopiroj' :dormetaQtaj ,kaj sur" Ua Rorpd kvazai .
la Vivon Michelahl!eloo ' 1811-:a milito -It \ irl cal vibre , baraktas i. nova -antaisento pri "Ja mistero _tle'
Bruxelles, kle II faris 'Ia :kari,atid.-jn de " j ' ;,Palaisde I'Vivo;. LiajJortoj kaj senfoj gis ,nunsenokup,j ,',
o kaj-Ia frisoj'ri 'oe: 1) "Palais. d' Aeadmies " Per)a -liberigas kaj kun sopirQjen granda, vole" ,
', )11 Qno ci tie akirita li v'ofagis ,al Ital:!? studi :Ja kies ' S!iIlgoon"das t ra
" ' '","- " '"
" .
. .(. ",. .
Iajn': suprenlevitaln . brakojn, J{:vazau gi estus mm
Rodin, . vekiganta . j' 'sia' konscie ...
La pulsadon de . vivo kasiganta sub 1a ekstera
sllprajo eksentis' Rodin ankatl eniormoj sajne ripozantaj.
ReT tio li venis pii "proksimen al la kompreno pri la
greka skulptarto ol liaj ' samtempuloj, kluj vidis en gi
nurbelajn pozGjn' kaj senenhavajn formQjn. Grandiozan
. de 1(11j ar.taj principoj ' donas la s'ku.lptajo
."Pensanto .1, por Ides .pretigt/ "Jeremio, bildo de Michel-
angelo, donis al li la impulson. "La eksteraj' '' detalajoj
de la homa korpo. - .ditas Taiije
2
- estas trezorejo
por la penlriso kaj por la skulptisto,kiellainternaj deta-
lajoj ' de 1' ho ma .anil'no estaS treiorejo .por la dram -
.kaj romanver)dsto" .. Kaj vere, .ciuj ci trezoroj estas apli-
kitj de ,Rodin cen; ci Jiu sta!uo. Ciuj muskoloj,ciuj artikoj,
ciuj .ostoj, unuvorte ciuj detalajoj de I' fizi.ka homo sin
volvas terdas, klin'as; 'slrecas ; en Iacservo de umi celo, de
, u"ueca, granda.laboro: Ci tiu sidanta homa figuro. klinigas
pro ta Sargo de la strecita. pens1jdo kaj liaj muskoloj
sajnas preskau diskrevi pro. la str,ecantaj :fort.oj de 'l'inter-
naj emocioj. Ni 'efektive,kia baraktado okazas sub
la suprajo, inter. kiaj doloroj 1a savanta 'Penso.
'. .' , .. Mi per Melaj , naturstudajoh __ diras
Rodin - per .tiaj,kia estasAa"Bronzepoko". Sed tiu
mia skulptajo ankor,aune, kontentigis min: en gi estas
io malvarma. Labsioj de, Rochejort kaj de Victor Hugo
estas iam pl,i gravaj: plilarge I'nodelitaj. AI tiu mia
dua metodo mi 'venis nur tra la unua, kiu konsistas el
lapr;ecize .konsiderata .etudo"; ,Ci lio donis al mi la
iiuatomiajn. konojD, la seiol!; mi komprenis, ke mi
devas ofri la :apartajn -detalajojn alla unueca, gebmetrio,
al la sintezo ,dla generala kstera efekto. Mi devas
lvigi al pii alta realisme, kto estas: ' interpretQ de la
naturo lal! nia Mi komprenis, ke la, arto
, postlas iom altrangan grandecon kaj jan troigon. Flau-
bert diris 1 .ll n' y aque les xagrs qui solent vraiment
,grands."3. Kaj \j prava. ,;J:ute kopii la natur.on ne
. estas ,Celo de .J: estas la plej
'perfekta' kopio, kiu estas imagebla: tamen' ne estas en
' gi. vivo, movo kaj 'gi nenion diras. Le akcento, ,la sentigo
kaj ' trojg de 1.a :gravaj partoj, lio estas bezonata. Oni
' de"as .akcenti la strecitecon de la muskoloj, la kuntiri-
'gjn, ,Oni devas elkavigi la trujn. La .skulplartone kon-
,si,stas el 11\' gl'a,teco de platj kaj, nemodeJitaj figuroj: la '
skulptarto . estasll!- 'arto de la truo] kaj tuberoj. ,Cio
dependas nur 'de tio, kiamaniere rii modelas, kiamaniere
ni ,sereas la gvidanfajn Hniojn . de la platoj, kiamilniere
ni. fara,s la kavajojrl kajtuberojn; kiel ni Kunigas ilin 'kaj
.kiel .:ni, ,:;olvas harmonian transiron de ' lumo kaj
ombro. Tiel ni akir.as la belecon, la delikatecon, la molecon
.same me.delad'O estas la respeguligo
'de ', E'Vivp, . Ho; 'sed
, 1'ii,.' PllbJiko .ne kp'mprerias cion 'ci. ' La sensciulbj dirils pri
tiaj .skulptaj :'. .ci .tio ne' estas finita". Kvankam la fini-
teco same dangerli .kiel hi eleganteco: ambau povas
mortgi la artor"; . ., .
, .- Per c(tio. ni hav;ls Ia Slosiln al la de
, .de , Rodin. Ua: ; iaQQrmanierQ' do, ests M alia ol
, 'ti1 ' de l'askulptistqj g'nerale. EvoJuinte pel' la. modelad-
dela gte1rOYkaj per la:studado lanafuro li
in, trofgot 'en cin sian vetkon; Lali ci tio,
kelkjn korpOP'f\rtO.jn au muskplojn ti forte ellev.as, akcen-
kaj la ceferj'n sisteme,-mildigas kaj malfrtigas. S,ed
.. per , ci tio estfls elcerp.ita (Ii a Nnk. cio: li porti.S en la
s1W1ptarton pr90lemon la. l,umo,,.liun, li trovis jam
, su,r' Ja' ,s.tatIl6j ,de;.Ja,. antlkval, grejwj. Lla klopodo estas,
" 1,0gi .al siajStatu\ij.) a ' lurn,oQ' kiu. traflpas sur
, ltUtas sur 'ja suprajoj, ,ekhaltas en la abrup!aJo),
Tl,lmpaS surta klingoj, krocigas ' al ta tpberoj: .Estigas
fortaj lumkontrstoj, kiuj perla .efiko de la ,a.er.o kun-
tandigas en deUkatan harmonion, en 'kiu ricevasakcenton
, < ellevita parto, " . : ' :" ,: " .
,;:; !,ta .plej . d Ua ,karje!ot estis lil;
pn)a . statuo "Nehtun , \tll skulptajO)
. .. - I- -'- .' '. ", . - ..
'. ,.: 1 Sur 'l1ia fltlpgho.
c
,,'" : .
z Taine. L;a jdeaJo.en la arto.
. '.,Nur la trolgoj estas. verf' gran'ilj.
oni mokis tiet akre kil ci tiun. Oni diris gin,
farunsako". Ankal! gia koncepto estis neku-
tima. Rodin prezentas Balzac en la momento klam nokte
li ellitigas ka] , iras al sia skribotablo por noli siajn
pensoju, kiuj lin ne lasas ripozi. La tutan statuon regas
grandaj amasoj; la vasta mantelo ell largaj faldoj eir-
kal!prenas la grandegan korpon, kies formoj nur kelkloke
, .
;
.,
..
Bronzepoko
13
p'or , keriia tlom 'pii trnu sin ' alla fira, .
malhumil 'kapo de Balzac, Ankau sur Ha potenca kapo
la grandaj formoj , Ija frunto
!>k
ll
l?j ' profimdeenkavigintal, la provo] ::eJlevigas :uka)
espnmas grandan volfollon; -Ia vangosto] elstaras-, 'kaj
la kunpremitaj lipojsida:s moka
kontrasto de , Ia , lumo 'kaj ombro donas al gi torton' kaj
jlnimon, kaj tian vlvon kian esprimi materialo povis
,nur la antikvul'oj kaj Michelangelo, -
La artidealo ,de Rodin estas mem , la Vivo: "La '
idealo - ' diras Rodin - cie, :. eie, kienartisto
metas sian manon kaj - kia arto, , eu pen tra, skul ptal ra-
konta, , ,' estas ja eg,ale ... la cefafero estas ke oni-ekvidli
en la verko III ,esprimigoJ1 ,de la ho'ma animo"En' la na'tuTO
eio estas bel a : la ma1lunulo, la 'junulo, la sufe o\- "la
Ankau la velkan,t:, f!o.r-o same havas slan carmo:n
kiel la apenau ekkrevinta burgono. ', Sola universala
beleco ekzistas: la Vivo". p, Varsnyi
K ,O N ,D L ITE-R 1AT, U RA
'o 'U S E :ft V " O '
, JyNA LITERATURO EN 'AUSTRALIO
estis uzat ' I de" la" -aitghi 'nrorateco " au ::'Ii" '
sekca"traneilo' de l francl'racUsmo, Amba/f j fakte finis
per primilivismo" per ,proklmado ' de - naoso, Idei de
regantaprincip modernismo. Ni la 'nun
, alvenanta ' Reneracio; kiu vidis: sangan de .la
triDa 'etiko h .ta kaj fu:urismo,
sin al la Belo ' kaj P'sio, i devos fari don," au J mond-Q
detru1gos. Oi dev,os 1I1n turni, al la 'vivo kun ,Ia
de 1', gajece- kaj:deziro; 'de'yas ,kredi "nul' je Ia:
sche',a -diO, kiu dancas; posedi gajan'- b;trdifecol
al eiu doloro ' kaj tragedio; gi devas', jeti milrClll
eiujn vaJorojn de rnemkontento kaj .. , :
' "Kaj ,gi esprirros la , vivo: per' nenia .
dogmo,: rezigni ' al -sufemrau kontraubatali Hin. ' Oi "estos
tro kuraga por uzi , unu' ,au alian .el ei tiuj rimedpj , pr' ,
eviti resPClndecn'. i, mortigos ,ne ' per -kolem, sed- -per
vid o, i ehos l vokon de Nietzsche kontrau kiu, el-
uzi1te Ja impulson: oe vj.vo ' en ,smem" malamas\iun ' ei '
impulson en Ia' aliaj., ,,La malnova mondo estas
anta, i 'mQrtu I Nin ne erarigu ' lioi 'k'e mul taj el
logantojpromen,an sur' "Ia stratj. , La' .estonteco l .de la
mondo restas kun tiuj junaj kaj Iiberaj spiritoj,kiujvidas
la.vLvpn- kier afel'on ,de mistero-' kaj belo, kruj denove
senvllaligos siajn ' okulojn por vidV'la ,diojn alveni teren
kaj .apud ,: kamenoj ikUI , la ,homoj .. .Apollo sur Ia: kamp-
aroj kaj Aph'rodde , suJ;' la '. liliods:klivj, 'l!ia miltiklj> kaj
kisojestas por tiuj, 'kiuj havas' korojn gajajn 'kaj kuragon
da ',ambici aj a,t1strali!lu?j jus fondis novan de sia deziro," ' ' , , ' , " "', y,
' tlll}1onatan gazeton, tttohtan ' HVJSlOn", La redaktoro Kelkaj pluaj konsideroj de ruajuna frataro, au ravas ,
verve . klarigas, ke "vizio" havas la signifon de mensa au okas la ge!e'gantojn individua vidpunkto.:, ;,Nj
klarvido, klU prezentas , al ni -konkretajon, ne, "trompon de . ,trovos, ' ke Rubens ' estas ankorau \' Estro de' l' Estonfeco;
vldsento" kaj ne estas identa je spirijismo au revado, En sed, ke BotUcel{i sopireme forvelkas ree -al sia_ mezepbka
,a!1taup'arolo ,: . (angla _ hejmo de fiksitaj ' kai ' deprimantaj formoj: ; ke ' epstein
hrtklStO, 1795-1821) klopodlS anahzl la nlatojn mter la ,kaj ke Praxitele" ankorai estas kondukanta ,lumo
faktoj imagitajkaj ' realaj, li uzis la komparon pri la bel- antauen." Ni malakcepta8' po'etojn kiell)ante1<aj ,Milton.; '
voea kiu ,ni imagas Ne grave , kia kajartistojn kiel Michel -Angelo,kiuj' eekor.e estas mat-
estas Sla efe'ktive, - li diras - , tiun' vizagon ni mantoj de I' \(ivo, malvrme ',onstruante impr,esajn 'kon-;
- kion, la hpagado sia povo, ,tio 08truajojn: :poetojn kil Shelley kaj au' pentrist.;.
kaj lB: kap,ablo,: vlzli preter la akiualajo, ojn kiel Ra/jael, ee , k.iuj ;temas nur :pri absl1\IiktO], ' La
eIs Imaglta analoglO en pll a1t.a ,kondico de sen soj Slieney-oj kaj Ra//ael-oj ,e,stas, rig'uaata-j
....;. estas Vizio. ,', ',' o . car 'e'e i1i"temas pri malpr:eciza kondico
, poezion kai -sameco mter Rubenska] Rajjael,' l{.eats , kaj :S/i.elley" .r)e '
"klU . lJbengos la Imagpovon per 'gajeco ,kaj fantazio": Cr estas fio, ,ke unu esta'S" sensuala' kaj la'Clhit ,spirit\1ala.
se ' gaj;co ne estas aldon(ta al Ia re 'lismo, la "pesto de Rubns ' jam formis cerbola
,
mate$,lon, de I' senso ,
Zoia au la ,Iocometor alaXla' de F.lllubert fine devos alaki ,korikrte kaj forte, kaj 1iaLWreprezntas' Spiriton ; Rajjalf!
la cerbon." i celas "pravigi la junrcon de, Aistralio'''o n'e nur havas malfor.tan. tenadon. :-de: !'\enso' kaj Ual mankas
per modernismo, s,ed per la kapablo ;, estr viva", al liSpiritq, .Kel kaj supozas, ,"ke 'Rflael , ,(t & . tiiiji' kol ,
Pri la granda mili!Q kaj " postmilita ' milito nia juna similas , rTteltse, at. Raftael:), -por ,esti
redaktoro skribas :, "Kpnsiderante la profundecon de.la au kaj
en kiun la mondo ,faHs 1a milito _ ear la estJ -phma!prokslme ,:de 'Ia ' vero:", ' , ,,,','.', ,
malamo estas febrajo, esprimo', de interteco, -ne forto\ - ' ; - Por l "Vizib" Norm3n ,Lindsay, nia, genia ' artisto
nun, porla unua fojo en la historio, pe;faras lerfajh .dekoracipjn de
lntelekta elekto ,estas 'esprimita en la artoj la :kaj simpl'aj gevlroj, k.ie$; nudeco' Sokas kelkajri, Li nkau
pnmllvrsmo, estas klarvldeble, ke se Ia' konscieoco ne . skribas d,efe'odantajn; la: nud'econ ,en la,
prenos supren, la , vivemo tro arto. , Cetere la gazetp ests
por sin repreni La renesanco eStas neceso .. ',' . uloj , kiescerboj ankora-u ne tonieIs. " " ",' L, 'E: T ,
'. J, nE
,por ell?orti teruro! kaj .por ,D ' um ll!- egrand,a
tIUJ, klUl dumgl maturJgls kaj nun ahngls maturlgon,Sur ' ara9gls hte'l:aturan konkurson kun Ja , premlO de Kr.
la Sultroj de ci tiuj kuSas.la argo de I' mondo hodiau, Nr ,O,OOO kaj .. honrario d Kr, 'K
0
mitatqkons,istarit 7
e,scepte ili turnas sin al el ,komitaj danaj ' kj' nrvegf' literaturisfj prr lir
ndo; la mondo estas kondamuita. _ Car estas .aksiomoFke part?prenis,' ml\lta[ dan1ti.
tiu generacio,;kiu produkUs la !11mtego, estas damnita tufE!. norvegaj- aufroJ, ,'famen; , gls -nun pl'eskau tute n'e kona1' ,
"Unue D1viau perspek.ive la ' mmtegon.i estis nur aiitaro, sinjoro ,. AriJcer Lars'ngajnis la premion' per sili '
supraja dela malv:ivigQ, ki.u.havjs pH profutfdli.jn libro , . tiel
kauzojn ol tiuj de la politiko, au ol eiui legoj' de s-tomako : per unu . ftapo Jam;slan nomon koriata, kaj fama.tra 1a
lau Marx, La , cent jaro ests J'poteo:io de la mem- ,tuta Skandinavio kaj e ofe"' poste mondo:
t
, .',
,kontento kaj ,En Anglujo - ,tiitj 1>ersonoj Jdel , , ia'P', ,1<f ep'
Macau,ley" RUSk!n eruin, SvedlO ee Alberl . Bonnter, Stockholm, ' en Filfnlando ,e-e'
vaioroJn la }Imo de glatmleneqo kaj .l!erner, Helsibki, Ahglib' ( ee ,)t'(}v.
1
de1i{Jai, .'
rac,iis!oj" 1a i,ntel,ektl) ,kiu London, en AljtedA. Ifl}oPb.t
_ "NJ dlssekcls ,kadawon' kaj Qort ' Nede'tlando Ce elJ Oefll)$lovakio .Ce.
ellemls pn la VIVO. , ,t " ,I losi 1j:
, ftAmb;au tiuj Ci direktoj - de ' mens0 estas malbo-naj. ' cn Hlspamo ce 'Fe/lpe D. -Ro/ao,; kj elf Germanio" .'
Car ambau estas f1ankeniroj al la .paralizigo de I' spi1tQ, e,e ,Gyldendalsther Verlqg, .BerJin:- 1..:,;,,- ".'-,; ',_ '<? ,'e. '
al -.!a',;ekstermo de Ciu konten!o pn La tngeno ' de la' libro es.fa:s 'tufe 8lla ol tiu i1e la'
.": 1
,,'
,:., .
\ -
9J'dinaraj :nun.tempe.- -i llrJtrakta!\ religtan. -probtemQn. En
.Bokny.t" -librQj) de. Oyldenda../, Dr. p/{il: Egl
Rostr.up alP:ibas libro,: '" -, .:", ,
'. : e$tas libro pi-i oni
trgvas Oe,.I(iam 10Aas homoj sur latero, ili Cim
'en lalJcrrria anim'O igis
gin , serCi dum- jar\ll\iioj 3enlllce ,' kaj 1<\
tieligiaj genij.trQVill Ult
la ,profesiaj teolbgQj,' , '\ la. tute' shnplan
lin .Ia' Illonloj " de , I' ,dQgmoj
kaj '.' mitologiaj ir/, e,sJis bli,ndigitaj
grafaj, kaj :histQltij.i ;ijaiardoj.:" , " , , , , _ , '
, . En ._Ciul k<\j; d\lmei\1j tempoj, inter!!e de
religioj. es.tis , k!lj; .-estlS. kiuj eiam re-
komencis ,tiun sercdon pri Oio. -tute ' egille, ,Cu la
parolo; estas ,prl Ia: /lindaj jegi'oj !lU pri. la islri1aj oli-
uloj au pri : la,.kristllnaj mistikuli?-j; Ciuj iIi lau sama
maniero. AI -iIi , tute malaper.is
la hazarda - Kh,l , i1i komends, ,kim ili,
tra psika: .. prpfun,Aigo ' e'1M ,mer;l11 ' ,1a plej 81;lpran
fOrJ,!!on de. I: kal , kun-
ekzlsto .kun.Ja OIQ I :,.: '
" '. Anker ' Larsen, atelst,a mistiku,Iq.. Li
ne provis ' per :sed per tute simpla
persona, travivaj'o. 1'1- fel,gi1n sDton, liDeri,gitan
de ' ciuj herdit!li: sislelT\Qj cle, re1igloj. pSikan
bazon, ' 'kaj . trii gviUis- ' lin eiuj"teoJ9gioj d la
mondo, al la graill1!j, he/aj benoj,-"kie Ia, mistik;
qloj :.de : la mondo Irovi s 'Ia plej . pi'of.lmdan: de la
vivo; \a kun' tiu, Oioi' kiunili
. '. "Per si,a , gr.l!ild libro, .La pe' la :sa4\1,'Qj-,
estas formlta ' kl.el multflanka .ka] Interesega H>I1\\no,. h
rakontas al ni la vJoj, kiLij ' li ,migrl!!, pri"I, dan-
geroj, kiujil H renkonfis, J<aj pri l ' lTIidnd celo ,.
atingis, .kaj Iirako,!lali tJel kaj l(lar.;ke '\nfnO
po vo.a I<ompreni. i , '-, ' "
"La de la ' saguloj" .esta$ la unu!! facile leO,m-:-
rakonto ;en' la ponda Tlteraturo pti -tio,kiQ
Oio onUrovas 'lin: ' , , '.' e: !f@1
LA UNUA TA()lliO:' ,
. t .
Hugo ' Csergo ;ne estas ankorau, fam verkisto, el'!
sia lando li ne .estas mul!e konata kaj dramajn
cesojn li tute ne 'havis, sed kiuj kon,as lfajn vei-k-
ojn; tiuj scia'si ke li estas :vera literaturisto, per kla,raj
ok41dj rigardas 'Ia nfernon -de ll aferoj kaj kun setJtant
kom iras otra: la bismoj de la homaj anlmoj. Lia novil
dramo 'ep ' teatr ,
nassance'" ne grndegan sukceson', kaj , ,ne 'estlls,
ce'rte, ' u oni ,en iu" eksterlanda' tea:trQ . . 'Sed
giaJ' literaturaj kvalitqj .
indigas gin :'- "' . ,.,,'.';
. ', ,,:t-a un uat.ag i* Q" modti-as ar ni la vivn' ,00e', la
bHnduloj. ' Hian . apartan ' sodon . kun ' g,i'a
simplan 'veran viyon . en la blindu!institutoj tiel,
efektive estas: ' ',:: ' , " . '.::/':
, t.a mQziko donas Ia plej multan "al Ia; 6lind,
uloj de aa. instituto .. ki'ilj - la :atendas 1a tem-
pon, ,kiamd li im okupoIr n 'lliaj .urbetoj.
Yi,ro volas :esti orgenisto de knabirlQ_,:"- muziJc-
iristruistnq, junulo. - La vjro kajd lf knabino,
denask-e' unu JI,i ' n,l,Ir
per ,t!lA 'kaj ' palpao-o ':kaj per rig;u:(jo' ert ' J a,niJnojn" pIi
:pr.oflinda " kaj 'Pii " Jom; ,ol- , Ciurigarda'd. Qe J 'vidantaj
, hom-oj: ,jfi revas ,pr.i' beta; pac vivado,
" hejma 'urbeto; Kj jiafu .venas la. urganb.- .'':';-!','., ,. ,','
, . : 'eUro,vis ,sabigilon kontrau. .ei(t:bljdeco, kun
tuja .eflico. < dev.as, injekt'j'. suo .:J ,okulllj.n;
Sed : Ia,kutadlo " estas" granda. vnen kaj '; po.vas . kauzi
mqrton aii :bi ,bodvolll 4irektro de la, ' i,nstituto-
do ne v'olas 'eksperimenti kilj .geI]Unim,5tatonde>,giaj
m La doktoto 'metn venas
at la direktora por ..ltrudi fa :kurctlon. Unii et la blind-
utoj- rests ' kaAite:- . kaj ., aiidas : ei()n; La
<thktoro, foiitante ]a-,saman :vesperon: al teatro"pf o, rap-:-
' ido ' lranSllrlll8. " al 'SIa-, 'nevineto' la kurncilojn,
v,olo' tie -1sitajn de lil ,trudema eltrovinto.La
flirtema knabineto; Jdu ChWl JlIcitetas:ta blin:dulojn kaj ee
kokete -altirls tiun junulon, kiu , amas la, blindulinon, ne
sciante -pri la enhavo de la skatoleto, transdonas al
la bIindulino, por ke -gi 'portu gin en ia direktoran Cam-
bron., ,L!i blinduloj restas scilaj en la kaj tiu, kiu
' Cion audis, eks.citite rakontas al ili, ke en la skatol-
eto estas ilia vidpovo. ' . .
La uragano eksplodas. Ciul volu, vid. Precipe junulo,
kiu nur monatoj perdis sian vidon. Fine oni decidas,
ke la plej aga,lakvilzaifi,arieo de la knabino 'estu la unua.
Sed ai, ' eksciinte pri la aangereco de la' afero, ne, volas
lasi !in kaj , ke li volas vidi nur por ekkoni la
koabineton, la. nevinon de la direktoro. Ja tiu mem diJis,
ke belecon oni povas vidi nur per vidantaj okuloj,
Kial1}- la domo silentigas dumnokte, la blinduloj Te-
en la laboratorlon ' Kaj _en la mallumo ili faras . la
operadeton: Kaj ti ekvidas. Li ekvidas I a u n u a n t a g-
igon. de ,sia vivo kaj admiras la belecon de la natuJo,
li ekvidas . la knabinelon kaj enamigas al si, li provas
rigardi en la okulojn de la blinda. knabino, sed dolore
di ras, okuloj estas fermitaj, li ne povas vidi en
ilin. En la . dela suferanta enestasla
profunda senco de la dram(): .Li ne povas tigardi -en
min, li 'ne POVIlS pIu 'vidi mian animon!" La kruda sen-
tenco pri la nevido de _""';' vidanta homo. '
Sec! la kuracilo donas vidpovon nur por unu tago
tiam oni devas ripeti la aferon. Oumte mpe la blinda
knabo, .kiu nur de kel kaj monatoj estas blinda, pro mal-
pacienco nokte iras en la urbon, serCas la kuraciston,
petas ,tujan injekton kai mortas. La kuracisto, vidante sian
fiaskon" ,mortigas sin. la blindulo komencigas de-
nove la malhelo. tondras, pluvegas, la naturo
, kaj li sarutempe ekvidas, ke la vidanta knab-
ineto nur koketis kun li, ke animo ne tiom
valor,/-, kiom valoras liaj blindaj konatuloj, precipe Ha
, blinda Imabino. Kaj li mem disrompas la r.eston de la
kuracilo, , ke nenin pIu eksperimentu per gi. La vidantoj
ja estas ofte mul(e pii kripl aj, ol la blinduloj, en kies
animo ree' regaskontento kaj felicespero, trankvilo 'kaj
kredo,
Oni rimarkas, ke la verkisto kaj aktoroj studis antaue ,
la b,lindulan vivon en la institutoj. Ne ,elitas do mirige, ke
ili devis ankau scii, ke, la lingvo por la inteligentaj blind-
uloj , estas Esperanto sklzante ilian vivon oni parolas
pri legado de E!\peranto-gazeto kaj pri ricevo de verkoj
elJ> Esperanto . . Tiu malgranda .rimarko montras, kiel lau-
vivt: estas preentita la dramo. Vera Nurhom

"
1,
-
l;J . .'I ,DL'' IO G B 'A F 'I O
,. ",'. " _ t


BUK E O O
K
o.1ekto. fle Uteraturajoj originalaj kaj tradukitaj de
,dlversaj. ailUu:., o;.. Eld: Esp. Triumf. - rakontoj,
kalejdoskoRe vt>tkmaoiero
kaj stilo - Ia-U\)refo aniulD':: La
tra'tukaJoj estas bone elektitaj : ' lai in1eresa;Jnovelct de la
dana St. St. ,8licher eslas , tre , placa sia rraiv,
senpretenda rak'ontmaniero; MereJkovski scias majstt.e
rerlvig facilan spiriton de la itala mezepoko, kelkfoje
mm ,Bocaccio .rakol1tus la ' novelon; l rumana
Camgiale per tre bonhumora skizo el
la aktorinoj; l noveleto de la hispana 8ker
imptesas per sla,', pez. '.atmosfer ; la nAano kaj Iia filo"
de (JorMj estils fame.!wnata cefverko.' .'
.<1,,;;La orginalajoj tre legindaj, ElI'a noveleto
de E. ,L; Osmond kara bonkoreco kaj amo al
'Ia Jiomoj ,kun aparta, earmo; Hoh/ov rakontas strangan
S01ftJiistorion pri kaj Esperanto, per ci tiu
ekpenso montrante sin de tute nova flanko; la tre
vive rakontita noveleto de Baghy ,pri kurioza vidna
\'ento frapas p.er sia. ,neatendita p,oento:
,Ca' stilo.esta:s, tre bona,.v,iva kaj' natura, Idu estas certe
merito ' anli:aii de 1a rev.iziinto, Zanof.. '8edaiir-
inc;le. m.aokas. ' , , , .'.,' (":'J$)
15
, ,
. -
K O NCtE R TA , K A N:'t A R,O
Simplaj "kantoj kun 'facila akompano' de
Redaktls:P. C. Brederode,kaj K. Veldkamp,La tekstojn
tradukis: Jn Zier.mans. Prezo! 5 svfr. '
Grandformata, 8Opaga muzikno,tkajero, kunbela ,
teralo. kaj vere; v,slora Ni 'frovils ' Ia plej
. kaJltoJn , ,kantatajn . dum k,oncertoj.
. Glordam; Beethoven, Haydn, Mozart, ' Mentlelsohn,
Cornelius<!,. ,Scbumann, Rob. ' Franz, Love;
Woyna, !:Serat, Martini' estas per siaj j plej
belaj kantoj. 'Ktbme 'enestas du earmaj ftancaj kanz'onoj
ella18-a cent jaro kaj ses belaj
de Esp. kon<;edoj certe ne povas malhavi ei tiun ,kaje-
ron. La.traduko de Ia. tekstoj estas leda kaj qone k'a1flebla; '
Ketkloke tamen Sa]nas iom rapide Ja,rita, ' eble, malgrail
la 'grandaj malfacilajoj, oni estus. po,vinta trovi pii feUean
solvon, pii nj)vajn rimojn,pli perfektajn Sed
kanlate tio ,teTte n!! oni ' euos 1a bo.nan ka\lteb-
lecon de' la tekstoJ. (-las)
DE UNU SOLECA ANIMO
:DE V A,SE.L' J ' BR O' SEN:KO
E1donis; Orien.ta , E,sperantist<i Propa:ganda . Institu\O; '
1923 .. ee . s-ro Hujucz, .
Commerclal Press, SHANHAI, Ainujo, - Prezo 18 anglaj.
pellcoj au 7. ,ri.tsp. kup. -: Bone kaj ' bele presita 9O-paea
kajero en 16 formato. - Klara ' facile komprenebla,
f1ua stilo. - Negravaj pekoj: superflua uzo de la nedi-
finta artikolo - en la titolo, kelkfoje el"ara.uzo
au de ladifinita artikolo, lai'franca
- ne devas"fari - - devas ,nefari. ':- En la
poemoj ne tf o ' riea ririttr.ezorp, ',pii riea apliko de'
elizioj, formanta kelkfoje apenau elparoleblajn vortkun"
metalojn, klel monstrbrut, verrabband, ) k. s. - La tuta
verketo famen estas' Ieginda ,k ar-certel '
, Post la' trovieas la portreto ,de ' I' aU.toro:
La okuloj forte k.nfetm'itajfaral? 'Ia . kvazati '
vlrinan iom severa. - Cu' tiu ei siumdeano estus ' la
daJieera revoluciulo;' klun forplas registaroj?:Cu li estus
bona amiko, de f,linujo, kaj de la, tuta, >homaro, klel
skribas s-ro Hujucz, en la A tl t a ti i> a r o I o? Ni
rlgardos! La un'ua parto de la libro jesi je la
unua demando, kaj kJarlgi la kauzo.jn. - La dua l'Ies
eln kaj jesas la duan demandon. ' '
"Unu el mia lerneja' vivo" plorinde monttas
kiel venenas nehumana, senama instruado en Moskva
la junari infankoron de ' J' autore. lHel li
lernas, ke la fermitaj okuloj .ne vlaas. eksterajndiferenc-
ojn, sed 1a koroekvldas
t
ke mallaudita .'estas
' pii aminda kaj inteligenta, ol blankkoloraj
malicaj instrui.stoj, Ti li lernas, onklon de
en belega ' unIformo, sekvatan ' de arb d leutnajitj
brilantaj, Cirkauatan de 'gardis'toj r '
sur la brusto ' per ordeno, 'kian nenlu alia p.tsono havas
en la lando,l- nevidantaj okuloj povas ,gajnigLabom'na,
,kruela, malklera rusa ' policano, - ' kaj almozulo, \kuh
cifonaj .. vest oj kaj malpura korpo pov.as aperi pii
pektinda 'kaj bonvola, ol , princoj de 'familij. ' .
La dubanto je eio - cio, kio \ estis instruata
li duba!i autoritaton, justecon, DiOD. Cion'.' -'- Kru
poemoj montras la st!kvon . ,
"Homarano" li ekflaniasen '1ia koro fajre
la ko"to fltpanta- pro ;hom:.aJ(.
Se tiu rigida kovrilO ni ' klare , vidas .Ia v.rn , .
animo.!l, veraju korsentojn, de 'I"autoi'o;' :-'; Wiu ,-neniam
povus esU ra,banto kaj rajdanto de popOJoj," ,aiLJdasoj
. . , . " ,'; i ,', '," ,
" . 'gJm"a]' del' venkint ,artneo;fril:f,ti.Ju.mfo I
de , all,daS' en "La , tago' de , .-
. ' la 'yeojn de morJintoj vunditoj," k(ipUgltojj vid .. . ,:.;
, vinoj kaj oifohletitaj ,seribezone en mi,zeron; $.uJera1c. , .
, Kaj li ,kmpr.ehas, en la serlo '
da catmj,. kJfrluSaj "R,akontoj de falinta stas
vana klopodo 'ami nur sin 'mem, , Jati ci'on,: p,oJ;"certigi
la propran estadoh, - ki,u J1ur .tiom faras ' dum ,si a tuta
vivo, tiu 'restos sola, tute sola, korttpatinde .,sola.' en
malseka autuh. ",' _ '" "
Kaj SJr:ata ,Qrbo,, . klU vidis lagloron' de ,Ainujo
dum miljarp'j l1itinde belajn historlo}n"pri gi,
- volas morti" 'kiamrab{stoj ' blankaj kaj flavaj, a1tr'anga:j
kaj , 'samlanda'j' taj 'fremdaji' jgas Ia fortan,
antlkvaJl, kuhuriiean kaj atnopJeiJan hinafi popolon, en la
pomo" ae ,I .nkulturo ' lid blilDkhom,a ma:tforta:
senhonora"monavida, mizera skla;v.o: - La ai1tikv'a atb6 "
ne . povas morti;Ji vivi. ' kaj ) a/1:sk\l1ti "laplendO.jn
de kompatindj, tre at'entindaj ' ligurdj de ' hi!1a mizero;
kij venas ' por - konsil.o al la - arbo, kiu
silentils, sUentas,. 'ke povas komprem 'tIur.korp ,plenl1,
de amo, La suda soneas "Pri la lando' de revoj", li
serea'S' la 'Ce la lubo" antikva,
li eksentls 1a feliean, insulon, kiu kuaas sur la ' maro de
amo eterna; gi ,havas havenon, lau , intimeco ' nenil1m
; ,en -tiun baven on . f1uas l5elega" riveto de
heeleerpebla gojo; nEn' i iloras la fl o roj ddideleco
kaj krSkas la, arboj de virtoj;, {je' a:lt-ieas
. de libero; tle bri1as la suno' de yero,la luno de
justo, ' la steletoj debelaj artoj". 'Lazefiro , suda ilyitas -
tien1.a .prinjempajn foliojn verdajn, junajn .-korojn.
Se(1 la sinamaj-,senarnaj koroj n ' 111 "' resp'ond!')n de
la arbo antikva, demandtta: pri tio, :..: iIi ', ne"ko1wrenas
ta sUentan '. aver,ton de 'I". iJidtibas, ,d#bas
pri iIi ' klop.pdas' resti,kaj restadi : hjma:j
brancoj. Kelkaji,1re :malmultaj nu'rkom'prenas Ja: 'v'okoo "
al. la lando -:-:-de revoj, kelkaj, tre ' malmtiltaj Dur
kompi,<cnas nLa , sekreton ,de unu ,malgr,anda knablno, .li:iu
Q()nas verdan , ,kronon, por la frato mortohta, 'por kies
enterigo '$i estQs v,endata de la kruelaj ' geonkloj, lI.iel
ankau Siaj vendataj ,,,1Ii lIavaj,
tamen nur ,tt-ma'lm u:I taj kunsentas <kun "ljoJ!lo
mizel'e ' mortanta post brutllla .. s\lferplenavivo
J
"i"" DlU'
kelkaj . k1opoqas 1wnsoli Idu je ,
. prezo d, sia ;,Vnua .trezoro"<, egkonas , la :liru,elec.on ,de '.
sia sorto, nUr ' tremlmultaj - ruge"velkontaj , iltunai
folioj kOllipataS "La knabtnfln kun '
kiujn .sango', kaj pj>lvo, .ki;im--ai'ekiras
re.trovi Ja rabltat la ,
' shlo", ,,';' ' " ,- ,
Sed 'aUtoro komprentgas al ni ' tiujn tak.entojJi, kaj
rli ne pIu _ volas 'esti ' dubaJitj 'sinamaj ' folioj, ni -vola,s
ankau komprni la, alvokon I'.-suda .:zlflro;-.,Jwnstrui
ritem la 'Iangon ',de leli,co; kies vojon
blanket-rUa lurtl ' de 'amo, la :verAa stell'adio, .de
Ni ankau volas nustrl al knablneto na/1jara, ,ke ,ne nur
, saeull ,kaj aitl'plenai, tratoi devas frue, noru;':', oj ankal1 .
volas. murmur,eti al 18:, ,malesp'er-a
havas ,rajton;.al felieoj ise II ce havas gravatf',Suldpn', de '
sufero pro ,iamaj.;suf.erig'Qj; "'- ni anka/1 al.14
kripla knat>ipetQ, eKN'idi en soneo, \>ke AL ]a' ..
-t:erte &i teeestbs ,Jbela . kaj feli'es. , Kaj 'oj
sanlgi, la ': vvndojn. de }!,'malgranaitj "pietloj,/ klij ; -<lirl ' l;l I.,
kompatinda htna 1cnab'ino, kaj al ,.Jcnbin'oj;)"" "aHa
kaj aL eJuj lunajvirj. ,.1ce "pr
marSi la' vojoi) 'de vivO' oni ,bezonas ne grandajn ;pledojD;
$ed' grandananim.on,. ke 'por bataJi la ,blitatp. 'de vivO
ests de tlgro, nek iJlufoj--:de eevalviro.
sed la 'Volo ilecida, la klara rado, .la kOlO,. -1c'urag.a,.i -,- ta ..
justa, :s,cio ,profu.ndaJ}ri , .
. "am' al homar', ,am' al liber"'. Sed .1a ,"Antaudi,o 'de
ciganino" ,'-:- Uaj konkludoj - ins:tigas. 'atpi - . .
La homa sorto estas eiam, esti tr'ompata perflde: "elkan"
diras veron, ne trompos :n'e :trompos
VJO ponardo kaJ mortveneno. Jes, helplloj " de diablo
Mele <vin 'ltlpos detrui ion ajn, sed atentu, vengQ' kon'kau
aliaj au .via sorto mem, peniam, 'povas' plibdhlgi,
senton de 'malftUeo. - "Malesptra korU", ja 'ne p..vas
trovi tratan manon ,ee -plej
la plej forta barllo neebIiganta ",lkaj
tar , ilin ,atendanta kun eiamasuspekto. : l:ia}ila
impresoplena : .Lulkanto instruas: "Se ne rajdos ,:vi
aliajl1, oni rajdos vin; se ne rabo' ni aliajn. , oni fa1;i'os
nin
U
La spedojde>'Ja. infal1aj jaroj instrU:ig' Im. bone,:ed
novaj Ideoj ,;lau blankhom'a 'stilo" hardis malm,ohui rutan
,- t,
, Tlon -al ni ns.truas Ja: verket,o, eu ,ne,. :ti.dbstruis.oln
, bone. , ,[",,' ,", ", ','; _ .. :-
18
. .
, ,
. '.
;, I.
. ,
"L ,'o , , 'P 8 I '''H E
, :J. ' SCHOOB
1.,
. ,,..
kaj
flugrlqj , kusIs etendltaj kontrau
ta (mus1<l stono: kvazau papilio, kiu sidas sen:'
.;.
lKj sI rigardis al la horizontoj."
.Si estis la tria prjncineto, ' la plej juna filino
de:-la maljuna estro de la de l'
Estiato '.' Si estis ciam tre soleca siajn frati-
si vidis, sfan nur dum
,momento ,ves pere) , antau ol . kaj, kiam,
si , b:9;vis okazon, si f0rkuris de la mutri1Urema
nutnstinp,
maJprWcs,umm;." tna1'prok-
a! la vasta JP.,n,do';, foreirklUmis , en la
, .. , Ho; kiolJl.: sLdezi'is ' iri, pH ma)prok-
sJa,len .. kasteld, (ri al herbejoj, la
la opalaj
,eter!!j , q'ceanoj , kaj poste al bu malproksima,
, Gigan,temasive;kun tricent turoj, sur ' la plej malproksi!T)a nenio, kiu , brilis kiel pala, pala
aHa ' pinto, derokmontaro; la ' lumo" . Cu iam' ja povus eliri trans Ia' por-
en lanubojn, ' degojn? Ho, kiom si deziris serei, 'flugi .. ,
" Sedla pinto es,tis ' bena: kiel 'aItlando, hO' f1ugi kiel la paseroj, la k,Olom-
,kaj 1.a kastelo mejlojn longe; kun rem- bOj,' la aglJ. ,', , ,
paroJ? . Kaj si klakfrapis per siaj f1ugiletoj , malforte.
!<aj cle levlgls turoJ, dronante' en la 'nuboju, Estis, .sur siaL malfortaj sultroj, du f1ugile.foj
kaj. la, ;kasteloeslls urbQ, aHa . sur' la de grandegapapiliO" el travidebla
bazaJta' Toko" , ,. , r '. -' kovrita .de karmezina kaj malhele flava polvo;
la. kastelo. cirklumis, J kaj lazureta] kaj roze vejnaj, kie ili alligigis al sia
t11aJprOksi?1e" phmalalte. kaj 'ph tnalprok- dorso,kaj SUf ciu flugileto brilis fajre du ' oku.;
:slme;. la, valo] de la ,lando, dlskolol'antaj kun la loj,' kiel si' la vosfo de pavo, sed en koloro
. horizontoj, unu ' post , la alia , kal ' eiain, eiam, kaj. brUanta ' kieI' pistita juvelafo;
konstante, ' '. ; . ' ' safuo kaj smeraldo sur veluro, kaj la
", .Mala:ntai la hOfzontoi' a:liaj: horizon- velura oKulo ,estis kvarfoje metita en Ja bril-
tOJ; . malal)tau '. la roze 'mal.ntau la pulv,on de la flugiletoj. . , ,
oraj.; maJantau .la griza, ,pala, nebuta, svarm- Si ' klakfrapis per ili, si ne povis flugi perili.
anta; kal la 'lasta " neniam ', estis i videbla: dum , T ,j tio , estis sia granda eagreno, kaj tio, ti6
-vetero ' aperis malantai la horizo,nto, .ciam es'tis sia: pripensado, por kio iIi utilas, tiuj '
alia hrizonto. ',. ,; ,:" , f1u.giteto,k tie sur siaj sultretoj. Kaj si ' skuis' iIin',
.npost. la alia, ilipet- kaj)dakfrapis ilin, sed si ne levigis ,super la ,
.en !prvlbr?utp,j' ,n'ebuloj, kaj subite ,dis- teron; sia subtila vizageto ne serenigis, sia nuda
,tmglgls prectze la silueto de ilia rando, ' piedeto restis' Iigita' al 'Ia tero, kaj nur sia fre
I , Trans la altaj turoj ' pretersvebis de tempo malpeza vualeto, kiu siaj
al tempo Yu,alo tl:,e .. sub,e . sal1mis blankeblankaj membretoj, s'uprenflirtis
riverego; kW] akvpfalo, en de flugileta,
J nesonqeblan, ',kaptrnan abismori, ,.._, I Ho, Jlugadi" sereadi, vagadi, svebadi... Ka,j
.t .,la;, ksteto fa ::plej , dum' tu taj horoj 'si revis"kaj sidis en la kreneJo,
altaj kal . gis , en. la: plej ,Ia okul,oj malproksimen lagnuoen
ce1'llro]- Qe ' Ia . tero. <,' ,. , la kaj .siaj f1ugiletoj kusis etenditaj kva,.
, " fa 'p,Ji altaj ol hamo, ofte kiu senl!10ve ...
LA MORTO DE PSII1E
. vagis si', de 'turo :
,al turo, ' de ktenelo alkrenelo, kun reva rideto.
Tiam. ,Si ,rigar<;lts, kj :eten!,i{s Ja _, n:ta,non Ambauf.1anke d!,! la vojiro de Psihe
.. al ' Ja steloj" au Iigar{iis inalsupren en la subtaJ ftamuraga'noj, 'gigan,taj purpl,lraj fajrolan-:
Ja ; goj, . kaj .. La volbo
S1!blte Q1eliS' anta . rep!lSlS 11m kaj klam PSlhe ngardlS malantaGen,
Jf'(oKulo]l), -Kaj lon,gtempe si sidi staris .an nura ,brulego de flarooj. La , tlam
P1:alpfoksimetl; rigaf ... , ur:agijnobolis ,citkau si; sia pie,ctoJa
,dantal, . k'!Jfl., . v2 j9, fajrigi,s. : J.,;a aero ,estis _ Psibe,
""," f>.
1,'2'
animo;,m'eqi , brulis, :m.em kauterize Sl,: jrl' 'pli' I'kaj pii
'ne sentis la }irttJantan Jajrovarmegon, kaj si : ' .. gestis si . ir( antai:en :
el la vivantaj .; skarlata] krateroj, ' Kaj si ' tfli!t gofis, kj 'si kl1tis ':' , J, ' I
kiel sp'iralo'jn.1'a ip(fer<t!:tl. . Si , fl,m,or.kaj fantOniDj.' ("' 'e ._' ,;
himerojn vosfa:rabeskoj';, dU9ne' , '
duonebestajn ;, duone draka,ln,
f1amajn marcevalojn;" Bi . sputante ' Kaj la, fll Illalt.' ''Ciei'9,'c'; 'a),
pliardigis la fajran brulegqn; kaj sur la .'JaYsra ,;cie}o; aI ,1,a ,
suprenb'ala:ncignte; fbrflHgjs Psih:e', .
la fal)tomoj. ',. '., .. ,. , ,', ,,; . fJ a)ri oj. kaj ,,supe( J
- FantomoJ, en.la skarlafaj Hamoj : , ' . '" > .. , " w ' . :, ,' .. . .'"."
- yantaJo: vantjol, " , . '.,', ... , al1-a,
SOJ1tS el . la la nura responqo fanto"!Qj, x!rlmu, . la ,fla,mol, '
la koleraj fantomoj er la krateroj, ,"' .1O;ter la , ';< ;' , ' - ,,- ., .
Si iris", ' " J -:-' Fantomo] .en 'Iar . 'pure-blan- . ,
Si ,Ws antauen sur la , voj o,. 'kiu etenqitgis. ka(
antau si. Kiom :certe. si IrIS, . klom trankvile L, g
e
, :;:. " ,:
Sl ne' timigis? Ho, sUro multe sciis, pOT timlgi - .,- vantaJo! Kanls, la fantqmoj qol,(!:e
. kaj ne-eede iri r Cu la ,ne' sonis ,eam ' kaj serene; kaj dum"la pl;lre kvieta ' kaj ,;
pH ' ldare kj .se'nsange? La(ge ' n Psilte ,[espoo-do l,a .. atendatt'taj , pe'i1tbfaFantQj;
sia animo 'kaj 'estis kvzclQ sia propra vtbns, la
w
granda de,sono.- .
en la fajro cirkau si. Car , kiam' plj '. go]a tnl,o" ' , ' ." ,' ,',
,f1ava iglS la brulego cirkaue, sulfure f1ava,pure , Psthe nemon I?lu A:delJlan,dlS, Sl ,
flava, ,pure sun-orflava" tiam gojegis sia v>oco Slan kaj Sl kl,lrebs. la brako] leVIta);'
kvazau si scius la respond()n: , ,', ,. " tra Ho"
- . Fantomoj en la sulfurflamoj, fantbl11oj ,Jla"!?); la .
la sunoflamoj! ' , ,) lh en Sla faj'r-o .
s
, 'd t" . la pe.ntvundltan 'anlm'on ' '.' ,',
, , I q e IS , , , , ,. '.,'" , , ' , . ',.'
, Ridelante si .anluenkuris, kun goja' kn ' large en.;
,marsado,kaj tom rapide :si ,hlt0J ;' flons
.sur ,ta vojo ma))arge etendiganta antau ??nod.oranta] kaj ; ,
Sla] pledo], ' ke maJi;lntai:, sl , ,Ia respondo devis ' malvar,meta) ka] "" fresaj';'. : Kvazau ' 'akv,o
. por atingi sin: ' , , ,sai..?J0,La . blanka]
- Vantajo, vantaJo! . \, .',\\' <
Hol' gi estis ciam la sopirviolono, sed ph
sem o mildigis gian tro amaran maIgojon; ,1a maro de argenta
plenda maro ' igis ' kvaiau karesema ; ' la' nego, .'f Ul, 'lglS ka]} kvo
miloj da ,vocoj fandigis per karesetno" kaj "pii ' rned10 dedolca
rt)alprokslme, en, la lazuro dolca de sulfurflavo . kvazau . nerezlstebla revo, paradlze ,blanka, . kaj
en flamomaro de lazuro ,en dolca ', la iomete sul'kitaj ondof'de" saumo , fork'ndukis
pejzag.o, en altaj' bluvastaj , lUllflamlan- :: Psihn .. ,Sur \ond0.i , ,nflg
is

. gO,J ne pIu furiozis la inferauragano, sed. ' bJ,anka en. ,orfi, de ,. hawJ, '
phdol<;lgls j , bonefika malvarmeto -'- demandis ' TlO'm, bonehke: lh 1ll0,vlgl, ,la ., sq1.!mantaJsulket-.
ankau Psihe ne pIu tie-I rapide, ' sed fl tistd s ; umantaj , ondo; . kel Psihe ' fermis . la .okul 91Q,
sopire ,sia Vo.co: ,.': '\, super sLSiap lipoj ,,rid;etisq,e
- Fantomoj en Ja flamoj lazuraj . " "ki ,mi. dolca ",""':' .
trov,os la ]uve]on por Emeralda? . ' ..',' . La ondoj forkondkis" sin, 'jetis. sin "
" La sopirviolono vibris tre' dolce; la' fintomoj, . sur.ta ,teron ,, :", ... " '.. . .:, .",' .
kiuj svebis enklare blug . fajro, hnUs ' . - . ..-
' pli dolce: - . ", ''''1. .;' I Emeralda '- por' 'vi . mi.', -trairis Jainferon
. -::- Tio ' estas yantaJo, Psh; ,tio l:ai:ilonge'; 'de' marnj;,:"gluaj ..
' .. " A ' . ' ,c. " ,,' ':: -. ,
S.l 71krus slan gOjon, kaj forkunskun, SUpI en- " de l' '0grQi9J.' ska.,rlataj' : kal '.
leVita] brak oj ft:a la lazuraj lunflamoj, >, Per .: 'laUlonge-(je f l'Zuraj fajrol tra ,blankaj' --",
sferoj pl,igrandigis la c,iela ' arkajo; , ";' &Jfm.i i.' Ja' nfere; res-<,' ,
. kaj pii hetaj igfs le:t flmor; '. t pondis ; k-iam mi fa Juvelori; "
,Ph bonefika' igis la ' .malv-rmetQ " , '. ' ',' ' la leviltanoj blekegis:, VantaJQ;' Jailiinieroj, .sibns, " "
, Kaj blanke cirkauvagls la fantomoj ,; ' . ' la?fantgmoj ,. resS:ltiig: Va'ttfajb ; kaj la:t-uta sopit:- ' ,
, . Blankaj fantomoj kun sopiraj okuloj '; _ .kfitab.:-.;. vi,glono ,Yibtis : i? .tf ; 'tf, :' ',' ..
taj sian malgojon de : tte , maigaj,fi '-.'tu ;vj ;min, tVantajo "
. Kaj la fantomo.jrigardisal Ps,ihe; la fantmj ,:
dolce ridetis ' a1 "si ":mirnte ' car ,si . v:ivas; "1Jj ': I di kaj. " , p-e ekzlsfas.,
I ',( , ,., ," . ;;,:...:. \f f. '1',. i )<"'.J" .,", .:'/:_. ".
\;
" ' h',J <estis terhr. , "
, 'Regilo, idblo,' flamis 'de "kol.e.ro,
fa:dns de kolerd, . kaj flamo ekbruHs ' sia
"karo. ..' . " :.' ' . 'f
, ' ,Crrkli-t1 ''gi .. en:;$ankta, ornamo; en lesta', vesto,
kaj brUo, tremets
siaj' "''I'ein'a;ti6j.- 1-0 -kruela , !iperis 'sur sia
. okuloj ,. svlis Hel
'HL:estus bl:;ndaj ,pro sia pcopra
'" ", ' multno,mbrajn bridojn.
, ,: 'Sur' tra 'postaj piedoj, 'Ia
.' ,Ji : kaj ,mQrUimo; , ,kaj la
'Rapide 'kiel
, .
la popOlo, ' '1dti la _ vOjnn .xaj
Psihe' vidis l-a '
' brue'" spirante, 'i safmante, blekan'te: ;blovan.te,
piedfr<\pante, tiranie, kun okulojrondai, kaj
' , ' ' ,
Dummomentq si ' statis senmove: . fiere, alte,
perloblanke prola sankta tiam la krueJaj
huloi sin : kaj la cevaloj pledpremis
, sirt. klel 11oron. La trimfcaro de Erneralda tumulte
tr<!-nsyeturis sur si, kun la de I' tran-
,radoj, kaj, dum si mO,rtis, klej frakasita
!II)Q pie4premitaen sia propra blanko, si . re-
memptjs sia;n maljunan patron, .kiel sI 'sur '
genuojn, en lian barbon, antaf oj si enli,, '
I hglS.
'.
:: Si mortis .. , 'sed dum si ' kusis fnlkasite en l
koto de :homkarno 'kaj sango kaj ,I,a, ''s(lnktaj
roxQ'j.pluvis sur 'sj,ar(' kadavroQ nerekonlijan:: .
Si suprensvebanta, kaj sentis sin -
kaj kJara, ' kaj estispli
ol iam, kaj 'snlis sur siaj sulftoj dJce vibri dli
_,_' . .,:;'.':,1
sttp,er, -sia propr;::::kadaVlO., \
' saflta' ' ifIub'p,, ' '.n nebu10 -de -kiunsi
poste : ne pIu dis1ingis'kajsi rigardJs, malpeze,
blanke kaj klare, mire al sia pied,preJ1tita. kprpo
kaj ridis; strange kaj pure kaj infane mirig4te
sonis sia rido en la nubo kaj baJzama , odora,
f,
1--.. ..... "--.. ..... ,'--:....,'--..... .
- . , .; . . E : ' K " ;8 T A Z O
. ),
f i
. K. Jt E u: A, i ,o c '8 A Y

)
. sed nun mi desiras la drapirojn violkoJorajry I.. .
)

paJajn psalrnojn forsiru, disportu la vento!,..


Mi elpasas ' el . mLmem 1 .Ne estras pIu
(
)
La morto korpon mian! Mla pul mo .
),
' ,f.
Spiregas en'a Unika-Cio .
z

De eterne por eterrte-! Mi kune. k1inlgas kun arboj en la vento,
t
Kun pluvogutoj en polvo,
)
Kuregas ' kuri .dkorio sovaga, ridegas kun roz o vipera sur kampoj,
z
" mi veas en inatenoj' nebuhir:avedaj,

;, , Eo fajreroj , elektraj 'mi saltas, ' " '.
, sur, svirigrimenoj de masi1Oradoj , ' ..

K<\j en 'furiozaj ventoj
!'

, GalQP'a:.s mia vt' -eterna Volo: ,
Jen, tie :en flu'glacieja, murmuro kolefa de I' printempaj riveroj,
, ;EEn f
1
u.lmira,rt!a ]um, : en

n a sOP1r de , .... alanta ston',
Eo konvulsiol de ]' ' kre.arita vo'lupto, "
,
Kaj en la ,kune sona-nfaj;: ,g,oFgOj, kune svingHaj brakoj,

, ,<;' En la atak' terura ' de J' a)nas' ekirinta alcelo,
(
, )
En ,cerbkonsuma peno de I' genio vojoj,
),
I. I-
'Eri fajro, ,nventego,en snbriio, en !cerbo, '
z

,
Eil, la eterna de I' . Vivo .eferna tra I' spacoj eternaj r .. ,

mi I Mia Mem' ! '
;, " ' . Senpersona, konscia; giganta; ununura Vivo!
z
} ,' ; En. vejnoj ,miaj bO,las J,a Sun' 1 _

t '
En la piedoj )a suk' de Y Humo!
(
t ,'" HO',mirinda arbaro .de hpm9j! .. ,
, ),
',: . Jnt,er brakoj uranciga'S' brakoj . .miaj;

,J;: '.: '" K: i . ,la de I' felico . . .
,
.' " . .. ..... , .... ----." .... .... ----." .... ----." .... .... .... ----"''-----'r.
't,' ;h "". -

, " '
'

ti Itl tJ 1'-1 ..
:. ..
. "
,PERSONO/: ,La -de , Jeffa espriris
, Thomas Hawklns, kvlndekJ'ara, kfudtrajta ai1g1o. , En la ,okuloj de Moabia flamis la f<llsa brif(). Jle
, memamo kaj , senkoreco. " , " .. , ".;' .'
Mary, Ha dudekjara, indte bela Robby ('ridante): :Tiaj ekzistas'nur en la fab:eloj.
' Pasia ; " ,,' " ;",, ', Abu: Ne kredution I Mi al1a: okuloj,de
Robby Holmesl dl.1dekkvinjara veta mo- Moabi'a, Ankaa vi 'kons ilin, ear vf jam 'e's'tas ' kateni:ta '
de: la vira beleCD. Revema, hez1tema. , '"l " de jJj " -.< '. ' )
Abu kvardekkvinjara araba ,kal'avan- , Robby HmJ *i <tiras I ($U-
Ole-obruna ' densa nigta barbo kaj 1.on" b" t I J 'ff) H w . ' 1 J f ea
gaj lipharoj, fn kiuj ekbri1si am argentaj VIi ' o lau ml ne , ,P u;" " Sil, I :s. -
& Trankvi1aj gestoj kaj paro]maniero. El. la multkoloraj 'l:eIJa-: ,M -j 'ne lacigis. , 1 ;
eif.onoj de lia eluzita ekbrunas la bronzo Robby: ' Sed jes'! Pii .ol .onu vi ta,ras en
de lia nuda , ',' ", , "', sll'ma pozo -' , ' ' ,,., ,
lta,' ' knabinb, bela tipo d,e, ;,Ia" - ' . ' "

. , " leffa ,' Mi ne ,estas Jaca.. < ' ,
autO' tO'n Fajraj ' O'kuldj, penqanta, 'gjs , ,' Robby: Por 'I" h'odiaua , tago jam "sfieas ' . ' . " m9
r
g
aa
la geltuoj, vigle alterhanta sed :silenta, humtle . d' . k '1 I f kt , . '.' t ' W V'
b tl
h t k d "'Ian , 't Ol ' ,' a ll au a ume,e .oj Jam ne augas. I
su m 6an a .on uto. '1 " . ' . " rope,,,,a " , '
sur Ja estas Jejja (kun ,lohga ,via sin,:
letgJ el ', (Fqrla,sin,t.e ,sian loko, n,' Si
Mehmed felaho, ' jun, sed kaj krlrlli RQbby : (dlstpte pakas SlaJn pemkoJn.) ,
muziklst.o. " :t" Abu.' tu vi ke mi
SCENEIO.' : . , ,' ,: ", :,' Robby ,inSine) :
Oazo en Ja regas la figll'o ' ' Abu(post iom da Mi , ne ear ne
de la kies malbelaj akre t l ' po,vus ' auskulti via animo; mi ' dirus ... Via anirtlO
' Dekstre 'kaj: ma'klekstre' de Ja " ' nun, ne, estas .
Sfinkso perspektive kuSas plimalpli 'grilndaj i<im ' Robby: Stranga vi ' , '
apartenintaj al la grandioza Dekstre, en ' -/ta . Aba: g!lrdu , vin kiu ' ne havas'
malan,tauo de la staras teuda, kajan,kai larmQjn, ear M portas ens'a
stre estas ' !idebla la ' enir;eja ',parto alia :A!1WJ" ' '!Vbby: ',Kial vi : ei al mi? , . ' \ W
la mter la brulas ,kles Jen ' " Itbu: MI kqnas aVlde la elrkauprenon '
ekflagras, jen kaj tiam lumas' nur la de vi aj I;>rak?i. , Ia de , viajHpoj, la' ' .. ,
ardajo, Antau la estas 'penlrjst,a' Ropby : frl Vl p:ar,?l,as?, 1, ., ,' , '
stab/o, sur klu iom pentraJQ , flgur,as 4a; , Aba: Nur blfil'!kl.l,hnon ml k:onas en la"karavano, "
en la I<elkloke pal Rohby : Mary Hawkins? , ,' .. ;Eh ,ideo! " .'
tropikai vegetaloj rompas la unutonecon. ' . Abu; La ' " "
En la momento, de l' Robbykun . palett o ' RoMy'; Sl la Vlrmo, edzlmgmta. ' ,
kaj penikoj star.as antail 'sla stab/o kaj pelltras, Jeffa Avu: Des' plf dangeta .car' /a, la
klu pozas li, star-l s suralta inter M ,unua retiras sin, s"ed: /a virlno, 'klu
sfinkso kaj la iajro., Mebmed kaiaten,t e;' Ia-m, kiso, pIi
observas kelkloke trulta}n, en klU} estas fet- l?ob1)y VI laptazlas. slnJOI!nO Hawkllls estas olte
m/taj serpentoj, necesaj al ' la dancado. Abu Firas sidils ',kun mi, ni estas -intima, sed pIi. Kaj tio
sur Ston'o apud 'Robby. ,',' , " ;;. ,,', . ja estas Sian eazori, ..
UNUA' SCENO , ':, ',: ,Li ,l!ur il,retere
,n bb ' Ab' , t::" 'l,n M h ' d n:-: ZOTgl Sla edtlUo! , sed' " ,: . sed tlO
"'o, ,y, U r ,zras,f!JJa, r! me , ,!pkerau' nemon slgmfas, ' tro , DI es tas 's:amlanda-
Abu Firas (daurigante- rakO'nton, parolas fabeln)-ft-' :n.ojkaj. ', . '" ", , ': ',' -; ,
,Illere): Kaj vean'te kuregis en la nigta :Kun Abu: Vi ' , la !dam gi
,$.iaj fIIrtantaj 'Iudis la zumanta super la f1atas, vian valltecon, 'sed kredu,"'ke"kulpa ' estas tiu vi
S] kuris freneze . . . ' rino, kiu, sentas sin malzorgat, Sla 'edzo penadas '
Robby (kun 'Kien Si"kuris? ' Si, ke Si ' povu gul la vivon,
flbu',' Neniu scias. Ne'niam revenis. ' de la :' ", :,'
'Jejfa (t;eyeme kun en la voeo) : Kaj la blank- Abu Eiras,yi pentri pli nigra
vJza,ga : ' ol gl estas:. ",: ,
; Abu : La sinjoTo Sin kaj poste fOTgesis 4a Abu (kun ' trankvila Neekzlsfas pii nigra .ol la
tutan La facile blanka ,-" " ,-\ - .
en li fa1igas . . . I " RoMy: (kunnerva turnas' sin, li kaj rigar-
', "tfl'l: La lar.mas la sangol1 de siakor:9 ' das kaj -melankolieantai .sio.) ,'"
\(aJ en si a ' " ' ' " ' Mf!hmed (scivoJe rlgrdas . 'Ia en la, Jadkes- , .
:-(?obby : Vl, tropikaj JlOmoj, "ami tr .. . tre' . "f'. tetan, klun li tnas ensiaj Oni devus elSirl eJajn
', I!!fta.' Tre I - . . " vemindentO'jn. ; " " \.
(Moinenta dum kiu' Robby embarasite 'si1'ntas.) JefJa: Estas , '"
,'Qbbby: Sia beleco estis , Mehmed: ekmordi iun. " ,
Sinjoro, tu vi" "ion 'pri Jasl:clavino .. .0,.;; .' o'.
la granda levis al ' si sur la 'trO- . Me1zmed: Rigar.d'il! Oiaj;okul-oj br.iJas kiella viaJ .. '
ear Siaj ardaj lin kaj li ' mem, ' jeff,a ,' Kiel lamiaj .. ; " "," ,
per 'Propra mano, elpikis tiujn ei ' " Mehm,' ed: len; jen, ,rigardu, tie,l' gracie gi klihas sin tien
Rdbby .' Kial? " , ' , ,.' .., kaj reen; kiel ' ev:/,. du m la , .; .... :' , ';'
, Abu .' Car Bi neniam' larmis. Si ne kaj Siaj leffa:, Kel mi:dum' ':, , . (subite) Mehmed:!
sorevenenis, frenezigis tiujn, kiujn Sia Lasugiajn venendentojn . .: .. ' , _ ' " " ",
' , ' " Mehmed: Cu vere "i deziras? i ekmordi iun,;
Robby: Siaj simllis 111 Huj de jeffa. . jelJa': jeSl (emfaze) Di (Si rigardas tra ,
' feffa (kun rezigna simpleco): Sinjoro, miajokuloj ne-, la: . ,i." " ,', " , " ', i, '.
,nh,lll f 1bu.' Pardonu min, 'shijo'o ! 'voUs
'Per mia instruo kaj unu ' vorton mi" ne ,estus 'dirinta,
se mine konus vin. Vla anlmo estas pii blanka"ol la
ebura korp de tiu virino kaj. tamen, ja skrl bite'
ke malforte kontraustaras tlu, kiu mem dezirallla pelcon.
Robbi: Cu vi ko,nal? min? ' " .'
.Ab.u : MI kortas vin kj' :ankau miall rason.
Robby: Mi ne komprenas vin.
Abu: Se en la dezerto floro, tiun
povas nur, la samUmo. ' '
RoMy: Pri kiu vi 'pai-olas ?
Abu: Pri Jeff. , "
Robliy: diris ion ' al vi ? ,
Abu: Kiu tiu silentas kaj Si amas vin, 'car vi
estas la unua , vlro, kiu ekvidis la homOl.1 ' en Cu vi
, .
AJphonse I,-egros
, scias kion signifas, ce ni .homo"? Homon vidi ell ' ni kaj
'ne la de 1adezerto kaj ekzotlkajn cifoltjn.
Ne, tion vi ne , povus ' kompreni, ' kiel .ajn mi klarigus al
j, car vi ciuj estas .homoj", almenau vi nomas vin tiel
kllj tamen vi. estas la, unua, kiu ne pro akceptis
nin ' egalaj al.'vi. :Ne monon, sed vlan koron \Tj et'endis
al nr kaj ni amas vin kaj .. tial amas vin ankau JeHa.'
RoMy: Kaj , tamen : '. . ,'", ,
Abu: Kaj tamen vi iras preter la diamanto, kuSanla
antau -vi sur la vojp. Via ,koro ektr.emas je la penso, ke
, viebrie dronigu vin en la cirkaupreno de blankaj molaj .
brakoj. Mi ,scias, ke estas proksime la tempo, kia.m la
elcdeziro kaptos vin. ' .
RoMy: Cu"gardi au ten ti vivols min?
Abu: Nut averti, car l.tento mem alvenos baldau . ..
, (Ekstere eksonas longa rldado
. " ,' deMary Hawkns : "Robby I Robby !") .'
< Abu.: i jam etendas slajn f1ugil9jl).Esru singarda! Tii1
ci virino, ne havaslarmojn"kaj okuloj ,slmilas al tiuj
de Moabia. ' . '. _ ,
" (Ekstere cjam Ia: voo Mary : .
slnilall! Neniam! -Robby I") "
f'Robby:, tiup so.noran Kiu tiel
korec povas ridi, ' tiu ' ne povas esti maJbona.
Templlto
vidinta. Robby! Li mallerte saltis kai stetnigls sur la
tero., 'kiel rano kaj kvakis, kvakacis. Hahaha I Kun tiel
komikaj gestoj Ji palpadis sian sangantan piedon kaj
ti,elbeste kykadis, ke mi ne povis reteni mian ,ridon
kaj mi ridis kaj ridis kaj .. " ' ,
Robby.' (kun muta rigardas al Abu.)
.. rAbu (post momenta pauzo) : t<iu fa Jas de cevalo, tiu
bezonas flegadon, sed ti u, kiun la kamelo fetis de siil
dorso, bezonas tombon.
Mary: Preskau trafe!
, Abu: La de arabo ne tion koncernas, kion
li vidas, sed tion
r
kion li pensas. ,
Mary : Mi ne komprenas, vin.
La .sinjoro komprenis min. (Li iras al la, tajro,
kie Jeffa kaj Mehmed karas.) ,
(Pauzo, dum kiu Abu rakontas la okazintajon per mal1ata
voCo. Jeffatuj kaj tiras post si Mehmedon .
Yi ., ambai. foriras al tiu direkto, de kie venis antaie
Mary. Robby meditante rigardas antau sin kaj Mary,
: kiull' incitas lia silenl0, nerve ektidetas.) ' .
Mary : Nere estis komike . . tre komike .' . .kaj li
tieLkvakaOis ... mi devis rideti . .. kaj ... Se vl estus
vidinta tion ... se vl . . .
Robby : (ekscitite rigardas Sin, sed ne respondas .. )
..
21

. Mary (embarasite): Sed estis vere komike. klam II Mary .' Ne!, _ ,', ' 11' .
klel la rano . ' .. Si sangas la tooon,) hial ,vi Roboy: vi volas Ptl l:eigi vin ' mem :kaj jeti,vinaf.J!l
rigardas ' min Hel inie,tlo? , pasio, al la freneza volupto, .kiu la ani.mon kaj la
Robby: (ne :., "1,, noblajn sentojn de la ,koro disSiros en cifollojn?
Mary .' Vi estas prava: La " tuta afero ,ne Mary.' Jes! ._' . " , , '
komika . . . l esJas iom .malgaja ... Kiah'i RoMy.' Freneze, ' tute fieneze! TiQ ci sigoifas: farigi
rigardas min Herl penetre? .' sklav'o de bestaj inklinoj. Per unu salto fali gis' la hivelo
, . Rbbby : :Mirlgardas ne .vin" , sed v:ian ' ani mon. ' .: .. ,d h prahomo . . ,' , . . '
Mary : Kajv,j 'trovasgin malbela. Vi jugas min senkora, Mary: Sedvivi, Robby, vivi I ,
kruela . . . .i::' Robby: Mary, vi eraras. Tio ci 'estas la morto mem.:
RoMy: Ne! ' Yi havas koron, sed vi portas gin ,ne en Mary : Sedtiu ci morto naskas novan vivon, tesigi citm
la brusto, vi,aJ Hpoj, en viaj :okuloj. tie, rHaton kun l pasinto, gui la vivon kaj akcepti cion, kion
sur via ebura k.orpo . kaj gi 'prpponas. .\liriho mi .volas, esti l<aj sQle yjrjno, kaj
Mary (kQQstetnite) : Robby; .vl,estas tre stTanga,. hodiaQ. de cUonojn, kiujn' ,.la sur min
Robby (ekscitite): Kial vi mensogis? ' kaj sinforgese- a1premi min al la viro, kiel la ino de la'
Mary : Mi ? ' '1 " d,ezerto alla !lia, Vivi 'mi volas por Ja viVo" nuda'
Robby: mensogis? . . . ,_I ,,' realee!), 'por la, amp kaj ,por ,tio f " ','
, Mary: .cu miJ,mnsogls? YlJ Ro6by: Mary, 'vi ne kmscia;s pri, via paroU);, 'Vi estas
Jes I VI 'Mi eC, ,ni .scias, ,)fe n}flllfadt,aj pensi igas
VI vems ne por rakonh' lan absurdaIOI!, sed. ,. ' . . . vm fa -cnuo, la , manko de, tiu medlO, klU nun estas mal-
Mary {kun rigardas , aJ., la okuloj ,Cle-- pro.ksime. vi, La.:
Robby); Sed? . ' , ' , . ':i . de tlUJ CI ,duonso'lagj homoj, latro Ilberavlvmamero
RoMy : Sed; vi volas la komencian ludon . . Kion t;le' la 1;1(,19 tUis; 'venerie :,vian ariimon, kredu al 'mia
vi deziras de ni '? Enllo' vin .I<ap.lis ' ,\qaj nun por parolo I PaseJOi'lhumoro, ' kaprieo ' estas 'cio .ci ; ' kun amaraj
vi sercas Judilon. :: , " ,', . .' lanI) 01 v i pripentuS', gian efekUvigon: ' ! ,' . ," .'
Marv, (prenas liajn . ,m,mojn kaj J! , If,;:j > "Mry: Ne, 1 Ne) Tio ci veo : de. mia
se ne ,hel 'esta,.", se 'm,1 ne' .sole' ludllonJsed ,. ,.:" . , de -Ima 'vendlta korpo ' kal help'kCt,o.J helpkClo!
Ro.bby ,' ? ". ' , ' , "" , . .... , , . :' : R?bbY, yi 'll1in, ne volas kompreni.
Mar (.;knaas.): Klel korplke Vl. povas demandl?" , ' Vl anias mm . ,; les, Vf amas 'mm ,. . '.
RO,bby {ofe!1<1ite turnas si'n al h; fajr,o ' kaj faras klkaw ' Robby (slllgas sur tono tendo. Post iom
paaOln al Abu). .' , , : '-,, : da , medito): sinjorino I : Kion ' ,mi , sents ;kal' kionvi
vidas' en ;miaj io ',a\a,":" \a ..
la Ih , f!lrlOze .Mary: La s@pno je amo. '" " ' ,,,,' .
padas la " Robby: Ne" sd dolro . pri la superrego ,de' , blindaj
AMbU',' tu ankau , * pasioi .' ,. ...'. ,
ehmed : ' Jes I - ,., , .. ," . . 'll I . . ' , " , ., ", ,
Ab 1:
, ' " d (L' f' k 'M t. tl) "" Mary . Sh, ,V.l ne jhavas koron. " i"
ll: ,II! ml rlgar os, I onras un eume . 'i.'f' , Robbv: 'Mi ; h'avas; . volas .flugi :I\l, flugilj de
, TRl A S C' E'N O ; <,II' SP!rito . . .e$ti. ligita arla 'profa!la" realeco
, RoMy ka; Mary ' . " ' de .t ,I .No.Ias rlfugl ,aJ }a
, 'c'. . . "'k La vivo :estas - tiel' ke estas honte ' oleTl
Robby . al ,l fajro kaj metas sur ' Iuligi 'nin
braneetojn)., , ','" " ". ,. per nekonat aj, :'maeste misteraj lorgesi pri 1a
:., Robby,' .. I , . 'lt' :alkiii ni Jen Ja pO,tenQ, la arto,
RoMy ('.urhJssln al ' al): Slnjormo f ' " '), kaF gla beleco 1 -', ., . "'. . "
Mary: ; Cu 'y:i KOleras min?, Mi: promesas __ pliborrigO$J . Mary: Vi ne 'ests , pl'ava, ' RobliY. "La ai'td . estas la
Jes I Vere t ', Robby, kara Robby I " (Porpeto ' Si .kuqme1as ,' de' lavivo. , Lil ' viVo estas,'la sola ki,ni
la manoj.)ltIlekolehH' lv\i plibonigos. .' ':f". povas ' cerpi iabelon. 42a':artlst6 -'do' 'devas koni "Ia
Robby ; J,yi , estas tre' iolana, sinjo'rino. , :' ." ': '. -de' la le V:o.las fa'rn ntlr palajn ,siluetojn.
al ' li kaj . flate,. prem,!s 'sin al li)': Robhy; Ka} se 'Ia ,graild!1j ' pasioj nelwnataj -, al Ji, : li dev'as,
mi, ke mi 'mensogis. Mi knfsas,' ke: mi, v,ffis- 'senti arno.-;: '
,nur por vin kaj es ti Ce vi. tu lio nesuf.cas al vi RoMy : Jes" 'sed .tiu .ci amo pura kiella .
Cu ':tio ne ' suficas al . ,. ' , ci? . . . suno, pura, radia kaj sankta. ',' ,.,' .- ,o, c", '
. ,RoblJy (kva,1.ai1 tremante pro ekscito): Maryl Ne, ne . Mary: Por kiu? 'Por kiu estas -tiu ci ideali!revo, se vi
ho ne ests permesata . " ne, detas ,' .. :Priperisu, Mary;, p.efliun volas. mi? , " '. . .;
, '"Ii ne volas; -ke nii .. .. ke vi vian edzon : " . . ' ': ;.' RaMy: Por yirin(>, animon
Mary ,alproksimigas al Id. Ua).: < Vian . kaj a.ttlJpsferotl,ge la am ne infej(tos per1de"
Son ... vlan,var"1an buSpn .. . . nur .unufole . ,. ,. ' ',,;' meral vulgaraloJ. . .. ",;,.: .. '. ,
Robby: Mary!! Ne! '," fIIe! (Li turnas sin for 'de' L)1.f ' Mary: ldeala ' .amo. infa,na re,yaqo ... Kaj ' cu yi espera,ll
Mary Hah.aha! Kaj vi .serioze kredis. min,.? trovi.por 'vi e.>taj,on; :kiu ci eksterordinaraj:n
manon.kaj virJ:jbbY (postmomenta, rimedori
Mary (ekkrietas pro la doloro, sed pdst momento . Si por savi sin ella poteneo de tiu ,i Jes! Mi trovis Stn.
provoke rigardas, lin): Nu? . . Kial vi ne batas min? Mi Mary (surprjzite rigardas lin. Momentoh Si ne p<;lVas
atendas ja tion. Kial vi ne pugnobatas min? : paroli Kaj embarasite mordelad;ls la Iipojn, poste. kun
,Robby (rekonsciigante lasas forgHti Sian ,manon el la la certeco de, r venkonta koketeco si demand,as) : tu .si
sla) : Frenezajo! Pardonu min, sinjorino. Mi estis tre 'VIII ..' esfas :bela? ";c . '
gara. (Li sed post momento li denove ,tumas RoMy: (ne respondas.) .'
si n alSi kaj en lia voco 'v,ibras la malespero,) 'Ne', Mary (post momento, pii kurage)': ,Cu si estas ? ,
Tion mi nepovas toleri piu! I)e post longaj semajnoj vi Robby: Por mi Si estls: bela.
faras kun mi -tiun ,kruelan ludon, Vi trouzas l11ian sinreg- ' Mary (triumfe): , Do ee bela Si
a?on. -Klal? tu vi serCas impresojn, aU- vi 'volas uii min konasaln?' ," \.' . .,' ,-
klel romanfiguron? tu vi volas .min 'turmenti kaj detrtii , Robby : ,jes.J ."
Cion belan, kiu restis en mia animo kaj poste ridi, ridegi Mary: EI Loni:lono? Ji'
senkore ,kaj piedpremi min en la koton ? -'" R.obby: Ne Felaho! . Mia 'model o . ; , ' .;
Mary: Ne! . ' Mory (kun eksplodanta ridoJ ": <:Jeffa' JeHa I (Subife
,Robby : tu vi volas mortigi mian 'kaj foq5'eli seriozigante.f Rob\;ly, aercas . . \W,nun ' mel'isogis, Jom
mm el la vivo? . >l - mensogetis. ,Vi V.9lis hQfigi . min',
1!1ia modelo! (Kun aitrudtta rida.) de ta de2erto
kiel ' amkonkurantino '" . la: senkiJlte vaganta 'almzptanta
dUno, . ; ' Hhaha I ' ., ". " .
RoMy: ' vi ,no mis" ' sinjorino! Aimozpl!tanta
sed estas Iii mia pUTe, senmakule " . .
, Mary (kun vekieailta lekscitieo): Eh! Siapartenas al
tiu, kiu ' .,
Robby: EQle korpo, les, sed Sia ,animo .. . : ' '
Mary ;Sia '3.Dimo! Hahaha! La .animo de, la bronzko'lora
diino, kiu' la poean atmosferon de la am:> ne infektos
'. .
. per -eiemeraj vulgarajoj. -<ia ridQ sublJe' kaj' kOler
ekfuhn3s 'siaj okuloj.) Rid-jnde! Mi mal8atas sin. . <
Robby: Vi malSat'!s .sin; Car' Slan lullononi ne .blancis
.en la mdio de la supnij dekmiloj. vi ne konas lI
amon. Nur la ,senbridan pasion, Yi konas, sed ne la silen-
pjecon d,la sento. Lemu plori, se vi<yolas. 3Jt.li. Se
vi' nernos rezigni senp!ende, vi povos dri, ke vi konas la
amon. Nun vi povas 'Duravide aeziii, sed ne ami. V oek-
tfe:ziris ,mil,-, por Judilo, . gvar,di-o ne
estas kaj nun vi'ktedigas' tion al vi mem,. ke
l1'in. . Via ofendita ,v:anteco -i.nstigas vinpor' tiu
ludo. ' Post kelkaj tagojvi, malSat@s ankai1 min, ; mi' Jle
fetis min surgenue' anta" 'Vin je via uoua rigardo, : je via
unua ' pr.ovol(.a' rideto, pflT kiu 'vaeetiselzori, la honestal1
" .
maJjunuln, .kiu farieis por vi nur te,da balasto, kaj kiun
vi nun Vi, Mary, imagis min tre facila vlro, Mi
ne amas '1(in, mi ne po,v,as jimi vin, 'Car m devus poste
rifug! de nii mem -... mi ...
(kies mieno dum la parolado ,de Robby espri-
mis pii da, espero, nun triumfe . interrompas
Hajn Robby, vi !imas min, vi !imas la amon, vi
timas ,klo rilataS' min. Robby, vi mensogis. Vi ne
a mas tiun knabinon, si estas kaj servas por vi nur kiel
fulm.oforigilb. Vi
La Oaiety-teatro
, Robby: Ne! Ne! '
Mary: Robby, vi amas' min kaj sole min. '
"IRobby(kun kreskanta malesper-o): Ne! Ne!
, Mary: Vi serCas kaj amas Dlin ee en Sia mizera eslajo . ,
, Robby: Ne! Ne! ,Ne! .
, Mary : (proksimieas al li kaj parolas rapide, flustre.
Si portas siajn atmilojn en la batalon por gajni
Jes LJes! 'Jes I Mi sentas tion kaj mi mem vDlas, ke estu
.eJ. La interna Jajro 'en mi, perla magn.eta forto de la
vero estas pii forta, ol ,via bel a kaj falsa filowfio pri la
vivo, pri la celoj de I' arto . . .
Robby (malespere): Silentu! , Mi ne volas askult vin,
Mi ne volas . . .
'Mary : Nltn vi esta:; slib Jllia potencD" mi eslas la

(-{ ...... _ ...... --.......... _ ...... --..... _ ...... --,.,--.. ....... soj.a ' ' klu lni " sottp via,: 'l(aj fl". nl'a, ,Car "
,\ .\ eio; 'ldo ni, ' servas min kieJ ' obeema ' sklay.
' ) E GEN D O \ ba soifa varmego de, sopirsufokaj nOktoj, ' \li. senlima
'" " dezeJjo, en kiu vi sents 1de la soleco
7 ,Moto : '( v.in premas " kieJ la ter!1ro de I" m orto., III amvoka hurlo
(
Jen ' ni de lil rabbestoj 'en la nOkto, ratropika tte:nezO,' de la,
,
Rn 'stero: ;". boligita l cerho - pela,s vin nter mijn brakojn,
Revlta nla Arkd!' c)" . . : .tio dekl.aras tiun verpn, kiun' 'mi Iiavas ' surmia
)
Kaj Promesita .Tero. sino: For la falsan filozofion T Foi'! ;" , ,,' . '
7 ' A, G; abOwskL :
7
admiro, sed ,kun nialforta kn-
( , aron (traustaro en la VOco) ; ne. '. .
)
' Post tiu )' Mqry (neatentante ,pri' a( votlbj, <laurigas}: " Ami kaj
De . .. Kien velas? - ,';nur ami. .varmege, ,arde, kiun ni
7 vol us levi jam '7 sopiras kaj , tr0vi,I]fe Iin kun .plen. si,nforgeso.
(
De tiu kaj ' Viii
i
havenol! ' ( ' Robby, ni trovis unu la alian. Vi amas"min kun J a sama
: " lirana pasio, kun Idu mi ainas vin. Sed' Bgas vin
, Jen pa, sas tagoj 'kaj post jaro , " Ia. 'I11t:n
s
Og
a
j?j, de ,Ia.
) )
. MI veko s Vlh el tlU nar-kotO'. MI vekbs vm per sol a
Iras I', Itr!butd. . ' kiso demia'soifa ... (Si sin tute .prokslmen alli.)
Je -jam bildo de nov Robby (kvazl1 . senkonsCle): ,' Mary, ml 'Ire .. tre . ..
(
7 Okulojn logas sur verda reduto _ ,(7 ' tJ aperas 'eri la fond kaj kun dolora rezigno rigardas ilin.)
La 'mondo ,nova, kvankil1 nebuloi, Mary : Ne tit;IlU la vorton ! Diru, diru do, ke ' vi amas min!
)
' De pli niaj ' pusteuloj. :)' ka'j p,er kOll-
Mary ' (klln 8inguJta histet;ia , en kiu . aKlamas la
I Kor' scii ; la jarmil oj '7 triumfo): Fine " . . :fine . . . ' vi . . . J. mla". (Subite. i Jjltas
(
Donos sndanka '( " sin 'kun aLli;i' kaj,. kun
Cp niaj , \ mieno ' si propcinas siajnlipojn je kiso) ,nur unu
'\ " ", kison . . . nur' unu ... kara .. , .' / '
, PrLni fOl' gesos aulai1dos kun' beno? , Robby (en tiu ' Ci ' momento rimarkas sen- '
)
klam de r epokoj " 'm.ove staras h fajro. 'Li perfore' kaj ,krude
Ni putre' sub Mvol ' de , ) , liberigas sin el siaj premantaj brakoj kaj kvazau korire
I ' ,., ) ,,'krias):, Jeffa J Jeffa.! " .:'_ ",c,',
(
; . Se estus ebla ti/I ( , , "
IJ. profeta ' ektremo I'koro <. _ :," <;" K VA R;A SeE N 9"
\. K.ien konduKaS, nin ,Ia Stel' per gvido, X ' RoMy, Mary, fejfa, poste Hawkins kqj ' Abu
)
' Cu lum' - , \ , ", Mary: momentQj (Je' scias, sed
Kaj la Morgau, misteron kaSanta, ' 1 poste, rimarkinte' la jeffa, ai ' provoke,
7 Spno,s ,per lingvo nia Esper.anta? t Z" ' b,atalprete rigari:las' in.) , , " " ,
(
, l: ' ' feffa ' (antauenvenas' kaj laJfas' (nter ili) : ' Kio plaeas

' Cu iUJ' l1(stor,' ' \: ' aJ' mia siqjoro ppr or
aoni
.al ,ryJ V?, .,': ',.' ,,'
,.. \ c R'obby ' kun, febca ',; rapideco, 'estas .
SJ1r: lagan,lumon prezentos ,\ ' ,ke li, pen serCa's 1a pre manta sitttcio) : Mi '
' Pri ' ni - pasin'taj jam .esperantistoj, F ordonas al vi, ]effa! ,MI : nur petasi,' pete.gas. ' Rigardu,
') Kiuj pupilon fiksis en etonton 7 'mi n I. Mi volas ',vilii .vi,lljn ok,;,l jn: v,ialn ad ni-
Kaj kredis ' en, ardeco pia" ( mon, mi volas p,er VJa la pu sa
Ke estos . . , . ' de, mla sango, / Vlan voConm.1 .... .. s audl, Vlan
7 , .., ) ' .voecin, vian,' muzikan .ritlon ' . . , ' ; ",' '.c,':> ,; ,
(
,Cu illlereson ( : ' Mary sed okuloj ,fulm"s) :
vekos sorto, \ '., " , . ,' '" !
') S I ' )' . je/fa, (simple, ' sed kiln kora Mla sinjQro
. e nian revon - ena am' senfundan; , ' " dlltas stra.nge. ' lu ofendis Iin. Mia .. n, sinjoron Ju
En tombon knni nia , per okulo). ','. , '; .,.' , _"... . ', ' .
7 ' Cu el ,toDlbo nia sensancelo ' \ 7., RoMy,: Parbtu, parolu,! nu volas cl\JdJ, VJan ,
( Al posi eulj' ,brilo& , ' f ;' lJ(aj' ke ' Ia , "
)
' afte de pensoJ' .. z' orgoplenan '. ',' J>- ' sur liaj lipO'l1 Jeffa kar- "
aron ' ' ese glatigos 1a frunt<>n "des'ia 'Sinjoro, por k la
Flugila revo en estonton pelas , de la zorg'oj ' ,' (Si ,etendas Ja manon al li.) '
7 Post u ipo maron 7 Mary (en iu momento, -por malheJpl sublte kap-
(
D h
t . ' K' ( , tas I';le Hh' Li estas la mia.'
e IS ono . . . len SOTtOj ,velas? _ RoMv \. Mary L ' ., , ' !,'
, Car volus levi jam " J:tj (t k'l r M' n ko ' " ' nas' vin sin'orino ",:'
),
De tl
'U' Morgau kaJ' vI'dl; h""'en on ! a ran VI e : ', I ; ,e) , N
mpre
.. ,, ' , ' 1\.T lk ' ;/r f'
.... " !t!ar : , e ,tu"J1 "n " .,e ur/!6\J' to
\ per Wla)i ,',' " ,
7 Cu ni do. estas firma' , 7' , RoMy (tilnjgite): 'Mary:! ,Vf 'ne v,ia kon-,
(
En la de I' horitaro ( d!1to I, " " '" ' .
Cu nur de Y revoj fJuwlaj mis tem _ >. , Mary {;oov.age : ,Pripensi ?, Ne' Ne! Mi 'nt:!lt
on
.
)
' . . " .', " J. ' Jllu pripen.si,' mJ jieyolas toleri RIu la katenOID" , ,
De efektiv? kaj ft>kas ,mJan wtvon', :For ,llin' I, ' F,f! Kaj cm, f il- ": '
'l ni estas en phtgita ,fendo" , I.ganta .hundi!lQ ' de. .. 'avlde emb.uskanta1.
(
Cu nur mirlnda fabelo - ' legendo ? , . . ' ( ,ln,u <volas mordl Il!orto mrarL JfOnqn. Lasu
. , " Jin k;aj itu foy! Li , la ,mia I : (Si
\ ' ST,4. JUS:U , " Bl'" el sia .yojo, kuras, Ji , KUJI , f?rta
':f,,_ ...... '-.;;..._ ...... _ ..... _ ...... _.;--... ....... _ .... mas sm' al ha , V, ' esta,s Ia mla J ,Vl dms
. '
,
!
'/
al mi, ' ke 'vi hj hl . donas al mi' -rajton,
jes; rajtonalvi : . ,' ' , 'e;,',," ,
'-' I?obby (Iuk,rante kun si,volas liberigi ' sin) : 'Mary; ' estu
prudertia. En povas alveni via etizo .' .. ..
Mary: Kial vi ne di ras; ke vi n'e mas ' min? '.
Robby : Mary.: je ; la nomo de Dio ' JIli petas. vfn, ne faru
. !i ne scias. '. '. '. '. ,
Mary (f1amimte): luru Je la tombo de v,l<l,patrlqo, , ke
vi ne amas min! .; ". '. ,.
Robby: Mary! Mlpeiegas ,. ,'" ,- ,
'Mary: Diru, diru' do "ar.1iu fel,aha ' ke -vi arnas
min, ke vi abomen,3Iv ain, ' Ic-e pii sMa penso,ke
mi kaj nur mL ' .. -" , . ,
, Robby, sin forpu$as de si kaj' kuras al
jeffa) :.'fjinlorino, vi estas kruela kaj sepkora. (Kun kom-
;P3lo ' Ii jeffa.) Ne Sin, jeffa! , ,Ne
. auskultu 1 - .,' . ':.... . .' ';. .
lelfa (kiil 'dum la tuta sceno ' kun ' silerlt rezigno st,a-
tis seimove, nun, ' kv(izau petante ' defendon -.preinas: sin
al II): Mbia! Moabia! - - '
Mafp (kun largemalfermitj okulQj ' rigardasilin).
(Oaura sil.ento: : L pos,t iom sl;1-
. perregas lumo la luno. Ekstere _
la ,horo , de ,. m,llhomeqanoj: "lJ Allali ,ta ... Ila
Mohamedrasut ,'.Allah:" . HawJdns , aperfls kune kl,," Abu
. _- .en .ta fono.) "
-Mary (lnallai1te kun tono): Robby, vi- honfigis .
' min tiel kruele, klel oni, ankorail ne hontigis aman'tm
virinon: ' . - ," .
RoMy Mary, ;vi devigis min esti , kruela
. Mary: Ro.bby; vi'1etls mian , koron en la koton . .
Robby: Mi rt IIiI ne voUs . _ . . . . .
. Mary (tre milde): Robby, vi. priploros min.
Robby (kortusite): Mary, pardonu min I ,
-,\far (n(res'pond!lnte silln
Abu . kaj . Hawkins atingas -Ia fajron, kies ardiillojn ,jam "
.. , k9vras cindro.) -
'A: La fajro . " '
_ Hawkins ,:' 'Oni dev\S, nufri gQ.
'RoMy kelliajnpMojn al Mary); Via
revenis. , _ .. .
, JefJ: (sekvas lin). j '. - , ' ' .
Abu, (krias. rnaldekstren) :.. Mehmed, _portu hejtajon I ,
Mary (inaTlaute) ; ,Robby. - vi estis
vian 'amon 'anta'u tiu knabino,kiu estaspor vi l1ni. , ..
Robby (prolestegestas). '_-' ,
'. Mary: Ne protestu! " 'Si estas por vi nenio pIi 01
delo, klun la hazlrdo jetis -lmr, "ian vojon. Mi
.vi, ke mi. es ta;;., ,ol vi. Vi. min ,1:aj
nun ml pagos. . , ' J
Robbi: Kion vi volas tarL? . " .
Mehmed", (venas de la flanko : kaj 'pprtas
faskon 'kiun Ii, metas ap'ud la fajron). :
Abu (prenas kar metal!' jIln sur
ardafon). - _:.. ' , , - "
, -Mary . estQs pH ,o! , vi. IC9n.
:nuan -amolJ-.al VI .n eeesto de mla edzo.
, , Robby (fre serioze}:Mary, Uon vi 'ne faros. , . "
, " 'Mary (dQstine): Sed>jes; mi fa"os.:' _ ," . '
, Robby (iras ' tute : proksimen al si .kaj peto , vibras, en
:_,Mary, estu prudenta. Vi !pulte rskas en tiu
ludo' 'kun fajro. Vi riskas la, estim,git , . amon de -"ia-
,edzo,la tutan trankvilon' de la elzeca VIVO. ; . ' .
' Mary ke ,en, tn Si p.1i
fotta ol.1i/ eluzi sian. :; Eh, mi prifajfi$
kaj _a,mol1;de mia edzo. Mi nenioi(pov's riski
jam miavivo; kiu va.1orasnenion 'R>by.
Mi ne ludas.. Vi stas) klu. ludas komedio,n, . kotnedion
' . ,:: . ':' ,'" ' .'
(La flletltaj sur-la:fajrorr,' nun kflantas.)
, Abu': jn !'-Jilm denove ...... '.e' . -
-''RoMy (qec;de): Faru. kion vi vdlas! F!iTU! Voku' vtan
amkonfe-sojn anfau; U. Mi respondos,
jes, mi .respordos:' .Mi sentime rlgardos ell ' li de
,tu .... -kiun vi ne :'mritas. Jam' estas
r
'---'",.-... ..... ,---,,,,,,-,'--''' "'l:,
)
. , .
. )
l 7
( . Sola mi *,stas . . , ho, mi estas sola, (, ,
\ . Kiel .. kruco la vojo pola, .
,Kel \l;ruco 'kun Dia turmento \ '
) sur la firmamento ! . . . )
7 7
(
la revoj, pasis songoj belaj, ' (
Ikarllj flugoj. migroj
')" f!ll!f kiel peza stono )'
Sola 1JIi restis la voj duo no.
{ - \
7 . mi ' . .. trompis fortoj iunaj I 7
, ( 'Kaj malproksime tiuj randoj sunaj (
\' !1i a1proksime, kun \
)
eta - marSanta .' )
,(
7 . la revoj . . . nun, ho freneza: f,
. :Mi 'tlel . \
I. ' 'Mi kiu iam revis kun
\ . f1ugon de juna agHdo! ,
) I mi estas, ' ho mi estas sola. .. ", ) \
(
Klel kruco ce la vojo pola, I
Klel kruco kun Dia turment.o -\:
')'7 sur la firmamento.
STA.NISI;A.W BBA. UN )
EGA,LE (
\ : Autuna tago jam ehas signale .. , ')
), .Kien mi iras? - forflugis al maro '
_ (Z , " ' Desongoj miaj purpura birdaro . . . (7
" Tule egllle.
Revoj ne brilas en suno opale, ')
{ Nur kiel velka Horaro ,sin trenas ...
\' Kio sur tero. tie min tenas ? 7
\ Tute gale. (
Am' en.1a kristaligi s korale,
(
Kiel la vundo sanganta purpure - ')
Kiarevoko do sonas murmure?
Tute egale. (7
) Tute 'egale, reve, reale,

ho dia li au eble neniam,

En hor' malgllja, serena, au -:- )
, Tute eg.ale.
\
') o egai.e . . ,.Cu f.j ni fatale, I , (7
Cus.enmortecon gisvivi sur tero,
7 Cu' kiel hundo morli ' en mizel'O - ,
( Tute egale. )
, Cu kapon kroni per Jauroj bafaJe, 7
)
' Cu .sur kus-ejo fava i p4tri, (
7 Cu sin dum vivo nutri -
.( ,'. . , Tute ega1e.
, .. Tute egale, brile - paie \,
\ :. Finan aIvenon atendi de Sorto ,. . )
17 Tie eterno kaj tie mor.to - !.(
Tute egale.
_ ( ' .' .', 8rA.NJSI; 4.W BR.4lJN
, \
..... '---'''''''',.-... ..... ..... '---''''''_ ..... '__''' .. ,,,.r.
,tempo, ke- \ikonu 'Vinctla, kia vi estas!Voku lin! ' 1;>9 P('O)
vokulin I Cu mi? Cu mi voku Iio? ' ".;., .. estas la vmno? 1<11:1 estas tlu vlr!npl <tar,
Mary (provoke) ; Voku, se v:i . divenJ .. l,.a virmo
fefla (1lmigite kuras al Abu): Mobia! Moabia! VI., .. VI .. ; , ',', ;.", ; ;., .. ,} ..
Robby' (krlaote) : Slnjoro Hawkirisl Bonvo(u" venP !tl nl Mary.: ($tarante Jote,r la 'du viroj restas, -mjJla). ' ."
por kelkaj v.ortoj. '. , #ffp. (kn fir ma kaj- traukvila, sinten9):, La yifino estas
Mary (mirigite per Ha' Kaj ' vere :vi . kuragIS nur jeff{l,. (jl. ,Clf.on.o, la. r,abi.a , ,hundin.o d,e la
Hawkins (proksimigas); Nu"kioll . vi de2;'iras? . dDzer-to, ki vlas, rezigni pr.i siasol ,al1at9:c '
Mary (mallai,t.e): Robtiy, vl denove venki.s min. d., (Ci,uj tri surpriz\,! rigardas. Sin.' La protestod am estas sur
Hawkins (venas antaen): Nu, pti kio temas? la Iipoj ' de. Robby" sed, . silentigi,' lin, : milde,
(Mallbnga Robby staf:1S klln. serioza, morlpaJa sur iI)n. :Mary mirante turnas ;..
vizago. Mary embarasite ek- kaj ekridas, Jeffa. kun stre- .. observas ,
. . atento rigarda's Hin.) , ,.:. ';, . Sin, jen silln ',.cl .' .
Hawkins (trankvlle)' : Nu? ., ., : sinfere) : Jeffa, .la impla :modeloj kl,lragis
Roliby (malrapide, akentante orton) ; Mi .Jevi la , af 'sia siljoro,kil,l jndulge ' kaj Javore
diskuton kUll vla edzino . . LA temo estis la s.injoro? .
Hawklns{surprizlte}: L.a a1l1.o. ?I. ' . " . . ,Robby . (kortuaite) : Vi diris lavetonj.Jeffa. , :
Robby: Jes, la amo . .. . kal Ol klel ml r :H(lwkITJs (liberigante ' de lil' ure\Degaj !>e!1tqj): Ah'f kiel
jes . .. ni ne havas la saman , .opini,on. ..
k
,, ' por ;mi , tiuij, ti, surpri2iol'l. , JQm
Hawkins (ridante): Tee kredeble I Mia edzino !len am $fd .. .. (IIn' sed "vi Jeffa, vi ', ..
havas samau' oplnion ankai kun nii. Si' estas "pasia elita II ,'tule libera kaj tiu,Virillo' l pri; la
kutant.o. parolo, eSfas edzinigi.nta .. Siestas ligi(a aHa vira . .
(Mal1onga pauzo.)' , . estasl,i !>era . . .. . . . ,. \ .. : ..
. (' . I . ' ) ., S' d . I ' . ' . ' .f. .". :yefla .: estas 'Jeffa :estas Iigila. al . la
lomete ma paelenee . ' e kle l
J
o
v
,as IUtetr,,, , . 'naskigis.LlI' 'de'zerlo . '
mm tlu CI aferp? ' . -, 1,. ' "'I . ' .,' f ' ' .. ... C ...
I
. k' I 'd . '.' " ', t ',.. .', .
Robby (al Mary) mi petas vin "'arolu I' Vi . !'S! ne ?r",lreu e,' le e je fa ne: povasd orlasl
" , .... , " 'Slan branon \. ..> . ., , ,
estls ti u, klu: . ke demandon ,.,' " . . , : .. . " ,." ... . ,. " .. ':'"
rnem. Jen I !--I' es tas . Cr he koaJ 'Preta ParqIJIJ : S,III!:,. :Jes !,Jeffa fo.tlaso.s
Mary (ku ras al sla edzo kaj kun filltemG m;- slan .tlrap
0
9, , .. . .". '. l " . "" ' . ,
ro.la8 raP.ide kaj ridetante): Nu rigar(.1, T.9,m, kiel .. ': .' ,\or ne malph
estas mieno. Oni 'disk'utl kurt li,ear . . .. ests
rioze li konstderas la vortbatalon. Vre stis nenlo gf ke ml .gratulu:;al . Yla.k!-lfIo.Za Ideo kapektbtika (LI
Ni diskutis:, kaj ... kj . .. ni ne havi 'f etencias la 11.') ':.' " .. ' " . _ ,,,. !: i. "
saman o.plnion. Jen Cio., . Je/fa (dellJ<!lte malhelpas- .Ia .manpre.mori-) : .Jeffa ne
MI n,e kOlTlprenas, pri kio -.fqrlasos ,P.<?t
Mary vre 'fiate) : ,Ne gravas. Kredu mIl1, i kES' estas mf;t'- ' malproksupa( fando, ' ftue Sm , la fr1!mda]
najo kaj mi ' : ' .. mi jes, bone, ' mi 'konfesas; . ke mi lt!e :v,izag.oj. ;jelf ne , konas la v:ortojn .. pe tJij; h'QIJ1Qi, kiuj J1ur
estas tute prava kaj; ... Cu vi est.as kont.enta, . , , ,:" ," .'; '" " ,'0 ' '. : . " ' . :
Robby (ne . t espnda!;, sed ob$tme; , kun' br,akoJ klUh Sed ml estos 3Qpd VI p.ot defend.l Vln ..
pleklitai. brusto, 'f!kse , ,ejja r!detas) ; . kiam'f l, ' nuo .
Hawkms{ lOm embaraslte): Sa]ne II nC' .esfas .kontelta. ' kaJ nO.va vmno por forrab" v.tn',de-rtu'; Jetf: devas rezlgm
kaj mi . !ce Ia:' afero estas pll gra'va ol vi' 'sinjoro;-kaj ' Vivl prfarelfemoro.j: . ,.: .
9 : via parolo nenion mi povas eC ko.njekti, :ti<il " Hawkins (mallai1te a1 Mary) : Sia amo,stas .vere kortu!a'.
petas' pii laafef'()l;' . Mpry .!
gl komene.as ' min. . '.' nmarkas amo en. la; koro' 'i:le Ro'bby.)
. (de'de): Kaj .gi ppvas interesi, vin. Vi estlls ' Robby vere ne kion diTi. . o"
prava, sinjQr.o el la malklara parolo de va jeffa', mLkonfsas, ke . .' 'co' ... """',' , ,.
cdzino oni' nenionpvas' diveni. Mi eSlos pii sincera, pi.i feffa Mia ' siniqro .unu
klara kaj .mi pet9s vin ' justan jugon' f\ , 'v.ort.on 'ne dir.o.s ! por' diri la sen!n', giun npn kaaas Iia .
Mary: (kun' kreskanta timo rigardas Iin). .: ,,I;. koro:' Mia "sinjor : nun, la ka'j .eble . lastan: 10jon, .
felfa: (iom p.ost iom venas an1aen). '" . plefium&' la' hurrlilan :petoJ' 'de Jefla' kj silentos
Hawkins (tute ' serioze): Do, , ., :\1 .. . . Cu ne? ;', ... . (, ',; .::", ,', .',
Robby : Temils pri jUnulo, kiu amis.virinon. Sec;lla virino , Hawkns , (l)1al.late . al . MarY) .. Pfincino :en
ne estas La sorto ligis ,Sin !ll alia viro .. , La pe h,lzuliil<;1; :' . " , ' . ';. .
rezi.gnis senton kaj <'Mary ra ,ctentoj) ,
veOlS la tento, anltau en la kore'cde la vumo kflant'S " f/uwkl1}S :. KHi '.al Vir ' J,' - "
la sama Si . pii maifrta 'ol Ii ,lj per sm ' Mary d 'leno. Mi ' havas kapdoIQr.o.n.
senbrida konduto delogis la jnulon je ' konfeso. lffJ.wkins (g!!nlile ) ::" Vi' jam' estas ' -matfrue
. Hawkins (kvazail li suspektus ion, iom eks<;ite): Kaj'.iIL kaj ankali mi ,ltre 't(Q:ra:pde. rajdts -kaj
trompis la nenion 'konjek'tantan 'edzon: '. . _ vo.le-nevoJnf,i' r i:!evis '-sekyii" jliri ,per' Ia:
Robby (dairigante) Ne. ' : " . . .. " vo.jon. (iom ridetant) Ni' lasul 'gemlitlojn -solaj.
Hawkins (se!1padence). : IIigrandanime rezignis, kiel e.n Mary' (dolore) :: jes.- f'Ili .lasu ilimsol}. i,i. " . ,,--
la roman.oj. " . " Hawkiris' . (al Robbykiu',icvazau dro.niS rigardp'
Mary ' (subite) : legl ar pardonunitr, mia' edzino
Robby Ne I , . ..\" rip.ozi.Mh ,devs sekvj Aind iia t .estas edzo, <
les kaj ne! Kiu kmprenas ,_' kiu 'volonte ': pln'umas
Mary (rapide, barakta:nte) : Cu vi' ne komprenas .. Bonan i nokton I' Selatn > ('l-
Jen' la klun vr devas solvi. Jen Ja punkto, pri atilas : nin> Nlllam' W,
' niaj opinioj . kaj . . . . ." Jen la de I" (Li Itis ar la teh(Jo, "
Hawkins : Mi ne komprenas au mi Ire b.one komprenas. en lil dekstta' fj:mo.) ." "'- ,. - ,,:' " ,. ,'"
Mary .(kun altrudi1a r:idetado): Cu . 'vi ' ne komprenast? Mary Jkvazai a( si mem) '; Nenlam rezigril \ Pri ', tlti., kiun J,
'Sed jes ! N SlIjni(!u vin lcl nekompreneina. Ni ne povis ni amlls' kap \u,..iIOJas . oin, jen I/L-osilo " .
interko. nsenti. ,jl s! Ni : ne Car mi ,diris, ' ke!a, Hawki,!-s (alMary): Nu, ,mia ki:u:il, . .
geamant?j d;v8l> rezigni kaj li . :' . " i 1;. , MarJl': lTujd ; : ." ""j''':, ." "" ,,:' -i- ''''' . . '
, HaWkms preskau mlO8ce) : Ka]1I perslsts ptI . (I,ras. " e!1 la',fendop JI,
la trompo, adulto: ' ' . )ampon
, RoMy .. (amare la) o!o . ./ , ,!,C;' '- . .
. ,
,
flustra, sed pasla) : Rob.by, mal-
fortoj
' hezto ml .preskail perdls vm, vlan 1(oton, klU .;- lau VI!1
yortoj amis min. .. ,..' .
! .
' ,J, .
RobbY (kup sinjo-
' rjnol Selajn I ",' ';.
, M!lry (ekflamante}': Mi ne povas 'rezigni, 'mine povas ...
" " Haw.kins (en. latendc;: Mry l ; " ,
. Mary: Nehin r.ezig,ni pri ti, kin ni a!l1askaj, kiu
!TIe!f1: ' Li ;mem vi. . ',
,,o (gentile): Smjonna, MoMo, vJa"; edzo "ten4as Vln.
o kUn mmaca okulbtilo'-rigll:l<'das al
,kaj senvorte ' rapda$' ,.etr la ten:.dol.) ., , o ' ";,
le11a n2a,rdas pst Ai) = C
I1
vi ' vdis
M,oJlbia! Moabia' renaskigis, ;:." .'
, " Rubby ,(tir'kaiiprenante Ne ' till1u$in! ,?l ': e$tas
*,' . ,
pii p.otenca oloi A!
bea sm en la koron de mll sm-
joro. miaj. ' armiloj ,
,senpqvaj k0l.l;au ' .. ' . "
.ft VI trOlgas potencon
'Konsttulldo
/e/ ; tioil Moabia pavis.
IJ iras a{ tendo ;kaj
!lUl' tlUn sur sldlS komenco,
Jena' restas senmova sur la sama ,kle En
la J.a de perhdas
paroloj la I:non ,: per sur la . tolo :
siflas bto kal ;grandan.
en
l
kiu li faras per krajono. LI. Salnas
Mary staras' lL kaj .Sia akre
sur la tolo, Si klU respon-
' dadas distrite, pOt nl,plPento levante la hpon.)
l;i .fa)ro) ' kamelj , kaj eeyaloj-ne sen
,.
,
kabzo', La 'aero eslas slifke varma ' . . . '
. . . ,'" , .. , , plu'm" de' ,pav', '
4b (e 1a flro): Samum o ; en la koro de' la 'oro',
dzetto. . ' ' (- !? )" ' kro'n" el 'floro;
Mhmd (per blovo vigligante)a fajron) : La inin ornamas sHkajsaloj, ,
rakontis, ke Hi vidis prokslme leonojn, kiuj versajne , serpentsiblaj silkaj :,,, .
ekfJris la boman 'odoron . . . , kor.onkovras kisvuldoj .' " .'
)'
Abu; A:n. ' la antausento Hin , . . ....,. " <" ,
,Mehml!d: La estas sennuba'. (Marx, vestita en blanka nokta" kitelo, la elirejo
Abu: La sain4.1t1o estas neatendita gasto. , ... ,de ta tendo !caj aVlde rigai'das 'al' Robby. Robby' ne rim-
feffa , (pledpnte proksimigas alRobby kajhaltas post '.:' ,ar kas sin. Li estas de '1a Mnco.)
la tendo sublte komencas senvestigi sin). ''', :", ,) e!f,Q kaj 'ganta!?):: , ',', ,': 1 '
Mehmed: Jeffa estas enamiginta. , .. ' ",e '" '. Kuras :al la vngo
Ab,u: JeHll suferas. , -r , de la virgulin'.
Mehmed:.La sinjoro amas sin. , mrlas lamuslin'
Abu: La sinjoro kompataf! sin. ',.' " kun ' setprita klin' ', ' .
felfa ,(sublte ekkatiras al la piedoj de Robby) :' PriUcjo.En lunbrilo lu.1aJrilo
pensas mia 'sinjoro jl Cu la koro de mia s'lnjoro ' hv<i's vekas dehr'l
,,' , , \:, mm spplr,
Robhy (mallai!te); Ne. ' \", ,", ' f:' l,u ir' .. ..
Mar (jam eslas 'en negligo.) , , """ '{M'afy, ekiras Robb)
Hawkins (suprenrigardas al si , kaj 'konsternite sainas ; feH'u .,., " ',' ,> ' " ,,', ':, ':" '
klarigi; ke la silueto sur la tolo perfidas ' sin). ,-... . ' :" ;- "", ,F1i1U,'el "', 'f ,"",'"
Mary (ekridas. laute kaj longe, 'poste, '" . ':
la lampon. La fendo malluma.),' , t', " , . . . .
' fefja : Porforpeli la noktajn fantomoin'" jeffa ,dal1cos ' ' ,
kaj kantos al sia 'sinjoro. (Krianteal, Mehmed.) He! Meh- ;.: Klillu':la ,koro:' de Vlinjoi:o ,'
med 'I Agordu vian instrumenton! Portl! al mi la,serpenti;Jjn ! ' , ' sin ' al la ' sklavin" " ' ,' ', '
\Rol;by ne .atentante Aian parolon)': $1 ' , ' ' . ' ke ,li. amu' air '. .. ' :" ,
' povas ridetl. ' '" - " , ,.' , " ",.c 'ke Ji a' . '. ,,." ; " ,
.- . ,\. "':; J'! '. _ , '" '. ", "'-,..' r ... , I i '
(alpot1s ,Ia ' kiu estas la (Si rimarks :Mary l ai
serpent,?J ka,l lransdon/\.s al Iltentu! , ,',,,,. ,( , "'!
ankbrau havas , CL. ' reiras, al ,Ia fajro " .', ,. ,: , . ' Co ,., ," "
agordas la , .. " .' :, " ' ,:' J, ,,' " , '" MOil!;lJ,ar " :,.,
je/fa; , Ne timu! Mi estps singarda. ' , , ", 'ty": ;,.,. ' ,
Ahu. kestelon; , el, kiu' li ,.preas , ' 'Rbby-' ',Moabia venas.
etojn, kiujn li metas sur I. maletoj.u t<aj, de., kaj:llustre) vivo:,ve'iias al vi,.;) Robby.
jeffa): Kitin dancon vi :"",', ':'::" <;, "
felfa: I"a dimcolJ _ -de . egrpta:, tll ', \ ateltu L ..
koron de , Ia tlraho per ' ,Sla dahco. ; MI vQJas galnl' la . mOl'dos . ', ::-- < . ,. ,.' .' " "" , ; ... ,
koron de mia ,(Si tiam ,Premas:al ,sl,!l brl;!stu): ven-
manle ' sin per; multko.lQFaj vltraj perloj; silkaj 'saloj. Dum " kls ,Ia .,' " ,,', 1 ' ,
la zurhe kantas t '''-. , pli- ",
Ahu a( la fairo kaj pretigjl!\ san Jnstr-men,ton.)" Ra,lihy ,d kon:sciigarte) Mary; ,via( prudentbn
Robby (fikse rigardante 'anta" sin): ' Nenam rezigni pri " Mary (p,asie k,aj ,sugj!stie): Mi ne 'volas reigni pri vi ..
tiu, kiu arllas ' ni,n ,kaj kiun Oi amas, .... Jn la sJosilo liIe Itli, ne ,volas} ; , ' Mi :estis' ae.e n'un ne. ,
la "0 . ' Hela ' muzik3i _ akordo] li katen'tas.) Kia ' neniam p u .' . ', ROl;)by, amu' 'minJ .. , :: ,'",':, "',
muziko kaj kial ? ,', ',' ,.,,: ' ;. '; / R'ob/)Y (petgante; , sed Illf',voCo ' jtJ' estas tit de
fe/ja (kun ' jil 'RobQY): " jen,d ia . ';." n,e. ,, :. JliuJorr ,! "::' . ''; ,:: ,'(
sklavmo. ' " ., ,,',' '.' " ', Mekmed (terunte montras jil la lunoh RIg-ar;du la lunon"
Robby (surprizite " ta- omamaJoJ. '(, ' La samum o ! :/ ... "'. _.:.' :: _ .. 'C'.
eco Je'ffa: : kiu tut(l Ja, : ,Mary. (Jam tute Robby,. l:!UJ)
forlal Jeffa 1 ," ,I" ," , ' ': ", al , hl! AI( nemu ml
fejja: Cu Jeffa' siasin,oro'? , " , ,: ,:'; dgnas Vlil.. " :' at ', ' " < ,.." .' , : . , ,',>' : : ' ,
Robby (ravite}': vi ;estas be.la, belega ... r,le 1 Ne! ,,' leita {mal!aute .. klll4.,olore" forte
Ne Restu tie kie, vj stras. Mi volas 'rigardj, viti:' prerpas , :al sla brus.lO', ., poste ',!lm.
' , ," , " . "c, I ,',' serpentoj f!ilas::.sur la teron).. " . ". "
(A.bu kal komencas, ,Iamuzlkon,) ; (De ' malproksitle ,venas la prksimiganta, bruo "de
fe/fa kal Jam l!l muzIko. saD\umo. dt;nse, ; ,
Jeffa. kantos -kal dan.cos al sla por galm han komn. Hawkiifs' (aperas en la enirel de la tertdo): , Mary' . ,;
Robby: Kantu kal dancu I , ': . '; " . ' . ? Mary krta'rtte): ,Jen! .enu I, Venu I -kaj mOi'iigu
feffa {p,rt-nas el Ja lada kesteto du serpento)n kaj nin sed mi ne povas rezigni 'mi ne :volas Venukaj
Kuras aU falro, ,flamoj jetas' sur' AiJi rnortigu'mi; 'se vi volas,sed " '.. -
Ja Sl la ser.pent?}n." alte,en , ,',tiawklns (kun " enbdda' iuriozo 'kur-as -' aJ m)' : Ah',
J;Ilano) ., : '" . ' , , ,; '/ . ' (LPlevs por bato la " ',' " t -',
,.JeJJa lian vojon): N.f ' Lin de;! Un' ne! ' ,
:; Smuiw I) .,' c-
'PI ustra , fl ut',
'

" tremas. oree I " ", . ,
' tra ,I'
por ),. dalco 'atnQ,'te'nta . ,: : "
por; la danco ,am<rtenta ..
, Hqwklns : (fo1J)ugas, Jeffa kajkrude, ' Jetas $ifl al: >
Robb:y) ,F.t;iponQ I :, i', ,'" ci; , 1: , ' ,",'
;,Robby -bato, ,?post.
". Ii Jukti.' ,ne ' '" :mi ne
donas, ,Ain aJ vi. : ': ., ' " , o>, : !,
,
' .
(La fajro arde ekflamas por :nl9mentoj kaj en lumo
oni la batalon por vvo inter la duviroj.
Robby estas .sube. Jeffa rampas al la luktantoj
' kaj per lil. strecp de sia tuta -forto ',ekkaptas la gorgon de
Hawkins ka sufoke premadas gin. Mar sta ras post ili
kaj sovage, pasie kriadas: .Sufoku lin! Sufoku lin!" La
fajro est4ngigas kaj la scenejon kovras duonlumo. La bruo
. '
de la .samumo superas Ciun alian voCon. La ten doj falas
teren. La duonlumo farigas Ciam pii malhela, gis fine regas
blinda nokto , kaj la surdlga bruo de la samumo.
Post momentoj -Ionge etendite sonas la malespera dolora
de Mehmed : Jeffa! Jeffa! kaj akra vekrio de Mary.)
(Kurteno falas.)
lfIODEBNAJ ANGL1l.J K-UPBOGBAVUBISTOJ
- t; _ ' , ,
PA-UL-o VARSANYI
La ventpatrujo de I' gravurarto estas Ang!-
ujb, kiegi floradas ,cefe inter ciuj specoj de I'
reproduktaj artoj. Multaj emi"entaj artistoj oku-
pas sin pri gi ka gin subtenas delikatgusta
publiko. Ci tiu artspecbsajrias plej bone kon-
ven al Ja mdernaartgusto. La facileco kaj
kurago; la senpereco kaj vigleco de figurado "
-Ia rice.co kaj kvaza-u neelcerpeBla diverseco de
I' riqJedoj: ciuj ci estas tiaj faktoj, kiuj certigas
por gi gravan lokon en , la, moderna arto.
La funQamenton de r moderna angla gravur-
arto metis Turner, kiu per sia gravurserio "Uber
Studorum" don grandan impulson al ci Hu
artspeco. La linio de evoluo kondukas 1ra la
arto de QrUn, Wilkie kaj Geddes kaj ce Whist/er
atingis sian kulminacion.
J. M. N. Whist/er versi s en ci tiun arton
novan kaj Iiberan spiritpn: !a grafikan impresion-
istnoo. Sur Iiaj gravurajoj regas la kapricaj linioj
surjetitajsub la efiko de la momentaj impresoj
kiuj sorcas lumon, aeron kaj movon' antau niajn
okulojn. Li sercis 1a momentajn efektojn, kiujn
li notis frese ,kj skize sur la kuproplaton kun
la nerveksciteco de J' febra kreado, kiu donas
aI Iiaj gravurajojtian sugestan' forton, kiun post
1,i' nur tre malmultaj ppvis atingi. En-sia Themse-
serio li skizis per kuraga mano , Ia vivon de ci
tiu rivero; la malrapidan movon de I' sipoj,la
vlglan mondon de I' dokoj ,kaj la fumajn.fabr ikojn.
Li aj bildoj pTi Amtrdamo kaj Venezio' estas
la plej grandioiaj foHoj de Ha arto. --
Inde vicigasapud li seymour Hadell. Kom-
ence , Ii estis diletanto , kaj por distrigo.
La studado pri art o de Rembrandt estis la fun-
damento, el kiu evuluis Ha ar to. La stilsento de
Rembrandt tiom penetris kvazau en Jian sangon;
ke li ' povis gin , espdmi 'en - siaj verkoj < ki,el -ion
individuan. -
, 'Li ne estis multflanka artisto. Prtretojn ,kaj
figurojri , Ii . nur kelkajn. Tim pii Ii
gonis sin aI fjgurado de pej zagbil doj. Liaj gra-
vttrajoj granqioze -sentigas la optikan efekton de
, I' sunbrilo; fa , spegulon de, akvo- kaj la feno-
. mno3n de I' atmosfero. La ' teknikajn. artifikojn
li Li laooris eiam per la ,plej simplai
rimedoj, nur per la belpo ' de Ia Iininigro kaj '
, paperblanko. Ua- gravurajo i La Agamemnpn" .
est'\s eninenta artpeco de la angla arhifektura
gravura.r.tQ-. fndinto ,:de':.- la .. Ro:yal
Society oJ P,!-inter-Etchers". .-' .
La fra.ncdevena Alphonse Legros plenigis Ia
anglangravurarton per 'nova 'enhavo. Lian tutan
art9n trapenetras lia filozofia mondrigardo. Li -
ellevigis alte super la bagatelajoj de I' vivo,
tian a!tajon, kie malaperas - la malgrandaj
jetalajoj, kie estas videblaj nur la grandaj for-
rudj' de I' vivo kaj i1iaj monumentalaj aperoj. Li
pr.Qfundigis en la problemoj de I' Vivo kaj Marto
kar sercis i mpulsojn en ' la paraboloj de Nova
Testamento. Kaj vere, )jaj verkoj sajnas sti
kreitaj por la Eterneco. Ankau li studadisla
atton de Rembrandt, tamen, ne kiel esploristo,
sel kiel artisto, 'kiu enigas en Iian misteron per
siq. intuitivo. Por li la gravuro estis vere Ja arto
de<'." la Iinioj. La esprimforton de la Iinio Ii pli-
gr.andigis tiel monumentala, ke tio estas en 'Ia
angIa gravurarto preskau senekzempla. El ,liaj
gravurajoj ellevigas grandioze la serio "Mort-
danco", kies foloj sentigas kun mirinda forto
l nev.enkeblan potencon de l' Morto_' Ni
sa9celigas super Ia pr;>fundajo, kiun Ii{l fantazio
prezntas al ni. "La Morto kaj la
afl-to", "La amema Morto", "La Morto , kaj Ia
vagabondo" estas la plej monumentalaj foHoj
de ci tius'erio. Liaj pejzagbildoj elspiras ian
solenan, biblian aeron. Lia gravurajo
Teinpesto" kondukas nin preskau alla tempo
de. ' I"Kreado. Kiel gvidanto de la "Slade Shool"
li edukis tutan grafikistgeneracion.
'Lia ' pl,ej bona disciplo" kiu pleje respegulis
lian ipstruon, estas William Strang. Liaj temoj
es-tas cerpitaj elIa sama ideosfero kiel tiuj de
Legros. ,Ankau lin traigis la stilsento de Rem-
brandt, sed gi Iigigis ce li kun ia sovaga rom-
anJiko kaj kun la mistikizmo de la primitivaj
itaJof Ankai1 Hajn gravurajojn kflrakterizas la sen-
brida flugo de I' fantazio kaj Ia profundeco de
I' _Penso. ,Unu el Ja plej produkterpaj _.artistoj,
ki Jaris ' ankau ,sennombrajn iIustro-gravuraJojn
simpIaj ]jnioj. Liajn, portretojn
karal<terizas- ia solene severa seriozeco.
, :4" Ankai1 la verkPj -de Charles Holroyd mon-
tras ,la infhion de Legros. Frank Short. estas
inventema gravuristo la angla marbordo.
Watson estas ,Iertmana arhitekturgravuristo.
Sur Ia aitgla arhitektura gravurarto vidigas
la lnfluo de la franca Mryon, kium- Hamerton,
verkisto kaj grafikisto, faris , en AtgI-
ujo. ,Sub Ia .jnfluo de romantikismo
M,yon . fris ' mirirl dtf Jiravurajojn . pri
"
..
ra konstruajoj de l malnova kaj Rollen. ryona romantiko; U poeiia figuristo de la
Tra Haj bildoj marsas ia malgaja,n,elankoli'a italaj pejzagoj kaj svisaj . Alpoj. Olivr Hall e'stas
sentimento, kiu inspiris , jam ankai Haden. Ua seotema, rapidmatIa Fid'la l1isciplO' de
fidela disciplo farigis Cameron. ',- Whistler estas la amerika ' penell kiu
A
figuras la"
D. I. Cameron komence estis sub la in'ltuo vivon ,de urbegoj kaj, fabrikoj, per' fehoiko stel-
de Whistler kaj Mryon, La influo de Mf.Y.oll lerrtita de li. .. ,< , ,
same en la interna enhavo, kiel en ekstera forrno, En ci 'tiu mallonga artikolo neestas menci':'
pleje evidentigas en la serio "Vieux Paris" , Sed eblaj kaj anlizeblaj ciuj reprezentantoj
ci ,tiuj influoj bal<!f.i s91vigis eo, lian iotereSan de , 1& angla grafika arto. Forrestis Richard Goff,
individuecon. La kaj la' pejzago satata 'figuranto 'de cielo', A/ffea
Haj ceftemoj. Li aspiras neniam pelltrajn, sed Cast, gravuristo de deHkataj pejzagbildoj, Ftancis
ciam nur pure grafi,kajn efektbjn. U konstruas Thomas, August john kaj ankorai aliaj muHaj ;
siajn kompoziciojn el la grand aj kontrastoj :' de eminentaj fguroj de ci' tiu rlo.
lalumo kaj ombro. Simpleco kaj monumental- Ankai1 irter ci tiuj eminentaj artistoj elbrilanta
eco karakterizas Hajn verkojn. Ne la individuo estas Frank Brangwyn. Li estas ' 1a
de la Naturo, sed giaj generalaj ' aperformoj kreinto ,de la granddimensiaj pentroefektaj gra-
donas la inspiron al ni" el 'kiu naskigas poste ' vurajoj, kontrai1e, al la tradicioj de 'I' angla gra,-
profundsentaj , kaj poeziajfolioj . Li sercas ,)a. vurarto, kiuj esprimigas ' en , la prefero al ' nial-
romantikon de la ruinigintaj kasteloj, la mistikhn granddimensiaj kaj intimaj folioj. Brangwyn es-
duonmallumon de la gotik aj katedrlQj kaj' la tas, cio, monumentala." Tra Haj gqlVurajoj
intiman pacon de )a vesperkrepuska si1ento . . Li marsas ia tragike monumentala patoso, plnce de
e,itas la poeto de I' silerto. Uaj gravunijoj malhela kaj _ pasia eksciteco, de granda ' ma)-
"Vt:sperrugo sur la Findhorn I kaj Le'df." trankvilo, kiu elleVas ankai', . la ,plej ,sim,p-
elspiras senfinan harmonion kaj sentigas ' ' un lajn temojn el 1a ordinaro de l' cutaga ViV0.
sugesta forto Ja mallaitan poezion de I' silepto ' En Ha mano cio farigas grandega. Enliaj, figurj,
malleviganta sur la Iiv.erojn. . ,"r' kiel ekzemple sur Ha. gravurajo
en Ja arto de Muirhead Rone ,estas sub la cifnoj 'esfas . io grandioza, jo
influo de Mryo,n, maqifestiganta l en kiu faras ilin hercoj /de I' Laboro. U faboraS' per
la .p(#ero a1 l,a fantaziaj konstruajtrabaroj. KoOJ- grandaj en kluj cio
l
ricevas mo'n,u-
ence li preparis sin ingeniero. Tio vidigas el "l mentalecon: la vJgla mondo de I' haveno, )a
preciza desegnajo de liaj' grayurajoj, per malkoristruado de l', sipoj kaj)a bruanta , mur-
same grandioze li p.ovas figuri la, homal1 figu:" muranta vivo de I'fabriko. L-iagravuraJo nSegistoj"
ron, la monumentalecon de I' konstruajoj kaj la (surniatitolpago)cstastrekarakterizafoliodeliaarto.
amason de r trabaroj. Uan ' atenfon ' La 'angJa pr!i!skqi
katenas ne Ja momentaj impresoj, sed la absQ- Sur gi disfhras ,i& malvarmela nOhla , eleganteco,
lutaj formaperoj de la objektoj, al kio li !?4b': kiu evitas fa parolemon kaj la febran sercon de
metas la plej grandan parton de sia PerkeJkaj senperaj vortojgi rakonfas
Eksterordinare aki'avida dcsegnisto, kju profuda..; al ni ci0'1 la 'plej simplajn tel)1ojn .gi
igas en la plej ekstremaj detalajoj, tamen' &en levas sur 1a altajgJ1 de I' Arto. '
Ho, lia verko perdits sian fresecn. Uaj gra- ' Grandioze .gi fruktuzas Ia dcajon ,de la gr
afi
-
vurajoj "Gaiety-teatro" kaj "Konstruado" tehnike kaj eblajoj, tje kl!j tiel , gi uza& ilin, .)de .kat kiel
estas mirindaj: ' , " Hi estas 1a plej gravaj, plej efikaj. feno me-
La temoj kaj linioi de l' amerik-.devena Mac nojn gi dis
01
etasen la plej simplaln kaj ,pur-ajn
Laughlau ankai parolas en la lingvo 1a formojn tio ci esta'S gia ., cefprincipo. , '
, 1
"'[
L A. D :I '; fl. ft A N T O
J. L. PE B E C. E L oL"" .J tJ D AI ;J .J tJ B Y . 8 T A
1 '
am - rakontis la maljuna, RabiSlojme
en ,Bet-Hamidras
l
- vivis
Eremdulo li estis en fa vi-lago, <kie li
logis; li kun neniu kaj neniu kun li
inter.dlatis. '"
U paroIis alian lingvon 01 liaj sanvi1aganoj;
do nertiu Iin konpreni-s, nek 'ec" volis
Unu fojon la, koloniisto ' trovis :, -
Kio gi estas, li g.uste ' ne komprenis, ;tamen
li 'ankau ne estis malsaga kiel stipo por sabgi
gin je mezuro-' da tritiko. " ' . ':'
I BeHJ/!-midrllS estas. pregejo kaj'samtempe lernejQ,\ kle la piaj jOduj
studas sanlttajn Iibrojn kaj la TalmudoD. ' ' " '
30
La diamanto .1umbri1as kaj radias,: ' "Oi stas
kiel . malgranda ' suna I" Ja> ',kolon'ii,sto.
Ul 'stono cerle . . ". ,.. '\" \
. <:;... .4 ; - '. ';
Sed intei , fremdaj homoj kun ti-u multvalora
stono li ne, ,estass'epdangera pri la, viv.,
Se ,i1i ' Qni tu( la uOt;1.an rioktotlatakos
Iin, disrompos , la fenestrojn kaj foqlreros la'
trezotonkune kun Ua vivo. .,
Do ' Ji nepre devas kasi la stonon. .. '
Al Ja . edzino Hec vorton ne"diros pri la .dia-
, m to" Li a;mas, sin,' :vir1n9 'lan la,., j)fO'-
verbo':' "ma'lmultaprudento,sed muIf.e da sento ", '
rte sin deteni kaj I ne ga.rdos la sek-
retan. ' . I .' ,
. La koloniisto. -rey,enashejmen; I,a
dia11lanton la .1egomgaideno, antau sia dmo:
Klel rimarksignon li metas sur ci tiun
ston on, grndan por ke li rekonu la
kasej on . .> Kiam aJ,ve,nos pii bonaj. ternpoj" sen
envio kaj maJamo jnter najbar:oj kaj precipeal
fremduloj, tiam li sci<;>s kie serci kaj trov:i la
trezoron. Tiam lumflrilu kaj radiu la diamanto
en hela tegO! " \ . .
Foje la juna edzino ekrimarkis la stonon. Si
domagas Ja terspat;on, . kiun, okupasla siJikstono ;
sur Uu loko ja povas kreski buJbo au kukumo ...
estas vere domage! , '
Mem si . ne povas forruJi la stonon ;do si
vokas la edzon por heJpo. '
Li ektimas. i .
- Dio gardu - li diras - ne tusu Ja stonon!
- Kial?
- Oi estas felicodona stono! Oi donas al ni
benon!
-: Gi ja es tas ordina silikstono?!
- Tamen, vi -viQas! Tian sOl-con gi jam
havas! '
'Si rigardas Ja stonon kaj' ne scias, cu la edzo
paro]as serioze ai mokas.
Si rigardas en Hajn okulojn kaj vidas, ke Hi
estas serjozaj, preskau koleremaj, sen ero de
mokrideto. ,
La eqzon si amas, si opinias . litl saga kaj
honesta. PJie, si ja estas virino; kaj virino ciam
kontentas, kiamsf povas ion kredi: sorcon au
cielsignon .. , Cetere si ne .havas multan. tempon
por pripensado; 'Ia legomgardeno posJulas tem-
ponkaj zorgon. ' D si obeas kaj faras sian
laboron. "
." La sekvintan tagon ekrirrirkas Ja kolonii sto
du stonojn en la gardeno: <
- Kio estas tio? Kiu metis ci ' tien la duan
stotion? - li demandas. .
. La juna edzino ridetas. . '
Oustt! la p},si ntan , , nokton ' si neniel povis ek-
dormi. La luno Hel mirinde enradiis tr.a la
fenestrokovriloj '" Si sopifis, ho kiel sopiris
sia koro ... si ion ' timis . . . ' ,
, La edzonsi ne veki. Fine ' si decidis,
ellitigis; kuris en Ja gardenon kaj alrulis duan
stonon... . '
Kaj ' lio' trankvi1igis:r.sin !
- Dustonoj -- si ridetas - efikas duoble.
. Kaj kion Ji far"" , la koloniisto? Kiu edzo
kolerus edzinon, kiam -si tiel infan-dolce ri'detas
Iinpermallargaj ;bJarikaj manj
kaj a]mefas la alabastroblankan frunton al Iia
buso? .#.. . . . .
. La, blankan frunfon li klsas Kun . plezuro . kaj
, la okuli li . sercs respondon je ' ti,
kJal Sl . "estas nokte ' tlel maltrankvil . . . kaj
silentas ! . "
- La Juna ' eozino . pinias 4aldson rkompnco
J}()r ,sla:;?Onece kaj pieco; KajciufoJe, kiatn 'si
'"
deziras kison SUl' la 'frunton, si alrulas stonon ...
Se :\ Ji foje ne kisas sin, mo.ntrigas larmoj en
..
Alla junaj geediojnaskigis du infanoj': knabo
k;lj , knabino. , '
,1.,"" knabinon ne mirigas la stonoj, si " nenion
pri ili, sed fars la samon kiel la
patfino.
La patrino almetas grandajn stonojn, la mal-
grat dafilineto - stunetojn; ju pii si agas,
des' pIi grandain stonojn si , alrulas.
t!a saga 'tilo jam demandas: Kion signifas la
stoyoj?
" ;-:;- JStonoj ...:-. respondas la patrino, fiere, ke
si scias - estas fe1icodonaj!
- Kiamaniere? - miras la malgrandulo -
kaj i Jdon signifas: iJi estas felicodonaj? Cu oni
iafoje havas pii multe ol oni akiras per .Jboro ?
Tion ci. la patrino jam ne komprenas.
- 'Demandu Ja patron - si diras.
- , Kam vi estos pii aga - respondas la
pafro - vi scios tion.
kiam la junulo plenkreskis, la patro diris
ar F la sekreton pri la diamanto.
Kaj same okazis en longa vico de generacioj.
Ciu patro transdonis la sekreton pri la dia-
manto al sia plej aga filo.
!;n ciugeneracio nur unu sciis pri la diamanto
kaj Ja aliaj kredis, ke siJikstonoj estas feJicodo-
najt'; ju pii multe da i1i, des pii bone. Kaj ciu
gerleracio alruJadis stonojn.
Najbaroj rigardas kaj miregas.
male? la
mOrO]n, klU]n Jh .estJs trovmta], post Sla nasklgo,
kieImalnovajn. .
malmultaj pensis, ke 1a moroj devenas
an){orau de I'tempo, kiam angeloj per stuparo
,el la cielo kaj homoj estis iIin
vidantaj.'
Multaj najbaroj, por montri al la familio sian
amikecon kaj simpation, levis stonojn de la vojo
kaj, pro amo, jetis ilin en la gardenon ...
lln la fpmilio mem la stonjetado farigis jam
de longe kulto" sankta kutimo, speco de diser-
' vado." -
Junuloj kontraubatalas la malnovajn morojn;
maJjunuloj koleras kaj minacas per ostaj pug-
noj.
La junularo paroladas konirai la Stonrulado
kaj Ja maljunuloj diras:
La kutimojn de niaj pat roj kaj - prapatroj
ni . p'rapatroj saga] ol ni kaj
jetadis stnojn, - evidente devas ,tiel esti! '
u:- .Ne ni kreis Ja ' mondon, por ke ni gin
plibonigu, aliformigu, Bona ,cevalo Jauiras la
relon , kaj ne rompa.s Ja piedoj" sur "novaj vojoj!
Tiajn kat similajn sagajojn kaj proverbojn iIi
ci tis, dank aJ kiuj staras la mondo, t. e., nia
hO'rna monao ...
.J(aj se . junulo volis kontraiagl, minacis la
3.1
"
, malj.unuloj, ke iIi "disrompos , la ovojn"
'volas esti pH sagaj ol la kokinoj 1," ,Jr.;,;,
Jar-jare forlasas ,junuloj .kun larmoj 1a
la .rpa!novan, fa'dgas.
faryuho kaj
heJme, mangl panon el Jremdajbakelo].kalttofdl
tegmentoj. JIi .. devas
helme lam estaS ,ne eble VIVl:, , ,,' ;;,,',
La stonar-monto kreskas de tago al tago;
Unuopaj ston oj malsuprenruIigas kaj. ciam' pli
alproksimigas al la domo. Post tempo la ,
taj stonoj .cirkat1baris, pordonkaj fenestrojn: I '
- Ne domagas,nt; - diris la
Oni ' starigas stuparon kaj enigas tra la
tubo. Ekmankis aero en la, cambro: ankail , ne
malfeIico \ Kiam oni malmulte mangas kaj hal:.
longe vivas, oni bezonas
Finigis la vivrimedoj. Mankas loko por plug,pdo
kaj semado, ' cie ston oj, ciuloke nur
- Perm esu almenat1 - petegas la
kunamasigi la stonojn; , atingu la stoQarmbnto
la cielon, sed malmulte, da' spaco giokupu l sur
la tero 1 Estu loko kie pl4gadi ,kaj semL , '
- Sendiuloj .\ - Krias la maljunuloj. - Nur tra
niaj kadavroj vi , alproksimigosal la stonqj:
Rabi. Slojme enpensigas momenton kaj ekJla-
ras naztabakon.
r
,N, junuloj, atente ,at1skqlHlltajla
el{spiras nm profunde kaj 'u,nudernandas : " ',', '
, ' l(aj)dal silentas t-iu, . ldsc1asla '
ne l junultqn
't;'" . , " ". "
. ' Jen estas la res,p0'nd,as Rabi
Slojme ,kun g,emo :- ke dumtempe onI' tute fer-
g.esis ' pri ' -ladiainantQ. ,,' " ,,' ." ,,', '
Cu iu' subite kaj , ne havis temponpor
transdoni la sekreton al sia'flo? : ..
Cu ' iual sia propra patrone kredis, kajsian
infanon nevolis trampi?.. .
Sufice - ke ' la diamanton ,oni , forgesis Kaj
neniu sciaspri gi. ' Nun malpacas kjbatalas ,
junularo kun maljunuloj pri stonoj! ...
Rabi Slojme , finis.
Kaj ni volas diveni kaj demandas: Kion sim-
bolasla diamanto?
- La judan animon? ..
La unuan diordonon? ..
- vi?n proksimulbn kiel vin mem"? .. ,
Sed Rabi Slojine ne responda,s" mi stero vgas
sur Iia vizago. .
- juriulacoj -:- Ji' ,kdiras - nun iru for . hej- ,
men, jam tagigas I
;.t.-...--. ..... "---.. .... ,,---..,', .... .... ,"---: .... ,, .. _.: .... ,,---.. .... ,,---.. .... .... ,''---""' .... ,,---..,: .... ,---..",).:.
l P&ROL,&.S .. \
KAZIMIIlO AN))8EO WORSIU. 1-:1. LA POLA : M. ADCO
Kaj dolca kis9 de la bug' knabina. ' ,: Nomig;is : motto: To-mbo kaj tombaro. '
)
Nun oni v.ivas. Sun'. Poemoj. ;Floroj. ' ., ' l<'ajklo morgau? :DormisubJaeto
Amo. Malamo. Sinceraj fervploj. . Vane. En putro germas vivo-er-o 'I
(. ' .oolor'. Kajgojo. Plor' kaj ,rW senfiria'. " Kaj' J10v for,I')ev:igos ,al ba-talo. .
)" " , ;)
)
Nun oni vivas, Kaj nUn oni amas. Mort' kaj Jamkiolliaf.oje? ,
Kaj koro batas. Kvazau sOHoril', .' Senfine eblas , transf.orTIo al tern a, ' I.
Kaj 'tln la koro deziro ekflamas j .'" Eble nepiam,.tra!os min suhwje , . ' '.
'Teron traplugi 'Per lborplugi1'. " i' aeternam; ,. , .},', ( ,
) Kajestas bofie. Jam kuti ma i.io.: ' Post , mi senfiho, an'tau mi'senfino. . ) ,
Laboras sentoj. De I' gusto. De I' vid', FluQj, defluoJ. Kaj steloj , eu aU'!
Formoj. Kaj sonoj. qmbro kaj, . Ho, Idam m premos ninlsino, "
) Kaj movo; tie de .. ; . ilmondoj ' ' \

: .'. ''', ";' ... ,}, ' ", '. " ' :.'
,>' ' , I " T :tl, , . ,. C',
'. , \_, 't -/
G 'E .8 MAN A PH. ' HAL' l!' ;' .. .
. '
Estis ,la malnova :,fakto : ' l:.a ,d
mOfti. Bruno Stroll . fakte ,estis laplej ,valoi,:
ni, amiI<j: :Kie':ni ' e'strs.je lafino ' hia,:
li komeh,ds brili: ' Brli kj Klolrl ':
. . . , . ' per Ha fajr kaj 'fen'is ni1aj,n;.
ti devas
vidis
1"
"l\ius6as, -ki sc1as,? LL vivis je ta de
ec eiuloktigo". ' _
, "Hm", diris ,sroU; ,kaj rependigis aj
Post ke1kaj tagoj li Jam ktisis eri la hospitlao.
,La doloroj" "venis' ,kaj foriris kiel li en 18.
_ ielo. La', plej malhela .oubo', ankorai havas
randaJon de .ta m<tlgranda, sennub
peco de cielo, cirkai kiu arigasla nuboj, havas
pH belan .bhlkoloron, ' oj lam , Ja tuta, , nekovrita
cielo. Arniko Stroll en la sendoloraj hotoj ,restis
plena de profunda vivgojo. Sed tiuj horoj farigis
pii kaj pii maloftaj. I
Foje la nubol kasis ec-la lastan blupecon de
lia ,cielo. Mi ' sidis sur Iia lito-rando.
"Cu vi volas farial mi Jastan ,amiko-servon ?"
li demandis; kiam mi ekstaris por foriri. '
"Kompreneble, Stroll. Kio estas?" :
"Ciankalio", Ii diris simple. Kaj pro. doloroj li
grimacis. Mi ektimis kaj jam voUs komenci p,ri-
moralan predikon. Oni ja konas gin, ci tiun predi-
kon. Sed li rimatkis mian Jntencon kaj diris:
"Nenian longim paroladon, cu ne? Mi ne pIu
havas multe da tempo ariskulti ' gin, vi scias.
Nur "jes" ai , ,,ne.!", cu ne?" ,
" ;,Ne" mi diris profunde ekspirante kaj forirs.
Post tio mi tutan semajnon ne refarigis serena. '
Jen mi renkontis ' nian amikon lakurciston.
Liankai faris viziton ce StroJI:
"Cu li petis ankai ' vin?" mi demandis inter
du ,apudaj ,lrazoj. I
.Pri kio 7'" li diris. Sed li estis ektiminta.
"Vi do gin donis al li ? .
Lia mieno ricevis esprimon de turmento.
"Cu mi povis agi , alie?" li kolerigis, .Jn li
kusis en la a'parta cambro, kiun oni instalis por
mortantoj en Kaj. Ii sciis pri tio.
Li sciis, ke ili povis elkalkuli 'Han' morto-tagon,
Iian morto- horon. Tute ekiakte. ' Cion ci li vidis
tra Jiaj doloroj, ki!lj ne pIu fodasis lin. Snr' lia
frunto ankorai -kusis la lasta; lacabrileto de ' lia
ia'ma, vivo-gojo, dum lia korpo malrapide mortis
de mals4pre., Peco potpeco. ' I' -
"CUYI povas foleri" ke via arnika tiom
suferas?" li demandis .
. mian li' 'daidgis, "aii pii
boft ',-,donu ' al mi la rimedQn fari tion ' mem."
K'o' 'pr,eneble ' mi diris: "Mj" !n'e' rajtas fri tion.
Imaga" se mi kiel vi nun, kaj mi petus
vti 'pci tio ...:,. kJon vi respondus -al mi". -
mi respondus, car vi estas mia arniko", li
redi'iis. KaL jen - kaj jen - jen - mi donis
gin al li:" "
"L. venenon ?" ,
"les, la venenon. Li ,metis gin en la Kavan
starlgon, kiu' elstaras je la rando de lia lito, kaj
d.e 'kiu li desraibis la kapsulon, sciu. Tie la
venl no nun trovas sin."
?"
"Mi ne scias. Estis antai unu semajno."
"tu vi ' konsciis pri tio, ke vi metis vin en
gralldan ' dangeron?"
."Estas bona- vetero hodiai. Cu vi konsentas
antai la urbon?" li respondis,
"cu vi volas viziti 'lin'?" '
"Jes",mi diris, ' kaj sentis min iom hontigita
de mia arniko., Ci tiun, viziton mi neniam frgesos.
Kiam mi, . S,idis apud Ha lito" kaj li meze de
SJa doloroj sindevigis' al serena mieno kaj sajnis
goja "kaj malpezaj kiel miaj ' okuloj ciam kaj
ci(lm refa1is sur la Kavan en kiu kusis
la blankaj pecetoj ; kiel li subite devis trapasi
akrjln dolor-atkon ' kaj konvulsie cirkaiprenis
la kavan stangon, post kio li denove sajnis
trankviliginta; kiel li fine rriilde. preskau
karese palpetis tra ci tiu stango kaj diris al
mi gojan adiaiion -.:. cion ci mi ,neniato forgesos ,
Kaj krome mi memoras, krel ni - )jaj amikoj -
ciuIT tagon kun eta tremo trarapj<Hs la nekrologan
kolonon en la gazeto. Li ne estis inter la mort-
intoj. Dimanco' post dimanco La kura-
cistoj 'en la hospitalo skuis la kapoi1 - li nun
jam yiyisla duoblan tempon, kiuA oni elkalkulis
por li.' La _disfalo delia korpo sajnis haltigata
per magiaforto.
, La Agamemn.on"
.a
La de , "
komencls . blanke . .. traAJa' . d. .. n.gt.
ono ',esbs, 'Je , dlmanCQ .. a!ltau Rrtst- apud ,h .. ;." 4" ,';;;" . ,!:.,'. '
nasko, ke .. , n] " ..
en mano vems . en ::Q1.1a-n. d<?g:eJqn:, ' crg,to., :"Jen, '; ml ::v.1
I?0rtmta. .. , " .; '. ,<,', '(.; i,',. .(,ct .' i_
'. om dm$ , aJ hosp4iJ.M>; . .'''\4'J'Tl "
I.<aj tlO ,ne .. m;i;!de
ekd.ormmta. Om lam .
en ,maJgrandan dometon, 'kie estis ,()doro,qestang:a, ,n:\e!i&.
" 1;: l' t:kspiris .el;m.etis ; du : <; . ' : '
"Smjorokolego", mia ,arniko ,diris Ji / , .. '. :." ,',t,' , .-',
' N E ' J '. ll. L E ! '
, l
R A Y }( ,o N D'ie JI W A 1\ T ,z DI!: L A " v R D A K A T o"
' 'Mi sidis hejme; su'r la sol sego kiun,;' mi
ankoraU posedas, mia skrib.tablo, kaj tre s.eri-
oie fumis mian pipon. . . .
La logejmastrino eniris senvo'le
donis al mi vizitkarton:

S I N J o ROL A'K SI GIL
. Reprezeneanto de U.i .A, ,_o

Se ,oni estas Esperantist.(), oni ' miras , pri
neqiQ. Tamen, mj unue embarase tuseti&:, sed Juj
poste ekkomprenis,ke estas mi saaktasamideai1a.
devo flkcepti repre?entantol1 de 0,. E. A. Jlj
kun heroa decido mi .petis: "Bolvolu. enirigi '
tiun sjnjof on tra ,la pordo" , ,,".'
Dum sl Iris, mi formetis mian pipon, prenis '
multajn paperfoliojn kaj skribadis poeto
jus . havas bonegajn ide'ojnkaj samtempe.atendas
jnte(vjuiston. Car, - , kiu scias -- , ebJe {. tiu .
de
I
:, . . .
I. Februaro
au mi.a. filozofia vorlaro .idealismu" estas
. 'ideil!a j Tamen n ne nes,
ke S:i,konstancoj la dealismo estas
,prvigebla kajlau':Cert difinp .ec nepre ce-
'inda,; sed ofte' gi igas' 'kreskf (I'orojn, kies
odoro, na*otumas :niajn , niajn
r
oKulojn
por La 'realo' tiel,ke .senpripense nijprobas aferQjo, kip.j
estas kontrai la prudento, liia uti10 kaj ec kontrai
lil bbna,gusto. . '
. plej .multemalkomprenata .. kj :pro tio akre kalum-
niata estas negoi$mo. Sed' mi' diras, ,ke ekziStas
dli egoi!lmoi,: .nobla kaj malnobla. L lasta nav:u sian mll.l-
gi estas Ia besto, kiu pdstulasamon, sed ne
volas reami; .gi trompas, malutilas, ekspluatas la proksim-
ulon; gi estas pat:azito malU'tiIega, ' malestiminda, ekste-
rmla,; gi proklamis la volon. .
Sed la nobl ' egoismo! Cu {ja vere ekzistas? Certe!
i diras: Mi estu 'perfekta, ' antau ol mi help.os i 'donos;
gi do estas mQdesta'; - .gi respektas.1a unikecon de ciu
homo kaj ne altrudas af li sian. propran pensman ieron; gi
do estas I,eral kaj neitra!a; -:- ' gi ec hzitas helpi;
;,
tiin
1
a1Jle ' difektf" per ' tio Ia propran energion homo;
gi ' do estas delikatsenta ;gi diras: ne tio veTe hel pas al
la hOmo, kio venas el ekstere, sed. tUl, 'tio. kion en lia
irift'iil' lconfirmispropra pensado; ptopra spertado: - gi
diras plit:: ' venu kaj ,prel,uf 'el mia superfluajo, sed ne
ke mi venu vi ne vokite ; mian i'nter-
non, ' se i inklifis kaj utiligu, kio estas por vi utiligebla;
sed .pro delikatsento mi meminiciate ne helpos al vi, car :
'hel pas, verdire malhelpas: li malebligas la naturan
evolllip'Ovon' de la homo, lifaras lin sia kaj
dependigas lin; li ec sian kompaton, almenai la
car per tio li povus ofendi senteman natur.on.
Cu ,vi vidas la diferencon inter -I du egoismoj? Unu
vort kaj du ideajoj Tekte malaj unu al alia!
Cio dependas de la ' interpl eto, cio estas rt:lativa. Dis-
ktante pri la relativeio en la fiziko, ni ne. malatentu la
sanran legon ell la spirita mondo.
Ni, Esperantistoj ne estu adoral1toj al' vortjeticoj : .La li-
terO' estas senviva, sed la spirito vivas. Ni ne estu vort-
idealistoj, sed kor-idealistoj! Tiom pii bone ni komprenos
unu la alian kaj indulgaj kaj tolerem'aj.
"Ci on kompren signifas: cion , pardonl. " Zanolli
LITERA.TURA. OBSERVO
LA HISTORlo. DE 'LA JUA LITERAtURO.
idiolTlojn kaj diversajnlingvojn uzis' kaj paroli s la hebrea
, popolo ,dum ,Ilia multmljara ekzistad-historio. En la nuna
tempo la judoj haya!, du Ifngvojn: la nacian, antik ve-
hebrean . .-:. , la Iingvnde I' Biblio kaj sanktaj
libroj, ' kiujn iH neniam, forgesis kaj ciam lernadis.kaj .Ia
popol-Iingvon - la. judan, ai la tiel nomatan ' .jargonon".
Null , estas mia tasko skizeti fa historion de la literaturo
kreita -en la' lingvo juda. ' , ,
En.. la,XIII. jarcento, la judoj 'eslis devi-
gitaj forJasi F,raricion, r,otaringiojl ,kaj iIi migris en orientan
,Gennanion.Tie ,ilj , komends uzadi la mz aUgermanan
idiom on; kiel ' interkompreQilon kun. siaj novaj
najbaroj, gin per hebrj!lihgvaj fraoj ' kaj tiamariiere
iom .post imestigis la ge!m!,na jargono, Idun la judoj
uzadls sen, . multe .da aango] gls la XVII., XVlll. 'jarcento.
Kelkaj hjstoriisto)' opinia's, ke la jargono farigi,S lapopol-
lingvo de la ,hebrej ol en l XVI, areento.
,Kv,!nltam jamen la.XllI, trovigas kantoj kaj kelkaj vetkoj
skribitai. en . alt-germana idiomo. p'er, hebreaj 1iteroj. . .
La jargonon p.arelis, ' uiis nur la simpluloj kaj ' virinoj:
, dpm la, klerqloj, la instruitl!loj ,en la jam
, de la komem:o 'de gia na',skigo Tamen por klerigi
, Ia' p.opot':'amason, kajinstruLalla virino}, ne sciantru jala
"hebrean bonmorojn Itaj '. piecon, oni oeVls' mal- .
graivole ekverki eo la, fargono . . Kaj tieJ en . I,a Xl/I. je.
. apetas, verkoj jargonlingve"inter kiuj la plej ,gravaj estu
; ,la , .. "Sejfer , JiamTdot" (La, libro de' bonmoroj)
eli 1542" kaj el la kvinlibro de Moseo
" -=- ,n ' 1544. ,:, ' . . , ,
stis tradultitiljjargonen nur religiaj vetkoj eFla
.fitikve:=-kebJ;ea Iingyo: Laplejgrava verko .fiuepoka
. 1a; enla
. Ja
.,:amata hl>ro rde la,.pJal }udlno],kluj. clusabare,
';l<ollsistas tradukalo.j (je - kamen
..
ne. eka jargonigo, sed komentariita plejmiraj legendoj
kaj tfabloj pri la historio de la juda popolo.
En la ' XVII- jc.aperas jam rakontoj. La plej ' konataj
estas: "Das Maase Buch" (La libro de rakonloj) Kaj la :
'Maase".
En . la ' aperas la unua lernolibroj en la juda
ling\r: lernolibro de aritmetiko kaj geografio pri Pales-
tin1o, ec ' priskribo pri la malkovro de Ameriko, titolita
"Kqlumbus" .
La famai. popolkantoj, la plej belega trezoro de la juda
literaturo, devenas de I' fino de I' XVIII. kaj komenco de
I' kiam iIi estis kr,eafaj. De tiam ankai datumigas
la historio de I' juda teatro.
La juda: literaturo ests la sola en la mondo, kiu sin
apoJ{is ne SUf la leganton sed sur la legantinon, Tre ofte
ankaila vetkistoj estis virinoj. La pregojn nomatajn: "TIlinot"
plejpa,rte . verkis virinoj. .La viroj ignoris lalingvon kaj la
litetaturon en gi . kreitan, sin okupis' per studado de la
Talwudo 'kaj jndiferentis pri cio okazantaekster la "geto".
Revolucion en ,Ia juda ' menw kaj ,vivo kaizis la XIX-
jarcelJto. Kune kun la $ango de la vivkondicoj, alian as-
pkton' ricevis nkai ' Ia Iiterturo. Estigas la .Haskala -
epdk, Ia: epoko de klerigo. La juda sod vivo holas pro
mufteco de kaj abundeco de ideoj" celantaj lev
sur pii ,altan kulturan nivelon la vivkondicojn de laHeb-
reoj. Savon por la popolo oni vidis en la revivigo de la
antikve-hebrea 1irutvo kaj en lerno de eiropaj Iingvoj,
Kjel dangera . malhelpo 'Por atingi tiun ci celon estis opi-
niata la "malbenita jatgono". Kaj per la jargono mem oni
voJjs, Ja targonon , malbellgi kaj detrui. . Aperas judlingvaj
gazetoj "(Decembro .1823) , vetkoj kaj klerigaj.
Sed, '1}0, la detruantoj mem estis la kreantoj de I'
, ju4a' ljlera:turo.
. nelonge estis,' festita la cent jara datreveno de I'
apero de .. l' una . judlingv:a gazeto en Polio, pO,mpo
est"s prezentita la, ' en 1825 verkita., teatralo de Dr; Etinger
kiu ,montras kiom ,da sanaj semoj enhaV.s 'Ia
...
I' .
juda literaturo. Do ne mtrige, ke gi, mi'faius
ekvivis kaj ekfloris en la .dua duono de I' XIX-;jc, .,.' yi -:- 1\11 tion
la noyelisto .Dtk",. :Ia !.OllJalfisto ne .. -::, :vj ?:- ,; .Mi "
kaj poeto Frug, montnga:s sur la ,honzonto de la Juda . 'ta vortelpn gl
literaturo: gia avo -: Mendel.e MOher Sfarim, SaIQu1.4lah t:iIatas. Aidaitte "mi
hem, Dinpnzon kaj Pere(;. ' Kiuj enko{ldukis gin en J ' "kiun do?" ' Diru do: "mi vin ne fodas.os" ne
Dum V!V? la.mo'> vin,." . p.ri, "I;>iru .al l!'L: .
derna ju<t, literaturo posettas vefkoln. dlskomgmda .n al slgnlfas: "sole al ml' .dlru"., estusola' al klU VI
eiuj popoloj, Diversajn etap'ojn gi :jam travivis. En la4Juna ' Cetere . Ja stilo de la tradl,lkinto.montras bonanesper-
moment'O regas en gi vivec'O. La literaturo kreskas antist'On,. ;.en la la 'lin.gvo
tag'O al ' tag'O kaj 'famigas ekster 1.a tend'O de la legllntoj cer!e d'On'Os .al .ni,. at:l-l\'Ol'i1tlhelajn !ao'Or,al'Ojn. V ' "
de I' juda lingv'O .. .. F'Orpaslss.enreyene .Ia epok'O, kiam'" : '.', ':' :'. >, '. .' '. ' '.. .."
profanulp'" estis tiu., kiu verkis en la "targ'On'O" - en ' Ia . EDMOND0 DE Ir AI::A]
lingv.o nst:rvistoj. kaj ' . ' ' .. T' radukiS DI;<);' e; c: MontL .EId. libietb
, Pn unu?pa) kaj plua qlsvoh . . enhavas . ,s.es rakont'Ojn -' cr la'''m'Ondkona1a verkb
vIg'O - ahan f'OI'On. '. ", _ lu[' Amicis; K'Oro. Latit'OI'O la futan Ubron . .
L O U.I S 'C O l:J R E R U S l Nin , ea.rma.s 1a 'O!eremaj, ":,'
, . ..' . .. ';, noble f.teraj, ::k'Ompat.emaJ, slod'Onaj, . ,Nemu legos ' t<,
Dum la pasinta jat'O 'Oni indeJltis . en la .. ; sen la rak@nfjn 'pri a pri .
sesdekan 'de LOUl{i kaj ttu'Okaze .. la fleglstet'O .de . "tata". AI ml pleje. placls Cl tl U) dll.
liajadmirant'Oj danacis. aj li .vilaop . Kvirv semjn'Ojn P'Ostei k'Onto.j; kiuj 1ravasnehj'Om da. milila gust'O. ' .
23an d.e juli'O, Aa fantaziriea:. kal verkisfo La Iingvaj'O Jlua kaj viya. Mi, tamen,
Couperus naskigis en . 1863' en Den'. Haag kaj tute n'Otis malk'Orektaj'Ojn t nekor.ktan ,uz'On de tiu
dediCis sin,P'Ost sia studad'O,' al Li k'Onigis sin anst.li; sfrangin uzon de prepozici'Oj, apostr'Ofad'On de la arti-
jam klel arte aristt'Okata -talent'O. en siaj uouaj ' P'Oemarol kolo . antau vo){al; 'kvazat,i se; . liion de a'djektiv'O" anst.
Prlntempo de Versaj (1884) kaj preCipe en Qfkideoj (1887), adverb'O; rigardis Iin serimovjlj", kaj aliajn, kiujden'Ove
Per sia unua r'Oman'O Eline Vere, kiu eo pruva.s la necesec'Onde' 'infeitzacia kontr'Olo.. .
li f'Orlasis la P'Oezion kaj k'Ondukas nin en la Hagan aris.., , ' .; ,
t'Okratan dekadencan mond'On' priskribante la estingigbn SILVJO PELLlCU{ I;>Rl 'LA. qEV0]DEt.' HOMO]
de granddezira sed . senuti1a knabinvivo, La sekvantaj . ' EI 'I t I dAT: I E
roman'Oj: Majesto, Mond.paco, Granda!)' Atuto'}' okaz. as en parolad'O al junulo.. a .j a a : ro . . e /in. Idonis
, A .. Paolt. St. Vit'O al Tagliament. ;' '.'- ,
korteg'Oj kaj permesas al ni rigardi en la n(Jnan Pri la vr!<'O men ni ne. P'Ovusu.zi pH b'O'najn v'Ort'Ojn'
dverskol'Or,an kortegan vivon. Plel)aj de pesimism'O estas Itl tiujn .. de la tradukinto , en la antaupar'Olp: "Cette /tia
Fatalo, Ekstazo kaj Mallongaj Arabeskoj: ' ,e . 5
Simb'Olaj rak'Ont'Oj estas.Psine"; .Fidesa" kaj "Babel"; legad'O ne estas amuza kaj satinda 'jJ'Or tiuj. kluj amas la
(el kiu yerk'O tr'Ovigas fragment'Ojen' ci t.iu . strangajn kaj'mirindajn ' averitur'Ojr, . Ja . d'e
' pasi'Oj . .. - sed efektive se )utrovigas' en m'Oment'O
numer'O de L. M.) estas majst.r'Overko kvazau skulptita el malfacila de sla vivo, ,klam lja spirit'O estas . di5batita de
bela lingvaj'O ;"gi estas dramo de I: homa a.nim'O,,' En .La ' ..... ' d f' I k .... d
dolCa Forto" .. ludanta en Ned.erlanda Hindujo, kie la ait'Or . k'Ontraiaj pafil'Oj kaJ ' II . evas . tne e e tJ la tllreldon e.
travivis part'On . de sia juneco, l.i priskrbas la misterari sia l<ondut'O, ' se li atente konsultos '. la Iibrori; ' Ji ti'OVOS
batalon de ia . tieaj popolo kaj na'tur'O k'Ontrai la Eirop- en .gHa plej g,ustan, fU!'tan kaj .
I La tradukml'O Ire . m'Odes!.e par'Olas pn la . mfjlfluec'O
anoJ. LI ankau prlstudls la R'Oman mond'On dum peri'Odo kaj malebenec'O, ki.Lensovigis ebl'e .en Ijalt tradukon .. Car
de ' m'Ora dekadtmc'O en .l'Ieli'Ogabalus kaj .Lummofit'O". pri verl:O, Hune artn .. efekton kaj stilan
Qouperus .estis .multverkanta. autur'O.: ciujare ' li blec'On kro'm la Irlaret'O, de jl .espriri1.'ita.J ide'O)', ni 'tr'O,VaS
libron, Liaj lastaj verk'Oj estas .La Svebanta Saklabtil'O''',
strang: TOman'O ludanta en lfland'O, kilj "La k'Ompata.Snur'O". en Iia 'Iaboro n'eni'OnriprQceblan. La frazQjelitas klaraj, "
. En .Metamorf'Oz'O" li rakontas kiel naskigis kaj kreskis ',;>. .
siaj r'Oman'Oj. Ua aristr'Okata, arte eizita stilob'One Il:oh- P. M,: CAROLFi b. 'M. '; . MALLO,NOA BrORAFJO
venas al la tem'Oj de liaj r'Oman'Oj. La m'Or-to de LouisS.- FRANCISKO EL A'SSISI ' ,
Couperus kaizis en la nedetlanda :literaturo 'malplenon, .
kiu ne ' estas replenigebla. Multaj el 'lijroman'Oj e tas En la ton'O de' efituZ"asma Raj ,pia am.d
tradukitaj en. 'diversaj Iingv'Oj. s. . 'Ofitil
s
la autor'O Jviv'On, :ag'Ojn, . mlraklfarjnde tiu
,ci her'O'O de I' Amo; ' k.iun . 'Ia .kaJ'01i!raj ver,e
... l, ' . rajte respektegas <kietsia'n' 1, .":
[:a' Iingvo' kaj la stil 'O 'estas' .sed estas
,D.
" I II 'L I O 'G B.. .tl F .I .. :., en 'gi kel kaj lingvaj malkorektajoj; kies lsark certe plva-
.tlL , lorigus libret'On. : , ,. ,'.
':: '.. "'>" ""> . \;,,1t'-. ti ,.
. VERGA : CAVALLERIA RtJSTICANA. . TRA. LA URBOASSISl . de P. J S . . de ':
-E
J
la tala-: Rudolfa Castagnino. Eld'Onis A. Pa'Olet . S. ', :Cf!ro.fis O. LM .. . a . . i1us .
f
trita
V
't AI T I' . t (Jt I") " . < ,. gndhbret'O. . .,' . '\. '.' '. .
, aIG .. .. .. : . "' .. ,. ,/ ... ... ..., .'<' .. "(; ... ,,'; ,{>',."!"';" . ',,' .
, Om !Je ' detale ;k'Omgl' ver . la\1.7'. B" MIGLl0RlNl. M'<l\NUALE Dl ESPERA1H0 in.
verkon de .Verga, klU, preclpe per sla variant'O por Ja . lezioni. Eldon'O :' Ia sama. . . -. '
muziko Puccini, . :tre lerte farita,-gramatlkQ 'por italQi kun ,bon-
P'OVUS dm, ke. pll , stila(kzen:oj, ' bOlj v'Ortatetoj. . .... " ,e :t" .. , ,
yerk'Ojn. ol tlajn, kluj estas' jam tradukitl\J . .' '.: ' . .' .;
.ClUjn hngv'OJn de la m'Ond'O, -,- tamen eble pr'O < , ." ..
ganda kaitz'O estas' bone, ' se oni P'Ovas dlri pri k'Onatj ' N,I.ne povas , gratuJ!
cefverko.j, . ke _njen, 1iuj kaj tiuj jam.' esfas trn:duki.taJ". ..elp'OUlsto pr? Jla .
La ' lingvalo de la tl'adukinto estas grama1ike seneI ra( belajn en' lagarden'O de , ma llteratur'O. , .
generale bona. Certe, malfaeile est.as eble imi.ti en:Es ,('";"10$)
antQ' la popolanpar'OJnianier'On. Lai m.ja &pini'O plejoone .
por tio la kiel eble plej simpla stl o; kiel
'"dispuUnciti-, ' "h'Ontofendi",> .eksk'Omunikitin'O* (ansttatt: .
"tnalbenita"') l1epre eviltts. Kj mi evUus ankai. la tr'O-
p.!,ecizi.gOf,1 . ,de t' !tazb ... Mi' vi.n ,p e ..
VI ne k'Onduku mu! . ...:.. ei h'O, .. ekzemvae.
36
,

Ii: A: ... tfI. .. A. 8 ... ft E . -O 'J

t -' " - J>.. .- I, : '
- -" MIH"-ELO B"-B' ITIII
r, .., '1' .. !' ; 1.:: . ' , , : .
1. - . malmola.-lresa, kor{lo, 'ijHti .estas' eterne
--'--'-I 'I Oka rifo. levigis "Ia ' . sin' ]amalseka,
. ;'" I Su.r ci tu ' rifo ara sa o; - -'
la la oceano i De . f ;,:' ; ".' '. . Ill.
. fr de ,)' tempoj.gLjam muzikis .5ipo! ,
fiel kaj gia rpuziko plenigis Ja grandan universon. _ . .kiu naskigis
Kelkfoje mole, ma))aute, s'entimentlegi'sorioris ' l1ut antau kelk.] Jaro] el ' la momenta amo de
kaj tiam elvenis la stel oj, por auskulti.gin. Tiam ill -- infano de momento,
la ka/lto aidigis malproksmen kaj de maJprok- fresa gaje transkapigis kun. Ja
.sime g! aI10gis ,Jasensuspektan si.piston. gojo d,e pretiganta petolajo. Poste si sitligis
- Nin li akompanas I - kriadis la ' sirenoj duonwhde, AHa sireno, ventrumante
dum la p,aizoj de l' kant kaj .ilifrapdis rifQ, parolis kun tritono, kiu
'bJankajn fingrojn sur Ja dorson.de 1': q,kvo kvazau grimpis el Ia profundo
J
kr<;>eigan,te.
ian gigantan, blank-klavan fortepHmon. ' sto'ruf. '
, Sed ' nlm, jam . de tagbJ, -..:. )CU\ SiPO ? - d:emandis gargarvoce la silur-
gi hurlis kaj la' ektimintaj stel oj . tiris antat sin Iiphara tritono kaj li dronis en lavezikumanta
siajn plej ,densajn vualojn. En 'animjn; eo 'cerbojn kvo. : ', ' , ., .' . .,
sorbigis la densa; 'profunda . pro.funda .grizo kaj ,Pii malproksime korpo de ia nerei<iinq glitis
la terure ' eterna, ,eterna, kruela . muziko., Alifoje pormomente super la akvon; kvazai argenta
tiel bele b-Iua: nun terure . nigra . estis ' Ia' ,maTo glimo .(blanka estis ' sia, korpo . kaj delikata, car
,kaj saime .ap.ud la la lipo si l ogis eJl J,a profundo, kien Jle,k suno; nek . vento
de . .Cio frmigis' : la '. moMo, . estis pentras) - poste kitn subita krieto
malvasta,malvaste ronda .truo, . en la terura mezo in'e'r la blanka samo.
de ,grizaj, dnsaj : Qeblqjkaj akvojkaj gral!daj _Dl! pii naivaj sirenoj, karante en sirmita loko,
hurloj" ,] Jdes vashd kaj sova- per: homaj, ostoj" kiuj kusis s,ennombraj,
gaj animoj frapadis . siajn ;" obstirtajn, ' dolorajn, cie ' dis}etite, wr la, malpuraj. . . . IIi ridaeis
:flugiloJrt, Depos! ,tagoj, tutaj tagoj la dum la ' ludo; unu el j)j subite salt1evigis,
nimo ' ne komprenis sian propran. vocn.'- Kaj kvazau si vidus 'fal1tomon, ekkriis kaj ankau
kelkfoje. krietoj .au.digis super.1a maro. la ,,ceteraj komencis al ' la . '
i . Mejloj kaj mejloj kaj , mejloj kaj. mejloj, en )Hund-ok'uJa, . Ne ,efsta'u Hel!
l}1onotori'a, ;muga ' grizo.Sndirekte ' . .. . Rigardu, rigardu la hund-okulan I
La unua sireno, la plej bela, starigis sur la
,botdpromontolo ... p,er piedoj, klj 'sin
tutan sunbwligitan, ventotrairitan korpo.n ., si mal-
fermis al Ia malproksima horizonto, Kaj la
brakojti:' sopire si etendis aUa .
Kajla aliaj malesperiginte tiradis sin de malantaue,
ramplnte: post sin, jJj kaj pineis
" .' , lL
Neohl t ' Nenl! Neniu!
- liohhej-hoj I
. ' La ondo ' ftapis ' kelkfojeen slan vizagon,
'Janke, e'1 lJlalmola, . Perla arko, kvazaii adaca,
cpetola fontan.o. Sursian vizagon, kolon, .brusttin :
Ja: sa!1niaj, sala-Lgutoj: disJJuis s'ur .Ia.
tpamoj kaJ f1.uis :m,alsuPTen, Jarge, IllejebJe large,
,kiel glaci:-malvarmaj fingroj " de febra atoanto.
'Bruna - ,sia' .brusto, brun.a, sed beJa, bela,
bela . . :. '.... .
" . ' H ',1 H . H' ., .
, - . oJ. eJ. . O] . ') ,." . ' , .
.. Kiam' )trietante ;si ,ek" kaj de I. ' Iif,
. sur . ,llalmoJa, ,restjs akraj,
blankaj . postsign.oj, girf al la :Sto no . .
Siaj kaj l:a tremiS,
,subite. ek- JCa,f .eksaltante; ,si
sin. 'f!lun si -.ankora pIi alten .. , kaj ' nunsi
slaris fingroj, si t si:{ sutla
'meaj fjngroj kaj SJlr la dikaj fingroj
,. > .' > '
cedit . _.' ..
';",,.Kai si1idiS ' l:aiite: :kaj &laJn
, la , barpa ondo
:. tran-s- :ka})trans-fl'api's " . hr
sta,tl tibikarnon kaj , forte iJi krietis, . ke si
kun' jJj post , J;;t rifkornicon. .. .
, ,...::...Hund-okula! hund-okull kalru! ., .
. Proksime! proksime! jam IIi
I 'tuj iJi vidosl
r Car Dur gis talio la kaj sub
gitij: ke . mi ee ne .. parolaspri tio.,
" ,j t, ,.... :;., . . , . . .
IV. "
Nun:' oni' <:!evas imagi , la 'kiu pensas
pti Penelope. Li .sidas te, sur la alti( postajo,
. }a kaj . nur la senfin'a akvo estas eirkau li
ka-j) remas Ha sego kaj de malproksime. eble
sajnas . rifo kaj eble sonas ia voco . .. sed ; li
ne Vidas, li' ne, aidas'; pti ,Penelope Ji pensas.
pr :1.a virino,' kiu. atendas kaj teksas __sub aitaj
traboj, teksas, teksas ian manla ..
bot.ajon,per ara fadeno, . kaj ' falas, more flas la'
\sve-Ia'nta faldo de. la kara stof<> apud Ia:
tl7 '
tronon de:Ja sinjodno"kaj 40 eslas tlel , --;;-c. Mi la'7c,antom.ii' " ,
'e..!. ' voco de Odyss:eus?
'Motta ... ) " ' , ' .,
-' Oni idevas stop'i najh . ',
' Ho, cio,ci ateqdas ,kaj atikau Ja 'siplsto kvazau
atendus ion, tie, sur la sego, kaj'
la rifo ,p'ligrandigas kaj. ,ce lia
iu Iia kamarado gemas kaj 1a atendas .
kaj amuzassin per Ho, ke ' malsupren, sur!a " " V. , , .
ond<;m ' Ir provas pentrien imagola vizagotl' de Kiam
la majesta Penelopeia, sed la ond rompigas, .. vi1igis kaj la denove sajnis aidigl,; Eury-
disfluas kaj kun gi ciam dis.fJuas la vizago. . ,Iochos, ekparolis' : ' ';". ,>I '.,
-- Odysseus 1 Odysseus1 ia karHo 1 . -: .Kaj .ci tlun' :vakson . knedis !por ho
- Malproksima; malproksima kan'to J Odysseus I, ,\. - ,
La' 'sirenoj ... ,." . - - Ka ,vi 'mem . dia:, Eurylocl:w
s
? '
- - timiga, ]a sonora diino. -.:..:: '. Mi . ; ' , ",',
. - Vakson, vakson 1 'AlpoTtu la vakson el l'a Ery,lochos, uzu' nur inem la vakson,
sijJfl.1t1,do! . . kiun por mi ,vipteparis. Mi. ' ne 'stopos miajl1
,.;.... Kia:Ila vakso, ho Odyssel!s'? ' orelojn. ' .' l ,. , '
- Ni niajri orelojn, Eurylochos, ,P9r - Odysseus! ,Vi', kilt, ko:nas' la ' .. :
ne ' audi Ia. kanton de I' sirenoj. / . Mi vqla:sa:di la kanton de sirenoj:
, (Ho, Odysseus, mi 'estas malsatja. Fleksigl s - Vi, kiu la lotuson . , . " " '
genuo! .. Odysseus, la sala orldo forlavaf -:-Decas, ke. mi gin. Mi .devas
mm 'de la SlpO I) , .' " ,,,., 'i.idi .kaj ' aud eion. ble tial :mi v;enis
- Kiom granqa vaksodisko! Tiel peza, ki'el tra ciuj maroj; ke mf ne vidu kaj'
muelstono. ' . . eion? Ho,': EUJ;ylocI1us-,' ,vi ne.,lwmprenastion,
Distrancu gin enm<l:lgrandajn turmentas ' ,min la , maJpeifekt'eeo,ke la
igu bone inler viaj manoj, frotukaj varmigu, floron, nH ne gustumis. ' , ' ': -
por ' ke gi stopu kaj gluigu I - , He, gardu ta ,""'- Pensu pri viapatrjo;, Qdysseus! pensu
dir-ektil'on! . '" 1 pri TeJemacltos, p.en.supri la. l1onoririda Pene-
(- Ho, Odysseus, te,rura es tas ci H!empestd. ' Kio okzos, se!: , ;. ? .,,'.' "
Cu vi la krietojn demaJproksime? Af( : Vi . UgQS minJorte ,l 1a .' " .
eblekanfQ giestas, kanto ?Se nur ne ' .. Kaj s,evimern, petus, ,'ke' ni- 'maUigt,f",in?
igus 'tiel ci tiu si po I)' .' . I 'I Vi ' n,e at1dos minvocon. ". ',. :
OdysseuS, Odysseus, ne stopu miajn orel, -Kaj ,vi, .fatos signojn :kapJos 'Dian
ojn F:Mi _volas a'udi la beln 'kanton. ' ' baskon? " .. ,," '. ' .. '.. . : .
,- Malsaga, malsaga junulo, Vi' ne konas - Per pH forta sn;um vi alligqs miil. ; . '
dangerojn I' ... ' " :' "1' (-;- Ha, nenion' :rtii' f tiu ' obt4za:vak.so ,
- Vestinte sin en 'Ia' maskon de I' beleco,la en miaj , orel oj I' mugas, .mugas . muga:s ' li
mO,rto lgas vin., De . _. " mondo , .. 'Odysseu,s,1 ests? Ki6n iJj vo-
. -::- Cu vi ne rnemora la dolcan lotusfloron . las per tiu " snuro? Odyss'eusl Al Hl masto' ili ,
Kiu gustumas ' gin. ' kiuloje gustumas gin ... ll, Jigas .. : ',vin - .. ve, .ye, mi 'Ifreneiigos! ci liu
-,- La baleno elkusigas sur' la supron de' 1' . mugo en la orel oj frenezfgas min I) , . . ' ,
maro kaj3utas ,teron sur sian ,Surkres;:" " "" "" >,,!(t
. kas" gin densa herbaro kaj la' sipistogojante a1- vt
bordigas cela bela, {resa lnsu-Io. Kaj foje nut: Kaj nun ni imagu ]a etan sipon sur :Ia',mal-
ekmovigas la insulo, subakvigas kt,in proksj'ma ackvo, , glitntn . pii kaj ;pli prpksimen,'
-'-.Bela,vasta vokas :vin per sja 'ombr<;; , al 'Ia sirenoj: La"vento, ia :s'opi'ro,Jlug-
foliara barilo,' safaro.J.{aj en gi: ta igas , gian ,veloniekte :tieit . Ja. sopiro
giganta, unuokula kiklopso, ait' 1a ' th,nigaJlaistry-'/. de. I' 1a . molan;
gonoj . . ,. ', ' pon de l'maro. -Kaj homoj , esta-s sur lasfpo, .
- Vi t1evas vlaJn orelojn. Cu vi ne , sen-sopiraj.bo'm.oj ,kal
memoras, kiani ni tra fenestro' kaj ' ni . ,kun ,stdpita'j ' oreloj." Kaj sGnor.as, '
vidis belegan vidnon, si tC,ksadis per ' senmorta, eo ]a mugo ,de maro sonO-ras fal ]jela, :karrto. ;
fadeno . kaj kantis "du"!,e. , Ka) al}a ..
tlropOlHs kaj ,p'er , sla" sOfceas," vokus': dormi per' ,en. :gi .. , H, ,:vi; ",
tono si transformis lin," porko ... ' ,', : ,: .}, mortemulo:j; kiuj' doonas Ja songojn de' l: v.ivo, '
- Oni devas ' stop ' viajnoreIQjn! , .,.; ,.i" cu.
-(-.: Odysseu, .odysse'u$" mi mortos, ,grandaj, ...pTi grapdaVsongof;r > >
al mi I) , " ,', . 'Sur laet'.sipo, ' ho.moj lab)ras kaJ'.por m ;ne
.oni. devas. -StoP Haln or,eloju fi, ekzistas la ka,nto. Sed, -esta$ , unu' h,mo,- ne
- Ne, ne,mi ne lasution; 'Mi ' v0Jas labras; klii gih: aiffias EstaS,. ,Riu
kanton de' I' sirenoj. ' ,,' " . .. ' triri,kas ', hi kanton, kiek abelO" Ja ' Jl9,nmOlf'l, de
, , - ' vin
karulo]n, Jl'emam :plu Vi vldo'S. ' ",:",,' :"'. QRlllQJD" al.
i
Ja ,,J1atoJ, fhttantaJ:lie,. ..ce . ]ar,ifor; 'al
1It.- . . , " '< -
3S
la figuf;oj, .' ' aperantaj, t;n ' brunajn ,Iigita .ai la r11a;;to, mi kuras for, sertre-
virinajn suUrojri, brustC!jn oni' ble povas. koq- pfeter.1a insulo de plezuroj!
jektL Ah, ci tiu sovagl, terure kuntrena kant() 1 'Kj 'n'Iem riti ligigis min 1 Kaj mem mi ordo-
kaj 'fresa; kvaza,u gi aMigus el mal7 ke ec je ma peto ili ne malligu min.
:infanago, _at1 ankorat1 el pii antat1a ,:' - Ho; kial mi . devas at1di, sola inter la mort-
. tempo, el alia, pIi sovaga kaj pH fresa ekzisto; ehuI6j, . ci {ion, lion, por mia turm'enlo? Mia
koritrat1 'kiu la vivo :estas
,I., tuta vivo estas neniQ
J
'am morto. KaJ' ni' imagu kompare tion. Kaj del
, '.'
,
la senmovln , auskultan-
z mi devas forremi preter
ton, dum la vento lin t
'
)z la felico I ' Ho, Tantalos!
jetadas '" kvazat1. slipon; ) DELONGE FORSONORIS
- Ne; ne, ne timu!
same kiel la sipon, kiel T' E' -p.", 'n' E S a Pf HO '
Nenion mi volas ! Nenion
I'a mastojn; Haj piedoj ( t... ' \ (dang-eran mi volas 1 Ne,
Iigitaj al la masto, 19 ),
), ne pensu pri tio, kion
manoj . malantat1e.; . jen mortas. Tro aidace .' mi diris! Ne ven u kun
horizontale - jen verti- '( ni volon<r-korpon de I'sentema
( la novaj snuroj, ne nec-
kale. - frapate de on doj ), knabin', trudante por , ), esas, mi ne bezonas ilin,
- la muskola, duonnuda ke: Si . povas ,nur, gemi, '/. saga mi estas, nenioti
korpo baraktas sinstrece. stertori kiella mortant' : .. Nek ritmo malbonan mi volas 1 Nur
Kaj li 'at1das, at1das' la en sla )le', nek vort' pIJ, nek artlko: ) ekscito esti$, kion . mi
kanton ,kaj kria,das:
kompritamens', muzika kor' ne sonas, paroli s, nur kolero . . .
Malligu min 1 , Fri- . jam nur Ja pll,m' spireg1ts, nur ja gorgo / "ur serco ... je Zeus 1
ponoj, banditoj, 'maIligu t kriegas,.la stamk' sveqinta songas. . do kredu al mi I mi ne
min'!- ' . . ), , : Urik' formortas, mutas epok'.
. albordigos, mi neelsip-
.. - . Ho, oi foriros, for- " '/. . - . 1..
'I igos, nenion, nenin Imi
glitos kaj , neniam piu mi z Anim', p.or .kiu kanti? Oni diras: z ec rigardos .tien 1 oe.
at1ds gin \, , .' r de mnoj gemon gemu, jen ni: tra/oj, (ne 1 mi ja volas hejmeo-
- Albordigu! Malligu. ), taiigas vort' la via? ), iri \ al Penelope mi voTas
min 1 Albordigu! ''/. . Sed, DI', estas frato' kiu gemon . '/. id .... si atendas min ...
- Premas mirtlasnuro! de sia trat' ne aidas, se 'ne estas our man brakdn Iiberigu,
Ho, ciun gian plekton mi ( gi ankau lia? Mond' siriama! sole (por ke min ne premu la
, kaj ' 'tio . ne lasas ' kOmuna febro kaj mizer", 'komuna snuro, por ke mi povu
min atenti la kanton. Nur z konfuz' balbutas - krome: mut', soleco! z forvisi de mia vizago la
niian manon lasu libera; Urika mrtas, kajla aino estas . (Salan akvon, nur unu
frapis .1a' sala ondo mian . kiel kiso de kolomboj.
), mian piedon, por Ke la
mJ vplas dvisi I 'I.
'/. spliton mi povu eltiri el
PKulor
n gimordas kaj . Ho kara! sonas por ni mem la kant', mia plando.
mi,. ne vJdas, kion mi ( Delongeforsonoris temp' de Sappho. (- Direktilisto, haltu 1
pro ti 0:-' Dol-), Hi> kisu! Mortas la lirik'. Rlfugas ), ho, kiel flugas ci tiusipo !
oras, sioloras' ! malligu '/. Ia viv' mlgoja l ' snenl'. duopa.
'/. mi ne povas atenti la
min .1. SpIito. botis sin el .' La homo am estis 110m' .kaj ttinkis Z)'1 kanton I . terure ... nur
. mianpieqort I . ,...
per frata kor' la homon; - nun, Aafilr', kelkajn momentojn I ..
. - Kion ,.hej- ! '/. rema'Cas gi tedan. Estu I. i flugas ... Zeusl ci ,tiu
meniri . por , enuo ? J\h, z .- insul', el atendu sun'on 1 Naskas z senpovo 1 He, haltu 1 Mi
cu vi t:le a:t1das, neaidas ( papilion! Riu scias? "
( ordonas,l .Mi vin rekom-
tj:on; ini , f La dioj morts ja, la ivas, :), pencos I Mi punos vin I
,.,.....,. , Kel , terure I .. Mi '/.
"h". 'h
'/. Ve, ve I mi ne po-
Ia vakson el
. trad : ,KALOCSA vas atenti pri la 1
viajoretoi I, J;ul.y-Iochos1 ('. ".'
(
E Ih
I l'l' "'"
" "1, ,
. ury oe 0.$ ' ;'"
,
" -. H " , . ",.f..., ____ , ................... ______ "' __ "'r.
VII .
' ---: . Q, se ,Vl : auu;us, "
-. ,_ :.: '
La rifojn de 1a sirenoj
klOl), mi aida.s I .
.,.: <
.' :.":':' I{:iel. mi estis; kiel 1 jen;
.mj : alligita . ci liell. ci !jen! al ci tiu
Jig.no l ' Tia, kia labast'no- -de
I' ktklop$o., CUien miqevas esti ligi.ta,:qu-n nun! .
- Hq, ma}saga,:. ma,1s.aga I , ,Ni J(ir()$,' forglitos ,kaj '
=-" _ . - ># -."
, nia:ljQna '
na', pr9pra k,tp,;
mi :l1:eai1da-s; . pro 1a. de maro:"Ho, :
: ve,kief' .senfina
, ili delonge forlasis, ' la
barkor.ipozas; la' maro . jamestas serena. Odys-
seus' sidssur la aHa postajo , de l' spo, ,suda
balancigailta .sego kaj rigardas en la malprok-:-
' '.
.
- Cu vine aUdas' ian vocon, ho Eurylochos?
-'- Ne,Odysseus, jam nenjon mi ' at1das.
';:' -:='" alen.tu ja, ian vocon el la ma,proksimo I
.Kaj .. denove li rigardis en. la 'tnalproksimon
1e-aj ' pri ' nenio 'li ,plu 'atentis, 'kiel ' hom",
' cagterion . . '
. '
...:. , Pri Penelope li pensas - diris' la sipfstoj -i....
pri Ja majesta virino, kiu atendas kj teksas sub
altaj traboj.. 'j
* 3
Kajkirrt la Pene16peia, post
tiel 10J1ga foresto, denove braku mis ]a .h:ejmen-
veniiltn . 'Odysst'us, la glora . heroo ; seits ' tute. .
strangan aferon. aids - 'sajnis al ' Ji ,
P.oste Odysseus, sola, jetigis ' sur insulon, ,kJe q. kaj de,nave li
Kalypso, pii bela ol ciu mortemu)o kaj ol ctu 'llglta al la masto kaj t.lgardus en1a mal,prak-.,
diino, volis, ke Ji. estu sia edzo. Sed Odysseus ., simon kaj aiskultus. Jes - jes, karitoh 'li aidis,
staris dum la tuta tago sur la promontoro kaj tute klare li aidis gin kvazai ,dikaj snuroj.
rigardis en la malproksimon. . ' premus Iian korpon kaj li iorgesis pormomento,
- Li sopiras hejmen al - pensis, ke 1a , sekkarna kaj nobla Penelpeiabrakumas
Kalyps,o .kaj sia rozkolora vizago fla-vigis pro tiQ. / lio. Kar denQve li s,entis,dnove, la malilOVan
- Li atentas, atentas, cu li ne vidas 'Ia fumdn pripent,on, ke limem ne krfjs pIu:
de .sia patrujo. '" . * "
Sed Odysseus tiam ne al Ithaka rigrdis, Poste Oys.seus ankori ekvojagii 'plurajn foj-
* . ojn,' ,por ke, sekvante la 'Ia ,animo
, Poste, kiam ce rego Alkinoos li Jestenis Idij de 1'. blindaTeiresias: li . elsercu la .poj:mlon, kil;l
la 'maljuna Demodokos ' kantis al li'. kaj , Naush '. rigard1:ls ]a remi1on' soveHlokaj , li: fiksu sian
kaa, la filino de ]' rego,jetis sekretajn rigardojn remilort 'sur la. foirplaco 'ci tiu popolo. Kaj
al la gasto, Odysseus sidis enpensiginte starante sur' la, rando de ' sia sipo,
la tablo. . -'lf', 1i" alrigardis la nebulajn rifojn de la
- Oasto, pri kio vi pensas? - demandis amara kaj ciam ma]dolca pripentosidis
Alkinoos. sur ,lia , animo: Kajkelkf0je, . ektimante, VOCQn '
Kaj Odysseus; kvazai jusvekiginto, ,ektremrs ,' a6di li imagis, ai kanton. ,Kaj 'plurfoje .
kaj ko'mencis Jaidi ]a festenon donacojn li foriris kaj reveni s kaj foje, oni di'ras, de-
kaj Nausikaa'n. nove II f6riris kaj neniam piu revenis.
'El la hungara: Ka;/o Bod
*
,- ,',
I
B E D ft I U U:
n: , E
P ft o F. HR S J-> L (HR A )) E (J " I{ II A t. v )
nacio rememoras je lil 2-a Bedrich(p[ederiko) Smetana, fbndinto 'de la bo-
marto 1924 la centjaran datrevenon de herna muziko; naskigi,s en
kaj je la 12a majo 1924 la kvardek- urbo Litomyslla 2-an demarto 1824. Jam 'dum
jaran datrevenon de morto de siaplej fama ' siaj infanaj jaroj li montris neordinaran. muzikan '
lh\ toi1poeto Bedrich Smetana. , kaj e'stis konata kil . eminenta pianisto . .
donis. al sia nacio kaj al la mondo verkofn, Absolvinte ' Ia gimnazion; li 'en }arol843 venls
kiuj havas nepereantan 81gnifpn ne por ' lia' popoIO,< a1 'PraHa, lde li farigis instruistor' oemuziko ' en
sedkluj per nia absoluta valoro po- " ., " Ia faQlilio d.e grafo, Lopold
vas ornami la pie] lite- Thun. Tlam Smetana hav)s
raturon de' alia nacio. Sedverkoi en Praha konvenan' okazon '
de . malgranda nacio eStas ' mal- por plita ekzer.dgo pian-
multe konatajkaj tiel same ankau lpdo kaj . , la
l kar al'eiu bohemo karaj ; " ftna>'fortepiami. ']eritejo "' de '.
komponajoj de Smetana. Krom jos. Prksc.b: E'n tiu tempo
kel kaj esceptoj el Ja operoj sole la . li ' ano -ta' ' novfO- . ., , '
Vendita Fianeino estis prezenta'ta mantika skolo; moderna rHate
sur de Eiropo (en . al Jan iamaj muzikaj,cirkon-s-
tiuj tagoF ekz. nkai en Bar- . tancoj ,AUiu cislh>.loSmetan:a
celona kaj Madrid), Hi estas tro ' "rest1$ fH1ela dUI1j: sl1i>tti.a:'viv: .
malmultekonataf en fren1dlando, spiteal ciujma1facilaf(}j .
'kvankam ili estas skribatajper .nekQmpreno, khd batis ' Hafl
interraca muzikskribo - notoj. vojnn deevohio.< SUf .ta 1un- ,:
Tial nUD <I.a internacia lingyo kun.- " damento de tiu """,',
. helpu .disvastigi la verkojn de ' tto;vis' ,
Smetana" tra la tuta < moridl>. lli sia',pasi'an,.reprezentatori
plene l1lerita:s tion" Hi estas Ja,:sfero lde Smetana "
veraj poemoj , kaj ' juvetor' "la' fO:J1Uis sian ' prOpJan stil.on
muzika mondo. J)ro ' kiu J arigis fundamenta,trajto
de ta bohema muziko. Smetan l1e so.le fondis
operon kun nacia spitito, foriginte el
gi ciujn mankojn, kiuj baris la pluan evoluon
de I!. moderna kreado dramatika, ,sed Ji ankau
perfektigis gin en rHatoj programa kaj
fiksinte por " la orkestro rolon memstaran, plene
subtenantan la scenbn.
Kiel admiranto de la stilo de Wagner kaj de.
liaj ,modernaj reformoj ep.1a opero (gvidm'otivoj
(ne repertuara), destininte gin ekskluzive por
&olenaj festoj naciaj. La unuan fojon gi estis
ludata ce ,]a ma]fermo de la nova Nacia Teatro
la 11-an de junio 1881. La uverturo de tiu ci opero
kpmencas per karakteriza motivo (motivo de I'
ipgo, vidu ekzemplo 1 a). "kiun sekvasmilda
motivo de "Libllse (bohema regnestrino, 1 b).
Eil la meza parto aligas al tu ci motivo aHa de
energia karaktero (de Premysl, posta edzo de
- ,polifonioen la, or-
kestro, siinfonie evo-
luanta el la gvidmoti-
voj) Smetana trans-
portis tiun ci stilon en
la boheman dramon
kaj perfektiginte ,
li , kteis la , boheman
,
Libuse kaj regnestro
t> j)', e {@; , ; ,ta {j ti
::
_ ;:. dioze efik.nle kunig.,
CH:;:d
J
' tf: I
F.,i{ ,
proksimigas pIi al
nacian ' operon.
franca modelo.
Sed antai ol li
atingis ' tiun ci sti1on,
de la' bohema opero,
li famlgis per siaj pii
au malpli grandaj la-
boroj,. kiuj' gaJnisal
li en la' mondo gloran
nomon: " Boh.emaj
Motivoj eJ
En la jaro 1874 sur-
prizis ' la majstrop
nerva kaj orela mal-
sano, .pro kiu li devis
forlasi la teatron kaj en
la nokto de 20-a al
21-a deoktobro 1874,li
perdis la aidon. Ta-
dancoj",' "Polkoj," bela koncertludo"Sur la
(por fortepiano), duo por violi'lb kaj
piano "El hejmo", ;,Revoj" kaj aliaj. Por horoj:
"Kamparana kanto", "Kanto bohema", "Kanto SUl'
la maro" . k. a. EI Ha komenca estas
ankorai ntindaj: "Solena uverturo" , {I 849) k::}j
simfonio" (1855), en kiu.ti surprizis
per sia artoplena p'olifona laboro,
En la jaro 1856 liakceptisla ofkon de direk-
toro de l' Filharmoni'a Societo en Gotc;borg (Sve-
djo), kie li restis gis 1861. Tie naskigis trio
de simfonjaj poemoj (RichWdolll., Tendaro de
Wallenstein, Hakon jarl), kiuj . havaskarakteron '
'kosmopolitan sl1 frpanta nacia koloro. En la
tempo ' de sia restado en Svedujo li ekkonsciis
sian 'gravan mision rilate la evoluon de la bohema
nacia artp; '\ rezigninte pst kvinjara lborado pii
siaprfita posteno, li revenis ; al Praha p'or
kO,menci ' l plej ' gravn perio'don de sia ko'mpo-
ni:sta :laboro - 'la dramatikan ' kreadon. Per la
'opero "Brandeburganojten Bohemu;o'! ,n, faris' la
unuaq: pason por ktei nacian drmatikan ri1Ueon:
la "Vendita kiu gajris la plej
gr,andan populareconel ciuj ' de ,
kaj . lau la' fugo , de I'fremdlandaro , gi estas . la
'plej verko' sur la Kampo" de :
opeto' . . Lbri1asukc'eso de . ambai
oproj ke"Smetima estis
kiel kapelestm de "1a Nacia ,Teatro' en;,Praha; ' Al
gi li :siajn ' tortojn gis Jllalgaja
mome'illo," kiam' or}a kaj nerv,a mlsano
cli ajn tabbr (1874). .
El 'latempo ae 1', agado de eo 'laNacia
Teatr<Y: . evenas ' -Ia 'operuj-: {J 808},
< (18'l2) kaj .
op.e.roT llLibuSe" Smetana ,mem deklafis ,;solena t, t- -
men. li ne forlasis sian komponistan agadon,
sercante guste en obstina laboro konsolon por
kruela malfavoro de I' sorto, kiu malebligis al
li aidi siajn plej grandiozajn verkojn kaj gisvivi
la momenton, kiam li ricevis brilan satisfakcion
maljustajoj kaj malsatoj, abunde
de Haj malamikoj. Tute surda, li komponis pluaJn
verkojn: laso (1876), en kiu la bohema spirito
bonege estas esprimita; gi estas ,tipo de bohem a
f!1uzJka komedio kaj krom "Vendita fi ncino" la
plej populara opero de Smetana.
Per ' Ja opero ,,8ekreto" (1878) Smetana atiJ1gis
zeniton sur la kampo de la komika opero. Sek-
ankorau du Jastaj operoj skribitaj dum stato
de progresinta spiritmalsano: "Roko de diablo"
kaj., kiun ' Ia majstro ne finis. )
. '" Krom, tiuj ci operoj naskigis en .la periodo ' de
lj . plena surdeco (1874-1884) ciklo de ses
simfonja:j poemoj: "Mia patrolaado."
' S.rka, EI bohemaj kampoj kaj arbaroj!
T&bqr kajBJank), en kiuj li majstre kantas pn
belepoj de)a bohema lando kaj legendoj el bohema
histodo." En la arckvarteto "EL mia vivo" li pri-
s,krlbas momentojn el sia "vivo gis la surdigo.
Dua ,arckvarteto . aperigas jam signojn de nuba
nim'. ' .
CSmta'na mortls je la 12-a de majo 1884, sed Haj
restas vivantaj kaj ciam , pii ,. satataj ne
rir . de lia .1laci sed ankaii de la tutmondaj ,
,
ttJuzlkamtltoj. '
;.r ", , . "
9rig. Ve(kita por rL. M.
"/:'. . if.
EI la Dra, los. Fousek
d,'/' ..
' .
t;,<::..
).e..: y" :; , - .
41
. '
'c
L A .J tJ N A I ft
E G
"0
OS()I4.R iv lL J) 1<:

St.ISi l .. kaj : ra' lula.'

, sola ensla: bela ,Ca!l1bro. . , ,aota] , sed, pll ,ofte' IFri!sb.S " sola,CarlJ senbs
\
: . '. Klinanfe 11l: kapon . gis la , tn;> . -rapide( . Q,ivenemo, ke 'ta ,qristeroj :de "I'arto plei 'bone
.< cer,emon. ia rito :d.e I' epoko - ' Ciuj liaj . f
i
", ... , stas.. . .Ia.j en. sbleco '. ktl . j;- ke .. ,.Ia ... , bel. p, .sam. ekiel
' . eganoj Iin adia'Uis . ,por ' ibm', da' , tempo' Jasago, tiun;' Kiu JHn 'ell .'.
, Q Iris err Iil. :grandan , s/(I'OJ]'t)fl 'de ,"palco; :PQ{ " , . S,ttatglljn . okazajojn'oJT tiitemj:le pri . Ii. Oni
akcepti de,la: lastajn ,instruojri; . k41::- ' urbestro, ,' veninta, ' 'por -(firekti, al J
kaj el iHhavis 'arikorai tUle senafektan kqnduton, kaj oratoran sahitparoladon en la nOmO de vldis
ne bezona.s diri, ke tiou oni opinias tre vera kiun
kortego. , ' ' , .- ,,' " J<' \<, 001 -)US el' VenecJO:kal prezentJs .adoradon
La knabo, - 'tar li estis ankorat1 knabo havante deks : al iUj novaj diaj. ',Aliokaze. 'li :estis dum. pluraj
jarojn - ,ne ', Cgrenigis pro ' ilia fQriro ' laj kun profun noroj post 10ngedat1ra' serCado"oi ':trovis lin en
ekgemo de ' sin Jetis sur-oorsen, sUr la malgranda Cambreto de unu el da nordaj turetoj; ekstaz-
kusenojri .desia b!odita 'kugej(); ,tie' li 'kun' flama'1fi rigardis )a11 figuro
okUloj ka) neferrnJtll buSo klel bruna .del' arb' .' Adollls. :, Laufam,e onl.1I'n. ,M-JdlS ' premanta ,slajn varmaJn.
at1 kiel juna hesto de : I' dezerto" , kiuri , ka . "Jipjnsurla marmoran"fninton ' Qe' antik"a statuo, trovita
Kaj efeJ(tive, Casisloj:Stis JJ] kaptintaj, senin!. de'; I' kohstrpado de nova" ponto ' en' la flu!1jo de
ili renkontis \ lin"kiamlLn'udpiede, Jenante flltton ,en .... I' rivem ;' surJtavis engrav,urajonmontrantan .1a
mano, sekvis)a de TmllltiCa . ' Kht ' ' nQmon ,Bitinia's.kiavo de Hadriano. I.i pasigis . tutan
' filo, li sin opiniis gisnuh. ' Estante en: "Ili la: efekt,on de la luna , Iumo je
realeco infano de la 'sofa mino de neoffeial.a de"Endimion, \ . .'. ... . ; , ' .
geedzeco "kun: ' i" kiu .rraloftaj kaj 'luksaj : objeklo] navis ,grapdan
(- kun fremdulo, dlris keJ'kaj, kiu ,de:logiS 'Ia junap ce ?, .Carmon 'por')i kaj pro la ardadeziro jtiri , hlVigi al ' si,li
idinon per lasorCo de sia mirlntla' ,flt/uda(jo' tiel; .ke , i , < -"Clsel'!dis mullajn .,kmercistojn: unujn;J,or :aCe'ti ;sukcenon
eka;mis , 1 , de fiSistoj -:defa norda) al!ajn: EgiptoQpor
Rlmml, klU . la )lfna dedlC1S mlte, ,eble .t SjlrCI.la strangever.dajn lurklSO}n, '1roveblaln nur' la
multe da hon'oro, malaperis el la , . tom boj de. I: regoj)(aj kiuj' lat1dire pO$eda$ magiajit ,
fininte lakatedralo -) li estis, fonojn; , aliajn Persujon, ' poraCetL silkajn
i j't!la de 9orm.a ... p .... .-.. va. zoj!1,: kl!J . pljaifl. . Ii, poraki,ri
ka'l konfldlta terkultunsto ' kaj ha edztno"klUj' ,' gazon kaj 'nllancllan eburon) lunS,tollojn :.ka] ,braceletojn
havis proprain infanojn l,{aHbgils eLneftiloj, saritlilbn: Jignqn, blujlL t!)najlajojn kaj Salojn
de, I' {Irbaro,; ' !!n disliutcp, de l' Utb? je' pii :01 .tano; . ' ; ,: , . ': .' , .' ,
L{I " , Sed multe . II,! 'mtel'es!s lavestafa, esbs
a1.\: "(Je. I. . ase. rapide vene!1Q' /su. .. pk-aze. de. :Sla, krol!ad.OJ oro."
Itala, domta err PQkalo' da ' splclta'. VIDO, jamunu f19Jidn, ,rubenumlla.:krono ka)- sceptro,kun,vlco) ka]rmgoj el perlo].
post Sia vek'ig mortigis Ja palan' junuliri()n, kiu. lin -:les, p-i . troli 'penSis' ,nodiat1vespere','. :sia
kaj je la sama la, fidela , serviste;kiu ' PQrqs, ' PQmpa ripOZE!jokaj ,' rigard311te "I'a' el
la. ,infan<?n.antau si sllr la sel,?, .desal1is d,e, sia 'abiligno, . kiu ,kOD$!,migis, b,rule . lal: 'nt:kov-rita .
kaj frapls sur lap9rdo de la ka,bano de .1' : .. ,onJ '. La. modeldesegn,ajojn,kretlajnper. la'imano ,de; :ple]fame- '
glitigis la k6rp'On 'kona:taartislo; ,-,oni antat1 "mu!taj monatoj,
'kiun oni f0a4s trans!l u-baj, po!degoj
- en tom bon, en . klU lat1dlfe JIm pretJgl ,kal' ke tptan por 'trovl
kadavro d.e junulo de 'mirin<Ia, ftmda bel,eco, kies manojJl juvelojn je, iHa.'laborlo. ' Ifilage;;li \sil1 -y.i!lis staranta
oni I'a 'doro, . kaj kies '. antat1)a', ,de ;Ia p,'er ;Ia
vundo)n. ". ,. .' pampa vestaio, , kajdJdelo f, be!lgls , 1Ja}n iknab.ajnhpoln!
Tio estis almenat1 Ja' rakontokiu .. restistie ".kaj . eo .liaj :arbarokUIOj
estis, ke sur sia.' morta' litO. eble .. radiarttan brilon, ,. '. "," " ' ' ; ".:' '
penlo :pro sia grava DUr dezirnte, . da ./tempo IHlevigis :kaU_p. ,apoga:fite. 'sr!a
reeeco restu' a,l 'sia tevenigis) a, 11"; Slat
n
.
de oficiale lin La, ):l!!uro} :estls
, . k,e , la , unua 'rtJ.ment() J1e:sla k\'onprJnclgf 'i ,koynta),.,perluk,saj., la;tn1:'mfon .
hJ'!l0ntrls slgn<?jn de tlu .straQg 'pa.sio .
havontll ti?m influQ a, l"lia, .. a,ngulon, '
hn tra '. Ia . aro' . de,st,JOltafj:l ' . '",;' oraJ. po}vo
rakonlls prJ.eklqio de rava" klU ehgl!i .mter ha}lipo);.J nam kal mozalko ; 's1,lr ... ,grawaJ "pakalo]i!I, (venecla V-l,tt:o
li ,Ia .luksaj!1 juve!jn,':JcJuJ, fh>roi>, ,
001 prellgls h, kllJ'pri "J.a gojo pteskaii , eShi!brodita] '. sur la kqvrajo.4e' la' \Jto, .
kiu Ii JeUs ,for 'kr,udan, I(aj': slal'l' .
mantelon el ' $af!l .. pelto. kelkfo]e: ,jIl ,el Ja, .. .
, 4e . ...$l,il , Vlv:P;'J!<i":J ,;
mklJnis ekscJtlgl ,por la .
pompa palaco ,- . ,;Lq !Q.YeuSe" Warl:iss,Os ' el, '{e(
nun estis, alli np\ta mOJ1'do; .
kaj eiufoje; Ir,povis fotkQij :el, '.';Vi!:li ,
kQnsldo . 'u ,el la<
sur . la . granda $tuparo, kle, , Ieonop el ;orumlta, br I .Jai. . :. . vems.,sur-la
staris, kajkies, el brUanta nel:lula't!!.ta!l lai110ngecle \a :ri ;en ga'rden'Q,' ,:
Camhro" de .'kori4oro. "ntis ouajtiQgaloi'JMlf.1'lIi,';! '. '. ' \,oL;fhlgiS
! en Jabe10 .pol' la ';dolm;o, ; l :t. nialfe.r.!1'iitIi. =.:l. . . -;. , I;l. t;eme .ln;. bUkl9jJ],
kuracilopor :anima, mal:lanti. , . .. ,. . .'. J.oJ ordqjd
Dum tiul;,rnalkovraj kieHlilin;- kutien z / 'al j ,"-re . .... .
- kajefektiveil.i ,estis por ;)ando'de l'n ' kaptis: , .. sen( .' . .....
mitindajoj ......; li sin ,per gracitaliaj, " ',. l;f<.CarmOJ) 1iaj 10,
, . '.,. " ,}!< .,
ni ' tiel milsuflcan ,Iaborpagon, ke ni mor-
Ni ,Iaboras por iIi la !utan tagon, kaj
ilj amasigas la oron en siaj trezorejoj';
&ed niaj infan9j, velkas antautempe, kaj la
vizagoj , de kiujn niaroas, estigas
kar Ni elpremasla vi!lbe-
rojn perla pjedoj, 'sed, !iliaj' trinkas la
vinon. Ni semas sellnia 'provizejo
resta malplen. ,Ni surhav-as katenojn,
kvankam neni'U , iHn vidas kaj ni estas
sklavoj" kvankam la' homoj nin, nomas
' liberaj. " " ' ,
,' - Cu estas 1"':'" demandis
! la"juna:'-reg.o. ',',
" -: ' Tiel ' efektive! estas ,." resp.ondis la
' feksisto koncerne la junajn ' same kiella
maljunajri.t.oncerne la virojn-kiella virinojn,
koncerne malgral1dajn infanojn kiel kon-
cerne' tiiJjn, kiujn kurbigis 'Jajaroj. -La
'){omercistQj piedpremas nin, -';' kaj ni d'evas
, gf lau ' ilia ord.ono. 'P!.Istro pret.errajdlls
katkulante Iii' petlojn de ' sia: (zaTo, sed
", ,neniu homotorgas pti ni." Tra niaj sensu-
naj stratetorMalriceco Stefi)'l.s kun avidaj ,
okuloj, ,kaj Pko klln sia Svelinta vizago
tuj sekvasgin: ' Mizero nin' v\,:kas matene
, kaj MalhqnQrOsidas ce nia: litu nokte. Sed
,' kian intereson vi havas j ;"no? Vi ne
aparienas al' nt Via vi:iago estas tro felica".
' Kaj Ji. sin deturnis - , rrlalbonhumore
jetante la .naveton tra , la teksostablo. Kaj
li juna "rego vidis, ke gi estis 'fadenumita
per ora fadeno. ,', ' ,
, '; ' Kaj grandaangoro 'in kaptls, kaj li
,demandis III, teksiston :, '"
" "" Ki!l estas kiun vi nun
teksas? ' ' ,
..:.. Oi ,estas' la vestajo -por, la kron'ado
dl la Juna ,,fego, ' - li respondis - kian
intereson vi havas je tio?
, . . Kaj la iuna ' rego elbrustigislautan krion
EI ia l!eriO: " kaj. v,ekigis; kaj jen' l H.' estis en sia propra
, ,{,' cambro k{lptfa: I;. fenestro ti viilis la 'gran-
Kiam de la tu rb sonoris ' la meznokla, horo" li tus)s dali, mietkoloi an I,unon- pendanta' en la krepuska aero.
sonorileton, Liaj ' pagiQj eni'ris" lin senvesligis , kun multaj . Kaj li ekdormis kaj havis songon; jen kion I.i
cerelllonioj, versi s rozakvon sur Hajn ' manojn kaj sutis '. ,". ' ... " " ,
florojn sur lian kusenon.Kelkajn minutajn post iHa foriro SjniS al li; ke' IlkuSas sul" la ferdeko galero,
li ekdormis. , ' " ;," movata p,er ;temiloj de .celt skhivoj. Sur ,1apfSo apud li '
Kaj 'donnante , Jj havis songon. Jen kionli songis: . sidis la 'galerestro. Li estisJute '!1
i
g
r
a kaj Iia
Sajnis a,J li, kvazau li starus en: 10\1l:
a
" malalta cambr ,turbano ests el . ',relpndajoj mal-
tegmenta inter la susurado kaj kraketado de multaj supre!1ti!ig de kaj siaj
teksostabloj. Malabunda taglumo enigis tra la' i<radumitaj- manO) II ten.ls du. p,esI1telero)n.> . . v
fenestroj kaj vidigis a11i la malgrasiljn figurojn de '.' . v skl!!.vo] de :clfonita. anta.utu.ko
I' teksistoj, klinigintaj al la,,teksokrado. malsanemaj -- tll'kau la koks(), ClU , al sla
infanoj kairis sur la traversaj traboj. kiam la La sun? Ihn per 1>l'!a . . n,egro),
tekso-naveto la varpon, i1i levis la ' pezan kaj II.m
kaj kiam ,Ia !lil,vetoj il!' l!lortUon sl.a]nmalgrasa)n 'tr;!
la fadeno)I1. < lhal vlzago) esbs kava] pro 'll1alsato kaj lha) ," la la pez,a)n Saumo ekSprucls alten
malgrasaj ' manoj tremis kaj vibris. ,Kelkaj maldikaj. virinoj " antau la brusto ,de I' Slp.o.' , "
sidis kudrante cirkau tablo. Nauza plenigis !a:' Fine. ili ati1Jgis malgrandangolfon 'k!!.j komencis sondi
cambron. La aero estis mucida kaj peza, "kaj pro malsekeco ,MaJlorta blovis de ' l bordo kovr-ante'. ferdekon kaj
fluetis de la muroj f1uiQiginta elspirafo. ' . f velojn per - polvo. Tri araboj'"alrajdis sur
' ua rego proksimigis ' II,I in. el ' Ia sovagat azen<?i. jetis lancj.n k0!1!r!iu:il!;, La 'galerestro
obseTVI han lahoron. Sed la tekslsto mahce rlgardls,' ekprems pentrumltan Pilfarkon kaj trapafis Ja gorgon-'de
supren al ,li , kaj diris: , " " ,,-'l, """ unu el per peza 'falo en 1a enuo,bolafon"kaj'
- Kia) vi observas lIIin ?Cu vi eslas "spiono dungitade Uaj kunuloj Aor'galopls. Virino . kun ,flava vualo sekvis
nia estro, ' por nin kQntroli?',', " malrapide sur. ka'melo iI'aJ tempo ' a,lteptpo turnis la '
- Kiu estas ,vla estro? demaridis la juna rego. " ' kapon;ll hl kdavTo. " . ,
, - estr?! - la -. , , Jetinte I<ajfaldtnte 'a . y,elpjn.'la: negroj ma.
hOlllo klel ,nl1. Nur.unu . mler !ll;. lt , supreniris .enla I' Sip.o , klJ' arportis ,Iongall
1,lavas ve,sto)n kal ml, estas kal 'Dll ' snur-'tupetal',on ' pezigifan" 'Per l1JJt1baj9j.'
estas pro 'Je fiksi'sgiajn fj,ajoj'n jedu. ftlra] hokoj kaj f stupetar:OlI '
-:- La lando e,stas 1a . Juna rego - : ' Ia 'parp'edQfl Poste la negroj ekkapti!> plej junan '
ncmes sklavo VI es tas. I " / el .. la skla,voJ.kaf kun ' batoj, ili -Stopis
, - Dun milito - respondis la - la foit,aj liajn naztruojn kaj orelojn vakso bj nurfiksis pezan
Igas la malfortajn, kaj en Pi:lca tempola slPavig-ds stonon je )jaj Koksoj: Lacali' malsupreniris ell la maron.
la malrieajn, Ni devas labon, por ' vi vi, kaj ' oni donas l ; vez,ikoj suprenigis je loko,_ kie li 'subakvig,iS.
:
,.4, '
Kelkajaliaj sklav.9j licivole rigardis
la Sur laantaiia ' parto de ,
l' SiRO sidis ' deSarko] unuton,e
sian tamburon" ' ,
Post iom da ' tempo l ,
e1igis I 'el ' ', Ia ma;ro ,kaj !ipiregante, sm
alkrocis al l ' stupetaro. En
mano .:li-bayi;; La jnegro]
gin de li kaj lin .Ia [a
sklavoj ekdormls !\la] r,em!l?l' ,"
i Denove \,<aj denove JI suprenvems, ka!
ciufojeli alportis perlon. I,-a.
galere"tro pe sis kaj metls en saketon
el verda ledo.
La juna provis paroli,
, kvazaii gluig-is al la kal haj. hpo!
rifuzis obei. negro] mterbabHI!': kal
komencis malpaci pro da
perlo. Du gruoj knstante rondflugls
super la ' , '
Jeri lasubakviginto !a <Iasta."
fojori, kar la perl,o, klUn li alportts,eshs
pii bela ' ol ' ciuj perloj ' de ' Ormuzo, ,
laiifornie I'galis la plena" luno!1. kal
pii blanka ol, la matena stelo. , Sed
Iia estls paJa, kaj kjam}i faHs .
, la ferdekon, 'sanl!o ekfluls 'el haj.cnaze k1:\1
nrelnj Li baTllkti= ankorat1 i.omda tempn
'kaj poste' La neeroj levi!': ' la
Sul/roin kaj jeti s la kadavron trans
fandon.
, Kai la galerestro ekridis kaj elendinte
ta hrakon ,Ii prenis .Ia,
rigardinle -, li premis gin al sia. frunto kj
' '
, '- i estas deslinita - li diris - .por
. la sceptr-o de la jun rego -:-,kaj 1/ faris
signon al la negroj levi la ankrojn,
'Audinle ti on la juna '
, ' Iiliitan' krionkaj vekigi!':; kaj elrigardan'te
tra - la feneslro, ,Ii , ke la matena
.krepusko per' longaj. grizaj filgroj kaptas H. Daumier
je la' steloj. - ' ,
Kaj denove 'Ii ekdormis .kaj havis songon: Jen ' kion li
songis: '
-'AI 1i sainis; 'keJi rnigras, tra m'alluma arbaro en 'kiu
, pendis strangaj fruktoj J<aj venenaj floroj. Kolubroj
sible etendis' la kapojn kontraii , li, kiam li preterpasis, kaj
kolorbril.antaj papagoj f-Iugis de branco al b,r,anCo.
Grai1degaj tetud6j kuais d'ormljnfe suda vaAl1ega slimo.
Kaj la arboi estis plenaj' je simioj kaj pavoj. ,. '
Plue kaj plue li iris, kiam li atingis la randon de
jen li , ekvidis sennombrajn hOl,llojn" kiuj laboris
en la fluujo' svrm'is sur la atonegoj
klel formikoj. ,IIi . boris p(oEundajn kavajojn en, la teron
kaj mlsuprenrampis eo. ilin. ' Kelka'j el jlj fendis rokon
per grand,aj aliaj -fosis ,en . Ia saDil); m elairis
,kaktojn kunek!ln ,radikoj. kaj dispremis , per la piedoj
la skarlatajn 110rojn. iii rapidis tien ci kaj tien kaj v.okls
unuj, al' aliaj, ' kaj neniu. mallaboris. ". ' ' ,
EI la ,mall urno de' kaverno iliu observis Morto kaj Hav-
emQ"kaj . Mo!'to dii<is ; ,.' ." , ' ," ,.
- Mi estaslaca! dopual mi trionon da iIi kaj lasu,min foriri'
Sed, Havemo,skuis nee]a kapon: ", , ,','" ., ,
- , IIi estas maj .servi stoi. - gi ,
Kaj, diris al gi :; "Kin vi havlIl$' .en la mano ?",
- Mi havas trigra:jnojn - gi respondis ...;., kian inte-
. .reson vi ;havas tio ?", ,',:'
-":'Dol)u aJ mi unu \il.l iIi '- "riis -Morto -, por ke mi
,plantu el), mia :tardeno; uur unu el JIi,kaj n'J foriros.
: -' Nenon mi donC!)s al vi - diris, Hav.emo - , kaj , gi ,
kasi!U,ian mnon en, f.aldo :de sja vesto, .'
-Kaj ekAdante ,Morto l!renis' vazon kj ' trf'!mpis ,gin en
kaj. eL 18, -yazo . levJgis lntermita Febro.
,i tiairls"la sennombran amason da homoj kaj t rioDo da
, ili falis malv;iYaj. , Matvarma " neb.ulo kajakNQ-
serpehtQj glitisapud gr. " ,0, _ ;'
. , .
La konlenta advoka!o kaj 18 malkontenta
. Kaj vidinte, ke triono de la homamaso mortis, Havemo
bafis ' sian bruston kaj ekploris. i batis sian sterHan
"brustonkj laiite vekriis: ,
, ..." Vi mottbatis trionon de miaj servistoj -gi kriis -,
Iru .for! - ReKas miHto en la montoj de Tatarujo, kj la
regoj de ambau partioj vin vokas. La Afganoj- mortbatis
1<\ nigran bovoviron kaj ' iras batalol1. iii tintigis siajn
per lancoi kaj surkapigis siajn ferajn 'kasko.jn. -
Kian intereson vi 'havas je mia valo, ke vi restadas en gi?
Iru for kaj neniam revenu!
. jes - Motto respondis -, sed antau ol vi donis al
mi unu"el grajnoj, mi ne foriros. .
,Sed Havemo skuis nee la kapon :
, ',:- Nenio.n mi donos al vi . - murmuris. '
, Kaj ekridante Morto levis nigran kaj jetis gin
eo la arbaron ; kaj el de cikutoj litis Malado
vestita 'per ' flamoj.Kaj trairis la homarnason
gin; kalCiu, kiun .gi tuAis, 'ekmortis. La herbojvelkls
sib gllj piedoj, kien ajn gi Iris. '
Kaj Have1,ll o ektremiskaj Sutis cindron sur sian kapon.
'\"':'" Vi estas kruela - kriis -, vi estas kruela I - En
la'muregumitaj urboj de Egipto regas malsatego, kaj la
cisternOj en Samarkando. En I'a muregumitaj urboj
de Egipto regas malsatego., kaj el la dezerto venis la
akridl'lj; Nilo ne superverSis siajn bordojtl kaj la 1>atro.j
malbenis /zison kaj Ozirison. AI iJj Iru, kiuj vin bezonas,
kal D lorprenu miajn servistojn! "
- Jes Morlo respondis - , sed antaii ol vi do!)is al
mh unu. el la grajnoj, m ne
--.Neniorl mi donos al vi - dris Havemo.
denve e,kridante Morto fatfis I!, fingroj
alflugls tra la ro. "Pesto" eSls sknblta sur SUl' frunto.
Kaj 'ar-o de. malgrasaj v:ulturoj Sln cirkailflirtls. Si ekkovris '
la valo.n per siaj i lugiloj; kaj neniu ,resiis vivanfa; ,
, ,
,
- Kaj .vekriante Havemo fQrkuris tra la arbaro, kaj 'Moill'$ " Kaj mo'kante kelkaj eI ili , kriis al li:
saltis , sur .sian -kaj estis ' pli ,' - Estro, la po,polo atendassian , reeon kaj V4, ;yJdigas "
t,a,eid;, ol lav.en,to., . ;' : :. ' "' . "" . ' .' " <.
'Kaj '>ella' AbmaltindQ d,e I' valo elramj)ls dr.ak-oj kaj Kaj a1iaj diris l/:91re: '
bestoj tuberumitaj, iak,1oj laiilooge IU 'v:enlg-lls "malbonorOnll1l,r nian ' AtiJton, bj ,li ne
!;leda ' " '. regi ," ;" . " .
Kaj-.,Iaj unll demandis : , 'l " .. ' 1" 'Se4' Ir'ne 'redfris kaj tnak
, estis lav:ir9,j " :4.1/ ' supreniri,s 's,ur Ja ',eh ppr'f;'(o' kaj ." plue
,; '--: PQ;' la 'krono, de :rego ';.,;. . FeslWn(ilS'lQU, ,,"u " li rajdis al la ,
stans ,postil, " , " " .', , " ., .. ', '.t.. ' katedralb,' la patio kufis apud li. "
. Kaj I,a: kaj ,Ur ,ekviQi5, i "Kaj, 11r,:po,p,olo. r!.dls} caj : ,,;", _' . . .
vlron, .veStitan klel pllgnmantoi' 1tJu hav.ts-",'eJ! : ' - Jen ' preterr.ajdas 1a dl! : -kllr Ih
. ', "\ ''''''' m'olds "Sed.Ji . .re'tifiir Bri.diljl!--.ka(dins: ,
'LI kll] demandls: , ' ," ,
, - Por la krono de klu reko? , .' Ul'}
Kaj lapllgrimanto. re5{londis,: . .
- Rigardu en' la vi vidoss Uq. "l"f
Kaj Ilrlgal'dls en spegul.on k8j elmUinle,.,sian",h'9PJiIll
li kaj _
J,ela sumlum!> radus en I'a' d,e surJa', arbJ>j
kantisla blrdaj. . '. ,3..,
Kaj lil kan:ceUero , kaj ta aLtranguloj de I' Atato enlris kaj ,
'rlverencis" . kaj lapagi9j alp'ortis, por' II la "
tekslta Qro kaj meti.s antaii ' lln la kroi1on' kaj la sceptr.(UJ.' '
Kaj la juna amb.'ii. kaj'ili . estls, bfillegaj.
Sed II prl "slaj sO,ngoj kaj dirls al l\iaj"altrangulQj{:
' :..- Prenu fr (!i tlujnol;ljektojn, mi ne portos ,Um.
KaLIa konsternigis kaj kelkai. eLill ridis,
c'ar iii pensls, ke II ' , , . . ,:.
j: Setl ' severtone li diris al. iIi ,duafoje ; '".' , .
- Prenu for tujn objek(ljn kaj IIjn de nl'. "
eslas la. t{lgo de ,mla ,kronado, famen: ;JJ1'Jle
pottos llin; (!ar per la teksostablo de I' 'zorgo ka'jper a
"
de perlo es tas la morto. ,: ...,1, '
K,aj li al iIi ,siaj!! tri song!>jn. .
. la songoJn la 1col'tegaoo] -- rigardis unuj
la,. allajn f1ustrls : , . " . ;
- Certe li frenezigis; car 8.Qngo estas songo kaj' vizi'Q
estas vlzio ka] , nenio krom tlo. JH 'e'stas ,realajQj"
oni atentu iIIn, Kaj klan intereson ni havas je la vivo-de
tiuj , kiuj por ni ,laboras? Cu homo ne mangu panaO',
ol li 1a seminton aii ne ,trinku vinon, antii
,ol li paroli s ' kltn la vitkulturlsto? " , 'l"
" J(aj la dlr,is , a1 la jU,na rego: ,'. . ,'i
- ' Estro, ml ,petas vln, forpelu viajn nigrajn 'pensojt'l:,
surmetp Ci tiun belan vestalon 'kaj ,surkapigu la: kronon.
Car ki,el, la, popolo povos .ekscli .. ke la r.ego,se
.vi ne regan vestajon?
la juna rego rigarllis Iin: , '
- Cu efektlve tiel es tas ? - ' Ii demanqis.
, - ,Cu iII ne kkonos min, se mi ne surhavos regan
vestajon?' ,
- iii, ne ' ekkonqs, vin, estrQ, ', - , krjis la ,kanceliero. :
- Mi pensis, ' ke , ekzistaj viroj" kluj es/os, regaj, - li
, '
II. S_ETAN A
MODE1IRrO (J . ",) ,
respondis - sed, povas es ti, ke vl estas p'rava . .'Kaj tame"
mi nek portQS,tlltn ci mi lasos min kronu.mi
per tiu ' Ci krono ; sed, kia mi veJlis en la ,pala<;on, tia mi
el gi foriros.;, ,': , " i . . ,
,Kaj .Ji ordonis,ke Ciuj eliru escepte deunu kiun - Ne, (!ar mi estas l rego. 'Kaj n, rakoltis al i1isiajn ' ..
li restigis (!e si, knabon je unu jaro malpli agan ' 01 II tri ' ' , ;', . ' ' . ,.' . . . ' . :
mem ; kaj sin banlnte en klara akvo, ' Ii 'malfermis grandaq, Kaj el Ja ,bomamaso alpMls 'f ltokkaj dlfls,al h, '
!11alnovega'n keston, kaj elprenis et gi la krudan ledojakon, malbonhumote! .', .',.. " '. .'
kaj ,Ia vilan, mantelon tll pel to, kiujn I li surbavis. ' Estro. Cu vi ne ' scias, ke l lukso de ,1a , riculoj
kiam li gardis sur la deklivo la vllaJo kaprinQjn 'de nutras l vlvQn ,de Ja ' malriCuloj?', Per via pampo 'n! ,
l' pa$tlsto. IIin li surmetis kaj en 1a manonli prenis sian kaj , vlaj ' al :ni.' pafion. , ,Mhldolce
si mp lan' bastonoil de paAtisto. : ' ' estas labori por seve{a estro, sed ph estlll ne '
Kaj la malgranda pagio large malfermis siajnbluajn havl estro,n, por. ,klu Dn.ipoyaS labori. : tu, vi' o.pinias,
okulojn, kaj ' dir-is II un " ',' ," , . , l korvoj alportas aJ ' Ol nutrajgn? Kaj klan ,-rtmedon VI . '
- EStrp, ujl vi vlajn 'Vestajon kaj sceptr.on, sed kie havas , kontraii tiu mizero.'? Cu' vi< dil-os el 1a .
estas 'via krono ? ," " . , ,:' p,ortiom ,
Kaj la juna rego rompisbralJceton de Sovaga,arbetajo, tiu kaj tiu ,prezo? 01 .tion ;llU ne' sup.ozas. no rerrp en
kiurampis trans la balkonon) gin ronde _. Heksls kaj vian .palacon, kaj.
surkapigis gin. ' ',' "'. '.atan 1olafon. Klan: l!1teresQti lUi/kaJ];ALo,
...... i estu mla krono li -respondls. ' kian ni ' suferas' ? ' ,: >' , ",Y,,' ",:
Kaj Uel veatite lf elitis ' el' sia 'en la grandan +- Cu :riculoJ kaj malriculoj . ne -es tas , fr;atj jl - ":;,dem- '," .
salonon. kie ' la nobeloj Iln atendis. '" andis : la 'juna"r,ego. ", ,/"' : ,"", .'. i,." ..,.",.. '
1,
"
..

- -:- respondis la viro - kaj la nomo de la
fratoestas 'Kain. ' '
Kaj la 9kuloj de I' juna: rego plenigis je kaj li
plurajdis, dun la papolo murmuradis. Kaj ,Ia mal-
granda pagio ektlmis kaj forlasis Iin.
Kaj . klam li , atlngis . la portalon , de 1a katedralo, la
' soldatoj efendis kontrau li 'iliajn balebardojn kaj diris:
, .;.. Kion vi. tie? Tra tiu pordo eniras nur
,Ia rego.- .
Kaj Ua vizago rugigis pro kolerokaj li diris:
,- MI .Ia rego - .kaj flanken puainte iliajn haleb-
o ardojn, li eniris. '
Kaj klam la maljuna episkop.o Jin vidis alvenanta en
"
. .' ...
'. -\.--- ,"' . . :;:;
.11,fiSistoj ,kaj Stelas lIjajn retojn. En la salaj mardoj vivas
leprulcii kajlogas en domoj ' el plektltaj ' kanoj, kaj al nenlu
estas permesita al iii. Almozuloj travagas la
urbojn'1car sian panon kune' kun la hundoj. Cu
v.iI povas malebligl, ke tiel estti? Cu la leono faru
l
klon
vi ordools, kaj la porkviro al vl obeu? l:U Li,
kiu krels la mlzeron, ' ne estas pii ,saga ol vi? Tial mi ne
pro tlo, kion vi faris, sed ml ordonas al vi
en la palaeon, gajigi vlan kaj surmeti la
vestajon, 'kiu konvenas al rego. Kaj per la ora krono mi
vlh kronumos, 'kaj la' perlosc'eptron ' mimetos en vian
nillnon: ' Ka:j pri la songoj ne pensu piu. La brgo de tiu
mondo estas tro granda al unu hom'o, por porti.
kaj la ' mizero de la mondo tro peza al unu' koro, por
sufer!.
- , Cu tion vi diras en tiu domo? - dlris la juna
kaj preterpaSis la eplskopon, surirls la Atupojn de
I!lilltaro kaj haltis antau la krucifikso.
"l Li haltis antau la kruclfikso kaj je lIa dekstra mano
kaj je IJa nlaldekstra mano staris la belegaj orvazoj, la
kaliko kunflava vino kaj la ujo kun la sanktoleo. Li
antau la krucifl.kso, kf\j la aitaj kandeloj hele
.ltuUis:!8Pud . Ia juvelumita monstranco, kaj la ineensa fumo
kirle la kupolo per maldensaj, bluaj nube-
. taj. Li ,r.klinis la kapon, kaj la pastroj kun siaj
xl,gidilj .fi orvestaJoj malrapide sin forAovis, de la stratoj
tumulta 'bruo kaj superforte enlris la nObeloj
kun nudaj glavoj kaj balancigantaj kaskoplumoj kaj
Alldoj eJ brna Atalo. . ,
- KIe estas la songemulo? - iii ekkirls -, kie estas
tiu r.ego, kiu sin vestl! kiel almozulo? - tiu kOlibo, kiu
venigas malbonoron sur nian Staton? Vere ni mortbatos
I liJ , li ' estas mllnda regi super ni.
).J(aj denove la Juna rego klinis la kapon kaj longe
pregis ; : kaj flnilte la pregon II starlgls, sin turnis kaj
d!'l malgojo' malsuprenrigardls al i1i.
Kaj jen! tr.a la pentritaj fenestroj ,enigls la suna lumo
IIn ; kaj la' radioj de' la suno teksis
kau lin vestajon, pii belegan ol la veslajo, kiun oni krels
por Iia La senviva bastono ekfloris kaj portls liIi-
ojn pll. bla"nkajn ol perloj. La seka ekflorls kaj
p,ortis, r;ozojn pll rugajn ol rubenoj. Pii blankaj ol belaj
,perloj estis la lilioj kaj mai trunkoj estis elbrila argento.
Blrugaj ol rubenoj estis la rozoj kaj lliaj folioj estls el
, rel/efiglta oro. Li staris en la vestajo de kaj la
pordoj ' de la' juvelita Sranko malfermigis, kaj la kristalo
la ,brila monstranco belegan misteran lumon.
Kaj la glorbrilo de Dio plenigis la spaeon, kaj la sank-
, tuloi ,el.l la skulptitaj Sajnis sin movi, En la pompa
vestajo de rego li staris autau ilI, kaj la orgeno dissen-
dis siain melodiojn, kaj la trumpetisto] blovis fantarojn,
kaj la horknaboj kantis .
Kaj pro pia respekto la popolo falis sur Ja genuojn,
kaj la Qobeloi eningigis slajn glavojn kaj riverencis,. kaj
la de episkopo paBgis kaj Iiaj manoj tremis .
. - P1.i granda, ol' mi estas, vin kronumis - II krli s
kaj sur'genuls antau li.
' Kaj la juna rego m,alsupreniris de Ja altaro kaj Iris
bejmer. tra la mezo de popolo. Sed neniu kuragis
rigardi Iian vizagon, gi eslis kiella vizago de angelo.
EI la' angl'a": Zanoni iapast,sta vestajo" Ii mlrante desur sla trono
, kal diris : . _ ,-. ;.
- ,Mia filo, cu tio estas la vestajo d rego? Kaj per
,.
kiu krono. 'ml vin kranumu kaj kiun sceptron mi JDetu en ' ' t,',
v.lajti manoj"? Vete, la bodiau!! ta,go estis desiinita kiel
tago de' g9JO kaj ne de buWiligo. :, " "J
- ;,Cu: la ,gojo portu, . k,ion kreis la :eagreQo? ....,. diris . , .
S/LENTO
Vi, kara, klinis la kapeton Ja juna rego. Kaj ILrakonfis ,nr siajn tri s9'ngojn.
Kaj. ilin 1a episkopo sulkigis sjan frunton
'" .. AI brusto rltia .
kaj'diris : - .. ' . ' . ' , .
'. fUo, mi 'estas ,m.al)una: kal la de mla]
. " ' ug,oj, /caj mi, .selas.,ke ;multaj malbonaJ aferoJ okazas en
la vasta mondo, Sovagaj rabistoj venas 'desur la montoj, ,J"
rabs malgrandajn 1J;lfanojn' kaj vendas lin alla nigruloj. 1"
Leo,noj kuAas atendante la lqu'avanojn kaj ,sin jetas je la
' kameloj. ,Sovagaj porkviroj la grenon en la
kaj 'vulpo)' vinbel'ojn ' sur liJ montetoj. Piratoj .e
, dezer.tigas, la hordon '{'Je \' maro, bruldetruas la alpojn de
, Kal teksas cirkai ni mirindan reton
Silento: la magia ...
Ah, ' kvazai tim'
Vekigas en anim' :
Ke vorton . vi eldiros
Kaj tiun sorcan reton vi dissiros .. "
K, de KoloCl.ay
.. A II L o V j. a s N Y 1' 1' ' HoN,oa',j; ,",'
. . . ,0', .
a karikaturarto ,siajn temojn ten6;,; ,
el la ciutaga vivo, kies groteskJn jnklinoj ciam pii .altitis Hn al la' "litgrafio'; , ,car
f1ankojn gi figuras kun faci1a 'humoro, Ji l>aldau reko.nis/ la esprim-eqlajojtl kasiga,ntajn
, 'au akra moko. i "tenas antau ni gi. Li \Tenis ' eit la' laoo,rej-on: de Htbgrafisto
kurban kiu gi Rm.elet, kie' ll' povis: labOri lau p1a.eo.
prezt!ntas al ni , erarojn kaj malperfektajojn de tempe li viziti's la d'e BOlidin; sed
individuoj kaj epokoj, 'ciujn sarkindajojn de l' . tio ne ' havis influon al la evoluo de Iia arto,
politika, socia kaj ekonomia. vivo. Car giaj car Ha formomemoro estis tiel 'jnJens{l, ke ,ankau
koj en la qo efekt.o' tiam. apenau kaj poste neniam.li bezonis des.egni
valoras nur en ,gia ' , " pri modelo.
tempo. Poste ' 10m ' Liaj , unuajfolioj
post iom gi perdas ' plejparte _
el sia vivf,?rto i ' sed. ' a";kau .Ia
gla aktualeco' cesas reshnta) donasgran'-
tcaj ' pro tio ankau ," diozajn
gia humorefekto cHlm I " ae Ha unika formo:'
pIimalgrasigs, tiel, . memoro kaj karak
T
ke ni jam ne sentas terizkapablo. Ua plej
en ' gi , tiun , sorcan malnova postrestinta
povon, folio: "Mayeux, chez
la samtempanojn; n les fills " de "jole",
rigardas gin nr kurlkreigis en la ' 'jam ..
silenta, komprenema ' '1829 En ci titi kaj
rideto, kiel la petola- en kelkaj ppstaf ver':'
jojn d,e malgrandaj ' , kajo] ankorau estas
infanoj. ' , sente,blaj la impr,eso,j
Sed ,estas homaj de Charlet kaj Tra,;;.
, kaj vies. ' ,
, eraroj, kiuj , ,estas , . ,' Ennovembro!' de'
sendependaj de la H, Daumier , 1830 CharlesPhiiiptm
epoko: ' i1i ' ekzistis \ " : " t<:' ,",' , ' forio!na revudn,,,La
kaj ekzistos en fa' du'.'
mondngardo de granda arbsto"Jh :' ampleks, kun, Au ', htografttaj aldonoJ. Kun- ;'
mallargajn kadrojn de 'l' ciutaga, yivp .K- :Iabwant()jfuigis,:, ,:Ch(J.rlet, Pigal, travle$,'
havas ,akcenton, kiu pliintensigas il,ian' efikon gfs 'Moll.niet,, ' Gavt)riii kaj ' Decamps. Oia , sola, ',' ,l'
monumentaleco. Kio estas ,' ,de l' plOgramo " estis , la ,/ atako kontra( ,; l ' julia ,;'
tempo kaj epoko, kio jam ceestis arikau 'la ns.!' mo'1arkio. En ,la intereso ' d:e Hu :ci celo ' movis
kigon de Horno kajako,mpanas , Hll : :ple i sul- ,Pliliporz ,si"n gv.ardion. ; -Li disdohis . siajiI
la yO]O de I' vivo, kio ' estas sensanga, ' ardono]n kvazai1inmtestro kaj I kvazau sldatoj- '
110ma, tiol1 &1 ni 'Ia arto de ',Daumier kaj obejs Iin kunla'bra,ntoj. . Per' s,ia ,akra , vip,o .
tio ci levas lin alten el ' lit gran'd,a :imaso de .. T li fuj Jimarkis :alenton, de baumier
karikatlJristoj. t' ,. ," " pr.enis lin :al la ,Iiiel .kunJab:Oranton:'
. Ci .ne Daumier " trovis la steron .jam
"Hono; 'DclUmier n'askigis la 26ap 'de ,sercitan. ,Liaj poli.tikaj pasioj ,kondukis linalla
1808, en Marseille. Lia patro estis majstro ' en pol.i
tika
?e
tiea vitrajfabtiko' kaj -poeto. ;Iucla
Car la urbon li trovis tro malgran,da, por tie preclp,e; . . )aper.sono , de -
valorigi en la jaro' 1815 li Ja, aha.
sia fami1io Parizon. Ci tie la tamen
t
upua fohq, d,esegElta p.or la revuo la
clam prokrastigis: Ja poem oj ' rie porlis'\ panon v,e.net.J
a
moko., Klel ,P:o ,
en Ja Venis granda miz.ero, kies sargoj .tiu gle.c ne '
prmeg;is . I! sultrojn ' de l' malgranda Ho- ,stangls
A
1m anta.u tnbuna]Dn
nor. , l}nue .Ii , farigis elkuristo ' eeekzekvisto" .Je, ..
poste servisto ce librovendisto, ' sed n nenie ",}a de 1 est
1s
" .,
havis persiston kaj restemon: vekigis en gi la ", :Sed ci tiu' :Re po,vis de
delonge dormetanta sopko je Nepre ' Daumiei' 'al" lil plua la,boto, senindulge li ) mirsis ,
ciel li volis desegni. kia pona sorto akirj.g p!u lli ' eJ9rita vojQ. ', l,.ia unua,;,apednta fo:I(C( :
por. Ii la protekton de I'fama arheologo Alexandre <\Tis humbles, trs -servi- '
, ,
tellrS du royaume" figuras politikistojn kusantajn
.1a. garnitajn per ordenoj
kar monsaketoj . . Lm dua ,folio 'estas: "Le sau-
. chemar de Lafayette", kiu prezentas la grandan
do'rmanta , sur kana po, kun stranga
plro sur ha ventro. La pirokaj Louis Philippe !
La eltrovemo,' I' karikaturistoj vidante la sube
,Iargan, alsupre . mal1argigantan kapon de Louis
Phi\ippe" a.sociis al ci Jiu stranga . kranioformo
- la piron, kaj 4e tiam la piro farigis, kvazau
simbolo de ' la ,sidejo de I' majesta cerbo.La
kurago de Daumier jam atingis la plej altan
graqon : .en la bil do de I' piro li ec pendigis la
regon. ".Sur sia Jitografajo: "Ma,sques, 1831" li
dOl1as !(arikaturojn de I' politikistoj, kne ;'kuri
la,- nemalh,webla piro. Kiam li primokis jam
la pol}cestrn Disquet, pIu ' ne
eshs por II mdulgo, IIdevis sidis.es monatojn
eu la Ste. Pelagie. Sed sian sorton li ne rigardis
la malliberecone povis f6rpreni lian
superecan ,humoron, al siaj am'ikojli sertdis '
sercajn sciigojn pri sia stafo. Li amikigi s kun
posStelistoj l rompsteJistoj ' kaj vagistoj ; eir-
,ka11is lin kun 'granda ' respekt . kaj iiljn impre-
sojn li enmagazenigis por pii bbnaj ,tmpoj .....:..
en sia unJka rtJemoro. Por rapidjgi la:hQrojn de
1" enuo, li pentris tremultaj1 ' akvare10jn,
. ki'l1j estas gra,ndiozaj pecoj de . i .
.' Li ' nberigs ; en februaro" de . 1'833, tute
fresa kOT']Jokaj animo, sen postsigno temp
en la malliberejo; Sed: la
ron li forjetis. Ankau . ",., .
l 'la j: tempq ne estis
favora por 'gi, car la
registaro metispezajn '
ktimojn sur la gaze-
taron, kiu maleb1igis '
la plan apron ankau
. de La Caricature. La
27-an . de augusto -
1835 gi, , definitive
cesis. , En la Jaro ,
1835 : Ja 1. ' n . . "sep-
'. tembraj legoj" maJ-
permesis Ja pdJitikajn
kuikaturojn. Sed post
de poli-
. tikaj
.. Daumierree kaj ree
venis aj .sia unua
. afi.1o. nUJ1)" Ja' revo-
.... JUCii:lj jaroj' 1848-.:.49 ,
dumla milito; en
.' t 87-71, li denove ,
burgonoj", "Enterigo de Lafayette " , Oazetarliber-
(kiu ne estas karikaturo
sed natralisma bildo pri detruita burga cambro kaj
pr: giaj bucitaj logatltoj) kaj la "Legdonanta ven-
tr;l ". , Ci Hu I'asta estas unu el Haj plej sukces-
intaj ' verkajoj , .,' . ,
f>ost la ceso de La Caricatljre Daumier 'Iab-
Ofl s, plue ce alia revuo de Phi1ipon, . c
y
la Cha-
riVari. Ci tie ,la plej trancaj sociaj kaj mOrEil-
karikaturoj, maturigitaj per lia , pesimismo - au
d naska, a11 kauzita de l' .'Vivo - veni,s ' e] .liaj
unu post la alia. Li travidis Ja senfundajn
profundajojn de l' homa sodo, la Jabirintojn de
I' sociaj .malbonajoj kaj groteskajoj , kaj de tie
li le-viS 'aL1a Sunlumo la plej monstrajn fjgurojn
de I' homa krudeco, maJboneco, egoismo kaj
m..alsago.Profundec li sondis Ja vespejon de la
Uno "bonburgaj virtoj " kaj maJkasis la bagatel-
Eman profitemon. Per sia' mirinda formscio kaj
,tionomia', senl0 li penetris en la pJej sekretajn
pt(')fhridojhde homa anir:no, kies dormetantajn
rq,alicajn inklinojn kaj malbonajn pasiojn li akra-
vld, . rimarkis k,&j seninaulge esprimis en . siaj
vhKOj . . Li kon'is ciun karakterizan trajto,n de la
urba vivo; , seli vlis, 'Ii povis paroli same en
11Lda!ekto de I' "supra dekinilo"', kiel per h
.de l' antauurbaj proletarioj, Li desegnis
t Lta'jri setiojrt, kiel ekzemple ; "La amuziganta
viripoj "!
gpr' "Burgol", "Stn-
vmnoJ", ktp. Per la fIguro de Roberto
{, ;;, .' "l. ) . ' Macaire li starigis aJ
. hontokolono la tutal1
sodon de ' I' XIX-a
jarcento. Li formis
siajn figurojn ankau
el argilo, tieJ penet-
rante kvazat1 gis Ja
renoj. Ci tiuj argil-
figuroj estas unua-
rangaj majstroverkoj.
La multa laboro
jam tre peze sargis
)jajn sultrojn ; li jam
d eziris liberigi, por
poste dedici sin nur
por la pentrado, kio
estis lia deJonga so-
piro. En 1860 li for-
lasis Ja gazeton
Charivari kaj dedicis
sian tutan tempon al
la pentrado. Sed jam
. . ' post du jaroj la zor-
sin aj lap'oli- H,
c. tika kar:ika:turo. , Sed '
Kiul1 jam eli Loliis Philippe ne trovas dangera goj de I ' ciutaga vivo
. inter liaj. verkajoj tiam faritaj estas arikau ::;erio-
aJegoriaj' foU oj. . "." '. . .
Kiel aldonon, .aJ La Caricature, " sub la titolo
L' Associafion Philipon eldonis amp-
litografajseri'on. , Eh', ci srio Daumier
desegnis i kvin foliojn, . nome: "La regaj hom-
. - . .
pelis Iin denove sub
)jan malnovan jugon, sub kiLt Ji turmente penegs
g'is la jaro .187,1, kiam Haj okuloj rifuzis Ja
pluan servon. En' ]:878 li retirigis en sian dome-
ton, a1 Valmodvis, en la valo de, )' . :kiun
ankorau Ha arniko ' Cora! aceHs 'por li. Li morti s
He, la . ll-an de februaro 1879,
Ir;
Dum sia kvindekjara laboro Oaumier tre mu!te sUJ)er Hajn knulojn. ,AI lia plastika , fiRurad-
"aligis pentrisma reaHgo de y
emo :montru' JenaJ,: clferoj : ' 1,1 :tans ,400 aero, lumo ka) , ombro, "poste., en ,.ha
ajoj'n, . akvareIQj11,kaj . :desegpajj,!," 900 ' ks'j ma,ljutl!igo; 'Ia movproblemo, en ekscjtita,
kaj 4000 ; ", ,".,. pre,entado'. , , v ,
" ' .unuaj}itografaloj. pa,um,i,er .ests " . " ,
sl;lr 11t !a : , fIguro de monumentale
de ,)' komencanto. lha) hmo) , estas ttmema), levl,gasel -Ia arthlstono. La de I'
gardeml:l-l, ' la forll!0j -ne decid'aj :,, karikatur-o , "- diras , pri 1i Balzac. Liavivoestas
Liaj- kolegoj jam e.stis p!i' ;multe lertaj, ca:r kvazat1,m,irinda mistem. Li ,aperisen la pord- .
al cij .sekretoj, q,,e- l' teknikp. , ego de r XIX-a cent jaro kvazaii.. mistera. fremduJo,
Sed kion ' Ir povisel1erni .ce ar no havanta'" trezoron nenfam viditan. SUII liaj Hpoj
i.u :gvidis litl, eble' iil el Haj ari1ikoj. sidis ia nekl.;uigebla moka esprimo, venanta,eHa,
al : li ' :Ja, DOvajn plejsekteta profundo de I' animo. Kaj ,kiam li ,
kiuj mon-tris 'al li novajn perspektivjn. malkovt is ' sian havaj()n, sian mirindan s,peguloll,
lkre'skis Iiaj flugiloj .kaj ba:ldau lin lamondo dentgrince rekonis sin mem .
.: ' , '.
I \
;I8' O
,;J. P , tJ .KS , '
l'>: .... ' . .
. Li es.tis v,ir!.a :" hom.Q, antlli li
de. ,erlzmo kal .kvar 10fano). , ' Brama e' Manha vohs est.1 phalta kaj postuhs de II la
se ,Ia, h,omQj' en, 9pini01;;: f ' veron. ". , '
ili pensas, ke 'ili .. ,J. veron. 'J .. i , f . -:-':: Mantra, vi estas krimulo- severe kamen-
-por la hamo ,ne- 1.i ' tamtI,.: ds - Vi mortprem!s per .viaj pied:oj .
11\ ' v'irtoJn, ppr , ,hOmo ' ne . pereu,tuJe"Bra.: i da vermpj kaj kiuj mi kreis por
enuis . 'kaj ' k9n1ends siO ' p,et , Ja "h()m k mir Viaj infanoj herbejoj
kiuj:kvazlli r$olHrdaj e)pikadis ok.u1ojri Iimi $irrojn, liuj :'min g.qjigas. Kaj via eldzino forgesas
aUa".:barak;tis, ep_'::rtJal1umo de' nes'9io kaj pregi al.ri11 matene - unue si kisas siajndnfa-
unu alian rido plorq. ':: /, j>t> -nojn; ' kaj ' ee se iam i ekmemonis Brama'n, tia,in;
, Mantr;t -pe sirriiJis al -Hi. Li -suriris ' altal'.. malgrai tio, ke si"j lipoj flustradas 1a v'ortojtl
m()l1ton kaj <}e J je li vidis cion Cl tion. Li ' ekkom": de prego, 8ia. koro apaitenas al vi kaj vlaj
prenis, ' kian' ludas la homo, en' la amuzoj ," infanoj . . Kaj vi _mert, ' Mantra, farigis tcr,o sinfi'tl,
de Brama revenis hejmen malgqje, vi pensas, vi' ekkonis la ' v.,eron. Tial ,peQtu
rante ,kun s(lketo da rizo sur la ultroj. 'Hejme lin priv!aj ' pekoj, se ,:v'j volas; ke mi liberigu vin
akQep.tis, ,e4Z'blO, bela, altkreska , de la " " ' .. ' .
nasklgta sia amata Mantra kvar infanojn. : . , 7 ,. es.tas neprava - ekkms Mantra,!.;.,.
- 'Infanoj, mi batalos por vi - diris Mantra ' kaj tial pril1enio ,mi. povas maJgoji, krom, vi
'saketon kun rizo al l edzino . . -:- A]' vi maljuste, bo iopOV;l" :;-Kaj fiere qirktis '
mihacas' dangero. Mi estis Sur laplej alta mogfo ' Mantra' sian al ,Ja cie.1o. Ti.am',Brama,
' kaj vidis, ke la malamiko alproksimigas. Ua staral)ta , antau, li en. Si8 plena o1al-
mal.atn.ikoj estas multaj, tre multaj, bj i1iaj sagoj , aperis ako,mpanat : de:terura bruego, kaj Marika
e.stas Nenenitaj. Sed mi defendos vin. .t detimo faUs Km lirekonsciigis_ ,-estis
, .!.,... Ni pregu .al Brama ''-:'' malIat1te djris ' la jam mateno super ,Ja kanaro de ' 1'
edzino -, ' li nin defendos'. riverQ flugadis grandega:aro, da birdoj. Mantra
Mantra enpensigis .kaj kiam :venis ta vespero, tra.' la _nebill@', 'al sia logejo. :Sed 'sur ,
li ekirtsal la sankta rivero kaj pregis ensoleco la montpinto; de 'kie' Jiperfekte povis vidLcion,
, gis tagigo, ,. 'I' kio ...okzas en la valo, liajgenuo} kllj
- Brma! vi sendas ,al ni . malamikojn.P'ec"lia 'koro kunp.remigis de terra dolbr. 'EI lia:
kio ni kolerigis vin. Pace kaj kontente ni vi:vts logejo restis Durama,so da cindro, de kiu
eo tiu ci valo. Mi, mia edzjno kaj miaj ' infanoj rau levigis f),uetoj , de .,'
al neniu 'faris ' malbonon. ' Kial do ,vi pers.ekutas - '_Mia' edzino, il,1fanoj'
nin, Brama? _ ,' senpube' moxtigis . vin! - . e,kkriis ,M:an-tta en
Tiel parolis!Mantra ' en la mallumo de J' nokto: malesper; , " :' , ". , <" " '
Li voHs ricevi , de Brama justan jugon; " ; Li ]a ediinon ICajinfaQojn en ' ta korto, '
Faru, ke ,Ia malfelico pfeterpasu. nin kaj nikiekusis , mU,ltegoda' venenitaj sagoj. : 'r '
restu vivaj. . . " - 'Brania! ' - , Ja 'manojn." al -}aciel, -
Sed lia prego al Brama ne pJaeis. -Mantra ne ekkriis MaJltra> ..::!. vi' fj:Jris ? ,Cli vi ,
fleksis sin ant-ai II kvazai1 vermo. Ciuj. staris" ' trovasgojon .ert 'mia malfelico? :.- ::Kaj m,l-goj e
, ....J
50
pl o'ri s Mantra, cirkaQpreninte la
kadavrojn, jen de sia amata edzino,
jen de siaj in"fanoj. Poste li
enterigis ilin, kaj ornamis iliajn tom-
bojn per floroj. Du ;tagojn kaj dlJ '
noktojn li pasigis ce iIiaj tom boj.
, '- klel mi' dezirus nun morti.
,Mi ne havas 'gbjon en fa vivo-,
mallaute flustris Mantra, irante al
la sanlda rivro. ,. Sed antaue
mi volas certa, ke mi ne eraris.
Kajkunigint siajn lastajn fortojn,
li komencis sriri la altan monton
por ankorau unufoje ekrigardi ci
tiun monton. Mantra vi'dis malprok-
sime, malproksime cirkaue kaj li
certigis, ke cio ' sama, kia gi
estis antat1e. Elefanto batalis kun
tigro, gis kiam ci tiu falis ce giaj -
pfedoj, kajla venkinto daurigis sian .
voj on, kvazau nenio estus okazinta.
Sed subite la elefanton atakis potenca
leono kaj, apenau gi sukcesis'mor-
tigi sian viktimon, kiam li, Ia rego
de I' bestoj, atakita d.e grandega
pitono, kiu, volvinte sin cirkau la
korpo' de leono, sufokis .gin dum
kel kaj mimitoj. En tiu ci momento
el la arbaro aperis homoj kaj ,
komencis jeti siajn venenitajn sagojn
en Ja terurigan serpenton, gi.s kiam
tiu, tordigante de doloro, mortis,
La homoj ,ekgojis pri sia sukceso
k,aj komeneis gajari festenon. Unu
el ili foriris trinld al fonto, kiu sprucis
.el roko. H. Daumier
, Sed subite; forgesinte sian soifon,
li ekkaptis per manoj ion firman kaj komencis
penege labori gis kiam Ji deroI1}pis de I' roka
brilantan pecon da m,etalo. "Oro, oro I" ekkriis
li; levint super , sia 'kapo labrilantahen suno
orpecon. Sedalia el la casistoj, rimarki,nte. tion,
mortigisla unuan, ekposedante lian trovajon.
Ankau tiu ' ci apenau sukcesis foriri kelkajn
pasojn, , kiam li falis, de la sago de sia
propra kamarado. Kaj tiel dum mallonga tempo
la antauaj amikoj kaj ' kamaradoj mortigis unu
la alian. '
'Kaj ' Ia Juta eliJi, restinte viva, 1enis la otpe-
con en la . manoj, tremantaj de ekscito. Poste,
kasinte ta ' trezoron sur brus to, li ekkuris, por
' ke neriiu Hn atingu. Sed apud abismo lia piedo
ekglitis, kaJ kun ,krio de teruro li renversigis en
. Ia sehfundajon.
- Brama,. mi estis prava - .ekkdis Mantra - ,
' Ia iiond' ,servas:af por amuzo,., kaj mi restos
, ' eteme 'via maJamiko. . ' .'
kaj Mantra malsqpreniris . de la, montQ. Li fal-
'igis eo l , dikan pr.oksitpe d.e I' tom-
boj ,d'e siaj : karuloj; lasante . Je
a1teco,.kajMantra , ekstaris sur tlU CI stumpo klel
fakro r . : ::'"
Ne por via gloro, Brama, sed spite al vi
kj :por la gloro de l' vero mi staros ci tie kaj
suferos senparole malsaton kaj soifon gis kiam
mia korpo polvigos. .
" ,
r Kaj Mantra staris sur la aIta arbostumpo jam
sep . jarojn kaj en la cirkauajo disvastigis famo
pri Ha sariKteco.
" En silentatimo preterpasis lin homoj kaj lies-
toj kaj li staris kaj persiste La viz.ago
de Mantra farigis griza, gi rememorigis graniton,
la trajtoj sajnis cizitaj : minacantaj, profun.dpen-
saj, sed malvarmaj, kvankam la varmega Hind-
uja suna senkompate bruligis lian kapon. La
voJo de fakiro estis neSngebla. Li staris sur
tiu ci Joko gis kiam lia korpo ruinigis kaj. trans-
formigis en polvon. La homoj opiniis ei 'tiun
lokon- sankta, ili venadis tien, restadis tie kaj
imjtis : 'ta de )' fakiroj. IIi staris dum
tagqj . silente kaj senmove. Neniu el ili kompre-
n.is la ' sanktan obstinon de Mantra, kiu trans-
formigis en poIvon.
Kaj, Brama regis .
Ella latva: E. IAlJNVALKS
II
.. ,
,
P:ersonoj:P fER RE, HUGONETTE, naujara.' r- Quboj.'
, ,pLAU ETTE, sepjara < , 's ti tiesinji;)rojn, ,kaj ni, ' ni ' ciamestos, knabinetoj.
se E NO , I. I" ' Pierre, (pere): Ha! , jes r etaj : .
Hugonette kaj Claudelte' . Mi estas tiel gentila al vi, ke mi dnis', cluJn
, ."' miajn grosbjn por aceti robojnpor , vrar pupoj.
(Sin amuzas per la de siaj pupoj.) , Tutnature?'Car ili e'stas viaj filinetoj .
. Cu vi sci'fts '? .. . Pierre ne volasEstas ciamJa p,atroj, kiuj laboras p,or aceti robojn.
p,lu si,rl amuzi ' kun J!i per la Li diris.: Pierre (gemsplranfe).: , Ha jes Ua virjno]:. mul-
"Mi ',estas jm tro xgranda por\ Ho" kaj li tekostas I: ,,. Vi ' estas ,ofte , malbonkoraj. Estas-
ankai't i.ke ilie- ne 'efas' ludiloj , porviro. ' ciam mi;' kiu ludas' Ia cevalon kaj vi skurgas
,(pl(Jtante); Hi, h" hi, 'hi. .. Sek:v.e ' min sr la kruroj.
la PPpo) , ne '. l ;- 'Claudefte: Oni ne povas frapj la , krurojn ' de
HUBOfle(te : .. Stulta VI estas '" Estas Ja egale . 1 knabinetoj. Tio dol.o.ras ... , kaj , p1ie ani ne
m havos du ' patrhiojtL .. ,jen. " ' " ' povus csin dekolti por iri al balo . klam oni estos
Cliil.ldette,;, Kie oni acetas ptrinojn? ... Mi tne pliaga ; ' .. ,o.ni bav'us skur:gvundojn sur Ja , kruroj.
voIasdonimiajri ... Oi estas tro multekosta. . Cetere la ,knabinetoj ne estas, virQj, Hi ne povas
HHkonette: . VL, neniam konprenas! Estas t ni 'Jl/di ' la cevalojn. . '
ambai, kiuJ estos la , patrinoj de lapupoj. j" ' Pierte;Kiaj babilulinoj vi estasJ ... Mi ordonas
C,dudette ' (plorante): Hi, hi, hi, hi.,. Ne al vi 'silenti. Mj estas latlnuenaskito ... Vi
s.ufJee p,atro ' , . Pierre est,as, malge,n- al mi ' bi t kaj min respekti, oni , devas ciam ,
NI tUJ metos PUPO) al vi,la samon. . , .
car lha patro 'estas 1ut,e mgraJn vestq.ln; Claudef.te : . Mi ,ne obeas dum Ja ludtempo . , '
kun oni.: sur gL I Huic!net,te: Mi obeos al mia edzo' estonte, ,:se
.Ph en . sla korbeta ,kal II gentila, sed nur post, :nur , post lnge,
Ia p,upo)n tute ; mgr aj). , ' k.m .' mi , estos maljuna, maljuna.
, se E N O ll. estas 'grandaga knabo. AI , ne-
La sama; ka/Pierre, } . Hugoilette: Se mi estus"via patro kaL patrino, '
. enitas kun man oj . en la , pogoj,' fajtanttJ:: , mi ' vang'0frapus yfn. , , ,
Hugonette .-: EliTU, vi estas malbonulo .. Pierre, (furioze): Se vi ne, estus ,mi
gis vian fratineton. ' . l, '" tnj vin, Metante si:ajn pugnofn.suQJ?
'Pierre: Tuj oni vidas vi estas knabinoj. , vi nazou de ijugonette:) Cu vi scias boksi? Ne .. ,
nenion komprenas pTi la vivQ. (Ridahte.) lia, vi scias nagi? Ne ... Cu Vl scias rajdi? Ne, ... vi kon-
kielridige strangaj estas la pupoi tute nigre

statas; ke vi neni-on seias, kaj ke .vi ne estas'knabo
Cu ili funebras , pri '.sia kato, ,au pri kanario? .' Mi ' scias kuirsdncon, . mi, fars
"C1audette (p/orante) : Hi, hi , hi, hi; IIi ne trufojn el cokolado. . ? " ,. ,
havas plu patron. Claud'ette: Vi ne volis donj, el ' al . mi, maI-
Pierre: Sed mi estas ja ilia patro, kaj mi tufe ' bonaj ili estis, vi diri$' '. . -
ne mortis. , ' . , Hugonette:, , Tio, ne ' vera ! .. ) 1L
Hugonette (gtave): Jes ja, vi estas mortinta, bonegaj, do. ,mi mangis ciujn. ' , ' , '
car vi ne amas pIu iHn. . ' . . . . pierre : Fi ! .FrauHnoJ Mangegulino 'kaj' mensog ..
Pierre: Cu vL eble vol us, ke grandaga knabo kiel ulino 1 Kiel malbele t , - >
mi; sin amuzU'ankorau kun etulihoj kiel vi. Mi estas : 'Vi ne rajas mirt ripbrci: Mi ,ne
dekjara, mi navas_ dll. ciferojl1 ; mi . estas , junul estas via mineto. A'dmonu viajninfariojn; esto.nte; ,
kar' :rrrf' por' .akiri.: kiam est,os, vere ,ptto; ,cetere.vi -suldas".al , mi '
'Hugonette, (mokeme)'. Ho. 1, juriulo" jen , esfas gentil&on ' j " kieI al Ja .beletaj virinoj. , .
p'1i b.ela' ol Cio.! Kaj .plie mi estas f>reskaf\ tiel Perre,' Kaj vi su1das,al mi obeonkaj :respek,ton ... ; ,
grandkiel, vi (si a1tigas sin apud li sur lla Clauqette :: 1<onsentite .. ; opi ,aJ.,vt'pbeos keI-
piedpinto) kaj mi ne tie) afek'tas ; cetere, l{i e kafoje; .. . Ka'j o'ni Qpmos vin sirijoro .... vLests ,
estas viaj' 1ipharoj? , . , ' , ';': la avo de la pupoj, car vi estas ,tro ' rnaljuna , "'",
Claudefte (rldante): Li diras, ke li: estas Sit'l- por esti Wapatro .... mi ne , ptu frap:os"vin' ,
joro, kaj li ne havas barbon. . ',: tieJ forte, klam , vi ' la s,injorog ,cvaJQn. "
, Pirfe (furioze): Mi estas la un.itenaskito, kaj (Fervore lin 1\i'sante): Ni hij ludos anko,rau cluL
vi suIdas aI mi' respekton. , ' .... '. tri, cu ner., mia P#jq, ;. mia ,beleta ,siQjom J:!ecj ?
(Hugonette kaj Claudette ridegante riverencas). .oni ankorai ,sin a!Uuzos la pupoj ( , ;
Pierre: Vi nenjam ests do s'eti{)zaj! " ' ,I J?,ierr.f. : ' Ha! , jen , kiel diris mja
C/audette: Oni guas la liberlempoh, ' . NtrQ; 'oni' fine,:e!,aJ11 ,plen'uml:!s,; ,rlezirjn !
Hugoll.ette: Eliru ni ne deziras pIu vin, : . f, El da, :. Max .

L A ,' A MO
am vivis regido . . Li estis fama pro sia
' sageco: El latuta mondo ' venadis
.regidoj kaj regidinoj por 'iskultl lin.
. Sed tiu saga regido. ne 'sciis, Jdo
estas la . amo . .
'Kaj ,ke ,li ' ekvid1s regidinon, al kiu li
ekdeziris edzigi.
Kaj li alpasis al si diris:
"Cu vi farigi mia edzino ?'" "
Sed la regidino tre malgajigis kaj respo.ndis:
"Kiel mi povus farigi via edzino, se vi ec
vorton pri amo ne diras al mi?"
Kaj ' la regido respondis:
"Cion ' miscias, nur tion ne, kio estasla amo,"
".00 Iru kaj diris la regidino. '
Kaj, la regido , foriris. . ,, '
U1Ue li la printempon. Cu tiu portis
akvokrucon en la mano kaj similis junan virjnon,
otnamintan siajn buklojn per florkrono . .
"Kio estas la amo?" demandis gin la regido.
"La amo estas ebrieco" respondis la printempo
PAGOd'
E L . JI I ' A A GEN' D O' .
1: marto
.strange l rilatoj 'inter la popolL ,postkiam
gravaj mmtoj skuegis , Ja .naciojn. Sajnas p,resKai, ke l
id'eo -pri ,urtiversaleco de I' homoj estasanstataiata, en la
1na tempo" per la ideo de nacimo ' malvaste limigita".
, - ' Cdiun:,vorton diri antai nelonge stata viro.
Se li estus prava, ni" E.sperantistoj, nep're ,devus kontrau-
batali per 'strecitaj ' fortoj ciun : specon . de mitito, . car gi
. detruus la funQ'3Ilientan ' principon de nia ideo, la univer-
salecon de'. homa'o. Tmn mi pensas, ke la , stata viro
Li : e'raris funde; kontrastigante naciemon kaj uni-
verslecon. Mi diris jam uhu tojon, - ke i1i :ne e'stas du
. sed Plie la n,una tempo
de trnsir? ,La)astan efikon de la univers-
ala ' mil Ho, kiu , cetere anl<orai ne neniu povas
antauvidi. Ke dum kaj post tia bafalegola nacioj pen sas
'kolek'ti shijn' fortojn, sin 'koncentrigi, vidigi sian' nacian
karakteron; 'tion mi trovas Ktedeblejfi tion faras,
por gardi kontrai novaj miltoj. . Ni . trankvile ,at.endu
la lastajn konsekirencojn; mi ne supozas, ke la lasta fino
estos 'malfavora '.a-l la' unlversaleco de I' 1l0ma!o. Fine ec
<mj, ne kredas ,ki d.um l tielnomata postmilita tempo
efektive ta interpopolaj ke
. " de ',!, trafiko kaj pro' aliap kiioj mal-
'de la homoj, \duJ ' per vojgoj .'el Ul1U
Jando ' en. aliiui . kvazai ,enkorpigas la intemacih rifataron;
'sed pii kaj :pii-, generale, k1ire )(aj insiste
espriinaskaj (postli/as univrsalecn. Ni ne' lasu Jin .kon-
stem i" eble , tr naciit de kelkaj
poliolor. Tiaj ' ' io'11 .,post. iom kaj restos
prude\ltaj nacioj :'kiel plej bonaj garantianoj de universala
kulfuro. -:'s'n " natioj ne-nia intemacieco I Kaj por 'eldiri
malforta voco, slrecante siajnlacajn
Daurigante ' sian vojon la regido renkontigis
kl,lri 'J)a
t
sQmero. Kiam li gin demandig pri la amo;
gi . resp'Qn,dis ordigante sian pezan sargon: ' ' ,
".La aJ1lo estas doloro.':
(La :;omeron sekvis la aituno. Sed gi ec vor-
tolI ne d-iris allaregido ;gi nur disjetis 'foliojn en
kaj en giaj ,okuloj estis legeble:
,,,La arpo estas melankolio". - .
Kaj kiam ' la reg-ido fine atingis 'la vintron, CI
tiuet1Volvis ,sin per blanka vestajokaj en la
frosta aero kvazai pregeja sonorilo:
, amo estas -morto".. '
Nun . reiris la saga regido al la regidino kaj
kun iJJrilantj okuloj diris al si:
mi vidis kaj aidis pri la amo kaj ciuj
asertis la s,amon: la amoestqs felco kaj vivo.
Cu vi nun volas farigi mia edzino?'1
Kaj . la (eg-idino farigis edzino de l' .regido.
<' '
Ei la estona: ' HILDA DRESEN
' plej '!riternan kredon: sen laml,lito ni eble ne estus
atingintaj lanunan staton plenilO de espero je universaleeo.
Kelkfoje la 'Provideneo ja aplikas strangajri rimedojn, por
efektivigi siajq lastail1,eelojn. - Mi estas kontrai la milito
eQ lil sama sen co, kiel mi 'estas 'kontrau ce korpa
malsan,o. Sed, se ulcero kreskis, gi estu ekster-
per. taigaj rimedoj, se necese, ee per . dol origa
operacio;i car alie la tula korpo povus venenigi. -
murt h'elpas granda! .vortoj, kiel 'ekzemple: militarismo,
pcifismo, nacionalismo; ili estas 'malrealaj skemoj. ' Mi
ec la, vorton 'Esperantismo, se en sin kasus
io aHa ol 'Ia_ sana, reala volo ,interkomprenigi la homaron
gis nun surdemutan. Zanoll
.. .. ------
,KONDLIT.ERA.TIJ'UA. ,
1 OB8EBVO
MARIE HANKEL
. (okaze de 8O-a
La 2-a de februaro estis.la de nia Esperant-
., Tiuokaze la de n. j.
gesatmdeanoj el Dresden kaj la elrkauajo) estls alvemntaj
ppf honori kaj. solene festi .tiun Las.alono
de Esperantista kunveno estls, festeomamlta , per ' stand-
ardoj, flagoj, girlandoj, verdajo, floroj, surkartonaj verko:-
citaIoj, de la por .kiu estis p'reparita . speciala
en ' floro). Ce -Ja scngo, keSla MoAto
14 Retino venas, la muziko ekludas la himnon de la
Cluj starigas kaj sin salutas. paroladoj, gratuloj,
bondeziroj,deklamajoj, kantoj, oni alportas al si donacojn,
la G. E. 8'. sin , proklamas Honormembro kun speciala
diplomo. Ciam vivgoja, sana, ridetanta, Sia Mosto estas
emociita, kortusita gis larmoj de honoradoj,
kaj dankas, kore dankas ,' eiuflanken ' . , ; Sia modesteco
simUas', kaj Iememorigas tiun de . nia ,Majstr.o.
La 2-a de februaro estis festita en parenca medio.
kaj' la ll-a -de februaro denove 'ert Esperantista - nun
en sia propra - hejmo, kien estis invititaj trideko de
53
..
gesatnideanoj. Jam Ce la, eirpo;do oni sentas la
anfecon de Hu domo, kiu estas vera EsperanHsta, hejmo,
Tie en' sia nia jubileulino estas
de plej diversaj memorajoj pri la ,granda atero, .. al kiu' $j ,
dedleis dudekon d jaroj de si surtera vivo. ' Grandaj
Sranko kaj bretaroj ' plenaj je Iibroj ' kj ' gazetoj en Sia
al1lata Iingvo, albumoj, kartoj, fotografajoj, tuta ' EsperlWt-
ists muzeo, kie mi havis I,a vidi multajn malnovajn'
' verkojn, la unuan , librop de: dr()
domo 'estas la ejp de nla ELA kai:tie
kunvenas la geanoj - pii vere la ,gefloroj - , de la Orie.\lta
Grupo, fondita kaj de ai, : la Orlenta Rozo lt";,
Jde Ciuj membroj havas florajn nomojn. K1{anlQlmiom'
iom de 'Ia publika ' Esperantist .a;gado, - DI'O
sia ako - nia, kara regino ne eesigas ' Ia Esp.koresponpf'
adon, per kiu ai kvaza{ donas rendevo,n al pentl,(jj
kaj al multaj fremdlandai. kolegoj. , ),
Post komuna, al mi estis la pleu\l;J,:9
fari la eefalparolon, kl,u jene resumigas: " 1
"Vere, malmultaj homoj I atingas tian ,malfruan agQri,
ankorau pii malmultaj havas tian serenan vivon,
poezion. Legante la de
frapante aperas la pureco de Aia koro, de klU .duQn'
por la rondo, duon'batas por la mondo. ' Prizorginte;jla
unuan, la , hejinon, Si avide sin qonas al dua, , al la hom-
aro, kaj , al ambai1 ai , servas 'kaj restas fidela. ; 1 "
Trastudante Aiajn biografion kaj verkojn; oni
en Sla vivo trl gravajn aferojn imitindajn: 5
cn ' ".' V. A.U kaj line fodante la ":' Oli>ra tempo'!
En Ja fino de la Sl\l1la jaro ', mi hvis : Ia , honoron
prezentita de SI al la L. K. En 1913 ,!ll.! goje revidis '.$in
en Berno, dum la IX-a kaj 'en '1916 'en Dre"Sden ' Ai 'pJib- ,
Iike ,:alparolis min klel '
la gernanaj krrabinoj (a fortiltaJo' kaj 'oni :devus',
havi (ai1, all.ogon?). p,or;l?reni ilin.
la 1orto-de bulgara esperantIsto granda por , tio I)
Fine: mi hlJ.vas , la specialan ;.sla
kaj ofte en ,Sia hejmo, kie 'mi 'en
unuajn esperantajn p(Jr ,etu esperantisto i
kaj en Aia $ocieto, ' kiel vespere, "mi e!; tllla
koro elkrias kun ai: .' ," :" ','
"Honan 'akcepton aJ. 'iu ' venanto
Helpu, ni 'petas vin, al"Esperan!o I ,
Ni , ne po.stu1atl argentonkaj oro!',
.. DOlu labor0f! al ni, : kaj
f,"
Mi , estus dirintaiukai1: . al , eiu v.enonID{ , earrigaraante
la. lle ..
esperas, SI longaJnJaroln nm gojlgos p.er
Ceesto. Kaj Si ne' 'devas tmi, .se mi 'superos dron Amhold
eli liaj -=.. li ce 'la esfos
proklamitahohora l1lembr de la
Unui,go kaj :I,a 100-a. tia do!! la .tuta
Ne Dur '100, . ml ma samldeano' ,
vivosmi!ojn jaroj, almenai1 tiel ' longe 'ekZislos\ '
Esperanto, ear ' vivos': per slaj . Vlvu -Si felite:!*
La tedkuoveno de )a 7-a gis
gaj parkeraj deklainoj, kantoj, dialogoj, 'ee .
ntute' nenialri fdrgesota" vespero, unu el la plej betaj el
mia , vivo, . -,' JV. H. !<r:'oif ,
. , ' 1 ',,"
1: Amon kaj ainikecon,. Kaj ilill Ai havas al eiuj,ahla
gepatroj, al la edzo, al la infanoj, al la homoj kaj ee
la bestoj. Si havas fortan fidon kaj restas f;dela al CIP;
al la memoro -de I' edzo, universi.tata profesoT
Hankel, ,klu , mortas nur post kviojlJra kunestado famil/a,
kies memoron Si honoris per ,kunl.aboro .en Iia biografa;"
kaj gis 'nun - tutajn 50 dev;p
esti la, spirito kiel beata, M i fl A E LO , B I T S
ante la amon kal fidelecon de sia edzino kata! ; l '
2. Sciencon. Si voli s scli, kaj alvenas al Sc,ienco. E<Wf Tiu Iitera
t
llra , It\oy/tdo , kies la
kante siajn ' du geinfanojn kaj .poste a-j okupigas pri reHgio, revu,o Nyugat ' (Ol<cidento), portis freS,n sangon. eR 'Ia,
arthistorio, filozofio . sereante la . sencO/Jde la iom malju,n,glntan, :; hUQgaran
sin 'doni al facilaj ple.zuroj. ,Post la malnov.a kaj apud Andreo Ady, 'klel' 'duan gVldantan frguron, '
nova kolt\entarioj, .. v.ico liJ Miaelon ' BafJits. Uaj. poerri9.j : ft8.l?\S, per ' JmJ,:iitda'
verkol pasas sub. SI ne nUT studas kJ perfekteco de/ ekstera, mterpa formo, per
ai , ankai1 laboras, ' kreas, belpas. Jen Ai estas n1embril)O fandi en kaj. 'skolojn de Horafius' lra'
dl' tEt' k f ' W.plfr.am von Eschenbach .kaj la PprtUlSse ,gis la 'kinemato-
.e a , socle o " ' Ika ulturo por re ormol", po&te , grafio res'peg.uli ilin en la koloro de nervoza;' febra
al la liberreligia komunumo. Prof. Yi1hell11o . kaj -profundpensa arti&ta:ini:livlduo. Eble neniam-llntls 'la
kaj R!1
dolfo
Siaj , valoraj , konsilantpj hungaraj'vorto, J' p' er tiel nmo)' kaJ' fac, i1d8tlca
kaj arnIko), samklel pote la sentJma, verama teologo, .
Eduardo Rieber. Simile al la uouaJ' kristano)' , iII kunvenis; , tillj"poemoj. ;. Itiu farlsAin
an'\Cali , fama , )jal pre..cipt:' tiu
fortigis unu la alian per serioza inJerparoladp. la pia kaj el Baude/diTl! estasrnajstrafoj
Si ankai1 al la forte .e!<tloranta Monista" UnuiBIi. dehi hungar traduk-arto., Sed ' tiuri fUdon, tielbelaldC!ll'
Cie estas fervora eiam kuJj da ' , Co '
naturo, arto kaj sienco, ml!zikQ k\j poezio, kj OjO' la mil tip. EJl hl feJ1lrpf
kun partoprenado en eiuj, per kiugi aniqjofl de Babits, . kaj ,pQ$te en Ia
d I h
,.post.ID.iIi.blj ' h.aOS9 ' If;a. etru, Qj,"la .rimgj nti&, ,: I.a rltmo '
e a omaro... ' ' ' 1:" - i A '" I'" t ff tA; lev "b lb ta .. ,;;- I
or.vl,,1
6
IS; , ci vor Ol ' a ,6'S ' au 1,' se!! ' SUu' a
. 3. Espero 'sin koi1dukas al Esperanto" kiesl ' trovas U<" disA.rita vestode' la vel's'oj ,tiom' pli 'k:monti'ssin I'a nuda
kaj vu,ri{lita :kotpQ J':;seoto. tiaj. M,emoj
.Ia landon' kun por Si lorantaj f1oroj, -,);,1.
" klevarmege batas la koroj", . kun ta melankohoti"ovas .
fipri.m'oh t,iu
Jen kiel tio o,kazas: en la jaro .1902 legas eit i,j, , plel .karaKtel'l;za"por BabJ.ts . LI,' ,
berlina gazeto -Die Voche artikolon de Alfredo stebon,kiam ji Per ' silko kaj
pri Esperanto. La , afero S;ljna,; al si decidas/ 'e !rapon, kiilm li eizas } g'ranifo.l,.a csama :koncito', Ital
okupos sin pri Esperanto, se St ,lom .pri i , espri.m#u,i!teC:Q li\ll ..
Nur tri jarojn' poste,. en 1905,' klam, estis vizii- en klUl h estas ' mals:tro de kaj ' liardelkabL
anta siajn gefilojn. Sia filo tute hazarile rakohtaS, ke anirtl"anlizQ:f ,La Cikonlka,lifo!, . ., :pf:'
el 'Ii aj kolegoj sin okupas prl Esperanto. "Jen la 'vrfo, ' junulo, sfarapta .sur 'la: :deJ' iV\VO, bela, \ '
kiun I" ..... ' Si .ekkrias, tuj mendas la nece- ries, klu devI:; viyi
san ,lemolibron' kaj ekstudas_ Kvankam a-i hllvis 'tre maJ,. ,
multe da' tempo Esperanto ,Sin tiom entuziasmigis, ke Ai- kaJkll.l 11u
eio trovas tempon lpo(gln li ' La 'jilo de Virgl! Tlmr: amo , kaj
farigas Aia IlJ.borkampor . .. pastro al ,sil!i ,4oJ)tita, '#10" ,
Sur. .tiu laborkainpo. , en Ja v.asta Esperaptujo, :. ' instinkt9n de patreeo; ;'LaJ(8rftorijls,-
,simpla iegnano 'Ia honoron kaj plezuroo.renkonti pesimis'ma . ' viv9: en ,itlaJl. '
,lan Esperantistan Reginon, kunesli mUltfOje ,kun granda, sublte estas, f41sa
': Unue en Krakovo en' 19J2 dum \la VI/I-.lJ'niversata kaj 'eiu belo' esfas la pbkrevlvlgajd lovelOJ t(.el
Kongreso, 'poste eO. la kunvenoj fandante la J: Vt.";i, 'kiuj ests en
, '-', '
'. '
. {rapatitan vivan' kaJ ; atent-ligan
-rakp'ntmameron, . tra . klu) .oni la 'nervo-vibron de
l1lodernjf poeto: . . .
:, .oni. !Je' p<?;as rigardf se'nk.ortuso !a' pOl!to
J1
r ki!l
td,um 'Ia m!hto. bel terura por.siasento kajlntelekt.o. nuit-
' suprenvems_ el sia eburturo p.or manifesti sian indfgnon
"kar hero'e e]mti la sekvoj, 'kiuj lin frapis prl'> ,Ia
d!!, sla La stato miHton kaj mi
c;sbs : ;paclfls!.o, sillnas, .. ke mi estis prava. Li diras en
. .mal1.onga ai1t.obignifi hoto. . kr
.' . . r <
.1;
.LA ENlRO DE M. SADOVEANU I<AJ O. GOGA
" EN LA RUMANAN AKADEMION.
, En tiu Ci jar.o ess, akceptataj eQla Akademi.o Rwnana la
"plej rumanaj ' poet.oj vivantaj: Mihail Sadoveanu
leaJ Octavlan G.oga. . .,
, Sadoveanu estas sendube , la plej f.orta kaj vlorplena
prozisto nuntempa, posedanta verj<arton, ,flmin talen-
t?n en, plej'bela kpj :originala rumana lingvo. Li uzas
JJUn Cl'imgv.on ku.n majstreco, havante delikatal1 senton pri
giajharmonioj gis la iaslaj sublilajoj. Kiel potenca prikan-
fist.o dela rumana paSint.o, kiun li amas, kiel kverk.o sian
,radikon, kaj : peritristo ' de la rumana tr.o ' kun ricaj
Iinipj kO,I.or.oj, Sa(1.oveanu estas unU el ,tiuj; ,kluj antai
la eterllll(.o , pere de jam akiris .senm.ortec.on
'ce Ja: publil(o lin ' ad.orarita: - En sia 'lIkcep'ta parolo li
.' pri lapopola :poez'io kies riCaJoj nutras Iian inspi-
, ron,. jam de dudek . . .
. ' 'Goga, estinta' ministr!> de I'kult.of kaj artoj, dum . longa
iempo sekretario-gvi4anto de la grava rumanakulturasocio
"Astra," estas. la poeto de la suferoj de I'popolo kaj
idealoj. - Farinte siajn studojn en B!ldapest kaj
Be(lino, Ji fondis .Ia tevuon "Luceafarul " (matenstelo), kiu
estis la standardo de la transilvania literaturo
rumana. En 1905 aperis Iia uhua poemaro (Poezii), kiu estis
premial.a de la Akademio Rumana. En liajunuaj poemoj,.
li aperis kiella ,plej satata poeto de la popol.o, kun pro-
amo pentI;ante' ' Ia tipan bil dOll' de la tran$i1vania
\(.lIago kun eiaj figuroj. Sed lastalempe' li evoluis: el 'Ia
batalinstiga ;kaoso, Jj spprenigis alla klareco de la filozo-
Hema poezio, al filozofio Irov.ita sur la vojo de senlo. ne
sur tju de la teorio. Li eminenta ankaa kiel tradukinto
de)a Cefverl<oj de la hungaraj PetOfi, Madach kaj .Ady.
G. BUOARIU (Bucuresti,)
'ALPHONSE DE CHATEAUBRIANT: . LA BRIERE.
A
' dekdu :iaroj A. "de Chateaubriant, juna I,caj ' tiam
. ank.oraa>'tl!te nkonata verkislo aperigis, slan unuan
r.omanon: Monsieur des 'LO/rdines, kiu en 1911' gajnis la
Ooncourt-premion. i estas melankolia historio ella vivo
de' ta franca n.obelaro. kaj ankaq nun Dni plezure
legas silentis, eC en revuoj 'e-
nhm Iiaperigis. 'liu , 10r).ga ,pa\1zo, anlaii kelkaj m.o-
na1.oj aperis ,de li'n.ova romano, titoHta La Briere,kiun
la Akademio. premiis .jam gia apero kaj kiu estas
vendita jam eD. 248,OOO'.ekzempleroJ. l<vankam gi ne estas
"mpderna- T.omanO,, ' Ne- estas ert gi triangulo de amaj
rillito):> i::ests rOmano de: provinco, de la:regi.onp Grand
,prlere, torfinsuloj l' nialsLipra LoTe. Ciuj figuroj de
la , r.omari.o ":estas de Ci Ull ' mal1lela kaj
"m'alseka iIi vivas malproksime de 'ta mondo,
Aaii ' 'maln.ovaj 4r.adicloi, la ' spirilo de. r patroj, en
' bay\l kun la"nova' rnondo . . A:part!ln, strangan idiomQn
. kaj pr:lio .Ia libro ne estas facila legato,
bavas . geniom ,da (aoUa Car'm.o kaj sp.rito, tiom. pii
, -estas ,ll} gra"lega, sukceso . de la Iibr.o. KJ Ia.
I'omano ests " skribita por flatl
\ K;ajt glori Ja proviri.on; ': fIntine JaCefurbo triumfas
I.a prj),\"iiico. Se4 eslas granda
){lu :kelkf.oje kun' tfe nigra pesimismo, sed ' .per vere artll
mt1edojfigurif8 la ne predikas moralon, . sed ra-
Laj vizi.oj j,kiujn,sen-
11 ,.p elitu bavas profundal1' eflkon
p.er sia qconstrim liaf l -de sia k.olorvaloro.
Liaj homoj, en,' la humoro cel -ti Hu pezatmosf.era, '!I
al
-
Sl!lca: rnarik"bavan, prematan vivOl1 .
" , tln,u . fa:# b'om-oj. de cCi tlu r,egtonQ' .
,_., . - . .. ,
'elt 'klara. desegno, kusas la vHago, la domo
kaj r eio ,cetera: ' l{aj la, Ceflteroon,
la .franea kritiko menCias kiel neforgeseblan
flguron de cla n:anear.akonta arto. ' ' (le)
DOBRl NEMIROV: LA MALRICA LUKA,
URU el la b'ulgaraj junaj kaj verkistQj Dbbri
" c.Nemir.ov, .. publikigis antaii malgrandan libron
- psinologian;iudon - ' titolltan ';Bednlja Lib- -
Luka), kiu 'faris tre agrablan impreson al la
bulgara', pubIiko, Jtn la .enhavo : . ;
MlriCa, totografisto, modeste kaj pene vivanta kun sia
edz1no kaj knabet.o, sin vidas iun tagon posedanto de
gra:p:da, ,sumo de bankbiletoj, . apartenanta al . organizIlJo.
Tiu" Ci sumo ' enfermita en k.ofreto, estas
konfitlita al li de amiko, rev.oluclUl.o, klu t.oriras, batali
por la rajtoj . de subpremitoj kaj kiu 'ekomendis al la '
fotgrafito lra'nsdonl tiun kofreton al lIa frato, se li
mem l1e reven'&S; ,
n malrlM Luka, trefiera pri uel' granda kcnfi<o,
Ciumomente sian bonesteeon antai sia edzino,
Milica, - po:zitiva kaj praktika'persono, kiu ne troestas
de la honestec.o de sia edzo. Kontraie,
si "lin stulta.! Post kiam Ciut<!ge rigardis, tusis,
pems laJwfrelon, gin Ciuflanken kaj sup.o.za.ntela
sumon, kiun gi povus enteni - tutan -
Milic pr.opons al sia edlO preni la duonon de l;:t bank-
Kiu scios pri Ho? La edzo energie protestas
proklamilute ankorau foje sian honestec.on, sed de tiu
momento li .es tas . m'aItrankvila, turnante sin
'la k.ofret.o, ne kuragante preni la monon, kiu
certiguS' al li vivon ka,j feliCan kaj tanen ttemante
ce ' a penso, ke iun ' ai alian tagon oni ven os ' kaj
forporti tiun rlCajon. Il1stigate Ci'utage de sla edzino, li ,
an.Rotai rifuzas, sed 'mole, malfermi la 'U ne
pOVS decidigi ... Tlam Iia edzino Cesas parQli al li, Si
ne ,piu sin .okqpi tlo kaj
kufln,taJn serenecon kaj trankvllec.on ... ,Sublte, . lun
vedperon_ .oni. frapas sur la pordo. Eslas 1a 'frato '! U venas
1a m.onon ' deponit!!n de la revoluciulo; moripatita
en, l batalo. , La fotografl sto, neniigita, sufokita, estas
deflgita redon! la kofrfon. Restinte sola kun sia edz!no,
liitak:ntas al si sian malesperon : esti lasinta forflugi'la
riClljon, des ' pii ke la trat.o konfesis al ll, ke ti ne sciis la
gr'Iidecon de la sumo enfermita en I'a. kofreto. Lia
diras. ' nenion . .La kvaran lagon, post la red.ono de la
k.ofr;eto, vfdantesian edzon frapita de Cagrenoj, Si dlras
al 'su'bite, ke ' Si prenls la duonon 'de la su'mo.' Si mO.I1 -
trasal II bankbiletojn kaj .Ia oron kasitah sub la
matrac.oj . . ; . " I.
Tlam, Ja {efiCa viv.o .'komencigas. Oni ne. piu senfas
La bone provizita, .oni
)otografejo instaJita .en Sofia kun '
kofnf:Qrto .' ., . Tatnerl, ' Lu/!a sen tas en stranga mariiero
sian Li ' feliCa, sed estas i.o en li, klo ne
marJ.as. Ua li
ne ha.vas apetit on .. , lm mmas . . . Cu h.o
.esw, pr.o la e.stas pro 1a sento de
la malbona ago tarita? .lun tagon, si'diginte . pale kuh
stran,g'S: .aspekto, antai 'la tabio,. ' de abundaj
alJogaj flJangal.oj, li anOlleas al ;slll;edzin.o, ke li decidis
ati ' piall.oil p.or si estonta' f.ot.ografeio ... Li ne
poas: flni . , " Li falas fulm.ofrilplt 'teten , ..
. el I. Tio estas la impreso. kiun 'rlasas l rak.onto de
Dobrl Nemirov, publiklta ankai franclingve. En tre
koLora bulgara .. Iin'gv . skribJt.a, . tiu novelo havas
kaj tre belan kompren.on de la homa anim.o.
. ;:,:,:," .', . . - ' /; H; K,
, A BULGARA DRAMO. .
O
-"'iS' a,ntain,lc(nie en la plej , k.onata'
bulgara Kiril Arist.ov: ' De kie li kura-
ds li Irasl,cikigis en
urbbl!., kU1 ' 1iiu"1in liga& memor.oj pri -iamp'asrgitaj kel kaj
lOmentoj aHa ' fama bulgara poeto; irun ' m.ortinta,
, . .' ,
ret sfaj kv'in teatrajoj, el kiuj estas "La , mal-
. jllnlt 9'illtisto" kaj La fllirta"de Ofu:ido" kJ
'5li
" '
I
. siaj :1ir.ikaj ,versajoj; kolektitaj-J en en nillmtmOr"la
Kiril/ Aistov :alt!&ts gis ' Ia: 'pl:e'j l.oko, 'de la ,b,qr: , malfji?l'ta; ::<il1aljutill. Qerak, la; krpda;:f ' a;viul!
literaturo. " ' I ,aojfi;' la faci/anim;. ' kl!i drinkema 'Petr 'kvaau stara!>
t En Jna li konceptis kaj komencis novn okulj. , Ka): la.
'Ii en Leipzlg finis: Slib la steloj, teatrajo' en , tl,'i Ja - ,;Ia autgro pqvs clrkaul p(;r
Tiu. ci teatrajo. meritas la 'ntereson dela literatur si ';k,aj nia ' ', Mia
l,Uondo, generale. Si,m.vlaj laqram.o postJa,.Iego, ke Jen, ml ,ekkonlS peftl- de
' estas unu el la kompltkal. ," " ' , ,", " ' :,' ,
' K,;hi' personoj ' 'PlUa. mi , rirn;irk3S; ke: gh estas" unu J!.1 ,pIj
voly/gas en 12 ,hoto]: de la vesperkrepusJ(ogls 'Ia ':mate'" bori1.. 'Mi '
nigo, La intrigo estas pute drama., . ' , 1<elltaJ ' s1ranga)o) , ne "plu 'gems 'lIlJII, . klapl 'I( rakon.to ' lam,
La juna kaj , beta' filino "<te bulgara ' riculo, la gr!ll;ia a:tenton. ,Mbdirll"ta,lIen, .ke ' mi
Ce ca bavas du k.andldatojn: Toto, elegantan belulon .. ,preci;pe ne enmiksu
kariefo. kai, Pano. jUOIf\. humiliJ, " ke .... 'al neeesavorto,
lom vetoneghgan grandan sCleneulo,n. La utlua havasfoje ' en ' Ja dllago Itl I ne sentis ' la ,popolan guston, ' ph
cion, kio ,llogi ,Ja junan k'qabjn09.. :La .' dua, ' post . gU!'te 'm kaj, precipe, mingens,
!!iakiom surprizatiomorigitala ,aml1eklaro, riCevas . la oftega, nenecesa qio' ,de la apljkas .
ri(uzon. Kont1';lUe, la diplomato; post manovro :je tute sen ,post-ci-u verbo.::{io' kVazaiipeza
Iia karierb, ficevas Ja, konsenton de la knabino. La' balasto Jcr ,verboji,,:JongigsJa ' vortoln
prezentas al ni, en tiu momento, tri plenajn kaj efikas Mi tre petus ' la tradukinton, ke en
je vera, temperamento. ,: eventurua ":du.a"" .,ldono li , prenu rugan ,fo(-'
Dum la dlplomato Toto estas tfe certa pri sia venko, ' s'treku-99 ,procentojn da i1i. '
restante kun slaj du piedoj la' tero, la spirito de ' Ia ,. "
fIIozofo kaj ' Pano vagas malproksimen de ' ' H O TI UJ FR EMO U L 0J , .
nia planedo, inter lJ stelojn k,aj en la ,persp.ekti voj opereto de Felks)liler. .. yst:ok'
de la ' grandaj sunol; ' De li rigardas' k:\j . , ' " "
iliajn rnalkuragajn kaj vanajn kaj de tleli cer- Estas certc:..in{ere$3, unua . ptovo" Cll; cr
pas sufican forton ,por do!oron de la mize': . tiu Esp, opereto. , .Mi Jlensogu.s dirante" ke gi'-estas
ruloj kaj la malfelicQjn de la popoloj. Lil b,ona'kaj n:Jala-' Iitr.atura, cefverk'Q, 'se'd 1110ntru al mi op'reton,,: kiu
var a scienculo gajnas la estimon, la arnon ' de ' cj, tia. L\lnJumo. amo, .anglb, hungaro, jallizo, "
de Ceca mem, klu sigelas sian profundan < arhon' al,!1 per kaj b,ona 'fine - kion vi volas 'pii mldte? La opereto ,.
klso eh la, sama tempo, klam' M dbrlas sian konentonest\sr- ja naskito ' de la fadla Muzo, kiu 'kotilr':
, al la diplomato. Tamen la a:rno de lll ' laschine-' nojn, sed .malpezajn dancsuojn kaj anstatau' lirp ,--
' ulo' ne eS,tas de tiu, m'pndd: De "tie deverias la penjga La !ingvo certe. la esprinnuancojp
. Jukto iilter la mio surtera kaj Ja mro de plej de CI tm fl!Glla ,arto kaj hal gOJe ni saJutu la kurajlr
noblaj estaloj. ' , ' ,',' montri
La dtafnai'ltro; en ' sia lasta kre,a1o, -:,ajnas ' pn la versoJ de Raymond Schwartz,klU tlel ' sukee , ' en-
purigita, 'kiel' Fausta 'eola dua parto, tldva Fausto; kies plantas li! faci/an .s,priton en nia gardeno Jiteratu
animo estas purigta per ' Ia:' tr;avivita ,terur.o. ' Lasti/oestas-bona, l,a kantoteks(oj estas bone , eblaj,
kiu sin trempis en la diafanajn akv,ojn' de' Letho kaj predpe 1a -priesperantaj; nediras ion nQvn;", ej"laea '
al , la ' . . ' " "Baladoprila Luno". Lamelodioj"donitaj:itt aldon,
En teatrai9 ne ,estasplu sta) O), ' mortTgasestas facilaj ' ' kaj ,.RememoroLl!e maAAas,
, Si", la de, 1iu ci vivo; ne ,!-!Sfas sed 'montru al mi operetmelodion, . en kiu ne,' estas re'r
'acaj 'de pasio s!lbkonscia, fraklSitaj '-;-, . _ .. , ' " , ', i :,'
pezo ' de' sia sOrto ver1enas siil, ,kiel ests, generale ,'el Ja ' , PEN S E'D'O J
aH;ij verkoj de ,Kiril Aris.fov., " _ " _ . ' I ' " '" .. , , .. ," ,; , " "
,. Malproksime dela intrigojkaj. plitika'j ' )uktoj sia Oua k!ljero. , KoWPiljs, Slo, .Gr(!!lkal1tp f(ornjcl4.
laridQ; la si,mi1an: alJlldl;a: Utilaj, sagaj; sprUaj, famaj di(oj de>f,aniaj, 'homoj,interi
sed perfektlgltan, kle la envlo 'kaj la maJamo ne pIu ili !lnkau keJkaj diroj ,deEsp. emiQntuloj. aonastila.
ten tas la homojn, kie la popolj ne vias 'plu -" per men- \Jzebla libreto: ',' "":,, ..,: , ",
sago kaj detru.o. , Sonoriloj de .paco sonoras dum. la..wta ,'.; , ,:, ,,':, ,';: ' " ",.', : ,' ;.'" ,,' .. ":", '. '
daiiro de la teatrajo. seft mlkso de freJeza venk-ebrio, LEO TURNO ;K.oMPLETNI POO,RECZNIK J;SPERANTO
paco plena de, ,mezuro kaj rez'igno. ,tJiujn Qia mQ!!.dQ ' gramatiko ,por FrI
uZbla!c)eri1:. .
,reson. Tle CI, ,;sub \a stelol, gl ankor.aune eJlstas, ' seJi ' libro. ,':','" , O'*" ",' ,( -:, ,', s,F
tle;;,apud ,Ia stel oj, .gin vidas la okulo de Y gelia revantQ. . , .
, siftlJlidea gran$lnovelo, titolita "La dezertlgita P4ra- ,
de aHa ,blilgara v;erldsto, qun en 'E!pe- , ' '," :", " ; f' " """ .
ni parolos alifoje. ni .pr! E ft A ,B O 'J ' X 'O DE
, Ia fakto ke malgraii la nuna] pollt,lkal clrkonstancol, ,kaJ ' p" '" , ',' ,.;"', " " ''';' "'. ' ;,,:', ,
m" kaj :p'1i " .Kun . .!!enJ1dya .. rilal!c!l I'
l;a , ,4e. 11l , :;f$P ,1: ':.
, Ivazailla, temp(}de ' dej' Ideo,l, 'J.( unua' numero, 'en ' '3 poemoj ,de
esperi, ke venkos la vero, helpnte ,a1 , tio laii ,kiuj\lllu en,la dU,a numere;
nla, POVO, ' ' l .. n.'*K. ba tekstas
,., , ,' ',' t, 'Sen . ,
, . '. -.:,.: . i . l:. En,J',nWona 'po$o., .'
'D ' I B ,L , 'I O ft fl. I! I O' ' 2.
' E,Ll.N PE L LA 'PAM I'L 10 OE A'K ,;" " ;29.).
" ._ ', k , " ' " :' . l'"" . cle ".ad';,en Ia: J\"uirhed Bpne,;
Atanasov. Esp. KOllP: le,jlJ 'blluglla,,;
J, i\ " ' '/ 2.?, fr. , fr. . .. .' . j Shool ans-wan .
. .ller sblo,- .v,lg!aj .. .. '}; ;';;;' ',:"'':" , .1 ;;. .. ( .
, r,p,OPQ1tIP'l la .finlego. f<i1;' 3. o' la 'l;Ie ' Ia Sk"o: NetuMta'" \;J ,dua '.
la, . ?e, familia ' kU,nvivo,. .: .. ,"o.J.'-t., '" ,
.. "S1 ,' morl\:> ' pr.u:dJlnta: ;kaj .
\!ids fa mOltOI} ta ,ma:h.lov,aj ';, Kaj sed'MaicJJgI1.1, ,
"'9 " c
,\
MOTO:' Mla sango a,rdas pro
soplro,mia koro plenasiedoloro.
. Mi tr, mondo nekonata,
al lan doj nen i am'flQ;t:aj , 'sercante
en, .okuloj miajn
,
R. 'M.
... Ves pere mi atingis gnindan u'rbon. kusis
'inter vinberejoj kaj giaj {leklivaj terasoj sin ' eten-
dis gis , la maro. Mi vidis gin ce .la sunsubiro
kaj gi sajnis el Oro, mi,' .,'
vidis gitt ce 'Jasunlevigo kaj ,
,gi sajniS estieI ,'flamoj, mi '
vidis gin ce la: luna lumo
" gt estis gardeno',argenta, m,i ,
v'idis ginen nebulo kaj , gi
estis kiel viZIo flugpendanta
. ce la 'rand o de ' I' eerrieco.
En ' tiu ' urbo, 'mi ,at1dis
,klarajn kiel
sonotiloj; mt audi; kantojn, '
dolcajn .
kaj mi vidis vizagojn, belajn
kiella floroj ell la paradizo ...
,:En ti urbo mi vidis r<jn ';
d IIi ciuj kuris en
, lasama direkto, post aHa,
kiu hflVis en la mano ,?rangon
oran: ' La infan<;lj tidis , kaj
; gjis ,kaj mal vrzagoL estis '
belaj, tiuj de la ,'angeloj
en Itl' cielo kaj Waj vocoj
,snis Riel la' pepdo de
}' ;hinmdoj, "sed ciuj ' pensis
nbr pri 5'01a afero :' ke Iii
.tabtiJa orangon el la mano
de' ),ia kamarado. , 'o 00 0 '
la infano kui( 'la
otango en Il. pol von de
la valora,'frukto, '
forgliti'selliaj manoj kaj ,gi '
ruHgis malptoksimen, ' kiel
, feHco c1am pii ka:j pii
, :' .'malproksimen. La aHaj ' kuris post.
, ra omezoro 'kcijginatinginte, ili jeti s surgin..
'" , lij dissiris' la frukton je pecoj Kaj avide , sorbis la
suko'n. " , ,', ,,\.,
.
. Kaj Ia' falintainfano kusls , kn la vizago ',al1a
, .. : tem kaj li .ptoris, 'li- koro -estus dissirifa)
" ' Forlasinte tiun urbon, ,mCvjdis d,ugeamantojn
:- mano . 'estis' 'suc 'Ha, sultro. Iii
> silr vojet > kondukantaaHa ' mllJo. 'Mal-
, mi iJin, kaj estis peza
. . nija brusto; miestis certi, , ke 1a
. knabi-nO''livis la -kolorbw de la' s.upra fielo, "mi
e, deziris tilin tigardi, i'sedmfsciis; ke,' nut-1a aHaj
t ' vidos; .klan keloron havas.iJj , ... . ,ni tamen sekvis '
. " ilin. ,AritM iJiJamat0 kaj,bdla.,
. -. '.'"" . . '. ." " '. ::; 'l"," . ..
i V
iii -l ' gi ,tiratajde sorco, kiun oni ne ,povas,
kontraustari. , Supre la cielo brilis en radi'oj kaj
aro da, -b'irdoJ flugis kun ili, birdoj blan kaj kun
voc.oj ' mugaj. Mi ne scias, kiaj- birdoj i1i ' estis;
sed kiel ankau mi, i1i sekvis 1a paron felican, kun
la diferenco, ke i1iajflugi1oj malpeze portis -ilin
tra li aero, dum ' intaj pjedoj sin, trenis tra la
polvo, !Hajkahtoj estis gajaj, dum min teruris'
ec Ja sQno de mia voco . .. kaj mi tamen Iris.

. post]a gearnantoj. :
Sia vesto estis flava, kiel
la orango, kiun ' la
infano en la mano kaj cirkau'
]a kapo si p:ortis grizan
vualon diafanan, kovrantan
.. Jafrunton kaj kun giaj fin-
'partolflugpendantan post si,
kiellafumode I'fajro ardanta
en 'Vento kaj ' mi preskau
, sentis, ke.la fumo plenigas
miajn okulojn kaj supersutas
mn per doloro.
Kaj kiaf11 la geamantoj
'haltis kaj 'j)jaj'busoj unuigis,'
tie, sub 'Ia cielo ridetanta,
, kun' l ' blarikaj blrdoj flug-
antaj super iliaj kapoj kaj la
blua maro rigardanta Hin, al ,'
mi sajnis,kela vualo sanglgis
'vere je tumo, car miaj 'kuloj
estis plenaj de' laTlnoj kaj '
forta . sopiro-krio eligis el
mia koro _ . . kaj mi turnis
rvin kaj kuriS. _ .
-Jam de longe miforlasis '
la urbon kaj multajn tagojn
mi.vagadis tra sovagejoqe
rokoj ; nutrante minperberoj,
kiujn mi trovis jnter ston oj
ka sciJ ho Vaiavafa, mi
opiniis, ketkaj el' iIi estis
venenaj, car mi ne priatentis,
kion' mi gustumis. Sur ]a fendoplenaj rokoj
kreskis " muUaj kaktoj. Uiaj' sekaj kaj ', timi,gaj
kiel . senmovaj gardjsto:j el fabelo, :
meti1aj '!O . tiun dez'ertejon pqr . gardi la silento.n.
Sed -krm lev'igls la 'sUno; ankau tiuj trunkoj estis
e] oro." kaj ce :la sunS'ubiro et: la stonoj sb maj
piedoi,sangigis je oro . . '.
Cu. vi 'povas 4iri al mi, . kial, . Vaiavala, kial
estas va'Jotaj cLuj aroj" kiam la suno prilumas
ilinj' kial ,gi povas fali de beleco el ,
dezerto, :-'. kjam gi respeguligas en marca lago,
KiaI ' gi. povas je lt:}. surfco aperigi Ja plej karajn
koldrojn de la cie1arko; kaL kiaJti . gi sovas sin
sur Ia liton de la motto/ la cambro kial. plenigas
pert ,;f"
"
5'
, . ., ",
abismoj kaj,gi ne ..
rajo . . --'-_?_'.
KiaJ povs gi melaHYV,aWra
Kian sorcan vergon gi
pre, .ira1'lte pC/r rip,z'i bj e. J
. kia'l gh ornamas sin per :b .. ,: :kltt.-:tlJetmr:ils
radio] tiujn fierajnatbarojn 'en ma
oftegi torlasas la
hisante 'mn senlumaj kaJ solecj
cu vi ; povas dri' al mi,' ,kial,ho'
Iuloke doma kakto-ar!,JetaJo' j.en,tr. afl!?lolrniigi:Sl;;1e,
k,olbIgardeno. ,Mi ,staris, ri'gtde kaj ' 'l!li ' ,ri
giah belon 'aroga:ntan. . . ,.' , . , ,
, EI clu .karnoza foli elsfaris \, alnti ,rugkol
ruga kieldajro ' kaj
kj' blankajkaj
. petlo,kiun mi 'portis prvi
de I' . "
.:'Mi tigardis ' en. la internon
, ,
.
'larakontet9 :p '
. :Ert --"",._ . --,--"-,,,
'a,ega . mo.ftto. Vi
la .,;;pl ej ' grand!J
la;'
mugasJa'
Vidas 1 .... montpinto . ' . UU\.a:u,
'cielspacon e1 la firmament,o' .
la plej belah' sunlev)gqn
tene... " ',. ,.
Banas sin Imoptpinto . eu '
pura lumo. 'Oj jaestas la- .'
le-laiJ.do :. Nenio , .. .
. de nenie falas ' ombro' .. .. ,
Fortega esta:s'.'la .. 'monto :
'membrQj; :kupl'oc kaj oro -
tion plej bone scias Ja .'
adas spper-- gil:kdorsego,:d " "
Diris la Takonteto tie1e. .
t ,' , j " '.
" ,
digas liberaj, fruktodonaj kaj nigtoteraj kampoj, Malgojega kaj terura f.arigas la, rakonteto
kreskas 'densaj 'arbaroj, fluas lagoj kaj riveroj pafolante pri ' tio . . .
,
kaj cirkaaas la .grandegan altan-monton... Malgojegaj okazintajoj; sangaj interluktoj .. .
Alvenas la migr,uloj . - ', unuope" duope, aii :Spinassin kaj daare la rkonteto
fami1iare - atingas la montotl en Je-Iando . tiele:
sidlokigas malsupre cirkaa. la monto . . . - Estas en ciu kolonio sopirulo, .en kel kaj ec
lrls casisto kun 'sago kaj arko arbaro.n; vidi- multaj ...
gas fisisto kun reto kaj fiskaptUo ce la klara Al la montpinto Hi ...
rivetbordo; plugas kampulo la teron; pelas AI .1a fortaj ventegoj, al la gran4aj agloj, al
. pastisto safaron a.) herbejo; estigas post la senlima libera cielo, al' la plej hela lumo, al
tempo kolonioj...
la plej- bela sunlevigo ' iIi
Sed grand ega . es'tas la
sopiregas . ..
malsupro de I'monto, ne
Logas Hin la montpinto ...
renkontigas pro tio la kolo-
, Unuope Hi eUras el kam-
nianj de diversaj sidlokoj .
parlimoj, elvenas el vinber-
kaj . unu kolonio . ne scias
gardenoj. . . stonegojn kaj
pri ekzisto de alia. .
rokojn transsaltas, ce randoj
Vivas ciu sian propran
de metalaj vejnoj i1i supren-
vivon" arangas ciu sian
iras . . .
"solan" vivmanieron, kon-
IIi erarvagadas rigardante
struas ciu sanktejon- por sia
la altan supron per sopire-
"sola" Dio, kaj ciu kolonio
maj okuloj, la
adoras sian ',;SoluI6n" ...
bruojo' de l'supro per aade-
Oni vivas kaj mortas ' lat
' maj oretoj : ..
. la ' destino kaj lego de Dio
Okazas, ke iufoje ren-
la sola...
' kontigas la sopiruloj ...
Pregas kaj parolas ciu
Kaj renkontinte - iH
per sia unusola fO homa
ektimigas.
Iingvo . .. . . .
Malkonfide kaj mirigite
. Oni laboras, plimultigas
.' ili rigardas unu la aHan,
kaj iom post iom supren-
haltante :
.
levigas Sur la dorso de la
EI lok,oj iIi venis,
deziregata kaj alta monto . . .
tra malsamaj vojoj ' iradis
Malrapide - kun tritiko,-alie vesUtaj kaj malsi-
aveno kaj grajno suriras la
, milaj aspekto kaj eks-
; evitas tiun la
'. terajo .. .
vinberisto; pii a]ten saJtas
. Oni balbutas intersalu-
]a pastisto, . tra . stonoj .kaj
tante kaj ekparo]as:
rokoj,post]a sovagakapro;
"Estu bo'nvenanta I"
]a metalan . vejnon lauiras la .
, . Salutas ciu en sia lingvo, .
mini sto . " .
en sia "unusola" \ingvo ...
Kelkiuj suprepirasankorau ' OiroJamo da S. Croce
. St. Johano Baptanto gi sonas en la relo de
pii alten... .
. .
aliulo fremde, maJmole,
, Ui estas tiuj, kiuj-neniel . povis trankviligi . .. nepome, ma1amike... cli pensas, ke la aHa
Iliaj sopirantaj animoj. aspiras ]a alton, Ja supran minacas.
alton; car en iliaj koroj sonas pIi forie la ]ul- malrespe'ktas min kaj insultas." - mur-
kanto .. . .
.
muras ciu.
.
',Formetas tiuj iafoje reton, sagon, arkonkaj Starigas unu kontrau alia kaj demandas:
ira:s el arbaro kaj for de la. riverbot do .. ; Faligas "Cu vi e.stas homo, cu vi kredas al .....
el]a manoj iafoje fa]ci!on .kaj ' fosilon la kampulo Kaj vokita estas la nomo de Dio, la
kaj {orlasas ]a plugon ... Perdinte tranciIon kaj . .
,
b,ranctondiJon elvenas la vinberkulturisto ella vin- En " du lingvoj estas vokitaj du nomoj de Dio ;
berejo ... . Forjetas hakiJon kajrigardas de sub- kaj ciu peI).sas pri la alia:
metala vejno . en la helan luDion la ministo ... < -"Li ne parolas kiel homo kaj ne kredas
ForJasas kaprar9n la pastisto kaj supreniras... je ;Dio" . . .
,
. ,
. Tiele tiras la montpinto .. .
Oni preparigasbataladi. .. '
Estas en clu kolonia, en kelkaj ec mldtaj; kluj Petas ciu sian Dion. pri helpo antau l.a batalo ...
" \I;, s'upreniras . . . - . .'. _ diversaj lit'lgvoj ili paroladas, per mal,Samaj
Ju pti. 'alten, despli maldi:ka ests la dorso lingvoj. ili v9kas .dinomojn. " .
,de l'montokaj , okazas, ke. interrenkol'ltiga,S la Diras eiu:Li mokas.min kaj tnianDionl
erarvagantoj.. . . ' .' '" > '. ' Au Li adoras aHan Dion . ol mi, idolon,
:(;,Sed t .enkontinte . ';
diacon I ..
-!;: . '
Ekflamas la malamo kaj eksplodas la,batalo ,.. Tondras l.a, monto pro l'etema militado, pro
. je morto au vivo :. .
.
. armi:lso,Qado' li dinomo',
. .Venkas unu hottlo .kaj lja sola Dio. .. . . kiu estas Nokata eo diversaj lingvoj . ' .. Amas
, .Kaj ' la venkito, . malglorinte kada-vroj" , dis'karnigas ce
DlOn, mortfalas.. .
', "&tonegoj kaj rokoj, tra vojoj kaj vojetoj . . . Sangri"
Malsuprenrvligas la korpo de la venkito kaj . veroj malsuprenfluas, bola's kaj tore!1tas.
signas per sang la vojon tra l'monto, tra la ' Malsupre estigas la teto ciam pii (ertila, pii plena
dor.s o de I'alta, 'grandega monto... .,.' la' spiko de ,tritiko
l
aveno k'aj grajno, pii granda
Kaj la ve.nkinto da'nkpreginteen sia IiQgvo al kaj , doJea, la vinbero, kaj pii sate ;nutrigas la
sia 'Di o pIi kaj pii alten supreniras. . . ': sovag kaj ' donas pii grasan kaj pH
La nombro de l'sopirantoj en la kolonio], kaj multan lakton . . . . _ .
la nombro de J'renkontinloj. ihterbatalantaj ;su' foje ..:.-. dira'S l rakonfeto- ' dum furioza
la dorso de l'monto, kreskaS detagoal tago : .. , batalado, du malamikoj postkuris unu la aUan tiel
Pl,ikreskas kiu ciam ,peladas supren,' .. ,.' alten, gis Hi : gubite ekatingis la altan montpinton
pligrandigas. la koleregokontrau' la c sovagulo.; . kaj . enigis en abundegan lumtorenton de, la
kiun oni renkontas sUTvoje ;kontrau la .sovaga helrica 'lumQ . de l'montsupro .. ..
.
besto, kiu ,ne kredas je Di.o, adQras , idolon .kj .' , Kaj jen, subite per unu fojo lsirigasel' ambau
balbutas per nehoma lingvo . . . . . bdsoj tute, nova lingvo! ' i. estis la lingvode
Suriras ciam pH alten la homo ju pli ,a1teil'li ", la hl.ma ) ingvo, , Ia ,radilingvo ... $ubite
supreniras;despli multigas unu ekkontPJenis, la aHan, unu ekkonis en la alia
Oni " bataladas ciam ,pii , kaj pii _ [;..a'l homon, saman nomon de Dio - kaj
la montpinto . . . ,
. ".' . ', ',\" m, amike ,cirkaubrakis sin. ,' ', ..
La korpoj de venkitoj Q1alsuprellr,uligas "de, Posttiuj venis aliaj " .kiuj ' enigis en lumon,
monto eiam' pIi oft, kaj ' ciam de pIt ' ' kaj poSt 'Celeraj, kj ciuj , kom'encis paroli per
supro ... Ruligante ili diskarnigas 'ce ' pintoj -de ' . la so,le-homa, radi1ingvo,. . . , , '
stonegoLkaj rokoj je sangaj cifonoj .kaj fdenoj. , Estis g.ojego L, ,
, . ,
cl all! ofte '}Ii, suQi!r . de ba1alkriojn;
dlsverslgas kal ruglgas .1a \dQrson de de ClU] flanko] de . "-
Dank"al la malsuplenrulitaj; diSkarnitaj ' di-iri.:. . Sube dka is" ,kio devis okazi ... Kit:!1 supre fa
sl,1ltintoj: la ce I'malsupro, de 'l'monto , cam",; unuopaj , sopJruloj " tielma:lsupre la kolonioj
pH kaj pii fertiligas; pH ki j -,pii ,renkontigis ; . . " "
.
estas , la spiko de .tritiko kaj ;grajno; pii plel1a , ',Pliml!ltjgis pumtempe, pliobligis kaj. disvastigi,s
,kaj' pii suka la vinbero, ,pii ' polca ; la' ko]onij, kaj. ,'ciam . pii maHargaj "fadgis la
pii nutra estas la .herbo, kiu , , libeFajkampoj kaj .arbaro] . .. : Renkontis ,casisto ,
piedoj de I'sovaga kapriQ.o, kaj ciam pH caslslon, kampul0, kampulon, pastisto ' pasUston
kajnulta la lakto, kiun gi donas al ;la pastisto,.:. . kaj ,ln,inisto triiniston - sub la tero .. : 1
, la sopirantaj venkintoj dankglorante ', Dion . Fremdu,1oj nininvadis kaj plugas nian
,sup!eniras , , .
' , , , teron, fiska,ptas en niaj riveroj! , balb-
:
*
t . ,.' utuloj sen lingvo'dislogigas sur nia teto! diinsul- '
Diradas la ' rakontetu da-t1re "
" 'tantoj -niajn vinhergardenojn ! " .. idolado-
,Plimultigas kaj ciam pii estas rantoi kaptis' -::' tiele, oni diris.
kolonioj malsupre de l'alta: grand ega monto, ,Kaj' ' SUr,CIU] hmOl; ,!a . . ,
kreskas ankat1la non,tbro de rsopirantoj j ' ,kiirj de ,I . '
jam suriras kune. . . , , '" , , ', -:; Pa;cIgu I For ,Ia batahlO] n. '. ClUJ es-tas 'ega]u)o]I
A Dangerega, de' tago a1 tago pii dangera fari,,: Ekzls.tas, unu .. ' .
gas la vojo ' al la grandaj aglQj, ',al la ,; Kaj ho" ,- , la rakonteto estis , la ,
ventoj, alla_sunlevigo, af la largaj cieloj- supr ... ''\:' .' . ' " ;' " '
Ciam 'pH' kaj opIi da balbutantof kaj diinsulthtpj ,ta kotuenco de l'eteri1a paco. : de '1'eternapaco
suriras la ,dorsen de l'mont. 'IIi jam supreni-ras eQ lel"lando, malsupre ce l'alta grand ega monto ..
armite. . . . i
"'1 Qirinfe pri tiQ, disradiigas la , rakonteto, 4.kaj
ciam pii de arm1- ' A " " " " , '
tuIO] , :ce ClU renkonto 001 ,' sa'hge mterbatalas --- Klel la onenta matenrugo vldlta de I pInto, de,
en ,nomo de Dio de J Solulo" I ... , ' l'alta ' montpinto etf' Je-Iando .
Ekat1das la koonillnoj "batalkriojn supre" rakonteto, ke gi fatigos kaoto, lulkanto .
venas i1i kun helpo : .. ' ' ',' ", kantos gin ,patrinoj super plej amata lulilo;. .. '
Eliraspasisto 'el tendo; ministo el minejo;' el . : Kaj sonos la kanto ' en la ihfan ,koreto,kaj .
vnberpremejo surkuras :vinsto, raptdas ,deplugo :igos sopilio . ! , : ' , , ' ", " .
kampulo fisisto el ' riverbordo ': kL casisto ' el Sopiro al , / al ' Jaalta . ,montego ,!1 '
arbaro ... Estas ,ciujarmitaj ; la minist alla, la, radi1ingvo,: la, '
ja prepaf s ' por ciuj' armilojrL .. , ."
'; '. '" " ", '
, Ciam pIi :ofta kaj pti pereiga farigas ]a , ,En soplrdolprol ,:. :, , "
bafalo, .. .
, : EI ,. 1f;UYsta',
'60
:P. 'o POL Ii: .& 1W' TO"
,
... ..
., ft V M A. l'W A.
Ho, turteto senkonsolaj
. Kompatinda, ve al gi,
, 'Restls sola, tule so,la,
Kompatinda,ve al ,gi . .
Flugas al dezert' senkante,
, Pii , mortitte oI:vivante,
Plepdas dum" sia,
Ne parlgas kun,. aha.
(jLira verda' bosk' rapidas,
Sajnas, ke gin ec rie vidas,
, Fl,ugas gis la falo svena, '
Sen ripoz' sur seren/!.,
Se tine tameit ha'ltas, .
, Nur sur sekan saltas, '.
, Aii nudan rokon , iras,
Trinki, ne: deziras.
Se klaran akvon vidas,
(jinkonfuzas, torr'apidas.
Se casisto: venas voje,
gi maJgoje .
Trad: K. 'de KaloC$ay
"
I.
-', " Estis reg' en mia lndo,
,. ,kun ama dolor'. .
, , lu bela priridneto ,
vundis ' lin kor'. ,
, .'
, ' La.' princino lin ne volis,
. . car estis
Ai. '
ft V l'W G A. ft A '"
. Tra l' fenestr' rigardas Istvn Fogarasi,
Apud li rigardas fratineto Iia. .
.. Cu vi aiidis tion, fratineto kara? '
Devasviforiri al Turkujo granda"
-EsU fiancln' de I' granda turka rego.-
... Mi ne aildis 'tion, frato mia kara:
Dqnu Pi' prefer.e gajan vespermangon,
Post la vespermango sen dolor' malsanbn;
je maten' belruga el la viv' '
Venis, jen, ,alvenis granda turka ' rego : '
estas, kie, fjancn.o mia.?"
nEn. gardeno sia f1orojn si plantadas.
Iris, jeri, aliris granda turka ,rego.
L Jl ' T V A
Eta estis, mi, ne vidis
Kiam mortis pacjo-panj'.
Nun eltrovis mi paMante
Ki kuAa:! patr',' patrin'.
En monteto sable blanka,
Sub verdeta herbokovr'.
"Ho levigu, panjo,
Levos la terkovron ml.
Jen ee la 'floretoj'eiuj jam forvelkis' .
kaj nenie estls Haneinolia. ' '
,Yenis, jen revenis granda turka, rego :
"Kie estas, kie fiancino mia?"
"En fraiilinacamoro si mems'in vestadas.
Mi rakontos al vi plore
Klon' faras fremdpatrin'.
Si min sendas vergojn tranel
Frumatene al ' pomu]'. ' ,.
Jris, jen, aliris granda turk' rego. ,
AI pomuj' ,mi alpremigis
Kiel al vi, karpatrin'.
Jen fraiilinoj ciubsin funebre vestis
Kalia fiancin' sur katafalkt\ kuAas.
"Donu al mi,. donu, ho bofrat,o ,kara, '
Donu mian ' amatlnn,. ,,' ,.
De l' p,omujo falas flor,oj
, KaJ'de nil maldolca' larm' ...
MI farigospol' Ai. cerkon marmorAto,na!1"
Mi gin igos najl per orkapaj l najloj,
. t.' , Trad : E. lauIII/o/ks
Mi per cent solda.toj igos :SIIl" funebri".. ,
.Mi ne donas,bone,gran4a. turka, ,l
Ankaii ml'farigps cerkon
Kaj gin igos' najli -perorkapaj najloj -"
Kaj per cen,t solpatoJ igos ain
Si ripozupace kun patrino;, patro '. .;
Kun patrino, eo la naslmter,." ,
. ,
Clun iagon .11
kun ' tiit ,preg':. '11'".
Dir ;Yj al fapnnci"o '
la atrlon de I' .. " ,
f,; j " > i"'"
Ke aL inatikiui .I'oro
de Ai a lharar', .
mankas' al anim' la 'Iumo
de-.Aja, rigard!. \
llf.
"Pine mortls' princioeto
pro ama 'dolor'. . '
" Jus sur la trono
- mortis Aia kor'. .
Oni portis .ain eI tombon
, kaj .-aiidlgis
. es(is . bnto, de I' pagio, ' ,
"fjdela . .
J 'h
,Li ,sopirjs princin06 :" Klam a1dis la rego
'i?'t.. . krUs ,kult turment', ,
k'al je $1, Ia-pOITo .'.:, lcaj; p:r tia!D'. li dormigls
. estis ,'" pro }aluza
:' , ",
"" jV:
1
;rrad.= Jaume , Orl!"
\l.
,<
. \

semajnQj ' pasis ; tiam, ke"" La nomis' sit1,/pautati/ Ovldo 'el
kronikisto de' jurnalQ, 'kiu estas ,unu , Akvila: ' L'i havrs ::tiun 'speeon \de' beleeo, -iom< tFO
'el la plej konscieneaj el , la itlaj flQrantankaj ' rugan, p:er I kiu ,;btHas : la "A'kvilana
kronikistoj, 'kaj kiu faras sian metion junularQ,kaj 1em'perarrienton 'nature ' gajemalf kaj
kun granda interesQ; en la ,. Uaj g.epatrQj sendis Hri', 'R orp on por
"ciutagaj Qkazajoj", kiel du kuragaj Tever''noj : li dQktorigu en jurol Sed, antai 'Ol li venis 'al
JQhanQ Mescia kaj Grcia,dio Ballanti, savis . sia' last ekzameno, kiu
ante el Ja rivero 'jnan kiu jeti s sin de la _ tQro, ,okazis a} li malfe1icQ: ,perdi;,-Uti!1 PQst la
PQnto de Bordefo kun la, evidenta,decidQ.mQrtigi sin. alian, la- patrEm kaj Ja patrinon. ',' '."
La Jaidinda kronikstohavas, kr<fm siaj aliaj N, 'hQtnQ 'kiu estas ' orfa kaj kiU' du
prerogativQj, kvaJito.p mlftan en sia' prQfesio:cent millirojri, kaJ li 'devus restl Ibganta eltpro-
..ta diskretecon. ' Li tial skrlbisel la nomo la ,vjncQ? Kaj . kial li tti la lasJan ekzamenQn
junuJQ sQleJa unuari literon P.; kaj la de doktorec? " , . I' ,
,pri tiu maIJo.nga bano. en la akvo. 'de 1 Gvid Jetis . 'sin, en la grahdviv'on. Li
Tevete tial lasis nen!n postsignQn en la mert1crI'o havispor ,dujarj'pocerit .kaj
' l(ie la legantoj. en la, de
'Kaj la junulo, pri ,kiu hQdiai mi .. fend.,esses" , Tomanaj kaj Li
,ne' tiel jetis si-n en la riveron kiel lion iu psedis selcevatQjnkaj-tircValojn;' kaj, inter aliaj,
' 1i Li ,' -0.1 mQrti, VQHs '.du cevalQjn, tiel ,bdegajt,ke 1a vjzi-
lastan gbjon ,ka1 pro liQ li promenisalm,enai du ti1tqj de Villa, 'Borghese memQ-
hQrojn ' kaj lauIonge de :la ras tiQn ah'kQrai ' Li pasigis plura]n
PQnto kiu esfis reacetita ,de. la noktQjn, kaj mlte kaj fkelka fortuno. ;
", '" " , cetabletoj ' de Judo n ',l' klubo. 'li
:. partopreni's, duin nu sezono. .. vulpo-
Ce -Cson 'kun sukceso, kaj :1i ec
. esfis menejata umifoje. en 'Sed '
al 1a 1astaj vetkprQj' de , Capanel1e) i
alv.{!nis eo fiakrQ:: lia, _
"
, " :;,Clif!r aml, La vie 4Ul: Ju mnes
, , ile' peuf pas fOlijou;s durer.. '.' . !t
,La malnova kanzQnetQ kiuh' .la 'blQn-
Kadirofte :kants -sia -VOCQ
al 'kiumankis 1a ".r\ ditas 'J')ro.k-
,''-s-i'mume tiel. " ", "'" ' ':'
',,' . Ne . havante , pIU' aHan la
. kara GuidQ eS,tis 'devigata vehdi 'ta
' faetpnon, ' la, ceva1Qjn 1kaU
ta meblQjn. Poste, retirinle ,sin
' malgrandan kajmodestait ,apartmen:...
x' torr meblitan en.ta strato ,de: Serofa.,
lHlo'nis , sin 'almeditado . . , .: ,I', ' , -:
'Jen la' natura Haj 'ideo.j':
--1. Se"oni- ,ne estas
2; -Mi ciam o.scedas .. i ". ,;,'
-, a,: Do, mi ' rie.;" l!stas"f1ica. " ", ,
"I Nenini ,Ga'IiJeo
}til , vivan, 'fiel 'kQherJi.
, . predp'a
. , geqeral: paSis
, _ 'I .. .... _. , .
NUD, ki,Q,rstas havas,.nnian parencon, ' " te>; ;gu-to da Si estis, alta kaj
ec :n.e nialpr9ksinian', dekiu mi, pOVJ,lS espc,ri Jen, subtUa ,kiel la figt.iretoj de la Keepsakes kaj igis
nek ,mi ,bavas' eblon: havigi at mi iom el tiu pensi pti la,belega melodio de Tennyson, per kiu
maln9b1a 'OI;P,
la unua volumo de la Cu vi
- Mipovus skribisto e.n oficejo de notario; memoras? ;;
mi povus ' eble eks..terodinara nficiste en la
Where Cluflbeil- 10", lieth
mi!listeri.ode la de ,ministro
. The breezes pause and die; ,
kaj
, Letting the"rosa-Ieaves fal!: ,
,m! Je. ?fICO de negocls!O .. ', 1e
But the solemn cak signeth,. :'
aha- ml ' PQvl}S ' konkun? Sedestaspb bone restl
'
' ,
granda .si
l1
joro I-a fino, kaj beroe morti. That
'Fhik-Ieaved, anibros iat
is .the question. , ,
.:
With an ancienl metody
, Per . kla morto morti? -La veneno estigas
Ofan inWrd agony. .
krue,legajn en la ventro kaj faras la karnon
Wheie' Claribe/l tow 1ieth.
violkolora: oni d,iras. La snuro onidiras,
. specialan. voluptpn, sed donas al la pendigito .
ridincian aspekt!)n de Jwlbaso pendanta de nalo.
,- , ,La pistolo senformigas, pusas la cerbon
. naturan , Jokon, produktas kelkfoje
vundojn -terurajn kaj vastajn kaj ec nemortigas.
Por . uzi ai . trancilon, oni bezonas
manpn kaj mi faris trouzon' de kato.
- , La karbon (komprenu: sufokmorto per
karbo) oni dev-as lasi alla,.cambristinoj, tajlorinetoj"
kaj al l ,kantistinoj .de 'Ia tea,tro Quirino., Nu?
- - ,Kvankamrni estas Sportkanotisto
sup la Tevere, mi neniamlernis
Mi dro,nigos ", min : la
Tevere. .Mi d,e.cidis. ...:.. . Kaj li :ridetiS,
kiel rid.etas.la honorinda Depretis; kiam
, trpvas ,Ia malligon de ,iu rrtal.facila
nodo eil la prlamento. , ,
-,;-Sedmi ! ne volas malhavi la
La .fidela -kris.tano prenas la
Sakramentojn, ' ce .la Vivofino..Mi"
mabometano lai -- jnkli-no, ' ,prenos la
lastan kison. ,. ' ., .' , .'
Jen kial Guido, Pau/ati promenis
'antaien , kaj . malantaien
lailonge ge la ponto. Li atendis ce
la trairejo frulinon, Ja antaidestinitn,
la idealon, ,al , kiu: li, vivonte, ",certe
Lia<:intenco estis preni k!so'n
. de,la virgina huso kaj. pagila punon
de sia aidaco jetante sinen.Ia rive-
rop. Kjel la legantinoj vidas, " la afero
lJavis, fre romantikan aspekton.
, Enun,u , el la novaj . konstruajoj. de
Ja Herbejoj de Kastelo, en vilaetp
de kie floris rozoj
kaj caste kieten'lagardeno'
!e -Sir
an,glC).,. vl(jva rica :Jlepre, ci\,1j
maljunaj aDgloj kiuj venas logi R:rton. '
SiiKeclc retirigis_entiunlokon sia
.fil i no Clariell kaj kulturan,te siajn '
, .rozoji1 kaj 'pacie;nco '
. Bobrinsl,ry, kiu posedaS
YiJ/a Ja >1"olrb:et-ojn,
, " .
;,'{diSs
Ja tuS'
Claribel['do r.evenis el la evangelia kun
misttess Leeehwood. Estis tiu mirinda temp.o .d.e
majo,. kiam Romo tute Claribe!l marsis
kunrapidajpasoj rekte kiellilio, portante en un.u
mano la ", sanktan librou binditanen marokeno
kaj eo bukedon. de iddoj, ,de tiuj 'grandaj
kaj kaj ' bonodoraj iridoj, kiujn amis
Etaine.
.. "', EIa/ne the fair., Etaine the' loveable,
, Elqihe; the .li/y ar Astolat ' ,' .
'.
. . r.:," . l' -
, Mist'feS$ L.eecizwood marsls ' flanke ' de:' ', la de 'Ia ,escls' m'r
J
'
,okuloj kun kubutoj 'j, I;;i Spinfs1. nko,:" "
koj, malfleksebJe kvazau si 'estus el ,stalo,l metante ' Iau ... '" "Li- estas savita !Portu Iin,al ta'hospitalo"
unu post la aHan la"grandegajn' piedo1D, kun auto,:" "Li n stas mr.tinta1''' 'estA$ sv-
mata movado, neniam turnante la rigardn aHa, ninta." ,' , , ':' "',
personoj. nek. alla, o,bj'ektoj, kiujn si tekontisi,iLa MissClarlbell, tujkiamsi yenis lejmeri, jefis ,
perfekta dignode sia 'irmaniero kaj siti surla bruston de la,most nonourable Slr ,Keck
gajnis por 1Jlistress Leecbwood Ja )<Qnfidon "kaj kiu ,atendis .sin la' okzajojn,
,estimon de . Sir , Keck. ., ' ,<;, ,.,', ' ' )alis , n Ia:",plej prQfundan konste'tnigem. 1;a mal-"-
Guido IfiSis jam'pasi pii ol,dudekon ,felica "fralino, '"the little
i
C!atibll": tuj ' ak,re
el kiu] neniu s,hnilis, ,idealo1}', _ estis f.ehrigis 'kaj poste ' deliris. Eb kVieta intertempo,
por d'Qni 'Ia Jas.tan ;'.1"' ,., nialfermante la grapdajn kaj'purl:ijn okuh!ljn, similaln,
. LLsercis, li tiuj estis ' aldi1 en Jakto, "Cu viva
. brur;taj au kastanaj p'asis la nizerulo?f' ' La patro, tesf>ondis: ,
du fru1inoj, kiuj sajnis fratinpj kaj estis tre belai , estas v'iva. "Kaj Ja dolca fiJino: "Nu. miapatr,
kaj , placaj, > sed havis suda kaphatojn , necesas,' mi 'e,dz.iriigu lli,-' ai1ke
kr.ispajn Kaj' rligrajn ,kiel M,adoribj 'lin';" KalIa -patro smple'.resportdjs: ,es-
de ,Murillo. .. " " c , tas' por' in-deed. ", Kajamblu feriijs
;' <fhido nioderiS sin,' Iaj Ha sekvis,'iUl1.' kie,; Oud , pa,uJati, perfekte bone ,fai1anta; ests
. La Alhambra'kun sia"flsa' kaj '?rk':ifek=: . . gastlgata:J d' arnik: ",;' " .: '. .: ' ", . ,
turo mam'a, farita 'el ,)jgho karton o; renovfgis, Miss" Claribelldemandis kun severa mieno':
R, la s.unbrj,jo. Flanko'd;e ,;K'ia vfa intenco, 'sinjorp, al mi i
fontatwtosprucis, enJa matena perfor-ton?" ,,_ " ",
p,eco :' je mort, resp6t:tdis
. solene sub la. Kelkj ;,grandaj, mi ,voUs ,preni 'viatikon ' oe via seqmakula ,b'usQ:;'
' la bordo, estis senmovaj. ,ti'am Sir Keck ' kun solena', graveco' le-vis el sia -'
,Claribell aperisceJ a lCap9 :deJa ptJ),nt
o
" " paso: tH tri bindi'tajen .toro, kaj
lia' 'horo de ' la morfo' La jttht1<;1 " ornamitaj oe raj 'frsoj , - kaj :W ,metis ilin sur
sentis sian ' sangon.jluL-BJ'.la " la> ta1>'ln. m estis: liJ. Biblio, Robinson Crusoe kaj
zumado\' plenigis orelJn: vti\S!I:; Oul/iv:e{. ' _ '- " - - \' , : '. ','
Uan Miss-Ctaribell GuidG1 itis" ,:Kaj:'ju1iis Guido: ' ,', ,"", " ".' ", '.
ret'lkortti prer'rssin':!inter ,: sit.jh ' fuetis ': ,ji .. Je ta 'Biblio, ,ke li konservo$ la 'ftdelecon' l
sian buson sur siap k,un:aQ,-!ui- ,', sia.,:ed.zin., ',' ";' , , ,," ': _
'rnda' rapi'decQ'li 'saltjs.tr'ans4a pT!PJ!ton kaj Je Robinson Crusoe" ke li neniamforlasoS' 1a
n laj, Tevere. !tf/ss iri 'tra fa :mondo. . ... ' '?i. ,o
turnis ,sin al Mistr.:ess: ' '3. 'je:. Gul1iver, ke ii vi,vos ' de.Ja
,- verdig'j"ta kieL '4 intFigoJ: de l' f5:ortegoj kaj :d-e,la SataD-aj pbmp6j.\
, ' Homo] .alkinis. Citij ;\,Savu Iinl' $&vutXin!t( "" Gui<t'o 'juris {iom hezito. ' ,,' :',
, j<a,j la ' lia. ''',- ,
.Bnllritl' plenuffils c"" , ,> "." ,',' "-"
:, Miss: Claribell, apgit, fr;:l1is-(',
tin, reekiris all hejl;l1o,sekvat '"de ' f'lombr.aj ,.c'"
mallaboruloj ,kiujfantaziis ':,ki:u ',."'
, ' pasian Antal1 ,sfa fOrlr:oli '.
" -' ,,' . .[ '" ',';" - :' '",<"< ' ' . .,%";1;;,( ... ,' ';._-. ..... ____ :-:::-
, Ekitinte ' a1.;)'a :aHa montlo'; : la;: hdat1rinda avo
Matejko unue . haltis , e t . kieestis
multa:j ' vojagantoj - tiaj':samajkil Ji. '
- Bonan atingon - li salut:is i1in .kaj . sen
li '.deman'clis.:
,- He, onkloj, . tra ir,as ' inferon? - -
Ciuj lin ekrigardis miriglte. . . , - ..
- AI infer.o, aUa iHfer01 :Jdu .
vojo konduka&? ,- lat11:- .
voce avo -Matejko. ,
1 Oni : gin mon:tris 'a1 I ' kaj '
direktis sin tieri.
-Certe tien . bni ,min' metos,
pen sis ;ati.ngu" do _gusta- .
tempe I Ne tat1gas . porparadizo .
mi, inalrica homo . ; :Ia paradizo"
estas farita por' lanobeloj. Kun
.ci tiuj cifonajoj kaj la krevetinta
ht1t@, de la,. manoj cu oni p;er-
mesos al , mi .ir} tien I Okqek
jarojn mi ,sufetis kre'l htmdo kaj
cu ., nun mi ,trovos:ltipozon,?,N
mi ,penis vivi lat1 <Ja . Di0rqoll,oj,
sed .kiun infer.esas.'cio .ci.? Dio
tent,1s konton pri ' h9moj similaj
.al mi? Oni min, :enskribis ;eO' la
diabla kajem jam ce:miai
Ec se mi estus'l1epekema,,':tamen
, mi estas pek-iota uou
fojon dum mia 'ebrieco 1 ... 1. Kaj
niidrinkis,l ' Pro sl!fero 'kaj cag- .
. feno ja .mi drinkis,;. s.ed mi
drinkis. Ciuokaze' bonvivo man'"
kas, pensismi - do atmenat1
drinku I... "
. - Drinku kaj.estu. kio estos I
Mi bone preparis min ' por la .
infero. Nun tien mi iras. Se iu
volas dr.oni, li . dronu , almenat1
en profunda akvo. .
,
Langan .vojon tramarsis avo .:
Matejko, profuodiginte eo siaj
pensoj kaj jen, angelo
ektiris, Han peHon demaJantat1e. '
- Haltu, pe, homo, kien vi iras?
...:.. {nferon mi ja iras - res- "
pondis la maljunUlo. ,
'-:- Inferon? Vi traris pri la
ayo:! , '.. ..
- He, mi ne eraris, mi iras
la , gustal voj on. Scias .mi,kien
m,j d.evas. kvankam, mi . . estas .
malk1era nomo. , .
:--. Sed , vi . estas enregistrita BelJlni
ppr Japaradizo"., .-
Nu, "knabo, Iru vian vojon, ,ne . moku mal-
junajn homojn"car tio estas,, peko. ,"
, La . angelo,. k0mpreninte .... ke boJieco oni
. He pov.as kOl1vinki lin; la mal-
jtimllon,., kaj ' ekflugis . alten al fa Jumaj c-ielaj,
spacoj, kie.' odoris J.e , mirinda incenso
.' traf1ugispo.' grupe kun
basilko eJi hi .manoj kaj kantis sinforgeso:
. "SanICta, ,sankta, sankta Dio Sabath I".
-,- Kien; vi, porfas min, knabo, la mastrQj tie
al vi, cu vi ne rimarkas ke . . mi mal-
bonodoras . je bra'ndo, - krias avo Matejko ' kaj
sin tiras por for1curi, sed la angelo . ciam pii kaj
pii rapide f1ugas kajportas Un , pIi alten a1 la
'..' ..... .
.. Madono, San Zaccaria
pll gis -j1i atingas la por-
dOJl. (ji farita el oro kaj . .el multekostaj
briliantoj ' kaj1umis kiel helasuno. Antai gi 8ta.rls
Saokta Retro kun argenta slosilo en la mano:kaj
klJ!1 dika kajero 8ub la brako.
'
. . ' '
.. ""
.. C:tIne' Ocimu'j basili cum; (use basilik ; bulJtare bosilek ; germane
Basilienkrant, Kijnicslt'anl ; france basi\ie; angle basie.
. ,
- De. v.i "estas'? - sjn furnis Hal ,Nikolaj"' de ' i i
kaj la kajeron. klu prunfedonis ,kun procento]. Mi 111mtas'.
havis -nenian e,blon , ,al , li,' Ai .. :Jcaj mla'
H h
' .. A l'd d" . . '. I .
mj.;' m ; ,", " . su O' same mQ IS .. , "i, ,;.' . -' .
,- He; ml, de mi ',estas,. . . -:- estas en la "gutlro, avo. -
- De PO' , .. ? . '," - cu estas
- De 1 - ekkriis lalite ' -,.. I ',' _. .
kredante ke sankta Petro ne at1dis. Sedli ja estis .. : . .
" - .. , Po .. , .. " -'- T:te egale' - ' T.ie cr
trafo1iumFls l sta,.- neniu demandas,pri HO' -al
Petro- Podnene .. Bone. : . ciu lali Haj li estis
Senpeka. " pastro, sed pekadis. La
- Ne esti . : . 'vi kvankam li estas
eraras sankta I' , same , estas en
- , Kiel eraii? , .. :Ti 'c( mfero. ,
ne 'estas. brasika kuko, sed . o' - Ho; ne ,parolu 1
numerita, tralacita , ' - Kaj li estas' punita,
kaj surstampita ,de Dia:m . .. . Li : 'estis
- al li " sed li estis fiera pro .' sia
Petro. " . rango, kaj ' nur, I.a '
" ,;""" 'sed posle vi ! li r:igardis ,kiel la
ja ne pripentu - respondis ' . Ji el: ne ekri. ..
av@ .' gardis, , nat1zigi:s pri UL kaj.
- Kial? .i ' , , se. li .<ionis al Hi Ji!
, - He, f, he, mi ' gin , kun
estas, l1)cuite drinkinta' kaj . penante pii baldai
ne ,kredas ke mi estas sen- ' de; Ui. . Li sin v'estis '}}empe,
peka. ' . '. '.1,' kaj ciam tromangis, instruis:
, ..:.:. Multe 'sed ta,men 1a je sinde-
apkat1, nufJte vi' suferis, kaj ,teno. :. eu ne:estas
:vi ciO' , : A Matejke per
- .,respondis al li .. ' " sian kaj c;liris :
kaj , _ malfermis ' - Mi ja rie scia,s, : cu
. estas at1 ne'. Mi ' ..
; He" , san;k.ta cu mal kle rulO', mi ne , .. /
,lle estus eble ke mi nas. ,- ' Lasu ,tibn, "sed
quku mian ... alkonduku min en la" drin':;
k0mencis petiavo Matejko" . :,m j. trinku .
sed ' la lin' pusis da carmia ,
en la kajli, ki.erkarbo.
sternite, de . - El; ', avo,tie ,ci nee'stas: ."
findiri sian , ,1',. , ; ,,:,' , . diris la
'Tuj kict:m Maiejko .eniris ' 1a, paradj,zon;,li ".' -.: ne estas? .
pr.i ne estas 1 ' '-"
la jam anta\1 ,li. - ,.}. " vi estas, hO' I - cu estas'
, -.:. Se, min ti tren, lIdu , drinkis" ) aj' ebJe, Fe: HuJ ci belecoj;' ke ?"Sed
-S)I'l ' batis, , oniy:ersajl1e metis sin ,en la ' l(i ,<mi trinki da brand
Si estis ,pU 61 kj ', kaj Ekrigardu. min,"de, la mivenas,
.. ; , Eb, 'ah,m- . Iaea> mi Tie la, pastro dirisaJ. ni / ke eo
se si l(.sin turnisak angelto. \1 "", k.deziras,
- Hej, cu estas tie,ci Mateita; ' kaj jen ., .. Estus ' pii b,me, se .mi estus irjnta en
pr<o,pranome , Tte.na ?- , .' " t,', ,y la inferon. Cu tie . , , , ' ,
,'.'- De kiu - denandis la angeletD, - Tie 'estas. " t ',', ,":i' , ".',,'
;- De,' ... " '1' ' ,- Konduku ' min ,tien, 'mi vin petas, kia utilo:
, '- , Estas, estas - d,iris ]a kajkpndukis de ,tiu ci ' se .ne 'guto .cla; brandQ I,
pIu la _', ,'j En.Ja vere, ' esta'S malbone;' sed mi.-estas
, HO', kia mirindaj'Qj - miris avo kutimig.inta: ',e,n how' mr
rigardante 'tiujn. ci gloi"indajn ,pa[a4izajn drinkos kajal .,mi far.igs ;.;' i
kiujri ,nur :.la senpe'kutoj. . "L , .,;- Ne, eblas, 'avo I >" .' . , ''i .,:,,'
: - Cu mi Njkolaj? ::'H ' , ' '-:- 'Eh:, "- gemspiris la lrialjunulo - tio"ci simf.i,
, dem;anQi,la: malgran,qan; pov,asl oni . iri I.kien , ,
.- Kiun? ' .. , c" '.::; deDras k " ., , ',' ... ".
..... _" ';.' 1 ', .., . , . ' ...... . .. '''"'f
66
':;,..i<;."Yi' Hn konsoli -ta
. """.'.,;,
, ..4. Eh; ;c:U:ankoraJmi
ree avo Mate}ko kaj kome,nCis ruze.
Aiiduknabo, ...:... li ,diris aLla angeleto_-
bone estus se vi l'nalfermuS" , drjnkejontie ci -
se mi renkontus , la bonan Dion --'-rekte antai
, Haj okulojmi dirus al 'li ke estus b:one ... Unue
ne estas loko', kie .. haJtu: kaj rip'ozu la impostko-
lektisto, ni preterlasu cion: aHan.!: ' ,' ' '
A :, B T . O
. ,
ci ne, estas 'impostkolektistoj, avo .
--',. Ah, . cu ne estas? ' , , "
",:N-e., ne . f
....:.. Oh, Sankta Dipatrino, vere, tie ci mi libere
vivos - ekkriis 'pro gojo avo Matejko kaj kru-
cosignante ldonis.
- Eh, tio ci i mi pleje plac,ls I ,
Kaj)i eJdris rap,ide serci sian maljunan edzinon. '
'+",' ; : ,'. EI la bulgara: GEORGI OONCEV
I
. !' .
'''"'''t .....
11" R, T, I 8 T O J
I . '
" PAULq LA ITALA 'V,ENECU,J SKOLOJ
. ", .1.:'
,sraj* specialaj " geografia situo ,kaj , ankor:i\ , l, 8ola1 modeloj de I' pentristoj de
ekonomiaj drkonstancoj. Venecio ludis Venecio;. Kvarikam' ni ne trovas tie pentriston ec
grandan kaj , gravan rolon eu- la his- de' r' plej granda' florado, kiu tiel
torio de l' itla!uto. la ' ' profundojn de I' homa animo
i,.a }qgantarode F, urbo; kiel \Lfonardo I I kaj: ' verkis lai tiaj kolosaj pro-
POli>,Ol,O', ' tenis en siajmanoj la de ,' pqt'cipf, ,kiel Michelangelo, tamen, la veneciaj
Adriafika ma'ro, sed ,sia'n kom'ercan hege- . s'k'it-ef onis la vetajn pentristojn al la itala arto,
monlon etendis ',ankai sur la Mediteraneon. Per ki\;Jh1a :kolorojn la efektiv'lljn esprimilojn de
'si'aJ. galeroj ' Ia -malproksimajn I' plenigis per tiel sugesta forto, kiu
Odnto kaj ' Qkcidento. 'intersangis, la malaVare ' kompen'sas nin pro la psikolo'giaj
surla . akvoj de- l' re.publiko kaj motivoj , kaj , donas al nitiajn valorajojn. kiuj
pagis ,p'rotlo 'grandajn limimpostojn. Veriecio tiel est;,.s-!fQntor de l'plej grandaj estetikajguoj.
akiris ionl ' posl iom ti,el grandan 'potencon kal 1a, .konvrtigo de Konsfantino l Granda
ricecon; k'ia estis, senekzempla eo tuta Eiropo. la krstl,lnisITlO : en Bizantio igis statreligio kaj
La bon-stato igis generala. , '. ',', ., .. I la , konstruadon de sia vastampleksa
, Majestaj ' marmor,paJacoj kaj ,temploj la unuaj pregejoj de I'
konstntigis I', uml, pst alia sUr la ' inuloj qe cla ' 'kilij i bezonis orname tiajn bildojn,
lagunoj kaj la' urbo igis verela "regin:de I' mam": ki Gj :poyas ' esprimi Inde la ciopovan potencon
La 'cesargitaj.,galrbj alportrs la futan pompori ' qe" Ci tiu celo plej taiga estis la
kaj ' bti1:on, de rmalproksima mistika 'Ia Ci tiun arton ricevis la bizantianoj
fajre brilantajn juvelstonojn de-Hindujo, ta, tpil-: klel 'heredajon, ' sed, iIi plenigis gin per
kolorajn siJkojn ,de Bengalio, lal tapis':p'oezion de tute Bil ci tiu spirito timige esprim-
Persujoj la'<verajnjJerloln :de 1a Persa-golfo ' kaj igil la nesancelebla kredo, fanatika dogmatismo
la 'odorajn ;fruktajojn de spic-insuloj. Venecio kaj . sen1compata severeco de I'eklezio akirinta
floris kiel fa multkoloTa', sorca Oriento kaj le,vigis sian potencon. Jesuo - cirkaiite de siaj kortega-
:sur-tian ltaJ{)n de ' ll' vivart, kiun: ec la rafinita ,noj r::- kun malhela rigoro rigardas malsupren de la
gusto -de 'ttia ,epoko ' plai9noj de la . pregejoj, ne kiel amantapatro,
, La potenco kajljl riceco >kreis ankai sjan sed kiel jugisto punanta senkompate ; la figuroj
aprtan' arton .. La orientpcHPPO kondukisla velle- vicfgas/, .unu post la aHa kun ' rigida senmovo kaj
la ,iritensaj k.oloroj, kiujn ili ma}.varma majesteco ; i1iaj korpQj estas similaj
pretemUs ankaii en 1'a pentrarto..lIi sercis la fortajn al lmumiol estas ellongigintaj, sekigintaj: 'kaj
kolorefkojn; 'kiuj , tespgulis ' la tutat1 cecon, sensangaj, kiel tiuj de la asketoj, lai kiuj 1a
pompon, lumon kaj briLon, kiu} ilin cirkaiis. sana korpo estas la plej granda malhelpajo al
IIi sercjs .1a koloran ' paradon de drapiroj,. la latransmonda felicigo.
fajran brilon de" r juveloj:, ' figurojn cir-kai'ata:jn La skemo deci tiu rigida, sekiginta', asketa
de ricaj omamajoj kaj .Ievigantajn . el la art<ii post, la popolmigrado disvastigisen la tuta '
or fono: cion tion; , kion atingi-s, la Imozaikarto. Eiropo, ankai en Italio. La venecia arto ekiris
Je liaj 'fektoJ kJopodis ' Ia .arto nur en Bizantio, laiH la postsignoj de ci tiu arto kajportis giajn
" kies' solena maj'esteco, rigora seri_G'Zeco, tradiciaj katenjnec en la XV-a jarento.
, formoj-lcaj jjgida ceremonieco konvenis akau al apero de St. Francisco el
l kotlservativa . mentaleco de r ve,necia noblaro. nov.a' 'spiritamovado pasis tra Eflropo, ' kiu donis
" Laevolu,o; .per, kiu la;venecia ano i ati.ngislsian novan fortonal la animoj tremantaj sub la des-
floradoll, ' estis .tre: malr.apida. - Lakontinen10 de potisDlo > de , l' eklezio, Tiun , fendegi1, ,kiun la
llalio ',iteskuis la ' 1catenojfi 'de la Bizaritia,'arto ek,lezio metis inter.la homo kaj Dio, St. Francisco
jam, <du" centjarojn 'antaie,kiam giaj kteajoj: r'estis ' kunligis 'per la ponto d'e l'amo. Jesuo jam ne
estas punanta despoto, sed. amanta patro, kiu ' 11a1a<;0,.: - en,iviglaj t nildo] ptzeni
cionaskonsolon kaj pardononalsiai . .infanoj. ; ;la, de VeDe'cio.Ci tiutl1prob- :
Ankai la Naturo estis absolvUa de la: malbeno,lmon la:yeneciaj" i plnumi.
al 'kiu 1a eklezio. kondamnis gin; gi jam ne estas Por tioestis invitita la umbria Gentil-ae. Fabrino.,
la kulpa fonto de .J' .guoj, sed tu de la amo; Ja kiu' brfl(plenumisJa konnsion; .; ." " '.
florado . de l' ,printempo, la pompo ,de l'so,mero, Gentile ,da Fabdano ricigis:,la: wencecian ';'
la kampoj ; la .kaj -Ia .arbaroj: jam ./neper trajtoj . Li , unuigis fa .principojn .de
. estas kreajQj de Satano - ekzistantaj nur por l'sentema KOln' kuti la realisme. de motto.'
doni kulpajri . 'sentojn al lahomoj - sed tiuj de .' Lienprpfnd'ig-is 'en la plej ' <leIJkataj .. de,talajoj
la dia amo; la ' bestoj jam ne estas ,sorcitaj . d,e .I' Natt/To, tamen sen tio,.;ke : iiaj . v.erka:joj
demonoj, ' sed fidelaj kunuloj de l' Homo- liaj "per.dus sian'carmon kaj senperecon, kion adrniris
fratoj kaj fratinoJ . - kiel predikis St. F,rancisco .. ankai 'Michelangelo. "Aveva la mano 'simile al
Nova prlntempo salutili la malsanan . . .,
-mondon, ku revivgis 1a arton'
kadukigintan en asketismo. Ci tiu sang- .
igo okazis en Venecio nur du centjarojn
poste. . "
. Kiel' ni vidis" la .venecia arto -ekjfis
, lai la postsignoj de l' bizantia pentrarto;
La brilantan pompon malhelan ma- '
jestecon -de ci tu arto gi. poste uQuigis ,
kun la :li1ilda delikateco kaj mistika . .pieco .
'de l' gotika ado. Ci' tiun gotikan influort t
lohannes de Alemannia, KOln'a pentristo.
kiu dum sia migrado vi.zitis la ,urbon
kaj te loksidigis- peris; al Venecio. Ci '
tie li kun Aiztonio Vivarini
..- fontlinto "de la MuranQ' a skol o de
I' Vivarini'oj - kaj la ,iK6In'an
ee,on li fandis en la bizantian rigidecon . .
EI la "german Assisi li alportis ,tutan
tiun intimecon, 'delikatecon " kaj amon, '
kiuj estis proprajoj .de. 1anovasp'irito
kaj donis Han a1 ]a venecia
arto sekvinta la rigidajn, sensangajn
de l' malnova arto, ke gi '
kvazai nnaskigis. .
La kunlaboro de Antonio Vivarini 'kaj .
. Johannes de Alemanna kreis multajn
belajn .altarbildojn garnitajn per g.oti-
kaj kadroj kaj , ornamitain perrice ar-
umitaj, plastikaj ornamajoj - SUf. kiuj
la festa brilo de I' orienta pompo miu':'
igas kun la silenta revado de I' Koln'a,.
, arto. . ' . . ,
iii forlasis ' la hereditajn skemojn de
l' Bizantia arto. kaj plenigis per nuva
enhavo ,la Venecian arton. Sur iJiaj
bildoj Maria jam ne eslas tief iigida.
kaj malvarme majesta, kia' si estis sur
la malnovaj bildoj, - sed si1enta, kviet-, "",,
anima -'kaj humila ' dipatrino, .kiu cirkaipr:enaS ,nome" .....; li dris"'pri li;-,;1;.ia mano. estis : &.i mil a
sian filon kunkaresa amo. Jam ne la- malvarma ,a.l Ha nutiio'l t e. 'gentile .. :canna, dcelikata.
mistero de I' ora fono cirkauas sin, sed 1a ciela ,' Tiu' reUsma ;movado,kiu: trairis. Eiropo'n'"en
paco. kaj supertera ' ,I' PaTa dizo: : .. Ia XV-:a jarcento" de
Depost 1450 .ankaa Bar;tblommeo Viv.a"inir - .1'hotnaj sOJ>iroj, I kiuj ."V;oUs "liberigi. cl la. prem... , :,1
frato de Antonio . .....;. partoprenis lagvidad:on4;deantaj 'ktenoj ' kl'jct ' tie" 'iS:ur la.
skol 0, kun. insisto pti 'ties malnovaj tradiio.j "Tro vivi .. nunYivon, promesis .
kaj .line ankai ' . .A/vise. :'. . -, por la estado. " 'L,a hO)llol, cit:ku- .
. Sed 'ci tu milda, . reli'g!a.arto ne (estis,,,,.ta/lga .. ,Iigardadis . kaj .; rimarkis , eTt"h) viv.o' . 'kaj, Na1uro
por pligrandaj pr6blemoj. En .1419. 1a venetia ' ciujn 1iuJn ' plezurojn kj ,he:lajo.irt ; Abujn 1a'';as'K-
senato voUs dani inda" omamon al Ja Dogo- ' etismo ka,sis .de i1i. Revenis Ja .antikva
68
. .
. Revenis' la"'J:lwfana fidela .sekvanfo 'de ci tiuj 'idealDj, ,kiuj .
. sereneco de rgrekaora epoko . kaj ' a homoj ekvivigis Ja mezepokajn stiJojn, JEnJa -manoo',de
senzrgiegis . Ja :plezurojn l'vivo. La tero Battolommeo Vivarini ' denoveekf1oxis la rigida
.jam ne ,estis pIu ejo ,p.or ,la' 'sinpreparado al la maJnov-bizantia arto, k(u trovis sian plej .indan
transmo'nda vivo, ' - sed :mem lacielaA' regno, reprezentanton en Carlo. Crivelli .
"Indj hj vivu Baho .kaj la ,la " Madono-bildo de Ci"ivelli - estanta en
amo I Vi cjuj, muziku. ' dancu ' kaj 'kantu; la koro la budapesta Muzeo 'de Belaj-Artoj ..,.,. estas linu
'ekflamu pro I'a ' ama ' emocio - doloro kaj ]jaj plej karakterizaj kreajoj. 'Madono sidas
, turmento ce:?u,' - kiu vo]as esU. felica, 'estu 'tia kun malvarma majesteco Isur sia t(Ono -tenante
tlij . . POT' motgau ja nehio estascerta". En ci tiu la etan Jesuort s.ur siaj genu oj - cirkauate .de
pemo : Lorenzo.' Medici montras a1 ni )a ' tutan la briJanta lukso de I' bizantia arto. La poeziQ
aniinon de' .. )' epoko, kiu ' 'metis la' profanajn de I': pompo estas ci tiu bildo, himno, el kies
sur la aItaron ae I' .vivo. La 'arto afdantaj majeste.levigas Mar:ia. L-a rigida
'transforl1Jig.is; ,s.e la de I'XV. 'cent- . de sia pOlO kun la afekta de1ikateco
. ' jaro' gi estis . ankorau senta kaj mistika, -do de: sia kapmovo kaj kun la nervoze ddikata
'en,;}a lino' ae JI ceptjaro .gi igis . sensa ' kaj reala, gi 4CO de sia suprenlevita 'man0 formas tian
Idu' ekposeais la' senteblan. mondon anstatau]g kontraston, kiualtiraskaj konfuzas nin.
'k!i l .homa korpo venis La'" 'malsane transspiritiginta . de sia
,Ja a-rton , triumfe. '" I;.a arto, gs nm religia, kaj la virge klara rigardo de siaj okuloj
profanigis ': . deskuis Ja , Melun por ' ,ke gi vivu eiradias la. novan spiriton, sed la afekta
poste nur por si meo,. . J ' de ,81aj deJikataj, sensangaj, diafanaj fjngroj
, , :: "POt . morgl'lu ja nenio :estas certa". - diris ankorau , la rafinHecon de J'relIism0:. Crivelli
Lorenzo Medici, antausentante la mugadon ;tinpig.i,s sur 'ci tiu biIdo la animojnde la du
de malproksima ventego, ,kies minacanta ter- a,ti.aj epokojen novaj akordoj, el kiuj sonoras
urajo lam estis ,kasiganta en Ia aero. AI la r(kaseble la artifika transspiritigo de I' religia
p,enanto} kar al Ja popolo estis jam pieco; la tutaafektemQ de lia arto.
sutice el la voluj)'to : ... gin kaptis febra dezir.ego }ITiu, artisto, kiu donis pIi indan esprimformon
a'lla felicigo. La re.altcio 'ekiris' en lil pO'po]o, <,rJi. l nova Gfovanni Bellini, edukigis en
kiu iom, post ion plifortigis, -'- 'fine trovante ' la' skolo 'fondita de jacopo Bellini (1400,- 147]),
.apologiston en Savoriarola .,- giksplodis kun merito estas ]a kunfando de la skoldireldoj
elemerlta .forto. ' ." ,I, . " . .Umbria, Padova kaj Firenze . . moj ';
, Ektc)O'dTis]a cielo" kaj malheligis" kovrante ,Gentile. kaj Giovanni sekvis komence :ert. Padova
sianigra' fi.mebro kaj Ja: 'gisnunaj ' homaj la 'direkton de sia bofrato Mantegna, sed . en
. idealoj 'faleg'is en po]von. Kiel detruanta . fulmo ilia paletro' akiris pIi molajn kaj pIi
btis' Sa:v.onarola sur Ia-.tablon dibooantan en teraj vlumajn koloroj". . . ,
de il'.XV-a kaj d,e tie forpeIis la 'Gentile Belllni (1427-1507) estis inspirata en
antikvajn ,dioju. Li portis en"la animon de ]' mal- arto per la objektiva ap.ero de ]' Naturo. Do lia
kvietajpopolamasj tia1n ideoj.n pri rezigno l Ja arto ' movigas . inter la kadroj de la realismo .
. varitjoj . de r yvo kaj pri asketismo, kiuj]a Ktom bonegaj portretoj li priverkis la legendajn
mon.drigardo.n sub'ite .transformis. Liajn vipbatojn okazajojn de la historio de Venecio kaj ]a
la., arto n'e povis evitL La de memorojn de sia orienta vojago. En sia bldo
l"grandaj poplarra'soJ - kiyj voJis konsolon prezentanta Ja miraklon de I' sankta kruco
kah;instruadon:,---, nepovis kontentigi 'Ia gisnuna -'-, nun en la venecia Accademia di Belle ArU -
arto: popolo ' atendis animajn emociojn - li montras al ni la multkoloran, pulsantan vi von
" kaj.anstatu rieevis .artan. programon,en kiJ de.Ia urbo de lagunoj, kun figuroj realisme-
. plete esprimigis . Ia' gaja de I'epoko. f.ijiele observitaj kaj kun , profundperspektiva
',Sav'onatola predikis Hajn utajn :principojn, ijaj arkitektura fono.
ekz,stis :ankau ' en Ia komenco'de I' XV. ' jarcento; ' Biovannl Bellini' (1428-1516) kreis novan
sed tiujo Ua fanatika entuziasmo metis' en tian epokon ,e'n la historio de la venecia arto. Car
raaiantan' lurnou k m .sajnis esU kvazau ' Dovaj. Stan junecon li pasigis en Padova, apud sia
'"Nur1a.anima ' Belecoestasbela. -li predikis - patro kaj Mantegna; kies bildoj pri la priplorado
Rigatdu "pin -homon - eu virou-, cu virinon - de Kristo profunde impresis lin - .liaj fguroj
J<1.esc::korouwlenigis la sankta, 'spirito,; rigardu komence ankorau estas rigidaJKaj amar-espri-maj,
'kirit . lL pregas kaj 'sllprve:rsas lin 'Ia ciela sd en, ili jam . estas .okulvidebla lia evolunta
,\ entlnriasmd, kaj vi 'vldbS
j
:ke ,Ja beleco de ,Dio individueco. Ekkoninte la teknik0n de ]a oleo-
radia!> de lia "v.izag kaj Haj trajtoj,. kiel p.ntro, kiun Antonello, da'Messina,la Sicili-.dev,ena
tidj 'ne :Ia .Ci i.thl,<arta' l>rogramo: - kiu pentristo, revenant. el Nederlando disvastigi.s en
.".estas 'Ia,sama kiel. ]a K,@ln'a mistikjsmo, kiu 'fandis \lenedo,: 'Subite-li tro.vas ' sinmem. : I
la ' korpecon en. lafailajn viziojn .de religia Male al la reaJisma natur.observo de- Gentile;
centudasmo kristanajn . Ih :rigardis la mondon per la okuloj de revulo.
ldea]ojl1. kun .Ja, arto. :."":': ...,. > 'hia artogvidas ,nin al supeiera mOtldo, mal-
". Venecio .::.;. i' tiu konservativa ,esfis . Sur nla titolpago.
89
"
, proksinten, al 'Ia mirinda 'lan'd de r kie la" influo' de"BeUini: p,er: fifikaj
vivo' estas granda harmonio, en kies senlinieco . trajtoj ,kaj ticigis jlin per rivaj pejzagpenttaj.
'Ia spaco fandigas la tempo. Tie: ne estas elementoj. ' La>; 'direkton ';de .Ia ' bfh:f'j de
stferoj kaj neestas - gojoj; ne estas ' pasioj_ Gentile BeUini sekvis " Vittore 'CarpacciiJ (1418-
kaj ne estas -:- nul" senmova. silento, . 1525). Liaj.plej verkoLpri laJegendo :' de
nureterna paco, en kjes pia frgesas snkUl' .Urseolo '-en-,' I
prHa matedaj . aL ni la realon ,' tflsorbigi1an per la
.. ' siaj ' M,a'don'bildoj li kreis novan tipon, ki" sorco de ,revoj, en movigem , kompozicio zkaj
, 'grandan etikon al 'Ia , ven'eda pentro; , naiv.a intimeco . .. .(148<P-'152.&) 'I
Li ' atingis, ne ' povis atingi : la ' superd'elikata, Vicenzo :' Cateti.u' (1' 1531) kaj Giro/arno. daSa,afa
arto de Crivelli: li donis la solv.on,p.Qr.esprimi Croce lt1'l>5e} estas same inspiritaj de 'f ca .
sincere la bel-idealon d'e ' . . kaj transcenda paco' Neder- .
en la ,venecia templo San' ZaCcaria' es!as . landan efik611,' peritan de Antone:llo ' da Messina,
tia. Idan povis songi nut tiu dqminikana monahQ3" .. Marco Marziale Rnuigis i{un laBelUni'aj ,tradicioj ..
L'< skolo de Qiovanni Riir.i'S ,muUajn .:pertf..:; .< .. kaj '
rislojn ei1 sian sorcan sferon. ' Aivise . Vivarini Madonojn ., rezignantajn 'sens.aj
v:ane. batalis por la malnovaj 'Biz.ahtiaj,', tradici oj . kaj' v,anta'jQj de '.]'vivo,; e.stigis en,
kaj liaj ,aisGiploj: ,Cittla kaj Basiti .., 'erf ,: la;"7
Ta' sk01on de Bellini. '.' ".' , ,:.; .sense:c:o . . Citiu;' nova spirita baldat1 . ekefikis .
; Gima da Canegliano 15171 kaj . Ma.rcp, ,! &nk al kaL: venis ,
Basaiti (1470"":',1527) post I.a ,de . prl .kit:l ni paf0l'Os. alian f6jon. ". c''.',
novaj ' tradicioj, ' plen'igis siajn ' bildojn,':'5ub Ul '" (Fonto: R. M.ulher : La hist. '
. ' - '}. ",
, r :" h\l
lr '0) ,
. .' f .
r.
........ ' -,
VI B ,: O 'E . ." . AR'O lW t.
.' jo. '. . .' ,.,.
, , V ) , V' E'N T (J . .. :' I ' B' A :N, E z: .. '
,.
L' .,',' o:: ' " ... ' .'
forveturis , ae ' Totre'vella , ll" -oni akceptis Jin en la sipanaton,sufokanfe tia-..,
velipo Sant Ra/el, ' ptensargitaper maniere ' Hart , malston,kiu ne estis"mlgtal1da. ' ,.
, salo;' al Gibraltar. . La veisipo sjnis ar Johano 'iR'
La estis tuteplena kaj silr . ia . 'tr :::Ia
lafer(fe1!:o Ja am,!sigis formante ". mar' la; abund.eco. oLa-
la cefm!ston. ' . :.. la vespel!mango' ser,i'Oza/ kin
. Por. tt'pasi " de la al la de ' liguis dum sia vivo.. _ , ,,-,"'" i.'
)I'si'pd; la ' estis devigatajpasi.sur la k'vaa;'
bQrdoj kun dngera ekvilibrado. . . ' j,' 'Li Qo'rmadis 'eo ruinigint? . kie .. "
': nokto estis bona; nokt,o kun stel oj , gemetis kajpregadis Iia .avo, 'senm9v:a ,
pfehigantaj la tutan- firma.rnenton kaj kun venteto , :matismo; ,,'ctumtage li helpis a'lbdtdigi: . bar,kqjn; '.
fresa, iom neregula, kiu jen plenblovis la gran- desargi kor'bojn da 'li ids;. klel prazito, en ',.
'dart 'yelon Jafinah gis' gemigl;) de I' maste, jeh tiajn sippjO', kiuj .persekutas la tenfison kj la,sar': .
ektba:Uis svene,faHgante la grandegan tolori kun dinon; por

'. .
flugnsimila bruba:tad.o. ' . -' " ,nun ' dan'k' al Chispes, ;'kiun ;U fre ' ainis ", :.
. . La: sipanaro, ' kvin vjroj kaj unu junulo, vespe'tt pro , ti ke,Jj estis, konn.ta lian eSu's '" '. ,
post Ia: ' ekvetura' kaj ,' ja:m' :marist, ' II jm' esJfs ' surv.oje .por ... .
pur.iginteper p;,tno la en kiun de J tai1gahomo, ' li Kurf p/ena' .rajfo
sipestrogis ',I lasta metilernanlo. ciuj ' ensovi.s brakQn en :HeC 'uzis isuojn ' ,': '.' .
da rollo1 kun maris:ta frateco,malaperis,', la unuajn . dum sa' vivo, :. " estis
tra 'Ia 'plankpordo . cluj sipanoj dejorliberaj pr ekzempJeroj ilavigadi spleJdel .. '
fi'Po,zigi sur' la malrrrola' la .ventrojn, rigardante . .jHn .Ji . enigis ,;en' maron .'
pterlplenajn' de vino kaj melonsuko. . .1 Kaj 'otli parlcis .ke'l' Nu;: . '.
. '1a ' qirektilo restis onklo
2
'Chispes, se ,tia, JR, plej bona me'tio
skvalq, kiu akoeptis kun senpaciencaj ,grul)toj ibrigaRte ,la .de,'lp.
la' lstajri ordo'nojn .l de la sipestro; '

ma!19jn direkliJ\J/ "
onklo Chispes sidis ' Idu. esp.loti lamallumon inter, "lat'
fatis en Sant.:Ra/el siao ,unuan-vojagon """". kaj . velo: 'kaj
IVes1is ' trce-;dankema al la onklo, car datik' al: li ' bRkora rid'to:' /r :'j''',:;.,f-:.' ',),'
ro d'fo:" ./ .' .' ;., '. . " / '. - ,jes,: vi' .'ne albon. an . '
.,t;a,en\=l , n rlI)a p3no. '. . . , ... h ' h k t . . " V' 'd ,. ' k' '.' " . ,' ,
2 oni n,onlas onkl' 'luri ' jn sirijo}Jj ' f(aj gl a:
vas
r,? O)n. :. !<' Vt In ' ". :'
tiu okaz, la 'espritno . havo.s -mlanag0!1" V13 lokG .. '
TO'
\ .
ci ' tie :iru "al , ta :Sipantaio kaj avizll, se ,vi, vidas
lltltau ni >
, K!ij ,la l;lorqokun la memfida
tfal1kvilo ' 'de, mai:bordil ' v,agulo. "
--rZorge, ' he, zo,rge I
Sedli jam ,eo Ja ,sipantaio kaj
sur ,esplorante la nigranslnfacn
d'e la m<;lro,. kie, reflektlgis , .
kiel ,serpent.oj Ia lumhldenoj
de , la, steloJ. ' , "
Lj! :velsipo, kaj
peza, faHs ,postiu ondego
kun solena c a p I, resaltig-
a:nte la ak:vogut9Jn ', gis la
vizago :de johcjo, du fos::'
forabtai ,saumfoJioj elgli!is
eJ la du t1ankoj de fa dika
kajJa ,Velo plen-
kun pinto perd-
ell maJ1:umo, sajnis
la ' cielon. ,', ,_
AI ki';J, rego kaj al , kia
admir:aloestis pH bone ol
alsipjunulo ,deHa Sanl ,
RaJe!! Brrr I ' '
, Lia veniro plenplena 'sal- '
y,tis lin per -ruktoj de kon-
tenteco. Vivo, belegal ;, \
- Onklo ' Chispes ... :
eigaredon, ".,
. - Ven u prenugin. ' ' " '
_ ,johcjo , el<:kuris sur la ', Andrea PreyilaJi:
' bord : de, ]a kon- , '
traia al1a. ven to. E$tis momento kcvieta kajla
velo !ri:?igis ,kun Jortaj ekmovoj minacante fali
sveninte 'Julonge , de la mas to. Sed v.t!ns vent-
blovo la f:lpidmove; .]ohcjo ,
.gardis la ekvilibron, alkrocgis al ta ekstremo
de, la ' velo kaj en ' Ia sama momento ci tiu ek-
pleriotovigis : kva,zai p'or krev, pelante la vel-
sjpon kun , granda rapideco, , kaj ' forpusallt,e, la
{utan k ortj'on ' ,de Ja Junulo per for1otiel nerezist-
gi forjetis linkiel per stonjetilo. "
, Kup , la bruQde , la akvo, kiam,
johcjoni kredis tiu ci aidi , ekkrion, vortojn mal-
precizajn; eb)e estis J maljuna direktilisto, kiu
ekkdis: Viro , en la maron r ' , ;"
"',,:- JOhcjQ malsu'preniris multe, multe" , 'mlte !,
(,tuonkonsc'iepro' la ekbato, ' prO' la neatendo de
, , e.Jcfaloi sed antai ol kompreni kl are tion,
": ' kio al li okazas, li 'vidis sin braksvingant, forte
, ens(lrbanta' I fresan venteton de ', ]a . mato ' .' .
.' " Kaj ,I,a,' Li -jam ne vidis gin. La nokto estis
.tre ' mal1uma; multe pli ol vidate Ia
.ferdko (Je. .Iav.elsipo. " .
.: .' Li ekvidi ..
- ell, malprkslmo sur I,a _ ondego]
' kllE li :nagis ;,;al., gi., ',' li jam ne vidis
:sed ,en, ' aHa ' loko pIi malproksinia, ,kon-
tr:aua al ' la .. kalii sangis: la direl(ttm,nag-
khn'- Ja+,:tuta ,forto, kien li
.... <' -.; '1',;1 ,:,.;' ,', '\ ." ',
" La, suoj pezis ,al . Ii Jcvaz.au, Hi "estus -phlmbaj;
plalbenindaj ", la unuan' f()jon kiam' Ii uzas iliil:!
'". La capo turmentis: Hajn brovojn" 'la pantalono
tiris Hn ,kvazai, gi atingus- la fundon de
la akvon. ' .
:>.- Trankviligu, Johcjo, trankvHigu. _'; ':
Kaj li fortetis la 6apon,. bedaur&rite,
agi same kun siaj maJben-
indaj suacoj. Troa memnd!)';
, Li na.gis tre Li. ;sio
sentis sufice forta por au
horoj. Tiuj i sur la sipo re-
venos por lin: ,mal-
'-,kaj nenio piu .
Cu tiel facile rnortas , la
homoj ? Dum tempesto:, k,iel
mortis lia patro lia avO,
bone; sed en nokto tiel b,ela
kaj kun bona maro, it,Jorti
' forpusite ,de velo ja
, morto malsprita.
Kaj li nagis, nagis , ciam
kredante vidi tian sancelig-
antan fantom on, kiu sangis
la lokon kaj esperante ke el
tiu mal1umo aperos la Sallt
Rafel sercante lin.
- Hel Dnklo Chispesl. ..
sipestro !
Sed ,Ia kriado lacigis lin,
, kaj dufoje la,ondegojstopi,s
Madono] , : al li la buson. ', '.,
i ' Malbenindaj I Ella
-ilisajnis sensignifaj, sed meze de .. ia :mar?:,
,enigita gis la kolo kaj devigata mQvi la
konstante , por subteni . sin, iIi sufokis,
lin per sia verda ondomovo, malfermartte
li fundajn kaj movigantajn kavojn, kiuj tuj, ferm-
igis kvazai <ili volus engluti lin. , .
( Li fidis ankorau, sed kun certa maltrankv)lo,
s,iaj du horoj de nagrezisto. Jes: li fidjs: je )li.
Du hor()jn kaj pii li ja nagadis apud la, mar-
kaj sen lacigo. Sed tio estis. dum
horoj, en tiu maro de blua
vdarite interne tr gia fantazia, diafaneco, Ja
f1avkO'lorajn ro'kojn kun Uiaj pintaj berbetl:ljoj
kiel vel'daj ,koralbrancoj, la ,rozkolorajn koukojn,
la perlamotajn steloJn, la helajn florojn kun
J(arnosimila:j foHoj, kiuj tremets, tusitaj de . Ja
'argenta ' ventr.o de :1' fisoj; sednun li tro-
vigs ' en maro de iuko, perdite en j mallumo,
embarasite pro ' la vestajoj, havante sub siaj
piedoj kiu scias kiom da sipoj getruitaj, 'kiolTl
Ida kadavroj senkarnigitaj ge la kruelaj tisoj I
.KaL Ji " ektremis je la kontakto de sia
mantalono, kredante eksenti Ja tuson de, iliaj
dentoj, akrepintaj ponardoj . . . 'j ".
Laca, malforta, -li dorsekusigls fordonante sin
l ,Ja ondegoj. La gusto de la vespertnang()
suprenigis -al lia . buso. mango kaj
gin I , I.i eble ..
, S:ed Ja Vlvlnstmkto ,Ievls hn el hu tel1J,go.,,
'tl
'1
I , ,
Eble orti sercas ,lin kaj 'se li esfas kusanta, ' ' 'Li ' pri siaJavino, kiul .tilJ.
. on pteterpsos apud li ne vid(!.nte. lin. - ... , ento . eble p.ensas 'pri li; ,Kaj li volisp!egi saQ1e
na-gadi kun, J.fl korpremo de matespero j lev- \kielmmoje li vidis sin ' avi it1 on
igatlte sin per/ la kresto de la ondegoj por !ig- ' Patro nia, kiu .esta$ enlaelelo .... ". Liptegis ,
ardJ pIi malproksimen j, tien kaj teery, ' mense, . sed ne . atentante' pri . {io, ki.ort :Ji :'faras.
sin eiam en unu sa1l'la cirklo. . ' La lango rnel(attike, ' kj ,Ji;, ekdir.is.l<per .
Oni 'Qtlasis ln kvazau cifon011 fa1inian el la .voco :tiel rat1ka; ke 'g" saj,ttis .. al :. Ii er }liulo
sip'o. Dio ,mial cu tiel facile on} krgesas homon 7,. Friponoj !.perfi9uloj Lvi forlasas .min! . .
Sed ne on} . en t!u mom: !.. :Li dtop is
., Lla ' tre rapide. 1l.
ntau
. ?I. on! " .baraktante . ,por', .. S'm subtem. Iu tms lm ' de la
. al kal ma:lltgmtaj . suoj- . . ';, Li. serCis , en 1a ma1lumo.
la ,veJonjgr Jam ph un:u "!!}lo. A, akvon" .figidf
r
; seti fortoj, "Sed ;'
!Kaj Cl li apeiissur J .surfaco. ,,'-
kvazaii brus . -de .la SUO)A ' L.I Nun la . stelqj ;.estis - pli 'nigraj " ,,1 , la cielo
efl.lfl; .. la eliganteeJ ;gi kiel ,inkogutoj ' :"
bhndl.gls, akvo Sin ha .raillta ,,: Ci.o" finjgis' ... cl Uun fojon "I! vere ,iri's
kap;p, sed 1ia .;korpo estis: plurn!:>., kaj malsupr.en-
i!I0ntngls , du mano) nerve K.ynttntaj ? iri"enrekt! linioi: trenta de la nvajsuoj' : kj ,
Kaj 11 > ' . > . ' ' A.' eslis' al la abismo de '1asipoLlroriipitaj ,
;Al 11 dormlgls Jav brakoJ .. kapo sur ,kajla ske;leioj Ji11,apgitaj,la c:ert1o ,ciam pUk' kaj-
Ia kvazau A.venklta , qe A!, ' pii 'perdita .jot,r nebuloj, ,
ke la cle]o , .. !a. stel?J . i P(ltro . 1fia ".' fatro nia . frij:>onoj!
,eshs ruga) ,klel Jam n.e. friponoll perfiCIule'j! Vi forlasis min II ' .
, ta marojh senhs dezrron fordom ,sm : al .. la',, . ' ... "
akvo, ripozi. F El la katalu"na: Antoni Dura .
'B ilON .zo
I , '. ",.. - .
' (TRA. LA. POMAB nE H DE 'KA-Lo(JIIIA:Y) ,
:
Ves pere, ell la kora, monptono,
Subite, ien, eksonas la sonorila sono
Kun frapo
Kun tremanta.
La batoj ekbrus, fenestron ekskuas
Kaj milde ekfuas l11uead9 la
' vera patrujamo: LflQrte altigis " a p;j ' la .
de unuj . gentoj kontrau la 'aHaj, li 'veis;Ja dependan stafqn
': {, desiaamata naskolando kaj li akcentis en l parofade;
: '" . ke erare oni ppipias "' Ia 'Ilur ioter:- , >,
'. . , naciistoj-fantazluloj: konlraiie, ili :scias . tre varme kaj
" kundo!ori la patrujn: . . " C '.
'. len, -: pasis dekk"vinjaroj de. t!II,momento
" . kal "Ia Ylzagode la',;maI]unullnq Europ-o ..
lun belan vesperon tiel, per mirinda murlka Iingvo, ek,- , , ebla. Kvazaii nevi(!ebla mano poziciojn ,de la
sonis la koro de la poeto-mikrokosmo, tra la tuta ' figurj -sur La ptnljo 4e lamajstfo jam estas
makrokosmo, tra Ja ' granda mondo, al. anguloj, .\ sendepimda; dum 'aliaj bf!laj" fdrtaj kj
kie. homoj,kies brustojn ornamas verdj -steletoj; ' potencaj; kua!1s en la polvo . \kaj .,suferoj. cLa .
_ ekfluis la elastaj, bro"zaj ondoj, de I' sonoro. homaroperdlskolosan energlOD' por tu ,Sanee
IIi ekskuis la jnestrojn 'de mUltaj noblaj at:Jimoj. iH . I: milionoj
tremigis nkaii niajn /<orojn kaj en niaJ, konscioj .aperigis , VIVO) Kal t1UIS .nvero} da, sang(), sed ;-- ,;!li .
novan, grandan fieron. Ciuj ni kun atehto kaj flama sci:" - apenau unu maIgranda paSoestas' fanja al ho, ,'ke
volo nin turnis laii la direkto de kiu venls la bronzon<1ama1aperu kauzo, 'pro"-;kiu la motlda
torento. . ' . " .l" .malkonkordo
, Ci, f1ugis, al ni el lando, kiu estis travivanta' de' nuj pOPQloj konttau .. ,;. ,' .. ' .-: .".' .1',J
, eksteran miHton, kun multaj internaj tempestojkaj tial la sla ,al la.:tutmond.a
tono de ,!a Aajnis- esti ofte. plenda kaj esbs montrm,ta I,a fongl ,
eema, apartaj tnto] guhs kvataii larmeroJ. ' la de. ! dron!s ,eo, la '
Sed, malgraii la generala melodio harmonia ruzalo], artlfiko)kal
v
kaMa] mokoJ. .La kaJ' ',' . >
kaj ' virga, kiel hi milo. la sincerecoj de': I' tonoj -penetris _ ,: rest.lI:s fraPa.ntal sur la mutO)n, . ' ,
pro funde- tln la animojn de la auskultantoj, ,kiujne sciiS. dlvld,antajn lagentoJq kaj regpo]n. , ' ,,' , , '.
p'ri :kio prefer-e miri, du Hri la dolta miiko En rektako,nsekyenco ,al .I!lla nomilj de 'Ia
1I0i, pri la nobl! kaj flamkora alvoko al la apers Oefa parto ' de la Roezio (fe .nia samideano. -:.
amo kaj kompreno, kiu sonis en la metal aj akordoj, eu' . dro Kolomano , de -Kalocsay, ' kiu aspiras la f!aco.n ".,
pri la novaj belegaj for moj de 13 'IingvQ, ,posedajo " konstantan jnter

popolo i "kaj dume 'prikantas 'la' rp,ze-
de la ' poeto. " ' ',' ,; ."'" rojn ,d'e si .. ' amta. patruio; ' pnpIQras,
La. enhavo de la sonorilqj plendoj. kvnkam ell ' rkev:it,ajn eil 1:a krue!a luIeto inler
freAaj ekzempl9i, estis tamen releiHo ' de 1a nalnova, gis . ,13 kal 'Klel Zamenhof. kiel ,fre i ,el ni"
nun ,Oiam en la moodo akre aktilla terno, va'riaot . li esperlls, ' ke .Ja vera,n Jl,nuecon de Ha' samSanga' p'pol
ta-ge. sed nehion perdanta en sia konstanta ,dolorigll ese1Co., povus sav kaj eiajn la ,
Pasis jam pii ol jaroj de la momento, klam lit , proka. kOlJ1pr,eno 1a popoloj; . IiJc:Fedas, - k.e la' amo ..
mQrtiiJta Majstro faris sianfaman en.l noktOD keJa
Gllil1hall. tte l;;vjon poroaj
ternoJ, subJte, h kaJ faJTo' de .: korpf kalPor to " 'c .' .'
I
!
,; Luktini devos ,en bataloj . multaj: "
. , Jen malamikoj: la, anima
BHnda malam' kaj malkomprenoj , stultaj.
Voj :alarmas ' por batal' benata,
Grandajmizeroj 'vokas ' nin' por arm'.
Jen la, armiloj-: ,la labo.ro.
Brak' 'brakmanta kaj la' ko.ra ,,,arm'.
La unuajn plej belajn ako.rdo.jn de-'siaj poemo.j Kalocsay
fordo.nas al tiu "No.va Sento." kaj "farieas eia elo.kventa
apo.lo.giisto. En pam kun minstrelo, Julio. Bdghy -
ambaiipo.eto.j scias elduSi en nja' multajn ee ne
konatajn' po.r ni mem kordojn kaj ambaii bo.negeprezen-
tas en siaj verkoj tiun internan stim,ulo.n; sen kiu la esper-
antista literaturo estus kVazaii sen , animo.
Sed, ' aspirante la identan 'celon, Sajne parencaj lau la
eksteraj formqj de.la v.erkoj, ,- la nomitaj poetoj estas
Ire difer,encaj ko.nstruaj meto.do.j. kaj .tendenco.j de
sia 'verkado; al eiu ,el iIi apart.enas speciala formo de
po.ezia pentro kaj
Baghy eerpas . Ja ' esprimo.n el Haj pro.praj im-
.preso.j, travivaloj, ' kaj do.lo.ro.j . . Sur siaj pro.praj Sul-
troi li fentas la tutan pezo.n ,de la monstra konstruo' de
, .uia so.da vivo,; Iia.n deHkatan anjmo.n pikas la so.\;aea
intelekto de la 'eirkaanto.j; li ne eltenas la inkubo.jn ,de
vivo kaj o.fte li falas en senespetan pesimismo.n. Sin arm-
ante Po.r la batalo. 'ko.ntrai la h o ma . n ep e r f e k tec o.
li de " mo.ndo",
sereanto. kaj ,pro.paganto. de la tutho.mara ko.nko.rdo., kiu
po.stulas de' eiu aparta ho.mo.' idealan sinperfektigon,ali-
vo.rte :' veran "hOmeco.n". Li adors la individualismo.n, la
internan de ' homo; la po.eton la leeo.j
de la nuntempa so.cili disciplino.. En siaj aspiro.j li trans-
. paSas, kvaza oerimarkebJe, la limo.jn de Ja regno.j, li
Iibere vagas de Jando. .. aJ lando., de ho.mo. al homo., de
ko.ro al koro kaj perla nektara doJeo. de Iia po.ezio. Ii
vekas la dormai1to.jn, 'instruas Ja n()vico.jn. Sian koron li
ne apartigas de la cetera mondo kaj eiu pulsbato de Ja
..Jasta estas samtempe forte sentata de la unua.
Kntraul', Kalocsay . sentas sin nur unu aparta ero de
la:grandega ko.lektivo. - sla po.Po.lo., n sen tas sin fo.rte ligita
algi kaj al lapatruja tero, , li kunvivas ilian vivop, en-
so.rbas iliaji1 larmo.jn c kaj kundo.Jo.ras ' la ,oo.Io.rojn. Tie,
trans la Imo.i . de cirklo, Uo.in kara al la koro de po.eto.,
kuAas .Ia ' mondo, minacanta kaj baraklanta , en absurdaj
lkto.j. ' Ne estas eble al Kalocsay lasi la sangantan patro
ujo.n, sian belan pri kiu Ii filam,e parolas:
Mi forte ep kara ter' nada,
. E1 , gi sueita estas ja tulil forto. mia. .
mo.mento. - kaj la limojestasvenkitaj, 1a ,ftimo.j kaj al-
vo.ko.l, admo.noj kaj plendo.j .fluas ' senbare trans la einajn
murojli' ,per "bro.nza simfo.nio..
La So.no.ro de sonrilo.j, klo.A-, eu tamtamfo.rmaj, estas
unuel la plej antikve universalaj elmo.ntroj de 111 simpla,
fortakaj harmo.nia muziko.. La ho.maro. tr.e Satas tiun belan
po.vo.n de ,so.no.ro. kaj , de pratempo.j uzas po.r siai reli-
gio.j, ' ritoj .kaj simblo.j. La: so.no.ro. estas ko.nstanta akQm-
pa!j'anto de tula nia vivo.,. Per so.noritoj o.ni vo.kas nin al
per sono.rbatoj o.ni kalkulas la ho.ro.jn kaj minuto.jn
de nia vivo..
Mistere so.no.ras la mezno.kta ano.ncanta la al-
venn de No.va Jaro. To.rdas la animem la ekscita alvo.ko.
de I' so.norilo. alarma.. ... Kies ko.ro ne mlldieo.s, dum
pace benas la subirantan sunon .so.noriloj de I' ve.spero,
so.no.rilo.j- de ves pero." ? .. , Kies ko.r-o ne
pro. fa funebra so.no.rileja lamentado., ako.mpaoanta la enter-
igo.n de ho.mo ?, . ' La delikata animo. dela po.eto, ekster
tiuj 'IOateriaj 'formo.j de so.no.ro., perceptas ankail la so.no.-
ro.n, -per kiu estas kvazail traig-jta la tuta mo.ndo., en la
ritmapaso. de la vivQ.
adoras kaj alte taksas la pruvi,fan fo.rton de
la sno.rilo.j kajein li elektas po.r sia servo.. l..i scias dis-
fandila do.lo.ran no.no.to.no.n de sia koro po.r transfo.rmi
gin je fo.nto. de so.no.ra harmo.niu.
t ,
EI mia, . pro. sopir' brulanta ko.r'
Ardante f1uas mia amsufero,
Metal' rigida el fluanta fero. :
. Obtuza vers' faridigas el do.lo.r'.
Li faris bro.nzo.n de .fo.no.rilludo po.r krei la veran
vespern preeon de I' ko.ro, dum en la "Maja ldilio" la
o.ndo.j de )' triloj ka tintilo.j briIas ko.kete kaj go.je, kvazau
saturitaj per la radio.j de hela printempa suno., po.r dece
ako.mpani la do.l.ean majon de la Juna amo..
. Kune: kun, la Po.emo.j el metala Iingvo, eamplej o.riginala
kaj .tava, eiam en la eltenita majstra ko.mpo.no., Kalo.csay
estas enko.ndukinta en laEsperantan po.ezio.n ian apartan
kulto.n de gracie to.rnita vo.rfo.kombino, de elasta kadenco.,
de rapidaj so.nludo.j kaj spiritaj so.nimito.j, trilo.j kaj finto.j.
Po.sedanto. de subtila gusto., Ji preferas verki ko.mplikajn
po.lifo.nialo.jn, kiuj, malgrail la oftaj kuragaj aso.nanco.j kaj
subitaj cezuro.j, tamen .restas, eenerale zorge kaj bele
mezuritaj.
Ee .1a falsajn stumbleto.jn o.nj facile pardo.nas al la po.eto.,
ear se Iia versa eeno. fo.je deklinieas de la gramatika
reguleco., tiam aperas por savi la situacion la Io.glko. de
sona"harmo.nio. :
Car kreis li miraklon: la tutan homan gento.n
t Per' am' unuigo.ntan miraklan Fundamento.n.
! , Oe la naskigtago. de dro. Zam,enho.f)
, , Lia patrujamo. estas slncera kal ko.nscia, li ne neas gin
ankaii la .. aligenfa'no.j kaj li turnas sin al ili, petante la
ko.mpreno.n '-:- la so.lan eblan kuracilo.n kiu
devas akcen la esto.ntan pacan interko.nko.rdo.n de la po.polo.j. L' ctita frazo., kvankam estas malekvilibra gramatike .. Po.r tra la mo.ndo. Haghy kunpo.rtas, nur sian So.,ean . kun 'sia preskau seninterro.mpa "akuzativeco.", sed ne Iiuton, per kiu li ako.mpanas la prediko.jn kaj alvo.kojn kaj perltcts la senco.n kaj gia belsoneco. eio.n pravigas. Kio.n kiu .antau Ij Ja po.rdo.jn de multajsinceraj ko.ro.j. fari ,I .
por Kalocsay, ko.ntraue,
. .' J ,
, Ekiri kiel lainigruJo.j
signifus amaran de menso., niman
kapablan doni'la te-mon nur J lia ,,,Maldo.lea kanto. . Nur
, en splena, pesimisma minut? li vo.lus -
Rezigni pr,i ja vana lukt'?
kaj : " ,
.,- Sen cel', sen hejmo.vagi soJa.
, . 'f __

Sed tiu okazaj minuteto.j de rp.idepasas kaj Ka-
, . 'Iocsay decide restas . apd fa 'hejma fajrujo.., meze de /a
icara lando, , kiun je ehtj direktoj la einaj muro.j
d'e 1balkomprnt>'. Li sCiasj lee la delikataj sono.j de liuto.,
veJlkl.ntaj la ko.ro.jn, en intimll pro.ksimec,o, ne ta!gus 'Po.r
trabreti ' tiujo murojn. "Po.r HO. o.ni bezonasalian" multe
, pn Jortan rimedon. Kj <oi vidas la Kalo.csay
la. so.no.rilejol) de lia, poezio.. tJnu
i'
De vigla fraz'
Per vo.jo. de
Estas ro.me falsa,
la mo.derna rusa po.eto ,
siaj aspiro.j kaj kreoj Kalo.csay preferas la klaran
natutan lingvo.n, ol lingvon abstraktan ail simbo.lan, sed
o.ka;as tamen, ke ankail lIajn ' stro.fo.jJl o.fte ko.vras ia
.nebylet, kaj tiu lasta aperas, kiam, pro la- po.stuloj de la
ritmo kaj melodio., li daure varias 1a saman temo.n, al-
do.na!{ al brilajnsurko.nstruo.jn, alivorte - Idam li venas
al lIJ centro. de la verkata poezla' Irazo. 1cvazail per Io.pga
yo.jo.. ' Tio. certe ne e$tas manko.. Tjo. mo.ntras: ke
per.J.a lo.bRa vo.r,toeeno Kalo.csay. intenca's h/pno.ti
nin 'pr 10.rBiri eJ la reala vivo de pro.zo. kaj tra la sorea
Aluparo. :.de l' stro.fo.j fo.rknduki al ' regio.no.. kle
eteqla Uriko. de ko.ro, venkanta tempon kaj spacon. Oni
nuridevas do.ni al la po.eto. sian tutan atento.n kaj ado.ro.n
kaj fidete sekvi.la vo.rto.jn kaj so.nojn de Iiaj po.emo.j.',
. Kalocsay :bezonas tiujn, adorantaj", kompr'enemajn . leg":,!, '. Kaj ' U .fakte.
trans la sonQrj vortRf .> tnulte
kaj. melodlaj la naCiaj!illgvjj{aj por iUa Vta<spegiil, , tril,:jkOj.'.
kvazau mondon de .el kmradlas la nohla ,' Kre;mte 'kaj n.obJigante. E'Speranto,n e,.
animo de la poeto kaj luml-gas la tera" ,realon . pr-.sia :, nalaj, Kalosay pa,talele' uzas ',sian la ., "
propra, lumo. Tiu interna Jirka Kalocsay tre . tradukoj'de la elktitaj naciaj poetoj,llcitj p,rpzvtkistoj; li .-
necesa kaj. bonvena 1'.fO ti, ,k.eli ne :foriras ,de la vl-V<l; ' 'Bauqelajre;:, .
l\akceptasgaj" ' batali'nv,itojn, tragedion, kiu Verll!ine;1a pseudo-eposon i'lebelega "johano
sekvas Ja de inalnpvaj .Kllj naskigonde la kjen1iu ' rilato li ankau" ctonasal ,'ni ' frtiktojn; kiuj"povas'
vivosu,hstancoj. ",' i, .,'" , kunla. vrkoj ' de la plej..famaj."Esperalltj stmstqjt
La poezio de Kalocsay estas temperamenta ){aj ' par t,r.aclukistoj. . " .' , , .' c, ':,
excellence - vira. Liaj kantor de amanta koro estas plenaj , . " ... . " , ,
desenta ebriO', de himnoj plej . dolCaj pri .Ia belaj Pri la' ' v.erkadO" , de la' historjo ' de Esperanta literaturo
il'!0j de ';lia De la peto!aj ' O'ni ankoru ':ne estas parolinta . . Ehle la' por ,ti
g!S la plej tragedl.aJ . '. !a ha' estas . iom 'trua. Sed 'ti o ne signifas, ke la ' supozata
lnam h LI skrtbas pn lh 'hom smcere; l1e .estos plenumebla au, vere aktuala 'post kelkaj 'mallO'ngijj
. ke vera arno, vera kompato estas sentata. en tiuj morta'j; ' jaroj, 'car Esperanto :ja yiva\; kaj
presitaj linioj de literarO'. esencO' PO'teitce < sia IiteratuJO. {Klljkiam talimta ' l(l/;pa9I\1Io',
. puSas lin renkonte ,al virino por ami all ' kund,OIO'ri. ' Lia ,*iu difinos lsignfon kaj'
"Maj a idilio" estas senfin.akan.tO' dejuna, ,bela, brila amb, ' por pii au ' malpliIimarkinda
Idu, kvazau rivero, s\lperplenginta ' slan ' ujon, 'li c.erte O'fe.ros. al 'Ia.verkaro de dm!{olomano
por dronigi la zorgojn ,kaj penO'jnAe la ,prdinta multe' da atentO' kaj analizo 'kaj tiam, jnte'f!Ja I<'om.p-
vivo. ' i prezentas samtempeabimdan kaskadon del lIroj, ni. llU ' ol 'nunekvidO'S, .. 'kiomefkti!.'
senta gamo,kiun nur kapabll;ls e1igi forte. strecita amanta Espe! anto al ti!J 'klera kaj klu
juna koro. Kaj kontrai1e la procesio"', ,jam ensi.a Esperantujon . per la
titO'lo sole, esta's tuSita per mortajkoloroj. La poet. ne sonora 'liro; .' . , "
povas reteni :Ja sufokajn de I' animO'; ki.am li yldas
he la .kO'r-muelant" tragedio 'detLuas, la. beJon, k 1a . . ' .
frostO' subite velkigas la fusekflorintajn flO'rojn, ke vt:lkas
la juneco, ne vidinte 'Ja matura -g-uo. ')"
. Kaj tiam svenaS la analizinta mensode
hl poeto kaj subite li plO'faS, ' oferante 'du sincerajn 'Iarni- ,
eroin al tiu malluma '
, enterig' kaf de=erm' ,
por ke,. eble '1Iorgllou - ' kia/TI li estas 'for ,el la tlrb
ti fO'rgesu lij hierauajo palajn fanlomojn kaj ,sin jetu. enla
de novaj guoj kaj nevajbildoj, . por ne
maCpli sincere ekk'rii : .' , ,
Ho, vi mensogis al mi kor',
Ke estas tl,lt viv' - I ,.'.
,Poeto impresema, ampleQa ,kaj profunde' ,
vivon, Kalocsay ne preteriras . giajn belecojn kaj g-uojl,l; .
neenvol'las sin en la tagon de 'rigora melankolio. Lal Ull;- "
econ; infanan feliton, gajon de junulaj amnenturO'j, belajn ,
bildojp ' de la. natufo li ne .'lorg'jrmasanlai1 sia rigardo; .
kontraue, iIi estas PO'r li kvazai eflkaj"kuraciloj, ;kies lsola,
vido refreSigas Iian Jcigitan nensO'n desuperoktlpita .
urbahO'mo. La skizoj 'pii la itifanoj,precipe pri la junaj
ge'abinoj, es tas; te I<alocsay klasike puraj ' kaj allogaj.,' .
La bi1doj de la naturo, Ciusezone sanganta rlajn
vestojn per la modestaj : kaj ree 1a modestajn per la rjeaj"
tu seninterrompa Tera sinfonio de sono; 'kQlorokaj ,ni'OvQ,
esprimig-as Kalocsay . per beJegaj ,sonetQj, Iduj farus,
grandan honoron ec pQr la rieaj naciaj Iite1'<lturoj. . ' tf" '
La sO'neto precipe' estas tre karakteriza por -KaI@csay;
I pro Ja nobleco de' Ua ' lirQ ... pro, la konser-
vativa arJstrokratismo de' Ha mpulsO'. Tiu . kon- ,
servtiva trajto, celanta puj'ecol\ de Iingvo. kaj frazo,inen-
iam !Jaras a:1 ,la .ppeto sercadol\ de 1l0vaj ',vO'jO'j kaj
sed n Uf stabile detenas Iin de la 'ekj;,perimentqj .
kajeQ .tiu rilatogi perfektekoincidas "un Ja , efekHvaj
bez onO'l kaj progreso de Esperanto. '. . ;, . : ,'" ,
AI la beleco de 'Ia lingvajforrilqj . KalO'csayc
la vojQ natur.a, Car-li cn : Iasimplakaj 'Ordl!a{a "
tr'ovi ,granqan' espriman .energion.lia artista penso .:in
Iibe.re la "1t:I ' Kil."V,4Jl! V
kaj li trovas ilin nesufiaj.por
i"!tpro. Porkontentigi la .Jastan1iestasdevigataJ(rei':jQp
nO'vlln; klo.nan, . tl kadrojIj .d\ la .. .
ata 'kaj ,uzita ,- kaj prO' .fiO'Ii pova!l .
d perfektigo ai kldukigp de !ll"1ingvo: H:ritraill kaduk-
igo, kiel Ul v:idas, 'Ii n ,savas Ha _ esteta' JingVa k,aj'
bal por li' restas ' nur. rol'
'Esperat:tto., '': " ;"',,.'1;;"
, ,
'\v'erkilitDi, kille.stas eiropajn
' lingvojn., T're,malmulte;li, be,daiirinde;estas Pfezentata ,en
.La ete,mapaco ep le-Iando .....,
aperantae:n deL. M. - ' estas speciale
" por ro ' La 'geQia_ Ma, (ltro de .I,a
' juda literaturo la sama:, koJ}kludb k,ie la Espero;
. anti$.tat:o, ,' k ' .Ia ,; eterna- 1,e-ljJndo"
. ,post 14- homuo per unu sole-homa radi-
Ungvo .. ' .. . Entute ' estis ' la rilato .de Perec alla mond-
lingvo po:zitiva, ,,-Mi , kredas je .efe!divigo deinterpo,pol-
' fingvo"- li diras en sia, .Materialismo kaj idealismo kaj
tion pruvas ,ankaii ' la Ci-supra alegorio, kiu estas kvazaii
,histqriozofio. , Estus dezirinde, ke baldaiiaperu en Esp'o
kolekto Mla plel gravaj vetkoj ' de la Cel dela moderna
jUd literaturo. Jur.
<N O,VA C TEr RAJ Q D EA' NSAR MENT'
L
a Fa.cili! . eS.tas dua1daj9 kaj nun ap'eris . Ce Plon,
en ParlZo. La agado okazas ' en Nlzza, sur la teraso
de I' ,kazino. Malsupre la maro, supre la blulI Cielo, Cie
gajo,' kaj bonhumoro: . .
'Courgeslll juna kj'fama skulptisto sidas ' ekstere sur
la teraso kaj dolore plendas al sili arniko pri siaj suferoj.
Moute;' lia amatino, .kin Ji adoris, trompis :lin. .
< - Per mia plej bona arniko Si trompis min - li diras ---,
per' mia plej bona arniko, per 'Ia poeto , Herbert Forges.
Rigardu, aokau, nunili estas kune.Kiel Si alridetas Iin,
kit:1 ai ridas I ' ..'
" Courges , pasiaa1J1anto" H.erbert estas cinika kaj
superema. Courges amindumis la virinon, Herbert ne atentis
pri ai. Per iio li almilitis $in. . ,
, - Mi mortigos , Hin ambau - decldas la skulptislo.
La estas en lia :poSo.
geamantoL'venas . sur la terason, ili ridetas. gajas.
La muziko ludasvalson. La kelnero tirkauportas likvoron.
Ciu amuzigas, Ciu gajas. . , .
Courges rstas senmova. '
- Tie Ci ' rie estaseble murdi, ne ehle morligi - li
.. - . La',yi,vo e.stas tiel plena de . gojo, k!! e, olli
ne bavas forton malbonigi la humo'ron. Klel la lTlaro
bryas,'JdeJlIl&feloj-bt;ilas sur la eelo"tio malarmas-min.
,. 'En la dua akto' Moute trompas jam La skulp-
iston ,per poeto; la poeton per aktoro. ",
Herbert suferas kaj Coul'ges konsolas Jin. .'
- Cu tion diras vi, kiu, estis' gis impeta?
. - Kara ,arniko, eiu: estas.pasia kaj.imp.eta nur, dum li
ne devs sU cinika. Kaj eiu estas, clnika' kaj. superema
,dum li rigardas Ja aferojn d. aliuloj. ., .
. Courges tamen parolas kun Moute.
: Moute 'ne, volas pri Herbert. 'Denove Si volas la
amollde Courges. ' ,'. ' , . /
" . 'Sei( Courges ,milde kaj' kviete rifuzas la ,virinon. Supre;
sur Ja teraso i' ludas 'fortepianon, molan, sentimentaln
,' germanari muzikon. . '. ':" -
- ' Ne' eble, Moute, ' ne eble. kio ' estus ja komenci
fee ekscitigojl1. kaj. suferQjn oni jl! rekonlls, 'kiom
aa . belo kaj s-In en tio, se'l:mi pro nenio gojas
piu. '. La "graildaj gestoj kaj grandaj s.entoj ne lasasal ,ni
de I' vivo. lom' post im oni farigas ' ega1-l
kaj facile trnsrigardas la aferojl!' ;Jiel Jacile, ' kia
estas Ia, mole .kanto. , .
", Kaj Moute 'forirs ',kaj 'Courges plti ,rigardas J maron
. ' k!li ,plu' ,I.a 'boatoj!l - . .. " ., le.
d . - " ,
ERNST BARLAC' H: L ' i\\OR.TINTASUNO:
E
n ,Jf X:dramo" prezel,ltlta en 'la Miincben'a
. .; 8'OTlach" l'enfristo" ' skutptlstokal
"df3mverklsto, 'xomponi.s. el Ja, 1ferodora, mort.ema .
. ' Vivo veran"simf<lnion;' la sirttfnion de homaj sufei'oj. Ni
;;" ests fjloj' deDio ' 7'"'. 1i dirs - kun'vizagoj turnitaj
, a1' la-, su11:!rilo de:'spirito kaj 'k-un:. animoj Iiberaj" sopirantaj ,
" ago, sed 'niaJp atrino estas la (teto; la pol va, 'kota, reala
.;. '" -v'ivJ)" !a bciia' kajd rinko; : kar t ,vit;no de ' teraj
..
, , 'fiton/ :(cu, ' fUon.de 'Dio''; . a patrll1.()':ne: povllS' re'"
Jr:oni, <ike.. fa:! infai1'O, al;A.i estas' nur: prunte 1a ,Sia,
,T' '..;. ,. - ...
,(jam" kill,m, U viro . kaj 'lun l>elan,
fajraI\ senditan de la
ke) ! galopusur vivl, faci heroalojn, Iiberigi.
Kiel kortu$a .est,as la doloro de Ci tiu praa patrino, kiu
brulas ,kaj Jremas' en sia slndona kaj besta amp,
kiu forflulgus Ja sangon de I' tuta mondo, nur lia .fil<;i
Sangll, nut Iia, filo restu Ce Si .
AI rnalhela, bibliepoka loko retirigis I.a tera virno por
edulci ' ja 610n de Dio; spiritoj kaj gnomoj servas al iIi
nevidlde de la tefaj okuloj de I' patrino. Simpla vivo,
simplaj bezonoj, trankvila dormo, homaj sentoj. Sed la
unl!lo songon kaj matene-ap,eras Ce , kies
ekvido I'a patrino, ektremas kvazau morte timiginta sovag ..
besto. La junulo ss;ias,. ke la' Cevalo venis por ll, sed qe
kom\{renas kial tio doloradal Iia patrino,li ne komprenas,
ke oni . devas disigi kaj ke Iia juna vivo signifas morto,n
al!a maljunuloj. Por 1i , Ia estonteco ja estas ,hela, b,ril!!
galopo . sur la. dorso de I' dia Cevalo, tra I' universo, e.n
la radia. sunbrilo de I' spirito, sen doloro gluita alla buloj
de I'. tero. La patrino, vidante, ke l1e povas reteni sian
filon per ruzo, ' kae mOftpikas la malpaciencan Cevaloo
kaj la kadavron en la, keJo. Sed. kiam la blanka
sendita de 010 elsangis, la suno subife hal tas eQ
:kaj ,senforte, stagne .pendas inter tero kaj eielo,
Sufoka ,venas el la terprofundo, la sun o ne .pova$,
doni piu, varmon kaj lumon. La domlogantoj frostQtreme,
terurjgante vekigas je la , tago de I' mortinta suno. L.a
ne 'trovas sian CevaJon kaj li, f.orlasita 4e y
Qia, gracp, malfermigas Ja realp, la suf.ero, Ilt vivo. , La,
do'mon, .kleli . pasigis multajo ' belajn tagojn, la treme
amantap patri,non, la odoron de tero, la maJhelajn mu-
rojn.,Ii , malams kaj volas rifugi. Sed ne ekzistas pIu la
spiriCevalo, ,per kiu la malespera patrino regalas sian,
filon en terura fesleno. Fine la virino, kiu tiel pekis en
sia tera pasio . kaj tamen perdis SlilO fil on, mortigas sin.
La filo restas sola, malantau li la mortinta suno, sub
li sufoka nebulo, en Iiaj brakoj Iia mortinta patrino. Flugi
ne instruis Iin Iia Dia patro, do li elektlls la teran vojon
ekkonitan , per. sia patrino: la morton . . En la alto sonas
Jtomo! Kal vi forgesas, ke v estas. filo de Dio?
Barlach sukcesis doni al tiu ei bel a poemo ankau
draman vi von, Granda gojo, ke spirito, forairinta sin de
transvivitaj, mortintaj formoj, ne nur disSiras J<aj detruas,
sed ankaii .konstruas. Ci !iu, dramo estas. poemo de la
hom'1uo. jnalsata je savigo. Kia ' damno; ke la horno de
n!a kvankam li sentas siall dan devenon,
vldas la ' savon. ' p, P,
S U N MEL O D I O. ,BIOGRAFIO
L
a libro (Deutsche Vc,rlaganstalt, Stuttgart-Berlin) rakontas
al ni la viv.on de muzikista genio. De frua ' infanago
ni vidas Iian evoluon: en la media de pezmanieraj labor-
tra gojoj kaj kortuaj infanscenoj, en la instruist-
'. tra amo kaj vivolukto. Kaj eie lin,
penetras kaj plenigas Iin la muziko, kiu faras Iin, la junan
insttitiston favorato de I' tuta vjlago. Sed la muzik,o donas
la ' plej gra'lan krizon de sia. vivo. "
Lh edzgas ; kaj por vivteni sin kaj sian familion li forle
okupllS sin pri muziko. Do li esti trt: feliCa, dedie-
ante; sin.aJ sia korinklino. malo okazas. Senvalora
li tiun muzikon faratan lad me!io kaj por mon-
a\(iro kaj kun granda decido eiampli kaj pii
la muziko. Pro flamanta ,amo ' al la muziko li turnas-ta
dorsot!, al Post longa tempo de serro kaj palpado vek-
el) li la kreemo kaj li komponas grandan orkestrQ-
verkon: ',' i fiaskas, sed tio ne paralizas Iian fidon, li
sentu la verkon unua pao al tute nova muziko. Kun Cl
Uu 'iidol1 travivas la t;nondmiliton kaj vivas . ankaii poste
enmizero, gis en sia filo li malkovras la samajn kapabl-
ojn/lbj nun j)j jam duope kredas je la nova muziko, je
la n.va N'ero. '" Komprenebleen la romano la muziko kaj
la -muzikaj pto'blemoj estas nuraj slmboloj ; malalitaii ,iJl
kaAitas lasereado' al novaj vojoj Horna vivo kaj <boma
vero, >la' , izoliteco kaj tragedia sorto ,de la nova' vero gis
,tiu tempo, kiam nova kaj junageneracio estos. gin kOVl-
, bistorion per delikt'aj kllj vaJofe kaj pure
1iteraturaj rimedoj faras Stoessl arta kaj samtempe intetesll.
<' ."
LUCIAN SLAGA: LA PLEJ NOVA 'POEilO RUMi\Nl\ ' Br,-ozd" . .Iasas' nin , eJl{ la :altajn
La vrkialo de liu 'Ci , kvallto]n . ,1I1It
,piem estas :simJle al 'Sparema gar. kelJijpt<c ,yoJlIJIU1jJ- dll.
,Ianto poemoj kaj plurajn ,dramojn.".AiJkail 'Al'mi"C" .. ;<atas'
la siifipleea:
la rumana popolanimo. La ma- sendlsclpbna, klel slmpatta, Juna elefAntoi La
tivoj. de liai poemoj . eslas gojOj de la, libereco trovas muskolplenan 'tesonon --en la .
, cerpllaj ella 'popolal seDlol .kaj erupta]' p' oemo)' de ' Ia kantl'st"'" , ,c' '.,
pensmanlero, sed la formd uza.ta " . . u. ' , .".' I ,
de L, kaj Iiaj vortoblldoj MI elSiris flun bukedon el Ja vivantaj. "modemuloj", ' .
tule modernaj. " j " ' pri kiuj mi ke.- iH ests ' daiil'e Sed l
.' " R o n,oro de ,l'estonto jam aildeblas ankailla vaoj de ' aliaj
La hodiaila poezio tumana priprovas novajn forin- kiwtistoj. ' " 'J
, ojn eksperimentatajnapkail aIi1oke. Depost k:elkaj
jaroj ni klopodas ptilabori la malnovan teron. ... .
da ' mal.juneco ail igis obstinaj, tiuj sentas,
ke ma refreSlgo estas nepantonebla salto kontrailstaranfa
lil legojn de la naiuro. "Sec{ oni nuttiam . 'malkovros la:
fadenojn la generacion kun la .pasinto,
klam la subkonscla mondoJam delonge estos levita en
de I'pens. nenio plifacils, ol trovi in
FRIEDEBERT EN DE LA MONO'O'
. '. .
tradlclOn. La oovalo multe pii rapide, ol orii EI la estona Hngvo jradukis ' Seppk .
kredus)ion. Ciu revolucio - i:n la perspektivo de l '. donejo . ,M; ,Tamverk. Haapsalu,
!'empd - sin en, la formo de I" ptogreso. L.t fako. .
]unularo havas nur unu devon: ne returni sin por rigardi' ,
Cu gia plugilo fenqis bO,ne ail ne; gi fidu .je la instinkt Libro: . libro de,:p.re-.
:siaj paSoj. En, .estas kelkaj; " ma] kal splrretena) efekto); p'otenca, mlstera, katenanta,
nasklgls IdlOtO], --: ,romantlklstO), klU) akuzas 'Ia ne.forgesebla. De. la I(ometco, pentrnta' p,er 'malheJe ':akraj
)unula!0!l la ttansprunto de l' 'ekspresionista manieroi peniktiroj la', maHuman malplenon,en kiu la Si.po
kvazau ja .111 mem ne. eshls tran.spTenintaj la manierojn. 1": 'mondofino, ni .sentas 'tiun kuntrenantan ,tortn"kii p'ortas
de la cenlJara romantiko. La ple]multo eC nun ne rimar-' mn tra la tut libro kvazail ' rabante niankQnsciOit kaj .
kas, .ke t:Jeni,! stilo est,s kreata de unu 80la homokaj ke La.stranga kaj inkuba fantazio.de' I' -aUtoro'
klU a]n strlo - posedante la saman eblec0n kaSitan _ , antail , ni transcendajn revajn regionojn, sed per
oni povas esti nacia. Sed ni vidu la temon. . , tlel karna, palpebla. :l'ealeco, ki 'ko'lfl!zas oin, , pro kiu,'
U.nuflanke p03t la or}toremo de kelkaj poetoj \ kult' dum la lego ni perdas nian orieqiigon pri la- prijug de
naclkolora kropo, post senfrukta estetiko la VeTO kilj imago, ni vgaskun, li ' 1ra la malhele brilaj
hpdiaila rumana poezio serCas ethos' on kun pii zagoj de kampQj kun. nekonataj arboj kaj herboj, :,sentas:
La vento,. de :1' kreanta vireco blovas inter ni. Lal la pezan odoron de venene briigaj f1oroj, ektremas pro'
ammol en pii latga kupol,:v por povi 'akcepti la , I,a pereige supernoma amo de gigantino, 'Ia .
k?s.majn resonojn. Nek la mistiko, nek la vizio prLnovaj . vo!uptojn kaj fininte la 'Iegon,ni

.
a]oJ mankas,ee ne la densigitaj rimedoj de I" esprimo- en postebria .laco kaj sentas la monQon ni ;
por ke ankail ni povu esU en la noro de latrum- tier griza, tiel "h9n:ta, ' tm, homa'" ,kiel mem Ja :-
petistaj angeloj. , ,",.. lier?<? de)' ella 1ando d,e
' Por .preni mn lailvice, lil plej m?ljtina estas lal.aAc:(1a ebna] .fullleroj. " ',',. ., .
polemika Tudor Arghezi, klU ludl!! decidan rolon en, la . Kia mirinda, simfonio .de . vorlej-; frazoj kaj blldoj suko- .
revoluci o de la Iingvo. Sekve de Iia ekslerordinar vort- ' Svelaj, lasantaj -< en buSo; hi:gustoJ1de
inventado, pro lIa ne povo en lakreado de li; .kl.el fl'ukto! Klel ' abn9rme akta) ' koJltllroj
stili stl kaj, li Juna ankail hodiail, post kva- en vrolete vlbr-anfa aero, sufke 'peza atmosfero de '
ronjar<:entll agado literatura. Pro Iiaj mirindaj vizioj liaj nialseka tet'haladzo. ' Kaj , kia trankvil.o en la Uuo de la
poemo] altluj, kiuj ne kutfmas rkontokajsltb ' Ia trllnkviia' sutfaco ' kiaj akvoturnoj ,kaj-
per sl a) sJtelo) el profundaj putoj. La poezio 'lIe)" krilantaj abismoj. ".
tnlClato restas ankail }a, art o de q.Bacopia, kiu . Kion signifas, kion' simbfas la rakonto,? Cula pereigai .
produkbs lau nombro. LI ptikantas la pluQ1be- forton de.!' senbrjda 'pasio, 'klU
gflzan senesperon kUli malofta sugestia forto. Super ' lia, n!n per Cirkailpreno? tu la de :,
l!10'!,do . Svebas ,Iaviola koloro de la malgajeco, en Kiu . VitO ell 1a kateno ,de I'elema virino?Cu ' la .. "
h audas "Ia gloron de la materio". ";, sumati fantaziop kiu plezuras en super:lI&maj voluptoj-kaL '
. In.ter la pii juna1, Nich/or Crani a( la: havas et:l sia senfrukta ill1agdboCo forbrula:s; mortigante per '
IIgo)n. Poeto. pri mezuro, riea kaj sii1.j flamoj.l sntoin raJo' k,aj postlasanta' nn en:
' sllun vorto]n en Jdasike klaraj Hnioj. La !lenkonsol'a. griz? Cip Joi-illn .
.. ethos" prl kiu ni parolis, unuavice karakterizas lin . k'at
tilon ,de, Lastiitempe lon 'Pil/at mlnnda kreska}o, 'germmta .lIubla .troprka de:.,arda :
Ia de sia nobela sango en ..bel aj estas-inito; ' parolante al mi same animkatene, .
I<.un mtlma atmosfero . Ii la est{ljojn kl!I aj la aqt!kv,a greko la avnturoj . de:Odysseus. , Tiam :.."
kal objekto)n -.-- precipll tiuin, formigrlntajn' en la mondo, estis'-mistero,ptena 'de
moron. . . , monstroj kaj mirilldoj, tra' iIi vagi la sagaca ,gtekp., Li '
de la rumana literaturo' tlstas .sed ,)'!ons!,rqjn :,"
Adrian Man/U, havanfa IOn el la naiva .beleco: de la MaJ- ,ka] ' mJ'rallo)n . nt ;havas ankarau 1m fa homa ammo, tra'
npvaj !konoj* Tumanaj. Eu , Ciuj sl aj verlioj tre delikata kaj Hi nin portas la al1toro ' per sia';simfiIi, Jarita Jail ' .
of!e. sm, retumanta. al, la motivoj . inspiritaj de la.cPI
Pl
- gl,lmq, ,se4 , kun la . *Oit;-;) iai kolor" ;'
spmto, . 1itute. orlgmale llin;. Del1iosthene lez ' orglO) de moderna poeto. " :.: '., ,., ,,"" "
estas .Ia, poeto de 13, sufeto), , de, /lmi co, . q traduko estas i'it{1a, .. E$per:- .
el'lterlgo, autuno. -Cefe la Imaga povo kar.(j,kteriz:alf f anto disvolvas ' Ciujn " sia!'n ; pr' sia' elasta 'b'-
sal!1e 'aokail Iian kolegon ell la .imagitismo, :.;,AI. flekseblco serpentas. tra ' Ja ab'unde o'pamaj: ,;.
la ]un!!n poetpn kun kosma pat(!So. Sukcesajn ombni)naj.1l pejzagoj de l' 9riginalo. (j ,Sajnas .nazifY'P.l'Qfunde spin,
provo]n f!!ras Ion (Iernanto de la kuraga 'si.n,: ete ,,"
pQetoTrTlstal) 'Tzpra, la eltro.vlnlo de l ddaismo). . c " iiormemaJ, peza) stihst9J xa]' el\'lVl la -iactlpaSa.
En Transilvanio emlnentas Emil isac.Lia prmeno ,1ra la vigla kaj plastili:a>6tilo -de la libro . "
r . " i ... -;' .. \:;,....: i- - ',i.. '". 4,
SaDklulaj bildoj eD ll! orientkristanaj pregejoj.'
,; k 't,
.....
(Npteto. ... latr.adukinto
' anstataQ ' .klltimlgi\ aii' ","'" . . Ko1!lt ' ,
, i" ry; "
a , suho jam al
kiam"Ja , p,astro ,elpasis el la p'astro-
bienakorto, . ' " ' .
'La, tero , kaj aera: .estis plenaj de
, luino kaj varmego. Kvaiat1 ora badlo
, estus.starigita; tiel faladis ' Ja sunradioj. Kvazai
kordoJ de muzikilo, Hi rigidigis en Ifl aero, starante
kvazat1 linioj, kvaiat1 - densa kaskado,
pendis en la ' kaj , tameri ne disfalis.
La tutan mpndon Hi plenigis, la tuta mondo
sajnis ,mortinta, rigidigiqta en se.nmov'a spirado
de lumo kaj varmego. " , .
. . En tiu ci paca ,sobreco de la naturo odocis la
floroj; de la f10ranta trifolia kampo alportigis
ebriiga, forta, 'sed dolca odoro"kiu sajnis himno,
kontentecQ kajbeno de r sQmerO. ,
. Flijgis abelpt de k!lmpoj aJ kampoj, malaper-
ante en)a blua aero. klel nigraj punktoj misteraj.
la naturo, revante, atendante, kion al-
pprtos la tago, , kiam alveno$, .tagmezo posttag-
kaj ree kaj ' ookto; . fabela ' somj;!r-
nokto. .,,'.",.. .
Lat1 la flava l'an<:l.vpjo, lai. la aleoj de maljunaj
b,etuloj, Iris a1 la .pregejo la ' pastro en profund-a '
pensado. ,,'
Cu li penSls, ' at1 -c sajriis' tiel?- ' ,
. Antaq s.in ',li ,rigaidjs" sed , li n,e rimarkis la
delikatan tksaJon, ,kiunsur la . helbruna ,sablo
.cle r vojo , teksis,o la , medite> 'klinigintaj . brancoj .
de la behiloj maljunigintaj en ventegoj kaj mal-
,gojoj. '.' . ' ,
,'K4n , sarg9 renkonte venagta vilagano ' salutis
lin, levante la, capan, sed la pastro, ne rimarkis
,lin., Zumante . pusigis skarabo al liacapo, ek-
,bruetis stoneto sub ' Ia plaridp; odo'ris ettizo,j en
'malseketa {(analo;e de sup la piedoj de pasanto
levigis subtila, ' flava 'poJ.vo .. . - sed. li neniou
rimarkis. '
'Kaj tamen lj ne havis pensojn;, kiam Ji alvenis
al la lap-arbusto; kiu pulpe kreskis, duoneen
la ' sablo ,de voJo kajduone eu la argjJa tero
de ' l' fosajo,.Jj haltis, klinigis t"sante lasev.eran
' .floron ge l' vojagantoj, la id'On de severaj land-
o vojoj" per la oblankaj, netusitaj d.e malfacila lab-
, oro, '" o"',, ' '
Eble ,Ji tamen pensarus, sed la pensoj iris
lau vojo-e alU kibn:oni ordi-
:Oare noms pensdo,'; - gi n'e Li ne rim-
arkis, rte :scils,ke li.pensas ' kaj
li ne' estis ' mastro de siaj . .,' .
, -Brt l rigidig, kaj varmego de la somera tgo,
kiam ' la n,aturp ' guis, )a , en odorada
trifliaj kaj kampoj, .en senfina kant-
,adJ> :de la malj"na],.' de
. . n pata darmado, klin-
super J voj o" ,kj ' lasuno: ki-sis iliajn
.fafiojn, tiam. Ja" pastroB kondukis
' -
Kia! li 'elfris' de 'Ia hejmo kaj kien li iras?
Li ' ne demandis tion aJ si, kaj Ji ja ne estus
poviitti. Tespndi ' al ci tio.
'Pio 'qairis jam tagojn:
, Malsl,lpre ,' en la cambroj de J' pastrodomo
regis . senlima silento. Post malfrua tna,tenmango
la edzinq de l' pastrQ, kondukite de iaj higeniaj '
tradici oj, havis la kutimon, endormigi ree la
' infanojn, ki!Jj jam frumatene Vekigis" kaj tiam
mem apkai endormigi.
Tiam 1a pastro ' pasadis ' el unu, cambro n
la aHan, I", piedfingroj" siJente, kvazai1 spi-
ono, ,en sekreta kaj silenta spionado. La geserv-
istoj ' eble ankai dormis, eble okupis sin en la
gardeno por kolekti ion por la tagmango, kaj
en ' la tu ta granda domo pastrobieno taga
nokto; , k!lnmallevitaj kurtenoj, malantat1. kiuj
la sunodormige fomentis, ion rakontante en la
silento.
Tiel p'asadis la pastro, kvazat1 tagmeza spirifo,
en la 'malnova domo dormanta SUD la varmega,
blanka suno, de tempo ,al , tempo at1skultante la
spiraaon kaj dorman deliron de edzino kaj
de fa infanoj. '
Mlantaila malldare-blankaj kurtenoj cirpadis .
birdoj ert la gardeno, kolombumis kolomboj sur
la tegmento de la domo, kaj susuris UHoj, ple-
naj de ,abeloj, kiujn allogis la f1avetkoloraj,
ebriige . odorantaj floroj de la strangaj arboj de
I' nor:dlando.. , '
lradante 'tien kaj reen en la dormetantaj mis-
teraj kajslentaj cambroj,la pastro sentis sin bone.
Dormu la infanoj, dormu 1a edzino. Ne revenu
el .1a gar.deno la geservistoj tiel frue.
ta, aHa, neordinara penso-Iabortageco cirkaiis
la pastran. Li hal,lis antai1 la fortepiano, prem-
ante ,perla fingro Ja kJavon, kiu eligis la plej altan
krieman sonon, per la piedo li premis la peda-
Ion kaj ekat1skultis. La sono mortis, kvazai kulo
estus ie malleviganta en longa, plorema kanto.
Tiam 1a pastro ayskultis, cu vekigis iu je' tiu
bruo. Cio estis silenta. Kolombumis la kol-
omboj eo la 'gardenQ. La pastro ridetis al si
mem" antaij a fortepiano. 'o
, Li.:imagis ' al , si, -pri kio la infanoj povas nun
songi. Kaj ' ree Ii ridetis. N epre pri urso. Pri kio
a1ia povus . songi. Ehle , pri kristnaska , mal-
junulo. Kaj kiel ia stranga variajo aperis antai
la ok:ulo] de, la pastro la sekvanta bildo :
Lau vintra vojo II veturas. Sonoretas sonorU:"
etoj.?Estas nego, multe da nego Jen, kiel abunde
estassargitaj. laapudvojaj . barUoj kaj kolnoj.
Belege ests Li trattkvj1a ritmo katitadas
la sonorileto-j . . Agr.able varmigas la pe1to. Nul
Nul " ,
La: pastroridetas. Malrapide ras Haj fingroj
Ja khivQj; .' . .': '
' $ubite:alltaQ la v,eturabto levigas m,ontodek1ivo.
!f'2'
Ho, tion li ne Ol,1m. vintro estas ". carnbrQjn prO,m.esante i. BJie .
veturi nur en atparo kaj ' ebe,najo. La pastr.o ' ion, ldq k01]iprenebla, 'ct( giestas
provas kontraustari al tiu ci imago, li bona, au malbona, . bela, au maJ.bela. . ' .
ptu veturi tra ebenajoj, sed vane. Maltrankvile. Kaj iri oni devas. Je oni . devas ion serci, ion
.Ji vidas sin veturanta al-monte. Li cirkaurigal'd;s vidi ,kaj pensipri io, 'iifl, ke la pensoj .
- n'enio eksterordihara. 'Famert .: . Malsuprert! Si' mem,kaj 'iIi est maJfacHe kapteblaj,
de ta monto iras kruta, g1ita vojo. Malgrau la ' provi, kiaj iIi ,efektive estas. . '.
direktiloj la cevaJo ne ha1tas, gi plirapidigas kj : Enprofundiginte, cerbumante pri io, sed, tamen
plirapidigas la kuron, birde fJugante antaien; - preskau senj>,ense, la pastro surmetas la capon: '
negeroj jetigas al la vizago de]a 'pastr,o,]a ' nel ' li p'asas ']ai 'Ia flava ]andvojo illa preg-
peHo malbutonumigas, malvarma vent mugas ejo. Ests Jabot!ago.
ho kia dangera afero: ma1-
supre en' la valo, dum mezvntra tempo, '.: II. ' ,
kruce tra Ja vojo, malkovrita, 'neglaciiginta' rivero, ' '. ' Li atingis la pregejan monton kaj haJtis antai
kaj vanaj, tute vanaj estas liaj penoj por haJti.gi la tombeja ,pordego. -
la cevalon I . . . . , Kial vi klinigis sl!perJa lap'oj npud la vojo?
Maltrqnkvile ekstaras la kaJ. ekaus-, ,Ii .ekJcaptas siajpensoj."Kion sigilifas tio \
ktrltas. En la dormocambro gemas knabeto Harry; , cl. Kion' vi , volis, kion vi sentis, kial kortusis vln
gemas dormante, demandant .ion ' per strange ia ' . .
fremda, ' gorgofunda voco. . ' . ; . Kaj iu en Ji per pregokanto"en
La . silertlan, trankvile agfablan . humoron ':la kiu.esfas la vorij: lISe lap o al vesto ... "
pastro jam' p.erdis. Ree li trairas la 'cambr<?Jn, Stranga estas- J ' rememoro pri tiuci hnto.
sed bonhumoron li ne . pIu havas., Sola ' sentas. Peotrigas tuta vico da bil doj. ,;Se "Iapo krocigs
,sin la pastro en la malplenaj, silentantaj 'can1- ' ' al . vesto : . :" , laj rakQntoj l la Malnova Testa-
broj. Sed tamen li ne volas, ke 'iu ajn al .... Pratempaj scenoj' el h'ebrea kaL egipta "
kaj genu. PH bone, estu jam tiel. ',... .,' . ? .,amo, kiu ,. " forta kiel morto". " ' , ,'. ,
Li iras en 1a skribocambron, prenas q'e 1.'a lISe Japtl krocigas al vesto. : ." Ree lili , okupas
muro super Ja sofo la viol<.>non kajtusas, , " .
la arco nul' unu fojon la ekstreman kordon .... " La,u vDjO, , lon,ga vojo " i!lmigras. 'Kiel
La violono eksonoras kvazi font o, kl.. et:t , fomentas ' la suno, : turmentas la ,soUo, ,la okulpj '
profunda, ombroricaarbaro ' 1irlas --el roko, sveJa:s pro' la' brilado'.de rblindiga lumo; kaj pr,o
sur kies malseketan ,slpr-aJon" nnia snradin -vnt6/ blo,vanta 'el la dezertoj, .MllfeHe
albrilas .. ,Kiaj foliricaj filikoj .. kreskas en la .ttHi)!. homo I: Cifol'loj ; lio ' kovfas, tpa:Jsfeestas lin'
seketa, mallumetakaverna arkajejo subla roko
U
. malfortiginta. ; Li fnletas kaj falas en 'Ia .polvon
randaro. Ho 1 dispremigis kaj de , ne m'eze d.e v.oje, sekanpolvon tusetas Jalango'.
ekaperis gazelino.Orandaj'!, Iongajn<okuloj , gi ' 'Li, le,v!gas, sanceligas antauenkaj ree falas-:- .
aelikatajn, 'e'nigmajn, - kajlaiivereton' gi 'en , herbon, .l6medtitn :, de ' la ' suno, :'kiu, kuss .
rigardas kvazau nevidanf'. 'strapgaj " estas la :brune,' baktte.pud "Ia p'olva landvjoardanta en'
okijloj. Pri tute nekonataj aferoj Hi rakontaS. morta varmego. Dum longa ' tempo kusas, '1a
Kvazai okutoj ,de frenezulo, ' sed :tamen en -iF homo. Tiam li ree k:j irs) ' sur liaj .
estas menso, ' ia arbara, menso, kiun ,neniel eifonoj nun e$tas multe da rapuj, mUlfe 'd!l ,m'ort:'
povas klarigl.Kia gazelo 'g Kia arbaro; signoj, sigeloj, kiujn li pOrtas
kia fonto? , Cio estas nekonala, stranga, netera, . li neniam sin levos pIu. ,,'Se Iapo kroeigas ,al
nenatra . t, : . , , " \ .' 'A . " vesto I " ", . ..' ",'" ", '. .
La mano] de la pastro .duflanken" Sent.ante malforton, 'la , pastro:, apo'gqs sm 'al
en unu mano li tenas en la aUa Ja l pordega fost. ,' . A' ,
arcon kaj , ' kva,nkam .en la liUdo de la violona (ji- estas I Ji., niufl1Huetas, .1confuze,
sonorado estas .oenio 'terura,' tameIJ, la 'sin, """,
ma-ltrankvmgas, antausntante ,ion :rralbort'art : - . En ciu okazin.tajo; ' eo 'ciu 'p'enso vitli,' kontrai
j 'tagmeza . horo ...:. kaj .to .. , estas n:eordinara. , viavolo ion aliaD, ' ion, ,:,kio ne -estas
La silento de firigas kaj stranga,. kio vin cirkauas. I;n ciu vorto; en ciu movor en '
iii ciuj kvai ai unuiga;;, 1a tuta sumo de la cam": "ciu .sonp; :vi kab a\da:s, vi ' '-'1.
broj, farante ion :si. La &pitado dela ,edz:= subite' kio'-estas. Uo, kiu
ino kaj de 'Ia infanoj estas 'fremda, Jc'af oni volus gi efektive' esta,s. . . .," "."
demandi: kiuj estas tiuj tie, tiuj Qormantoj ?" Tie" ploras . J nfano, tie rias via"edzino, '
Kial Hi ne ,v,ekigas :? : " , '_ " Apri 'siaj rf,aJ1iliar
. Kaj subite la pastroeksentas 'deuron in iri. zorgoj ) krellcma . vilagano.. 'Jcaj"vidas .
Ki en ?,' Ne, .tie ci ne a1 li tute ,emie"kvan- . cion, sed t.amel1 tra tfd ci vividas ankora,u ion, ,.,
katn lia humoro . plimalheligis; tamen en ci Uo bi\c!ojn/ a1ililt kaj tta . , aHaj :
estas ,nenio ">,' ,<.,'" bildQ,j 'kej"afPF.vi iOR) kio ,eij'a.g,
Tamen, la viditaj bifdoj , kaj 'kirqn"1a " ol' kio' n la ' Ciutgviv . . ' s';'
pastro ne. povas klarigi, velJ'kas. ,Ui .sajnigas . !a . - ,Strange, 1 +
. '" Kj :' kvankam: vi ci, kvankam
vi konas Uon ci, tamen vi nce povas kontrai-'
stari ci Uon, iar visubite . ti.a, kaJ tia rvi
ja estas nun. Kaj vi ne povas vin devigi ' esti
aHa.
; Lapastro ptenis forigil) ]a sviton de .
sia pala frunto. Sanitempe li cirkairigardis kaj
vidis ' l1Ialproksimajn kiujn- li tiel
ofte rigatdadis' de 'la ci-tiea alta pregeJa monto.
Estis vjdblajrbaroj. ' En laarbaroj briletadis
Ia:goj. Diverskoloris verdaj
kampoj. la earmo de
la vojoj e;stis la.plej forta.
La ' pastro vidis kvin
landvojojn; kiuj serpent-
ta etern'a ' poezio ' de Jandvojoj trinkigas kaj
fresigas vin I ' .
Laridvojoj ' -. paradizoj, landvojoj '- tomuoj,
landv.ojoj.-eternaj patrujoj, es tu salutataj, estu
\ . . . '. . '
EI profunda kortuseco; faletante kvazau mal-
sa:mUo; hi. pastro repasis al la pastrodomo. Kiam
li41VenB en la , al li krietante kuris
renkhte du knahetQj, li kisis iliaJh harojn, sed
lia ntieno restis f.remda a] tiu ci afero, kaj la
rigardo de la okuloj vagis
ie . en -nekonata malprok-
simo.
III.
umante malapetis en la IIi duope sidis sur la
malprpksimo, en montetoj verando, la pastro kaj lia
.. kaj arbaroj, preter bienoj edzino. Vesperigis. La .akr-
kaj unuopaj arboj.- Kiel eco de lasunoestis mal-
ra\{ontis lavojo}\ Arikorai . fortiginta, la . de gia
eslis la 'pastra tiel varmego estis degelintaj
kompreninta ilian en molan, karesatJtan var-
Rakontu, migranto, pri . mon, kiu flave orumis la
tiuj steloj, ' kijbrilis al vi arbojn de l'gardeno, la
Sur senfimij vojoj \ . florojn kaj herbojn. La na-
Rakontu pri noktoj, turo dormis en dolca re-
kiu staris vizagonkontrau . vado pri ']a nokto.
al la eterneco, kaj' - Lastatempe vi estas
.kiam maJfermigis al vi ]a tiel stranga! - diris, la
sekretoj de l' vivo kaj vi edzino al la eazo. - Mi
ekvldis ]a sencon de I' tuta voli s jam paroli al
ek'zistado \ vi pri tio . ci, sed neniam
Kiam ]a vivo kvazai mi havis tempon. Vi vivas
malbeno maUevigas , sur ne sulice higine. lurilate
vin, kiam ]a ZQf:go de la via vizago estas
ciutageco minacis sufoki Vi estas nervoza. Kaj ttel
vin, tiam vi foijetis de vi strange vikelkfoje rigardas.
,ciujn .aferojn kaj homojt1,Kelkfoje vi ektimetas, kva-
. vestisvlil 'per cifonoj; 'pte- zai iu estus vin geninta
nis bastonon kaj irissur La slptVldislo. en io. De kio tio ci de-
landvojon. venas?
La ' "Jibereco d l' ekzistado , salutis vin I Vin La ,pastro tiris longan, ion kasantan fumgluton
'akceptis regno', kie ne esths por la nimo. ,Pipo kaj respondis:
kie' .vi mem kreis vianteron ka] mondon. . , - Se mi .mem- tion scius \
,' Tie, enmallumo estasvideblaj.la fenestroj "4a. edzino . sia sincera vivsperto ne kom-
,de 'kastel0. BrHas lafajretQj' vart'ne, promesante. prenis ; 1a ioin tremetantan . vocon de sia edzo
Sed vi preteriras; sla kaj libera, gis kiam vi kaj el'! kategoria zorgemo:
elvenos l arbaton;kiev'i volas ' ai:iskulti, kiel - Dormu plimulte, mangu pii multe I V
falas de la aituhaj arooj. ta foUoj, kvazau temp- mangas multe, sed, saj ne, vi digestas malbone.
', gutoj e,n la . eternecon. . _.' " . Tio ' ci ' -estas malbona. Kaj distrajon . vi devas
,Estu salutataj,.vojoj - riveroj,kiuj,superakvgas' havi: Vi estas tm. pensema. Kial vi pensadas
eiujn ' .' suferojn, ' kiuj esti:)1:gaseiujn dolorojn, .- Uel m1te? Vi ja povus iam ripet.i la pas-
kiuj- .konsolas ciujn malgojojnkaj finaSeiujn predi-kon. Ne valonis difekti la sanon
' niizerojn \ . .' . ' , " . . ' pro la: ofico. Cu' vi volas, ke mi ludu al vi
Klam., la .. ,homo. nenion . li io'niete-? . .
. . iras la landvojon li ricevos cion I "La pastro rigardis la edzinon kaj vidis sin' tia, kia
,Kiam < Ja . homo volas . . per-di . cion, /tiam' li iras si estis.: malg(anda, nigrahara kaj energia, kun
'sur - ;taj:, li' perdos cion I .-; graciaj, evoluig-intaj korpomem'broj. sen: kun patri-
, .' Mi ' . vin; irantan, : Solecap1igl:anto . . Kiel necJ> kaj mas,trumeco en la delikataj vizag-trajtoj.
'. ' ... multo'rr vi ' jam 'enterigis vi nrem, kiel lJ!Jtajn "'Forpreiti ''de *ia la' zorgeman mienon
)igilojn vi jam dis!iiiS', kiel tI1JJI,taj venteg.oj jam la,pastro; fumante la pipon kaj fermet-
en la dolorarbl de v-ja animo;l ,Sed ani la okuJojn anstatai gi meti kurag-n
, \. ...
senpripenson, 'doni a1 si rajdvestojn .kaj vipon; . I::i1 pe'ndantaj regaj gargenoj, .kriadas paradizaj
kaj tiam lasi sin pasi tra ' granda, aHa, , antausentante vespe(on. '" '
, cambro, kun fenestrovitroj kaj mal-. ' utb , eligas .' en ' aeron' mutkolor,aJn',
nova meblro. Alta, ma1grasa leporhundo, kut , orientajn '
maldika ,kapo, sekvas sin, iupase turnigante . la tago. .. .' ,
direktoj d gij 'movoj. Ekstere' sur la stona t ' La rego ajwgas sin . al lakolono, Iia >rigardq
korto de I' kastelo, la servistoj selumascevalojn., La" fortepiano ploras, la fortepiano
De, malproksime, lau . malrektaj ,. vojoj, ,proksim-, migras sur enteriga vojo. Subite gi kyazau
multkolore ornaniltaj gastokkavaliroj, - la frenezu:lo I . . 't,' .
lancojn, al 'kiuj ligite mrtas blankaj f1agetoj, li ' La Liaj okuJoj brt leta:s. ' Li aplai- ,
tenas ' malzorgeme. Bruege oni malfermas la das per l ',' ,', .,)'f
pordegojn de la '. . . . .' Sklavojelkuris. el ,inter la kolonoj . <Jis la tero
- Pri kiu vi pensas ree? .. ,. li kaj revenante
Lapastro ektremetas kaj, ion, dem;; !<alik.ojn . . ,
andas ; , La 'fortepiano provante mo!ecen kaj
- - Vi, sajnas, foje diris keen.vi estas iom' ' delikatecon de tonoj, kvazu estus blovanta\, de
da itala. , ,,/. \ .'. ie ,mola;
La edzino indigne levis slan kapon: . '. nekonafa ven,to.' " " .
- Ne, la sango de nia familia gento es:tas, pura ' .. ', Tiam 19, fortepiano kai1tas, libere kaj
je ciu i mikso.. Niaj gepatrbj jam, en. la. dekkvina ',:):E!- mmkaj pprdbj de la kastel0 :" apefas aeraj
, jarcento"' venis elGermanio kaj ' nun .. dancistirro'j: PapJlie i1i flugeglitas' arttau la
familia trunko r.estis pura, je fr.emda.j influoj . . " La
- Cu gento iam fr.tikaO;kasteJ91\. . LasonoJ P.14u,de : sonas en
kun enbrazuroj en 1a turoj kr akvQfosajo cirkai e)..:,zorg, jam ili koinencas nlalpezan
la monto? ' . . _ " ' " . ,qahan . '.motiV,O,I1, kiu savas de cio, kiu igas la
- Sendube p,osecUs . ..:-. La edzinQ, mal::' ',Ia revoplena, ' la teron
.' , .," \ ',' . florimUl ,kaj la "vivon "kaca . ,
Cu vi iam imagis 'il 'v,i ? . ' ", . La 'luc;Jo La edzino .,igardas,1a
La edzino lev'fas la fondajn sultr!>Jnj .. edzon: .' :', '. - " " !", /
- Kial? Hajme ni hvismalnovajn .bildojn, : Cu tio ci-pJacis ,al vi? ' '
sur ilL mi vid{g Imago . . . Strange.vr parolas. pastro ddetas pro Jil' revoj. "
Mi timas. Kil koncerna,s vin 1a, 'kasteloj ? .. : :,: :-:',.i:...:. ,' Hel ,:beJajbi1doj.l , '.
La pastro sdas,ke Ji 'estas ' kari1p<!-r!no, ' CiiiIp " ..:... Kraj 'Qilnoj? '. ' , '" '
de'fefldis sian genton .antau si,a ageina \' ,- ;Via Judp.;. . ';" ClU sono v;ekas '., en plibildon,
edzino, sed . hodlati ' Ji estas pensem'a kaj dem- " Rc l , plej malbqrla ha.rmon.ikludo. .. ,'. '
andas . Iace:> . . la dzino rigard,as 1a edzon. "
- Vi promesis tdi? . " "' ,- De lciu., vi; parolas tiel,' strange t Kiu
Ili kaj en ta , La vi
La salono estas pro la sitingof ln;)'mparas 'gin kun harmoniko I Mi ludastute ne
kajfagoj, kr.eskarttaj la fenestro, tek.nikon JQi havas. Ki$lm . mi
jam es tas sbirinta.' . ' .' , lernis, ni ankorai J!stis ricaj kal min instru.sla
La sinjotino eklumigas iJl itrnipon, metas plej fama artisto-. , '
sur ]a fortepianon l , notojn. La Ree Je.veto d,e, la slntroj, ,',
pastro lasofon, sin por l'iam .si komencis Orieg. ': .: _ .
ombron jetas sur 'liatl , . Tie, llla1proksime, estus
la lampsirmilo. La muroj estas kovrilajper 'romp;.. ', Estas a(dbla ludo: de miUijuboj/
eblaj, milde malheletaj rememoreJ. '." " Menclu" ... Aterdu .. \. .' ;' ./: . .' "
, - Unue Chopin, - diras 'hi , 'edzinoi :. C brHetis en lagunoj, en ,\a
,La pastro ne movs ,_ , m.alhelo ,kepoj', kaj U1ah ,
Sonas la preludo. La pastro1dinigasantai l?in. I !klata "brilo. : ""
pasis sur ' la terason. . . Voet:l] .. .. Vocoj.. ' .. ' ." :"'. "
li estas, pen'sema, ' , . .... ..' IQl1gaj '
La fortepiano pasas :sercante, .perdante ,;:< . ':' .1 '..
la sonoj tremetas pro interna dubemo, sopirante Nigraj senforte .kaj pe-ze; ertl;J.
pri io ,nekonata. ' . . ,i., ";. kunpremita .
EnmaJproksimo fluas granda dve'ro .er d'czerta \ . disptitantaj \roPltjj. 'de .pastro. ", .1."
ebenajo en'.malalte kusantan valon. ' .. Kaj 'sur la d'e .monah,'::"
Vico. da kameloj venas en la direkto de la. 5ab,!,' jnoj kaj paJaj, ,$ek'sj. ' )ipoj .
lomontetoj. .' , '..,;.'". estas malfermitaj pro Ja pi"OMda spirado. " . '
La suno' ests subii'anta. . ; Aidu . ,Aqdu . / .':., .. " .' .,,, " " F ,\,;'
Ombroj rampas e1:nekonataj ' varmE:ga'j dezertoj ; d !:sta&i aMata dit ;fitiioj:
al' 1a urbo. .' " '" '" Subite; UFag.ane preterrapi,degas amaso
80
J.
antoj. La naztruoj , de la eevaloj ' estas large
malfermitaj. kaj la okijloj de la nigroharuioj
jetas fulmojn.
eblaj vesp'ereieloj. Tu ne estis tiu suno, kiu de
naskigo gis la morto bri1is kiel simbolo de
klateco, je kies nomo oni laboris, kredis kaj es-
peris - pri vivo, morto, eterneco.
Turnovento . .. .
Kaj strange I Silenta profundo kovras cion. Tu ci venis, por anstataii dum mal-
. Susijroj kuras el eterno al
eterno en la pense ma aero :
Malanta-it la kun
apenait aitdebla zumeto falas '
flavaj foHoj ..
Oni atendas ion ...
l)amkomencigas la sono.
Tiu ci sono,kiulevigas eLneme-
zurebla profundajo, Jevigante,
mallevigante, sonante. Meze de
I' abismo sur kalkstonoj
kreskas nigraj muskoj, etend-
tgante supren al lumo.
. Vidigas malgojaj lipoj de iu.
lu etendas la palan vizagon.
La okuloj estas lace fermitaj.
Ion flustras la lipoj ...
Ree interrompigis la ludo.
La pastro levigis, pasis al
la edzino.
, Enociita, li kisis sian man on,
sed aj li estis, kvazait li estus
malproksime de tie ci, kaj
kvazait ti ne estus aitskultinta
la muzikon, sed .leginta forge-
sitajn, malnovajn pagojn de
nekonata poeto, ie, en sunluma
turocambro de griza kastelo.
lY.
Ci-somere venis senpluveco.
Kiel kadavroj 'Staris la her-
boj kaj arpoj, kaj io fremda,
nekonata estis ,en ilia pozo.
Kvazai turmentitaj okuloj
estusrigardintaj de arbobrancoj '
kaj de klinigintaj suproj de
herboj; iaj demandantaj okuloj,
pletiaj je miro kaj nekompre-
nemo. La tutanaturo sangigis. La '
tuta mondo farigis alia; ia
fremda sopirado plenigis gin,
ia nevidebla, sed divenebla
pO,tenco pasadis StU
. la tero.
, Kiu ' giestis" kie gi estis? I
Se oni rigardis la sunon,
,kiu, persekutate de furioj, ti-
rneme, ' dvigite fomentis la
mondon, se oniesploris .gian
iron, gian n'eordinaran vizagon,
gian timjgintan, malheligintan
okulon; . .
Tiu ne estis . Hu suno, kiu
. _. '. . longa tempo Hun alian, por
"MIllIlIIlIlIll IlIlIlIl IlIlIllIlIlIllIlIllIlUll lllllllllllllllUlllllllllllllllllllllllllllllllllb pereigi ta-kredon je cio, kio
estas ordinara kaj kara, por
:==_1 ankorau aHa
,Comme i/ pleut sur la vi/le . . kaj aHa tero, ekzistas ankorait
PAULVERLAINE .
. miloj da sunoj krom la ordi-
- Pluvas en la stratoj, ' - nara - kaj la tera menso
!. - i
;; Cle nura griz' I ;; estas la vero, kaj senerareco!
I I
- _ divenas I ...
Tiu ci torento: Kiam dum seka sange-f1ava
!;= _ :1=_
preme la angor' . . . sekiginta landvojo antau la
I VE::: I::: I
= Je en la malproksimo, ;;
tra krepuska la mal hel', konata sono, kiun neniam
ploras la akordoj dolcaj antaie . la orel oj estis kapt-
de vlo.\oncel'. - intaj. Kvazait sekajn rabotajojn
Estas kanto sen paroJoj oni estus foIiuminta enlasuproj
de Felikso Mendelssohn: de I' arboj, kvazafi senharaj
plendezire amsopire flavetvertajastronomoj degriza,
I La I
:==_!===;
kaj pri la knabino !cara . La blua lumo de I' noktlampo
, morta rememor' . . . igis lian vizagon nigrete-griza,
. DJca estas la revado en gi la okulkavernoj vidigi s
' en krepuska la mal{tel" kvazai tomboj.
,. _1 dum 8<'00' 1_
levigAadis kaJ' maJl evigAadis. En

ciam s.uper la tera tero I Tii.t ne estis tu
.klu ciam, vigle vekis la homojn . matene
kaj en mistikaj fabeJoj !ldiajis' dum nekomput-
la infancambro sub la blankaj
Iitotukoj, en rozkolora lumo, kiu delikate bri1etis
1a pordofendo, rjpozis du malgrandaj knaboj.
'. La spirado de la dormantaj homoj meze de
-81
.
ta' senpluvtempa impresis' eiam 1a' pastran ; ,Ciuj homoj ' es'tas io' alia,r- ol 'tio, ldo' ili ', estas '
kvazau ia, fremda' trinkajo, p'er 'nekonataj ' humoroj . lau nia vfdpunkto,-, ciur objaktoj,
Li sciis; ke ekstere la naturo baraktas en ciujstonj kaj. arboj. Kio 'klarigos, al , mi ilian
terura ma]sano, ' ke' la tuta -mond estas devoj;.. veran esencon" - kruj kaj killj Hi ,estas, kajkial
igita al ia 'abismo - kaj ci Huj tie ci, cr tiuj ili ekzistas. , : ' ...
malfortuloj, trankvile dormas sur ]a bordo de ' 'Kiel malmultaj pensas ' pri tiu ,cistranga dem-
)' ,abismo. , ' - ando I . . ' .
Abismo ... Surdorse, apogante sin a] la manoj, , La: paso sidigis' sui' . la "benkon apud la mal-
la pastro ekmeditis n la pensema trembrilado ' juna tilio. Liaj pensoj igisp1i 'kvietaj, ]a grandaj
de la kvietafajro. ' ' do]orai1taj vundoj 'en ' Iaanimo
Abismo . .. Ekzistas ' ia bismo . .. kzistas . ia Jes ' ... Subite vi sanggii1ta. Vi vivis
nekonata' Jando ie en . la ' senfunda profundajo; trankvile gis la stra'n,ga samero. Eblevi. jam
aft en senfina altajo, ' au en vi mem. r partis en 'Ia animo germojn de neordinaraj kon-
Kio estas la 'abismo . .. kio estas la nekonata jektoj, sed gis nun la ciutageco estis ' pH' forta.
lando?' ... ' ,Cu teftira ' kajabomena, aft kapturne -' Kaj nun, nun antaft nelonge .:.... , ki'am tio ci oka-
poezia kaj bela? 10 tirtlS la abismon ien, kva- zis? - io en vi estas krevilita, dissirita estas
zal1 ' malbeno, kvazau ,juro, ' kaj . irante sur la ' ) ,eu .vi, kaj 'por vi estas
sklavverga vojo ' de tiuci Juro, al . la koro est.a's ,pago 'en iu granda libro. ' '
tiel terure kaj dolce, kvazal gi efektive, alprok- " Kiu PQvas klarigi la ,sekretojn de la homa
simigus al nekonata prafundega]o, kie - ne animo, kiu maIfermos al vi tion, kio okazis en
estas sci,eble - :cu atendas et'erna pereo, 'au vi' mem 7'1 . '
eterna Jelico. " Ne, vin mem vi rieiiam povos kompreni I
Mallat1te, kie] ciam; kiam la edzin,o kaj , la . Malfiea laboristo 'eliras antai sian
infanoj la, pastro ellitigis. la demando domon. Li rigardas' la eielon, en kies profurtd-
turmentis lin li dezlris pensi en soleco, por ajoj malaperis ]a suno, kaj kiu ,mlfermigas
trovi respondon. '. A ,'kvazal1, tombo: kial li revenas eo la cambron
Singardeme, kiel sekreta spiona1to, li vestis sin, kun ' malgoja, nek]arigebla ' humoro, . kaj kial ' li
malfermis la pordon kaj pasis en la gardenon. rle povas dOJ:migi ' dum la malfrua vespero?,
, La pastro ne kredis je Pio tieJ, kiel oni ,kredas De kie venasvij pensoj, ,de kio komencigi
en la pregejaj Jibroj, 'sed li kre'dis je ia 'nekon..: viaj eks,terordinaraj kiam malfermigis por
ata, nevidebla , potenco, je ia fato, gvidanta la , vi la nekonata lan do ? Vi ne scias ci tI on. Eb]e
eternon kaj al tio ei li ciam pregis, lal1la biblio ankal1 vi, iam vespere vidis ion en la
nomante gin Sinjoro. ' ' vespera eielo. kaj pro tio arikal1' en 'v,ia anii'no
Pasante lai la piedvojeto obtuze sonanta pr.-Q restis neforigebla postsigno. '
la ,sekeco, ', i,nter ']a, pomarboj,kies
sensukaj brancoj jeti s nigrajn, dissiritajn "Strek- Eble iam nokte., dum ,ekvekigq, malferrpigis
ojn sur la teron flavan pro la lunlumo, la pastm ar vi ,io, klo enpremis en v
iiln
internan mondon
pregjs ' en si mem. Tio estis lia kutimo: pens.,. sian ko'loron kaj ' sigelon, kaj kio ' nun marsigas
ante prezen.ti lil dubojn al la S'joro tiel, kiel li , vin en la vivon lal1novaj vojoj, tiel surprizaj
estis lerninta tion ei lal1 la . kaj fremdaj por' vi. '
Parolu .al mi, Sinjoro, pri mimem I - Eble vin ' aliigis nur ,zmado ' de arbo, nur
la pastro -,kiu mi estas, de- ki:e mi venas1caj . fleksigo 'de branco, nu,! :flugado de nJlbo, nur
kien mi iraS? I Mi ne scias tion ,- kaj tio ,estas horpa ri"gardQ,en kiuj estas ' mondoj. l' ' .. ' JO.
piej strngal . - tio 'estas terura por mi kaj tio Kiel sangigis ' ViR aniino, kit:!1 ' oni' a1iigisgin
igas mian' kapon turnigan
ta
! .. - oni rakontu: al vi . tii> I -. .
Kiumi eSJas? I , ' Neniu povas kompretii kaj ,vjd, , kio kazas
Mi diras al mi mem: vi ,estas homo I , Sed en homo, n.eniu povas .klarigi kal interpr.etila
tio klarigas almi, Se nur hor1o ' movi'gadon de . liaanimo.Tio estasio aHa; ol
- nur besto - kial do, ho Sinjoro. fia, kion ni . kredasj komprenas kaj r,ekonas,
mia apjmo' dotoras, en ' neklarigel:Ua kaj , Kun ia trankviligo 1a p.astro de la .
sopiro en div.enoj, kiuj esfas .. ekster !a ' esti'S .
kie vi lokinta min; Kial mi., ne nur mangas, h ;kaJ h al la . . LI
kial tni ne nur. trinkas kaj ne vivas nur por.-tio, ; ne k?ntrau.batal:ls .. mem ,tton; .kw tur:_
kial . mi l1ensas, Sinjqro, .vidas Jandvoj.ojn' -kaj .. }in;,. la ,
bUdojr, kiu ne origing de tie ci, kie ',mi m.ov:.,. '; ,glO,:
igas lai I,egoj .' .. ' , ,n.tln lruS .. - VIV?n,< en' :;-lon
'. Ne , la ,hemo estas io aliaol , nur hoinol II ne !)CllS. S,ed CHm, klon pos- '
I,a
l
hlmanbn. a1 tulis; la 'Li ,estis La vundo doloru
la cielQ ' ' ., - <bel ho Cl estl. , : .. ; ' .
HOl1Jo , estas io aHa. ol', .nur ]a .videble Li iris , tra' la, gafdeno Sur la latidvojon,
pieda: besto, khl ,- mangas, .irinkas Jra& )a' kiu kondlds . de.,..1a
]a1?orojn. n la:malpwksimo. ;",:' ".,
,82
sUentanta ' O'Okto,
D91oru. ' eo
Suferu. .
\
j
en, radiaJ1ta jen' iJi 'kvazab 'minads p'et '
per morto, per ekstermo.
Subiteek]evigis la okuloj, ka,po,
ek]evigis laflava grandegulQ, levigis,gis ]a nuboj,
ley,igis" gis' la cie]o, disvastigis super Ia: teJ:o kaj
k4tisl , o" ' , "
La tem sonis Qbtuze sub lapiedoj la
brun,a'-- giganto; tondris la .kampoj;
vilagpj, . ;1a ,cieloj, kaj la . steloj disigis,
dispecigi,s, ornmajoj ' de kristnaskarbo.
La grandegulo kuris en la direkto de la pastro '
kaj -, ja-m etendigis trans ]akampojn. lia
mano," por kapti la hc;>mon - cu vocetante
t
cu
pereiggte ? I , ' '..., ,
teruro e)c:kriis]a pastro kaj ,
ekkliris al la pastrobieno., .
;XinJe J pusmalfermis la pordon, kaj poste lia
m;Jno dufoje turnis la sl osil on. ' '
, V. '
La pastro staris en la katedro, rakontante,
parabolon pri spo, kiu pereos, se. la sipanoj ne
hvas firman ' kredon. , '
Kaj5ubite; ; parolante ordinarajn vortojri pri
ordinaraj . aferoj, en la spirito de la, pastro levgis.
ia variajo de l' aferoj, estigita de unuopaj bildoj
de:ordirtaraj vortoj.
le, ce; maro estas kastelo, ie, ce malrapde
oriqanta-, granda, maljuna mai'o estas kastelo de
la regof de falinoj. .'
. Sur la alta bordo levigas alla eterne verda cielo'
la ,bluaj muroj' de la 'kastelo,la blankaj dentharaj
turoj . etendigas supren" kvazali la juvelaj kron:oj
deregoj. ; ,
La kastelo de antikva, krepuska kaj nekonata'
tempo dormas en trankviJo kaj silento sur ,Ia
ber40 .de antikva, kr-epuska'" forgesita , arkaika
mato. Plalidante la ma-ldiligentaj , blanksupiaj
ondoj diserigas kontrali gia 'malhelgriza
stuparo kaj maJtapide, kun gravj, respektindaj
pensoj lil , nigra:j ciprsoj, movas siajnsuprojri, '
antali la 1eraso el brunstreka marmoro detruiginta
pio la tempo.' " , '
For de lamaro al la ,interna lando konduk'as
maldebsaj boskoj da arbojkun blat;lkaj griz-
makulaj "trunkoj" , kies , folioj estas helverdaj,
kv.az,(i'viv.aj estajoj. '.
,Laver..da ebenajo" kovrm' de arboj klin mult-
k@loraj trunkoj, la verda senmova cielo, la mal-
helverdeta" maro ' bavanta kolorQn de mahova
vitr- 'taj la bl:uvetda lcastelo eS.tas lumigataj de
la' suno, kiu' enmiksasen Uun ci verdan naturon
orlolran,flavan , . , .
Sednek sur hi tero, nek oSUf la maro estas
videbJa ]a' suno I 1 ....
ba rota mndo estas plena je" snlumo, -: kaj
tal,llen ...:. . ,sur ]a. verda senmova cielo fOl'estas
la " nerva -okuio de ta ' suno-; boriionto
horizonto. ne ,. estasvidebla la ,tera suno, ' ,:aj
tamen la mondoestas saturita per luJno.
Tio estas Jasenviva, en lumo rigidiginta teto,
en tiuleL bela mondo ,ne ehlstas mb'vado, tli{ ci
sa
beta de vizoj ' estas ' bi!do
de ',etemQl, " netuita, t kaj nesa1Crilegiita:
pentrajo de dioj. ;
Kaj :rideto' de' 1J1iro, ekaperas kaj tfen, kaj tiamsubite kunjetigis, kvazat'1 eri
mj ridetigas la muskoloJn per in- pasia ' kolerparoksismo, - dentgrince atakante
kuba tiro grlmaco de ' Hmo. " , unu Ja aHan.
,ridetas en, apatia nekompreno, Kaj la aeron, pro ' varmego, traigis
k,aj I!. nomoj .,prq, timomagnetokrmigas Ja"kap- ave.rta maivarmeto,kvazai mano 0de ,
. o.jn kun,\ardanta''!flustro de ,terureco: ; transmonUo. ' '. "
, Hoh r Hihi I Haha I Tio estis ventego, tio !estis uragano, tio estis
. , - Kara kotQunumo I - di.ras la pastro, kva- malfermo de firmamentoj. .
:ii tra.,.dermo lia voco . . " Gbtuzatondrobruo 'ai1iiigis de' malproksime, .
' , Tiam '; li. ekvic1ifs ' la ridantan komunumon, . la . de 'mafantai Ia arbaro, al
sensencaj'n tiusojh 'l'ikankon- en .Ja duono de la cielo, kaj poste:
vulsio}, lljajn maskojn, 'kittj estas malfermitaj forsonis ie en marco.
kvazai terura lioro, " ..0 ' Arikorai1 unufoje' la cielo tremegis en kbnvul-
'. '! Li Jdremets; lian vi,zagon tralcuras bruliganta, sio; dissirigis kaj kunjetigis.
" cton ekstermantadecido. AnJcoraifojon ... ankorauJojon .. ,
r li kvazau eo rapida LI.l tero senteble.
kvazai1, rkon!iiJdemando . al ie. Granda mal- Subite oni disquigis la nubojn per longa,:
siraClas"1iajn membrojt1. ' ' zigzaga streko, ' kies ekstremoj malsup-
. Tiam' li . ekkaptas' l ', baskojn de la mantelo renigis kiel serpentu'mantaj fajraj serpentoj. ,
kaj kurrapidas malsupren .. hlll Ja stuparo . de Eksonis trura tondrego. ' , , .
katedra .. .; , , 'kolonoj sur 'kiuj staras la tero '
, Meze, de prdiko hl. :)'astro pecoj da antau la piedojn de la
ejon, trapasas ]a . komunumon pro sankta Di9 kaj kun . kraketanta bruo
' miro karma]peras en la korto. ' ., polvigis. ' " . . .
" iras .Ia pastro lau la landvojo, k;tj ]a Kaj subite la, neimageble grand ega kolero de
kmunutno, elkuri"ta el ' la pregejo, jenovo pIu havis finon. '
lin. . , . ,
Laii la landvojo kondukanta ' en La Sinjoro la cielon per fajrovipoj .
arbaron, malanfau Ja pastrobieno, Ia pastro iras ekbrUantaj unu post -aHa, batadis p.er nevidebla"
el), nigra ' kun nigra bireto 'SUf' la '
portas lin la rapida pasado. Tiam -ho kia felico, kia, per ]ngo neklar-:.
Pli' malproksimen . : . pii '. . . jge'bla ,dolceco I --.: subite minuto da sankta
La cielo dum monatoj, 'turment!ta en kvieto vebis super ')a teron tremantan en plor-
sHento, subite konvulsi'oj, kaj, kvazau unua puriga spiro de
, . . pardono, inalvarmeta; de1ikata, sonetanta, pro
, Freneza ventbloyo de supre., mabeko mola venteto venis de l' malproksimaJ" ,
Ciudirekta ventego vems .tra la tero.
La arbojn .aJterigis, levis, kaj tlam jetadis eternoj ..
'ilin kvazall paj/erojn tien ci kaj tien, tieJ,k iJj En la' velurkoloraj strio) de densa griza pluvo,
'tc:riegis pro dol pro. LagudrokoJora, cielo Uujn oni, tiris de Ja la teTO kvaz;tll,
pec: Kvazau' aroj .da.nekomputebJj kordojn d,e muzikilo, malantau la heJgriza mal-
birdoj, arbfolioj fhgisen 1a aero. Aften; pii alten, dikkolona :muro, en, la krepuska sino de la mal- .
al ,Ia pregeja turo, .. polvoko- . proksi.ma arbaro, ma]aperis ]a pastro, vestita
lonoj,' . kvzau ' gra.ndeguloj' en freneza kajnigra biret,o. '
tien ciEI la" estona: Nikolai Tohvrl
En s(mpla cambro subtegmenta
. mi staras ofte ' ce luUI' . ' :,
." Sur vjnd9J luda.s 1um' .
; ,kun flirt' , de I' pala bdI' .' ..
Patrino', pala, mi
ke timotremas via
car tempo psos
Ja' .filo por demandi ,vin ...
kaj vira,kontos,' ke "clelQ
donacis vin sen patra nom' .. "
. ,
KANTO.
.
. Pluva seneese' la -vetel'.
KaAas lacelojn neblo senlin;,
Koro doloras, ariim'.
. . .,'.
lio, ke Olin fjne do isa, .
, Vento la nubojn I
, El la eltona ; Helmi Drtltn .
, ,
LA B: ALA .
Palas la lun', pro
mpnstre ee, I'kampo
Nlgras te voj' .: '
Apud pordego biena "
plendas' sen, ees' hunda boj'.
vivQpordo, ,
. skias lad'netkampo morto.
'Palas ia 'Un" pro'
., artento. _ .
Nigras ,arbombro ee I' vjl, ,
en :nia koip - ' tur-mento. .
' Plendassen ees' 'hunda
' !Jam"fermieis ' vivpprdo;' "
, '!fkjas lad mo,rto.
,malgoj!,
eie teruro ' ,
Nigras arbombro ee voj'.
Kial do
, Plendas.sen :eeg'. hundaboj'. ,
, vivpordo, '
skias lai1 ne'tkampo , '
""(i
J U'N AJ ,P I ,S T OJ :
. .. t ," '
La martelj niajriJutu, : ,
forti>fajro brue tu,au I.
" , '. karbon Autu, , ,
, ,flam' tin glutu, "
hej, blovllon
.flamon, flamon vl incitu 1
I La niaj
lortpfajro "
13rulos: kree, '. , ' " .
senpere.e '"" 1;
la .
Ja espero, la aap.ro. '
'. ;' 0':. t"
La marteloj nmj 'mutuy
brue rutuJ .
'"

jen':erdkolorU jam"
I'
; ellrme tl floras ,
, ' ltun dole-aroD}'..
jen,.verdkQlora,s
. f"
, A.. , D E H E ,a z '
'1' !
a mflvigle
elJ ' la;,bak-
fornode 1a Julia suno. kl,opodis,
kiel post
< , pr ', gin kiam la
.!t'am:oj- tesfas ,kaj J grandeg. " '
, ' : difekto < d:e. la devi-
, gis la .il-i per malpli granda, ra-
",pideco . . ,' ': :,' ' , , '" . , .' , "
, <' Sed t' e'stis duonmortj. Multaj
iris Constanta-n? la vflgonfakoj esUs. ple-
oaj 'kaj, la ' koddoroj tiel plel1aj, 1,ce la cir-
kula do ',estis 'neebla: " , " , ..
I' Mallorigan tempon la, :vagonaro iris per la kutima
' rapideco, fresiga,"bJovo eniris tra fa ' mil1fermitaj
sed nun pro ti4 "difekto"' la varmo de
:Sur la fajraj cind<:>f tra, ciu fertdo
":de ,o tute fari: iom da
,traJ>lovo/ Maljuna virinoprbtestis,kiam oni .yolis
lil', aer,on de 'la ,kupeo, ,g\S' kia,m, fine si
cesi& dJskuti 'kaj ' k;onteQtiAi,s per la levo, )a
' fenestrp" kiam oni malfermis la pordon, " per
la fermo de la P9rdoj kim oni mallevis la
fenstron. ' ,
" En lil' koridoro".sinjoroventumis sin per pajla
eapelo. ;Kelkaj impertineritaj il1fattoj, maJpllraj
de cokofado, ir.adis ' tra la maso' por pasi ' de
un' kupeo ,at malpuri'gante' la fremdajn ,
' vestojn :pereofcolado. ,Tedite, oficiro kriegis al
Hi:' "Trankviligu, ini eljtbs vin el fv'ago-
naro I" - Lac minaco efikis por kva'onboro, '
lposteunu' el ili, volarite traid. ion flustris
.al la patrina kaj , la , patrino, ,fian
, Un<trala aroaso
, non, ke Aa -knabo bezonas ien iri. "
, Ce la lel1estro, Vasile Bucsan
3
babiladis 'kun '
la doktoro de f>anloko -TekirgHio!/ , Dika, '
kun Ja postuk ligitasur Ja' Kolo, 'Bdan
3
bonhumora bomp ,post mango, kieoni
trinkis. IIi ' la banloko, pri la
la hoteJojt " kiain" jen' eniras lakon-
"duktoro' por peti la Ja venonta stado.
La konduktoa:o 'Sajnistr,e -honesta homo, set-
, , 'cante iun, , kun kiu li povusrbabiJ.j; , '
, -- Kiri"Ji ariikio;l- Bqcsan.
, .- 'En ,FetdtL ' La biJetojn por,FeteStil
? ' ' ' ;' ' ',,' - '
, ' -:- jelfFetStl! ja bone iradas!-
',,;KaJ Sudan komencas ridi. ' , \,'," .
:..... Bone, mal.bne, kion fari? , Ni
du' horoln, . tiu .msinaco ' estas ku]pa. ' ,
. -:- l5iQI onL l gas:lin, ,arniko? - ' enmik-
',.,;MS 1 , c" " "
, ""'6' a 'UoJUor., . .f '" 1,< ';"""
, - Onillarolas' p'ri 'iango:' ert FeteSti. Oni jam
, telefonis. ',,' , i _ "r<', - -
, -:- :00 bone: , ,ke oni ' tin ; sangos" diris
, , 11Qmp Anghelescu.
.. Culi ankorau staciestro fetesti? '
La konduktoro maJfermegis la okulojn:
- , Anghelescu ?,", Neniam. ia Anghelescu .estis
staciestro 'eo 1 t
Ne, diru, mi ja
.Angheles,Cu el feteSti. - Kaj li klarigis ion"per
.al la doktoro, kiu ne Jcomprenis la
de
i
,1a , ' :
, --:"7 Ne ,estas, semidiras". Cu mi' ne
pasas tie Tie Ci sinjpro
jonescu estas staciestro, Andreo jonescu.
- Vipravas, tiel estas r Mi konfuzis lin per
,alia.. . ".
.:.-. Andreo jonescu, homo aIta, bruneta.
,Sjnjoro jonesc.u estas maUonga"
- Mi knas lin; mi konas lin? Tiel Waspek-
tas I Mi rememoras Andreon jonescu. ' ,
signante al lli d9ktoro, ke li tute ne konas
li dairigis la
::....:.. Kie] li fartas? Cu li edzigis? Mi kOl!a,s
linkiel vivkapablan, junulon. ,
..- Oho, li estas edziginta antaii ' 20 jaroj I
lLi 'havas irtfanojn, knabonJcaj knabirto,n.
Margareton li edzinigas kun
'nanto el Cernavoda. Kaj lia knabo jus finis Ja '
liceon. .
, ,-=. Cu vere? f:.i Li de-
vas ,esti tre kontenta'l
Certe I AJvenis ankai lia bopatrino. Mal-
felica vidno, nun, dum la maljuneco ' okazis 'alsi
'rtt'lfi,mco ISia piedo rompigis kaj si iradas kun
bastono, car si latna. Kion fari? Versajne dum
la maljunec,o la osto kaj ne pIu sani-
gas. Sed malgra1 sia stato, dum la tufa tago si
ordigas en "' Ia ' cambro kaj en 1a korto cion. '
Car la bopatrino ne pIu interesis lin, li sangis
la temonde I' diskuto.
- Sedkiel nomlgas la knabo? ' ,
r ...-;;i: ' 1ocjol ' Li malsanis: havanteskar1atinon';
li Li ankorair estas , nialgrasa, oni lin
irigis Constanta-n. ,Li voJas ' fadgi ingeniero. Li
satas la kalkuIQjn; , " :""
'-:- La biletojn sinjorj, kiu eliros eo Fetesti,,?
-;. 'L konduktoro gJitas .tra Ja.vojagantaro,
kaj malproksimigas. ' Ourne Ja dok,toro de man-
das BUcSanon':"" .'
- Oiru, aJ mi. cu vi konas ai' rte Ja stacie-
stron en PeteSti ?
- En mia vivo mi neniam vidis lin.
;- Do tiam? '"
, Mi babihidis por ne enui tie ci. Cu vi ne
rimarJ,ds <li.an Li finis la pa- ,
ro]on, kiam la konduktoro tevenis, kvazai li
estus ' forgesinta ion. , .
Mi {rgesis dTi-: ama'Sp nun estas, ce Ja
.sjnjoro AJvenis lia} kuzioj ,por beJpi
en la kudrado, 'kaj Ja ' tian.co, ktu . hayas
libertempon ...
Li ne poyis finparoli, car; longa fajfo arioncis
l eniron en la .. La.yagoriaro rapide inls,
halt!ls sur.1a unua 11nio, la perono: , > .
. Seiante, k "pro ' la masirisango , okazos "ma;..
fruigo, lavojagantoj' eJiris 'por acetiian mangajon.
Tra .Ia amaso, .ll staeitstro, Andreo joneseu,
kuradis por sangi la masin.on. Post tri-kvarn-'
hora baltado, dm kiu tempo . ,Suesan hj .la,
doktora interesigeqte sekvis "1in,la staciestro or-
donis 1a preparojn por la 'ekiro . . , . Estis
kelkaj ' minutoj la ekir kaj -Andreo joneseu' .
rigardis la vagoitaron ekirontn, kiel 'amema
' patro la infanon: --;-' Subite Buesan .
klinas sin eksteren kaj ekkrias: I
- Andreo I .
-jest
Kaj la staciestro ,Ievis J!l ravte, ..
'li trovas konaton. ' . . .
- Andreo I Krel vi fartas, Andreo?
'. ' ....... Bone I Kievi estas ?Kiu triin' v:okas?
Li bone vidis, ke Suesan vokls lin, sed
konanfe H'1,di kredis,ke esU s .nur sajno. .;.'
, .,... Tie ci I Tie i ICe la fenestro t Do kiel -vi
. frtas? ' , ,. . .' ';
- Bonesinjoro, sed kiu. vi estas?
- Cu vi ne ,pIu konas min? Ho ve I <rian
stlton 'vi atingis? 1,
Andreo la okulojn por '
rek oni . Jin', :sed ' 'vane. ' Tiam ti pensis, ke . ']a
,sinjoro ' ce Jafenestro ebJe, konfuzis lin kun alia
kaj gentile ridetante ILtufl;tas sinal li:
- Sinjoro, vi eraras. Eble lia Andreo estas,
kiun vl konas? Mi tute ne konas vin I .
- Ho ve, Andreo, junulo I Cu vi ne 'reKonas
"' .
kaLen laoiat.en?lumo; kiu" disigas lian ,tastan
esperon, 'Ii vQcon,kitt .mallaite flustradas
de malproksime: .,' '" " ,-
junulo, vi stultigis, vl stultigis t
, ,.EUa rumana! S. P. '
A. de Herz, emitienta .rumana, en
1887 . .en, Bukuresto. '
, ' Elliaj teattiJoj . ni"povas citi .Paianjenul" (Laaraneo)
sukcese ludita sur ta scenejo. del' bukuresfa Nacia Teatro.
La :ptej nove Juditaj c.estaa (Perleto ) kajCuce-
rltorul- . (La ,konkiranto) ,dfsm'"lopga " teqtpoprezentita en
Balda/1 de la sama ai1toro :"Omuj
.

i,amSi konvinkigis, 'ke li tteniam aJen-
las;giajn nigrajn brilantajo okulojo,
. :Dek, siajq. marmorajn,. kvazat1 de artisto
brako]o,si
','. foje ' haltigis lio de du
bruantaj stra.toj: kaj alparolis:
, -.:... Pala, homo, via korpoestas malgrasa" viaj
okJllojbrulas ' kaj la vestoj sur vi estascifo-
nital... Mi amas. \tio; kiel mian vivoo, kUoprenu
mii1"" -en 'liao logejon - servistioo via mi" estos.
'Bela inflno .-,- li ekturnis sianbrulan rig-
ai-doJ al si -- tro aHa es tas mia logejo por vi .. .
Turnigos via kape kaj ekdoloros la piedetoj ... .
Kion, m' fars :kun vi en la supro? .
. ',,-:- Pala homo; ' ec se via. logejo estos sub la
fluboh mi sekvi.. . Kaj se ekd,loros
la piedoj, mi iros sur la mi ,volas vivi
kun vi en la supro. .
- - Bela iofano, malgranda estas mia cambro,
kajmalordo rega.s eo gi ... Mi 'o havas tie ple-
nari cielonsed ttalmulte da pana. " Ne . peoe-
, la bruado de la lafumulto
, de la marcaodado;' kaj la homoj de
malsupre . kiel pigmeoj, kaj hL domoj, kiel malli-
berejoj. . '
- ' Pala ho-ma, mi volas, vivi kun vi .eo la
stipro; ec se ti. kostus mian' vivoo '. .
tio la ,p,alulo kun la brtUan ...
taj:okuloj- : \: . " .
Se via deziro estas tiel graoda kaj forta,
mi perme sas al Jekvi , ',. '" .
, Cir-kalle vjdigjs nur tegme:otojde malsuj)l'e kaj
cielo. de supre .-:'" tutaj;peao.j ; de
. kiel kurtejlol,: kaj pnt4nalproksime,testjs
seillina'jo. ba ;p,la herno ' sidadis . ce. ,Ia 'Aablo,
.1a ,pluDQD ioter la fingrj, la kapon apogis
,sur la maoo!1 kaj ' liaj okulojbr-llUs ... Kaj .si.la
belulino, la sqferantino, staris malproksime kaj
obtis, Han : plet ;b;:lgatelan ,.ekgezir,on" ." ateotis
""pjeJmalgdi1.dan. . ekmovoy.. SL,
kaj, kisis Uajo otuJojJl; kaj li
cUlm , sidadi,s ' kaj' skribadis. La skribitajon
P9.rti inter-
.;:- ,.
de (La neAh:omo)." Sinjoro Herz estas la plej
lerhi ef la nunaj rumanaj ai1toroj de ko:nedioj. Kun humor-
plena satiro li kreis ' tipojn, en kiuj li akre atakas . la
model'tlajn. senmoralajn kutimojn. '
. loter hllj' skizoj plej bone .sukcesis: "Seful gat:el" (La
stacie,stn, .. Petd,eaua" kurteno).
aiidienco): k. ,a. karaktertza de :liaj
la simpla -ritaniero; per li kreas kajredonas 'Ia divers-
ajn Jtomajn tipojn. Unu elliaj poem'j .. Ravaa de nunta"
(Leiero je estas kaj
romanco. ' . ' " .
Sinjoro A. de Herzesias la hteratura gvidanto de fur-
nal0 Dfmineata (La. mateno) kaj redaktanto de la semajna
re'Vuo 'Adevtrul Literar (La vero literatura) en kies kolo:no i
tradukajjel la es.p, literaturo. ' .
,Ho ,. Q. Bugar;u (Buk\,reSII)
_ sanA"adis gin je paoo kaj sukero, kaj per , tio
servicis la tabloo.
K,aj , malsupre n nomo famigis tra urboj kaj
Sed pri tio li oe seiis, at1 oe volis seii ...
Raj Jdam alveois la kaj la klara clelo
kovrigis per grizplumbaj nuboj kaj pluvetoekgu-
tis, ekti:klis sia k"ro kaj si ekparolis al la awato :
- Kien rnalaperis oia cielo? Mi vidas
nur -grizan oubaron.
...... . 'Mi ,portas rniilO cielon eo lakapo li
respJ)ndis. .. .
....... Kaj mi vola-s gio porU eo mla koro
apeoaielflustris siaj Hpoj. ,
Sed Ji pIu oe atentis , siajn parolojo kaj. sio ne
komprenis. ' ,
, Sl "estis silentanta dum la tuta autuoo.
Kaj kiam veois la viotro, kaj 'si frostotremis, '
'eo, Bela stelradia nokto si ekplends:
- "c Estas al mi malvarme ... ' baldau mi estos
frostigaota . .. .
' Kaj siaj dentoj klakadis pro malvarrno.
. Tlam ,li respondis en la,frosta stelluma
"1' :'; Viaj , dentoj , klakadas, kaj vi malhel))as
mjan laboradoo. Kaj mla laboro estas granda
kaj mi kolektas sur la papero, la orajo
stelojn de la frosta steJpleoa cielopor ,Ia eston-
taj ge!leracioj. .
" 'Kuaprenis si la deo10jo kajkuomordis la
Upojo, ' por k.e sine malhlpu lian laboradon ec
per susum Kaj ' si tiam oe .malamis lio en sia
koro - male ... 1a arno pligrandigis ciutage .. :
LaI pdntempon ,si . travivis kiel ' birdeto" ,
disvolvigis, ;kiel ,floro. .. ,'. .
En unW de la belaj ampleriAj vesperoj si
kaSis lli sekreton: ', " ,.
Mia plejamato, la printerppo respegulas sin
en laaem kiel kaj mia, kOTO
la bordoj, kiel la rivereto' etr ta valo:
mi volas havj de vi' .idon .. 'j,. . -,.. '
Kaj Ji resporidi,s al ' si: . '
-Bonullno kaj fidelulioo, la de :Ra:"
skaotino estas tre grandaj . Vi kdos pro doloroj
,.
k!lL eradgos miau laboron k,aj malbortfros', al ff., : - pala patro de ne i kom .. .
irlondo .. ' . ' , . ' " ; " "lft pJenas :l'in ... . kin ;;m'va4or,as)/malpli.
Si diris: !.r . 1 , ),oganta] lie, malsupre? .. , ' ," -" '" "
la suferoj. .mi kunpremo,$ 'f . .,...;.." La :subuloj , ne kompletr4is:min" - : '
Ja 'Jipojn kaj ne, ,geD)swren ,kaj :mal;:: respondis glaci-malvarmu,loJcaj ' Ua : v.izago ;
belpos , .vin . en vla ,'Ubtw'.:laborado ... 'MI plipalgis .- i1f: eraras . .. . .
. hav\ vi idon . ,,', ,I ' !,' : <' " . c ' P-Or Idl,l' do vi vtvas? , si apenatkuragis .
si ,havis de ,Ji in.fanon.' ,,', . " " 1 ' detl-andi . i ,< .' ,
F.o(:pasis kaj ." monatoj kaj tiam si ;". '"-, Por ta estontaj .aJVenol\taj'. ; . "
-refoje sin 'al 'li : . . " jj"; li " ' . . ,' "11 ".
- .. :nun, mL' > -. MaUorttiliito,t vi -malltelpa:s;.
nomon, :kaj mi :1De .. scias,. ,.)ciu , vi . estas ':'fado 'pef Vi:aj 'I i - , ',,"t - {, .
Mi eritas, ke vi es.ts;;pda. Mi vlas seii, ' -.:. Ankorat1 mia estro . kat 'mi
kion mi. diru al mia ldam," .'lL plerrkl"eskos mutigos. ;. k.' " I '
kaj min demandos, ' kiu estis Ha patro. Demnd, ,mi pretas -respondi. , .. ;
1, -.:.. ,Miap malnovan 'nom'on (mi" forgesis .. - Kion vi faro s kun m'ia idla:t!o :post<k:iam'1l1i
Erarvaginte, hi' monddezertojm;iperdis gln , .. mortinta? , " , .'
Kaj mla noya nomosonosfr.emde en via orel Kaj Sl ' voeo tremis. _
kaj nenion' diros " Sed Ha voctono :sottoris tirme decide : ." ,
- , Kaj , mi ;'volas seii nomon... -:- Mi portQs , Jin malsupren, . por .' ke
Lauta mondo sdasgin;.soleal mi - alla patririQ vivu ... " Se, Ji 2havos sufice d forto, li 'mem
nia ido - gi, estu ,i levigos su,pren;: , se ne : ,.-, Ji l''fstps ,tnter-. la,'
- Mia nomo , estas ,- ' Ia s1davoj. . . , . ' ,
Vl ektremis ?,Vi, maJfortulino.I. ;. . ' '. . Senfor.te si faH$ sur lad iton.: '- y
- Mi p,lifortigos. min " .. mi P.lif9rtgs min. ;: . -:- Ho. vi amata, ,vi, ,glci-malvarmulo,, 1 . :: . >
.Ka) Illonatotn sin; , Kaj :Si grave i malsahigis. " $i / kunpretni:s la
fortoJ .ph kaj 10 Slil fte eshs bmlg- 'lipojn kaj ne ec, 'ige'mkrion, pr ke, sL
anta kaj la koro komend s frostigi .. Ciiltage pii ne malhelpu. Jin eo la, laborado: , La jnfanot:I si "
kresk,is la timo kaj , si ree alparoJis la ;palulon :mamnutris per'sil malsana ,venena lltto ';kaj"
" - Mia pala edzo,via ' nolPo tr" murmuretis': ' ' ; ' . ,-'
multe da mqndoj, ciuj prolas: pri vi kaj ciuj ,oe, .;t "- Tro malvarm estas ' por 'vi hi mondo, mia'
mi - aqmiras yin... LaaUegu iqn, pri kio animet .. , Iru ,kun mi. .
vi ' skribas pot la mondo. ' . . , ,:, , Kaj ,"iJi ',mortis Ec
Kaj la paluto legis, de la loko, kie spirq ne ,en lac. su,pro, soje en la . angu-
hil1tinta: " ... Kaj vfdigis verdajkampoj, de l'cambro erarvagis sono"kv.azaa
kaj restis; -elpepus, ella 'malvrmaj ,lipoj: .. '} .
Dur unuopuloj . sur la mo"do,kaj la unuopuJoj >. .,Ho. la glaci,.tpalvarmulo I". ., L, .,
,en la supro kjlj ciuj eeterj estjs skla voj '. .... > Kaj Ji . ,Ji tutninta dorson al la
IIi falcadis la grenon kaj muelis tritikon, . kajmortintojkaj r.apidis 'pnskl!ibi pox' Ja: ven0l!taj
glutis ci\lri vorton homoj logantaj 1a mondoj, ; kiel .mortas malfortajinfanoj, kiuj spiras
suprQ .. ',Ja aeron l'supro ... -'Jil tli juda: (turysllz
- ,
; ,
rapide rol ",vento. tiU .e 'ci "atproksimigan1a
danger-o: .:;. ., .. > ' ,. '
. La cvestajQ kaj .' ta',armiloj de ci, tiuj kvalfroj
estistie,l, muUeK.ostaj, ke:"ce' una : ekrigardo
'oni 'puvis jnter i1i dukojn :kaj ankorat1
,:pli , attrang.jn sinj'orojn.Silka ,,!Colder", (mantelo
sen en beta; fldoj , cirkat1 la
' korpqj, dum argentumita kaskokun , purpuraj
razunl plumhj 'kov-ris ilian kapon: I1iaj gantoj,
de platetoj kaj ' Hiaj genukirasoj.
inkrustitaj peroro, brms enla lumo de la tflaten.
La cevaloj premis. malpacience la
.tiridon irtterla . deritoj kaj ' Ja ' argentaj ' butonoj
fr kal .sHkaj.penilwj rnovigadis dolce inter, ilia
.. , 'O'i ; '< ' , , . " '
Kvankam ' ]a :ekipajo ,de tiuj ti vojagantoj ne
,'{allgis pof ntilitiro, . car ,m ne . portisarmajojn,
" onV' sufice : bone' ilo'vis eltvidi; "e Hi esfis ' sin
armfltaj. ,maiamikoj, car la manikoj de
, llia} :fer:masaj ,tunikoj-elstaris el la ,brustovesto . .
Gra1daj glavegoj;pentlis de lasetoj .kaj ta armH-
servi'st0j pQrtis.g'randajn .. sildojn" post s1aj mas-
.troj. Ciu ka,v.liro havi& sian blazonon broditan
la brusto, >tiel, ke. oni :' tj ,povis ,ekkoni la
.110belan ,familin ,deeiu. La matvarmo de la
mateno forprenis d'e ciu . hi deziron' paroli j la
.premnta ihokt..:aero trosargisiiiajn
leun, peno i1i"kontraibatalis latrudemari auon-
dormon . kaj ,: 'retis';' dronintaj - en dorm.etanta
.' ,
:: Juna. v.iro iJis antaii iIi sur la voj o.: Longaj
ondantaj harojpendis sur Haj largaj sultroj j '
'bluaj bri1antaj akuloj brulis kieL sub Haj
kaj :sur Ua bubo:
Lana', brustvestq kun' rimeno estis lia vestajo kaj
enledaingoestis lia armIo.
Estis videble. sur ' lia v.izago, ke la so.cieto,
kiqn li serviskiet kondukanto,' ne estas al li
grabla. 10 sekreta, sen ia ,dubo, sin kasis ' en
11a nimo, ' car offe li . . .
gtele.. direktis: Ja oic:ulojn
oblkve alla kava1iroj.Longa
.' j.e.staturo kaj eksteror4inar.e
fo'rta je ; krpomembroj, ta
. juna yjro . Iris 'antat1en tlel
rapide, ke nut kuti:
pe'najpasoj sekvis lin. '
Rost kiam la aro. antat1en-
pdis ' kelkan ,tempon, ' la '
la; kava-
kontraii trunko
' lIe ' hakita arboka'J ' sin kU..;
: ni8 'rleatendite gi5, la, 'tero: .
Per tio l. kavaliro falis 'kun
Ja brusto sur la .nukn . de ' I
- sia Cevalo kaj preskaii el-
, ,v.
i
; .. ,'c, ,
-Kio .f-stas \tio? - ti
.ekktHs, rrancling;ye. ...:.- Mia
1.\ eevah)'l;{fonnas submit . f
;:j_ :Sinjoro. d hatiHon ..
. ' t: Ua ,', .


- mi certe unu el vi
ambaii dormis. "
, :-:- Jam ;g.oju je niia . akcidefttQ, :mokanto!
- ' de ,Chatillon. -- .Mi ne d6rmis. 'PIi ol
d;:horojn, mi fiksas miajnokulojn al tiuj 'en-
so(citaj ' turoj,kiuj ciam pii kaj pii ' malpro'ksim-
igas. Sed pti baldat1 oni vidus sin sur pendigilo
ol 'ekhavi; unu vorton el via ,JJuso . ..
Dum' hL d,u kavaliroj serce tiel sin alparolis,
la :aliaj " goje ridis pro .la ak.cidento ' .Ia', tuta
aro subite vekigis el. sia duondormo.
De Chatillon, kiu refoje restarigis sian' cevalQn,
vidnt;' ,ke oni ne ' cesas ridadi, tiet ekkoleris,
'en' Jerura maniero ti 'pikis 1a cevalon en la
ventron per 'Ia akra spron04 Per ti; la ,besto
strarigis' furioze sur la postaj piedbj kaj line kiel
rapidis 'tra 1a ar.baro. Je de
mlpli ol cent p'asoj gi kuregis kontrat1 trunko
de dika kverko kaj falegis teren .terurege vundita.
Petice por; de Chatillon, ke li dum ta ekpusego
flanknsaltis et 1a selo. ' ' Ii sentis
doJorn. eo la lumbojk!ij momenton li rest,is
kUSanta ' s:elm ove.
Tuj post kiam la aHaj alrajdis al li,
igis kj, kompate ]e'vjs ,1in de Ja tero; La: kavalro,
ki antat1 :kelka, tempo serc-parolis al li, sajnis
rin'n:' senti ' la plejgrandan maltrankVilon, cal' lian
vizagon kovris )a ' esprimo de veTa
de Chatmon, - li gemditis-:." mi
kOrnpatas' vin fundkore. Pardonu al mi miajn
senpri,PJ1sajn vortojn, mi ne intencis insulti vin'.
...,... . LUU minirankvi1a t - ekkriis de Chatillon,
sin el 1
a
brakoj de siaj kunuloj. -
Mi ne mortis ankorat1, sinjoroj. Cu vi 'pensas,
ke ,]a Carazenoj 'indu1gis min por tio, ke mi
mr.fu Ci tie kiel hundo en la arbaro? N,e, dank'
a1 :.oio, mi viv:as ankorau I sed .sciu St. Pol, vi
pagus al. mi senprokraste ci tiun mokajon,se
mi P?VUS vengi min konfrat1 vi. '
." . -:-' Rekvietigu, mi.... petas vin - de
.St. pol. - vi. mia frato .
," f)a,OgOigutetas el vlafermasa tumko. '
.' lDe Chatil10n suprensov:is la manikon de sia
brako.Kaj. ek:v:idis, ke btanco estas skrap-
.v:undinta lian hauton'. . . .'
1 _ I li diris trankvile.,- estas 'negrave .
- nurskrapvundeto . , .' Sed mi kredas, ke tiU
,flandrano . intence konduki$ ' Din en citiujn en-
vojojn I Mi 'eksciostion - kaj mi perdu
rni.an ' nomon; mi ne pendigos"1in, sur tiu
. ......., " .
. " La.,flandra"o, . kiu aUdis ,tiujn v9rtojn,sajnigis,
line komprenasJa francan lingvon kaj kurag-e
dgardis ai Chatillon' en la okulo]n. "
.. Miaj sil1joroj ekkriis. la ..,....
:Vldu"ldel tiu .eksservutulo rigarda min. '- .- Venu .
tien, viraco" Alproksiinigu tujantau min .
.cr' La juna viro malraj>ide"alproksimigis, kon-
-stante ;fiksanfeJa oktdojn la kava1iro.lo. stranga
-gjitis slir Haj trajtoj; - , esprimo, en kiu sin
lkais kolero kaj ruzo, io tel minacakaj sekreta,
ke emoeio de timego. ekkaptis, de Chatill!:m. ,,},l .
" . Unu: el lacees.tantaj k:av.aliroj sin turnis kaj
forlasis la lokon, kie ,cio ci tio ,estis okazinta:;
l k malpr:.oksimigi:s kelkajn pasojn,.pnter .Jaar,bojn
kal montris klare; ke ci ti sceno ne 'placas a1 li,
- "Cu vi vols dirj al mi de
tChati1lon lagvidanton - , kial ' vi .kondu'kis :nin
tiaj vojoj kaj kial vi ne "avertis nin, ke de-
hakita tarbo kusas 'ti.e? ". ,.' , ...
:'" -r- res-pondis.1a f1andrano-:en kr,ipJ.,; .
'franca lingvo -, mi ne konas aliari vjtl
aj la .kastelo Wyne(ldaal kaj mj ' ne .sciis, ke
placis al viamosto"dormi en 'ch tiu biro. .
- Trokuragulo I ekkriis alU de Chittil10n -,-.
vi ridas, - vi mokas min', . . Ne I. knaboj miaj,
pendigu tiun ekssetv,utul'ort en .l 'aen5'; por ke
lil ,korvoj mangu Iin I . .
-:- Pendigi flandranon t ? - li grumblis -
atennu momentonl - Li posteniris kelkajn.pasojn, '
..
: fti plej grandajn. Sendube .J f.rteco .de tiu rigardoj ,ekhaltis 'momenton
amas 'Ia maljunan ' grafon . de Fla:ndro 'kaj perkNazaiHa kurago estus lin .forlasinta.
malicaj '9Jculoj rig!rdas Din '"kiel konkir.antojn. - ."Tr.apikli lin;! tnipiku lihl -ekkriis al1i 'de
Par-ddnu al Hla fidelecon, kiuh li gardas por ChfdiUon. . .
. " sia malfe1ica grafo , ,; .", . 'sed la flandrano ne atendis la alproksimigon
: . - 4Ni,a'm . sufice: longe paro1is pri' tio, sin- de 'sia malamiko: II s'altis fianken por e:v.1i la
.,-joroj - interrompis Ua de Cltatillon; - Ni sangu . gtavon, ekkaptis la per siaj forta]
la temon. Nu do 1. vi sc;:as, kion lia rega ' manoj . ce la jta'lio kaj svinganteli1, 'ekbati. lian
"" mosto, Philippe, faros ;kun 'ci tu Flandro? - kapon kun tiom da forto al arbo, ke li f.alis
" car je mia honoro Lse nia .rego tenus mal- Lasta kri:o de agoniO resonis tra la
f.ermia siansttari . kas()n,. kiel de Valois sian arbaro; kaj ta francopor ciam fermis la okutofn,
' buson, oni vivus rMlrice.'ce la . kortego. . dum liaj membroj konvulsie tremetadis. Matice
'j : ":';';'.Trafe dirite -.tespondis . Pierre Flotte '..;... rldetai1te, Ia: flandrano sin klinis la orelo de
, sed , li ne estas silentema al ' ciu, malrapidigu la mrtigito' kaj moke ekkriis: .
"iom ta de Vciaj ctfvaloj, ' sinjoroj, kaj. mi Iru diri al 'via m'astro; ke la karno de Jan
,al yj ' ion, ' kion vi ankorau ne scias. Breydel ne estas ' dt:stinita por korvoj. IIi mangu
: La kavalirojpro scivQlemo umijtiun de la ' fremduloj I .' .
. . >, post la .Jasis rajdi lom antau si ta Dirinte tion li Iris inter la arbetajojn kj mal-
' dukon kaj de Valois. Kiam Hi estis je sufice aperis.'en Ja densajo de la arbaro. ' .
, gra!1da distp.'nco kaj la :, du kavaliroj n.e povs,Lakavaliroj" starantaj sur ta vojo kaj vidantaj
kompreni lijnparolojn, kanceliero ekparolis : kun terur,O tun okazintaJon, ne havis tempon
.,. Aiskultu ' . . Nia glora reg.o Phi1ippe-le-I;iel direkU al si reciproke kellCajn vortojn; -"sed tuj,
ne havas. piu monon. Enguerrand de Marigny 'post kiampasis i1iamirkonsternego, de St Pol
'1credigis li, ke Flani:lro estas or-mino kaj diris :
" eble ' li pravas; caren la' lando, kie nun ' ni trov- .' .....; Vere, tri kredas, frato, ke vi havas
igas; estas pii da 'oro kaj argento olen tuta a{eron kun sorcisto, car ol lio ne -estas launatura.
c' f1iaFrancujo. . - . ',', ", ' l" _ Ensorcita lando' - respondismalgoje de
. La: kavaliroj , .ridetis kaj ' kapjesis multfoje por Chatillon. Mia cevalo t6mpis siannukon, kaj
mia fidela korpogardisto tJagos fio.n' per sia vivo'
, - Au&kultuplue- daurigis Pierr Flott - "" Estas ,malfelica tago . . . . . Armilservistoj,
, nia regino Jobanna koleris en plej alta gradolevu ' Ia korpon' de via k;lmarado; .penu porU
. . kontrau la ,f1andranoj, si neesprimeble malamegas gin al, la plej proksima vi1ago; oni enterigu lin
'ci tiun fieran popolon. Mi aUdis sin diri, ke si . . . . Mi petas vin, Sinjoroj, ke la duko de
dezirus' la iastn JerJa pendigilo. ' Vloisnenion .eksclu pri ci: tu . akcidento.
, . - Tia esprimo decas al tegino I - ekkriis - Ho, mi komprenas Hon' - respondis Pierre
.' ;Jle ChatilJon. ...,.. Se lam mi farigos mastro de Flotte'. "
'liu ci landQ, Idei mia glora nevino promesis al - Sed, sinjo:roj, rapidu, car jen in:ter: la arboj
mi, miplenigos sia]n statajn mi mi vidas malaperi sinjoton de, Valois.
<ll Peter de Coninck, la'metiojn, Ja gi1dojrt kaj tutan I1i la kondUki1ojn de la cev-aloj kaj
ci tinn , popol-regadon. Sed ideI tiu trokuraga alvenis baldau. al ladliko, sis generalo. Ci tiu
sl;1bauskultas, nian . interparoJadon", . rajdls ," malrapide pltie, 'tute rie atendante ilian
La flandrano estis alproksimiginta kaj avide 'alproksimigon. Lia kapo kun la argentpmita
. de Ja: kavalir.o, Tuj 'post kiam '.antal1en elt ,meditado, kaj ' Ha fera
,oni pti li, ,li Iris ridefante )a atb- ganto tenanta la kondukilon ripozis indiferente
Q-jlJ de la. arbarp, ekhaltis je distanco kaj ,$Uf la kolqaroj{fe la' trotanto; ,lia aliamano
", eltirls sian' . . ,' J. cirkautenis 1a tenilon ' de 1a glavego, pendanta
" - Sinjoro de' Chatllon t - . Ii ekkriis . ce la selo. .., "
ante, - rigardu .ci , tun trancHon, por re- ',. 'Oultf"li tiel" dronis . eo kaj ta aliaj
konu 'ru, -kiam gi glitos 1nter via! kolo kaj nuko. intence sercis PL! Iia malgojo, la kastelo
" . -.:: u: estas. ci tie:neniu el ' miaj servistoj, kiu . Wy,nendaal kun siaj aItegaj torol kaj gi,gantaj
kaj' Jaute ekkriis de } emparoj subite sin 'montrisantau i1L
. ' . - , ",; ::- tjoell :- ekkriis RaQul de Nesle kun gojo, -:-
. '" Apenalt);li tuj forta korpo- vojago. Ni vidas Wynettdaal '
gartljsto" desaItis de sia -eev,alo kaj kUFis kun spte aJ. la diablo kaj al la sorcajo' " ,
;.muda 'glavo :Nlro. ti;U, '. ,"- Mi dezirus vjdi ' bruli - grumbUs de
defendi :sin pr . sia . trancilo, eningigis' . .gin kaj Chattilon, gi kstas aj mi eevalon. 'kajfidelan
kUlt man'oj ' atendis sian . . . . s-erviston. , . .
- Vi . mbrtos, mlbenita flandrano 1'- ekkriis La 'kavalro Ja liliojn sur ta . brusto
. ta; 1toQ>()gardisto, dir.ektante !l lisian armiJon. . nun sin tur,ois kaj ekparolis: . '" . :
:Ul.,jUQ: vl rg} ne ' respondis, seU siajn -:- 'Sinjm'.oj, . ci' tio estas' la de la
gramtajn -okulQjn -kleJ ' du' flamantajn. sa,gojn al malfe1ica Owyde de Flandro ..::...., 'la restadejo de
Ci tl1j 1a al ', kil! oni rabis "lilu
'"Ba'
ll1ndJl;!li konkiris ' per la de niaj armiLoj._ . mi;,tn .. te
Mi petegasvin, ne montru al li" ke vi venis kiel j; al -:vi grandanimeco. "'\,
kJmkirintoj kaj QUgrandigu liajn la "
per fieraj vortoJ. . . ponto, kaJ ' la' ,bar:o-krado ! sm levas .
. ,' - Sed, duko de Valois- ekkt:iis. akratoneLa (te I,a; ,
. de .Chatillon, - ' cu vi pensas, ,ke , ni ne konaS , gtafQ ,Gwyde (Ouy) deFlahd-ro, e$tis .unll et ' Ia "
la de la vi. ne scias, . k5 ,plet kaj:
al , ,kavahro ,kondukl grandamme ekz,lstanlaj:, EI la fosego),' , kUl) , e,rka(ls
post la, venk o '? , . , . dikaj ' muregoj; :
, ---; Mi 'aildas, ke vi 'scias ,tion, - 1 gardejoj pendis 'sur : i1i Antaii . la murtruoj' oni
de Va,-Iois - Mi petas 'Vin, agu 'tiel! ,povis distingi la kun ,
La hohoro ne"' konsistas el vbrtoj, di "Ia .pintoj de 1a feraj sagoj. lnter la remparoj sin
CpatiUpn I AI kip utilas ke la de la kav,a": ' Ievis la tegJllentoj. .. de la gr4fa ,,::domo 18
lireco kusas f!ur la lango, s iIi ne estas skribital ' svingigaQtaj ventoflagoj Se'srndaj turoj stans
en. la koro I l{iu 1; ne est.as ,grapdanima ,al siai' , ce ,I,a al1gu1o,j ,de la. kaj end a mezo: 4e]a
ti!! ne e,sli utila ,al sia samrangulo': , an'taiiko'rto; el i1i o,n! povis per jet_Ho] trati
. De Chatillon ekkoleris posb..tiu riproco , kaj ., .la lai kat:npo malhelpi al li Ala
sen 4ubo . ests eksploainta' per flamaj . vortoj; la Unu
sed lia 1rato, de St. Pol retenis ) in, murmurante .;kunigis tiun ci .. kun) a
llJallaiite : ' , .... " -' . i ,,, vaH;)j. : '. ' , \- ,... ., i "
-Si1el1tu, d,e, ChatiUon, niageneralo ptavas.,. " ':fuj kiam bt ::kavalirQ', alvenist la" gardisJoj
Estas juste; ke ,ni .ne kaUzu pluan dooron alla:' super. la poraeg9 donis, ' si,gnon al.la . interna
m!llt!'lta, gr!1fo.de Flandcc;>. -=-: Li estas jam trol '" gardisto,kaj pordegoj sur
malfeHca. .... .' . saj }lokoj. La piedoj .dt la c,evaJoj bruegis
- Tiu lllaUidela vasalo la ' r:esonante sur la', ponto kaj11a Jcavaliroj enraj.dis
militon al nia rego, .kaj tiel' tedincifis nian , inter au vkojde.f1andraj mjlitistqj.en 1a.
nevinqn Johanna de Navarra,- .ke . Uo preska\l La ,pordgoj post 'iti
j
la kup
qtalsanigis sin ni kO!TIpati indulgi lin I . siaj feraj ,pintoj mallevigis kaj la pord,o sin levis ,
-:: Sinjroj 1),,;'- 'refoje de, Valois, -- ,vi ,;;. ',' . ' Bl J .flandra: H. ,
\lortoj en maoria IingvOi por kio mi bezQnls la hl)!lon'
bi ne farL al mi tiun helpon - ' eble
pro tlo mi ne aiidis lin klare kaj tial ml baviti grandan
malfacilaJonen fa ' prononcado de la' vortoj. Li eiam
tro deta1igas la aleron, mi pen sis. La menciitan vorton
simple, :8kribil$ sur la kuverfo kaj metis en miajn
l!1anojil' ,kurt la frazo: .Jetl ' - ti . al vi helpos'l. '.,
En tiu Oj momento. la motorboato ni estis
jam proksi!l1e al la destinita loko.
La golfeton vivigls ' al1aso da "kanooj- 3) 'kaj kiam ni
sur la bordon, grupo de 'venisal ni
renkonte. ' 1li tuj rekonis Gus' on kaj sa'utis . liti lail )a
maoriakufimo - titi el Hi altetn premis sian nazon alla
n8Z0 de Gus. ' (Gus mokema, klam li 'aiidas iun
paroli ' pri . tiu tl kutimo kiel pri "frotado de nazoj" kaj
loje klarigis al mi la signifon de,;hangi!' - m/lorianQmo
pot tj,u ei . kutimo - .kaj komparis kun lil
i4o de Jlarado, por kiu la indlgenoj havas la saman
vortc;m, zante la okazon li diri!;, tlam kelkajn esprlmojn,
kiUj. sonis tule amare pri la kisado kaj mla Phyl1is.) ,
' Lail la ,konsilo de Ous mi submetis 'min al tiu
ei elmontro: de bonveno kun (lu ail tri renkohtintoj. '
Nt estis ' kondukataj eis la ' "kainga" - maoria vorto'
signifanta por Vla scio. Tie nin atendis amaso, da
devoj. Ni devls eltenilongan vicon de bonvenaj paroladoj,
starante antat1 ma:lgranda dometo, ekster sur la
kDapfarita el hloj, kuAis, J kadavro de ' Ja mortlnto.
La hinebrantoj, kun haroj kronitaj per verdaj branetoj,
sidis eil'kaii la ' mortinto kaj tie energie ploris kaj
Ous plenumis eiujn' devojn kun granda seno- '
zeco: elmontris lin solenanr.espektonal la mortinto,
interpremls la nazojn kun !a funebrailtoj kaj poste estis'
kondukata al ,gasthejmo, dum mi trenis min post
li,provante Iih imiti. ,
. ramen 'plej kontenta kaj estis Gus, klam ni
post kelka tempo sidis sur la berbo, okupinte la rezerv-
itajn por ni lokojn en la longaj spaliroJ de gastoj, kiuj
prtoprenis la funebtan festenon. Ml ne pensas ke li
trovis la propoDitan "mango' n" tiom bongusta, klom oni
devus ,trovi. Mi ne estis certa ankail prl la vporanta
porkalo, kiun el la fositaj en la tero lornoj,
kuJte , kun ; S'aketoj' da terpomoj. Sed la monteto de
laJcuirita "pipi" (spCO de -Novzelanda molusko) Irfaris
' miraklojn.Simile aJ la li prenis eiun sekvantan
"pipi- per)a konko de la JUs dum la transAultre
". "'C .,,!.,
I) nmboatoj 18, pacifikaj IDdletnj, ! Nim. de I: frad.
. '
l0!Jetita de l,a ,;pi.p'i" . . ankorali " mi .kio.n, . std !I{ PkJ1U$ ..
fah.s sur teron. 'rlO esbs.' . '. klel VI . dlrus ,? : I'}det<?J. ClU '
estla grandloz.a lertafo, sed gl tute ne estis bonmamera ' ph kaj ph, VIVIgtS ,410. Ml lOteresltis; kia dlstanco., t'estH,
por ' anglo; Kion p'ensus ' pr tio phyms1 ' Kun peno .: a1 ni. ankoraib pqr veturi ;:"" ,mia dorso estis,. turnital.ii""
nll ' mangis unu ttlolilskon. Cu mi I:stus povinta mang! .pli 1j ,direlrto kaj mitimi elrrigardi trans, la. Aultro,
.' Tun Dokton Ous kaj mi dormis -:' jes,. li dormis, sedr sldante en tiu,e, malgr<8nfla Aipeto, .kaj Ja akvo miaJo'
mi nur alljnigis 'min ' dormanta..... en ' granda' kabano manojn,apogitajnsur la ,f1a,kojn kailoo,' kiam :
( .. whar.epun gi estis, , kiel diris a.l mi Ous)kune kun , okazis terura . .. mi . ekvjdis' D\ J.
eirkai 'kvardek maorioj, viroj kaj virinoj. En tun ' nombrou; de Aarkoj " ni t: devis ' esti prokshne . al , Ia 'flahimaJadejo,.'
mi ne :enkalkuJ'is l aHajn kreitjetojh kiuj ne; ' Klel mi pvus Uon diri al ' Ai 1 ,La, besto ' ja renverso'S nian
bezonis la .dormon. ' ; .', , k;lDoon I " , i!7;, , ":' ik < "'" "
. 'La sekvantan matenoQ: 'ml ,avide. atendis la "revenon deJa Kun nebula menso " mi penis rem'!mori lamaorlaJp: .
motorboato. Ous diris ke laii Iia' opi ni o gi povus reveni' vortojn de Ous , por hrko - ml ne kuratis 'ee , tuolBi !,
nur post uou mdnatQ. 'La mateno " pasIS.' kal ver.e ne pQf i'elpreni Iian , kuvertifn el la poAo d.l pantlorlb ..
venis. 'Tagmezo - kaj nen'ia signo de Mi Sed, mi ' devas ' atentigi ,Ain. Ra I - mi rememoris. ' , ." ,
.Ous lia se.ciozigisi f . -;-7,. m} , '
klllm ml menoilsl, pth Phylhs., MI la devus eS.tl he)mepor . aVlde ngardante ala)n okuloln. S, komprerus- sed
'ain prlzorg Ce la alve,llo en , nial. pensionon. nSendube" ne tion, kion mi Intenc,is al Ai komprenigi. Kun'
-;-;, IHliris. ' " , ,,' .' ,>" " , ... .f' large ; mlfermitaj ' okuloj, aajne' rnirigifa' lIer la' ' subita
' Post multaj afHktoj de: mia f1ankokaj paroloj de solvo de la eesis remi .kaj ridetis, Tlam mi diris.
lia, rli deddis ke ,mi \,evenos hejmen per kllno(>, , dum li " - .. Aroha ?"Si ditis: "Ae", kb> .slgnifas:' 11:s, " : ' '
. reslos ee la, indiBenoj ,ankor-aiitri tagojn. La maniero de', Kio okazis poste, ml ne povas bne rememori: Sonis' la
la vQjago ne plaels al 'mi, ear la maro fariBia ion kaprica, : fortll plaiido, kaiizita de ia ,blanka objekt!>, aplJfj la kanoo.
s.ed' min -pii multe fakto ke Phyllis povuM YerSjne, miijugis flankelt . La kanoo " la
veni dum ) , . .. akvo. !'lin kun .mia .. kapo. les mano ;.lcaptis miajn'
Ous ar;tnBIs elOn. kanoe, elelztlael atbo-, haro)n kf,H ' ml ree apens sut, la ak\'es\tpraio. '. . ".
trtuiko, .plek.sa nur por du homoj . devis esti uzata ' EI nenie - eble ,.oel la eielo..;.. .venis ,Paf;
la vojaBo, Car je mla tlispono mi ; povls , ricevj apenau -, dest,initapQr la Aatko .tondris en laaero ,kj baljiaii mi
unu remiston. pro fio , ke neniu volis Jasi estis ,prenitaj SlJr lla boaton. Post kelka
manBofestenol'l. Kiam aperls' la remisto, destinita por mi/ ' tempo mi jam estis . sur la tero, en nia pensiono.Kaj la
mi ': tio esUs maoria , frajUino, ;la filin o de Ia,f maoriino? '. ;"8', '. ",
de insu10,. kun kiu 'Ous multeparolis ,Siretr!-,vis slan kanoon .kaj kaj sur
ml, klel ml, " .' la marbQJ;do' Ja p'enslOno, MI lV1t por dankl AlO; sed
La 'estro aajnis 'esU plezurigta kaj la frauliho ne montris ne la vortojn. Si "" akceptis .!I:un la tlamo de
kontrauel1)on, kiam li kondl1kis , Ain al la ' ' golfeto. Hus tuaita ,koro, kion mi ne povis. : ai ne sav.i
,aspektis gravmiena kjel strigo kaj mal.atentis ,eiujo . miiljn ' mlan 'vivon ? Si aspektis ; iom ,sed te ' feleli.'Fio
protestojn. Mi povis aii, vojagi tiamaniere, au resti kun li: . estis hierall. La noKton' Ai pasigis ' en iu UIIU
nenia alia 'arango , e!!tis ebla. Kaj neniu alia .homo ',estis, . aLnia'.,loko kun
al ,klu mi povus . plendi" Nek' .Jaestro, nek Iia fHlpo sdis r all pii. 'da aliaj. maoriioj, kune kun A}
ee unu ,anglan vorton. ' . ,.: kaj ngardas DIan penslOnon : ml vldas 1110 tra la ktirteno). ,
Mia venkis kaj mi 'saltij; en la kanoon . ', Nur 'unufojon mi eliris ,al !lia malgranda' ' pq!toficejo kaj,
i , estis forpuaita kaj mia remistino, vestitanur per pH ol mi uzis la kaSitan, malaittaiian vojon. , : , ' . ,
mallonga iridlAena . tcomends grade r.emadon. f! 'tagmez;e aJ Ja atendantaj maorilnQj vents, 'kilkaj maorioj,
Baldilt'l ni estis jam sufiee malproksi me; Ous kaj la estro ". tiuj :obseris nian pensionon antatl ol foriri. Mi 'De
svingis al ni. adiaiion de sur la tero. " ' ; , 'ankoraii rakortti lil okaz;ntajon al .. iu ajn enlll pension9- '
Remante' per la remilo jen sur la dekstr, jen sur la t' Ous, klu sola .pOvus eiQo, kompreni kajkliuig. ' restas
, maldekdtra ,{Janko, mia veturlgistino ridetis al mi, dum ml ;, ankQraii sur la Insulo. Kaj' I"
sidls. rigarda,nte .. aian vizaBon.Si diris. kell;cajn ,vortojn - F' I ' EI da anrl' , N.. Hcihllw '; "
la"vivJabitinto? Hhaha'l Krone de otlj' }cr-eita';..
" j oj. .. Sed kioestas Ja:, celo? . ; , " ,:;
, 'Mensogi estas Ja hlo' de Vivo. Kiel.eble
, bele ornami la ekistadoti p'er k:olorricaj 'menso;
, gajoj. Mensogi dolorojn .kajplezuro,fn, . mensogi
, ' detirojn kj celo!nj vivi.pdr malverajoj kaj mortf
pro fal saj dio].; jen ests lacelo de' la vivo; 'Ki ..
plej bone konas la arton' l' niensogado,., ,
tiu fiere povos diriee la pordego de la c'
- Mi vivjs I .. .. Ne sereu la", kialon ,de la: vivo"
sed, mensogu al vi mem,ke vi jn estastrdvirita ,
,por ke vi" neniam / . Tiuado,
dO'nas 18 ' vivon mem, ne, ,estas tiel ). bri-
Janta,,Jdeltill;.;Jciu 'kovtas 'per la, vualode e
konjek-teco. Amu laartojn,ear,ilimensogas. I.,ernU
de 'Ia (tistoj, car iJi pQvassotce sUI'vesti e'c, Ji
abomenaJojn per , diaj eifonof., de ' iJuio. ,
Vidu la vivon ' bela, ', akceptu' tia, kia
estas kaj se por vi rekonas vin en iu'
homa' monstro jse "vi: ,ektremas pro " riat1zo,,:
mensogu al vi mem
j
ke 'Ja spegulo montrita de
18' haz'arda kur ba kj 'rnensoga;
Kaj nun, animo mla, kriu': "Ia vivo estas vantajo"."
' kaj ebrilgu per lavino de I' senkol)scio . J .
, ekdormu pdr ne rneditipri vanajoj ..... . ; neniam,
neniam piu 'I ... Oormul ... Ne sentu la dolorojn
kiujn la nevola o.bservado . de ! l :homa: :vivo
al vi . . . kasu vin for de la' vizago de
PA:'ULO" VARS.N. YI1 L, A ': MO' DE' RNA EN NORV- t;GIO
"La' ltirlaj popolo] havas tre viglan' kot'ilpre-
ne,mon:, pri orna-mo ' de ]a ajoj, pri
- kiu -fla-as ' al la sensokaj
vafiteco . ...::.. pri 1a logika regule-co, ekstera pro-
porcio" be]aordo, '.' unuvorte - pri ]a formo. La
germatia'jn popoJ@jn, male; plimulte altiras ]a
Intern{) ,de , Ia ajo,h 'Ja vero metrl, do l esenco.
La:: immnkto instigas Uin, ne lasi sin delgi de
la ; sajno, supretilevi la" vualon kaj esplri la
de la' ajoj, ec 'Se tiuj ' estas ,malpJacaj
k'aj. "dolora}, ne. forlasi forkasi ec la plej-
m'algr.ridajn detalajojn, ec se tiuj estas ciutagaj
kjmalbelaj". ' '. ""_
: 'Citiuj ''Vorto] de Taine venis en miao memoron,
rigardanle ]anordajn 'pentraiojn de la "Buda-
Muzeo de Belaj Artoj".-
*
Germanio ludis grandan' ro]on en la artnistorio
de Norvegjo kaj donis tiun bazon; sur kiu ,evoluis
I la, moderna norvega arto. Tri gra:v<\j urbojesti'S,
. kiuj peris , ]a germariajn efikojn: Diisseldorj,
Karlsruhe kaj Mun.chen. En la melO de I'. XIX-a
cent jaro la norvegaj pentristoj amase vizitis citiujn
artajn centrojn _--.: devigate de la malfavoraj
ekqfiomiaj- kajartaj cirkonstancoj de sia hejthlando
- kaj -koncentrigis en la tieaj akademioj.
En ci ' tiuj akademioj la instruado estis tre
konservativa kaj lapentristoj estis devigataj
pentri ' Iau stonigintaj tradicioj: lau motivelekto
fide]a al ]a regu]oj, en seka akademiisma man-
iero, ' per bitumklorj. Estisnur. tre' rnalm\lltaj
- kiel Johan C. Dahl - kiu] povis, levigi la
..
germarta atmosfero'kaj ion novan, individue
nor-vgal1. ' '. .. . , :;
. ]a urboj " Karlsruhe, - Dusseldorf. kaj' BerUn
depost- 1854 Hans Oude (1825-'1903) estis . Hl
gvidanto de ]a akademioj. Li estis konservativa
artisto; Liaj bildnj' montras zorgeman, oQjektivan
spegulon de I' NatuTO sed despli ma]multan
animaneohavon: pii gravaj estas : .. Norvega lago
kun jiskaptistoj", "VikingSipoj en Ia Sognefjoro;
la ventego" (Berlin), "Nokta' fiskaptad
en Norvegio" (Vieno), .. Ventsilento ce la marbordo"
(KOln), . "He;menlrantaj jiskaptistoj" (Breslai).
Oude faris grandanefikon -a] ]a norvega rto.
Li ,ko]ektis siajn samlandanojn ' cirkau . si kaj
plenigis ijin per konservativa spirito. La nor,vegaj
artistoj ffnstudinte la akademiojn ' kaj reirante eo
sian hejmJandon - iorportis ankau.Ja germanan
spiiiton kaj la fremdan semon Hi radikigis 'eo la
hejma ,pop6]spirito. Tiel la norvegaarto efektive
e'stis.-' germana arto]okita sur nacia tero. Du
pentristoj estis, kies nomoj estas honorindaj en
la klopodoj ce]antaj disigi de la germana arto:
Nie/sen Amaldus kaj Fredrik Col/eU.
Ilia agado estas Iigita al la modernaj artaj klo-
odoj, kiuj ekiris en Parizo ,kaj kiuj en la historie
glom jaro 1878 -:-- dato de la tiea bildekspozicio
-'- Venis triumfe en ]a arthistorion. Ci tiu arta
klopodo alportis la finon de la bitum(l
arto. "Plenaerismo" . . . ci tiu devizo efikis la
junajn . pentr.istanimojn kel rtova mirindaJo kaj
knbtilantaj okuloj iIi direktis siajn rigardojn al
PaTito. Kaj en Parizo tagigis . . . Mirakloplena
mateno salutis ta popolo-n de la pentristj. hatmonio je' la Natufo. Lia dekorativa, arto
La rosgutaj, odorajkampoj, .montoj ,kaj .arbaroj: (tapisp]anoj) estas unikaen:Juta EJlropo" Liaj
mem la granda Naturo ma]kasis ,siajn ilustrajverkoj estas unuarangaj: "SigurdOossal-
antau] arto kaj allogis . lapentristojn el- la" farer" (en la pinakoteko .de Drantheim) kaj ]a
senaeraj atelieroj. . . , serioj : . "Suorre", ktp; " . .
Sub la standardo la "p]enaerismo" kun Eili! Petersen (1852-) studadis eo Kar]sruhe
flagranta ardo kotektigis ]a narvegaj pentristoj, kaj M-iinchen. la kateoojn de ger-
kaj la norveganarton liberigis ella germana" maoaj tr.a:dicioj, li igls unu et la plej eminentaj
efiko. La norvega arto trovis sin mem. : artistoj, kies formoj unuigas eo serena har'monio,
Kvankam Amaldus Nielsen kaj Fredrik Colltt kun brila tekniko. Dum restado en Romo de
p<;lrtoprenis en ]a movado, tamen la . efektiva trans:- trovis ,sin .mem. p]e'j 'gravaj verkoj'
formlgo de hejma art o estas .merito de trl ci tie faritaj estas ]a jnaj : "fudaski$o", "Ripozo en
pentristot : Erik ' Fritz Thaulow kaj . Sora". (grupo de italaj ]aborist.oj), ;,Piazza Monta-
Ch"istian ". Krohg, .kiuj buse kaj skribe . batalis nar" (ella strata vivo), "Lavistinoj" ktp . .Li es tas
kontrau la malvarma .indiferenteco desiaj sam- multflanka artisto, kies portretoj ankatl estas graval'
landanoj, 'tamen atifigante la finvenkon. . artdokUneOtoj: lbsen, Arne Oilrborg, Orieg, ktp . .
Interla malIargaj kadroj de mia ml ne La bildoj de Otto Sillding (1842-:-) kondukas
povas primemori ciujn, kiuj batalis sub]a stand- , nin en ]a viglanmonqon de r fjordoj, al lai vivo
ardo kaj poste ludis gvidrolon en la de fiskaptistvilagoj ilian vivon, li prezentas
norvega arto, nur kelkiujn. I ' al nt kun poezia' intimeco. Lij plej 'gravaj bildoj
Werellskiold (1855-:-) komence studisen Miin- estas la .jenaj: "Ruth ilJter la kamparanoj",
chen, en ]a klas o de Lofftz, poste ell 'pariu), ce "Enterigo sur la aj insuloj", "Haveno de
Bonnat. Ua bildo, la "Kamparanenter,igo!' - nun aj fiskaptisfoj" , ' "La lopono; . salufas la .
en la nacia muzea - fidele manifestas laspiriton de fevenon de ["suno, " Tarantelof', ."Somera ,vespero
la nordaj pentristoj profundigintaj en laesencQn infer la ajinsu/()j'" ktp. Li fstis ahkaij bOijega
de l' aperajoj. Riu vidas ci tiun bildon, liu povas ' Hustrajisto kaj' ilustrisla libron aQkau de NanseQ,
,en gi eksenti la genion de ]a norda artisto, . kiu pri la nordpolusa vojago. '_ . ,
penetras gis la fundo de la aperajoj, . por elporti, ,D4stav ,. Wentzel kaj Halfdqn Stronz estas anoj
de iie la .esencon, la veron: la animon . . En 'cJ de]a plijuna generacio, kiu; post Ja frta -batalo
tiu bil do la maferia enhavo: la formo kun la de la maijunuloj, facHe- ekppsedis sian-)okon.
spirita enravo : la animo unuigas en tia konstruo;' Ilia arto kun grandioza realismo ptezentas al ni
ke ciuj giaj detalajoj levigas sur la plej altan la vivon de mil1pliricaj popolk1'asoj, en , intima,
gradon de la artaj valoroj: Ci Hu arto estas sentplena :prezentado. . . .
trasaturita per animo. WerenSkiold cstasgranda . La arto de ,Edvllrd Mun(:h(1863-) sunebrilas
artisto,kies _portretoj (lbsen) atestas ankau lian sur)a cielo de,l' norvega arto.Komence li estis
psikologian akrevidon. Kiel li ests discip]o de Krohg, tiu de-Bonnat, en Parizo. '
same granda kiel pentristo. , '" ,Ci tie li interrilafigls kUl1la impresip-iist.oj kaj sub
Prifz Thaulow (1847-1906)' estas vere nada , iJiaj efikoj evoluigis sian apartan, individuan art0t1;
artisto, kiu, per sia forta individuec,o, fiuis grandan , lau la signo de T plej ekstrema impresionismo,
efikon al Ja norvega arto.Li estis discjplo 4e . plenigante ' gin , oekl'l-rJgebla mistikismo.
Gude, en Karlsruhe. Kiam tagigis en Pariw, li artistoll kielli rte n3s1ds ankorau
estis inter la unuaj, kiuj la modernajn klopodojl1' Norvegio. Li estas granda en,la pe,iItrarto same,
forporlis 'en Norvegion. Komence:Ii estis fideJa' kieJ enla .gr{lfikarto. ' Li
amanto de la maro - kaj fine katenis lin ta grandiozajn verkojn, al
, norvega vintro per -sia brilanta kolorpompo. ,En de l' materio mem, al la lirn'o de e.$primo
Ua artoestas iagiganta pTaforto,' kiu" , . difini,ta de. .Ia . materio. Uaj gravurajoj., ksilograf,. .
la kernon' de la kaj la aperajojn , prezentas.i ajoj, Iitografajoj' kaj linogravurajpj <estas ,.unikaj . .
al ni per forta, certa mano. , ,.,' Lia-psikoJogia akrevido , estas 'mirin4a. pen-
Christian -Kiohgestas unu el la' artistojde .. . etras, 'Ia : gi.s ,: Ia: nerv
l
sentoplena koro, kies arto" estas dokumento de fad'-enoj de]a hOl1oj. Lia ' p0rtrto. 'pti
homb sentema, profunde sentantalp ,. .. ,' , '
de la socio. qa'; artoe]spjras ian dolorernistikan Pri la n! 'parolos 10jon, ,'
patoson, en ,kiu ni eksentas suprenflugantajn ' ,." . . ,
gemojn de sargplenaj homaj sorto}; Liaj pentrajoj, '
figurantaj 1a .vivon ( de ' ]a 'fisk..apt,istoj;-,' estas '
grandiozaj pecj de lia arto. ,. . .' . ,
Oerhard Munthe " ,OB'SEBWO'.,
do.rf ;e] J?fej emine.'!taj Z,U-t 'KWSK',I:ER"' O'SC-" "J .
pe]zagpentnsto], klU ,.lOfana gOJo profundlgas, ' , '(.' .' . I . :_ , . . ; . ' '
en la plejma.lgrandJn de la aperajoj'. . idlogan;tal , J?oeto)n.
L
. k 'I , . t " .' 'j '. "'b'l t ' " 'k' ,,', ... " .T1Jl

1a sugestta "Eros
Jaj o oroJ . es as tame.n. Tl an' aj . aj- kaj PSine* de Apuleus. la epoko ren-esa'ncap'res-
respegula'S ammon de pentnsto vwanta en granda kal eiuj literaturoj .humanismemaj de Eiiropo .sentigas la
f - '" .
100
6lrmon de la Platona heroinp ,:Animo-Psihe kaj Jiu'n de
':Eros":Amo.r,' simbolanta la aspirojp al ldealo, plej antikv?
.kaj potenca ' el dioj ,kosmaj, multe da tiutemaj verkoj ,
de Boccaccio 'gis 'Leop,ardi ... aperis. en la jtala.
Poste . s.ekvas hispana, franca, germana, bolandakaj
an'gla Iiter<lturo.j: Kaj la pola absolute ne postrestas en
,tid idealakonkurad . . Sub diversajtitolojaperi!:i vice da
s erlu)j, ..skizantaj en , novaj formo] la eterne daii-
rantao fabe10n. Inter ili: giganieels!aras)a en 1904 s. t.
"Eros kaj , Psibe" aperanta dramo de Jerzy Zulawski, ko-
nata de. la . esp.erantistan;) per la, ' tradukoj de liaj
. .. "Fabelo Pfi homo fe'iea", Per la ' nova verko
, de la genia poeto, mprtinta eo. hQspital dU,m 1919 ' pro
dummilita Infektigo epidem,ia, "Ia-vola literaturo
per grava Inde enviciganta samtempe al la
literaturo ,;Eiiropa.'nisvendo en maIlongafempo de kelk-
.dac alla dramo
sur ClUJ scenejoj polaj, fradukoj keJkhngvaj, ekuzo de la
teksto por, siatempe en' Berlin. sukcese ludata, sarntitola
opero de L .. Rozycld, - jen, da triumfaj sllkcesoj
de tiu beUorma poemo drama . . Klara kaj profunda
estas .Ia, motivo de, la fama verko: Ptenca esprimo kaj
simbola prezento de la, konflilHo Inler idealo kaj realo,
e1erna batalo de la. ,homa animo.' por la naturaj rajtoj
kaj vivdeziroi , bafalo, .par excellence" kaj
pot la gusta , r\jto' al 'aino, ,reenkarnigo . de I' faro kaj
reali'go de 'Iii hO'ma ,eterna de.ziro je arno. Hustro
'de la internaj konvinkoj kaj nobla de talenta
poeto kaj funda pensuJo, "Eros kaj Psihe" samtempe
prezentas dramizifa,n , historion de la , evoluo, supren-
f1ugoj "kaj fal oj de l homa animo simbole- sur
dorna vojo' tra diversaj , epokoj de la eStinto,
kaj malproksima esfonto, en doJoroj kaj sufero, meze
de triumfanta, idealon moke ridiganta malbqno; tra abisma
maro de sentaiigo kaj .. - daire malhelpata, sed
persiste, ,se,nha!te pasanta, fluganta, jes fluganta
alten, plialten, J . celo difibita, 'al la sunradia, Sopirila
regione de I' elektitoj, al la rava, lando de estetika tri-
upuu: 'Amo, Vero kaj Belo. La dramp, arte fahdinte
.kun natural.ismo, memoriganta laii koncepto
eksfera lafama:n poemon draman, la' Iitera-
.turcrhungara, de la.geni Emeriko Madchs.r t.
de )' homb"; - en lingvo, laii formo kaj stilo,belega,
gracia, ' senmakule 'pura, kantita el la fundo 'de poezi-
pl,ena amimo, - al vidantQ postlasas impreson plej
grandan; . Qum Madch kazas ' batalo inter Lucifero
kaj Adamo, Zulawski prezentigs Ia tragedio homara
inter . Blaks (eI greka lingvo: maJsaga'; maldHigenta),
simbol'o .de malprudenta parto de ho ma naturo,
kaj PSihe, si!llbolanta Ia, pqJi:lebtan ' parton de I' animo,
la flugpn . al ideo kaj 'Slaks ests la absoluta
kontraiilb, la sences malhelpito de la Psihe'aj aspiroj
al Eros. En sepakta longa agado H sin poluse kontraii-
statas: DUm enla' akto unua, ag!:nta "en lando
.kiam dioj sur 1ero", Psiheestiis arkadia rega
fHill'O kaj Blaks - gia servisto, en la .dua akto, epoko
de de dioj", Si aperas ideI. migranta kantis-
li - kiel 'romil prefekto en Aleksan.drio. Cenita ,en
, la tria ,akto 'al kristana, mOl]ahela mezepoka, Psihe,
' dezirante ci lle trovi la novan " Eroson, vidas slan
koutraiilon B1aks ' La, Psihe'a anirnoa'talo,
. , improvizita, tie en viva Kontrl,lsto, enj}avas akran
k.ritikon pti "Ia ekzistanta monaheja vi.vo, ce-
fanta kateni 'la IiberaJ} nim<!O flugon
.al id.,ealo,' "":' .kaj lIlontras,kiel la,unua .simpla kaj .alta
.' , d Kristo tl'arlsigis "eri formalisri1anaskefismon.
'.;,. -- ... !<w'- '. r .><. '_'.
; AnkoraU' dum Ja, epoko de I' renesance, dum la franca
revolucio"lulj' en la .. hodiaiia 4empo . en unu el la cetur-
, -boj .'Eiir.opaj, en la tempO"'., ) ae 1a n;loderna
I aperas:'kiel .. korteg Konsilanto kaj bankiero
' kaj ,Psihe- Jii,e1. - aeetita; amat1o, -
, gas la duo kontrailuloj. En la lasta .akto .ludonta en
" tempo estonta, ie ajn", BJak's, 1a jam tute mate-
d ialigitakaj inekabigit, 'lutmondo, - "Jde ' memkpnscia
al Ji es't;ls' 1l1ej Pibe- " en
'. ' kC!rcero, la revolu.crulinon, .regan fjJjnQtI : Kaj la:;tan f.ojon
. am'ba .kontra.u si, " okuL-al-okule, . kaj je. unu gia
movo, li, la po.tenca; teren falas, neniigife; Iiberigante la
katenital1 spiriton el I.a de la materio, . permesante
fine ,ll PSlneapoteoze kunigi kun la sopirata Eros,' dia
de \' amo, samtempe sciigante, ke II estas . identa kun
Thanatos,.dio de morto., >
.Eros kaj Psibe", plej potenca kaj universafkaraktera
el la sepo , de plumekreitaj poemdramoj de, Zulawskl
estas nunankaii 'tradukata de pola samideano en Espe-
ranton kajespereble gi baldaii presaperos je la guo de
la tufmonda esperantistaro. Fr. Prenge/. (Bydgoszcz.)
HOMERO: ODYSSElAXII. : ODYSSEUS KM LA SIRENOj
,Enla-marta numero de .Literatura Mondo" mi legis
kun granda plezuro majstran reverkajon pri Odysseus
kaj la Sirenoj de sr-o Minaelo Babits, - ' prozajon laii
plej moderna stilo. Tio' ekvekis en mi la penson tralegi
la' originalon por vidi, kia estas la diferenco inter la
4u pritraktoj de \' sama terno .. Kaj certe ili estas
malsamaj. '
Tim venis Ja penso tradu'ki la versojn de I"
Odyssei pri lil: Sirenoj, por ke la Esperantisfaro povu
ilili legi en nia lingvokaj kompari kun la verkajo de s-ro
Babits. La linuli sekci o estas tradukita el la parolado de
Kirke, en Idu si montras al Odysseus la vojagokazont-
ajojn'; la dua el la rakonto de mem al la
Fajakoj. '
tio farigis jam tiel : sed volu
Kion mi dirOs,kaj vill memorigu la 'di' mem pri tiD':
AI la Sirenoj unue vi ven os, kiuj
Ciujn homojn, ja kiu al Hi alvenas.
Kiu sensperle aliras kaj aidas la kanton Sirenan,
AI tiu venas nellia memoro pIu, nek la deziro
Hejm,enreiri .kaj vidi edzinon kaj infanojn.
la' sirenoj tiun per klara la kanto,
Si de en la herbej', .kaj ilin tie cirkaiias
Granda amaso da ostj de vi roj nlOrtin!aj, kaj velkas
Cirkaii I' os1.oj la haii'. Sed preterpasi vi devas, .
Kaj vakson knedinte, forStopi I' orelojn
AI la kunuloj, por. ke neniu giR povu aiiskulti
EI la alij: s.ed mem aiiskultu, se al vi
Kaj en la gjpo .piede kaj mane vin ilj kunligu
Rektan .Ia mastujo, kll j ligu al gi la snurfinojn
Por ke vi povu aiiskulti . plezure 1a Sirenan,
Sed, se petegas vi kaj vi ordonas al viaj kunuloj
Vin liberigi, per pluaj gnuroj ilj vin ligu.", vv. 37-51
Diris mi, kaj mi klarigis al miaj kunuloj.
Tiam rapide a!venis la Sipo bonefarita
AI la ,insu)' de Sirenoj, pelis, gin vento lacila.
T1lj vent' post lio kaj igis sen venta
Trankvilec', -kaj la dia la oodojn ekkvietigis .. .
Miaj kunuloj staranterulfaldis la vel ojn de sipo
I<aj en la kavon ilin melinte, la remiloj
Sidis, kaj akvon blankigis per poluritaj lapinoj.
Sed mi mem nun bulegon da vaks' per akra la bronzo
Dispecigante dispremis per mia) manoj fortikaj:
Baldaii disfluis la vaks' , granda forto gin igis
Kaj la radi' de I' Suno, la filo I' Reg' Hyperion.
Orde mi smiris orelojn al miaj kunuloj .
Kaj en la si po piede kaj mane min ili kunligis,
Re.ktan la mastujo, kaj ligis al gi la gnurfinojn
Kaj iIi batis:la grizan marakvon' per la remiloj,
Tie sidantaj, sed kiam ni estis en tia proksimo
Trans kia oni aiidigus per krio, rapide nagantaj,
Tlam la sip' marrapida ne maltrafiS' jam 1a Sirenojn.
Pf{)ksimirante, kaj iIi agordis klarau la kanton:
.. Iru tien ' grandfama Odysseus, gloreg' de l' Anajoj ;
SipOil vian . haltigu, por aidi la vOcpn ae ni du:
Car ja neniu tie en nigra gip' preterkuris,
Antaii ol el nlaj bugoj li aiidis la mielan,
Kaj kaj iom sciante pIu li foriris.
Car , ni' Sias klon en vasta Trojlanclo
. TrQQjkaj : Argejoj suferis pro voJo de dioj I
Cion ni scias" okazas sur ' ter' u
Tiel ili la kaj volis
1.01.
Mia ,kor" auskulti, kaj brovojn fleksante. mi petis
Hin ,tnin liberigi: sed 'iH konstante remadis.
Tuj -.ekstaris post tio ,E!irylonos kaj Perimedes
Kaj min Iigis per .pliaj Anuroj kaj ,premis ,pii zorge.
Sed kiam ni la Sirenojn jam preterpasis kaj ne piu
Aidis la kanton, Sirenan, .nek voeon, el la oreloj
Miaj fidelaj kunuloj tuj tiam for.prenis la vakson
Kiun mi Smiris al iIi kaj min Iiberigis de I' Anuroj.
, ' vv. 16!i-'191'
Ella, greka origiQalo : C, J. Hunl (Oxford'
LETERO EL ANTIPODOj
ADsTfMLIO
'Literaturo kaj arto en Ais,tralio nuntempe transiras al
, noyaj kaj pii altaj' vojoj. III trapasis iom stultigan
epokon, la redaktoroj devigis niajn verkistojn liveri
"naciistajn, verkaJoj!1. Li,ltil no.mata .Ioka koloro"
estis deviga, kaj estis mlrinde, ke inter la severaj lim-
rllndoj altruditaj, niaj verkiatoj, 'povis atingi altan nivelon.
Estas 'certe, ke kelkaj ,el la romancetojkaj poemj de
Henry Lawsoneterne vivos, kvankam ' i1i temas nurp!"!
malkleruloj, diboeuloj, eevj1list(lj, bovkondukistoj k. t. tJ;
La genip de Lawson povis alte super nura loka
koloro kaj ' lit materialojn ee-manajn, Iitraktis la
vivon kiel .aferon ' de emoci o, pasio kaj kelkfoje (je veta
belo . Helpemo al via fratulo", estis Ua instr,uo. ' ,
La <poeto Henry Kendall estis nia unua Iirika poeto, ,
sed eiam Sajnas al mi, ke li apartenas al la lan do de sill
- Anglujo" ear liaj veTkajoj tre similas \11 tiuj de,
aliaj anglaj 'Samtempe nia bel!lsunluma klmalo
s,endube mlllte influis lin kaj lia nleo, kiel nia unua poeto
isma ,.rereno kaj kun {(u :kulturo,la'
laboro levi&- Ragusa'n . sur '1a plej . altan "{jlvelon
civitoj de Europo. La ne tiam ori-
n.ek klin; (fJunduli, . OjPr'?tl, ' panji,!q
kal Palmotl, 'aperls ela"oco'epoko". l.a Pr4zo kal poezlO
latinajestis la plej Nenionpli --perlektap oni vmis
4e ppst juvenalo kaj Horado: j '
La riCan literalurbibliotekon Ragusan om,amas' multnom-
,braj valoraj vo!umj', klsike mitologij trgikome'dioj'
paAti!\tai.ludoj,kiel de 'Oundult la 'pl'ej:perfektli ... Dtibrav)(a-,
alegoria 'Iudo, grandioza hhnno' je, glro .de ta Ragusa
Iibreco. Paralele kun. la evoluado de Plaut-a komediarto,
sub inHuo la. Toma Plau!o! aperlsen
RJ,gusa Drzle kun -samt!paJProzkomedlO), - sam-
tempe al ' Moilere en Francujb. Pii 'frue" el la kortego de
Medid en Firenze, i ali"gis Ragusli'n, kun la""XV-a cent jara
. Hala trubadura litiko, la "maskerado" (canto camasCi.- ,
lEisco).La Jantomoj de J' malnovklasika ' '
logio,:. fantom<?i imitantaj " imperatorojn, ' kiuj , . al
.avide krianta popolo: "Panem 'ft citcenses", . prezentis
cirkajn ludojo ...::.. aperis ankaii 'Ragusa; .ee, ,tie aperis
la plej bela tia "maskerad : .jeshipka" (ciganino) :de
Cubranovi.Sed la plej monumenta'la verko ;.hE;roe-
romantika epopeo en du'dek kantoj, priskribanta la triumfn
de I' kristanismo su'perlslamo, :trezoro plej
famaj poemverkGj , de I' Europa poezio. knkur-
anta kun ' Ia Liberigita Jeruza.lemol' , d.e Tasso. ,Precipe
emociige la poeto tralumigas' la sorton ' de nia ' popolo ,en
la kanto XIII-a, bel ega . epizodo pdmaljunul0 blinda
Ljubdrag kaj lia akompanant.ino '. "
Aliaj grandaj en biblioteko
de l' franciskanoj subdIktavola pc,llvo,
samtempe, estas , netuSebla. " : *
Sed aliaj cerboj venis. Inter iIi Hugh McCrae, kiespatro Estas' jainalfacile kredi al .h, -ke:eri ti ,"',.'
mem estls poeto. Saturita de klera scio de Eir0pa ' urbeto . povis ti aj miraldoj. Kaj dum unuflanke
lHeraturo Hugh McCre portia al Aiistralio ,gajan lfantazion. Nikola Oozze, kies piedojnenia'm luSis alian '(II
Li firmek{)nas kaj scias Ja vivon kal sekve povas ragusa,n, humile 'er lia loksidej' o !lur la Trsteno eldonadis
doni spiritan rebri10n en tiu interna loko de la animo. '
I t " b j' " 'j la, erandiozan verkon: "Pello 8,tato delle Repubbliche*,
n er mal ' ar 'aro 'h retroVls .1a dloln, kiu . amindumetis dedieita ' al papo. Gregorio . 4
V
t:, , 'dum ta , JI1inistro' jfe
kun ' nimroj. La ne stis tro forta, por ke I' NapoJi'a Ferdjnahdo I., montris per sia vetko ,nov-
satiroj kaj Jaunoj ekaperu kaj malaperu 'inte'r la dancantaj aJ'neblajo)' n al komerco \<a]' StFa.1!o Gradl," p(efekto , de
ombroj de la' foHaro, kil li pruvlll' en.sla "Satyrs and . '.I'
("Satiroj kaj ;Sunlumo). Ci tiuj alvokoj al bt:lo I'vatikana biblioteko, instruis la Respublikon, ,modifl ,. al
, kaj estis ankoraii ailditaj, _ ee malmlilte moderna tempo konstitucion, per verko: "Instituta'
1ft d I S ' Repub!ica admlnistranda", Ragusa dum plenaj .. du cent,
. aus. u I a) e a popolo. ed aHaj v,erkistoj kuraeis sekVl J' atoj estis de plej' kuraAa)' kaj _plel profunda)' spe-,
McCrae, kiel ekzemple Frank 'Morton, redaktoro de la ' . . ... k { f . ,
konata Australia literatura gazeto "The TI lad", lia ' ku!acloJ , sur la kampo de ,a) IZlko (MarIO,! '
motto al1tai't kel kaj monto" .. ". Gbetaldl . 1566- }621), me?lcJno (B,aIJIVJ. '1668-1707) ,kal
, , ' . ). . . astrpnomlO (Rug)e 1711-1787k' "", .!
, yems la .mll .. en. kles sango altu- 1a miritda progreso en la 'histor,io-
preskau elU) )unwoJ la ,sekvanta scienCQ,kies reprezentantoj Rnjina, Ounduli; C;elYa
sllperakvego de hteraturo es!i!,; !?ingar.demaj .kaj' ,Iakonal anaHzIstoj. ' .,' '.
1a emon de .1 Horno al ne ,estmgls . 'Tio estis la logiko de '1' regado
r
al la triumf,?
la tradlcleton Hugh ' kaj de I' ekzaktaj sciencoj. '. , ' ,. ,', '" ,',
sanco el )a ablsmo de tet uro. Inter la nuntempa) Juna) " . , ", : '.
literaturistoj, kiuj sin turnas al la novaj vojoj, estu nom- .' '
ataj: Kenneth Slessor, !aek Lindsay (fiIo d e Norman, Dia 'Ragusa ' dotis . )a . mondoh ' per' arbitekto, neniu
genia artisto), 'etm Andrade, R. D. FltzOerald kaj Dotothy pentroartisto dum sia ,sen$lepentleco, sed des pii' e$s
Maekellar. Kolektigas aliaj aspirantoj anigi al Ja areto rieega je atlaJoj d,e: I' pl.ejfaMaLarbitektoi
verklstoj, kiuj prenas la toreon por' la vojon de de I' mondb, nunatempe, skulptisto ;(Mailio- ,
mathova , kulturo.. ' L. E, T. (Sydneyj leo en Epidaiirus) kaj pentroartisto ,
kurteno .'1' nacia ' teatro en ;" ; ,Jl,a ,.
de -Oum'ulic">' ests J1londkonataj fmulbj: $ed
EKRIGt,RDO AL LA LITERATURO, SCIENCOKAj ART)
DE LA ANTIKVA RAGUSA(DUBROVNIK). . .
La XVI-an kat ,XVII-an centjarojn en ei UI1,
> .
, Atateto la pie] alta grado ' de I' I:.a .:atat-
eto konservis la jaro 1808. slan plenan liberecon kaj
respublikan Statkonstitucion. Dum la arhitekturo en el-
lau la plj . puraj tradicioj ' de I' roii1ariisrno, Ja "
literaturo elrelieJieis tUle per la. splrito renesanca, lCiel, en
Venecio ,neniam. Tiurigarde RguSQ :estas!la ant!..-
Ul bo de Fi renze. jela fino de la XV-a centjarp' kOftfelcis
'en Ragu!la , flor ' la humanlsmokaj la Iingvo ;fjrtfna estis
flegata kun plej granda intenso. Famaj humaitistoj ' estis .
la kancelieroj de.)' Respubliko:. Oiovonni di-Rarenna, , Filipp
la plej , l1oOluuentala"arnitek,ta iaprinca krt- t
ego. J:;duartJ: Freeman"unu '< el Ijl ' famaj liistoriistoj ,
de nia' ep,oko kompara!ila 'palacon '(Palano' pucale)'
' eti ragusa Palazz Rettoral.' Lau la -opi.,
nio de ' bistoriistoj de. Firenc,e lt , Siclliil, lili en Venecio '
es.as 1a kaH >livas1eco. _' '
En la ,p{inca kortego' -,es t!}S .reprezentata, ,ee la, venecia ," -
akadell,Jo- ,-.(}elle "B.elle , Adi -per eminenta pentraJo, Venus' " ."
kaj !Adonis' d.e venec,i,<no Pariz . Tiu' miksajo' de . .
romana. 'sma, kaj italia ' '
.de, lama L{;ava. ni '.;
,q'AaS :SUt ses ,koIQlloj"kun-.rtiirindaj ' kapitloj el kiuj estas '
nomata-, "Aesc,u/apus o, ' '
kr,eajo:de' 'La Ca>\la, pIi kUTilta , "de Diversls, Bart%meo SJondrato kal aliaj: Sar flu
en' JillamelJ.6Io. arhivejo, super kies pordo oni legas
epigrafcli: ' "Obliti privalrum publica curale,
privatjn aferojn kaj zorgu publikajn.). Antikva
aburtdas' je'kolektof dediversaj-Atatstampiloj, oficialaj
prinkostumoj, . skulptaJaj; arhitektonai: fragmentoj, ' ritoj,
moneroj k. t. .p. '. .
Olora arhitektato de la XVI-a een'ljaro estas, la palaco
Mirin Ojordi, kies' plafono estas ornamita per
peniko. de Tizian mem. ' ,
Arhitektjrimarkiridajoj estas ankorau la giaj
"loggie" . similigas gin al 'Ia. Diana templo en Efezo. La
nomita angli bistorlisto Freeman donas al gi precipan
vaforon pro la jaro, ert kiu gi esfas konstruita (1520).
L'a ktedt:alon, starigitan en 1190. de Rikardo de Leona
Koro, ornmas pentroartajoj defamaj italaj
'"Oni- vipas' de Andrea de/. Sado, "Ecce Homo"
de Pordenone, unu el la p,lej graciaj Kristaj kapoj en la
antikva pentroartg, "Dipatrino. kun geinjaneloj kaj Bankt-
tllor de Parmigianini, . "Sankta Katarino" de Palme il
.Veccnio, .Maaon 'kun 'in/onelo" de Bernard/ni Luini ktp.
Multaj de Dilrer-skolo , estas videblaj en la domenikana
pregejo. Cjnter ili ailtentika peritrajo de Tizian:
"Saf/kla Maria Magdalena.
, - *
, La urbeto Ragusa sur deklivo " de I' nionteto
Srd {postenfortikaJo ,,,Imperial" de Napoleono Bonaparte),
Uu antikva urbeto dolita per klimato kaj die bela
naturo, ,apenail estas .plas,tike prezentebla en skizaj kon-
turoj kaj dSpli, ke 'pri gi parolas dikaj lib roj de Muller,
Dibb.on, Engel k. t. p. . '
gi estas r.emeiitoro el pasinteco.
Cu tion ne montras la ,monotoQa plorado de I'
maro ee I' ragusaj rifj! M. ManU
'ROMANO KUN 800 PERSONOJ
'J' en . ...,:. rekotdo' en la europa. romanliterturo. La' rekordon
faris japana "erkistino, kies romanon nun tradukas
. angle 'Artur :;Waley, eminenta .oficisto de la Brita
. Laagadon de la romano dlsvolvas 800 pE;rsonoj. ' Klel
la tradukanto diras, li faros por la legantoj, suplementon
por gvidi ilin tra la labirinto de tiu unika verko.
Mem la traduko dauros almenau ses jarojn, la
romano' konsistas el 'pliols.escnt mil ' vortof, kaj am-
pleksos ses dikajn volu'P.0jn.
La -ve.rkintino' de tiu stranga romano, Mlllasakl, vivis
en ,Ia japana kortego an,\au ceptjaroj, tie .Ai lailtlegis
sian verkn' skribitan su.r pergamenrulafoj, la
seriajnromaqOjn moderlJajn;Car Ai ne nur la vivbistorion
deunu generacio priskrfbas en ' ' sed Ili.storion
. de lagefiJo] kar de piuaj- sekvantaj generlcioj.
I.:a' heroo estas la filo 'de la imperiestro, kiu
volas al si', sian' amatinon,kaj pro sia'
aml:> intplikigas endiversajn aventurojn. Sed krom li estas
te an"Qraii, 'multaj . aliaj bt:tooj kaj heroin oj;
. . . . p. h.
'j OtJ'STA,VSUITS
.Q' u. stav 'Smis poeto:: Liaj
nei;itoj . etas gtangegDj: _ onj ,noin!
fondinto de ,noya estona 'P0ezlo. "Juna}. fQltlstoJ" kat
(;. . .. traduKital;el koJekto "J3lu (. V.ivo-
fajr.o"). "Autuna kanto" kal . Nbulozo el " Tuulemaa
(" Ventolando"). ,pala luno" en .1ia lastl\ poem-
.aro .K6ik. Ql
. ..,
, GRIOORJJ PE,TRV: '
. '. 1 M' O F I.VO' Zp F A
do;i oni
' devas konfesi -ge.nlan 'provo.n,faris Scbopenhauer.
Scho'penhauer..estas,"profunda. pens\ll, hO'.lto ,(,1e ptenca
karklara' pn4elito, 'fera ;logiko, ., kaj ,-
.Ii , skrlbas kal ' k4.f}.cize. Kun
:sia verko: "Dle ,Welt !lIs Wlf(e una Vorstelluiig
-( volas :fllozofe : kOD-
.' 'StFUi titn ' aspelCton de . h' -esenco de l',mondo,. klCm
.' '. ). >
Oautama Hudha formulis' neklare kaj nedifinite. Tiu ei
instruo estas .panteismo. La esencon de liu instr-uo oni
povas mallonge. bil de, sed,. plene: esprimi p'r la vortoj de
la antailulo, de Scl:topenhauer, de itala filozofo Leopardi.
Kaj Leopardi estis pesimisto. Sed liestis forta pensulo
kaj .ankail, prudenta poeto. - Li publikis sian filozofan
imagon pri ,I' mondo en mallongaj poemoj, fabeloj 'kaj
rakontoj. La plej profunda elliaj poemoj estas: "Sagulo
kaj la naturo."
Droninte. el1 profundaj pensoj pTi la esenco de mondo
foriris la sagulo en dezerton. Tie renkol\tis lin la Naturo
en figuro virina. Kiam la komprenis, kiun II ren-
kontis, akre li ekdemandis la Naturon:
- Kion. vi faras ,al ni? Kial vi al ni la suferojn?
- Sed al klu do suferojn? - demandis la Naturo
trankvile la sagulon, - kaj klel mi llin al vi '
-Cu vi ankorau demandas: Kiel? Vi sendas nin en la
vivo tl, devigas nin vivi, kaj ne donas al ni kojoti kaj
Vi lasas nin suferi. .
- Oni nomas vin sagulo, kaj vi parolas malsagajojn
- respondis la Naturo. - Klom koncernas min, . vi,
homoj .estas au suferas? Mi eslas - la Naturo.
Mi naskas. AI mi estas bezone montri miajn fortojn.
La suna lumas, rlvero fluas, maro bruas, rozo floras.
Alkin? por kio? por klu? - eu por vi homoj? - Neniel.
Tiodevastiel' esti; tio estas ilia naturo, Hia vivo. Tial
estas -ankail al mi bezone fari, ' Car mi estas la plejgra vo
de la Naturo I Mi kreas kaj detruail. Mi detruas
kaj rekreas. Kio el tio kaj dum lio estos, kles ail
malfeliCo - pri tio mi ne atentas kaj ne zorgas. Mi estas
naturforto. tra valo, vaporo bruas ' kaj
kriegas en kaldron, fajro flamas en forno, erupciajo
bolas eD vulkano. Cio Ci estas - mi. Cio Ci estts
fenomen o, esprimo de I' vivo. - ' Sed sencon, valoron,
pravigon al la vivo ne -serCu. Tlo ne ekzistas kaj ne
povas ekzisti:
Schopenhauer kun sia filozofio ankorau pii profunde
iras al Huj pensoj de la Leopardia Naturo: li kondukas
ilirt en ordigitan kaj fermitan sistemon. Kaj se 'vi alpro-
prigils la fundamentan penson 'de la genia frankturtano, vi
ne eltiros vln el la ferajligiloj de lia logiko. Kiel
vagonaro, se oni lasas gin sur ' Ia fervojo, devas irl tien,
kien estas direktita kaj ne havas povon irl f1anken
au lailvole reveni, tiamaniere ankail la fllozofio de
Schopenbauer .devigas vin ke, nenien flankirante, vi
alproprig.u giajn konkludojn, se vl nur antaile
alpropfigis gian fundamentan penson, - la penson, ke la
bazo de la mondo estas blinda naturforto kiun movas
!lole -la' volo je estigo: eterna devigo, pr montrigi.
. TI.al oni ne bezonas, kaj estus ankail neprudente
pridiskuti la pesimismon de Scbopenhauer en apartaj
faktoj kaj konkludoj. Se onJ pridiskutas la peslmismon de
oni bezpnas tioQ fari tuj komence. Kun II
oni , bezonas konsentl ail disig.jam ' nen la stacidomo de
kiu la, vagonaro foriras". Fundamentan lian penson: ke
forto" kiu kreas kaj 'kiu estas la mondo, estas blinda
naturforto sen prudento kaj sen ties scio kion volas,
estas. be?:one au forjeti. Ka) la prudentaj
kaj singardaj kontraill,llo) de tiu tria, filozofa pesilT1ismo
ja tiel.
.La konata germana scienculo Wilhelm Ostwald, unu
el la gvldantoj inter naturistoj, diras en sla bela libro
"La, grandaj homoj": .
- ' La jugo de Scbopenbauer prila valoro de I' monda
vivo, pri la plejgraveco de I' estajo valoras nenion.
i estas simple elpensajQ, fantazio. Ke la fortoj de la
natura, kluj estas la substlmeo de la vivo, estas blindaj
naturfortoj .sen senco:' tion Instrui , povas nur. tiaj
filoz'ofoJ; kiuj estas klel Sehopenhauer. La autoro de la
lbro ; ': La mo'ndo kiel volo ... " prolas pri la mondo,
'kaj 1te ' havas. rajfonparoli pri li ne konas gin.
SCbopenlauel' estas granda pensulo. ' Sed' la ' penso estas
nur' Ror jugado. La penso prilabQtas' ptetan
materialoll. Sed, kian materialon por la jugado .. prl la
l1]ondb la' filozofa penso de Schopethauer?-
Seho.penbauer estls ire klera hmo, sed lia ktereco stis
untdbtnka; kal" -guste por la jugadopri 1a mondo kaj' pri
-.1.03
plejgraveco ,- nekapabla. Tiu grandagenia mozQfo', -sed; kiu, Lojale resp,ektante" la ,vivantn ,ne
konislteraturon, fiJologion, fiIozofion, historion. " ' sia ke la
Li posedis belan filplogi&n, humanistan, kaj diritan per vivanta. organismo. (Ji povashavi, ma. nkorn kaj ,dfekt . ojn,
nebuta .fiIozof Iingvo; nominaIislan klerecon. Sed li qe ,
es tis egale konanta aqkau la sciencojn. naturajn: sed ci tiuj ajJartmas , al gia karaktero,
flomion, hemion, fizikon, anatomion, biologion,. histolo- formasgiar 'ai>artan be!econ . . EltranCi iHo per operaci;!
gion, fiziologionk. ,t. p. , LL ne konis la triumfan ''estastre "simpla, 'sed , tre nldelikatil, brutala,
de la naturaj reguloj. Silin doktrinon pri la sensencajo lible ec mortiga afero. 'J.\' .' J.' C .... '
de cio Schopenhauer ne konstruis sur la fundamento de .
la studado de la naturo, sed Sur Siaj supozoj. .. Kaj ja samajh rim,edojn en sja Esperat910gio, .
- Se .schopenbauer estus laborinta per mikroskopb kiel.la ' lingvistoj<en la esplorado (le} a naciaE)ingvoj. "
kaj teleskopo - diras Ostwald - neni'8m II dirinta, Li espl0ras, sed li ne volas trtidi siajn' sktnojn al fa lingvo'.. .r
ke la universo estas esprimo de malgracia, blinda Se kelkfo'Je Ja tre gr.andabelech \ de la. frapante nerfekt
j
' '.
naturforto. . . .y ,
Car ciu espril1lo" ciu fenomeno.de la universa vivo' .delogas ln por moment, H tuj)wrektas: "Tamen,
estas Iro plena desageco,' senco, carmo, harmonio. I; .. ' neesfas re'komndinde ' deflankigi, lu .propra' jniciatq,
. Kaj vere, prenu' nur la astronomion : Kian- carmegan . de. la lingvouzo ' de' }' mpdelaj-:aiitoroj. ' ' , " .
slmjon{on de laharmonia movlgo de cielaj lumigil9j . ,Ne estas mia tsko detale' pritraktila libro, o, kiu cert '
donas I ' ,
La grandci Kant volonte parolis: . meritas ' vastan studoti. mi-apenaii , "
- Dll aperoj en la mondo plenigas mian animon Mi la pravigon . de' ,: pri li' klate "
per ravo: la stela firmamento super mi kaj ' montras, ke gi nenion povas siinifi krom ,:,senfrta". S'e . { ."
la morala' lego, bezono de harmonio aoima en mi. . ,.
Unu el la plej grandaj genioj de .la antikva mondo, ; ni nur ne legus pt.u anstataii gl Ta ridinde senfortan vorton
Pylhagoras, klu .estis filoZ9fo, astronorno, ",neforta". ",'. .'" ,,' .
' poeto kaj .kia\11 li. ekkonis la ,kosmajnlnteresaj . estas Haj anillizojpri ,;pivivo'"
.Iegojli, estis tiel ravita de ilia prudenteco,ke alJ.a monda ;,preterdevo". "veritantaue",J<iu.i ia ' llreskau . pereis el la
II donls Domon: 1<.osmo, kiu signifas: Carmego. .
Du mil jarojn post Pythagoras, nomis Humboldt, granda Iingvo. "Subtegriento" kaj .antaiurbti" verSajne vivos
germana nafuristo, sian verkon pri la, mondo: .Kosmo". ta'menplu, 'Same eo l .'
Kaj tlel neniu l ciuj grandaj naturistoj, konantoj de la Hngv'O oni, dirasibolyntli sugarak, e. :radioj trns l '
mondo, nek Newton, nek Ko.peniik, nek GaUlei, Giordano violo. ' ,. ' " "
Bruno, Kant, Goethe, Darwin, Liebig, 'nek Pasteur, nek .
lia lernanto nek Helmholtz, Dawy,. Faraday, .' Sed mi devas fipl . La libro estas ,ekzakta. detala, . el-
Edison, centoj da nemiistoj, fizikistoj, astronom oj, biologol, cerpas sian temop Me j .. klare . kj tre ,i,nstrue. al
ribeladi!? kontrau la sensenceco de la mondo, sed sin cere ni la regulecon kaj la i6 inetn ' riialregulconde la.,' Esper-
kaj ravte kantis himnojn al la sageco de tiu forto, klU' imtai prepoiicioj. .. ..." . ' , , .' .
kreis ci tiun mondon. , .,
Fausto, de. Goethe, tiel parolas al Margarto: _ . KJel Sed .mi-devas .(lid, ke mi ne volonterezignus' prr ci ti1;1
oni povlls diri, .ke la universo, ke la tuta vivo de.lil malreguleco, , engi : mi sentas la multkolorecon <kaj , Ia
'mondo, estas nur granda hazardo; 'mtllsaga 'Iudo de de I' vivo. ;", ' '. ' ,
mallumaj, kaj .an.korau pIi , !lc de l11albonaj naturfortoj?": .
La genia, komponisto Beethoven faris belegan'
"Heroa simfonio". La tutmonda vivo estis, kaj estas jAUME' GRAD CASAS,: A'MAJ 'pOEMOr
,granda heroa simfonio. Grandioza ,poemo, kian. ,ne skripi&, poemo
j
aealI)a .plenaero. IU'IDO"; ,
kaj ankau ne ' povos skribi Dante, nek Milton, nek in la pii krajn' .kontur,ojn, ,estas glale brila,
alia hOlllo. . en la forta lumo Qronas la nuancoj.::En gardeno; apud
. Kompreni tiun poemon de la monda estajo signjfa& ' florbedo la, peto sin k)jnas al Ii
senti Diajon - diras FaustQ. sinofere por iIi estu girataj por lci .ainJtirio. ' l!ia, pa'r::.,
Se , do SChopenhaQer, "kaj post li ankaii ciuj ,pii mal- fumo kaj bl ,de r kaJ.!a fJustr
o
de kaj
grandaj pesimistoj obsrvante Ia: mondonsentas maIr' la trilo de l' birdoj kaj 'Ia 'kareso de r vento kj)la rlJg

dolcecon, malestimon kaj malgaton kontrai la vivo, klij de I' -,Cio_$ i n spegI,11as, ' s: i n.- anonc"s . ..Kj 'kelk:-
ne dOlcecon, tio nur signifas i1i ne komprenis, au ne . foje nubo pasas antai la-
precize tralegi .kaj percepli la grandan poem on . ,melodiq, mallautigs,. ,jamp.reskaj) ekpl<,>ras ; metinkolie'. .
de 1 mondo. , t Sed nul' dum mome'nto. Lasuno fee ekbtilas"ree estas ',
EI la jugoslava: F,an plena' l Jumo, laua .l melQtlio kaj goja, goja I . troba-
.. doro kantas gaje . . ' , . .... ' " _
, Estas kiuj preferus pIi da kontrasto de lumo kaj ombro, .
. . . ,. , ' , '. I f pH profuridan.foson' a1la. pii sekretajprofundoj de "
D I B
... I O G ft .a -F" I O" Sed cert'eankau 'm h"a1tospor' tempeto;' kaj ekaiiskultos,:
::Jl..iI J:Jl.. Gracie perlarita': meI9dio, . kle?" La lrobadoro;kantaS.
"
E O GEN W S TE R : DIE , , .Nun mi pdr ,diri'vk pri 'ta'r itmo
DES ,f - ll}Jhavas, lom n!!llsa!"a'1- .op'lmon .. . auto!ol, file o!te! ,.
.. , . . . . ,. ' sed lokoj, ' kle du WccenbtaJ : sdaboJ ulu ,
Esperanto-Verlag ElIerslek & Borel apud la aHa: rigard' Hela'" amatin" Crrra" -ar mia,
G. M. B. H. Berlin und pre$den. . sent' taugan" eble', ' ke en sia, evoluo:
.L
a aiitoro kie.s . grandafaks.cio pri .Ia teoriaj ; d.emandol ,,' ,,,( _
. ' . . . .c.. ; : . < '.... kaJ ' prokslmlgos .'a1 la Itala!.. kaj fran:ca.l. Tamen,' lau mla ,; ,
'. de la de Esperanto estas famek0tlata, . opinio tr ciam devos :eviti la Sinsekvon ' de . .I1u akcentita:j ';'
en citiu Iibro, . bedairjnde en 'germana silaboj. '" . <. ',.
klarigon pri la de Iii Esperanta] prepozicioj. Ankap - !Saj Ci . tio 'rie por .ni,a J;.i ja
' eh ci tiu, kiel 'en ciu alia'Sia verko, li Jaudinde unuigl$ " .. fa{:de moyas sm .enla plej
. . . k " " ' . t . .'Jlc, . . \ . restas plelpade . . presbu petG1ilt Ka) ,l,nel faCIle ,
en SI captan teonulO,ll!klU ell , r.e . . Ii pvas' kuri lt"1a'. memfaritaj bOne. 'montras,'< .
skemol vldas la stukturan skeleton de pntrakta objekto, 'Per sla pulsanta lc,aj etnfaza' ,enhav.o lia. poemo :
kaj la praktikuln,kiunne katenas Haj propraj"skemoj, "IIKant6de f , . ' KopaT " ,
, . . . t
'I04
'":HL LA. LEGENDOJ DE M&LNOVA. EGIPTO
B. PBl1S. (A, GLOWAClU)
kie1 vanaj esta's' la homaj esperoj
kontrau la ord0 de la mndo I vidu,
I kiel iIi estas vanaj kontrau la verdiktoj,
kiujn la Eternulo p.er fajraj signoj
' skdbas sur la cjelo I ...
. La Ramzes, la poterica reganto de
Tebo, mortadis. Sur labruston de la potenculo,
antau ldes voco dutl} jal,kvindeko tremis milion oj,
'. ekfalis sufokanta inkubo kaj sucadis la sangon
el 'Ua 'koro, la fortun el lia brako, kaj kelkfoje
ec la konscion el lia cerbo. Kiel faligita
kusis la granda faraono sur felo de hinda tigro,
kovrinte la piedojn per la' triumfa vestajo de la
rego de I' Etiopoj . . Kaj severa ec al si mem, li
vokis la plej ,sagan kuraciston el la sanktejo en
Karnak kaj diris:
.
- Mi scias, ke vi konas efikajn kuracilQjn,
au mortigas au tuj sanigas. Preparu por mi
tian, konforman al mia Plalsano, sed gi jam fine
cesu ... 'tiel au alie.
La kuracisto hezitis.

Pensu, Ramzes li ekflustris - ke de la
tempo de via malsuprenigo el la alta cielo Nilo
jam cent fojojn elbordigis; cu mi do povas doni
al vi kuracilon, ne sendangeran ec por ' la plej
juna . el viaj militistoj?
Ramzes sidigis sur la lito.
-Certe mi estas tre malsana - li ekkriis -
se vi, pastro, kuragas doni al mi konsilojn I
Silentu kaj plenumu, kiQn mi ordonis. Ja vivas
mia tridekjara nepo kaj sekvanto, Horus; kaj
Egipto nepov.as havi regant0!1, kiu ne povas
eksidi la batalveturilon kaj levi ponardon.
, Kiam la pastro per tremanta mano donis al H .
la kuracilon, Ramzes e1trinkis gin, ' kiel soifant
trinkas poteton daakvo; poste li vokis al si la '
plej faman astrologort el Tebo kaj ordonis sincere
rakonti, kiop .montras la ' steloj.
- . Satur'no kunigis kun la Luno - respondis
la sagulo.- Tio anlaudiras morton de ano de
via dinastio, Ramzes. Vi faris malbone, trinkante .
hodiau la kuracilon, vanaj. estas la homaj
planoj kontrau la verdiktoj, kiujn J Eternulo
skribassur la Cielo.
-' Kompreneble,ke la steloj antaudirismian
morton - rediris.Ranizes . ....,. Sed kiam tio ekestos?
- li turns ' shl al la 'kuracisto.
-'- Antau la sun':'levigo, Ramzes, au vi estos
sana, kiel rinocero, au via Sankta trovigos
sur la mano de Horus.
.
. - Enkonduku - diris Ramzes jam mal-
lautiganta voco - Horuson en la aUlon faraonan j
Ji ,atendu ne je' m;aj 'Iastaj je la ringo,
por ke' ne estu inte.rmmpo en la regado. '
EkplO1;is Horus (Ii havis, koron. plena" de
kompato). pro la ptoksiriia la avo; sed
car -ne 'povi$esti interrompo en la regado, li do
el{iris en 1a aulon faraonan, -crrkauate p.er mult- .
nombra dl servis!oi:
Li sidigis sur la balkono, kies marmora stuparo
kondukis malsupren al fa rivero, kaj plene de
nedifinita malgolo, li rigardis al la cirkaiajo.
la luno, apud kiu bruletis la malbonsig-
nifa stelo Saturno,orumis la bronzan akvon de
Nilo, la ombrojn de la grandegaj pira-
midoj sur herbejoj kaj gardenoj kaj lumigis la
tutan ,valon kelke da mejloj cirkaue. Malgrai la
matfrua nokto, en la kabanoj kaj domoj lumis
larhpoj, kaj la logantaru eliris el la konstruajoj ,
sub la' cielon. Sur la Nilo svarmis boatoj dense
kiel en tago festa; en la palmaj arbaroj, ce la
bordoj de I'akvo, sur la placoj, enla stratoj kaj
ce la palaco de Ramzes ondis sennombra homa-
maso. Sed malgrai tio, tia mallaito, ke al
Horus alkuradis la brueto de akva kano kaj la
gema hurlado de hieijoj sercantaj mangajon.
-Kial iIi amasigas? - demandis Horus
korteganon, montrante la ne mezur!!blan aron
da bomaj kap oj.
- /li volas saluti' vin, sinjoro, kiel faraonon
kaj audi el via buso pri la bonfaroj, kiujn vi
destinis por ili.
En ci tiu momento, la unuan fojon, la koron de
l'princo ekfrapis fiero pro grandeco, kiel krutan
bordon ekfrapas la alkuranta maro.
- Kaj kion signifas tiuj lumoj? - demandis
plue Horus. .
- ' La pastroj Iris al la tombo de via patrino
Zeforo, por transporti sian korpon alla faraonaj
katakomboj.
En la koro de Horus denove vekigis doloTO
pro la patrino, kies korpon - pro la kompato,
montrita al sklavoj - la severa Ramzes enterigis
inter sklavoj.
. - Mi audas henadon de cevaloj - diris Horus,
atente aiskultante - kiu forveturas en tiu ci horo ?
- La kanceliero, sinjoro, ordonis pretigi
kurierojn pro via instruisto Jetron.
Hortis ekgemetis je rememoro de la amata
amiko, ' kiun Ramzes ekzilis el la lando, car li
se mis en la animon de la nepo kaj sekvanto
malamon je militoj kaj kompaton por la premata
popolo.
-: Kaj tiu lumeto post la Nilo? ...
- Per tiu lumo, ho Horus, - la
kortegano - salutas vin el la monaheja malli-
berejo la fidela Bereniko. Jam la cefpastro sendis
por si la faraonan boaton; kaj kiam la sankta
rJngoekbri1os sur vi.? mano, malfermigos la
malpeza pordo monaheja kaj si revenos al vi
sopirante kaj amante. .
Ekaidinte tiujn vortojn Horus pri nenio jam
demandis; lieksi1entis kaj kovris la okulojn per
la mano.
Subite li ksiblis pro doloro.
...::.: Kio estas al vi, Horus?
,
- Abelo ekmordis mian piedon - , respondis
la paltgintaprinco.
105
La ce J verdeta de la luno. vi la miraklan qe Amon,
prirlgardis lian piedon. ,,' car per la de la regantoj parolas Ja sen-
- Danku ar - li diris - ke ne Oziris.
kies en ci , tiu est as - Mi ne d.etruos - rediris Horus :- sed
Ho I kiel vanaj estas. la hom aj kontrail mi novajn sanktejo.jn 'kaj ' pliricigos
la ne reUreblaj . . . la pastran nur
En ci tiu eniris la armeestro kaj, skribu edikton pri solena , de la
klinsalutinte li di'is: ko.rpo mia la
- La granda Ramzes, sentante, ke lia jam kaj duan edikton ... yri la liberigo. , de I' amat,a
maJvarmigas, sendis min l vi "Iru el la monaheja Tiel .mi '
al Horus, car mi ne longe jam esto.s en la parolis. , ,
kaj plenumadu Han volon, kiel viplenumadis la - Vi sage ko.mencas - tediris la - ,
. mian. Ec se li volus ced Egipton Supran al la plenumi ci tiujn cio. jam estas preta,
Etipoj kaj kun tiuj malamikoj ligi fratan kaj la edikto.jn mi , tuj skribo.s, kiam vi iJiu tusos
plenumu kiam vi vidos mian ringon Sur lia per la faraona, ' mi IUmigo.s ci Hun lampo.n,
mano; car per la buso .de la parolas po.r ke gianoncu, al ]a kaj 'a]
la Oziris." , via liberecon kaj-amo.n. ,
- Mi ne fo.rdollOs Egipton al la Etio.poj - la plej Karnak.
diris la - ;sed' mi laTo.S ,pacon, car - Horus - li diris, mirigas min via
gas al mi la sango de mia tujskribu car Ramzes, via jam agonias. Tiu
edikton kaj pretigu da rajdaj por super potenculuj ne elteni la
ke i1i, kiam la unuaj fajroj jemia . ' de la kuraciIo., kiun mi ne voJis al li
ekrajdu en la direkto de la suda -kaj sciigu doni. Do. -restis ce li nur la de la
al la mian Kaj skribu anko.rau .. kiat;J Al.i mort<;>s, la sank-;-
duan ke de nun gis ]a de .tal1 de ha kaj gm a) Vl transdoDl
]a el la de neniu . de senlirna Sed vi pii kaj
elsilU la sur la batalkampo.. Tiel mi pH mtilte paHgas, Horus? .... - li
parolis. , - Pririgardu mian piedon - ekgemis Horus
La falis sur la vizagon kaj reiris, kaj mallevigis sur segon, kies estis
skribi la ordqnojn; kaj la al skulptita ]ail ]a formo. de akcipitraj kapoj.
la refole pririgardi lian car La ekgenuis; pririgardis la piedon
gi tre al tj. " . . kaj, terurite,malantai:enigis. ' ,
- sveJis \Tia Horus - diris la - -,- Ii ekflustris - ' vin mordis
. - Kio, esttis, se anstatai: abe]o estus venena ,
araneo vin nt'ordinta I .. , , "'u l' de s t" ? tl 'a
- L., . ,Dl NU I ." en ; , -
Nut eniris ' ' la Ja regna kaj, mento?., - demandis per. apenail
klinsalutinte la diris. : . I aildebla . ,"
- La potenca Ramzes, vidante, ke lia poste .li aloonis: ' ,
ma]klarigas, min a1 vi ;,Iru al - Cu rapide . , . diruJa veron, ..
kaj plenumadu blinde lian Se li ec - A!1
tail
ol la tiu palmo. ...
senkatenigi la kaj ' donaci " al - Ah, jes I ... Kaj cu Ramzes .
la la tutan tetQn, vi faru kiam vi . vivos? . .. '
sur .lia mian sanktan ,'car . - Cu mi Sci3S? . Eble orti jam'. al
per la de ]a, la senmorta vi lian .
Oziris." , ' , ,< En tiu: enjris ]aministroj kuti la
- Tijn intencojn mi ne havas- diris pretaj ',. . ' : ' 'i
Sed tuj skribu ke mal aJtiga s . al Ja -'- ekkrils kaptan.te lin
la farmo-pagojn kaj je - ,cu; se mi tuj vi. plenumus
kaj la sklavoj havas en tri Iibetajn miajn ? " . .:,' ,,',
de kaj sen juga verdikto o.ni ne - Atingu, 'Horlls, la agon .- res-
iliajn. Skribuankai: , revo- la Sed, se vi ee tuj post
kantanel la ' mian Jetron'on, li ekstarus antail la jugo de Oziris"ciu vi.a
kiu cstas Ja iplej ' saga kaj plej nobla el la Egip':- plenumita, se vinul' gin per la sa'nkta .
Tiel mi paroli s, faraona. " '. ..... '. . >, j.: ,
La kanceliero falis la sed .aritali ' --; Ringol " - ripetis .....:, 'sed- kie, gi ,
0.] li povis ; re.jgi, por skribi la eniris ]a. estas? . . ,.', " .'. ,'.1
cefpastro. , " ' . ",' - Diris ko.rtegano ...:.. ekflusttis laeefa "
- - Ji diris - bald,ail la granda -:. ke Ja , granda Ramzes jam spiras '
Ramzes en la c;le kaj ]astajn spirojn. . ' ", {' , '. '
Osiris pesos lian sur la , ne eraremllpes- - .Mi ,sendis '. al ma anstatauanto. , -..,' aldonis
telero. Kaj kiam la sarikta faraonaekbrilos la ke' ...tuh kiam la koro de' Ramies
sur "ia mano, kaj mi, vin obeos, se eesos frapi, 'li deprenu, la ,
\ .
106
"
- Mi dankas .al vi t . , - diris Horus -
. Mi bedaaras... ah, kiel mi 'bedaaras. .. Sed
ja rie tuta mi mortos .. Restos post mi benoj,
trimkvilo, la feJic de -Ia poplo,kj . .. mia
Bereniko rericevos la liberecon ... Cu longe
,ankoraa ? ... - li demandis la kuraciston.
- La morto estas proksima de vi mil pas-
ojn da , soldata iro - respondis malgaje la
kuracisto.
- Cu vi ne aadas ? ... cu neniu iras el tie ? ...
- diris Horus.
Silento.
La luno proksimigis al la palmo kaj jam pusis
giajn unuajn toHojn; pulvorigita sablo mallaate
murmuretis en la klepsidroj.
- Malprksime? .. - ekflustris Horus.
- Okcent pasojn - respondis la kuracisto -
mi ne scias, Horus, cu .vi povos tu si ciujn edik-
tojn per la sankta ringo, et' se oni gin 'al vi tuj
alport9s ...
- Donu al mi la ediktojn - diris la p r i n c ,
atente auskultante, cu ne kuras iu el la cam broj
de Ramzes. - Kaj vi, pastro - li turnis sin al
Ta kuracisto - diru, kiom da vivo restos al mi,
por ke mi povu sank,cii almenaa la por ' mi plej
karajn ordonojn.
- Ses cent pasoj - ekflustris la kuracisto.
La edikto' pri malpl1igo de farmopagoj por
la popolo kaj de la laboro por la sklavoj elfalis
el la manoj de Horus sur la teron.
- ' Kvincent ... .
La' edikto pri l paco kun la Etiopoj desovigis
de la genu oj de la princo.
- ,Cu ne iras iu? ..
- Kvarcent ... - rediris la kuracisto.
Horus profundigis en pensojn, kaj malsupren-
falis . Ia edikto pri transporto de la korpo de
Zeforo. . .
- Tricent ..
-La sama SOJto trafis ' ta edikton pri revoko de
letron el la ekzilo. . .
La buso de Horus bluigis. Per kuntirita mano
li jetis teren la edikton pri neelsirado de la langoj
de- militkaptitoj, kaj lasis nur ... la ordonon pri
liberigo de Bereniko.
- Cent ...
Ce tomba mallaato oni ekaadis trapon de
sandaloj. En la aul on enkuris la ansta'taaanto de
la cefpastro. Horus etendis la manon.
- Miraklo I . .. - ekkriis la veninto. - La
granda Ramzes rericevis la sanon ... Li levigis
vigle el la lito kaj li volas je sunlevigo kiri
por casi je leonoj ... Kaj vin, Horus, por s,igno
de favoro, li invitas, ke vi Iin akompanu ...
Horus- ekrigardis per estingiganta okulo trans
la Nilon, kie . brilis lumo 'en la malliberejo de
Bereniko, kaj du larmoj, sangaj larmoj, ruligis
de. lia vizago.
- Vi ne respondas, Horus? .. - demandis
mirigite la sendito de Ramzes.
-Cu vi ne vidas, ke li mortis? - ekflustris
la plej saga kuracisto el Karnak.
Vidu do, ke van aj estas la homaj esperoj
kontraa la verdiktoj, kiujn la Eternulo skribas
per fajraj signoj sur la cielo ...
EI la pola: O. Oelbart
La savboato. 1846.
10'2'
L..l. 'D lJ FB..l. -TOJ
A.LFIlED DE ]lU88ET
.
ln gerrnana urbo' ne malproksime tlis ta por sia , nevino. Ja saga
Ja ' Rejnaj bordoj, vivis Ja, du fratoj singardemulo kontraavole konsentis . pri tio. " ,
Van Buck kiuj estis ' prave rigardataj - miaj infanoj, nepre vi vidos sin: ,mi.
kiel du lertaj gravuristoj. .' senpacience pinci si,ajl1vangetojn. '
Post la vespermango, . preskaa cit( Lagravuristoj afable premis Han kaj -
vespere,li kuti mis viziti maljunan orajiston. siaq. ,o,ni pasigis la la vespero ,parolante ,
najbaron. Tiu simplanima homo, kies nomo estis pri fraalino Vilhelmino kaj pri sia neduba pH""
Tomaso Hermans, ilin akceptis en sia ' postbutik beligo, ' La bierpoton en tiu tago' ansataais bo-
apud la fajro, kun sia longa ppo en .Ia buso. lliaj telo zorge sigeJita. Kom,preneble la du najbaroj
vesperoj kiujn ili triope pasigis, es'tis malbruaj, estis invitataj vespermangi la morgaian tagon.
la du fratoj, laanature silentemaj, ne parolis '; , IIi tute ne intencis preterlasi la inviton. Sin
kaj koncerne la orajiston, kvankam li dispons vestintaj per siaj dimancaj vestoj ce la subro
pri trapikantaj okuloj, malofte ke la labo- de la ili Iris al sia maljunaamiko_ .kaj
roj, al kiuj li dedicis sin tage kaj nokte, nj! preskau tuj oni sidigis cirkai la tablo. Apenai
priokupis lin sufice . por ke li farig& preskau Tomaso Hermans, por montri . sian gajecon,
,malatentema, ai almenai malmulte babilema. pugnofrapis , la tablon sufice vigle por , rompi
Tamen ili reciproke placis, kaj sin interamis ciujn glasojn, la fraalino, per tiniema paso, kun _
ankorai pii pro la konformeco de sia , pens- kubutoj premitaj al la korpo, sidigis rugigante
mantero. Maloftege oni ne vidis, preterpasante inter la du junuloj. ' , .
la butikon de Hermans, trans la vitrajo, la am- Sed dum la vespermango, malgrai la klopo-
, kojn kiuj triope cirkaiis la lampon kaj preskau doj de 'la orajisto, .-ciu silentis; li mem, eluzinte
.ciam ankai vas.tan bierpoton. , , sian unuatempan gajecon, devis sin kontentigi
lun ves peron; , antai ne longe, la maljuna rigardante sian . filinon. La du grav4fistoj jwn-
Hermans vidigis pii gaja ol kutme. servis malvarmansintenadon, kaj Hi intersangis
'- Kio do al vi estas? - diris la gravuris- nur rigardon: Vespere reekirint hejmen, mal ...
toj? - sur via vizago certe skribigis goja kutme i1i enlitigis, ili nek ,diris ion pri la
sciigo. . , . okazintajoj kaj la laboroj de la pasinta tago,
- lnfanj I - respondis la bona orajisto, -nek ,daurigis sian konversac;ion longe dum la
mia filino forlasas morgai la monahejon. Fini- nokto, car i1i havis komunan, cambron. , ,
gis sia' edukado; kaj pro tio vi vidas min, indaj- La du Van Buck korege sin amis. Oni ,
amikoj, karaj najbaroj, en ,tiel granda gojo ke vidis iIin ambau cie, '.sur,. la promenej,en la
gi ten tas min danci sur la tablo. .Jestoj, o ce .la, cas kiu al ilip1ulte; IIi
estas 'rimarkigi ke la hOQes.taHermans', egalan talenton:' ' kaj 'la laboro ,de unu 'estts
ciam tiel satis la ekleziulojn ,id,l peston. Sed . kelkfcije subskribita de la alia; cetere oni opiniis
lia maljuna fratino. fa ' vizago de ,unu 'estis skulpfita,sur: la vizago
" I de lia frato. Nenlam, .ta ' cielo, oni vidis pli
, konk-ordon. ' ,Do., ,tre mirinde , ke. in
. I MPBOltlPTU' , kvazai kaj ee :interrigardi. l1ia
, '. ' " ' konditt<?' pfende hontigis Wan ' afblan ',najbaron.
Rudolf Reimann -Tamen tiarrrani:ere pasis -'ilia hokto, , kvankvam
Kruele viv' min- fleksis kaj premadis- ciu el , Hi ' povis vdi ;b la alia ;maldormas. La
s.ed neromp'ebla mta , koro. luno lHn ' cambron kaj set1cese gem-
Pro troa malvastec' la kor' gemadis, ,- , iU<movigl$. ' Estis vidble , ke ambai1
. ) icevis tgrayan baton. 'm enamigis"alVilh,eJmino. ,
, gutetis sango pro dloro Pasis tubl' semaJno" dum kiu:ec ' ne unufoje
ne krevis tamen koro: , , ili interpremis siajn ,manojn. Rcgisen ,iIia labo-
, " -' ' '.rejo obstinega silento; . ci u, lkupra
Vi venis - goj e mi en Ci7'momentl> gravuraje, ne -tumisla, Kapon ec por , minuto. '
gin mem, kaj Jelicag" .La ilastan tagpn de . tiumalgaja;semajno la
! nur len ta agoniturmento: " . ,"! sidjsce 1a sojlo de pordo
pro la, oferonesufica '.' .' !. .kqntrau .. ' ", '., . nI" Vl"d ' ,o' s
' 'A ' - Cu Vl ne dmsal m!" pacJo, ke ,
ne estas vi fehca I Ja du {ratojn Van .', .
\ 'Et hr storla. Hilda Dresen " - H ve,1 fspondis ,. la ' ja ili ne '
. . ' g aperls de oktagoj. Estas ' strangega afero. ' ,
Rimarko: Ci tiu eatasel la kolekto do mi 'Jcaizas tioil -'-:... dtris Vilhelm-,
, "Lambi valgel" ("Ce lamp-Ium<i")" ino - ca'r de mia :reverto ' iJi ne vens piu ci
, ' tien? ' '

108
\. ,
/
. Ce tiuj naive ,diritaj, la rqaljunulo mal-
levis la , oku,lojn kaj .restis .onge muta.
- Ho ' ma HHno, ,ma kara ' filinjo -, fine li
ek'krii&, premante .per'. siaj velkitaj Jipoj la gras7
,:kaj manou ,de sia -.:. riuj
monahacoj certe vin Jnstruis abomeni la ,Amon,
se.d cu ilivin-. sciigis 'kiel oni , gin malcedas.
Dio ,- cu vi ne forgesos vian maljunan pat-
ron .puraera sOmera nokto.
' slan . respondon Vilhelmino iidetante
nur. skuis la ' kapon. .
, - Tre dolca estas via. rideto" angeJino mia.
dolca mielo. Placu al Dio ke neniam gi
, en larmojn.
Ho ,ve, , mia pacjo; ,cu vi min trovas tiel
bela ke mi estu nepre tiel malfelica I :
' Jus tiumomcnte la ' du ' gravuristoj ekaperis
kontrauJi; post ViJhelmino modeste for-
ce ila alv.eno. , '
- Ni vidis van Jilinol}, Hermans, kaj de tiam
, ni perdis, la dormon; ' niaj revo
i
, nin perfidis unu
al laalia. Parolu al ni plnlibere. Cu vi volus
unu el ' ni kiel bofilon? Tiuokaze demandu sin
kiun "si pii amas? . Kiu est9s, si farigos Iia
la11lega edzino. Nianlaborejon. pleniga,s tom
jetiistoj kiom la vian. Belega estas nia
klientafo., kiel Ja via. 'Prpensu kion vi decidas?
La orajisto al iIi etendis siain ambau manojn:
- ' Mi, de: vi tri tagojn - Ji diris -
cu tio estas ' tro? , V estas ambau enamigintaj,
mi tion vidas.
'- Estas vere, respondis la gravuristoj, ni
amas vian filinon kaj vi ne devas lasi al ni la
tempon, sin atrii ' sen . e'spero de ' resanigo.
Ve.spere, apenau la traHno ,kuragis rigardi
rekte: si sciis ke si devas tari elekton, '
La' sekvintan tagon la maljuna Hermans sendis
.' al la du tratoj letemn jeneelpensitari: "
"Miafilino vidis vin ambaQ. Si <imas Tri-
o stan0l'! kiel , edzon ,; . Henrikon, . kiel fraton. La
-- Cielo', permesu ke ,tiu konfeso kiun . mi pene el
si fortiris, akceptata ' de vi, kiel decas I
Via maljuna " arniko vin atendas por cirkaubraki
tutan sian familion." , , "'
Tiaj no'blanimulj ,reciproke korisentis ke tuj
kiamunu el ili estos akceptata,-. Ia' a1ia eteme
. Ho ve I tiaj lakontraktoj kiujn
oni konsentas 'antau ol koni la sorton. Henriko
kiu' prenis la' letern de la orajfsto, por gin legi,
ne ,flnr sian legadon. Li -4emetis la
' ron sur ' Ia tablon kaj pale klel nego, ' li
ekfalis ,sllrsian skabeh:m:', e. ., .
IIi dai;rigis famen siaA: k:unvivon tute konkorde.
lausia kutimo, iJj reirisal la
" La felica fianco sian amati-
' non" durq Hen'riko ;klopo,dis vidJgi "gaja, sede Iia
paleo montfis,Ja malverecon ,de lia :Sajna
Foje ' kiani t' dufrtoJ ' casis', iIi baltis en .
. arocta . malde\1sejo. , Ladgitaj de 'Iairado i1i ster-,
:', -' ' , 1 ",
, - -flenriko Van Buck' - '
.. 'de sl;lfice , tni siletas. .Mi ne
pvas , toleri ' ke viedzigu je la fiHno de tu
orajisto.
- Cu jen es tas do, frato - respondis Tri-
stano - la maniero, lau kiu vi memoras ,pri la
honoraj legoj?' .
:-: Mi scias ke mi tute malbeas fiujo legojn
kaj de longe mi' pripensis al1tau ol paroli al vi
pri tio; . sed rigardu min. mi ne vivas pIu, mi
sentas ' ke mi konsumigas, kaj tamenJa mal-
multo da sango, kiu ankorau fluas . en miaj vej-
noj, min mordas kiel fajro. .
- Mi tion vidas - respondis Tristano - cu
do vi kredas ke mi ankau ne elportas gravajn
suferojn car mi vin pelas gis tiu ekstremo. Ho
ve ! . mi . ankau .perdis tutan mian gajecon pro
tio; sed kia estas Ia. rimedo?
- Estas neitia rimedo, mia trato; nur solan
aferon mi postulas de vi. Ne rifuzu gin; mi pe-
tegas pri tio ke vi ne edzigu je tiufraulino
antaumia morto.
- Antau via morto - ekkriis la aHa I
- Jes, kara Tristano, estas oecesege, mi
petegas k vi faru al mi vian , Juran promeson
pri tio. Car mi devas subskribi viat'1 e'dzigo-
kontrakton, mi . . .
-Ne, mia frato, estas neeble ' ke vi tiele
mortas pro via mal es pero; kielvi volas ke mi
faru .al vi promeson kies sola penso glaciigas
koron. ' ". '
Dirante tiujn vortojn Tristano rigardis sian
traton kaj vidis sur liaj Jipoj palecon de morto.
__
, A,(JTtJNA. KANTO
I !
dum sonoj de malgaja rekviem.'
I
! . I
,Kaj per funebra vio' .
pasioj sanktigite eksilentas.
. ,Sqkcen-koloraj tagoj la plorigaj
'koro estas pregoj dolorigaj.
.
"
El la estona: Hilda
. ,.
Rlmat1co .. El la kolekto .L.mb vaJgel.
- ' Henriko, mia kara - li ekkriis ,prefere' roso klinis' laherberofn, dm "Ja birdoj sen- -.
ol vin lasi tiamaniere morti, mi cedos al vi " dis sian sluton' al . hi nakto. ,"
ciujn miajn ra}tojn. Edzigu je si, mi petas tion., Tristano deturnlsi.a lj ekvidis en ,Ia
, de vi. Mi vojgosal Usono. de Iii valo lasonorilturojnae .sia rask'iga
. - Ke mi edzigu je si I - e'kkriis la alia. - Cu . urbo elstarantajn el nub', kaLIa riveron dis-
vi transdonus al mi sian amon, fprlasante viajn sternigantah sur lalierbejo kiel 'blanka ' kolubrp
rajtojn? Tamen estas 'unu el ni mortu, ' Sl!F verdaj' Ua koro ek.ifigis, JUaris
pro - li aldonis, per malserena voco. Liapason al siafrto li.etendante Sed
mano tremetis kaj batis la tenilon de sia ' mortiga malfor.tigo subite invadis Han animon:
castrancil'ego. ' , Li sin apogis 'sur arbo, Haj' forglitis
_ Jes, - Tristano. -.laii1onge de la krusto kaj li defafis teren. .'
. Henriko ' terurite rigardis 1a lastaJti klopodojn
IIi elingigis siajn trancilegojn kaj pretigis por de sia frato ' poTsiri alk'roci ,al.la vivQ. Li provis
sin defendi. Sed car ili kutimis skermi unu kun aliri al li, sed li rie sukcesi s movigi. Dronigite '
l alia, antaukalkulante ciujn siajn ili de sango, starante' senpove. ebdulo,'li
sukcesisnur malofte sin Tutan horon Hi sance1igis. f ,;'
reciproke kaj furioze sin ' frapis; de tempo al Tiuj kompatinduloj estis konintaj patril}-on kiu
tempo, malfortigite de. lacego, Ui haltis kun patrjne' ilin ambauamegis., El la fund de. la
flankoj malfetmitaj de largaj vundoj. valo kaj el 1a krepusko, malpreciza formo sajnis'
Dum iu el tiuj pauzuj Hi au'dis la tamburojn 'subite elspnicikaj ' a1Sovigil i1i. i 'nialrapide
kiuj avertis la urbanojn reeniri en la, urbon. lus supreniris la montetol}; 'kaj dum gi alpw\{simi-
estas la horo, kiam tiom da fojoj Hi revenis gis, la filoj ' reko.riis siarj patrinon. Tuj kiam la
duope, en brako, jen malgojaj, jen gojaj . fantomo (!kaperis; klare videhla kaj rekonebla,
konfidante al si reciproke siajn pli intimajit la starantj deirante per 'lasta, klopodo : de 1a
pensojn. En tiu momento tuta ilia juneco disvok sur ki li estis kvazau &in
vigis antau ili. ' -en Ja brakojn siafratoeletendita sur-la tero.
La suna estis tuj malaperQnta, giaj lastaj Supersutifaj .per sango 'kaj larmoj la du fratoj
radioj tragIitis inter la senkarnaj abioj sur la Van Buck mortis ,en funebra cirkaup-reno.
teramaso kovrita per sekigintaj foHoj. La vespera EI ' )a flal1C!I: Donie! kqllem
110
P A T .' U INE ' CO
Si antaijare, kiel kapreolo, '
Facile, flirte kuris kun petolo.
Kaj dancis. ludis, Sercis kaj paradis,
Kelkfoje ec la pupon Si vestadis. ,
Sed misterajovenis. Serioza
Kaj reva i2is la viza20 rbza.
Kaj novaj sentoj vibris -tra l'animo:
Miksajo stranga desopir' kaj timo.
K. DE KALOCSA.T
Kaj Si ,silentas. Roznebuloj .
Tordi2as antai la '\
Sed kun hOl1fema 'earmo,
. En la: okulj jesas ' Iatmo . . ,
> '

: La kis" ,linua'r
Naiva, virJ!a kaj timema, tuSo.
MaIlrta. Sul> )8 f.orta vira buSo
, ,
SfGko, trua:' " '
Sen gusta se.ntls Si knabinpetolon,
De l' amikinoj. Si dezh:issolqn.
Sidante 'ofte sin,forgese, mule
Si al revado 'sin fordonis tute.
Kaj nokte - longe sin sendorme rulis, '
Ho, nokte, Sla vlrga lito. brulis,
' Ua voco ehls al sr zume
Kaj 1a kusenon premi\, si'
. '
Tiu hor" tiu hor' I
Martele batls 'Sia' kor'.
Sur vangoj: bOntobruloj.
Fermieis treme la okuloj: .
Un aidis Si _pri amo Jur! . . ,
Hp, kuri,kien uri 1 .
Ho, vane jam. ,
Piedojn Siajn kaptas lam!. '
Cu lIun ekkrii, au balbuti,
Ai [idi, ,plori, 'au nur muti?
Kaj kiso dua: .' '
.. Sur Iipoj: 'l>rulo: En laker":; alar,mo. -,:
. Tra I' korpo : ,strangll, dolca, vibra varmo.
TremaQ' genul. '. " .
'. '.' . . .' i,,_ " :. ,:,,_
' . ' Kj plua : '" ... - ","
Turmente 'batas vejrij vipo'i, .
Va tuta korPQ

lI1,Ir" la lip oj
gll!a ... , . '
,<

K!j poste:
Nur iIi r Duopo!.
, -, ' Mistera.
Amara kaj transmonda kaj tera!
, .
post: helo ! helo!
' La: kiel l mielQ.
Se vent': disputo,
Eolgroteton fermas kis' je muto.
Se vellas pluvo : larmo,
Disigas )arman nubon kisa varmo.
Sub bluo de
Lazuran m'aron kuras blanka velo.

Kaj poste ... poste .. foje, dum vespero
Eksentas ke , venas la Mistero. _ ,
Dum la okulojn pale malfermas,
Si st;nta,s;, kl! sub 'kor' germas.
Kaj tra la korpo kuras 'febra tremo,
Sopir' kai timo, go}o kaj korpremo.
St; li jam ven us, ke Si flustru goje,
Ke Ua, Tiu es tas jam survoje.
Kaj ke Si en la brakoj forlaj
La Sirmon por 1a tempoj sargoportaj,
Si, jam senhelpa, velKa, malsaneta,
Kaj Ciam .f!lli, Ciam sveDi preta.
'"
Kaprica. kiel la printempa vento,
Kun sange plora, Tida sentimento,
Kun rozaj vangoj; okulbrilo flama';
Si estis-kvazati, inem, la Ma'jo f1orornama. ,
Nun, jen, kun pala vizagelo sia,
'Kun la'rideto doIClllelaf!kOlia" '
Kun blonda kapu flavakrona: '
Si estiis .kvazti la Septembro fruktodona :
" Ol!
Dum p.osttagmezoj, en sidante,
Si laboradas .tie ,en soleco,
Kudrilo Sia kuras ,rapidante '
Tra blanka, eta, stranga vestopeco.
,.. - .'
, Kaj se la', Oambron .]a vesper' vualas:
En, mano stumble haltas la kudrilo;
En Sian sinol la ves teto fillas . , .
Kaj Si ' esploras' tiam' sin 'kun mro
Kaj sentas sia!1 kotplI vl,inda,
, Milde dblora,sveria pro I' ' Ofero,
plena kaj fekunda,
Benati, .Jdel , la st;mita tero. , ,
' ' . ">-'
'-' "...
I.. " I ,'Kaj ,sentas tial eSti; Cio:;
, , .. Cirkaiipren',
' ekstaza 'svene en ebrio:,'
- Cion Ci faris, Cii por sla ven'
- La'Suveren'! " , "'", '
.
si bda,uro_:, ,',
Ifrillinan ludon' gojpetolan, .
. ' revjn,..IQlron kapreolan;
Sur, la"a1tar.on d ' sankt' DllIlro.
'dl ,'it, .,
. '>:":;
"
, ,

Jen Si nun iras . .. Velkis la belajoj:
, Talio flora, FQZO vanga.
$i sin balancas. Ho, miraklo stranga,
Miraklo sankta de anasaj paSoj.
Mallerte sian Sargon sub la koro
Si trenas time, kun sirmanta brako . .
Komika ... Sed super el oro,
Mi aureolon vidas en imago.
Jen iras kontrau tempon de doloro
Heroineto de la Sesa Tago.
*
Kelkfoje, dum la nokto, Iite,
Subite
Terura tirno
Eksidas al sur animo.
. Si krpremate, side,

Rigardas en mallumon mutan
Kaj sentas tremi sian korpon tutan.
Kaj en angoro
Tordigas Ira I' memoro
Rakontoj najbarinaj,
Stelrigarditaj bil doj medicinaj,
Virinoj cent
Mortintaj naske en
Kaj veoj, konvulsioj, sango, sango,
'En morton paliganta vango '
Kaj poste
Froste
Fantom' rikanas oste,
La ungojn gi enboras ..
La edzo ploras,
Virinoj iras.venas kure.
Terure! ...
Kaj, sub maJvarma
$i sidas en la
Frostotremante antau la Estonto
Kaj sentas perdl Ciujn siajn fortojn
Kaj Siaj lipoj preskati f1ustras vortojn
De Kristo sur la Olearba Monto ...
'"
Sed kiam la mateno per oraj lumosagoj
Forpelas deS! aron de la fantom-imagoj,
Solvigas la angoro en fido kaj kvieto,
Kaj dol0ajn salutas per rideto.
RevaJojn pri diketa' korpeto rozkolora,
Pri arda kis' patrina al gia vango plora,
pri eta kaj qtallerta, avida buS' malsta
Sur la Svelinta frukfo de Sia brusl' benata. '
, Kaj en plezura revo feHCe SI jam
. Kiel la viv' en tiun korpeton el -Si fluas,
Kaj alpreminte manojn S1lr sian bruston bruJan,
SI zumas, kvazati lerne, dorlotan kanton lutan.

{{aj venos tago, tago granda 1
Kiam ploregos tiu eta buSo
En la vindaJo blanka, blu-rubanda
. ' Pro la unua krudavivotuSo.
-Kaj 'kiam' sur lito palas
Post l ' dolora, vivoHona lukto ..
Petal' de floro, kiu goje falas, "
, -Ca,r ,sur Ja bran Co kreskas jam 1a frukto I .. ;
.' ,
Ul.
.A. N T ,.A. " 'L ll: ' Ii: o N ' G B 'E :'S,:,O,
r, ". _'<' 1
BtlBliE8KO EN tlNU A'KT4!'.," , ,
PERSONOj:
Krlstiano Mallerta, . komercistb (nialdika, 'preskai1 sen-
hara kapo), ,', '. ..' .
Rozalio, Ua edzino ' (koloseta, grava, energia, pii grand.a
ol sia edzo), '
lnjo, 'mafilioo (dekokj/lra),
Krlsl/aneto, illa (nalijara), . '.
s-o Tlmulo, flanCo de Injo, '
la bopatrino de K. Malle,rta (Ionga, maldika, malmoderna);
la on/do (dika sinjoro, frai1lo); .
leterportlsto I
sendlto,
unujpra infano (pupo).
SCENEJO
de K.. Mallerta, fablo, sofo, mal-
dekstre fortepiano, ' eo 'Ia angulo' veturileto, en kiu dorma;s
la ideto. La Cambro havas du elirojn.
UNUA SCENO
Rozalio: Ne, mm mi' perdis la emon. Ho, kia' mal-
edz1no mi ests; Ciu plezuro estas inlhelpata de
tia. nekomprenemaedzo. , __ .' :::;'...'
Mallerta.:,(rigardas . . ,,;,
rO' U-A S. C E :N 0
1
' t
lnjo r: Ebleni ' f!nverku mian salutppemon , por
la kongreso? , '.,' .. '..',, "
Rozalio: Legu, Idon vi skribis 'gis nun. ' .' I'
lnjo; . Alveois vi de Cie eo .ci mondo, '
Por. estien 'gaja rondo; .
Por viziti hpdijlii la
. Montrante por. grandan interesn.
Por,nia sankta la afero .
Eksonis jam la Himno, III "Espero".
Vin ,Ciujnkore mi salutas. " . '
vortujn flue mi ' .' ..
(aiiskultas): Kara MajstrQ I
Rozalio: Nu, flue mi '. : . ?
(Injo sidas antaiila pilinO, ludi la Himnon. lnjo: Hm, mi ankonul ne .sukcesistrovi rimonje
Malantjlli Si .staras Rozalio (I 'Ienante muzik- Rozaiio: ,? ; . '. ;', , ' ,
folion en la manoj.) . lnJo; Aii .
Rozalio; Nu, Cu vi fine povas ludi la melodion? ' Rozalio: "Flutas"?
lnjo : Mi supQZas. . . lnjo: "AItrudas? ..... '
Rozalio; Do' ni 'provu I (Injo ekl.udas, ' i1i kantas 'kUne): Rozalio: He,KristianQ I Ho, n\,ln Ii sUentas, kiam
En ' la mondon venis nova .. , (nun tro disharmonie,:) pri seriza afero. ,{;:1I vi, ne sCias rilnn je Uo': '
snto ... (Iojo akcentas kelkajn fOjOj!1 la gustan tonon ' ;;Vin' Ciujh kare' mi salutas. ' .
sur la klavaro kaj kantas sola:) ,sento . . . Bonvenajn "ortojn flue mi , ' .. " ?
Rozalio (ripetas): 'Sento ...
ln;o : Denove! (iii kantas kune) : En la mondon venjt;; Mallerla: Blbutas. ,
nova sento. , Roz.alio :. Vi , kuragaseC ni'oki?: ,. '. f
Rozalio (tuj ripetas la vorton) : se-nto '. . . . Mallerta ,: Tute ne, karulino, mi -ne mokas, sed. je "salu-
lnjo: Sed pattino, 1.a vorl ,"sento" estas 'kantata ja tas" rimas llur nbalbutas". .' . .' \ ','
nur unu fojon. (Kune:) En la mondon venis' nova sentO', Rozalio: .,eC slmpln lai1gaft. rimon vi ne '
(tre disharmonie): tra'. la. 'mondo povas Jari; vi neniam aki{os ia,nfameton en. Edperantuj9
K. Mallerta (interternpe estas enirinta, en pantofloj, MalLerta: (Ievas . la Su!t-rbjri). ,.. \, >, : "
kolumo; "Ii \havas strumpon en la ' mano, aiiskultas dum lnjo : Mi scias eliro'n, p'atrino; ,Mi iros al mi,a a'mikino,
I)1O'mento la 'disharmonian kantadori, kunfrapas la manojn Si l1ava,s librtoti enhavantan. 'aron . da ' salutpoemoj. Ni
super sla kapO' kaj di ras, tuj post la vortoj "fona voko," , , simple er Huj .eo " '
kvazai1dai1rigante la ka'ntadon): Ka"ra majstro J ,....., Roza(io : )ioo faru 1 Sed. I Pripen.sp,. J<e vi
devos parkereclerni la vespere ; qume ml mem
. (Rozaliokaj Injo ,piu kantas;) I medltos pri tai1ga rimo. (Si ekstars; Injoforiras.)
Mallerta 'malrapide ka'j timete): Kara , 1" R C! .. S C' E' NO " .. " ,
RO'zalio, permesu momenton. . ' ".' " v '
. Rozalio: duone kaj rifu zas mansigne). , (Samtempe l\avnte en la
Ma(lerla (humile): Kara Rozlio, nur m'O'meriton, .' mi . mano; li preskali renversa,s"lnjon"kaj; ricevs de',Si vangb-
petas. .,; frapon. li defertds sin, .sego . brue reovel'slgas, la ideto
Rozalio: (rifuzas pii energie kaj plu kantas). : (pupo) en la 'veturileto iras al 'Ia
Mallerta(lOsiste) ': Nur' unu 'momenton I . ',". . ifaneto.) . . ' . ", ,
Rozalio (piedfrapas la plankon, furibze) Ha, ne mirii1rle; . Kristiane{o:, (al la 'id.to): Ho; jeiJ,'-m vin: la mal-
ke ni ne' ,suKcesas, se. konstante 'estas malhelpataj. Kibn _. -.. -'.- .' ;;, , . . _ ' . 'f ,
viserCas? Kion mi vidas? En tiaeksteraJo vi anko.rii ' Mallerta : 'Kion, signifas la brua 'konduto? ,
' estas I Cu vi' ne scis,ke estas 'baldai1 la .tempo por for- - Rozalio: {koler;e) ' Malsl\ga, demndo'! 'Kia geno,: Oni ne
iri ' akcepUla "'. " . . ,povas 'tran meditj kel,kajn; . , .
Mallerta ;Mi ja estis pretiganta., m'ill, sed ,kiam mi vo)is ; >;' (La infaneto ree ekliriegas.) ., ,',;
surmeti la strumpon '(tnontras la atrumpon), mi konstatis, " 'Rozlio; if vf ke 'Ia j,nfano . '
ke estas - ke \ti forgesis ripari. gin, jenjrrgardu la truon. Mallerla : Cu, tio min' ? Mi rle estas la patriRo.
Rozalio' : Pro Ua bagatelo vi n,in LPIi . seriozajn, Rozallo: patro; .efere mi iie' havas ,tem pOR, mi
pii gravajn taSk()jn mi hvas Mdiatl ;.ol 'riparj, atrumpo]ll.l 'devas metlitas:) , 1.;;7;'"";;;" : , t. '
Mallerta' (IUontrante pubIiJto) ; 'Baga(elb 1 , Mallerta i I\'lii' pp("!lf,la .,'
Kara Majstro I (; Kara Majstro"estas dirala Ciam iomete domon. ". , "-", . . .
mal rapide, ; grave, la ' (La infaneto konstanle. ploras. 'Ktistianeto .karese" flustras
Rozalio Iin,m?ke) ,: ., Kara men$i,u ai li; ,Ia. infan? pii ploras.f . . ,', ,'; ', .. ' ,
konstante la Majstron,h certe ' ne estts hel' .pedanta,mal-." < , f?ozallO: lIa",:dum, tla bruadQ mr'komprene15le ne trov,llS , ..
kie.1 ne !on ,taligan: fine' la
.Mallerta: TlOn ml sClas ; sed famen Vl nun rlpar.os " IOfanon, se vl .ne yolasflegl' IOfl!nojn, do VI i " . .1;.'
mlan Strumpon? , '. . ,. Mallerta ; Nt!, klOn, do ? ' ." .
Roza1io,: Ne I Mi ne, havas .tempon. Se.,y' rpem ' nesta$ : . , R.ozaUq ;. Y,L4>,efere ne Vi, ne eatas inda
fari 't!on, iriri.(Si fi>rtumigas energe.) '. I"Cielo. : tlo,' lako'!1Ratindakteitafo'; Rrp
,lnjo: .cu" Ol ".un daurtgu? , , ' klO VI allav.eturileto) ,devas na;j' Han sen- '
Mallerta (al SI mem); l almenad kO'mpatas min! koran . patron: (Ordone:) paCincl) finigllS, '
-r;' 'i,'-.o!"": _)
J
tuj repacigu la infanon, 'midevas meditil Uanken,
meditas). .
Mallerla malrapide, iras al la veturileto, balan-
cetas gin): karuleto, mi, via patro,
ja estas apud vi, dormu, dormu. (La infaneto daras plori.)
Rozalio : Eble li estas malsata. '
Maller/a (tiras antaen la veturileton gis la rando de
.1' scenejo; karese) , Cu vi estas malsata, karuleto,
jes ,? malsata ? Atendu, via alportas ion .. (prenas de
tablo boteleton, trinkigas la infaneton). Ha, kiel bongustll,
ne? trinku - ankor.a iomete - jen - jam
Cu jam sata? Nun vi plori, ne? Estu gentila,
ear via patrino devas mediti. .
I Rozalio : Jen, nun li estas trankvila, pro kio do
vi.a senutila obstineco!
(Mlillerta reAovas la veturileton en la angulon.)
KVARA SCENO
'Kristianeto: Patrino, vi nun bonvolas korelCti mian
lemejtaskon? .
Rozalio (malafable) : Tumu vin al via patro, mi devas
mediti.
Krstianeto: Patro, vl ... ? '
Mallerla (malafable),: Kio estas?
Kristianeto: Bonvolu korekti mian stilekzercajon. La
terno estas: "Pri la
Mallerta: Diru al via instruisto, ke. hodia
(patose) la Internacia Universala Esperanto-Kongreso. Dum
tiaj gravaj okazajoj oni havas pii altajn okupojn ol korekti
stilekzercajojn. Kiel inteligenta homo anka li ...
Rozalio:, Ne . diru sensencajojn. (Prenas la kajeron de
Ki'istianto kaj transdonas al Kdstiano ; ordone): Jen.
Mallerta (prenas ' Ia kajeron, . jetas' furiozan rigardon al
sia edzino; legas): "Pri la La estas arniko ,
de I' homo." -, Bone! - havas dekdu krurojn -,
nome: du antae, du malantae, du je la dekstra flanko,
du je la maldekstra kaj po unu en angulo." (Li donas
vangofrapon aI kaj jetas la kajeron allia kapo).
Cu tiun sensencajon vi volas prezenti al via instruisto ?
(Li donas, denove vangofrapon. Kristianeto forkuras ek-
plorante el la
KVINA SCENO
Rozalio (majeste, apogante la manojn sur la koksoj):
Cu fio eble estas konduto de nobla viro? Ekzerci sian
forton je de1ikata infano? Tiel ne kondutas klera homo
Cetere vi 'bone scias, ke Kristianeto n.e povas elteni trapojn.
Mallerta : Donu al II sukerajon pro lia spriteco.
Rozalio: Tion li fakte meritus. Anstata bati Iin, vi
prefere admiru lin; sed vi kompreneble ne vidas, kla Inte-
ligenta, observema knabo li es tas, mi vere miras pro lia
observkapablo.
Mallerta: Kiun li ce rte havas de vi, anka vi eie
vidas ion, kie estas nenio.
Rozalio : A de vi, anka vi, precipe, kiam vi rigar-
dis 'iomele tro protunden en bleroglasojn, vidas
duoble.
Mallerla (grave): Bedarinde ,anka vin.
Rozalio : Tre flateme! Sed por reveni al la afero ...
MaIlerta: Mi ne pIu havas tempon. (Li estas forironta.)
Rozalio (retenas Iin): Restu! Oravajn aferon oni ne
pr6krastu! Kion vi trovas riproeinda en la skribajo de
Kristianeto ? .
Mal/eria: Nu, vi eble jam vidis kiu havas
dekdu krurojn?
Rozalio: Nu, kiom gi havas la vi?
Mallerta: Vi volas mistifiki min.
Rozalio: Kiom? mi demandas.
Mal/eria: Kvar kompreneble.
Rozalio(al la publiko): Tion mi atendis. (AI sia edzo) :
Jes; se oni nombras la krurojn ope, vi eble povas esti
prava; tamen Kristianeto ne estas malprava.
Mallerla: Nun sufieas. Vi ee defendas fian stultajon?
Rozalio: Jes, mi defendas. Tio ne estas stultafo. Sed
vi kompreneble ne estas kapab!a sekvi altajn pensojn kaj
konkludojn, kiuj estas ekstere de via horizonto.
Mal/eria: Vi ;estas prava. Cevalo kun dudek kruroj
superas mian komprenon.
de la demonO' de detruo
113
Rozafio: Do estas necese, ke 'mi Ularigu al vi 1a aferon. (Kriegas):Dekdu, dekdu! \
Atentu I Cu .cevalo havas du krurojn? Mallerla (koleras) : Kvr mi diras.
Mallerta: Certe, jes., ' , , Roza/io(tre kolere); Dekdu! '
Rozalio : Cu havas du ankau malantaue? Mallerta (kriegas) 'Kvar ! <
: Mal1erla: Jes. ' Rozalio ' Oekdu! ,
'Rozalio: Kaj je la dkstra flanko ankail du? ' Ambau (Iauvice kaj 'pii laute): , Rvar t - DeMu!
< Ma/lerta: les. , Kvar!- Dekdul (Rozalio piedfrapas, jeta s kontrauMal.-
Rozalio: Raj du je la maldekstra flanko ,? le,rtan la libron, ekploras.) Ho; '-malkom- '
Ma/lerta: Jes, , prenema, stulta-edto. (Si eksingultas. forkuras
Roza1io: Plue! Cu fine havas po unu en de siaj Mallerta (kolere poslkriegas): Kvar, kvar, kvar, kvar I
kvar anguloj? - Kara Majstro I (forvias la viton de sia frunto. Patose). :
Mal1erta : Hm, hm, jes I , Ci tiun fojon mi venkis, "venkis en decida hor' I
U
(Sid- '
_ Rozalio: Do I du antaue, (nombrante per la fingroj,) du ' - kaj nombras ref6je): Jes, efektivenur ,kvar. ,
malantaue, du dekstre, du mal,dekstre, po .' unu en la kvar (Patose): Cetere, estas mra afero decidi, kiom da pjedoj -
anguloj, kiom estas lio, se vi povas adicii iion ? havu miaj mebloj, mi estas la vi audas, Rozalio?
Mallerta (hezitante kaj malfanfarone) : Se oni tiamaniere,.. - (Li iras la eliro kaj parolas elen): Cu vi aiidas,mi
Rozalio: Kim estas tio? -mi demandis. dej::idos ... ' (Oni ai\da,s pa,Sojn. Mallerta embarasite):
Mal1erta : Oekdu, sed. . . Oiaolo, jen i ' sub, 1a tablon, d,ir-
Roza1io: Nenial! 8sed"; tu prava au ne? anteal" la pUbliko): Mi diros, ke mi volis denove nombri
Mal1erta : Vi tute konfuzas min. Lau tia , teorio vi eble la piedojn. (La paSoj
povas esti prava; sed en la praktikO, en la ' realeco . ..
Rozalio : Estas diferenco inter teorio kaj praktiko. S E S A S CEN O
Ma/lerta : Do praktike kaj reale -Ia havas kvai (Eniras la bopatrino; Sihavasen la mano tre ekster- _
krurojn, teoric havas dekdu, ne? Momenton lasu modan, grandan ombrelon; Si estas' vestita tre ekstermode,
min mediti. (Li prenas la pugnojn 'alla tempioj.) .. '. Ne, ne, per lorneto i observas la scenon, fine Si dira): Bonan
tion mi ne povas kapti. Cetere oni ja povus pretendi tion tagon! Neniu? '" "
rilate al ajn objekto. , Mallerta (sub latablo): Ha I la bopatl'ino. "Bol)venon, .
Rozalio: Unue: ne eiu objekto havas krurojn; due: kara bopatrino,kielvi fartas? (Li rampas el sub la tablo.)
se havas, iIi ne estas' en la sama maniero; Bopatrino: Kiel ,mi fartas? Kaj vi, sub J tablo ?"Kion
trie: oni povus pretendi, sed oni ne jaros tlon '; krom tio . . vi faras tie? '
Mallerta: Nu, krom tio? , " ' Mallerta (jam ' Nu, nenion, mia tablo .. '. jes ... ..
Rozalio: Ce.valo entute ne estas objekto, ,eevalo estas io ne estasen, ordo .. respektive ... jen, vi ja povas
- estas . ' . (Paizeto.) deeidi '
Mllerta: Estas? ' . . . ,
Roza1io: Cevalo estas (Rozalio, Injo kaj Kristianeto kuregas en la Cambron.)
Mellerfa : ' Do nur rilate ,al eevaloj oni nombras Rozolio: Ho. la patrino . ..
ere la krurojn ?Jn;o kaj, KTistianeto: La ..avino .
. Rozalio: Mi ne diris, ke oni ilin nombras tiel, mi nur Ciuj: Estu bonvena, estu bonven!l. ,
diris, ke oni povus tion fari; vi ' devas diferenc- Mal1erta: Senkulpjgu, ke ni ne preparis por vi pii kOIl-
igi inter tio, kion oni faras kaj lio, kion oni povus fari. venan akcepton; sed ni jus tre in leresan temon.
Mallerta: Do povus ekzisti Cevalo havanta dekqu krurojn? Bopatrino :Mi 'vidis, sub la' tablo.< '
Rozalio : Matematike, jes. ,' , Ro'talfo (forSo,vas Iin): Foriru; alie vi parolos $ensenc-
Mal1erta: Ho, mia kap9. Kara Majstro! Cevalo 'havanta ajojn. Vi venis pii frue, patrino, ol .vi skribis.Ni atendis
dekdu krurojn t matematike kaj teorie I (Li meditas momen- vin, nur je ,la ves pero.
ton.) Tio estas tro multe por ml. Ho, atendu ! (Li forkuras kal - . , Bopatrino: Mi voli s surprizi vin.
revenas kun libro en la mano,) ]en -zoologjalibro, eble en , Mal1erta: ,Kaj vi bone .sukcesis. '
mi trovos klarigon. ' Rzalio : Sed kara 'Oio; jen ni -babilas , kaj la patrino
Rozalio (forSiras de li la Iib
r
on): Mi Me ne bezonas estas , ce rte Iaea. (Sr frprenas de' bopatrino la eapelon
. I' S . ' k d " I . kaj ombrelofi.) 'patrino, sidigu. '" -
vlan Ibrori. e VI ne re as mm, ml pruvos a VI praktike (Tuj ekesta$.vigleco eR la ' J:erjjonoj'; u aJportas segon
la pravecon de la teorio. Jen, nia tablo I , hao:se.) Siditt .. , sid,iAu,' sidIA .. , sidiAu,. (Eta ,tum, ulto,)
Mallerta: Sed tablo ne I ' 1)" 6 6" 6
Rozallo: Sed objekto, kiu havas kvar piedojn. Bopatrinb (premasla ' manojn al tempij): Ho, nliaj
Mallerla: Kaj ne dekdu' , nervoj. .' "
Roza1io: Silentu I Mi pruvos, ke,gi matematike kaj teorie Ro?a!io: (premas .sur kaj per vent-,
havas dekdu! (Si forSov
as
la tablotukon.) ',,' umas Sin; imitas .1a 'ekzemplon, Mallerta, per grand-
Mallerta : Kara Majstro!'{Li la tablon.) Mi vida!! vija ,sufolcos' , ,
nur kvar, (rondiras denove), un'u .. dp ... ' .. kvar, Ciu (tuinulte), La bop',atrino, (resp:) Il avirio sufokiAas,
nenian pii. , " .' I)
Stultulo! 'estas la praktiko. Sed la la avipo (Roz,aHo, infanojiilpoMs por- ,
la teorio. Vi jugos lai1 via. tre limigita vidpunkto. Sed vid- n per 11,\ ; miino
ite de antaue , . ' , ,;.' , " " ,',' -
" Bopatrino:- Kara Oio, ' helpon, .min spjrl.
Mal1erta Antaue, ma/antai1e, deksire, mal- : (tumulte) : . La, ,a\dnQ ' volas ,sP' iri, 'Ia avino deziras
dekstre,supre,malsupr, ne konfuzu min komplete, (decide): '
mi vidas nur kvar I ' ' spiri, silentu, pa'con, trankvilon, St, st. ,.(Ekestas si1eJit9;
R
N Ik ft'A V e' (t" r rigardas labopatrinon.) , ,.,:" ,,'
oza e ma ural)ll)li, enu , I,' lim, .1
r
as ID antlul ' (Oni audas tumulton eksteI'h Rezajn ,
'Ia "tablon), jeri du piedoj antaue, piedojn oe " , .'. ' "' "
tablo), - du malantai1e, (kondilkas lin al la "'
flanko de l' tablo), du dekstre (kondukas lin TT'aldekstren), S E P S C E :N O
du maldekstre (kondukas lin tien), kaj kro,!! tio jn i.mu
J
(La' onklo41pel'as, Svitante, 'p.ortas: du gnndajnkofrjn ;
du (rondkondukas lin ta1;110 kajoinqntras' la pied- li fl,lla,s en' la "",'o', , " . , "
ojn), - tri ":"', kvlr en la angul.oj, kiqmesta,s tlo :? " _ , Onklo: Ho,hmiaj paklljbj, ' ho, ,miilj pakajej.','" ,e
Mal1erta (denove ,I'Qndiras kaj ekzanenas la piedojn):, (eksaitas tumulte)':, 'La onklo,Ja onklo, bonan tagoJi"
Estas kvar. .,.' '. .onklo, bonan tagon. , '..,", _ .' , - .
Rozallo (-kolere): DU, kaj du' (I1Dmbrante per "Ia fingroj) , qnklo, fotdonassi;tl,' epelon,' lorviSas la
kaj du kaj -du kaj: kvar-estas kvar?(tre ,kolre) Ha q (faraa _. :, 19 " 51,1 ' (t'u' m:' u'" l' t"e' )
signon al -trunto, por kvazai diri, ke en la kapo de 1..i, -v IV li . S I)
Mal1erta io r.e pIu funkeia!!). Vi tute ne komprenas ion. I (IIi premas Iin sur . "
1.14:
" "
" ,
Rozalio :, Mi estastute konflclza. Kiel onklo,
ke neniu ' estisen la stacidolno, ; por akcepti vin; sed tio
' estas 1a -kul po de mia nobla edzo.
- Onklo: Li ja tute ne scias, ke, mi 'estis ven on ta.
Rozalio : Egale, li almenaii 'povis diveni tion.
' popatrino: -Nu, ne disputu: pti! la afero.
- Onklo: Ha, ankaa la bopatrino
Bopatrino (rapide) : Jes, ankaii mi.
OnkLo: Pardonu, ke mi nUr nun dece salutas vin.
ROZdlio (al 1a' infanoj kaj , Mal1erta): ' Kaj vi jen .staras,
kvazaa vi perdis vian kapon; , tuj helpu min -fari al niaj
gastorag,rablanestadon Inter .nL Precipe vi, Kristiano;
vi ne idas, kiel malorda estas la Tuj
, Mallerta: Cu mi?
Roza/i-o: Kompreneble vi. Eke I
- Mallerta: Nu, por. havi pacon I (Li ordigas la rreblojn,
, formetas la gazetojn, librojn, balaas la
Bopatrino (rigardas lin per la loroeto) : Tre lerta vi estas,
Kdsliario.
Onklo (al Rozalio): Tre bonedukitan edzon vi havas,
ha, ha, ha.
-RozaliQ,: Ke li estu almenaa iomet pii saga. pii sprita.
Mallerta (aljetas al koleran rigardon): Kara Majstro ,'
sian agadon.) '
Bopatr:ino: Nu, .estu pacaj. Ni babilu iomete,' Kiel la
infanoj grandigis, precipe lnjo . .
, Rozalio: Cu 'ne? Kaj tiel inteligenta gi estas. Ci tiun
ves peron bonvenigos la kongreson per memverkita
salutpoemo. ' ," . .
Injo: Ho, nun mi rememoras pri la afero, patnno. MI
ne renkontis mian amikon hejme, do mankas ja ankoraa
la rimo. Karaavino, kara onklo mnl; vi
ne scias rimon je 1a vorto n&alutas ?" ' , .
Onklo: Vi estas ,tre laborema, mla karuhno, ml ...
lnjo. : La ' rimon, onklo, la rimon.
Bopatrino : Nu, kiel tekstas la fralO?
, .1njo : bone ml . .
Bonvenajn vortoin kore ml -, avmo ml?
onklo "' .. mi . . . ? '. ..
Ropatrino: Onklo, . .. mi . . . ?
Roz.alio,: On kl O, mi . . . ?
Onklo (Ievigas, grave): ' "Bonvenajn vortojn, kore mi
.
elgutas.
Ropa/rino: Bonege, bonege I
Rozalio: Nun la kongreso povas komencigi.
Injo (ronddancas kun la onklo): Dankon,onklo, kor-
egan dankon. ' _' ,
OnkLo: Ho, ho. mi ne' pIu estas junulo, ne tiel , petole,
mi pets. (Li sidigas.) .. .
, Ropatrino: Mi estas ke mi povas partoprem la
kongreson. . -,
OnkIo: Vi estas tie pro la kongreso? ,
Bopatrino: Ko1preneble) (Patose): Estos granlioza
mondfesto. ,Ceestos baronoj kaj grafoj. . "
OnkIo (malice): ..
Mal/eria:- Kiel statas Esperanto en vla hejmurbo, kara
b'opatrino ? ' , , ' ..
Bop(llr,ino: al miaj bone.
, mi havas sumegon da laboro, preclpe pro ml,a fakkunsldo,
klun . . '
.. 'Onklo : .. fakkuqsidon vi' partoprenas? Kian?
Ropatr7no (majeste): :, Mi , reprezentas la nUnUlgon de
Esperantistaj BoPatr.inoJ .
Onklo (ridegls): )fa, ha, ha. Jen- nova pruvo, ke nt
havas ; -mi proponos ,al ,la kongreso,
ke oni! forigl nenec!!sajn, 'ke oni permesu nur 1a
plejgravajn. i' ""':: .: ' '-,
Bopatrino: Ekzemple kiajn? . " .
Onklo: Ekzeinpte 'la mlan, la de Esperantista)
Fcaalaj Onkloj. ,
",I!o!ialeino;:, J:ia .sensenGajo I' "
Onkio: Nu, ni forJas,u la temon. Mi ne Aatas prparoli
tiajn, gra,vajn aferojr( klln inoj.
'Bopatrino : - Kun moj? Nu, atendu l decdojn de lia
'. . . . - J
Onklo : , Kion ,vi decidps?
Ropatrino (grave): Ni Sangos la nFundamentoll".
Onklo: Ho-ho!
Mallerta: Eble vi forigos la akuzativon.
Ropalrino: Tute ne; ni, bopatrinoi, tre la akuzativon.
Onklo: Vi gatas la akuzativon' Tre afable!
Malletla Kaj la nFundamento?
Bopatrino: Ni; bopah'inoj, konstatis, ke la verkinto de
Esperanto 'certe ne estis '$entila homo; li certe ne sciis,
kio decas rHate al la smjorinoj. Alie li ne estus dis ..
poninta, ke oni formu la inan signifon de vortoj el la
vira formo. Inverse la afero devas esti. Uno.e la inoj, poste
la, la ' ...
Onklo: Poste la uloj, ha, ha, ha.
Mallerta: Kaj nup? '
Bopatrino: Ni decidos jenon : La
la inan formon. Se oni volas devemgl la vlran formon,
oni aldonas la sufikson nin". Do, viro estas virino, knabo
signifas knabinon ktp.
Onklo: Cu vl komprenas ion, Kristiano?
MaLlerta: Knabo estas knabino, onklo estas onklino;
Kara Majstro! To estas preskaa la sama afero kiel tiu
pri la
Onklo (surkapigas la la
gracie en la MI eslas onkhno, .ml estas onkhno,
ne, Kristianino? ,
Mallerta: Mi fakte ne pIu scias, mi nun estas vir9
au virino.
BopatriTLO : Kompreneble vi estas viro, mia karulo, pri
tiu mi neniel dubas. Kaj vi restos viro. fed post la
de I' Fundamento" vi estos virino, kaj la virinoj estos
viroj, komprneble nur teorie; viajn virecajn kvalitojn ni
neniel 'tuSos. '
Onklo: Do mi estos nur teoria onk\ino? Domage.
Mallerta: Teoria virino, realeca vira IKara Majstro I
Bopatrino: Ho, ke la viroj estas stultaj.
Onklo (rapide, montrante La vlroj, jes, jes, la viroj.
Ropatrino: nun . Ia viroj (montrante Iin), sed post
la virinigo . . . " C '
Mallert (malespere): Post mia virinigo! u post tio
mi estos vira virino aa vitina viro?
Ropatrino: Komprenu do ...
Rozalio: Sparu viajn vortojn Li entute ,ne
ion; mi ne diris, ke li estas tro malspnta? Ce.tere yl
estas tute prava, patrino - pardonu -, patro, ml vO'!Js
diri, ni,' virinoj - ne ne. -, ni, viroj, ne pIu toleros, ke
oni stb'premu nin, ni protestas.
Ropatrino, Rozalio, lnjo (kune): Ni protestas, hi
Onklo (ploreme Mal1erta-n): Ve al OJ,
niestas perditaj. (Ambaa fali&as sur, seg?jn,
Mallerta apogas sin sur la balal1on, klUn h ankorau tcnas
en la mno.) ' ., .,
Ropatrino: Ne tro OJ al VI, ke OJ
estos tre inilulgaj estroj:
Mallerta kaj Onklo (ekua\tas, ronddncas kun la bopatr-
ino): DaJ;lkon, dankon por Huj vortoj. . . . '
Ropafrino: Sed nun estas tempo por ITl
post dtiona horo alvenos la karavano el Re)nlando; ml
devas akcepti mian amikinon. (AI Cu vi eble akom-
panoll, min? ' - .
Onklo: Estos plezuro por ml. .
Mallerta: Bonvolu atendi kelkajn minutojn, mi tuj pret-
igos ' min. (Li estas forironta.) . .
RozaUo (retenas lin): Vi kompreneble restos tJe por
gard i la ideton. .;
Mallerta; Cu mi? ... Sed mi . . .
Rozalio: Nenan nenian -.sed"; vi rest os.
(Ciuj La bopatrino surkapigas la pre-
nas la ombrelon.) .
RQpatrino (al Ma\lerta): Do, gls revido, ,mia karulo,
zorgo. bone pri la infanet?.
OnklQ Kompatinda Knsttano.
- Roza/jo: Ni iru I
(Ciuj foriras escepte MaJlerta.)
(Finosekv,os.) Kristiano Mal/erta
11.5/
JI, A. L F 'E L ,I (, ' 1 '" " A.' ' J 'o
j
BIOLOGIA FA-NTAZIO, DE raANCI8KO 1II0LN.{a'
. ;.-. \,..'. ',ol
(Okazas en la pIi noblaj organoj de enamlj Ha r v ti j no: Tlon ' ja ,ni ci tie '
ginta jumilo. La junulo mem jetadas sin sendor1l}e , en la pulnio.,cu ja , '. .'
lito, car li estas senespere enamigint.a: : S a fl g celo: Ne e'$tas. A-dia: Mi '1;apidas e,n .
Ofte profunde li gemspiras, fu mas unu ciga;" ' Ja'. kapon. Tie j?m estas tuta de
ron post la aHa.) , ' Estos granda ' kapdoloro ! . .
La de'kstra pulmotubo (diras , al l, Harvejno (al la 'bronko): Sinjoro cefo!
maldekstra): Mi petas , vin, kuzo bronko. " Sinjoro cefo I,' , '.. '
,La bronko: Nu, kion yi Bron,ko: Nu, kio do? ' ,
vQlas jam denove? ' " Ha rve' j n q: Jus pretriris ruga sangcelo kaj
Lad e k str a: Ci tiu homo cigaras tom, ke diris, ke ili liuj ira,s .en la kapotl ; car estos
mi ne povas pIu elteni. La vilepitelo plendads granda kapdoloro:. . . A-
jam, de boroj. La mukmembranoj cle estas rugaj Br o n k o t Nu len klO' mankls, al nI! 'SteC) o
prp la kolero. " flaros aceteteron kaj ni P9VOS tusi kaj ,terni gis'
La m a I d e ks tra: , Cu al mi vi diras? d ' portu, , oni qasfls
duonhoro mi plendas al nia cefo; al la pulm- _ dorml mn. . , " ,
pinto, ke ne decas tiel trakti honestan pulmon. . La fr u nt o s t o (vldas, ke ella
Mi estas spirotubo kalkumiginta en generala s.lmo en grant;1!l: amaso. y,enas la sango). lit )l
m
honoro, sed mi neniam ke pdst I Nu, ,havos nutl kapdoloron I
qudeksepjara honesta laboro oni Pflg
u
iunper , 001 .mm ''per .
fio, oni ruinigas Un per cigarfumo. r Kwn ,Vl KIO,n Vl. ,fara s Cl
, Lad e k str a: Terure I ' tie? Cu yl 'ClU) venos Cl hen? . , '
Lam a Id e k str a: Min mem mi ne bedauras: Sa ng ce 10 (salutas soldate): Ml raportas
, humile, ,kela movonervoj ' de Ja sangva7,oj iom
Sed miaj inf\noj I Dudekmil , needuKitaj, orfaj lamigis k?j nun malstrecigis la arteria
bronkioloj restos post mi. Kiu vartos ilin,? " Ni estis devigataj arangi iom da, ideQpata ,afluo.
, Lad e k s t rl(l: Oni devus atentigi Stecjon, !ke (Soldate ' salutas, turnas sin surkalkane, pasM
ci tio ne povas pIu ;. en la v,icon:) , , ' . '
Lam a Id e ks tra: Vane .ni aterttigas lin, ,H Fr u n t O- s to: Kia , mizero,1 Kia malordo I Kio '
ne forjetos ta cigaron. ' " estas al ci tiu Stecjo? '
Lad e k str a: Ciuokaze, mi provos. Mi tas- , S a n g e,l o.: Dekstren turriu ' vin I Ekiru I
igos Jin. Frqntq,sto: Cu ili :ji'os dekstren? Cuestos,
La ' m a 1 k str a: Tusigu db,sinjoro kolego. QO' unuflauka kapdolorp.? ' " .
La d e ks tra (donas ordonojn): Profuritla ' S a n g c el o: :Jes, sinjoro. Ekiru I (Hi aglome-
enspiro I -:- fermi la vocbrecon I En pulmoj rigas dekstren). ' " '
forta elspira muskolfunkcio I Nun subite malfermi Fr u n t o s to:, Almenau unu mia flanko ne
la vocbrecon 1 " , ' doloros. Ne , scios la . dekstra f1anko : "
(Cio ci okazas. La vocbreco malfermigas Denve' kapdolorolMiprenos
la aero kun granda bruo pusigas en la trakeon. antipirinon. .. , ' ,
La diafragmo forte ekmovigas; La aorta jugularis, S a n g ce I o (kuregas "de ,Ia cerbo a1 la koro
ricevas frapon. En la infundibloj la alveoloj mal- ' kaj baltas e'n la vestiblo; de
1
tie ,gi ,krias ,ell la
plenigas ,por momento.) : " kameron): Valvula bicuspidlis! , "
St e c jo: Pestonl Jam denove mUusas. r, La d,u p.i I! ta v,a I v'o.:, .Kion. vi '" '. '
.La. Nu jen, cu mi ne diris?K\olk , "
nt 'Nenion ! ' -. , en .Cl. ekp,ensls' SteCJo, ke, II prenos
R u g a, s a n g celo (preteriras): Bonan vespe- antlpmnon. ,. .. ' " ". ..
ron sinjoroj . Kion vi diras pti tio, kiel terure, L a II Rl VOl Miz,erulo! Li , vola s tuinigi min.
granda estas la sangpremo L (Oi demetas;, (Li faras diastolan gemspiron.) Cu li ne s:cias, ke. '
la dismetajojn kunpot:titajn.) '. 1 la multa: an,tipirino .mahitHasmin p!!bis"mL :
. I u p,u lm ka pi lLO Jal gi jon): Tio Lj, "
neapartenas al ni, he, bovo I Oin', portu enl la p;ovus jascH, ., ke .ml ,la
renon I Cu vi , ciam 'ankorau nepovis elletli,', c.lumomeqte ,rerultgas. ' ml toleru Cl
kiajn materiojn ekskrecias la ' pulmo, kaj kiajn' hon? ,', , , "
la reno? " : ' S a n g e e 10:: Yifaras ja nenion kromplendi:
R u g a s a n g celo: ,Pardonon. " "t' > .vi prenas , de ' oni la. ' dl k.uli.
Ha rve j no: Cetere, :,kio nova ? ,'; " ',malsuficiJlo ! JOLfo,T;:kregas): ,"': ',,' "
S, a n g celo: Mi vensel la koro :fie estas , E Q fa g,o (kdas al la
grandamaJotdo. La bicuspidalis tre stomakbuson I Dozo da," antipirino ,
laboras. ' , . ' S tom a k o.: Jam
118
"
antaen! Pep-
singl>andefoj, 'antaien! AI laboro! AnaHzu!
>,(La' stomakbuso' malfermigas kaj ' ]a antipirino,
per glaso dl ' ilkv; enfala>s; 'La ptialino,
. Ja ktp. kaj tuj " komencas .
anaHzi gin). .,' ., , >
La ptiali'no (salutas soldate): Miraportas
humile, la kunineto ,de la jusveninto estas:
phenl."dimethyl':pjra?olon. formulo estas:
Cll 11
12
, N
2
O. ,
L a , s to m a k ci : , Dbkarbkunmetajo estas la
friponeto! Antaien" knaboj, finu je gi. Ekzekutisto,
,faru vian devon r ' '
L a s' tom ak n II r o: Jes, sirtjoro cefq. kap-
tas kaj absorbas ' la solvajon. La antipirino komen-
cas efiki al la organismo.)
L a n g celo j: Jen la a>ntipirino ! Ni rifugu!
(Hi kuregas malsupren 'kaj disigas ert la korpo.)
St e clo (karesassian frunton): Mia kap-
doloro cesas.. , tamen medikamento
'tiu ci ' antipirino! (Lfoscedas.) Nu, fine
mi 'farigas dormema I Ho,. Irena, Irena .. : (Li
metas sian man on, .super la koron.)
La ' k o r val v o: Kion li volas de mi? Kial
li premas ' min? Atendu ja" tuj mi vin repremosf
freneza ambicigi eklaboras.)
, S t e cj o: Se mi nur dir.as sian ,nomon, jam
ek'frapas mia .koro ! (Li oscedas.) ,
C i II j '0 r g a II o j (Iaciginte formetas siajn
ilofn kaj ateritadas pri Iia oscedo): Cu vi at1das?
Li 'jam' blovas la 'marson por 'dormo.
,L,a 'ce r ,'b o: Mi ne eltenas piu. Multegaj
, dismetajpj amasigis en mi. Jen ]a tempo por
cesigi mian, fUllkciadon. cesigas gin.)
'. /,
(Stecjo ekdormas. .En la organismo iom post
iqm cio eksilentas. La- hepato, la renoj, la
glandbj apenai laboras. La materisango,
rrialpliigas. La sango silente fluadas en la vejnoj
kaj ,portas de ci'e la su'perfluajn dismetitajojn,
kiell kiu ce la pordo de ciu domo
kolektas la balaajon" kaj sutas gin ce la fino
de >la urbo en amason. La temperaturo de"
la korpo ma1altigas. La hepato klinas sian kapon
sur)a malgrandan kurbajon de la stomako, la
pulmo apogas sian piedon sur la diafragmo kaj
klinas sian kapon sur la koron, ,Ia koro apogas
sin ripoj, per unu vorto, ciuj ' alprenas
ripo:zan pozici;on.)
La' s a n g - pat r o 10 (trairante la korpon
diras al la blind-intesto): Kaj vi kial dairigas'
la ,pe,ristaItajn movojn? Estas jam nokto I Cu -vi ,
ne vidas, ke ciu jam dormas?
La , b I i n d - i fl t e s to: Kiel mi ja vidus?
Kia friponaro I iii ec mokas la kompatindan
bIindulon!
(La, sangpatrol0 preterpasas. En la stomako
malfruiginta malgranda globeto klopodas hej-
meniri.)
Pat roJ o: HaHu! Kiu estas?
,g lob et o: Albumino.
Pat r o I o: Pasu piu!
, {iii foriras. Nl,ln' jam nenio aidigas krom la
egalmaniera spirblovo de]a pulmoj kaj la ek-
frapoj de 1a e] kiuj akre distingigas ]a
abnorma , bruo de ]a bikuspidalo. Lunlumo. Si-
lento. La homo profunde dormas.
EI la hungara: Kapar
,
'LA ' ft A L J IT N ,'E U O n E HELENA
, "
.JlJLES LEMAtrBJ!j
; f
a de Sparto, filino de ]a Cigno
'k.aj Leda estis d,epost kV-Indek jaroj
la bela Helena. .
, ko'meneojn'grandiozajn.Fr-
rabita 'en sia dekdua jaro de het:oo
Theseu5, sia d,ekkvina jaro, sob la
gararitio de la' tutgreka Jando, al rego Menelaos,
. forlfurigita postnelonge, de Par1s, si estis egale
adorata , de J Argosanoj , kaj Frigianoj; Ritopo
, kaj Aiio' amasbucis' inreciproke pro si.
, Kaj dpos,t4udekkvin' al Sparto, .
1del fidela edzino kaj ne,komparebla dommastrino
. poi1rata I de cw.i pro ' sia nUDa virto kaj
.pro siapasia"pasitecQ;'
, Sia '" plena. Sia beleco . ricigis la
'lingvon ' .de Huitloper ' at:O da dirj kaj- prci-
, verboj. La raps9dofkons1ante:gIQris-siajnoku]Qjn,
;. siaj:ll 'harojn" .. siajn ,brakojn Ic-aj 'sian
. snon. /, La virinojiti1itis ' ,Siajn ornamajojn, Cuj
o,,, junidQj prisi,. pl enigis" la,- songojn
' "
de \]a maturaj viroj: de tiuj, kiuj eeestis ]a siegon
de ' Trojo.
Si ' estis plena de rememoroj, sed "serena'
kiel , hi kvieta maro", kie] diras la poeto
Aishy]os. . . . ..
Vere, si senkatenigis la pie): funoza]n pastO]n,
n'e havanle mem pIi granda
gin' eule llur pro ' la plezuro,ke Sl estas hom
amat, ' kaj ke si vidis cirkai si kaj keJkfoje ,
apud si la konfuzajn kaj frenezajn vizagojn de
]' vroj. Si guis precipe al il!.
Tatne,n, proksime al Sla kvmdeka laro, si
afJiktigis. " Venis aJ si la penso, k.e eb]e s!
estis ' frompita en sia senku]pa flerego. Sl
dema.ndis sin, . cu si vere havis ]a pii bonan
parton, c si ne donis multe pii da plezuro o]
si ricevis?
Si , env1is la virinojn de Sparto, fiujn el sJa]
amiJdnj, kiuj havis amatojn krudajn, kiuj
suferi pro . ili, ,sed kiuj, en la momento kiam ,Sl
ll!,.
kompatU1in, subite paligis pro la felico sennomqrajn ' sulketqjn, )a ,grizajn - mdikpjn
pri sia rememoro. . ' siaj farbitaj haroj, la la ,pkqloj J,aj
Cu si, la liom amata, konis la amon? Si la duoblan 'submentonon. , . '
konfesis a) si, ke la perfortema Hetmione, fian- Samtempe,. , tiu homo, . kiu . certe plej 'multe,
de Pyrrhus, kiam si trompite de li, morti- , amis siQ, la ciam 'delikata Menelao,s,
gis lin, kaj trapikis sin per super Ua facilan malsanon por ' arangi " alsL .apartan
korpo - kiu scias ,- eble estis pIi felica, ol sia cambron.
l
'.
, patrino. ' Estis sufero a1 . si vidi 1a junecon de s"iaj
Tamen la miJda Helena ne' kuragis deziri al servistinoj, ' 'ilian fresecon, ilian -elastan krntm.
si feliCon tiel tragedian. Kaisi anstatauigis ilin perinaturaj v:iri.noj. "
Sed l amatino de Theseus, de Paris, eble de .Si pasigis horojn ciutage por sin per
Odysseus, sen dube de Patroklos, kaj, sajmls, lertaj negrinoj, si farbis - harojn: smiris 'sin
ankau 'de Hektor, kiu estis amata de tiom miloj per sminko kiun preparis siria sklvo kaj .Id!:,
da ' homoj, fine scivoligis pri la amo. faris sian vi,zagoll glata kiel la' spegul(),kol).di,ce
Car si estis malagema, si ne sereis malprok- ke ,si ne piu ridos kaj nur majfermos
simt. sian buson. " '
Estis en la gvardio de rego Mnelaos juna Sed foje, dum kiam rapso,do gloris
soldato, senhava, sed el bona familio, kiu sin mekanike sian belecon, .si ekpIOl:is .kontrai1.vole, .
nomis Arsaces kaj kiu estis bela. Li montris kun neelcerpeblaj larmoj,kij trancis 'Iongajn ,
eiam la plej grandan respekton kontrai1 regina' sulkojn en la sminko de siaj vangoj. (Kaj nniu
Helena. :Sed iun tagon la regino alrigardis lin vidis tion, car ,si , .estis , kaj
lau certa maniero, kaj kvankam Helena estis la beta Helena; sed si kre.dis, ke n'i vidj
komencanto kaj malsperta pri ci tiu afero, (car tion) ,! . ,
gis nun neniaQl si bezonis instigJ la homojn) Si estus fordoninta sian , lutan gloron nur / por
Ja ,iunulo ekkomprenis sin tre bone. esti dekkvinjara, simpla; agrabla knabino. 'Kaj
Li faris plej zorgeine cion, kion 1a amantoj car si ne 'povis esti, . si voUs almenai1sajni tia;'
faras en si rri ilaj okazoj. Helena' ofte rimarkis ke si voli s esti .luna po[ "iu,al,menau unufoje antaii
U vagas dum la nokto sub sia fenesfro. Li dedicis sia morto. . . . , .
al si versojn, kiuj, cetere, ne estis verkitaj de li. En unu de 1a, al la rega
La regino, kortusite, atentigis sian edzn Mene- Helena rimarkis junan , safiston, kiu '
1aos pri la ignorataj meritoj de la junulo, kaj ciutage gardis tie -sian safaroq. ' Li esti's bela kaj
nomigis lin kapitano de la gvardio. sajnis mild. Vesti,nte sin kiel safistino, ' sur Ja
Kaj si, kiu povis tre bone dormi ec dum la, kapo kun ,granda capelo . kiu." kovrisper ombro
plej forta siegado de Trojo, nun ekkonis la siajn trajtojn, si alparolis lin din .
sendormecon. Si kredis, ke Arsaces posedas ion 'dirante sin lilino de najbara farmulq. - .
unikan, al kio si dankus plezurojn eksterordina- Kaj ciuvespere .la sama' hpro,\' pli proksilna
rajn kaj sen, kio si ne pova's pIu vivi;, kaj . si la 'noktonl alla ' si vizitis la mal;graridan
pensis sencese nur pri tio. safiston, ' eldemandis Ho pri lia fainHio, , pri' la.
lun someran tagon ,si donis al li rendevuon en kamparaj aferj. Li rimarkis el si nur la brilon
fundo de gardeno, en 'Iaiibo. Estis la horo de de okuloj sub la Jarga tn.ov:Qjn ankQrai1
}' sopiro. Arsaces alvenis. ' , , facilajn en la malpeza roho ,kaj sian vocon, kit,nr
Duonkusante sur kanapo si dmandis lin,cu si konservis klat kaj Kaj'
Ji amas sian patrinon; si parolis al "li pri la Ii . opinlis sin juna knabino. , .. ',
malgojeco de I' ekzistado kaj pri la indiferen- Li estistimema ,', sed si ln. 'Si
teCo de Menelaos. , ' kuragigis' lin por karesaj :;patoloj. , .' ':.- .,' .
, Si opiniis, ke Arsaces estas tre .mocHta, kiam ' Si instruis al li etajn ,amokantojn. ' Kaj; ca'r da
li estis nur tre enuigiita kaj si transdonis sin-. sezono estis milda" iIi, tute solajJ kontentaj kaj
al la brak oj respektplenaj; kiuj ec ne , kelkfoje nenion restis '; tie ,gis
deziris sin. ' , \, en la ""'" ','< ' "
La ambicia, gvardikapitano ne povis decidigi , Solan fojon si permesis al Ijl knabo kisi .sian
sin. Ci Hu knabo rifuzis . Ia Helenan de Theseus sed nur de malprolcsime) pintiginte siajn
kaj Paris, la Helenan, de la Troja' mi1ito. -Si lipojn .kaj. ,po.stme!ntesi,ajh '1llanojn; kiel 9Pi ,'
ne komprenis, kial ;' sed po stan tagon si igis lin trinkas el la flueto de fonto, : :timnte ke' oni \
eksigi per sia edzo. '" .- malsekigas sin. , " .J, ' '.
Post kel kaj tagoj . . si malsupreniris en, la Sed dutl,l varmeta some,rnokto
J<uirejon,por doni ordonojn, si ekaudis, ke Arsaces, kiu fine enamigis kaj Jarigis:pli kurag.l ,olkutime"
kiu hav'is -tie amrilaton kun iu servjstino, parolis ' prev.is, eirkaiib.('aki Helenan. ., .. '.' " 'r:,,:",: '
pri certa "maljunulino"., kaj deklaris sin "frene"' , - Ne, n,e I ,- si dids, kaj .evitis fa braku!D'on . .
ziginta". " Kia1 ne? ; riel
Reveninte sian cambron labela Helena rigardis ,',' Li li iq.sistas; 'LLperse:- '
sin sincere eti sia spegulo. Si' vidis si'a.jn , kutas '.sin;i , rifugas.; cirka{kurnte , Sed;.:li,
kvindek kvin jarojn, kiel i1i estis, si . vidis, la. kuras pl,Lbone \Ji atingps Kaj seJ i '.
'I
11.8
'.f '.

\.,
"kapfos, se ,ll preinos Sin al si, selikisos sin
per ' plenaj lipoj, li sentos la molecon de sia
karrio ... la tagigo ekblankas, jam estas
lume,Se .lideprenos sian grandan capelon, se
li siri' alsia refleksiginta kap o, li ekvidos ...
Tiam, la heroa' de la Cigno kaJ de' Leda,
tirinte pOijardon el sia zO,no, pusis gin profunde
en sian koron ' ol sin tusis la manoj de la
knabo, por li ne rekonu sian maljunecon.
El la franca: Ch. P.
A BTO, K A J ABTISTOJ
P A. u L o v A. R s . NYl: lil IDA', E L o Z leD Y
alproksime de sia patrujo vivis kaj kisto kaj artkritikisto dum sia vOJago en Rusio
mortis' li, UDU el la plej grandaj pentr- interkonatigis kun li, ekkonis lian talenton kaj
istoj dela hungara popolo : en la vasta verkis ,pri Iia arto sensaci-vekantajn artiko-
Rusujo. En fremda lando, ep frf!mda lojn. C' est un monstre de gnie! -'- diris
tero kaj en, fremda media kreskadis Gautier, . eksentante la katenantan efikon de
1a floro de ' Ha grand.ioza arto kiel sovaga kaj li aj bildoj. Kaj Ha agito akiris por Zichy la
bunlla tropika kreskajo. Ni vidas, rigardas kaj merititan famon kaj artan pozici on.
admi,ras gin kun mitantaj okuloj - kaj fine nian En 1a 'jaro 1873. li forlasis la caran kortegon
-animon alflugas -kaj katenas la ,scivolemo: de kaj iris al vojagado. Edward, Vll. angla
kie devenas ci tiu floro kaj kio estas tiu mistika rego, . tiam Wales'a princo, invitis Iin Lonqonon
praforto, kiu kreisci tiun admire apartan belajon? kaj Th. Gautier Parizon. Post la vojagado li
* venis hejmen, en Hungarlandon kaj ci tie li res-
MIHELO'ZICHY la 21-an de oktobro tadis dum kel kaj monatoj, plejofte en sia familia
bieno . . Car Iia arto ne ricevis la merititan aten-
Li komencis pentri kaj desegni jam 'kiel
juna knabo en Pest, en la skolo de jacopo ton, li reiris en la' caran kortegon, Petrogra-
. Marastoni, italdevena pentristo. En la jaro 1844: li don kaj tie li mortis dum la printeJllpo de la
. Iris en ,Vienon kaj igis disciplo de , la arta aka- jaro 1908. Lian kadavron la hungara registaro
'd!!mio, en la ' klaso de Waldmilller. Lia profesoro venigis bejmen kaj solene enterigis. '
,eks,entis lian talenton, . distingis lin per *
sia amikecD kaj foje, ec akompanigis sin kun li Li estas monstra gello! ci tiuj vor-
.dum sia vojagoen Italion .. Kielartisto-disciplo toj de Gautier grandioze esprimas la kap-
r b Id - 'A' k tl' t k t' d " turnajn altajojn k:aj profundajojn de la arto de
la a!l ' IglS ona a en, a ans o ra aj ron oJ Zichy. Tiu medio, en kiu li vivis, faris grandan
'e Vierio. ' En la l?ildekspozicio de la de efikon al la idea enhavo de lia arto. La frivole
WaldmiiUer lia bildo: . Lam ort a nt a br a-
v 1;110 vekis generalanatenton kajla S a v b ,o a t o gaja V!VO de aristokrataj rondoj,
estis ,premiita per. JOD orej. ' dancantaj sur la vulkano de socialaj mizeroj
. En 1847 li ' interrilatigis kun rusa cefprincinq en laerotikaj tremoj de voluptj, forrabis la
Helena, ltiu ' elektis Iin desegnajinstruisto por de Ha animo kaj igis lian vivon serio
, filino M.,aria kaj kunportis lin _ en Petrogradon. da nesolveblaj enigmoj kaj
De 1847 gis '1873 li ,vivis en la 'cara kortego,' kiuj JlnkaU nun ni estas konfuzitaj. ,
, . k' ll' d 'I' f 'I' Teod.ro -Ldndor, la bonega Zichy-esploranto, diras :
en senpera pro sImo a a VIVO e ' cara aml IQ al li de ia ajn 'flanko, eu a1 la homo, eu
- kal, tt
e
Ir en la plej fervora labo- lil 1a' artisto, ekestas antan ni nesolvebla paradokso,
rado, sciante,' nenion pri la ekstera: povas nur ana1izi, ' sed ne solvL En la
rJOndo; Kim la rusa potenco,por helpi Ausrion, ' malofta' rieeo. kaj' multvarieco delia labp rado finfine
.
subpr-emis Htingari,on,1i forlasis la kortegon kaJ' tramarAs ia' unuformeco. Li estas eklektikulo, kiu' priuzas
la, kaj al 'si elementojn de eiuj direktoj
'-sendepeQde laboris en ,.t
a
cefurbo. Lia .. nomo, I - kaj ' tamen ' ilin li aplikas en sama manjero. Same li
iarrigisciain I pii 'kaj pii. Caro NikiJlao lin estas pri la ideoj, el kiuj bolas enlia animo mil-
al la kortego. En 1856 li ofic.iale igis miloh .sed 'figurartte ilin li 40nas preskai1 tiam la saman
pentristo. ' tiam nur fre ' malmultaj Haj formo'-slcaion.:"'" 'Li estas hungara anim<>, hungara inklino,
.b
ifdoj,,' videblaj' ant""'l 1a .p' ublko. . , _ kiu plenkresliaskaj evoluas en fremda tero, inter ta
au de ffemdaj ' majstroj, kiu laboradas ert ff-emda tero. kaj
. Krel kortega .peritristo I devis pripentriJa pIi donas ,fremdajn impresojn, ee se li kreas pri ni ka'j parola's
de' la kortega la al nLLi viyas enfremda loko kaj li fotJ1as desegne
. k b ' A ' d " kt k f 'A t patriotan ardon kun patosa aLegorio, li . estas radike
nOJn, mas o a casa Oln, p. on ormlgan hungat kaj tamen la kosmopolitaj ternoj 'inspiras Iin al
' !ll, :Ja: gusto . de . El la . multaj plej ,grandaj krealoj. Li estas filotofo kaihumanisto, li
koniisioj sekvis. tiu rapideco, per kiu li porlas Iaideojnkun la plej granda,. ,obsHn'a amo
siaj'n bildojh/ li kreis tlom rl1uJtajn ' desgnajojn; - kaj 1ame" lLtjani kreas la plej grandan,' kiam lipri-
ke . iliestaS' ilek-alkulebfaj. ' Ankau la ,. laboras lamalpligeandajn tem oj" de I' genro. An-ime li
ro 'de lja)' pen,traj"QJ' stas Aatas 1a grndajn ' ideojn, Ji estas homo de mondmovantaj
_ . devizoj, sed ihn li dispecigas je pitoreskaj La
, Theop7zile . Gqutier,. Ja fama mondo de , Haj idealoj estas en kontrasto al lia arta
119
I)tSnierOi . kiu ' Aatas, la tealisma:jn 'ekster,aJojn. Li
povali li' forman ,diverScri fari. unueclI; .sed li disigas:-ie
la fe mutaj Foje li estas fantazia,
l>enso kaj bagateleme ' detalga en' Ja .ellabo o.
AUan (ojon lia penso es!as ' indiferenta, , eiutllga ' kaj , la
ellaj,orq fantazia. Li materialigas eiujn :ee la ej
ideal'an; sen tio, ke li kr.eqs vere la formaj
cpOj de I' bildvido. Li esfiis plene paradoksa ' homo. '1Li
estas eo kontrasto al sia ' l>atrujo, kiu ignoris Iin, .. Jia
hungara senlo' en kontrasto al .1a fremda tero, kiu .. ,,,,
Jin, lia libera animo al sia pozicio, lia inklino,
al fa je kiuj devigas lin lia o,fco.
'*
I _
En .la bildo: La venko -de la , demo
de]' d e t r u o Ut" inkuba fantazio de
jam atingas la ,'paroksismon de I' frenezo.
fantazi.o -ci tie eJcerpis ciujn tiujn terurajn
mentojn, ;kiujn ]a\ horna cerbo apenai' povas
imagi." , , ,.. ' , '. ,
, La scehejo' estas grandega militejo (mem
bi1do , arriplek,sas40 m.2); kiu 'finigas en
tombejo" kusant en la ' sangkolora fono.
.estas monteto da ' kadav,roJ de 1a
kaj francaj , soldatoj, sur kiuj - en. trono, koh-
struita el kranioj, ,- ' sidas la' I. Mal-
dekstre, de: U , staras Ia ,'prusa imperi,estro, cir-;-
!ca,uta' de ]a' germanaj ' regnestroj; kij
a] li laimperiestran kronon; antau piedoj
kusas la pOlviganta kadavro de Napvl'eon /I/.
En .Ia ma]dekstra angul0 ni vidas ]abatalon de
I' panslavismo kontrai Ja: islamo. Laatakon di-
rektas la caro, tenante duoblan kruc.on en sia
mano. La aliajn pattojn de ]' bildo plenigas
teruraJojde diversajbistoria,j 'scenol, kiujn ride-
tante direktas la dem.on.o de Mi1ito.
Ankai La d e ]i f a nt o' nl oj estas
dorsfrostige fantazia bildo. , Vidante ,gin revivigas
niaj infanagaj rememor:oj ,primistik.aj ai1tunaj
noktoj; kup la mortpala disko de' J' luno.
La senejo estas tombefo, kiun " thnige ,
lumigas la luno. Nune,stas , ,]a
de l' fantomoj kaj Hi for]asasa ' tombojn.
Amanto kaj amatino, patrino kaj infano, '
"ma]amantokaj malamato ektrovas unu
. i la aliau - kaj;,komencigas denove 1a,
, dntenompita vivo, gis la Uuua koko::- ..
krio.
Drtu elliajjrlej bizaraj 'kreaJoj estas
la S i r e n ci kl () ,en ]a
"Muzeo !ie Artoj , ' ,
Cj tiul ciklo,'konsistas el tri, bildj :
L.a' kantantasireno, La 'feraJ
kaj La moderna unu
, bil do siren.o allogas la -sipanon J.]
' Ia rifo, en ]a d1,la jam kusas antai si
la kadavro, de la oferafo) li! JUDa
. kaptisto; kaj'en la ,
- la moderna sireno 1 " '
\, La modern'a ,sireno estas rugbar .
virino, subkies piedoj disjetitaj .'
"floroj, monbiletj kaj:"- ,'1Cldavro
,sia, p]ej , viktimb. Erl s.iaj
' si tenas valoijn per],ojn" rigardante '
.iUn, kun volup.fa gojo. , De:kstre kaj '
, maldekstre' estas la n.ovaj vj,ktimoj .. ' . :
la i:iculo, ' kiu tenas ,en mon,-
biJ;etojn, pori aceti h( amoh ; ., maljun"
ulo, .kiu' rigardas :Sin :ktuiJ,
esprimo de l: malftua sopiio; -
'kiu teren falegis, sub 1a sargo-
de yma trampa; kaj viro, kiu ..
_ el ]a . brakoj d.e sia edzin la
espritno. de la at1ia ,delir9., ",;".'
perL.. " ('d '
du .llJstar :bi1doj grandajn
La potenco'- -de .
Orglo en la, koJ'teg.o:,del
franc-a ' reg'o HenrHro' III,-Fal- .-
, steJ'Qi" Rafaelo cirkaibta.k-!'<
ta -J,a ::modelon
a kij ;
\ ciuj montras la signojn de ]'a ekscile'. ' J
i>nu hom' kaj fJlme lidu I de Zichy; -,' 'p:
\
Zichy : AJ. la Tragedio de I' Homo.

.Liai inklinoj tirislin. C:Iam' pii kaj pii al la
kiuj li nepovis konformigi
.la . kolorproblemojn. Dum la ' Pariz'a restado
- sub la modernaj ' etikoj - Ji sercis la solvon
al la harmonio de l':pens- kaj kolorenhavo -
sed vane: Li konscHgis pri la kapableco' de sia
desegna talento kaj He trovis sin mem. Li trovis
la Hon, per kiu estas plej pure perebla la
penso, sen- ciuj fremdaj elementoj. Liaj ilustrajoj
por la ,verkoj de Byro1l" Lermontov, Johano
Arany, Aleksan(iro Petofi kaj Emeriko Madch
estas la plej brilaj pruvoj de Iia genio. Kiel
kortega desegnisto Ii akiris admirindan kapab-
le.con la desegnado, kies Ji atingis
en la ilustrajoj pretigitaj por la verko ; de Ma-
dch: . tragedfo de l' homo"1 ,
Animoj de du genioj renkontas ' sin n ci tiu
libro: la verkisto kaj , Ia desegnisto. En ilia
renk'onto estas io silpertere .grandioza... La
unua ekbru1igis la toreon .de la Ideo kajenlum.,.
igis la EternecOri, traflugante la Spacon, Tempon
kaj Senfinon - kaj per sia dia percepto li 'e'k-
sentis la estintori, estanton kaj esMntonde Ho-
maro. La dua malfermis siln animon kaj la
Ideo ' enkorpigis. "
,La animo de ZichYJ lugas kune kun la aninio
de Madch. En kel kaj bjldoj la dimensioj monu-
mentale pligrandigas kaj .grandioze sentigas la
:senfinecon kaj serimortecon de I' Spirito eirkau-
anta la Kosmon: foIioj e'stas .ci tiuj
.bildQj, kuj naskigi& endia momento de dia,
.inspiro. Vidante jIin ni vidas trans la stela
kupolo de eielo kaj vids.1a senfinan UQiver-
.son mepl. Nian 1a .sopiro al
: - libet'igi el _ lakoto, ekflugi
al la pura etero kaj .fanciigien la transstelajn
mondojn. ". . .
, L.(\ :a pot e o z o d.e Pe t f.i* estas mirakla sentigo
de la baraktado de sopiranta ' la sen-
finon. En ci tiu bildo enkorpigis l la
p'Oemoj de Petfii A,11.gUlj o, enkiu)i prison-
gls, la senmortecon de sia animo: ' Pa tri n',
' la songoj nemensogas; ecse min kovros
tombloJaj': la glora' nomo de via po.eta
tilo, patrin', longe, etern'e ' vivos. .' - '.
L _ " ,':i-

j.'
' La figuro de ' Zichy: staras 'soJa en Ja hist9rfo
de Li .havis nek antau nek
posteulon., Li havas esceptan ,okon; kil Jns.:.;
anta ,homO', kiu . portii grandajn ideojn en sia
arilmo 'kaj ,kiel romantika artisto, kiu profndigis
'. en!a kataklismajn pasiojn. de homa animo,
, . sprlimante ilin. kun 'nobla':patoso. < Lia vivo estas
admirincla, revelcio de la eterne malkvieta homa,
' an,im, ,,klun "ia ' mistikasopitoneniam . Jas.as
. . : kaj sencese: instigas . esplori la nekooatajn
, sekretojncle"" l' Li ' malkovris miraklajn .
mondojn, eii kiuj {Ii la" ' de
!eternaj 'hbmaj sentoj kaj 'Ido Hail
igas , .' . '
. .---'. .,: - - ", .' ,'" .
- la ",
K. DE KALOCSAY
-/ N; TE RNA C'I AJ FL O R A I L U D O I
t ' EN V/CH '
Bedaurinde la detalan raporton pri Ja
Nerkoj ni ' ne povas doni en ci tiu numero
pr; ne.alveno de la raporto de nia Joka kunlab"o-
ranto . . Ni esprimas ci . tie nian respektpJenan
, al, la elektita Regino, fracilino Montserrat.
a poemon, per kiu nia redakta-komitatano
K. gajnis .1a unuan premion de
NA$TUI?A FLORO; ni p'tiblikas sube.
i' ., .' .

I'<
'l K. de Kal ocsay
. '., ' . ,
MU<isa$. vian manon :
kisas jil' : . ,.,/
Estl,m"; Respek,to pta.
HumU'.
.,
]en'ki's? al viaj naroj:
De cil . .
Pier' ,naiva.
[<viet'; .
Mi kisas vian {runton:
Fratirton kisas ...
Fidela Slrm'. I<areso.
. Kaj
len kis' al 'via vango :
El kamarada . ..
. , zofgoi, sercoj.
. Humor'. '
: Mi kisas vian buf,on ..
. 'l' . Mal/umo. Fulm' / Des/in' /
. : '. Turrilerito / Rav'/ Komenco
',. .Kaj Fin' /

, ,
M C) 'ND L 'I:' T E ft:, A .. ;T Ir' iI A." 'B :'8 'E ',B ,V-. 'o'
, . J . , '4 , i ,. .; ...) .... ,
A L FR E D D eM U S SEt ' '. li li sercas 'en Blogna la rementO'rojn
A
lfred de Musset, umi ,el la plej famekQuaJaj francaj Pge-
toj, nasklgis ep ParizO' en la jarO' 18\0. FilO' -de
Pat;iy, eit Ia.milila ininistrejP, alkiu' ni Suldas
tre HIStOtlOD ,pn J. J. Rousseau, Alfred de Musset
en ,la IiceO' Henrik,o , IV-a kU1labprantO' kaj arnikO' de
la duka MO'Ato, de Chartres, pii ppste' dukO' li'Orlans. ' S,yer-
linte dlversajn prO'fesiojn, kuracarton,
ec pentrartO'n, II 'dqnis slanpreferpn ar beletristiko . .. En
1830. Ji pubJikls v.erse 'siajn 'hispanajn kaj Italajn l!beIO'jn;
en 1833. kaj . 1834. siajn proverbojn el kiuj
kel kaj estis Sukcese ludataj, kaj. kiujn oni ludas nuntelUpe
en la Prncaj TeatrO'j; en 'I836 la . .,KO'nfesO'n de la InfanO'
de l'Jatcenlo'", ., ajnela histQ:rio de sla pr.opra vivO', 11.\ tl
. sugestiita de; la 'sla amo al Georges ,Sand,bia
granda romalverkistilO'': siajn mirlndaj!1prO'ze
verkltajn Blanka MerJ, 'Miml p'insoQ: la
Du ,I Amantirioj, f:tederiko kaj "J Fratoj Van
Buck, k.t: p.,. en kluj la carmo de':la Met batalas' ta
dQlceO'n kaj la grandiozln kaj naturan ' sirnplecon ' de, la
penso. Lia!, poeziafO'j, 'en la . .. Revud de. Ambat1
MondO'j" estas Iiaj.plej konataj kaj eble.laplej llaj
ver-kO'j.En la "NoktQj" li la plej alta}n suprojrt,
la ,poezia pensO'. . ' " " ')
Musset enirls en la 'Francatt Akademlon en 1852., Li
la, O'ficO'n de 1a MlnistrejO' de la
Internaj Aferoj dum la' ,de LudO'vikO' FilipO', ;kaj (,le
ce la MinlstrejO"de laPblika' InstruadQ dum,
l dua Imperio. afte Qni ' lin komparis kun Byron, car , liaj
verkO'] entenas -mlksaiO'n de IrO'nio kaj de -lirlkecQ; .d
profundecO' kaj de elektega sentemO'. Li 'skribls tiO'm per
sia koro kiO'm per sia inteligenta ):lensO'. Tre prave, O'ni
lwkai dlris pri li ke, po'r la a(tO'" en bruega
ridegO', li mortis en plO'rO'j. Pasie romaptlka junllge; 'ep
1852. en sia ParO'la'dO' de sili. akcepto _ll la Franca
demio li malaprobis la RQmantikecon. . ' ,
Arda a.J la plezurajO'l, nekapabla venki siajn pasiojn,
senzO'rga PO'r la realajO'i de la vivo, li mO'rtis 'malrice en
1857. en grava malvigligO', malfelica; postlasanta alla
postularo senmortan verkaron kiu la Iiteraturan
heredan bienO'n de Francujo. Ni kO'nigi !lIla
literatura) amantoj de la fremdaj landoi, Hajn senkomparajn
fabelO'jn, tiujn pensajn juvelO'jn de la Frnca genio.
, . Dantel Eyquem
i
ALFREDO . PANZINI
pri ' I' juneco: , "Memoru ,pri tiu-, hela, sennuba .tagO' por
ke vi PO'VU (liri: tamen I?elaestas la vivO':" . ' .:
. En Panzini vivas. petO'. Ua. amata, marbO'rda 'Bel-
Jaria e.stas prdksima al la nasklO'kO" de' Pasco/i kaj. Ii ofte
ludas sur la litO' de la' melankO'li.a poeto. Lia prozO' same
havas siajl] , larmO'jn; kiel lapO'eziO' de PascO'Ii. La ren-
kun Mimi, kil.ln antai tridek, jarO'j' li amis' kaj 'kiu
akceptas lin en la tute antaQacirkaiajO' - klel rrial-
bela estas nun , ciO', klel fQrflugis la jneeo! la MadO'no
oe PanjO', Ja. dO'mo restinta malplene PO'st , la mO'rtO" de
I' -patrinO', lafrelJldecO' kiu cirkaias Hn inter la indiferent-
igintaj malnovaj - estas' Du-aj larmO'j. "Eta dO'ml'
en BeHarla," vi 'devIIs ne pIO'ri . . MaldO'lcanveron mi ' devas
diri al vi: Mine piu amas vin. ' .
Entute lacefa mO'vantO' en laarto dePanzini estas: la
sentO', la' amo. Ci tO' pii vastan sferO'n eil la hu man-
ismO'. Car li amas la hO'mojn, kv:anl<am ll, ilin
malbbnaj, mekanikaj,Xvazaila. dUQnO'n de siaanimO' m
estis 'kun la ma'Ainj-. Tia estas ' ma ' fil 0'-
zofiO'. Kiu frapadus sur la hO'rdO' de I' mistikismo?
La hO'mamO' kO'ndukas Panzinl'n al la pacifismo. Dum
vO'iago li ek'scias ke eksplodls la Balkan-milito kaj en la
upua batalo, mO'rtis dekkvarmil 'homj. "La grandpO'tencoj
indignigls. la militO' eksplodis kontrai la \'0'10' de la
grandpotEincoi;Kial eksplO'dis .ci tiu 'dlela milit? Mi ace-
ts kaj trarigardas ciujn jurnalojn, 'ciuj indignas, samkiellll
grandpotencoj. "NI devas sUPO'zi ke ' la kies PO'PO'IO'j
krias ' 'e v'v lva, i i v i 9, ,h u r r a kaj h O' ch. renkontigis
'kaj anstatai lat1kutime !liri : pacO'nal vi, i1i , diris: militO'ri
al vi. Ne, tamen ne estas tiel. Sajnas ke la militO' eksplO'dis
'per si mem" prO' la trpamasigO' de I' eksplO'dema hom-
materialO' .. " .Sed ,unu aferO' estas certa: d.ekkvarmj:l mort-
intO'j en la unua batalO'. Mi ne scias kialmi rigardasl-
' alte kaj kial mi vidas la piramidO'n de ]" dekkvarmileerkO'j.
Terure! La hO'moj trankvile -sidas en la sunbrila klasQ.
Mi rigardas,' kontraiflanke al ,mi, la mil(lvizagllu sO'ld'atO'o.
Liestaslrankvila. Mi la.sllentan bukQlikanJabron
sur lakampoj. La. trancas laaltan heTbon. Kaj ie
'sur kampo, nurt mO'tlintQj en
,estingigintaj estas iliaj QkulO'j, .tidigaj estaS maj membrQj.
Ne I Ne I Mi ne ':\,Qlas ke' min superrgu la kO'mpatQ. La
nalurQ ne. konas kQQlpatO'n. , Rial dO' gi .estu n mi?
Sed kia fune\:)ra vidajo; dekkvarmil :mQrtintQj I ke
iIi estas malprO',ksime .. For la dekkvarmil morlintjn! Sd
iline volas forigi ! ',DO', ni pensu jene: la turkO'j
piubarO'j, lase.rboj ankorai .pli barbaraj, la -OulgarO'j' . anko-
B
rava Romagn'a hQmo. Malaltan kolumon kaj :liber ra'i .pli, la ' grekoj heret;lis ' n'ur Ill' 'noinojn, 'lanlm'aj havas -
" elpendantan kravatQn Iiilortas. Lia kO'ro estas kuraga neniQn kO'munan kim nia arniko S,o'krales . : . ' La 'funebr
kaj nobla, samfacile li entuziasmas kaj mO'kas, fQrtaj estas vizio nforigas. gi transfluas. en alian. Se' estas dek- :
Haj es tas. lia trunkQ." . sekve , estas, :ai
Per hu, 10m PanzlOl-mamera PO'rtreto 'prezentas lm mQI. Antau prQks!lTlume ,70-:-25 larO'] .Ih CI
iu lia.,,:miko.Mi aldO'nu: IO'rrge p,rO'fes!>.ro en Mnan?, . tiam estis .malf?rtflj Multaj,
la krthkQ nur malfrue malkQvns han. tillentQn; nun, ep sla .... CI jluJ patnnoJ 'certe angonska] VOk-IS kuraclstQn, se lha
sesdeka jaro, li estas trans la unua triumfo de 1'. bruaj etulO' estis iO'm febra. Nu, ki!!I '. estis .tiu, multa penO'?
sukcesQj: Ci tiu,. penso ne lasaS min ripQzi. Mi a,iskultas;, ke tie
Jen 'antai mi dek-dekkvin vQlumj: la rO'mariQj ,. en la llagono' cil,l pri' sfa zO'rgQ -pii ai )nalpli ,granda; .'
Panzini.Legante ilinni vidas .Iumigita per .radiO' laa{ltat1-' dolea' aik prema. LabQras la spirganta IO'kO'motivo, 'lao01as
nel?ngan .. Ne, car i\i pretendas"esti la sup,re ,!a Kial ? ':Mi
'SOClaj wlitanoj, de tlO lit esta's malprokslme. Sed, Car khnas m!ankapon sur mlan , brakon kaj .ml f1ustrBs
horno 'pensema . kaj ir.e senteme reaganta je ciu 'fenontenQj '. sole kQnsolari {lQmQn: KristO', g-risto, Kristo. .'
de I' vivo, J<iom ajn ,Ii vO'las. ne PO'vas fo'dermi sin de Ja ..... Ci ti,u ;,'Klal" Paniiii'n. La prO'blemQ
aferoj O'kazantajcirkai ,Ii. Cirkai li Qkazasla ' mi1iI.o, ,Ia de .Ja vivO';kaj .mQrt9j Sencese q1QrQas .1i.ananimon,ti ne
. komunismQ, SO'ciO', liajlegajO'j revivigas e'Cunu punl<to,n, kie Iia pense
la histO'riO'n, pensO'jn ge kelkiu fjJO'zO'fo" Sed ciO' ci : ' his:.. 'Cio estas tial P!!nzini prQpreneestas"pacif-
IO'riO', filozO'fiO', moderna vivO', moralp.risl<ribO' nek katQlikd, sed SkptikulO', kiu ciO'n kQmpJlenIlS-kal ..
.en, la Brt? de I' sentO' ka,penso.. ; n,eniO'nkred.as. >vO'!as. ,:t"i1t>ati :shi'.'1!8
Urbeto sur la bO'rdo de ,Adl'latiko., Apilat1 ,estas JlbrO'"ha :pensmtmero, -aJn 'h " .
en klu Panzlni ne revenas at1' ne sopiras' tien. Li ,1(O'nas fiO'n, malsanas pro cLtiu filO'ZO'fiO' .kaj gi kritikas, anli2as.
tie ciu!n ,: . la .fiAis!Qjn, la. PQt.k\?8Alantan neniiga,s Iia.i\ Ec. siajn
. la penslUmltan, kapltanonslO yWlgantan , sq-ln JI ngardas 'relahva] :. komed!anta]! ' .
rememO'roj, BQnegajn PQrtretojn li desegnas pri jJi, ti ':<. J"am,en la de Panzinl kun'lia pesill)ismo,
gO'jas pri bQngusta' aiskults. 1,8 vQeon de la ,jdilia ., en la arta esprimo,
naturO'. AU li sen celo, kaj en mal granda staci,o kiu estas tiel karakteriza por li. LI la seDton.
per la rideto (Je I' . sperto, ' hl sento kolorigas laamaran
penson. Lia' humorismo el la mondrigardo de I'
elreviBo,- sciante ke nenion oni devas konsideri serioze.
Ci tlu supera, sed aam 'varma rideto donas la eksterajn
en. la arto de Panzini. Sed da nU!lncoj gi havas,
kiom da. variajoj I <Ji estas silenta kaj harmo.nia en
"Xantippe: nek antikva, nek moderna romano." kaj la
komiko.n gi tuaas ' en la romano. "Mi sercas edzinon".
Sconer, novriculo, akirinte belan
zorgi prl heredo.nto. Sed Ir agas kun granda singardemo..
Li . volas vidi sian fiarrcinon ec en sia logeio. po.r scii, Cu
ai konvenos en Ua Sal6no. de Louis XV. Pro.ksimume 22
diverstipaj krrabino.j neko.ntentigas Iin, la 23-an fo.rpre-
nas antau Iianazo. junulo. reveninta el la milito. kaj fine
Ji edzinigas slan maainskribistino.n, kiun li dungis po.r
verki - rezignante pTI la heredonto. - sia;n memo.rarojn.
Ci tiu rakonto jene: Oinetto
vangoj, de kiuj radias inteligento kaj harol
.so.lidaj; dento.j solidaj; cio so.lida. Jen estas mi". '
Lia humorismo farigas amareta en la "Ronda estas la
mondo." kies heroo ko.nkludas: estas egale,. kio estas
la mondo., cu ki kalumnias nin, cu .gi repagas al ni bo.no.n
per malbono.. Cefe estas: es tl bona al ni aj
belpi "ilin, kaj nenlon pretendi de ili.
La ,stilo de Panzini - ciampura, preciza, senornama -
fleksi-geme sekvas la manifestigojn de Iia De
la .Iingvo.'. de Carducci gi estas same nrallfroksime
klel dll la arte skulptitaj periodo.j de
La direnhavo estas ce li ciaOl interesa. Liaj romllno.j
rigardas Ja mondo.n tra la okulvitroj de individuli fiJozofio.
Lia mondrigardo estas kunplektiginta fl sperto, sufero,
penso. Lia relativismo estas malsano de la moderna
. spirita vivo Itala. Krom la alia granda humoristo Piran-
dello sen dube Ji estas la plej interesa figuro de la mo-
derna itala literaturo. euka
-
BIBLIOGRAFI O
H. J. BUL T H U I S: ID OJ DE O R F ,E O.
Originala romano rekomendita de la E. L. A; kronita
de 1a Akademio. Eldono de I' autoro. Den Haag.
Daguerrestrat 84. Nederlando 1923. 540 pagoj.
L
a libro certe estas. grav1i gajno de nla . literaturo.. Post
la ekfloro kaj abunda f1orado de nia traduklitera-
turo ce rte alvnis la tempo, ke la Jingvo, riciginte kaj
la tradukoj, inspiru talentulojn p6r sen-
pera Esperanta kreo de verkoj valoraj. Konforme al la
naturaevoluo, o.bservebla en la naciaj .nia
literaturo. komencigis per poemoj, Hin
cas sekvi kaj kaj certe kiel
lasta atupo de l'voluo, ankau la dramo. ,
Cu esfas llmero r-evi pri talentulo, kiu al nia
Iingvo verl<ojn valorajn ec lau mondliteratura lev-
aute per tio nlan Iingvon. inter la grandajn naciajn litera-
turricajn langajojn? Trpkuraga fantaziuJo povus revi ec
pri genlo, kiu donos aj nia lingvo .unuarangan cefverkon,
kiun latuta mondo legos kun admiro, kiu akiros eble por
sla verkinto - la Nobelpremlon. Nenio estas malebla kaj
multfoje malpravigis tiuj, kiuj ridls je . .
Cu ni povasproksimigi aJtju ci verko per tiaj postuloj? Nu,
certe, rie. Sed la verko estas gravajo, rajtas postuli
seriozan konsider.on,; detalan pritrakton, ne kelj{ajn' bana-
.Jajn laidvorfo.jn . Verkiston kc;mscian pri. si ti aj laudvortoj
ofendas. kaj hontigas. lin' certe pii kontentigas ee riproeoj,
se estas videble ke iIi yens de recenzanto, kiu funde tra-
senlas sian respQodecon Suldatan al sia ' metlo kaj al Ja
graveco de la reenzata verko.
- Pel: ei tiuj lo.ngaj antauajoj ml voUs klarigi mian since-
ran sintenon .kontrau verko. Resume: prlmulte malpli
bone -verko mi cert dru! multe malpli da riproeoj.
. La romano estas propre ne unu, sed trl romanoj, kiuj je
la fino kunflllas en komunan solvon. Tri knaboj,lasltaj de
sia patro (fama muzikartisto) en . tri diversaj
dum .vagado., vivas inter diversaj, sed sam malbonaj,
ilia voluo same malfavoraj cirkonstancoj. Sed la
heredita talento trabatas sin en ili kaj fine, multaj
aventuroj, jam kiel perfektaj muzikartistoj, ili
rekonas sin, por vivl plue, kun Ja resaniginta patro kaj
felican familian vivon.
CI 'tiu mald/ka skeleto de I' terno estas rice karnita per
travivajoj, aventuroj kaj - precipe - per da
vi voj kaj kiuj plektigas en la vivon de la
tri knaboj. En mirinda la disponas pri tiaj
homaj de li observitaj, ili suficus tuta
da Kelkaj (ne malmultaj) el ili estas prezentltaj
kun v.era ho.mama intimeco, krea imagpovo. Maksimo
Bjelski, ci tiu kara senhelpulo, Rika, la bonkora sed kapre
obstlna surdmutulino kaj mul taj aliaj karakteroj paaas
kvazai vivantaj el la de I' libro. Sed la strukturo
de la terno estas ma!forta por tiel granda aargo, ci tluj
tro multaj ciam detale priskribitaj, prezentas
embarason de la terno sub i1i dronas kvazau
sufokigante. Ci tiun dangeron pUgralJdigas tio
ke la .autoro dufoje la fluon de la rakonto
por k.omenci kvazau novan kun novaj nekon-
/ltaj personoj; pri la sorto de la dua, resp. tria knabo.
Ce la unua interrompo li faras Sercmanieran deklaron
a1 la legantoj pri la lauplaca tem-plekta rajto de
ci tiu iom naiva ne la citllan
kiun la autoro faras pii minaca per ke li
plektas en 'Ia romanon tute sennecese (tre lon-
gaJn) de iu romanfiguro. 11/ tute ne estas en
alegoria au simbola rilato al la mm kaj , kvan-
. kam belaj en si mem, en la romano iIi estas nur balasto
superflue malfaciliganta la legadon - au simple trans-
foliumata de la .
EI cio. ci sekvas ke ciu parto de la TOmano es tas
pIi bona ol la tuta mem. Dum la
lego la leganto, sentante sin en labirnto, ofte komencas
perdi la au cagrenigas, kiam, jam intereslginte
prila personoi, li devas legl prl gis tiam nekona-
taj kaj forgesi pri tiuj, k/es sorton li scivolas.
Sed poste, prenante foje denove la libron kaj malfermaJ1te
gin iu ajn pago,1i certe la plastlkan, travi-
deblan stilon, kiu prezentas a1 li interesan pri
la ne ciutaga sorto de iu
Do se estas permesate konsilon al la autoro, mi
konsilus a1 li aparon de materialo kaj la konsidero.n de
tiu afte 1a "malpli multe" estus "pii multe-.
Tri notoj skizitaj sur la margeno de la libro:
I. Mi ko.nsilus al ciuverkisto.: metl
Esperanton en la nur en tiu okazo, se temas pri
Esperantista vivo. au au se .Esperanto vere havas
gravan rol on en la sen g estus neebla ga plua
paso. ' En eiu alia okazo, la enmikso de Esp. Sajnas arU
fikita, impresas naive, genas.
2. Joh ano.. En multaj recenzoj riprocis ke ci tiu
figuro estas fantazia persono ki'l j en la fino de la romano
malaperas iel nenature kiel supertera Nu, lau mia
opinio ei tio tute ne estus da ja
havas sian specialan sentencoj efikas pii el
la buSo de Sed ci. tiu Johano, provizita per
tre slmpatia faeilanima pensmanero estas eble la plej
reala, karne viva figuro de la romano I Li, per sia
humoro kaj earma friponeco, ff ovas eJirvOjon el ciuj mal -
sed en lia individueco troveblas nenia mistereco,
ec ne malgrandfingro da Kaj li ankau ne
jan grandan taskon, la, evoluo de la oka zas
presku tute s.en Ha influo, li guas la vivon facilanime
kaj ,1iajn kuriozajn paaojn ni sekvas per bonsenta rideto .
Kaj kial oni bezonus superteran estajon por tia bagatelo:
cu la trl knaboj retrovas sin au ne? Johano esta's homo
el karno kaj sango kies misteran -
la autoro - ni simple ne kredas. .
. 3. Estas strange, ke la autoro tufe ekzilas el la verko
la amon. Per ei tio li donis por si tre malfacilan taskon,
Car tiun iliteresoD kaj kiun bele rakolitita am-
historio vekas, estas malfacile anstataii en romano per
aliaj interesajoj. Kaj en ei tio nia aitorone povis
sukcesi. '
123
La :plet bela kaj interesa parto de la romano ,estlis sen-
dube la unua. Ni ne povas rifuzi la epiteton "majstra" alla
manieto, per kiu la autora prezentas al J;li la pensmanieron
de knabo vivanta en izolita insulo, por kiu la tuta mondo,
la estas ia' mistero nekonata. Kaj post Iia for ..
per sed tamen interesa rakontmaniero aperas
antau ni la di.versaj ' okazaJoj, tra la naivaj okuloj
de infano.La fal o nur tiuj fatalaj vortoj
al la leganto". Ci tjo ne signifas, ke ,en la pluaj partoj
ne estas interesaj priskriboj, netaloj, okazaJoj, karakteroj,
- sed la strukturo, konstruo, ' unueco ne ' atingas plula
antauan nivelon. ' .
Do - la verko havas la difekton de la "unuaj verkoj",
en kiujn la autoro volas , en{l1eti de Iisciatan, kon-
atan, observitan kaj elpensitan. Por la dua verko -
jam ne restas tiom da materialo kaj tial far-
' pii perfekta. Ni senpacienceatendas ei tiun duan
verkon de l' autora. Pri Iiaj kapabloj neniu povas dubi
, leginte la unuajn 'Ia capitrojn pri Bjelski, pri Rika;
pri la Dqn-Kihot-rolo de Johano kaj multajn aliajn, kiujn
plurfoje n:ii relegis plezure.
La stilo de la libro estas iom sed tre
bona, komprenebla, facllflua; oni vidas, ke la autoro certe
kaj firme sidas .en }a selo de la lingvo. Sajnas tamen,
kvazau la autoro estus tw rapidinta pri la ,eldono kaj ne
estus farinta la lastajn glatigojn. Tion montras interalie
malakordoj en la verko; "spite tio" apud "spite tion",
"Kovcs" apud "Kvacs", ktp. Pri "spite" mi volas
diri, ke ei tiu vorto (lau mi, uzenda kun "al") lastatempe
preskai tute elpremas la vorton .malgrau", kiun oni
remeti en ,giajn taHojn. Cetere - inter , i\i ja .estas dife-
renco. "Malgrau" signifas slmplan, "spite" obstinan kon-
trauecon. '
, Stranga esprimo estas: "mi neeble povls imagi', ans-
tatau: "ml ne povis", au "ne estls eble aL mi" . "Mi sen tis
min bona" ' estas morala prijugo. La auroro volas esprimi
"mi sentls min bone"; .Li ne min sekvls" signifas:
,ne min, sed lun aJian. La autoro volas diri: .. Ii ne sekvis
min". Drlnkl estas erare uzita anstatau klnkl kaj reciprake.
"Pri klo ain pOl/as interesi vm" estas enigma frazo.
"Rulis larmoj." - .. ,". Brulis. mian lipon.
- "bruligis ... ".Strange uzas la autoro la vortojn
"kal cetere" anstatau "ktp".
Estas ankorau kelkaj tiaj makuleoj, kiujn la autoro certe
plejparte estus elsarkinta post pii atenta revizi o de la
teksto. .
Sed nun, jen dll' pii gravaj timarkoj.
I. La autoro ne guste uzas la kondiean modon (us) en
suborditaj frazoj. (Mi deziras, ke li venus.) En iIi oni gin
devas uzl nur en de kondiCo, supozo. (Mi
se li venus.) Do post la konjukcioj "se" kaj "kvazau .
Okaze ke la Ceffrazo esprlmas intencon au decidon pri
intenco, oni devas uzi la ordonan' formo,n, kiu ' estas sam-
tcmpe kohjunktivo. (Mi volas deziras, petas, ordonas,
disponas, konsentas, aprobas, deziras ke li venu.)
2. La "e!\lanta tempo'" de la subordita frltzo estas 'tiu
tempo, pri !;du la ,parolas. Do: "mi vidis ke li
legas kaj ne : "mi vidis ke li legis."
Resume: la libro estas granda de nia literaturo,
leginda kaj grave konsiderinda verko, ee se ne
lau mondliteratura nivelo. La aUtora rajtigas nin je grandaj
esperoj. Se li pii atentos pri 'Ia liniogvido de la terno kaj
pii vortavavos en la " priskriboj, pii Spams je epizodoj ,kaj
f1ankp'ersonoj, li ceTte donos al ni ankorai1 verkon alte
super Ciuj gisnunaj Esp.aj romanoj, Por 1io li
donis garantion per la ,,/doj de Orfeo", se nur la Esp."
i$taro donus la saman" garantion per kaj lego de'
liu bela verko. Kopar
.
A. N lEM OJE W S K Y: LEG E N DOJ
El la pola originalo tradukis' B. Kub'l. Kun ,antai-
" de 'A. Grabowsky. Eldonejo: Ferdinand Hirt
und Sobn, Leipzig, Esperanto-Fako.
La libro enbavas . 4 legendojn de la pola
scienculo" \11 aparfenasal la' 'Plej briliij ' perloj de 1a
legendo-literaturo. ' lUa literatura kaj ' etika valoro
proksimigas aj tiu de Kristo-Iegendoj de la mondfama
'sveda vetkistitio, : Selma lJagerlof. 1:.a 'Iegentloj estati
Neniu novelisto pii trafe karakterizis la
cion monohistorian, socian kaj etikan de 1( epoko, klam
la Savinto aperis. Kaj 'pertia mirinda facileco;
uzante nur kelkajn,sed eiam la plej trafajn karakteri-
zajojn! Liajl personoj estas alligitaj al la epoko, al la
socjaj, eUkaL cirkonstncoj detiu epoko, tamen kelkfoje
bri1etas. el 'sub la masko epoka la elerne boma au . :. '.I
eterne besta,l . .
La unua , legendo "Tentistoj" temas latrifQian ,ten
dadon de Kristo per Satano. Majesta es tas ' la
kiam Kristo sur la supro de monto sidas 'kaj .rlgardas la
mondon: .. '
nLi riga,rdis ree teren, kajen rigardo Iia estis .granda
amo kaj profunda sento de kompato." Li rigardis la domojn
kaj kampojn, kaj la bomajn animojn, kaj ."line ektremis
pro tiQ; klon li vidis", ear . ,', .
"La Koroj de tiuj amasoj estis simplaj kaj la spiritllj
, nedeziremaj; sed la manol tremls pro peno kaj la malsalo
tordis majn intestojn. ' -
po li ne volis mn jugl, sed deziris porti al i1i pJifaci-
ligon, konsolon, forviSon de la larmoj, plifortigon de la
spiritoj ... " . ' , .
La dua bistorio "Majlah" estas la tragedio de l' boma
malespero, de la de I' bomo kaj estas 13 legendo
pri la venko de bono je malbono, de amo je mal-amo,
pri la. trlumfo de Dlo super la besto en la homa anlmo.
Majlah eU-gis el la boma socio, Car li ricevisinfektlln
malsanon kaj kvankam li estis neniu volis piu
!lervi Jin kaj interinlatigi . kun 'Ji. Li sidas sur Ia bordo de
I' Tiberiada maro, rigardas la dissaltadon de l' ondoj kaj
ekkriadas maldolCe ridante:
Jen la bomo!
Jen sortoj Iiaj .!
Jen penado boma kaj celo atingita!
La batoj de l' sorto lin Jaris malamema, volanta la
tutan homaron infekti, . pereigi. Kaj venas Petro, la
fiSisto, kiu rakontas al li pri lu, kiu kuracos Iianj
nan korpon' kaj animon. Li ne kredas kaj volas infekti
la flSiston, kiu tufe sane revenas post unu semanokun
Kristo kaj 'popolamaso. Kaj Kristo kuracinte lian korpon
kaj anitnon adiauas: ",Kredu al la bone co kaj faru al
aliaj, idei mi al Vi farls." '.:'
La nAdmono" temas la konvertigon de malbumi1a
farizeo. '.
La lasta estas la' d/sciploj". Maljuna kaj junulo
boatas sur la rlvero Jordan. iii parolas pri la instruo de
la Majstro, kaj fine ili malesperas, cu tiuinstruo povos
realigi kontrau la' l'otencoj de regautoj teraj. iii subit
ekrimarkas la. Instru/ston kaj pr.eterlrantan
sur ' Ia akvo. La clu . disciplojrigardas mirigite kun pii
forta kredo ol antat1e la flguton de la Majstto klam
fine disflilis en malprokslmo meze de 18 luna ' beleco."
La dialogo 'dela du diselploj estas, neforgesebla travivaJo
por Clu leganto. .. . . . '
La legendoj de apartenaif al la Iibr9j,
kiujn .oni rtenilmforgesas kaj de kiuj on'j neniam' volas
, '
L"a traduko estas eminenie bonstila, precipe en la
dialogoj estas vivoplena, Yigla kaj konciza. Tamen la
tradukinto tra 'ofte, tutE; kunmeti'tajn
verboformojn; Tio kelkfoje senbezone pezigas la tekston. '
La uZ.o de verba "elauskulti" .sur la "5gestas mal-,
gusta. nauskulti". Anstatau disiplo nun jam estas
oficiala la vorto : dlseiplo. , . ' t. Totst he
K O' ' B B 'X ' T. ,O
." .' ,.... _'. _ ..
Ni devas "denove peti ' pardon on pro preseraroj
iginlaj malice enra nU.llleron. ,,"'" <0< ,"' ,/
Sur la pago 86. '. en ,Ia ' poemo .;Printempe", ,unua strofo
,kvara )jnio: Legu ,: morta kviel'. Dua strafo, tria' linio ;
,Legu ,: ,anka\! min. premqsJq. ; .. ; -
F .. N T o JI A. ' E D Z I N ' 'O '
ED11ARD S. PA.YSON+
, , '
sur la Tondra ' Monto je la fino de promeso de lunlumo argentigis 1a suprajon de la
elstara"ta super lavalo, tenis preskat1 nevidebla aItajo, kiu limigis la valon ce
la kabano ,de 'la.kuracisto, kvazat1 oriento. 'Mal1umeco enfluis kvazat1 silenta tajdo;
Dum la tago gi montrigis giondadis tiel1 kaj reen, 'alfIuetante ce Iiaj piedoj
Kontrt1 la: arboj kiel blanka makulo - maro ua stelolumigita ombro.
, au ec, e,kbrilo de Senlime silb li, kaj senlime malproksime,
' .ra 'flfg.o de fa1kd kiam gi :pendas preta {!or f1ugi. la lumoj de lavilago ,grupigis kvazat1 intermik-
. Nokte lmp ,kaj'ttiobla rebriHlo flat;nis super Subite la kuracisto ' etendis siajn
la 'porai'-:sirnii'e '!ll stel'o, 'proponon brakojn al la malplenajo. Maria! Maria I" li
" de 'he11lO; m.eJlojn lt1.-1a kur,boj de la ekkriis pasie. "Parolu aL mi, karulino1 Sendu
'moIlto . . -' " " . , ' , al mi, ian signon por montri, ke vi atendas min
, kibario de1a 'kur.adsto estis," SUf la Tondra trans ta baro} de la kotpo, - ian memorajonpor
Monto, la '$ola dQmo Idu esti-s videbla de mal- montri, ke vi efektive ne estas mottinta! Mi atendis ,
pro]{sime. La aljajestis kaSitafen golfetoj, au , de tiel longe, Maria 1 Mi vin vokis tiel ofte. Mia
faritj de tdrentoj de akvo,kie oni provis kOlO perdis sian kuragon. Mia kredo sanceligas.
trov'i rifugjon la glaciaj ventoj de vintro, Sendu al mi signon. ' ,
kle orii, provis. facile ,provizi multe da , fajroligno ; prego formortis en la aero .de la monto. La
kaj .ki,e kelkaj kvadnltaj metrj da ebena tero por 1 kuracisto staris senmove knsiaj brakoj etendihij,
legoinga(denp haveblaj. La kabano de fa au'skultante po'r aud respondon. Nokton post
kuracisfo/ tamen,.sin , klinis' 'kontrai la rokG mem ,nokto, vintron kaj someron, jaron post jaro li jam
la monto, kaj. sentiine sukcese batalis kontrat1 t;kkriis sian pregon al la silentaj stel oj ; al la
, a'e la , oriel1.ta ven to. Oi kvazt;lu grand blanka luno.; al la rapidfluaj nuboj; al la
moritris' l' karakteron de sia posedanto. bIindiganta nego. De tempo al tempo li estis
.' Sekyate de' maljurl ' hundo ' la kuratistovenis .pregahta al cio reala kaj nereal'l; al Dio kaj
nl!l'lfaRide- e1.la Momenton li kaj ,homo; serlnenia respondo venis al li. .
Fine li . pasis sur, la krudan Al nekutimiginta orelo la nokto estis siJenta.
benkon antai1 la,' pordo ,ka:j fiksis)a lal1!Pon en Al la 'orelo de la kuracisto gi svarmiS en eiaj
gin ; lokotl, ,m.lantat1 ' la , :"ikj poste li ' bruetoj. Li at1dis la riveretojn subridantaj lt1la
1Siqigis Sur la .benl\on kaj sencele ri'gardis orienten. rokor; la foliojn subparolantaj tra la 'aero; la
.' Li 'e-stis- ite ,Ic; la koro 'estis premata kaj li glanojn , falantaj kiel kugloj la la deklivoj; la
, Dum la tuta tago li estis pied- sciurojn dancantaj en la arbosupro); la vulpop,
irinta lat1 la monto; kunportante la mefHon kaj la lutreolon stele irantaj tra ' la
gajecon, kiun ' kuracisto trovas tiel necesa kiel la subarbetajo; la sovagajn anserojn kvakantaj super
medikamenton. " , . . lia ' kapo; la plumecan brueton de la flugiloj de
Antau, jaroj li estis kohdukinta sian edzi- granda, blanka strigo. Ciun sonon li konis, ciun
, lioU 'all'a Tondra Monto, en'lasta savi sian I sO'1o'n' li jam aidis dum kvin longaj jaroj.
vivon, kaj kiam morts, li ekkonsciis prUio ke ped Jnter ili cuj li neniam at1disflustron , ki
li ' ne povas foriri. ' . " parolis pri la virino kiun li amis.
; . , Ue malwoRsime kaj , ct,e proksime la . Subite, la hundo ce la piedoj de la kuracisto
, por han murmttregis kaj rigide staris montrante malsupren
suspe.ktemal .IIi doms al lai la kruta .vojeto kiu kondukis for de la pordo.
' li da : kOl)fldo, : kal. mal ph. La . kuracisto sin klinis antauen kaj auskultis gis
. inono, lh kvazau ekposeQls por slajbezonoJ. kiam li aidis sonon malkonkordan kun la monta
Vane li dii-is ,al si, ke lia roriro lasos iIin sam- unutoneco ' bruon faratan de iu, kurantafalete
multaj supr,en laci la vojeto.
vor!oJPo.r!IS, al h. m.emkonfl.don .. ha Noktaj vizitantoj, kiuj venis ,rapidege! tute ne
. ,s:ervo al; Jl.l l; ,pr,ems,sur devon Se!Vl, 'estis' :maloftaj ce la kabano de la kuraclsto, sed
ho, ManaestJs mortmta" kaj ha kwo estJs kvaza tiu ci' -vizitanto venis Uel tauge responde al lia
si. , PJO tio lt , restadis - '. dum kyi ! alvoko, .ke la , kuracisto maigrauvole es tis iom
10rigaj j,aroj. ', ' '- " ' , ) mirigita. Tamen li rigardis malsupren ,lai la vojeto,
O< Ofte, por konsali sin, ke mali kaj v'Qkis p,er voco kiu tremis nur iomete: "He '"
gojo 'estas' ciamdaira; ke la tempo, resanigo li e.kkriis."He I'.' -:- denove. "He I Ne kuru
ciujri kordolorojn (' ke la: , pii facile. Vi estas jam, ci tie." Nenia
' malantaueii, c malpli true {idetos pri : aidigis, sed la kuracisto povis seoti,
,antallaJ ,0rgesitaj' .larmoj; ';. . Ir.' . Ja rapideco de la kuranto ne estas
Li mem, tamen, . neniam . forgesls. , .IuJI11. granda
l
' kontrat1e gi plirapidigas. Li povis
'etpalgis",. eJ" la Ieielo';> m'alproksim ' bonon - sonon 'kiu, iam ai'dita,
de la' de Nprda J neniam esta,s - la senduban susl;lron
.l
de hundo ,c murmuregis , furioz,e. atan, -pii li '.ol.,Ja :rebrHo de
L.a ,Ia ,p'ikpikis'. lia' propra ' vizagQ' en ,'spegu)o. ," " ' ' '
.. :Qibi"lHlkkris. "Seti.oestus" ,! f" . ' Ui es tis si mU aj --: tre simi1aj al.la ,trajtoj de;
Graci(l, :" f.jgu,r.o mal1umo kontrau'\la l!a mortinta, edzino. lu ' aHa p.ovus . .mri" ke, !Ii
.ora lumo, )a 'lanterno : la formo de estas]a]a samaj. 'Sclis,p]Lbone.
- haroj kaj ci-rk<tl:- ' Detala:j grandegar aL 'Ia',.okul.oj , d
si'rita jup-o,1 spireg1(ita. 'l acega, kun terprp]enaj amo, montrigis, dum 'Ii .. Ne", 'ne
o1<ulo] fikS'f la hundo esfas Maria I si , ne estas Maria'J '
silente forstelig-is, de la kuracis,to - Maria estas mortinta. ' " , ,
revenis. tio, sed su- La enir de la maljun ,monta ;virino, kiun ' Ii
feranta virin'o. Li si ekfalis. Nu I venigis, ' lin ', __ ,'
NU,IIi konsoleme. I Via turment"\ ; - Envenu, sinjortno L'ewis, - li dirjs. - Mi
ado ' estas fJnita. Cio estas biiL ,io estas 'boha. al 'si ,injekton 'kaj vf ne ' vekos' sin. -
- Nenio piu okazos al vi." , ', ' ;, Sinjo.rin al la ' Jitflanko kaL.rig":
Babilanta'n sensence, 'Ia virino "mals')iren.Tiam si 'mire
kiel , dronaftta viro ekkaptas kian ajn - Rioo. . . kion, vi , dezitas,' ke 'mf faru? - '
lin .. La ' : .. ",_ .. . ,' . , ,
IStO 510 leVl$ kaj atehdlS glS kiam ,Sla parokslsmo - Ne .nt,ulte. Nur 'araqgu ,htOIl pot " V,1 tnem,
trankviligis." . , ' ur 'Ia kaj , Veku', m,hi;' si veltc-
Kiu si ,kaj el kie si venis, tion li ne scHs; gos. ,Mi dotinos n la: ' fl.a"Kacambreto.
kaj ne ' pc>vis, 'konjekti. Sed li' povis facile kom- S.ed la monta 'v,iri,no
preni siao staton. , lel ' si, estis disiginta de sial ante per , kavaj o'kuloj pJetfjde teruro. " , :
amikoj ikai peUgis. De kUtm si vagadis, tiond a' - Mi- mi ti mas, -7- si , murmuris. ' "
kuracistone povi's diri; e91e si vagadis kelkajn ' - SensencajQ-1' - la 'br'drt-em' par-,
horojn ,kaj' eble nuf' nemultajn itiomentjn. , O" olis, ' sed ,lia ' vizago ' ,estis ' blanka: Sen-
La kuracisto ,sciis', kie] rapide kaj kiel tute', sencajo I , Vi ... vids la similecon, ' 'mi .'
povas Ja: kiam gi venka,s, sub- sed ... ' hol tio estas, sensencajo;
premi la homoj perdigintaj en sovag- - Lia voco farigis akr kar 'tremis, sed li' rapide
ejo. Tiu ci virino estis sin turmeriteginta gis deHf o. refortigis ,gin . ....: Vagii1t lor de "je, 'si ' perdigis;
Siaj trajtoj 'ka:j ' siaj ptanoj 'hrtdis pro febro. , Pa-ci- -estis frapita de. panikl> kar ku!adi's ,gis, ki'a,m ,si
ence la atendis, dume ttankvile mur- preskal1' sin mortigis: ,Si e.,st<?s "pii 'sna IQorgau
murante. ' ,,' " " matene, kaj tiam 1Clarigos pri "si. J ,
Post .' kellt:e, tempo li sukcesi s sin konduk Tin !didnte ,Ii eliris , kaj fe.rm(s
gis la kaj sin 'Sed, kvankam si ,aUa protestol ' ;Ia 'niat-
si di s, gi a,rikorat1 lin, rifuzante lin liberigL juna vitino. ' 'LF sentis 'Ia Qezollori ' de ' rapideco-.
Sisajnis. kOl1Jpreni' J}enion, kaj , konscia' pri Ua koro pulsobatispro nekonata ete'ruro., Toi;
nenio, escepte, ke '.Ji reprezentis sendangerecpn. kiatn li " estis ' eKster' la' domo; lisitligiS' sr,' la
Kiam li la kompatan injekt- benkon kaj kunpremjs, siail kapon ,persiaj malfoJ.
pikilonen' siao 9rakrf, si sajne ne sciispri tio. - Ne.plu, ,- llditisalsi, '''''''': rnr 'povas' d4bi pri
Baldat1; siaj nluskoloj ' Ia simileco , ki1,ln montras mia je: ,nia ,',
igis kaj ' siaj 'fiJigroj falis de liajbrakoj: ,La mol'tirita e'dl'ino. i Nw:a' simileco,; ne ' estus pov:-
'Jevis" portis sin en' ]a senlurrian inta ,timigi ,' sinjorinon,. ';-tio ,: ,ests ' certa: ,
kahano'n kaj sin sur 'Ia 'litoD. ' Tiam li , ek- ,Montaran'9j'estas
iris por ',veiiigi siao' plej proksiman virinan naj- Malrapid Iiaj 'nervoj ' ioniete ., trankvi1igis,
baron, td logis duomejJdn', for de 'li. ," o aj liaj pensoj , pU Ir-star.:.,
Post , dUdek ' niirtitoj Ji revenis :sola, sed , kun i gis ' preskat1 frank-vila ' kar konien,cis , konstrui
I-a certigo, ' ke Ja , rapide sekvos Iin.' Sen- ' amakon' por ' si, 'en ' Ia fla,nka kontrat1 ,
prokraste li i eklumigis 1a ]ampon -kaj rigardis I a :ekstera -muro. teeh < eniris' l cariib,ron,
sian paciento,n: Si estis duone' ksita, sed, io en ;igar!iis sian 'pade'nton trovis sin dorinanta
la kurbo de;: :si,a ' vango kaj ' Ja fleks'igo de', sia ; ankvil. " Sirtj'oriho Lewis :j1 e,stis Si
formo akre," haHigis' la s'piradon de , la kuradslo: idis' sur.1a randq fikse ,tfgardatite ,cir--
Lia kor\} cesis' bau; : au ' silJ; 'per timgitaj ' oktoj-: $iretit'ig;s ).,cfam." la. _
fortege. " ',', " ' ' ' ,' " ,,' urclslo tilrrtis''''sir al si; ' , :'" -, "', ' ,"
Kie] longe li staris tie tremante; li mem L h,alancis ,p,ol" ' sfn:'
sciis; remetisla,lampo1 kaj'movigis ' -' Ci,o:' :sa.s" tre , bOl1i; ' g'injoriloL--ewis li
antai1en; ' pasem pbst ,paso; gis-kiam -Ji sttrls " , ris. '...:.. ' Enlitigtl. -:- tiami<JVenitis
super si; -Tiam,' li ' spiris rapide; "Si, ne estas,- kaj'{p,etlis-: dormi;,,\seoloriga- ":
tiu, pti . kiu: dum: nimento li duone esperis, du- 01 -- f ' ekdormi J )um' : kelke da ' hQl-oj ,J '
one timis: , Tamen 'si tre simihi" ,: li pensis.
tdrdUa:j li antat1e': vidis, I '
la fhrtanta' lumo de'la -granda lanterno la ln .h tUlJ1S tl ) teklgll. ",'
pordo, estis a]prenintaj similecon ,tiel ' bone kon- . temp'on ,Jf. ' ,g,is aJ

'okuloj la' eielo' malfermigis kaj ta tuta
stelkovrita firm(jl11epto en grandan stup-
etanm similan' a.) Uu sur kiu la antikva Izraeli do
vidis la: kerUbojnkaj la serafojn suprenlrantaj
kaj . I1].alsupreirantaj. "Cu estus' do . tiel neeble",
li ' deI1].andis al ' si, ..,ke unu hom'a animo, nur
. u'nu-cella nekalkuleblaj mil oj de'Dio; venu respond-
ante l mia vo:ko malsupren lai1 tiu brila vojet
de la angeloj?" Kaj Helii demandis kaj songis.
. ,' Kiam li vekigis, sinjorino Lewis estis for kaj
. , lia paciento ne estis plisaniginta. Li devis iri
por trovi alian helpantinon. Estis preskai1 tag-
meZD antIu ol li povis forlasi la virfnon kaj kuri
aJ ' aHa proksitna kabano kal serci virirron por
anstatai1i sinjorin'On Lewis. Post unu hQro li re-
venis - sola. Kaj ' li restis sola I Neniu' vidno
volis veni por Iin hel pi. Vnuj malkonsentis plor-
etne; aliaj hontem.e: 'ankorai1 aliaj timeme; sed
ciuj " rifuzis. Vane li petegis; vane I li
servojn ' kiujn li estis sindQne farinta por : ili;
va e ,li minacis; ' vane Ji proponis monon. IIi
ci J j rifuzis venL SaJne sinjorino ' Lewis estis bone
farinta sian laboron. Li estis lasita sola por fari
sian batalo'n, kaj sola Ii elfaris gin.
La scivolemajmontaranoj vagadis allja kabano
kaj tra la malfermita pordo rigardetis la Iiton
'La nokto
super kiu la ktlracisto kJinigis tiel persiste, kaj - Mi tre gqjas, ., - 'si diris; 'kaj tuf ekdormis.
iJi aisku\tis je la vortoj kiujn li mallal1.te diris. La s,ekvintan tagon si estis plisaniginta. Sed
Sed iJi rifuzis eniri, kaj post nelonge iJi tute si estis ankal1 ' timigita. -Kiam la _kuracjsta veois,
cesis veni. si ekkriis al li preskai pro tewro: .'
La kuracisto estis indiferenta. Cian p.enson, - Kiu ... kiu mi estas? Mi .. ,: mine povas
cian energion de menso kaj korpo li 'donrs por rememoTi? , .
savi la junulinon. Tagon tago li ke La kuracisto sdis kieL agi en tia
si malgrasigas kaj plipaligas, ka;'tagon post tago - ' Vi estas mia knabino, - li, cedigisal si.
li rimarkis, ke sia simileco, al la memorata mor.t- Kaj vi esfas hejme, nt! tmu.-
in tin o , pligrandigas. '. - Via, knabino! Plejme. - Dum momento la
Siaj amikoj ne aperis. la kuracisto mistera' virino medits ,pIi ' Ia ,Tiam si
atendis ilin ciumomente. Li sciis, ke si etendis siajn brakojn. - Tenu m,in! --, 'si kon;-
ne povis esti alveninta de pii ol nur malmulte (fa vulsie ekkriis. , -:- , Mi estas falanta .. -.. falanta
mejloj; li sciis, ke la tuta estus reson- Prenu min en viajn blkojn kaj' tenu min . , .
anta pri la novajo de sia apero. Cio je si montris, firme ... firme I .
ke si apartenas al rica kaj kulturita famiIio; sia La kuracisto Mariasame
vestajo, sia prizorgita hal1to kaj haroj kaj ungoj, petegis lin. Lia mieno sa:ngigis, kaj Ji ' tUcj kHriis ,
sia manfero, .ec dum sia deIiro, ciuj pruvis tiO.n. sian ,kapon kaj Ja, 'junulino ne ' vidis tion: Rapide
Estis nekredeble, ke tia junuIino povis maJaperi klinigante, 'li metis'. 'siajn brakojn sub. la inal-
nerimarkfte 'kai ne ,esU sercata. Sed sajnis; ,ke grandan . kdkigintan figut,?,rt "gii(levis, gis
guste to okazis. I ki-am Ii senti-s sian koron 'batanta', kontrai sia
, Fine la kuracisto kuregis sen es pere alla mal- propra. Dummomento. 'si , tenisIin, fortege,
granda vilagoen la valo, trovis la korespond- Ham .. , . , , '
iston de la ,tiea )urnalo ,kaj 'petis, ke Ii send - Remetu min ' nun, - si flustris dolce. - Mi
la rakonton ,pri sia al ' la gra'ndaj jurnaloj . sen tas . . . Mi nun sentas min
kaj tagjurnalaj asocioj. Sed ]a tago pasis kaj tiel sendangere:," " ....- .
nenio rezultis de ci tio. ; . , 'La kuracisto sin kuslgis kaj faletis eksteren
Saj ne la estis falinta el la nuboj. La por. sidi snr labepko kaj batali kontral1 ,
kuraisto ektimigis. La btado de Ha koro Hn ' la superstica teruro kiu tufe' venkis nn .. ' .
alarmis. ' De tialJl" la junulinoplisanigis rapide'- Sed 'si
"Cu estas reala forto eo homaj , kaj nenion rememoris pri 'si"sI .mOQtrisneQian pluan "
cu lia prego estis povinta ,ataki la . pordegon maltrankvilon pri sia ,manko de memoro. Nenia
cielo kaj reliri Marian al la tero - " la viz':' penso, si aj situacio kaj stato $tas nenorm- "
agon, Ja formon, la vocon, kiujn mi tiel l1one, _. alaj, sajnis geni sin. . dirinta,
konis?" 'li flustris al si. "Tip estas di ke si 'es tas lia ,knabinQ, "kaj ; ke si . '
Jaite ekriis. "Frenezq. f 'renezo I Ciuj bonaj vi,r- kaj sajne sL akcepUs . ljajn asertojn ; seli dubo,.
inoj farigas simiIaj iIi -p,roksimaj Tute lal1n<iture, ciun rptenon!<iam Ji ven.is 'el
a] la morto. Nuanco: el 'la ven'onta gloro si etendis ' siajn brakojn, por esU
sur iliaj vizagqj. Se si , resanigos, sia, levata, dum momento al Ha bl usto, tute lal1-
al Maria paligos, kaj maJaperos." ,P.oste Ii aldi,i;,s )evi,& lipqjn aL).a Jiaj.:-,:., ,.- .
,al si. "Mensogulo h Mensogulo! Mens.ogulo I"t Dum la resnigado si:a,simHeco al,la' m.DItinta
Fine venis sango. Utlu tagon la ' junulino mal., Miuia farigis ' pii kaj pii dmarkebla, ne al la'
fermis siajn okulojn ,k'ai. k'un Ja,turno, 111ortintin,o,:kia"si"estis dlm s1aj' lastaj':lgoj, .sed
de pnidento, La senceli bablladocesis. Si al lamorti.ntino, 'kia la kuracisto fememorissin
tute kaj paceme . . Pti .posfe si .en sia,edzga' mateno, blap lal1 sane,9ir kaj f,rtik-
- Kle ml estas? , :, :. " ''i'" ' / " .': '; . . ... ,.' ,',' , ,.'
Dum momel1to"'la ne povis respondi. Fine la kuracisto cesis ' barakti lOOt1frai1la -kn-
Sia Ja de 'stisJ a >' IL.akk diri.s.aJ si.,
voco de- Maria. L.ine p<;ryis Ho. ' "SF for,lasi.i1ta sian
varma svito' prlis ' surUa fr.unto. Tiam -Ii :\Tidis, de ,Dio, mL Mia-' amo : estis altirinta .
ke sia mieno Repre ' sin la ' :v,ast@co de .spto. Si -estasmia I :jria I .
respegulas ,)a teruw,n ;;Sj,lri tia :.propril vizagp; ma!." , "-,i'. ',' "'': .:':/ . ,
per pen '4-ejrj,gis '. . . Nr li, kioI!1 's91aj lasis ilin ,-..
- . Vl estas 'heJI1le, 'ka.ruhno, tlJte sendangere, tab-pmoj . de Ili , ullu ah :
- li diris. - 'Tute' - via , proQ.ra , lal- alia.,_ Li 'IHs a] ', la pordp ' kaj / ,
hejmoj mi. " '. " " '. d,e 'Ia < arbaretd Ii- ' ..
Li La vortoj al Haj Jipoj kajJ i virus plOksimume , ses : aU: hj vir!nojn
S'n an!ai1 ol qi , stara"tajn ' 1a. ' kabanon.
rememons) ke)L donis al Maria la saman ' Instigite' subHa

aJ-
l)enur, ";{' <, .
veklgls eJ malbona songo. , . ' . 4' Je ha - a11ro, tremeio traku'ns lagrupon.Unu
La, junulino enspiris felican spiron. a du el la. ,sin kaj, mal:: "

aperis 'en la arbaretop. La viro-,f,. movigis, kaj
Ja kuracisto, miregis, vidinte, ke , ciu el
,i1i palpis pafilon, au , pistolon. Li ne povis"k0m-
preni tiOtl, sed li ne perdis tempon dema'ndante
klarigon. "
' ,
Zeke - li vokis. - ,Cu vi faros komplezon
al mi?
.
La viro hezitis.
,
- Mi ... ' mi' supozas, ke jes, - li , balbutis.
- Ho, gi n,e estas tropena! Mi nur deziras,
ke vi sendual la vilago kaj petu ' predikiston,
ke li venu Uen ci , por edzigi Mi timas kon-
duki mian ... konduki la etulinon la tutan vojon
gis la ' vilago kaj tial ... - Li pautis esprim-
plene. , '
Zeke movigis maltrankvile. Liaj- okuloj vagadis
de la kuracisto al siaj kunuloj; tial'n reen.
- Vi celas , edzigi kun iu ?
- Certe I kun la junulino kiu venis al mia
kabano antau-, unu mOnato. Si ' estas nur nun
sufice sana. Vi homoj estus povintaj esti ,iom-
ete pii servemaj, sed ... Ho, nu ! no estas finita
nun; kaL se vi alkondukos al mi predikiston, cio
estos bona.
La montaranoj he,zitis, demandante ciu al alia
per siaj okuloj. Fine Zeke parolis, sajne per
granda peno.
,
Estas ... estas sciigo en la jurnalo pri vi
.. . kiun mi opinias ... ,kiun . ; . ke vi ... devus
vidi, sinjoro kuracisto, - , li balbutis. - Davido ,
portis gin el la vilago. Jen gi estas. - Li trans-
doiIis la jurnalon al la kuracisto, preskau la
unuan kiun la kuracisto iam :vidis en la manoj
de enloganto de la Tondra Monto. '
, La. kuracisto rigardegis. Tiam li ekprenis la
jurnalon, malfaldis gih kaj legis la nigre presitan
titolon super iom longa rakonto.
ATENTUI ATENTU! '
KURACISTO DE TONDRA MONTO FRENEZ '
:..... FLEGAS FANTAZIAN PACIENTON,
SAJNEVIRINON.- D1SSENDAS
, RALAN ALARMOl':l AL SIAJ GEPA'rROJ
, , , " PARENCOj'! ' ,
, .,li dangere freneza; la inpntaj
homoi ne al !a\ de kuras"
isto, sed eVlt\s gin. Lla edzIno m.orhs antau ',
kelke da jaroj, kaj oni .kredas, /{e la konstanta
. kordoloro 1>ri ai frenezigis ' lin. '
t _ ....
Pae kj tremanf'e rigardis supren.
Labatado 'de lia 'kro sufokadis Hn. ' .
, - Neniu I? , Kion v,i , intencas ?
-- Neniu estis ti.e. La lito ne. estis okupita.
Neniu estis en la kabano krom vi, sinjoro ku,rac-
isto, nur vi kaj mi ... ni esUs ciuj. Neniu estis
tie. La lito ne estis okupita. Neniu estis eh la
kabano ,krom vi, sinjoro kuracisto, nur vi kaj
mi estisciuj, neniu alia, - persistis la maljunulino.
, - Mensogulino! - li ekkriis. Laokuloj de la
kuradstoflamigis freneze. Li sin movis antai1en,
tiam haltis antaulil faikoj de ses au sep armi1oj.
- Haltu, sinjoro kuracistol- Zeke petante diris.
Ni ne deziras mallltili vin - sed Manda 'estas
'tute prava. Estis ne,niu vidno en viD kabano kaj
estis , virino tie, dum la lastaj monatoj.
Ni rigardis - kaj ni scias. Ne estis virino
ae! per mia honoro, ne estis. "
La vizago de la kuracisto paligis, li ttlrnigis
kaj ekkuris al sia kabano, sed liaj piedoj estis
'p'ezegaj kaj 'lin' retenis. Li ne povis lev , ilin
super la intermiksitajn vinberajojn kajvelkintan
subarbetajon, ' tra kiu] li povis piedfrapi sian
vojon nur, per sia tuta forto. ' ,
, La estis pii subirinta; en la paliganta
lumo la kabano briletis malvarme inter la mal-
lumaj ombroj de " la maljunaj atboj. La horo
estis maIfrua. Odoro de lairo pendis peze en
la \ae,FQ. Molaj ventoj, siblis en nekonata lingvo.
Estis nokto rememorinda por ciuj en Hu parto
de la lando .
La' kabano elstaris en la interspaco kiel sola
Malantai gi, la monto estis orumita ed
2- ' Tiu' ci 'mensoga ']urnal0 I ....:;.. li ekkriis , -"
Tiu ci inens.oga fusajo. granda esploro
... , la- malplej ' granda .dema-ndo ... estus mo
ntr
- ,
ii1a li vt>forr I : Kaj vi .. vi- . ' Liaj -okuloj ,
,,' furioze rigardisla 'grupon. - ,Kial' vi 'ne ditis 'al .
.i li "l'a" iaktojn1' Kaj 'vi; , ginjoJlin ' Lewil). W flegis .
, sin' dum la -Dnktokiam ' si ' aLv.enis. Kial vi ne , '
,. ., . . ' ,r. 1 # '. ;
dirJs _aLm' la veron ... ? .
. La maljuna :virin timeme sin' ,la
,: flamo en Haj okuloj. ,\
,;" .
estis tie tiun nokton '-si respondis. , ,."",. .... . : '.. - " " '- -
la ,lastaj radioj de lasuno, La ' ora
jetis strangajn. ombrojn lau lia ' vojo; Mortiga
timo lin ekkapt.is dum li , ::"
- Se - se tio estas vera? Se t)O efekhye
. : . ' Sed tio ne povas esti! Dio estas
vivanta! Dio estas ,kompatema! " Li ne vol!,i:s
forpreni sin la duan fojon. ,
La pordode Ja kabano maJfermigis maJrapide
kaj li sin ,vidis atendantan lin. ' - La superna-
tura dolceco de sia, ' vizago teru'ris lin kaj ,Ji
staris haltinte, necerte, ,sufokigante
por spiro, fikse rigardante per pIil'rgigintaj de-
mandantaj okuloj. - Roste. - Oolc,e sia
vnis al li, kiel la sono , de
sonoriloj, tamen ja tre klarClj: ' 1
, - ,Nun estas Ja tempo, amato, - si murmu-
Ti,s. I.,a tempo pri ldu mi paroli s ;aJ vi
l,nge. Vi min vokis kaj mi venis: Amo,
pH, forta ' ol morto, Dio alldis miajn pcegojn, kaj"
permesis, ke mi venu. Vi ,ne sciis; l(e mi pov.is
kun vi. lomete vi 'tiel vidas, kiel en
guJo, malklare. Sed nun vi. vidas, vizago kontr!u
vizago. Venu, ma .Jeun ni ; ' kaj pIu
nel).lom da disigo, nek da doloro. Car Ja
antailaj afef(:,j estas forpasintaj. Venu. _
1 JI. ' ,; " ,,, < i; . . . .
L sunt) subris malantau la montoj; la ves- ,
pera" krepusko duone lumigis 1a pejzagon:' la ,
pinto]n de la mouto, la valon,' - kaj , ,
lumoj ekb,rilis-en la malproksimo. La mlvarmeta
venteto el ' la profunda]oj venis sopirante lau la , ,
montflankoj >susurigant la milionojn da folioj ',
dum gi vagadis antaueti; tiamgi 'elmortis" kaj
cio estis ' trankvila kaj sUenta.
*'
Kiam la montaranoj, ne vidante la kuraciston,
rekuragigis kaj venis al 1a kabano, ilitrovis la
kuraciston ce.1a flank-o -de la lito" kunUajl bra-
koj kvazau li, tenus "kaj ,karesus' sian
amatan edzinon. Stlr Ua: vizago ludis ,rideto' de
amo kaj b'enata ,feliceco. Car Oio estis preninta
la suferinton al sia brusto, kaj fine li trovis sian
edzinon. , Sed ]a montaralJoj trovis neniela Fan-
tOrnan Eqinon.
A-NDBEO "'DY, .. ,
, la sesjarn felica Ci fiu vizago,' estis, geografia karto.; ,
febro turmentis ' iun nokton. Li ' Sed ga'ja vizago gi estis kaj gaje dandssur gi ,
al k;iq li fros morgau ,gojon. Bpi .1a sunradio. , " '
estis maldrma ,jam j,e ta.gigo kaj ,li ' - Do .kion vi portis, 'B.ni ? ,
p.ensis Flri Lenci, kies ' :pa1ro esti,s ,: Kun maljurta, bonecaridetq. Tre
tombfosistokaj logis ce la Vilagfino. tiam graveme ka]tuj- unue li raportis: ' ' '" -
Ja patro de Lenci, tusis kaj trinkis ,brandon. Li ' - Ankau viandon mi ' portis, ' ,bonan sinkon,
batis ofte Lenci'n kaj I Lenci ' ba.vis kvi-o , rugan sinkon; ,
'se.dfaIfema; gaja :knatio e.ti,!) ', ,,::,,, , Cu .oni-:ne rimarkis?
Lenci. . sandal&ll" ' - ' Ne., ' "
sed da clfon,o eshs en III suflce . . KaJ "yarman .:...- Nu, kaj'plu? ,
mangajon, ec ' viandon li pasintjare e:n - ' Mi prenis ,el la 'sparujo dudek kr,ajcerojn.
festeno. , " ' .' t" Mi alportis mian Pasi-ntjarat;l capon. Dli ' orangoj . .
Bni , devis forseli sin, car oni, tfe gardis Pd " ,Granda peco da Sed donu ergi' ankai,
li. Li elsteligis tra la maJgranda , gardena porlit> , al Gyu,ri, al via frateto. Mi alportis kaplukon por
kj sur .. kam.paj. p.e;izagoj1Y . via akvoQ. " ' , ',. , '
,10!1l' splfegls , Bm. , Sub 'lHl ,: mald,lka, ' malpaclencls: " ',' ; .
haiito la sangu ludis k,!sludon. , " - Cti vi ne alpQrtis?, Al la: Lajka de la
pul'mon siradis Ja aero,: Kaj muHan ' vi doni.s pimahce,
sargon pOf:tis Grah:<ian' ple-' '. - ,Car' tttusis .. Kaj" oni , kasas ] suojn: , Oni
nigitan ;per'"karaj ,bonaj<?j: , pri_:rni. Mi elst-li tu
dis. , Malpr6ksime ':Jiiiros: stw:1a,..- Bzsa.,mon-etQn?, Cu' tuj 'ni' jrQs? '
Bni ' jP,!ls. Tien 'li f(?f hodiau "' Ni.rapidJl; :ca,1': mi .. ?T)i :
kun LenCI; ,.f, .. Malbonhumore ,SktllS -Lem::l I,a kapon. Ll ,'kuns
. La' VHagino estas ',:malproK'sime,.- sed ,Lenci ' aI'itaueQ ajoj. 'Versajne , cior li kaSis.
antaue,nvenis .. ili al ]a J;e.n,d " pa., > '
saltadls , kvaz;au freneza . :La ,.tletranclta rohs per ruza, .. :voco "'"'' ,,' )"
de ;' maIn;ova; , ranc, eapelQ ,.;,(tf-.Ha 'patro" : ) 7 t' yi, cin.Mii J,teniam, ank,oraJ mangis
.parads sur lia kapo. kok'Op}umo,apud",ec butef::- pai1on. ,';1:', ' _ < ,
gi. Brilis la rllg.e- tirupa, LencL . ,-1;.a)(9r9' qt Bni', Pf-o , Ia komppto"
A
La
Kvankam matene certe balts hn :l1a', patro. Lar- nproco dolom; al , ll. Ll, a:1Crlgls grake)a
moriveretojpostlasis siajn ft!Jujojt:J snr lia vizago. .kaj ,,' ':'
. ..' .. ' .. .
130
La buter-pano ja' ne e$fis bO'!la. Mi donas capelon. Nun' neeble eviti ta marcetojn.
gin ciam al la mo de la geservistoj. Mi neniam kvazai kuris al ')il vifago. Kelkfoje gisgenue
mang.,.s
, atipgis fa degelinta negakvo. AI Bni klakis la
IIi iris, iris. La vojo bezonis mlte daflank- dentoj. Pljvolonte li estus klisiginta, ec se en
iroj. Printempaj marcoj ' cie. Sed brilis antai iIi akv;o. Li svitis kaj frostetis kaj 'sub la vi1ago li
I,a Bzsa:;- monteto. Lenci restis malgoja: petadis al Lenci:
- Vian piedon neniam pikas kardo. Ec via kruro -:-:- Donu al mi gis morgai la suojn kaj la ca-
estasstrumpa. En suoj vi iradas ciam. pelon. Mi timas hejmeniri tiel,morgai mi reportos
, - Mi demetus ilin.Mi volonte iradus' nud- ilirl al ' vi. Mi portos buterpanon. Denove mi
piede. ' Ne ' estas permesate. Antai nelonge!Oi prenosmonon ella sparujo. Mi donos al vi ankai1
demetis ' Iasu9jn en la gardeno. La franca 'trat1- miajn etajn lak-botojn. Tiel , mi frostetas nun.
inG ekvidls. Mi ne ricevis , vespermangon. Lenci fajfis serean kanton, ' triumfe li Jetadis
- Sed esti:ls en via sparujoankaa pIi ol la suojn sur 'hi snuro. La capelon' li f1irtigis en
dudek krajeeroj. Mi neniam 'icevas monoq. la aHa mano. Lian vizagon . frapadis la pluvo,
Tie ili jam 'estis, sur ta Bzsa-monteto. ' Bni sed, li gaje dancis: ec mil hajlopluvoj ne mal-
estis ' Iaea kaj fuga. -Li sidigis sur la verda herbo ' utilus al li. Li estas, kvazai eta kampara dio:
apud negmakulo. Tiam Iia brusto komencis pagana, bonhumora, malpura kaj forta. Kvazai
, tajfL Li ektimis; ' car , pro ci to li jam IQngan ,Bni jam ec ne estus apud li, saltante li plaid-
, tempon kusis foje en la lito. I1i suriris la dek- aaas en la akvo, kelkfoje li -kuras antaien,
livon. Varme radiis tien la kyazai somere. ' foje' returnas ' sin: ,
Vere jam ekfIoris la galantoj. Bni ekhavis sal- -Adjaa; Bni. Ne diru hejme, a1 kiu vi do-
tantan gojon. Sed subite li komencis tusi. ' nis : la suojn kaj' la capelon. Morgai venu de-
kasis sin la suno, subite blo- nove. ' Car vi estas bona knabo.
vis neQuln. ,Lacielo pJumbigis: La vHagoo Hi Bni gojas pro la laado. Sed forta tuso kaptas
apenai1 vidis: ,
lin. jam ee resaluti 'li ne povas al Lenci. Ve, kio
. - Ni , iru hejmen, Lenci.
,', estos hejme, se oni demandos. Li mensogos.
, Lenci kairis sur)a ter. Li kusigis la kapon estas malbele. Sed kion iari. Antaa
sur sian nudan, tortan, malpuran genuon kaj li forJetas< la galantojn, kiujn li premadis en sia
silentis, Bni denove vokis Iin kaj timis. Ve. kio Li diros' ke lin kaptis vagantaj ciganoj
okazos. Eble oni jam rim'arkiske li fugis. Eble sur la ' kampo. ' I1iforrabis Hajn suojn kaj cape-
ilj jam ,tagmangas: Kaj se nun komencos pluvi. Ion. , Car 'alie estigus malbone 'al l:.enci. Kvan-
jam plorante li diris: "
Kam , Lenciestas bona knabo. Kaj sett tio lia
. - Ni iru .hejmen, LencLKio al vi, patro Ja :batas lin. Kaj nenion li havas. Hejme
Lenci?
oni ,enl!tigis Bni' n. Dek tagojn deliris, la buter-
. _ Suon mi volus. Vi havasmultajn suojn. Tian " pnon ne .povis porti a
l
Lenci, post dek tagoj
eapel9n mi volus,' kia la via. Bluan, delikatan, morlis Bni.
El la hungara: Karlo Bod
lpngrubandan. 6uste tian mi.
Suoj,n kaj capelon. .
, - Morgai mi portos al vi,
Lenci.
, ,
Lenci silentis: ' Lange" kaj la
cielo konstante brunigis. Bni. '
tremante piedfrapadis. Li timis.
Ve, kio estos. Sed ankai Lencrn
Iikonpatis. Kiel ILmaJgojas. Li
ja donus al li COIl. Se nur ne.
p19rJlS Lenci. Sed LenCi ploris;
ti Jetis sin sur ,la teron.Uan
vizagon smiris' malpura la ,"
seka hrbo. Kaj li ploregis. "
- Mi neuiam havis suon. Mi '
neniam havis- eapelon. <"
, -; 'Mi donos aJ. 'vi niorgafi,
l.enci.
' , . , '."
'':'''Nun, "
',. Pluvo komenis frapadi. Nega , '
pluvo. 'Bni 'sidigis sqr ' Ja , tero '
kaj demetis siajri 'Lenci ;'
-kaj .nietlssur
sian dorson Ja e!ajn .
. -,- Donu, ankau la eapeJon. ... (" , -
,aJ 1a ; , F,titz V9:U hae
1

l:Jl


:!.IlIlIUIIlIllIlIllIIlIIUllllllliilllllmnllllllll.lIIll11ll1l1lllllllllllllllllllllllllmllllllllluilllll1Illllllll/llHIIIIIIIUlllllllfllllllllfllltlllllflmlllllllltlllllllllllllllllllllUil.IIIIIIlIJlllIllllI!i
POEMO .. D E A :N,D 'K A BT
EL LA. HU' N' GABA.: , K. DE 'KAI,OCSA Y
. ANTAU LA MORGAUON
Baltu! Hurlas post mi en la tlokto
Svrmo mona de Hierai.
Haltu! Kaj miiras; iras.
. '
Ha1tu I Romp! l densa dornalo,
Luno, infero. nigra nubo
Kaj sola nur:, kar sola nur.
LA TROMBON O DE DlO
Se subpremltoj, se la ,nel1iuloj
Veante venos kun batala Jero, .
A:\em ven os. Dio kaj da ombroj
FO'rt'kaj oy mortintaj 'enuter,o, "
'Veante venos kun batala
La. morfigantoj de )a Fort' kaj . Ojo
Netrovos piu indulgon en pereo.
- Vok'! Vok'! Mi kuras antai Morgaion! jarmilojnkelkajn Dio ja toleras. -
, Patro, pan jo. pastroj kaj bardoj Sed poste, ve al ili, granda veo,
Mi puAas , vin,forSovas vin. , . ;" Ne trovos pIu indulgon enpereo. =_
On;broj, prauloj, .h'erai-kunuloj, 'Car Dio mem la ver' de I' Vivo, -
:::_=__ miaj en sango kar vino, .1. 'Ordonas: Ciu vivu vivon semu! .'
Nailza Hierai, postrestu min! Ordono Lia estas: Ciu goju!
= Ordonas Li; gojmortiganto =
. = Cel': Ja Mallum' malgoja, . grandioza. ., Ordonas:- ciu vivu" vivon semu! . ==
i ' Haltu! - Ne! Jen antai mi la Morgai '! " I
::::
===== Min v.okas, min! Mi kuregas! lvenos Dio, Li 'Ia , praa Vivo, . ====_==_ .
Tramugos Li la Teron per _
';" Mortintaj, vivaj kaj naskotai homoj,
. AUTUNABRUQ . 1/ jen mi aJvenis por la. justodono!
_
== " Tramugos Li la Teron. per trombond. _=
= Cu vi jam aidis? I' =
. Aituqe, kiam la nebul' sin tordas, Vivintaj per, la larmoj de
En Ja vento iesgemojnportas. Pereos en terur' kaj abomeno; __ = __ '
Forfalos kiel putraj
_ Nun io bruas. Tiranoj en nuntemp', ingveno, _
Nun Ciujn veojn iu, por si rabas. Pere os en terur' kaj abomeno .
! Nun iu trapas. !
E ,Malnovahof11O'" ' E
Dum viv' Cielolia estis bllnda, ' ... 'E
Nun votus disrigardi, kompatinda. LA ALVENO DE 010
Dum,
At;olTAU SILENT' Mi la animon jam falante trenis,
", , "":' _ 'Silente, jen, kaj senatende," ..
:_ 'Miras .ilOkte '. Min Dio _
'Dntklakas, fajflis sub la Lun\mi.
5 dek-klafta i , Ne kun .trpmbonoj . 5
Prln'cQ. Silent', ' '. '.. , Sed kun muta, vera ,Cirkaipren' benita, ,
Kaj ve' '-o nqn lt. Kaj ne en bla !aji"a tag' Li' yenis,
f Sed en mlHta. . ..
. = ve' se mi =
' .'A:iekrigardlls Luno'n gape. Okulj nhaj . vantaj l
:==- -.. krakO' . EkpllAegus i. la 'junec'sinsterne. ::
,= .Princo . I' . ' , S,ed Lln labriIan, Lin la grandiozan ' . E
Kaj niin dispremus, Vidas mi eterne.
.' ...... :... ' .,. F
. >. -
'::: , ,;"" LA KISO: =
: '---. I:'" ...:'; '.-
,.Korpkalikolt Haroj, brakQj; kuloj ardu, '
Por.tbs mina) kiso ,A!'Aa -Lun' ';keJrapu -gin ,miro! ':- Lipoj,. kOksoj, brus to la ' (\ja, ; =5= .
. Kun. JacVirin': :Duni' !<6rp: lilkor.po gluossin, . d Velurpiedoj vi'! ),'
'.=___ Nkoiilltin': aituna, roz'. _.' Tra I' 5O',noru ' .,' Estu dolCa, ho Mortoflor', = __ _
Flornta ''je I' pririteinpo Casta. ' :Ni\pta muzik' eit ' Per vi Ci Iasta amo mia.,
I ' EA' fiorl ... ,tlme'me - 'denig,rai'paplllO'I " - . "1
,Cle!" sirie: . '"; Ae'q, Lazar' .sln ',returnu E'
.. ' ritpla;nt' . ::::. : ' t:i:\l!askigis Estro .; E
.A ten I) A,lent''J.,b.i> ' MoitoJlor', - Indajri Iisojn ne ' prenis ll, '.' Ne scl u. .jdon .ml ,err S'O' ,
I :' . Ciuj b{iU :." ,nun' I: ;fQjo .. ' .. Jnterparolos k,:un.la Morto. :1
.
.. . ., :' -,,' '.
,.
,


i P ,. 'E KO" . DEA :N: D ft E O A D Y I
I PL ORl, PLORI, A.H U N G ARA.: K. D:t: .K A L O (J S A Y SONOO PRI ABEl.EJO "I
I:' dum nokthoro tinta, Ne Pariz': vilagsilento, I
OIS. cerko estos alveninta. Riveret', odoraj floroj,
== Abelzum'; kaj sub tili' ==
E Pd I' m.ortint' sn demandofaro: MARIA KAJ VER'ONIKA Rideganta infanar', ::
== ' Tintkloi al )a sekvantaro. Okulvitroj, apogsego. =

S b t d' De Maria g' is Veronika .
u - en argenta, nigra tol o En la abelej': malvarmaj
__ . Eksvingi krucon sen kon. solo: Arkas la brak oj de la vir'. Son"'o)', EI ingveno mia =_
Nun, Veropika mia, Leda, 6
- M' "" I k ' , Elgermintaj flepoj , buboj =
En nigro, peza argentumo, I son
6
1 vo as un soplr Sercus, stultus kun petol',
Sufoke sveni pro Pri infanbrakoj, La okulojn Palpus mian blankan barbon.
KUli kra kaj .ombroj batalante
Obtuzan psalmon -gemi kante.
je' orgen' mugtrem
Tombsonorilo profundgema:
Varmbue kisu nun al mi.
.Nun: antai kruco, antai morto
Mi rememoras pri Mari'. .
Si sendis min kun kis' en vivon.
Kaj kial mi ja pelis min?
Dum vesper' el man' maljuna
Flavan Iibron mi faligus,
Supre brilas la Ciel'.
jam I dormi! infanar'l
Avo nun rigardos stelojn."
P ' t t b Por viv'. Kaj kio es tas vivo?
. a I om aj kavojglutaj Ooj per virin,' goj' per virin.' EI sub abelej' mi kurus
Kun mgra 'pastro,- knaboj mutaj, Tra kaj tra la tuta' mondo
T k A At I . Kiu min naskis kaj instruis kisi? KS!lj fefllice, =
__ reme, a"e,,, e e, rigide . Virino: _ Ce I' krepusk' de I' Fin' Ide- uge, en ler,
== Mortinton fremdan fiksi vide lrus eble ec Parizon -
" Leda, dormigu min. ML sO'ngu
_ Frosti sub luno superstica, Ke estas vi la patcin', la patrin' , Lunvizage, kun mil nodoj,
Spiregi en incenso rica, Cent sekretoj kaj promesoj
== , , Venas Vivo, logas min, ==
la Pasint' brust-bati brue, Krucon kaptas mi kaj ridas :
POST MAJA PLUVEGO
Konfese Jeti min al tombo. EI animo paca t1ugus
Nebqlis fore Fagmontar', Puraj, virgaj, fortaj kaj
:: Testamenton ter.uran ai1tori Vaporis kampoj, velis Flu', Ter.odoraj pensoj. Mi ::
Kaj. plori, plori, plori, plorl. Kaj en langvora mia korp' Sendus mn en la mondon,
Sur verd' batita de pluveg'
Ekzumis sang' per
Ekzumis sang' per kant',
Preskai susuris herbokresk',
Sonoris lumo, ardis Sun',
== &altetis branco, flori's Ter'. ==
Kaj dancis Ter' kaj
:: Kaj kisis sub VIRINOJ SUR LA BOR DO =_
== ADAMO, KlE VI? Kaj kisis cio subciel'. ::
F-unebro de I' anim' forflugas. Staris borde mil virinrrj
, En blanka brilo venas Dio Okuloj vibraj de I' url;lan' Kun tuketoj, kun bukedoj,
Kaj malamikojt ' mla)'n )'ugas. . tia Kls', IIi ploris, man-etendis,
= Balbute kaj kun maltrankvi1' M' k" I i' -
_ ankorau en neb'ulo. petas mi al Di': I - oj rus en ap.
Sed grandk.ompate Li jam' ofte H"Ho
b
, benonlal, ckl, kisa
k
Il:a"!p,:,t En nebulo
Rigardas. min per Sun-okulo, o , enort a "I Isa amp , Staris borde mil virinoj.
a Sed flirtis tukoj , a
, Se foje mi akiras: Pi ocas tie, tie ci Sed ankorai falis ::
_---=
=- . L' D" It" , I Virinoj - tle germos viv' , . =_---=;;=
. 1, I e ms slan g avon, Ho"vivi I tamen bone ja I
.Li, la Sinjor' mi,n :Virino)' forta)', )' una)' kal' Nokto venis, nigris kiel
La Pasinto kaj Ia
-= . I A' . "'"d La kruroj nudaj genu', Starl' s bO'rde ml 'I vl'rl' noJ' ::
..... tn pa,,1 en amm .ml 'au as. _
':,=_ .=_: t..';';J' La k,",oj genu'. :::'::rl:,
-lvU Liri ",en koro, Nek tuketon, nek bukedon... _
Mj Lin "jam Ho estls nur fabelo:
", I ,en la morlho.ro. Staris borde mil virinoj... '!

1'8
ROM A N T IK' "(J
UPITS
a dometo, en kiu trovigis la tremis, liallipoj iom ku'rbigis kaj Iian vizagn
de la Laicen' a fotografisto Mihaelo kovris stranga . '
Maigais, staris ce la foiroplaco. Tra-da Hodiau li devis ,transiri la riveron por foto-
fenestroj de l' laborejo vidigis la koJ- grafi en la bieno l ' ' cirkau Li scjas,
plena, nepavimita foiroplaco kun ke la blank.ajo, tie sur la alia bordo, esjas la
amasoj da kunbalaajoj ce randoj kaj kun la .frailino el la bieno. Eble, ke sine povas gis-
malnova pumpejo kun kliniginta tegmento en la atendi la fcltografiston, kar venis ekrigardi ...
mezo. En vendotagoj ce la fenestroj de la foto'" Je tiu penso varmo trakuris ciiljn meniprojn de
grafisto staris vazoj kun lakto, sakoj ' da greno, Mihaelo Maigais. Eksaltinte li ekiris tra la
vivaj porkidoj; kaj veturilo je homa alteco cambro, dufoje antauen" pufoje reen; sidigis
kukoj, en kiu la vendiso senhalte per rai1ka denove kaj apogante sian sufice grandan, krisp-
voco proponadis sian komercajon. Jam de ma;l- haran kapo,n sr la manoj, li rigardis p.nove.,
proksime estis videblaj tie elpendigitaj kaj alli- La okuloj 'komencis blindigi , de la suna brUo,
gi,taj pale-r1.!gaj viandopes::oj, amasoj da karotQj kiu sur la akva spegu)o farigis je ciu momento
kaj brasikkapetoj; de eiuj anguloj audigis ble- pii forta. J " , , ' 4
kado de porkidoj, klukado de kokinoj kaj ana- Hodiau estas jam la tria tago de Mihaelo
soj, kaj kriado de anseroj. Cie vidigis nervema Maigais ricevis sciigon: en la bienon foto-,
kurado, rapidigo, insultoj. Oriza polva nubeto grafi, e,stas jam la tria tago de kiam li sidas ee
malrapide levigis iom supren, balancigis la ' fenestro ne forturnas ,sjajn okulojn de la
la grizaj kaj verdaj tegmentoj, ektusis la pen- verda parko. Nokte li ne dormis kaj e:kporminte
dantajn komercafqjn kaj ree dronis malrapide . i " dum momento, li vidis la frai1linon el la bieno
Mihaelo Maigais en tiuj tagoj tute ne , aperis en blanka vestajo kun rozoj en la haroj. Unu-
ee siaj fenestroj. Li- malstis la malpuran foiroi- vorte, Mihaelo Maigais freneze enamigis. al Ia
placon, kun la rugaj viandopecoj, kun la neto- ' frai1lino el la bieno. . . "
lerebla odoro kaj la dikaj vilaganinoj, kies brur La unuaj signoj de tiu ,ei malsano . aperis ce'
Iigintaj de suna vangoj ruge brilis, kiel ai1tunaj li jam antai kvin jaroj, kiam Maigais jus . eklogis
pomoj en sno. Jam de mateno li lokis sin ce en Laicen kaj kiam la fra:ilino ella' bieRo an-
la 50la fenesiro rigardanta en la korton kaj ek- korau iris en ' mallonga jttpokaj kune kun knaboj'
scitite li auskultadis cu iu , ne venas ; ,kaj lia serl-si ' surrampis parkajn pomarbojn. Sed tiam la
terna nazo jam sen ia kai1zo sentis la odoron de ,afero ankorau' ne ,. estis fiel varmega. Veta amado:
haringoj, de pik1itaj kaj porkidoj. .komencigis nur de' tiu tago, kiam Ma;gais havis
Fi, kiel prozema kaj malbla estas tiu 01 la malsaganaventuren ,kun Dora Garmat.
mondo I Tra la kerta fenestreto, kiu verdire estis .nora estis filino de unu el la logantoj de
nur duonfenestro, oni povis vidi riveron, ki.uproksima vilgo kaj venis al Maigais por
preterfluis la urbon. Malrapide, lace duon,. fotografigi. AI 'Maigais sL ial _ I;i klare
glaciiginta plumba fandajo glitis la larga rubando v-idis, ke si estas longa
l
maldika, kun, grize palal.
de rivero.Malofte, lal1 tiu ci bordo, balanci- ' haroj kaj kesia maldekstra okulo esta-s , iom
gante en la akvo, preternagis eluzita, truplena straba, 'sed tamen siplaeis. La sekvintan di-
kaserolo ai ia alia senutiIa' objekto. Sur la aHa maneon li aeetis funton da bombonoj kaj ,duon-
flanko, rekte kontrai1, elevigis abrupta nuda monto, funton da bona eokolado, - la bombonojn li
sur kies supra rando kreskis metis en ' la, brustan poson de siasuriltp, la
tHo. Mals!Jpre nagis aro da, anseroj kiel blankaj eokoladon poson de ,la pantlono, . eJpusis '
punktoj, HLon sereis tie sur la borda grizajo. du harbuklojn sur 1a frunlon :kaj direktis si.ajn
Surmonten malrapide movigis ia veturanto, kaj pasojn al la"balo en verdajo" arangita. de loka
lace, kvazai1 senvole, tirigis post li flava polva sodeto en prokslma herbejo, kiun oni ,pro io
streko. nomis "monto". Sed vna, estis 1a rado lau la
Solece .. varmege ... enue . . . , kota vojo, vane estis etspezita la duonrublo por
Dum eiujaliaj similaj tagoj Maigais ordiRl[,t; la bombonojkaj eokolado . . .Li he
sidis eetable en apuda eambro, dormetis kaj la . balon, ddati1 ,'Ii haltis, ' kvaz(li ri'cevinfl iortan
vekiginte, rigardis latie dismetitajn fotografajoin;,' kfrapon -kaj pii ol duonh,oron li staris "
sed dum la hodiai1a mateno li tute ne atenti,s -observante Ia .Jokon de anu:tzoj. Kion. li vidis?
ilin, nur sidis cefenestre kaj rigardis trans la Unue li ekvidis sian e]ektitan frai1inori .:.- si
riveron. kie, iom pIi malsupre lau la rivero, S.\l{ . staris sur monteto, kaj, kiel ,per
la bordo mem, estisbieno. La biena parko atio- la tuta kapo ,plialta ol ,ciuj' aHaj. SL,mangis
gis gis la dvero. 'Tra la verdaj arb,oj kaj ;lrbtts- kU-Kon, depreninte Jgin-' de ,grande-ga :pato sr kiu
toj oni vidis iam post iam movigi ion blankaQ "kusis 'granda amaso da similaj mang-
Ciam, en tiu okazo, la lipharoj de Maigais aro}. Krom tio tie staris 1ri botetoj da frukto- ,
OE) la c1klo . MaJgrandaj tragedioi7. .h vino"
134
, ,
,
pita glaso kaj tranCHo, kun fompita tenito, Cion
ci tion tenis surmane juna vilagano kun grand'- '
egaj, malorditaj nigraj lipharoj kaj kun sufice
grandafasko cla baroj sub la malsupra lpo.
, Tra' 1a bala placo, apenau spirante, kuris alia
vilagano kun 'du boteloj ' en la manoj, dum 1a tria
ce laobufedo ion sercis en
t
, ciuj posoj kaj malespere
alrigardis Ja m.onteton, sur kiu staris Ja fraulino.
Sed sr rideis per granda kaj Jarga Si
ridetis al tju, kiu la kukojn, mangis, ridetis al
tiu, kiu kuris kun la bot!!loj, ridetis si ec al tiu,
kiu de la bufedo rjgardis ci tien, - si
al' ciuj, kiuj estis en proksimo. Nur tiam Mihaelo
Maigais komencis kompreni la amon de Dora
Oarmat . . ' . kiel rivero, large kaj malprofunde
gi cirkauprenis ciujn 'vilaganojn, tajlorojn, buc-
istojn. ' Kaj Maigais sidigis sub alna
arbusto sur malsekan arbostumpon, formangis
mem 'siajn bombonojn kaj cokoladon . '.. kaj
ploris. , .
,De tiu tetnpo ' li ek,malamisciujn vilagajn kna-
binojn kun .i1iaj ruligitaj vangoj, grandaj mal-
delikataj manoj, malbongustaj vestajoj, Kaj des
pIi Ii ekamis de Uu fojo Ja fraulinon
el la ,bieno. Renkontinte, li sin ciam salutis kaj
de sia ri,deto li konvinkigis, ke ankau si amas
lin. Maigais kredis;ke nur ce virinoj de pii altaj
sferoj oni povas trovi tiun senkonscian senton
de b.eleco,kia montrigas en elekto de . bele al-
kusantaj al la korpo vestajoj, en senordeco de
haroj, en irado .. en rideto. Nur sole Ja
frauJino ella bieno legis romanojn de Spielhagen
kaj Ebers kaj versaJojn de dekadento}. Sole si
komprenis la guon, kiu kasigas. en magnetismo
de du koroj kaj en la fulmo, kiu ' fandigante
transformigasen mielon' sen vakso. Krom tio, ci
Huj fraulinoj scii la kanton pri du regidoj kaj
kapablis farkuri kun siaj amantoj. ,.Se milssen
b.ede sterb.en, hatfen sich viel zu Reb" -
deklamis Maigais kaj larmoj ensteligis en Hajn
okulojn. ,
Li jam vidis, kvazau sur bildo, kio tie, sur
la alia bordo, en la bieno okazos 1 C la eniro
d,e I' Jaubo starigo,s Ja tuta familio de I' bien-
havanto. La bienhavanto lau kutitno turnos sian
sol<!-n naturln oklon kaj severe lin alrigardos,
.' diJmla aHa ' vi tra" okulo rigardos . ien flanken,
tr'ans la stala tegmento. certe komprenos, ke
la fotografisto havas kJln la frai1lino ian miste-
ron. ' Lia filind-, ido de malnova kavalira gento
kaj , Ii - Laicen'a fotografisto 1 Sed Maigais
sajnigos ne kompreni l kolecon de la , mal-
' jun-u'lp, forlasos sian ,aparatbn, iros al la grupo,
" k1inigos, turnos la. vizagon de fraulino pIi al
, lmo, levos sian ' mentonon . jom supren, enrigar-
d.ossia}n okulojn. , ,Eh I, - , Maigais kuris dufoje
tra la , cambro. -:-' Per unu rigardo ilL sin inter-
, komp.r.el\Qs;,., en . gi estog kion iIi sen-
,tas , unu alia, . estos eldirita,. kle iIi ren-
kon1igos ' matene, kie - kien iIi for-
'Icuros, . se ,;estos .,necese" . Jaula rivem. Daugav
suPien,, ' 'per' boato,.Jervoje Parizon.
... Ce Ja pordo, je la Hanko de la foiroplaco, iu
ekskrpis. Nenio estis en tiu ci momento por
pii netolerebla ol interrompo de Haj
rom at1ti kaj songoj. ' Li ekprenis sian aparaton kaj
aliajn ' necesajn objektojn kaj ekrapidis al Ja
rivero ' sercante boaton. Kurbiginta transveturi-
gisto sidis jam delonge sur la bordo sur stono
kaj, kvazau ' nevQle,mangis, mordante de graqda '
peoQ da griza pano, kiun en Laicen oni nomas
"blanka pano". Maigais, jam de malproksime
al li, eKkriis kaj preskau kuris al , la boato. La
boatisto , malrapidelevigis, sovis la pan pec on
en Iposon, ekrigardissian ,ombron kaj malrapide
ekiris rnalsupren lau la stonplena rnonteto.
,,'Tra frue" .' .. li murmuris kaj kunforto dis-
blovis siajn malorditajn 1ipharojn.
,,'p,1i rapide, pii rapide!" - Maigais lin vig-
Iigis, sidigante en la boaton, tenante la foto-
grafan aparaton per piedo, por ke gi ne movigu.,
La boatisto, kvaz(lu provante, trempis en la
akV'on unu remiln, alian; eltiris ilin, kaj per
duonfermitaj okuloj rigardis, kiel la gutj refaladas
en la akvon. Post tio li eksidigis, kracis en Ut
manojn kaj komencis malrapide remi. La boato
preskau nerimarkeble malproksimigis de la bordo.
. Maigais nur kunpremis la dentojn pro sen-
pacienco. Li ' en mirinda maniero klinigis antauen,
dezira!1te Hel plirapidigi la netolereble mal-
rapidan movigon de I' boato. Sed ' la boatisto,
cu pro la brilo de la suno, au ' pro io alia
duonferminte la okulojn, maldiligente alrigardis
Maigais, li estus pune devigita: kalkuH
kiom da butonoj estas en lia lat1moda cirkau-
kola tuko. Maigais komprenis. ke plirapidigi ci
tiun homon estas same neeble. kiel tie la grizan
flegmeman riveron kiu kiel plumba fandajo
glitis malsupren. Nek ondeto . . . nek venteto.
Lau la alia bordo apenat1, apenau movigis mal-
fruiginta noso. Sur gia antauo poleto en blanka
feltpelteto, kun nudaj piedoj kaj nekovrita kapo,
kliniginte movis knarantan direktilon. EI lia ruga
vizago rigardis du etaj okuletoj, rigardantaj mal-
espere pro la senutila laboro: la griza fluo mal-
rapide direktis la floson al la bordo. Kelkfoje,
el 'sub pajla budo sur la floso, eksonis peza,
raukiginta voco: ,.maldekstre-en" ...
Maigais ekprenis sian kapon en la manojn kaj
ekrig,ardis reen - al Laicen. La stop plena bordo
fari'gis ciam pii kaj pIi malalta. La urbaj dom-
etoj tiel' kuntirigis, ke ili ebenigis
la Dordo. De' ci te oni povis nek vidi la
grandan foiroplacon de I' urbefo, nek senti . gian
odron. La grizaj kaj verdaj tegmentoj malforte
enla - surcion kusigis sufoka
ttemovebla laceco ,kal el gi kelkfoje eligis la.
maldik'a staturo de Dora Garmat kun la grizaj
. nafoj kaj la larga nedifinita rideto . cirkaii la
kuntirjtaj li poJ. '
La boato ankorau ne tusis la bordon, kiam
Maigais sa,ltis elgi, ekkriis al la boatisto:
joatendu". kaj. kitretante itis Jau Ja barilo de la
biena 'parko, supren. J>ro la kurado sur la' sufice
135
abruptan monteton, kaj pro la e'kscito Ha spirado
kelkfoje ek,cesis kaj svito gutis de lia frunto:
Post ,la pordego, tra kiu, inter la domo de gar-
denisto kaj la glacikelo; oni povis penetri en
bienan korton, li momente ekhaltis, rigardis sic:\n
cirkat:kolan tukon,forvisis la sviton,elpusis
harfasketn sur la frunton kaj iom balancigante
li turnigis al vojeto, kiu konaukis al la granda
pordo de domo de la bienltavanto, ,t
De post iu palisareto elsaltis ' granda hundQ,
kun muka la:ngo pendanl el malfermita lJ1al-
bela busego, cirkaillaris Maigais'on kaj 'liajn
aparatojn; indiferente" kvazau nevo)onte, at1
numante malagrablan devongi iom
)a piedon de I' fotografisto, kaj same f1egme g,i
komencis ,dispeladi en la korto kokinojn. '.
de ' kokinoj levis la kapon. ,. Li versajne konkludis,
ke ' Maigais kun&ia aparato estas vaganta gurd-
isto" car li ,la gazeton, kva.zau dispe-
l-ante musojnkaj ekkriis: , , . . .
- Ne estas bezona ... ,Ne estas bezonata! .,.
Mi petas, nebruu I ' '
, Pardonu, estimata sinjoro, sed mi ricevis,
sciigon, vi mem min alvenig,& . . . . . '
- Kiu alvenigis? - La pienhavanto nenion
jam memori!>. ,
Maigais ' ko1TIencis rakonti klarigi. Sed dume
pel' unu okulo ,li rigardiseh la fenestroj,q, per
alia la 'parkajn 'arbustojn - c'u nemontrigos ie
la blanka vestajo... Li ne rimarkis ...
Versajne la malfelica knabino ie kasigis .pro g'ojo
kaj honto . . . . .. ,' .
La bienhavanto fine komprenis" kJinis I la
kap on, .formetis la gazetonkaj malsupren'iris
de la verando. '
- Cu via aparato ' bone funkcias li deman-
, di:s kaj ' malkonfide rigardis al Maigais. '
I. DOL' O"B"S _..... KO ..... , j, " . - Tre bone... la plej nova sistemo ...
La bienhavanto, duonkusante 'sur :verando en
plektita balancosego, legis en la "Duna
pri leporaj rajtj, kaj interrompite per 'ta kriado
, ,.. u. no. .ft Maigais klarigis ' kaj rigardante en laparkon
t t
nevole ekstaris sur piedpintoj. ,
En vesper' doloras mia kor', . ' La bienhavanto, sekvante la , rigatdon ,de
Oi estus vundo ' malfermi1a. Maigais, ankau 'levis la kap on ' kaj, ekvidinte
, Pro 10 nekonata, sed perdita, . ' . ' .birdon alte albatitan alae,ei'o per kvar najletoj,
, En mia brusto veas surda plor'. , klarigis. .
, Kurag', espero jam' perdigis for - Strigo. . . hieraian matenon mf mort-
t I<aj 'en I' anlm' de ni 'forlasita " paUs. .. Tri kokidojn gi fqrportis .. Cu vi
Ekreg.is, kun malgajo neHmita, jam delonge, laboras je fotografado;} .
I De vanaj ,pentQ,j la malluma hor' . ,_ Kvjn jarojn.
t Ecvi, knabino tiom adorata, , - Hm, nu ni rigardu : . mi ne' Stas mal-
I Kvieton ne redonas al anlm'" , lertan laboron I . . . '
, Tremanta kiel brdo turmentata. , I- Ne tirnu, vi estos kontentigita
, Mallumo cie, kaj malgoj' kaj tim' .. .. " - Hm . . . venu' ...
, Perdigis for kurago kaj espero... " Li ' ekiris, Maigais post li, lau vojeto konduk-
Doloras mia kor' en vespero. nta alstaloj. Je rigardo al l kvieta, mem- .
, MAX WURMBRAND ' ,konfida vizago de I' bienhavanto, ia ekscito, kiu
, , levigis en Maigais je pensoj pri
, t(\]oj, trankviligis k<tj Heciom gajigis. ' , .
t, MIN PEBSEKlJT"-S PEIWSO '" Sed kien do Iris' la bienhavant? Culi deziris
, :nA:LPItECIZ"- ' , kun sia ' famHio ' fotografigi antai ' la stalo?
t Min perseku.tas penso maJpreciza. " Maigais gaje ekridetis, sed demandi sajns al li
t
Mi aadas voCon, sed ,mi. ne komprenas. nekonvene: Li jam ne',sercis ' per Tigardoj la
Klinita super la maUumaj akvoj' ! frailinon; m11evi-s; hr 'OkuJojn 'kaj.-klare sentis,
De I'Yivrjver', kompreni mi penas. 1 ke de post ' iu :siringa au' kac'ia. li,n
I Sur YOJ' min ciam ,ak'mpanas 1 . rigardas paro cie brilantaj brunaj, okuloj, kaj ke
, La voc' mistera kun susur' vokanta, . , la pale-ruga vizago ' bmlas ae nehaltigebla
t
AJ malproksimaj. nekonataj bordoj, 1 ekscito. " , . " .' .
AI novaj celoj kvazail alloganta. ' Arboj kaj' arbustoj; . :arbustoj kaj bariloj -
t.
i vokas duinlabbro, dum ripozo. . ) ,. 'senfine mtilte lda ' verdajoestas :en ci ;tiu ,bierro I'
'en virinaj brakoj ne silentas. Ekbrlas Jra ' la clr.bustoj kurbigo .de v.ojeto' kaj
.mia koro je sopiro . malaperas,elrampas' .angulb de konslruaj9' ,au
, Kaj varman guton en I' okul' mi sentas. . pinto de tegmento ,kaj , Subite '
, Kll 't ' I 1 'k j , ie ' oni ekat1das , interparoladon, oni, ekat1das iun
De n:, .' , pmmenafl,ta;, ed':pasas, mmento --" ondn; ,kvieta,
, Susuras en profund' alloga , susOtanta ondo !clon .. kaipre1as "kal ' si'lentigas.
, MalJailte !cantas nekQmprenate. . ., Niit:)akonata:: doro de 'bovinejol 'kaj "
I '. . ' . ' M, AXW,URMBRAND (B,U. kuresti) .: .," farigas pIi " kaj ,pii 'forta-kaj akra kaj ,;Matgais
t " devas ' kelkfoje ektusi. >- - r'':':' '
li!< __ .li!< ____ li!< ............ ...--. ,' fjne iIi 'di-ris SUl' .....
136
. . .
, '
plceton, cirKiitan de lnter la konstruajoj
briletis verdajo. , La tuta placeto estis kovrita de
restajoj de' la'stjara pajlo, sur kiu en longaj
s.trelmj vidigis 'malpllrajoj. Apud la plej proksima
konstruajo vidigis io simBa al hunda
prka staleto, en kiu io hara movigis kaj mur-
muris. .
Maigais "la konstruajojn. kaj
kunpremis . sian nazon ne povante tolen la
odoron, kiu rice fluis de ciuj flankoj. Li ankorai
ne kOQ1ptenis,kion la biehhavanto sercas tie ci.
- Nu preparigu, diris la bienhavanto.
- Hm; mi vokos la sin}orinon kaj frailinon.
La bienhavanto foriris kaj Maigais restis star-
' anta ce sia -aparato. Li penSis denove pii sia
jam multfoje vidita songo, komencante d,e en-
rigardo en okulojn l{aj finante per forkuro nokte
eH boato lai lunlumigita rivero. Eh I - li el-
strecis Ja manojn antaien - kio estas Ja fla-
moj 'de ci tiu mondo, kompare kun la flamo,
kiu ardas en lia brusto.
- Nu; .cu vi estas preta? - li subite ekaCldis
la' a'kran Vocon de l' bienhavanto.
Kiel pikita, ,Maigais returnigis kaj malgrai
la suna varmego, li restis ,kvazai frostiginta ,
Kelkajn pasojn malat1tai li, SUf la fino de la
vojeto, brilis d ombreloj, unu 'ruga kaj kun
nigra tenHo, alia blanka kun nikelumita kaj
bri1anta tenilo, kun argentaj pendantaj frangoj.
Sub , la rugaomprelo ,trovigis dika, el griza
vestajo kasita korpo ;sub la blanka: ankorai
pii blanka, ' maldika, graCia, kun granda fasko da
floroj. Nek la unuan, nek la duanvizagon . oni
povis vidi, car tuketoj, alpremital ,al la nazo,
tufe kasis i1in. .
Maigals kvaza blindigis, car li nur levis la
. capelon, malfermis la buson - kaj nenion pii ...
li rigardis kaj .. tute ne rimarkis ke de la stalo
alflugis granda muso kaj sidigis sur lian frunton.
. - , rapide, pii ,rapide . . . aidigis el
sub ,Ia ruga om,brelo.
-'-- PH rapide . .. pii rapide .. ' . - ehis el
sub la blanka.
La tero dangere ekmovigis sub la piedoj de
Migai.s. .. ankai Ji deziris pii rapide. Sia
kap o yersaJne ebriigiS'de .lia proksimeco. Kie iH
sfaros ?Kion li devas ci . tie fotografi
- Cu estos necese iliu iom eltiri? - La
bienhavanto demande rigardis Ja fotgrafiston .
. La fotografisto rigardis la bienhavanton.
Post kel kaj momentoj la .bienhavanto, levinte
la' sultrojn, . iris aJ Hl hJlnda budeto, ai. porka
stleto k.aj ,unu post alian eltiris de tie grandan
' nigran; nekredeble maJgrasan hundinon' kuri kvar
bundidQj. '" '-, .
,', - Cu '{iel povos? Sed, ; mi petas, direktu
, " qo -vian aparaton, prokio vi dormas 7- Ai cu vi
interkonsen'ti ",-pri Ja . pago} , Mi
kutirnispagi . kiojn oni Antai kvin jaro}
mi ankaQ. fotogl'afigis ci tiu,n hundinon, - tiam
estis nur du bundidoj kaj mi pagiskvin, rublojn
kaj . da ttinkJ110no, Sed la laboro '
, "
devas ' esti ,bona; . Mi satas akuratecon. Lady,
ruhigl ,
Papa, pro kio ci tiu homo dormas? Pii
rapide, -'- nerveme eksonis el sub la blanka
ombreJo kaj el sub la ruga ehis:
Ah, pIi rapide!
Farigis ' subite terure malJume kaj Maigais
vidis, ke tra Ja 'lomo knice fulmis flamaj strekoj.
Neuion konsiderante, li komencis mallerte pre-
pari sian aparaton. ,
. Sed ' ciuj obJektoj glitis el liaj manoj kaj el
Iiakapo ne liris vidajo 'vidita foje en' cirko:
klainoj embarasigis kaj ridigis la publikon pii
ol duonhoron per amerika rapidfotografanta
aparato. Sajnis al li, ke tuj, ke tuj eKsonos rido
kaj ' aplaidoj de l' aiskultantoj kaj rigardantoj.
, - Rapidu do, - la bienhavanto lin vigpgis
jam tute ofendite, ci tie oni ja povas morU pro
Ja malbonodoro.
- Tuj\
- Si estas ekzemplero de tre malofta speco, -
i ......... - .. .. --j
AL MlA PATRINO ,
t HEINRICH HEI NE , :
t
L Mi ne inklinas timi superulojn,
Fiero diktas agi nea'fekte,
, Se ec la rego min r-igardus rekte, ,
, Mi certe ne mallevus la okulpjn. ,
, t Sed en ceesto dolca kaj frankvila
De vi, piltrino kara, min forlasas
La obstinemo, la fiero pasas,
, Kaj min ekregas sen to plej humila. ,
, Animo via venkas min mistere. ,
, Animo alta, kiu sage, klere ,
, Kun brilo sin eksvingas supertere. ,
, Kaj tamen zorgo premas la memoron, ,
, Cu ,kontrauvole vergis mi doloron ,
, En vian, tiel min amantan koron. ,
, II. ,
f
Mi iam vin forlasis pasiplene, ,
Travagi volis mi la tutan teron, ,
En koro firmtenante la es peron,
f . La amon fine kapli cirkauprene.
En ciu strato sercis mi la amon,
, Ce ciu domo manon mi etendis,
, Almozpetante la rigardojn sendis,
f , ::; t
, . Sed 'amon, amon trovls ml nemam, .,
, . , Malsana mi revenis kaj sen ,
f
Jen vi saltrtis min kO, mprene-varme,
kaj en . okuloj viaj
. Ekb:i1is - la sertita, d61ea amo.
t , ' ' , EI la germana: 'Zanoni
llf< __ ___ llft ___ lj(i;
diris la bienhavanto, skuinte la kapon direkte al
la hundino, kiu sidis malgaje mallevinte la .
pon, dum la hundidoj rampis kaj gemis. - Kvin-
dek rublojn mi pagis por gi . . . Hundidoj ciu-
jare po du, po kvar . . . .
La hundino levigis, Iris .eirkau siaj id6j
kaj ilin lekis.
- PIi rapide! - vigligis la ' bienhavanto - ,
si foriros . . . -'l
Maigais desiris de la aparata tubo la kov-
ri1eton, kaj post du, tri lijomentoj gin denove
surmetis. Laa kutimo li ekrigardis sup la nigran
tukon, Cll la fotografajo estas bona. La hundidq,j
estis videblaj ciuj ' sed de la patrino resti;g
, nur pinto de vosto.
- Nu, - ekdemandis la bienhavanto sen':
pacience, - cu bone? ,
- Bone! - kvazaa el tombo eksonis 'sub
nigra tuko.
Forprenante la tukon Maigais preskaa renver-
sis sian aparaton. Pala kaj kovrita de svito li
denove gin ordis.
- Fi, kia enuiga homo! -, diris la fraalino
duonvoee, sed tiel, ke estis bone aadeble.
Ambau, ombreloj malap,eris post la arbustoj.
1
La boatisto de I' fotografisto denove sidis sur
la riverbordo kaj mangis , sian panon. Subite li
ekv-idis Maigais' on, kiu kiel ventego kuregis de,
la monto malsupren, svingante kaj tremigante La
aparaton tiel, ,ke en ' gia inlerno nur aMigls
s.onorado kaj krakado. Li 'ne kuris al la boat-p
sed rekt,e al la rivero. La boatisto ekrigardis la
akvon, ekrigardis Maigais' on, klinis la kapon
kaj denove demordis , unu ,pecon. . Duonfermintf
la okulojn li ekrigardis ,Ia sunon, kaj versajne
pensis' ke nun estas la plej bona vetero per
nagado. t
Sed 1a fotogra,fisto ankoraa ne kuris dronigi
sin. Ce la bordo li flankenigis kaj falis en
boaton. ,I ' I
- Veturu, veturu! ... - li ,gemis kaj preskau
svenis.
- Je-es .. , oni devas veturi ... - la boat-
isto 'malrapide movigJs a:l sia , kaj ek-
kracis en la manojn. ' , " ' , ' ?
- Veturu I - Maigais ekkriis. '
En la okuloj de .I' , boatisfo ekbri\i ' sincera
scivoleco. " ,
Maigais jam ne konsciis, li faras. Li ;kun-
premis pugnon PO! ba!i. ' '
- Nu ... ' nu - ,'ekmurmuris la boatisto kaj
en Iiaj okuloj krom 'scivoleco 'ekbrilis
io alia, - nu ... rtu ...
Kj dum la tuta vojo li iam post iam ekri-
gardis Maigais'on kaj murmuris ... nu ... 'nu ...
Sed Laicen ciam :pli kaj pH 'proksimigis, kaj
super la tegmehtoj kaj kamentuboj al Maigais
denove .ridetis la seka ' vizago de Dora , Garmat. '
La fotografisto protiu ,ci rigardo eksentis ion
similan al homo, kiu devas kusigi en mal pro- '
fundan, varmigintan , akvon, de , ansera lageto,
snr, kies suprajo, nagas .glitaj mukoj kaj en kies
fundo svarmas kaj kurbigas diversaj vostajkaj
, multpiedaj kreitajoj . . " .
En la ,cambro li tiel jetis la aparaton, ke gi
sonorante kaj krakante ruligis en angulon. Li ne'
kredis, li ne volis kredi, ke li denove estas de- '
vigita vivi en ci tiu sufeka . krepuskacambreto,
sen sia bela romantika songo. ' ,
Li ne povis' vi'vi sen gi .. . ,
Elkurinte straten li desiris Ia, tie ,elpendigitan
mantran kesteton kaj Jetis gin teren ' tielke, 1a
vitro rompigis je malgraodaj ' pecetoj.En .1a
cambro li r..ompis la sol,an poton en kiu kf.eskis
duonvelkinta gloksi"io, li rompis kelkan : vitrajn
kadretojn, li voli:s ro-mpi ankaa Ja . malgrandan
speguleton, sed , ekrigardante en gin, 'li ekv,idis
sian vizagon" hon.tis kaj gin ne disrotnpis.
Sidinte duonhoron li 'Ievigis malrapide, ' kun-
kolektis la vitropecojn kaj monujetlm
komencis kalkuli kaj konsideri. LongeJi kalkulls
kaj 'pripensis' kaj Hne apogante la ':kapon sui 'Ia
manon eligis pezangemspiron. ' - ko-
pekoj mankis, p,or ke oni povu cion rompitan
ripari konvene; ,
Kaj li vivos, kaj riparos, riparoskaj vivos . :
Ella faf:va: Ed.' jaunva/ks

li
L ,' A. 8 E N T O
EVOEN BI:LOIS

La silento gutversas en mian, animon - kiel
la gutoj en lagon misteran - la ' momentojn de
la eterneco, pezajn pro la 'volo al la vivo.
La silento min volvas en .demandajn rondoJn
sen respondo -,- gi frostotremigas min per enig-
moj, Polante trakurantaj la, sangon.
La silento en ' mi kiel '1Ho kreanta ,
- kaj la mondo de la rememorj sjnas al mi
mondo, kiu estos iam. '
La si1ento siJ1 etendas ,en mi, kiel :la csenfiOQ

, '
plena de stel oj -:- kaj en mi longe ' vibrasJa
kanto vekita de la mopdharmonio. '
La si1ento lijn portas tra, la paradizotle, 1a ,
puraj kaj mi sen tas, ,ke mi estas udu kun'
ciuj spiritollibeTigintaj. , '.' '::' :,:,' "
La silento pereas 'eo mi, ,kiel nubo, ':kiam ,
cirkaa , mi bjas Ja. 'vivo " de ' hr karnd, ' - ' 'l<aj
mi estas enkarceri'gito sopiranta ,la.
nan Silenton; ,E} la rumana';' T. '!fora(iu

,
ANTAtJ L A NG ft E 5 O
BURLESKO EN UNU ':A.KTO (FINO)
OKA SCENO
Mallerta : Kara majstr<>! (LHorrhetas l paiz-
eto; furioze li faras tumulton movante la rigardas
tra la bordo; timernete:) Cu ili estas for? (Li svingas la
,pugnon 'por frapegi la tablon, sed li , efektive nur frapetas
Mi . .. (Li rigardas denove tra
la pord,o.) Jes, estas for. (Li frapas pii laite kaj dira:;
pii laiite:) Mi ankorai estas Ja e.stro en 'mla dorno ! (Kri-
kaj frapegas ,:) , Mi, mi, mi!
(La idete) kaj ekploras.)
Mallerta (Iulas lin); Ho, jen nova embaraso. (Li kantas.)
Dormu fi1eto, plej karul',
Dorrne nun via oku}'.
Clo silentas, do dorrnu infan'.
forpelas patrina la man'.
(La infano diras plocl.) "
NAUA SCENO
Mal/erta '(en ' ernbarasigo): Ho, jen venas la de
mia filino. (Li kuradas sendecide ' tra la
Jokon, kien li kuaigu 'Ja ideton.) , ,
Timulo (la eniras): BonaD-tagon, sinjoro Mal-
, lerta. (Etendas al li la man on;) "
(volas doni al li la manon, sed ne povas lasi
la .infanon, donas la infanon al Timulo kaj etendas nun
slaflanke , la manon. Nun kornpreneble Timulo ue. havas
la 'manojn Iiberaj.-Timulo redonas la infanon al Malierta,
tio redonas ree al Timulo): Do?
(La unu tenas la ideton, la alia etendas la manon
kJj inver-setkelkajn fojojnJ; 'fine Mallerta la' infanon
sur Ja plankon, nun i1i povas doni la manojn' unu alla alia,
tio ,
Mqllert: Ho, mi estas tufe konfuza. (Donas ree la infa-
non al Timulo.) Momenton, mi vokas mian edzinon. (Kur-
adas tumulte, vokas:) Rozalio, Rozalio.
Timulo : Prenu mi vokos Injon. (Li redonas la ideton,
vokas): Injo. Injo.
, ' , (Ambai kuradastr la
Mallerla (donas ree la ideton al Timulo) : Mi vo.kas
mian bopatrinon. (Vokas:) Boptrino, bopatrino.
, (Subite akvogutoj falas el la vindajo.) ,
Timuld (malespere): Sinjoro Mallerta, sinjoro Mallerta,
pluvetas I
Mallerta (malespere, kurante tra la Omb-
relon,. ombrelen ! (Timulo postkuras lin por doni al li la
ideton.) .
. ' D E K A S CEN O
(Ciuj revenas escepte Unue eniras la onklo,
al kiu Timulo rapide donas la ideton; poste li faletas en
Ja brakojn ,de Injo; MalLertafaletas malespere sur
la bopatrino rigardas la scenon p.er.Ja lorneto; Rozalio
forprenas de I' onklo ,Ia ideton.) ,
Rzalio (lolere) : Apenai mi 'estas for kaj jam li faras
stultajojn! (Li infno,n eo la 'veturileton. AI
Timulo): Pal"donu"sJnj6ro Timulo,vi sidas, ke stas vera
martirajo hvi tianmallertan, edzon. '
Bpafrino (skuas Mallerta'rf): He, Kristiano, vi kom-
plete si sidaskiel amaseto da in.izero' Nu,
-mi pan:\onas ,aJ vi, ke' vi irigis ninsenbezon tra la 'terura
'varmego: ' _'
Mallerta : Senbezone? Pro kio vi jam ' revenas?
Bopatritio: l.io; la karavano alvenos ' ja multe, pii posle.
Cu vi ' ne sciis' tion? . ' " .
, Roza!io: Ne' gemandu lin, Ii entute ne sdas ion, nenion
'Ii scias, la '!ltultul!>: " ." . .
, _ Orklo : Rozalio, ne volas min prezentialla sinjoro?
" . - Inj: Pardonon, mil pardonojn, avino, onklo: mi tute
- forgesis. Permesu, ke mi ptezentu iil vi mian .
, Bopatrina, (alproksi\llgllS tute proksimen alTimulo, ekza- '
"' menas lin tre 'detaleper la lometor: Vi tre plaeas l mi,
mi kre gratulas. (AI Ja
-. '
"
Onklo (al Timulo): Kaj mi, mi iomete kompatas vin;
tamen vi estas brava viro, viro.
lnjo (ofendite): Sed onklo, ni ja amas unu la alian.
Onklo: Nu, pro mi, amu vin I (La interkisas,
ta onklino kun 'ekkrio la la .onklo tenas
sian antati sia por ne vidi la kisado'n.)
Onklo: Cu vi finis? '
,Injo: Jes, onklo, sed ne estu laluza, jen, ankaii vi havu
kison.(Si kisas Iin.)
Onklo (unue defendas sin, sed poste li pretigas sian
post la kiso): Ha, kiel delikate' Jnjo, eble -
vi havas 'ankora,i unu ?
Injo (klsas lin plurajn lojojn).
,Onklo (radias pro
Bopatrino (matice) : Ha, ha, jen la frailo kaj malamiko
de virinoj' Do prenu kison ankai de mi.
por II n kisi.)
Onklo (defende kaj rifuze forkuras).
Bopatrino: Ho, la
DEKUNUA SCENO
f. -(Oni frapas eksterc.)
Rozalio : Eniru !
, Sena/to (eniras): Bonan tagon, gesinjoroj. Mia grupestro
sendis min. Sinjc;>ro Mallerta, bonvolu tuj veni, estas
,tempo iristacidomen, se ni ne volas maltrafi la atenditan
karavanon. '
, Mallerta: Bone, bone, mi tuj venos. (La sendito foriras.
AI Rozalio): Cu ne, Rozalio, mi havas nun p\lrmeson foriri?
Rozalio: les, mi ne pIu bezonas vin, vi nur genas tie.
(Mallerta eliras;) ,
Onkto: Ha, ha, ha, mi dankas Dion, ke mi ne prenis
edzinon, kiun mi devus demandi, se mi intencus fari ion.
Mi estas Iibera homo.
Bopatrino: Vi, sendankulo, kie estus la viroj, mi deman-
vin, kie estus m, se la virinoj ne estus?
. Onklo: En la paradizo, karulino. en la paradizo I
Mal1erta (revenas, alportas sian pantalonon): Pardonu,
kara Rozalio, mi volis vesti mian novan pantalonon, kiun
la tajloro alportis hierai, sed mi konstatis, ke gi estas
iomete tro longa, bonvolu fortondi unu
Rozalio (kolere) : Ho, eiuokaze li min. Mi ne hav.as
tempon. Vestu gin tia, kia estas. Dum la kongrestagoj
mi ,ne oku pas min je tiaj bagateloj.
"Mallerta (humile :) Rozalio, unu
Roza1fo: Cu ne mia unufoja nne- ?
Mallerta (eliras): Kara, majstrol
Oriklo: Ho, la kompatindulo. Ci tiu peton vi facile povus
plenumi, kara Rozalio.
. , 8ozalio : Tiun vi ne komprenas, onklo.
Onklo: Nu, mi ne Batas en' viajn geedzajn
aferojn, -sed, - atia afero, mi supozas, ke mi iomete mal-
satas.
, Rouiiio, Injo kaj Bopatrino (eksaltas): La onklo mal-
satas, la
'
onklo 'malsatas' .
Injo : Kieestas la kuko, patrino?
' Rozalio: Ho, kia embaraso. La sukeralisto ja ankf)rati
ne alports (Si vokas tra la pordo :) Krishano, Kris-
tiano , . . '
Mallerta (revenas' tenante la pantalonon): Cu
vi volas? (Li estas dononta al si la pantalonon.)
RozUQ (forAiras el )jaj manoj kaj metas gin sur
segon): ' '5tullulo! Alian komislon mi havas POt; vi. Tuj
iru..al sukerajisto kaj aeetu kukon, sed . rapidu I
Mallerta: Cu mi?
,Rozaio: Jes, vi, kiu alia?
Mallerta: Tio estas via afero!
' Rotalio: Mia? Kion vi pensas? Pro kio mi ja havas vln?
Mallerta : Jnjo? -
,RIJza(io: Sidas s/a amato, rie genu Bian 'felioon.
Malleria: '
.
,
Rozalio'; Ne ceestas, , Ne konstante. Jen 'Ia_
mono, jen' la ko\ bo, Iru, (Si donas la monon kaj korbon
kaj forSovas lin.) " .\
Mallerta (elirante), Kara Majstro !
Rozalio Ho, kian cagrenon mi havas kun
Ua edzo. ' , . '
Onklo,: Kompatinda J(ristiano. Mi ne be,zonas
kukon. JjI, ja, Uo estas la sekvo de nepnpenslta}
Sed mi trova!!, J<e estas terure varme en la cambro, ' I;
Rozalio: Do ni Iru en la' gardenon, ,gis kiam Krisfiano
revenos. En la estas ' malvarmete; cu lvi
kortsentas ? '. " , ,',
Injo: . Jes, ni ' iru, (C,iuj eliras, ' o,oklo vlas,
la bopatrinon, .. SI, kolere . . La
lastaj. la pOi'do InJo retenas Tlmulon, dlras
Ni restu, " '
DEKDUA se E, NO
Injo: iii estas for,
'Tlmulo: Ho', vi, ruzulino! ", .
Inio: Bona ideo de onklo, cu ne? Dum la tuta tempO
, mi sopiris sola kun, vi. 'v . .' ' t
Timulo: Klel carma VI , eslas! Sm.) 'ct
Injo: Cu' vi amas min ,? . '. .' l,.'
Timulo (kisas, Sin): Pii ol cion en la mondo! ,
Inio (elSovigas ellillj Ne tiel VenJi, '
ni sidigu kaj babillj. (Si prebgas la sur klU kuSas
la pantalono de ,1' patro; ,Si , levas la pant.alonon.), !
lnio : Ho, la kompatiilda patrp J Cu ne,m faru "I II la kQIl1'-
plezon, (Si sercas tondilon.) Kiel li diris? Unu manlargOri,?
Timulo: Cu mi helpu vin? '
. Inio: Ho jes; Mi fortondos pecn de I'
vi pecon de l' dekstra kruro. (IIi fortondas kaj for)etas la
pecojn.) ,
Inj: (Ambau Oni venas certe
.por serci nin. Venu! (Si fortiras lin, i1i foriras tra-Ia k o n-
t a pordo.) . ,. . ', ,
. Bopatrino (aperas): Kle ml nur lasls mlan
.(Sercante): Sen gi mi ne povas vidi ion. (Trovas gm sub
la pantalono, rigardas la pantalonon per Ia .Iomelo) Ho,
' Ia kompatihda viro!. la pantalonon.) .I esfas
certe tro longa. Kiel h dms? Unu metr on ? (Medlfas.) Ho,
ne! unu malllargoll. Bone, kara Kristiano, mi helpos vi!!,
'kvankam vi eble ne meritas tion. (Si fortondas, forjetas
la pecojn, montras la pantal<:mon al la Espe
r
-
eble gi nun estas gusta. (Fonras tra la kontraua pordo,}
Onklo (aperas): Kien i1i metis mian
Ah, jen, mi farigas iom forgesema . ert nU3 .ago. Vohs ml
jus paroli kun Rozalio pri la plej nova , mode.roa ro.ma??
sed vi kredos tion? - ml lute forgesls la f1tqloll : '
(Dum tiuj vortoj li malfermas la kofron.) Nu;k.ie
libro? (Li sercadas en la kofre, elprenas pIe] dwersa)n,
parte strangajn objekJojn. kiel boteJ'"
etojn, pantoflojn ktp., metas la ob]ekto]n sur la tabloq.)
Ha, komprenebJe, tute malsupre I (formetas la objek*ol!!
en la kofron, kaplas laste ll!. pal1talonon.) Haltu, preskau
mi ci tiun forpakis. (Rigardas la eten:d-
.ante gin kontrau la , .estas tro
longa. Bone, se la inoj ne estas kapabla) far! bon, kara
Kristiai1O. mi, via onklo, helpoS' vin. Tio estas . malgraya
Jaboro. Unu. li diris? (fortondas.) esper-'
eble li nun estos kontenta. (Montras al 18,publlko, prenas
la librou, foriras tra la kontrai\a pordo.) . ,
- Rozalio (aperas): Cu li ankora ,M' revenis? Estas,pe
piu tolerebja kun Ci tiu viro: tra fehes.tro:) ,
Jen li venas,' sed idei , mlraptde, lal
li rapidi. (Vokas' tra, la fenestro); KnstJano,raptdu do.t-
Ho, la . mal\aboremulo I . (Trovas la pantalonQn.) Ha, Ja
pa,nalono! Prenas rapide la tondilon,
la pal1taJonon sur jen, nun Iflasos-llllO, en, paco.
K T RJ } \ ? c;: E N O
. (Mllerta, revenas, kup li aliaj.) ,
kozau6 (kClere): Tio' dMis tre longe. (Si forSlras de
li la korbon.) ," , _
Onklo: Ve al la kafo, vea,1 la '
Boputrino : , Ho, kiel vi svitas! (ForviSas la Svitogutojn
dela vizago de . Mallerta.) . . '.
Rozalio: Li Sv.itas pro mallaboremo. ' "
Of{lo: Ne esfu maljusta! Midevas konstati, }<e.1i estas
tre kqmpleza eQzo. . . : . ' . , ..
. Rozalio',' Kiu Oagrerla's mm ,uokaze per<sl.a) senuhla)
'kontnidiroj . . Ho, kia malfeliCa, trompita edzino'.mi .estas.
nia geedzigo 'Ii ,diris, ke, li povas for-
' mangi min pro amo. (Si .ekplora,S.)
Ho, ke mi ja estus farinta I ., '
'(Dum tiu sceno Il1jo kal popatrinoarangis la tablon
. , - ., kafujo, taso], kuko, ktp,) "
Rozalio: Sed s(digu do, patrino, nklo, vi ja estas tiel
lerl\re malsata: '(Injo, Tim!llo, bopatrino, onklo sidigas
la tablo.) , .
, ' (Oni frapas ekstere.)
Mal/erta: Eniru I
, (La sehdilo 'aperas denove,) .
Sendito: Sinjoro h,'tallerta,estas nun urg\ terlpo,
la 'grupestro ne povas atendi pii longe. ,Li -k0!11isiis min,
nepre vfn ku.n mi. Do, cu vi pl'ela.? ..
RozallO: Nu, klOn Vl ankorall atendas, VI pcva ; form,
jen via pantalon.o, (Mallerta fQriras.) ,
Roza/io (alla sendHoX:, .Bonvolu sidigi momenton .gis
kiam mia 'estos preta. Estu nia gasto._
Sendito : ' Midankas pro, via afabla' invito. i>ermesu, ge-
samidea,noj, ke mi prezentu min; .Mi estas la pedelo de
nia Esperanto grupo: nObstineco kaj energio.... ..
Qnklo (Ievigas): Kaj mi salutas vin en la nomo nia
.U;nuil!;o de Esperantistaj Fralaj Onkloj".
Sendito: Ire agrable.
, Bopafrlno (Ievil!;as): Kaj mi vinen lanomo
de I' Unuigo de Esperantistaj Bopatrinoj Ciulandaj.
sur, la tablon) ni Aangos la I
Sendifo: Kia honoro. .
, Rozalio: Onklo, vi ja estas tlom m'a,lsata, mi opinias.
Onklo: Momenton, karulino, unu m,omenton 1 (Li tint-
igs la ,kafotason', levigas) ; I,(araj ! \ Ne estas
pIu .malproksima la horo, klam lila grandlOza mondfesto
solene -rnalfermigos, Kun malpacienco ni .ciuJ. ate)1das ci
tiun 'momenton. Sed nia ekmarSo kongresen; kaj
,por bone komenci gin, por honori ci tiun tagon, porhon;-
nori la nlemoron de nla 'neforgesebla Majstro, -mi opinias,
ke .nepre decas, ke el nia ' malgranda rondo nia kara H,imno
eksonu, ke ni pruvu per ti o, ke ni estas veraj, seriozaj, ferv,07
raj .e!!oerantistoj, Levigu, gesamideanoj, eksonu nia' kanto!
(Ievigas, Injo rapidas al la fortepiano, kel kaj
akordoj, ciuj kantas ne tro
EtI la nlOndo venis ' nova sen to,
Tra la l1JQndo ira$fcirta voko .. :
, /
la ,kantado oni ailda.s br-uadon, piedobaton. Mallet1a
aperas, per ia multe tro mallonga pantalono, oni vidas la
kalsonon super-Ia genuoj. Ter'ura vizagO', tr,e kolera.) ,
- Mallerfa (pugnigas la manojn kaj kriegas ' fuj post .Ia
vortoj: "forta voko"): Cu 'mi estas kanibalb ? -: '
(Oni atentu, ke ' Ma\lerta .gustatempe aperu kaj ke liaj
. vortoj: .Cu mi -estas kanibMo", estu kyazail . la, ,
de kantado. Poste la virinoj ' ekkriegas, .kaj
Tirrulo ekridegas.) : " ' .
. Ma/lertq (staras re.zigne,..k.unbatas la' manojn supr sia
kpo' kaj diras): Majslro ! ! ! '
(La kurteno lalas mal rapide.) , ,
. ,', Krisftanil
, ,
Fritz von Uhde "Lasu la infanojn veni al mi!"
A. B T li: A. J A. 'B T I S T O ' J
. PAULO VABSNYI: FllITZ V .ON UHDE
. ,
plorante la de I' evoluo," kiu!1
la arto faris prezentante la figuron de
Kristo lai1 diversaj tipoj, komence de
la ikon oj de .f malnovkristanaj post-
restajoj gis ]a nuntempo, ni povas
. konstati ,ke dym Ja centjaroj la figuron
de Kristo kreis ciam, la generala spirito de I'
epoko. En la bizaQtia epoko Kristo estis mal-
varme rigora dio, punanta' st:nkompate ; ci liu
tipo iom post iom iom el sia rigideco
kaj mildigante levigis : el .. la korpaj k,atenoj al
,transCendaj. mondoj; en , Iarenesaf!co, sub la
etiko de l' . epokspirito, Kristo stis ideale bel a
viro, vjvanfa .- ' en al If! . asketa bi-
:iantia tipo -=- en plena' harmonio de korpa
kaj anima vivo; ci tiu ideaHgita regis en 1a
arto dum tonga tempo .. Sed.io mankisel ci tiuj
, ttpo-j: la ' KTisto ' de r Nova .
' " ... ,alpt:et1inte , la form'on de . sklayo,
hUl Ja simJlafo' de, homoj; kaj
troviginte kjel homo, li humiJi-
gi.s-,sin .. . . 'u - diras apostolo PaUlo. (Let. al
laFflip. 2.; 7;) ,Rembrandt estis. la unua artisto,
kiu ,starigis.la figuron de, Kristo en Ja ciutagilO
" vivo.n de , J' .homoj lau. ' la Rura', spirito la
Nova Testamento. "La , plej grandiozaj homaj .
trajtoj 'miksigas ci, tie (n la, Nov. Tesl.) al la
. de . T .dploro fa! la, plej
belaj gestoj desegnigas sur la malhela fono . de
I' katak1ismo, la plej ideala boneco, la larmoj,
kortusoj kaj doloroj de senfina kompato a1-
ternas ci tie kun 1a sonoraj v,ocoj de mal-
espe-rigo. u Rembrandt : ntenas en siaj manoj
ambai1 finojn de !'fulmo. Li perceptas kaj sorbas
en, sian animon ciujn larmojn, veojn, gojojn,
dolorojn kaj esperojn de I' homaro kaj montras
a1 ni Dion tiel, kiel li konas Lin: 'ta martiron
de ' niaj suferoj". Ci tiuj neforgeseblajvortoj de
Emile Verhaeren belege esprimas al ni tiun
interrilaton,. kju ligas 1a animon de genio a1
Dio. Rembrandt levigis el la eklezia dogmatismo
k:aj tiun mirindan interrilaton, kiu liga s
la. figuron de Kristo al , Ja ciutaga herna , vivo, al
la gE;neralaj homaj klopodoj ,' Li starigis la figu-
r,on de Kristo en sian epokon, sed nur ek-
stero, car en Ila Ja alJimo de Kristo estas
eterrijgita kiel revelacio de eterne be!aj homaj
trajtoj.
, Krom Rembrandt estis nur trc malmultaj pentr-
istoj, kiuj ' povis eksenti , en Kristo, 1a ho man
genion p,erfektigintan je Dio: inter iIi estas
r.r.itz von Uk,de.,
*
Frifz yon Uhde (1848'-1914) komence studa-
dis en MuneRen kaj pentris tie lai1 la kolor-
miksado de Piloty kaj . Makart. Poste li iris
"1.4.
. ,:' ' .."'. \ 't .. (,i '. '
Parizon kaj venis en la ate1ieron de Munkdcsy v .es pem", , prezentas ;' Efl : ni ]ozefon ' kaj ' Marian
(1879), sub kies efiko li komencis verki genro- kiel ' , kiuj alvenas en
bildojn, Liaj bildoj ekspoziciitaj en 1880. monJ;: vilagon kaj sercas- restejoll 'por la ooRto. Estas
ras la efikon de I' francaj impresionistoj.i '. vintra kaL riego kovras Ja ;.tenm. Maria
Tiaj estas: "La kantistino", "Familia koti, laigjJe apogas al barilo de , vilagfina"'domo',
certo". Post la instigado de LiebermanTJ, li v- , kun la' langvra si
zitis ankau Nederlandon, kie lian atenton katenls edzo ' sercas lokou. ' La. sekvatIta bldo '
novaj lum-kaj kolorproblemoj. ' Tie pentritaj "L>a sankta 'nokto", Ni vidas garbejon. enkiu
bildoj estas: "Kudristinoj", "Lagurda ho .. , r,!Rozas : la Virgulino sur ' paj(O, 'prega"te" super
mo". En l883.1i loksidigis en Miinchen, fllenigas irit1 m::' ,
ante genrobiJdojn kaj sian Ilnuan re1igian bildoij': eco .de' amo. La vizagode VirguHno ' banas
"Lasu la, infanojn,veni a) mi" (1884), rebrnonde eiela
unuan pecon de sia dumviva arta ' programo. n revo' kaj sij qkuloj spegutas ' t11itikan: pi:econ :
Ci tiu biJdo estas apoteoz,o de, la infana' ' l de la' eterna" dolora "patrlneco.
animo, psikologJa majstroverko, unu ella La varmo ,de \' patrina in cirkaup)ektas ' la
mirindaj verkoj de la kreanta arto. Tiun amop, pi!r la sorca . de Jabel?j ,kaj ti preskait ,
kiu ligas ]esuon al ta infanoj, ankorait neniaro ' aidas -- ta, horonde la angeloj 'vertahtaj el la
povis esprimi bi1do tiel belege, kiel ci tiu. N'i .ci'elo. .Rif.ugo ,e-nEgipton",,,La
vidas ]esu?n. vllagana, domo. : Tobiaso"; "N olme ,t.angere"i
mildaj tra)toj de ha vlzago radlas "La ' predlko apud la lago", . "KrJsto ka'j
amon, kiu kunligas .Ia figurojn je intima famiIiO, Nik,odemo',\ ; "Entombigo", 'e,s,tas pri-
kaj plenigas l'atutatl ' cambron. Jesuo sidas ' hu! per vartoj ,(Je l'senlima ,admiro.
varmkora, amoplena instruisto, kies vocon - .* ' " - ,
kultas .ta infano} kunnaiva , animo. ' Unu el lU, Nun; kiam ni tiun ; 'de l' sentoj,
sia la ,,:armon kiuj saturis la .animon de ' l}hde kaj inspiris 'lin
1 am? radlanta el ,k;a]kuslgas slan kapq!1 ,' al ver}wj ,: sajnas -anlau ni preskai
sur ha genuo - kaj Jesuo kareseme tenas s,tlT nekredebla ke la malbonv.olo de I' artkritiko '
gi sian manon.. la ali.a li : primokis' lin kaj la tradicia <konservativisrno de
manet,on de aha . mfano, '. ngardas ,en h.a],,: l'eklezio kndani,nis Hajn bildojn je anaterno.
oku!ojn kun el mf,: Oni, mokis lin pro la realismo de Haj , bJ,ldoj f
ano), . kunslaJ ka] , f!11rantfiJ kaj suspektis lin ' socialista agitisto.Oni. diris
okuloJ montras ka-:- , pri la figuroj de la "Lasta ' veslle'rma,t1go", 'ke'
raktenzon de la nalva,. atento, i1i . estas St. jozefo' kaj la Virgu-
Sur Ja de la lino, ke .iIi estas proIetariparo; )Jri la St. ]ozefo
- klU. tenas ftng
ron
en buso de l' "Snk:ta nokto" - kiu en ta IDal..:
la - apat:ta antaio, profundiginte en siaj .,...:. ' lamlll-
carmo de bmemo. ,\ . .. . r:. bonhnmorakritiko moke dirisi, li ,macas siajl}.
Plu.mo estas ' pnsknbl blij n u,ngojn,ktp.,. ktp.La
sentojn,. klUjn. vekas la de - kompata kaj tre maIbeIa" JU havIs kuragot) ec
D1.an prov?n sug:stta . distranci unu el ',laj .bildoj. , mfilberiitaj '
Itaj klU, mn. espnml llr;n je blindeco, oni ' ne rimarkis la tehdncojn de
ankau per vorte). - ,- to lia ar-k). Car kion faris', Uhi1e? Li abomenis ' Ja
En la aia bildo : "Venu, Sinjoro ]es uJ> Senenhavajn, h:adiCiojn, de l'gis;nuna
kaj es tu nia gasto" ni vid.as ]esuon eo vilaga religia arto trovis ilin ' ne al ' la '
cambro, diranta tablobenon, cirkaitata de simp- aktuala . vivo.' Li vidis' l' ,'kamparnojli , en iFa "
laj homaj, en kies okuloj kaj movoj la spegut:- malrica kabimo, inter , la Pt:noj : kaj .
igode amo, kredo kaj admiro de, ilia simpla vivo. ' Kaj 'lL rem,emOT1$ pni/til!''''
rizita kun neesprimeble ' kortusa intimeco. &a Bonulo, kiu instruis kaj felicigis iam!la' simpl-
"L a s ta v s p erm lat, psikologia animajn fisistojn de .Ip' ,Iago kfu
deco estas unu el la plej belaj ,bildoj ,de Uhde. eble estasla .sola veta 'kbnsoloankau
La vizago de ]esuo per 1a tiuj siptpIanimuloj. . Ci tiun konsolon, 1i pentris
mistika ' doloro: Ja proksimiganfa sur la yizagbi de cifo:nvestitj . 'lcaJ
morto. Lin cirkaias homoj, siritaj de la .rikoltisto.j; l1ajvaj' virinoj Ia mirinoa
krudaj veteroj kaj kruda laboro. vizagojnde illa kortusfl piedl
tamen mildigas la amo' kaj Hi Tigardas la Sa,v-:" atento jpri ,bi. La, vortoj : de Nova Testament
anton kun ,senlim'a pieco, ' , kredo ,kaj ,atento., 1a ' de. Uhde renaskiga' je ; fFesa, vibra
Jesuo de la "Surmonta paroIado" (1887) , vivo kaj ' depove ' ekiras snr la
antau ni ktelmigrulo, kiu' dumvoje ripQ- konsoli- kajbeojf Car es tas" kUR,
zas inter la kamPara,!pj kaj kiln milda 'voco v1 gis. l'a flrio 'de.

Kl 'eq :
donas esperon ,al ta l,\cajhomoj . La _"Sankt a no!"o duai1tri homoj, ,
; -,. < ....-. .( '; .;:1-> .. -.' l. .I !s.< .. _ .. 't', j.!_'
D R E b
'. < '"
A, D Y
neva 'hungara literaturo, kiu venis kun la unuaj
, de I' jarcento, prezentis novajn gravajn tlent-
'kun novaj "difeni:loj kaj
'generacio petis lokon 'en la. literaturo,
.; en la aero de la -tiama
Kelkaj Hi fondis 'ta' revuon (Okcidento)
en 1908, kiu absor,bis dum ma\longa tempo preskau
. ' talentulon de ' junularo. Ligitan au politikan
,programon ne :havis kaj redakta ' principo estis:
las i Iiberan elkuran . lokon por talento, sen la konsi-
dero de mordrigardo ail sfilo.Kaj vere, la plej diversaj
individuecoj eirkau kiujn .estus malfacile
dedukti lai 'komna nomin'atoro, rilate mondrigardon,
stilprincipon. . . .
"-Sekvas lail ' la naturo dela afer-o); ke la pIe) grandan
inteteson elvokis la plej talento kaj la' plej mark';
:: ante"evoluintaindividueco ' de ei- tiu rondo: Andreo Ady,
lirikisto. Jam 'lia 'unua jetis kontrai li grandan
. -parton de la hOl,Iloj; kaj paste Ir stris ,en la kuglopluvego
de paia ' polemiko, ne tre lojala, kiu
nun . post Ua motto, ne Kaj listarls la batalon,
ear 'Ii 'estis batalema' naturo,liajn kapablo,jnkreskigis la
kontraustaro pii Plete disvolvjs lian lndividuecon.
Lia pezo, per lapolemikoj, konstante kreskis, la
multaj insuItQj.kontJ:ai li ,metls lian . person on en la cen-
tron de la publika atento. Estis tempo, kiam' Ady' kaj Ii,a
,poezio estisJaplej diskut-temo en' l'a hungaraj SOCI-
etoj. La ' diskut,Jtoj ne rimarkis k.e
estas ;pruvo '"Ady estas . eksterordmara mdlvldue.co, klU
devigas . je sl;irpunkto, por au kontrai.
Ai:iy !lstas pura hl;lgara el,
' malgrand-nobelaro, kiu konservls el klaso) eble p1e)
nemiksite la :praan tipo-bild,?n de la hungara Sed
tiu m3Igrand-nobel.aro. estis samtempe la plej- maltran-
,kvila elemento, en la.hungaTa historio ni vidas eiam en: la
oppzicio de la statoj kaj en la balal-
vicoj de la revoluciaj movadoj. Krome Ad>: devenas
el laorienta parto la: .Hungario,kle la
antaro' jam havas.senperan nlaton kun la rumanaro kal kle
konstantaetnograJia eroziva procedo plifortigas la inter-
nan . maltrankvilotI' I' gen to, . sed aliflank apertas la
interesigoD de I"homoj en alia cirekto, al la perspektivo
de fremdaj kut(moj, ,vivtormoj kaj viVperc.eptoj. ti
tie trovas klarigon la d\loblecokiu montqgas
Ady: la al sla"gel:lto de
Ja hungara honio flera pn sla nemlkslta deveno kal sam-
tempe 'la per.ceptemo pri la fremdj Ankau
graya biografia n?to ke, la m.fanll,J. kat
jaroj 'pasigitaj kal t?n yJiago) kaj
urboj, IUDe li venas Panzon, el tle II VIVas pl.ut a)n laro)n,
kun ekstaz . Ii siil la irnpresojn de tiu plej
bela kulturceil'tro: de . \' mondo, ebriigas de i1i; nur ilian
grandon li vldas "":kjkiam el ti tiuperspektivo
' Iirrerigardas, liejmen" sian .genton, forfermitan
de ' mondpotenco, malfruintan .. en kulturo. kaj , materia forto,
fermitan inter ' modestaj kaj malvastaj vlvotormoj, mal-
/(aptas lIan koron. Lia impeta tempefameDto kaj
. june avida ' vIvsopiropliigite sentigas ' al li la doloron:
'aparteni al malgranda ni!.d6. spedaJa doloro, kiunla
. filoj ,de grai14aj itaCioj apenau pdvas trasentL Tra la sun-
. Jumo de I' gra!luaj popoloj,..li sentas malluma la duon-
, malhelon, ' ell kiu vivas ha nacio, kolero ' 'kaj malespero
kap.tlls lin knratl .. la malvsteco de I' hungara mondo,
lcontratl. la tufa hungara. tradicia. vivordo kaj tiun sian
senton li. per poemoj, kies tono re-
11lemorigas malbenad9)n la. mal-
Li. a{abla, facile ahrebla
po&'o., Ut plej. nQpulara )trotivo.de 'Ia populaniliriko; la VIVO.,.
tojo, . mankas .. el- kaj : en la
mondo dspli . neen SI , me!D"
eSlas instrumento neuiam uormale. agordlta. La. doloro de
'elerna premas/ konsumas Iian' vivoforton,
" -,.: - - . -. <.
serenan momenton li ne havas, .ne konas la
sentoti de I'forgeso; amaro; koler.o akOm-
pljlls Iin ;mklli en ' ll' de )' aml1, eri la ebri?n
Infane humlla
kontrau Dio, sed ha nlato ankau al 010 .estas konstanta
dis'kutb; postulo kaj sopiro je . f!io, sen ke
li '::povl1s lion atingi. La morto om'bras han pensor1;
amoh,gentosenton, filozonon.
Mslhela .montp\!jz"e:o estas la poezio Ady. Sen
m/j, vllrdaj Varm.a
faJrerantaJ, rosol . ne alaudk.anto!
anuncanta] la de I' VIVO. Sed tJmlgaJn belatoln gl
havas: profundajn abismojn, en kiujn kapturne oni ngardas
kaj el kiuj la plej granda) aferoj de I' vivo sin etendas
an.tatl nin; altajn pintojn gi havas, kie malfermas sin por ,
nr la' plej ' malproksimaj perspektivoj; molajn deklivojn
klu] !\ignifas kVll;zai la de la, naturo
la kal bIldo) brtlas forta
sunoegale ,akre ellevanta lumQn kal ombron. Super la
malhela sonoras muziko stranga, baosa kaj tamen
en nedireblan harmonion, trombonoj de I' sfe-
rof mugas minace kaj mole, kun la de neestingebla,
eterna homa doloro, el senmorta sopiro kaj
pe/ digas. en la senfino de \' u,niverso. la ,!!uziko I'
,estas - Ady ne esl1s ,formarbsto lau la
senco de I' vorto- sed la muziko de la superhoma VIVO-
sehto de homo, kiu voli s fermi en sin la tutan vivon
kaj, tutan vivantan mondon, Kaj en tiu sia klopodo
Ii.svingigis trans la dimensiojn de I' vivo kaj ne poyis piu
-cn Ia sodajn kaj filozofiajn eblojn, fahs. en
k'smajn perspektivojn - lail Iiaj propraj vortO) -
rtjaltran$. morto, trans vivo. Oepost Goethe ne estis en
iai literaturo simUe universala vivosento, sed Goethe povis
ne _ nur seliti, sed ankau regi la vivon, dum Ady fa1is en
ll!. . batalo kontrai .la vivo.
La speciale artan en Ady estas neeble sentigi a1 iu, kiu
ne: povas legi Iian poezion kaj ne en originala ,lingvo.
La-.vivosento en Ady tute fandlgas en muzlkon, ' ne en la
muzikon de vortoj, rimoj kaj . me!ll
mpzikas en li kaj faras muzika] la ntmo)n, rlmoln kal
Nura senpereco, elSpruco. .sen .
resto sin - lia plej cela 'POlma klopodo, tlal II ne
sereas poezie fiksitan formon: .li kaptas t iam la plej sen:
pere donitan eblon de I'. espnmo. La formo estas ee II
es.ence eiam interna formo, difinita de 1a esprimenda ma-
teialo kaj la ekstera formo estas kiel eble plej simpla,
ofte ,konkurantakun 1a piimitivaj formoj de I'
Sed se'-necese, li scias esti rafinite arta, en la arto de I'
varto, en la modulado de I' frazo neniu estas pii
ol li. La plej. malfaci1e esprimeblajn, ofte. la nees]?nm-
eblajn aferojn li scias esprimi. Ciujn artlflko)n de la Imgvo
'Ii uzas; Ciu lia vorto- estus ,virga. ,kvazai
li !llZUS: ilin - la unan fojon. AI tnvlala) espnmol 11 donas
novon, forton, :gravecon. Kaj est.as organika e li,
la' 'penso, la afekio difinanta la tenslOn . de I' penso, la
Iingva esprimo, la versteknik: diverSaj funkcioj- de per-
fekta korpo. Por li la poemo ne estas
viVfunkcio. La poezio estis por II el. la eblo)
por, vivi la vivo", nur pii grava ol la cetera). PII grava. ol
ci: la konantoj de la VIVO kaj individuo de Aay SClas,
kel li: neestis alio ol instrumento, Eol-harpo de monumen-
tala ,Ur'iko. a. S.
I
EUGENO RELGIS
estas ' el la nova, juna generacio de la rumanaj verkistoj.
Lar,ghorizonta humanitaristo, kies univer.sale nobla mental-
ecn. evidentigas ankau ,en laj filozofiaj verkoj . litera-
tuto de l. milito kaj Ta nova epoko". nKolono inter minoj",
. kaj la de I'
. ;,!Jl humanitaristaj principoj", "Mlgralol", ,!La blOloglo de
' Ia'imilito"), ankai en liaj .poemaroH.La tnu.mfo de I.' Ne-
esto": fanta.ziajoj, "La 'frenezeco"; "Suno )apa-
. naj skizoj"). Rmarkindaj estas liaj "poemo} en prozo"
".
tU
pro Ia.enhavataj simbolpj kaj ritma muziceco. Baldau,
aperos de la sama autoro romano-triloglo ' pri la ' inter1
vivo: "Petru Arbore" kaj alia romano ,Sur la monto de
vivo", en kiu li anaJizas la surdecon, kiel simbolon
la vivo fermita en hi mio. '
,
UIULIOGR.&FIO
IMMANUEL KANT: AL ETERNA PAC9 .
Tradukita de Profesoro P. ChristaUer, kun antau--
parolo de I' eldonanto dro W. Fricke kaj kun parolo.
pri vivo kai pensoj de Kant de dr Th. Lessing.
donejo: La .
J
en la unua serioza paSo farita de esperant,.
. istaj por atingi la pacifismpn fo.rlasinte 1a
sntimentalan. Vere jam. estas temp I La grandioza penso
Jie I' eterna . paco ne povas progresi, . evolui, gis kiam 1a
skeptika pri gi. Iial bo.ne elektis la
eldonanto la verkon de ({ant por esperantigo . . La gran,da
prestigo de Kant sil.entigos Hujn, kiuj la eternan pacon
rigardas utopio: IIidevas pripensi, ke Kant estisalmenau
.tiom saga, kiom iH, kaj 'tamen li verJ<is tiun .ei Iibron. ,
, La de Kant estas: la 'valideco de I' moralo' en
la politiko. ',' . "
La mora,lo J<reis !a \ Statojn, r.egistarojn, kiel organizaj-
ojn por regu.1ado de l' rHatoj inter la individuoj, do -gi
kreos, piu eVDluiginte,la organizajojn, por' reguJi la rHatojn.
jnter la Statoj kaj popoloj. Se la lega stato anstataiis la
naturan staton (status inter' la individuoj, kiill
ne .povus sani'e okazi inter la Stato?' Do Kantjene pruvis
la de I' etema pato. . . .
li volas pruvi ankau gian.praktikan eblQn, ee,necesoiz.
La utopiecon paco la. hDma raci o ne povas '
pruvi per matematika do oni de.vas koncedi la
(almenau ' malgrandari kaj malproksiman) de gja
,realigo. <lis kiam tio eblo ekZistas, nepardoneble pekas
J<onlrau ta bomaro tiu, klu tiuQ eblqn malfortigas per
esprimo de duboj kaj per lIkeptikismo. Car la efektivigon
de I' eterna ,paco plej malhelpas tiu eirkonstanco, kela
flomaro ne kredas gin. Vere Ue 'La kreao jam estas ago. / .
La bomo nepre havas ' rajlon je kal je ciaj
ebloj donilaj , aJ li de vivo kaj paco". ,s,ed rajto. ,por milito
ne imageblas. Tio ja estus. kontral1diro 1 rajtQPor malrajt- .
eco, rajto, ke sen juro, perforte <;lni arangu . juran ' deman-
don. La miHto estas jura absuraajo, kie8 estas nia
morala -devo.
l<:lella militQn, I{ant koudamn!ls.-ankaula r.evol.llcion.
Ko{)trai1e, la Statoj devasj per sagaj reformoj, forigi 1a
kauzojn de .Ia tevolucioj. Sed kiu donos lamotivojn kaj
direktojn por tiuj reformoj? (Car Ja ,Stato ciilm estas
servativa.) jen la respondo . de Kant: .Lagazelaro" la Iib-
roj de filozofoj kaj jursci.epculoj. Car la vero, se oOi lasas
gin publiki, ai1tomate validigas. La preslibereco forigoll
revolucion. '
, Sed kiel solvigas la problemo' lie, kie , ne ekziHtas pres-
' libereco ?Jetiu demando Kant 'ine dortas ..!
. J.a libro Kant estas flozofia legprojektp. Komence
e.tas provizoraj artikoloj. lH estas negativaj kaj pritraktas,
I. de I' eterna paco

ekstennon d.e Cio, ,
!po malhelpas ,gin en la nunilj o1"ganizajoj. lUn sekvas la
sJefir:itivaj artikoloj, .sur kiuj estas baiita la etema paco.
La formo de efektivigo de l' ejema paco estas IJi jena:
La Statoj devas anstatauigi lastaton naturan per stato
lega intet si. 'Por tio iU devaskrei super. si jugistajn
organ.jzajojn. Sed Kant vidaS, el ' ti rezultus l unuigo
de popoloj teraj . en 'Stategon, kiQ, nun regant
naciisl ideologio, neeblas. fIal II rkomendas anstatu
tiu centtigo. la IIberan similan al la ,nna Ligo
de Nacioj. '. '.,
, Ciu .projekto por la de l' paco, etrna .estas
utopio, se gi estas .bazita je la plibonigo I' ,homa, natufo,
.sed Kant ne. parolas pri tio, li vQlas montri, .ke anl<:au ce
/a !lunaj :spititaj kaj mOtal aj kondicoj ta'
etema, paco< se a1 Ja
I".,
'.
'. tute :ne :impbt;as ... atism, nov,,;sento :
'lrtp., ili la,Uttgilm parotas: .,' "
, -La ' stila de "Kant, :w:e p ' ra, ,tll'estBs ,mal..:
onlCpOvus' diri : ' lr.ll,zoj 'pU' .lQnga.i
oleQuontrs;go. La eminenta e,plen.umis' :'Sian
m,alfacilan, ta:8Kon,,: ,ekVilil:i,ri
per lerta jonglaQo, \ ke la$etzco :n;flllu 'llttt Jer. ter-on.:sea
mijlte pii I va10ra estus lia labor, ' se li; esilis ''Pl'oviiita: ta ..
verau., popu)arigon) de .Ia Jibr,p perla
plifaclligQ' de la teksto, ,per la de J. lggeg<l!i.
peri'odoj en simplajn,mallongajn Jtazojn., Min estus af19g-
inta' Ia. tasko;, fari 'tie). facile kompr:eneblan,
tradukon,1;1 kiu oni po,vus retradukila vetknn en l germanilJ ' ,
Jingvon - por populara eldono. ja, pri la stilo de Kant jene '
p,arolas Nietzsche en la ,;Gaja n,Kant;p.eqriani-
erp ,,,eiun" ' frapanta volis pruvi; ke 'tlO estis:
fasekreta Aerco de lia anmo. Li ve.rkis kontrai1 la
,l.!lpj kaj , fayore , .al IJl opiniqj de I' pop.olo,,' \ied .' per stilo ..
por la sCiellculoj, ne por la pOP9!0. , :.
, Cetere, e!1 la traduko. ap"enau rj,p,rQceblas io .
str,anga nekutiwaj ,ests. "aprio,re".:
"empire" empirie". (Empiro" signifas .
la , epokon (je 'Napoleono.) Stranga,
la. UZG de dividsigneto iht!!rla radUto Lkat \a ,
ahkSOJ. (Ek-m, ' mal-bona.) "Etato," estas uzafi\
anstatau (pg. 82.). Sed ci tiuj e3!as.bagatelOj.; , .-
Kvankam la. eminimta , t;radukinto ,c,el!s' k!l,rpe .atinliis.: "
la veran popllarigon de la verko, li meritas grandan lilu-
don .pro la vere. heroa laboTO plenumita. L. To/sc,I!
.A L' B R 'E C H T O O R E R
Vivo kaj verka'do de la fama pentristo. Dudekok
bildoj .pri )jaj v'erkoj kun hiografio kaj klarigo de
Hans Koch, Miinchen. Sudgermana .Esperanto-;-EI-
qonejo. '48 pg. Prezo,: "1'40' getmana nrarko. ;"p:
N
ia literaturo '-havas ankorau malmltajl Iibrojn ver.kitajn
, pri la kreantaj ' artoj kaj artistoj,des pii ,estas
inda kaj sekyinda la oferemode la eldoninto de tiu Iibw
,Lerte, bonguste libro, kun bonaj klarigo.j kaj
bO'ne elek1itaj bildoj. Ni h'avas nur pro la izura
kataIoga dela donasdetalajn.
kaj bonajn komentariojn pri la bildoj, sed ne morttras al .
ni la laborejon, en kiu, iii ,kreigis.: la interese individuan
,animon de I'. artisto :,: mem la bQmOrl. ,. ManRas. el ia
seDta unueco; sugestianta . percepti la internajn , belaJojn,
sendependajn de lapris\<ribebJ-a, luateria1a, enhavo, 'La aut-
, OTO po,vus defendi sin; ke mem la, bildoj povas. kaj devs
maJkovri siajn interriajQ' 'belajojl1 - kaj . 5ugeslie inspiii.la ;'
homojn .je pii alta per.ceptQ. Jes -. sed 'pro diverl\aj inte-
lektal kauzoj la grandparte ne, estas :kap,ablaj je la
memstara vido,' au' i1i ne vidasbone. Tamen en.kelkaj
Iinioj de I' libro ni rilMrkis almenau la. intencon de I'
au toro )Jor ' disstreena, .maUargan kadron de I'1aukaialoga
pritraktado kaj al la Jeganto ankau jom da
Ni petas lin, ke estonte Ji .pripensula belegan moton
de Ooethe sur la unua pago .de ' I', libro' . ,,-Ekzistas neJ;
patriota ' arto, nek patriota. 'Scienco. Ambau 'aprteOls, kjel
eiu i;lltabono, al.ta tutmQndo . ;; .- Estu do Goethe nia
instrusto 'kaj 'nisekVu ' !in: ni profuhdigu' -en la' aniiflop'
d.e I' artisto, kiu estas trezora' mino. d,e ,genef,alaj, grandaj
homaj seritoj kaj n tion, nur ;'"
la ,'sen!an komunecon; klU levas IIn . el ' Ja' maIla-rgaJ. llmoJ'
de nacieco kaj igas, lin 'komu,na' trezorode la tuthomaro;,
. ,'... -. ' . ' ""' . P'vlJhtn,,(
11 <.. 't:
NI.-l. KlJNL&BORA.NTAR.O .
r'." ";,. : -,
Brtggs: (Armiey); ' Orau Gasas,(Bre!tJna), Reln;;
& Hilda Dresen (Tallinn)" Njkolao. Hohlov (Zagreli); Tv.an
H. ,K1:estanqJ/ A .. , (Eermq), I.an .,., van:
Schaor (Antwerpen), Medem:(Kaunas)"Tiberio Morarlu - '
(Bticutestl), Papl:Nyln , (Stockhqlm), einma L, Osmond .
(LqndQf!), Petto"$tojan (Chisinf!u), M. Sad)"
Dro, Leono Za,rnenho! (V,arsflvio), PuI'o Jlat!5iinyi .
pest), Raymond' Schwartz
Stanislaw (Loctz), ('Talliti(l), 4uUo.
;; Werner, ,(B:iJ1IiIpest), Eyquef1l"",P(l(LS),, ZanQtU. , .
, """..( .. ......... " .,. '. 4
de U!1U varmega junia tago la
,vaporsipo albordigis en Berezovo-
'granda vilago apudfivera - fina celo
de mia vojago.' Estis sezono de herb-
falcado kaj sur la bordo estis sen-
home, malgaje. Forestis ec infanoj, kiuj ordinare
ee malgrau ' pluva vetero alkuras sur la bordon
por renkonti ' vaporsipon, - ciuj laboris.
Mi stariS hezite antau du miaj valilOj, kiujn
porti, videble,je tiu ci fojo mi devis sen hel po'
al proksima hotelo. Kiam mi jam estis preta
meti la sargon sur la sultrojn, subite aperis antau
mi de ie knabo de jaroj proksiinume,
altkreska kun malkovrita kape blonda kaj sun-
brunigintaj vangoj maldikaj. En lia maldikeco
k<:tj en la neproporcieco de la korpmembroj estis
io ridinda, stuHa, sed la okuloj grizaj, lumigintaj
pe,r boneco kaj malruzeco, estis kapablajsuba-
ceti ciun per sia rigardo . . Li spiris inalfacile kaj
visIs per .sia cifita ,capaco sviton, kiu gutfluis tra
lia vizago.
- Mi helpos al vi, sinjoro I - li diris, cirkau-
rigardante scivole min kaj miajn valilOjn. - Kien
p.orti? . '.. Cu al onkJino Mitrodora?.. Ciuj
'alve(urantaj sinjoroj haltas tie.
Kaj ne ricevinte ankorau respondon, li senpene
metis unu valizon sur sian sultron, la alian li
prenis en 1a manO'nkaj rapide ekpasis supren
lau laglate piedbatita mal1arga ' sabJa vojeto.
- Kia varmego I ... - li parolis, pasante. -
Mi jam ses f.ojojn min bani.s hodiau en la rivero ...
kaj malfruigis alla vaporsipo. Akvon malvarman
mi portis al Domna en la herbejon, sia filaco
Saska kusas malsane .. '. la edlO delonge estas
enPetrogrado, li vagas tie sen oku po kaj se li
iam perlaboras :ion, li tuj fordrinkas ci on, kiel
mia patro, .. - kaj Ji ial ekridis. - Domna tiaJ
laboras sola; - Ji daurigis post nelonge, - en
la herbejo tute forestas akvo , por trinki ... Oni
. portas gin kun si de ie ci. Nu, ci tiu Domna
de sunlevigo ... sla akvo jam malbonigis
pro la varmego ... varmigis. Cu oni povas dum
tia varmego trinki varmigintan ?. . Pro
tio nii malfruigis al la vapprsipo. Mi renkontas
ciun vaporsipon
1
mi .kuras tra ili dum haltado ...
Mi konas preskau ' ciujn 'servantojn de iIi ... Cu
vi ,.konas la vaporsipon"Ma'tu.sja" ? La malgran-
dan srauban vaporsipon, - kiu ciutage vspere
, tie ci kaj poste, sin provizas je hej-
toligno en Kersino, kiu kusas jen tie ... sur la
bordo kontraua? .. ';
Mi neniam antaue vojagis Ue ci kaj mi tute
ne;konas vaporsipojn tieajn, -". mi .respondis,
esperante per unu fojo ,esigl ' Han babiladon.
h.aJtis, metis teren la sargon kaj :kun miro
ekrigardis mian 'vizagon kaj post nelonge, ekpa-
rol!nte Ii:daurigis!. ' ,', .
Cu vi ankau ne konas gian estron - la
dikulon . .. nomatan de ciuj Pacjo?.. Lin J
konasec ciu infano malgranda I . .. Li estas tiel '
bona, kiel, sajne, neniu. Ciutage vespere, tuj post
la albordigo, granda amaso da infanoj kaj kna-
binoj enkuras gian ferdekon, iIi ridas, sercas tie
kiom iIi volas kaj neniu malpermesas, neniu
insultas Hin. Post nelonga halto ce la bordo, la
Pacjo nin ciujn veturigas per la vaporsipo Ker-
sino'n senpage, tie la knabinoj kaj infanoj pii
agajrapide sargas la vaporsipon per hejtoligno
kaj kun kantado revenas ree per la vaporsipo .
tien, portante en posoj nuksojn kaj dolcajojn,
donacitajn de la dikulo Pacjo . . , Cu vi ne kre-
das? .. Venu hodiau vespere ci tien kaj vidu I .. .
Bone, sed antaue ni ' Iru en la gastejon, -
mi diris.
- Ni iru! . .. -=- li diris, levante la valizojn.
- La gastejo estas proksime. Cu vi vidas tiun
grandan domon kun elpendajo helverda? - gi
estas la gastejo de onklino Mitrodora.
Post kelkaj pasoj ni haltis antau granda domo
duetaga kun granda elpendajo: "Gastejo Ankro
kun cam broj por alveturintoj". Sur stuparo, apud
ma1fermita pordo staris sufice Juna virino vilage-
vestita kaj diligente brospurigis iajn vestajojn,
kiuj pendis apud la Ekvidinte nin, si
forlasis la laboron kaj, ordiginte sian jupon kaj
kiu formovigis nanken de la kapo,
afable si salutis nin.
- Tjuva nia estas bravulo - kian pezan
sargon li hodiau alportis ! ... - si diris, prenante
el Iiaj manoj unu valizon. - Estu pii singardema;
sinjoro, tie ci, - si poste sin turnis al mi, - la
stuparo estas tre kruta, ne faletu.
EI maJgranda koridoro ni eniris tra pordo mal-
fermita e,n vastan cambron kun vicoj de tabloj
kaj 'benkoj laulonge de la muroj. La virino metis
la valizonm,eze de la cambro kaj geste ordonis
al la knabofari same. Poste si ekspiris profunde
kaj diris:
- Ripozu ci tie slnjoro I . .. Teon kaj man-
gajon oni Juj preparos por vi. En la cambrojpor
alveturintoj nun estus pIi sufokaere kaj pIi varme,
ol tie ,ci.
Kaj, sin turninte al la knabo, kiu sidigis guste
kontrau mi sur la planko kaj fikse rigardis mian
sfeleton, si aldonis:
....:., ,Tjuva, ' karulo! La sinjoro pIu ne bezonas
viajn servojn, iru al la rivero kaj alpelu de tie
hejmen miajn anseridojn, de 'mateno Hi ankorau
mangis nenion. Por la servo oni regalos vin en
la kuirejo per vianda.
Li silenfe levigis de si loko kaj rapide ekkuri s,
sed jmi ha1tigis lin.
.,..... Atendu. mi ankorau ne pagis al vi I ..
LF'haltis kj, kun miro ekrigardinte laargentan
moneron, kiun mi proponis al li, nee ekbalancis
, per la kaj diris:
14-5
Ne donu I . .. Mi nenion bezonas ... . -
kaj li malaperis post la ellirpordo. .
- Li neniam prenas monon en siajn manojn,
- la vidno diris kaj ekridis. - Nur estas mal-
bone, ke oni iafoje trouzas tiun ci emon de li ...
Por diversaj servoj negravaj en la vilago li estas
neanstataiebla, car li plenumas ilin ciam volonte
kaj honeste por peco da pano au dormoloko,
- sed lbori ion seriozan li ne povas. Nia
komercisto samvilaga, Fadeev, ekprovis unufoje
alkutimigi lin al servadoen la butiko : oni vestis
lin per pura, ' konvena vestajo, per novaj botoj
kaj enlogigis lin en la kuirejo kune kun la ven- '
, di sto .. , Unuvorte, ciuj opinis, ke felico falis sur
la kapon de nia Tjuva I Sed atentu, kia knabo
li moiltrigis: post du-tri tagoj li ekenuis, poste li
rifuzis la mangaJon kaj senkaize multe ploris,
fine li forkuris. Dum du tagoj la vi1aganoj sercis'
lin. Oni jam supozis, ke li iamaniere sin mortigis
ai dronis en la rivero. Fadeev ektimis, promesis
dek rublojn, nur ke oni trovu lin kiel eble plej
baldai vivan ai mortintan. Oni longe senrezulte
esploris' ciujn konstruajojn de la vi1ago, la rive-
ron kaj, fine, trovis lin maljunul9' .. Voronj,
sur la insulo ... Je duonversto ,de la vilago levi-
gas meze de la rivero negranda insulo sabJa,
Rublevik, kovrita de densaj arbetajoj k1j ciujare .
dum printempo superakvata, - jen te Ji estis
trovita. Voronj poste rakontis: - nagis en
boateto vespere apud Rublevik kaj subite mi
vidas kun miro ke birdoj kun kriado flugas super
la insulo. Kio okazis tie ? ... Kia festo estas tie ?
Cu, gardu nin Dio, la birdoj trovis tie ian kad-
avron ? ... " Li albordigis sian boateton senbrue
kaj ekrampis sur la sablo tra la arbetajoj. Li
rampas malrapide kaj aidas subite, ke inter
diversvoca kriado de birdoj sonas homa voco.
Kun duobliglita scivoleco la maljunulo ekrampis
antaien kaj baldau, trasovinte Ja kapon tra kres-
kajdensejo, li haltis frapite de la Jena spektaklo :
sub ombro de granda largbranca betulo duonsi-
das Tjuva kaj gaje ridas, ion parolante duonvoce
kaj cirkau li sur ta sablo, sur liaj kapo, manoj,
piedoj, sur apudaj brancoj de kreskajoj sidas
kaj flirtas nekalkulebla nombro da birdoj ... Ciuj
delonge miras, ke birdoj neniom timas Jin, ke i1i
satas lin kaj ec ofte akompanas Jin ... Nu, Vor-
onj ne longe rigardis, la birdoj tuj eksel'ltis
dangeron kaj ekkriis alarme kaj Tjuva jam estis
preta forkUi'i, kiam la maljunuJo ekkaptis lin je
Ja mano ... Fadeev donacis al Voronj duon-
funton da teo kaj multe ' batisJa knabon. Vespere
de la tago sekvinta Tjuva ree forkuris, lasinte
sur la perono de Ja domo de la la
botojn kaj vestajojn, kiujnoni donis aj li en la
domo. De tiam li logas kOQstante, sed
preskai ciutage li sangas siajn logejojn.
Tra la fenestroj eksonis la voco de Tjuva ,.kaj
la virino, . maltranlcviligata je , la sorto desiaj
anseridoj. rapideme eJiris.En laeambo mi restis
sola. Musoj kun teda zumado f1ugis gmndnombre
super la tablo; kaj en mia kapo; simile al iJi.zumis
pensoj pri Uu ciknabo neordinara. Mi decits
pIi intime konatigi kun li ;fe.liee, la cirkonstaricoj
estis favoraj al tio. ' .
*
Sujga, unu el Ja plej kurbajaj riveroj, en tiu
ci parto de sia fluo 'kvazai fai'as esceptol kaj '
en spaco ' de pIi ol duonversto portas siajn
ngrajn akvojn en tute rekta direkto ,suden.
dekstra bordo, 'sur ,kiu staris la vilago, estis alta,
jen stona; jen sabla kaj preskai tute kovrta de '
densajarbaroj, k,ies fino ne estis videbl,a ec de
la plej altaj pregejturoj kaj perdgis el okuloj
post la horizo,nto. La maldekstra - tute
kontraia: malalta, iafoje .marea kaj trancita en
ciuj direktoj de inultaj riveretoj . malgrandaj.
Ciujare printempe .. gi estis superakvata je gr.an-
, dega spaco kaj pi"ezentis vere iluzion de maro.
Pri"tempe iafoje tre longe kovris gin a'kvo, pro
tio Hu ci ne estis kultrebla. Kurage oni
povas diTi, ke neniam ankorai ies plugi]o ,itJal-
trankviligis gian vir'gecon. La ,estis tute ne
logatigita kaj prezentis bonegan , rifugejon por
birdoj kaj ankorai pii ' boneganfalekatnpon.
Delol1ge tiu ci loko altiris atenton de easistoj,
kiuj amase sin direktis somere tien kun espero
je casajo, - gi delonge altiris al si ' ankai min,
sed ne pro sia rieeco kaj diverseco de easajo -
en giaj senlimaj herbejoj,en tiu ciregno
de herbj kaj floro; mi revis delonge ripo7:i de
kelkjara seninterrompa oficservo kaj kOnpletigi
. mian negrandan herbarion. Tio eiestis guste la
celo de mla ' nuna vojago.,
La varmegon, kiu regis , dum la tago, anstataUis
malvarmeto kaj de Ja' rivero blovi's facUa ,venteto
malseka, kiam mi, provizinte min pereio necesa
por la ekskurso, forlasis la gastaman Mitrodora'n.
La eielo estis klara kaj ClO en la naturo antaidiris
bonan veteron, Hom necesan por mi.De la bordo
jam delonge estis . aidatajgaja fajfado de vapor-
sipoj kaj i"ido kajkantoj de vilaga , gejunularo.
Esperante nepre renkonti en ili mezo Tjuva'n,
kiu, kiel mi estiscertigita, ,partoprenosen mia
vagado, mi vigle ekpasis al la rivero. Ankorai
ne " atinginte la krutajon, miekvid.& grandan
duetagan vaporsipon, starantan apu4 la bordo
kaj pretan forllagi, kion mi supozispro densaj
,nuboj de nigra fumo, kiun ' gi eljejs . el siajdu.
blan kaj tuboj. Apud la vaporsipo amasigis .
infanoj, portistoj, rapide -kurante kaj reen,
iIi rulis sur la bordon barelojn, de la vaporsipo
aidigis instigkrioj. .'
Mi jam> alprokslmigis . a ' lapoplamasoka:j
penis per akra ' rigardo rekoni en gi 1a knabon,
kiam li subite,kvazai defalinte de la eielo,
. aperis antai, mi kun kap o nllda kaj kun serjoza.
zorgatakita V:ideble :li ne tendis renkonti
min tie,car, rimarki"te min, li tuj haltis, krel
enfosita, kaj, .almetinte zorgeme al1a brusto sian
capon, e.ri klu ia ekiistajo, }tun .miro.i'li
ekTigardis ,mIn kaj 'post nelonge demanlis ,:' .
- Cu vi; sinjoro, jam forveturas ,? ," Rigardu,
kiel beIarl Jeporid0!l oni donis al , mi sur .Ia'
vaporsipo I (jin .oni donacis en la vilago al tiu
rica knabino, kiu kuras lau la ferdeko kun vi va
pupo . .. Tiu' ci pupo estas , .malgranda, jen
. .. tamen gi scias fermi kaj malfermi siajn
okulojn kaj paroli panjo" lau la ordono de la
knabilO:Si montrls al ,mi cion, si ec permesis al
mi iom da ' tempo teni en la manoj la pupon ! . . .
Mirinda knabino! Si donacis al mi ankau la
leporidon: si tre timis, ke gi ne toleros la malli-
beron kaj mortos en la urbo, au pii frue oni
rostos gin! ... Kompatema knabino si estas, nur
mi forgesis demandi sin pri sia nomo. Mi diris,
ke mi mem ankau tre kompatas bestetojn sen-
defendajn, ke mi nenian malbonon kauzos al la
besteto kaj morgau matene lasos gin en la
herbejon apud Kersino.
Mi auskultis tiun ci parolon kaj,
aludinte mian intencontuj veturi trans l riveron;
proponis al Tjuva akompani min. La propono
estis akceptita kun neesprimebla entuziasmo:
li longe ridis kaj saltis pro gojo kaj, unuvorte,
jam antauguis la plezuron de nekuti ma nokta
vagado tra ]a falckampo.
Post nelonge mi sidis sur stono apud la akvo,
tenante en la manoj la capon de Tjva kun la
leporido, kiun li ne tuj konfidis al mi, sed nur
post longa hezitado kaj vico de garanti oj je gia
rietusebleco. Dume Tjuva alportis remilojn kaj
malgrandan 1<:aldroneton, kiun li antauvideme
prenis ie.
*
- Ria estas via nomo? - mi demandis la
knabon, kiam li post nelonge formetis la remilojn
kaj lasis la' boateton nagi lau riverfluo. '
- La nomo?.. li diris kun miro,
ekridinte. - Cu vi ne audis, ke oni nomas min
Tjuva? ..
- Sed tia nomo ne ekzistas! . . . Tio ci estas
moknomo. Kia estas via baptonomo? - mi
diris.
- Mi ne scias I . . . kaj , ree preninte ta
remilojn kaj direktinte la boateton jam kontrau
la fluo rapida, li ekparolis malrapideme, tirate:
- Nomu min tiel , kiel oni nomas min. . . Mia
patro estas drinkemulo, senlaborulo .. , stultulo . ..
Nu, pro tio oni nomas lin Tjva. La saman
nomon mi heredis de li . .. - kaj kvazau dezi-
PLENDO D E DON JUAN
K. DE K"LOCSAY
Ho fe1ieuloj kiuj, kvazaii blrdoj,
Konstruas neston dum la
El molaj plumoj de la doleaj virtoj.
Ilia estas la sufieo.
, En malprofunda akvo de I' II ontento
Piaetojn iIi de felieo.
Malvarman teon de malnova senlo
Sur kisofajro ili revarmigas
Se venas bonji, kaj laiilega tento.
de Novo iIin ne instigas,
Ne frapas per la trudo sorepova.
Kateno bene ilin Iigas.
En amo: en poem' milstrofa
, Relegas iIi kaj sere ne :
en gi eiam io 'nova.
Ne kuras Hi, iras nur promene
saman. Dum trankvila iro
EIguas gian multan bel on plene.
Se,1 mi, jeli mi : Infera kavalro,
La tilo de VQlupto kaj Enuo,
Kaj es}ro kaj viktimo de Sopiro.
Piedoj miaj vadas genuo
En sango, larmo, gemo kaj eagreno.
Kaj post mi: la vulturo de I' Detruo . . .
Mi, Abasver' de I' amo, sub malbeno
Kuradits pst felieo furioze.
Por senti la feIieon peza eeno.
Ho, se la Sorto dODUS jam almoze
Virinan bruston, kie skurga
De la sopiro eesus ekripoze! ...
Ah, legi longe ' el okula belo
Kviefan ravon I Resti fine, resti !
Profundojn sondi de I' trankvila belo :
Jen estus sav' ! Sed, ve, mi amon festi
Nur povas per ' absinto de momento,
Konstrui neston, sed neniam nesti ,
Car giras for la neston kruda vento
De amsopiro "ova. Kaj mi kuras,
Eterna ekzilito I Ho, turmento,
Ke am' al eJ u j lnoj min torturas I
jen, kdas morte sur la vojo migra
La koroj. Rerigardo min teruras :
Disairis Iin mia amo tigra;
sangon, ve, neniam sate . . .
Sur mia koro sta ras skribo nigra: ,.
Lasciate ogni speranza vol ch' j!ntrate. ,
Menclta en-/a Int. Fl or aJ Ludoj.
rante sangi la temon neagrablan, li post nelonge
ekparolis kun goja mieno: ,
- Mi supozis komence, ke vi intencas ca.si
ci tie. Multe da Hi .. , casistoj -_veturas ci tien
por mortigi birdojn. Mi ciam fermas la okulojn '
kaj kovras la orelojn per la manoj por ne audi
la pafsonojn kaj la mortkrion de la vundita
birdo kaj por ne vidi sangon 1 . : . Brr I. _ . Mi
timas ... .
- Kaj nun kion vi supozas pri miaj intencoj?
- ' Nu, mi vidas, ke vi estas sinjoro sen-
labora, ,kio pro enuo decidis la herbejon,
au, eble, vi estas pentristo... Antai unu jaro
ci tien alveturis unu sinjoro, kiel' li pentris! ...
Nur Ji estis :li sidis dum tutaj lagoj
super,siaj \coloriloj kaj siJentis . ..
- Imagu, vi eraris I - mi diris. - Mi .
-estas casisto 1 . .. Mi cehis pafmortigi. multe -
multe da Ibirdoj, ankat1 vian leporidoQ. , '.
- Ne. ne I' . .. - li laute ekridis;cesinte
remi. - NUD vi ' ne povas min. Per
vi pafos? Cu per mla ' capaco? .. , _ ,
- Mi 'intence kasis pafilon ci tien, --7 mi
montris l , vojsaketn.
- Ne, ne! , , . Pafi10 estasgranda, longa ...
neniu povas, kasi , gin en- saketo ,!Mi yidadis'
pafilojn I . .. - Same goje ' ka.j vigle Ii ridis.
':,(Daurigota.)
L A ' P B O 1'-1 E N A N 'T I N . O .. 1

ur la granda urbo, en la bluJazura per la vortoj. Ua lasta parolado estis ago, kaj
cielo, la printempa estis subi- agode heroeco. Cu ,ne estas vere,sinjorino? '-
ranta. Malpeza venteto mal1acigis de si daurigis, rigardante kun kvieta rideto sinjorinon
la jam forta varmo de la tago. de Cnissol , kies vizagorepr,enis sian kutinian
Trairante la popolamason, la veturilo aspekton.
ruligis, sekvate de la aliaj. La tri virinoj silentis. , Sinjrino de respondis ta unua:
La unua, Madame 2, ekparolis; si diris: - Mia Jratofarisnur sian devon; sed li ' fans '
- Tiu ci vespero estas bela. gin. De dek tagoj, li havas la rekonwencon
Ankorau tro emocita, la markizino de Crussol ldun,li meritis, kaj 'kiun; se Diovolas, ni, malpU
d'Amboise malfacile retenis plorsingulton. Lagrandaj , havos anka" post momento;
markizino de Senozan,pli kvieta, respondis: Sinjorino de Crussolapl'Obis per la kapo: kaj
- Vere, Madame, kiel vi diras, gi es tas bela ' refirmiginte sian vocon, si diris siavice: ,
ves pero. - Se al mrestas paroli, mi , diros, -
Madame daurigis: Madame, ke pH ol la ' elokventeton de Majstro
- Jam de multaj tago} mi ne spiris liberan Chauveau-Lagarde, ' miadmiris' antau ne longe,'
aeron. Sajnas almi kva2;au mi estus malsanulioo, la noblegan movon, klu -igis vin -paroli favore
kiu faras sian unuan eliron de resanigado -- sin- por tiu malfeliea sinjorino de SriHy.
jorino de Senozan aprobis -;--' kaj-kiu Madame ridetis: _ - ,
baldau estos resanigitael ciuj siaj doloroj. " - Ni lasution.Mi pensi S -ke sisuldis al la
SinjoriQo de Crussol ektremis. Madame , infano, kiuf) si portis eD si, ,la oleron ,qe sia
ekrigardis si_n kun milda kompato. Si " daurigis, sekshontel1 ,kaj de sia ,soifo ripezo. ,
volante distri , sin, kaj sin turnante al sinjorino Oni estis ce -la angulo-de, la strato. ,
de Snozan: ', " , Cie estis , nombrega papalo. 'Konfuzj ' krioj
- Cu vi ne jus admiris ' la elokventecon de supreniris: Malantai, Ja veturiJo homoj kuris.
majstro Chauveau-Legarde? min,: -mi ,Sinjorino 4e ,Crussol,-ho,ntante pro sia nergio-
forte satis gin, Estas vere, ke mj ne aidisriiajn manko, diris kun inaiferenta mieno, rigardante
famajn oratorojn de la malnova parlamento. , la ,popolamasoq: -' , ' . ,"'. -
Sinjorino de ' -:", ,. - Tio ci rell!ernorigas al mi la Ia-stajo tagojn ;'
- Miaj sepdek ,ses' jaroj Vidis roultajn homojn dum kiuj ni en Versailles. Mi ne, havas,
kaj aferojn. Certe la nunaj -oratproj ue mian.' flarflakQnon. Ja.m antai , ne 'longe "mi ' gJn
de la estinta tempo.'> Mi gardas la plej memo- bezonis, de_ ma1forteco , kiu kaptis
ronprj sinjoro d' EprmesnjJ. Majsp'o ,1.in- , min. La ceesto de tiuj ci lJ,omoj .minJgas ,pJi forte
guet,la laujara historiisto, estis anka,a facilparolanta bedauri gfan maleston. ," '
oratoro, kvankam Ji estis nur "talarulac9. Ambai, - Cu y1 ne ,dez,irus - .. jeJ;;se ,_
'alipalte" maJb"c>ouzis ifaje de Snoan .-'::' ke ni ' por I'-srci'-gin? '"
Eble mi 'povus prefere ct mian sinjor on Si"jorino de Crussol ridetis' plej afable. - ,
ete Malesherhes. . . ,,' . - Vi ne dezirus :'- diris Madame-- ke filin'o
- Tiu ti .:.:.. diris' Maname-,ne, estas granda n ur de ' EranClando J ehirne Iru serci , la -flakonon
1 01 Ja franca Hevoluclo' 1189. Bila romal\o . TQu.a de al ' Ia"
I Tie 'ci . Madame' montra. lalratloon. de Lou.ls X,VL ", - :etiketo e-stus 'kmela. . ..
148
Okaze de tio, markizino - diris sinjorino
de Crussol - akceptu la apologionkiujn mi fus
pretertasisprezenti al vi. Enveturigante, oni igis
min pasi ]a unua. Nu; pro via ago mia devo
estis las vin pas i antau mi.
La markizirio ofendetite respondis:
.' - Ne .estas nurmia ago, sinjorino, sed precipe
la rango de mia familo, kiu donas al mi tiun
privilegin. Estis, se vi memoras tion, cirkaula jaro
diskuto inter la. markizoj de Snozan kaj
de Crussol pri ilia rajto pasi la unua, ce la milila
kiuuselo kiun ,arangigis rego Louis XV. Kaj mia
. edzo vidis proklamata slan rajton. Sed, ' en la
, nuna horo, tiuj estas malgrandaj aferoj, kaj mi
tute ne" opinias ke vi volis superi min, pasante
antau mi.
Sinjorino de Crussol hezitis momente, kaj
mallautigante la vocon:
- Cu vj scias kia estQs la ordo en la bal-
daua cerem,mio'?
Madatn.e diris, per serioza voco :
, - Estos farate; mi kredas, same kiel en la
ciJa Jando, mi estos la lasta.
m silentis. La domoj estis pasantaj UHU post
ta aHa.
. Oni , estis alveninta al la angulo de la strato
qe la "Louvre". La veturilo momente haltis lie.
- Jen - diris markizino de Crussol - la
, juvelistoal kiu la marldzo kondukis min por
.elekti bukon de briliantoj post la testo de mia
resanigo, ce la naskigo de mia dua filo.
, 5injorino de Snozan demandis: .
' ::- Cu yi mem mamnutris. Hn, lau la maksimo
de sinjorb Rousseau el Oe'neve?
- Certe, ,respondis varrne sinjorino de Crus-
sol, kaj ni edukis: lin observante la instruojn de
Emile. Mi ne havis 1110tivon por bedauii lion.
. - Cu li ne FrancIando, nuntempe?
diris Madame.
_ Li srvas ce "Monsieur" kieJ .,mestre de
Subita .ventekbJovo sartcelis lakufonde
estis forportata. Sed la
"Horno" kiu estis staranta, kaptisgin ce gia
f1ugo ' kaj.volis redoni . gin ,al si. Madame faris
'signn, al ,li po.r ke li gin' konservu. .
. - Jen 'estas - diris ironie markizino de
Snozan - , laho tre atenta. , .
, -,-Neparolu p(i li ti utone. Eble li ne .elektis
sian profesi on. - ' Midankas vin,mia arniko,
dids Madame .parolante a1 'hi "Horno" . .
Poste' returniginte al siajhonorsinjorinoj: '.
- Mi siam la manieron .Jdel . iuj
n'obeloi kontrau si-aj srvantoj;Eble rnulte
malfelieoj naskj'gis el t1U ' insultanta arogan-
teco kaj uu malestimo. ,
de murmitris:
Vi 'stas Uef bona, Madame . .
; Sed sinjorino de Snozan respondi:
-:- Mia ago permesas al mi Madame, malgrau
respekto. espritfJi al vi, :;r ke,kbntraue, . estas
.(eJ)le ke car ooi leor sian rangon,
!!biaj oiaj'tDaJfelicegaj . Neoio pii facilig!s tiun"fa-
. .
talan utopion de egaleco 01 la sajnigo de la
afabla . familiareco kun malaltranguloj. La diferen-
coj estas kreitaj de la vola de Dio: oni ne obeas
al gi, se 'oni volas Hin forigi.
Madame Elizabeth ridetis:
- En la ciela lando, markizino, ni estos ciuj
eglaj. Tamen eble estas ambicia la aspiro:
alproksimigi al gi sur la tero. Baldau ni tion
scios.
Sinjorino de Crussol ripetis per masina voco:
- Baldau ni tion scios.
Poste oni vidis siajn Iipojn movigeti. Si pregis
mallaute. .
Madame Elizabeth demandis al si :
..:.. Cu-vi ne volas diri altvoce viajn pregojn
por ke ni partoprenuen ili?
- Mi ne povus.
- Se mi tion kuragus, - diris sinjorino de
Snozan, - mi humile petegus vin, Madame, fari
Hun servon al ni.
...:.... .Nu, - diris Madame, - mi faros ti on.
Kaj si pregis per firma, kvieta VOCQ. Si pefis
kragon, rezignaci on kaj pardon on. Ce siaj paroloj
mildeco malsupreniris en la korojn, Oni sentis
ke si estis kun Dio. La "Homo" visis larmon.
Ladu virinoj, kun okulo j mallevitaj, auskultis
religie: lliaj blankigintaj kapoj trovis sian pro-
tekton en si, tute JUDa. Kiam si estis fininta, ili ,
dtlkis sin per kortusitaj vortoj.
Per malrapidigita irmaniero, la vt1urilo estis
lauiranta la lastajn domojn oe la "St Honor-
strato.
La. vizagoj estis relevigintaj. Tiu de Madame
havis cielan serenecon, dolcigita estis tiu de
sinjorino de Snozan; rekuragigita, tiu de sin-
jorino de CrussoI.
."

Ni alproksirnigas, - diris tiu ci. '
- Efektive, - konfirmis sinjorino de Snozan.
Baldai ni estos alvenintaj. Tamen, en tiu ci
veturilo la vojo es tas longa.
- Mi memoras, - diris sinjorino de Crussol,
- ke iam la de Artois 3 vetis fari gin dum
dek minutoj en malpeza veturilo al kiu li jungis
sian anglan trotcevalon Buckingham. Li gajnis
sian veton.
- Mia frato, - diris "Madme Elisabeth -
havis bonajn cevalojn, kaj lia plezuro estis igi
ilin kuri.
Sinjorino de Snozan diris severe:
- Mi ne aprobis tiun modon imiti en cio la
anglojn. . .
- Certe, - diris ,;Madame Elisabeth" -
estis tio blinda entuziasrilO.
Oni estis turniganta ce la angulo de la strato
St Florentin.
Brlega per lumo, nigra per popolamaso, la
placo aperis; grandega murmuro disvastigi-s.
Sinjorino de Crussol senkolorigetis:
- Ah I .jen estas la placo Louis XV.
- Ne, - diris sinjorino de Snozan, - la
placo de la Revolucio.
Kaj per rapida ekrigardo si montris .objekton
faritan el tabuloj, kiu staris tie. F
La tri virinoj intersangis rigardon kaj ridetis
unu Oll la aHa . Elisabeth" kaj lOl mar-
ki-zino de Snozan rekomencis pregi. Sinjorino
de Crussol. kun strecaj o'kuloj restadis senmova.
Repusita de la gendarmoj, lapopolamas,
duigis. .' . _
Malrapide pasante, Ja veturilo ruligis alla mezo.
de la placo, kie staris tiu stranga konstruajo;
tri aliaj veturi10j sekvis. Nun estis solena s}lento.
Oni aidis nur la frapon de la hufoj de la
cevaloj kaj la grincon de la radoj.
Poste la procesio haltis.
"Madame Elizabeth" levigis;
- Ni estas alvenintaj, ' - diris si.
Per sensanceliga paso, ne aj>ogante sin sur.1a
brakon de la "Horno", si malsupreniris. Sinjorino
de Crussol postenigis por lasi la markizinon
Snozan pas i si, sed la,,,Homo" faris signon
al si iti la . .
. - Vi vidas, markizino, -;- si diris, -:;-. mi
d'evas ankorai ofendi vin.
o "Madame Elisabeth" estis -sidjginta ce lil fino
de benko, apud stuparo kiu kondulUs sur la
objekton el tabloj. Flanke de si venis sidi sjn-
jrino . de Cru8.s()l, poste sjnjor.ino"de Snozan,
kiu dgardis eirkai si kun - mieno. Poste
sidigiS Huj kiujmalsupr,eniris el JaaHaj veturil@j.
"Madame Elizabeth "' estislokita, tiamaniere" ke
por atingi la stuparon, oni devis pa'si si .
, Malf-orta tremp 'e.stis rekap,intasinjorinon de
Crussol. "Madame Elizabeth" prenis unu
manoj ' en la s.ian. " Ui reStis kelkaj
minutoj, "Sur. la estt;ado oni aUdis oe
traboj, bruojn diversajn ae viroj kiuj . ;
I Frato de Louls XV.
150
Ja:' klkortpezande ajo kiu fa lis kaj klun oni
poste relevis. Estis Ue ' russemita ligna -segajo
kaj en angulo specoj de grandaj korboj ... .
Kaj subite, sinjorino de Crussol sentis malpeze
frapi sur sian sultron. 'La "Ho,mo" 'estis o antai si.
Si komprenis kaj diris: '- .'.
-Ahl
'Si levigis:
- Madame - diris si, klinigante anti "Ma-
dame Elizabeth" - cu 'vi faros a] , mi la lstan .
favoron aJmetiviajn lipojn sut :mian frunton? .
Madame metante siajn du manojn siajn
sultrojn, milde, tri fojojn, kisis sin: Poste si diris:
- Ni renkontos unu Ia alian post momento,
mi havas fidon pri .
. Tiam sinjorino de Crussol klirtigis ankorai,
kaj senmalfortige suriris la lignan. stuparon. Oni ,
tra la longan murmur6n; poste estis
seka klako, bruo de mallaitigata falo ; kaj denove
pii granda murmuro kiu diskreskis; l(t susuro
de la maro, senfine. .
Poste sinjorino de Snozan antaienpasis kun
trankvila mieno. Si Iris kiel en la salonoj de
Versailles ,kaj, pasante antai Madame, si fleksigis
en kortega riverenco. Poste venis vic,e , Ia. homoj
el la aliaj veturiloj. Oni estus' povjnta kredi s}n
ce iu rega akceptado. Ciu .klinigisantai Madame,
kisis sian manon kaj ricevis de si kelkajn vor-
tojn .de bona antikeco au rideton. La maljuna
de Sourdeval klinis antai si siajn sesdek .rtai
jarojn; sinjoro ' Mgret d Serilly sekvis lin;
poste la juna .de L"mnie, ,kiu gentile, kungenuo
tere, kisis la regan man on; poste venis lia pa-tro.
Madame ki.sis sinjrinon de Rosset kaj 1a ' mar-
kizinon de Lengle. Sinjorino de . Montmrin kaj
sia fil o; dudek-du jara,antaienpasis. Madame diris
<ll ili: Vi t'stas felicaj estL kunigitaj en tia tago.
Kaj la patrino respondis fleksante la geilUen:
- Sub la flugilo de sanktulino. . '. .
Pastro lin sekvis: tial Madame siavice kliQigis,
kaj li benis sin. Estis ankai maJ.nobeluloj,
far.maciist nomita Follope, Hall, Denise.
Buard, la juna BuUier kiu havis Qur dude'kunu '
jamjn, kaj .a1iaj a"korai. Por ciuj si havis paro-
lojn de miJdeco kaj. de kom pato ; Tekuragi-
gite ili Iris kiel . al festo. Ciam post lio ke iu
estis suririnta la,stuparon, eSti-s 'samj surdaj
bruoj kaj la . samaj mllrmuroj de la popolamaso.
Nun dudek ' estis pasintaJ; poste dudek unu;
dudek du; dudek tri. La yicirado. estis finita.
Tiam rapide, Elizabeth" . de ' Frnc- '
. lando levigis kj aids., ..,' '".
- Mia vico : ests veninta, ' cu nevere?
Kaj si antaiensa:1tis la; stujlaron l Iigno.
Alvenintasur la e.strado, -sj ekrigardis . la .maron
de svarmanlj ' kapoj kaj 1a subirantan simon de
. ."floreal"4 .;kiu ridetisen la printe1l)pa Prizo.
. Kiam, sia kap o la trancilego de
" giloti.no, .onr 'kiu forflu-
. g!s, kaj rozol, d,issutigis eo
J aeron. , . . ':, EI lafranca: M.
DONNA-LIZA
MAB.JA
Lasta tago karnavala I
maskita popolo kuradas en la stra-
toj de Piza, fJoroj falas, rido sonas, f1amaj ri-
dardoj krucigas. '
La vivo bolas, mugas per' ekscitita ondo sen-
halte. ' .. SajDas, ke dum momento la ekzistogojo
rompis ' Ia digojn de ciutagaj zorgoj, cagrenoj,
konvenecoj. kaj sangis la homojn en aron de gajaj
infanoj, gojjJlenaj, vivantaj per la momento. ,
Kvazau svarmo de belkoloraj papilioj f1ugas
tra Jil aero faskol de floroj. koloroj
miksigas vestajoj, komikaj au belaj maskoj.
En fenestro de I'dorrna cambro Liza Corti ap 0-
giginte sur la brakon de maljunulo, de la kuracisto,
rigardas la koJoran, gojfrenezan ridantan popo-
Ion ... tie malsupre. Ankau sian vizagon kovras
masko, sed ne metis gin sur la knabinan viza-
geton serco karnavala, Lepro sangis iam be-
legan solfilinon de Pietra Corti en plej malfelican
estajon de l'mondo ...
, Ec l maljuna kuracisto, flegante sin jam depost
ja-roj, skuigis malgrauvole, kiam li deprenis sian
maskon, kaj ,ciam ekprenis lin senfina kompato pri
la malesperiginta patro kaj pri tiu infano bedau-
rinda, al kiu li ne povis doni esperon pri resanigo.
La ' nigraj okuloj ore brilantaj rigardas en la
C!npensan vizagon de l'kuracisto tra larmoj:
"Tiu strato hodiai1... signifas , por mi, kion
signifas por homo pro malsato mortanta la
de tablo plenigita por festena regaJo, ce kiu si-
oni ne permesas al li I" , ,
Si resovis sin sur la kanapon, kasante la viza-
gon eri silkai 'kuseno].
Li klinis sin al si, metante sian tremantan mal-
grasar , manon sur la oran ondon de sia hararo:
"Trankviligu, infano." ,
Si levis la kapon.
Ni scias. '.. ne en via potenc,o kusas la reve-
nigo 'de ' sano, .rajtoj ,pri la fel!co,
pri la vivo, sed VI povus farl tlel multe por ml ...
se vi nur vol us ... " ': '
"Mi? por vi, Liza I . ! ,."
, . ,.des. .. vi, por , mi. '.' vi
kompatas la mizeran Llza! Duu mem, klOn, ml
liavas de , mia vivo? ' 'Mi stas senheredigita el
- ,ciqj g:ij Ha, tie,. cu .vi La
homoj ridas,.golas, am,as, kaj !1:l1? m!
el nialproks1me, klopodante kasl la ,vlzagon en
faldoj de l'fenestraj kurtenoj, por ke mia aspekto
ne falu ' disonance eo tiun potencegan akordon
" de l'gojo. , Kaj tiel "okazas ciam; ' ciam! Mlojn da
110roj cirkai1jtas la popoto . la
fenestrojn, ,de J'najbat:aj ,. palacQjhjle , f1ugas la
-rozoj .. " sed : ec ne u!,!u el Huj rozoj
erare 'fluge8 en 1a fenestro? .de Liza' Corh
A
..
A

por si ,estas la bonoj de I VIVO por SI
guegoj; ne por si la ' floroj. . Ho, mallongJgu
tiujn, suferojn I"
()ZE8KA
Dolora plorado ekskuis sian gracian figuron,
la malgrandaj ardantaj fingroj ekprenis la manojn
de
"Morton I silenton I forgeson I Jen la tuta sola
bono, pri kiu mi rajtas same kiel la aHaj ... ho,
se vi volus, doktoro" - korsire malgaja rigardo
levigas al li petegante - "vi. . . povus gin doni
al mi!"
Dum mallonga momento la serioza vizago de
l'kuracisto malhe1igas. Ekkuras penso... donu
a! si tiun 1rankvilon, tiun pacon... vi povas,
suficas keJkaj gutoj de herba veneno ...
"Ne permesite," flustras a1ia voco en lia animo,
"ne permesite. Ec se vi scius, ke tiu Juna vivo
estos unu soJa suferado,unu malrapidema mor-
tigado, ne estas permesite al vi mallongigi gin
ec je minuto. La Diaj kaj homaj legoj mal per-
mesas tion ... ciu ' devas eltrinki sian kalik on de
maldolceco gisfunde."
Estas permesite mortigi beston malsanan, por
ke gi ne suferu ... pro kio tiun saman faron de
indulgo oni rifuzis al la homo?
Kompato senfina trapenetras la kuracistan ani-
151
mon, Haj okuloj preskau malgr'luvole cirkaupre-
nas la gracian, statuobelan figuron de ...
Kiel longe ankorau? .. kiel longe?
Florojn velkantajn oni fortrancas. Felicaj flo-
roj \ ...
.,Kompatinda infano ... ne estas permesite lil
mi, ekzistas agoj ,. kiujn malpermesas ]egoj, ]a
kom pato tiam portas la signon de '"
"Krue]aj \ Malveraj legoj! - En milito estas
permesite elsjri alhomoj en plena evoluo la
vivon ... kaj tio nomigas heroeco, sed al homo
senespere malsana mallongigi 1a suferojn de mal-
rapidema mortado ne estas permesite, car ,estus
peko \ Teruraj estas ]a homaj legoj, doktoro ...
Ho se vi scius, kia turmento por mi estas la
vivo \"
"Jnfano mia ... en ciu homa animo estas san-
gajvundoj kaj ne ekzistas homo, kiu ec ne unu
fojon en sia vivo vokus la morfon kiel solan
Hberigon .. . kaj tamen. ; ."
"Kaj tamen?"
"IIi pIu vivas ... gis la teinp1imo, kiun Dio
destinis, car tiel ni devas ... " ripetas la voco de
l'maljunulo kun senmezura mildeco. "Tiel ni de-
vas, Liza ... " .
Tra la pezaj faldoj de l'fenestrajkurtenoj gis.:.
venis gaja tintado de argentaj sonoriletoj, goj-
plenaj ekkrioj de la popolo.
Donna Liza reiris. al la fenestro.
Hej I Jen, kiel la vivo bolas, renversigas, bru
adas!
La tremantaj manoj konvulsie tenas la faldojn
. .
Ha jen ... arlekeno flustras ion al gajigita hfs-
panino, lia brako zonas sian talion .. , En la movo,
per kiu dum momento la 'virino alpremigas al Ua
brusto, kusas mondo de siqdono"de amo ...
Sorcita
L
ne akirebla mondo... en gi?jn mis-
terojn donna Liza rigardos neujam.
Unu fojon banigi en tu ridado lUnu tojon
vivi kielaliaj... la signojn de l'mal-
fe1ico . . . nur unu fojon. : .
Auskulti 'pa'sian flustrad'Qn de )"amQ. Sur brus'to
ripozi .. Sur lia brusto ...
Donna Liza . vidas revante staturon 'de artisto
fremdlanda, .kiu jam deum semajno pentras stb'
sia fenestro, vidas helbluajn., klarajn kiel
cielo, junan, "kuragoplenn ,vizagon. .
Sorcita. neakirebl mondo!
En maespero senfort la1)lankaj
manoj, kaj ploras sia animo. . . . . .
Se unu. fojon. : . unu soland ojo)1! . .
Eil lamemoro de danna Liza pasintaj'lemp'oj '
vivigas, sunplenaj tagoj de }:'inf.aneco, 1<aj p6ste ...
Si memoras, kvazaa tio okazusl1odiau: sunp1enfl ,'
beJega' posttagmezo, svenigaper odoro de roz9j
rnalferlll'jgintaj. -
, vulo kovrita kaj ,malanlai gi"maskita el
kies larmantaj, frenezaj , okulj rnondo
doJoTa eJrigard.as. la koro de I'malgranda ' Liza
pro si klinigis' super la muron
kaj n la ' etenditanmanon de malfelic virino

jetis almozon. Sur la eta mano de ek ..
brulis dankeme ardantaj tip oj de l' lepromalsana
virino, kaj tlam por Liza komendgis Go'lgoto kaj
daaras jam jarojn.. . Pasis. Jatempoj, kiam pli-
,malgrandigis la senon d.e malfe1ico multe:-
kOstaj ludiJoj, la amo: de l' patro.Liza evoluis
anime kaj fizike kaj ekkomprenis la tutaR gran,..
degecon de siamizero. Per stranga kaprico de
J' sorto la. malsano gis nun ne difektis
tuajn iorm<;>jn ... nur la vizagon; . . Dio I si mem
rigardante cn spegulo tiun vizagon kun .restoj de
nazo,' tjun buson 'senigitan . de lpoj, tremis
. pro . abomeno. y.
Hej I Kiel la vivo bruas! lri,miksigi en tiun'
homamason. Uno fojon ' vivi kielalia] ... hodiau .
masko kovras cilljn vizagojn.. . . .
Kaj ta propran malfeHcon alp.orti .alaliaj ...
ne ... ho ne. . . ... .,. .
Do resti?. . en sia mizero kun eterna, freneza,
ne kontetltigita sopiro en la animo? .
La alta staturo de norvega fiSisto sovigas el
la ' popolo. Donna Liza' vidas junan viiagon kun
kuraga -esprimo, la helblua]n oklllojn de I'junula
artisto. Li cifkaarigardas al la ridantaj rnaskitoj,
en la m ano li portas faskon de rozol purpuraj, "
kaj nun lerta siciJianino .alparolas : lin, al Liza
f1ugas la vodo): -
"AI mi donu la florojn. fisisto."
"Pardonu, sed tuj ci floroj :estas por plej
bela."
" Vi sin ne tro\'is gis nun 7"
"Ne:' .
se vi trovos ?" '" '
"Kun la . f1oroj Ja koron mi donos aV'si. .
Sed bel ega si devas esti kiel Venusel Milo ....
"Venusel Milo,el m'armoro s1<ulptita, ' estas
malvarma ... Via sango ce si ne ek!lalitos, frem-
, dulo, rigar-du, rgardu cirkai vf' tiom dabelaj
korpoj , vivantaj ... ne perdu la tempoi). kutle kn
ni amuzigu." .. '.
"Lasu mn ... vi sercas 6muzon ... mi belon:"
Donna Liza premas siajn manojn tremai1tajn
sur sian koron freneze batantan; ",
Unu fojon ... unu solan fojon I ...

,', La nigra masko kovris 1a detruitan
kaj nur la oklo rigardas tra la fendoj de I'
inasko,belegaj, ore-nigr<!l, ardantaj kaj nur la
formojlogas.
- "Kun la floroj la koron mi donos al si;' .. "
t:ipetasla voco de artisto en Ja animo de
Liza.
Mallaute, kun haltigita spirado steliras donna
Liza tra la salonoj de dormanta palaco, kiel
animo . si f1ugkuras sur la malhelaj koridoroj.
Nllr ankoraikelkajn stupojn ... nur ankorai ...
io n la animo flustras averte""reirul"
Sia maneto frapas aj la pordeto pordlsta.
, "Ellasu min, Antonio." ,
Momento de ' silento, ekbrilo de oliva lam-
peto ... _ tra malfermita pordo elklinigas griza
kapo, kaj gi la tuta malgranda kuntiriginta
korpo de ce la pala brilo de la
lamPO "li Iimarkis la figuron maskitan, diskreta
transkuras la razitan viiagon.
"Kiu el vi tiel grandmoste aspektas' hodiai ?
_ Per Dio, malgrandul.ino. kelkiu vera
perdQs hodiai siankapon pro vi."
EI la timPfemita gorgo de Liza rido sirigas.
"Bona masko... se vidante min ciutage, vi
ne ekkonas, padme."
T o K A. J
Antonio Sin rigardas esplore... kaj donna
Liza sentas, ke li ne volosellasi sin, S!
senhezite cirkaiprenos' ' per siaj blankaj mano]
tiun malfortikan kolon, forjetos la baron al la
libereco. Kiel tigrino si pretigas al salto ...
f1aveta brilo ekflagras en siaj pupiloj.
Tintas slosi1oj. Antonio sercas la seruron-
ah, kiel longe tio dauras, al Liza sajnas, ke
tutajn jarcentojn, kaj li flustras:
"Se vi ne ridus kiel homo, mi pensus, ke
Giustina Corii malsuprenvenis el sia portreto en
la galerio ... por ,ankoraifoje gui la karnavalon
kaj ankoraifoje morU." '
"Morti? )"
"Cu vi ne konas la legendon? Giustina Corti,
edzino de la praavo ' de nia sinjoro, la
lastan tagon de ... sia koro krevis.
onr diras, ke sia animo de tempo al tempo
aperas en nokto karnavala."
Fine ekgrincis la carniroj ... la pordego mal-
ferlJ1igi s ...
"Reiru . .. reiru... ankorai estas tempo)"
io krias en la animo de Liza ... kaj la koro
tremas sopire kaj mne kaj preskai . feHce.
Fino . Premiita en la ln!. Floraj Ludoj ell Vich
A. B T I T o J
PAVLO VAB8.NTI: LA EKIBO DE L ' K'ODEBNA PENTBABTO Elf DANV.JO
, La naturalismo de C o II r b e f duni sia triumfiro
a1venis ankau Dan u j o n, ci.rkai 1880. Tie regis
a'okorai la tradicia ateJierarto, kiu lai koloro kaj
. motiv'etekto , pasis sur malnovaj, piedpremitaj
voj oj. Lanaturalismo alportis fruktodonan revo-
lueion, kiu forjetis la eluzitjn,
sensi:mgajn tradiciojn. Sekvjs
sano: la insisto a1 la fidela
figurado ,pTi la . Naturo, sedne.,
lau la sprito df:-il'franc,aj doktri-
noj-sed kun klopodoja] plimulte ,
ideil1a de ]
aparta hejma atmosfero. Ci tiuj
klopodoj donjs , al la dana arto
]a' bazon, surkiu , giatingis la
plej grandan f1oradn. '.'
* -
tiun de ]a fiskaptisfoj, kun intima enprofundigo.
Gravaj Haj bldoj estas: "K y art e to e n ] a
a t e] i e t o" (Kristiania, nacia muzea) "L a k u n-
. si do de , la dana rega scienca aka-
demio", "Sinb<lnantaj knaboj sur la
153
S k a gen' a . bor do", "L a po e to H o I g e r
p r ach man o", "F i s k a p i s t oje k i ran taj
al nokta fiskaptado", ktp.
L: T u x e o (1853) multe vojagadis en Romo,
ParlZo, Londono, Moskvo, Egipto kaj Palestino,
tr.avivante tiom multajn fremdajn impulsojn, ke
nt trovas en lia arto fadenojn, kiuj
povus hn ligi al ]a hejma tero. EI liaj gravaj
verkoj estas ]a grandaj freskoj de Fr e der i k s-
borg.
Viggo Johansen (1851) estas emlnenta
genropentristo. Li aj konataj bildoj estas en ]a
Kj6benhavn'a muzeo: "S u n s u b i r o s u rj I a
Dragor", "Vespera kompanio"; krom
tiuj .estas gravaj: "Vizito ee la av.ino".
"Ce ] a fo r no", "M ia e d z i n o k a jmi a
f i I i 1 o". Ci Huj I<j.staj montras lin al ni kie]
pentriston de la intima familia vivo, a] kies
]a p]ej belajn inspirojn donis )ia hejmo
mem. .
Michael Ancher (1849) kaj Ha'
A o n a A n c .h e r(1859} estas Ia gravaj
reprezentantoj de la sana naturalismo. Hi prezen-
tas al ni ja vivon de I'fiskaptistoj sentpi.ena
koro kaj granda epjka forto. Gravaj verkoj de
M i c h ae] A. estas: "L a J ii t I a n 'd a a k u -
s} g.i nti"no", "Patrino kaj
fl 1'1 n o. (Daurigota)
n:ONDLITEBATUBA OB8EBVO
DU ROMANOJ DE K. CAPEK. arda konfeso pri kriodo je persona Dio, ' barante tielal si
a verkisto .Karel es tas, malgrau la vojon al la katedro de publika efektiva profesoro. Sed
sla (1890) mternacle konata pro 'siaj pii grava kaj pii afero : la bom01 tuSifaj de dio
dramoj, pri kiuj jam L. M. raportis lau angla. perceptis kaj akcep.tis la dian v.eron, la absolutan veron'
I?rezentata en .. En jaroj 1922 je kiu Ii kredis pJi profunde ol je lahomaj
h pubhcls du romano)n, en klUj II sub gro- absoluta kredo estas senkompromisa j- horno estus
rakontajo manifestas kaj dokumentas slan prag- ja, kiu, sciante la absolulan, la efektivan, la hedisputeblan
matisman filozofion. EI la pragmatismo li deduktis al veron, ne volus ne nur proklami, sed ankau efektivigi?
sl: se faktoj kaj ve:oj .estas relativaj, tamen la konvinki la proksi-
de I'. homa vivo . estas realajo, mu!o)n pn la. unusoleco de lha absoluta vero: ' estigas la
klU. mentas kal amon, kaj kiu sek ve estan _ pIe) arda demo de la apostoloj; la deziro devizo
vlvmda ne la '?l0rala sed pro sia viveco mem. de la apostolanoj. Senrezulta restis konferenco de 6
La homaro )a nemom valoras, sed la homo Mi ministroj de la grandpotencoj, Idu, por ke lakonferen-
devis romp! la ' bastonon. pri h0!Daro por povi aml la- cantoj povu' mediti neinfluate de Dio, kunvenis sur St.
homon- dm!! Capek pravlgante Slan vidmanieron antau Kj.t, izolita rifo en akvoj de -.la Norda Polusa, Maro. 'ReJi-
siaj kritikantoj. La romana klarigo de tiu mondkompreno ' giaj bafaloj eksplodas en partoj de la mondo. Sud-
estas du verkoj litolitaj ."fabriko de absoluto kaj germanoj . kun A\lSlrianoj, proklamas . miiton
nKrakahto". La unua temas pn mvento de motoro nomita la protestantaj La sudamerikaj
kle la materio je la plej elementaj ,:kmlhtas l?ostulante ' fodgon de r.eligia: .
eroj, kaj per tio grandegaj kvantoj da energio estas pro- ' hbereco kal .de prohlblclo. SlmpJa franca leutenanto "lvanta
duktataj per malgranda ,kvanto da brulmaterialo . . el en gardposteno, 3000 metrojn super la mamivelo, kien
la funkcio ' de la nova motoro rezultas malagrabla akcesora ankorau ne enpenetris la absoluto produktata d karbu-
prod\lktaJo : la d!o. Se la. materio disfalas je siaj plej ratoroj, lajurnalajn nfoqnojn pri la
elelllentaj parteto), reslas la absolutajo, kiu, naosodlspafigas la kiujn Ji renkontas mal-
en de la ma$ino. ClUj rimedoj de sia montaro, . purjgas . tiel sian regionon
bmigi senrezultaj, ja estas absoluto de dlO kaj koncentrigas revolUcie la francjn p.or ekmar$o
estas .dio! kiu ne bariloj, nek bomaj mondoJ:!. Ekfuriozas t.a Plej Grnda Milito.
pens'?lamero) .. Kv!,nkam tlU el estas sciata T:I,:I samtempndj. ,tar rigardas
de h, la kapl.tahsta grandentrepremsto komencas po- sla)n. .ka) sukceso]n la 'plej grandaj. Dio -helpadis
.Iauserlan fabrikadon de karburatoroj, Li donas aJ en. hu mllilego ' al eluj partloj; _ por batalls.
la mondo per la novaj maAi"oj malkaranenergion, iIi . M!rakle vendis ventegoj detruaotaj zepelinojn de mala-
el Pr.aha eksportataj en l tutan mondon, iIi eslas lruko. ankau same neklarigeple krev.dis' la 'venehgas-.
/a imitataj, . la civ/lizo faris grantla!1 f!1a.$inoj de, la alia partiI)' Kaj II;l fIIozofoj d.e
anjauenp!lAon. Sed jU pll uzado de (a krbu- !I?J prUVlldlE. .ke.-Ia moralo kaj pravo ests en
despli penetras en la mondon dia, la Absoluta. lha. ameo.Nelmagebla) eshs lasufer.o
j
kaj nekalkuleblaj
alp?rti. ma}ordon !lIla hom!lj rdoj.' ,:stls la perdoj ' de ,La (!randa MiUto. Sle '6:Boldtoj ,
,Mlraklol fang-as ph kal ph ' ofta]. La karuselisto . .fme restJs, po unu el mJlitanta 'potenco. IIi tenkontiiJte
$te!itan malnovan ,kafburatoret.on por novigiian karpse/on, ' diris al .si . lru hejm
en
I" Tiel iIi finis La
lnvda.s pro nekonata kauzo mfanojn kun i1iaj vartistinoj MJlJton. Ka) por konservl la pacon kaj bonan
por senpaga veturado; .Ia , karuselo mem hatas; kvazau soclan arang-on la oTdo.nis detrut, tiujn. kar- ,
per gepatra brakumo enprenas la infaharon,)a gurdo' - buratoroillt por ke dlone, 'plu estu produktata' Car la
Sonas per tia ke la infanoj, vartistinoj kaj la' homaro nI! povas bezoni tlom da ab-.$oJuta vero, kiu estas ne-'
ekvidas la mondon, tiel bela kaj vasta,vastega, -h<;>ma kaj (eble tial,' au kju ' kial) mat:utila' allallOmo . .
kiel. nemam Ilntaiie, J..a I>ela . fiUno de rltega dompose':. .TlOn dokumentas la romano _pri ' fabrikado de Absolufo.
tuAita de absoluto - ekhavas donacon de ' kapabloSed- se la estas la sola afero,
legJla pensojn hOflloj tiel lavoJup .. ' !'ten!on kaj aspiron, se Ja homo mem estas kreanto de slaj
de la viroj Ain rigardantaj, enfaza predi- vero) de. sla plej alta kaj ,plej intima verg, . ...." t\l: Ja
1<
anti
llo de Casteco, - Ja unlversitata docento de reli- " 1t0JJlO kaL l1lmrega,?PrUio
gicifilozofio finas sian -artikIYlon 'pri tiaj IOstroa-s la mirmda) aven!UTo)de Pr,?kop' en dua
. Vida. L, M. 11. p.l37, 139. - romano - \'lOm,Bta Krak-Bhto. -ProkoIL" dum ',12 jaroj
esploradis eksplodajn .substancjn, faris multajn gravajn
inventjn, kaj elpensis 'genian terion pri la konsisto de la
-materio. La materio morta kaj viva estas daure en stato
alta el kiu povasesti transigita en staton
per eksp'lodo, kiu Iibergas grandegajn kvantojn
da _ energio. La fimedojn por tiu eksplodigo trovis li. Dum
siaj studoj li sukcesi s sintezi kombinajon de tute -ekster-
ordinara eksplodkapablo, kiun li no mis, lau la konata
vulkano, krakatito. En febra malsano kaptinta lin tuj post
la fino de tiu laboro, li en dellro malkasas multajn
detalojn kj la formulon de la krakatit aJ sla hazarde lin
renkontitlt ekskolego, malhonesta fripono. ' Dum Prokop
je menjngito kaj ' flegate de
doktoro kaj de lia juna 19:'lara filino, la fripona kolego
vendas la akiritan sdon kaj klopodas lau la seio
mem sintezi la krakatiton. Senrezulte. Tial la direktoro de
_grandaj de eksplodajoj en Baltin, petas, per anoneoj
en Ciuj eehaj jurnaloj Prokop seiigi sian adre-
son. Prokop dume kaj, preninte la unuan tojon
bazarde la tagjurnalon, legas la vorton Krakatito, jus en
Ja plej beJa printempa mateno sekvinta post la vespero,
dum kiu li unuan fojon kisis la virgan junan filinon de
Bia doktoro. LI tuj torveturas Prahan, unue, la kraka-
tito ne povas -esti donita al la uzado de iu ajn fabrikanto,
alportus nemezureblajn suferojn kaj malutilojn al
lahomaro j . due el lia subknscio elsaltas imago de
belulirio, kiun li vidis antausia _ en de
sia frlpona kolego. Sin trovi estus de Ha plej
. alta ama sopiro.
Se.<t Iin trovas la direktoro de Baltin, promesas a) li,
monon de kia ajn poslulata multo, se li diros
por Iia uzino la sekreton pri la konsisto de sia eksplodajo.
Krakatito ja havas tian eksplodkapablon, ke . kel kaj pol-
vero! sufieuspor disbati tutan urbon. Krom tio, eksplodas
per laj elektraj ondoj, nun nekonataj, kiuj farus gian
uzeblecon ankorai1 pH bona kaj tai1ga. Prokop rifu zas,'
estas ja neeble por homo partoprenirita en la mondmilito
eldoni el.la manoj instrumenton por la pii granda turmento
cle homoj, sed preclpe simpla homo ' ne povas iel ajn
helpi turmenti la ceterajn homojn. l1amen li mem pii
poste venas' Baltinon, ll, pro la aludoj de la direktoro
esperas ekscii tie la 'nomon de sl nekonata belulino.
EI la uzino oni ' ne permesas al li foriron" sed donas 81
li la plej eblan komforton por plua hemia esplorado.
Prokop ne estas rompita. La krakatiton li ne eldonos. La
princfno Wille, fllino de la prezidaoto de I' Baltinaj
fabrikoj, pasia kaj virga, regema kaj humila, ordonema
kaj obeanta, ekamas lin en siaj 28 jaroj per sia unua amo,
kaj Prokop amas sin per vira, kruda volupto. Kaj kiam
venas la decida krizo, peta,s lin ankau si, ke li eldonu la
krakatitoo kaj sia edzo. por tiu prezo Ji ne
konsentas. La princino tiam komprenas, ke la hQma digno
_ konsistas -pli certe en sufero kaj sinofero ol en granda
1aro' ai1 en granda gesto. Si englutante larmojn elveturigas
Iln tra ns, kadvro de ' fidela servisto el Baltin. kaj reveoas
, sola. Tujestas Prokop kaptita de Daimon, fantazia
gulo, eefo grupo de fantaziaj anarkistoj dai1re relor-
mantaj lai1siaj vorloj la mondon. En ilia posedo .elltas
de Prokop fabri!cita , !cr,akatito, . kiun Daimon steligis en
Bltin, kaj . granda elektra stacio kiu estas kapabla produkti
elektrajn ondojn nun nekonala intenseco, kiuj
eksplodigas krakatiton. Daimon montras ' al Prokop,
kondukas sur monton, kle staras la elektra stado,
IDontras lli la mondan dorm'antanen maUurno, pereigas
"Ia komitaton" de revolucio , ksplodigante krakatiton kaj
proponas a'l Prokop: ' nNun es1as momento por la,
ordon de la mondo, por .Jarigi eion malbonan kaj anstataui
io nova, pii bona, al vi. La plej grandan
jam qayis bomQ, vi posedas.! krakatiton,
'sfacion d' elektraj oodoj, ,kaj monon, kiun mi disponigos
- al vi en Jdu jn kvanto. Nenlotl mi postulas de vi; mi
sole ,l'lgardos. Do pr.enu, kaj .transformu Ja mondon. Vi
estos, Ne respondas Prokop, ne akceptas.
,Homa ja' :oe. povas -toleri la konscion ptjsia
'KaSe li forkuras kaj al ' sia ek!lkolego ku Atelis
liajn info'ltlojn pti ta Konsislo de krakiltito, por ricevi
de li sciigon pri sla nekonala amatino. La kolego klopodas
en fabrikejo urenca kun BalUn fabriki la krakatiton
lai1 ,malhoneste akiritaj scioj' Prokop venas al la barilo
de la uzino en la momento, kiam . Ha fripona ekskolego
sukcesas sintezigi krakatton. Sed en tiu momento la
ricevit!l subslanco eksplodas pro elektraj ondoj elsendataj
d.e Dalmon.
. Per tio finigas la romano.La autoro poste ell formo de
so.ngo skizas sole la koncepton de Prokop pri sia tragika
kul po: Trp fiera li estis, pro tlo nenil!m li vidos 'sian
sopiratan amatlnon. Sed hooesta li estis. Sed al honesteco
ankorai1 humileco estas bezonata. Anstatai1 farl grandan
inventalon elradikigontan la mondon, li klopodu trovi
ion, kio sparos la suferojn de lIimpla bomo. Kamaryt.
B I B LI O Gft A. F I O
KVIN BELE KARTONITA]N VOLUMOjN
ni ricevis de la eldona firmo Ferdinand Hirt & Sohn,
en Leipzig (Germanujo). .
Tiuj kvin verkoj aperis en la kolekto de I' "Internacia
Mondliteraturo" de la Esperanto-Iako, submetita al la
gvidado de nia bone konala samideano Prof. D-ro Johano
Dietterle. direktoro de la Esperanta Instituto por la Ger-
mana Respubliko. -
La kvin volumoj eslas la sekvantaj.
1. WILHELM Ri\ABE: Li\ NIGRA GALERO
EI la germana originalo tradukis Fritz Wicke. -
2-a, korektita eldono,
J
en lglnda historia rakonto, kiun S-ro Wlcke bonege
tradukis en nian lingvon. Vere, oni tuj, unualege facile
komprenas ' Ia lekston de tiu verko, kvankam legate
faras la Jmpreson, ke la tradukinto klopodis fidele kon-
servi kelkajn parolturnojn de la originalo. Tiu cirkon-
stanco ne mal hel pas la klarecon, kontraie donas, al la
stilo ian strageb.elan klun la
leganto ,
Zorge on ce rte trovas en la libro
inda'jojn; iIi estas malmultnombraj kaj negravaj.
Hazarde mi citas unu nje sia .Joko staras la estro de
la Nigra Galero, la brilan glavon en la mano ... M (p. 54)
Tiu akuzativo b.rllan glavon ne estas tre mi pre-:
fencls diri: kun hri/a glavo. Sed, mi ripetas, tiaj makuletoj
tute ne difektas ' la verkon j la stilo estas bona
kajelasta. .
Kelkajn neologismojn ankai1 oni trovas en la libro,
kujn eviti - ni konfesas - estis malfaciJe.
2. SALOM-ALEAEM - PEREC: HEBREAj RAKONTOJ:
EI la hebreaj originaloj tradukls ls, Muenik, membro
de Ia. Esperantista Lingva Komitato.
Mu,taj samideanoj jam konas la nomojn, kiujn portas la
. de tiu libro; el la verkoj de Salom-
Alehem iIi jam certe legis kelkajn dlsajn novelojn, same
klel el tiuj de Pe rec. Ankau la nomo de I'tradukinto ne
.fremda por ml. Tradukonte, tiujn naivajf\, novelojn
speclalajn, S-ro entreprenis agrablal), ne tre
fadlan taskon: Ji - kiel li mem i'imarkigas.:en 'sia Antau-
- klopodis konservi la fargonecon de la IingaJo
(fe J'originalo. Cu li plene su1ccesis en tio, ni ne JX?:vas
certigi, ne- konante la Iingvon de I'originalo: sed DI kre ...
das, ke li bone plenu mis tiun taskon. Efektive,. kelkloke,
eola: verko, oni renkontas esprimojn nekutimajn - tamen
el gramatika kaj stila vidpunkto - kiuj, dank' aj
la fleksebleco de Ellperanto tamen estas. .. espe-
ralltaj. EnMe samideano Dik faris utilati laboron,por
kio li meritas nian gratulon. . .',
t.a libro enhavas po kvin r.akontoj de eiu et la du auto-
roj, . krom tlo, ,afrismojn de Salom-Alehem.
3. J. W. V. GOETHE: HERMANO KAJ DOROTEO Sed klom -da da opinioj.,la
Eposo idilia. Ella germanaoriginalo tradukis Benno slmbolo "estas pll ' ol la intenci ta de l' autoro,
Kfisler. - 2-a, korek lita eldono. spegulas ankau la sentojn, ideojn de la leganto.
L
a esperantistoj havis jam la plezuronlegi en nia Iingvo La. libro tfe interesos a,nkautiujo, kiuj slm:"
de la Goethe; unuafoje bolo)n, sed nur m,alenuigan, fantastikan ,bis-
a.perls en la Jaro 1911, en majstra traduko de nia bedau- torion. " " ;',. '.. .
Iata- samidea.no Benno KUgter (Ii mortis en la jaro 1916, i. '!Iemorigas.laleganton pIi Gullivero de Swift, .anJcu
post looga malsal:l!'), eo . Breslau, Germanujo). La verko ' en gl mterese la mirakla aero de la popol-
es tas traduldta eo,hekune1roj, kj eo pJlre daktila; hek- tab,elo kun la satira moka de la vrkisto. Sed, satUo
sameiroj, estas tail la vortoi mem' de I' Antauparolo estas multe pii milda, pii komp,reoema .kaj' pardon'a ol tiu
de D-!o Dlelterle, klu . tralroreklis, 'favd(on _ .. de Swift. :
des ph admjrinda, la manko deunusilabaj vortoj La traduk6 estas boosti1a kaj 'preciza. Tamen kelkaj
!a pronomoj, kelkaj konjU1)kcfe,j" ptepor- n,otetoj : La uzo de .elpagi- es,tas
ZICIO), IOterjekclo) kaj adverboj)treege malfaciligas- la" Anstatau "fugi" -oni devus uzl '-" fugi" por
de heksametra formo... Precipe ad- eV-lh., la konfuzon kUI1 la muzika esprimo: "fugo". La
mmnda estas ankau la fakto, ke KUster nenie, ee ne YOfQ. ... (pag
o
62) tute ne kompreneblas;
u.nufoje, apostrofis la "o"_n de la substantivo." Kaj se, ' L. ToheM
tJe kaj tie, la teksto estas iom tio ja estas J.
pardoneb.la, kons!derante la belegan versformon, per kiu Babiladj de Rekomendita
la Iradukmlo fans veran majstrolaboron. pdl. E. L. A. Dua tM:E),noi J.Sapiro,
4. WASHINGTON IRVING: BL LA SKIZLlBRO
A EI la angla': H. l,.. Elvin.
G
oje mi salutls en la libro la Jaman noveleton pri Rip
van Winkle, kiu per la samtitolita opreto, farita lau
farigis mondfama. Same en kiel en la 'aliaj noveleloj
agrabla rakonlisto amuzasnin, iom sentimentala, sed Ci
tio ne estas lia Cefa trajto. Li estas humoristo kaj - '
bonhumorlsto. Belan horon mi dankas al li.
La tradJikinto bone estras la Iingvon, la frazoj f1uas
nature kaj facile. Kelkaj akuzativ oj al mi manki,
sed lio ne malutilas tro la tekston. ' Mi nur timas, ke la
stilon li iom grizigis. En traduko (en rTl1a nada Iingvo)
mi trovis multloke pii pii ter.odorajn esprimojn.
Mi konscias, ke eslas , malfacile Irovi a:l ili ekvivalenton,
Sed tamen, trovi' - estas merito: plukreo de la lingvo I

5, CHAMISSO: LA MIRINDA HISTORIO
DE PETRO SCHLEMIHL
El la ger.mana originalo tradukhr Eugen WUster.
Eldonejo: Ferdinand ,Hirt und Sohn, Leipzig, Espe-
Blalystok. . , .'. ' ,
. Tre bonhum?raj. satirikaj priskriboj
, .Moke'!le gl 1a fOJ?d<?n ' de nOYal .gazetelol,la
. soc!etan VIV0!1, au ph espnmlte la malvi,Voo",
Pleje. la "Terura . songo" priskribante I,a
k!l,!sldon, d.e IU ' Esperanto-societo, la Hpoj esperantislaj CD
. karakteriztaj kaj
multc amuzas ' Ia leganton. Tre spritj kaj karakte.rizaj
estas la nomoj de tlpol, ekzemple: FrauJi.no
S-roj KritikoviC, Skandallov, Fundamentislov,
k. t. p. ,La karikaturaj bi1doj pliigas la favoran impresoo
de la leganto. .' '
Eslas mirin!le: ke' Esperanto-vivo tiom malmulte' inspiris
oun verkistojn (ne la :poe-
mo)n), kVankam gl donus ternon pr seriozaj
kaj ee pii multon por satirika verkisto. Kvankam
. Ol libro 'ne eslas multpretenda , tamen' ti estas
valorajo ?e I' .Esperanta satirika literaturo kaj donas favorajn
estonta ,agado de g aiitoro sur ' la ' kampo
de sabro. Gla' lego estasrekomendlnda al
d.ul!I liaj. amaraj horoj kutimas insidi kelkfoje preskau
Oll;l.jn .Ur ,estas aferoj, pri Kiuj
plundas ndl, ol senoze medltadi. .
Esperaoto-trad!lko de la, rnondfama, enCiun . Per si,aflua,; frap:anta .Espera,ntababi1ado la Iibro, al'ar;..
kulturllngvon traduklta _ verko. Libro ella romantika ' tenas , al la pie) bonstlla) verk'ol.de literaturo
periodo ,de la literaturo, . libro kun ekstrelfie . kaj fial gi esta!! tre rekomendinda arikau .por komencantoj
fantazla, romantika terno. Petro Schlemibl renknlas en volantaj sin ekzercien la lingvo. '
ranto-Fako.
ta de Ittslnjoro, kiu li okupon, griz-
frakanslnjo.ron, kiu je granda miro kat ektinigo. de
Schlemihl prenas el. sia la plej dlversajo ajojn:
grandan lornon, dudek longan kaj dek
lurkan tendon kup la ferajoj,
stangoj kaj tine tri belajn, grandajn rajdoCevalojn. Nia
Schlemihl tute terurltevolas s.in el la
sed II ree kun la grizulo, kiu la ombron
de Schlmlhl kontrau monsaketo nenial1 elCerpebla. Kaj
nun la tragikaj suferoj de Schlemlbl. Li ne
lrl tra sunbrilaj au de luno heligitaj IOkoj, . Car
oni priridas, mo,kas lin. Nur la fi;leleco de lIaservisto.
B.endelfaciligas por Ii .ta vivon. , Ankau la patro -de lia
amatlno ne donas sian filinon al homo seuombra,
.Ciu pudelo ja havas sian ombron, 'nur la edzo de mia
kara infanino ne tion?" La grzulo emas redoni la
ombron al SCblemihl, sed nut por kontrakto tratcedanta '
al lila animpn de Schlemihl. Schlemlbl k()ntraustaras la ,
tenton, hazarde la mon- . H. Krestanoff (DreSden), : A. Mazzollni (FermD), lan. van
kal.logaote . eo Afriko slan v!von a1 la Schoor(Antwerpen)"PaulMedem Tiber/o MoraT/u:
seleoco, rezlgnante Je amo, kal ,Je Cjulnternlato kun .. (Bu " trl .A I N l (St "Ii .. 1 . . ) 'Cl , L O"' .
borilol. " " . , "':". I" r'all , Y n ,. DC" o m;, o::.mma .
Klon slmbolas.la ombro tio. (London), Petro Sto;an (Chisinau), M.So,lovjev (Nol'l Sad)"
sttaoga Mstorio .. ? Dro:7:..ono Zamenhof WarsoVi). ,
germaoll poeto. Ka] multfo]e 001 1i!1 .perdlnta pest) Raymond Schw.arlz (Par/s) ,. {ur/sta {Oznstochovoj
patrujon -slan ombron . Sed tlu . slgrufo la %. , ,"" , " . .' " ,
sl\tbolQ nunte'mpe jam ne estas tre aktuala kaj la nqna ' Stanzslaw Braun (Lqdz), . Henri.ko Sepptk (Tallznn)" lulio
leganlo alie sol\'as la ombrohavantoj ne toleras \a " Werner (Budapesf), Danie,! Eyquem ([Jar/s), Zaq.oni.
senombrulojn la fl list roj netQletas tiujn, !duj dife- R'spon4a r,ediiktor'. :IJfo :[ eo.a.oro ""
156
"TJVA"
T. '8 1 ft oJ A EV :
(Dai1rigo)
, . . havis kaj Hal, dum Tjva kasis en

. ifinitan planon de la ekskurso mi ne

. I arbe.tajoj la boateton kun. la remiloj,
" mikusigis sur molan, verdan tapison
de densaherbaro, kiu tiekomencigis
preskat1 apud la akvo kaj, ne eIJasante el la
manoj -Ia besteton, kiun mi tenis jam de la vilago,
avide mi enspiradis plenbruste la mirindan aromon
de ]a herbejo.
- Nu, kiol! ni far6s nun? - Tjva diris,
falante teren apud mi kaj zorgeme prenante la
]eporidon. .
, .:- . Unue ni Bberigu gin kaj samtempe miajn
manoji1. ,
Per manoj tremantaj Ii elprenis el la capo la
]epQridpn kaj metis gin sur herbon. Oi estis eta,
maldiketa besteto. Cirkat1 la kolo estis metita
per amanta mano maldika kaj mallarga ruban-
deto silka kun belforma banteto. Mi voli s konvinki
Tjva' on,ke li antat1eformetu la rubandeton,
sed li voli s j)recize plenumi la volon de la kna-
bino, kiu petis, ke ]a rubandeto restu sur la bes-
teto por memoro pri si kaj li estis malcedema.
Longe li kar'esis per sia maldelikata kaj malpura
mano ]a leporon, kisis gian buson kaj flustris
tiujD nellultajn karesvortojn, li sciis. La'
b:esteto, eksentinte parencajn kampojn, farigis
maltrankvi\a,. gi penis ' liberigi, levigante sur la
malantat1ajn piedetojn, movetis la orelojn
kaj direktis sian rigardon en al malproksimon al-
logan. Subite Tjva ekkriis kaj etendis la manojn
al tu loko, kie j\15 sidis la besteto, - sed gi jam
forestis, malaperinte eD herbdensajo. Longe li
rampis ' cirkat1e, e5perante por unu momento an-
korat1 .ekvidi la : forkurinton kaj diTi al gi ankora t1
unu karesv()rteton, -.:.. ciuj sercoj estis vanaj. Kiam
l]va reveni s, mi larmojn s4r Haj okuloj.
*
-La kaj de Ia odora herbejo levigis
nepenetrebla nebulo, kiam ni, ]acaj pro "longa
sericela vagado, haltis sur bordo pitoreska de ia
riverefo, kun bruo fluanta laii sia mal pro-
." fl,mda; stoneca kusejo. .preskii gis zono mals'eke
" pro raso, malavare akyuminta la herbaTon, ni
. decidis resti tiegis)a tagigo. Tjva trovis sekan
brancajon. kaj, majstre gin, bruligis.
Tiam Ja kaldr6beto; prenita de li .eQ la vi1ago,
montrigis por ni neanstatat1ebla: boliginte en gi
akvon, 'oi ' pleiure ripozis tetrinkante. .
. - Por Ido vi kb"lektas Hujn ci herbojn kaj
flotojn 1' . .... Cu v.isorcos per ili ? ... - lideman-
d, m&lplertigame sian .. gJason.- En
ma'ljunu1ind Nahiba' ... oni parolas,
si .ciusomer'e vagas lat1 arbaroj ankaiikolek-
tnte diversajn radikojn' kj firojn, el kiuj si
kuiras, kuracjlp-jn kaj , sorctrinkajojn. "Mu1taj sin
tl,lrnas"a] si '. .. cu vi anRat1 ' kuracas ? ...
Dum 'nia promeno mi kelkfoje jam devis kon-
tentigi lian scivolcon, kiun sencese elvokis ne
sole mia nekuti ma por li sintenado, ankau
mia eksterajo, en kiu speciale okulfrapis lin la
esperantista signeto. Mi ne scias, cu miaj res-
pondoj ciam estis kontentigaj, sed la parolo,
dedicitaal la signeto, pri gia signifo kaj destino,
saj ne. profunde influis lin, car, kiam mi finis, li
profunde ekspiris, ekrigardis la signeton kun envio
kaj diris:
- Sekve cie, kien ajn vi venus, oni komprenos
vin ?'; ., Ankau en la landoj postmaraj, kiujn
vi aludis dum la vojo, rakontante pri mirindaj
arbaroj eterne-verdaj kun bestegoj sovagaj, simioj
kaj Huj birdoj diverskoloraj .. sciantaj paroli?
- Papagoj? j
- Jes, papagoj I ... Mi forgesas ciam tiun ci
malfacilan nomon .. .
Ricevinte ankat1 je tiu ci demando respondon
jesan, la knabo ekrevis kaj mi longe observis
kun amo lian entuziasman vizagon, lumigitan de
la las taj ekflamoj de la lignofajro estingiganta.
Estis klare, ke ia neforpelebla penso tute ekpo-
sedis lian kapon. Forlasante la ripozlokon por
atingi ian fojnejon, starantan, lat1 la vortoj de
Tjva, ne malproksime, - li kelkfoje ekglatigis
la per la mano, kvazat1 dezirante ion for-
peli el gi por . reveni al la realo kaj, malfacile
ekspirinte plenbruste, li diris duonvoce:
- Papagoj, papagoj I .. , Mi senrifuze cion
laQo-rus, mi cion fordonus, se oni donus al mi eblon
viziti tiujn landojn sorcajn, audi papagojn ... at1
almenaii posedi unu tian birdeton ...
*
La nebulo ves pera forigis, gin anstatat1is mal-
lumo, kiu nerimarkeble kovris la teron. Iri tra la
tute nekonata herbejo entia mallumo estis tre
maJfacile kajriskoplene; mi jam volis reveni al
la lUS forlasita Joko sur la bordon de la rivereto
por "atendi tie la matenigon, kiam kun vento iom
plifortiginta alfJugis subite res-ono de malprok-
simatondro, kiu malbonsigne tratrancis Ja aeron
silentan super niaj kapoj.Reveni ce tiaj kondicoj
esfis kaj ni ekkuris antat1en por atingi
la fojnejon antat1 la komenco de Ja fulmotondro.
.....:: Ni kuru, sinjoro I . .. - preskau sencese
kriis , Tjva, svingante per Ja manoj. - Ni kuru I
Jam proksime estas la fojnejo I ...
.Mi nescias, montris al ligian proksimecon.
carp-ro Ja ciam mallumo nenio
estis' vidafa ec je du pasoj. Sencese -jen faletante
je 1il malglatajoj de kaj , je stonoj, jen tra- .
kaj malgrandajn riveretojn,
ni lCuris .fam sufice longan tempon kaj nenia
est.is renkontita .. Tondro nun sonis nesi:-
lentigante kaj 'fulmo tratrancis la malIumon eD
ciuj , direktoj, blindigante nin per .sia bela lumo:
subita. ' .
Tjva metis mian paperpakajon , enhavantan
notojn. kolektitajn kreskaJojn kaj alumetojn en
la kaldroneton kaj renversinte gin, metis gin sur
la kapon. Baldai grandaj gutoj de pluvo ekfrapis
sur la fundo de la kaldroneto kaj ni haltis por
reguligi nian spiradon. Tjva estis konfuzita kaj
delonge jam nenion parolis pri la fojnejo.
- Ni iru pii rapide I - mi diris. - Cu bal-
dai ni atingos la rifugejon konatan 'al vi?
- Ni ien f1ankigis ... La fojnejo estas ne tie
ci ... - Ji respondis jam per voco ploTema.
En la sama momento ce lumo de fulmo, ekbri-
Jinta guste super niaj kapoj, ni ambai1 ekvidis
je kvin-ses pasoj antai1 ni iajn arbojn kaj apud
iIi tendon, faritan el arbobrancoj kaj kovritan per
herbo. Tiu ci eltrovo estis tiel neatendita. kaj
gustatempa, ke ni ambai1 senvorte, senkonscie
nin jetis al gi kaj la terura tondro kun Ja torente-
ekfluinta pluvo, kiuj sekvis tuj post la fulmek-
brilo, trovis nin jam sub la tegmento de la malalta
tendo gastama. Mia kunulo, etendiginte laUlonge
de la tendo sur gia mola kusejo el fresa herbo
seka, tul sangigis: la antai1a' gajeco kaj babilemo
ree revenis al li. Elstarigante renkonte al la
pluvo jen la vizagon, jen la manojri, li longe
lai1te ridis kaj duonvoce paroli s ion al si mem gis
kiam nova, sajne, ankorai1 pii forta tondro eks-
skuis ec la teron kaj preskai1 detruis nian tendon.
Preskai1 samtempe io lai1te ekkrakis super la
kapoj kaj falis kun granda bruo ie. proksime de
ni. Tjva elsaltis ella rifugejo, sed baldat1 rev,e-
nis kaj, kusiginte sur sian lokon, komencis: _
- Arbon, grandan arbon dikan trafis fulmo! : ..
lii antai1 nelonge vivis ankorai1 kaj nun e,;;;tas
malviva ... Kian doloron gi sentis sendube, Q1al-
felica I ... Mi tre satas la arbojn kaj mi ne povas
rigardi sen larmoj, kiam oni dehakas ilin, pre-
cipe, se ili ankorai1 estas junaj, negrandaj I ... -
li diris la lastajn vortojn mallai1te per plorvoco.
, *
Dum du tagoj mi vagis senlace kun' Tjva.;,tra
la senlima herbejo, multfoje, lait lia peto, mi
ripetadis al li miajn pri sorcaj mal-
proksimaj landoj, pci tieaj logantoj kaj
ce ciu paso mi estis nevol a atestanto de tio, 'per
kia kompato kaj malfalsa amo batis lia koro al
la naturo, precpe al ekzistaJoj malfortaj . kaj
sendefendaj, kiuj ajn Hi estus: cu
birdo, cu erinaco, cu fine, serianima arbo ai floro, .
rompita de vento.
Nia disigo estis lre kortusa. En horo difinita
Tjva akompanis min gis ' la vaporsipo. Tie,
lokinte gustalol<e miajn valizojn, Ji longe resHs
silentaapud mi, cifante per la manbj.sian capon kaj
de tempo alJempo ellasapte ella brusto profundajn
ek:spirjn. Liaj okuloj malgajaj es ti s. Cllrekt\taj
al la signeto, kiu, kieJ antaie, altiradis Iian ,rigar-
don per iaforfo mistera. Estis evidente, ke dum
nia mal10nga kunestado; li tiel alkutimjgis aL mi,
ke Ja tlisigo ,estis doloriga por li. Nur kiam' ]a
vaporsipo ekfajfis je fojo" Tjva
l

vekiginte el 'dormo, ektremis, ekrigardis mIn last-
158
foje, sed la rideto, kiun Iia mieno' vo1is prezenti
en tiu momento, tuj aliformigis je plrgrimaco.
- Adiai1, sinjoro I ... - , Ii diris, el!irante ta
man on. - Ne forgesu, vizitu nin pii ofte! ...
- kaj li malaperis. .
*
Mian promeson, donitan al Tjva 'pribaldaia
reveno ree en la viJagon, mi, kompreneble, ' ne
plenu mis, car dum kelkaj jarojpost ti o' mi ne
havis eblon ricevi ec kelktagan . forperrneson
someran. Profundiginte en la malgrandajojn de
la oficservo, mi baldai1 ec tuteforgesis lian
nomon kaj nur lia originala figuro iam kaj iam
ankorai aperadis en mia memoro, ciufoj.e resti-
gante en la koro ian malgajon kaj riprocon.
Dum ' Ia milito mi subite ricevis leteron de
unu juna samideano - eksstudentokun kiu
mi konatigis antai longe, sed kun kiu dum la
lastaj militaj jaroj mi ne korespondis. La
letero estis mallonga kaj skribita ruslingve, lai
jia peto, de f1egistino de milita hospitalo. :Ella
letero mi sciigis, ke la samideano
la militon, en iu batalo -estis dangere vundita .
kaj nun, okaze estanteproksime de mi hospi-
talo de Rybinsk, li rememoris pri ,mi kaj elpe-
tis, ke mi vizitu lin kiel eble plej ba]dai1, car,
kiel skribis la flegistino, li baldai1 estos forve:"
turigata ien malproksimen. Felice, tio ci okazis
en sabato, sek ve, mi havis sufican tempon por
plenumr ]a petori. Ne hezitante ce unu minuton,
mi p()st du horoj jam rapidisper kiu
matene de dimanco estis jam en Rybinsk.
Mi trovis la .hospitalon, tie pridemandis pI
la arniko, pri la f1egistino, fine, iu duetaga
cambro mi trovis sin. Kun" bedairo mi sci1gis,
ke llia amiko ankorai estis forveturigita
ien orienten, en Vjatka'on. ai1 en Permj'on. -
Konfuzite de la malprospero, -mi petis patdo- '
non kaj volis jam foriri, kiam sur unu lito, kiu
staris guste kontrai mi, ekmovigis jes figuro;gis
tiam kusinta . . kaj el-sub formetita
Iitkovrlo aperis maldika; sensange-pala, kie)
tola]o, vizago kun grizaj okuloj, -lumigintaj per
boneco kaj malruzecqel profundaj oklkavajoj:
Super lia kapo briletis nova soldata ordeno.
Ekrigardinte' lin mi tuj eksentisionparencan,
bone konatan. Ne povaIJte tuj ,ekmemori; kie mi
vidis Hn. mi fikse rigard!s Han vizagon. DUlJ1e
sur lia larga buso. aperis rid.eto. kaj
--:- Sinjorol .. ' . Cu vi estas tiu ' sinjoro kiu ...
- Tjva I . ' .Karulo, ,Tjva I ....- l1Ji ekkriis ,
responde, tujekmmotinte Han vnagannomon. -
Cu .-vi estas vundita? .. ' , . - _
- - Li ne estas v'ndita, stnjaro, -diris la
flegistine, preterirante., ' - < Liestas nervomal":,
. sana . .. . Longaj paroloj kUn malutilaj'
p,orli, -sr aldon.is .. :;
. ' - Kiamaniere , vi meritis la mi '
demandis post ioma paizo, premante amba.
Hajn manojn maldikajn kaj malvarmajn. .
- Oni donis a1 mi nemeritite ... _
- Tameri' '} En tiu ci cambro k.sas tiam
' VlaJ kolegoj kaj ' nul' tre nemultaj el Hi havas la
ordenon.
- Tii okazis en Oalicio, - vigligis Tjuva.
-;'"Nia 'rgimento stari&proksime de Stanislaw ...
Un4foje ' nta . rotestrovespere kunvokis nin kaj
diris: "Hodiau nokte estas neeese trarampi al
la malamiko ,por rieevi de tie bezonajn sciigojn.
Kiu el vi, bravuloj, deziras tiamaniere meriti la
ordenon?" Ni ciuj - la tuta roto - estis pretaj
. pJel1umi lataskon, sed, car por simiJa . afero
estas bezonajriur tri-kvar soldatoj, la rotestro
elektis min ', kaj tri aliajn soldatojn... Nokte,
de la 'estro detalan instrukci on kaj
bondezirojn de la kolegoj, ni ekiris, ne rimar-
kitajde Ja malamiko, . ni penetris en lian rem-
paronkaj, kaptinte unu kugljetilon, . seli perdoj
ni . revents '" Vi, sinjoro, ankorai portas vian
signeton ... - li dai1rigis post . nelonge, mon-
trante per la mano la esperantistan' signeton. -
Tian saman signeton mi vidis tiam... ie .. .
Lasu mian manon, mi petas, mi kusigos I .. .
Kiam ni reveni s estis mateno. La suno gaje
l'idets al _ni;f1oroj odiverskoloraj estis sennombre
disjetitaj irkaiie; el arbetajoj aidigis birdkan-
tado, kaj en laanlmo estis ankai tiel lume kaj
gaje .; . N.i jam _alproksimigis al niaj remparoj,
kiam nian atenton subite altiris ies ekmovo
sllspektinda endensa arbetajo ... proksime de
ni .. , Niha1tis-, preparis niajn pafiJojn kaj aidas
... el ]a 'arbetajo kortusan akresonan vocon
malfortanen 'malbona rusa 1ingvo: - "Rus',
. rus', ne "patu'! .. '. Rus'ne pafmortigu! ... "
de Tjuva ektremis, sango alfluis al
liaJ nege.;palaj vangojk,avigintaj. Li fermis la
okuloj ,kaj si1entis iom da tempo.
- .;....;- Aikutiri:te al la arbetajo - li daiirigis,
rigardante min per siaj febraj okuloj, -: ni ekvi-
dis ... Sin poginteper Ja dorso je arbetajtrunko
sidis jam .ne jna o'fidro ai1stra. Liaj okuJoj pro
teruro estis . Jarge-malfermitaj ... la mano mal-
dekstra estis levita supren kaj 1a dekstra sen-
help.e kusis sur Ja genu oj en maniko sangmaku-
lita. .. Kaj... kaj cu vi kredas?.. Sur Iia
brusto, sur ceneto argenta de poshorlogo, mi
ekvidis jen Han saman steleton ... Tuj mi ekme-
moris .vin, viajn mirindajn rakontojn kaj kompato
neesprimebla al la nekonatulo-malamiko cir-
kaikptis, min ... Mi rigardaslin kaj Ji penas
ion klarigial ni en sia lingvo nekbnata ... versas
jam larmojn kaj, montrante per la fingro jen la
cielon, jen sian armilon forjetitan, petegas pri
io, ripefantekun ciu vorto kortuse: "Rus'! ...
rus! .. Kaj mi deeidis, ke mi permesos al
neniu iamaniere malutiJi al la malfeliculo ...
"Bravuloj I" mi diris al la kolegoj, "ni forla,.
su Jin l. .. Ni foriru 1 Post nelonge li mortos" ...
Ankorai' mi ne finis:tion ci, la aistro Jaitege ek-
kriis maJespere ruslingve: ,Rus' I rus', ne pik'u 1. .. "
Mi ekrigardis Iin kaj tuj mi ci'on komprenis : imu
el la soldatj jam preparis sian bajoneton por
mortpiki lin kaj alia Jevis pafiJstipon super Iia
kapo. " Mi fermis Ja okulojn kaj decidis nepre
defendi -lin, sed pIi frue, ol mi faris tion, mi
ekaidis abomenan specifan sonon malJongan de
ekpiko bajoneta kaj antaimortan stertoron: "Rus'!
rus' ne piku! ... "
. silentigis kaj ree paligis ankorai pIi ol
antie: Ferminte la okulojn kaj kunmetinte la
dentojn, Ii ' ekmovigis en teruraj konvulsioj, laite c
stertorante:
-- Rus; I ... rus' I ... Kaj sur Iia brusto brilis ...
tia sama steleto 1 ..
La f1egistino alkuris, prenis lin je manoj kaj
difisalmi riproce:
..:.... Mi avertis vin, sinjoro, ke vi ne devigu
Iin'rra'konti ion el la pasintajo . " Ti ci estas
tre malutila por li ...
Premiita dum la lnt. Floraj Ludoj en Vch.

:r.\A:RIEUNDER
s Jl} l\T D 'O R ME () O
MA RIE U'NDER
SURPRIZO
MARIE UNDER
>', ,
Jam monMoj fluas, .
'Papere val';
RiveroFbirde libreon .
C .
Mi kiel dormu nun, se Uel kord:
_ La plankon luno.hela,
la eielo stela
. Mi kiel forgesu. ti horo!
,Mi kiel dormu se tieCamas koro,
Ke la sopiroj kvazaii omamai"iuvela
. Brilegas en la duonlum'fabela -
. Nun povas ee doloro!
Pri yi nur;ude revi, kaLsentim'
.Laii "glitj,
v. doloiigan .' .
Mi kiel .dorrnu kiam la , -
noktojn guas kun doLot' .kaj goj',
Nun je las i '
Min via surprizis, kvazai flor'
Rosplena gi arornis en
(ji rave ardis pro eksaza se nt',
Kaj sangis kvazai vundo pro dolor'.
Ekbrilis fulme rnia fuga kor',
Amante vin, cedis al la -
Min viaj brak.oj kovris kvazai tend',
Vesper' surutis nin per grizkolor' .
Ho! kvazaii sornernokta florgarden'
Post pluv', ekfloris nUn per nova
Sub viaj kisoj miakorp' ebura.
amo min per sia ben'!
Mi kredas:. resurptizs nin la sort'
. Per sia amabundo senrnezura . .
BIla eltona: Hllda Dusen
'wI
A.. N T A.. U , D tJ MIL
N. B:&:J N o V
iam oni jugis tiun sentat1gulon, kiu "Kun la virinoj mi faci\e finos", mi diris al
predikis, ke vi 'altumu ankat1 vian mi - "sed Hu procentegisto sufice
dekstran vangon, se oni intencus frapi min ...
u
- li aspeldis, diablo 1inprenu '!
vian maldekstran vangon, mi at1dis - tro ' forta: mi vidis lin solan lev tutan vetu-
c
ekster la fenestro de mia malliberejo tilon da o1ivoj. Cu mi povus konkuri kun li
multajn vocojn kriantajn: ' lat1 forteco? Certe tiu povo falis' al ' HelIa cielo,
"Bar Aba 1 Bar Aba estu liberigita 1 Kaj krli- post kiam tiu bubo revivigls lin 1 La revivigo estas '
cumu jesu bar jozef-onl . bonajo. Se iu:-ajn povus revivigi ankat1 min 1 ...
Mia nomo estas Bar Aba. Miapatro nomigis Dummultaj tagoj mi sekvis lin cien: mala..:
Aba Mi estis mo de Aba. Ankat1 Aba estis fabla, iom sulkiginta, - li vin formangosper
rabisto kiel mi. Li mortis sur kruco. okuloj. "Tiu arniko ne serc:as I mi dirJs al mi; -
.Bar Aba I" oni kriis. "Bar Aba estu Hberigita I" li malfadle permesQs, ke onienigu glavon"en lian
Tio sajnis al mi iom stranga. Kal do min? korpon, maljuna rabistol Pripensu iom I"
Tiu mallaborul0, kiu tutan tagon nstruis al la Sed li Iudis per la mono . . , Ciuj iris li por
homoj tion, alion kaj li mem mangis malpropran almozpeto kaj li dnas, donadas I 'Foje li donis'
panofi', ne mortigis homon. Vere estas, vivi sen ankau al mi du ormonerojn, post kiam mi men-
laboro estas pii malbone ol mortigo, sed li mal- sogis al li, ke depost tri :tagoj mi ne estas man-
helpis neniun. '" ginta. AHan tagon Ji ,vidis min kaj tuj ekkonis
, n Kaj krucumu lesu bar jozef-on I ......:" . min. Estis - n'e estis post kiam Aiu
Oni liberigis min. Kam oni estis krucumonta mortis sur la krco. Li ekkonis "min. ' Li de man- '
lin, iu s4rportis lian krucon, La homo lacigls' dis min, eumi estas malsata. Mi diris,ke mi
kaj petis min, ke mi anstatat1u lin momente . . Ne , Lom mangemas. ,Li alkondukis min en'siandomon.
estis malproksime: de la strateto de la bakistoj Tiam mi diris al mi: -"Bar Aha 1 Estu atenta!
gis Oalgaleto estis du stonjetoj, sed tio ne estls ' Nun cirkat1rigardu ,bone la domon, tra' Jde oni
mia afero. Se mi ..alkrocigus sur la kruco, iu :]i eniras- eliras, kiu kie Kusas, cu la pordoj estas
estus anstatat10nta min. Mi ne kredemas. ,1"'- slositaj. 'eu la de la. tegmento estas
Oni krucumis la Ec li-: ne ' alt, cu Hi havas hundojn, cu nakte 'in gardas la
eldiris. Nur foje li ,elvokis ,ian Eliahu - por korton ... Kvaroblemalfenriu viajn okul-ojri JMi
malsuprenigi lin de sur la ' kruco .. .: , Eble li vidis cion. EIiazer demandis,' min, 'kieL-mi
estis lia arniko. Kompreneble
J
nenia Eliahu veni:gas: Mi ne kass; "Mi estas Bar Aba ... mi diris.
cu li estas , -freneza? La 'homo mortis "Tiu - kiunoni , libedgis Ja-jubilean paskan
sen li.. . . .-' '*' . tagon. La. . Kaj mi alrigardis . lin. Mi
Alian tagon mia mano ekjukis. Mi .estis ankat1 klopodis -esprimi p,entonjJer la Mi saj"
malsatega. La, embusko .apud la :stonegoj , cpigis ' min' homd ekyivinta .pje., . Sed li: ne
estis videbla de ciuj tie oni .mJn Li diris al la $arake si regalu
kaptis,cu ne! Kien mi iru? Kaj mi ne eQtis min kaj posfe lasu min for!ri. ' .. ' . ',. , '
estigi kaj ankat1" mi estis jam ma1j4h'a:;Ves'pere", mi diris l mi'; riangirite- "mi
por lemi novan metion, arangos tilln Vere, . li estas forteta. 'Sed
Apud la sankta ce la piedoj de 1a Ele6n cu mi elektas! KrCl,me mj havos ankat1 glavon I
Montoestis kampara doma de iu Eliazer,p.ri Kiel-ajn, gUinigos bone au malbone".Mi
kiu oni, parolis, ke jesu lin revvigis? Bona . Tul post la vesperigo mi trapasis "'Kidron apl1d'
afero 1 KiaL line revivigis sin mem, sed reyivi-: . la Oetsemana <J.ardeno kaj ek!ris )ra
I
1a krijta
gas la aliain? .', . t al -Betahia: mI' intencis tnalsupreniri en la
Eliazer estis ' riea Cu li per cl 'malantaue. ,,' . .
procentego, cu li elfosis mi 'ne scias; sed Estis mallmo en .En la domo,.
multan monon pro. la disClploj ) Je : la ne estis lumoi - cu mesfas' jam ' Kdormintaj?
krucumito, ke , ec mi enviis lin: la malbenito 'esiis , es tas., Cu nei1iu "estas ? La silento -kaj la
tre rica! , , " ; " . malhe10, ' eirkat1e iom . tim,igis mjn. Mi ,ne sciis
,Li altiris mian atenton. Li havis du ftatinojn: kion fari. Mi transsaltis' la mron 'kaj
Malta kaj Miriam; mi. eksdis; ke' i1i logas kube Jrovigis ,sen. bruo sub Jafenestrode la Eliazer' a
kun li; ankat1 iu servisfinQ IQgis ce ,ili cambro. 'Estis audebla oenio: Mi Jjgardls stele:
Sara, maljuna viHno .. Kvar do.. La glav . maHume.': La . estis cirkat1iris
devas esU Kaj mi devsklopodi, ketleU.Ieien. Nepiu ' estis -interne. Sed ' kimmi
, eJigu krion. Mi povis ja trovi sen- ekpremis ,eniri, ;s1ranga',bruo, ha,1-
taigu]oj estas .m!lltaj, precipe ,en jerusalaim. , tigis miru Sajne riw1taj. liomoj aliris tra Jakrufa
Dio la ,homoj ne ,pasigas . la kaj prerriis Jaenirajnp01:d(;).jn. , Mi
laboro .. ,mi voUs, . ke neniu, s,ciu pn ' mia ma-lantat1Ja .gral1ataj bjek'aitsk-ultisA.a,
atenco. Ec infanoj sdas pro, klo 1a kolo de lalupo pordo Eu la korton eniris
estas tiom dik-a. Mi ne bezonas he1pantojn... kaj 1>ost' li " marsis ama,sb, de liomoj-
160
fisistoj, senhejtnuloj, iorpelitaj skribistoj kaj sen-
tai1guloj. Li alkondukis iIin. Mi ekkonis unu el
i1i: Simon Kirenea, patro de Rufa; li estis la
sama, kiu surportis la krucon de tiu bubo, kiun
.oni krucumis sur Galgaleto.
. Tiuj .homoj malhelpis mian aferon, diablo ilin
prenu I Tiun vesperon mi ne havas bonsancon.
tli estas tiom multaj, dekkvin-dekses homoj I Kiel
. mi finus kun tiom da homoj? ... Multaj malbe-
noj glaciigis .sur miaj lipoj tiun vesperon , ..
IIi eniris.
En la domo oni ne bruligis kandelingon. De
inteme ai1digis virinaj vocoj: mi ekkonis, ke
Miriam kaj . Marta, la fratinoj de Eliazer estis
interne. I)ial ' tni ne plirapidigis? nun cio
estus finiginta.
Mi kuntirigis sub la fenestro.
La' vocoj eksilentis. Vi roj kaj virinoj dronis en
la mallumo. Nenio estis ai1debla en la vasta
subtegmentajo. Mi tusis miajn okulojn alla fen-
estro: distingigis nur genufleksintaj figuroj de
homoj, kaj apud la muroj staris malklaraj arbus-
toj, lai1roj kaj oleandroj en malpezaj stonvazoj.
Kion faras tiuj silentemaj homoj en la mallumo?
Al kiu Hi pregas en tiu horo? Cu tiu domo
estas sinagogo? Mi komprenis nenion. .
Kajen tiu horo de mallumo kaj silento mi
ekvidis lumajn flamojn en la mansardo: lumaj .
blankaj flamoj ektremis super la kapoj de la
genufleksintaj viroj kaj virinoj; mi fikse ekrigar-
dis en miro; ne, ne estis flamoj de kandelingo,
nek flamoj de torco, riek flamoj de vaksa kan-
delo; mi vidis klare, ke la namoj malsupreniris
el kvazai1 la stel oj falus el ta cielo. Kaj
tiuj flamoj similis je fajra lango. Kaj po unu
tlamo tremis super la kapo de ciu el la kunve-
La mortanU Leonora Cbrlstina
101
nintoj. Kaj tiam timo kaptjs min. Kaj mi
falis surqkule ,al la tero. Kaj kiam mi suprenle-
vis la kapon, mi vidis, ke la pordode la domo
malfermigas kaj la homoj eliras el tie. Kaj antau '
iIi marsis viro en blankaj vestoj kaj sur siaj
sultroj portis pezan krucon. Kaj Iia vizago similis '
tiun, kiun mi vidis, ke oni krucumis. ,De Haj
okuloj fluadis granda lumo kiel rad'ia akvofal0,
kai Iiaj vestoj kvazau estis feksiti'lj el astra
argento au luna .araneajo. Kaj super la kapoj de
ciuj, kiuj marsb post li,brilis po fajfa lango kaj
gi lumjgis nigrajn; 'flavajn au blankigintajn hara,
rojn kaj brunajn, malgrasajn vizagojn. lnter ;jH
estis ankau virinoj,do mi n,enion kompren1s.
Kiam Hi pasis la vestiblon, mi rigidigis' pro
timo, car ne .estis kie kasigi. Kaj mi ekstfj. ris
kvazau stoniginta pro tio, kion mi vidis, pro
' tremo antau la miraklo kaj pro timo, ke oni
malkovros la grandan maJhonoron de mia atenco.
Kaj en tiu minuto mi tuta ektremis kaj malbenis
la horon, kiam mi unuan fojon ekdeziris vivi per
, mortigo, kaj stelo. Kaj tiuj Cifonitaj homoj, super
kies kapoj tremis la lumaj langoj de la Vorto
tuj sajn!s al mia animo malproksimaj, kiel mal-
proksime estas la suno por la malklara kavo de,
kotiginta strato. iii sajnis al mi nealireblaj, praj
kaj serenaj. ,
iii marsis ekstaze antauen kvazau blindigite
pro lumo. ' Sed tiu, kiu marsis antau ili, vidis
min kaj haltigis siajn pasojn. _
Li a1proksimigis al mi kaj diris:
"Bar Aba, mia malfe.Jicafrato, ,ki.on vi intencis
farF?" , "
; Kaj mi, la rabisto, Bar Aba, tiarntalis ree '
surokule -kaj ne kuragisek,rigardi Hn: Car mi
ke Ja voco de la krucumito paro,las al mi.
Sed li diris ar mi dua-foje kaj Ha 'voco
, estis ,kvieta kaj sonor-a: ,
"Starig,u, mia frato, Bar Aba I Metu la glayon
en .la glavingon kaj eligu gin Jwntrau 'neniu I
Viekiris por mortigi, ' sed mi pardonas vtn, car ,
vi ce,dis al mi 'liankf.ucon kaj vian Golgoton. '
Se ' orli 'ne :stuS min ' krucminta, -vi pendus
sur _gi, cargi estis 'farita ]Jor vi c:Sed mi 'dan<as
vin, ,mia fr.ato, Bar ' Aba, ke ' vi ,eedis 'a.) mi
maldolcan plezuron de la plej granda sufero I
Starigu - kaj foriru en . paco 'I" , "
Tiam, mi kisis Hajn nudajn piedojn ' kaj vidis
' sur ili la rugajn najlajn vundojn flori kiel rozoj.
Kiam nii en.jris noktmeze tra fa safil1aj Pordoj
en Jerusalaitn, multaj homoj turnigis por rigardi
min kajciuj montris min ' per fingro. Sed mi
timis rigardi ilin kaj marsis kun okuloj.,
Kiam mi devis -transsalti vastan strion de akvo
haranta la voj on; mi nev01e ' vidis mian respe-
gulajon kaj komprenig la ,miron d,e tiuj ; kiuj
min per fingro: ' super mil , kape . treme
brilis blanka fajro- lango. , Ella Geo AarAev
D , O , N , N " A- I.,
lIIAR J A (JZESRA '
(Dai1rigo)
nter la homoj plenplenigantaj la salone-
gojn de !a urbdomo, distingigas figuro
de orhara grekino. Sekvas sin oKuloj
de yiroj plenaj je admiro, avido, p'ost-
, kuras sin jaluzaj rigardoj de virinoj.
Sed si ,pasas kiel en songo. La muziko ludas . . .
rido sonas, pii ol unu fasko de floroj jam falis
al sicij piedoj, ,pii ol unu f1ustropetis aj danco.
La koro ,de donna ' Liza batas per freneza,
malregula pulsado, car jen si ekvidis sian nor-
vegan fisiston. Do si pasas al li timplene, kun
morto en la animo, kun , sopiro senfjna kaj timo
ankorau pIi granda. " "
Post momento, mirigita rigardo sin cirkau-
prenas, la alta staturo klinigas en kodega" rive;
renco, prezentante alsi faskon ,de roz oj
,"AI la plej bela. " ,<. I
EI la ' fendoj de I ' masko , paro de , ore-nigraj
okuloj figardas en la pupilojn de ' J'fisisto ka'j
la eta mano ,al la floroj ' per trank:vila
gesto de ' sed la koro. tremas . . . ,!
"Vi certe fordonis pii da rozoj?"
"La lastaJ floroj de lnia . ho
...
stn]onno, neniu 'ricevis ilin .antauvi "kaj neniu
ricevos post vi , ,
, Fortika, mola ekpremis siajn tingre-
.tojn ,
"Rigardu, cirkaue paroj pretetflugas feHce, ,ankau
'vi venu kun Ni kreos ' kontrastot'!, '':Vi ittfal10
de l' sunplena Grekujo kaj ' mi, lilo de, malprok- '
sima nordo malvarm, kUhigitaj ' p.or unu ' nokto
karnavala ,sur itala tero. bumo kaj ombro ... 13
vivo konsisfas el gi kaj la a(to. kun
mi . . . malantu la salo'no onI kreis boskon pal-
man, cu tienni iros ?", ,,', '. '
Liajpupiloj flamigintaj cirkauprenas 1ft belegan
staturon de )' akompanantino:
"Strange . ;' . depost tiom da monatoj mi' estas ' ,
enPiza kaj neni'am g.is ' nun mi ren,1contis,. vin". '
;, Vi 'ne rimarkis ver$ajne" ': " ' ,
, "Viajnformjn I Pardonu, estas kaj '
vi cefverk. de I' .Dia mano, 'knabino.Se.mi povus
fiksi en marmoro viafn formojn Rorvepontaj
' epok'o], \i Vemi s el Mi10,nesuperebla
bilqo de virina carmego"': ,; . '" '
Rigardo" oe donna Liza falas en pegulonlcaj
si, la proprarl figuron, kaj
:,.;.0.:.,
la a:mplenajn pupiIojn de I' artisto kaj voeon si
ai1dasm.alla:i1tigita:n je f1ustro pasia:
"Klel b'ela vi devas esti sen masko I"
. : Liz.a' klina:S Ia: kap on . " tiam si revis dor-
mon sorean, nun al 'realeco la doloro sin vekis.
... ;,BeJa 1 'sia voco tremas, dolore rompigas, kiam
s, 'aldonas 'per apenai1 ai1debla flustro: "Cu vi
kOQu '" Liz.a Corti?. .eble mia vizago sln
memongas ... "
. "Terllraserco;.. estas aferoj, pri kiuj serci
,kies memorigo ee en la go-
JanbeloQde karnavala nokto falas kvazai ombro.
Ella brus to de Liza 'sirigas flustro malltu'tigita :
",Cu ,vi vidis sin :foj.e?"
';' .. ? , .. , bo, :ne . .. mi ne ,kuragus, rigardi
,eo '. v,iia'gon boman :tiel maliJe1igitan... Vidu,
. arusto mi e:stas, mia animo per duobla forto
. S,etitS' 'la"beln .de boma:korpo; la ' malbeleco
"'kautasal mi' doloron preskai fizikan, mi malamas
ciujn ekscesojn de l'naturo, Hniojn malrektajn,
viz.agojn 'malbeUgitajn ... "
Liza eksentas tremonde abomeno, skuantan
. la .. korpon de I'viro kaj siaanimo mortadas en
doloro . " Hal Sealsi, kiel al Giustine eorti
krevusla koro . , .
scias, kia guego es ti s por mi la
momento de via renkonto, eiu linio de viakorpo
estas poemo. . . - kaj se vi forprenus . la
. . .
La mistero havas sian ravon, slgnore .
ne hodiai1 ... la maldekstra mano de Liza
levigas kvazai defende.
"Sed morgai .. , cu ne? Car nia amikeco ja
dai1ros ankai1 gis morgai... - eu ne? . . "
"Morgai1? Jes, morgau ankai1 ... "
, "Carissima mla I" La de J'viro eirkai1as
la taHon de l'kunulino. La koro de donna Liza
batas per neregula, freneziga puls o, ia dolea
brulo flamigas la sangon . .. nebulo vualas sian
rigardon . .. Paro de malhelbluaj okuloj kun
Ha . amo, pasio dronas en siajn pupilojn. La
mstero 'de homa koro . .. soreita mondo fabela .
" Morgai1I Ah morgai1, oni ne pensu pri tio
hodiau I"
Siaj brakoj subite eirkai1prenis la kolon de
I'viro, si ,karese premigas, tuta, al Iia brusto, siaj
oraj haroj kisas Iiajn Iipojn,
" "Kiel bel ega vi estas, knabino... Kiom mi
ari.Ja,s vin kaj deziregas. "

;. , : 4
f . TA,GIGA8I '"
.J tr L I o .... H T
;, Kiel sangsuea monstro' en lukso parazita, Vokas jam al batalo la pacaj trumpetsonoj! {
i se pr.ude kun grimaco Progojo vibras koroj homai,
1. al mizerulpri Justa graco, ' ,
, de I' mondo' hipokrita Tre'me balancas sin la miljar;lj bastionoj! ,l
"prokiamojn vomas .kun minaco de kloakaj fundoj ,
;, .pri benoj del' armita paco.stertrs pro mortvokaj vundoj. t
{ Ki!! vin fidus" strutostomaka malsatanto, Venas la tempo! 'Jam la auroro!
L. Jutranta vin per homa sango, ;f Karesas fruntojn vento, ,
, se jamgrasigas via vango? , . nin: f1atas kis' de I' firmamento. ol
- Kiun ii tavus, araneventra, per paekanto, Venas la tempo! Falos idoloj de la oro! ,
" proms' fira, falsajpentoj, Altaronlevos homgenio ,
" se senfag. ni, ke mordas dentoj?sur rlboj por la Harmonio.
,. r.
\ Sciu,neniun la mistifiko, esperu,', Horno de I' mal/urno
L. se gorgon premasmno kruda, prdinte tronon falos polvon; L.
, se ungojn sentas kamo nuda! La morgaii portos -benan solvon. ,
" Stiu, keelun . .' vekos el pesta narkotiko Kre:du, esperu, Homol Radioj de la suno
. lil vort' predika. sen teron!a fekundan i \.
. . se 'putr.on, -de I' I rlko'lton havos ni abllndan. f
-4, Baldai tagigos -, Hamoj vekigosel pasio Vt'lbritoj, homvermoj, tremu, iremu! 4
' lkaj h,iu:le mortodanei, . ' f Jnita jam la komedio
'1 . ,oper fegoj"l'ancaj :trafon lancHprojusta venko de I' konseio. 4
tagigosJ Nin ,superombros la konscio ".Vi,parazitoj, grasaj hitudoj, ,tremu, tremul \.
retinon de J' okuloj,Lama'\ko putros en la koto f
,clndrigi ,gin sankta,j, _, , kaj .vanos tuzo de I' komploto. 4
Venu, homfratol Sekvu N ' ektranCu vojon
enpramlklero de la mRudo ' 4
atpaeportnta IUffi.O'ondo! , ,<
Venu, I SekYu, n;lioJide '.-n gOlon I
, bruston por akfamO': " I
jam ,Ja s.un' de I' ,

__ ... ..
1.63
Liaj Iipoj metas mil kisojn sur .siajn nudigi- Pasoj .. . t\lta, ' elasta figuro' vira staras eo
tajn brakojn . . . Hi karesigas alla kolo belforma, . pordo,la malhela vestajo plividebligas belforman
pasia voco petegas: staturon, orkoloraj bukloj falas' malsuprer;.ridas
"For la maskon, amatino I Donu al mi vian la okuloj, Ia buso ... Per atenta, esplora
buson .. vian buson." . .]jaj okuloj ,Ia malhelan navonpregeJan,
Per novo kiel penso rapida, donna Liza libe- haltas momenton sur la malhela dedonna
rigas sin el li aJ' brak oj, en la silento de I'palma . Liza kaj si vidas tiun saman senvolan. de
abomeno kiun si sentishierau. La juna .artisto ,
bosko . . . nenatura rido eksonas. . rapide fo;turnas la tigardon, malpacience ludadas
.Morgau . " karulo I" per la fasko de rozoj purpuraj.. "
' "Unu fojon permesu al mi rigardi en vian En la koro de donna Liza esttngjgas la Jasta
vizagon, vi, mia sorca revo." , brilo de freneza espero... ne eternigo$ siajo
Imagu al vi, ke mi estas statuo sen kapo .. , formojn Iia skulptilo en la abomeno,
.ne" . . , ne. ,." ree si karesemealpremas sin kiun li havus rigardante sian maskitan vizagon
tuta vidante la pro kolero brilantajn bluajn ne permesus al li sentisiajn formojn 'mir-indajn.
okuojn , .. "Morgau,.. vi. vidos min Kaj si., . . si esperis ankorau antau, m:pmento.
tutan ... sed nun venu. .. nI retru lnter ,la ho.. Freneza L Freneza . . . "
mojn. Veriu, ni dancu, ni banigu kiel . Sajnas alsi, :ke vocon
en viviga fonto... venu. La tna Jam . batas, '" Viajn diajn formojn mi ,ci
e

baldau hejmeniri ni devos. .. Ah, tiel rapid: Kaj jen Hi tiel proksime unu apudaha .. ' .
pasas la horoj , ciu hodiauo, antai1 ol ni Minuto pasas post minuto, kun nerva maltrank-
gin utiligi, farigas morgauo." , . vilo la junulo rigardas en , l pordegon de l'
iii miksigis en la dancantari popol?n, ... !ta katedral0, kaj la atenda t!sprimo malaperadas el
brako cirkauas sin, kuntiras en frenezlga danca liaj trajtoj. kune kun la forkuranta. te!llP9,
turnigo la koron ebriigas nekonitaguego. al kolerigita amo propra... om
La ekbatas .. , Donoa Liza kondukas sian La bluaj okloj perdis.1a mildan
kunulon en la ombron de cipresa aleo. espririlOn, stala ekbrilo de kolero flagras el .111:
"Mi foriras." Donna Liza genufleksis, siaj lafge
Carissima . .. perm esu al , mi eternigi viajn pupJloj rigardas en la vizagon dezlras
for"mojn en marmoro .. , Sinjorino mia, diajo : .'; reteni en memoro ciun trajton de tiu vira kapo,
amatino t" de sia mallon.ga, sola : .. .'"
"Mi konsentas."La sepa hatas malrapideme ... salene.
Kie ni revidos nin?" , . La fasko de rozoj:purpuraj falis SUf la pargetan
"Atendu min hodiau en la katedralo, ,vesper! . marmoron, en senforta fUr!ozo I' ViTO
je "Ia se sa . " Cu viekkonos min?" . surpasis la f1orojn malfrmi.gintajn, la
"Viajn regajn formojn mi p.ovus forgesl, ne ' de Iia amo. 'Ankorau unu ,rigardo de .
ekkoni neniam I" , AO A' v".-:' leono kaj }i foriras.,: .,' .,
Dum mallonga momento sla] , brak oJ Kaj nemam .; . nemam pIu... . .
prenas lian kO'lon . '. Sajnis al li .. , cu efekbve Donna Liza altienis sin al lil forletitaj f1oroJ, .
mallongaprofunda plof(;go -' siaj lipoj premi-gis alla ia
figuron? Li volis demandt , sed ,nebulo maldiafana malklangts slan, . rygardon i
sin kaj antau ol li sukcesi s sekvi Sili, klel ombro spasmo eksiris la korn : ... "
si malaperis en la krepusko. A" La blankajfihgroj ungigis eil. la .. : marnioran
. * kaj , ' ,', rigidigis.
Antat1 la' granda altaro lumoj brilas . .' : . .*
mite .en angulon plej 'malhelan staras vmna ft- La tagon en la sa'ma katedralo ripozis
guro, la tremantajn manojn al A sia St, pl en cerko la sol a infano .. de Corti, maskl:>
mas. Nigra la belan kovris la vizagon; greka vesta]o per mola
figuron, gIn ylkhmo] de lepro, faldaro 1a formojn rnirindajn, en.la hararo'
la . de. 1 kapuce ngardas ore-:mgraJ dolor perlaj snuroj plektigis"stit la koro y"J'chgls fas!,9
plena] okulo]. . ' v '., depasdetruitaj' rozoj kvazi1 sanga maktdo. '
DonnaLiza, atendas .: '. Sl demas Si 'eliris eil la iasta' nokto kan,1ava1a, por
tiun ,figuron,lunulan, hUJn pr9funda]n . maltie\ : kaj sia
bluaJn .. l .. koro krevIs . .. klel hu , flustre
- Cu. II ve.nos? kJarigis' la rrialjulla s1.Psisto aUa artisto
- KaJse li A' .' c Ja mortirita 'korpo de donna .tlza. , .
Terura. doloro sl.an nur Sl ,. '. 'Preinlitd 'am 'la"'lnt. Fiora/L'udo/ en"' Vich:
komprems la tutan m1zeron de Sla slan . . . ,' . , . hk
tutan malfelicn. fl ila :"> E; Fet tl
:& B T o K A J A B T I 8 T o J
;P.&VLO V.&B8.NYI: LA ERIBO DE L'1II0DEBNA PENTBABTO ZN DANV.JO
(Daurigo)
Christian Zarth"!ann (1843)estis historia pen-
tristo, kiu elektis unu epokon, respektive unu
figuronde l' dana historio: Leonora Christina,
malfelica filino de Christian IV. Sian vivon li
prezentas en 14 bil doj, kiuj es'tas li aj eefverkoj.
En ci tiuj bildoj li forlasis la general,ajn skemojn
de historia pentrarto kaj sub la vesto li montras
ankat1 homajn animoo kaj sorton, kiuj estas
antat1 ni simpatiaj.
joachim Skovgaard (1856)estas ano de la
simbola' kaj stiHza direkto, poeta individuo, kiu
Jarealecon transformas eo Ja tajro de sia patosa
fantazio. Li profundigis n la delikataj
de la , ' eligio kaj de tje ellevis la temojn de si?j
profundsentaj bildoj. Liaj plej gravaj verkoj estas
la freskoj de [' Viborg' a katedralo.
La nun sekvantaj artisloj jam verkis laa la
signoj de I' individualisma naturalismo, celantaj
disigi de la komuna naturalisma direkto kaj
esprimi ]a sentojn per lndividue stilizitaj formoj
de l' Naturo.
165
L. A. Ring (1857) en siaj biJdoj kun intima
amo prezentas aj ni Ja' vivon de l'kamparanoj.
Al liaj -plej belaj bildoj apartenas: "Almozpetanta
in/ano el7 kamparankorto" , "Pril1tempp", "En
pregejkorto" ' . '
Julius Pau/sen (1860)estas majstro de Ja kolo-
roj kaj pro tio unu el la plej .peritris-
toj. Liaj bndoj: "Adamq kaj Eva" "Kain", "La
naskigo de Eva" estas ' belaj pecoj de lia arto.
Wi/helm HammershOj (1864)es.tas. internejpen-
tristo, kies bi1doj lau motivoj tro simplaj,
sed despli ricaj pri kolordelikatajoj. Li pentris
plejparte nudajn murojn, kelkajn meblojn,
ofte kun unu persono, kiu turnas al ni sian dorson.
La arto de Einar Nielsen estis. inspirita de la
malgajaj ,flankoj de Ja vivo. Liaj bi1dojestas
melanko1iaj poemoj de la malsano ' kaj , sufero.
En i1iaj ciuj peniktiroj estas senteblaj la larm-
gutoj de senfine sentema artisto. Grandiozaj estas :
"La mottanta junulino", "La . invalido", "La
malfelicaj ma/junu/oj atendantaj ia "La
blinda junulino" ktp. kiuj estas ciuj belegaj kreaj-
oj de malgaja artisto. .
' Nie/s V. Dorph estas reprezentanto de la stiliza '
direkto, kies bildo "Mia patrino" forme kaj anime
estas unu el la plej kristaligintaj ' pecoj de
lia arto.
(Fino)
L A 8 E Ii BET O ' D E 'L' A B TI 8 T, O
OLIVE SCD.REINER
rr;,=:::;=;;i;ii""'ii: - =' 'if\
l
am estis artisto, kaj li pentris pentrajon.
Aliaj artistoj havis farbojn pii rica,jn,
kaj pentris pIi
Li pentris ci tiun per .unu koloro, estis
sur gi mirinda brilo; kaj homoj
Iris tien kaj reen, dirante : ",Ni satas la pentrajon,
ni satas labri1on". , '"
La ceteraj artistoj venis kaj diris, "EI kie li
akiras sian farbon 7" IIi Iin demandis; kaj li
ridetis kaj diris; "Mi ne povas diri al vi" kaj
laboris pIu, la kapon tre klininte. .
Kaj unu Iris en' la tnalproksiman Orienton kj
acetis multekostajn pigmentojn, kaj faris raraq
farbon kaj pentris, sed post iom da tempo J
pentrajo velkigis. Aliulo tralegis malnovajn librojo\
kaj faris farbon rican ' kaj r,aran, sed kiam li
penikis gin, gi jam estis mortinta. . "
Sed )a artisto pentris pIu. Ciam la
,,[

igis pii kaj pIi ,mga, kajla artist,o pIi kaj pIi
paligis. ' Fine, unu tagon oni trovislin mortii1ta
antau lia pentrajo, kaj oni lin prenis por enterigi.
La ceteraj , homoj cirkaurigardis eo ,ciujn potojn
kaj fandujojn, sed ili nenion trovis, kion ili ne
jam posedis.
Kaj kiam -oni senvestigis lin por vesti al li
Hajn mortvestojn, oni trovis , super liamaldekstra
brusto )a rostsignon de vundo -
tr malnova - vundo, ,ki,u sendube tie Han"
tutan vivon, car giaj randoj estis malnovaj kaj
rigidigintaj; sed Morto, kiu cion kungluas, estis
kuntirinta la randojn, kaj fermintagin; Kaj opi lin
enterigis. Kaj la ;homoj pnkorau Iris, dirante:
"EI kie li trovissian farbon 7",
Kaj okazis, ke post iom ' la artistoestis for- o
gesita - sed la vivis. '
EI la arigla: Ai Pra,vtine
O ' . 8 E B V O
A NA TOL E FRANC' E
i ne kredis ke tiel facila estas la morto. Jen,
laidiTe, la vortojde Anatole France dum .Iia
progresinta epolo kiu donl s sin fido
talento al la de l'ho",oj. '. . ,

malJonga, milda mortado. Kaj li estus povlnta u ni , volas komp,renl la figuron de France? Ni devas
ankai diri: mi ne kredis ke tiel bel a estas memori PTi la" humanistoj d,e I'renesancQ, unu, la lasta el
l morto. Car bela estas lia morto, inda al Uia tipo estis li. Hri'tiuj, kiuj malkoVris r pOf ' la
lia vivo pasigita en la observado de I'Belo.Sen la kulturon .de 1a klasika Antikvo, .kaj kiuj eo la kulto de
ro, Sen malsano li mortis, nur plenu- 1'B.elo ' solvis la filozofion, la 'moralon, ta religion-:-
miels pri li la , eternafato de I'Naturo: 'lam fmen, li la, tutan vivn. Ui ".esplons ' Ia miljarajn pergamenojn, ili
'f devls paal el la finiteco de I'vivo en la Eternon. Ciun sian povis same la noblajn.foTmojn ,kaj deIikatajn parol-
veTkon li finls" eiun sian pe,nson f-;; tulJlojn de laantikvaj latinaj , poetoj" Jdel
kaj en plej 'penekta formo la tutan enhavon de sla mildajn ctniniatrojil pentritajn a1 iIi de, mezepokaj mona-
vivo li faris eternviva eo ,sll' verkoj. Pii bele li vivis kaj hoj, l1iestispaganoj, en la greka senco Ele J'vorto, ne
mulle pii bele li mortis o lia maj!!tro Voltaire, pii ' la.ti kredo, Car . iIi ne povis kTedi je, ta .delonge momnta!
plene enestis en la sankta donaco Oe poeto. ' , ' dioj de la antikvuloj, sed Jati , Ja' belo, blT iIi povis -plezuri
Ho, konsolaj vortoj I Tamen ne estas vana la spTita ' pri fiu pompa kaj naiva fantazio, kiu popolumis
laboro, la fQrtostTeto por la eduko almenit, ooskojn kaj kampon" arbarojn' kaj , kapr/can >
kelkaj, la elektitoj povas akiri la gloron de I'beta vivo kaj maron per dioj vivantaj, batalantj kaj a:mantai. Ih estis
bela morto, :tiun honoron, kiu eble iam, en pii bona 'kaj serenaj, i1i p,ovis 'kon betan .Pfezentas la '
106
la arto .kaj la pen sado, kaj, I.a malbelajn aferojn,
egolsmon, aYldecon, malbonecon, Ih ngardis de mal pro k
k':l? de kompatet;ta moko. Kun skeptika
knhko Ih la la multspecajn cere-
monto]n,' ]a i.Ji tion, kion tiuj havis
. belan, sed Ih ne partoprems 11m. Tamen ili ne estls
skeptikuLoj, . !Ii havis la grandan fidon,
Cele?lan, pn la ':Iva .forto de I'homa spirito, pri la ebleco
de I progreso. Ka] pn la beleco kaj valoro de I'vivo: ilin
povis ravi bela ideo same kiel bela virina korpo, amumo
de ama paro sur la vespera kampo same kiel horal o
sonanta el katedralo. .
EI tiu homspeco, kiu pereis per la racionalismo de
I' XVI1l. kaj per la industrialismo de I' XIX. jarcento el
tiu devenls, kiel lasta ido, Anatole la
50la granda kaj senposteula humanisto de nia epoko. Per
tjo li diferencis de Voltaire, al kiu mankis la serena
vivofilozofio kaj anima ekvilibro de vera humanisto, kaj
de Renan, sub kies skeptikismo tie nigris la talaro de
l' predikanto. AI la rideto de tiuj ambau mankis la
trajto Rabelalsa: la serena kaj frandula kompreno
de etaj donacoj de I'vivo kaj de la de I'sensoj.
La VIVO de France estis bela, li rigardis la
vivon bela, malgrau difekto, malbelo,
tamen bela, bela super Kaj li havis da prud-
ento, por ten i sin de gi malproksime, de kie oni jam
povall vidi ankau belajojn.
Li starigis f1anken, ne en la indiferenlon de I'eburturo.
La grandaj moralaj ideoj de -I' homaro forte vivis en lia
koro, kaj kiam li vidis i1in li jetis por iii
sian delikatan kaj noblan personon en la amarajn batalojn
de aktualajoj. Li estis humanisto ankau laula originala
senco de la vorto, kiam la humanismo signifas homrcon.
Li batalis por libereco, justeco kaj progreso, defendis la
subpremitojn kaj persekutatojn. Jen estis lia socialismo.
Ne la socialismo de la dogmoj de J' historia materialismo
sed lasocialismo de T homamo estis la lia: Kredo pri tio,
kl; homo havas denaskajn rajtojn partopreni la gojojn
kaj belajojn de I' vivo. - Un,
n K Y R A K Y R A L I NA." - PAN A I T I STR A T Y
Antau nelonge, en la amaso de libroj kiuj la
francajn librejojn, dronigal1te la sclvofemon de la
plej diligenta leganto, unu libro kaj unu nomo sukcesis
imponi kaj eliki per simpla naturaleco kaj kerneco. Tiu
sensacia libro estas nKyra Kyralina", kaj autoro: Panait
Istraty. - Estasnomoj eble plej ofte elparoJataj en la nun-
tempa europa kritiko. - Romain Roland malkovris lin Li
rakontas ki.amaniere farigis konata Panait Istraty en Ire tra-
gika situacio, en iu hospitalo en Svisujo, males-
pero -
Li resanigls kaj Interamikigis kun Rolland rakontinte al
li sian tutan aventuran vivon. Li naskigis en 1884 en Braila,
lia palro estis greka kontrabandisto, kaj lia patrino rumana
kamparanino, tre bonkora kaj laborema virino. Je lia 12-a
jaro, Iin trudis Ua nedifinita demono, au ia ardanta neCeSO
konikajami, kaj ii forkuris dehejme. - Dum 20 jaroj
li vivis nedifinitan vivon sendirekte, havante eksterordi-
narajn aventurojn, tedajn Jaborojn, suferojn, bruligite de
.suno, malsekigite pluvo, kelnero, konfitisto, seruristo,
portisto, servisto, pentristocie firmaoj. kolo-
rifitode jurnalisto, fotografisto, vojagante tra Egipto,
Siria, Jaffa, lleytouth, Damasc, Liban, Oriento, Grekujo,
Svlsujo, kaj fioe Francujo. Li komencis lerni france ella
kla'sikaj verkot; tute sen ia gramatiko, kaj li skrib;ts nun
en' la pLej vjg.la kaj 'klasika franca lingvo; Rolland ekvidis
en li -Ia tUl1ulton d la gnio", .novan Gorkij" kaj inst-
igis lin skribi ciujn siajn travivajojn.Rollnd estas artisto
. kaj- ,pastulis de li arton. '
. .Kyia Kyralina" estis la, unua volumG, kaj !straty ne
afktas, li , I!incera, . kruele _ tlom, ke li rugigas
homon. Per la instinkto li skribas 'bone, ti.o -es tas si mple
kaj bele. ,Sendube li parencas kun la rusa literaturo, kun
.la verklstoj, kluj fads elsia arto' religion de la slava
animokaj-'Ilt?erigan' . -
Niels Dorph Mia patrlno
Kiel i1i, Panalt Istrp.ty havas la saman preferon en la
elekto ae Ja subjektoj, kaj havas sendiskute ilian talenton,
s.ed ne havas ilian profundecan rigardon, ne traboras Ja
profund.econ, nek Jumigas per briliga -okuJo. La lega do de
Igas homon revl, dum tiu de la rusaj majstroj,
Igas lm pensI. _
nKyra Kyralina" eslas konfeso pri lia vivo, la pasinto
de Adi.ren- lia infaneco- Ja malfacila vivpovo.kun heroaj
vengoj, kun stral!gaj kaj perversaj
amoJ;. Itu clpastnto trovas en Jstraty rasan kantiston. Sur
turka] melodioj Ji rakontas sian humilan kaj kruelan vivon,
'en- k!,ij la homaj sentimentoj mortigas sin reciproke, vivon
en klU la pasioj konfuzas Ja grandiulojn kaj neniigas iJin
brutale. Kaj en Ja lasta parto- la plej bona- trovigas vera
peceto animo: la amikeco; tie li estas univer-
,sala artisto. Istraty venkas sen literaturo, li skribas dirante
'sincerege tlon, kion li havas por dri, kaj li far;s verkon
kiu, malgrau ke li estas je Ja komenco, imponas kvazau
monumento, monumento de simpleco kaj brutala natura-
leco, arto rea1igita sen literaturo.
La dua -verko estis .Onde Anghel", la tria "les Hai-
<!ouks" same'Profundaj, sed kiuj havas rumanan ' subjekton
- eo onklo Anghel pentranle la lokan tipon de
-culo, kiutravivas epizodojn de la mizero .kaj mal-
en la Haidukoj pentrante tutajn epokojn el la
rumanaj Iibel'igbataJoj, kiam. la .haidukoj" - jam Jegen-
ludis gravan roJon. .
Llaj verkoj . jam disvastigis en la tuta mondo, Ji estas
di rite "en vogue" car liaj verkoj trovigasec en tra-
dukj de preskaii kulturlinEvoj, kai estus la
ideo, se iu Jerta samideano prenus la taskon esperantigi
Iiajn earmegajn r;tkontojn. o. Bugarlu, (Bucurestl J
161'
BIBLIOQBAFIO
FRANCESKO NlTTI: EVROPO CE LA ABISMO
Kun speciala antuparolo kaj bildo de la autoro.
Tradukis Robert Kreuz. 3. - oraj markoj. 200
Eldonis: Frankfurter Societats-Druckerei G. m. b. H.
Frankfurt a Main.
K
ian ajn politikan havu iu esperantisto, li
certe ne rifuzos la grandan propagandan kaj principan
vaJoron al lio ke fama politikisto, unu ella antau-ne-Iongaj
direktantoj de Europo, tradukigas sian verkon en Espe-
ranton, ee verkas apartan anlaparolon al laEsp. eldono.
Pri la enhavo de 1a libro skribl estas iom Sed
mi estis kaj estas pacifisto antau, dum kaj post la milito;
kaj mi rtun apartenas al venkita lando. Eble oni ne indig
nos, se mi nun malkaaos mial pri Uo ke jen, ano
de venklnta lando dek.Jaras, .ke m ne estis kulpa pri la
milito, ke mi povasjam permesi al mi la lukson._de
konsciencpureco, ke la suferojn, al kiuj mi eslas kondam-
nita, mi povas rigardi nemeritita puno. Kaj ankau al la
kvinjaraj infanoj mi povas krii konsole: "Vi suferas -?
Bone! Toleru! Sed la konscieneco ne premu vin piu, vi
ne estas kulpaj pri la mililo."
Fino. La libro min konvinkis. Malsamopiniantoj eble
same legos kun intereso. Ankaii iIi miros pri la
bonega stilo de la autoro, kiu per sia plastika prezent-
maniero Ciam povas konservi vigla la intereson kontrai
la kelkfoje seka terno. Nin ten tas : skribi Ci tie kelkajn
frazojn el la antauparolo:
.
nEuropo povas eSU komparta kun la domo de la
Atridoj. Por sin de malhonoro Atreo faras la unuan
teruran krimon. Sed poste liaj filoj, Mene-
lao, komencas vicon da krimoj kiuj dairas senCese kaj
terure, sed estas Ciam logikaj -kaj fatalaj, la disfalo de
la posteuloj de de Argo kaj Mil<eno. " .
Ofte oni sentas en la libro la pulsadon de forta kaj
emfaza sento, kiun oni povus nomi Europa patriotismo.
La traduko estas bona, tio estas, facile komprenebla.
Se mi tro kritikus mi povus npr6Ci eraretojn
(superfluajn 19, 19, ec), sed ili ne genas.
La verkon mi varme rekomendas al Ciuj, precipe Car
la eidonejo promesas "en okazo de pros pero eldonon d
aliaj alispecaj verkoj.
(-las)
ANDR HONNORAT:
La sendangereco de Francujo, Tekstoj kaj dokumen- .
toj. Paris "L'ide francaise a 11. Place
de la Bourse. 1924.
L
a libro en tre kl ara kaj evidenta maniero grupigas -
diplomatajn aktojn, kiuj prezentas . tre interesan kaj
frapantan bildon prl la kuirejo de la diplomatio.
La autoro en mallonga .artikolo resumas la pruvaion de
la dOkumentoj, primontrante.ta senrevigojn,kiuj trafis _
Franculon de post la packontraktoj, refutas la akuzon
de egOlsmo kontrai Francujo, kaj deklaras ke la manko
de de Francuj6 estas la' Ce fa malhelpo de _
1a daiira paco.
Certe Ciu legos kun inlereso la diplomalajn aktoin en
nra La libro estas grava anka lingve,
grava . helpo por la vortarlslo de diplomati aj terminoj. -
Pri la boneco \de I'stilo kaj .esprimoj garantias )a nomo '
de S-ro Grossjean-Maupin, kiu revizis_ la tekston.
FERDINAND RAIMUND MALSPARULO
Originala sorCfabelo en tri aktol
. . '" .
."Disputas pri- feHC' sen
I.a nomoj inter si.
Stultgas re.ciproke sin
Kaj met,n ne scias pii " . ..
R
e.memoro el miainfanago, kiam ankorau mia 'patro _
kantetis hejme la Haivajn melodi(}jn . de la la p a - .
r u I o", uel sukceseludita dum la ,v:iena "
La tuta-n verketolf envolvas ia naiva, malnova nebulo
reportante nin a1 tempoj pasintaj, Idam 1.a homojbezonis
Hajn sorCfabelojn kun lom 'da dramo, iom da . vero, iom
da simbolo, ion dabonhumoro kaj Kun bona fluo.
R a i m u n d kunmetis CionCi bon sukceSe en la.
.M a I a par u I o kaj ne estas. mirinde, ke jnter 'Ii aj
teatrajoj tiu Ci estas 1a plej populara. Li vola!, mal-
nova kutimo, inslrui kaj amuzl kaj mpntras mistikajo.
praverojn, Idujn ankai hodiau neniu kredas. i Ja e.stas
nur fabelo I
En elerua lando. de bonaj kaj agemaj spiritoj la leino .
Che r i s t a n e sentas grandan ' amon al surtere vivanta
estaio: a] malgranda Fl o' t w e ll. Per sia sorCpovo ai
superautas Hn per riCeco, sed Hu kreskigasen la juna
Flotwell la emon: vivi malavareabunde donacante.La:
riCeco malrapide disfluas, la arnikoj, por la mono kaj ne
p:or la .koro, sendanke akceptas la regaladojn. Cheristane
volas atentigi lin kaj -aperas antau H, kiel montara knabi-
neto. Flolwell ekamas aln, sed ne sian konduton.
Cherislane oferas sian laslan perlon por krtli servantan
spiriton; kiu ne povos malhelpi la sorton de Flotwell, sed
p'ovos averti Iin; Per tiq donaco ai devas forlasi Jateron
kaj relri eo slan spirilan landon. Flotwell kmas knabi-
non, kiun Si, kontrau la patra' volo, edzinigas en Angluj.
Vane aperis. anlau li la almozulo, kreitajo de Cheris!ne, '
por averti Iin ' per sia propra sorto, Flotwell
rapide perdas eion. ankau la edzinon kaj la dumtempe
naskitan infanon, reveni sen ia havajo al la ruinoj de
sia l<astelo. Tie li spertas 1a sendankecon de siaj
kaj plej amataj servistoj, la dankemo1 de simplal
homoj kaj retrovas parton ' de sia iama riCaio, kiun kaSis
la a1mozulo inler la ruinoj, lal1 la volo de -Cheristane.
Ankau ai reaperas -por momento ' kaj profetas lamn

- .
"En la senlima regno de :Iaam', . . "
' En renkonfejo de I>piritoj Ciuj."
La manovmoda, vereviimana muzikakompano, nt lerte'
:pentritaj figuroj, la tnontro de sorta -puno . al la malbonu-
loj kaj sorta rekompencoal la bonuloj donas specia!an.
Carmon al la teatrajeto, kiu nun aperis en bongusta :libreto
eldonite de la firmo F . . Hirtkaj Filo, Lelpzig.
Kolonelo F. Zwacn, la lerta tradukioto. interpretas la
verkon en bone f1uanta Esperanto. Eble kelkfoje ' Ii ne
i
tute sukcesis redoni la popolan i,lromon, . ebL.e kelkfoje
la enhavs ian pezecon, la 'plejmoMina Esperanto
kel.kloke eble farus alian' solvon, sed 1a libro'"' certe' es tas
agrabla kaj facil.a legaio, A I i e (ans!. a1i10ke) ".ka]aHe s
Sjnas al mi k n ab ego estas terura . vorto.
ba ritma prozo eble . malj:>1i h,avas poezIa]n oj
la versoj, ili. estas tie plie sentataj: >
La versoj estas tre trad.ukitaj. Eble tr{) muUaj
"ve", Jre", nur", do", "tro'" .interrimas !!ed prl la Ier-
teco generala de la tradukinto atestu_tiu Ci parto:
. Ke pro d vinbersuko
Hom'kl,ln tla bon-e'duko
Pov.as" perlii el la nuko
Tiom de la .. c.erbom\lko,
Ke Capel!?n li kun
,lnterSangas kun ,pemko.:
stasgranda "
LA VIBGIJLIlWO R':EL HA VA-LIRO
. ,
, ,
GOTTI<'RIED, KELLER
"al siaj antauaj posedajoj estis
akirinta ankorau tiel multe da novaj,
ke Iia vid vino Bertrada estris amp-
leksan graldistrikton kaj estigis fama
en' Oermanujo same pro sia riceco
kiel pro sia beleco. Kaj, car si samtempe prez-
entts, kontrau ciuj grandan modestecon kaj afab-
leconj la frezoro de sia persono sajnis al ciuj
riskemajkaj hontemaj, kuragaj kaj timemaj, gran-
dajkaj malgrandaj nobeloj facile akirebla kaj
chi, kiu sin vidis kelkfoje, miris, kial do li ne
jam gajnis sin. Tamen ,pasis pii ol unu jaro sen
tio, ke oni ekaudis pri iu, ricevinta efektivan
esperon.
Ankau. la imperiestro sciigis pri si kaj, dezi-
rante, ke tia eminent feudo estu posedata de
bravulo, decdis v:iziti la faman vidvinon dum
vojago kaj komunikis tion' al si per letero tre
favora kaj fahla. Tiun li donis al certa juna
kavaliro Zendelwald" kiu estis rajdonta guste ci
tiun vojon. Favore li 'stis akceptata kaj regal-
ata de Bertrada, kielciu, kiu venis gaste en sian
kastelon; li rigardadis respektplene la belegajn
cambregojn, mu(.-dentojn kaj gardenojn apude
li ege enamigis al ).a posedantino. Sed malgrau
Ho li restis ec ne unu horon pii longe en la
kastelo; plenuminte sian komision kaj cion vi-
dinte, liadiauis lakone kaj forrajdis, la sola el
ciuj gastigitoj, kiu ne ekpensis, ke li povus gajni
ci tiun premion. '
Krom tio ' li estis malvigla je faroj, kaj vor-
toj. ' Kiam Haj spirito kaj koro okupis ian aferon,
!.cio okazis ciam plene kaj tajre, Zendelwald ne
. fari la unuan pason al la realigo; car
la afero sajnis al li finita, kiam li intrne estis
arangintagin. Kvankam ' li volonte amuzigis tie,
kie. ne temis havigi lon al. si, li tarnen neniam
parolis gustatempe vortonkiu estus portinta por
li pros peron: ' Sed ne nur ,lian buSon, ankai lian
manon tiom antaikuns liaj pensoj, ke li ofte en
' 151 batalo .presKau estis venkata de siaj mal?mi-
koj, car li he.zitis farila lastn baton, jam anti-
cpe vidanJe la ce siajpiedoj. Tial
).ja bataJmaniero mirigis ce ciuj turoiroj, car li
I;Inue . ciam apenau sin movis kar nur en la plej
granda dangero ekve'nkis per brava ekstreco
de forto. , ,
, En ,plena 'penslaboro" kies objekto estis la
Bela Sertrada, rajdis ' nun citiu Zendelwald al
sia hejmkasteleto lokita , en soleca montarbaro:
malmlilte da karbistoj kaj arbhakistoj estis
Haj kaj tial lia patrino afendis lian reve-
.. non cilifoje 'kun doloramalpacienco, cu li nun
' fine hejmenportos Ja' felicon ..
. estis tiel agema,
decidema estis tamen n.e multe
profitante tio, Car si siaflanke . sameciam
tr-oigis tiun , econ ' kaj tiamaniere transformis
gin je maloportunajo. En. sia junecosi
kiel, eble plej baldau edzinigi kaj avidis kelkajn
okazojn tlel rapide kaj fervore, ke si pro la ra-
pideco trafis guste la plej malbonan elekton en
hl persono de senpripensa kaj kuragega ulo, kiu
malsparis sian heredon, tro frue mortis kaj ne-
nion al si postlasis krom longe-daura , vidvineco
kaj fil o , kiu ne volis sin movi por ekkapti l
feHcon.
La soja nutrajo de la malgranda famiIio kons-
istisel la lakto de kel kaj kaprinoj, el arbaraj
ftuktoj kaj casajo. La patrino de Zendelwald es-
tis . perfekta casistino kaj pafadis per la arbalesto
laQplace sovagajn kolombojn kaj perdrikojn; si
ankaufiskaptis trutojn el la riveretoj kaj propra-
mane riparis la kasteleton per kalko kaj stonoj,
kie gi estis difektita. Jus kun mortigita leporo
si revenis hejmen kaj, pendigante la beston antafi
la fenestro de sia alte lokita kuirejo, ankorau-
foje si rigardis ekstere al la valo; jen, tie si vi-
dis , sian filon suprenrajdanta Ja vojan kaj goj
si malsuprenigis la tirponton, car l forestis de..;
post monatoj.
Tuj si komencis esplori, cu li ne ekkaptis kaj
alportis ian vosteton aa pJumon de Ja felco, al
kiu sage li povus sin al\<roci, kaj kiam li rakon-:
tis' Ja travivajojn, kiel kutme ne gravajn, dum
sia"Jasta aventurado, si jam koJere skuis ]a ka':
pon; sed kiam li fine raportis pri sia senditeco
al ,Ia rica kaj carma Bertrada kaj laadis sian afa-
blecon kaj belecon, si riprocis lin nenifaruJo kaj
jar-dormulo pro lia hc;mtinda foriro. Baldaa si
ankan rimarkis, ke Zende]wald pensis pri nenio
,krom la malproksima nobeJino, kaj ec nun si
farigis vere malpacienca pri li, ke li neniom
scils entrepreni kun tia bonega en la koro,
dum la grava enamigoestis al li plie baro, ol
al ago. .
, Tiel li neguis la plej bonajn tagojn; la ' pat-
rino grumblis pri li kaj pro la cagreno, por
distri sin, si riparis ]a disfalintan tegmenton de
la kastelturo, tiel ke la bona Zende]wald timis
kaj angoris, vidante sin supre grimpadi. Krude
si. dejetis I! tegolojn dsrompitajn kajpreskaa
fIlortbatis fremdan rajdanton, kiu guste venis tra
la pordego por peti noktan kusejort.
Sed tiu ci sukcesi s afabligi la maldolcan, sin-
jorinon, rakontante ce la vespermango multajn
bonajn aferojn kaj precipe, guste nun Ja im-
'periestro restadas en la granda kastelo de I'bela
vldvino, kie seninterrompe sinsekvas festoj kaj
sencese la carinega virino estas siegata, de
p'eriestro kaj ties kavaliroj: elekti inter ci tiuj
edzon. Sed si trovis la e]turnigon: arangi gran-
dan turnlron kaj edzinigi at la' venkinto, forte
fidante, kesia protektantino, Ia dia Virgulino, sin
intermetoskaj S heJpos al venko la brak on de Ja
gusta, kiu sin . meritas. ,
"Jen estus , jll' entrepreno por vi," la homo ' fi-
sian ralonton, turnnte sin alZendelwald.
.69
"tia bela juna kavalro devus . vigle klopodi pp'r forlasintaj , lapregejeton, en res-
akiri la plejbonon, kiu lat teraj ideoj ekzistas tadejo sin sentis tiel komforte, ke
en tiuj cf tempoj; lat generala diroankat la ekdormis. kaj forgesls pri turniTO kajamatino, se
sinjorino esperas, ke per tia ritnedo felicajo ne- nur 1.i ne songis pri. ili. " .. ,.' ;:
konata trovigos por si, iu malTica virta heroo, Tiam la Virgulino Mari venis
kiun si poste povus dorlotadi, car la konataj sia altaro, alprenis lian formon kaj armilaron '
grafoj kaj vantaj svatantoj ciuj' estas tedaj al si."sursa1tis Han cevalon kaJrajdis kun fermitaviziero'
Kiam la fremdu)o estis forrajdinta, diris la pat- kuraga Brunhilda, anstatat Zendelwald, al
rino: "Nun mi vetas, ke neniu krom Bertra@. kastelo. .
'
mem venigis tiun senditon por logi vin al Klam sirajdis ke]ktempe, sur la , vOJ kusis
gusta vojo, mia kara Zendelwald I Tio estas evi- amaso dagriza rubo kaj sekiginta . brancetaro.
denta; kion a1ian do tiu stranga bubo, kiu en- Tio . sajnis ., suspektinda , al ]a viglatenta VirguUno '
gorgigis nian lastan kruceton da vino, estus ha- " kaj si rimarkis ankai1; ke 10 simila a! serpehta
vinta por fari kaj vojagi en tiu, ciarbaro ?" I vosto elstaras e] ]a miksajo. Tiam si ekkonis,
La filo komencis pro siaj vortoj ege ridi k1Jj ketio estas la diablo, kJu ankat f)ankumisen
ridis eiam pIi forte, parte pro la okulvideb]a .l'kastelo sin ka-
neebleco de ]a patrinaj imagajoj, parte car tamen de la Vlrgultno en la stona]o. Sa]ne mala-
ja placis al li ci tiuj imagajoj, La nura penso, tente si ,preterrajdis, tamen lerte si farigis etan
ke Bertrada eble deziras lin ekhavi, ne lasis lin f1anksa1ton per lacevalo,tiel ke g , batis per
cesigi ]a ridadon. Sed l,a patrino, kredante, ke li malantalla hufo sur tiun suspektindan vosteton.
ridas por sin primoki, ekkoleris kaj kriis: "Ais-Sib]ante saltis ]a diab]o eksteren -kaj for, kaj en
kultu do I Mi vin malbenos, se vi ne obeos min ' tiuci afero sin ne rimarkigis pIu, ' .
kaj ne tuj ekmarsos por akiri tiun feJicon; sen Oajigite de tiu ci aventureto, si rajdis plena
gi ne Jevenu, at neniam mi volos vin revidtl je bona al la kastelo de Bertrada, kie
At1, se vi tamen revenos, mi prenos mian pati;- si alvenis, guste kiam sur la ]oko restis nur la laron kaj mi mem foriros por serci tombon, kie
mi ne estos gA enata de via malsag
A
eco I" du ' plej fortaj batalantoj, por inter si decidigi
' la aferon. '. ' ., , Tiel Zendelwald nun ne havis elekton; pro
' la bona paco li preparis gemante siajn armiloir ,Malrapide kaj kun malvig1a ,sintenado, tute
kaj en la nomo de Dio forrajdis en la 'klel si rajdis alla placo kajsajriis
al la logejo de Bertrada, tute ne konvinkiginte, sendec
1
9a, cu slpartoprenu at ne. - .
ke li Uen efektive alvenos, Tamen li sufice bone . venas ankorau la malvtgla, Zendelwald," ,
tenis sin lat la vojo, kaj ju pH proksimen i, oni kriis kaj)a du fortaj diris-:"Kion
venis al la celo; des pii klarigis ,:al li la pens6, _ tiu, kun !1
i
?:N'i .. rapide finu pri li, antat ol
ke li , ja povus eqtrepreni la aferon tiel , flm la aferon mter ml"
kiel iu !-Iia, kaj' se li jam .finis' pri la rivaloj, e,e - Unu sin nomis "Guhl la" Rpiii :i
U
' 'kutimis
tio 'ne ' al ,Ji ,Ia kap on, se li riskos; dance:.. . kun ,si a cevaio sin turna'di ckJo"no kaj klQpo-
ton kun J b:ela ' Pasop :post paso dis konfuzi. sJ4tn per ml-
zis nun en lia fan:tazio la aventuro kaj evolui;; da kaj' unu
7
la
plej bone, ec, jam' taglonge; rajdante tra la ., so;.. , ,. . devls." 1.:
1
haVIsp.ecO-
,Ji . faTadis , dolcajn dialogojn c mgraIn k!es
kun la amatino, ' dirante al ,si 1a plej beJajn e.t.. t:
n
,la . bel tord.ltal, ke '
perisajojn, tiel ke sia vizago rugigis pro carma , s,onorl
let
9J !1
e
,. f1eksls dm .
gojd, cio ,ci en revoj,
',o, sencese, klam li movls Ia. TlOn '
Kiam li gU,ste ,refoje kolorigis-'gajan h la son,orado de J'terur
o
P?r, .. ',
en sia spirito, efektive li vidis ekbriH' en la m'!i- . ' 1 por sta .sm,of
mol

tena suno, sur blua altajo la turojn kaj dentojh "stl'do lau !a per :per ,aha
de ]a kastelp kaj fajrerumi la orumitajn II s.ctis !ap!d,e ',per tiuj
dojn el la ma]proksimo kaj Ji' ektimis pro tio ke la pro 110, Lla kask-
tiel, ke, disigis lia htla revkonstruajo kaj postlasis ornama]o 'konSlsfis el grandega kokvosto. . -.
nuT' koron timeman 'k';ljsendecidan"
La aHa ' forta kavaHro SiR "Mus la
' Senvole li haltigis ]a cevalon, lat la mani-ero 'Senn:ombra", per kio li o' esprJmis, ke. oni liit ri ...
de ' hezitemulojronde sercante crifugejon, Jen li ' gar:Q egalvalora kun ,snhombIa, armeo. ' Por
rimarkis gracian -pregejeton, la .saman, kiun iam ,sigt1g de 'sia forteco la oharojn elstrantajnel slaj
Bettrada :31 la Dipatrino. Tuj li deci-., err 10ngo deeir1cat1e
dis eniri gin antau .1a a1taro iom Fefresigt "ses co}oj kaj pleklinta en duligetojn, "kiuj 'mal-
sin" precipe car estjs nu je' kiu oni faris. 'o suprenpendisal , la finoj
la .turniron. , '. ,
. esus o!J1amrtal per gracil rugaj bantoj. ,-U ' por.;;
La pa,stro kantis ]a meson Idun eeestis nur du- ' .sur sia kh;asp grantlan, 'vasfan mantelon pres.;;.
at tri tPalricu.loj, tiel ke . ]a kavaliro donis ne', kt kovtantan lin -kune kun c,evalokaj arte
malgrandan ornamon al -la eta piulat:O; sed kiam - milmus-Jeloj, Kiel:taskmamajo lin ,.
cio estis' finita kaj la pastro kal pedel!> ' estis ombrumis la large etenditj f1ugiloj de vesperto, \ . ''"';
"
de su'b kiuj li sendis minacajnrlgardojn el Ja oblik-
vaj okuloj. .
" oni donis la' signalon por la batalo
kun Guhl ' Ia. Rapida; tiu rajdis kontrau Ja Virgu-
lino kaj cirkaukurissin kun ciam pii,! granda
xapideco, ,volante blindigi sin per la sUdo kaj
farante"centojn da pikoj kontrai si per la lan co.
Dume la Virgulino restis ciam sur la sama ]oko
meze, de la turnirejo kaj sajnis nur defendi sin
kontrau Ia atakQj per la sUdo kaj lanco, lertege
turnante ]a ceva]on sur la malantauaj piedoj, tiel
ke si ciam al .Ia malamiko alturnis Ja vizagon.
o Kiam Guhl o tion rimarkis, li subite forrajdis mal-
o proksimen, poste sin returnis kaj kuregis kontrau
si kun lanco por sin pik-sternL Senmove
atends lin la Virgulino; sed homo kaj cevalo
staris. tiel firme, kvar:au faritaj e] bronlO, kaj la
kompatinda bubo, kiu' ne sciis ke li bataJas kont-
rau potenco pIi aJta, kontraukurinte al s!a ponar-
d'ego,dum 'Ia lia kiel pajlero disrompigis sur
s.ia sUdo, falegis sutprizeel Ja selo kaj kusigis
sur la tero. Senhezite si desaltis de 1a cevalo, ekge-
nuis sur Jia brusto, tiel ke li sub Ja potenca forto ne
povissin movi, delrancis aJ li per sia ponardo
ambau Jipharplektojn kun la argentaj sonoriletoj
kaj fiksis iliO' sur, sia glavrimeno, dum la fanfa-
ror sin, au pii vere ZendeJwald-on, salutis kieJ
venkinton. .
, Nun estis Javico de l'kavaliro Muso Ja Sen-
nomora. Ptence li algalopis, tiel ke lia mantelo
flugis eo la aero pereomI1aca griza nubo.
Sed la Virgulino-ZendelwaJd, kies : bata]humoro
5ajnjs nur ekflagri, galopis same brave renkonte
aJ li, elseligis Jinfacile per Ja unua puso kaj!
kiam .Muso rapide sin levis 'kaj ekprenis Ja gla-
von, si ankau desaJtis de ]a cevalo por batali
kontrau Ji piede. Kaj baldau Ji estis surdigita de
la batoj, per kiuj sia glavo faJadis al li sur la
kapon kaj 5u]trojn, kaj li per la ma]dekstra mano
antautenis sian mante]on por tiel sin kasi kaj
por bonokaze jeti gin al la kontrauulo super la
kapon. Tiam la Virgulino per ]a pinto de sia
glavoekkaptis anguleton de 1a mantelo kaj en-
volvis Muson la Sennombran mem de kape gis
piedoj eu la mante]on kun tia gracia rapideco,
.Ire li post mallonga tempo aspekti.s kiel monstra
vespo cirkauspinita de araneo kaj kusis barak-
tante Sllr ]a tem.
' Nun la Virgulino lin drasis per la plato de
kaj kun tia lerteco, ke la manteJo soJvi-
gis je siaj elementoj kaj ]a cirkauflugantaj mus-
feletoj mallumigis ]a aeron dum ]a genera]a
ridado de Ja rigardantoj; gis fine la
iom post iom o reaperis kaj kiel venkita homo
tamiris for, post kiam lia venkinto detra1cis aJ li
Hi harJigetojn bantumitajn.
do farigis la Virgu1ino kiel Zendelwald
la ' lasta venkinto sur Ja turnirloko.
Si malfermis la vizieron, iris supren al Ja re-
gino de la festo, genufleksis -kaj demetis Ja"
trofeojn ce siaj piedoj. Poste si sin levis kaj
prezentis tian Zendelwald-on, kia esti tiu kutime
r A

tro malbravrs. Sen do tamen, ke si estus mulie proksimoal la ,brilanta krono de llimpedestrp
cedinte el la modesteco de Zendelwald. si sa'- la: vizagoo' de l'amatino, radiantan'pf() fdico, k&J '
lutis Bertradan per rigardo, kies ef,ikon' 4e virjna kapo ce kape apud si, je ' sia ' pala mirego, siaD
koro si bone konis; entute, si sciis kiel amanto personon propran . korpo/{aj esto. ,Kvazai
kaj kiel kavalro konduti tiamaniere, ke Bertrada senviva li fikse rigardis tion, .guste nun li -vidis
ne reprenis sian promeson, sed volonte" sian duulon - ta ',pian
kultis lin la instigoj de l'imperiestro, kiu fiancinon; ' tiam nermarkile en la ,general<! gojo,
fine .gojis, ke viro tiom brava kaj nobla estigos li pasis senmalhelpe trala vcoj, gis kiam lj
potenca sinjoro. .
staris tute proksime malantai la,pa-o, ,turmentate
Nun oni arangi 'grandan festiradon al la alte pe stranga jaluzo. En .tiu sama momento lia
situanta tilioparko, kie la festenoestis preparita. similulo malaperis de la flanko de Bertradakaj
Bertrada sidis tie inter la impeliestro kaj sia si, ektimante, sercis lin rigarde . . Sed kiam si
Zendelwald; sed estis bone, ke oni zorgis pri ekvidis Zendelwaldon goje si ,ridis
alia gaja najbarino por la imperiestro; car Zen-" diris: "Kien vi forigis? Venu, restu do bele
delwald al sia fiancino ne multe da tempo " 'apud !lIi I" Kaj ekprenante lian manon,si tiri lin
por babili kun alaj, tiellerte kaj amuzis ,al sia flariko.
-
sin. Li diris al si videble la plej delikatajn ajetojn, Jen li -do sidis, kaj por plene elprovi la supo-:-
car clam denove sirugigis felicege. Oaja plezuro .zataJl songon, li ekkaptis la starantan li ,
ekregis ce ciuj; en la verdaj arkajoj de pokal on kaj , malplenigis, gin .unu
supre la birdoj kantadis konkure kun la muzikin- La , vino eltenis la provon kaj fluigis fideman
strumentoj, papilio sidigis sur laora krono de vivecon en ]jajn vejnojn; gaje li turnis siil al la
l'imperiestro kaj la vinpokaloj bonodoris, .ridetanta virino kaj rigardis a1. si en la okul-ojn,
per ia speciala beno, kiel viol()j kaj rezed oj. posJe si _ kontentigite dairigis la konfidencan,
Sed pii ol ciuj, Bertrada sentis sin tiel feliea, interparoladon, en kiu si antaieestis interrom-
ke si, dum Zendelwald sin tenis ce mano, eti pita. KaJ Zendelwald ne sciis: kiel povas okazi
sia koro pensis pri sia dia protektanting kaj ke Ber.trada aidigis dirojnbone konatajnal li
dankis al si per varmega silenta prego. kiujn kelkfoje, kvazai 'senkonscje !i.respondis
La Virgulino, kiu ja sidis kiel Zendelw,ald per diroj, kiujn li ankai jam ieparolis; post
si, legis tiun pregon en sia koro ,kaj estis kelke da, t.empo li dmarkis,l<e, estis
gojigita pro la pia dankemo sia protektatino, tarinta kuti si precize la saman interparolon, kiltn
ke si Bertradan karese kaj metis li, fantaziante ]a tagoj de lavjag.tdo,
kison sur siajn lipojn, kit(kompreneble plenigis elpensis kaj ,kiun li nun atenteme ' darigis, por
la carman virinon per eielaplezuro; car se ,vidi, kiamaniere do finigos Ja afero.
la eieluloj bakas fran,dajon, do gi vere . Sed . gi nefinigis, ee tarigis 'ciampli .epifa ;
dolea. .
, car kiam subids ]a SUrtO, oniekbruligis 'torcojn
La imperiestro kaj la cetera societo kriis aklai; kaj]a tuta ceestantaro Iris eit ia plej .. grandan
mojn al la supozata Zendelwald, levis .1-a-po1{a- cambregon de la kastelo . por Ue' gui la ' dal1ca-
lojn kaj trinkis je la I'bela paro. don. Post kiam la imperiestro 'faris la .unuari
Dume la .efektiva Zendelwald vekigis el sia dancon: kun la fianeino, sin cirkapprepis Zen-
malgustatempa dorrno kaj vidis la sunon delwald kaj danciskn si triai kvar fojojn
multe progresinta, ke la turniro kredeble jam ronde la cambregon, ,gis kjam la varmegJginta
pasis. Kvankam l do estis felce Iiberigita pTi virino subite prenis lia'n man on -, kaj .lin
la afero, Ji tamen sin sentistre maJfelica kaj , kis :fIanken en balkonan embrori pleni--
malgoja, car li ja ege volante estus edziginta al -gitan delunlumo. Tie si jeti s sin lia brusto.,
Bertrada. Krome Ji ne povis pIu reiri - karesis al ,li la blondan barbon kaj -dankis. ' lir
al sia patrino kaj tial li -d.ecidis komenci- vaga::' pro lia v-enokaj pr-olia ,amo. , Sed honesta
donporciaman, sengojan, gis kiam la morto lin Zendelwald nun ',deziris scii,cu li 'songas ai
liberigosde lia ekzisto senutiJa. Nur unl1. fojon maldotmas, kar ,sinpr,i la reala , stato
ankorai Ji voUs laamatinon , kaj de l'aferoj"precipe, rHate san duulon.
enpremi n sian memoron sian bHdon'p,or fa tempon si ne Komprenis lin; sed vortosekvjgis
-ceteraj tagoj, por ke Ji cam sciu, kion li . mal- vorton; Zendelwald diris: !i'o kaj,tio al
gajnis.
mi, 'kaj li . rakontis . pri tuJa vojago,-' pri la
Li do trapasis gisfine la vojan a] la enira' en Ia: pregejetori, kaj ke kiel Ijekdormis
Atinginte la lnterpremon de homoj, li Ke malfruis la-,turniron. '
.
cie estas laidegataj la braveco kaj felicQ de' iu Nun klarigis la af.eroal Bertrad-a Hom,. ke . si
malriea -kavaliro Zendelwald, kili gajnis la pre- refoje ekkonis la interv.enonde sia .favora i pat,;.
mion, kaj malg,aje scivolapte, kiu. do estas ci tiu ronino. till momentosi povis rlgardi'
feliea samnomulo, li elseligis .sin kaj sin pr'emis la braVl;1l kavalron kiel donajonde l Ciel-o kaj
tra I' amaso, gis . ce . ,1a rando l'gar- . estis sufice danka por kore premi al Ja', bru-sto
deno li atingis lo1con sur. altajeto, ,kie Ii- povis ) a donaconkaj red.onl al pl'envaJar
cirkai1rigardi '1a tutan feston.
<' Ia. dolCan kison, .'klun si RCf-vis.de.Ia cielo mem.
Tiam .-:li ekvidis en luksokaj brilo -kaj en, Sed 4e kavalro formeJis ciun

..... :
sian: mlviglecon kaj revetflan 'sende.cidecon,; li
farls kal' dids eion gustatempe, tieL al la milda
Bertrado kiel ankai alJacetera mondo, kaj li esti-
gis' plentaugulo por la tuta regno,tiel ke la im-
periestroestis< ne malpli kontenta pri li, ol lia
-edzillO; ' '
Lapatrino de Zendelwald aperis ce l'edziga
festo sur cevalo kaj tiel fiere, kvazai si dumvive
estus -s.idintaen la sino de I'felico. Si administris
la 'havajon kaj casadis en fa vastaj arbaroj gis
sla.: maljuneo, dum B'ertrada persists pri.tie, ke
eiujare unu Zendelwald , sin konduku en
si'lin hejmkasteleton, kie si kun sia koramato
nestadis tid kareseme kiel la sovagaj kolomboj
cirkaie sur la arboj. Sedneniam iIi preterlasis
sarvoje eniri tiun pregejeton kar pregi al ta
Virgulino, kiu staris sur sia altaro tiel kviete kaj
sankte, kvazai neniam si estus maJsuprenirinta
de te. EI la germana : Adolf Hainschegg
Premiita en la Int. Floraj Ludoj en Vich. .
LA LANTERNa.KAJ LA KVAR HIJNDETOJ
J. L. PEREC.
Rabi Slojn1e ' rakontis :
lam vivis tre riea bienulo. Li estis pasia casisto.
-La grenon ' li forvendis, kiam gi estis ankorau
kreskantasur ' la kamparo, sed la arbaron Ii ee
ne tusis. En gi vivis lupoj, ursoj,vulpoj kaj le-
poroj, kiuj frotis siajnplenharajn felojn al cent-
jaraj arboj : : . ,
Foje la bienulo, kiel kutime, Iris arbaron, casi.
Li kunprenis ciujn siajn hundojn. Sole Zeres, unu
el la plej bonaj hundinoj, restis hejme. Si estis
tlam jus naskinta kaj sidis sur siaj blindaj hun-
detoj kiel ,,'akusintino".
Silenta trnkvilo regis en la palaco. Kiam la
.bienulo casadas, ln servistaro dancas kaj drinkas
en la gastejo. Sur la vizago de Zeres disversigis
helruga koloro pro an1eco al la: estontaj hund-
herooj, kaj en siaj okuloj jam briIis la radioj de
iIIia estonta merit1aido ... La unuaj '"kaptistoj"
iIi estos kaj "alportos" ciam honeste kaj ra-
pide . " Sendifekto ili alportos, inter la akraj
dentoj, vulpojn kaj leporetojn... bojado
.timigos leonoja; elefantoj forkuros deili .. . EI
unu telero kun la bienulo iIi mango s .. .
Siaj okuloj,pro dolca plezuro, farigas ciam
pii mllargaj, gis la silkaj brovoj kunfalas kaj
Zeres '- si iMas tion, 'ia naskintino I --=. endor-
migas.
. Subite sangigas la 'bildo:
Pro kul po, kiun si neniam pro in-
trigo de sia etermr malamiko, la bienulo ne 'kun-
prenis sin en ta arbaron, ,alligis sin per snuro
antai la p.ordb, kiel si,mplansafar-hundon . ..
Trumpetsonoj aidigas,el ' la , 'arbaro elkuras le-
, poro. Kun ta antaiaj piedoj. sur la kampo,
staras la leporo ce-I'arbartando, rigardanteal Zeres
,kaj forkuras , .. lepoTO ' rigardas sin
kun malestirilO, ridetas, ' ridas, la Iipharoj ee
, .skuigas pro ridado! . .. ;. ,.' .
. TiQn jam ne povas toJerr I Dissiri snuton
estas si si eJstreeigas, plenblo-
v.igas kaj eksa1tas. " ,,' " '
Kre"is la sDuro kaj si. kuras.".. .
,dis'sirigis DQr en sOJtgo; sed Zeres
efekti:vevekigis,rompis vitran fenestron ,.kaj eJ-
) ekte eD ,.arbaron I . . . '
"'iL' malgrandaj, blindaj hundetoj eksentis: unue
mal'Vartnon, due - malsaton. '
La manko de ambai vivofontoj pligrandigis
post la sunsubiro, kiam la majolika kuirejplanko
forte tnalvarmigis. : .
EI la arbaro aidigas caskorno. " '
" Pro timo, malsato kaj malvarmo eiuj kvar
ft imdetOj elsaltis el Ja kusejo, diskuris ciuflanken
per la kurbigintaj malfortaj piedetoj, kaj kuntiri-
ginte kasis sin, ciu en aparta angulo ...
" ' EI ciuj kvar anguJoj bojetis la hundetoj pro
tmo, ' malvarmo, malsato. '
(' Kilt ilin kompatos en la silenta senhoma domo?
. t La bienulo casas en arbaro,la servistaro dan-
cas ' en drinkejo, la propra patrino forlasis ilin
kj forgesis... .
'"
Tamen estas la mondo tiel arangita, ke ee
kiam malgrandaj, blindaj hundetoj bojetas, iJj ne
b'ojetas vane ...
Malproksime, tre malproksime, en la verdkolo-
rigita mangocambro de I'palaco, sur tabJo, sur
iiegblanka tablotuko, inter kristalaj mang- kaj
trinkiloj, eD ora kandelujo, staras kaDdeloj, gran-
daj stearinkandeloj.
. -IIi kaj kompatas ...
Pro Jil grandega kom pato, unu tiel varmigis,
ke giper si mem, sen ero da ,fremda fajro, ek-
brulis kaj disflamis! . . . J
, La disflaminta kandelo dlras:
- Fratoj, vi atendu Ja bienulon I . . . lumu al
I dum ta festeno, gojigu lian koron .... ..Mi iras
aJ la malfelieaj hundetoj. '
'- Kion vi diras, tielhumiligi vi volas?.. .
- Tia jam estas, evidente, mia sorto. iii ja
i stas tiel malfeleaj; forlasitaj de.J'propra patrino . . .
Per kio vi servos al ili? Cu vi ilin sueigos?
. - Mi ne havas patrina:jn brustojn - respon-
;d.as la ,' kandelo malgoje .
' - ' Cu vi i1in varmigos?
, _ o Mi ne havas hararan felon.
" - Do kion?
- Mi Jumos por iIi I . .
- l1i estas bJindaj!
,.r' - Ce mi ili pIi rapide malfermos la okulojn I ...
.'3
- Por ki al il taugaslumb? Varmon m
bezonas, lakton. ' ..
- Faru ci u, kio estas farebla .... Mi havas
lumon, do mi donos ... IIi malfermos la okulojn
kaj la ceteron mem sercos kaj trovos ... '
- Iru 1 - ridas la aliaj, ne brulantaj, remal-
varmigintaj kandel oj ... vi nenon ne 1
- Kial?
.
- Tial. .. . Ne vian lumon per la blindaj oku-
loj, sed viansebon per la nazoj Hi elflaros kaj
formangos vin I
La pro kompatoekflaminta kandelo timigas.
Sed dirite I la sorto decidita 1
La kandelo ' kuntirigas, sirigas el la mallarga
kandelingo, ekspiras pH Iibere, sbvigas de lil
tablo sur la tapison, tra la plankoj, kaj ju pii gi
proksimigas, despli forte sonas la kompatpeta
gemo de l'hundetoj. Sovas sin 1a kandelo ciam
pii kaj pii rapide ...
Survoje ekvidis la kandelo malgrandart vitran
dometon. .. gi estis. lan terno kun kvar divers-
koloraj vitraj fenestretoj. ekgojis la kandelo.
Jen gi havos sirmi1on, defendilon kontrai' malsa-'
tantaj busoj! Kaj ankau por la malfortaj hundet:
okuloj estas ja pIi bona la kolora, subtila lumo ....
Nuda, blanka lumo, per unu fojo, povas malutili .
La kandelo enlanternigas kaj iras plue en &ia
misio, sed jam pii malrapide. . .
'-;1
'"
Nenio en la mondo povas kontraustari la fortan
volon. Volu, kaj la tuta "mondo . .estos ce viaj
piedoj I La hundetoj ' malfermis la okulojn, iIi
ekvidis la lumon, sed ciu ' en sia ahgulo kaj tra
alia vitrajo .. :
'.
__ _ __ =!'
serCanle "Sonojn - novaj kantoj vibris, '"
sed al eelhavaj revoj de l'sopiro
la prujnospira vivo mortOIl kribrls ...
NUII Clo sonperdinte aaJnas morU:
post altenflug' la kanto j teren falas,
la sentoj nepovante vivon porti,
jen, en , poeta sensange ,palas.
Falintaj kantoj,
la revteksitan vojon de l'poeto.
Kun ridrikano li larmante staras
Ce I'propra tomb': Ce prujnkovrita bedo ...
Bukedon senkoloran plektas ... plektas,
simile al la Iaea
la florojn - palajn kantojn - Ji kolektas
nur pro klltimo - ne pro eelpersisto. '
Dum li vojpetdas sur l
jam senigita de l'fekunda bumo, .
la nokto venas kun atelira ;rampo .
kaj li murmuras' en la kormaUumo: ., ;.
Ho rustaj kordoj, min vi enterigas I, .
La kanto estas ' nur tombatona moto.
La tempo eC vln idei min polvlgas
kaj larmo surfa1inta ":"'koto.

- EStu ' benata. Riu kreiS. Ja Jumon I ........
ciuj . kune ... sed baldai' 'eJcmpntrlgis la di1erenco':
, - La lumo estas flava I -
el siaaQgulo. ,', .. ,. ., .... '
- Malsagulo 1- vokas Ja duaelalia angti'lo ,-'-
Ja lumo estas verda 1
. .
Kaj ' Ia' tria: - Vi ambau ankorau ne -tnalfer-
mis guste la ' okulojnl Mi vidas! La :lumo, di-
ras mi al vi, estas blua! plej evid.ente blua !
. Kaj la kvara krias: - Se d hV-a s malfermi-
tajn okulojn kaj diras, ke la lumo e.stas blua, ci
estas grandegamensoganto, la lumo estas - ruga !
Farigas ma'lkonsento; Ooi disputas hunde-pasie:
--: Mi juras, ke la Tumo estas flava!
:..-. Je mia vivo - la lumo e,stas blua I
, - Je la patrino -Ia lumo est.as I
Je Dio eo laciel - Ia, lumo estas' verda I
Krias unu: Mensogantoj aii blindulojl Alprok.,.
simi.gu!
.'
. Oni brukriadas': Pliproksiinen, pJiproksimeo I
Kaj , Ia kvaro saltas' el la mezon... Sed jam
ne al la lanterno,. oe al. la ... ; " .
La okuloj jam es,tas plenaj , de, malamo, Ja
hundaj koretoj bolas pro kolerego .
" Unu alsaltas al aHa; ciuj estas pretaj sin pra:-
vigi, per la intermordf, la veron > certigi
kaj koofirm"i per Ja deotoj eo la karn 'de, I'alia ...
Mensogantoj devas ,perei, menSoguloj ne h,avas
vivrajton.;trompulo, ec Se li ,estasmia p,ropra
frato,devas ltIorti. . .
'
.
. Kaj la rajtigita koerego ... ' El ,la
,salth1taj, jus ekvidintaj ' hundetoj farigas buJajo" .
kiu j.etas sin kaj' .interluktaseo batalo . por la
vem ... Ciu estas preta,por 1a vero, morti . kaj
mor.tigi .. -. .. . . 1..; '.
" Labaraktaota bulajo renversas Ia lanlernon; '
estingigas la lumo, kajankorau pIi akre,-ekflamas
Ja batalo pri . la lumo enla .mallumeco. .
Kaj kiam Zere,s, .penege' spiranta kaj svitarita,
revenis ella arbaro,si vidi, ke sur la 50Jlo de
uou, el siaj estrital di5:-:
mordlte kJ sa!1gante...
'
Si alk'uras.
,
- Ki estas vi i Oio I okazis, kiestas
,viaj
, '"
- Mi pIu ne ,havas fratojn - ' respondas ' J
duonviv,a hundeto - i11 estas mensogatdoj, iIi
mall/ere juris I UDU "diras, 'ke lumo ests flava, .
ke Ja' :tria - ke ruga,
kaj nii mem, ke la' lumo estas bluB, ,simple
blua! Hi kusas tie, la meosogaritoj, l lumfalsi.s',;
toj 1- Ankau min oni .. . ' ' '
.

, LA. ft A., 8 KI T Al P ft o F o
UIPEBIt:8T.BO NAPOLEONO 'I. BONAPABTE
III:n la ja,o 160-a, de Ia Hegl'o, ,egl,
, .. Mahadi en Bagdad. Tiu ci princo -
I
grllnda, malavara kaj grandanima,
" vids la prosperadon de sili Araba
' imperio sur la sino " de la paco.
Timiga kaj respektata por- siaj najbaroji li sin
okupis ' pri, la disv;lstigo de la sciencoj kaj akce-
lado de ilia progreso, kiam subite la paco estis
'romp'ita de Hakem, kiu ella malproksimaj regionoj
de liorassan komencis kolekti por si adeptojn
tra cluj partoj de la imperio.
Hakem, altreska, havanta , virecan kaj tem pe-
ramelitan elokventon, sin nomis sendito de Dio.
Li predikis puran moralon, kiu placis al multaj.
Egaleeo , de rango kaj havajo estis' )a cefa, tezo
de lia instruQ. La kolektigis sub lia
standardo. ' Hakem havis ' jam armeon. La kalifo
kaj l nobeloj ' necesa sufoki en embrio
tiun dangeran ribelon,sed ilia militistaro estis
kelkafoje venkita kaj la aitoritato de Hakem
-kreskis ciutage. Tamen venis kr.uela malsano,
kiel sekvo de la granda lacigo pro la militoj
kaj malbelgis vizagon de la profeto. Li ne
estis 'piu la plej bela el la araboj. Malaperis Haj
,fieraj .kaj noblaj trajtoj, Haj olmloj grandaj kaj
fajroplenaj. Ha:.\{em farigis blinda. Tiu ci, sango
povis . malgrndigi la entuziasmon dt! laj sek-
vantoj kaj li elpensis porti argentan maskon kaj
.fee aperis meze de siaj disciplQj!
Hakem 'estisnenion perdinta el sia elokventeeo.
Liaj vortoj havis la saman forton. Li parolis al
la disCiploj. Li konvinkis i1in ke li portas la
maskon por defendi la homojn kontrai la blindiga
lumo; de Ha vizago: Li esperis, kiel
cjam, je ' -Ia furiozeco d siaj hmoj, kiujn li
'ekzaltigis, kiam subite malsukceso en batalo
fUinigis lajn planojn, malp1iigis la nombron de
laj sekvantoj , kaj malfortigs ilian kredn.
, Li esu s siegatal La garnizono estis malmulte-
nombral Hakem, vi devosperei,alievin-kaptos la
malamikoj ... Li ko'lektis la disciplojn kaj dirrs al i1i:
-.- Fidelul"Oj,vi, kiujn Dio kaj Mahometo elek-
tis por restarigi la imperion kaj renaskigi n'ian
naeion, kial la nombro de niaj : m,damikoj mal-
,kuragig.as vin? Aiskultu I Pasintan nokton, kiam
ciuj kugisen dormoj m .sternls min
icaj diJ:is at 010: "Miapatro; vi proteldis min
dum' multaj kio mi ai la miaj ofeqdis
, 'vin tlel, ke vi . rlin forlasis?"
" 7" - poste ml aidis vocon kl.u diris
al ml: "HalCe.m, mtr kiuj ne forlasis vin,
estas 'yiajveraj amikoj kaj sole Hi ,es,tos miaj
/ elektitoj. iii partoprenos kun vi eo laposedo
"de la ricajoj; kiujn i .' kiros ,. de viaj arogaj
malamikoj.,> A'tndu J oovan lunQD. Elfosu .Jargajn
10saJojn ' kaj 'viaj malamikoj enfalos eo itin,
kvaza.imqoj .sufokitaj per furnQ." ,
;i, ba'ldao. estis elfositaj..' pnT plnigis
, t.lin per kalko' meUs kuvojn' plenajn de brand
.. , -_j;, -! --' ,
sur iHaj bordoj. Post tio oni preparis komunan
riul ngofeston, ciuj drinkis brandon kaj ciuj ' mor-
tis kun la samaj simptomoj. Hakem aItrenis
i1iajn kadavrojn kaj me1is en la kalkon, kiu iUn
konsumis j Ji ekbruJigis la alkoholan brandon
kaj sin jetis en la fajron.
La sekvintan tagon la militistoj de la kalifo
preparigis al atako, . sed iIi retenis sin, vidante
la pordegojn malfermitaj: , iii venis singarde
internen kaj trovis tie nur unu virinon, la mas-
trinon de Hakem, kiu restis sole vivanta.
_'Yia estis la fino de Hakem, surnomita Burkai, pri
k Jiaj sekvantoj diris ke Ji kune kun siaj disciploj
estis transportitaal la cielo. Tiu ci ekzemplo estas
preskai nekredebla. Kion ne entreprenus la ho-
moj pro la gloramo I EI la franca: N. Hohlov.
Noto de la 1radukinto. - Oni diras ke Napo-
leono Bonaparte de la juneco havis grandan
e'mon por verkado. Estas konatai kelkaj Ji aj
verkoj, skribitaj tmen per ordinara, ne ciam
franca lingvo kaj enhavantaj la ideojn,
kiuj estis laimodaj en Jia tempo. La suprepre-
si ta noveleto ' estis tute okaze malkovrita nur
antai tre mal10nga tempo kune kun alia, pii
granda .:"La Gorgona." La autentikeco de
ambai dave trovitaj manuskriptoj estis a1estita
de > S-ro M. H. Omont, estro de la manuskripta
fato en laB i b I i o te q u e Na t i o n a I e de
Paris kaj ankai de Vjetor Napoleon,
el la nun vivantafnapoleonidoj. Kvankam
en traduko, la rakonto bone ' montras 1a pensinkli-
nojn kaj la stilon de la granda konkeristo. 'N. H.

I
INF A.NOJ CE MONTRO-
FENESTRO.
Montrofenestron miras du infanoj.
Malrieaj. Knab', knabino. Ce Ai: pupo.
Mizera pup', El kaj stupo
Farlta, tuAe, mal1ertaj
' Al vitro gape iIi premapogas
La nazojn. Aito, urso, luleevalo,
Armeo plumba, pup' kun silkvualo:
Ludilmirakloj tie ilin logas. ,
Kaj plezurante pri l'senpaga testo,
II ,Paligas Ai la pupon dum Ai revas,
Nun AI rimarkas. Staras en konfuzo.
Ekploras. Levas de mole.
Al brusto premas, lulas konsole,
ViAante siajn larmojn per la bluzo.
Kaj Ji - post falo kvazai el eielo -
, Rigardas Ain brak oj krucmeitaj,
Senpove, ' mute, kun okuloj spltai, ;:
! ' Klel slmoolo eta de I'Ribelo. !
K. de Kalocsay
.a.W' .... IJfHU .. tll'IIUIUiII ..... 'I'UllflIIIIIIUllllllllfIIUIIU"fllllllIHIIIIINU .. "lOlltll.)"H .... ''' ... ltJ'" ..... """" .. , .
. '
.Ll. BTO Ii A J A .ll T .18 T O .J
PAVLO
'r."
a impresionisma ests la plej intere&a .
kaj lat1 etiko ankat1 plej revolu.cia
aperajo en la arto de J'XIX-a cent-
jaro. Oi ritetis fundamentoJn de no..:
vaj artaj klopodoj, kiuj la pentrarton
subite transformis.
Sekvante la historianevoluon de l'nova direkto
malantat1en, Velasquez 0599-1600) estas la
unua, kies bi1doj jam montras ion el la nova
vido: la malatenton pri la nure desegnaj elemen-
toj kaj la akcentadon de la pitoreskaj trajtoj .:en
konci za, resuma, fresa maniero. Tamen, li vidi-
gas nur la eksterajn, prezentmanierajn signojn
de I'impresionismo. mov-kaj kolorproblemoj
jam estas ekster rezultoj. Gaya (1746-1828)
estis, kiu iris plue sur :la komencita vojo. Uaj
maljunagaj bildoj naskigintaj en febre rapida,
skiza kaj drame viva prezentinaniero, kun la
primo de l'momentaj movpozicioj donis grandan
impulson al ]a plua evo]uado. Nun ankorau estis
postrestintaj]a kolorprbblemoj.Manet (1832-1883)
estis, kiu transprenis ciujn tiujn problemojn kaj
redonis ilin solvitaj al sia epok;o.
I'
'"
tio la objektoj jam ne la signoj de I'materioi :
"r ' !ia kolora 'apero estas videbla; tiu kolorinipreso, ku.
mome.nte ekl<aptllS la okulojn. La I'granda Naturo
esta: do komplekso . de kolrmakuloj, vibr.antaj sub la
efik'ode. I'atmosfero. la ef.iko de lumo .est'as
'okulvidebla: la formojn, surjetante milo)n da
refleksj, kiuj mo1igas kaj heligas la ombrojn; 'dlsigas
la lokajn kolorojn je miloj da refleksoj; .kiuj ombroflanke
estas eiam bluefikaj. La. akademiisma bildo. montras la
malsamon de '60 ei kai Omontras la efektojn de atelieraj
kondieoj.
, - , "
Manet forjetiscion, kion Ji lernis en la skolo
de Couture kaj per fresaj okuloj rigardadis la
Naturon. Se gi ec ne . estis tiel disti1ita, kiel re-
gulis lion la akademiaj receptoj, tamen gi estis
mem la Vero - kaj tio 'estis pii grava 'ol c'iuj
normoj de l'estetiko. La naturvido de Tantaiuloj
do montrigis falsa, . car -li neniam 'vidis <ell la
naturo konstantajn apersignojn de l'formoj kaj
koloroj, sed tiujn, kiujn estigas la ' suno kajat-
mosfero. U forjetis .Ja pezajn brunajn, bitumajiI
kolorojn, car lien ' ]a: naturo, ne vidis 'mn. U vi,..
dis cion tn griza,' aera harmonio: Uaj bi1doj ciam
pii kaj pii heligis kaj igis -verajpecoj .de . 1't. n.
"hela Kiel li sukcesis , evolui gis la ,vera
impresionista metodo, gis la kolorana1izo, tjo ne
estas certa, .Laidire ,antat1 1870 naskigis la nova
, vi do. Mane! tiam estis gasto de l'artisto Nittis '
kaj foje vidis lian edzinon kaj liajn iI}fanojn ,en
la sunbrila gardeno, .sub la atboj, en tiel kate-
nantat lum-, aer- kaj ke tiuj.
problemoj de lia vivo.
" "
U surprenis tre malfacilan taskon: 'li deNj s
pruvi verojn tute kontraiajn al l gistiamaj artaj
prin9ipoj. U sent.is sin prava, kaj tio donis alli
forton por la batalo. La moka, maJsato kaj gran-
degaj indignigoj ne povis lindevojigi, Ji Iris
antaien kun fanatika kredo, ' kiun pJiigis la
helpo de ]a ardanima soldato de I'vero: Emile
. , *
,
Za/a.
Uan ' riu.r fre'
U profundigis gis la fundo de J'fenomenoj kaj tuj ra-pidi!:; he'lpi . lif!. g.eneraci
pruvis klarajn, kompreneblajn, grandajn verojn, entuzia:;m,.e , aJigis al li estro
kiujn percepti la akademii srna miopo ne pO\lis,. iii .forfetis-, ciujn:.'
Li pruvis la efikon de kaj aero je la for:- de .. La . ,
moj kaj koloroj, tion, ke ]a formoj ,kaj . komponaJ metodo): Ja
ne havas konstantajn, neniam sangigantajn lUplO, . koloro .. ta
signojn, sed i1i ciam sai1gigas lai la trarisformlgo ' I Jq
m
9,
de I' atmosfero.
.' ';.:' ktp., Igls senvlvaJ regul9J. KaJ , -'-o Ime .,.....,. la
N
.. I f'k d I' . .. .' I' .temoj- gis hun plej "gra. vaj :-'ta 'historio kaj . mHol O
I povas Imagl a e I on e novaj prmClpoJ, je a .,' . . A' PI' '.d .. ' k '. I" I'" d ".
akademiisma) pentrlstoj, kiuj la atelierajn .g1O I.gls o.raJ ... 1 .. VIV,? A a) p 1, .; a uzis ee en libernaturaj bildoj, ne rlmarkante la diverseeajJ;l ' estetiko esbs, klOn Ih .. Jil jehs SIO:
de la fulmbato trafis ;ei,titagan vivon el gia} pr-ofundo i1i '
Sed tamen lIJ elOn por la veron. ,al la 'lumo novajnbelajojnkiuj ' estis bonaj an'-
posedante la. rezultojn de l'nova vldo jam delonge, ni 'n'e ',. ' w .' I . " d I" J . ' .' , ".'. povas kompreni.1a grandegajn akompa:nllnf1jjn a; pmvo , ;e vero, . ": " ear la aferon ni jam vidas tre simpla. Ni ne devas'do', :.Emde Zola. en romano, L.'Oeuv1.e, ' Itlo,nu-
longe *in. kaj sufi.eas,. se i\! lIkde!D.ii$.:- :" .ment;ile: priSkrib:as , laJjlalojn de, uJ:iu;lj i mpre"i
kaj }mpreS!OnlSman .b.ddojn .. J.e la nl')Ii1 "' siOnistaj pentristoj. Unu el la figuroj ' de , tl,!
vldas dlferencOjn Inter Ih, ,el klUI la, ,plej:' grav.aesta!i' ke " ..... . " " J" . ' . " Q' ." .' . ". "k' .
la akademHsma bildo estas bruntona. senaera ,kaL-Ja: .. .. "'!u,f/ewnllBr, , le,s
impresionisma estas griztona, aera., EI la,. unua . ,arta) pnnClpO) efekhve estas tiuJ fle Manefi. ::Jen
la .plej grava parto el la romano: . "" . .' '., . '- . elam eflke estas sentebla en la IIbera naturo.
. la plej ,grava en la' impresionisma vido.
. o, '
, la objektojn kiel deUkata, vualQ;' .Jael fil .-
tra kiu devas penetri la bildoj de l' objektoj; antati .
. atingas la okulojn. Sed reteilas-1n:', I:a
proporci o de )' distanco forprenas lom el la plastikeeo'
de I'formoj kajella Intensa efiko de koloroj: Sekve de
ITO
bnoest
a
,tiaj.; La malgranda .f:lora Beauchamp estis la
. modelo, vi konas ain. ta sinjoro kolerigis kaj
. diris: Se la femuro de frai1lino estas tia, do ankail
tiu frai1lino ne estaS" prava.
.. Dubuche,)du ne rldis, havis kuragon i'espondi jene.
, -Kial do vi restas . en la Skolo, se vi pensas, ke tie
vi estos malbonefikita? La solvo estas simpla: forlasu
laSkolo"! .. , Hol - mi scias, vi ne toleras min,
mi defendas la Skolon. Kredu, mi pensas, se oni volas
labori en ia profesio, ne estas ' domage, se oni unue
ankail ellernas tiun profesi on.
ataks lin La ailtoritato de Cla ude estis
bezonatapor ilin.
_ Li eS.tas prava. Oni ellernu sian profesion, Sed ni
nelernu de tiuj vergaj sinjoroj profesoroj, kiuj volas
trudi al ni sian propran vidon . . .
Li jetis . sin s!lrdO"rsen sur la kaj kun malproksi-
menrigardantaj okuloj, kun arda voCo li dailrigis:
_ Ho! la vivo, la vivo! (jin ekseni, kaj gin respeguli
lai1la verol Ami la vivon por .gi mem, kaj en gi vid i la
. solan veran belon, la eternan kaj aangigantanl Mal-
saga kledo estas
A
ke kastrante ni nobeligos gin. . Estas
ja necese kompreni, ke tiu tielnomata malbelo nenio alia
estas ol. Homojn krei, vivantajn, elkar-
najn homojn: dia laboro .
iii ailskultis Iin,. mutigante. Li ektremis, poste igis pii
ma\lailta. . . .
_ 'Bona .pio I .. Ciuj havas ian manion. Tio estas.
mizero, ke la akademio, estas ankorail pii par-
tiaj, pii malpaciencaj, ol ni. .. Lajugantaron de
iIi havas. Mi estas certa, ke tiu kretena Mazel rifuzos
mlan bildon.
Djeuner ' su.r t herbe" (Maten mango sur ta
1863. Paris: Muse des art s dcoratifs:)
Hiu bHdo jam epokan gravecon.1867
estis tiu memorinda jaro, kiam Manet I?rezentis
ghf kun la bildoj rHuzitaj el la Salono. lii vekis
gene.ralan indignon. Ou viroj kaj du - nuda kaj
gis'cemize senvesta - virinoj . aperas ni
sur arbara maldensejo. En la antai10 sidas la
grizpantalonaj, nigrajakaj, rozkolorkravataj, nigra-
baretaj viroj, sajne pentristoj. La nuda virino si-
das apud ili kajla eemiza kai1ras en la malan-
tai1a, akvo. Apud la nuda estas korbo plena de
mangajoj. La tuta sceno vidigas en griza, verdar-
genta harmonio.
. La' efiko de Velasquez estas okulvidebla, sed
plie tiu de Goya. Nature pri efektiva imitado ni
nepovas paroli. La "Olympia" (1865. Paris: Louvre)
p!=en"is la inspiron de la "Nuda Maya" de Goya.
En <!i tiu bi1do Manet iris jam plue en la hela
pentro. La tuta bildo estas agordita al la blanko
de kies efikon ankorai1 pliintensigas la nigra
silueto de l'negrinQ. .
, La efikoj de Goya estas plej facile rimarkeb-
lat<en jenaj Haj bildoj: "Sur balkono" (1863
P1lis: Muse Luxembourg) kaj "La pafmortigo
de Ila meksika imperiestro Maksimiliano" (1868.
Mannheim: Kunsthal). Ci tiun efikon montras
ankai1 Haj grafikajoj. EI Haj gravaj verkoj estas:
"La logio," "La bona biero,," Trinkajtablo en la
F'ltes. Bergre", ktp. Kelkajn vortojn ankai1
pri' Haj sekvantoj: Cla ude Monet, 'Camille
Pi8urro, AIJred'Sisley, Auguste Renoir, kaj Edgar
Degas ne imitis lin, sed iIi pluevoluigis la novan
. II . . vidon kaj atingis novajn
rezultojn. Monetkaj Pisarro
pentris tutajn seriojn pri la
\ sama terno, en diversaj
. partoj de I'tago. Tiel iIi
spertis, ke ne estas kva-
ronhoro sen grava lum-kaj
kolorsango. La
do nun estis: la
aperajojn dum tiom da
tempo, dum kiom ankorai1
ne estas videbla grava
La rapideco de
I'sango postulis rapidan
laboron. La multaj mal-
grandj detaloj igis super-
fluaj. La konci ze, imuece,
momente ekvidita bildo de
I'fenomenoj igis cefa prob-
. lemo. Signac kaj Seurat
atingisl konsekven-
con de
la sentigon de I'momentaj
efikoj per kolorpunktoj.
Sed ci tiu nova direkto
jam ne . estis pluevolui-
gebla ' kaj -ec gi mem 5to-
nigis en la manoj de siaj
sekval1toj.
"
FBAGMENTOJ EL LA VERKOJ DE ANGE ....
EL LA HATALUNA: .JAUIIIE GRAV CJ.SA8
1\
II A- R O (;!IELO
SAlD
Mi volas vidi lin fanfaronanfan ...
la koko sen spronoj kaj sen kresto !
.tiam vant' pri hOl1or' kaj sur Ja Iipoj
nomo de Di', ne respektata I .
Senkompata krimul'! . .. Lln vidu; filoj :'
li es tas ja el tiuj kiuj lam,
homamon hipokrite predikante,
nian sangon; en staloj
ne lasis al ni lokon la bestoj;
kaj malbenanfe nin, tre senkompate,
AKTO t, SC.ENO
nin jetis tra la. mondon, rifuzante
al ni, por paca morto, tero-pecon!
Kaj, je ilia Di ' I ja nia estis
la mond' al ni rabita! Kaj ni fidu
pri klu - vidu - kune estas
malamo kaj pardon'; kun tigro :
la kruc' kaj la en sama pec o !
Kaj nun auskuUu min, por Iia honto.
Maur' .estis mia patro; amn sentis
1 kristanin', post Sajna konvertgo
je Si edzigis: tli min generis.
Li similas Jezuon, ptrin' diris.
..
Bela krel . hurio, diris patro. .
Apltd Hi mi kreskis, dum konfuze
versetojn _ de I' ' K'Oran', kaj. de -Bibli.o
en Vekig kaj dorm' mi baJbutadis .
La hejm' Valencia:
tloroj en gi; eu animo .
de l' amantaj gepatroj, kia gojo I
lezuon' vidls Si ; li la f>rofeton;
iii vivis, kaj aspektis .
kvazau estus por pacigintaj
Mahometo kaj pro tia amo I
Sed la pac' estls nul' . en mia hejmol '

R EGO K A- J BOKA-H . .,.
AGNES
En la nomo de Dio, inin auskultu!
Por tu am' , kiun al mi vi juris!
Por la nomo de nia filineto' !
REO RAMIR
Diru. Oni ne vidu min
AGNES
MI ja voUs vin ami! Mi sufokis
en brusl' frenezlln ardon, kaj nur volis
en vlaj brak oj amon, esti tute,
tute via! Vi estis el marmoro!
AKTOjll., SC.ENO Xl.
mi, preganta
al la Ciel' ke vi mili amu multe
kaj ke mi arnu vln mipregis I
AI ni fi!jno kaj mi diris:
NUD mla estas li! Mi esta5 Iia!
Sed, ho ve! de post tiam ree ' estis .
sur mia lit' pregaqanta!
REO RAMIR
Mi pregis, sed ,ne kore. Mla lango
estis por Di": ,por vi-l' animo tuta' l
Por vi kaj nur,.por vi I Dum vi dormadis,
. de .vi spir' logate, vian buSon -.
. , 0 ND LI T E ft ATU' U A
VLADISLAV REYMONT.
a jaran Nobel-premion la sveda akademiQ
donis al la granda pola romanverkisto, Lia
1omo alte levigas super Ciuj kulturantoj
de l'nova pol a 1'0 mano. Tridekjata li esti!l',
kiam aperis lia unua romano: La L.andode
l'Promeso. Kaj la grandaromanciklo: ,La
/(a.mpuranoj levis la nekonatan polan Intel'
la plej signifaj kaj gravaj autoroj de l'mondlileraturo. De .
tlam oni komencls traduki' Hajn verkojo, kaj farigis mon;d
.konalaj ankau la Migranta; Komedintoj, Ave Pa tria, kal
la granda bistoria romano.: 1794. ,-
En La Kamparanoj Reymont priskribas' la vivon de pola.
vilago, kaj gis nun Ci tiu verko estas la plej granda kam ..
parana epopeo de I'mondliteraturo. La .neSanceleb\'an kn-
servativlsmon kaj samtemEe eteman luktemon ,de I'kam-
paranaropriskribas en gi .$insekvaj
vastaj scenoj : ilian batalon por lukton por justo,
ilian amon, iliajn . etajn gran:dajn
,pekojn, kulpojn, kompromisojn, kaj illajn rlbelojn kaj spl- ,
tojn. En nenia literaturo trovigas ekzemplo de tia profunda
,kono kaj funda kompreno prl kamparanoj, klel Ce Reymont,
nek etnografo, nek 'doni pfi ili pii pe'r-
'fektan priskribon. jen estas la romano, en klu perfekte
vivas la l1e nur la pola, sed Ciuvilagp : de l:mondo: '
kie la kamparano ne estas IdeaI1zita, nek malnobligita, li
eutashomQ: suferanta, tolerantA, animita homo.KajReymont
disponas pfi grandaj verkistaj kapabloj. pri Uaj .. be1aJoj.
de I'priskribo, kiuf" post OapitrQ, pri Balzac mem?rigas
'1'f8
ml vo1is kisi ... sed mi gin ne faris ..
min mem kaj vinterure malb.enante I,
Mi ne povis vin ami, la vivon .
eloferis al Dlo ml, monah! ,.
Mi nepovis vin ami: kaj senvole .
pii kaj pIi la 'koro vin mi havis!
Vi tie estas nun kaj e'stos Ciam:
multe'.pli ol Dion vin mi, amas,.
vi pli ol Lin I vin .. : el. ar:gilo
Car .. pli aolm' mia-emociigis -
kaj pii la kor' f1ugilojn siajn movis .
kaj vibri!! pliestaJo mia tuta
ho terur' I vlnprenante .eit la brakojo,
ol I' altar' ]eyartte l HQstin I
Ypola Hbereemilito, de la
. Vilrsovia dbelci gis la niaciejovicea -malvenko. Estas par-
to,j eo laverko kun kiuj'povas . ko.rikuri nur lil Oapltroj
de: laMilifo kaj Pdco de Tolstoj. Sed 'Ja bagatelemo,
etajcetoj, kvereloj provclnteco, malamoj de .homoj per-
feltte elila romano ,de .Reymont, kiu kuragis
ensia' verko" la , erarojn ankaii de l'propra naeio.
Tamen 1149, 'esfas . utlu el "Ia . plej popularaj polaj libroj.
nun apartenis nur al
tiuj,liujelserOls1a bonajrilibrojn kaj sopiras je veraj
verkistoj. ' Nu,n, .espereble,per la Nobelpremio, li farigos
kajenOi . tiu okazo la granda publiko
rekonosveran, ;grandan Yerkistn kaj veran poeton. lm.
c >_
LA KATA LUNA VERKISTO ANGEL GUIMERA
A ngel morti!1ta lal8ao de julio 1924, ka
." okaze "de Iia ', morto oni unuanime alnomis lin "Ia poeto
, de Katah;\!Iujoplej populara kaj universala". Sed pii ol
.' kiel siinpla 'poeto, li estis ,admlre konsiderata precipe kiel
teatr aiitora; Haj dramoj karliaj versaj tragedioj estas
plej Jamaj ver.Koj. , .,'
. Gtiimera, en '.5ia longavlvo" Oar li morns 75-jara, kreis
longanse.rion da majstraj teatrajoj, el kiuj multaj trans-
flugis la naiajn 'lim'Ojn. "
, Li est,\slaplej tipa reprezentanto de la romantika skol o
enla kataluna literaturo: tio kaj lia nesuperebla arto
prezenti!lcenojn simplajn kaj naskis la fortan
adiniron kaj simpation kiujn' Iibavis-Oe Ja granda publiko.
La plej karakteriza dramo .estas ""Terra baixa" ,(En la
malsupra lando).ia ' argumento ' estas tre forta kaj gia
protagonisto; Ja . pagtisto ,ManeHc (Manelik), .bavas scenojn
emoiasovaga beleco, '
, La paatisto Manelic venas . "en la malsupran landon"
ed?:igi kun Marta, laiintaiiarango de la bienmastro Sebas-
fia, ' klu se.kretehavis\!eksajn rilatojn ,kun ai. Sebastiil,
mah:irtulo, ar:angas ke ManeHc' venu esti lia
muelistokaj edzigu je Marta, Oar li 1M esperas povi
daiirigr pii ,sendangere sian rHaton kun !i. Marta; kompa-
tinda virino, estas .,trompitaper la informo ke ManeHc
''l<nsentas ,ee .sciante eion,kaj, protio ai sentas
'.abomenon -al la paatisto, kun kiu "aledzinigas nur pro
, . de, ta mastro, Post"la simpla edzigofesto, Manelic
alia:j aferoj,' kiamattiere Ji mort,igis,
unuan lupon. Marta ekadmiras lin kaj
trom:pis. .' .'
' sintenon Oe sia ,edzino kaj
'li kaj Ja Ollmnekkrion ;
.Kllmp,atiJnda .. ,-... ,. .. " F ll> UIJIIVlillllua. ' Manelic ! Fine Ji postu-
. Oion. La" bona Manelic
Si Oir'llS ke la
ke.
serba kaj aliaj. En Esperanton gi, estas tradu-
kita, sed estis unuafoje ludata la jaron 1896
kaj donis trnon al du operoj: unu franca, kun la titolo
"La Catalane", adaptajo de Tlercelin ,kaj P. Fvrler, mu-
ziko""de Ferran .Le Bo-ne; alia germana, "Tiefland", mu-
ziko ,de Eugen d'Albert kaj tek, to de la fama dramisto
hungara Rodolf Leothart.
AUajn gravajn dramojn verkis GuimerA, inter i1i : "Maria
Rosa(r" .:La festo de I' tritiko", "Pastro 1anot
ll
, "L' animo
estas. mia".
EI .Ia tragedioj, verkitaj en dekunusilabaj liberaj versoj,
la plej " gravaj estas: "Maro kaj Oielo", "Gala Plaeidla",
"Jqdith de Welp" .Indibil kaj Mandoni", . kaj mo-
nabol', "jezus de Nazaretb". Same kiel ni faris pri la dra-
moj, ni skizos la Oefan el la Mar.i cel".
Ci ' tiu tragedio estas titolita "Maro kaj eielo", la
agado<lum Oiuj tri aktoj okazas en de AIgeriaj kor-
. saroj. Epoko : jaro 1630. La korsaro Said, maiiro el .tiuj
far4g1taj . de . Hispanujo, kaptis kristanan veturantan
de la Balearaj Insuloj al Barcelono, sur kiu trovigas mal-
jungrava lT'ilitisto, Carles, kun sia filino, Blanca, kiu sin
direktis al Barcelono por tie eniri monahinejon. Ankaii
estas kaptitaj lakristana Ferran, kuzo de Blanca,
kaj multaj Said faras demandojn al Ferran,kiu ne
konsentas respondi ilin malgraii minacoj. Tiam Carles
tiu Oi respondas alla insulto,
siavice,ll;. kristanojn, kiujn li kulpigas pri siaj doloroj.
La ,monahino Blanca estas tre aiidante la tragi-
kal .:vivon de Said, kiu rakontas pri sia naskigo de kris-
tana , pati"ino kaj maiira patro, pri la kruela morto al iIi
am&ii kaiizita d'e la kristanoj, pri la devigo al Oiuj maroj
forlasi Hispatlujon. Li malaatas tiun genton, Oe kiu ' estas
strange .kunigitaj la plej kontraiiaj simboloj:
.. -. malamo kaj pardon'; kur. tigro:
la "ponard' kaj la kruc' en sama peco.
Bfarka ploras kiam Said flnas sian rakonton. Sia patro
riproas ain pri tio, kaj p.or kaai sian kaj
kompaton' kaj , eO ian konfuzan senton pri la korsaro,
intencaslI10rtigi lin. Tiu evltas la ponardbalon kaj sen
ia demandas, kial si tiel malamas Jin. Poste li
slan bruston' por ke lin vundu ... sed ai lasas
fali la ponardon kaj svenas.
La ,kom pato de Blanca pri Said en admiron
kaj fineen amon, kvankam ai mem ne klare konseiaspri
lio. Siaflanke Sald sin sentas strange influata de, tiu virino.
Posf 'kelkj tagoj da malliberigo en la. kj baldau
alvenonte en Algerion, Blanka petas slan kuzon Perran ke
li moi:tigu sin, se li vidas ell dangero. Perran prome-
sas plenumi tion kaj Blanca datike kisas Iian manon .
Vidottion; Sald ne povas rezisti sian jaluzonkaj kole-
rOn, ;; kaj vOkas slajn aipanojn por ke iIi satigu sia turi.
ozonee -Ia personoj de Garles kaj Ferran. Sed,sublte
klan Sa,id audas ke Blanca ne ams !liao kuzonkaj ke
kisq estis nur danko por la rlcevita prom eso, li a1iigas
sian decidon kaj ordonas al Ja aipanaro respektila vivon
dela' kristanoj. Li faras ne nur Uon : li ankau ordonas ke
la Aipo, relru en la maron,aajnigante ke estas proksime
aipo, por eviti al Blanca 'ee la
li .ne pIu rajtusprila kaptitino.
Blanca sentas pro lio koran dankemon alH. lomposte,la
kristanaj :kaptitoj; ,kun la helpo de \Inu el lakorsatoj
(malMifesinta kristai1o, nun pentantasian perfidon),suk-
. kontrafibalalas 1a korsaroin kaj fine ekregas
sur Tlam la patro,de volas
se4 ,Ah ,koyl'as la korsaron, mmacante mortigl . Sin ,per
" e orii atencas kontraii la ,Ivo de Said. .
,0 de Blanca .konstataskun teruro aian amon al
Sai . r \l1albenassin. Sald jetis /slajn armilojn, sed Ji
en la mano. , La ' korsaro" tre kor-
tuait, cptO ;la snteno de Blanca, petas de ai ke "aiforltu.
,maJsat,gi sin de. sl, memorigante
Ke 11 kaj kaiizis niajn eagrenojo:
13erran,;> admlraslaberoan .konduton ' 4e -ta ,korsaro, kal
p.f une "IulLBlanca ke oni pardonu ln., Sed -Iafuriozil
"pat cedall. Ferran pretigas boaton. por ke Sald,
romesas Ui en. Klam S.aid .
prelit,.llfotJ$i lil gip.on, .Carls paJas al ti, trafaa
" , '.' """,. :::: - .",< . ,
fitinon, kiu sinmetis inler ilin. Said prenas la moftantan,
korpon de Blanca, kaj ili ambau, en ama sin
ietas en la akvon. La laslaj vortoj de li kaj al
la mam! AI la ! - La tuta agado estas brodita: per
legaj Iiteraturaj pecoj.
Krom la multnombraj dramoj kaj tragedioj. Guimera
verkis famajn poemojn. Du el la plej rimarkindaj estas
"Migrado kaj "La mila jaro". tiu. lasta majstre priskri
basa la teruron klu regis en tiu tempo pri de la
mondo. Iii ambau estas tradukitaj en EsperantoJ1.
La granda' verklsto Gulmera e!ltis honorata, sia 50-jara
per grava popola demonstracio, kiu tutplenigis la vastan
Placon ' de Katalunujo en Barcelono., La tagon de lia
enterlgo; estis fermataj ciuj butikoj en la kataluna
Akompanis Iian kadavron pii ol personoj. Guimera
ne tlur estis granda poeto, sed patriarko de' la
kataluna Ileraturo, simbolo de la vivon dezi-
ran ta moderna Katalunujo. laume Orau Qasas
-
L
BIBLIOGBAFIO
VILHO SETALA; TAYDELLlNEN SUOMI-ESPERANTO
SANAKIRjA
(Plena Vortaro Finna-Esperanta)
Helsinki (Finnlando), Helsingissit Kustannusosa':
keyhtlo Otava.
Tiu dika verko, kun iom stranga for ri)'ato
certe faros gravan serv on al Ia propagando de nia
Iingvo en Finnlando. La !Itoro, ,S-ro Vilho ' Setlij-a,
membro . de la Lingva Komitato, jam estas multe kQJlta
en nla mondo; oni konas ne nur Iian neladgeblan
kaj fervoron,"sed ankail Iian talenton. La verkon me(n ni
ne povas kritiki - ne konante .Ia finnan Iiogvon, --;red
ni povas esti konvinkltaj, ke esta-s bona. Slncere ni
gratulas la a'utoron kaj ni kore deziras al li pleNan
sukceson.
pdl ..
estas kaj esti"lIi iun. ' Por tiuCi Sil1-
joro suJicas. II

La libreto estas vera de nia literaturo, perlo, pri
klu ni povas ,fieri, Hom pii, estas apena ' akir.ebla
en naclaj tradukoj.
'o .
La traduko e!;tas Ire bona. Kelkajn frazojn mi eble , aUe
sed .1io ests eblenur persona .gusto: Mi
faras solan La traduklnto tro afte uzasla
kunmetitajn verbofo_rmojn .. Mi konsi1us, Hi tro pezigas
la frazoln, i1in uzl nur en okazo de, efektivaneceso, Uo
esta$, derrtalkompreno. AUokaze - prefere malpli
gramatika precizeco, ol frazoj, kij trenas sur slaj
piedoj centfuntojn: verboformojn de duonUnio: Kopar
FRIEDEBERT TI.JGLAS : KVIN NOVELOj
Kun la portreto de I'aitoto. EI la estona:' Henriko
Seppik. Eldonejo: M. Tamverk, Hapsalu - Estonio.
. Esperanto-fako. 158
P
ri la granda estonanovelisto donas tiu libro tre bo-
, nan kaj plenan prezenton.
'
i enhavas la supre recenzitan Popi kaj Huhul/., kaj la
grandiozan "En la jino de la mondo" (recenzita sur
76.) kaj krome tri novelojn, el kiuj unu; aperis
en L. M.ll. I. (pro' eraro sub la ,ti!olo .Mirepoko.")
Ci tiuj tri noveloj .montras la samajn grandajn kvalitojn
kiel la antauaj. La ntielaj Rajdantoj", kie la kompatinda,
stulta Bova akiras mono.o per la mortigo de sia. mastro
kaj disautas dum unu nokto, la.Ora Ringu", kie, post
la morto de la tro tro prudenta, tro reala jUrgeosen,
Ii subpremita revo pribela, bona, volas piu
vivi kaj baraktas en la turm'enta ,neeblo de I'rea1igo, 1a
.Mirago", grandioza simbolo pri la grandaj, hrile-trompaj
esperoj kaj vilnaj de ril;lela popolo, kate-o
nas, mi riskas diri, la elektitan leganton. Estas
interese, ke 'povas diri, per kio li atingas
tiun efikon. Eble, ke la noveloj konstaote okazas. ke en
IIi es tas ia de alendo, kaj ke -animstatojri ili
prezentas al :kvazau palpebll!j, ofte per tute. strangaj,
rimedoj . Mi rememQras ekzemple pri la karbolodoro de
la gantoj de ]Urgensen, kiom gi faras plastika la bi1don
pri Iia amara, seka, senreva, senesj>era, velkviva,
FRIEDEBERT TUGLAS: POP I KAJ HUHUU. animo.
,Povas e.sti iuj dirantaj ke iIi lle tute komprenas tiun. an
Novelo. Ella estona: Heorlko Seppik. 1924. Eldonejo. alian novel on, sed oerte i1i ne .diras , veron dirante ke jJj.
M. Tamverk. Haapsalu - Estonio. Esperanto-faka,. nesentis ofte grandan, in kube fortan impreson .. dum ,
P
ost la' f1ankenmeto de la libro, sub strangaj imprtbj, ma lego: Kaj, tion iIi difinis' la simbolismon, mi volas ana1izi frapantan efekton. La temQ. ja - kiu ne volas nepre signifi., ja ne' estas alegorio, sed simpla: hundo kaj simio, post la fqriro kaj ,-morto ' volas impresi kaj emocii, trenante nin-post si Qer nekOna- de la domsinjoro, vhras en la forlasita domo taj fadenoj: malkTaraj. subkonsciaj asociacioj. La simbolo von: La simio malordas la tutan tiranas la huri- vivas sian propran vivon, kaj tie kaj '{i gi tuaasr simi- _ don, fine kaj sin per eksplodo. " / las,aludas ion kaj tlujn .tuaojn, similojn, aludojn ni ri: La tem o aajnas komika. Sed kio farlgas dum ta markas -kaj eksentas launiajpovoj, humoroJ, "asciacioj, senindulga tluo de' I'rakonto ! .La ai1toro rakontas. Per ml- memoroj. Tial ni pova,:s la.simbolon klarigi diversmaniere. longaj, indiferentaj, preskau sekaj frazoj, per Iingvo kon- ' Sed se vi volas gin, neniom .klarigu, lasu, kvazat1 cizased aparte fortesprima kaj trafa. Kaj el la mallortgaj senkonscie, eflki gin, gi faros sian-aferonl " .', . .
frazoj kvaza mozaikbi1do star/gas ant nn 1a RoofDl a La granda verko (ear gl ,ests ver-e granda nia pensaro de Frazo sekvas frazon kaj sub' Ii.teraturo) havas bonegan interpretanton e_n la tiadukintC'. i1ia nerezisteble sugestia forto, iom post iom, ni seotall Li estnls la Iingvon, oni dum kia lingvo nin en tiu sama malklaranebulo, klu la etan men- orii legas: granda pri Esperanta stilo. Makuletojn ml s()n de la kompatinda Popl. Kaj la .historlo.klu ajnus apena mi notisnur .demandi" anstata1i . peti:, komika al nla homa infelekto,ekaajnas subite; tra latur- "pii true" "anstatai .antaiie", anstataii .kutJ-:- m'entata cerbo de mis.tera, .fatala; timiga, miginta". La' uzitaj (ne', multaj) bjnlls al frostotremiga. Kia mistikel;;o envolvas ' la, figuron de-'laplejpartem.otivitaj, NUf ne poviS kopsenti" simio Huhuu, kiel gl,grandas nin en Malbooan Morte'" france 'signifas ma1srena"malhela, ' Sinjoron, klu okupis la lokon de ,Ia Bona. Niestas do ne :povas esti uzataneo la .senci>: "esti- ciitaj, la sugestia nl< en . ganta malktaran timegon". Eble. ankilu. 11! tro teknikaj vor- alian mondon: du embr:.oj kajkulrejo estlls la sed 10j el la marista terminaro evititaj. " Kaj mi. havas tlom da , kiel la granda ' mondo, nia ripetas. Icldl! .supre mi dri!) pri la kunmetllj" verb<:>fonnoj. mondo, Kaj nuo, te, en tiu malvasta mondo, repte- .Cl! ne 'estas pii elegante, : . 'I,{am li jamfriris" ol. klam - morante pri li! aHa mondo 'vasta, ni, .ekfulmo de sim- lIestis foririnta"?
.
bolo, ekvidas la oftajn Huhuu" en vestoj trovitaj; forJasi- Mi ne finu libro,
taj de lu Bna Slnjoro. Kaj Popi, bo, popi, Ia. kompatinda malofta I .:., ': '
Popl, kiu .havs 'krepuskan memoron prt la "'"
Bona Sinjoro kaj la malproksima OraEpoko.... Sed o. _.. ... _.
iSO
U , ti JI :K Jl I 8 lW O H: T
_ A.
dudektrHar:a . virtnu, ,kun' La maljunuJo komencis aitskulti, sed nenion
vizago; stans sur la P9
vjs
diveni krom de la vento kaj
kajrigardis .en la m,alproksimon;,Nek st}ni'ntel'fQmpa de la pluvo. pasis
nek maro, nek 'estis tie kaj silento. La vento faradis sian afe-
estas tie?ir - ' ron. Oi farigis' pIi kaj '-pH kolera kaj ,sajnis ke gi
pensis- la sin . kQntrai.i vento. kaj decidis glacion ' kaj forpreni de la
eo J:e,me, ' maljunJ.dinoJa filon Evseo kaj de Ja pala virino-
en. tiu densa mallumo, kvin ai.i dek verstojn ode Jaedzon. Pluvis pIi kaj pii maldense kaj tial
tie ci, en, tiu . ci ' tempo devas esti sia edzo, baldaJl .estis eble distingi en la maJ)umo homajn
bienposedantoLitvinov, kun siaj fiskaptistoj. Se figurojn,- silueton kaj blankon de nego.
la neg910vado dum la Jastaj tagoj ' ne supeisutis ' TrEila oni ai.idi lii
per nego Litvinovon kaj liajnfiskptistojn, iIi supre en 1a fiskaptista sur malUQva
nun rapidas a)' la bordo. La maro ,baldai.i devas Homoj, kiujn atingis negblovo kaj
(ompi glacion kaj :kiu: scias, . cu la surmare, devis veturi lai.i tiu
glitveturi10j havos sufice da tempo. por ' atingi ']a . -:- Ayo, la akvo jam estas proksime. Cu--vi
Qordon, antai.i ol la pala vidno. Ja plor- ai.idas? '
de -Ia" vekiginta virino pasie .. La . avo .ai.iskultis kaj ekai.idis
ekdezirisma]supreniri .al la bordo. La mal- similan nek al , bruego. de vento, nek al
suprenirado estis lre longakaj dangera, car la ' miJgo de arboj. La malsagulQ estis prava. Estis
vento fortege skuis la glitigan stuparon de ciuj sendube, ke ' Litvinov kitn siaj- fiskapistoj ne reve-
flankoj. Post dek miriutj si jam estis malsupre nos firman teronpor festeni Kristnaskon,
ce la blua maro. Aitkai tie ci , estis la sama ..:... Finite, - diris Deniso, - la glacio rompigas.
inallumo. La vento farigis pii malbona ol , supre. La akre ekkriis kaj ekkai.iris sur ]a
P!uvjs s.encese kaj sajnis ke ne havos tero. La. sinjorino, malseka kaj tremanta de mal-
Unon. " ' varmo,h"is al ]a boato kajkomencis ai.iskulti.
-: - Kiu iras -> - ai.idigis vira voco. Ankai.i siekai.idis malbonsignan obtuzan bruon.
'. Estas mi, De,niso. .' ' tio ci estas vento;- diris si. -- Cu
, Deniso, alta fortika maljunulo kun granda vi estas Deniso., ke tio ci estas glaci-
griza ' .. bar:bo staris sur la' 'kun granda rompigo.
bastono' kaj >aDlai.i li ri(tardis ' en la malproksimon. --::- Tio ci es tas pro. niaj pekoj, sinjorino. -
- Cu estas vi,sinio-rino Ntalia Sergejevna, Deniso ekspiris kaj aldonis per milda voco. -
- demandis ,Ji - kion vi volas tie ci en ci tiu supren, sinjorino. Vi jam estas malseka.
malbona vetero? Iru hejmen, sinjOrifieto. _ -ta homoj sta ran taj sur la bordo ekai.idis mal-
. Ai.iqigis pIom de maljunulino. Si estis lapatrino lai.i.tan ridon infanan, JeJican. Pala virinq
de klu ankau esfis vetrinta ridr-s. Deniso.' grakis. Li ciam grakis, kjam li deziris
al fiskaptado kun Litvinov. Deniso. ekspiris kaj plori. - Si komencas frenezigi, - flustris ' Ii al
svingis ' per ]a mano. . . ' maJjuna silueto de kamparano. En la aero esti-
. -Cu ' iIi estas, vivaj, . Den,i,so? ]ume.Aperis la luno kaj eioJarigis videIJla:
' Natalia Sergejevna pel' _ . '. la mar-o, la sinjodno, Deniso,kaj malsagulo
'. '. - . Mi ; sinjorino. . Se hierai.i kaj F]anke staris kamparanoj. Baldai: cio., bruego de
ai1tal1hierau ilin ' ne supersutis nego kaj se sur vento, mugo de arboj, en pregejo, dronis
la mam, ne Klal;ip, .o ili estos, vivaj. en 1a brucgo de ]'maro.
' - lu kas spr la glacio, - diris subite juna . ,'-Oni devas iri supren, -:- ekkriis
rai.ik ,voco. Deniso ekrigardis Lal>ordo tuj subakvigos kaj krome ba]dai1 komenw
kaj aiskultis., , . .' cig-os la Kristi1aska
- Ne, sinjofJl'::ieniu iras';,-dirisli, - Ci ' no estas lavolo de Dio. ' '
en . boato sidas man;agu)(> Pecjo kaj m*as .Ia Dnilm aliris NatalioD SergeJevna kaj singarde
.' , .' f '. -. pre.nis 'sin je brako. .
".:.... :pecjo, ....... ekkriis, Deniso, '- Cu vi sidas ? _ Ni Iru; _ li diris ' delikate per
- - .Mi aMigls malfoda, malsna k
O
lJ1patema voco. La ' sinjrino flankensovis Deni-
voco . . ' '. <', _ " son per mano, . kaj vigle levinte ta kapon
, bordo, ,ce )l glacio, boato, ':en si la stu pato. Si jam ne estistiel mortpala,
kiu junulo. Li. estis -- sur siaj vangoj, fvazat1 en
- (rt.emante 'en da tuta .korpo II rigardis ei1 ]a iao;' 'rgaDismort oni estus v-ersintafresan san--
ankai.i _ ekvidi ion. '. la jam ne estis plorantaj. Si sentis
Cu v,j .aiidaS,Pecjb, . .:::: , diris Deniso. _ - t si mem, sen la helpo, povas tj'airi la
: '- :les, mi kesur: la maro rompig-as ituparon: HaJtinte sur 1a tria si staris
'Dc:_l 'v'efs:tojn de tie ci jam rmpig-as. senmove. Antai.i si staris aJta belstatura viro
1.81
n grandaj botoj kaj duonpeHo. - Ci ,estas ml,
Nanjo, - diris Ja viro. Natalia Sergejevna eksan-
celigis. En la aHa fela capo, nigraj lipharoj kaj
nigraj okuloj si ekkonis sian edzon, bienpose-
danton Litvinov. La edzo l:evis sin SUf J brakojn
kaj kisis sian vangon. Li estis iombria. "
Al ml -estas' dolore, vla moMo. Mi v.olas
dron. AI dronintoj n'e 'estas 1101:0,(e. '.
.. l.itvinov saltls en la boaton. La ' malsa"gu10
sekvis lin.
,
, '
, - Adiaq Nanjo, - ekkdis]a bienpos:etlanto:-.=, ,
Havu kion, vi 1ttendis, slarante ' tie. ,ci ]a ' inal-,
varmo.
. ' ""
La malsagulo svitlgis per , Ia ' remi10j ,kaj Ja,
boato eknagis rtinkortte, al a11aj ondoj. , --' ,''''--
..:... Remu, Peejo, remu .-: ,piuoJiS' Litvinov.
Plue, plue. - Litvinov, apogii1te sin
rando de Ia, balancigis kaj- rigardis malan--
taaen: Malaperis lia Nanj, Jine malaperis 1a bordp,
, --'- Revenu - li estis aadinta virinan vocon.
, En titi ei "revenu", sajnis a) li, estis 'diritaj:
senespero kaj varmo, jus ekflamintaamb.Revenu I
, C Litvinov: kQmencis' batigi la koro. Lin vokis
la edzinq kaj krom tio, sur la bordo, e
ll
la pre-
- (joju, Nanjo, - li , diris. - Mi , ne per-
digis subngo kaj ne dronis. Dum negblovado'
kun miaj bravuloj mi la urbon' Taganreg
kaj de tie mi alveturis al vi. Li balbutis kaj
si pale kaj tremant ri.,gardis lin per , timelnaj kaj
senkomprenaj okuloj. Si ne kredis. -:- ' Kiel vi,
malsekigi:s, kel vi tremas, -: flustris li, alpre-
mante sin al sia brusto. Sur lia vizago ebria de
felco kaj vino apetis milda, infane bona
Lin oni atendis en ti cimalvarmo, ert tiu ci
nokta tempo. Cu tio ci ne estas amo? kaj Ji.
ekridis pro feHco. AkreSona animsira plorego
respondis je tiu ci mallaata feHca ' rido. Nek
bruego de maro, nek v,ento, ,nenio povis subpremi
gin. Kun vizago plena de. malespero, , Ia juna
virino ne havis fortojn reteni Hurt ci pl oregon en'
si. EI gi aadigis cio,: for;ta
antipatio al la edzo,angoro de soleco kaj fine
aperinta 'esp'era je libera vidveco. Tuta sia vio
kun cagrenoj, larmojj kaj doloroj vi-digis en tu
ci plorego, kiun ne , povis maJlaatigiec glaci-
peco]. La edzo komprenis tiun ci ploregod, car
estis neeble gin ne kompreni. , , , '
,
' gejo, oni ' sonorigis al Kristnaska diservo. . , "
- AI vi estas malgoje, ke min ne super-sutis nego
aa ke min ne dispremis glacipecoj -:- ba,lbutis -Ii.
Sur lia vizago aperis malgoja rideto. ,Li mal-
supreniris sur la stup oj kaj mallevis la edzinon
sur teron. ' , ' ,
- Estu, kiel vi volas - diris li. '
, Sin forturninte de la edzino li ekiris al boato.,
Tie malsaglo Pecjo tiris la boaton ' sur akvon:
- Kien vi volas? - demandis Iin ,Litvinov:
. ' J o
,- ' Revenu - ripetispetege' tiu Cl voeo, .
' Eho {iun ei voeon. Trakrakis ' .tiun<ei
vorton glacipecoj, diradis gin la vento, kaj ankaa
la Kristnask sonorado diradis'; revenu, revenuL.;
- Ni veturu returne - diris Litvnov,
la maJsaglon ce Iia maniko, sed la ma1SaguJ(f
ne .at1dis kaj laboris Pt;f siaj longaj manoj. Lit-- .
vinov , kaptis liajn manojn kaj ektiris ilin m;i1n- .
ta11en. Sed la man6j estis mall1101aj ' kiel stono',
kaj estis malfacile forigi mn d.e la remi1oj. Krom
tio jam estis malfrue. Renkont aUabo,ato; nag-is
grandega glacipeco. .
,,' .
. (jis estis staranta pala virino ' sur , .1a
mara bordo; Kjam sin, duonfrostmortan kaj la(>i-
gitan ' de , anma doloro, oni forportis hejmen kaj
enlitigis, si aj .\ipoj daatigis flustri : Revenu I
nokto 'je Kdstnasko si kmencis ami-$iln
edibn:

EI la Anatolio Volo'hov,
> ".
, , \-
LA E fil O I ST A..
OS()Pt WILDE
t ,.
tiun posttagmezon, veninte ella ' let:ej, la infanoj kuti- mis Irl en l J'Gigan,o' kaj ludi tie.
i estis granda, bela kun mola verda herbo. kaj tie super la ' herbo s!aris belaj flo!oj, kvazaii steloj kaj estis tie dek du ' persik,iu'boj, kiujprintempe delikatajn, rozajn .. perlajn floretojn,. kaj: aiitune' portls rieaJ1. '. fruktaron. Bir.dojsidiS sur la arboj k:aj"tiel kaiitis, ke la infanoj luajn por aiiskulti . mn.
"f<iel ni estas '0 j{riis unu .101\ la aHa. . " lun tagon la Ggantorevellis. LLestis vizitinta .slan-ami- kon, la Kornv.alan kaj l'e!ltintaee ti 'aep >- jaro]n. Kiam la 'Sep jaroj lorpasis, li estis jam dirinta allj " kion li , havis por diri, Ua . konverspovo estis Hmit. kaj li decjdis, sin al siil ' kasleJo.- Alveninte, Ii-
iIi lInu l]8... alia.
vidis la infanojn ludantajn en la
, , venis la Printempo, kaj eie en ' la' lan do estis ' etaj ' Ioroj
vi kl'iis Ii Rer kaj etaj birdoj .. Nl!r en t;le I:Egoist.a
kaj la mfan?) fQrkurJs.
, ' . "
. , ," ' . '. : <anlCoraii V!ntro. La ne. dez,ll'is. '
.Mia estas' mla ,propra pll'is' ', tar ,ne eshs tJe mfanoj; kll] la , arbo]- fOl'gesls
la Giganto; n Hon eiu povas kompreni, alnen!u beta flbro elnietjs slan , kapon el la 1tet:tJgi, setl ,kiam
sos ludi',en al mi mem." , Tlam' li kQnstruis', altan vhlisJaaverttabulon, 41. tlel

muron' eirkaii kj s4prenmetis ' averttabulon : ' . gi 'en latr.oo, lcaJ ,denove ek'dormls. o'' " '
'0
:;
= :s
..
Ol
'"
O
1::
8-
'"
~
-,
La nuraJ persono), kiu] estis kontentaj. estis kaj
Frosto . Pnntempo forgesis ci Uun jli kriis,
"tial ni travivos tle ci la tutan jaron". ' tutkovris )a
berbon per sia granda blanka mantelo, kaj Frosto.
pentrls clujn arbojn. Poste Hi invltis la Nordan Venton
ke II restadu iii, kaj li venis. Li estis cirkailvolvita
per pelto, kaj la tutan .tagon en la k!!j
blove faligls la kamentubajn capt:!ojn. .Jen estas rava
loko", II dirls, .ni devas peti Hajlon pri vizito." Tia'/11
Hajlo venis. Clutage dum tri horoi. Ii brufraps sur la
kastela tegmento, gis II disrompis la p1ejpart<.'n de l'atde-
zoj, kaj poste. Ii kuris .tien kaj reen clrkaii la gardeno tiel
rapide, klel li povis. Li estis grize vestita, kaj Iia elsplro
estis, klel glaclo.
Ml ne povas kompreni, kial Printempo tlel malfruas
veni", diris 1a Egoista Giganto, kaj li sidis ce fenestro
kaj elrigardis al sia malvarma, blanka gardeno; "mi esperas,
ke okazos en la vetero".
Sed la Printempo neniam venis, nek la Somero. La
Ailtuno donacis' orajn fruktojn a1 ciu sed al
la de I' Giganto Si nnian donacis; "Li estas tro
sinama" diris ai, kaj Norda Vento, kaj Hajlo, kaj Frosto,
kaj inter la arboj.
I
turi maten on, la iganto sendorme Jcuis sur sla lito.
kim li ekaiidis belan muzik on. Oi tiel dolce sonis al Haj
orel oj, , ke li pensis, ke certe la muzi\{istoj pasas
pretere. -Reale estis nur . eta kanabeno kantanta_ antaii
lia fenestro, sed de tiom longe li ne aiidis birdn kan-
taritan en la "lie tio Sajnis al li la plej beia muziko
en la mondo. Tiam Hajlo cesis dancadisuper ' lia kapo,
kaj Norda vento eesis kaj dolcega gdoro vnis
alli tra Ja malfermita f,enestret."Mi kredas, ke fine venis
Printempo" diris la Giganto; kaj li saltis el sia lito kaj
rigardis eksteren.
'
Kion do li vidis?
Li vidis plej mirindan vidajon. Tra trueto en la ' muro
la infanoj estis enrampintaj, kaj sidis sur la brancoj de
I'arboj. Sur ciu arbo, kiun Ii povis vidi, estis infaneto .
Kaj la arboj tiel havante la' inhnojn reveriintaj, ke
iIi estis kovrigintaj per floretoj, kaj milde siajn
brakojn super la infanaj kapoj. Birdoj .cirkaiiflugis kaj
cirpis ravite, kaj f1oroj suprenrigardis tra la verda herbo
kaj ridis. Estis bela' vidajo, sed en unu angulo ankoraii
es tis Vintro. Oi ests la plej malproksima anglo de I'gar-
den o, kaj en gi staris knabeto. Li esti!! ' tiel malgranda,
ke li ne povis atingi la branCojn ' de I 'arbo, kaj vagis cr-
kaii dolore plorante. La komQ'atinda arbo
estis tute kovrlta per prujno kaj kaj Norda Vento
,tllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllIIIIIIIIlIIIIIIIIIIIIIIllIIIIII,ill!: blovis kaj mugis super .Surgrimpu! knabeto", djris
. la Arbo, J<aj klinis siajn ' brancojn . kieleble . plej mal- ;:
= alten; sed la knabo estls tro malgranda.

V ESP E R E
Kaj la koro .de I'Giganto tuSigis, dum li rigardis eks-
teren . Kiel egoista mi estis!" diris li; .nun mi scias, - Sanga grandega
- kial Printempo ne volis veni ci ti,en. MI metos tiun kom- Pendas sendifekte -
patindan knabeton sur la arban supron, kaj poste mi
Super longstria nubetaro
disfalgos 'Ia 'muron, kaj mia gj.rdeno por cian kaj eiam
estos' la ludejo de la inlanoj!' Li vere tre pentis pri tio,
kion Ji faris.
'.
Tialli rampis malsupren, kaj tute senbrue :ma'lfermis
la .antailpordon, kaj eliris en la garaenon. Sed ' kiam la
infanoj lin . vidls, ili tiom ektimis, ke . ciuj forkuris, kaj la
'gardeno farigis denove Vintra. Nur la eta ku-abo ne kuris,
car 1iaj estis tiel larmoplenaj, ke li 'n vidis la -
- Qigantoll venantan, kaj la Giganto Steliris matantau Iin, Kvarona globo, .
prenis lin afabre .en sian manon kaj metis Jin sur 1a arbon. Eklipso.
Kaj tuj la arbo ekfloris, kaj la brd<ijve!1is kaj 'kanHs Mi pregas:
sur kaj .la knabeto etendis ciJ'- e Bonan nokto n!e kaiiprenis la kolon de kaj kisis'lin.Xaj.la' ceteraj in, Ois revidol . . .
fanoj, klam iIi vidis;" Giganto ne pI etas mal'bc)JJan.ima, Purpuraj rebriloj
kure revenls, -kaj kun ilrevenls "Oi estas de nun = En la zenito.
:;,via infanetoj", diris, la -Oiganto, ,kaj li manprenis La koloroj paligas.
- grandan' hkilon, .kaj disfaligis la muron: Kaj kiam homoj; Malforta venta ekblovo,
je tagmew, Iris al la vndejo, iIi trovis la Giga!1ton ludanta
I
I m m ifrTs
I
Zanoni I Giganto por adia lii lin. . '.', ,

. "' kie' estas vil ' malgranda kunulo?" _diris li, ;:
;: bo, kiun mi metis sur la arbon. La Giganto'-, amis Iin

SENREVENE pleje, car ILklsis ,lin. . . : .: " ' ;:
:; "Ni ne sdas," r.espondis la .li .f0ri,ris." .
:, ,,,Yi ctvas ', diri al li, _ke iestl sentima kaj venu morgail E Pro .1a tempo forfluanta ml ekploras, tleJ ci" ' diris la Giganto. Sed la ,infanoj dirls,ke, ili ne Ke la floro klu florls jam ne floras sCias, 'kie II. logas,. kaj nenim vidis ' lin ,antaiie; kaj la '
I ' ,J .
:; Kaj cio pasanta el brusto interna = bona al ciuj infanoj, tamen li sopirls sian unuanamiketon Forairas' peceton jedaiiro eterna. r kaj ofte paroli s pri li. "Kiam mi volus lin vidi!." diradls li . . Fluu larmojl '
. Jaroj pasis, kaj la Giganta tre maljuna kal mal- For la
LI ne ,povs ludadi, kaj sidis sur grandega fotelo, Cio Unita, '
. . kaj-rigardadis lainfanojn 'ce i1iaj ludoj, kaj admiris sian ta'r-
I KH K ..:= " .. ha,vas," . U't' "sed rtfanoJ
=
"6
.= Dum unu vintroli 'rigardis el sja fenes ro, sin vestante. KonsciQ., ke forflugis' jus en vento ,1 . Nun li ne malamis ti. scijs, !ce ti estas simple , Feliea, plej felica la moment() I . g Pl'inteinpo dormanta; kaj ke ripozas la f1oroj; : '" .

Zanoni Subite li frofls sijn okulojn, mirante, kaj longe rigardis.
.Cette 'estis mirinda vdajo, En la plejinalprQksim a!lgulo
d.e la gardeno e.stis arbo tute kovrita per belaj; blanka)
"-_ f
floretoj. Tule ,oraj estls gtaj branCoj, kaj de ili argenta
fruktaro pendis, kaj sub gi striSt la knabelo, kiun li amis.
la Giganto, kQ.lt. gojo, kaj eks-
leren, en la gardenon. Li tapidis tra. la herboj, kaj vens
apud la infanOl1. Kaj kiam li tute prokl!lmigis, H vizago
farigis ruga pro kolero. "Kiu kuragis cin v\llldi?" li diris,
sur la manplatoj .de la infano estis la J1Q.stsignoj de
du najloj, kaj du najlaj postsignoj 'eslis sur la p'it:delojo
"Kiu kuragis cin vundi?" kriis la Giganto; "dr" al mi,
ke mi prenu mian granda o glavvn kaj lio."
Ne I" respondis la infano ;"tiuj ja estas la vundoi de
Amo.-
"Kiu ci estas?" diris la Giganto, kaj stranga respekta
timo faHs sur Iin, kaj li ekgenuis antai1lain faneto.
Kaj 'Ia infano ridetis al la Giganto, kaj diris al li:
vi Jasis min ludi en via gardeno i hodiai1 vi venos kun mi .
al mia gardeno, kiu estas la Paradizo.
Kaj .kiam la infanoj enkuris la gardenon en tiu posttag-
mez, Hi trovis la mortan Giganton, kuAantan sub la arbo,
tute ' kovrita per blankaj floretojo Ella angla : Arnold Pravatiruz
E L L A "ft ALT B A. N :K V I L O Jfo'
' IVO ANDRIV
PBI LA.. VENKOJ
jaro al jaro mi at1skultas kriegon pri
. venko, 'kaj pii kaj pii estas pii mal-
multe da pano en la mondo kaj da
fortoen la homoj, dum tra la tero
pasas la mensogo pri la venko.
Via venkq havas malaltan frunton. kaj rugajn
okulojn. La rigardo de venkinto estas maHrank-
. vila. Malbenita estas via ardega venka vino. Ho,
. gi ne fresigas kaj ne gojigas I
Dio tenas la manon sur la verto de la venk-
Hoj kaj la venkinto estas sola kaj lia gojo ardas
'kaj estingigas. La espero, konsolo kaj beleco,
ekzistantaj en la mondo, malkovrigas al la okuloj
de venkitoj; la venkintoj estas blindaj, Hi tre-
Imas kaj ardegas, kaj havas nenion krom sia
s'pvaga, arda gojo, post kiu restas cindro.
, Car kio alia estas la hodiat1aj venkoj, ol mal-
o vnkoj? En la oktiloj de homa solulo ne estas
gajnitaj kaj pet:ditaj bataloi, sed en ciuj tnHitoj,
egale eo la gajnital kaj perditaj: unu venkita
hotnaro.
. La , veotoj migras kaj la pluvoj iras, bonaj kaj
. 'frukt9donaj, ciam 'egalaj, kaj la, standard oj iom
post iom disigas; kaj la koloroi paligas kaj
cion oni forge.sas, kaj la .hom reslas ciam la
sama, kurbiginta sub doloTO ka'persista en laboro;
velkas girlandoj kaj putras sf.andardoj kaj resta&
la . homo kiu ' semas . 'kaj laboras kaj la pluvo
kiu lin helpas, Kiti venkos la homon? :
Estas nur ke Dio. por momento forturnis la
vizagon kaj lasis la mondon n mallumo, kaj vi
kriegas: la venko, s.ed yenko ne ekzistas, iJUr
mal granda sa,nga ,mensogo kaj granda malfelico.
Tiuj .venkinfoj . estas palaj kun grandaj mal-
belaj busoj, kaj la sango kunigis en iliaj okutoj,
se'd i1in hontigos iun matenon la maro per sia
trankVi10 kaj la 'kampoJ per sia sankta silento.
Cio ci estas nur mallonga malbela songo,tu
parol,o , pri Ja. venkol. Ekzistas nek malvenkoj
riek yenkoj, sed ciam kl] cie" ce 'la venkitoj same
.. lcieLcela -venkntoj: lasufernrtta kaj humiligita
homo.
LA. INFA.NOJ
En aprilo de ta jaro 1917 -a, kiam la stato
dividis al ciu helmo kilogramon da maiia faruno
por la semajno kaj kiam la homoj formangis ciun
herbeton de maizo kaj aceran selon, gis i1iaj
piedoj svelis kaj gis i1i vice komencis morti,
en Hu aprla monato en la stratojn sen-
nombra infanaro.
Mi qe scias kiel kazis tiun jaron pri la bir-
doj kaj liIioj, sed tiun infanaron Dio vere for-
gesis. La infanoj estis en la tuta urbo, sur la
pontoj, cirkat1 vendejoj, en fosoj apud vojo,
cirkat1 milJtistlogejoj. .
AI la urbaj infanoj alvenadis novaj el la vla-
goj ,kaj cirkat1ajo. Ciun tagon estis pii multe da
ili. Multaj pIu ee ne revens vi1agon, kie apud
la malsato estis ankat1 la tifo, ili restis en la
urbo kaj vagadis tage kaj nokte. Sur la vojoj,
kiuj gv:idas en la urbon, staris dum la tuta tago
la patrol oj kaj revenigis mn en la vilagojn, sed
Hi cirkaiiris per flankvojetoj, transpasis riveret-
ojn' kaj iris trans plugitaj, malsekaj kampoj kaj
atingis la urbon tiel cifitaj, kun selo de ruga
glino sur la nudaj piedoj kaj kun malsato en
la busoj. mn batis kaj perse-
KUtiS, sed ne arestis, ne povonte ilin nutri.
Sur la mafdikiginta korpo kaj maldikaj piedoj,
iliaj kapoj sajnis terure grandaj kaj i1iaj rigardoj
maljunule malakraj 'kaj la vizagoj mal-
granda!, sulkumitaj kaj rriakuUtaj ki.eL rafanoj,
kiuj vintFe, velkas sur bedoj.
La svarmis pro la infanoj. IIi pasis en
la rivereto, kiu fluis antat1 la soldata bucejo kaj .
cas:is' ' pfcetojnde intestoj, kiujn oni jetis en Ja
akvon; iIi kolektis la ostetojn de sekaj prunoj,
frapis i1in sur la trotuaro kaj mangis la
kernon el iIi ; sur sterkejo, malantat1 oficiraj
kuirejoj, iIi kaptadis eljetitajn malplenajn kon-
zeryujojn, ellavadis ilin per varma akvo kaj gin
trinkis-; m, por trompi la malsaton, macadis bas-
. .tonOn desambuko tel longe, gis sango ekfluis
.i1iaj busoj; ili provis folion de primolo kaj
parion el pteriso; Hi nokte steliris en apenai
,kulturitajn gardenojn kaj per Ja Ungro elfosis
liierai terpomon; Hi almozpetis, stelis,
18$
rabis, sed cio ci ne suficis por plene sin
kaj resti vivanta.
nutri inta kaj malhelega en Ja 'senviva kastelo kaj estis
neniu kiu sin efiterigu. " c ' '.' ' ,
Sajnis kvazai en la urbo malsatus nur la infa-
noj. La viroj estis maloftaj,.Ia virnoj si1entis
kaj laboris, sed la infanoj per nenio lasis sin
trompi kaj konsoli, Hi vagis tra urbo la .
tagon, kaj ' tnultaj ankaii dorqiis sub la tabuJoj
de domoj, detruitajdum lapasintjaraj bataloj.
En la mallarga strat o antai la provizejo
la futan tagon, kiel garboj, tiom da ' infanoj ke
trairante oni devas rigardi ke oni ne pasu Sllr
iliajn piedojn, vane ilin la policistaro persekutas,
iIi ciam denove revenas kaj kusigasapud Ja
Rapide kunvenis la tricentkvindek xonspiranto)
kaj transprenis la regadon. IIi dividis inter si la
, agojn kaj honorojn' kaj komencis regadl per unika,
magazeno kaj spionas. .
Mortadis ankai la pIi maljunaj, sed precipe
la infanoj. Ciun tagon po unu malaperis el la
vagado; gi kusis antai la Granda Aano au sur
Ia tabloj .apud la pontoJ kunsvelaj subokulaJoj
kaj rigardis antai sin en Ia trotuaron, sen VQCO
kaj movo. ' .
Restajo de ju granda eiropa restoracio estus
povinta savi tiujn infanojn, sed la nutrajo,
tiun jaron neega1e dividita en . la mondo kaj ne
estis hel po; ili mortadis, unue la infanoj .kaj
poste la pii agaj. , ' . , .
AI Huj, kiuj transvivis, - . cion oni forgesas
,kaj cio pasas I - la , abomena. gustu de la
Tiso kaj la malseka faruno .jam delonge
el la buso, sedtiujn infanojn stas .
forgesi, se, iu iJin, nur unufoje vi,dts sidantaj en
la cifono] dehejma <, drap,o kaj ' soldata ve'stp
kaj macantaj la r(esan trifolion\. dom en la anguloj .
ambaiflanke de la busoj gutas la verda kracajo !
Kaj terura .estas la ', penso' ke eble UI1ufoje
infanoj e'stos , fantma] atestantoj ce iu teru,Ta
jugo, kie pli ;bone oni rigards k*i P1.i juste 'oni
jugos olen, apriJo de jaro 1917.
imperio sur la ' Sep ltisuloj. . "
Kiam en la kastelo de la iama regino .okazis
la unua solena kunsido, sin Ja tricent-
kvindek kaj vidis ke ,unu forestas, kaj kiam oni
tralegis la liston de ciuj konspirantoj, oni vidis,
ke forestas poeto MorHpo. IIi ne volis interkonsili,
sed tuj sendis serviston kun veturileto alli. Post
iom revenis la servisto kunmalplena veturileto;
al li 'estis ke Morf Ipo forvojagis kaj ke
li por la konsilantaro de la tricentkvindek restigis
skribitan sciigon. La plej aga .eu la kousilantaro
akceptis ' 'Ia volvitan paperoil ' kaj 'transdonis al
laestro 'de,!' stataj scienculQj 'kaj ci' komeQcis
gin laite Jegi: '
"Mori lpo saliitas, <iisigante, kunulojn siajn,
'konspirantojn I , .
Mi dankas vin, kunulojmiaj, prala, komuna
Bufero -kaj fido kaj venko kaj , mi . vin petas,
pardoni al mi ke' mj. ne p'ovas di-stribui ankai
la re'gadon kiel mi distribuis la batalon. Sed
la poetoj kontraue al la a'liaj ' homoj -
fidelaj nur en la sufero, kaj forlasas tiujn, a]
kiuj estas bone: Ni, pQetoj, esfas naskitaj por
bataloj; ni estas . pasiaj casantoj, sed cl Ja
rabajo ni ne mangas. Maldika kaj nevidebla
,' estas la baro, kiu min disigas de ,:vi,
. ,ankai ,s akrajo de glavo ne estas ,mald,lka, kaj
tamen gi ' estas mortoporta; sen domagopof,
' -mia animo mi , ne povas : ,trans gin al vi, . car
mi toleras cion krom , potencQ. Pro lio mi vin
forlasas, kunuloj kj mi ir.as
. serci, cu

n' estas ' efekti-
vigita ka], , kiu ne , estas kontentigita.
Kaj vi regu prudente kaj feHce, . sed se.
, , iam ' en nia:n imperian .stu Ja Sep 'InsidoJ ta
mizero kaj provo kaj estos necesaj ,batalo kaj
R A. K 'O N T O E L ' J A. P A. N I '0 . korrsolo en eksercu min; mi petas vln."
. " Tie Ja prezidant de Ja konsHaritaro, ,klU esti
, Dum de . Au: l!rig iR!e,r iomete Burda, ': cesigis la " legadonkaFper 11al-
kondamOlHiJ konsplrantoJ, ekzlhta junula ,malpacie.nco, Kun n la v'oco,
ankai poeto Mori Ipo. ." . d"'s .
jarojn li travivis sur la pl; j .el l::':
Kia
mizero " povas okazi erl " nl impeno
. -la Sep Insuloj, en el junko. Kaj klam 1a" 'dum Ja justa ' kj Hberpensa ,trkent;.
regino maJ<sanigis klam sia potenco kOfllencis , kvindek I? ' "',.", i' ,
pIi kaj pii malgrandjgi" li kiel anKaiCiuj konsilantoj ' klinis la ' kapoja :' I'a pH , agaj "
la plimulto la : tricentkvirtdek, reveni en la malestime kaj Kia' mizero I?'"
cefurbon Jedo:,. Li en , la de .. !' urbo, La legadI oni :ne dairigis, "sed .
en parto de iu pastra kon'si1ipri Ja lego pl' la im':mttO' kaj HmilpostO . ..
La urbanoj, satj de . hi sanga regado de l' " blur la stataJscienculoj tralegis
malprudenta kajkruela 'regino, ekmis lapoe{ori, la sdigon de l' Pgeto; , se'.! ne laiite, kajtiam .Ii ,
kaj jam ,tiuj tricentkvindek esil s gin \Iblvis ' kaj metis , .fn Ja ' arhivon de 'Ja iama
amikoj. De mano al mano migris Haj: 1l1fi1l6ngaj ' reglno .. ;'h .' '"
versoj pTi kurgo kaj mrto, kal 'lia Dona rid'elo
estis . eo i1iaj diskutoj ' kiel ,vorlo kill destinas.
Tiam okazis ke pro la veneno de l'generala
malamo mottis la regino neatendite subite. Siaj
malbonaj korteganoj diskuris,"ka] si svl-
.S8
JE
VE8PEBO
BIBZNIEHS-UP1TS
n la meza mezD de la arbaro, ce bordo longe staras ceporde, tirneme malfermas gin kaj,
I
de vojo kovrita demuS.ko: kliniginta silentante, alpremigas post lapordo sur kusben-
griza domo kaj konfrauflanke je l aHa kon. Li ricevas jen' man.gi, jen, peceton en la
bordo: sabla monteto, kovrita degrizaj saketon, sed kie li estis sidanta ' nerimarkite, de
floretoj., Tie antikva tombejo. De aliaj tie li foriras malplenmane. Insultite de la prege-
lokoj 'oni jam malofte enterigas tien ci, sed ne jestro, ' kia almozulo li estas, kiu scias nek dri
estis okazo, ke el la logantoj de I,a griza domo pregojn, nek kanti kanton, jancis de Andarte
iu estus aIiloken forkondukita al lasta ripozejo. komencis en ciu domo diri pregojn kaj kanti, iom
En la griza domo estas ciam silento. Logantoj post iom li, alkutimigis al SiR metio kaj kelkfoje
tie estas malmultaj, car nevolonte iu eklogas tie, irisankau ekster Ja distrikto. ,
.
povan'te iel tTovi rifugejon aliloke. Nun tie estas li revenis, kiam liaj saketaj estis plenaj
nur kvar logantoj: jancis de Andarte, tajloro de malmolaj pan,pecoj kaj diversaj mangafoj.
Buncis, Klavs de J' Mondo kaj la maljuna Ukaca. Denove li iris almozpeti, kiam cio estis forman-
jancis de Andarte estas la sola, kiu estas plene gita.
'
kontenta je sia nU,na sorto. Li neniam guis mem- Buncis komence kelkfoje .estis invitita ludi dum
staran vivon: de.Ja plej maljuna infanago li estis festenoj ' kaj alj>ortis po rublo"po duonrublo,' sed
je dispono de mastroj kaj mastrinoj, poste de' poste li komencis plendi, ke lian violononansta-
sinjoroj kaj de Andarte; fariginte malvigla kaj ne tauas harmoniko: tiu, kiam oni komencas ludi
povante piu servi al sinjoroj, post la enterigo de per ciuj basoj, faras multe pii grandan bruadon
Andarte li Iris en la grizan domon kaj tie ankorau ol Iia violono. Kvankam rie estas en gi tia deli-
ciam li portasla nomon de sia mortinta edzino. kateco, kian havas Haviolono, tamen la harmo-
La tajloro Buncis jam multfoje friris el la niko gin tute nuligas. Kaj Buncis kQmencis amik-
griza domo, sed ciufoje li devis reveni. Antaue, igi kun jancis de Andaite, sopiri Uan revenon,
kiam li ankomu povis vidi kudri kaj sia , gastigi ce Haj sakoj. / je taveno de l' jarfoiro
violono scipovis solo-Iudi dum baloj kaj aliaj Buncis longe gojiskaj multeesperis, promesis
festenoj. li estis cie bone akceptita loganto. S'ed por Jancis ankau aceti tabakon. sed, nenio
nun, vole-ne-vole, li devis resti ci tie. , migis - prola pluvo li devis testi hjme ' kun
Klavs de l' Mondo nenie havis rifugejon, sia violono. Li provis post tio dimance ludhce
kvankam li plej multe kolerispri la griza domo . . la pr.egejo, sed ]a pastro ,ma]permesis.Tiel restis
Se ne estas lia paralizita maldekstra piedo, kiun al Buncis ludi nur por Jancis; k,iamtiu revenis
irante li devis ciam 'treni, li ne restus tie ec kun sakoj, gis kiam dissirjgis ]a lastaj koi!.ioj
momenton. En la vasta mondo, kiun li sufice kajIa violono por cia 01 siJentigis.
travagadis dum sia vivo, ankorau multe oni povus Klavs de Mondoplektis korbojn kaj korbe-
fari, sed kion komenci kun tia piedo, kun netauga . tojn. Somere, sin kasantede la arbaristo, Ji lama-
viandopeco?
,
dis tra arbaro, tiris hejmen' saJikajn kaj nuksar-
La maljuna Ukaca ofte sin preparis foriri al bajn' braricojn kaj farisvergojn. Li sidis ' tiam
parencoj kaj ne reveni pIu. Sed se si matene surp]anke, Jetinte nanken la paraIizitan mal-
foriris, jam cirkau tagmezo Ji denove silente dek stran piedon, plektis korbojn metis i1in en
revenis kaj ec ne respondis, kiam la kamaradoj angulon.La maljuna Ukaca disportis JIiI1 al siaj
demandis, kial si ne restis ce,]a parencoj. Post- parencoj kaj aliaj konatutoj kaj sangis ilin je
tagmeze si 'neniam sin preparis iri al la pafen- mangajoj. Vintresi kelkfoje alportis stupon' kaj .
coj, por ke sine devu reveni ma1frue ,kanabajon kaj KJavs de I' Mondo p'leRtiSsnurojn
Tiom malmulte si mem kredis je la restado, ce kaj katenojn. Ukaca mem perlaboris per spinado.
parencoj
'
Dum. autunaj kaj vintraj vesperoj oni nevo-
* ,
Ionte ekbruligislumon, kvankam Klavs de Mondo
De la distrikta estraro. escepte la . logejon ,en kaj Ukaca havis siajn proprajn malgrandaji1 ladajn
la griza domo, el iH ricevis ec .tiom, kiom lmpetojn: i/L sparis -la petrolon. Matene sin-"
oni bezonas por nutrado: jancis de Andarte , sangeekbrHis ma]granda flave fumanta ':okuleto
ankorau povasiri almozpeti, Buncis povas per- au sur Ia sego de Ukaca ai sur Ja tabloQe
labori per violonludo, Ukaca'n subtenas la pa- Klavs: Apenau oni ekhejtis)a 'fajrujn, la lampe-
rencoj, sed Klvs de I' Mondo restis suldanta ' tojestis. tuj eSlingitaj. .' '.
imposton kaj vagadis cirkaue; kie ta distrikta . Onua dum mateno, se si nur ne , malsanis,
estraro prenu ion por donial tiaj ? . ]evigis cjam Ukaca, ekhejtis la fajrujon per ves-
Kaj , Ia .griza trenis sian malgoJan vivon, pere enportita 'lignb, enversis cikvon ,err
lau sia povo.
_ kaj sidigis,ce spiniJo. Apen'aula spinilQ komencis '
j(lncis de Andarte pel\digis saketon. sur sian zumadi, .Ievigis ankau Klavs kaj starigis, kontrau '
kolon. prenis blankan juniperan bastoneton kaj la c!! siaj katenoj. jan.cis de Andarte kaj
iradis', dum tutaj tagoj. Komence, genigeme, nur Buncis ankora!1 longe dormi's, gis la 'tagigo . . ,
en sia distrikto. Li eniras korton, karesas hundojn, Akvon en.1a kaserolo ,boligis Ukaca, .
188

sed gri'on kaj, se estis" sebpecQn donis kelkfoje
Klavs kaj kelkfoje ankaii Jancis. Buncis havis
, gin nemam, sed po telero da mangajo ella kase-
rolo crpis ciuj. Panon mangisciu sian propran :
Buncis plej ofte mangis panon alportitan de
Jancis.
La hejmlaboroj iom post iom 'arangigis de si
mem: cambron balais kaj mangilarojn lavis
Ukaca, akvon de la puto kaj lignon alportis
Buncis, tegmenton "rpari, fenestrojn stopi, por-
dojn cirkaiforgi, fajrujon plibonigi - estis la
laboro de Klavs. ]ancis de Andarte, kiam li estis
sana, tage malofte estis hejme kaj tial Iibera de
la hejmlaboro.
Dum sabatoj Kl'avs kaj Ukaca finis la laboron
Rii frue. Ankai jancis revenis dum krepuskigo,
sidis ' tiam, ciu sur sia lito kaj longe inter-
paroladis, gis kiam ankorai fajro briletis en la
fajrujo.
Plej multe sciis rakontadi Jancis de Andarte;
kune kun la panpecoj li estis kolektinta ankai
dstriktajn . novajojn.
D.iinance jancis de Andarte, Buncis kaj Ukaca
Iris pregejon. Post la predikl jancis ciufoje sidi-
gis ekstere flanke, ' ce la stuparo, kaj kolektis
kelkajn monerQjn. Buncis tiam ciufoje jancis
prunti al li monon por aceti kordojn por la vio-
lono. Sed jancis juris, ke li ne havas tiom da
mono kaj ne donis.
Komence Ukaca rakontadis hejme aJ Klavs,
pri kio la pastro predikis, sed poste, kiam si
vidis, ke Iin Ho ne interesas, rakontadis piu
nenion.
*
lun malfruan aiitunan posttagmezon jancis de
Andarte revenis kun duonplenaj sakoj kaj tuj
enlitigis. Li plendis pri kapdoloro kaj febro.
Buncis prenis de najlo sian pelteton kaj kovris
per gi Jancis. ' Dum la tuta nokto .Ii turnigis de .
, unu flanko sur la aIian kaj nur matene li ek-
dormis.
Dum:ta sekvinta tago, gis tagmezo jancis sin
sentis tute bone, ,sed post1agmeze kaj ' je la ves-
pero la kapdoloro kaj febro denove pligrandigis.
Ukaca proponisal la malsanulo kaeon kun sebo .
. Buncis alportis Ja supujon al la lito. lom manginte',
jancis forpusis la supujon.
La sekvintan matenon la malsanulo sin sentis
ree ' pliforta, eltiris el sub ta matraco memfari-
tan monujon, donis kelkajn rt1ortr-ojn al Buncis
por kordoj kaj petis alporti eI la acidan
, brasikon. in Ji ' mangs. Sed kiam Buncis je
, vespero revenis kun la brasiko, Jancis estis r ee
,' pii mals'ana kaj ,deziris piu nenion. Je mateno li
mortis. Ukaea nua ekaiidis, ke jancis ne spi-
ras pIu kaj si vekls Buncis kaj Klavs.
,Buntis legis' iftn mort-k'Clj enterigkanton, difis
'- pregon, ' tiam cuj trikomencis lavi la mortinton,
. vestis lin per pra tolajo kaj remetis en Ia liton.
Apenaii tagigis, Buncis jfjs al la . distriktestro
' kun la ' sciigo kaj a] lasonorigisto" por ke Ji
so,norigu pri lamor11nto.
je tagmezo venis la distriktesbo kun du ate-
stantoj el la distrikto, enlistigis cion, kion jancis
postlasis, prenis mezuron por cerko kaj foriris
kn hakiloj kaj soveliloj haki surmontete teron,
fosi tom bon por jancis.
, Post du tagoj alveturis ree la distriktestro kun
kwr vlroj kaj alveturigis, cerkon kaj krucon.
Aperis ankai iu malproksima parenco de Andarte,
alweturis, pregejestro kaj oni forportis jancis de
Andarte trans la vojon kaj enterigis surmontete.
Ukaca ploris dum la tuta tempo, Buncis staris
kun ' peza kapo kaj nenion li komprenis. Nur
kiam frostigintaj terpecoj komencis fali sur la
cerkon, aj li sajnis, kvazai lin mem tie oni enterigus,
kaj larmoj nehaJtigeble komencis flui sur Iiajn
vangojn.
Klavs staris, staris ce la tombo kun klinita
kapo, tiam turnigis kaj sola li komencis iri kun
sia paralizita piedo malsupren, hejmen.
*
Restinte nur triope en la . griza domo, iIi ne
troNis vortojn, kiujn diri inter si, iIi evitis ec
alrigardi unu la alian. Ciu luktis kun siaj pezaj
pensoj. Apenau krepuskigis kaj la fajro estingi-
gs en la fajrujo, Ukaca kaj Klavs enlitigis. Ankau
Buncis enlitigis. Sed de la ofta Utkrakado kaj
neegala spirado ' oni povis senU, ke neniu estas
ekdorminta. Post iom da tempo Buncis levigis
kaj palpante en la mallumo, li alpasis kaj si di-
gis sur fa Iiton de Klavs.
"Mi , ne povas ekdormi, mi sidos iom ce vi I"
Silento. '
Cu tiel ,nin ciujn vice oni forkondukos tien?"
Buncis, post iom d,a tempo, silente ekdemandas.
"Al mi sajnas, ke li ankoraii ciam kusas ci
te su,r sia lito, kiel dum ci tiuj tri tagoj," Bun-
cis, post momento, dairigas. "Mi lin tre bedaii-
rasl"
"Oni ne devas Iin bedairi," Klavs lalte res-
pondas. "Li fartas nun pli bone, 01 vi, ol mi, ol
Ukaca. Bedairi oni devis lin, kiam la unuan
fojon li malfermis nian pordon kaj trapasis nian
sojlon. Bedairi oni devis lin, kiam li de tag' al
tag'O k1inadis por ciuj sian dorson kaj laboradis
por aliaj, gis li ricevis kalojn sur la manoj, .kaj
tamen ce la fino de la. vivo li estis devigata
vagadi apud fremdaj pordoj. Tiam oni devis Iin
bedaiiri. Nun li ripozos, rektigos sian dorson ... "
Ree si1ento. Neegala spirado. Malantal la faj-
rujo, ' supre ce la kamentubo,komencas grilo sian
monotonan zumadon.
Ambai vi roj sur .la lito pensas la saman akran
penson. Sed neniu volas gin unua vortigi. Fine
Buncis tamen eldiras:
kiel mi nun vivos?"
Klavs a,nkaii estas pensinta pri tio, car la res-
pondon , li jam pretigis .
. "Je via elekto estas du voj oj : la pli malfacila
- preni Hajn sakojn) ' Ia pii faci1a ....; sekvi lin."
"La nigran silenton ree trancas nur la grilo per
siaj flugiloj.
"Sed peko?" Buncis, fine, ekdemandas.
189
"Pri peko demandu viajn past-
rojn," respondas Klavs.
Ankorau iom Buncis sdas surla
lito, tlam malrapide li levigas kaj
iras a] sia dorm-Ioko.
*
Preskau tutan semajnon Buncis
kusas en sia lito ankau tage, kv.azau
'malsana. Tamen li mangas, kiam
Klavs kaj Ukaca ion proponas alli.
Tim Buncis preparas amason da
hakita brancajo kaj la sekvintan
matenon li foriras kun ]a sakoj de
la mortinta jancis sur siaj sultroj .
...
Post Kristnasko Ukaca sin sentis
tre ma]forta. La spinilo jam delonge
staras serilabore. Cio estis spinita,
sed si ne povis forporti kaj redbni
a] mastrinoj. Ankau ]a de
Klavs jam antau longe estis
' Iabori'taj. La forportadon kajalporton
de nova laboro Ukaca ciam prok-
rastis je ]a venonta tago, kiam si
estos pii fOlta kaj ankau la vetero
pIivarmigos. Sed 'tiam si tute mal-
sanigis kaj pIu ne levigis. KJavs
mem knedis kajbakis panon el Ja
]asta faruno. Li bakis ankat1 kuketon.
Sed ]a malsanulino mangis neDlon.
Buncis aJportis bulkon, sed .ankau
gin si ne voIis. Post semajna ma]-
sanado, oni trovis sin iun matenon
malvarma en sia lito.
Ree Buncis Iris kun la sciigoal la '
distrikteslro. Ree oni alveturigi cer-
kon kaj enterigis. je ]a enterigo
venis ankat1 siaj parencoj.
Car neniu 'ploris, sin retenis, ankat1
Buncis kaj staris gis Ja fino de la
enterigo, gis kiam Ciuj komencis
dlsiti; en Ja tombejoKlavs irisan-
kal1 al ]a tombo de jancis; rigardis
je unu flanko, je la aHa,kaj "\.Ir
tiam li trenis sin hejmen. <
La parencoj de ]a mortintino estis
alportintaj brandon , kaj regalis , la
funebrantojn. De Ia brandoBuncis
estis gajhumora kaj ' dum ]a tuta
v'espero tre parole ma.
"Kiu povis imagi, ke Ukacahavas
tlom amemajn par,enco]n. - Drinku
tajloro . ' .. (i1i min memoraspri tiu
tempo, kiam mi ankorau .
vi ja kune logis... kungloIo en-
terigi ... Nun vi restas<nur duope :
tiu' lama K]avs de ]' Mondo faTtos
nun pii ma]bone. ' Vi, tajloro; ciutage
foriras, li dum la ' tuta tago es.tas
sola hejme, ne t!stas viva hmo,
kun kiu interparoli . ;"
Klavs sidis ,sur la Uto,' alrigardis
190
.
MUZIKO: .J. A-MlI:E U
' ".

,-
. Ivo.
-
k-
.L,.. -
.

!""
)"'- ........ 10"'\. - "lL,

-
. 1--' p


-!-.
.d a
... ' ....
ii
, 4
.... 1. >
0.1
-
.
,.1_ - mu
"'-,

'"
.........
o fl"
-,
-
, ;;1
-..' I I
"
"

-
,
t
,; ,,1 ....... i ..
,

ck lM. - CL br'.
, -,
, Rrudeknlde .fremdaj hamoj
", venas el '.
Trempe, rompe, sangtriumfe
, venka?' la" perlid' . ,.
...:.:::=--
....--......
f -!:
1
.....
T
-
---
'"
..
fL, - "O
k .
tL, - to.. ,
"j.

(,
. --,--
r
, '-'

lI e '
t, . # ,
i jii l
Baju. baju, bajuki,
Koro ma, filo, vi,
Pllla .roz',
en Jipoz:! . '
BalU . balu ; balUAkl
dormu; jam ' eferne vi! . . ,u
la fumantan lampeton kaj diris nen-
ion.
Nericevinte respondon, Buncis
komencis denove:
"Pii malbone ja nun estos.
parolo vi ja anlrorat1 povas vivi.
Kiel mutulo vi povas si di :dum
tutajtagoj. Sed kiu nun alportos
laboron, disportos la korbojn?
Ukaca sciis, kien iri, aJ kiu porti " ."
"Cu vi ne tondos miajn harojn ?"
Klavs ekdemandas .
Buncis, kun miro, rigardas .
"Kiam ?"
" Tuj."
"Kia trancado estas hodiau? mor-
gau, dum la tago ... per tondilo ...
tondilon mi havas" .per lantondilo
mi ne tondas, oni povas entranci
orelon . . . " Kaj Buncis tiris el sub
la matraco tondilon, voJvitan en
cifonoj. Kaj post momento li jam
fondis la harojn aJ KJavs.
Post la hartondado, Klavs tiris el
sub la lito katenojn kaj snurojn kaj
metis ilin ce J fajrujo en anguJon.
Tiam li estingis Ja lampeton kaj
enlitigis vestita.
Buncis apenat1 kusiginta sur sian
liton, tuj ekdormis kaj komencis
ronki.
*
La sekvintan matenon la suna jam
brilis tra la fenestro, kiam Buncis
vekigis. Lia buso estis sekiginta kaj
li terure SQifis. Frotinte la vizagon,
li Iris alla fajrujo, kie li sciis akvo-
krucon. Sed, ne gisirinte la angulon
de la fajrujo, li, kiel pusita,turnigis
alla lito de Klavs. <Ji estis malplena,
sed Klavs es tis ekgenuinta ce la
lito. Ekvidinte la bluan vizagon kaj
elkavigintajn okulojn de Klavs, Bun-
cis tuj komprenis, ke Klavs sin pen-
digis.
"Ha, tial li volis, ke mj tondu
hierai al li harojn. u pen sis.
Soifen dum tiu li tute ne
sentis pIu kaj malrpide Ji reirjs
kaj sidigis sur sian mono Facila
malforjo ekprenis Hajn membrojn.
En lia kapo aperis penso, ke ree li
devas irikuri sciigoalla distrikt-
kajsonorigisto. Pri Jasonor-
igisto li ne estis certa, eble ' oni
devos diri al la pstr<:>' au pregej-
estro, ebJe oni tute ne permesos
sonodgi . ' .. Peko ... .
"Pri peko. demandu viajn pastr-
ojn," al Bunds kvazau batis en Ja
kapo, kvazai eksonis en la oreloj.
Li ne sciis, cu tion iu }us diiis, au
191
cuen lia ,memoro eksonis la tiamaj vorto] de Kaj dum momento Buncis ekkaptas 'Ha tenuo,
Klavs. Por momento li stonigas, nenion kia neniam dum Ja tuta vivo. U, sentas,
komprenas. Tiam, post facila rigidigo, ke varmego irakuras lian hltn korpon. Forte
li ree komencas pensi pri la distriktestro kaj pri sL ferminte la pordon, li kun venta rapideco elsaV
Li diros al la distriktestro, ke Ii ,ne venos pIu ci tas sur la ,v<!jon, kaj ', kuregas tra la arbaro. En
tien, ne logos ci tie, kion li faros sola? la OI:elojzumad,.as, en lamalfermita buso Ii sentas
Buncis levigas kaj survestas pelton. Ce la muro,n.eo,rdinaran sekecon, .en gorgp kaj pulmoj man..;
li ekvidas sian violonon kaj arcon. Li deprenas ' kas spiro. Nur eHrinte el ' la .a:rbaro li e'khaltas
la arcon, prenas la violonon, ektusas hazarde kaj timeme rigardas creturne. Liaj larmoplenaj
kord.oJ1, tiu ;ektintas; Buncis rapide premas man- okuloj vidas sole negon, en matensuno ' ardantan,
platon sur gin, mortigas la sonon. Metas la vio- brilantan ...
lonon subbrake kaj iras al la pordo. Buncis subite ' ekmemoras, ke li forgesis sub
Klavson li intence ne alrigardas. Sed malfer- la matraco sian, en cifonoj volvitn, tondilon.,
minte la pordon al li sajnas, kvazai la paralizita "ain oni devus kunpreni, li pensas, pasante
piedo de Klavs estus ekmoviginta, kvazai la tuta sur la brilanta susuranta nego. 1\
,korpo estus klniginta antaien, Klavs an- EI la.1atva: Bila Balod
kQrai estus dezirinta diri ion alli, ee kapti lin.
p
L E H o . 0 ,.
I. A. BAS8A..B.ABES()(J +
de l'unua klaso, en la deseg_ La a(tuno sendis tra la fenestroj large mal-
nejon I Blanka cambrego, simpla, kun ferniitaj, gis la interno de l'domo, blovon ,de'
muro kovrita de kajera foHaro, kie, abundeco, de maizo kolektita en la gr-enejo, de,
helpe de karbo, manoj de komen_ maturaJ fruktoj. Septembrofino vestita per {)ro,
cantoj lasis la signojn de ilia fuso ,en infaneca kaj fresa, kiel maja tago post pluvo.
formo de duona nazo, sol'!, okulo, banala profilo, ' Kontora knabokun fanfaropa. paso pasis de
skizoj lai lerneja arhitekturo, kun, domo] benko al benko, metante StU cies
desegnitaj lai sola tipo, nur en 'rektanguloj, sen stampi10n de la liceo. "
stilo, sen vivo, Sub langa. polurita kverkobreto ' EI la proksi.ma pregejo , sonoro de
pendas kelkaj gipsreliefoj: ,.figuraro ; carma car estis antai1 dirrianco. HiCl mona-
infanbildo, vinberaro kaj aliai. diversaj modeloj ; heja tono portis en ta tremigan seoton
kaj sur la breto ' unu post la mirakloj de pri granda tago.' Sajnus, ke estas paska semajno,
I'nacia vazindustrio, koloritaj Jai1 rumana motivo; se maljunati,lio ce la fenesro ne tremjgus SUf
botelo, kru co, florujo kaj el tero. , , " l b}ua ' tolo de l'cielo kelkajnbrancojn kun mal-
La amaso de l'kandidatoj alkuregis la pordon, densa ' foliaro, ,flav:a, sentrankvila.
fermitan jam de unu horo. Dum kel kaj minutoj Anstatai1 la profesora de l'sciencoj, klu
la benkaro tute plenigis je knaboj kaj knabinoj sani s, la direktoro venis ,Iaklason kun neko;"
de ciu ago; sendiplomaj instruistinoj apud etaj " nato. Li dii'is al la ceestantoj, ke iIi ai1skultu la
liceanoj en uniformo, sergentoj apud dekdujaraj s i n j o r o n d o k to r o n, amike prernis Han
knabinoj, mksajo de kapoj malgrandaj, grandajmanon kaj foriris.
ai maldikaj, kun hararo kornbita ai hirta, kun GojolumoLbr'ilis 'en ' cies okuloj. La alia
mieno delikat. ai1 mala; kuti frunto nenature' soro .es1is mrubona horno, kiurie satis la ,iofa:'
lat:ga ai malplaee kontrai1a, guste kiel en kinejo. : nojn;, Ce ta konkurso por' la katedro , neniu
Ion A. B a s s a r a b es c u en Giurgiu (Rum) demandis ' lin,cu , li amas ta infanojn?
en 1870. Li komencis sian pedagoglan karieron kiel profe- La sinforodoktoro disdonis la. temujn, ' aten- <,
soro kaj rapide inspektoro' de l'Artoj, 'Poste gene- ' tigis ' ta kandidatojn, ke iH .kondutubone, li
rala' inspektoro de la Elementa "Instruado en Rumanio, prrnenis iom en la klaso, rigardante la neniajojn
En 1909 oni elektls Iinkoresponda.membro de l'Akademio sur ta muro)', poste alla kontrai1a tablo
Rumana. Lia unua volumo, N u vel e" (Noveloj) aperis '
en 1903. En 1919 s-o Bassarabescu publikigisnovan Iibron kaj komencls esploradi ta vizaggjn. ' "
.U n do r i mp I i n'i tU (Deziro plenumita) premiita de la Abelo, pe1ita de antaisento pri vintm proksima"
Akad. Rum. kaj en 1923 .M o a s t a n- (Ma1junuto Stan) sereis rifugejon, esplorante]a inkujojn, J irnigante
rakontOj porinfanoj. Li tradukis el franca' lingvo lafraulinoln. Se tiujnclabornorojn de skr ib a L '
paix chez soi- kaj "Boubo:.uroche" de O.Cou,r- tl . l' ' ' k k . J
teline. - En populara eldono li havas la sekl'antajn volu"' P r O v' oj ne ,ma ,urnlgus a tlmo"de ne onato . , ,
mojn : .N o r'o c u I" .N o i a i v e:: h i
U
(Novaj de malboriaj 'noioj, la .tremo de korrtuna', penadQ, " '
kaj malnovaj) kaj "N e ne a" EI Janoveloj de ta junaj cerho] nagus en plena trankvilo kaj
Bassarabescu multaj estas tradukitaj enfrancan kaj' " ..
germanan Iingvojn. La konata germana verkisto Heinrich J ' doKtoro ,dumlonge
Morf nomas Bassarabescu-n Ia" Maupassant-o de ia ,
rumana literaturo". ' ' , sekvjs la ludon" de I'vento en 1a ,flava foJiaro de
l'tflio apu,G la' iom post iom Hi
al'fiksigjS al la melO de lakVi'1a..benko pro oka-
zaJo,kiu komence . kolerigis gi
tgis litl rideti :Plet.Taga homo sentime kopii'S.;;lle
sia ' najbarino, seka ' knabino kun etaj kaj lacaj
okuloj, \<Uh bruna kaj hirta hararo, kun manfitJgroj
la doktoro levigis . de sia loko, haltis 'antat11a
unua benko kaj etendis Ja manon al tiu lok o,
parolante de malproksime:
"pii maldikaj kaj flavaj ol la ostplumingo, per
kiu si skiibis.
- Sinjoro, kiel vi nomigas?
- 0MateiStelian.
- Cu vi e=sia"S .oficisfo ie?
Kia imperfinenteco - pensis la doktoro -
steH laborajon" de infanefo, goji, kiel abelviro,
pTi la havajo deknabino dekunujara, akirita per
. kiu 'scias kiom da klopodo.
Sed la figuro de l'plenaga homo havis ion,
kiu dickiis s"inregon al la ' doktoro kaj devigis lin
Konsiante prokrasti la riprocon: egan Iiphararon,
kiilri, por ke gi ne estu kaptita, li tute kuntiris
sub la tlalO. Skribante, li pintumis la lipojn,
mem ne rimarkante tiori, kaj li movadis ilin,
.mordetante,kiel infano sucanta.
-:- les. Telegrafisto ce 1a .P.el Qj.o ..
La najbaro de la knabinokun laet:aj ;okuloj
havis sviokovritan frunton; kaj ce Iia busangul:o,
sub la apogo de la lipllaroj, rigidigis moka
rideto, kiun nur tiu povas kondamni, kiu ne
scias kio estas la malesperp.
Sed la doktoro estis lerta kaj saga homo.
Li komprenis la komplikigon kaj Ii rapide turnis
sin al la knabino .
Nur ' kiam i:tnkat1 la aliaj ekatentis en la klaso,
. ' - Bone, knabineto, cu vi ne kapablas gardi
vian skribajon? Se li ne timas kopii de vi ,
:Jmenat1 vi instruu Iin. Igu 'lin senti, ke li pri-
stelas vin, igu Iin kompreni, ke sufice hontindas,
KVIN POEROJ DE J. W. GOETHE
TBA.DUIUS K. DE KA.J.OCSA.Y
MIGNON'
La Iandon, kie f1ora\i Ia citron oj,
. . oraj ardas en
. De l' ciel-bluo blovas milda vent',
Lalir' alte staras, mirto en siIe.nl',
Cu konas vi? '
La domon kun tegmentosllr kolonoj,
En ki brilas hal oj kaj salonoj,
Kaj marmorbildoj stanls; miras min:
Ho, kio do vin trafis, oduln'?
Cukonas vi? .
Krut-vojon sur la nuba montoturo,
kiu vP.gas eil nebul' la mulo,
Kaj en la grotoj logas
Falegas rok' kai:sur torent' :
Cu konas vi?
aI
Kun vi, min tiras nostalgi':
AI gi, al .
Kun vi, patron', min bras nostalgi' .
'AI gi, al
Nin lasu, patro, lali Ia nostalgl' I
LA. RE,GO EN ,TU:ULE
'En Thule tronls
la lin',.
Mortante al li donis
Orpokalon amatin'.
Pii kran, li ne havls,
Ce drinkregal' ,
Eltrinkis gin, dum lavis
'La oKlllojn Jarmofal'.
' VE8PERKA.NT.O
DE I: , IIIGRI1LO
Kaj klam li ekkolis
Ke venas
Kastelojn li fordonis,
Kaj sed I
Jen estis rega '
Kun kavaiira
' En alta praa neslo:
En mar',
ALI.;l
Clujn .suprojn .
Silent'. '
Apenali Juaas <
Sentebla vent'
AI la foli'.
U jam trHon.
Baldali, trankvilop! .
KliAos anka4 vi. ;
La ekstaris, trinkis
EI la pokal gis fund'.
Drinkul' mal juna, svingis
Li gin al la marprofund'.
Li faJi, fal vidis
Kaj dron en la flu' .. .
L' okuloj ekrigidis,
Ja li ne trlnkis, piu,
UNUA.. PERDO
Kiu al ml jam redonas
Tiujn belajn, tagojn,
Kaj reportas, nur por horo,
Tempon de I' unua am'?
Nutrasvundon mi d,e l' 'koro,
Plendas, en funebro dronas
Pri I' perdita
Kiual mi jam redonas
Tempon de I' unua am' ? ..
193
ke granda horno tiel profitu la laboron deinfano.
Mi estas certa, ke vi EC ne konas lin.
- Ma]e, jes... .
Kaj larrnoj grandaj, kiella gutoj de pluvo
post sekeco ekfalis rapide el la etaj kaj malk]a-
raj okuloj de la knabino sur la dekstran' partoa
de
- Cu viestas parencoj?
- les. Pacjo ...
Elektra skuo, ' veninta ' el la bretoj,
subite penetris la tutan klason.
La doktoro kolektis ciujn siajn fortojn, por povi
sin regi. Li devigis gliti al serco.
- Bone, sed forirante de hejrne, cu ne diris
al vi la patrino, ke vi ne lasu kOl?ii pacjon? ...
Arnika rido eksplodis - kiel natura mal pe-
zigo - ' de ciu parto.
i Sed paejo denove: pintumis 1a ten-
dis la,i kolon, duorle fermis la okulojn, kaj li,
diris, ' kiel en songo: . . .:
. - Si .ne havas patrinon ... Ni estas' so]aj ...
' La .doktor.o :nenion pIu dlris.]en, li kuris afla
lasta fenestro, li . estus vo)tin.ta lun de
tie. Kaj li . paroladiskun laf1ava tilia; 'gis .
kiam la plej lasta .kn\bo forlas.is la klason. ,
Restante sola, li inter la papirfoloj .
. Li metis supren la labprajojn:;ubskribitajn . kun
la nomoj Stelian kaj MateC lrimi kaj li
iris -,- kurante- en Ja kontor-on de.la
.direktoro.
Pst unu 'semajno - kiam oni donis la ..
rezulton -la patro kaj mineto trernante lgis ,1;
s!ajn. nornojn sur' ]a listo de l'promociitoj. .'
,E) la' rumana: Tlberlo Morarlu
Jl. BTO Ii: A ' J ., .A. .B . T 18 T :" O
..
P A. U . L o "" B 8 :& NYl '
. ' -
A U G U S T va N PE TT E N'K o F EN. en )a plej delikataj detala}ojde
E
n la' animo de malgranda parto de I'pen. tristoJ' de ,kaj '.en jliamo.numentala .. unuecigo, kion ankorapliper-
la grandaj veroj de la psikologiaj elementoj kaj
Austrujo anta la de l' XIX-a cent jaro naskigis sopiro ilia Bonegaj estas : ,,,La aiakita mil(ta poAto",
al pii home kaj pii intime arto kaj ili ' ekiris nHungara infanterio apu Pozsony, "TransporlfJ ' de
novajn vojojn. Iii ella.malvarmaj vunditoj" kaj "La okupo de la forlikajo . de"Buda", kfp.
de )'klasikismo al Ja ritmo de ' vivo kaj tie " Eu la jaro l8!)} li estis en Paris kaj tie li estis sub la'
akiri la artajn illlpulsojn. Avide ilI jetis sin en . kli.j: inUiip ode modernaj klopodoj. Li sen tis grandan emn al
klpodis Ateli al la. tolajo e
i
4jn intimajn apera}oji1. lil 9leope
n
tJ:o, ' kaj bejme Ii., kOJl1encis penfrl da ..
l1i lilbori!rkaj ili' mem ne povls 'rimarki, .ke mill(aj mil ' genrobildoj. -Tiam komencigis I,a unua de Ua ar10,
fadenoj ligas Uin al la .malAata1a klasiklsmo. Car ilia enJjavanta . la de Vien'a .skolo
mov..do rezul(igis nur la . aangon de l'temoj;Ja na:tura )a bagateleman, detaligan Iihiokon.dukon. 'Postlonga ekzer- "
mterialo de la Naturo nur ekstere efikis ilin, kon- cado li evitis Ho'n alingis lagrandformatan ekvidon de
dukante i.li" al naturalisma-j te!1dencoj, sed )a spirito restis " pTI kaj dum .siajeksterlandaL
la malnva: NaturoestetilCe trobe1iglta. l1iajn verkojn vojag<?J li prinoti':i siajn travivalojn per freAa mano. La '
vualas ia filistra sentimentaleco; kiu montras 1ripef!.huls ftn 'Amsterdam, I.a stratoj i1e :Veneclo, lamar-. ".
aleni la tutan- animon de la mankon. de 1a . hotdj ,de Dalmticio, ,Ia furnaj kuirejoj ,'en Riva, cigan- .
monumentalaj perceptoj de I'animo kaj timegon jela . tedoj, la gtanda hungara, Ebenajo, fOiroj, ktp. ktp;eiuj .
pii alta) la La. vojon . dnis -al temojn. Post : amika lhstlgf li venlS ,
!t
e
pOVIS kaj dr.onls en la de I '. Hungarlndon, en la jaro 1853 kal vlz.itis la urbol} Szo/nok .
neplam - . lValdmJiIler .. Dum .71855-81 ILpasigis la somerojnplej ofte He, krom
pr!songitan landoo,de 1 freaal SOplfOj. Nur unu " I nterlempal voja!oj en ltalio kaj Nederlando. _ :.
August von PettmkoJen (1822-1889). La., milko!ora"pitoreska vive ei llu urbo de I'granda
.. ,', , < ; < . 'Ebenajo; sur la Qordoj de' J'riv'ero Tisza,estis al Ii' nova
Jam en frua juneco 'eo li Inklinoal Ja reyelacio. C.i tie lia periodo! .
gna,d.0' Kiel knabon tr.ovas .lin. en !a., ', klU rleaj:O ' Noyal
demlO St. Anna, dlhgente desegnantll la antlkvaJn " h, kluj msti.gante
modelojn. lam .tiaf!1, direkt!s Un4a . } 1!1 a,1 solvo .. Kaj Ja tl.oln Ii ;ektrov.ls:Sub)a
sereo akompanrs lm ankau al la . Wlen'a AkademlO. Tle elelo., ha . kolorso.lfa anlmQ kaj krel S la,
li diseipl de Kupellffieser De 1840 listudadjs. ,en Jajro .de P'?5t ..
en la Akademio" kaj gajnls la. unuan kvalifUcl!]on. ' karaktenzaseHlu]n bJldoll!;: kles' pSI-.
klopodis al memstareco, ' liaj kunuloi. eksigis lin el si:a :!,otogla . kaJ nl. akl'evida
n
, ,
La Aka,demion .anta :;!i .. eerpls. te.m.ojD P9P?lvJvo, sedj li.;'"
kaj gin h d_e' Bybl, .. . :' ;PQv.ls.levl al altaJo e.e detala}ol
n
!
E:ybl 'bpnega htografusto, .epoko kaj moni- ear Ia. traltOj
bona ankai ki.el pedag.ogo.' Suh' . ' estls de li ]a. f(!Jstra " Ideologlo
kafen alproprigis grandiozan lertci:on kaj atingis hn, dlr.ektls Clarp Ja 1a sen pera .
novajn artifiko}tJ de Ja . pitoreska: mogrnfad". ei tiu
p'eriodo gravaj estas la .ilustra}oj aj la verko de' Duller;l:al.tlal, estas. tle1 Aa!ata hGdlan. Ne
Cilprlnco Kar:lo de (1845): AI . la fi.nevoluo de .tle ke )! ,esels fnter . a "
lia grafika . rllpidigis ' lin la "'.miHto inti', , p.entdstdJ, :;KliJ la belato)n de "SzoluGk kal.la
Austrujo kal 'Hunga'ruj. 'En' ei tlu ' mllito -,anka li 19i5 fondo de la Hea artista koloDlO,
prenis kiel so.ldato. Ulij tr-3vlvaJoj aklritaj ertie "inspiris / = Jalt! gran(Ju!ojn ,dela h11-ng
ara
arto ,
' lin a1 lItografaj serioj, lai e1ik'o tre impresaj. CI tijrr :kal lnu nuntempe estas en granda f1orado. .
seriojn II preligls por:' la 'revuo Bewegung,en klu iJjaperjs
klel' Illdonoj. Ci tiuj fOlioj donas hnpresojn de'
artisto havanta mlrindan observkapabloQ,k1o si,n
lOt:
FENESTBO
P A. I N B A. 'a a Y
Shapman Barker havis tempon
guste nur por ,engluti sian maten man-
gon, ekgrumbli sian edzinon, e]jeti sian
gardeniston kaj atingi ]a vagonaron
de tO.30. Aranginte sukeesplene Cion
ci kaj trovinte, krom tio, unuaklasan kupeon,
kie ne estis ec unu ma'lbenita homa estaJo, li
ekhavis, kiom eble, bonan kaj kontentigitan
humoron. Energie li dismalfermis sian malsovagan
matenjurna] on, trakuris per tre koleraj okuloj la
eksterlandajn novalojn kaj komencis legi la cef-
artikolon. De tempo al tempo laite li rimarkis:
"Muk I" Ci tio ,estis 1ia kutimo,kiam li legis
cefa'rtikolojn. Ci tio, lai rigora ne estis
bel,a, ,sed Henry Shapman Barker ,ne faris al si
,multajn zorgojn pri beleeo. la kvinan fojon
il rip.etis 'sian rimarkon, kiam la vagonaro haItis
ce Chiddleford(vojeal Pigley).
Ke la sola portisto en
Chiddleford (yoje , alPigley)
malfermis]a pordon de I'va-
gono, nu, tio
Augustus Sturt,
kun grandiozc amp]eksa eks-
eniris, jen kioeslis pii
maIbona. Sed ci tiuj du
doj srumpis je sensignifaj bp-
. gateloj kompare ' al tio, kio
estissekvonta .
. Augustus Hn'ry
Shapman Barker per suspek-
temajokuloj, demonstratie faj-
fadis, transiris a1 la alia flanko
kaj mals!lprensovis la fenes-
tron. Mi ne troigas, tion mi
.pensas, kion mi diras --:- ,li
malsuprensovis 1a fenestron . .
, "Lasu tiun fenestron frank-
vila, ' sinjoro lit kriegis Balker.'
"Ho ligu viall langon I" di-
Tis StiJrt malsate, relris _ kaj
sidigissenpere ' kon/ralk , a]
Barker. Siajn hmgajn krur-ojn
lietendis tiel ]ongajen]a ku-
pco, kvazai li eble
. la agosferon de ' la
krurojde Barker, elprenis dikan
poslibronkajekfol!umisgin,
kun fajfakompano ella" Naza-
.;.reth'" de QunaCl.
: ." Vi ne )conas la ' regulojn
pri l .fervojvagonaj. fepesfioj,"
(H,ris .Batker sovage:' "Mi ne
deziras, ,'nek ,atendas decan
" kond'i,donde vi;,: sed:"ekZiSas
ja reguloj, ' kaj mi insistas. ke
' ci tiuj r;eguJoj, estu efektivigitaj. ",
diris StUrt,
revenante al sia Gounod kaj al sia notlibro.
"La persono, kiu unua eniras la 'vagonon, rajtas
disponi pri la fenestroj de tiu vagono kaj mi
insistas ke tiu fenestro estu fermita," diris Barker.
Sturt, kun Iaea rezigno, flankenmetis sian pos-
Iibron. "Car vi nepre volas babilaci, mi ja diros
al vi, kia estas la regulo efektive. Tio eble savos
vin de tio ke vi faru vin frenezulo estonttempe.
Car vi sidas en ci tiu angulo kontrai la masino,
vi havas plenan rajlon pri la ciflanka fenestro
kaj mi ja ne miksis min en la aferon pri gi.
Ci tiun fenestron vi povas sovi supren ai mal-
supren. Vi povas gin meti en la poson. Vi povas
gin mangi, se al vi pJacas. Ci tio estas afero
irrter vi kaj la soeieto, i tio estas por mi falbalo.
Sed pri la transflanka fenesiro vi havas ne pii
multe da rajto olla homo en la luno. Mi sovis
RIIO
193
tiun fenestron malsupren kaj gi restos malsupre,
kaj vi povas insisti, gis vi krevos, kaj tio tute
ne sangos la aferon'."
Ah I" diris Barker. "Mi vidas, ke estas vane
malspari piu al vi gentileeon. Tuj mi prenos Ja
aferon enmiajn proprajn manojn," JLi
Iris transen, suprentiris la transflankan fenestran
kaj reiris slao lokon. "Jen," li diris, "nun faru
kion vi vola s." " ,
" Mi faros," diris Sturt kJere. Li starigis, Iris
transen, denove maJsuprensovis la transflankan
fenestron kaj reiris sian lokon. "Kaj mi diras al
vi, " li diris, "se vi denove suprentiros la
fenestron, mi piede trabatos gin kaj krome tra-
drasos ankat1 vian graskapon. Ekiru do I Kom-
eneu, kiam vi nur volas."
"Tre bone. Ho vere tte bone I Ci tio est&S'
minaeo pri korpa ofendo 'kaj ni vidos, kion diros
pri Uo la konduktoro en la sekvanta stacio.
Hazarde mi konas ci tiun konduktoron kaj pfl
tiaj banditoj oni tremallonge finas sur tiu ci
linio. Vi estos Cu vi komprenas? Eljet-
ita I Eljetita I" blekis Henry Shapman Barker,
jam tre proksime, al apopleksio. '
"Ho, cesu bleki kaj ne ridindigu vin. Vi ne
tat1gas iradi libere, " kaj StUft denove prenis
demonstracie sian poslibron, ,dum la vagonaro
malrapidiginte enkuris la sekvantan staeion.
Barker malsuprensovls la ciflankanfenestron"
,elmetis si.an kapon kaj kriis: "Konduktoro I"
Neniu atentis pri li. "Kie estas tiu maJbel1ita,
konduktQro?" li 'kriis, tiam maJjuna sinjorino
diris aJ li , ke lipovas honti pri si si for-
ris rapide; Barkt'r kriadis pIu. Sturt daurigis
sian fajfadon.
Ouste antau ta ekiro de Ja vagonaro vens Ja
konduktoro, ege rapidante. "Mi scias pri kio
temas, sinjoro", diris la konduktoro, ,;'kajvi rajte
indignas. lii neestas m'ia kul po. Mi jam faris
Taporton prigi, kaj Tee faros. Certe, jam defri
tagoj mankas la vitro en la transflanka ,fehestro.
Hontinde I" ' '
. La konduktoro forrapidis,la vagonaro, ekiris,
kaj Sturt kaj, Barker gapis unu al la aHa. Posle
ili diris la samon per la precize samaj
vortoj kaj en la precize sam tempo. Tiel per-
fekte s'amtempe, kvazau iIi estusgin ekzercintaj
dum semajnoj. IIi diris: ,
"Nun vi vidas, kian frenezulon yi faris el vi
mem." '
En senvorta fUTiozo ili sidis aum 'Ia resto de I'
vojago; sed, ' la batala spirito de Barker estis
vekita kaj li ne estis ema Iasi la aferon en ceso.
Ce la finstaeio BarJ{er, elsaltis kaj'jetis sin a] la
unua trafita portisto. . ,
"Portisto, mi volas paroli ,kun la stciestro au
trafikestro; ,au kun ia ajn inspektora. Mi .. "
"Ate,ndu momenton," diris la pQrtisto, rulante
antauen laktopoton, kaj ne revenis pIu. Biuker
jetis sin al aHa portisto. Fine li trovis la sere-
itan ofieejon. La ponio estis duone malfermita
kaj tra gi li audis vocon, kiun li rekonis ' kiel
tiun de Sturt.
"Ne nur ke m;;tnkis vitro el lidenestro. Sedmi
devis vojagi ,kun ebria friponp,- kiu, lat1 miaeert.a
sdo, ' havis nUf triaKlasan' biletQn." " "-
Mi gojas, ke mi ne estis sinjorino Barker"
'l{iam Barker, bejtnenvenis tiun ci vesperon. '
EI la .4. Mason
P A,' T B E ,,'C 0*
:J" H A. A. I
La Amo de l'Edzo estas forta sed karna kiljjalz<l, tiu
de 'estas afte venenita de envio, tiu I!Filo trape-
netrita detrQ/lWo, de Svelieanta. de fierega
!'fur la Arito de J' Pftro. al la Filoj estas la
, perfekta Amo, la pura, la seninteresa .Amo:
La Patro farils por la Filo kiun 'li ne farus .por iu alia:
La Filo estas lia verko, karno de lia karno, ostoj de liaj
ostoj; li estas parto de li mem, naskieinta, tagon PQt tago,
apud li; li es tas sekvo, perfektieo, komplemento de lia
estado. ' "" .
La maljunulo reyivas en la junula, la pasint' sin rigar-
das en la estonto'; kiu 'vivls, sin oferas por devas
vivi; patrovivas Jjor la Filo, kompleUeas eg la-Filo, en
la :'
'Klam li ' diras "kreitalOf!, Ii' pensas l ,sl mem 'Jdel al
"krelnto; tiu f ilo al li, eil la momento de ,vol-
upto tra , la brakoj de virino elektita de li 'inter eiuj
virinoj, en dia doloro li naskieis detlu vlrino; kostls
al li, poste, larmojn , kaj $vitadQn, Li kreski tra
siaj piedoj; siaflanke, li vrmigls Iiajn malvarmajn man-
,etojn per la slaj, addis lian unuan vorton, :....
eiam nQva mir.aklo, -=- II ..vldls Iiajll unqajQ $aQceUeantajn
paSojn sur la planko de sla domo; li ,vidis jOm post iom,
EI la Vivo de Kd6tO
1-96
en tiu korpo kta de li, ekflorinta sub liaj nask-
Jei, anfmon , ,nO'Jan, hom!ln an!mon, tre-
zoron unjkankiunneniu. egalvaloras ;'lin surprizls, ke re-
venis sur lan vizaeon, iom pO,st trajtoj,Jcun tiuj
de Iia kunulino, de 'viririo kun kiu nun en tiu ' komuna
frukto ,sen plua db-ido de korpo, - la paro
kiu en amo vol us , esti unu sola korpo kaj 'tion atingas
nur en liD de I' FJlo, tili nov estaJo, Ji ,serl'- '
tas sin kreintobonfarema, potenea, feliea. ' ,
Estas pro, tio"ke la atendas de I'Patm kIi(
,klam li estas malgranda, fidon nur aL'la Patro
kaj setitas sin ,skura nurapqd H. La Patro; seias li
devas vl vi n\1r po); Ii,suferi pOr li, laliorLpor 'li. 1:i'a ' Patr,o
estas ,teradlo ;}>a.r la Filokaj I", " Filo ,estas
por la Patro. ' ,e ' .' , .
En la Amo(le PP-atro ' ne estall lil postsigno de ' I' devo
kaj de I' kuthti o ,.klel entlu de I'Prato, 'de I' , kalkulemo
kaj de I' superemo de Arniko, de J' volupta dezit-o de
. ' de I' h!pokrita artifika sindonemo 1' Servlsto.
La Amo de f Patro estas la pura Amo, la 801a Alllo
kiu ests v.era Amo"la sola klun oni povas ; nonil Amo,
, epmilfsado de elem'entoj fremdaj aj gia esenc ;
klu estas: la feHCo de I'sino(ero :por la J'aliaj.
EI i. itala : .Stdo
Pettenkofen'
Krepusko super TJ Sla
TRA.DIIRO DE ES,P. VEBROJEN NA{jIA.N LINGVON
llEt'E:RATO. PllEZENTITA DUM: LA VIENA KONGllESO EN L FAKKUNSIOO DE LA E. L. A.
gesinjoroj I Sur la tagordo de nia
vi trovas klel trian punktan: "Tradukado de Esp. verkol
Mi esperas ke vi afable permesos al mi en
f.ormo . de dekminula referato ' skizi r'lpide kion mi
opinias sciinda pri tiu ei punkto. Mi volas tuj atentigi vin,
klon mi eldiro:s c tie, estas mia personaopinio
kr ke mi tute 'ne volas gisfunde science esplori tiun
demandon. Miaj pensoj servu nurkiel instigo al plua kon-
sidero de la afero kaj pluaeklaboro,pli vasta ol gis nun,
sur tiu parto de ' nia v.erda literatu.ra kampo. '
La Espranfa I.iteraturo konsistasgis el verkoj,
kiujestastradukitaj el. nac!aj Iingvoj en nian Esperanton.
La Asocio gis nun kontrolis ja nur
tradukojn el nadalingvo en Esperanton. Mi volas hodiau dem-
andLvin, cune venis jam la ti'!mpo por traduki verkojn el Esper-
ailto en nacian lingvon? Mi opinias, ke tiocl estas vO,Q eble
tule, nova, .kiun nLgi'S nun' n.e jris. Tluci metoqo estls eble
riJr tiom;:ke n! el ,
artIko!ojO ,au nov.elojn,> klUln mpubhklgls en nacllmgva ,
,gazetaro.La sukcesoj en tiu , ci rHato
sufiC ,pri Esperanto portraquka].celoJ nacl-
lingvenkaj pri ha metodo.
Estas kompreneblekaj mClul sClas hon, ke' Esperanto
estaS' fakte Iingvo vjvanfa, enkiu ciu verkisto pvas verki
' lib-re kon\1iU; ki' li
Esperantalingvo., Ni 'seias -ankau, ke Esperanto tre dife-
rncas d.ellacia .liIgvo. La stnon kaj ' formon, _ kiun eiu
hacia Iirigvo havas .afte' tre komplikita kj ne
bavai> kaj ne bavu,enla ,Es.peranto denja epko, en
estas utta "ankorau oficiale.El tioci ' develJas ja la
"''>;, faciia komprelleb[o ,kaj klareco. de nla lingvo. Klon
.m as ;bLdev&s !1aci1ngva autora per naCllsma}
prolturntijka}'esprinjkomplikitaj, t,ion la Esperanten-
< .. tiadukanfo. trriskondukill!et minimumon
simpleco. klarec. kaj tamanierpe.r.as alla internacJa
de;'1'nililingvatoro. Kaj
. kulh mi,kimmi diros: ke' el naela hngvo
et. pH kh.re'kjpli .k?mpren.e.biaf

amb-de sur la rele}n de tlu,lOteqlacla
Iin' p. inspiri als.hl :Esperanto.
'. ._""
Sed ni volastuj transiri al la aHa 'flanko de la afero.
Klon mi diris jus pri !radukado el nacia lingvo en Espe-
ranton, Uo sama inverse kompreneble okazas ankaii dum
tradukado el Esperanto en naeian Iingvon. Klon ni legas
kaj komprenas en nia simpla Esperant,klun kontrauuloj
ec nomas infana, tion la retradukanto devas redonl en sla
Iingvo naca per naciismaj _kaj aliaj idiomajoj. Kiu do
eble kredas, ke tradukado el Esperanto en naCian lingvon
stas ' facila afe.ro, tiu nepre eraras kaj mi mem ne kuragas
diri, kiu el tiuj amba tradukaj vojoj estas pii malfacila,
cu tiu en Esperanton au tiu el Esperanto.
. Kiam ni nun rigardas nian literaturan kampon, kiun
-plugis diligentaj Esperantoverkistoj kaj traduklstoj, ni
,ri!Ilarkas amasegon da verkoj, sen dube gravaj, tradukitaj
en Esperanton. Cu estas rekomendinde, traduki ilin el
.Esperanta traduko en nacian Iingvon? RIgardante la gis-
nunajn veTkojn, mi kutagas nei ci tiun demandon; car por
'.!!,#f,'
gll ntflllllllllnUUUUfIIllIUIIIlIlIIlIfIIIIIIIIIIIIIUlllllllflllIIlIllIlII'11fItUtllIIlIllUIIIUIUfIIIIlll1l1l1ll1l11l1lt1II1II(I'a
r DORNROZETO. I
'" GOETHE.
i .v.td;' kna'b': jen bela/lor', Diris knlb: mi vo/as vin, !
Rozujet' kampara. Rozujet'< kampara.
fresa klella aror'. Diris roz' : mi boras viTl,
li Li alkuris goje por Ciam vi memoras min
'" Vidl: kiel kara I Pro dolor' amara.
Rozo, rozo, ruga roz', . Rozo, rozo, ruga roz',
- kampara.
, Knab' sOllaga rompis je
I ' I
"ve" I
;: Rozo, fOZO, ruga roz', =
Rozujel' kqmpra.
K. de KalQC$ay
"UI"hUIJ
nacilingvaj verkoj gravaj kaj bonaj post Esp . . ro,mano A.bismuj, kiu aperis, f.inna, eldo-
apero a'masego da bomoj, kiuj fervore tradtikas el nada nejo Otava en-traduko. de Aino SetiUli. ' Aliajeldonoj 'kiel
originalo en nadan aHan IingvQn kaj kiel estas pola, germana,angla. jugoslava nun Arikal1
nenecese kaj superflue - mi dirus -, .ke ni Iru la vujon en la malproksjma Japanujo tro:vis , sin fervoraj. tradukantoj.
Cirkaian kaj malrektan per Esperantigo el-Espel'antigo. Jam la metelo, ke rOmano estas 'tradkiUCella Esperanta
Tiun Ci voj on pere de Esperanto oni veraajne 'iroskaj uzos, originalo, Jmpresas la legaptonkaj nepr"e insplras }'espekton
kiam Esperant.o 'estos uzata pii kaj oficiale. '; je nla Esperanta ,literaturo kaj jela' seriozeco de
TUle alie la afero Ce Esperanto-origirialoj. . nia afero. Mi tute ne intencas fari. -reklamon por ,miaj
Bedairinde ni havas ankorai ne multajn. Tmen ni povas verkoj, sed mi volas akcenti k,e la <dero 'estas pii . grava
aserti kun fiero, ke ankai sur tiu parto de nia literatura Kaj pli , subteninda ,ol sajnaS unuavJde. Mi ne volas pll
kampo multo.estas farita. Ni devas konsideri, ke Esperanto . dtale paroli pri la grandega servo, kiun ni fatas aJ Espe-'
vivas nur 35 jarojn, ke gi estis multe malhelpata per la :ranto kiel ' al lingv, sed mi nur.,pri la granda
miHto kaj - kion mi volas speciale akcenti .-. estas nur helpo, idu povus rezulti el lia laboro precip,e por la ver-
privata Iingvo uzata de proporcie malgranda nombro , da kisto mem. Estas komprenebl, ke. ni ne al nacia
homoj. Se ni Cion konsideras kaj komparas tiujn 35 jan,!jn , eldonejo niajri manuskriptojn sed ni' serCostian,
kun la multaj kaj multaj jarcentoj de lanaCiaj lingvoj, ni .kiu rekompensos tradukanton kaj verkistoD, kiuj
konstatos kun ke nia Esperanta originala literat\1ro , povas interkonsenti inter ,sl pri honOl;ario kaj aH aj ateroj.
estas proporcle rjCa kaj ,ni povas notl kun kontento, ke' g,i ' Kian rolon ppvus ludi la E&p. Literatura .Asocio? M( ,
kreskas rapide kaj bne nun t>ost la milito. . ' ne kreqas, ke :estus rckomen,Qinde, ke s,amekiel Ce
, Bona .ongmalo de e.n Esp, 's1,lr sin la rolon de !,:kontrol-
I!ngva rllato: La 'verklsto estas.hbera. Nemu aha nacI- . anto. Mi opinias ke sole povas servi . klel, peranto_ al
verklsto, kalenas hn al o sla plj1mo de ' la kaj. nelpi aUl tro,,!: taiigajn , traduk-
I tute mmnde en kla,ra anto)1l por la koncerna hngvo, La tradukanto devas mem
supernacla hngva estas ma tas.k? tu!e noya serCi la eldonejon kajzorgl pri' la publikigo ,de la ,romano.
kal grava, .traduk! Esp. naCla),n 'Mi volali flni mian mallongan referaton.Certe. mi volonte
tU) kelkaln vorto)n prl . tradukad? . Klel ml jam , konfesas,!ce Cio, ki'on mi i!ls dlris, estas .an,korai
la t.radukado ongmalo .ne Sed gi estas komenco ideo nova, de granalOza, "e
!acJla. Kal des ph. ma por la ideo, khin nrdevasestonteEIt !!lbteni kaj
IU pll .kaj :valora yldp,unktoestas la Ortgl antai ,ol t'nninas, mrankorai tOle volas aJvokl VIJI Clujn, klU)
na!o: TIO CI Sajnos eble kunozajo, seli: estas ke vi plugas la verdankampon de nia literaturo :Cesu,superSuti
verko en frapante dlferencas, lil. devas la Esp, plJblikon per ,sensignifaj libr!!toj; Cesu, erarigi kaj det!-
de per sla ,tuJa kompreneblo .ka) vere migi per tilegemajn pti novjorlgi-
mternacla espnmman,Iero .. . Kal do, v la . tasko d: nalaj ' en kluj 'Sole, povas ,evo!ui
la. kondukl la li:e l-autoro .en rlgi la lingvo ZamenhoJa en sia tuta belec,o kaH(randa,
Imgvo el tlujrelo) de impresema forto. Traduku originaliljri Esp. autorojn en
sp!rlto en la n.aclan hngvo.n pl.enan de nacusJ?1aJ espnmo) viati nngvon.Mi estas konvinkita, ke mJJ/ton la Esper-
kal parolturn?h MI ke .. 'anUstaro povas ateudi de slal verkistoj, seliuj -Ci vidos
por ,CI tasKo trov:os sm ler.taj tradukantoj. Ja, ml ,estas ke verkante Esperante iIi prfitas per- diverslingva eldono
k.onvmkl!a, en de slaj verkoj. lQm post iom :devs plenigi la Esperanto"
slan naclan ltngvon eC hu), klU) nemam ltverus bonan . bioliotekoj je originalaj Esperantoverkoj, ,en
en .. , . . . . kaj vigle- batos la Ma ling,va fort, kiun
MI ne bezonas p.aroh Ciu, origiJ!alo. lom post iom dyas n J,ngaj .vicoj
n.e kaj 001 povas!llvokl verl{oj. " .',"
kvaJ "verkp .kal r
e
su- c la vera internaeia' mondIiteraturCi o .,
flCe kun granda om pov.as aa Esp ' a ta en kiu regos tiu lama geni sUJ!l!rnacia lingva' o
Esperanta Papolo : "ACetu kaj legu Esp. ortglnalojn. por .1erm er n " .' . '" . ' Es ",. .' ' . 'v - t , .0"
konceptrinternacian Iingvospiriton I" keJa Zamenhofa, sp!r-lto" klU peranto hodlau es
Esperanta publiko; per neaCeto de orjginaloj tiel malate ,kaj surpapera pro!ekto I J.' Fethke
19noretraktas ' kiuj fordoriis multajn
noktojn por la bono de la ;lfero, por poste'ricevi de la Es.p,er:-
antoeldonejoj'ridinde mata1tajn ai ee nenijn honorariojn: EI
tio Ci Cefe ajnas al mi rezu1ti la' manko ai kaSrestado de
,talentaj priginalj verkistoj. Jes, grandajn kaj pal.
mojn de .gloro. vi ' rikoltos, kiam 'vi donacosal.Ja Esperan-
tistaro dekduon da Interesaj originalaj romanoj, sed
al ml, ke per unu pii longa novelo en nacla lIngvo, vi
gajnos pii multe da mono ol per dekdu dikaj volul!1oj ".
verkitaj kun Svitol La cirkonstancoj de nla nuna Esperanta
epoko estaspi>r ni plej malfavoraj kaj detimigaj.
Ciu homo lerninta Ellperanton !imas elspezi monon por
Esperanta libro. Ciu. preferas aeeti kaj legi eC verkon naci-
lingvan, 'kvankam ',gI tule ne estasmalpli kosta ol Esperanta
verko.Kiamaniere nlpovasfolligi tian staton en .nia movado?
Ekzistas diversaj rlmedoj, k1ujn oni povus proponi. Mi
nur rapide volas montri -el Hi. '" ,
La malfavoraj 'por verkisto cirkofistancoj en Esperantujo,
la malbonaj l>erspektvoj gajni per Esp. vet ko
materian rekompenson, detimigas multajn el ni sian
talenton 11'1 tia afero.' Sed tute aliaj perspktivoj montrigus
po.r Esperanta verkisto, kiam 'lia .originalo estustradukata
kal publi'kigata el.l naciaj- Iingvoj. ' La naclaj eldonejoj estas
multe plikapablaj verkiston,J<ajtra!1uklston'ol
, Esperanta eldonejo pro la sirilpla ke lalibr-o dis-
vendigas jnter legelJ1a naciJingva legantaro. Mi ne scias,
Cu antall la mi1ito aperi!i - pii gniva libro traduklta ' hiii
Esperanta ol'jginalo en 'nada eldonejo.i-" Setl ke la ' afero
estastute bone ebla,servu kiel la origina1o
',1"". ,
pro senpi'udenteco. , La dema ,batalo de grandaj
idoj estas tio don'as valoron al la tera vivo.
Li ,sentas .Jojon "por 1I:iumfo de unu aiialia majesta ekUa-
1a hOina- intelekto, kvankam li konsclas, ke la
triumfo' estas Qur provizora, efemera kar post la falo de la
ideo la blinda, facile infLuebla amaso verAos frllt$angon.
la pe,nso1>ri la ventanimeco de l'llmaso puaas lin al dolora
lJleditado kaj senesperaj vekrioj, sed nur por momentoj.
lin d,enove Jevas I;l. optimismo, ekvilibron donanta a1
li. Ohi povas facile vidi, ke en la dramo li prezentas sian
op!imistan memon en la kolos a figuro de Adam kaj sian
ak,re,vidan krit,ikemon, pesimistan filozofion personigas en
la' diablapraneanto lucifer. Tial Lucifer ne estas. arleken-
simila ' Mefisto, sed' potenca kaj egalrajta malamiko en la
batalo. La optimismo de Adam venkas la pesimis-
mon de, lucifer, kiu devas prepari sin je nova batalo
, la kapitulaco; Seden tiu kapitulaco Madach ne
tidindigas la falintan kerubon, sed lasas al li la karakfe-
rizan trajton de ,fiera obstino kaj sarkasma. dubemo. Per
optimista ekkrio li finas la grandiozan verkon: "Mi diris:
pen U, hortl' , kaj firme fidu,!" ,
, Bedaiirinde - pro manko ' de mi ne povas longe
prilrakti la konstrukton de la dramo, nek deflankigi al
apartaj belecoj. La leganto facile trovos ilin, i1i es tas
evidentaj kaj nekaAitaj. Mi volas plenumi -nur la taskon de
recenzisto kaj Jari kelkajn rimarkojn ' pri la Esperanta
ttaduko. '
Kiam unuafoje mi aiidis pri la decido de Kalocsay, ke
li prenis sur sin la malfacilan ta skon de la traduko - mi
dubia. 'Mi dubis ne pri la' sukcesa laboro, sed pri la ebleco
de la persisto. ,Longaj monaloj pasl s kai mian scivolon
iricitis pii la baldauaapero de tiu En
tiu incito estis io eksterordinara, kio min faris mal-
trabkv'lla. Komence nur llimpla interesigo, poste dubo-
plena scivolo pri la sukcesa traduko kaj fine - kvankam
honle sed konfesinde - mi malespere atendis la momen-
ton;de pri taigeco de nia Juna literatura lingvo!
pri kiu ,jam multfoje mideviskonslati, ke nadaj
.estas nerekoneble krip\igite. Nur tagoj mankls
-gls la,aperfakto kaj la vermosimila pensQ tiel mordetis
, entuziasmon, ke lorjetinte mian plumon unu verson. ml
De .povis vrki. Kaj alvenis< la ' tago de la plena
Idu .min igis ekkrh: "Benata trompigo, redonanta la haon
prl 'estonteco'!" , "'
. Tiun neniam dankeblan bonfaron mi Au Ida s al la majstra
.interpretado de latradukinto, alla poeta genio de mia amata
kolego K. -de Kalocsay. Nur poeto pvas kompreni poeton;
nur poe/o po.vas interpreti po etan La de
Madh trovis.sian 'plej fidelan interpretanton, kiu pro-
belecoj de la originalo, inspirite trans-
pllntis illn kun triumfa sukceso 'i1 la traduko. Duoplan
pruvon lcajdublan' venkon signifas tio.
' K. de Kalcsay. arilai1 ol tuai 1a v.erkon, zorge kaj
pule kritikis sin mem. Li severe, pii harfende ol la plej
pidantaj ' kompetentuloj, pripensis tradukitan verson
- antai la li konsciis' 'pri la respondeco, kiun
liiavis' kontrau sia nacio, de kiu li preni volas kaj kontrau
lainlernacl/), "al , klu li intencas dorli. La estirno, amo al
liogvo' de I'ambau gale instigislin kaj faris lin obstine
singard, trate li sentis kun poeta
_ ke fiaski egalas je ridindigo -de Madch kaj
de la sola internacia Ingvo vivanta. Lia talento destlQ3S
lin por Jnterpretad'o ,de mai,str-ajoj, Iia lingva petfekteco
eslas cena garantio de sukceso. . .
' k Mi taksis altvalora lian talenton, kiu produktis p.ro
&Ota ' altruismo idealistamajshiajn 1radukojn
ajn origlflalojn, sed nun - mipovas - ' I!
, superis .sln mem. Mi dankas la oka:zc;>n, al ml
PJlI:!Jlke diri , liOR. La frapanta fideleco ' al la ongmal0, la
simpla, sed trafa' e!lprimmaniero, la poezian kon-
sewanta interna fOJt o de la tradtiko, Jdu nuancojn ne
deturQ8S, trom surprizis min dum la unuafoja Itglldo, ke
retlmi la eJd(riojnde 'l!.admiro, ml ne povis. Mi ja bone
kMas lil originalon, kies jam kelkfoje mi eSlis
sed mian .admiron, entu
. la klareo de la traduko, klu faras la verkon
,pll : .facile kelkoke, . pii ol la
Q1.iial mem. Jen pro kio mi .konsider!lS', CI trlldll-
, ,- . -
kon ne sole eminenta tracluka}o, s-ed majstrato de la
Jen la duobla pruvo. ke egala estimo al
lingvoj " povaskonduki alcerta venko. Jen la duobla
venko, kiu donas fine reputacion por la Esperanto verso,
efikan armilon , al ,1a batalantoj por sukcese sieg:i la
bastionojn de I'skeptikeco.
La traduko ja centkelkaj Jnioj pii longa ol la
Tiu teoria 1ute ne gravas - precipe
en la drama poemo - nekonante la origlnalon oni ne
rimarkas tion, konanle sed ne kontrolante, oni
preterlasas tiun bagatelon. La leganto volas havi. plenan
velkon, kompreneblan kaj poeziriCan, kaj ne enigman
ekstrakton kun samnombra liniaro sen sama senco kaj kla-
reco. Kelkaj teorie perfektaj tradukoj, multfoje tedas la
legantojn, kiuj estas devigataj longe cerbumadi por kom-
preni au guste percepti la sencon de la kripligita verso.
Dum pasintaj monatoj mi legis tri liajn, kiuj malgraii la
fideleco kelkloke laivorta kaj malgraii la komparoj al
nacilil1gvaeminenta traduko kaj al originalo restis nedl-
veneblaj. Terure! Mi ne nur pardonas, sed kore salutas
tiun pdon de Kalocsay, kiu ignorante lil Aiman
skemon de Iingvosdencaj poetoj " malfermas
la pordon por relreAigi la rancan aeron, Jam estas tempo,
ke la -kulturantoj de nia lingvo ne konsideru pIu Esperan-
ton nur vangofrapebla, senkonscia, senspirlta sklava idlomo,
sed vidu fine en gi t:galrajtan, memslaran, konsclhavan
frat1ingvon de la naciaj, La infanAuoj eluzigis kaj la plen-
viro jam povas prijugi siajn farojn. Pri Uo ni
povas trov! abunde pruvojn en nla originala literaturo.
FuApoetoj, verkistoj sen lingva lerteco, sen sankta
ekflamigo de la t- Iento ne tu au la relikvojn de la homa
genio, je liaj tuaoj ili au en plej bona
la gigantoj nur bazaraj argilpupoj, pri kiuj ridetas
la kompetenta preteriranto, kaj la naiva post kon-
ke gi estas nur mizera imilaJo de bona marko,
rajle kaj indigne povas koleri. En la templo de la naciaj
gigantoj tiuj troambiciuloj rajtas sole pit! ri)!ardi , sed ne
tuai, por ne ridindigi internacie la eminentajn aposto-
lojn de nadaj lingvoj kaj ne kompromitl Esperanton. ,
Pri la ,neologismoj" troveblaj n la traduko mi ne havas
jugrajton, nia popolo mem sankcios ai kondamnos
iln per uzado ai prisilento. lIia uzado en okazo de nene-
ceso estas nepre evitinda, sed en okazo de neceso sen-
skrupule lIzenda. Kompreneble nur pro rimo preni super:'
f1uan neologan vorton estas pruvo de fuApoeta -mallerteco,
vera poeto ne pro rimoj verkas. En tiu verko ml
zorge ekzamenis ciun novan vorton, ml ne estas arniko
de balastoj, kiuj malfacillgas la lernadon de la lingvo.
Kun- trankvila konscienco mi povall aserti , ke vorto
.neologa, uzita ai proponita de Kalocsay, havas
lokon eil nia vortaro tai rajto de neceseco kaj mi kredas,
' ke iii balda estos sankziitaj per uzado.
NI sincere gratulas al la Hungara Esperanto Instituto. klu
neAparante monon kaj laboron entreprenis la eldonon de
tiu Oi- internacie valora verko, kiu jam delonge transpaals
la lmojn de sia malgranda patru jo. La artaj ilnstraJoj de
Zichy indas al la arta enhavo. Mi forlasds la tradician
rekomendon, Ia verko rekomendas sin mem kaj elan
perfktan valoron garantias. la nom? , de la tradukmto.
Nur modestan rimarkon ml faras : Esperanta verko
sen - preserarcij. ., - . lobo.
H, A. LUYKEN: PRO I$TAR . .
Romano el la antikva Babela historip. Originale
verkita. Eldono de Ferdinand Hirt &-Sohn en Leipzig
1924. Esperanto Fako 304.
P
opolO, kiu ne taksas laiivalore siajn verkistojn,
poetojn, ne rajtas nomi sin memstara popolo. , NaclO,
kiu dOl'son montras al sia literaturo, jam estas -sur la
deklivo, kondukanta al abis mo. Internacio, kiu ne zor-gas
pri propra kulturo kaj pri la vivo de sla spirito, estas
nur" aajna laumoda fanfaronado, sed ne vera forto, produk-
tauta valorojn. Tiu aajna Inlernacio ' devas malaper, Car
neglektante sian kulturon, j;l.lI kondam-
nil! sin je morto .
Tiuj pensoj pelis unu la alian enmia kapo, ldam Ja
plej freSall , '.romari.on de mia kolego A. H.
. '," . . , .. . '.: ' Luyken mi prenis' J}or recenzo,ear kutime estas en ni Aplikanfe la plej .,mzuton.,de. ktitlllo, movad6; ke idealistoj laboras kaj nla popolo - neglektas. povas riptoCi, ke, la alltorQ preze.ntas al ni plie Esence: en nia movado .verkistoj verkaspor verkistoj Mi IIpo/n, ol komikajn karakterojn, ,ke Ji, ne', tro severe, mefu-- estas konvinkite,ke ankad Luyken rekonis jam tiun Ci Relkajn '..,.;.. iorr malkarajn, "';" . spl;itaJojn,. Ii . econ' de nia movado 'kaj pro tio mi havas kelkfoje - ' precipeen la seriozaj ',me.djtaJ ad PriSkribaj' adm'on al li, kiu f1ankenmetls la skrup.uloJn 'kaj nep<lraas partoj - - lasas' sin kuntreni de la parplmtfno kaL tiam e emon pur dediei sian talenton al nepra sendankeco. la .vorttrezoro 'Ia trezroJcaj. restas nur vortoj - Luyke" . estas vera verkisto. kiu indas je lia sed entute kaj la "erko ",testas prl v"a talent', valoro en nia literaturo estas eksterdliba. Li okupas tllte ,kaj mc;)Jitrs senduban prdgr.espn ,rllatealla ""Abismoj-. specialan lokon inter la romanverkistoj . Li 'estas inoral La ' enkonduko, ' kun . sia , nervoza l'apideco kBj 'tumulta, fIlozofo, kun profunda religiemo kaj vasta vortgalopo -tuj ekkaptas' blanintereso1, ' kiun. la adtoro . Erare estus aserli .ke li estas nur predikisto, ear lIaj verkoj bone povas 'streei per la duonmalhela, duonklara skizo. enhavas ion,kioen laplimultodela moderna verkaro mankas, de I.a mistera inventista 'dp,mo.,'La ktrigo de la Co-radioj \ ili havas kompakta)n historiojn sur morala bazo. Jen la ne sia intenca nekompreneblecQ estas rutlnaleJtaJo. Kaj , , detr"ebla sur kiu li sta ras ralte kaj firme. . post la alveno en Romon ni konsta!.1te seivolas, ri4pt&s,

.
. .
. PRO ISTAR. lIa plej nova TOmano, prenas temon el la vere ,bone .fartas dum la lego.Kqn kia riCaeltrovemo . antikva Babela historio kaj lIa plumo dekomence tiel inte- amasigas. la aiitoro la ridigajn kOritrnstojn, AereaJn sltu.; , rese prltraktas la malfacilan temon, ke la verko sukcese .acioj; La "noloj" de Piso,ankad ,lad. smo. estas , vekas kaj konservas la atenton de la lega nt o finlego. ptajs(tesukcesinta falsalo. Kaj je la '11l'-voiatan- ' La bildoj seneese alteroas, eiam pii interesaj, pen- toj irlfektitaj de la cezara 'sentas ee slm- trlndaj. La romano, kiel granda filmo, aperigas antatl ni ,bollljnperspektivojn.Kaj.la tumulta rifuJ.o I Legante ein la okazintaJojn tute vivoplenaj. S,e ni aldonas ankorall, -'. en' ra plastika kaj vgla 'stilo, nrhav,' vere, malgrad la ke estas garoita per historiaj atltentikajoj, facile, estas evidenta fantaziaJ9, senton de . konstatl, ke la verko havas seriozan valoron ankaii .. el kul-lllastika kaj vlila stilo, faQiI!l kO'mprenebleco, turhistoria vidpunkto.l:a legado elvokas novajn pensojn en Jegebleco. jen lplej' fortaf flankj" de laverko. 'La la leganto kaj igas lin mediti. Veraj pruvoj pri latalento de . alhoro aklris p.or SI, IingvaJon1d v:aksmo!e konformitas la verkistQ.
. . al Iiaj pensoj, kiu estas frapante viva kll! sugestie ' . . PRO I.StAR havas, alian kiu - per slrripl,:co facileco. ',' , reglstron al tendencromanoJ. Facile ' estas konkludl, Sed. bedadrmde, ei tll1 bona stilo ,tamen ne estas Sen- ke la. batalo inter !a ldolk.ulto k!lj .Eternul-adorant,oi makulil' MI notas el t?i Irovitaj!!': aludo pr! la a.telsta kal rebglema mondpercej)- .La . suflksoln "ega kal ,,,ltC" Eg tOJ"de ma epoko. Pnpensmda temo. ' . '. . ': ml trovls. 24en I fl Ul 8 estas superflua]. 6 estus Kore ni gratulasla kies plej nova ,r0man? ansta:taiieblaj , ,alia, i!e pii radikvorto. Kil ek- estas ne nur brila pruvo pn ha talento, .sed samtempe la zenij>le: revego, arogantegaJo (tre ofte), valora gemo en lia La elegantil kaj facita ,gigantega? <' . ' , .'
estas .eefa allogllo de la Itt>TO .. per la verko, domis 'Mi hupie, sed emfaze petga la a.;itoron,,:ke ll 'ne tian alla II ,ne kutlme en uzu la pml-rajn "kuneprema,s",., "kunetiras", "k,uneven,!s". muJ!ajverkoj, de ma literaturo. , , _ "KunjPrJlmi- signifas .kune premi", eU1e? ,,,Mikarn ,Mj ne.ctuAI el gravan klu.tnte- ,
ku
9 .. slgnifas: . veni al 'sama }ok,; . 4'ilaaU' speclal,e. ne nur man veni" . sjgnifas .: ,venl en sama . 1Iftk.all;a oaClajn. I;a e.konomla. knzo esh , ke' nl diras ankaii: kunludanto. Jnel verba pre-o la multal ne aCelas ne,lega.
s
litera: , . filCso povassignifi: kunen (plej .ofte) kaj-kune (tre :midotte): -turajoJn. Unu aha aperas la p.le) belal, ka.l valora] Sed kune signifas .. nurkaj sole kune . Kial doni do .verkol e!l la montrofenestro la Itbro.vendlst?ll sed , la signifon klun nen'amhavas. Se sti 'tro' pre- 1!lankas. En!a plel .bona. -?kazo, 001 la cizaj,. rii dif!J "kune1udanto.- ,: . " : .. ,lmtJkon pn la verko. MI konsele kal m,tence!le d?DlS !lun , Post j,kvazaii" oni meti;- se t, . ......- la tre Intere,;;an de la TO
l11
a!10. Per bo konJ!tnkclo, in(\ikativon, se gi estq: "verbo . ek"' ,atlngl ankau VI, ka.
ra
. leganto, klU nun liun, ei . zemploj: Li Iris kvazai11i estus' ebria;- t,iltvazad''tsUs recenzon, ke Vl Jegu ne n!lr la kn!,kon, sed .ebria. (I _ tJ . , ,', ,. ,. - ] . "' ; ,Ia v.erkon mem, klu per sla klaslkeco pie! .trafe laiidas sin. P t ' ". d - t' k - .a.1. ' \'G' . '
,
"
I b' . os 0,01,. evas me I. onJun" .... J)D, "t"') nepre ,
,. ' . . '1J O. .kondicionalon. Do ,ne -.ml permesas lie \Vf irus, sed
fEAN FOROE: SALTEGO TRANS JARMILOJ(N)
Romano verkiia. Ferdinand Hirt" Solin :en '
Leipzig.I924. Bin\ite 4 Gmk.
'.ke vi Iru". ,:1 . '.'. '.,' _ l' ..
Estas ofta -eraro , esper:antistj . metl .pll frue" ,
anstatad "antade". La adtoro neestas esceJ)to)
Kaj de klam mi recenza, mj.- blitalas kontradla' s.uper-
f1uaj .Ig-kaj $ajne -vane. Kvatikam 'La "Abismoj", romano de ""aiito;o estis de vortaro. helpus .prj la afer.o.Jen, mitrovll>,enlaIibl'o!' surprizo kaj dnls belajn esperojn p la estonta agado . fmaJlg, izollgi, , , deJ'juna verkinlo. CI . ,tiu .romano rpontras .ke , Ia esperoj Zlgl, .kruclgi. _ -' " ne -estis trompaj: mi kuragas dlri, ke estas la I;a: 'adtoro uzas unufoje ansttad "bomamaso-; 'plej interesa kajamuza verkoen 'nia orlglnala literaturo. ,' homatuestas 'Homaro. . , -,.., " '- " . Oni povus no mi La ideo melo, . "Kolumno" ests-;kolono". Antatali, itatava"nU qirUs transporti homojn el nia tel11l>O ,.en alian epokon, ne "atavism.a". ... pll tallfVs .. . . nova, ni citu 'nur la "TempoinaAinon", H. G. Wells. Estas strai1ge, ke fradbno. Snob "rotac\as . sar ,ta seto. Sed la verko tamen havas 'sian originalcon en la kurioza Mi eldiru an'l(ora(i niian antipation lcontrailket&) .ec koncepto kaj petole bonbumora tono <en .' (.slnjoreca. 1ereca) .dum mm", " adstatait la Ni 'resmu la temon .maUonge. Pasla ' aillomoblltst9 kra, slmpla "dum-.
.. - " '. :/'" akcidentas, Li,r.ekonscligu el sla, sveno .en ms" _ eio, kion nil trovi!;J Estas bedaihinde. "e ne okUJs lzolita domo. ,-,1nven1isto' tie,kun sia famiti.o . .. 1 tiuj 20-:-:30 strek?j de LI inventis la Co radloin,' dank'al kluj om poVas 'Iaiiplaee por laverko Esperantan 'IIJlgvalon. '-M nt,ta :rnalanta!enpromenl 'en., )a tempo. Nia 'J1eroo estas irrvitat. verkQ etltas de bonli,kaj :vjvaEs,Jienllria StIlO. ,kunpromeni . K,aj la" lutadomo ' kun x Ciuj .siaj allto.ro en l "Abisni.oj mon,ida,slan P '
'.reflugas rekte en la 'tempon de Neron,o:-Ni esta,'s :meze, de .' tt:e 1f .la"Quo V"dis" de Sienklewlcz. GrandajmlrOI '1[aj ,bmo de flank' c:te . la Roman?j. pri la .. de nia .iarcento. f,lDe, pro'cmm3Co .kun li .kataJtrcofo, urta smekspdo ree.n,n 'tllap tempon: - . . J..a ESperant,an. ' . - . "', _. . - IC .... _